DERGNN TEMEL LKELER

indekiler
Zaman Akp Gider Ya BZ

1)Dergimizde dlayclk deil, kapsayclk esastr.

Kadn Ve Toplumun zgrlemesine Dair

Genel Hatlaryla Tarihte Arap Aleviler

Iid le Mcadele Tiyatrosu

10

2)Dergimiz, Aleviliin de temel direkleri olan

eitlik, zgrlk, adalet fikirlerini kendine temel
alr.

Sava Sarmalndan Yeni Bir Suriye Tasavvuruna

14

Anadilimiz-3

16

Ulus Devletin Eitim Kurumlar Ve Genliin

Tarihsel Rol

19

Bir Direni Ve zm Yntemi Olarak Demokrasi

21

Suriyede Alevi Katliamlar

26

Malla (Musalla)

28

3)Dergimiz halklarn eitliini savunur.

4)Dergimiz, her trl nefret sylemine ve
cinsiyeti yaklama kar kar. Kadnlarn
zgrleme srecini gren bir yerden dergimizin
kadn almalarnda kadn meclisinin ald
kararlar esas kabul edilir.
5)Dergimiz, Arap Alevi toplumunu zgrleme
sreci iinde dil, inan, kltr sorunlarnda zm
retme esastr. Etnik ve dinsel kimliine
odaklanr.

Trkiyede Milliyetilik, skn Ve Dil Politikalar

zerine Bir Deerlendirme

30

Alevi Olmak

35

Can Suyu Rportaj-2: Mesreh El Emel

36

Brezilyadaki Arap Aleviler

38

Vasiyet Ve adr Humm Biat

41

Halk Edebiyatmzda ukurova ilii

45

Hz. Ali (A.s) 'nin, Olu Hz. Hseyin'e Vasiyetnamesi

46

h, h!

48

Araplara Hakaret Etmenin Kolayl

50

YAYIN KURULU

Weyn il-Malyn Bir sitem mektubu

52

Bir Halk Kahraman: CEML YEK 1

54

-S. Demet TAAR -Ali Can ST -Sinan TURUN

-Mehmet ABACILI -Ufuk SALAM -Cansel ASLAN

Emperyalist Savaa Kar ttifak

56

Mahmud Dervi

58

Ezidiler O Y Harfi Yznden Hep Katliama Urad

60

Onlarn Azndan

63

Arjantinden Mesaj Var!

64

Haberler

66

6)Dergimiz kendini demokratik muhalefetin bir

bileeni olarak grr. Daraltc ve grupu siyasi
yaklamlarn dergimizde yeri yoktur.
** Dergiye yayn kurulu ilkelerine uygun ierikle
hazrlanan yazlar, haberler, edebi-sanatsal
rnler ve eviriler kabul edilir. Yazlar biimsel
olarak da u kurallara uygun olmaldr: Yazlar
bilgisayarda Word dosyas olarak hazrlanmal;
3500 vuruu amamal, yazm kurallarna dikkat
edilmeli,
yaplan
alntlarda
kaynaka
gsterilmelidir.

YAYIN DANIMA KURULU

-Hakan MERTCAN -Serbay KKL -Gkhan EVECEN
-Mahmut ABAHT -Hasan SVR -Nihat AY

N KAPAK
-Umut KART

Ehlen KLTR, SANAT, SYASET DERGS

Sorumlu Yaz leri Mdr

: Ali Can ST

Ynetim Yeri

: amltepe Mahallesi Dede Efendi Sk. 93/11, ankaya/ANKARA

letiim

: ehlendergisi@gmail.com
facebook.com/ehlendergisi twitter.com/ehlendergisi

Bask

: Hermes Ofset Byk Sanayi 1. Cadde No:105, skitler/ANKARA

2

Zaman Akp Gider

Ya BZ
Geminin iine dolan su gemiyi batrr ama altndaki
su ona yzme gc verir. (Hz. Ali)

hayatla kan. Merhametiyle kimsesizlerin

kimsesi, insanln vicdannn sesiydi. Hibir
zaman meydanlarda bilei bklemeyen Asland
O. Gizli bilgilerin efendisi, kalemin, mrekkebin
ve kitaplarn srrnn sahibi. Kuruyan soluklara su
serpen, dertlere derman olan O. Darda kalann
yardmcs, gl cemali k saan. Nefesi gl
kokan. Nefesiyle kuru dallardan hayatlar karan.
Canmza, cananmza nefes veren. Nefes alp
nefes veren. Bize nefesin kymetini reten.
Sevgisi ibadet olan.

Sessizdi. Karanla mahkm bir yalnzlk

iindeydik. Kimsesizdik ou zaman, tarihin uzun
yolunda. Zalimlerin iddeti altnda korkuya
boulmak istendi milyonlarca kez, milyonlarca
mr. Gc eline alan Nemrutlar, Firavunlar,
Yezitler kan samaktan, kir samaktan, kin
samaktan hi geri durmadlar. Direndi aydnln
evlatlar direnmesine ama karanln efendileri
ve kimliksiz sefil uaklar ou kez galip geldiler,
glendiler. Her trl kirli yntem, alaklk onlar
iin mubaht ve aydnln evlatlar birok kez,
gecenin bir vakti annesini kaybeden yaral
ocuklar gibi ssz meknlarda bir balarna
kaldlar. Servet, g, iktidar ak bydke,
mamona, mala-mlke tapanlar oaldka
vicdanlar kurudu, gerek ak terk edildi;
merhamet, iyilik unutuldu ve insanlk l
ortasnda kalan ieklere, fezann derinlerinde
snp giden yldzlara benzedi. Ve yaral halklar
dizildi durdu tarihin kervanna, kuruna dizilir
gibi ve dizilip durmakta halen.

Evet, tarih boyunca zulm oldu, karanlk

devirler oldu, ktlk boy gsterdi pervaszca
fakat aydnlk, diren, dayanma, merhamet,
sevgi ve iyilik de hi dnyay terk etmedi. Her
zaman bir ses, soluk iimizde bunu gstermeye
alt bize. Her zaman brahimler, smailler,
lyaslar, Hdrlar, Meryemler, Fatmalar, Haticeler,
Zeynepler, Hasanlar, Hseyinler ve nice liler
oldu. Nurla yanan kandiller hi kurumad. imdi
yine
yremizde-yaknmzda
barbarlarn
tamtamlar alarken, insan etine kl sallanp
oluk oluk korku aktlrken yine O yce yreklerin
kimsesizliimize are olarak parlyor. Yeter ki
bizler karanln lortlarnn ve kendini alaka
karlara satp insanlndan vazgeen sefil
uaklarnn gcne/iddetine kar aydnln
evlatlarnn deerlerini bir kenara brakmayalm.

Umutsuzluk kara bulutlar gibi sarmt

etrafmz yine yurtlarmza dayanmken
barbarlar, gnlmzn kilidini kran bir ses geldi.
Ruhumuzun penceresini tklatyordu kadife
yumuaklnda baklarla. Yumuack ama
kararl, inan dolu Kim o? Acaba kim. Yine
gelmiti ite, yetimiti. Kalktk soluk klarn
benekleri altnda dar koridorlarda yrdk,
souktu, iimiz rperiyordu. Kapnn mandalna
uzandk, bir mr geip gitti sanki, bir evrenden
tekine, lm annda zihinde akan erit gibi

imdi sevgiyi oaltmann,

akla
yrmenin, dayanma iinde olmann, kolektif
bir ruh oluturmann zamandr. Gerekten yarn
ge olabilir. nsanln binbir ileyle yaratlm
evrensel deerlerini terk edip zulmn esareti
altna girip girmemek bizlerin elinde. Bar iinde
birlikte yaama iradesini, insan olma erdemini
ykseltmek bizlerin elinde. nsanlk yine byk
bir snavla kar karya, bizlere den li olan
akn gereklerine gre hareket etmektir. O akn
glenmesini, o ruhun bymesini salamaktr.

Oydu ite, bir sabah btn umutlarmz

uyandran O. Kandil olup gelmiti, nurdan bir
aat, dallar sonsuzlua uzanan. Zeytindi,
ncirdi, snrsz sevgiyle beslenen-besleyen.
Firavunun karsndaki Musayd, bitimsiz
inancyla Kzldenizi yaran. Ne Romadan ne
armhtan korkan sayd. Hiraya ekilip yeni bir

yry
devam
ettirerek
barbarln
kuatmasndan, yok olutan kurtulunabilir. Bu
amaca ynelik her giriimi-abay ba tac etmeli,
sahiplenmeliyiz. Ehlen de byle bir ruhla
canland, byle bir solukla byyor. Ehlenin bu
yryte nemli bir adm olacan hep beraber
grmeyi umut ediyoruz. Bu kolektif irade
etrafnda ne kadar toplanrsak, bu oluuma ne
kadar el verir destek olursak, kiisel kar ve
hesaplarmz,
kavgalarmz,
fkelerimizi,
olumsuz duygularmz bir kenara brakr ve
onurlu bir varolu iin arpan gnllerde
birleirsek, cem olursak admlarmz, varlmz
glenir

O aktr iimizde soluunu hissettiimiz,

O akn sahibidir, alarn karanlk yollarnda
kimsesiz, en zor anlarda sesini duyduumuz, O
yce Aslann baklarnn nurudur kaplarmz
alan. imdilerde var olu ve yok olu arasndaki
yksek gerilimli hatta ilerlerken daha ok bir
birimize ihtiyacmz var, bu deryaya tanacak her
damlaya muhtacz. Bu bilinle yol almal, bu
ruhla zorlu dalar amalyz. Gnlmz
baladmz o yce akn ipine sarlp, ylmadanusanmadan adaleti, zgrl, eitlii, kolektif
yaam/paylamcl savunmalyz.
Hz. Ali Nehcl-Belada diyor ki; bu
dnya ekirgenin aznda olan ve onun dileriyle
paralanm bir yapraktan daha deersizdir. Ali
nerede, yok olup gidecek nimete, kalmayacak
devlete, yitecek lezzete aldanmak nerede? Hz.
Ali, ksaca, bu dnyann basit karlar iin
insanlnz satmayn, alalmayn diyor.

Su olalm ama iine dolup gemiyi batrmak iin

deil, altnda akp gemiyi yzdrmek iin
Yolumuz ar, duru, pak olsun. Birlikte olalm,
birlikle var olalm

Ehlen -

Meydanlarda
bilei
bklemeyen,
yiitlerin efendisi, evrensel deerlerin simgesi
Hz. Alinin mirasna sahip karak ve onun zulme
kar adalet, alakla kar cesaretle srdrd

KADIN VE TOPLUMUN ZGRLEMESNE DAR

kadnlarmz, genlerimiz ve ocuklarmz,
devamnda
inanlarmz,
geleneklerimiz,
tarihimiz; igal, smr ve soykrm tehdidi
altnda. Bugn bu yolda yaamn her alanna
tecavz eden iktidar gleri tarihin en acmasz
kymlarn gerekletiriyorlar. Bu corafyay kana
bulayan, tecavzlerin yuvaland bylesi bir igal
srecinde, aylardr ahit olduumuz kymlar
gerekletirmek adna tarih sahnesine srlen
ID(DA), El-nursa, SO gibi eli kanl cihat
eteler bu corafyann tm halklarna katliamc
darbeler indirmek iin tarih sahnesine srlen
etelerdir. Kadnlar ve ocuklara ynelik iddet
bata olmak zere; yaadmz corafyada
bytmeye allan ID zihniyetini tekrar tekrar
tartmay, hafzamz diri tutmay geleceimizin
nasl bir tehdit altnda olduunu aa karma
asndan nemli buluyoruz.

Toplum ve halklarn klelik statsne

drlmesi, kadnn kleletirilmesiyle balar.
Doaya ve halklara reva grlen her trl igal,
smr, soykrm ncelikle kadn zerinden
gelitirilir. nk kadnlardan ok; ataerkil
zihniyetin devletletirdii egemenler, kadnlarn
gcnn farkndadr. Tarihsel olarak da kadnn
ataerkillie kar yenilgisi bugn biz kadnlar;
erkeklerin savat bir dnyann hibir karar
mekanizmasnda taraf olmadmz halde, en
byk aclar eken, bedeni tecavzlerle igal
edilip onuru elinden alnarak iradesizletirilen,
kimliksizletirilen ve devamnda kleletirilen;
yeri geldiinde ldrlmeyi dahi hak etmeyen,
'erkek zihniyetinin kurban
konumlara
drmtr. lkel toplumlardan bu yana
kadnlarn hafzalarnda ok ciddi bir tarih
birikmeye devam ediyor. Bu tarih; topluluk
yaamnn temeli saylan kadnn bereketle,
tanralkla anld dnemlerin ardndan; bugn
dourduklar tarafndan ldrlen, ak ad
altnda boaz kesilen, her gn dayak yiyen,
sokakta ldrlen, eve hapsedilen, namus
kavram bekaretiyle tanmlanan, ocuk yata
tecavzle tanan, bedeni para para
nesneletirilip pazarlanan, savalarda ganimet,
tecavz nesnesi, fuhu maduru kadnlarn tarihi.
Bu tarih savalardan kasa da alk, susuzlukla
bouup ocuklarn besleyemeyen kadnlarn
tarihi Bu tarih; ezilenlerin savanda gencecik
evlatlarn mezara koyan, ruhen lme mahkum
edilen, anadilinden koparlp dilsizletirilen,
Arabistan yolu gzleyip ocuklarn babasz
byten analarn tarihi. Bu tarih birikiyor.

lm Makinesi etelerin Kadnlara Ynelik Rol

Pek ok etnik unsurun bir arada yaad
blgemizde yapay bir iktidarc-gerici-slam
despotizmi yaylmaya allyor. Aslnda erkek
iddetinin zirve yapt erkek terrizmi olarak
tanmlayabileceimiz DA (ID), El-nursa, SO
v.d. eli kanl eteler; bugn slam dini kisvesi
altnda(?) kafa kesen, tecavzc, kana susam
canilerin yuvaland yaplardr. Bu eteler, igal
ettikleri her yerde vahi saldrlaryla yaam
alanlarn yok edip, erkekler ve ocuklara da
ynelik olmak zere tecavzc bir yaklam dini
dsturlarna eklemliyorlar. Altn izmekte fayda
var ki ocuklar ahsnda toplumun geleceini yok
etme; kadnlar ahsnda kadna tecavzle
onursuzlatrma ve iradeleri esirletirme ile
pratik bulan toplum iradesini paralama, ilk
admlar oluyor. Hafzamz yoklayp getiimiz
sre ierisinde ezilen kadnlarn hafzalarnda
neler biriktiine bakalm. Haziran aynda Irakn
Musul kentini igal eden ID etesinin kymlarla
birlikte yapt ilk ilerden biri eriat kurallarn
yaymlayp, kadnn sokaa kmasn yasaklamak
ve kadnlar kara araflara brnmeye zorlamak
olmutu. Daha sonraki srete de kadn snneti
fetvas ilan edildi. Kadn snnetini kadnn beden
btnlne ynelik ciddi bir saldr, ayn
zamanda
onursuzlatrma
operasyonunun
devam eklinde ele alabiliriz. En kaba tabiri ile
kadnn cinsel organnn ok byk bir ikence ile

Uygarln ana yata olarak tarif edilen;

komnal deerlerini binlerce yldan beri
gnmze tayan pek ok halk, rengarenk bir
iek bahesi misali koynunda tayan Ortadou
corafyas da bugn toplumsal hafzasnda bir
baka tarihi biriktiriyor. Cehennemi yaatan bir
tarihi Bu corafyann renkli, i ie yaayan,
gnlk hayatn doal seyrinde rgtl,
paylamc ortak hafzas da hedef konumunda.
Bu corafyann tm imkanlarn smrmeye
dayal iktidar gleri maddi zenginliklerimizi gasp
edip; manevi deerlerimizi bizden kopararak
karanl dayatyor. Yani bugn bu corafyann
ortak yaamsal deerleri etrafnda biriktirilen
5

bilmez ki? diye haykran kadnlarn aclar ve

fkesi kadnlarn tarihine eklendi. Bunun yannda
kylerini terk etmeyen, son kurunu kendine
saklayp savaacan syleyen kadnlarn direnii
de tarihe ekleniyordu.

kesilmesi yoluyla cinsel ilikiden zevk almasn

engellemek amal karlan korkun fetva; bu
corafyada milyonlarca kadn iin ciddi bir tehdit
tekil ediyor. Yine 2013 Austos aynda
Lazkiyede pek ok katliama imza atan El-nusra
ve SO eteleri slam Devleti kurma savamzn
baladn ilan ediyoruz. diyerek ortaya km,
ilk olarak Lazkiyede zellikle kadn ve ocuklar
hedef alarak balayacaklarn ok nceden ilan
etmilerdi. Getiimiz srete her gn yzlerce
tecavz ve karlp kleletirilen kadnlar ile ilgili
haberlerin ard arkas kesilmedi. Kadnlar tm bu
srelerin nesneleriydi!

Suriyede yaklak 3 yldr sren saysz

katliamlarn yaand savan balamasndan bu
yana;
Lazkiye, Maan, Zanuba ve Adra
katliamlar, bunun dnda ortaya karlmayan
Alevilere ynelik pek ok imha giriimleri
gerekleti. Bugn Suriyede kimileri yaklarak,
kimileri uykularnda katledilen, kadnlar
fetvalarla helal klnan Alevilerin kanl tarihi
kanla yazlmaya devam ediliyor. Tarih, kafa kesen
ID zihniyetinin, alevi tarihimizde Kerbela
zulmn douran, mam Hseyinin kafasn
kesip top oynayan, o dnemde kadnlar
rlplak bir ekilde develere bindirip
onursuzlatran
iddetle
malul
erkek
zihniyetinden farkl olmadn gsteriyor. Yine
getiimiz gnlerde canmzdan bir para
koparan krime Katliam da Alevilerin kanl
tarihine eklendi. Suriyenin Humus kentinde biri
intihar saldrs olmak zere; ounlukla
Alevilerin yaad bir mahallede okula iki
bombal saldr gerekletirildi ve bu saldrlar
says 6 ile 12 ya arasnda deien 45 masum
ocuun lm ve birok ocuun ar ekilde
yaralanmasyla sonuland. Aleviler ve Ezidilerin
tarihindeki ve toplumundaki paralellikler
gemiten bu gne benzer biimlerde tekerrr
ediyor. Kadnlarna, ocuklarna, inanlarna ve
tm deerlerine saldrlar bugn ayyuka km
durumda!

Yine
hafzamza
kaznan
saysz
saldrlarn banda savunmasz Ezidi halknn
imhasna ynelik engal Katliam ve kadnlar;
Eyll aynda Suriyenin Humus kentinde masum
ocuklar hedef alan krime Katliam ile trmanan
erkek iddetini hatrlayalm.
Tarih Tekerrr Ediyor
Yakn gemite, Ortadounun kadim
halklarndan biri olan, tarihi onlarca katliamla
dolu Ezidi toplumunun kymna ahit olduk. Tm
dnyann gzleri nnde yzlerce yldr
yaadklar topraklarda savunmasz bir ekilde
vahi etelerin katliamna maruz kald Ezidiler.
Yzlerce
Ezidi
ldrlrken
katliamdan
kaabilenler alk ve susuzluktan krld. Yine bu
srete pek ok Ezidi katledilirken yaklak be
yz kadn karld. Karlan kadnlarn bir
ksmnn akbeti bilinmezken; ID militanlarnn
karlan Ezidi kadnlara ynelik Mslman
olursanz, karde oluruz, evlilikler yaparz,
diyerek kadnlara akl almaz muameleler ettii
bilgimiz dahilinde. ID militanlar insan pazarlar
kurdu! Bu kle pazarlarnda kadnlar kle veya
e olarak olarak satld; sadece Ezidi kadnlar
deil Trkmen, Alevi, Hristiyan ve Krt kadnlar
da ayn kadere mahkum edildi. Bu kadnlarn
Suud ba mfts tarafndan 150 dolara
satlabileceini bildiren fetva haberi dnyay
yerinden oynatmaya yetmeliydi! Tecavz,
talan, alk, susuzluk ve kle pazarlarn atlatp
hayatta kalabilen kadnlar da bu vaheti
sorgularken bize bakalarnn namusuna gz
dikmek, evlerini talan etmek, masumlara
zulmetmek gnahtr. Hangi Mslman bunu

Yine bunlar yaanrken terrist IDin

komutanlarndan Ebu Halid Abdullah Ezidi, ii
ve Hristiyanlara yaptklarmzn aynsn Krtlere
de yapacaz, direnen Krtlerin kan helaldir,
Krtlerin kadnlar bize helaldir diyerek
gerekelendirdii saldrlar baka bir cepheye
yneltti. zellikle Rojavada nemli bir kent
konumundaki Haseke blgesinde Krt ve
haperestlerin
(Hristiyanlar
kastediliyor)
blgeden karlmas, erkeklerin kafalarnn
kesilip, kadnlara el konulup cariye olarak
alnmas ynnde baka bir fetva daha verildi.
Kadnlarn hafzalarna bu fetvalar da eklendi.
6

Direnen Kadnlarn Kalesi

kadnlarn hafzalarnda sadece yaadklar aclar

deil; bu aclara kar kacak gc ve cesareti
olduu, gcn yeniden kefettii deneyimler
birikiyor.
Bu
birikimler;
toplumlarn
klelemesinin kadnla balad gibi, yine
zgrlemesinin
yolunun
da
kadnn
zgrlemesinden getii gerekliini gzler
nne seriyor.

Kadnlar ve toplumlar hafzalarnda biriktirdikleri

btn bu olumsuzluklarla birlikte; elbette
direnilerini de biriktiriyorlar. Bu direni alevi
tarihinde Yezidi zulmne kar susmayan, zulme
meydan okuyan Hz Zeyneple oluyor, Ezidilerin
tarihinde kyn terk etmemek iin son kurunu
kendine saklayarak direnen Ezidi kadnla da
oluyor, kadnlar asndan srp giden tarihin
tersi ynnde devrimci bir duru gerekletiren
Kobanedeki devrimci kadnlarla da Tarihin
seyri sava nesnesi kadnlardan, direni
znesi kadnlara doru deiiyor. Sonu
gelmeyen tecavzlerle, fetvalarla, katliamlarla
geen bu srecin tam tersi ynnde yeni bir tarih
yazlmaya baland; bu tarih katliamc ID
zihniyetine kar en onurlu, en cesur mcadeleyi
veren; direnen kadnlarn tarihidir. Hepimizin
bildii zere Kobanede (Ayn-el Arab) Eyll aynn
bandan beri ID ok ciddi saldrlar
gerekletiriyor. (Kobane direnii bal bana
incelenmesi ve takip edilmesi gereken bir
konudur.) Kobane'de kadnlar bata olmak zere
direniiler ID saldrlarna kar lmleri ve
tecavzleri izlemek yerine; aclara son vermeyi
kendilerine
grev
biliyorlar.
Kendilerini,
zgrlklerini koruyan, iradesini asla erkein,
erkin eline teslim etmeyen kadnlar hafzalarna
kaznan tm aclardan hesap soruyorlar.
Kobanede kadnlar bilinenin aksine elerini
gmen, yaralar saran, at yakan kadnlar olarak
deil; kadnlara biilen tm nesne rollerini altst
eden direnii kadnlardr. Bu corafyay kana
bulayan ID militanlarnn en byk korkusu da
zsavunma
yapan
kadnlar
tarafndan
ldrlmek ve dolaysyla vaad edilen cennete
gidemeyecek olmaktr. Bunun yan sra Rojavada
kadn ncl ile oluturulan eit, kadn
zgrlk, karde halklar paradigmas birok
adan yeni bir yaam iaret ediyor. Bu nedenle
ID'e kar verilen mcadele, zgrleen
kadnlarn nc olarak yer ald yeni bir yaam
mcadelesi olarak da grlmelidir. ID
zihniyetinin Kobanede saldrd alann da bu
yeni yaam olduu grlmelidir. Sonu ne olursa
olsun Kobanede sadece Krt kadnlarnn deil,
Ortadou kadnlarnn ve tm dnya kadnlarnn
tarihi artk baka ynde yazlmaya baland. Artk

Bilinci zgrleen rgtl Kadn Toplumu

zgrletiren Temel znedir
Eli kanl etelerin gerici iktidarc slam ad altnda
yaratmaya
alt
gericilik
Ezidileri,
Hristiyanlar, Alevileri, Krtleri, Trkmenleri,
masum ocuklar hedef gstererek ok ciddi
saldrlar
gerekletirmektedir.
Bu
erkek
terrizmi nmzdeki dnemlerde de trmanan
bir boyutta devam edecektir. Altn izmekte
fayda var. Bu corafyadaki kadnlar, ocuklar ve
halklar kkeni ne olursa olsun ciddi bir tehdit
altndadr. Bu savan mezhep sava deil; erkek
egemenlerin, erkek terrizmiyle dayatt
sistemler sava olduunu grelim. Savalarda
mezhep
deise
de
deimeyecek
gerekliklerden biri toplumu bir arada tutmakta
baat rol olan kadnlarn olacadr. Kadnlarn
ok gl bir rgtlle ihtiyac olduunun her
defasnda altn izip harekete gemeliyiz.
Dardan gelecek tm tehlikelerle, kendi
toplumumuzun tm gerici yanlar ile savarken;
bir taraftan tm kimliklerin ortak barn ilmek
ilmek rmek, lmlere kar yeniden yaam ina
etmek; bu yaam eitlik, zgrlk temelinde
kurgulamak grevimizdir. Kadnn klelik
zincirlerinden kurtulmas toplumun, doann ve
gelecein kurtuluunu beraberinde getirecektir.
Bunun iin ncl iimiz tarihsel ve toplumsal
bilin temelinde rgtlenip, klelik zincirlerimizi
kopartmaktr. nk bilinci zgrleen ve
rgtl kadn; zgr yaamn ve zgr toplumun
garantisidir. Bu temelde yazlacak tarih,
kadnlarn zgrleme tarihidir. Kadnlarn
zgrlemesi de adaletli ve yaanlabilir
toplumlarn tarihinin yazlmas demektir.

Ankara Arap Alevi Kadn Meclisi

Yaz Dizisi:

GENEL HATLARIYLA
TARHTE ARAP ALEVLER
Ortadou corafyasnn yerleik halklarndan biri olan Arap Aleviler, Ortodoks-Snni
slamdan farkl inan ve yaaylarndan dolay tarih boyunca byk zulm ve basklarla
karlamlardr. Katledilmi, glere zorlanm, kimliklerini saklamak zorunda braklm, yoksulluk ve
sefalet ierisinde bir yaama itilmilerdir. Haklarnda birok aslsz rivayet tretilen bu topluluu bir
yaz dizisinde anlatmak kolay i deil. Burada amacmz, Trkiyede azmsanmayacak bir nfusa sahip
Arap Alevileri her ynyle anlatmak deil, nemli bulduumuz baz dnemleri vurgulayarak Arap
Alevilerin siyasal tarihinin bir zetini yaptktan sonra, Trkiyede ulusal devletin kurulu ve geliim
srecindeki rollerini, yeni rejimin Arap Alevilere ynelik tavrn ana hatlaryla incelemektir.

ETNK KKEN VE KISA TARH

Tartus
ahalisi
ise
Kinde
kabilesindendir. Bu blgelerde
yaayanlarn sahip olduu Arap
kltr, atalarndan aldklar en
deerli miraslardan biridir. 2

Birok dikkate deer aratrmac, Arap

Alevilerin, etnik olarak Arap olduunu belirtir ve
bunun bilimsel dayanaklarn ortaya koyar. 1 Arap
Alevilerin anadilleri, yaam biimleri, sahip
olduklar kltrel deerler, gelenek ve
grenekler, bu topluluun Arap etnisitesinden
geldiinin en byk gstergeleridir. Ayrca, bu
topluluk mensuplarnn nesep balarn gsteren
aile isimlerinin, Tenhi, assni, Hazreci, Kindi,
T ve Talibi gibi kkl Arap kabilelerinin
isimlerinden gelmesi de Arap kkenli olmann
kantlarndan biri olarak kabul edilir. Dier bir
kant olarak da nl tarihi el-Yakbden
aktarlan u cmleler gsterilir:

Es-Slih,
Arap
Alevilerin
Arapln
kantlamak iin baka belge ve kiileri de
tankla arr. Bunlar arasnda, grece yakn
tarihli, olduka nemli tarihi bir belge de
bulunmaktadr. Arap Alevilerin ileri gelenleri,
1936 ylnda Lazkiyenin Krdha beldesinde
byk bir toplant dzenleyerek kendilerinin
inan ynnden (slam dinine bal) Alevi, etnik
kken bakmndan da Arap olduklarn deklare
etmilerdir. Araplklar noktasnda sergilenen
muammal tavra kar karak, gelenek ve
greneklerinin, dillerinin, kltrlerinin, sosyal
yaantlarnn, ahlak anlaylarnn vb. saysz
faktrn, Arap kkenli olduklarnn kant
olduunu vurgulamlardr. Zaten asl nemli
olan da bu insanlarn kendilerini nasl
grdkleridir.
ayet
kendilerini
Arap
etnisitesinden gryor ve srarla bunun altn
iziyorlarsa, bu durum, etnik kken konusunda
allmasna engel olmamakla birlikte, etnik
kken tartmasnn sonulandrlmas iin bizlere
yeterli bir dayanak sunmaktadr.

Lazkiye ahalisinin asl Yemenli Selih,

Zebid,
Hemedan
ve
benzeri
kabilelere dayanmaktadr. Cebele
ahalisi Hemedan kabilesindendir.
Aralarnda
Kays
ve
yad
kabilelerinden olanlar da vardr.
1

P. Alford Andrews, Trkiyede Etnik Gruplar,

ev. Mustafa Kpolu, stanbul, Ant Yaynlar,
1992, s. 214-218; Laurent Charby- Annie Charby,
Arap Alevileri, ev. Faik Bulut (Ortadounun
Solan Renkleri iinde), stanbul, Berfin Y., 2002, s.
81; Marianne Aringberg- Laanatza, Trkiye
Alevileri- Suriye Alevileri: Benzerlikler ve
Farkllklar, Alevi Kimlii, Ed: T. Olsson vd., 2. B.,
stanbul, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, 2003, s. 199; M.
E. Galip et-Tavl, Arap Alevilerinin Tarihi, ev. .
zdemir, stanbul, iviyazlar, 2000.

Mahmut es- Slih, Gereklerin Inda Aleviler,

ev. A. Bedir, Ankara, Baran Ofset, 2007, s. 1-2.
2

smailin
soyundan
yrmesi
gerektiini
savunarak 12 mam zincirinin 6. halkasnda
kopmu; byk ounluk ise mam Caferin olu
Musa el Kazm izleyerek 12 mamclar
oluturmutur; bunlar iinden bazlar da
arclkla (ult- a olarak) nitelenmitir. Bu
arlkla nitelenen farkllam gruplardan biri
de Arap Alevilerdir. Elbette, bu ar nitelemesi,
nitelemeyi yapanlarn kabul ettikleri ltlerle,
bir anlamda baktklar yerle ilgilidir. Genelde
Ortodoks slam inanlar esas alnarak Arap
Aleviler arlkla sulanr. Onlar ise kendilerini
kesinlikle ar olarak kabul etmezler.

Genel hatlaryla tarihsel arka plan u

ekildedir: Mslmanlar, adr Humm olaynn
ardndan bir blnme yaamlar ve Kerbela
faciasyla birlikte de bu blnme derinlemitir.
Hz. Alinin ve ardndan da Ali evlatlarnn
ldrlmesiyle birlikte ipler iyice kopma
noktasna gelmi, Hz. Ali taraftarlar, iktidara
gelen Emevi hanedanna biat etmemi, Ehlibeyt
soyundan olan imamlar nderleri olarak kabul
edip, onlarn yolundan yrmlerdir. Hz. Ali
taraftarlar zaman iinde eitli kollara ayrlm,
birbirinden farkl anlaylar/yorumlar temsil
etmilerdir. Bir ksm -smaililer, Drzler gibiimamln mam Cafer es-Sdktan sonra olu

Hakan MERTCAN

berda berda li berda

ya yumma leffitni berda
mn heveek ye esmar
saabtni humma uv berda
eyni berda ruu i berda

BERDA BERDA*

berda berda li libruud

l-esmar naatr al duud
ena b et bil-verd
uv huvv yrecc bil-mektuub

ya (k)amarna uv yel-eeli
uv yelli incuumek btleeli
mmelt lfurga yevmeyn
tiyr ihuur uv leyeeli

ica l-matar ml-kbl

vl-eem lemm traafo
alla ysee d l-meymeet
vlli mfaarak beebo

ye immi meeni bneyki

uv meeni aali aleyki
alliyni il ak oogi
alla yrda aleyki

* www.arapmuzigiatolyesi.blogspot.com.tr adresinden alnmtr.

ID LE MCADELE TYATROSU

Amerika'nn radikal slamclarla ''maceras''

kendi itiraflaryla Sovyetlere kar kullanmak zere
arclar destekledikleri Afganistan'da balad.
Afganistan'da,
emellerine
ulamak
amacyla
destekledikleri mcahitlerden El-Kaide gibi bir rgt
yaratan ABD, ayn senaryo ile Suriye'deID'i yaratt.
El-Kaide ile ID'in dou hikyeleri birbirine ok
benziyor:

Bir fetva ile Suriye'ye aktlan ve aktlmasna

izin verilen cihadlarla mcadele iin 40 devlet bir
araya geldi ve bir koalisyon kurdu. Bu koalisyon iinde,
4 yldr Suriye'yi kana bulayan onlarca farkl selefivahhabi eilimli rgt finanse eden Krfez lkeleri de
var.
4 yl nce Suriye krizini kendi halklarna
''Suriye'de Snnileri katlediyorlar'' gibi sylemlerle
anlatan ve farkl mezhepten kitleleri birbirine krdrtan
Krfez gericilii terrn asl kaynadr. Yllardr
emperyalist efendilerinin bir sz ile bu terr
Suriye'ye aktan Krfez lkeleri ''Terrle mcadele''
konferanslarnn ardndan, Arabistan ve Emirliklere ait
sava uaklar ile Suriye'de ID'e ynelik
operasyonlarna balad.

1) 1980'li yllarda mcahit slamclar, Marksist

hkmetin talebiyle Afganistan'a gelen Sovyetlere
kar desteklenmiti. Suriye'deki cihadlar ise,
blgedeki Filistin ve Lbnan direni gruplar ile ilikili
ve ran-Rusya ekseninde yer alan Suriye'ye kar
desteklendi.
2) 80'li yllarda blgeden mcahitAraplarn
Afganistan'a akn salayan ve Afganistan'da
kurduklar rgtleri finanse eden Suudi Arabistan idi.
Suriye'ye aktlan cihadlarn en byk destekisi ve
finansrleri Arabistan ile birlikte Krfez lkeleri oldu.
Arabistan iki savata da kendi ideolojisini yayma frsat
buldu.
3) Afganistan'da Sovyetlere ve Marksist
hkmete kar savaan mcahitler, Afganistan'a
komu olan Pakistan'da, Pakistan istihbarat servisinin
gzetimi altnda eitildi. Suriye'ye gelen cihadlar ise
Trkiye ve rdn'deki eitim kamplarnda eitildi.
Blge istihbarat servisleri ile birlikte CA ve ngiliz MI6
istihbarat servislerinin byk rol oldu.
4) Afganistan'a gelen mcahitler iin yardm
kampanyalar dzenlendi. Bu yardmlar ve bireysel
yardmlar sahte Sivil Toplum Kurulular (STK)
kullanlarak ulatrld. Suriye'deki cihadlar iin
zellikle Krfez STK'lar triyonlar toplad ve lkemizde
HH gibi rgtler bata olmak zere bireysel araclarla
ulatrld.
5) Afganistan'da Sovyetlere karsavata Arap
mcahitler ''dinsizlere kar sava'' slogan ile
toplanrken Suriye'deki sava iin ''Kafirlere ve dinden
dnm Alevilere/iilere'' kar sava slogan
kullanld.
6) Afganistan'da Sovyetlere ve Marksist
hkmete kar savamak zere onlarca slamc rgt
kuruldu. Bu rgtler 1988 ylnda, sonradan ilan
edilmek zere, El-Kaide ismi altnda birleti.
Sovyetlerin ekilmesinden sonra ise savata deneyim
kazanm olan mcahitler 90'l yllarda Afganistan
Taliban'n da kurdu. Suriye'deki cihadlar ise, 2006'da
Irak'ta''Irak-slam Devleti'' (ID) olarak kurulan,
Suriye'de 2013 ylnda ismini ''Irak-am slam Devleti''
olarak deitiren ID ats altnda birleti. Suriye
sahasnda birok gl rgt olmakla birlikte en gl

ID ve tekfircilerin tadklar ideoloji,

kendilerini havadan bombalayan Arabistan'n resmi
dini Vahhabilik ile ok benzerlik gsteriyor.
Vahhabiliin kurucusu Abdulvahhab'n, Arabistan'da
da okutulan Tevhid adl kitab, bu tekfirciler tarafndan
da Suriye ve Irak'ta datlp okutuluyor.
Ortadou'da girdikleri her yeri kana bulayan
''tekfirci'' hareketlerin son rnlerinden biri olan Irakam slam Devleti (ID)kontrol dairesini geniletmeye
alyor. ID, tekfirci gruplarn u ana kadar grd
en vahi, en acmasz ve en gl rgt diyebiliriz.
Kendine biat etmeyen Snnileri, kfir olarak grd
her milletten Alevileri, Hristiyanlar ve iileri, en son
olarak da Ezidileri katliamdan geiren ID ve selefivahhabi ideoloji tayan dier cihad rgtler,
katliamlarn kardakini tekfir yani kfir ilan ederek
merulatrmaya alyor.
Benzer Hikyeler: El-Kaide ve ID
ID; on yllardr El-Kaide ve ''ulusal gvenlik
tehdidi'' bahaneleri ile Ortadou'ya mdahale eden
ABD'nin igallerine devam edebilmesi iin yeni ve
taptaze bir ara oldu. Amerikal ordu yetkililerinin
nce ''ID'i 3 yl boyunca vuracaz'' ardndan ''ID ile
mcadele 30 ylmz alabilir'' ifadeleri bu corafyada
bizi nelerin beklediine dair birok mesaj barndryor.
ABD ve mttefiklerinin ''Terrle Mcadele''
bal altnda Irak ve Suriye'de hava operasyonlar ile
vurmaya baladklar ID nasl ve ne zaman bu kadar
byd? Dnyann, ismini 2014 Hazirannda Musul
igalinden sonra duyduu ID, nasl ''30 yl
savalacak'' kadar glendi? Kimler finanse etti?
Kimler bymesine gz yumdu?

10

olan ID, birok kk cihad rgt kendine ekiyor

ve daha ok gleniyor.

kentlere ekilmesini saladk ve bu ekilde krsal

blgeleri ele geirdik'' diyor.

ID Nasl Bytld?

Kamuoyunu yanltmak iin de medya

kullanld.
Suriye
savann
ayn
zamanda
medya/sosyal medya gibi aralarn ne kadar gl
olduunu gstererek bu alanda yeni tartmalara yol
atn not delim.

BBC'nin ocak ayndaki raporuna gre

Suriye'de 1000'den fazla rgt kuruldu. Baz raporlar
1500 bazlar ise 2000 gibi bir rakamdan bahsediyor.
Bu rgtler zamanla ID, El-Kaide balantl Nusra ve
dier gl rgtler arasnda eridi.

zetle blgesel ve kresel lkelerin,

Sovyetlere kar destekledikleri mcahitler El-Kaide'yi,
yine ayn lkelerin Suriye'de destekledikleri cihadlar
ise ID'i yaratt. Kaide ve ID, finansrlerin
kontrolnden karak''ulusal gvenlii tehdit''
bahanesi ile ABD'ye igal yolunu aan ve blgeyi kana
bulayan kullanl rgtler oldu.(ID rgt, Irak' igal
eden ABD'ye kar savamak zere temellerini 2006'da
ID ile atsa da eskiden ID kadar bilinmiyordu.
rgtn ID ismini al ve Suriye'ye giri ayrntlarn
bu
linkten
okuyabilirsiniz:http://www.ydh.com.tr/HD12984_isidve-nusranin-ortak-gecmisi.html)

Suriye rejimini devirmeyi hedefleyen blgesel

ve kresel devletler cihadlar yllarca ''muhalifler,
devrimciler, lml muhalifler, Esad zulmne kar
direnenler'' gibi sylemlerle sakladlar. Muhalif yanls
140 lkenin bir araya geldii ''Suriye'nin Dostlar''
toplantlarnda El-Kaide ilikili Nusra Cephesi gibi
rgtlere ''kardelerimiz'' denilmesine izin verildi.
D dnyaya ''SO, muhalifler, devrimciler''
olarak servis edilen bu rgtlerin ezici ounluu
eriat yanls, selefi-vahhabi ideoloji tayan cihad
rgtlerdi. Buna dair hem muhalif kaynaklarn hem
gzlemevlerinin hem de insan haklar rgtlerinin
arivlerinde tonlarca veri ve rnek var.Hama'da
ilerleyen ''muhalifler'', am'a yryen ''devrimciler'',
ABD'nin silah yardm yapt ''lml muhalifler''
ID'ten farksz ideolojideki silahl gruplard. ID
halifelik ilan ettikten sonra SO ve dier gruplardan
yzlerce silahl grup ve binlerce militan ID'e biat etti.
yle ki batllarn silah yardm yapt SO'ya bal
askeri konseyin, Deyr Zor'daki silah depolarndan
sorumlu subay da ID'e biat etti. Daha sonra ise
merkezi stanbul'da olan siyasi muhalif yap
''Koalisyon'un'' Deyr Zor'a ulatrd tm yardmlarn
ID'e gittii renildi.

Musul gali ve ID'in lerleyii

Irak igalinden ve Saddam'n devrilmesinden
sonra ortada kalan, Krfez savanda deneyim
kazanm olan subaylar ve istihbaratlar, ABD'ye kar
sava ilan eden cihadlarla saf tutmutu. Yllarca
cihadlarla beraber ABD'ye kar savaan ''fkeli
subaylar'' bu cihadlarla birlikte 2006 ylnda ID'in
temeli olan ''Irak slam Devletini'' ilan ettiler. ID'in u
anki nemli mevkilerinde eski BAAS dneminden
kalma subaylar ve istihbaratlar var. ID'in ikinci ismi
saylan ve Halep'te ldrlen Hac Bekir, Saddam'n
eski bir subayyd. Yine ID'in imdiki istihbarat
bakan Saddam dneminde istihbarat bakanl
yapm El-Anbari adl bir isim. Bu isimler ID'in Irak'ta
ilerleyiini ciddi lde kolaylatrc rol oynad.

El-Kaide ve ID'in birbirine benzer

hikyelerine tekrar dnelim. ABD eski D leri Bakan
Hillary Clinton'un ''Sovyetlere kar savamas iin ElKaide'yi biz yarattk'' itirafn biliyoruz. Amerikallar
imdilerde ise utana utana ve alt dzey yetkili
azlardan olsa da ''SO'ya yaptmz yardmlar ID'e
gidiyordu. ID'i biz yarattk'' demeye baladlar.

Irak'taki i dengelerin etkiledii kentlerden

biri olan Musul, diken stnde bekleyen kentlerden
biriydi. Irak'taki Maliki ynetimine kar tepkili olan
nfusuyla birlikte, Saddam dneminden kalanisimlerin
nfuzlu olduu bir kent. Amerikan igalinin geriye
brakt Irak ordusu ise Saddam dneminden kalma
birok subayn szd kark ve iinde atlaklarn
olduu bir orduydu.

ABD'nin ve batllarn yapt silah yardmlar

''lml muhaliflere'' yardm ad altnda SO denen bir
tabela rgt araclyla ulatrld. Bu silahlarla
ilerleyen sahadaki cihad gler srasyla askeri
havaalanlarn, asker sleri, krsal blgeleri
dryordu. El-Kaide balantl Nusra Cephesi lideri
de ''Suriye'de kent merkezlerinde intihar eylemleri
gerekletirerek, ordunun kentleri korumak amacyla

Suriye'de iyice glenen ID, haziran ay

balarnda Musul kuzeyinde ve dousunda
operasyonlarna balayarak blgedeki glere mesaj
vermiti. ID'in yannda Saddam'n sa kolu

olan zzet El-Dori'nin liderliini yapt Nakibendi

Ordusu da vard. Irak ordusuna szanlarn da

yardmyla ilerlemeye balayan ID ve Nakibendi

ordusu Musul'da istihbarat binasn, hkmet

11

ancak ii glerce, Ehlibeyt imamlarnn trbelerinin

olduu Samarra'da durduruldu. Bu srada ID Tikrit'te
bir kuatmann ardndan rehin almay baard
binlerce askerin arasndan 1700 ii'yi ayrarak
acmaszca kuruna dizdi.

binalarn, valilii ve televizyon binalarn ele geirdi.

Irak ordusuna bal askerler, iinde atlaklarn olduu
ordu iine szan BAASI subaylarn da ihaneti ile her
eyi geride brakarak kat. Irak ordusunun, Amerikan
igalinden kalma byk miktardaki mhimmat,
tanklar, zrhl aralar, askeri jeepleri ve aralar
ID'in eline geti.

Musul'u igal ettii 10 Hazirandan 20 gn

sonra ID ''slam Devletini'' ve halifelii ilan etti.
ID'in hedefinde bundan sonra isminde geen Irak ve
am topraklarndan geriye kalan blgeleri birletirmek
ve kontrol alann geniletmek vard.

Ele geirdii mhimmatlar ve ar silahlarla

gcne g katan ID Musul'dan sonra gneye doru
srasyla Tikrit, Samarra ve Badat'a yrmek istedi

anlarnda kaamayan Ezidilerden erkekleri ve

ocuklar kuruna dizen ID, kadnlar da kle olarak
dier militanlarna satt ve bazlarn militanlaryla
evlendirdi. Haber alnmayan yzlerce Ezidi
kadnounlukla Suriye'nin Rakka kentine gtrld.

engal ve Mahmur Saldrs

Gneyde Suriye'nin Deyr Zor kenti ile Irak'n
Anbar eyaleti arasndaki snr kaplarn ele geiren ve
iki blgeyi birletirdiini duyuran ID, kuzeydeki
Musul kenti ile Suriye'nin kuzeydousundaki
Haseke'yi birbirinden ayran snr da ortadan
kaldrmay hedefliyordu. Temmuz aynda engal'den
nce Haseke'ye saldrarak bu amacna ulamaya
alt. Haseke'yi drmek ve sahalar birletirmek
amacyla byk glerle saldran ID, Haseke
gneyinde orduya ait 121.birlikte ve Haseke
dousunda Kokab da etrafnda Suriye ordusu ve YPG
glerinin ortak savunma hatlar ve operasyonlaryla
durduruldu.

engal dann etrafnda mevzilenen

PKK/YPG gleri, ID'in ilerleyiini durdurmay ve
binlerce Ezidi'nin Suriye ve Trkiye'ye snmasn
salayan gvenli koridorlar amay baard. engal
dan amay baaramayan ID, Haseke ile Musul'u
balayan snr kaplarna da saldran glerine destek
gnderemedi. ID'in Musul ve Haseke sahalarn
birletirme denemesi 2. defa bu sefer PKK ve
YPG'ninengal dandaki savunma hatlarna takld.
engal dan aamayan ID hi beklenmedik ekilde
Erbil'e doru yrmeye balad ve Mahmur kampna
saldrd.

ID Haseke'de baarsz olunca bu sefer

snrn hemen br tarafnda bulunan Ezidilerin tarihi
yerleim yeriengal'i (Sincar) drmeyi denedi ve
Barzani'ye bal Pemerge glerinin tek kurun
atmadan geri ekilmesi ile engal'i drmeyi
baararak u ana kadar bilinmeyen sayda insan
katletti. BM'nin raporlarna gre saldrlarn ilk
gnlerinde aralarnda ocuklarn da olduu yzlerce
sivil masum savunmasz insan katledildi. Binlerce Ezidi
de acil olarak devreye giren PKK ve Haseke'den snr
aarak engal dann kuzeyine ulaan YPG glerince
gvenli koridorlar salanarak kurtarld. Saldrnn ilk

Bu sefer PKK gleri erken davranarak, yllar

nce yaadklar srgn ve aclar ID saldrs ile
tazelenen Mahmur kampn boaltt. Kamp
boaltldktan sonra kamp ele geiren ID Erbil'e
doru ilerlemeye balad. ID 8 Austosta
Amerika'nn blgedeki salam mttefiklerinden
Gney Krdistan'n bakenti Erbil'e 22 kilometre
yaklat. Kendisine ''izin verilen daire'' iinde binlerce
insan katleden, ge zorlayan ve onlarca katliama
imza atan ID ne zaman ki o daire dna kt ve

12

byk
katliamlara
yaratacaklardr.

ABD'nin mttefiki Erbil'e yaklat ite o zaman

havadan vurulmaya baland.

boacak

yeni

ID'ler

Gvenli Blge ve Kobani

Komularmz

ABD'nin ve daha sonra Fransa ve ngiltere'nin

de katld ID'e ynelik hava saldrlar, ID'in
Irak'taki ilerleyiini durdurdu. Birok yerden ekilen
ID, glerini Suriye sahasna gndermeye balad.
Rakka'da orduya ait son 2 askeri alan ve 1 askeri
havaalann ele geiren ID Rakka'y tamamen
kontrolne ald. Daha sonra Halep'te ilerleme salad.
Kilis ncpnar kapsna kadar yaklat.

Antakya'ya komu 3 Suriye kenti var. Halep,

dlip ve Lazkiye. Bu srete Kobani'nin dmesi
halinde hedef olacak dier kanton Afrin olacaktr.
Halep kentinin kuzeybatsnda bulunan ve ounluu
Krt olan Afrin 2010 verilerine gre 500 bin kiilik
nfusu sahip ancak i savatan sonra ald
mltecilerle Afrin nfusu 700 bine dayand. Batda
Hassa'da balamak zere Reyhanl'ya kadar olan
blgeye komu olan Afrin, kuzeyde Kilis'e komu.
360'tan fazla kyn bal olduu Afrin'de kent Halk
Savunma Birlikleri (YPG) kontrolndeki demokratik
Rojava 2012 ortalarnda Suriye ordusu Haseke'nin
baz noktalarndan ve Kobani'den ekildii gibi
Afrin'den de ekilerek asayii ve kentleri Krtlere
brakmt. Afrin kantonu Reyhanl'nn kuzey ularna
kadar uzanmakta ve gneyde dlip snrnda
sonlanmakta. Antakya'nn Halep ile komuluu
tamamen Afrin kantonu ile snrldr. Rojava'nn dier
kantonlar gibi Afrin kantonu da Rojava demokratik
anayasas ile ynetilmekte.

ABD'nin Suriye'de de ID ile mcadele

plann aklamasnn ardndan ID Suriye'deki birok
cephede hzn kesti. ABD'nin liderliindeki Koalisyon
gleri de hava operasyonlarnda balaynca ID
kararghlardaki militanlarn yer altna ektiini ilan
etti. ID'in bu srada Kobani'ye 3 cephe birden amas
ve ID ile mcadele edeceini iddia eden koalisyon
glerinin gz nnde ve Trkiye'nin destei ile
Kobani'ye ilerlemesi birok elikiyi gzler nne
serdi. ID ile mcadele edeceini ve ID'e kar
''lml'' muhalifleri silahlandrp eiteceini aklayan
koalisyon gleri ID'inKobani'ye ilerleyiini izlemekle
yetindiler. Sadece hafif silahlara sahip YPG/YPJ gleri
ise ar silahlarla ilerleyen ID'e kar, kademeli
ekilmelerle birlikte haftalardr tarihi bir direni
veriyor.

Reyhanl'dan balamak zere Altnz ve

ardndan Yaylada'na kadar olan blgeye komu
dlip'te ise slami Cephe ve El-Kaide'ye bal Nusra
Cephesinin kontrol var.
dlip'e bal Al-Dana, Harem, Salkn, Darku
ve Cisr El-uur'un krsal blgeleri srasyla Reyhanl,
Altnz ve Yaylada'nn dousundaki Gvei
kyne kadar komu belde ve kyler. Cilvegz snr
kapsnn karsnda slami Cephe kontrolndeki snr
kaps hari snr boyunca uzanan belde ve kylerin
hepsi Nusra Cephesinin ilan ettii ''slami Emirlik''
ynetimi altnda. ID'in verdii fetvalardan farksz
fetvalar veren bu slami Emirliin Hatay'a 70 km'lik
snr komuluu var. ID'ten sonra prestij kaybeden
El-Kaide'nin Suriye'deki resmi kolu Nusra Cephesinin
slami Emirlii, ID'in slam Devletine kar ilan edildi.

ID'inKobani'yi drme plan, Trkiye'nin

Suriye kuzeyinde Rojava'y da iine alacak ''gvenli
blge'' ilan iin bir bahane olacaktr. Erdoan'n
''srada Afrin ve Haseke'' var sylemine baklrsa
Trkiye'nin ska dillendirdii Esad' devirmenin
yannda, Rojava'daki demokratik kantonlarn boma
hedefleri de var. ncelikli hedeflerinin Suriye rejimi
olduunu syleyen Davutolu ise PYD ve YPG
glerini Suriye rejimi ile ilikilendirerek hedefe
koydu.
Erdoan ve Davutolu'nun ifadelerinden,
Trkiye'nin Kobani'den sonra dier kantonlara hazrlk
yaptn syleyebiliriz. Kobani'den sonra sadece Afrin
ve Haseke deil, Halep, dlip ve Lazkiye gibi kent
merkezleri de yine tehlike altnda olacaktr. ABD'nin
''Trkiye lml muhalifleri eitmeyi ve donatmay
kabul etti'' aklamas bunu gsteriyor. Trkiye'nin ve
Arabistan'n eitecei szde lml muhalifler, geen
senelerde olduu gibi yine Lazkiye ve dier kentleri
drmeye alacak, Rojavakantonlarna saldracak ve
katliam giriimlerinde bulunacaktr.

Dier komumuz Arap Alevi akrabalarmzn

youn bir ekilde yaad Lazkiye. dlip'in sonland
Cisr El-uur'un gneyinde yer alan, Lazkiye'ye bal
Salma blgesi ok uzun bir sredir silahl gruplarn
elinde. Lazkiye katliamnn gerekletii operasyonun
komuta merkezi olan Salma, Yaylada'nn gneyinde
yer alyor. Salma'dan snrdaki Keseb'e giden yollar ve
yol stndeki kyler Rabia blgesine kadar her trl
yabanc savann olduu silahl gruplarn ve SO'nun
kontrolnde. Geriye kalan Keseb ve Keseb'e bal
kyler Suriye ynetiminin ve yerel glerin
kontrolnde.

Son 4 ylda ''lml'' denilerek glendirdikleri

cihadlardan bir ID yaratanlar, ID ile mcadele
tiyatrosu ile eitecekleri yeni ''lmllarla'' halklar daha

Hasan SVR

13

SAVA SARMALINDAN YEN BR SURYE TASAVVURUNA

halkn nemli kesimini yeniden arkasna almay
baarmtr. Her trl ar kayplara ve telafisi on
yllar alacak olan ykmlara ramen, dayatlan
artlara kar askeri seenek de direnmenin dnda
bir yol olmadn her frsat ve ortamda dile
getirerek ekilmeyi reddetmitir. Silahl slami
gleri iktidara ortak etmenin riski karsnda,
devrimci, demokratik muhalif glerle ittifakn
hedeflenmedii byle bir zmn ne denli
gereki olduu tartmaldr.

Devam eden ykc bir savan nasl

bitirileceine ilikin ciddi bar projeleri sunulmak
yerine, gelecek bir Suriye tasavvuru senaryolar,
birbiri ardndan sralanarak, Suriye iinde ve dnda
kamuoyuyla paylalp duruluyor. Sren savan
nedenleri, taraflarn snfsal duruu, gc ve
amalar netletirilmeksizin, nasl bir Suriye
iktidarnn mmkn olabileceine gereki bir
cevap vermek olduka zor ve yanltc olur. phesiz
ki, istemler, tahayyller, beklentilerin var olmasyla,
gereklik farkl eylerdir. Bugn asndan,
Emperyalist, Siyonist glerin genelde Ortadou,
zelde Suriye'ye ilikin planlar, bilinmekle beraber,
geen ksa zaman zarfnda taktiksel strateji
deiikliklerine
giderek
yarattklar
kaos
ortamndan medet umduklar grlyor.

nc zm yolu olarak sunulan

anlayn gemiten gelen ve yenileri eklenen
onlarca siyasi parti ve hareketlerin ortaklat
siyasal zm perspektifidir. Tek bir yap altnda
olmasa bile, nc cephe olarak nitelenen bu
gler; emperyalist igale, silahl slami etelere ve
eriat devletine kar dururlarken, Baas rejiminin
miadn doldurduunu, bundan byle Suriyeyi tek
partili sistemle ynetmek yerine, oulcu bir gei
hkmeti, ardndan yaplacak nezih ve demokratik
seimle siyasal zmn salanabileceinde srarl
grnyorlar.

farkl dzlemde, farkl amalara hizmet

edecek zm projelerinin hangisinin gerekten
Suriye halknn karlarna hizmet etmedii
bilinirken, hizmet edenin netlik kazand
sylenemez.
lki; ''Iid'e kar'' sava gerekesiyle, ABD
gdmnde oluturulan sunni devletler koalisyonu,
nce Iid'i vurma, ardndan Bear Esad' ykmak
gibi bir hedef belilerken, u ana kadar eitip
besledikleri
tm
silahl
slami
etelerin
baarszln kabullendikleri ama onlardan
vazgemeden yeniden, eit-donat projesiyle her
trl destei sunacaklar,
bunun iinse, bata
Trkiye, Arabistan ve dier ibirliki ynetimlere
ihtiya duyulduu ifade edilerek Bear'sz bir
Suriyenin kurulaca teminat verilmitir. Politik,
diplomatik baarszln yannda, gzden dmeyi
kabullenmeyen
Erdoan
ynetimi,
Esad'n
dn ikinci plana iten bu taktie kar, ulusal
gvenlik gerekesiyle, tampon blgelerde srar
ederek, yeni tavizler koparmay denemise de
ABD'nin; koalisyona katlma, slerini kullandrma,
tamponu erteleme, eit-donat taleplerinin tmn
kabul etmitir.

Suriyede, bunalm zmek iddiasnda bulunan,

birbirini elen farkl yaklamn etrafnda
kmelenen i ve d glerin olduunu var sayarak,
Suriye snrlarn aan, blge ve uluslararas glerin
dahil olduu bu savan durdurulmas ve Suriyeyi
gelecee tayan bir zmn ne denli zor olduu
kabul edilmelidir. Dolaysyla, blgenin btnn
iine alan ve halklarn ar bedel dedii bu kaos ve
sava
ortamnn
durulmas
niyetlerden,
kehanetlerden ve dz mantk iddialarndan ok,
direnen emeki halklarn rgtl gc, iradesi,
egemen glerin askeri-teknik stnl ve kresel
tarihi srecin ne ynde seyrettiiyle alakaldr.
Snfsal, siyasi, rgtsel ve bilimsel verilere
dayanmayan zmlemelerle bir halkn, lkenin
gelecei hakknda olsa olsa kehanetlerde
bulunulabilinir.
Gnmz
koullarnda,
Ortadounun btnn iine alan kapitalistemperyalist sistemden kaynakl bunalmdan k
projelerinin birbiriyle kesimeden, bulumadan,
tamamyla bamsz bir seyir izlemesi, ne Filistinde
ne Krdistanda ne de Suriyede mmkn
grnmemektedir. Emperyal glerin de kadiri

kincisi; Esat ynetiminin, 4. ylna giren

amansz, ykc sava karsnda, d komplo, yabanc
igali ve slami, eriat terre kar, vatan
savunmas iaryla gsterdii mukavemetle, i
muhalefeti zayflatrken, d muhalefeti blm ve

14

kaldklar deiim basnc ve birbirleriyle ekonomik,

siyasi ve mezhebi kar atmalarn bastrarak
kendi nceliklerini formle eden ABD'nin,
oluturduu sunni devletler koalisyonu, buuk
yldr
yaanan
baarszlklar
ama
ve
koordinasyonu salamayarak planl ve uzun erimli
bir ortak stratejiyle blgenin dolaysyla Suriyenin
dizaynn hedefledii aktr.

mutlak ekilde tm plan ve projelerini hayata

geiremeyecekleri, Afganistan, Irak, Filistin, Lbnan
ve imdi Suriyede ortaya kmken, Suriyede
yeniden bir igalin denenmesinin zorluklarndan
ok, uzun vadede ABD ve sraile hizmet etmeyecei
kaygs, AKP hkmetinin tm srarna ramen
giderilemedii, zamana yayarak kabilecek yeni
frsatlar konsepti zerinden bir zmn
benimsendii grlyor. Esad'n beklenen srede
drlememesi, yan sra, Rojavada ve Kobanide
ortaya kan yeni durum, koalisyon glerini, Arap
milliyetilerini memnun etmezken, AKP iktidarn
bsbtn rahatsz etmi ve yeniden tampon blge
seeneine sarlmasna, ID'le flrt tehditlerini bir
antaj olarak kullansa da, ABD'nin temel
stratejisinde bir deiikliin sz konusu olmayaca
belli olmutur.

Rusyann, arka bahesi Ukraynada megul

edildii, rann, Yemen, Bahreyn, Lbnan, Irak ve
Suriyedeki gelimelere kaytsz kalmad, ancak
ABD'yle nkleer mzakerelerde salad ilerlemeyi
nemsedii dnldnde, Suriye merkezli
siyasetinin ve desteinin bir snr olaca sr deildir.
Kald ki Suriyede savan devam, lkenin paral
hali, alt ekonomik yapnn tahribi ve srekli da
muhta olma halinden haz duymad, koullar
olumas halinde, Bear Esad'n uzlamaya
oturmayaca iddia edilemez. Koalisyon glerinin
Suriye zerinde ID'e ynelik operasyonlarnn
tad riske ramen, Baas rejimince, zmni n
kabulle karlanm olmas, uzlamaya dnk bir
mesaj olduu pekla sylenebilinir.

Rojavada, Suriye btnl iinde zerk

devrimci bir ynetimin ekillenmesi, blge halklar
asndan deil de, gerici ynetimler asndan bir
tehdit ve istenmeyen bir rnek olutururken, AKP
iktidarn ciddi ekilde tedirgin etmitir. Hele Esad'n
buna tepkisiz kalmas, Trkiyeyi ileden karmtr.
Gney Krdistan rneinden farkl bir Krt
statsnn douuna tahamml olmayan
Erdoan ynetiminin, PYD yerine, ID'e komu
olmay tercih edecek kadar dmanca yaklam,
Trkiyede, Krt zgrlk hareketiyle srdrd
atmaszlk srecindeki samimiyetsizliini deifre
etmekle kalmam, lke iinde, Kobaniyle
dayanma eylemlerini resmi ve sivil glerle
bastrarak, HDP'yi dolaysyla Krt zgrlk
hareketini, olmayan bar sekteye uratmakla
sulamtr. Suriye i atmalaryla dorudan ilgili
olan AKP politikalarnn ne denli tehlikeli sonulara
yol at, meclisten kartt tezkerenin amalar
eklenince daha kolay anlalr olmutur. ''ID bir
tehdit deil bir frsattr.'' yaklam, AKP aklnn
nereye ve ne iin altn anlatmak iin yeterli bir
veridir.

ID'in, kendisini yaratan ABD ve

destekleyen blge lkelerinin karlarn tehdit ve
tehlike olmaktan karlmas ardndan, Cenevrenin,
yeni bir birleimle devreye girmesi byk bir
olaslktr. Sonu itibariyle, ABD'nin Suriye devletini
ykabilecek bir mdahalenin, bata srail gvenliini
tehdit edecek mahiyeti nedeniyle tercih etmesi
olas grlmyor. Bunun yerine, ran ve Rusyay
devreye sokarak yeniden siyasal bir kn
aranacann iaretleri oalmaktadr. Bu ki, tek
parti iktidar yerine oulculuun iktidara tanmas
olacaktr.
Suriyede nc cepheyi oluturan
devrimci, demokrat ve komnist glerle, Krt
yurtseverleri, siyasal demokratik ve oulcu bir
seenei imdiden gelitirip, ciddi bir taraf,
Suriyenin geleceinin taraf olmay becermelidirler.
Deilse, Suriyenin btn kaybetme riskiyle
karlaacaktr.

Emperyalist glerin, blgeye ilikin yeni

olmayan planlar, blge lkelerinin kar karya

Bereket KAR

15

ANADLMZ-3
renmeye baladnda da (muhtemelen ilkokul
dneminde) bu trden etkinlikler lehenin yan
sra Standart Arapada olabilir.
Trke bu olanaklar asnda zaten gayet
baskn dil olarak konumlanm. Anne-babalar
ocuklaryla bir kelime dahi Trke konumasalar
televizyondan, oyun arkadalarndan Trkeyi
renebiliyor.
Okul dnemine balamadan ksa bir sre
nce,
be-alt
ay
ncesinde
mesela,
ebeveynlerden biri ya da okul anda bir kardei
ocukla Trke konumaya balamal. Okul
dnemiyle beraber, aileden ocua devlerinde
yardmc olan kii zaten Trke konuacaktr.

ALE: HAYAT NEMDE

ncelikle ikidilli ocuk yetitirme
srecinin bilgi, plan, emek gerektirdii
unutulmamal. Anne-babalar ikidilli ocuk
yetitirme zerine yazlm kitap, makale vs.
okumalar gerekir. Colin Bakerin kidilli Eitim:
Anne-babalar ve retmenler iin rehber
(Heyamola Yaynlar, 2011) kitabn tavsiye
edebilirim. kidillilik konusunda uzmanlam
kiilerden destek alnabilir.
KALTEL KDLLLK SREC
kidillilik sreci ne kadar iyiyse,
nitelikliyse ocuun iki dilde yetkinlii, becerisi o
kadar artacaktr. Bylece ocuun ikidilliliin
olas kazanmlarndan daha geni lde
yararlanma imkn olabilecektir. Uzmanlar,
ikidilliliin olas kazanmlarn kltrel, iletiimsel,
kiilik temelli, bilisel, eitimsel ve maddi anslar
olarak niteliyorlar.

RETMENLE GRME
retmenleriyle grn, ocuunuzu
ikidilli yetitirdiinizi anlatn. Onlarla konuyla
ilgili
uzmanlarn
nerilerini
paylan.
Faydalandnz bilimsel kaynaklardan bahsedin.
Bu konuda onlarn da bilinli ve duyarl olmas
ok nemli.

UYGUN STRATEJ: OKUL NCES DNEMDE

SADECE ANADL
Bu srete uygulanabilecek balca drt
stratejiden bahsedilir. Bunlardan Okul ncesi
Dnemde Sadece Anadili stratejisinin uygun
olduunu dnyorum. Evde kullanlan dil,
ocuun okul dnemine kadar arlkla Arapa
olmaldr. Yani, anne-babalar kendi aralarnda ve
ocukla, okul dnemine kadar evde arlkla
Arapa konumallar. Televizyon, radyo, internet,
tiyatro, sinema, gazete, kitap, festival vs. iitsel,
grsel ve yazl aralarn dillerine, Arapa da
mutlaka dahil edilmelidir. Bunun en az, evde
arlkl dilin Arapa olmas kadar ehemmiyeti
var. Dil girdisi aile ii iletiimle snrl olmamal.
Gnmzde zellikle internet dnyasnn
sunduu geni olanaklar var. Mutlaka
deerlendirilmeli. ocuk aile ii yan sra evrede
Arapann var olduunu grmeli, iitmeli,
yaamaldr; televizyonda, radyoda, gazetede,
tiyatroda, sinemada, festivallerde, sokakta
yana uygun elenceli, eitici etkinlikler,
oyunlar, izgi filmleri, programlar vs Bunlarn
erken dnemde lehede olmas nemli. Annebabalar bu konuda olanaklar zorlamal, gerekli
koullar yaratmallar. Standart Arapay

DL GELM: KEYFL, ELENCEL BR DENEYM

kidilli ocuk yetitirme srecinde dil
geliimleri keyifli, pozitif, elenceli bir deneyim
haline getirmek gerekiyor. Bu srete ocuklara,
herhangi bir dili, kltr kmsemeden ikidilli
olmann deerli olduunu fark ettirin. Bunu
tutumlarnzla da dorulatn. Bu srete
renen-gelien anne-baba olmak ok nemli,
anadilinizi (lehede ve Standart Arapada) ne
kadar ve hangi dzlemde bildiinizi snayn.
Anlama-konuma ve okuma-yazmada kendinizi
gelitirmeye bakn. Yani siz de kendinizi
anadilinizde gelitirin. ocuunuzla, haftada en
az bir defa dil-geliimine ynelik basit bir oyun
oynayn; meyve adlarn, evresindeki eyalar iki
dilde saymak, renmek, resimli kartlar
hazrlamak, iir-ark sylemek vb. gibi.
MASAL: BYL DNYA
Masallar ocuun hayal gcn, yaratc
olma becerisini gelitirmesinin yan sra dil
geliiminde nemli rol oynar. Yatmadan nce
lehede bir masal anlatn, bilmiyorsanz
Trkede yazlm kk masal kitaplarn
16

yksek, daha modern, stat sahibi olarak

alglanan kiilerle ocuunuzun nnde Arapa
m Trke mi konuuyorsunuz? Bu kiilerin
nnde
ocuunuzla
hangi
dilde
konuuyorsunuz? Onlarla Arapa konumaktan
utanyor musunuz? Arapa bildikleri halde
Trke konumak kendinizi daha m iyi
hissettiriyor? Sizce daha m prestijlidir, neden?
Bunlar sorgulayn. ocuk tm bunlar
gzlemliyor ve alg dnyasnda bir dili dierine
gre daha gzel, iyi, saygn olarak kodlayabiliyor.
Farknda olun ya da olmayn dil tercihleriniz,
anadilinize ilikin ocuun tutumunu etkiliyor.
Trkeyi zaten konuuyorsunuz, her yerde
anadiliniz Arapa ile de konuun. Herhangi bir
yerde ya da kiiyle anadilinde konumak ayp,
ho deil vb. tutumlar, eilimler yanltr. Trke
iin de yledir.
Yapmanz gereken ocuu sulamak,
srekli uyarmak deil anadilini kullanaca
elenceli, keyifli koullar, olanaklar yaratmaktr.

leheye uyarlayn, basitletirin. ocua haftada

en az bir defa dedesiyle, ninesiyle biraz zaman
geirme imkn sunmaya aln.
Kod Kartrm: Tela yok!
ocuk erken dnemde kod kartrm
yapabilir. Trke bir szc Arapalatrabilir ya
da Arapa bir szc Trkeletirebilir. Tela
yapmayn. ocuunuzu srekli dzeltmeyin.
Bunun yerine, mesela siyyart dwi dediinde
brva clk siyyart wazftek diyerek geri
bildirimde bulunun. Onun Trkeletirdii
szcn Arapasn kendi cmlenizde kullann.
Bir sre sonra Arapasn doal olarak
renecektir. Siz de olabildiince kod
kartrmndan uzak durun. Trkeletirdiiniz
szcklerin ana-lehedeki karlklarn renin
ve asllarn kullann. Bunu zellikle adlardan
ziyade eylemlerde yapmaya dikkat edin;
giwment yerine ctimedt (gvendim) kullanmak
gibi.
Dil deitirimi ise ayr bir konudur.
Dnyada ikidilli insanlar konuya, duruma, ortama
gre bir dili konuurken dier dile gei
yapabilirler. Birka cmleyi birinci dilde
sylerken dier cmleleri ikinci dilde ifade
ederler. Bunun eitli faktrleri var, bir dilde
daha az yetkin olmak, konu, durum gibi.

Sivil Toplum
nceki yazlarda sivil toplumun almas
gereken insiyatife satr aralarnda deinildi. Sivil
toplum kurulularnn, zellikle eitsel, kltrel,
dini alanda faaliyet gsteren kurumlarn tm
platformlarda daha bilinli, etkin insiyatif
almalar nem tayor. Genel hatlaryla ksaca
deineceksek, bu kurulularn;
a) Her eyden nce anadili meselesinin
bireysel, toplumsal ve kamusal boyutlar
olan,
Dilbilim,
Toplumdilbilim,
Eitimbilim, Hukuk gibi birka disiplini
ilgilendirdiinden hareketle akademik
destek, danmanlk almalar
b) Nitelikli anadili festivalleri, eitici
seminerler, paneller vb. dzenlemesi,
c) kidilli kreler kurmas,
d) Uzman eitimcilerin grev alaca
anadili kurslar amas,
e) Kltr-sanat gruplarn desteklemesi,
onlara sahip kmas,
f) nc yazda yer verilen notlar dikkate
alnarak
yeniden
yaplandrlan
geleneksel Kuran- Kerim kurslar
amas,

Dil Tercihi: ocuu sulamayn!

ocua srekli Arapa konu vs.
sylemek bir yarar getirmez. Kilit rol sizsiniz nce
kendinizden balayn, siz konumazsanz o da
konumaz.
Ayrca ocuk bir dnemde bir dili
dierine gre daha fazla tercih edebilir. Hatta
sadece bir dilde konumaya eilimli olur.
zellikle okul dnemiyle beraber artk sadece
Trke konumay tercih edebilir. Bu doaldr,
kendini en rahat ifade ettiini dnd dilde
konuacaktr. Belki de size ve evresine Trkede
ne kadar yetkin olduunu gsterme ihtiyac
hissediyordur.
ocuunuzun
Arapay
unuttuunu dnmeyin. ocuk evresinde,
okulda Arapa konumak ayp-gereksiz dil gibi
hatal tutumlardan etkilenebilir. Mesela siz, aile
iinden veya dndan, toplumda eitim dzeyi
17

etkin bir
gerekir.

g) Semeli yabanc dil dersi olarak Arapa

dersinin seilmesini tevik etmesi,
h) Yazl veya szl tm duyuru, bildiri,
aklama, beyanat vs.de olabildiince
Trkenin yan sra anadili Arapay da
(lehe ve/veya standart Arapa)
kullanmas,
i) Eitimci, rehber hocalarla grmesi;
niversiteye giri snavna hazrlanan
alan, ilgisi dil ve edebiyat olan
rencilere Arap dili ve edebiyat, Arapa
retmenlii,
Arapa
Mtercim
Tercmanlk blmleri hakknda bilgi
vermesi,
j) Kentin okdilli, okkltrl zgn
dokusunu, birey-toplum-lke asndan
kltrel, siyasi, ticari vb. her anlamda
deer ve kazanm retmek zere
yaatma ve gelitirmeye ynelik Mustafa
Kemal niversitesinde bu blmlerin
kurulmasn talep etmesi ve
k) Konuyla ilgili projelerin gelitirilmesi ve
uygulanmasna ynelik bilinli, ciddi,

tutum

ierisine

girmesi

zet Kaynaka: C.A. Ferguson, Diglossia, Word,

vol.15, (1959), s.325-40.; Colin Baker, kidilli
Eitim, Heyamola Yaynlar, 2011.; Doan Aksan,
Her Ynyle Dil: Ana izgileriyle Dilbilim, Trk Dil
Kurumu Yaynlar, 1995.; Glsn Leyla Uzun,
kidillilik olgusu zerine genel bilgi-1, 2, 3 ve 4
(seri yazlar), 2006.; Kees Versteegh, The Arabic
Language, Edinburgh University Press, 2010,
s.148-226.
(Ehlenin ilk saysnda yer verdiimiz,
Anadilimiz-1, Anadilimiz-2,
Kuran- Kerim
Kurslar zerine Birka Not, Semeli Dil Dersi
Arapa ve Anadilimiz-3 balkl yazlar,
Anadilimiz zerine -1, -2, -3 ve -4 yaz dizisi
olarak Gneyden Gazetesinin 15-31 Ekim 2013,
1-15 Kasm 2013, 15-30 Kasm 2013 ve 15-31
Ocak 2014 tarihli saylarnda yaynlanmtr.)
Mahmut ABAHT

Colin Baker: ki Dilli Eitim

Gnmzde snrlar kalkyor, mesafeler azalyor ve dnya farkl dillerin ve kltrlerin gittike daha fazla kaynat bir
btn haline geliyor. Kresel ekonominin, teknolojinin ve kitle iletiiminin gndemimize tad en nemli kavramlardan
biri, kidillilik. kidillilik ve ikidilli eitim alannda dnya apnda tannm bir aratrmac olan ve Galler Blgesi, Bangor
niversitesi Eitim Fakltesinde retim yeliini srdren Colin Bakern konu hakknda yazd on be kitap ve ellinin
zerinde makale birok dile evrildi. Birok farkl ikidilli toplumda inceleme yapan ve kendisi de ikidilli bir aile sahibi olan
Baker bu kitapta bilimsel verilerin yannda vaka incelemelerine de yer vererek okuyucunun konuya farkl ynlerden
yaklamasna olanak salyor.
Okumas kolay bir tarzda hazrlanan bu kitap aileler ve retmenler iin pratik bir balang niteliinde. kidillilik ve
ikidilli eitim hakknda sk sk sorulan kapsaml sorulara anlalr ve gereki yantlar veriliyor. Ele alnan konular; aile, dil,
kltr, kimlik, okuma, yazma, eitim ve dier sorunlar kapsyor. Bu kitapta;
lkeler aras hareketler, kltrel adaptasyon,
Kimlik sorunlar,
Tek ebeveyn-tek dilli (TKTD) aileler,
Anaokullar/Kreler/Yuvalar,
devlerde yardm,
Disleksi,
Dil yaps,
okdillilik ve dillilik, dilli aileler,
Evlat edinme,
nternet balantlar, makaleler ve daha fazla kaynak kitap ile ilgili yeni ve detayl bir deerlendirme bulacaksnz.
kidilli Eitim: anne-babalar ve retmenler iin bir rehber, iki (ve ok) dillilii ve eitim yntemlerini tm ynleriyle
anlamak ve bilinli bir ekilde uygulamaya koymak iin titizlikle hazrlanm bir kitap. Tekdilli olmann yetersiz kald,
kltrler aras etkileimin artt ve empatiye giderek daha fazla ihtiya duyulduu gnmzde bu kitabn bir rehber
olmas dileiyle (http://heyamola.net/tr/kitap.aspx?kit=313 sayfasndan alnmtr (28.09.2014).)

18

ULUS DEVLETN ETM KURUMLARI VE GENLN TARHSEL ROL

pozitivizmin, somut olarak da mevcut sosyal
bilimlerin yol ve yntemlerini sorgulamak ve
hkim yntemlerin kleletirdiini fark ederek
amak arttr.

Genlerini kaybeden toplum veya tersine

toplumunu kaybeden genlik yenilmi olmaktan
teye kendi varlk hakkn kaybetmi, ona ihanet
etmi demektir. Gerisi rme, dalma ve yok
olmadr. Bir toplumun genlerini kaybetmesi, o
toplumun gen kuaklarnn o toplumun
toplumsallna, varolu zihniyetine, kimliine,
kltrne gre yaamamas demektir.

Sosyal
bilim
alannda
yaplan
uygulamalarn zayflamasnn eitim sistemini
gericiletirdii apak ortadadr. Ancak unu
unutmamal ki -zellikle Trkiye gibi- birden ok
toplumun
yaad
lkelerde
genliin
dnmesini, sorgulamasn, doal olarak
zgrlemesini getirecek dier bir unsur
Anadildir. Anadilini bilen bir genlik kendi varlk
haklarn elinde tutmu ve halkna ihanet
etmemi demektir.

Ancak
unutmayalm
ki
tm
bu
yaanmlklar nesilden nesle dil aktarr. Bir
toplumun
varln
korumasnn,
varolu
zihniyetinin yaamasnn, kimliine ve kltrne
gre yaamasnn tek yolu aktarmdr.
Toplumumuzun yaamasna katk sunmak iin ise
genliin roln irdelemesi kalmamas gereken
tarihsel bir dev olarak karmzda duruyor.

Genliin tm dnsel abalarn ahlaki

ve politik toplum olmaya odaklamalar, tm
dnsel eylemlerini bu hakikatin yla
szmeleri gerekmektedir. Bilginin ahlaki, politik
ve etik-estetik yan olmazsa bilgi adna toplum
kartl yaplabilir ancak.

Genlik hareketleri demokratik uygarln

temel bileenlerinden biridir. nk tarihi
yapanlar toplumlardr ve toplumun zihinsel ve
bedensel olarak en dinamik kesimi genlik
kesimidir. Genlik kendi zgnlnden dolay
devrimsel mcadelenin tm dinamiklerinde yer
almak, hatta daha ncelikli olarak dinamikleri de
kendi
konumlarna
gre
belirlemek
durumundadrlar.

Sistemin yaad kriz temelde bir

zihniyet krizidir ve ncelikle entelektel alandan
kaynan almaktadr. Zihniyet devriminin
gereklemesinin nemini bu krizle balantl
olarak dnmek arttr. Bilim, tarihin hibir
dneminde bu dnemde olduu kadar iktidar
arac haline gelmemitir. Bilimin iktidar arac
haline gelmesi kesinlikle bilim olmaktan kmas
demektir. nk toplumsalln olumasnda
bilim ve iktidarn yan yana gelmesi mmkn
deildir. Her iki olgunun doasna da terstir. Bilgi
tm insanlk ve toplumsallk iindir. Yaamak ve
yaam srekliletirmek iindir. ktidar ise
insanln lm demektir. Bir grubun kesimin
karna tm dierlerinin lm demektir.

Genlik birey ya da hareketleri iin,

sistem iinde sistemin bilincinde, farknda
olduunu
savunmak,
bu
durumdan
kurtulmadka genlii sistemin mezheplerini
yaratan gnll hizmetkrlara dntrmekten
baka bir ie yaramaz. nk bu durumlar ya da
kesimler, sistemin krizini atracak devinimleri de
kendi varlklarnda barndrmaktadrlar.
Tm devrimler zihniyette balamaktadr.
Bundan dolay kendi ufkuna zihniyet devrimini
yerletiremeyen genlik, sistemin zehriyle lm
snrlarnda yaamaktan asla kurtulamayacaktr.
Genlik dinamizmi asndan gerekli olan yol ise
aydn genlie dayatlan bilgi yaplanmalarn
bilmek, bunlarn aydnlk deil karanlk yarattn
fark etmek ve kendi karanlndan kurtulmann
yntem arayna ynelmektir.

Ama son dnemlerde gryoruz ki

iktidarlar bilimin genlie kazandrd sorgulama
zelliinden baya korkuyor. Krslerden
barp aryor, eitime verilen destei ksp
sava rtkanl yapyor, kitaplar yasaklyor ya
da topluyor. Yetmiyor Neden zorunlu kimya
derslerini tartmyorsunuz? diye de pikin
pikin aklamalar yapyor.

Egemen sistem iinde mcadele

yrtebilmenin, sistem kart olmann ve kendi
karanlndan kurtulmann ilk koulu sosyal bilim
alann genliin temel mcadele alan olarak
grmektir. Bunun gerekletirilebilmesi iin

Tm bu veriler nda toplumun en

dinamik kesimi olan genlie unu sormak
gerekir:
Genliin,
iktidarn
denetimine
girmeyecek ve iktidarn duvarlar arasnda
19

odaklarnn elinde
engellenemez.

hapsolmayacak bilgi yaplanmalarna ulama ve

bu yeni zgr bilmeleri yaamsallatrma iddias
var mdr yok mudur?

tekel

arac

olmas

da

Genlik cesaretli olmaldr. Cesaretin

olmas iin de ncelikle o bilginin, o aydnln
topluma ait olduuna ve egemenler tarafndan
alndna, bunun bir hakszlk olduuna
inanmak arttr. Prometheus un cierlerinin her
gn kartallara yedirilmesi, bir parasnn her gn
yok edilmesi ve her gn, gn doumuna kadar
Prometheus tarafndan bu yok edilen parann
yenilenmesi her bir gencin zmlemesi ve
kendine rnek almas gereken bir durumdur.
Ondan koparlan misliyle yaratmaya ve geri
almaya iddial bir genlik, ncelikle zihniyette
kendini ve kendi toplumunu var etmeye, varln
korumaya kararl bir genlik gerektirir.

Ulus devlet yaplanmasnn temelinde

eitim kurumlar vardr. nk bu kurumlama
genliin, genlik yoluyla devletin geleceinin
kazanlmas ve iktidarn kurulmas iin arttr.
Eitim, ulus devlete gre genleri emenin temel
kurumlardr. Ordularda bu eme ii tamamlanr.
Bundan dolay da zorunlu eitimler ve zorunlu
askerlik konusu kesinlikle devredilmez bir hak
olarak grlr ulus devletlerde.
Oysa renmenin tek ve vazgeilmez yeri
ulus devletin eitim kurumlar deildir. nsanln
demokratik yaamndan szlen bilgiyi salt
okullarda, niversitelerde ya da herhangi devlet
kurumlamasnn olduu binalarda aramak
yanltr. Bilgi, insann olduu her yerdedir. Tabi
ki ulus devlet kurumlamas da insanln birikimi
olan bilgiyi tayp yeni kuaklara vermektedir. Ki
bunu yapmadan asla kendini var edemeyecektir.
Ama temelde reddedilmesi gereken noktalardan
biri de bilginin verili tarz, eitim yntemidir.

nkr edilen hakikatler anda genlik

kendi zihniyetini bulmal ve yaamaldr.
kilemlerden kurtulmal, ikilemlerin toplumu
paralayarak hakikati inkr ettiini ve bu inkr
sistemini srekli rettiini bilmeli, btnlkl
dnebilmelidir. zgr dnceye ulamal,
bilgi hamal olmamaya ve bilgi iktidarlarnn arac
haline gelmemeye zen gstermelidir.

Eitim, terbiye etmenin, bir forma

koymann, snrlar belirleyerek o snrlar iine
hapsetmenin temel yntemi olmaktadr. Eskiden
sopa ile yaplrken bugn bu yntem byk
oranda almtr. Bugnk yntem, genleri
diplomasz kalmakla tehdit etmek, genleri kaba
deyimle yar at gibi koturmak, genlerin
banda krba sallar gibi sistem tehdidini her an
gndemde tutarak terbiye etmeye almaktr.

Devletin niversiteleri ancak devleti

insanlar ve devleti zihniyetler retir. zgr
toplumun kurumlar ise zgr insanlar ve zgr
zihniyetlerle oluabilir. Bundan dolay devlet
kurumlamalarnn kesinlikle almas ve yerine
alternatif kurumlarn oluturulmas gerekir.
Kendi eitim evleri, akademiler ve alternatif
niversitelerin kurulmasyla bu kurumlamalar
gelitirilmelidir.
zellikle
kendi
anadilini
yaayamayan halklar iin alternatif eitim
kurumlar, ulus-devlet yapsnda kazanm
salayacak ok nemli bir admdr.

Prometheus efsanesi ate sembolndeki

aydnl, bilgiyi tanrlardan almay, aslnda
topluma ait olan geri almay anlatr. Buradaki
ate aydnlktr. Aydnl yaratan bilgidir. Bilginin
toplumdan alnmas; deerlerin, yasalarn ve
tm retimlerin tanralardan alnarak erkek
tanrlar tarafndan tekelletirilmesidir. Bu bilgiye
ulatktan sonra genlie den grevler daha da
belirginlemektedir. Her bir gen atei
tanrlardan alan Prometheus gibi aydnl,
bilgiyi ve anlam oluturan deerleri hkim
sistemin elinden alma cesaretini gstermedike,
bunun iin admlar atmadka bilginin iktidar

Devletten
bamsz
entelektel
kurumlamalara gitmenin bir koulu da bu
kurumlamalarda yer alacak alacak ve zihniyet
devriminde iddial olan bireylerin yetitirilmesi,
bu bireylerin kendilerini toplumsal zgrle
adayacak dzeyde bireyler olmalardr. Bu
bireyler iin belli bir bilim-bilgi altyaps olmas
gerekirken bu gerekliliin devletin diplomalarna
balanmamas gerekir.

Ankara Arap Alevi Genlik Meclisi

20

BR DREN VE ZM YNTEM OLARAK DEMOKRAS

Suriye ve blge,
corafyasdr.

savalar

ve

deiime srklemitir. Ve tarihte birok

uygarlklar atmas ve uygarlk krlmalarnda
olduu gibi yaanan bu sava Suriyede
dmlenmitir.

uygarlklar

nceki yazmzda, 1. Dnya Savann

balang tarihi olan 1914n tam 100. Yl olmas
sebebi ile bugn yaanan ve ilerde yaanabilecek
olan gelimeleri anlamak iin,gemi gelecein
habercisidir diyerek yaadmz corafyann yz
yl ncesine bakarak corafyamzda bugn
yaanan gelimeleri anlamaya altk.

Suriye
(Mezopotamya-Irak-FilistinKuds-srail-rdn-Lbnan vd. den oluan blge)
semavi dinlerin ya ortaya kp gelitii ya da
krlmalar yaayarak ykselie veya ke
getii blgedir.
Suriye
zerinden
blge
tarihine
baktmzda; brahim Peygamberin Urfada
Nemruta kar balatt uygarlk savann da,
Musevi ve sevi felsefelerin ortaya kp gelitii
blgenin de, Muhammed Peygamberin slamnn
zirve noktasna ulat corafyann da Suriye
corafyas olduu grlmektedir.

Bu hatrlatmadaki amacmz yaadmz

blgeye dair ksa bir yaz ile de olsa bir tarih
bilinci aa kararak gelecee dair daha gl
ngrler gelitirmeye katk sunmakt. Zira
yaadmz corafyann tarihi ok kadim bir tarih
olmakla beraber devletlerin ve snrlarn tarihi
100 yl bile ncesine dayanmamaktadr. Ve
bugn orta douya baktmzda bu devletlerin
ve snrlarn ne kadar geici olduu da
grlmektedir.

Neredeyse btn alternatif din veya

mezheplerin ortaya k dnemleri, halklarn
iktidarlam mezhep ve din haline gelmi
nemrutlara veya firavunlara kar savalar
yrtt dnemleridir. Bu savalar insanlk
mcadelesinin
nemli
bir
tarihini
de
oluturmaktadr. Suriye corafyas da bu
savalar srekli yaam bir corafya olmas
nedeniyle de insanlk bilincinin gelimesinde ok
deerli bir yere sahiptir.

Tabi yazda, yaznn dnda kalan ok

nemli bir konu ihmal edilmitir. Bu da tarihsel
olaylarn geliiminde, toplumlarn ve insanln
yaad trajedilerdir. Zira birinci dnya sava
sresince ve devamnda milyonlarca insann
katliama maruz kald bilinmektedir. Ve tarihi
ok gl olan uygarlklar zellikle de seviHristiyan uygarlk yaadmz corafyada yok
olma noktasna gelmitir.

Bu blge ayn zamanda savalarla yenilen

uygarlklarn, yerlerine yeni uygarlklara brakt
blgedir. Suriye; Asuri-Arami uygarlklardan
slam uygarlna kadar uygarlklarn yaam
bulduu, ayn zamanda kart uygarlklar olan
Hal-slam, Osmanl-Arap, Emevi-Abbasi-ii
atmalarnn egemen olduu corafyann da
addr.

Birok sosyal bilimci ve siyaset insan

tarafndan belirtilen bir husus, yaadmz
srecin 3. Dnya Sava sreci olduu
belirlemesidir. Ve her dnya savanda olduu
gibi savan yaand yerlerde byk deiimler
ve dnmler gerekleirken, ok byk
insanlk trajedileri de yaanmaktadr. Bu durum,
yaadmz zaman dilimi iinde de geerliliini
ortaya koymutur.

slam Suriye ile blgesel uygarlk haline

gemitir. Emeviler Suriyede kazannca egemen
olmutur. Hallar Suriye savalarndan sonra
Dou uygarln Batya tamtr. Bu tama
Reform ve Rnesansn da zemini olmutur. Arap
slam, nce Hallara sonra Osmanlya kar
sava
Suriyede
kaybetmitir.
Osmanl,
Memlkleri Suriyede yenmi halifelii ele
geirmitir. Farsi ia uygarl, Suriyeyi aamam

2001 ylnda Afganistanda balayp

2003te Irak'ta gelien bu sava 2011'de Arap
corafyalarndaki isyanlarla farkl bir aamaya
gei yapm ve Afganistan'dan Libyaya kadar
corafyada, gerek Ortadouda gerekse Kuzey
Afrikada tm yaplar derinden bir sarsntyla
21

ancak Sunni Arap slamnn da ilerleyiini

Suriyede durdurmutur.

uzun srecek olan savan sonunda ortaya

kacaktr.

Bu
tarihsel
gemi
ile
deerlendirildiinde bugn Suriyede yaanan
hem tarihsel hem de gncel uygarlklar sava
daha net grlmektedir.

Bugn birok eliki gergin ve karlkl

patlamal bir ekilde atma halindedir. Bu
atma corafyamz 3. Dnya Savann
merkezi haline getirmitir. Bu sava ayn
zamanda 1. Dnya Sava ile ina edilen sistemin
de zlmesi anlamna gelmektedir. Bu savataki
elikiler;

Yani gemite olduu gibi bugn de

Suriyede bir yandan demokratik uygarlklarn
iktidarc uygarlklara kar direnii bir yandan da
iktidarc uygarlklarn kendi arasndaki egemenlik
atmas yaanmaktadr.

Bugn Suriye blgesel-uluslaras savan

merkezi haline gelmitir. Sorun bu blgede
olduu gibi, zm de iyi veya kt bu blgeden
kacaktr. Bu nedenle Suriyede ve blgede
yaananlar olduka dikkatli ele alp biraz daha
da sadeletirip zmlemek gerekmektedir.

Bat kapitalist sistemi ile dou despotik

sistem arasndaki egemenlik elikisi. Bu
eliki bir yandan ABD, AB, srail, Trkiye
vd. ile dier yandan Hindistan, in,
Rusya, ran vd. eklinde bir araya gelmi
dou ve bat olarak temsil edilen glerin
elikisidir.

Bugn, 3. Dnya Sava, birden ok elikinin

ayn anda karlkl patlamas ile yaanmaktadr.

Etnik milletler olan Araplk, Trklk,

Krtlk ve Farslk arasndaki eliki.

Dinsel yaplar olan slam, Hristiyanlk ve

Yahudilik arasndaki eliki.

Ortadou hakim uygarl olan slam ii

mezhepler olan iilik-Alevilik ve Snnilik
arasndaki eliki.

Ve tabi ki iktidarlamann tarihine zde

olan kadn ile erkek ve insan ile doa
arasndaki elikiler atma halindedir.

I. Dnya Savanda kazanan Bat

Kapitalist Sistemi olmutur. Ve bat, Ortadou
corafyasn kendi ynetim tarz olan ulus devlet
sistemi ile ynetmeye balamtr. Ancak bu
sistem corafyann dokusuna uymam ve bat
smrgeci anlaya gre ina edilen ulus devlet
sistemleri yaamlarn tketmitir. Cetvelle,
haritalarla belirlenmi olan 22 Arap devleti, ran,
Afgan, Trk ve dier ulus devletleri Afganistan
Irak ve Suriyede olduu gibi ya paralanmtr ya
da dier lkelerde olduu gibi i savan ve
paralanmann eiine gelmitir. Hibir ulus
devleti tarihin bu dneminde ortaya kan frtna
karsnda duracak gce sahip deildir. rnein
artk tek bir millete dayal Irak devleti yoktur;
Irakta milletler ve mezhepler vardr ve yine
kabul etsek de etmesek de Suriye iin de benzer
durum sz konusudur. 1970lerde Lbnanda
gelien sistem adm adm tm corafyay sarmak
zeredir. Ayn durum Trkiye ve ran iin de
gelime ihtimali tamaktadr.

Bu elikiler demokratik sistemin zenginlii

ve eitlilii olarak deerlendirilebilecek iken,
younlam ve karmaklam bir ekilde askeri,
siyasi ve ekonomik iktidar atmasnn birer
gerekesi veya cephesi haline getirilmitir. Bu
elikilerin, savan gerekesi veya cephesi haline
getirildii corafyada sava Afganistanda,
Pakistanda, srailde, Filistinde, Trkiyede,
Krdistanda, Irakta, Yemende, Msrda,
Lbnanda, Libyada vd. ayr ayr youn olarak
yaanmaktadr. Hepsinin kesime noktas da
Suriye olmutur.
Savan gerekelerini ortaya koyarken zm
de net olarak ortaya koymak gerekir.

Bat kapitalist sisteminin 1. dnya

savandan sonra Ortadou iin uygulamaya
koyduu ulus devlet sistemi tkenip yok olurken;
yerine henz neyin geliecei belli deildir ve

Eer tarih bir anlamyla gemiten ders

almak iinse, nmzdeki gncel kriz kaos

22

vahetin
nemli
gstergelerindendir.
Afganistanda 2001, Irakta 2003 savandan bu
yana yaanan durum tabloyu ok daha trajik hale
getirmektedir.

durumundan, halklarn lehine kalc, kkl ve

ilkeli zm retmeliyiz.
Sava ekonomik ilikiler, toplumsal yap
ve iktidar ile birlikte deerlendirildiinde durum
daha da anlalr olacaktr. Corafya kan
deryasna dnmtr. Yaam anlamlandrmak
da sorunlara zm retmek de her geen gn
zorlamaktadr.
Meseleyi
anlamlandrma
yntemi zmn de yntemi olacaktr. Bu
noktada iki ayr anlay ve yntem karmza
kmaktadr. Bir anlay cinsiyetilik, milliyetilik
ve mezhepilii de kapsayan iktidarc anlaytr ki
bu savalarn temel kaynadr. Bu anlay kendi
kimliini mutlaklatrrken dierini yok saymak
zerine kuruludur. Bu da toplumlar karlkl yok
olua kadar srklemektedir. Dier anlay ise
din, inan ve kimlikleri aarak savalara halklar
ve insanlk adna zm retecek demokratik
eitliki ve toplumsal anlaytr. Hangi devlet,
hangi din, hangi millet, hangi mezhep adna
olursa olsun atmalar ele al yntemimiz ayn
zamanda zm yntemimiz olacaktr.

Bu savata her gn insanlk byk

bedeller
demektedir.
nsani
deerler
kaybolmaktadr. En byk zarar da hi phesiz;
kendi halinde iktidar d yaayan, tarihini ve
insanln srdren, medeniyetlerin ana ak
yata haline gelmi topluluklar, soykrm tehdidi
ile kar karya kalarak yaamaktadr. Sryaniler,
Ezidiler, ebekler, Kakailer, Ermeniler vd. yok
olama ihtimali ile kar karyadr. Yine toplumun
yaratc nc gc olan kadnlar katliamn
snrnda yaamaktadr.
Suriye de yaayan akraba halkmz olan
Arap Aleviler (Nusayriler) iin de durum farkl
deildir. zellikle iktidar dnda yaamay fazilet
haline getirmi olan ve bin yldan fazla bir sre
bu ekilde yaayan Arap Alevilerin kylerde ve
iktidara uzak yaayanlar byk bir ksm ya
katliamlarla yok edilmitir ya da devlete snmak
zorunda braklmtr.

Sava ve eliki yuma haline gelmi

corafyamzda dm yine burada zlecektir.
Ve bu zme katk sunmak ahlaki sorumluluk
tayan her topluluk veya bireyin balca
grevlerindendir.
Ancak bugn iktidar
atmasnda ister mevcut ulus devleti korumak
halinde olsun isterse karna kan tm farl
kimlik, inan, mezhep ve cinsiyeti yok ederek
yeni bir iktidar alan kurmak eklinde olsun
corafya adm adm karanla gmlmektedir.

Yakn zamanda Trkiye'de rgtlenme

zemini salanan, silahlandrlan ve cepheye
srlen DA etesinin Kobani'de, engalde
Lazkiye'de yaptklar zihniyetini aka ortaya
koymaktadr. nsanl yok etmeye yemin
etmilerdir. Amacn sadece devleti ele geirmek
olmad karsna kan her canly ya keserek ya
boarak ya da tecavz ederek ldrmesinden
net olarak anlalmaktadr. Demokratik Krtler ve
Arap Aleviler gibi iktidarc slamn dnda
yaayan tm topluluklar soykrm uygulayarak
yok etmeye almaktadr. Devletle ba olsun
olmasn savan iinde yer alsn almasn iktidarc
slam dnda ki tm topluluklara iiler,
Hristiyanlar, Ermeniler, Ezidiler, Drziler, Krtler,
Aleviler, otoritesini kabul etmeyen Suni
Mslmanlara vd. ynelik katliamlar ortadadr.

Burada, kendisini sorumuz veya gnahsz

grmenin ahlakilik ile ilikilendirilemeyecei
bilinmelidir. Kim olursa olsun kendisini iktidar
zerine kodlam tm yaplarn ok ciddi bir
gnah ve sorumluluu sz konusudur. zellikle
DA gibi karanlk etesinin ortaya kmasna
katk sunan ve zemin hazrlayan herkesin az veya
ok sorumlu olduunu zellikle belirtmek
gerekir.

DA bir zihniyettir. Dinciliktir, milliyetiliktir,

mezhepiktir, cinsiyetiliktir, ktidarclktr.

Bugn Suriye'de yl ierisinde 200

binden fazla insann ld bilinmektedir. Son
olarak Kobani saldrlar veya krimede gnahsz
6 yanda ocuklara ynelik katliam saldrs

Saldr bir dinin veya mezhebin saldrs

deil, bir zihniyetin saldrsdr. Ve bugn bu
saldrlara direni, kendine insanm diyen her
23

Corafyamzn ve halklarmzn tarihi Demokrasi

tarihidir.

canlnn grevi haline gelmitir. Ve sava her

eyden nce bir zihniyet sava, direni de bir
zihniyet direniidir.

Yaadmz
corafyada
despotik
sistemler ve ynetimler hi eksik olmamtr.
Ancak karsnda direniler de eksik olmamtr.
te bu direnilerin tarihi, kesin ve net olarak
demokrasi tarihidir.

okluun karsna teklii koyan ve tek

olarak belirlenmi dnda her eyi yok etmek
zerine yemin etmi iktidarc anlayn kart
kesinlikle bir dier tekilik deildir. Bu savan tek
bir panzehiri vardr o da hem topluluklarn kendi
ilerinde hem de birbiri ile ilikilerinde
demokratik sistemin inasdr. Bu demokratik
sistem anlay gerek toplumumuz ierisinde
gerekse insanln geliim aamalarnda olduka
gl bir tarihe sahiptir. Ve bugn corafya bir
yandan uzun sreli bir karanla dnme
tehlikesi yaarken bir yandan da demokratik bir
sistemin ina edilmesi frsatn yakalamtr. Bu
da ancak kendine gvenli, toplumuna ve
insanla bal iradeli genler aracl ile
baarlabilecek bir eydir.

ktidarlara kar ortaya km tm

dinlerin, mezheplerin, devrimlerin tarihi, yine
iktidarlara teslim olmam, direnilerle yaamn
srdrm topluluklarn tarihi, bal bana
demokrasi tarihinin kendisidir. Hz. brahimden
Hz. Musaya, Hz. sadan Hz. Muhammed'e yine
Mazdek ten Karmati lere Hasan Sabbahtan
Hallac Mansura Hz. Aliden mam Hseyine
Babailerden eyh Bedreddine ,Pir Sultana yine
Denizlerden
Mahirlerden
bolardan
Mazlumlardan gelierek yaam bulmu bu tarih
demokrasi tarihidir.

Direniin de zmn de ad; DEMOKRAS.

Tm bunlar tam da bu noktada

kendisini Muhammed Bin Nusayr veya eyh
Hseyin Hamdan El Hasibinin gelitirdii
felsefeyi koynunda can pahasna tamakla
sorumlu sayan bir toplumun anlayn bilince
karmak iin sylyoruz. nk bu felsefenin
ortaya kmas da gelimesi de yine bin yl nce
DA benzeri olan Abbasi ve Emevi slamna bir
direniin sonucudur. Ve varln da bu gne
kadar teslimiyete boyun emeyen mutlak bir
direnile koruyabilmitir.

Bu kadar sava, lm, felaket, katliam ve

tecavz ierisinde bu kavram fazla naif olarak
anlalabilir. Demokrasi, bir siyaset yntemi
olduu gibi ayn zamanda bir direni yntemidir.
Demokrasi ile bir sistem tarif edildii gibi bir
direni de tariflenmektedir.
Demokrasi
en
ok
tartlan
kavramlardan biri olduu gibi zgrlk ve adalet
ile birlikte en gl kavramlardan da biridir.
Kkeni de sanld gibi Avrupa ve Yunan deil
bata Mezopotamya (yani Suriye ve Irak Blgesi)
olmak zere toplumsal yaam iradesi gelitirmi
insann bulunduu her yerdir. Yani kkeni de
etkisi de evrenseldir.

Toplumumuz iin de nemli lde

geerli olan bu konudaki deerli bir belirleme
dikkat ekicidir. l, da ve ormanlarda
saldrlara kar direni halindeki her tr
etnisite, oligariye dayanmayan dinsel, felsefi
gruplar, esas olarak bu toplumsal yaam tarzn
temsil ederler. Etnisitenin fiziki yan ar basan
duygusal zekl direnii yaamyla dinsel ve
felsefi gruplarn analitik zeka arlkl direnii
yaamlar, toplumsal zgrlk ve eitlik
mcadelesinin
esas
gcdr.
Tarihin
zgrlksel ak, bu direnii yaam tarznn
sonucudur. Toplumda yaratc dnce, onur,
adalet, hmanizm, ahlakilik, gzellik, sevgi gibi

Demokrasi
iin,
topluluklarn
ihtiyalarna ve sorunlarna ynelik ortak kararlar
alarak; ortak zm retme yntemi de
denilebilir. Demokrasi aynlarn eit, ayrlarn
zerk olduu sistemdir. Kk dar bir iktidarc
elitin kendi karlar iin, geri kalanlara tahakkm
gelitirdii despotik iktidarc yntemin kartdr.
Hi bir egemenin ynetimi demokratik deildir.
Egemenlerin yntemi ezme, imha etme ve gasp
etme zerine kurulu despotizmdir.

24

Her geen gn hayatta kalmann tek

koulunun direni haline geldii bu srete,
demokrasi hem direniin hem de bulumann
felsefesi haline gelmelidir.

nemli kavram ve olgular daha ok bu yaam

tarzyla balantldr.
Yani bin yldan fazla bir sre
zgnln ve felsefesini koruyarak yaayan
toplumumuzun tarihini zellikle de iktidar d
ksmn kibre kaplmadan, demokrasi tarihinin
ok nemli rneklerinden biri olarak grmek
gerekmektedir. Bu tarihin ve toplumun paras
olan herkes, bugn anlamak, felsefesini ve
toplumunu koruyabilmek iin bu tartmay
bilince karmaldr.

Varln
demokrasi
ve
direni
mcadelesine borlu olan ve itikadn bu
felsefeden alan bu topluluun ayakta kalabilmesi
iin direnii olmaktan, demokrasiyi, kendi
ierisinde tm bireyleri ve kurumlar ile rgtl
hale
getirmekten
baka
bir
seenei
bulunmamaktadr. rgtlln kendi iinde
demokratik bir ierikle oluturduu lde de
Ortadou demokratik sisteminin bileeni olarak
demokratik dier topluluklarla da dostluunu ve
kardeliini ina etmek zorundadr.

Bu corafyada mevcut durumda

corafyann farkl kimlikleri olan Araplar, Trkler,
Krtler, Farslar, Ermeniler, Rumlar, Suryaniler,
Mslmanlar, Hristiyanlar, Yahudiler, Sunniler,
Aleviler, Caferiler, smaililer, Ezidiler, Durziler,
Kakailer, ebekler savan gerekesi haline
gelmitir. Halbuki bu kimlikler ve inanlar
demokratik sistemin zenginlii ve eitliliidir. Ve
bu zenginlii ve eitlilii bir arada tutabilecek
tek yntem de aynlarn eit, ayrlarn zerk
olaca sistemin ad olan demokrasidir.

Tabi demokrasi her eyden nce ok

bilinli ve yrekten, toplumun karlaryla
bireylerin esenliine ak gen kiiliklere
iddetle ihtiya duyar. Ve bu gen kiilikler,
toplumunun kurtuluunu insanln kurtuluu ile
birlikte grp, geleceini ve hayallerini bu
kurtulua adam kiilikler olduu lde
baarl olacaktr.

Ancak bu sistem dile gelince veya

sylenince gerekleecek bir ey deildir. Bu
sistem tarihte defalarca kez ortaya kt gibi
demokratik ieriin direnile bulumas ve genel
felsefe halinde iradeli bir rgtlle
kavumasyla oluacaktr.

Yusuf Salih
*Bir direni ve zm yntemi olarak
demokrasiyi tartmaya devam edeceiz.

KRME KATLAMINI UNUTTURMA!

BASINA VE KAMUOYUNA
Suriyenin Humus kentinde bulunan ve yaayanlarn ounluunu Alevilerin oluturduu
krime mahallesinde 1 Ekimde cihat, katliamc, vahet eteleri bir ilkokula saldr gerekletirdi.
Saldrda ounluu 6 ila 12 yalar arasnda ocuk olan 45 kii katledildi. 120nin zerinde de yaral
olduu biliniyor. Ancak bugne kadar yaplan bu katliamla ilgili ana akm medyada herhangi bir
haber kmamtr. Arap Alevileri, tekiletirilen dier Ortadou halklar gibi TC devleti tarafndan
grmezden gelinmekte ve cihat etelere silah vs. yardm yaplarak yllardr olduu gibi imha
politikalar retilmektedir.
Kendilerine biat etmeyen btn halklar katleden, kafa kesmeleri ve tecavzleriyle srekli
gndeme gelen ID, El-nusra gibi vahi etelerin dnda onlar besleyenler de bu katliamda asl
sorumludur. Bugn krimede bu katliam yapanlar, engalde Ezidilere, Kesabta Ermenilere,
Antakyada Reyhanl halkna saldranlardr. Ayn zamanda Rojavada Krtlere saldranlar ve
Kobanede devrimi bomaya alanlardr. Bizler Arap Aleviler olarak bu devleti ve katilleri ok iyi
tanyoruz. Herkesi hesap sormaya ve bar iin mcadeleye aryoruz.
Savaa hayr, bar hemen imdi!
ANKARA ARAP ALEV GENLK MECLS
25

SURYE'DE ALEV KATLAMLARI

tarafndan hedef alnd. Saldrlardan sonra
kyler yamaland. Alevi blgelerini en ok hedef
alan rgtler ID ve Kaide balantl selefi
eilimli cihadlar.

Suriye krizinin balamas ile birlikte son

yllarda
isimlerini,
kltrlerini,
dillerini,
tarihlerini, corafyalarn ve inanlarn, vahi
katliamlarn ardndan rendiimiz halklarn
aclar birbirine ok benziyor. Lazkiye'den
Kobani'ye, Hama'dan engal'e, Musul'dan
Humus'a kadar bu blgedeki her inantan ve
etnik kkenden insanlar gerici, faist ve vahi
etelerin saldrsna urad ve uramaya devam
ediyor.
Bu yaznn balnn Alevilerle snrl
kalmasnn nedeni artk takip bile edemediimiz,
Alevilere ynelik saldrlara ve katliamlara dikkat
ekmek iindir. Herhangi bir halkn katliam veya
acs ile yartrmak veya karlatrmak iin asla
deildir. Bizleri snrlarn ayrd akrabalarmzn
yaad aclar bilmek ve dier halklarla
dayanma iinde olmak zere sesimizi karmak
iindir.
Bu balkta bir yaznn yazlmas
konuulurken ID, Hama dousunda Alevi ky
Mebuce'ye saldryordu. Bir gn sonra ise
Mebuce evresindeki Alevi ve Snnilerin yaad
4 ky ele geiriyordu. Dier gn ise Lazkiye
dousundaki Alevi Kifriyye ky bir dier cihad
rgtn bombal saldrsna maruz kalyordu. Bu
yazy yazmaya baladmda ise Humus kent
merkezinin
gneyindeki
krime
Alevi
mahallesinde, yalar 6-12 arasnda deien en az
41 ilkokul ocuu ayr ayr bombal ve intihar
saldrlar ile katlediliyordu. Bir dier hafta ise
Hama'nn kuzeyindeki Kamuhe Alevi ky havan
toplar ve Grad fzeleri ile vurulacak ve
ounluu ocuk 21 kii yaralanacak ve 2 ocuk
katledilecekti.

Selefi eilimli cihadlar, kendilerine biat

etmeyen herkesi kfir ilan ederken Alevi ve
Hristiyanlara
ynelik
''Suriye'de
igalci
konumundalar ve mutlaka temizlenmelidirler''
bak asna sahip. Sadece Humus'ta 150 binden
fazla Arap Hristiyan bu sloganlarla yerlerinden
edildi.
Akl teleyen ve eyhlerinin naklettii
hadisleri ve verdikleri fetvalar kesin bir ekilde
doru kabul eden bu Selefilerin en nemli
tarihsel eyhleri 1263 ylnda Harran'da domu
olan bn Teymiyye'dir. bn Teymiyye, Selefilik
akmnn nclerindendir. 1800'l yllarda
yaam olan Arabistan'n kurucularndan
Abdulvahhab ise Selefilii gelitirmi ve u anki
''Vahhabilik'' eklini vermitir. Teymiyye'nin 700
yl nce yazd her eyi doru kabul eden
Selefiler,
700 yl nce verdii fetvalarda
kulland ifadelerin aynsn da kullanmaktadr.

Alevilerin urad katliamlar yazmak

iin onlarca sayfaya ihtiyacmz var. Sadece
Humus ve Hama'da Alevilere ynelik onlarca
saldr gerekletirildi. Bu saldrlarn younlat
Humus'taki El-Zehra Alevi Mahallesi zel bir
belgesele de konu oldu. 3 ay boyunca
cihadlarn kuatmas altnda kalan El-Zehra,
Suriye'de bombal aralarla ve intihar saldrlar
ile en fazla hedef alnan mahallerden biri.
Hama'nn dousundaki 6 ky ise bundan 3 ay
nce sadece bir gecede 6 intihar saldrs ile ID

Teymiyye, kendisine ''Nusayriler kimdir''

sorusu sorulduunda yle cevap veriyor:
''Suriye Snniletikten sonra blgeye getirilen,
Suriye ve sahilini Hristiyanlarla beraber igal
26

eden kfirlerdir. Yahudi ve Hristiyanlardan daha

kfirdirler ve slam'a zararlar tm mriklerden
daha fazladr. Bu topraklardan temizlenmeleri
gerekir.''

katliam yaand. Baka katliamlarn nne

gemek amacyla Suriye sahasnda birok
noktada sava veren Aleviler var.
Sadece
Hama'nn dousunda u ana kadar Alevi
Mebuce, Ber arki, Zanuba, Sabbura ve Ebu
Beleye kylerinde silahl komite saflarnda ID'e
kar direnen Aleviler var. Maan kyn
korumaya alrken 25 ehit veren Maan ky
silahl komiteleri ise hala kye bir ka kilometre
uzaklktaki cihadlara kar nbette.

Yukardaki ifadelerin ayns, sahadaki

cihad rgtlerin nemli bir ksmnn
bildirilerinde, aklamalarnda ve videolarnda
geen ifadelerdir. Lazkiye katliam; denize doru
bir koridor aarak Suriye rejimine darbe vurmak
isteyen blgesel lkelerin, Alevilerin sahildeki
varlklarna son vermek isteyen selefi-vahhabi
cihadlarla ortaklaan karlarnn bir sonucudur.
Geen yln austos aynda Lazkiye krsalnda en
az 190 can ateli silah kullanmadan katleden
operasyonu dorudan ID komuta etmitir. Ilml
denilen muhaliflerden SO'ya kadar sahadaki
tm glerin katld ve Human Rights Watch
tarafndan raporlanan katliamdan sonra karlan
ou ocuk ve kadn olmak zere 150'den fazla
insan hala kayptr.

deolojileri ne olursa olsun, silahl

komiteleri ile direnen Aleviler, Kobani'de
kadnyla, yals ve genciyle tarihi bir direni
veren Krtler, Suriye'nin her tarafna dalm
Hristiyanlar, am'daki Snniler, Halep'teki
Ermeniler, Deraa'daki Drziler ve Selmiyye'deki
smaililer, silindir gibi ezip geen ve yaama hakk
tanmayan cihadlara kar beraber kazanacak
ve yzyllardr yaadklar bu topraklarda yine
beraber var olmaya devam edeceklerdir.

Hama ve Humus'ta onlarca Lazkiye,

onlarca Maan, onlarca Adra ve onlarca krime

Hasan SVR

TRK MODERNLEMESNDE ARAP ALEVLER

Arap Aleviler, Trkiye'nin ok kltrl yaps
ierisinde yer alan etno dinsel kimlik gruplarndan
biridir. Arap Aleviler yzyllardr Akdeniz evresine
yerlemi bir heterodoks slam topluluu olarak bilinmektedirler. Kendilerini etnik olarak Arap, dinsel olarak
Alevi kimliiyle ifade eden bu topluluk mensuplarnn
yaklak drt yz yl sren Osmanl egemenliinden
sonra bir ksm Suriye, bir ksm Lbnan, geriye kalan
ksm ise Trkiye Cumhuriyeti egemenlii altnda
yaamaktadrlar.
Akademisyen ve yazar olan Hakan Mertcann
Karahan Kitabevinden kan kitab Trk Modernlemesinde Arap Aleviler (Tarih-Kimlik-Siyaset), Arap Alevilerin genel yaps, tarihsel durumlar ortaya konduktan
sonra, Osmanl modernleme srecinde devletin dnm ve bu srecin Arap Aleviler zerinde
nasl bir etkiye sahip olduu anlatlmaktadr. Kitapta zellikle Cumhuriyet tarihine odaklanarak,
Trkiyede modern devletin geliim srecinde Arap Alevilerin politik tutumlarn, siyasal iktidar ile
ilikilerinin niteliini ve siyasal iktidar karsndaki konumlar incelenmektedir. Kukusuz uzun
saylabilecek bu tarihsel srete Arap Aleviler ile devlet arasndaki iliki tekdze olmam,
ierisinde bulunulan dnemin niteliine gre farkllamalar yaanmtr. Kitapta Arap Alevi
kimliinin temel zellikleri aklandktan sonra Arap Alevilerin Trk modern devleti bnyesinde
yaadklar kimlik problemleri, etnik ve dinsel sorunlar irdelenmektedir.
27

MALLA ( MUSALLA )
inancn, kltrn yaama ve yaatma adna
direnmi ve bugnlere gelmilerdir.

Mersin ve Adana illeri arasna skm,

Trkiyenin 56 ilinden yzlm ve nfus olarak
daha byk olan Tarsus ilesinin scak, kk,
irin, onurlu ve duyarl bir mahallesidir Musalla

Yoksul ve emeki bir mahalle olan

Musalladaki insanlarn geim kayna genelde
tarm, bahecilik ve hayvanclktr. Mevcut
yenidnya, narenciye, erik, eftali vs.
bahelerinin bulunduu mahallemizde halkmz
bunlarn hasat zaman bu ilerde alp
geimlerini salarlar. Onun dnda sanayi
kesiminde farkl i kollarnda retim yapanlarn
yan sra mahalle genlerinin byk bir
ounluu isizdir. Ve maalesef bu isizlerin bir
ksm da diplomal isizdir. Bu durum mahalle
genlerinin ve orta ya insanlarnn ehir dna
veya yurt dna gidip almasna neden
olmaktadr.

1949 ylnda karlan bir yasa ile Trke

olmayan yer adlarnn deitirilip Trke
yaplmas zorunluluu getirilmi ve Malla olan
mahalle ismi Yeil Mahalle olarak deitirilmitir.
Fakat resmiyette deien bu ismi mahalle
sakinleri pek tercih etmemi ve yine gnlk
yaamda, konumalarda mahalleyi Malla olarak
anmaya devam etmitir. Son zamanlarda
tekrardan gndeme gelen eski yer adlarnn
tekrardan konulabilecek olmasyla mahalle
muhtar ve bu ismi tekrardan isteyen halk bir
alma balatarak bu ismi yeniden alabilmenin
mcadelesini vermektedir.
Malla kelimesi inansal-kltrel bir isim
olup oka namaz klnan yer anlamna
gelmektedir. Atalarmz, Ehl-i Beyt ve 12 mamlar
felsefesine bal olduklarndan ve ok ibadet
ettiklerinden bu isim taklmtr. Bu uurda
kimliini, inancn, kltrn yaatmak adna;
ayn zamanda bu inanc toplumsal yaama
entegre edebilme adna gecelerini gndzlerine
katan, mahallesinin gelimesi iin bir mr feda
eden inancn, edebin, takvann, Allaha
teslimiyetin timsalleri olan eyh Hseyin Mualla,
eyh Sait Krfas, eyh adir Hmden gibi birok
alimi yetitirmitir. Bir dier yandan da zalime ve
zulme ba emeyen, her zaman ezilenden ve
hakldan yana tavr koyan ve bu uurda da
80lerde ve sonralarnda bedeller deyen
yiitlerin, siyasi dncenin hkim olduu yerdir
Musalla

Farkl etnik grup ve inanta olmasndan

ve yoksulluktan dolay gemiten gnmze ok
aclar eken mahallemiz, yakn bir tarihte de (son
20 yldr) farkl dertlerin, skntlarn ierisine
dm ve bu durum kalc aclarn ve
huzursuzluklarn yaamasna neden olmutur.
Mahalledeki isizlik, yoksulluk, iyi niyet ve
duyarllk baz kesimlerce art niyetli olarak
kullanlm ve mahallemizde saygya, sevgiye,
dostlua dayal bu sevecen ortam mafya ve
uyuturucu belasyla yerini baskya, iddete,
acya, gzyana, huzursuz ve gvensiz bir
ortama brakmtr. Eskiden bir tabak
yemeklerini, aclarn, mutluluklarn paylaan
insanlar; birbirini grmeden evlerine gitmeyip
uyuyamayan insanlar; birbirlerini grmeye dahi
tahamml edemeyip birbirlerini ldrmeye
balamtr. Hani diyor ya air: len ben,
ldren ben ncir kabuunu doldurmayan
sebeplerden kan tartmalar sonucu birok
gencimiz mezara, biroklar da ceza evlerine
girmi ve geride kalanlarna, sevenlerine
unutulmaz aclar yaatmtr. Son dnemde

Ortalama nfusu 5000 civarnda ama 75

milyonu hatta 7,5 milyar insan anlayabilecek ve
kucaklayabilecek bir gnle sahip olan ve
nfusunun tamamna yaknnn Arap Alevilerinin
oluturduu Musallann gemii ortalama 200 yl
ncesine dayanr. Suriyeden gelen ilk aileler
ukurovann bu scak ve bataklkl blgelerine
topraklarna yerlemi ve buralarda tarm,
iftilik ve hayvanclk yaparak yaamlarn idame
ettirmilerdir. Bir yandan zor olan hayat
artlarna bir yandan da Bin kere mazlum olsan
da bir kere zalim olma! iaryla, yaad
basklar ve grd zulmler yznden kendini,

28

olabilir. Biz sadece mahallemizin gereklerini

iyisiyle-ktsyle,
yaplan
ve
yaplmas
gerekenleriyle
dile
getirmeye
altk.
Bahsettiimiz skntlar aslnda sadece bizim
toplumun deil tm Trkiyenin ve dnyann
yaad skntlardr. Ve mahalle, tm bu
skntlarn karsnda tm yaadklarna ramen
her zaman mcadele etmi ve dimdik durmu, iyi
niyetini,
gemiten
ald
sorumluluklar
uygulamaya almtr. Son 5-6 yldr mahallenin
duyarl, umut dolu genlerinin fedakrlklar,
zverili almalaryla mahallemizde yitirilen
kltrel deerlere sahip klmaya; bozulan huzur
ve gven ortam, kaybolan birlik-beraberlikkardelik olgular yeniden halkmz ve bizi seven
dostlarmzla beraber yeniden ina edilmeye
balanmtr.

mahallenin duyarl genlerinin yrtt

almalar sayesinde mafya olaylar bitmeye
yaklam ama maalesef uyuturucu madde
kullanm artarak devam etmitir.
Yine mahallemizin daha dorusu
Trkiyenin ve dnyann yaad en byk
sorunlardan biri de dayatlan veya kendiliinden
alp ban giden asimilasyon sorunudur. Yeni
yetien genlerimizin (buna ben de dahil)
neredeyse hibirinin anadilimiz olan Arapay
bilmiyor olmas, byklerin kendi aralarnda ve
ocuklaryla Arapa konumamas, yeni yetien
neslin bundan bihaber bymesi ile kltrmz
maalesef zayflam ve unutulmaya yz
tutulmutur. Oysa dil, bir toplumun aclardr,
umutlardr, sevinleridir, yaam tarz, gelenek ve
grenekleridir, tarihidir, gemiten devralp
gelecei aktaraca kltrel mirasdr. Bir toplum
bunu ancak anadilini kullanarak ve buna sahip
karak var olabilir ve bu deerleri gelecee
aktarabilir.
Bu
kapsamda
anne
ve
babalarmzdan, genlerimizden ricamz; var
olabilmek iin anadilimiz olan Arapay
konualm ve konuturalm
Yine mahallemizin son gnlerde yaad
en byk skntlardan biri de bl-paralaynet taktiinin (gnmz modern adyla)
Kentsel Dnm Projesi ile yklma
tehlikesiyle kar karya kalmasdr. Daha geni
yollar, daha salam evler, daha fazla sosyal ve
yeil alan sylemleriyle mahallemizin yzyllardr
srdrd zgn dokusu tahrif edilmek
istenmektedir. nsanlarn dileriyle, trnaklaryla
kurduu o kk, scak ve irin gecekondular; her
yolunda, kesinde, evindeki o mutluluklar,
yaanmlklar vahi kapitalizmin salyal azlarna
peke ekilmek istenmekte ve Musallay
Musalla yapan birlik, beraberlik, zveri,
fedakrlk, duyarllk olgular yok edilmek
istenmektedir. Mahalle sakinleri olarak buna izin
vermeyeceiz ve hep beraber bu sorunun da
stesinden geleceiz.

Bu kapsamda bu deerleri tekrardan

hatrlatmak ve yaatmak adna mahallemizde
festivaller,
paneller,
eitli
etkinlikler
dzenlenmekte
ve
toplumun
yeniden
kaynamasna, birlik, beraberlik iinde hareket
etmesine; sadece kendi mahallesine deil tm
Trkiye ve hatta Dnyadaki insanlarn,
toplumlarn dertlerine, skntlarna, aclarna
ortak olma, duyarllk gstermesine allmtr.
Bu balamda mahalle sakinlerimizden ricamz;
mahallemizin gemiten devrald sosyal
sorumluluk, kardelik, yardmlama ve paylama
gibi evrensel deerlerin yaatlmas iin
mcadele eden bu fedakr, duyarl genlerin,
insanlarn yapm olduu bu faaliyetlere daha
fazla sahip klmasn ve desteklenmesini
istiyoruz. nk biz unu ok iyi biliyoruz ki;
BLRSEK TOK OLURUZ, BLNRSEK YOK
OLURUZ.

Yazmz dardan okunduu zaman

insanlarda belki olumsuz bir alg oluturabilir.
Sanki
mahallemiz
bitmi,
sorunlardan,
skntlardan geilmeyen bir tablo olumu

29

TRKYEDE MLYETLK, SKN VE DL POLTKALARI ZERNE BR

DEERLENDRME:
ktidar sizi nerenizden yaralyorsa oras
kimliiniz olur
Milan Kundera

Giri:

Merkezi idareler dini ve siyasi anlayna

muhalif olan gruplar bask altnda tutmak veya
kendisine daha fazla baml klmak iin bazen de
yok etmek iin iki silaha bavuruyorlar. Biri kl,
br ise kalem erbabdr. Kl iin ferman, manevi
saldry caiz klmak iin fetva gerekir. Ferman
sultann fetva limindir. Bu nedenle hkmdar
istekleri dorultusunda fetva veren limleri kendi
yaknlarnda tutar.

kertmesiyle e zamanl bir biimde, eitimden,

demokrasiden giderek daha geni kitlelerin
haberdar olmas ve hak alc eylemlere gemeleri
sonucunda olduu kadar, kentlere g ve iletiim
olanaklarnn artmas ile yeni seslerin kendini
duyurmas, erken cumhuriyet dneminin resmi
syleminin kabuunu atrdatarak, TCde kimliki
daha gl bir sorun haline getirdi. Bu ynyle
Cumhuriyetin getirdii Harf Devrimi, Vatanda
Trke Konu, Yerli Mal Haftas, Trk Dil
Kurumu, Trk Tarih Kurumu, Hars Komiteleri,
skn Kanunu ve bir btn olarak Gne Dil
Teorisi kapsamndaki anlaya kar yaplan
sorgulama,
inkrdan
kabullenmeye
doru
ilerlemitir. Bu alma, Trkiyede uygulanan
kimlik, kltr ve dil politikalarn deerlendirerek,
kolektif haklarn tannmas iin bir ayna ilevi
grmeyi
amalamaktadr.
zelliklede,
dil
meselesinin insanlarn kiisel tercihleriyle, annebabalarn ev iinde ocuklaryla hangi dili
konutuklar ile snrl bir mesele olmadn; aksine
mevcut
sosyokltrel,
sosyopolitik
ve
sosyoekonomik
koullardan
bamsz
ele
alnamayacak, bu dinamiklerle analiz edilmesi
gereken bir husus olduu vurgulanmtr. te
yandan dil-iktidar ilikisi devlet snrlarn aan bir
alana iaret ettii ve dilin toplumsal alandaki
ilevsellii, yeni g ya da iktidar ilikileri salamas,
dilin geleceini belirleyen nemli faktrler olduu
ifade edilerek deerlendirilmitir.

Farkl kimliklere sahip olan gruplar buna

kar kendine zg bir yer edinme sreci iine
girerler. Bu almada srekli ilerlemek isteyen bir
kimliin zerine den aratrma ve karsamalarla,
zayf ve gl yanlarn ele alarak zaman
geldiinde, gcn gereklerini yerine getirebilmesi
ve zayflk hallerinden sakna bilmesi iin bir
deerlendirme yaplmaktadr.
Her eyden nce kltrel kimliin, modern
toplumun sosyolojik bir gerei olduu; anlalmas
gereken bir noktadr.
zellikle, TCnin
kuruluunun: mmet toplumundan ulusa
geilme sreci anlamnda olduu, zerinde ok
durulmu ve oktan beride kabul grmekte olan bir
husus olmasna karn; kimlik sorunu gerei bunun
zerine dayanmakta ve zellikle post modern
dnemde kimlik, toplumsal, siyasal ve entelektel
giriimlerde merkezi bir konum igal eder duruma
gelmitir. Bu zellikle entelektel alanda kklemi
olan bilgilerin reddini getirmeye balad. Bu
ynyle de kimlik olgusu, kltrel yaam alan
iinde, farkl dzeylerde ve balamlarda merkezi bir
sorun olarak karmza kmaktadr. Trkiyede
gerek kamuoyunu, gerek bilim dnyasn kimlik
olgusu, yakndan ilgilendirmeye balad. Bu
anlamda post modernist dncenin gelimesi,
eyann tabiatn, yerleik kanlar sorgularken, lke
iinde de Atatrk retinin ilkelerini, bir baka
deyile Cumhuriyetin kuruluundaki anlayn da
sorgulanmasn getirmitir. Ekonomik anlamda neoliberalizmin Trkiyede uygulan, kurulu dzenin
oturmu yapsn ve toplumun kadim etik sistemini

Yakn ekim: Trkiyenin Akl Defteri:

Kaybolma tehdidi altndaki bir dil iin entelektel
adan, duygusal adan ve maddi adan seferber
olmaya hazr olduumuzda, kltrel eitlilik sava
kazanlacaktr.
Amin Maalouf - lmcl Kimlikler
T.C.nin zerinde kurulduu corafya ok
etnik kkenli bir mparatorluktan tek etnik kkenli
bir ulus devlet oluturma abalarna yllardr
tanklk etmektedir. Kanunlar, nutuklar, dil

30

kurultaylar, ak ve gizli basklar, Trkenin yabanc

unsurlardan arndrlmas ad altnda yrtlen
almalar dil ulusuluu politikalar lkenin
ektii dil belas

duygu dnceleri nasl olur. lkemizde yaanan

iddet ve zellikle iddetin kimlikler zerinden vuku
bulmas nemli birok aklamay ortaya
koymaktadr. Nitekim lkede dil ve kimlik
politikalar ile yaplan uygulamalarda yllardr bu
toplumda karakter anmas yaratlmaktadr.
Karakter, kendi arzularmza ve dier insanlarla
aramzdaki
ilikilere
yklediimiz
etik
deerdir(Sennett, 2002:10). Karakter anmas
yaayan bir toplum-birey ilikisinde iktidarszlk
rnei sergiler. ktidarszlk, kabul ve itaat iktidar
retiyor. Sembol ve statlerden kurulu, g
vehimleri ile sslenmi mikro iktidar alanlar,
sylemsel dzeyde ve uygulamalarda korku
kltrn yaratma ideolojisi ile bezenmi
tekiletirme psikolojisi, hepimize yalanc meme
olarak sunuluyor (Baat,2006: 7). Bu anlamda da
halklar zerinde dnyann birok yerinde ve
Trkiyede asimilasyon, siyasi istikrarn temeli
olarak grlm ve teki kltrlerin etnik
merkeziyeti
inkr
yoluyla
daha
rasyonelletirilmitir (Kymlicka, 1998:43). Hatta
gittike bir dili kurtarmak adna (Trk dilini) yaplan
uygulamalar dier dilleri ldrmek, yaralamak
politikalaryla rtmtr. Ancak ilgintir ki T.Cyi
var eden Lozan Anlamasnda ( 39/ 4. Madde)
Anadolu kkenli baz dillerin resmi stat kazanm
olmalarna ramen, yaamn ak iinde
asimilasyon politikalar her ynyle uygulanmtr.
Srecin zellikle T.C kuruluundan itibaren Trke
d diller aleyhine ilediini ve bu aleyhte durumun
artarak srdn sylemek bir yaknmadan hatta
romantik bir serzeni olmaktan ok tededir. Bu
uygulamalar
Trkiyede
adalama,
muasrlama ad altnda yaplmtr. Bu
uygulamalar kurulan devletin ulusunu ina etmek
iin yaplmtr. Hatta bu uygulamalar ulus ina
srecinde hkim ulusun bizzat hkim dile
yaptklaryla da tartlmaldr. Trkiyede resmi
ideoloji, Trkenin dier diyalektlerine kar
stanbul Trkesini bir bask arac olarak
ilevlendirmitir. stanbul Trkesi yerine baka
bir diyalekt ya da ive ile konuan herkes bir
biimde Trkiye toplumunda snfsal ve statkocu
bir ayrma urar. Baka dillerde, zellikle Bat
dillerinde, ive ve diyalektler hassasiyetle
korunurken,
Trkiyede
bunlar
Trkenin
kurtulmas gereken zafiyetler ya da snfsal iaretler
olarak kabul edilir (Tulgar,2010:13). Yani
milliyetilerin bizzat kendi dillerine yaptklarn,

Dilinizi syleyin, sizin kim olduunuzu

syleyeyim! Deyince akla ilk gelen kimlik, etnik
kimlik olacaktr. inde yaadmz kimlikler a ve
bunun rn olan kimlik politikalar dikkate
alndnda, dilin sadece etnik kimlii deil ayn
zamanda toplumsal cinsiyeti ve toplumsal zmre
kimliini de artrd ve kapsad grlecektir.
nemi ve siyasi anlam gerei, meseleye,
etnik kimlik ve dil arasndaki iliki meselesiyle
balayacak olursak, hemen unu belirtmemiz
gerekir ki, her ulusal kimlik aslnda dile dayanr.
Nitekim dil, kltrn ve kimliin temel unsurudur.
Dil duygu ve dncenin adeta kalbdr. Bir halkn
btn duygu ve dnce hazinesi, dil kabna ya da
kalbna dklr ve bu dil kalb ile nesilden nesile
aktarlr. Yaz, dilin sesini kaydeden bir vasta olarak
dilin bir parasdr. Fakat kltr, halk arasnda sz
ile yaylr. Nitekim bir dilin susmas, bir dilin yok
olmas sadece o dili konuan halk deil insanl da
sessizletirir. nk iktidar ilikileri iinde inkrn,
yok etmenin, asimile etmenin ve de tek
tipletirmenin olduu yerde eitliki, zgrlk bir
dnya tahayyl yok edilir. Baskc, ykc ve yok
edici bir zihinsel sre geliir. u halde dilin
gcn kimse yadsmamaldr. Yadsrsa her eyden
nce kendine eder. Dile saygszlk, insann kendi
zne saygszlktr. Aslnda dile sayg dosta
beslenen sayg olmaldr. Dil yoksa insan dnyay
alglayamaz. Dili bildii kadar alglamas ya da ifade
etme becerisi olur. Nitekim bunun kant udur: Dil dzgn olmaynca, sylenen sylenmek
istenen deildir; sylenen, sylenmek istenen
olmaynca, yaplmas gereken yaplmadan kalr;
yaplmas gereken yaplmadan kalnca, trelerle
sanat geriler; trelerle sanat gerileyince de adalet
yoldan kar; adalet yoldan knca halk aresizlik
iinde kalr (Uygur, 2001: 24). Peki, dil kltrn
temeli olduuna gre bir milletin dil ile ifade ettii
szl, yazl her ey kuramna giriyorsa; o halde
sabahtan akama kadar evde, sokakta i yerinde
konuan halk, farknda olmadan dil tarlasn eker,
bier. Dilin duygu ve dnce ile dolmasnn sebebi,
gnlk hayata ok yakn olmasndandr
(Ar,2009:7). Peki, yukarda ifade edildii gibi dil
dzgn deilse, aresizlik iindeki bir toplumun

31

radikal/ar
standartlatrmac
politikalaryla
(yaayan) Trkeye de byk darbe olarak
adlandrmak mmkndr. Halk dili ile yaz dilinin
yaknlatrlmas, dilde sadeleme politikalar, dilin
yabanc kelimelerden arndrlmas, yaz dilinin ya
da harflerin deitirilmesi, Batya yaknlama
hamleleri ad altnda uygulanan politikalar bin
yllarn birikimiyle olumu halk deerlerinin
tekletirilmesi, dayatmac niter dil zihniyetinin
olumsuz sonulardr. Bu zihniyetin lkemizde
uygulad politikalara tek tek gz atalm:

Cumhuriyeti vatanda olup Cumhuriyet lksn

benimsemi, Batlatrlm Trk lksne bal,
Trke konuan ve kken itibariyle Trk olan
herkes kmil, hakiki ya da z Trk (Yldz, 2007:1718) olarak ifade edilmi ve bu konuda vurgular
yaplmas arlk kazanmtr. Soy, rk, kan birlii,
dilde birlik kadar nemli hale gelmi ve biyolojik
zelliklerin tanmlanmas, snflandrlmas ve
denetimi politik rgtlenmenin ak hedeflerinden
biri haline gelmitir. Devletin dil birlii politikalar
ad altndaki uygulamalar byk bir hz
kazanmtr. Nitekim Eyll 1925 tarihli ark Islahat
Plannn on nc maddesi aslen Trk olup
Krtle malup olmaya balayan il ve ilelerdeki
devlet dairelerinde, okullarda, ar ve pazarlarda
Trkeden maada lisan kullananlarn hkmet ve
belediye
emirlerine
kar
gelmekten
ve
mukavemetten cezalandrlmasn n grr. Bu
ceza Krte ve Arapa kelime bana be kuru
olarak belirlenir. Planda aslen Trk olan fakat
Krtle asimile olmak zere bulunan veya Arapa
konuan yerlerde acilen yatl okullar kurulmas
gerektii dile getirilir (Madde 14). Bu okullar
arasnda kz mekteplerinin de saylmas, Trkenin
yaygnlatrlmasnda kadnlara zel bir nem
atfedileceinin ilk gstergelerindendir(ark slahat
plan ile ilgili daha geni bilgi iin: bkz. Oran,2007).
1930lu yllarda byk lekli iskn hareketleri de
bu amalara hizmet etmi; nfusu Trkletirmenin;
onu hem biyolojik zellikleri hem de konuulan
diller asndan daha homojen hale getirmenin
aralar olmutur. 1934 ylnda karlan ve binlerce
kiinin lkenin farkl blgelerine yerletirilmesini n
gren 2510 sayl skn Yasas, bu aralarn nasl
kurgulanldn ve uygulandn gstermesi
asndan nemlidir (Yardmc ve Aslan, 2008:132).
Benzer ekilde, Mslim, gayri Mslim dier
gruplarn umum mahallerde kendi dillerini
konumasn nlemek amacyla, vapurlara,
tramvaylara, cameknlara Vatanda Trke
konu! yazl pankartlarn aslmas, meselenin
geldii boyutu gstermesi asndan nemlidir.
Trke konumaya hevesli olmad iddia edilenler
iin szde vatanda teriminin kullanlmas da ilk
bu dnemde oldu (Hr, 2005:9). Daha nce de
vurguladmz gibi iskn politikalar, ulus devletin
homojen bir ulus yaratma srecinde bavurduklar
aralardan biridir. Cumhuriyet dneminin, ilki 1925
ylnda karlan iskn yasalar da bu temel
ynelimle ilgilidir. Bu, milliyetiliin lkemiz

1928 harf devrimi ile Mustafa Kemalin

baretmenliinde
balatlan
ulusal
dil
seferberliine, CHP tekilatlar, Halkevleri, yerel
ynetimler, bakanlklarn, ordunun tm yeleri
katld ve millet mektepleri araclyla 16-40 ya
arasndaki 600 bin kiiye ksa srede yeni alfabeyle
okuma-yazma retildi.
1930lara gelindiinde, bu beklenti ok
daha keskin bir ekilde ortaya konacak; ulus
kavram da, Cumhuriyeti kuran en byk etnik
grup olarak kabul edilen Trk kavmine atfla
tanmlanacaktr(Yldz,2007:16-17). Bu dneme
gelindiinde: 1920 yl Mays aynda, Mustafa
Kemal meclis krssnde yapt konumadan ok
farkl bir noktaya gelinmitir. Konuma yledir:
Efendiler, meselenin bir daha tekerrr etmemesi
ricasyla bir iki noktay arz etmek isterim: Burada
maksut olan ve Meclisi linizi tekil eden zevat
yalnz Trk deildir, yalnz erkez deildir, yalnz
Krt deildir, yalnz Laz deildir. Fakat hepsinden
mrekkep anasr- slamiyedir Bu mecmuay
tekil eden her bir unsur-u slam, bizim kardeimiz
ve
menafi
tamamyla
mterek
olan
vatandamzdr (1984: 74). Yeni kurulmu olan
meclisin ats altnda bir araya gelen milletvekilleri,
etnik kkenleri farkl ama dinlerinin ortakl
vurgulanarak, dini ynelim, etnik kimlik ve
konuulan dil asndan Osmanl imparatorluun
toplumsallk anlayna yaklaan bir siyasi birliktelik
tahayylne dayandrlmtr. Ancak yine de nemli
bir fark vard. Osmanlda her eyden nce dini
ynelim esasna gre tanmlanan cemaatler millet
kavramn oluturmaktayd. Mustafa Kemalin hitap
ettii milletvekilleri farkl etnik kkenlere sahip
unsurlarn temsilcileri olarak, onlardan hudud-u
milli iinde kalan topraklarda, bir ulus olmalar
beklenmekteydi. Nitekim Trklk kavramna etno
sekler bir nitelik getirilmitir. Bylece, Trkiye

32

genelinde nasl bu kadar etkin bir rol

oynayabildiini, zellikle dil birliini n plana
karan ama aslnda etnik kkene atf yaparak ulusu
tanmlayan
unsurlarla
nasl
bir
veba
yaygnlatrldn
anlayabiliriz.
zellikle
Cumhuriyetin ilk otuz ylna baktmzda, baka
lkelerle nfus mbadelelerinin gerekletirildii ilk
dnem ve daha ok lkenin farkl blgelerinde
ikamet eden kiilerinin deitirildii ikinci dnem
olmak zere iki dnem eklinde iskn politikalar
uygulanmtr. Bu iki dnem arasndaki farkllk:
1920ler de ulus kavramnn daha ok
Mslmanla atfen tanmlanrken, 1930lar etnik
bir grup olarak Trkle ak gndermeler
yaplmtr. Ancak her iki dnem belirli bir politika
erevesinde paralel olarak gelitirilmitir. lk
dnemin iskn politikalar daha ok Mslman
olmayan nfusun darya gnderilmesi ve
Mslman nfusun ithal edilmesi biiminde
gerekleirken, ikinci dnemde dhili Mslman
nfus iinde Trk etnik kkeninden gelmeyenlerin
uygun grlen kimi blgelere yerletirilmeleri ne
kmtr (akt. Yardmc ve Aslan, i 2008:135).

istenilen ve iskn ve yerleimi yasak

edinilen yerler.
Bir numaral mntkaya, blgenin eski yerlileri
bile olsalar, Trk kltrne bal olmayan hibir
ferdin sokulmasna kesinlikle izin verilmeyecei
belirtilir (Madde 12/A). Bu mntkaya gelecek Trk
kltrl muhacirlerin (Madde 12/C), numaral
mntka halkndan Trk kltrl vatandalarn
(Madde 12/D) ve Trk rkndan olup bir numaral
mntkada askerlik yapm olanlarn yerletirilmeleri
n grlr (Madde 12/E). Bu ekilde iskn edilmeyi
kabul edenlere devlet yardm edecek (Madde 20)
ve Trk rk ve kltrne mensup olan ortaokul, lise
ve yksek mektep mensuplarna hisseleri fazlasyla
verilecektir (Madde 50/5). Kimlerin ve hangi
memleketler halknn Trk kltrne bal
saylaca Bakanlar Kurulu kararyla tespit olunaca
yasada yer alr (Madde 3). Bylece Trk kltrne
balln tanm belirsiz braklr ama bal
bulunanlarla bulunmayanlara tannan haklar aka
birbirinden farkldr: Trk rkndan olup,
hkmetten iskn yardm istemeyen muhacire ve
mlteciler, Trkiye iinde istedikleri yerlere
yerleebilir. Ancak bu yardm talep edenler,
hkmetin
gsterecei
yerlere
gitmeye
zorunludurlar (Madde 7/A). Trk rkndan
olmayanlar ise, hkmetten yardm isteseler bile
hkmetin gsterecei yerde yurt tutmaya
mecburdur. Bu yerden izinsiz ekilde ayrlanlar, ilk
gidilerinde yurt tutuklar yere geri gnderilirler, bu
davrann yinelenmesi durumunda Bakanlar
Kurulu kararyla vatandalktan drlrler
(Madde 7/A).

Bu deiim sreci, konuyla ilgili olarak

hazrlanan yasalar zerinden de okunabilir. 11
Aralk 1924 tarihinde kabul edilen ve 7 Ocak 1925
tarihli Resmi Gazete (say:81), 20 Ocak 1925, iskn
ilerinin nasl yrtleceine dair hkmet
kararnamesi, 28 Kasm 1925te drt maddeden
oluan 675 sayl Mahalli sknlarn Bila Mezuniyet
Tebdil eyleyen Muhacir ve Mltecilerle Aair
Hakknda Kanun, 31 Mays 1926 tarihli 885 sayl
skn Yasas, 19 Haziran 1927de karlan 1097
sayl Baz Ehasn ark Mntkasndan Garp
Vilayetlerine Nakillerine Dair Kanun, 1934 ylnda
karlan 2510 sayl skn Kanunu bu anlamda
belirleyici bir neme sahiptir. zelikle 1934 ylnda
karlan 2510 sayl skn Kanununa gre:
Trkiyede nfus oturu ve yaylnn dzeltilmesi
ve lkeyi Trk kltrn temel alarak mntkaya
ayrma eklinde nfus politikalarn ayrntl bir
eklide tarif etmitir:

27 Mays darbesinden sonra baa gelen

hkmetler benzer politikalar srdrmlerdir.
rnein vatann btnln korumak ve
muhtemel bir Krt sorununu nlemek amacyla
Devlet Planlama Tekilat bnyesinde bir Dou
grubu oluturulmasna karar verilir. Bu grubun
grevi bir dokmantasyon merkezi kurarak
blgeyle ilgili bilgileri toplamak ve blgenin nfus
strktrn deitirme ve asimilasyon bakmndan
gerekli politikalar saptamaktr (bkz. Yardmc ve
Aslan, 2008: 133-146). Bu yasa ve kanunlardan
grlmektedir ki, lkede tmyle homojen bir
toplum yaratma abas sistematik olarak gnmze
kadar srm, Trk etno-kltrel kimlii giderek
deerler istemimin merkezine oturtulmutur. te
yandan da bir kez bu deerler aka ortaya

1) Trk Kltrl nfusun younluu istenilen

yerler,
2) Trk kltrn temsili istenilen nfusun
nakil ve isknna ayrlan yerler,
3) Dier salk, iktisat, kltr, siyaset, askerlik
ve gvenlik nedenleriyle boaltlmas

33

konduktan sonra, Trk olmak bu deerler

dorultusunda yaamak, dnmek ve konumak
zerinden tanmlanr hale gelmitir. Bu bakmdan
etnik kkeni ve konutuu dil farkl olduu iin
tekiletirilenler, geerli deerler dizgisine uymaz
grndklerinden, bu tekiletirme doallar.
Milliyetiliin bu kadar st safhaya ulatrlmas,
farkl aidiyetlerle (tekiyle) yaamann yollarn
lkemizde byk oranda zorlamtr. Nitekim
Atatrk, 1931de Adana Trk Ocanda yapt
konumada, Trk Milletindenim diyen insanlar, her
eyden evvel ve mutlaka Trke konumaldr.
Trke konumayan bir insan Trk harsna,
camiasna mensubiyetini iddia ederse buna
inanmak doru olmaz dediinde, anadili Trke
olmayanlarn nasl bir kapana ksldklarn
grebiliriz. (Hr, 2005:9).

Mslman kkenden gelen ya da bu vurguyu n

plana karanlardan yeni bir burjuva snf
yaratmaya allmtr.
Varlk Vergisi, Akale
Srgn, 1943 II. Maarif urasnda Anadil Eitimi
denildiinde Trke akla getirtilmi, bir btn
olarak Trkletirme politikalar sosyo-ekonomik
tm ynlerle uygulanmtr. Bu anlamda,
sylemleriyle kendisini toprak temelli bir yurttalk
ilkesinden hareketle kurma iddiasnda olan Trkiye
Cumhuriyeti devletinde, yurttalk hak ve
zgrlklerini pratikte, toprak ve kan temelli iki
farkl yurttalk yaklamn birbirine geirilerek,
baskn bir etnik kimlik yaratlp ona daha fazla
vurgu
yaplarak
rgtlenmeye
alld
grlmektedir.

Tevfik USLUOLU

KAYNAKA

skn politikalarnn dnda bir dier hususu da

dil araclyla ulus-yaratma politikalarnn yan sra
soyad kanunu ve yer isimlerinin deitirilmesi
izlemekteydi.
1934 Soyad Kanunu ise din,
mezhep ve alt kimlik ayrmlarn gizleyerek tek bir
kimlik oluturmas srecinde nemli bir dnemeci
oluturdu. Bunu 1934-1936 arasnda Rumca,
Trke ve Ermenice olan 843 yerleim yerlerinin
isimlerinin Trkeletirilmesi izledi. Ayrca Arapa
yer isimleri, Mersinde, Adanada, Urfa, Mardin, Siirt
ve 1939 sonras skenderun Antakya hattnda
gerekletirildi. Trkeye dier dillere kar stn
bir stat salamak iin dil kongreleri yapld. Trk
Dil Kurumunun almalaryla ekillenen srecin
zirvesini ise Brakisefal Trk rknn Avrupadan
Afrikaya hatta Amerikaya kadar tm uygarlklarn
ekillenmesinde birinci derecede kuruculuk rol
stlendiini,
dolaysyla
Anadoludaki
tm
gruplarn aslnda Trk olduklarn iddia eden 1933
tarihli Trk Tarih Tezi ile tm kltr dillerinin kk
dil olarak Trkeden tremi olduunu iddia eden
1936 tarihli Gne- Dil Teorisi oluturdu (Hr,
2005:9). Bu ynyle dil- iskn, niter devlet
zihniyetiyle ulus yaratma abalar: tek dille
konuan, bir dnen, ayn hissi tayan, iskn
esaslarn dil unsurlarna balayan, Anadoluda
yaan halk Trk rkndan olanlar ve olmayanlar
diye ayran, zmir ktisat kongrelerinde Trk ve

-ARI,Yua. El Khl Bi Aynek. Emre Matbaaclk, 2009,

stanbul.
-ATATRK, Mustafa Kemal. Atatrkn Sylev ve Demeleri III-III. Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurulu Atatrk
Aratrma Merkezi, 1984, Ankara.
-BAAT, smail Mert. Buyruk ve taat. Everest Yaynlar, 2006,
stanbul.
-HR, Aye. Radikal gazetesi: lkenin ektii Dil
Belas . 30 Haziran 2005
-KYMLCKA, Will. ok Kltrl Yurttalk. Ayrnt Yaynlar,
1998, stanbul.
-ORAN, Baskn. Radikal Gazetesi, ki Eki. Tekrar Merhaba
1938 . 23 Aralk 2007
-SENNETT, Richard. Karakter Anmas. Ayrnt Yaynlar, 2002,
stanbul.
-TULGAR, Ahmet. Birikim Dergisi,: Diller, ehreler, Bar, ,
Birikim Yaynlar, Say:253, Mays 2010. stanbul.
-UYGUR, Nermi. Dilin Gc. Yap Kredi Yaynlar, 2001,
stanbul.
-YARDIMCI, Sibel ve ASLAN, kr. Dou Bat Dergisi- Etnisite;
1930larn Biyopolitik Paradigmas: Dil, Etnisite, skn ve
Ulusun nas.Dou Bat Yaynlar, Say:44, Nisan 2008,
Ankara.
-YIDIZ, Ahmet. Ne Mutlu Trkm Diyene: Ulusal
Kimliin Etno Sekler Snrlar (1919-1938), letiim
Yaynlar, stanbul.

34

ALEV OLMAK
lkemizin gerilemesine hatr saylr katks
olan bir siyaseti yllar nce belediye
bakanyken bir televizyon programnda Hz.
Aliyi sevmek Alevilikse, ben de Aleviyim
demiti. Alevilii bu kadar basite indirgeyen bu
siyasetinin atlad ok nemli iki husus vard.
Ne Alevilik sadece Hz. Aliyi sevmekti, ne de
kendisi Alevi olabilirdi. nk Alevilik bir mezhep
olmann tesinde bir felsefe, bir yaam biimi,
ana akmn karsnda bir duru ekli olmutur.
Alevilik,
adr
Hummda
Hz.
Muhammedin yz binlerce ashabna vasisinin
Hz. Ali olduunu beyan etmesine riayet etmektir.
Krk yana kadar Mslmanlarla savap,
sonrasnda ticari ve siyasi gcn kaybetmemek
iin ahadet edenlere inanmamaktr Alevilik. Ve
ayn
zamanda
doduundan
beri
Hz.
Muhammedi koruyan, onun Ehlibeyti olan, onun
iin cann tehlikeye atan ve amcasnn olu olan
Hz. Aliye inanmaktr.
Alevilik, Peygamberimiz ldnde iktidar
hesaplar yapanlara ramen yas tutmaktr.
Mzraklarnn ucuna Kuran yapraklar
koymak gibi her trl hileye bavurarak
inananlarla savaanlarn karsnda ktlklerle
savamaktr.
Muaviye ve Yezidin hakszlklarnn
karsnda haktan yana olmaktr.
Kerbelada ldrlen Hz. Hseyinin,
yanda ldrlen Hz. Abdullahn, anne karnnda
ldrlen Hz. Muhsinin acsn ekmektir.
Emevi ve Abbasilerin politik karlarna
ynelik dinimize katt usullere inanmamak ve
dinimizi en saf haliyle yaamaktr.
I. Selimin klcndan gemek, Marata
katledilmek, Sivasta yaklmaktr Alevilik.

Romaya kar Spartaks olmak, Abbasiye

kar Hallac- Mansur olmak, Halep hkmdarna
kar Nesimi olmak, Sivas Valisine kar Pir Sultan
Abdal olmaktr. Hep ezilmek ama hep hakl
olmaktr alevi olmak.
Burjuvaya kar emekten yana olmak,
emperyalizme kar smrlenden yana olmak,
zorbaya kar mazlumdan yana olmaktr Alevilik.
Misafirperver
olmak,
dedikodu
yapmamak, doru insan olmaya almaktr
Alevilik. Seni tanmadan sevmeyenlere inat,
insanlar sevmektir.
Kubbeleri mifer, minareleri sng,
camileri kla yapanlara inat, ilmi inde de olsa
aramak ve tek harf retenin klesi olmaktr.
Dini kullanarak kendi zengin snfn
yaratanlara inat, komusu aken uyuyamamaktr.
tii her yudum suda besmele ekmek ve
her besmelesinin besindeki noktann ne anlama
geldiini bilmektir.
Alevilik bahhr kokusunu alnca Onu
anmak, Onun kelamn duyunca gzyalarn
tutamamaktr.
Aradan yzlerce yl gese de Yezidlerin
hkim olduu bu dnyada, insan olmann
erdemini yaamaktr Alevilik.
Alevileri tanmamaya, anlamamaya ve
sevmemeye srarla direnenlerin hkim olduu bu
dnyada, Aleviliin ne olduunu srarla anlatmak
iin direnmektir Alevilik.
Ksacas Alevilik Hz. Aliyi sevmeye
indirgenemez. Alevileri katledenlerin yolundan
gidenler de bu indirgemeyle Aleviyim diyemez.
Bu ayrmn farknda olmaktr Alevilik.

ibn Celal Kse

35

Can Suyu Rportaj-2: MESREH EL EMEL

Can Suyu rportajlar, kltrmze kadn, ana dil ve tiyatro penceresinden katk sunan
Arapa tiyatro grubu Mesreh el Emel ile devam ediyor. Antakyann Samanda ilesine
bal Tekeba Beldesinde 8 Mart 2007de Bir Kadnn syan ve ertesi yl yine 8 Mart
etkinlikleri erevesinde bekret nbetlerini konu alan arxa (lk) isimli bir oyunla
balayan serven Mesreh El Emelin kurulmasna ve almalarnn kalclamasna ilham
vererek bugne geldi. Toplumsal meseleleri, ana dilde, kadn bak asyla ileyen bir grup
olarak yola koyulan Mesreh el Emel ile syletik
EHLEN: Neden Arapa tiyatro?
MESREH el EMEL: Trkiyede zellikle gney
blgesinde youn bir Arap nfusu var. Arapa
okuma-yazma neredeyse yok denecek kadar az.
Ama konuma dilinde Arapa, aileler araclyla
renile geldi. Eksikliklere ramen halk arasnda
ska konuulan bir dil ile sanat yapmay, o dilin
yaamasna mtevaz bir katk olarak gryoruz.
nk insanlar ana dilleri ile dnr,
duygulanr, rya grr. Trkiyede yaayan
Araplarn duygu ve dncelerini en iyi ifade
edecek ve hissettirecek olan anadilleridir. Arapa
tiyatroyu, ldrlmek istenen bir dilin
direnmesi, yaamas ve bir halkn kendini
anadiliyle
ifade
etmesi
iin
yapmaya
alyoruz.
EHLEN: Trkiyede Arapa
hakknda bilgi verir misiniz?

tiyatro

iin baka ehirlere giden bir grup Samandal

gen memleketlerine dnerek Samanda
Halkevini kurdu. 1988 ylnda kurulan Samanda
Halkevi, 80 darbesinden sonra kurulan ilk dernek
olma zellii de tad. Dernekte eitli kltrsanat aktiviteleri yapld. Trkiyede bu dnemin
Arapa tiyatrosunun yazlmas ve oynanmasna
Halkevinin kurucularndan olan Mehmet Latifeci
nclk etti. Kk skelerle balayan alma,
yerini daha byk oyunlara brakt. Masreh el
Emel bu miras almaya, gelitirmeye alan bir
grup olarak yola koyuldu. Bu almalar
Samanda dna sratmak ve kurumsallatrmak
amacyla Antakyada ada Sanat Atlyesi
(SA) kuruldu. SA stanbul ve Adanada vard.
Antakyada nc ube olarak ald. SA farkl
dillerle
alma
yapmay
nemsiyordu.
stanbulda
SAnn
kurucularndan Kazm Koyuncu ve arkadalar
Lazca Rock yapmaya balad. Farkl dillerle sanat
yapma, Adana ve Hatayda paralel olarak alan
SAy da besledi. Arapa tiyatronun da
kurumsallamasnn nn at. Uzun yllar
boyunca mahalle, ky, belde, ehir gezerek,
kk ve yoksul binalarda retilen sanat, halkla
bulutu. Halk ok sahiplendi. Bu srete basklar
ok artt. Dinlerken olduka etkilendiimiz kk
bir
Anekdottan
bahsetmeden
geemeyeceiz: Grup Nidalin demo kaseti az
bir miktar oaltlmt. SA yesi iki kadn
gzaltna alan polis Neyi uyandrmaya
alyorsunuz? diyerek kasetleri kadnlarn
banda krm. Buna ramen almalar kesintisiz
olarak yllarca devam etmi. Arapann
Antakyada varln hissettirmesi ok rahatszlk

tarihi

MESREH el EMEL: Trkiyedeki resmi ideoloji ne

yazk ki tarihi boyunca farkllklar yok sayd.
Trkiyede yaayan Arap, Laz, erkez, Ermeni
Hepsine Trk-slam sentezi benimsetilmek
istendi. Tarih arptld, asimilasyon politikalar
yaamn her alannda uyguland. Bundan en ok
nasibini alan ana dil oldu. Szl tarihten
renebildiimiz kadar, 1980den bu yana olan
gelimeleri ksaca ifade edecek olursak unlar
syleyebiliriz: Askeri darbe srecinde gney
blgesinde Arapa mzik dnlerde dahi
yasakland. Arapa mzik yaplan dnleri
jandarma basyordu. O dnem gazetelerin makas
edildii, derneklerin kapatld, insanlarn
kelepelendii ve ldrld bir dnemdi. Hala
toplumda derin izi bulunan o ar bask
dneminde hayat derinliklere gizlenmi olsa
gerek. te byle bir zamanda niversite okumak
36

yaratm. Galiba konjonktr deise de bu

rahatszlk devam etmi durumda.

EHLEN: Halkta ana dil zlemi var m? Nasl

tepkiler alyorsunuz?

Bu almalarn emektarlarndan Nihat

ayn Arapa mzie katks ok nemlidir.
Trkiyenin gneyinde yaayan Araplarn sosyoekonomik yapsn kendi dilleri ile notalara tad.
Bir halkn dili dirilmeye balaynca farkl alanlar
ve yaratclklar beraberinde gelir. Ynetmenliini
Gkhan Evecenin yapt Finnn, yerli
ozanlarn mzikle bulumasnn tarihe kaytl bir
belgesi olarak yerini ald. Gnmzde Arapa
tiyatro, mzik, film vs. yapanlarn saylar artt.
Bir dilin ve kltrn yaamas iin bunlar ok
nemlidir.

MESREH el EMEL: Hem de ok. En kk bir

Arapa espride insanlar glmekten krlyor.
Oyunlarmz sergilediimiz her yerde byk bir
ilgi gryoruz. Bu, Arapann sahneyle
bulumasna duyulan ilgidir. Her sahne
aldmzda, ocuklarla kk yata Arapa
konuulmas iin mesajlar veriyoruz. Bu
mesajlarn karln az da olsa yaam
alanlarnda gryoruz. Bunun daha da
yaygnlaacana inanyoruz.
EHLEN: Yaz boyunca sergilediiniz bir oyun
vard. Onun hakknda bilgi verir misiniz?

EHLEN: Oyunlarnzn temas nedir? imdiye

kadar hangi oyunlar sergilediniz?

MESREH el EMEL: Evet. lk sahne oyunumuz olan

arxay gncelleyerek ve gelitirerek hazrladk.
Gerici basklarn kurban olan kadnlarn, kendini
kllerinden
yeniden
yaratarak
varolu
hikyesini sahneye tadk.

MESREH el EMEL: Trkiye ve dnyada insanln

ortak deerlerine yaplan saldrlara kar, o
deerleri savunmak ana hedefimizdir. Savaa
kar bar, yoksullua kar ekonomik eitlii,
insan haklar ihlaline kar insan, doa talanna
kar ekolojiyi, erkek iddetine kar kadn-erkek
eitliini savunuyoruz. Oyunlarmzda gnceli
yakalamann yan sra, bahsettiimiz evrensel
deerleri ne karyoruz.

Oyunlarmz daha nce Antakya, Adana,

Mersin, stanbul da sergilemitik. imdi de
Antakya'nn ile ve mahalleleri bata olmak
zere Trkiye'nin Arapa tiyatroya ilgi gsteren
her blgesiyle bulumaya altk. ay boyunca
neredeyse her gn sahne aldk.

Yerel motifler,
oyunlarmzn vazgeilmezlerindendir. uana
kadar alt sahne oyunu
sergiledik: arxa ,
Memnc il-Hena,
el-yeb Cizru MiCu,
Beyt el Dika, Fkristan, Le Eyym
il-Ll. Bunlarn yan
sra gnceli yakalayan
ok sayda skeler de oynadk.

EHLEN: Ehlen
Dergisi
dnyorsunuz?

hakknda

neler

MESREH el EMEL: Trkiyede yaayan Araplar

asndan nemli bir ihtiyat. Merhaba
sayfasnda belirttiiniz gibi; dilimizden dolay
horlandmz, ekinir hale geldiimiz bir
dnemdeydik. Asimilasyon politikalaryla dilimizkltrmz unutturulmaya allyor. Buna kar
hep birlikte yola koyulmak ve akntya kar krek
sallamak zorundayz. Ehlen dergisini Araplarn
asimilasyona kar krek sallamas olarak gryor
ve ok deerli buluyoruz. Byk umutlarn
mtevaz admlar (Ehlen) daima baarl olur.
Sizlere desteimizi bildiriyor ve baarlar
diliyoruz. Ehlen ve sehlen

Mesreh el Emelin oyuncularndan

Glzar Ik ay alt okulda Arapa
drama dersleri veriyor. lk kez Arapa olarak
verilen drama derslerinin finali, okulun sene
sonunda renci ve veliler iin sergilenecek
etkinlik eklinde oldu.

37

YAZI DZS: TE DYARLARIN ALEVLER 2

Osmanl dneminde ayn corafyada (Alevi Dalar) yaamalarna ramen zaman iinde eitli
blgelere g etmi Alevi topluluklar vardr. Bulunduklar blgelerde nancn, anadilini koruyan ve
hala korumak iin mcadele veren Arap kkenli Alevilerin varl grlmektedir. Gnmzde
Lbnanda 22 kiilik uluslararas dzeyde Alevilii temsil eden Alevi Meclisi bulunmaktadr.
Avustralyada anaokulundan liseye Alevi tarihi ve temel Alevi inancnn anlatlmasnn yannda normal
mfredat derslerinin verildii, retmen ve rencilerinin Alevilerden olutuu Kolej mevcuttur. Yine
Avustralyada Alevi Meclisi mevcuttur. Latin Amerikada (Arjantin, Brezilya) ise 20. yyn balarnda
Alevi sivil toplum kurulular kurulmutur. Yine gnmzde Avrupada Arap Alevi federasyonu
mevcuttur. Yaz dizimizin bu saysnda Brezilyadaki Alevileri tantacaz. Bu yaznn hazrlanmasnda
Brezilyadaki Aleviler hakknda bilgi veren Brezilyada akademisyen ve ayn zamanda eyh kz olan
Muna Safatlnn byk emekleri gemitir
Erkan GRGS

BREZLYADAK ARAP ALEVLER

Omrann bu hikyesinden toprak
aalarnn kendi konumlarn salama alma
abas ierisinde olduklarn ve halkn bilinli
eitimsiz brakld sonucunu da karabiliriz.

Osmanl dneminde Brezilyaya Suriye ve

Lbnandan byk lde g yaanmtr. Bu
glerin siyasal ve ekonomik nedenleri vard. lk
g kafilesi 1800lerin ikinci yarsnda balayp
1945-50lere kadar ara ara gler yaanmtr.
Osmanl dneminde Suriye ve Lbnandan
Brezilyaya yaplan Alevi glerinin nedenleri:
a)Toprak aalarnn yannda alan
kyllerin daha iyi bir yaam istei

fakir

b)Osmanl zulmnden ka
c)Alevi airetler aras kavgalar
Toprak Aalarnn Yannda alan Fakir
Kyllerin Daha yi Bir Yaam stei:
Suriye Alevi Dalarnda Osmanlnn son
dnemlerinde Alevi kyller toprak aalarnn
nfuzu altndaydlar. Kylerde toprak aalar
byk arazilere ve zeytin balarna sahiptiler.
Brezilyaya g eden Salih brahim ve
Yahya Omrann hikyesi, o dnem koullarn
anlatmaktadr:

Brezilyaya ilk gen eyhlerden eyh Hasann

1900lerin bana ait bir fotoraf

Salih brahim avukat olmaya karar

vermi ve toprak aasnn buna izin vermemesi
neticesinde Brezilyaya g etmitir. Toprak
aasnn Salih brahimin okula gnderilmesine
engel olmasnn sebebi ise ; Avukatlarn yalanc
olduu ve Sadece Kurann ona yeteceini
savunmasdr.

Yine Brezilyaya g eden Yahya

Omrann hikyesi farkl bir rnek tekil
etmektedir:
1920lerin banda Omran, zeytin
tarlalarn Brezilyaya gidecek olan vapur bileti
karl toprak aasna ipotek ettirmi uzun bir
38

yolculukla Brezilyaya ulam ve Brezilyada be

yl almtr. Be yl sonra borcunu demek iin
Suriyeye geri dnm ve toprak aasna borcunu
deyip eski tarlalarn kurtarmakla kalmam yeni
tarlalar da satn almtr. Fakat bu srete
Omran, toprak aasnn belirledii zeytin
retiminin alt snrna ulaamadndan toprak
aasna borlu olmu tekrar tarlalarn toprak
aasna ipotek ettirerek yeni bir Brezilya bileti
alarak tekrar Brezilyaya dnmtr. Brezilyada
15 yl daha altktan sonra borlarn
kapatabilmitir.

yerine sadece Alevi Dalarndaki (Bat Suriye Ky

eridi dalar) temel gdalar olan bulgurla
beslendiler. Et hi yemiyorlard. Osmanldan g
ettikleri iin El Turco lakab ile anlyorlard.
kinci G Akm :
1900-1914 aras g edenler, ilk g
edenlerin
akrabalar,
arkadalar
ve
kyllerinden oluuyordu. lk g edenler yeni
gelecek olanlara referans oldular ve resmi
formlar araclyla, yani "ar mektuplar" ile
g edeceklerin yanlarna gelmelerine yardmc
oldular. kinci g dalgas ile gelenler, aileleri ile
geldiler. Ar iler yerine Riodaki Estacio
blgesine yerleerek ticaretle uratlar. Ticaret
yapacak sermayesi olmayanlar ise ii olarak
alrken eleri de Brezilya ailelerinde hizmetilik
ve alk yaptlar.

Yukardaki rnekler Osmanlnn son

dneminde Alevi toprak aalarnn fakir kyl
zerindeki nfuzunu gstermektedir.
Osmanl Zulmnden Ka :
Osmanlnn son dnemlerinde Alevilerle
Osmanl hkmeti arasnda srekli sorunlar
mevcuttu. Tarm ve hayvanclkla uraan halkn
zorunlu askere alnmas neticesinde erkekler
ailelerine bakamyor ve askere gitmemek iin
hkmete kar geliyorlard. Bunun yan sra
Osmanlnn Alevilere uygulad ar vergiler ve
Abdlhamit dnemi Trkletirme-slamlatrma
politikalar da vard. Bu nedenlerden dolay Alevi
halk Osmanlnn son dnemlerinde srekli
hkmete kar isyan halindeydi.

nc G Akm:
1914 ylnda Birinci Dnya Sava
balaynca g olaylarnda azalma olmutur.
Birinci Dnya Sava bitiminde glerde yine
1945-50ye kadar artan bir eilim olmutur.
1945-50lerden itibaren Brezilya hkmetinin
g kstlamalar sonucunda gler olduka
azalmtr.

Alevi Airetler Aras Kavgalar:

Alevi dalarnda Matawirah, Kalbiah,
Haddadin ve Khayatin airetleri arasnda zaman
zaman atmalar yaanyordu. Bu atmalar
daha ok konumunu salama almak isteyen
toprak aalarnn kkrtmalar neticesinde
yaanyordu.
lk G Akm :

1970 yl Ramazan aynda Alevi derneinde verilen bir

iftar yemeinde baz diplomatlar ve eyh Ahmet Safatl

1850-1900 yllar arasnda ilk g

akmnda gmenler, uzun bir yolculuk sonras
vapurlarla Brezilyaya ulat, yolculuk ortalama
40-45 gn sryordu. Brezilyaya geldiklerinde
byk zorluklarla karlatlar. Bildikleri tek dil
Arapayd. nsanlarla anlamakta glk
ekiyorlard. Demiryolu yapm, tersane iilii,
inaat yapm vb. ar ilerde altlar. Alk
olmadklar ve gvenmedikleri Brezilya mutfa

Brezilyaya Lbnan ve Suriyeden g

eden Aleviler ibadetlerini yerine getirme amac
ile birbirleri ile iletiime gemenin ihtiyacn
hissettiler. ou birbirinden bamsz blgelere
g etmiti. Ayr blgelerde yaayan Alevi
gmenler ibadetlerini yerine getirmek iin bir
araya gelmeye baladlar. nceleri din adamlar
39

gnmze
kadar
gelebilmi
ve
Alevi
geleneklerinin muhafazas ve aktarlmasnda
nemli rol oynamtr.

vastas ile iletiime getiler ve din adamlarnn

evinde toplandlar. Din adamlarnn evi adeta
buluma merkeziydi. Bir araya gelip tanan
gmenler zamanla birbirleriyle sk iletiim
kurdular.

Sociedade B. Alaouita dernei kurucu

bakan eyh Ahmet Safatl, Brezilya iin gen
eyhlerin yetimesine ve ok sayda Alevinin,
Alevi retisini almasna yardmc oldu. Ayrca
byk sayda topluluk yesinin topluluk iinde
kendi soydalar ile evlenmelerine yardmc oldu.
eyh Ahmet Safatl 1999 ylnda 93 yanda vefat
etti

1920lerde Rio de Jenerioda yaayan

Aleviler, topluluk yelerinin kendi arasnda
sosyal ilikileri srdrme ve dini kimliklerini
muhafaza etmek, yeni g edenleri karlayp
Brezilya yaamna adapte olmalarn salamak ve
de onlara yardmc olmak amac ile Sociedade B.
Alaouita derneini kurarlar. lk g edenlerin
aksine zamanla Brezilya Alevileri ekonomik
olarak glenmi ve dernek kurmulard.

Brezilya Alevilerinin Gnmzdeki Durumu:

Ar ilerde alan ilk gmenlerden
sonraki kuaklar eitime sarlm Brezilyada
niversitede retim yeliinden, devlet
kurumlarna kadar geni yelpazede nemli
yerlere gelmilerdir. lk gmenlerin kurduu
Sociedade B. Alaouita dernei gnmzde hala
yaatlmaktadr. Ayrca Sao Paulo kentinde
gemite Sociedade slamica Alauita dernei
kurulmutur. Alevi din adamlarnn kurduu sivil
toplum kurulular, dini bilgilerin genlere
aktarlmasnda, ayn topluluk mensuplarnn
birbirleriyle evlenmelerinde ve iinde yaadklar
lkenin kurallarna toplum yelerinin sayg
duymalarnda byk rol oynamtr. Brezilyada
eyhler, Alevilere iinde yaadklar lkenin yerel
hukukuna sayg duymalarn alamlardr ve bu
da
Brezilyadaki
topluluun
muhafazas
stratejisini oluturmutur.
Ayrca Brezilyadaki Lbnan ve Suriye
kkenli Alevilerin durumlar, inansal grup, millet
ve kimlik sylemlerinin gelinen lke (ana vatan)
ile snrlanamayaca, tam tersine, hayal edilen
Alevi
toplumu
mensubiyeti
ile
ifade
edilebileceini gstermitir.

Sociedade B. Alaouita derneinin 1960lara ait kimlik

kart

Dernein kurulmasnda eyh Ahmet

Safatlnn byk abas oldu. eyh Ahmet Safatl
nceleri g eden Alevileri evinde topluyor ve
cemaate
imamlk
yapyordu.
Dernein
kurulmasndan sonra yine eyh Ahmet Safatlnn
zverileri ile o dnem bir dernek binas alnd.
Dernek sosyal ilerin yan sra adir Humm gibi
nemli bayramlarda Alevi halkn bir araya
getiriyordu. Alevilerin kurduu bu dernek ayn
zamanda Brezilyadaki ilk slam sivil toplum
kuruluu olma unvann tayordu. Rio de Jenerio
ve Sao Paulo ehirlerindeki Alevi irketlerin
dernee ekonomik katk sunmas ile dernek

Son birka ylda Suriye olaylar ve Alevi

katliamlar Brezilya Alevilerini de etkilemi
aidiyet duygusu, kimliklerine daha ok sahip
kmalarna neden olmutur. Bunun neticesi
olarak Latin Amerikada ortak kadere sahip
olduklar Arjantin Alevileri ile son dnemde
ilikilerini
daha
fazla
kurmu
ve
glendirmilerdir.

40

VASYET VE ADR HUMM BATI

vasim ve varisim Alidir. diye buyurmaktadr.
(Tarih Dimak ibn Asakir c:42 s:392)

adr Humm Biat slam tarihinde ok

nemli bir vakadr. Bunun nemini anlayabilmek
iin Hz. Resulallahtan nce yaam olan
Peygamber ve vasilerin hayatna bakmak gerekir.
lah dinlerin tmnde var olan vasiyet etme
kural slamiyette de uygulanm mdr? Bu
sorunun cevabn verebilenler adr Humm
Biatnn anlamn ve nemini kavram olur.

Peygamberlerin
kimi
vasi
tayin
edecekleri yce Allah tarafndan kendilerine
tebli edilirdi. Hz. Muhammed kendisinden
nceki peygamberler gibi ilahi vasiyeti insanlara
tebli etmitir. Kendisinden sonras iin Hz. Ali ve
torunlar Ehlibeyt imamlarn vasiyet etmitir.
Hilafetin ve imametin Ehlibeytte olduunu
defalarca deiik yerlerde ve mnasebetlerde
iddetle tembih etmitir.

Vasiyet kuralndan sz etmeden nce

vasiyet szcnn kelime anlamna bir
bakalm; vasiyet; bir kimsenin ldkten sonra
yaplmasn istedii ey olarak tanmlanr. Gerek
Kuran- Kerim gerekse hadislerde vasiyet iin ok
byk nem atfedilmektedir. Birinize lm
geldii zaman, eer bir hayr (mal) brakacaksa,
anaya, babaya, akrabalara uygun bir biimde
vasiyet etmek farz klnd. (bu) Takva sahiplerinin
zerine bir bortur. (Bakara 180)

Neden Hz. Ali?

Hz. Alinin faziletlerinin tmn yazmak,
saymak ve anlatmak mmkn deildir. bn Abbas
der ki; Reslallah yle buyurur: ayet ormanlar
kalem denizler mrekkep olsa cinler hesap etse
insanlar da ktip olsalar Ali Bin Ebi Talibin
faziletlerini sayamazlar. (Yenabi ul- Meveddeh
c.1 s.249)

Peygamberler, tebli ettikleri dinin ve

kurallarnn
yerlemesini
salarken,
kendilerinden sonra vasi tayin edecekleri kiinin
faziletlerini de anlatma gayretine girmilerdir.
Hz. Adem Hibetllah adndaki olu Hz. isi
kendisinden sonra vasi tayin etmitir. Hz. Nuhun
halifesi Hz. Sem, Hz. brahimin halifesi Hz.smail,
Hz.Yakubun halifesi Hz. Yusuf olmutur. Hz.
Musa ilk olarak Hz. Harunu vasiyet etmi, Hz.
Harun Hz. Musadan nce vefat ettii iin Hz.
Yua Bin Nun iin vasiyet brakmtr. Hz.
Davutun halifesi Hz. Sleyman, Hz. Sleymann
halifesi Hz. Asf, Hz. Zekeriyann halifesi Hz.
Yahya olmutur. Hz. sann halifesi havarilerin en
nde geleni Hz. emun olmutur. Enes Bin
Malik yle rivayet etmektedir. Selman-
Farisiye peygambere sor dedik. Senden sonra
vasin kimdir? Selman;Ya Raslullah vsin
kimdir? Hz. Peygamber Ya Selman Musann
vasisi kimdi? diye sorar. Selman Yua Bin
Nundur, der. Hz. Peygamber yle buyurur.
Benim vasim, varisim, borcumu deyecek ve
szm
yerine
getirecek
aranzda
brakacaklarmn en hayrls Ali Bin Ebi Talibtir.
(Fedailssahabeh Ahmed Bin Hanbel c:2
615/1052) Baka bir hadis-i erifte Her
peygamberin bir vasisi ve varisi vardr. Benim

Hz. Muhammede Hira Maarasnda ilk

vahiy inip kendisine peygamberlik unvan
verildiinde kendisine ilk inanan Hz. Aliydi. Bir
hadis-i erifinde yle buyurmaktadr. Benden
sonra ok gemez, bir fitne olacaktr. Byle bir
ey olduunda Ali bin Ebi Talibten ayrlmayn.
Hi phesiz o bana ilk iman eden kimsedir;
Kyamet Gn benimle ilk musafaha edecek
kimsedir. Odur en byk sddk, odur bu
mmetin Faruku, odur mminlerin ba (hakimi)
odur. (El-sabe bn-i Hacer c.7, 1. blm, s.167)
Hz. Muhammede ilk vahiy indikten
sonra: En yakn akraba ve hsmlarn uyar.
(uara 214) emrini ieren ayet indiinde Hz. Aliyi
yanna arr. Hz. Peygamber akrabalarn yanna
arr ve konumaya balar. Ey Abdlmttalip
oullar kim aranzdan borcumu deyecek,
szm yerine getirecek, makammda ikamet
edecek, ailemde ve mmetimde halifem olacak,
dnyada ve ahirette ben onun kardei o benim
kardeim olacak, vezirim, arkadam, sekin
dostum, srdam, benim derecemde benimle
olacak? diye sorar. Herkes susup birbirine
bakar. Aralarnda yaa en kk, en cesur, en
gl ve en ince bacakl olan Hz. Ali (a.s.) Ya
41

Peygamberimizin ardndan kafileler Mekkeden

ayrld. Zilhiccenin 18. gn Cufe denen
yrede, Medine, Msr ve am (Suriye) yollarnn
ayrmnda adr Humm mevkiine vardklarnda,
tehditkr bir slup ieren ilahi emir Hz.
Peygambere iletildi: Ey Resul! Sana Rabbinden
indirileni tebli et, eer yapmazsan Peygamberlik
vazifeni yerine getirmemi saylacaksn, Allah
seni insanlardan (onlarn errinden) koruyacaktr.
Dorusu Allah, kfirler toplumunu doru yola
iletmez (Maide 67) mealindeki ayet zerine Hz.
Muhammed, ardndan gelen yz yirmi bine yakn
kiinin etrafnda toplanmasn emretti. Deve
semerleri st ste konarak bir tmsek
oluturuldu. Hz. Muhammed semerlerin zerine
karak ilahi bir emrin kendisine ulatn ve
emri kendilerine iletmekle muvazzaf klndn
bildirdikten sonra hamd sena getirip dedi ki;
Ey insanlar! Benim Allah tarafndan arlp
icabet etmem yakndr. Ben size iki deerli
emanet brakyorum. Bunlardan biri; bir taraf
Yce Allahn dier taraf sizin elinizde olan
Allahn kitabdr;
dieri ise tretim ve
Ehlibeytimdir. Onlara smsk sarln, yanl
yollara sapmazsnz. Bunlar Kevser Havuzuna
gelinceye kadar birbirinden ayrlmazlar. (
Tirmizi, Camilkebir elMenakb, c.6 s.125, hadis
3788) Sonra dedi ki; Ey insanlar! Ben size
kendi nefsinizden daha evla deil miyim?
Onlar; Evet, evlasn dediler. Bunun zerine Hz.
Alinin elini havaya kaldrarak yle buyurdu: "Ey
insanlar! Allah benim Mevlmdr, ben de sizin
Mevlnz-efendinizim. O halde ben kimin
Mevlas isem Ali de onun Mevlsdr."
"Allah'm! Onu seveni sev, ona dman olana
dman ol. Ona yardm edene yardm et, onu
yalnz brakan yalnz brak, her zaman hakk
onunla beraber eyle. dedi ve u ayet nazil oldu:

Resulallah ben senin borcunu derim, szn

yerine getiririm, mmetinde ve ailende halifen
olurum, kardein olduum gibi kardeimsin,
dnyada ve ahirette senin derecende seninle
beraber olurum. demitir. Hz. Muhammed elini
Hz. Alinin omuzuna atarak yle buyurur. Bu
benim kardeim, vasim, halifem, kendisini
dinleyin ve itaat edin diye buyurmutur.
(Ettaberi tarihl memi vel-mlk c.2 s.62)
Hz. Muhammed kendisine bu kadar
yakn olan ve yardm eden Hz. Aliyi ok
sevmektedir. Seyyidetn-Nisa-il Alemin ( Tm
Alemin kadnlarnn efendisi) olan biricik kz Hz.
Fatimatz-Zehra ile evlendirir. Yaknlklar ve
sevgileri daha da perinlenmitir. Bu evlilikten ilk
olarak Hz. Peygamberin iekleri ve Cennet
genlerinin efendileri, Hz. Hasan ve Hz. Hseyin
dnyaya gelir. Burada nemli bir eye dikkat
ekmek istiyorum. Hz. Muhammedin onca
evliklerinden ocuklar olmutur. Oullar ve
dier torunlar kkken vefat etmilerdir. Hz.
Peygamberimizin neslini sadece Hz. Fatmann
ve Hz. Alinin evliliklerinden doan torunlar
devam ettirmilerdir. Bunda Yce Allahn bir
iradesinin olduu kesindir. Bu irade Hz.
Muhammedin Ehlibeytinin kimin ocuklar
olacan belirlemitir.
adr Humm Biatnda fahrl-lem
Muhammedl-Mustafa (s.a.a.v) ilahi emre itaat
ederek Hz. Aliye vasiyetini aleni bir ekilde tm
Mslmanlarn nnde yapmtr. adr Biatn
anlatmadan adrin ve biatn kelime
anlamlarn izah edelim. adr Arapa kelime
olup, yamur sularnn oluturduu akarsudan
arta kalan su birikintisidir. Biat, slam
toplumlarnda hkmdarlarn dinsel yarg
gcne sahip olabilmeleri, meru (yasal) ve
yetkili saylabilmeleri iin halktan aldklar sz ve
ballk anddr. Hz. Muhammed, hicretin onuncu
ylnda ( miladi 632 de), Veda Haccn ifa
edeceini ilan etmi, isteyenin bu farz kendisiyle
yerine getirebileceini bildirmitir. Bunun
zerine dnemin Mslman topluluklardan yz
binlerce kii Beytullahta Peygamberle tavaf
etmek zere Mekkede topland. Hac gereklerini
yerine getirdikten sonra Medineye ynelen

"Bugn size dininizi kemale erdirdim,

zerinizdeki nimetimi tamamladm ve size din
olarak slam' seip beendim." (Mide/3) Bunun
zerine Resulallah yle buyurdu: "Dini
mkemmelletiren,
nimetleri
tamamlayan,
benim risaletimden ve Ali'nin velayetinden
honut olan Allah en ycedir." Sonra orada
bulunanlara yle buyurdu: Aliye biat edin; zira
ben Allah u Teala tarafndan sizden Ali iin biat
42

Allah 23 yl boyunca Peygamberine indirdii

vahiyle dini farzlar emretti. Toplumun sosyal
yaantsyla ilgili saysz kural ve kaide getirdi. Hz.
Peygamberimizin yaants, sylemleri ve
eylemleri Mslmanlara snnet oldu.

almakla grevlendirildim. O gn Hz. Aliye ilk

biat edenlerden mer Bin Hattab, Hz. Alinin
elinden tutarak: Ne mutlu sana ya Ali, benim ve
tm mminlerin Mevls oldun. dedi. Bu biat
duyan El-hars bin Numan El-fahri adnda biri
merkebine binip Hz. Peygamberin huzuruna
vardnda yle der: "Ey Muhammed, bize
emrettiin ekliyle Allah'n birliine ve senin
onun kulu ve resul olduuna ehadet getirdik.
Emrettiin gibi be vakit namazmz kldk.
Emrettiin ekliyle zektmz da verdik.
Emrettiin gibi Ramazan'da orucumuzu da
tuttuk. Emrettiin gibi Hacca da gittik. Btn
bunlara rza gstermeyerek amcann olu Ali'yi
elinden tutarak: "Ben kimin Mevls isem, Ali de
onun Mevlsdr." "Allah'm! Onu seveni sev,
ona dman olana dman ol! "dedin. Bu (emir)
senden mi Allahtan mdr? "itirazna" Resulallah
Bu (emir) Allahtandr" cevabn verir. Bunun
zerine el-Hars hiddetle; "Ey Allah'm
Muhammed yalanc ise gkten bana ta yasn
ki kendisinden sonrakilere ibret olsun. Eer
Muhammed sadk ise bama gkten ta yadr ki
benden sonrakilere ibret olaym." der. Henz
szlerini tamamlamadan gkten bana ta yaar
ve orada lr. Bunun zerine Resulu Ekrem'e u
ayet nazil olur: "Bir soran inecek azab sordu:
nkrclar iin ki onu savacak yoktur." (ElMeric/1/2) (Taberi ( . h. 310) bu konu ile ilgili
zel kitab ve el-Emininin el-adr kitabnda
zikrettii yzlerce kaynak)

Ksaca belirtmek gerekir ki; btn

peygamberler gibi Hz. Muhammed de
kendisinden sonra veli, vasi ve imam olarak Hz.
Aliyi bildirmitir. Bu vasiyet ilahi emirle
gereklemitir. adr Humm Biatnda bulunan
btn Mslmanlar bu olaya ahit olmutur. Hz.
peygamberden sonra imamet Hz. Aliyle devam
edecek ondan sonra Ehlibeyt imamlar,
sorumluluu alacaktr. Bu istee bal bir ey
deildir. Bu sorumluluk ilahi bir emirdir. Ehlibeyt
imamlarnn
pakl
ayet-i
kerimede
zikredilmitir.
adr Humm Bayram, yalnz biz
Alevilerin deil btn Mslmanlarn bayramdr.
nk bu biatn deerini bilen ve Ehlibeyt
imamlarnn istikametinde yryen her kul
mutlak saadete erecektir. Bu bayram slamn
kemale erdii, Hz. Aliye velayetin verildii
gndr.
*eyh Hseyin anlnn AKAD (Alevi
Kltrn Aratrma Dernei) skenderun
Dergisi 10. Sayda (Nisan 2014 s.13-16)
yaynlanan Vasiyet ve Gadir Hum Biati
yazsndan alnmtr.
Yaznn tamamna;
http://www.akad.org/yayinlarimiz/dergi/akadde
rgi10.pdf adresinden de ulalabilir.

Dinin kemale erdiini belirten ayet ise;

insanlara ok byk dersler vermektedir. Yce

Ali GLBOL

43

HALK EDEBYATIMIZDA UKUROVA L

ukurova, kzgn gnein altnda aln
terlerinin toprakla bulumasna sahne olmutu
yllarca Ne de olsa fellahtlar.
yle
tanmlyordu birileri, tekiydiler ya onlar iin.
Aln, sefaletin youn yaand fakir
szcnn anlam kazand o dnem itibaryla
adeta ekmek kapsyd ukurova. Adana ve
Mersindeki Arap Alevilerin hatr saylr kadar
Antakya, Samanda ve civardaki kylerden,
toprak iilii iin bu geni, verimli topraklarn
yolunu
tutmu
olup,
zamanla
oraya
yerleenlerden ibarettir desek sanrm abartm
olmayz.
Xayye walla, walla l-qamli mqadd iaqqf Karde vallahi bit, kartal kadar gelir.
diye sze balyor Dliminnette (Atalar/Tarsus)
alt dnemleri anlatrken asan Silmn
Evet, ok zor koullarda, dk cretle,
ounlukla adrlarda veya kamtan kulbelerde

kalmlar aresiz. ounun ailesi yannda, birden

ok nfus geindirmek zorundaydlar.

Her birinin ayr bir hikyesi vard mutlaka

anlatlmayan,
yazlmayan,
aktarlamayan;
gemiinden, tarihinden, dilinden yoksun
braklan yeni kuaklara Ama bu talihsiz
duruma sessiz bir lk olmu finnnler
Ve bunlardan biri asan Silmn Ne
gzel zetlemi, ukurova iiliini Mecirfi ile
Hikyemiz srecek

Nihat AY

MECRF
L-faqr cyi bi lo
Maad qyel niyylo
Y weylo w-y iro
Kesrit ahru l-mecirfi

fakir gelmi kendi halinde

ne mutlu diyen yok!
ne zavall, yazk bu fakire!
belini krd onun apa

Mi l-mecirfi m fizcn
Min Alla qalbi ticbn
Bikra bicna l-gidcn
W-bndriblek mecirfi

apadan korkmam ben

canm skkn kaderden
yarn yiitler gelir de
apalarz rahata

Mil-mecirfi y weyle
Hedditne w-cadmit ayle
Y reyto yima l-leyle
W-nistiri mil-mecirfi

ah apadan ektiim!
belimi krd, bitirdi beni
akam tez olsun Allahm
kurtulalm apadan

Rina nirke bi-Terss

W-ciyyet widi qlet bs
Qltilla m cindi fls
Ryi tarib mecirfi

Tarsusa gittik, apa iine

geldi biri p dedi
dedim ki param yok
apa sallamaya geldim

asan Silmn Nehr iz-Zr (Kk Karaay)

eviri, Transkripsiyon: Mahmut Abaht
Derleyen: Nihat AY
44

MN METTLTNA
1) il-byr cimml byalli bb dru
Deveci olacak kii avlusunun kapsn ykseltecek.
Bir ii yapmaya istekli olan kii, iin gerektirdii koullar salamakla ykmldr.
Trkede Herkesin hamuru ekmeine gredir. szyle benzer anlam ifade edilir.
2) iz kitru i-bbxn btitiriq i-abxa
Alar ok olursa yemek yanar.

eklinde karl da bulunan bu atasz ile bir ie

Klasik Arapada

gereinden fazla insann mdahale etmesi olumsuz sonuca yol aaca anlatlr. Her kafadan
farkl bir ses kmas ite amalanann zttna sebep olacaktr. Trkede ayn anlamda Horozu
ok olan kyde sabah ge olur. veya Ebe ok olunca ocuk ters olur. ataszleri mevcuttur.
3) kelb il-byilaq tennrn biall cn
ki tandrn peinden giden kpek a kalr.
Eldekine kanaat etmeyip daha fazlann peinde koan, agzl insan sonunda eldekini
de kaybedecektir. Agzllk kiiye hayr getirmez. Trkede bu anlamda Az tamah ok ziyan
getirir. sz kullanlr.
4) btiqidu la crak bitfu bi-dyrak
Komuna kastettiini kendi evinde grrsn.
Bakalar iin iyi niyet besleyen, onlar iin iyilik dileyen, hayr isteyen kii bunun
karlnda iyilik ve hayr bulur. Aksi durumda, bakalar iin kt niyet besleyen, onlar iin er
dileyen de yaamnda ktlk ve er bulur. Trkede ayn mana Hayr dile komuna, hayr gele
bana. sz ile ifade edilir.

Kartrlan szck

Doru Kullanm

dket

biddelt / iyyert

deitirdim

tqasqan

ased

kskand

nnat

iddest / keyt

anlattm

izzeyt

wwaqt / rsemt

izdim

swwact

themt

suladm

gment

timadt

gvendim

dat

firraqt / qssemt

dattm

qert

hizzemt

kardm

timmezt

naft

temizledim

Q/q:

x/h:

w:

Ksa nller: a, e, i, u, o

Uzun nller: , , , ,

Mehmet KOAR
45

Hz. Ali (A.s) 'nin, olu Hz. Hseyin'e Vasiyetnamesi

-Ey olum, zenginlikte ve fakirlikte ilahi takvay sahiplenmeyi, honutlukta ve
fkede hakk sylemeyi, refahta ve yoksullukta orta halli olmay, dost ve dmana
adaletle davranmay, neeli ve halsiz olduunda amel etmeyi, darlkta ve
genilikte Allah'tan raz olmay sana tavsiye ediyorum.
-Ey olum, arkasnda cennet olan er, er deildir; (nitekim) arkasnda cehennem
olan hayr da hayr deildir. Cennetten baka her nimet kktr, ateten baka
her bela ise afiyettir.

-Ey olum, bil ki, kendi aybn gren, bakalarnn aybyla megul olmaz. Takva

verdii paya raz olan, elden kana zlmez. Zulm klcn knndan syran,

onunla ldrlr. Kardeine kuyu kazan, kendi kazd kuyuya der. Bakalarnn

aybn aan kimsenin ailesinin ayb alr. Kendi hatasn unutan, bakalarnn


hatasn byk grr. Zor ileri (vesilesiz) yklenen, helak olur. Kendisini suyun

girdabna (tehlikeli yerine) atan, boulur. Kendi fikrini beenen, sapar. Kendi akln

yeterli gren, kayar. Halka bbrlenen, zelil olur. Alimlerle oturup kalkan, sayg

grr. Ayak takmndan olan kimselere karan, kmsenir. Halka kar aklszlk


eden, svlr. Kt yerlere giden, thmete maruz kalr (ktlkle sulanr). aka

yapan kmsenir (ona saygszlk yaplr). Bir ii ok yapan, onunla tannr. Sz

ok olann, yanl ok olur; yanl ok olann, utanc azalr; utanc azalann,

elbisesinden syrlp kan, hi bir elbiseyle kendisini (ayplarn) rtemez. Allah'n

ekinmesi azalr; ekinmesi azalann, kalbi lr; kalbi len kii de atee girer.

-Ey olum, kim halkn ayplarn grr (onlar knar), fakat kendisi o ileri yaparsa
ahman ta kendisidir. Tefekkr eden, ibret alr; ibret alan inzivaya ekilir; inzivaya
ekilen de salim kalr. steklerden vazgeen hr olur. Hasedi terkedenin halkn
yannda sevgisi ok olur.
-Ey olum, Mminin izzeti, halktan mstani olmasndadr (ihtiyacn halka
iletmemesindedir). Kanaat, tkenmeyen bir maldr. lm fazla anan, dnyadan
az bir mala raz olur. Sz sylemeyi amalden sayan kiinin, sz azalr; ancak
yarar olan sz syler.
-Ey olum, dorusu cezadan korkup gnahtan saknmayan, sevaba mit besleyip
tvbe ve iyi amelde bulunmayan kimseye aarm.
-Ey olum tefekkr nur, gaflet zulmet, tartmak ise sapklk dourur. Mutlu,
bakalarndan t alan kimsedir. Edep, en iyi mirastr. Gzel ahlak, en iyi
arkadatr. Akrabalarla ilikiyi kesmekte bereket (bolluk) olmad gibi, fsk-u
fcurda da zenginlik olmaz.
-Ey olum, afiyet on ksmdr; dokuz ksm, Allah'n zikri hari, susmaktadr; bir
ksm ise aklsz kimseler ile oturup kalkmamaktr.
-Ey olum, kim toplantlarda Allah'a isyan elbisesine brnrse, Allah onu zelil
eder. Kim ilim talep ederse, lim olur.
-Ey olum, ilmin ba, yumuak davranmak, afeti ise kabalk ve sertliktir.
Musibetlere sabretmek, iman hazinelerindendir. ffetlilik fakirliin ziyneti;
krde bulunmak ise zenginliin ziynetidir. ok grmek, usandrcdr. Birisini
denemeden gvenmek, ihtiyata aykrdr. nsann kendisini beenmesi, aklnn az
olduunun gstergesidir.

46

-Ey olum, nice bak vardr ki, ardndan znt ve teessf getirir ve nice sz
vardr ki nimeti elden karr.
-Ey olum, slam'dan daha stn bir eref, takvadan daha gzel bir keramet
(fazilet), vera'dan (ekinmekten) daha salam bir kale, tvbeden daha stn bir
efaati, afiyetten daha gzel bir elbise, zaruri olan aza raz olmaktan fakirlii
daha ok giderecek bir mal yoktur. Yetecek bir mal ile yetinen, rahatla abuk

kavuur ve asayi bulur.

-Ey olum, ar istek, zorluun anahtar ve meakkat binei olup gnaha batmaya
eker. A gzllk ve oburluk, btn ayplar ierir. Bakalarnda olup da
sevmediin zellikler, t alman iin sana yeter. Kardeinin senin zerindeki
hakk, senin onun zerindeki hakkn kadardr. Akbetini dnmeden bir ie
girien, kendisini felaketlere atm olur. Amelden nce dnmek, insan
pimanlktan korur. eitli grleri aratran, hatal olan yerleri hemen tehis
eder. Sabr, yoksullua kar bir siperdir. Cimrilik, miskinliin elbisesidir. Ar istek,
fakirliin alametidir. efkatli yoksul, efkatsiz zenginden daha iyidir. Her eyin bir

az vardr; lmn az ise insanoludur.

-Ey olum, gnahkr (Allah'n rahmetinden) mitsiz etme. Nice gnaha tutulan
kimse vardr ki, (yllarca gnahtan sonra) akbeti hayrla sonulanmtr. Nice
ibadete koyulan kimse de vardr ki mrnn sonunda bozgunculuk yaparak

cehenneme varmtr; cehennem ateinden Allah'a snrm.

-Ey olum, nice isyan eden kimse vardr ki, kurtulua ermi ve nice amel eden
kimse de vardr ki, helak olmutur. Doruluu, drstl isteyen ve ona ynelen
kimseye, zorluluklar ve skntlar kolay gelir. Nefsin kemale ve hidayete ermesi,
ona kar muhalefet etmektedir. Her geen saat, insann mrn ksaltr. Yazklar

olsun zalimlere, hkmedenlerin en stn ve gizli srlar bilen Allah'n azabndan.

-Ey olum, kullarn hakkna tecavz etmek, kyamet iin ne kt bir azktr. Her
yudum suda boulma ve her lokmada ise tkanma tehlikesi vardr. Bir nimet elden
kmadka baka bir nimete eriilmez. Rahatlk meakkate, fakirlik nimete, lm
hayata, hastalk da shhate ne kadar da yakndr. Ameli, ilmi, sevgisi, buzu,
almas, vazgemesi, konumas, susmas, fiili ve sz (yani btn nemli ileri)

Allah iin halis olan kimseye ne mutlu.

-lmiyle amel edip alan, lmn anszn gelmesinden korkup hazrlkl olan,
istediklerinde (halka) nasihat eden, aksi takdirde susan, sz doru olan ve
susmas cevap veremediinden olmayan alime ne mutlu. Mahrumiyete, kimsesiz
kalmaya, isyan etmeye duar olan ve bakalarna ho grmedii eyi kendisine
ho gren ve yapt ii bakalarna ayp bilen kimseye de yazklar olsun.
Oulcazm, bil ki, yumuak szl olan kimse, muhakkak sevilir. Allah-u Tela,
seni hidayette muvaffak eylesin ve kendi kudreti ile seni itaat ehlinden klsn.
nk O'dur balayan ve Kerim olan.

asan B. cAli el-arrn, Tuaf ul-cUl can li r-Rasl

Hazrlayan: Dilek Zbri

47

h, h!*
ki zindan arasndaki, ne kadar olduunu
kestiremediim
karanlk
mesafeden,
ksrklerle karlkl muhabbet etmeye
baladk. Ben, gardiyan gzledikten sonra
ksryor, bunun zerine o da gvenle cevap
veriyor, bu boucu suskunlua renk katan
oyunumuzu srdryorduk; o kurun gibi ar
monotonluk krlmt. Artk yalnz deildim;
oyunumuz yalnzlma ortak olmutu; belki o da
ayn eyleri hissediyordu...

arplan bir kapnn karaca ses veya

sert bir zemine den madeni bir cismin
karaca nlama sesi, i blmdeki karanlk ve
dar koridordaki zindanlardan kulama gelen
ksrk sesi kadar dikkatimi ekemezdi. Bu ses,
bulunduumuz artlarda normal deildi; zaten
zamanla normal olmad da ortaya kt.
Koridordaki zindanlardan gelen ksrk
sesinin ardndan, beni de tesadfen ok hafif
bir ksrk nbeti tuttu; ksrm biter
bitmez, koridor boluundan iki ksrk geldi;
h, h! Bunlar, hakiki olmaktan ok,
yapmack gibi geldi bana. Sanki bir insann
boazndan veya grtlandan deil de, sadece
azndan kmlard. ksrklerin akabinde,
ksa, nameli ve sorgulayan bir ksrk denedim;
hh? Annda namesiz, kastl, pheye yer
brakmayan ve sanki bir selama karlk verilmi
gibi bir ksrk geldi!

ok elenceli gnler geirdik; hem onun,

hem de benim yalnzlm, o elenceli gnlerin
iinde erimiti; artk ikimizin ruhu i ie gemiti.
Oyunumuz, bize dayatlan o boucu suskunluu
krmaya ynelik deildi sadece, ayn zamanda
tatl bir megale de olmutu. Mthi bir ekilde
kurgulanan, be harften oluan, ortal scak
bir sevgiyle nur gibi aydnlatan, ketum
duvarlarn, ketum boluun kuruttuu kalbe
dorudan hitap eden bir elence idi.

Bana sesleniyor o halde! Ancak Kim

olabilir? ksrkleriyle ne yapmak istiyor? Beni
tanyor mu? Acaba, ondan bana gelen, anlamn
bilmediim bir iaret mi bu?

Kocaman derin bir koridorun, seslerin

ardnda ortadan kaybolabileceini, mehul
arkadamla yaadm o ksrk oyununa kadar
hi bilmezdim. Artk kayglarn, sevincini,
zntsn ksrklerinden anlayabiliyordum;
titrekliinden
veya
gevekliinden
Cokusundan ya da teredddnden Yaral
lgnlnden veya kuvvetli tokluundan Gn
sonunda kard ah ya da oflardan
Yreimin iine yerlemi, yreimin bir paras
olmutu artk.

Daha nce zindanmn tahta kapsndan

sktm iviyi, tekrar sessizce yerinden
kardm ve kk daireden szan k
huzmesinden dary szdm: Gardiyan ortalkta
grnmyordu. iviyi yerine yerletirdim,
ardndan, daha da emin olabilmek iin hafife
ksrdm; karlnda, tahminimi doru karan
bir ksrk! Bir daha ksrdm, ayn ekilde
ksrd; tekrarladm, o da tekrarlad.

Mahkmlarn karaca her kelime veya

ses iin ok sert cezalar verildiinden, hilemiz ok
zevkli ve elenceliydi. Kullandmz sesleri
eitlendiriyor ve kefettiimiz lgata eklemek
iin yeni mfredatlar aratryorduk.

Aniden zindan byd. Sanki ksrkler,

zindann duvarlarn atlatm ve bu suskun
karanln stne k huzmeleri szmt; kla
mutlu oldum; bir yandan da kaybolmasndan
korktum, ses vermeye devam ettim, o da devam
etti.

Can skntsn veya uyuma isteini

belirtmek iin yksek sesle esnemeyi lgatmza
eklemitik mesela. Gl hapr da, birbirimizi
uyarmak iin tretmitik. Hatta zel lgatmzla
mizah dahi yapyorduk.

Ve oyuna koyulduk
O, koridorun i tarafndaki zindanlarn
birinden, ben de kar taraftan, koridorun
giriindeki zindanmdan oyunu oynamaya
baladk.

Her
yemek
datmndan
sonra,
kendimize den payn daha leziz ve bol olduu
anlamna gelen cilveli iki uzun ksr

48

yrtlmasna benzer sesler! Birbirine arpan et

sesleri! Pe pee tokat sesleri O anda, sululuk
veya sahtekrla benzer eyler hissediyordum.

gndermek iin birbirimizle yaryorduk. Ama

genellikle kendisi benden nce davranyor, bu da
beni fkelendiriyor, bu yzden de yemeimin
ok da leziz ve bol olmadn belirten iki ksrk
gnderiyordum kendisine Hatta kendisini daha
fazla kzdracak ekilde karlk veriyordum.

Gardiyan, geri dnd; her admda

uzaklayor ve gzden kayboluyordu. Bense
ahlaki bir knt iinde hazin bir acyla
kvranyor, kendimi bir bolukta hissediyordum.
Ardndan derin bir sessizlik kt; zindana
girdiimden bu yana duymadm bir skt!
Dilerimi sktm, acyla kvranrken, uzanarak
delikten dar baktm; delikten szan ktan
sadece boluk grnyordu. Yutkundum,
ardndan ksrdm; ksrkler sessizlie arpt
ve geri dnd! ki ksrk daha gnderdim,
ardndan bir daha, bir daha tekrarladm
Cevaplamad! Yalvarrcasna defalarca denedim
ksrklerimin gittike ksldn hissettim. Bir
daha seslendim; ardndan kvranarak gene
seslendim; sonra, tpk yemek vaktinde
yaptmz gibi, akayla seslendim Ancak sesim
git gide, zemheri soukta titreyen, yeni domu,
a bir kpek yavrusunun sesine benzemeye
balad. Karanlk, dar bir koridorda haykran ve
kendi sesinin kuru yanksndan baka bir ey
iitmeyen bir kpek yavrusu!

O olay gereklemeden birka gn nce,

onu grmek iin bir yol bulmaya alyordum.
nce ivi deliini geniletmeyi, sonra da k
ann zel bir ksrkle aramzda tayin edip onu
grmeyi planlyordum. Aramzdaki dostlukta, bir
tek birbirimizi grmek eksik kalmt. Ayn
zindanda kalp da, bu durumu idrak edemeyen
iki kr misali ayn zindanda kalyorduk. Ayrca o
hale geldik ki, birimiz geciktiyse veya ardan
aldysa, hemen teki, aceleci bir ksrk
gnderirdi ve ayet birimiz ihmalkr davrandysa
ya da seyrek de olsa daldysa, hemen onu
azarlayan bir ksrk gelirdi.
O gn acaba dalgnlktan m gvenlik
iaretini gndermemitim? Etraf gzetlemekte
ge mi davranmtm ki, azarlayan kzgn
ksrkler gndermeye balad?
Onun ksrklerini duyduumda, karlk
vermedim nce. iviyi aceleyle ekip, delikten
dar baktm; birden gardiyann, eilmi sinsice
yaklatn grdm; dehete kaplmtm.
Vcudunun byk bir ksmn koridor kapsnn
arkasna gizleyerek, ban uzatt. ok
korkmutum! Arkadamn ksrkleri ise hl
deiik tonlarda ve ekillerde ykselerek
gelmeye devam ediyordu.

Kocaman bir kapak zerime kapanm

gibi, k huzmesi zindanmdan ekildi; zindanm,
o souk, o ok souk vcudumun zerine rtt
duvarlarn
brahim Samuel___Temmuz 1988
Arapadan eviren: Adnan Ylmaz
* Notos yk" dergisinin Nisan Mays 2011
saysnda yaynlanmtr.

Tekrar gardiyana baktm; gardiyan

eilmi, sinsice yaklayordu. ksrmek iin
boazm zorladm, olmad; boazmda bir
bitkinlik hissettim; defalarca denedim, olmad
Gardiyann anahtarnn aceleyle dnen sesi beni
yendi; ardndan arkadamn ksrkleri kesildi
birden. Sonra Bir kuman defalarca

49

ARAPLARA HAKARET ETMENN KOLAYLII

Arap kadn ise itaatkr, zgrlkleri
elinden alnm ve sessizdir. Ne yazk ki, bu
garibanlarn bir Atatrk ve Atatrk devrimleri
olmamtrv. Bu zgrlkten yoksun olmann en
nemli gstergesi kapal (genelde araf)
olmasdr. Bu bir yandan Arapn antimodernliinin, bir yandan mistikletirilen Arap
kadnna duyulan arzunun, yani Trkn erkek
baknn gstergesidir. Zira Arap, bu Trke bir
ekilde hep hayrandr. nk Trk, Arapn zlem
duyduu ve onda olmayan bir zamanda ve
meknda yaar. Trk ise Arapn kendisiyle ayn
zamanda ve meknda olmasndan hibir ekilde
honut deildir.

Araplarla ilgili aalamalarn, sk ve

daim dmanlarla ilgili horlayc kalplardan bile
daha
uluorta,
daha
cokun
biimde
dillendirildiini ileri srebiliriz der Tanl Borai.
Zira Osmanlnn son yzylndan itibaren Trk ile
Arap arasnda kurulan iliki, ierik deitirse de,
Trkiyenin entelektel repertuarnda her daim
bir stnlk hissiyat ve fikriyle yer alr.ii Bu
anlamda, bu repertuardaki Arap tasavvuru da
adeta istenmeyenle e anlamldr. Herhangi bir
sfata gerek duymadan Arap bal bana bir
hakarettir, gayrimedeni, aa, irkin ve
ktcl olan iaret eder. Syrlmak istenen
gerilik, geride braklmak istenen gemi ve
kamusal alandan silinmek istenen slamn
banazl Arapa aittir.iii Bu sebepten tr,
Trk ile Arapn zamanda veya mekanda
olabilecei srekli inkr ediliriv ve bu inkr,
sabitletirilen bir Arap imaj oluturur.

Kanal Dde yaynlanan Ulan stanbulun

22 Eyllde yaynlanan blmnde yer alan Arap
karakterler, baz ufak farkllklarla yukarda
sraladm tipolojiye ok yakn retilmi. Zengin
ve elbette Ya bol bulduundan totosuna
motosuna srecek kadar grgsz Arap
karakter, geleneksel kyafetleri giymezken,
geleneksel kyafetleri giyen Trk kahramanmz,
hibir
ekilde
benzemedii
adam
zannedilebiliyor. Araplar hayran olduklar Trk
dizilerindeki karakterleri gerek zannedecek
kadar aptal olduklarndan, elbette ki bir anlamda
Robin Hoodluk yapan etemizin kolay hedefi
oluyorlar. Araplarn bu Trkiye sevgisine karn,
bizimkiler Her yer bunlarla dolu, Sizinkiler hep
Bykadada gibi ifadelerle Arap turistleri ne
kadar istemediklerini dillendiriyorlar.

Araplar, 1980lerde Trkiyede turist

olarak grnr olana dek, klasik anlatda ancak
iktidardan azade uak/bac/harem aas olarak
yer
alrlar.
80lerle
birlikte
Araplarn
grnrlnn zellikle stanbulda artmasyla
birlikte bu imaj, ok ak aalamalar donatlarak
sabitlenir. Arap erkei, apkn, kurnaz, sahte
Mslman, lkesinde gnah olan her eyi
Trkiyede yapan ve ok eli insanlar olarak
karikatrize edilir. Entari, kefiye ve agel
olmazsa olmazlardr. Bu leme adeta Trkle
ayn zamanda olmayan Arapn dnyasna gei
portaldr. Bu kyafetleri kuanan kii, o kapdan
gei yaparak Arap lemine adm atmtr. nk
tm Araplar envai eit farkl tip deil, tek bir
kiidir her daim.

Fakat Ulan stanbulu bu klielerden

farkl klan bir ayrnt daha var ki, Araplar
aalamak konusunda Tanl Borann belirttii o
uluortaln ve cokunluun snrlarn zorlayacak
cinsten. Dizide yer alan Arap karakterin ismi El
Zeker konmu. Zeker, affedersiniz ama Arapada
cinsel organ anlamna gelen bir kelime.
Dolaysyla burada ama, aalamann da
tesinde ciddi anlamda hakaret etmek ve tam da
bu amala zellikle seilmi bir isim. En hafif
tabiriyle byk bir ayp.

Dillerini konumak da zel bir bilgi

gerektirmez. kran, Ehlen ve Allah
kelimesinin iinde getii eitli cmleler az
yamultarak sylendii anda Arapay elde etmi
oluruz. Ayn zamanda kaypak, ehvet dkn ve
aptaldr. ktidarnn tek kayna olan paray da
akllca ynetemez, kandrlmaya ok meyyaldir
ve elbette ki daha zeki Trkiyelinin birincil
hedefidir. Zira grgszdr, aslnda elindeki
iktidar, ona hi yakmaz.

Buna karlk, bu diziye bir haftadr en

ufak bir tepki bile gelmi olmamas, Araplara
gayet ak bir ekilde hakaret edebilmenin ne
50

hakarete kar, bu konularda duyarl gruhun hi

tepki gstermemesi ise artc, fakat artc
olduu kadar alldk maalesef.

kadar kolay olduunun gstergesi. Bu hakaret

dndaki aalamalarn ok alldk olmas, belki
sessizliin bir sebebidir diyelim. Ancak bu

Emre Can DALIOLU

i

Tanl Bora (2014), Ecyad Kalesinden Arap Baharna Trkiyede Medyada Arap Fikri zerine Gzlemler,
Yasemin nceolu ve Sava oban (ed.), Aznlklar, tekiler ve Medya, stanbul: Ayrnt Yaynlar s. 304.
ii
Cumhuriyetin ilk yllarnda, Arap olan air Ahmet Haimin girdii eitli kalem kavgalarnda Araplndan
dem vurulmas, bu durumun en kristalize rneklerinden birisidir. Kemalist ynetimin destekisi olan Yahya
Kemal Beyatl, muhafazakr yazar Peyami Safa ve komnist air Nazm Hikmetin Haimin Arapln dair benzer
aalayc ifadeler kullanmas, Trkiye entelektel repertuarnda bu durumun siyasi konuma baklmakszn ok
yaygn olduunun gstergesidir. Bu kalem kavgalar hakknda daha detayl bilgi iin bkz. Vivet Kanetti (2010),
Bir Haim Yaras, Kz Ayaklar, stanbul: Everest Yaynlar, s. 137-51.
iii
Bu tr bir anlatnn en gncel rneklerinden birini Ot dergisinin Eyll ay saysnda yer alan Angutyus imzal
Fatih Hoffman ya da Fatih El Aziz yazsnda grebiliriz. Angutyusun yazsna gre, kadnlara namus, giyim tarz
ve yaam tarz alanlarnda karlmas, Arap tarznn dayatlmas anlamna geliyor, zira Araplar, llerde
gzleri, gnlleri kr olmu bir toplum.
iv
Ussama Makdisiye gre Osmanl oryantalizmi dedii zihniyetin temelinde bu inkr yatar, bkz. Ussama Makdisi
(2007), Osmanl Oryantalizmi, Ayta Yldz (ed.), Oryantalizm Tartma Metinleri, Ankara: Dou Bat Yaynlar, s.
271-315.
v
Glse Birsele bu ufuk ac tespiti iin tekrar tekrar kranlarm ve sayglarm sunuyorum.
http://arsiv.sabah.com.tr/2008/08/24/pz/haber,8F3F8CF7C2184EEEB715286457168977.html

EL MEYDN (MEYDAN)
Nice insanlara ve olaylara ahitlik eden bir meydan
dnn ve bu meydann Msrn orta yerinde olduunu!
Evet, Tahrir Meydanndan bahsediyor el- Meydn
(Meydan) Belgesel trndeki el- Meydn (Meydan),
Msr'n Tahrir Meydan'nda balayan Msr Devrimi'ni farkl
kahramanlar zerinden kameraya yanstyor. Alt farkl
direniinin farkl bak alaryla Hsn Mbarek'in
ynetiminin sonlanmasna giden yola ve bu srete
karakterlerin yaadklar zafer mcadelesine tank oluyoruz.
Meydan'daki genlerin adrlarnda hak aray direniiyle
ortaya kan ve Mbarek'in dmesiyle kendini gsteren
zafer ise 20. yzyln en dikkat ekici hikyelerinden birine
dnyor. Film sadece bu sreci deil, devrimin ardndan
ortaya kan toplumsal ve siyasi karklklar da ele alyor.
Ynetmenliini Jehane Noujaimin stlendii film, Geziye
ahitlik edenler asndan olduka tandk gelecektir.

51

Weyn il-Malyn Bir sitem mektubu

baylar, lkemizi
bir mezarla evirdiniz
kafalarmza kurunlar gmdnz
ve katliamlar yaptnz.
baylar, bylesine bir ey
hesab tutulmadan kalmaz
halkmza tm yaptklarnz
defterlerimizde kaytl.

Mahmut Dervi
ona bir isim vermitir ama kimse bilmez, hatta
devletin kendisi de bilmez, o yzden bir yl Konuk
der, bir yl Cumhuriyet, dier yl Kurtulu.
Biliyorsun devlet isim vermeyi sever, mesela
sokana 40 asrlk Trk yurdu ismi verilen
medinede, hi Trke konumadan Arapa
bydm.

Ey Liwann olu, Ey Levantn kz

Bu mektubu sana kasvetli gnlerden
yazyorum. Kumsallarda bombalanarak len,
dalarda
susuzluktan
len,
yollarda
kurunlanarak len ocuklarn haberleriyle
geliyor gnler.
Gnler imalden, cenuptan Araplarn
vatannn zerine reklenen kasvet bulutlaryla
geiyor.

Ben bir Arapm!

Evet, bu benim iin nemli nk bu
annemin beni uyandr ve ninnisi, beni yemee
ar hatta bana kzmas, bu dedemin hasad
toplarken syledii trk, nenemin tanrsna
yakar, dnmzde ektiimiz halay, bu k
olunca dinlediim ark ve fkelenince
savurduum kfr demek. Yani bu benim
rengim. Ben, dier tm renklerle beraber
rengimi kaybetmeden yan yana ve iie geerek;
ne rengimle vnerek ne dier renkleri
horlayarak, bazan renklerimiz birbirine kararak
yaamak isterim.

Ve
sigara
itiim
balkonun
altnda,oynayan
ocuklar
sadan
soldan
bulduklar sopalarla koturup baryorlar; ite
Suriyelileri bunlarla dveceiz... Kim retiyor
byle eyleri ocuklara? diyorum; kim? Kim
retiyorsa sokak arasnda tekmelenerek lm,
bombalanarak lm, pres makinasna skarak
lm, kurunlanarak lm, armha gerilerek,
duvarlara ivilenerek lm, susuzluktan
lm Kim retiyorsa ocuklara lmle
tanmay ve lm bekleyerek yaamay; ite
onlar retiyor...

Ama soldurulmak istenirse rengim,

hakarete urarsa, inenmeye allrsa o zaman
haykrrm hem de en koyusuyla rengimi

Garptan arka, her geen gn altryor

bizi gasplar ocuklarmzn lmne ve bugn
ite imalde ocuklarn oyununa karyor lm
tehditleri ve biz buna da alyoruz, nk akl
hocamz
asimile
olmadmz
gnlladaptasyon yaadmz sylyor.

te bugn aalanyor rengimiz,

kfrediliyor ona ve zerinde tepiniliyor.
Kayseride, Marata, Antepte ve en sonunda
anavatanmzda Liwa-skenderunda lin ediliyor
yoksul, muhacir klnm halkmz hem de
topyekn hrsz, yalanc, tecavzc, fahie,
muhabbet tellal, uursuz, arsz ilan edilerek. Ve
evet, bunu en ok biz alklyoruz. Biri kp az
dolusu hykryor: erefsiz Suriyeliler! ve
alklyoruz. Biri baryor: Bu pislikler geldi
huzurumuz bozuldu. ve alklyoruz. Toplama
kamplarna balk istifi sktrlm, ehirlerin

Biz diyorum ya, belki sana nce kim

olduumu anlatmalym nk yeniden ve
yeniden, bize kim olduumuzu hatrlatmamz
gerekiyor. ki dedem de Haleplidir; devletin
datt kafa ktlarnda bile kaytlar byledir.
Babam Suriyenin Haarem beledindendir. Bense
ReyhaniyeninTs kyndenim; geri devlet de
52

kuytularna bir kedi gibi glgesinden bile

korkarak ilimi halkmza saldrlyor, svlyor

ve biz saldrann svenin arkasna geip alk

tutuyoruz.

te koca sakall katillerin arkadalar,

bugn
maduriyetlerinin,
aresizliklerinin,
muhacirliklerinin zerinde hoyrata tepindikleri,
kle gibi altrdklar, smrdkleri, kadnlarn,
kzlarn cariye diye tuttuklar halkmza
saldryorlar. Ve topyekn bize svyorlar.

Bir demagog alyor eline megafonu ifrit

kusuyor, yalan kusuyor: Suriyeliler BAASn
zulmnn altnda yaayarak korkak olmu,
yalanc olmu, bencil olmu, karc olmu
insanlardr. Onlara gven olmaz. Her ey beklenir
onlardan. Ve biz bunu da alklyoruz.

Evet, on yllarca bize, bizim birilerini

srtndan hanerlediimiz, hain, gvenilmez
olduumuz anlatld, taharet bile arapayken,
alnan abdest bile Arapken, hatta ykandklar
sabuna bile arap sabunu diyenler, bize pis Arap
olduumuzu anlattlar. On yllarca bize, bizim
yaygarac, geveze, tembel, rmcek beyinli
olduumuz anlatld. Hlasa aalanmann her
trlsne altrldk. Hatta o kadar altk ki, bizi
en ok biz aalar olduk... Ama yine de sormak
istiyorum: Halepin ve amn ve dlibin ve
Lazkiyenin halk hrsz, arsz, tecavzc, yalanc
bir halk mdr?

Soruyorum sana kardeim, biz kendimizi

ne zaman bu kadar unuttuk, ne zaman halkmza
bu kadar yabanclatk?
Soruyorum sana, AKPsi, MHPsi,
CHPsiyle Trk milliyetiliinin tarz-
siyasetinin herhangi biriyle akl bulanm
kardeim: Antepin, Maran, Antakyann
arlarnda bugn bile elini kolunu sallaya
sallaya gezen kamuflajl, koca sakalllarn ka
Suriyeli? Dmanmz kim bizim? Koca sakall
katiller mi, plak ayaklaryla peete satan
ocuklarmz m? Bu sakalllar buraya kim
getirdi? Vatanmza onlar kim soktu? Onlar
mcahit kardelerimiz deyip kim destekledi?
Kim dlibin, Halepin halkn muhacirlie
mahkm etti? Kim helak etti vatanmz ve kim
namerde el atrd halkmza?

Ve rklar, ovenler mazlum halkmz

lin ederken, rengimizi aalayp, kfrederken
oturup seyir mi edeceiz, olup bitene alk m
tutacaz?
yleyse eer soracam her sabah:
Weyn il-Malyn? E-acb il-carabi weyn? Eeraf il-carabi weyn? Weyn? Weyn?

Kim bizim kardeimiz ve dmanmz kim

bizim?

AL ABU FDEL
DERBNA

Sunuculuunu sanat Nihat ayn

gerekletirdii Derbna, Trkiye televizyon tarihinde bir ilkin imzasn tayor. Tamam Arapa olan program,
anadilinde Gezelim-Grelim tadnda.

Trkiyede
yaayan
farkl
kesimlerden Arap Alevilerin gndelik
yaamlarna ve sorunlarna ayna tutan
program Derbna, TV 10 kanalnda her
Cumartesi saat 21:15te

53

BR HALK KAHRAMANI: CEML YEK 1*

Ceml yekin Yaad Dnem; Kimlii,
Kiilii 2

Antakyann krsal evresinde aralklarla

gerekletirdiimiz szl tarih - folklor
aratrma ve derleme almalarnda, baka
baka yallardan farkl varyasyonlarla bir
destan kp durdu karmza Ta evlerin serin
avlularnda ihtiyarlarn anlatmyla dile geldi
tarihin silik anlar. Kime sorsak, Ceml yek
adl bir kii stne dizilen szler uzadka
uzuyor, birbirine balanyor, gh mani havasna
giriyor, gh bir masal edasna brnyor, bir an
iir tadna eriiyor, bir an ark gibi ahenge
oturuyordu
htiyar
ninelerin
titreyen
seslerinde siyah beyaz bir fotorafn iinden
dorulan Ceml, civan bir delikanl olup
atlanyor; dedelerin adal syleyilerinde,
Ceml mi da, da m Ceml, ycelerde tfek
atp cmle aleme meydan okuyordu. Destann
dizelerine tutuna tutuna indik gemiin
dehlizlerine, dtk hikayenin peine1

1914te balayan I. Dnya Sava

nihayetinde 30 Ekim 1918de imzalanan
Mondros Atekes Anlamasn takiben
Antakya-skenderun
evresi
Fransz
egemenliine girmitir. 14 Kasm 1918de
skenderuna birlik karlmas ve 7 Aralk
1918de Antakyann igal edilmesi ile Fransz
egemenliindeki manda ynetimi ilemeye
balamtr. (Tekin, 2000, s.194, 212, 215-216)
Bu genel siyasi durum bugn Hatay ili olarak
belirlenmi olan corafi blge 23 Temmuz 1939
itibariyle Trkiye Cumhuriyetine balanmadan
nce ksa bir sre var olmu olan Hatay
Devletinin 2 Eyll 1938deki kuruluuna kadar
geerli olmutur. (Tekin, 2000, s.225, 228) Sz
konusu tarih srecinde halk, birok siyasi-idariaskeri erk ve silahl eteler arasnda sren
ekime ve atmalarn ortasnda byk sknt
yaamtr. Yrede, Fransz ve ngiliz kuvvetleri,
Trk
kuvvetleri,
Suriyedeki
Faysal
Hkmetinden yana hareket ettii belirtilen
brahim Hanenonun 500-600 kiilik silahl
grubu (zellikle 1918 dolaylarnda); baz
kaynaklara gre Tehcirin ve 1914 Musa Da
olaylarnn intikam adna faaliyet gsteren kimi
Ermeni eteleri, savunma adna gruplaan
eitli etnik eteler ve ok sayda kk
yamac ete, halkn bunald bir soygun,
saldr ve talan ortamnn belli bal siyasi-askeri
figrleri grnmndedir. (Tekin, 2000, s.215216) 3 (Bkz. Resim 4)

* Bu alma, 17-19 Mays 2013 tarihinde Mardinde

gerekletirilen
I.
Uluslararas
Trkiyede
Konuulan Arap Leheleri ve Szl Edebiyatlar
Sempozyumunda tarafmzdan sunulmu olan A
Folk Hero From Antakya; Ceml yek And The
Folk Epic Overtold About Him balkl bildiriden
zetlenmitir. Ayrca bu konuda daha nce, Hatay
Keif ve Evrensel Kltr dergilerinde de
tarafmzdan birer yaz yaynlanmtr.
1
Yrede, ounlukla doatan syleyen, bir ksm
yazl olarak da edebi rnler veren ve finnn tabir
edilen yal ozanlar tespit edilmitir. Genellikle
finnn denilen ozanlarn rettii bir iiri, arky,
ninni veya hikyeyi ok ksa srede benimseyip
anonimletirme yatknlndaki yre halknn sz
varlnda ve kltr birikiminde bu ozanlarn
azmsanmayacak etkisi vardr. Yakn zamanda
gerekletirilmi ok deerli bir saha almas ve
belge-film olarak vurgulanmas gereken Finnn adl
belgesel film de, sz konusu olguya k tutmaktadr.
(bkz. Finnn Belgesel, Ynetmen: Gkhan Evecen
2013.)

54

Aslnda toplum arasnda Cemlin kimliiyaamyks hakkndaki anlatlarn ounun,

yaygnlk
kazanm
destandan
devirildii
dnlebilir. Ancak bunun tersi de olasdr; zira
halk Ceml hakknda bildiklerini destana nazm
lsne uydurarak uyakl syleyilerle eklemi
olabilir.
Ayrca, dnemin atmosferini yanstan nemli bir eser
olarak Ali Ycenin eytanistan (1999) adl
romanndan da, halkn Fransz tahsildarlarndan ve

Bu ortamda, 1928 - 1935 yllar

arasnda faaliyette olduu anlalanCeml
yek (Resim 5) ile ilgili pek ok rivayet ve
anlat, halen halk arasnda dolamaktadr.

perianla bakaldry sahiplenme balamnda

gerek d ve abart grnmemektedir.
Ceml ile aabeyinin sonlarn getiren
ise, hain bir gammazlktr. Anlatldna gre, iki
karde bugnk Deirmenba civarnda, nehir
kenarndaki bir evde bulunduklar srada, ihbar
zerine gelen ve kamay imkansz klacak
biimde evi saran Fransz jandarmalarna teslim
olmay ret edip atmaya girerler. Dman
eline dmektense lmeyi ye tutan Ceml, ev
atee verilince, nceden cebinde saklam
olduu son iki fiei karr, nce aabeyini
vurur, sonra tfein namlusunu azna koyarak
tetii ayak parmayla eker. Franszlar ikisini at
srtna ykleyip Antakyaya gtrr; Cemli,
kafas paralanm, yerlere kanlar akar halde
tehir ederler. Bir anlatya gre de, o srada
cezaevinde bulunan babalarna gsterirler.

Yallarn anlattna gre, Qabaxarnb

(anakoluk) kynde yaayan yek slalesi
mensubu Ceml Hyek ve kardeleri
kszdrler. Bir gn, yredeki toprak
aalarndan biri, Cemlin kz kardeine tecavz
eder; adl mercilerden bir hayr gremeyen
Ceml bu kiiyi vurur ve bylece ekyala
uzanan kaakl balar. Bir kanun kaa olarak
aranmaya balayan Ceml, beraberinde aabeyi
brahim ile dalar mesken tutar. (Bkz. Resim 6)
Fransz manda ynetimi Cemli kanun kaa
kabul eder ve peine der. Bir ara yakalanr
fakat bir yolunu bulup kaar.
Rivayetlerden birine gre, bir gn
Ceml, bir Fransz subaynn (makam arabasnn)
yolunu kesip yirmi kuru ister. Can korkusu
iindeki subay ok daha fazla para bulunan
para kesesini uzatr; Ceml, yalnz yirmi kuru
sayp alr, keseyi geri verip tekrar ormann
karanlna karr.

2008 ylnda Qabaxarnb Kynde

Ceml yekin farkl anadan kardei olan 85
yandaki Salim Glele gerekletirdiimiz
sohbette (Resim 7-8) btn bu anlatlar
dorulanm, Cemlin bir de Ali elek (olak Ali
de olabilir) adnda bir yolda olduu bilgisi
eklenmitir. Cemlin Fransz kuvvetleriyle ska
atmaya girdiini belirten Salim Gle,
Cemle kurun ilemediine, onun tepeden
tepeye adeta uarak geebildiine dair
olaanst
zellikler
atfettii
ykler
anlatmtr.
Cemli
dorudan
tanyan
kardeinin bile ona olaanst zellikler
atfetmesi, halkn mitojenik yanna, byle
anlatlarla kanatlar altna snaca bir
kahraman
yaratma
arzusuna
delalet
4
etmektedir.

Tm anlatlar, Cemlin onurlu, iyi

yrekli, adil, halktan yana bir ekya olduu,
dolaysyla halk tarafndan ok sevilip kolland
ynndedir. Yallarn ifadelerine gre, halk,
Cemlin -szgelimi- Mutayiranda olduu
ayiasn yayp, o esnada onu Harbiye (Daphne
Beytl-M) civarnda bir ziyafette
arlamakta; birka gn sonra da Harbiyede
dolat ayiasn yayp jandarmann dikkatini
oraya evirdikten sonra, Cemli Sveydiyede
(Samanda) arlayp saklamaktadr.

Ender ZBAY

Hyeke vgler dizen, atlar yakan,

onun iin destanlar syleyen halkn byle bir
tutum iinde olmas; toprak aalarnn, Fransz
igal gcnn, Osmanl art idarenin ve bir
takm silahl etelerin kskacnda, siyasal-idariaskeri erk kargaasnda gerekleen ykm ve

eitli gruplarn faaliyetlerinden muzdarip olduu

anlalabilmektedir.

55

Gle ayrca, kzkardeleri olan Ruzenann da hala

hayatta olduunu ve btn olaylar daha iyi bildiini;
ayrca, Ceml yek destan ve kssalarnn Aknehirli
Selim Glm tarafndan ok iyi bilindiini ve
anlatldn ifade etmektedir.

EMPERYALST SAVAA KARI TTFAK

Hsam Boran: Emperyalist savaa kar birlik
komitesi-Suriyeden Ellerinizi ekin balklar
altnda faaliyet yrtyorsunuz. Bunun anlam
nedir, ne ifade ediyor?

eer bize birisi bir ey sylerse bunu incelemeye

alyorduk. Eer bamsz ikinci bir kii ayn eyi
sylerse bunun zerinde alma yapyorduk.
Eer bamsz nc bir kii daha ayn haberi
bizlere sylerse ve rapor halinde bizlere sunarsa
ite o zaman gerek olduunu kabul ederdik. Bu
yntem baarl olmutur. Tabi ki, biz siyasi
olarak her koulda gelien ve geliebilecek
olaylar deerlendirip kendimizi iyi bir yere
getirdik.

Markus H: "Emperyalist savaa kar ittifak"

2011den nceleri vard, bu ittifak emperyalist
saldrlardan etkilenen ve bu saldrlara maruz
kalan halklarla dayanmak iin rnein Filistin,
Libya ve dier yerler iin kuruldu. "Arap Bahar"
nitelendirdikleri olaylar son olarak.

H. B: Ksaca bu bilgilerin ne olduunu

aklayabilir misiniz?

ABD in ban ektii uluslararas

emperyalistler ve blgede uaklar durumunda
olan Trkiye, Suudi Arabistan ve Katar, 13 Mart
2011de Suriyeye kar topyekn bir ykm sava
balattlar. Bu balamda Suriye bizim iin zor bir
odak noktamz oldu. Bu konuyla ilgili ilk toplant
"Suriyeden ellerinizi ekin! bal altnda
yapld. Ve bu balk altnda imdiye kadar devam
ediyor. Faaliyetlerimiz olarak panel, konferans ve
yryler dzenledik. Bildiri ve basn
aklamalar yaptk.

M.H: Genel olarak Avrupada basn, Suriyedeki

olaylarn bir devrim ve i sava olduunu
bildiriyorlard.
Ama
aslna
baktmzda
uluslararas emperyalist glerin, Suriye egemen
devletine kar bir saldrs olduu ortadadr. Bu
ak bir saldr, NATO lkeleri, ABD, Avrupa
lkeleri ve Trkiye bunu aktan yapyordu. srail
de sinsice Suriyenin iilerine karyordu. Bu
lkeler, Suriye devletine kar aktan bir igal
deil, kendilerine bal ve batnn devrimci
dedikleri etelere orta menzilli silahlar
salyorlard. Biz, bu eteleri lm mangalar
olarak tanmlyorduk. Yukarda belirtiimiz
saldrlarn silahn, donanmn, finansmann
Suudi Arabistan ve Katar salyordu. Kesinlikle
bilinmelidir ki Suudi Arabistan ve Katar gibi kukla
ve uak rejimler emperyalist lkelerin karlar
dorultusunda hareket etmektedirler. ABD ve
Avrupa lkeleri imdi de utanmadan Suriyede ve
Irakta yarattklar terristlere kar mcadele
edeceklerini sylyorlar.

H. B: almalarnzn zor bir odak noktasnn

Suriye olduunu sylediniz. ok kark bir
tema, peki bilgileri nereden alyorsunuz?
M.H: Bizler ilk baladmzda, ncelikle kendimiz
aratrma yapmak zorundaydk. Tabi ki, tm
ittifak birleenleri olarak eitli politik
evrelerden gelen insanlardk. Bu yzden siyasi
acemiler deildik. Buna ramen, konu hakknda
ok dikkatle bilgi edinmek zorundaydk. Bizim
bilgi edinme ansmz Almanya'da, Avusturya'da
ve svire'de yaayan o blgeden yelerimizin var
olmasdr.

H. B: Bu bilgilerle ne yapyorsunuz ve bu bilgileri

nasl geniletiyorsunuz?

Onlar sayesinde biz dorudan, ilk elden

bilgiler edinmeye altk. Ayryeten kresel
aratrmaya baladk, rnein Sana Suriye, El
Manar ve dier web siteleri.

M.H: Aslnda bizim ana sorunlarmzdan bir

tanesi budur. Avrupada szde sol basn bile bu
konuyu
aratrp
gerekleri
yazmaya
zorlanyorlar. Byk basn, kt diktatr Esad
eklinde yalan haberler verip, bunlar
yaygnlatryorlar. Biz de bunlara kar bildiri,
yry, panel ve konferanslar dzenleyerek
yalanlarn kamuoyuna anlatmaya alyoruz.

Alacamz haberlerin objektif olmas iin

genellikle kiisel temaslar ile en iyi haber alma
deneyimi elde ettik. Bu nedenle yerel halk iinde
ilikileri olan ve oradan insanlarla iliki kurup
objektif haber alma imknn salyorduk. Buna
ramen baz temel prensiplerimiz vard. rnein
56

Tabi ki bu almalarmz, emperyalist basn

karsnda ok etkili olmakta zorlanyoruz..

Somali, Suriye ve dier anti-emperyalist direnen

glerle dayanma yapmaktayz.

H. B: Sizin perspektifiniz nasl ve gelecek iin

umutla bakyor musunuz?

Emperyalist savaa ve igallere hayr.

Yaasn uluslararas dayanma.

M.H: Biz, genel olarak yalann hkim olduu bir

zamanda yayoruz. Eer birileri gerekleri
syleyecekse devrimci olmas gerekir. Biz
gelecee olumlu bakyoruz. Dnyann eitli
ktalarnda bask, smr ve savalar devam
etmektedir. Bunlara kar bir tepki gelimekte,
bu halklarn tepkilerine kar ABDden ve
Avrupadan saldrlar yaplmaktadr. Tabi ki
bunlarn yalanlarn aa karmak zor oluyor.
Ama yava yava insanlar bunlarn yalanlarn
grmeye baladlar. Bizler kresel deiliz ama
bulunduumuz
alanlarda
emperyalistlerin
hegemonya ve igalci politikalarna kar
mcadeleyi ykseltmek gerekir. Savaa ve
igallere kar, uluslararas bir dayanma haline
gelmek gerekir. rnein Venezuela, Filistin,

Hsam Boran, Louise S., Markus H. (svire)

*Hsam Borann, svirede Faaliyet gsteren Savaa kar Birlik Komitesinden Markus H.
ile Rportaj

GRUP NDAL
Grup Nidaln kendi cmleleriyle Asfur albm
Anadoluda yaayan, farkl bir renkten Trkiye toplumuna
ses vermek isteyen ve Cemil Hayeklerin, h Yusuf Hakiymin
soluu, Mehmet Latifecinin tebessm, Cebel el-Akrann
l, dmanl bilmeyen, sevda arklaryla yorulmu,
ana dilleriyle arklar sylemeyi, hayaller kurmay, ryalar
grmeyi, bebeklerine ninnileri kendi dilleriyle, masallar kendi
mimikleriyle, oyunlar kendi dorularyla yaamak isteyen bir
toplumun utanga selam, srmeli kara gzlerin, bin yllk
tarihi istedikleri yazmann kokusudur. 1994 ylnda Antakya
ada Sanat Atlyesi bnyesinde bir balama ve 2 solistle
kurulan Grup Nidal, Arap toplumunun ezgilerini aslna uygun ekilde kendine has yorumuyla
seslendirmektedir. Albmde; Gal Ayn Bnayyti, Deraviyya, ja hhad, Meryem Meryemti, Bint
el elabiyya, Nidal, Skebaya, Yahveydal, Asfur ve Gazali ezgileri yer alyor.

57

MAHMD DERV
Seccil Kaydet
Kaydet!
Ben Arabm
Kartmn numaras ellibin
ocuklarmn says sekiz
Dokuzuncusu da yolda
yaz sonunda burda!
Kzyor musun?

Sen yamaladn balarn atalarmn

Benim ve tm ocuklarmn
srd topra sen yamaladn
Bana ve torunlarma
hi bir ey brakmadn
u kayalklardan baka!

!
..

.....

..

..

.....

Kaydet ilk sayfann taa bana

Nefret etmem insanlardan
Hi kimseye saldrmam!
Ama a kalnca
topram gasp edeni i i yerim!
Kolla kendini, kork benim almdan
Kork benim fkemden!
Kolla kendini!

..

..

..
..

Mahmud Selim Dervi (1941-2008),

yukardaki dizelerle r am ve bu dizeleri
halkn diline bakaldrnn ebedi kolektif l
olarak yerletirmi Filistinli air... Henz 7
yandayken 1948 ylnda Siyonistler tarafndan
gerekletirilen g hadisesine tank olur ve
ailesiyle Lbnana ge zorlanr. Alt
yandaydm, zeytinliklere, sonra dalara koar
buldum kendimi, bazen yalnayak, bazen yere
kapaklanarak. Korkuyla ve susuzlukla geen kanl
bir geceden sonra, Lbnan denen lkede bulduk
kendimizi. Dervi, o gnlerde ant ier ve
kaderine tabi kaderse eer- kar kar. Elbette
bu gsteriyor ki kimliinin temellerini o gn
atmaya balamtr.

mlteci olmas yetmiyormu gibi 17 yl boyunca

hkm sren askeri dzenin tm iddetine
maruz kalr. Kaderine boyun emeyecektir
demitik ya ite bu yolda yazd iirlerin ve
politik faaliyetlerinin bir sonucu olarak Dervi
1961-70 yllar arasnda birok kez tutuklanr ve
hapse atlr. 1964 te yazm olduu yukardaki
dizelerle srail tarafndan vatanlarndan mahrum
edilen yzbinlerce Filistinlinin kltrel ve politik
direniinin sembol olur. 1967de bir protesto

Bir yl sonra Lbnandan dndnde,

srailliletirilmi devlet olan memleketinde illegal
olarak yaayan i mltecilerden olur. Dier yz
elli bin kii gibi Dervi de kendi memleketinde

58

arks olarak bestelenen iir srail zulmne kar

bakaldrnn kolektif l haline gelir.

Bamszlk Bildirgesini yazar. Ancak Yaser

Arafat yllarca sava vermesine ramen
sonrasnda ark eder ve srail ile anlama yoluna
gitmeye karar verir, bylece Oslo antlamas
imzalanr. Hal byle olunca Dervi bu anlamann
Filistin problemini kmaza sokacan ve Filistin
devleti hayalini ortadan kaldracan bilir ve
istifa eder. Bilir nk sznde haksz
kmamaktadr ve gnmze kadar sregelen
Siyonist hareketler Filistinliler iin tehdit
oluturmaya devam etmektedir.

air yukardaki iir net olarak anlatyor

bu durumu ama yine de garip bulmuumdurtamamen Filistine dnmken yzn ve sraile
hrsla doluyken srail Sosyalist Partisi saflarna
katlmtr. Ayrca Dervi, halkyla birlikte
cephelerde direnmi ve Filistini, ocukluunu
yaad zamanlara evireceine sz vermitir.
Her daim ocukluunu zlemi, iirlerine srekli
ilemitir bunu.

Bakaldrlarnn mkemmel rnekleri,

kaleme ald eserlerinde mevcuttur. Hibir
zaman vazgememi ve lmne dek
savamtr. 1982 ylnda Sabra ve atilla katliam
zerine yazd Beyrut Kasidesiyle 1983te
Sovyetler Birliinde Lenin dln, 2002de
Uluslararas Nazm Hikmet dln alr.
2006da Nobel Edebiyat dlnn nde gelen
adaylar ierisinde ad yer alr. lmne dek
savamtr demek eksik kalr Dervi iin.
Yaymlanan 40 iir kitab ve 8 dzyaz eserleriyle
ve insanla ykledii misyonuyla imdiye dek
sava vermektedir.

1973te Filistin Kurtulu rgtne (FK)

katlmasyla srail, Dervii byk tehdit olarak
grr belli ki lkeye giriini tam 26 yl yasaklar.
Dervi vazgemez ve 1987-93 yllar arasnda FK
yrtme komitesinde grev alr. Yaser Arafat
tarafndan Cezayirde iln edilen Filistin

Prl KURTDERE

KPR YAPIMCILARI
Asi rmann denize kavutuu Antakya'da kentin bir
yakasn dierine yaklatrmak zere bir kpr yaplmt.
Kpr, Antakya katrlarnn srtnda tepelerden tanan iri
talarla ina edilmiti.
Kpr yapm sona erdiinde, yanbandaki stunun
zerine Grek ve Arami dillerinde "Bu kpr Kral II. Antiochus'un
eseridir," szckleri kazld. Ve insanlar gzel
Asi rma zerindeki gzel kprden gelip getiler.
Ve bir akam, kimilerinin yar-deli sayd bir delikanl,
szcklerin kazl olduu stuna trmanarak harfleri
kmrle kapatt ve zerine unlar yazd: "Bu kprnn
talarn tepelerden katrlar indirdi. stnden geerken bu
kprnn yapmclar, Antakya katrlarnn srtnda yryorsunuz."
Delikanlnn yazdklarn okuyanlarn kimi gld
geti, kimi ard. Kimileri de dedi, " Tabii, bunun kimi
yaptn biliyoruz. Az biraz deli deil midir o?
Ama bir katr, glerek br katra dedi, "O talar
bizim tadmz hatrlamyor musun? Oysa imdiye dek
kprnn Kral Antiochus'un eseri olduu syleniyordu."
"Gezgin" - Halil CBRAN
- Anahtar Kitaplar Yaynevi - 1995 - 2. Bask - Sayfa 51 - eviren: Sibel ZBUDUN

59

EZDLER O "Y" HARF YZNDEN HEP KATLAMA URADI*

Trkiye'de yaklak 500 kii kalm ama
yeni gle saylar binleri geen ve nasl yazlaca
konusunda bile tartma yrtlen Ezidileri ne
kadar tanyoruz? Bilgi niversitesi'nden Amed
Gken anlatt.

kadar gebe yaamlar. 1970e kadar okuma

yazmay yasaklamlar ama bunu tm Ezidiler iin
genellememek lazm. Kendilerine ait devletleri,
askeri gc olmam bir halktan bahsediyoruz.
ine kapal yayorlar.

Ezidiler neden binlerce yl katliama

urad? Trkiye'den neden gtler? Yzlerini
gnee neden dnyorlar? Trkiye'de kalmalar
mmkn m?

eyh Adi b. Misafir 12. yzylda Lalee

gelip Ezidilii dier dinler gibi sistemli bir hale
getirdi, belli deimez ilkeler kurallar koydu, kast
sistemini belirledi gibi matematiksel bir ekilde
dnyoruz.

ID, Irak'ta Ezidilerin youn olarak

yaad engal'e saldrsnn ardndan onbinlerce
Ezidi g yollarna dt. Bir blm Irak'n farkl
illerine, bir blm Rojava'ya snrken binlercesi
de Trkiye'ye geldi. Silopi, Midyat, Viranehir gibi
yerlere dalan Ezidilerin akbeti henz belli deil.

Ama gidip Ezidilere sorsanz tarihlerinin

balangcn Ademden de nceki bir zamana
dayandracaklar. nk onlar bir ruhtan, bir
melekten doduklarna inanyorlar.
Ezidiler 72 katliamdan getikleri sonuncusunun
da 73. katliam olduunu dillendiriyor. Neden bu
kadar katliama urad bu halk?

Peki Trkiye'de son gten nce saylar yaklak

500 kiiye den ve nasl yazlaca konusunda
bile tartma yrtlen Ezidileri ne kadar
tanyoruz?

72 katliamn hepsinin hangi tarihlerde

olduunu bilmiyoruz. Ama faillerini biliyoruz.
Ortadoudaki herkes. Krtler, Araplar ve
Trkmenler. Ezidilere kar uygulanan bu
katliamda birlemelerinin yegane sebebi Ezidi
kltrn tanmamalar. Yanl bilmeleri ve onlar
hakknda sylenilen her eye inanmalar.
Ortadouda yaygnlam geleneksel bir Tanr
inanc var.

Trkiye'de Ezidiler stne en kapsaml

almay yrten Bilgi niversitesi Tarih blm
retim yesi Amed Gken ile konutuk.
Hala Yezidi demekte srar edenler var.
Yezidi kelimesinin Ortadouda ok ciddi
bir negatif algs var. Hasan ve Hseyini ldren
Yezid Bin Muaviyeden kaynakl zellikle Aleviler,
iiler ve bir ksm Snni toplumu arasnda Yezid
bir hakaret, kfr olarak syleniyor. Srf Y harfi
yznden bu insanlarn binlerce ocuu
ldrld. Evliya elebi de Kerbelann intikam
alnd derken bundan bahsediyor. nk
Osmanldaki temel fikir de gnmzdekinden
pek farkl deildi. Bunlar Yezidin soyundan
geliyor. Bu insanlarn bir ekilde slam ierisine
ekilmesi lazm diye dnlyordu. Oysa
Ezidilerin bununla hibir alakas yok.

Bu yzden de kk inan biimlerini

grmeyip, btn dnyay byk inan
zerinden deerlendirip onun dndakilerden
phe ediliyor. Niye peki? Kitab yok, kibirli de
deil, laf da etmiyor. Onlarn kitaba ihtiyac
olmayacan, bunun byk bir g olabileceini
grmyoruz. Kitabn varsa kutsalsn, yoksa kutsal
deilsin. Genel alg bu ekilde.
Ezidiler de tek bir Tanrya inanyor. Tpk
Mslmanlkta, Hristiyanlkta ve Musevilikte
olduu gibi. Oru tutuyorlar, belli sevaplar ve
gnahlar var. Baz gruplar iin bu yasaklar fazla,
bazlar iin deil. Baz gruplar horoz ve balk yer,
bazlar yemez. Baz gruplar marul, lahana,
karnabahar gibi ie kapal hibir meyve sebzeyi
yemez; bazlar geyik, ceylan gibi dada yaayan
hayvanlar yemezler.

Peki, 12. yy Ezidiliin douu olarak veriliyor. Bu

doru mu?
ncelikle Ezidileri bir millet olarak
tanmlayacaz.
Ezidi
douyorlar,
Ezidi
olamyorlar. nsanlar Ezidilikten kabilir ama
Ezidilie giremezler.
Bu
12.
yzyl
tarihlendirmesi
aratrmaclar tarafndan ortaya atlm bir
tanm. Zaten Ezidilerle ilgili her eyi dardakiler
tanmlyor. ok pasif bir halk. 1900lerin bana

Dier dinlerle en byk farklar melekleri

anlat biimleri. Bu farkl anlatm, onlar ktlk
meleine inanyor gibi bir algyla bu halkn
60

var. Irakta dnyadaki Ezidilerin yars yayor.

Duhok, Musul ve Zaho arasnda yayorlar. Dalk
blgelere de yaylm durumdalar. Ermenistanda
da 40-50 bin civar gl bir nfusa sahipler.
Grcistanda,
Moskovada
ve
Sibiryada
yayorlar. Bunun dnda Avrupada da gl bir
Ezidi nfus var. Almanya merkezli bir dalm var.
Hollanda, sve ve svireye gidildi. Son yllarda
Amerikaya da g var. Irak son yllarda tm
Ezidilerin merkezi haline gelmiti. Tm Ezidileri
birletiren, buluturan, kendilerini tanmalarn
salayan bir blge olmutu. Ama onun dnda
bir merkezleri yok.

binlerce yldr katledilmesine yol at. te o

melek; Meleke Tavus.
Ezidilerle ilgili ilk aklmza gelen gne.
Bugne kadar Ezidiler gnee tapanlar
olarak tanmland hep yanl olarak. Ezidilerin
ibadethanesi yoktur. Yzlerini sabah akam
gnee dnerler, ibadetlerini oraya yaparlar
nk onun bir vekil olduunu dnrler. Onun
Tanrya seslerini ulatrdn dnrler. Bu
sadece Gne iin de geerli deil, Ezidiler
isterlerse Aya da dnk dua edebilirler. Onun
iin doadaki her ey Tanrya dnk bir iletiim
a tar. Birok duasnda havaya, suya, topraa
ve atee hrmet ederler; biz bunlarn hibirini
dikkate almyoruz.
Hac merkezleri Lale. art olmasna
ramen Lalee ok fazla insan gelip hac olmaz.
Ziyaret ederler, zekatlarn verirler, ruhbanlarla
konuurlar, kendilerini biraz rahatlatrlar ve
lkelerine geri dnerler. Her Ezidinin bir tane
Bsk eyhi vardr. Bu eyh gelip senin san
okamayana kadar hibir ekilde erkek
ocuunun sa kesilmez. Aslnda bilinen
ortalama dinlerden fark yok, hac olmas lazm,
belli bayramlar var, belli orular var.

Tm Ezidiler kendisini Krt olarak tanmlyor

mu?
Irak'ta dinsel nedenlerle kendilerini Krt
olarak kabul etmeyen ok kk bir grup var.
Grcistan ve Ermenistan'da hatr saylr bir
nfusa sahip Ezidi gurubu kendilerini Krt olarak
kabul etmiyorlar. nk onlarn algsnda Krtlk
eittir Mslmanlk. "Biz Mslman deiliz. Bizi
Krtlerle ortaklatran tek ey konutuumuz dil"
diyorlar.

Yazl kitaplar yok, dualar szl olarak

ocuklara retiliyor. Yakn zamana kadar dini bir
okul da engalde vard, artk muhtemelen yok.
Dualarn da yle bitirirler, beni duyan ve
duymayan, benim yanmda olan ve olmayan
herkese sen efkat gster ve bizi de buna dhil
et.

Trkiyeden ilk ka ne zaman balyor?

Ayrca Ezidi dini ve kltrel yapsn

deerlendirirken nemli bir noktay da gz ard
etmememiz gerekir; artk tek bir at altnda
birlemi bir Ezidilikten bahsetmemiz mmkn
deildir. O sebeple herhangi bir gelenekten
bahsederken onun hangi blgeye ait olduuna
ayrca bakmamz bir gerekir.

Resmi ka 1877-78 Osmanl Rus sava

ile balyor. kinci g soykrm zamannda
1915te Dou Anadoludaki Ezidilerin bir ksm
Ermenilerle birlikte g ediyor. 1924te Irak ve
Suriyede snrlarnn izilmesi var. Bu Ezidilerin
resmi olarak drt parada bulunmasna yol
ayor. Ermenistan, Irak, Suriye ve Trkiye.
Sonrasnda 1940-50 arasnda Suriyeye yeni bir
g dalgas balyor Trkiyeden. Suriyedeki
Ezidilerin neredeyse tamam Urfal ve
Mardinlidir. Ermenistandakilerin neredeyse
tamam Erzurum, Erzincan, Kars, Sivas.
engaldekilerin
neredeyse
tamam
Diyarbakrldr. Ezidilerin haritasnda Xalitan

u anda nerelerde yayorlar?

u anda dnyadaki nfuslarnn bir
milyona yakn olduu syleniyor. Bu say gittike
dyor. Trkiyede 400-500 kii yayor.
Diyarbakrda, Batmanda, Urfada Mardinde
varlar. Genelde kylerde ve ilelerde yayorlar.
Suriyede birok yere dalm 30-40 bin Ezidi
61

var olan gruplarla ID arasnda nemli iki fark

var. Birincisi ID tarikatlar dahi kabul etmiyor,
bu fikir kendi ortaklaryla da arasnn almasn
sebep olacak. kincisi, bu gruplarn hepsi bir
siyasi at altndan birleebilirler ama IDin
byle bir siyaset yapma pratii yok. Sadece
kk yerlerde belli eyleri kontrol etmeye
alyorlar ama oras Halepi Suriyenin belli
blgelerini kontrol etmeye benzemez. Oras Irak,
Irak petrol rezervleri dolaysyla ne Amerika, ne
Avrupa, ne de Trkiye kolay kolay gzden karr.
Erbile iki adm yaklatklarnda hemen nasl hava
saldrs olduunu grdk. Orada baka bir dnya
var ve o dnyann da bir sr bilinen ve
bilinmeyen denklemleri var. u anda bu
denklemler IDin etrafnda olumlu bir ekilde
ilerliyor. Dini ve siyasi anlaylar sebebiyle ilk
dnmeye frsat bulduklarnda muhtemelen
paralanacaklar, u anda dnmeye frsatlar
yok nk savayorlar.

dedikleri Batmann bir ksm Mardinin bir ksm

ve Diyarbakrn tamamn ieren bir blge var.
Mesela kendilerine Diyarbakrl demezler
Xalitanlym derler.
60-70 sonras Trkiyeden Avrupaya
yaplan g furyasndan Ezidiler de etkileniyor.
Trkiyede yaklak 100 Ezidi ky var. Tm
Ezidileri bir yere toplasan, eski usul kylerle
sadece bir iki ky dolar. Geri kalan 99 kyn
tamam Almanyada.
Neden gittiler?
Bu insanlar tarihsel olarak hibir ekilde
toplumun arasna karamyor. Hayvanclk veya
tarmla urayorlar. Yetitirdikleri hayvanlar
veya rnler alnmyor. Alnsa bile belee
denilebilecek seviyede alnyor. Yaptklar
yenmiyor. Bu insanlarn buradan kamaktan
baka bir anslar yoktu.
Peki sizce engalden gelen Ezidiler Trkiyede
kalmak ister mi?

Melek Tavus'un Hikayesi

Ezidiliin ortaya kn bugnk yapsn da anlatan
en nemli hikayelerden biri. Meleke Tavus Tanr'nn onu
yaratan kii olduunu anlar ve ona biat eder. Sonrasnda Tanr
ona der ki 'Sen bundan sonra benden baka kimseye secde
etmeyeceksin. Tpk insanlar gibi meleklere de snavlar
yaplacak. Sen benim yaptm btn snavlardan getin. O
yzden dnyann var olma srecinde sen yardmc olacaksn'
diyor ve Tanryla birlikte cennete kyorlar. Bir sre sonra Adem
yaratlyor. Tanr herkesin Adem'e secde etmesini ister Meleke
Tavus da 'Ben senden bakasna secde etmem' der. syanc,
gnahkar melek durumuna der. Ve Tanr onu cezalandrr ve
Araf'a atar. Meleke Tavus Araf'ta 40 bin yl alar gzyalarn
biriktirir. Sonrasnda Tanr onun bu snavdan da getiini
anlayarak onu cennete alr. Ve onu ba melei yapar.
Sonrasnda Meleke Tavus o gnn erefine gzyalaryla
cehennemin ateini sndrr. Dolaysyla dnyada ktln
kkn de kazar. teki tarafta cehennem diye bir yerde
yanmayacaz,
cennet
diye
bir
yerde
de
mkafatlandrlmayacaz. Biz bunlar dnyada yaratacaz. Biz
ldmzde dnyaya bir nceki hayatmzn snavyla
geleceiz.

Ben Iraka her gittiimde genler bana

tek bir soru soruyor, Avrupada Ezidi ilticalar
kabul ediliyor mu? Dolaysyla, su anda
engalden Trkiyeye gelen genler Avrupa
hayaliyle de geliyor olabilir. Orada hayat
buluyorlar. O kadar basit bir ey ki aslnda. Bizim
normal hayatta yaadmz bir eyi istiyorlar. Bir
toplumun arasna girmek ve kaybolmak
istiyorlar. Tannmamak, bilinmemek, iaret
edilmemek. Avrupaya gidemeyecek olanlar ise
kendi topraklarna geri dnmek istiyorlar. Ben
kalacaklarn sanmyorum.
IDin Irak'ta geleceini nasl gryorsunuz?
IDe katliam yapyorlar diye hapisten
kam bir yeri kontrol etmeye alan bir grup
muamelesi yapyoruz. ID zaten oradayd, 6-7
yldr bir alma yryorlard. Sadece Ezidilere
deil, Hristiyanlara da, iilere de dzgn bir
pratikte slam uygulamalar iin bildiri
datyorlard. Orada birbirinden farkl bir sr
grup var. Tarikatlar, Baaslar, askeri ve nfus
olarak belli yer tutan sz sahibi airetler
Bunlarn IDle anlamalar mmkn deil. imdi
bir koalisyon yapm durumdalar ama bu
koalisyon nmzdeki yllara kadar srmez. Bu

Birok Ezidi ve ruhban snf iin teki dnya yok. Fakat

yle bir dezavantaj var. 13.yy'dan sonra elle tutulur bir
kitaplar olmad iin herhangi bir dini tektiplemeyi
salayamamlar ve birbirinden bamsz birok kltr olumu.
Ama Avrupa'da yeni kan bir kuak cennet ve cehennemin var
olacana inanyor.

*Bianet muhabiri Nilay VARDARn, tarihi Amed

GKEN ile yapt ve 27.08.2014 tarihinde
www.bianet.org internet sitesinde yaymlanan
syleiden alntdr.

62

ONLARIN AZINDAN
Nenemin ansna

uurluyor.
Evin
sorumluluu
okula
gnderilmeyen bu kz ocuklarnn omzunda. Ev
nfusu kalabalk, herkes kazand paray gerekli
ihtiyalar karlamak iin ailenin direine
veriyor. Evde tek geer sz bir erkek sz. ster
be yanda ister yaa byk. Yeri gelir evin
erkek ocuklar tarafndan bile dvlr kadn,
babadan grd dorudur erkein (!). Kadnn
haklar yoktur, hi grmedii biriyle evlenir,
kabullenir ve susar. Ne getireceini bilmedii bir
gelecee ilk admn atm olur. Att her adm
ocuklarnn gelecei iin de attn ok
sonradan renecektir.

Nicelerinin sahip olduu, sahip kt

yaanan her tecrbeyle daha ok verim kazanan
bu topraklarn en eskilerinden, tecrbelisinden
dinlediklerimi yazyorum.
Gn olur bir sabahn afanda olunun
sessizliiyle, hareketsizliiyle karlar kadn. On
ocuklu ailelerin o zamanlar bana sk sk gelen
lmlerden bir tanesidir bu. Doktora gitmek iin
evin babas beklenir. Ailenin direi almak
iin gittii yerlerden gnlerce dnemez. Baba
eve gelince apar topar doktora gidilir. O
zamanlar ehirde hepi topu iki doktor vardr.
Doktor yarm yamalak Trke konuan bu halkn
anadilini bilmez. Derdini Arapayla anlatan ancak
anlalamayan kadn kaybnn acsyla evine
dner. Acsnn scayla gn aarmadan nce
yola kar ve gn doduunda kendini beyaz
tomurcuk tarlasnda pamuk toplarken bulur.
Tarladaki analarn kimi gebedir, kiminin krkn
doldurmam ocuu srtnda. Her aile
birbirinden
haberdar
birbirine
muhta.
Yaadklar adrlarda yerleik bir dzen kurmaya
alyorlar. Bir adrda geim derdi konuulurken
dier adrda stmaya yakalanan hastalara are
aranyor.

Duyabildiim ve anlayabildiim bunlard.

Daha fazlasn sylemek istemedi belki,
saklanmak, gizlenmek bir alkanlk onlar iin.
Anlatacaklar bitmedi onlarn. Her birinin onlarca
ans var, yllar sonra hala tazeliini koruyan.
O ocuklar byd.
Onlar byrken lke de byd. Koca lkenin
iinde anadillerinden utanmaya mahkm
edildiler. Farkl dilde konumaktan utanr oldular.
ki dillilik unutuldu, mkemmeli kusursuz Trke
konumakta aradlar. Oysa lkeye smayan bu
dili konumak iin uraan imdinin genleri
tarihin tozlu sayfalarn kartrmaya balad bile.

Evdeki durum tarladan farksz deil, kz

ocuklar okula gnderilebilen kardelerini okula

Beste DNMAN

63

ARJANTNDEN MESAJ VAR!

Dolaysyla sadece bir ksm ocuklarna
Arapa retebildi. Kalanlar ise ocuklarna
Arapa retemedi ve kayboldu. Arjantinde
yaayan Alevilerin ounluu Suriyelilerden
olumaktayd. u anda Arjantindeki 45 milyon
nfusun 4 milyonu Arap kkenlerinden
olumakta. Ve onlara
"Arap msn?" diye
sorarsan "Hayr" derler. "Arap olan ben deilim
dedemdir" derler. Kkenleri Arap olmalarna
ramen ou bir kelime dahi Arapa bilmiyorlar.

Kardelerim!
Buraya gelmeden nce eyhimize gittim.
Dedim ki acaba Antakyadaki kardelerim beni
anlayacak m? Bana dedi ki "Ey olum! Onlarn
yanna git. Allah yolunu ak etsin. Biliyorsun ki
biz
Aleviler
hepimiz
kardeiz.
Seni
anlayacaklardr. nk biz Aleviler birbirimizi
anlarz" dedi.
Kardelerim! Ben bugn burada sizinle
dilden konumayacam. Benim Arapam biraz
ardr. Ben bugn sizinle kalpten konuacam.
nallah kalpten kalbe anlaacaz.

NE YAPMAMALISINIZ?
Ve biz Arjantin Alevileri olarak size bir
rnek sunmak istiyoruz. Size ne yapmamanz
gerektiini sylemek istiyoruz. nk biz
Arjantin'de kaybolduk. G edenler Arjantinde
dernekler kurdular. Aleviler bakentte ayr
dernek kurdular. Niye tane dernek?! Snniler
yanmza gelip Sizde ka Ali var da derneiniz
var? diye sordular. Bir dernek "Ben Aleviyim
ama Mslman deilim derken dieri "Ben
Mslmanm ama Alevi deilim" diyordu.
tekiler "Biz Mslman Aleviyiz" ya da "Alevi
Mslmanz" dediler ve sylemde ihtilaflar
birbiri ardna srd. 70'lere kadar ylda bir kez
toplant yaparlard ama ihtilaflar giderek artt ve
blndk.
u anda Arjantin'de halen
derneimiz var Blnmz Saymz olduka
az nk Aleviler ocuklarna Arapa
retmedi, slam retmedi. Kuran Kerim
okumay ve namaz klmay braktlar ve
kayboldular. Aralarnda iyi olanlarnn bile sonu
Hristiyanlamak oldu!

Alimlerimiz, babalarmz, atalarmz...

Suriyeden ve Lbnandan g ettiler. ounlukla
Suriyeden... G etmek durumunda kaldlar,
nk
Trklerin
(Osmanl)
tahakkm
altndaydlar. Sonra Fransz basks balad. Ve
Suriye'de onlara kar zulm oktu.
Ben 21 saatte geldim Bounes Arias'dan
Antakya'ya. Babam ise 40 gn vapurla yolculuk
yapmt Lbnan'dan Arjantin'e ulaabilmek iin.
Yolculuk srasnda sadece yanlarnda getirdikleri
bulguru yiyebildiler. Zira nlerine konulabilecek
etli yemeklerin helalliinden emin deillerdi. ()
Bununla beraber yanlarnda tm eyalarn,
dinlerini aldlar. Kur'an- Kerim 'i almak istediler.
Ama yanlarnda Kuran Kerimi almalarna, Kuran
Kerim okumalarna izin verilmedi.
Nihayetinde Arjantin'e vardlar ama orada
konuulan dil farklyd. Orada spanyolca
konuulmaktayd ve yanlarna aldklar pasaport
Trk pasaportuydu. Ve bizim gibi Araplara
Arjantin'de "Turkos" lakab taklmt. Biz ise
bundan holanmyorduk zira biz Araptk. Oraya
gidenlerin ou gen erkeklerden olumaktayd
ve oraya giden kadnlarn says olduka azd. Ve
bu genler bydler, evlilik ana geldiler. Ama
karlarnda evlenilebilecek kadn yoktu.
Mecburen Arjantin'de yaayan ve ounluu
talyan, spanyol ve Arjantinli kadnlarla
evlenmek zorunda kaldlar.

Aleviler orada sadece Dernek ve Mezarlk

ina etmekle uratlar. Okul ina etmediler.
iiler okul sahibiydi. nk onlara ran'dan
destek geliyordu. Snniler okul sahibiydi zira
Suudi Arabistan tarafndan destekleniyorlard.
iilerin ran' vard, Snnilerin Arabistan vard.
Alevilerin ise Allahtan baka hi bir yardmclar
yoktu. Eitime dair bir yer ina etmediler.
ocuklarn birbirleri ile oynayaca ve birbirlerini
tanyabilecekleri bir yerleri dahi yoktu.

64

adm Orasio oldu. Ama krler olsun ki bugn

ocuklarmza Mslman ya da Arap isimleri
koyabiliyoruz.

Ailem ise bize Arapay retti. ok kr

Arapa konumay Kur'an Kerim okumay
rendik. Babam ev ierisinde bana ve erkek
kardelerime Arapay ve slam dinini retti.
Ama kadnlar hep unutuldu. Onlara bir kelime
dahi retilmedi ve hep gz ard edildiler

Umuyorum ki kardelerim bizim bamza

gelenler sizin banza gelmez. Yce Allahn
buyurduu gibi Allahn ipine smsk sarlnz ve
blnmeyiniz. nallah siz de blnmezsiniz ve
tek yumruk olarak kalrsnz. Bizim yaadklarmz
yaamazsnz. Biz eskiden gl bir topluluktuk
Arjantin'de. Biz de hep gl kalacamz
sanyorduk. Zayflayacamz hi dnmedik. u
anda sadece 5000 kii kaldk Arjantin'de. Yine de
bu 5000 kii iin krediyoruz. krler olsun ki
dinimize sarlm durumdayz. ocuklarmzn
byk bir ksm u anda Arapa dilini bilmeseler
de kalplerinde imanlar eksik deildir

Kardelerim! Arjantin'e gidip bir Alevi

eyhine Ramazan Bayramnn anlamn, Kurban
Bayramnn neden yapldn, Mubahale
bayramnn ne anlama geldiini, Aura gnnn
ne olduunu sorarsanz "Bilmiyorum" diyecektir.
Tek yaptklar bayram kutlamak, yemek yemek
ve geri dnmek
Biz ocuklarmza Arapay ve slam dinini
retmeye alyoruz. "Biz Mslmanz, Biz
Aleviyiz, Biz gerek Mslmanlarz" diyebilsinler.
Bunlar retiyoruz ki "Biz Mslman deiliz"
demesinler. Snniler ve iiler, Alevilerin
Mslman olmadklarn sylyorlar. Onlar
Alevilerin
namaz
klmadklarn,
oru
tutmadklarn ve iki itiklerini sylyorlar. Ama
Allaha krler olsun ki artk ocuklarmz namaz
klyor, oru tutuyor ikiyi de azlarna dahi
srmyorlar. krler olsun ki her yl dzenli
olarak Arjantinde Aleviler bir kamp etkinlii
dzenlemekteler. Bu vesileyle birbirleri ile
tanyorlar. Genler birbirleri ile tanyor. Bu da
birbirleri ile evlenebilmelerine vesile oluyor.

Bizi burada bir araya getiren din

kardelerime
ok
teekkr
ediyorum.
Umuyorum ki devaml sizinle iletiim ierisinde
oluruz, hi kopmayz. Ben her zaman sizin
emrinizdeyim yakn zamanda Arjantin'de
grmek dilei ile
Allahn
Kardelerim..

selam

zerinize

olsun

*30 Austos 2014te Serinyolda 10. Bedirge

Kltr ve Sanat Festivali kapsamnda dzenlenen
Dn Bugn Yarn Alevilik Ve Direni
Cephesindeki
Yeri
konulu
konferansa
Arjantinden katlan eyh Muhammed Abbasn
konumasndan alntlanmtr.

Benim adm Muhammed Abbas olmasna

ramen kimlikteki adm Orasio Abbas olarak
geer. "Orasio" ne bir Mslman ismidir ne de
bir Arap ismi. Ama o zamanlar Mslman ya da
Arap isimlerinin kullanm yasakt ve bu yzden

Tercme: Ali GLBOL

65

KRME KATLAMI SWEYD VE STANBULDA LANETLEND, CENNET KULARI N BALONLAR

GKYZNE BIRAKILDI
1 Ekimde Suriye/Humusta Alevilerin yaad
krime Mahallesindeki ilkokula bombal saldr dzenlendi.
Saldrda 41i 6-12 ya aralndaki ocuklar olmak zere 45
kii hayatn kaybetti. ocuklarn okul k saatinde
gerekletirilen bu planl saldrnn, cihat katiller (el-Nusra,
ID)in yntemine benzedii, Suriye ynetiminin ise
saldrdan SOyu sorumlu tuttuu bildirildi.

4 Ekim 2014 Kadky/stanbul

Bu katliamn ardndan tepki gelitiren Arap Alevi
genler, Sweyd ve stanbul/Kadkyde eylem yapt.
krimede yitirilen her can iin gkyzne bir balon
uuruldu.
4 Ekim 2014 - Sweyd

SAVAA, GERCLE, ETM SSTEMNDEK AYRIMCILIK VE 4+4+4E KARI ALEVLER ANKARA SIHHYE
MEYDANINDA BULUTU

12 Ekim 2014 Ankara

AKPnin lke ii ve dndaki kirli sava politikalarna ve

eitim sistemindeki gerici/tektipi uygulamalarna kar
Aleviler meydanlara indi. Alevi rgtlerinin arsyla birok
yerelden Ankaraya gelen Aleviler, 12 Ekimde Shhiye
Meydannda bir miting gerekletirdi.
Trkiyenin birok yerelinden Ankaraya gelen Arap
Alevi genler de, Arap Alevi Genlii imzal pankartla Cebeci
Kampsnden Shhiye Meydanna kitlesel bir ekilde yrd.
Yryte, Suriye ve Filistin halklarnn direnii, faizme kar
Alevilerin birlii, IDe kar z rgtleriyle savaan Koban
halk sloganlarla selamland. Yry esnasnda, karldklar
ilerini geri kazanmak iin gnlerdir Ankara Abdi peki
Parknda oturma eylemi yapan Vanl iilere de destek verildi.
Vanl iiler Arap Alevi genlerin bu tavrndan mutluluk
duyduklarn belirtti.

Shhiye Meydanna girilirken Arap Alevi Genliinin pankartna el koymak isteyen polis tarafndan
provokasyon yaratld. Arap Alevi Genliinin kararl duruu sonucunda polis geri adm atmak zorunda kald ve
Arap Alevi Genlii Shhiye Meydanna pankart ve sloganlaryla girdi. Arap Alevi Genliinin halklarn eitlik
mcadelesine verdii katk ve bu yndeki mcadelesi, Alevi rgtleri tarafndan sayg ve takdirle karland.

MERSN KLKYA NEHiRDEN KRME KATLAMINA KINAMA

Mersin Kilikya Nehir Derneinin Cumhuriyet Mahallesi
ubesinde 3 Ekim gn krime katliamnda hayatn kaybeden
ocuklar anmak zere toplanld. Yaklak iki yz kiinin bulunduu
toplantda konuma yapan Dernek Bakan eyh Ahmet Verda, bu
katliamn olduka bilinli bir eylem olduunu syledi. Bu katliamn,
siyasetten bihaber ve tek suu Alevi olmak olan masum ocuklar
ldrmeye ynelik bir soykrm olduunun altn izdi. Birlemi
Milletleri de knayan Verda, BMyi kurulu amacna uygun
davranmaya davet etti. Konumadan sonra katledilen ocuklar iin
Kuran- Kerim okundu.

66

3 Ekim 2014 - Mersin

ARAP ALEV GENL FORUMDA BULUTU

Trkiyenin farkl yerellerinde rgtlenme faaliyeti
yrten Arap Alevi genler, 12 Temmuzda Ewwel Temmz
festivali kapsamnda dzenlenen forumda bir araya geldi.
Sweyd (Samanda) Ahmet Kaya Dn Salonunda
dzenlenen panelde; yerellerdeki rgtlenme faaliyetleri,
merkez bir Arap Alevi genlik rgtlenmesi ve gncel politik
gndemde Arap Alevi Genliinin duruu tartld. Ehlen
Dergisi standnn da ak tutulduu panele halkmz youn bir
ilgi gsterdi.

12 Temmuz 2014 Sweyd

SAMANDADAN FLSTNE ANADLDE BR SELAM; BR-RH, BD-DEMM, NEFDYK YA FLSTN!

12 Temmuzda gerekletirilen panelin
ardndan Arap Alevi Genlii Sweydde kitlesel bir
yry gerekletirdi. galci srailin Gazze
saldrsnn srd gnlerde Filistin bayraklaryla
gerekletirilen yryte, Arap halknn devrimci
duruu sloganlara yansd, atlan sloganlarla Suriye ve
Filistin halklar, genlik tarafndan selamland.
Yryte ara ara Trke ve Krte sloganlar
atlarak, karde halklarn eitlik ve zgrlk
mcadelesi desteklendi. Yry esnasnda genliin
sloganlarna, halk tarafndan alk ve zlgtlarla karlk
verildi.

12 Temmuz 2014 Sweyd

AYDIN DDMDE ADR HUMM ETKNL

Didim Alevi Bektai Kltr Merkezi ve Cemevi Dernei
tarafndan adr Humm bayram kutland.
11 Ekim Cumartesi gn gerekleen etkinlie Yrd. Do.
Dr. Hakan Mertcan, ynetmen Gkhan Evecen ve mzisyen Nihat
ay katld. Moderatrln Turgay Elinin yapt panelde
akademisyen ve yazar Hakan Mertcan Arap Alevilerinin tarihi ve
adr Humm bayramnn tarihsel nemini anlatrken u anda
yaan Alevi soykrmlarn da altn izdi. Ardndan sz alan
ynetmen Gkhan Evecen, Arap Alevi toplumunun kimlik inas
11 Ekim 2014 - Didim
srecinde Finnn belgeselinin yerinden ve yapt dier film
almalarndan sz etti. Etkinlik, Finnn belgeselinin gsteriminin ardndan Nihat ayn dinletisiyle son buldu.

ANKARADA ASNE
Ankarada Arap Aleviler, Arap Alevi kltrnn en kkl
deerlerinden olan asne dzenleyerek bir araya geldi.
29 Ekim aramba gn Hac Bekta Veli Kltr Derneinde
gerekletirilen etkinlikte Arap Alevilerin Osmanldan gnmze kadar
yaad katliamlar, asimilasyon ve son dnemde Suriye ve Ortadouda
yaanan savalar zerine konuuldu.
Etkinliin dzenlenmesinde sorumluluk alan Hasan Ta ve
Gkhan Hzmeli, Arap Alevilerin unutulmaya yz tutmu bu deerlerinin
yaatlmasnn ve blgemizde yaanan savalara kar bir arada
durmann nemini vurguladlar.

67

29 Ekim 2014 - Ankara