Glimt

fr den

NORRNE
SOGA
Av Isak Vge

Innhald
Innleiding
Side
Svein - Magnus Grodys
Innlandsisen smeltar
Dei frste menneskja
Den glymde Soga
Frygia, verda si frste stormakt
Norge fr namn
Det norske Gotland som vart Danmark
Daneml vert norsk ml
Kimmerane (Gotane) kjem
Tor til Norge
Aeneas (Tor) erobrar Italia, Gallia, Wales og Vest-Europa
Skyterane (Gotane) kjem til Norge
Er vi jdar (israelarar) alle saman
sane (Asane) kjem til Norge
ttelina til Tor
Tor-lina i Romerriket
Fenrisulven og Midgardsormen
Gudstru og moral i heiden tid
Norge inn i soga
Ladejarlstta sitt opphav
Thiatzi-tta
Norden under Tyrkar-veldet
Norske keisarar i Rom
Huldra Wal i Hlogaland
Halvdan Gamle (Sterke), Den strste av alle Skjoldungar.
Hunartid, Odin som hengde Odin
Kong Olav Fracke (Volund Smed)
Sverdet Tyrfingr
Volsingen
Den frode Beowulf l
Kongen fr Havet. (Havlandet, = Marr, das meer, la Mre, Mre)
Swerting Attila Guds svepe
Hunarkongen Siegfried Favnesbane
Hunartida ebbar ut
Ythwr (Olav Ring) fr Draken sitt hus
Kong Arthur og det runde bord
Halvdan Bir-Gram
Normannertid, ttefar Asmund og det 6. og 7. rhundre
Normannarkongane
Heithabu- riket
Gtrik Runde
Gdrd Gjeve, kalla Veidekonge
Sigurd Ring
Harald Lufa
Ragnar Lodbrok
Side
2

4
5
7
9
11
14
19
23
25
26
30
31
32
35
37
40
46
49
54
58
68
75
79
85
90
94
112
120
129
138
148
154
159
164
169
177
185
201
207
211
212
215
217
223
225
227

Sigurd Orm
Skotland i normannartida
Normannar i Russland
Normannar i Frankrike/Italia
D Hafrsfjord lg i Vestfold
Normannartida sin kronologi
Mre som eige rike
Soger fr Dollsy
Ringskatten i Dollsteinshola
Orm Storolvson
Kale Kollson (Ragnvald) Orknyjarl i Dollsteinshola.
Mrejarlstta p Dollsy (Sandsy)
Soga til Samane
Litteratur
ttelister

233
237
239
240
242
250
261
264
265
267
268
269
272
279
282

Innleiding
Det likaste faget eg hadde som gutonge i folkeskulen, var soge. Vi var s heldige at
vi hadde ei lrarinne som brukte fortelgje neste dags lekse (vi hadde heimelekser den
gongen), og gje oss ei innfring i det vesentlege, som ho ofte henta fr strre sogebker,
som det stod meir i enn det vi kunne finne i pensumboka vr. Den stunda sat eg og venta
p mest heile timen, og d ho endeleg kom, vart ho oftast s altfor kort.
Sogeboka vr var ei fin lita bok, og det stod mange gode forteljingar i ho om
hendingar som hadde gtt for seg i gamle dagar, og om namngjetne kongar som hadde
ftt til store ting og opplevd mykje rart. Dei gjevaste var nok vikingkongane Olav
Trygvason og Olav Digre. Begge to for i viking veldig tidleg i ungdomen, og vart store og
namngjetne, tykte eg. Dei gav mykje god nring til gutefantasien.
Men det var mykje som der ikkje stod noko om, og som eg gjekk og lurte p. Dei
norske vikingkongane for mest heile Europa rundt, fr Gardarriket (Russland) i aust, til
Orknyane, Bretland (England) og Gallia (Frankrike) i vest, og heilt til Miklagard
(Konstantinopel), Serkland og Blland (Nordafrika) i sr. Og alle stadar mtte dei
slektningar og kjenningar og vener som tok hjarteleg i mot dei, - oftast d -, og som dei
kunne snakke med. Det raraste var soga om han Harald Hardrde som for heilt til
Miklagard og vart sjef for garden der, og vart motteken som ven der og. Korleis kunne
dette ha seg, var dei verkeleg i slekt alle saman? For meg var det liksom det heile hang i
lause lufta.
Det raraste var likevel at dei fleste vikingkongane kom fr Austlandet nokon stad.
Berre f sg ut til koma fr Vestlandet, end eg visste at det var her innlandsisen smelta
frst og gjorde her leveleg for folk, alt medan Austlandet end lg gymt under kanskje eit
fleire hundremeter tjukt islag. Vikingane for og alltid p flotte vikingskip, og det var d
her med oss dei store skipsbyggarane og sjfolka levde, tett inntil dei store eikeskogane.
Og kom det vikingar fr Vestlandet, s var dei antan fr Rogaland eller Trndelag, berre
sjeldan fr omrda rundt Stad. Dette end her med oss, p Kvamsya og i Lsetstranda i
Hery, har vi nokre av bde dei strste gravhaugane og samlingane av slike i heile landet.
Og at mest heile ya vr eingong synest ha vore dekt med leivningar etter folk fr svrt
gamal tid, i tillegg til sagn og kvad om troll og kongar og gullskattar i Dollsteinhola, og eit
Mre som rakk heilt fr Stad til Fosenhalvya langt oppe i Trndelag, og at dette Mre i
tidleg hunartid var samstyrt med Bretland av veldige overkongar. Det er og fortalt at
desse overkongane til og med var p Lneburgerhede og slost, men kvifor? Slikt var
nesten ikkje nemnt i nyare bker som eg fekk sj seinare heller, men der var det kome inn
noko nytt som vart kalla Samtidshistorie, kva no det kunne vere. Soge (historie) har
alltid tydd fortid, gamalt, noko som har hendt for lenge sidan, for meg.
Slik gjekk eg og lurte i mange r, heilt til eg som voksen kar kom til lese nokre
innlegg i Sunnmrsposten som var underteikna S.M.G. Han var inne p akkurat desse
sakene som eg hadde gtt og lurt p. D ringde eg avisa og spurde kva dette var for ein
kar. Jau, fortalde dei, dette var truleg ein austlending som heitte Svein-Magnus Grodys.
Eg vart d litt betenkt, for namnet verka litt framandt. Var han kanskje ein russar?
Til sist tok eg likevel kontakt med han, og d vart grunnlaget lagt for denne boka.
Isak Vge
4

Svein-Magnus Grodys
Svein-Magnus Paulsen vart fdd 18. oktober 1918 i Stokmarknes. Foreldra hans
kom fr Grods i Horningdal, og difor skifta han den 18.10.63 med godkjenning fr Det
Kongelege norske Justis og Politidepartrment, til namnet Grodys.
Han tok eksamen ved Strinda komm. middelskole i 1936, Trondheim
Handelsgymnas 1939 og realartium same r som privatist. Inmatrikulert ved
Universitetet i Oslo 1945, fag historie. Norsk Presseforbunds pressekurs 1948.
Grodys drog til England i 1941 og kom med i kompani Linge der han gjorde
teneste under heile 2. verdskrigen, og var mellom anna med p innvasjonen av
Walcheren, berykta for sine veldige kampar. Fr 1942 tenestegjorde han som lytnant og
liasonofficer til krigen var slutt i 1945. 1945- 1946 ved HQ US TASK FORCE A, som
avhyrsoffiser for tyske SS-fangar.
I 1947-1948 arbeidde han som journalist og redaksjonssekretr i Mre Dagblad. I
1949 overtok han som redaksjonssekretr i Tidens Krav, og arbeidde der til i 1952, d
han fekk arbeid som kontorsjef i Forsvarets Rekrutteringskontor. I 1953 fr han s jobb
som avdelingssjef i Heimevernets Stab, der han arbeider til han seier opp av private
grunnar i 1967.
Etter eit par r med korrespondanse, mter eg Grodys for frste gang i 1985. Han
hadde d hatt mange sogeinnlegg i Sunnmrsposten som var s interessante at ein gong
eg var i Oslo i anna rend, oppskte eg han p s. Han dreiv d og skreiv om
manuskriptet til Nasjonenes Fabrikk, for gjera det litt lettare tilgjengeleg for lesarane,
som han sa. Han fortalde d om sogeinteressa som vart vekt i Skottland under krigen, og
at han heilt sidan d hadde arbeidd med mange tema som til slutt frde fram til
manuskriptet Nasjonenes Fabrikk. Her freistar han kople saman kjend soge, ogs
Mosebkene, heilt fr slutten av istida og Adam og Abraham sine dagar, fram til vr tid.
Serleg interesse visar han til framvoksteren av det store goterriket Frygia rundt
Svartehavet og i Egeeromrdet, som er eit tolvstammers-rike, og der serleg Kimmer- og
Skytarttene vandrar ut og fyller det meste av Europa, ogs Norge. Han viser og korleis
dei tek med seg namn fr heimstaden sin, til dei nye landa dei erobrar. Namn som Marr
(Havlandet), Jotun-heimen, Gaut-land (Gotarlandet) Dan-mark (Dan sitt land) og andre.
D han slutta i forsvaret i 1967 fekk han meir tid til disposisjon, og sidan det
hadde han nytta mest all si tid til sogestudiar. Han hadde vore p studieturar bde i innog utland, til og med til Sandsya (Dollsy), heimstaden min, der han var srleg
interessert i Dollsteinen og Arineset (Earnaness) ved Kongsvollen, i samband med sine
studiar av kong Arthur (Aritor) og riket hans her p Mre (Marr) ikring ra 4-500. Han
syner d at kongar av det norske Ring-huset hadde rdd i Bretland i lange tider
samstundes som dei var overkongar over Norge (Marr), som dei styrde ved hjelp av
visekongar.
Det som imponerte meg mest hj Grodys, var hans inngande kjennskap til bde
innanlandske og utanlandske sogeskriv og sogekjelder i hopetal, som han sette opp, mot
5

for meg bde kjende og ukjende norske kjelder. Han vilde gjerne snakke om veldig gamal
soge, men diverre s var min bakgrunn i faget s altfor svak, at det heile tyktest nyttelaust.
Men som den gentlemann han var, la han snart om samtalen til tema der eg kunne fylgje
han. Og vi fekk, vonar eg, bde ein koseleg, og for meg, lrerik ettermiddag saman. Til
avskjed fekk eg med meg bde ein kopi av Nasjonenes Fabrikk, og nokre andre mindre
skrift, som var av serleg interesse for meg, og som eg kunne nytta som eg ville. Det var
som om eg var attende i gamal tid, der hovdingen sende med gjestane dyre gaver, nr dei
vende heim etter drusteleg gjestebod.
Det ligger kildedekket, men glemt historie bak uttrykket Nasjonenes Fabrikk, i
Europas eldste krniker. Brukt om nordboernes ekspansjoner, som kildene forteller
gjelder det gamle norske kongehuset, Ringhuset.
Allerede Plinius (23-79 e. kr.) forteller om det ytterste snelandet i polegner, at der
levde hyperborerne som er bermt for mange undere som grenser til det fabellignende.
Jordanes (ca: 550 e. kr.) omtaler de nordboere som Ringhusets Halvdan Gamle
besatte kontinentet nord for Alpene med, rundt r 250 e. kr. og sier at deres hjemland var
et nasjonenes moderskjd.
Det er derfor grunn til lre og kjenne Norges historie ogs fr Harald
Hrfagre, fordi den gir nkkelen til Europas historie i det 1. rtusen.
Slik skriv Svein-Magnus Grodys i forordet til manuskriptet Nasjonenes Fabrikk.
Og han har i sitt nesten livslange studium av eldgamle sogeskrift, verkeleg funne fram til
hittil ukjende kjelder for norsk soge, som leider oss attende til tider lenge fr vr
tidsrekning tek til. Han syner klart at det som vi til no har rekna litt nedlatande som
Mytologi, i rynda er fragment fr soga til eit stort forfedredyrkande folk, der Odin og
Tor og mange andre gudar var kongar av store dimensjonar. Opprinneleg kom dei fr
eit stort goterrike (hetitrike) rundt Kaukasus/Svartehavet som ogs strakk seg vestover til
egertrakter, som han har knytt saman til ei samanhengande soge med hjelp fr kjend og
mindre kjend utanlandsk soge, der likevel dei norske ttesogene er hovedelementet.
Han freista fleire gonger f gitt ut Nasjonenes Fabrikk i bokform, utan
lukkast. Dette, meinte han, fordi mykje av stoffet han hadde funne fram, var ukjent for
ndseliten p Teaterkafen,og dessutan for stort for dei. Vidare handlar mykje av stoffet
om land og folk utanfor Oslo-gryta og nordanfor Sinsen-krysset, og som toppen p det
heile, det meste skjedde lenge fr Harald Hrfagre (det er blanda saman minst tre slike)
var ptenkt. Slikt kjenner ikkje dei akademisk-historiske trendsetjarane i
universitetskretsar noko til, - diverre. Desse skalla historieforskarane vre, m lenge ha
hatt eit noks makeleg levebrd, meinte han, nr dei ikkje enno har oppdaga denne digre,
glymde, norske sogeskatten.
Nasjonenes Fabrikk, av Svein-Magnus Grodys, er nytta som hovedkjelde for
dette skriftet, saman med mange andre.
6

Innlandsisen smeltar
Landet vrt lg i fleire bolkar og lange tider dekt av eit tjukt islag saman med
stordelen av Nordeuropa og Asia. Dei lrde meiner faktisk at dette islaget nokre stader
kunne vere fleire kilometer tjukt slik Grnlandsisen er i dag. P det meste s tjukt at berre
dei hgste fjelltoppane stakk opp. I utkantane av denne iskappa levde det nok store
pattedyr som mammut og moskusdyr, som menneske kunne jakte p og leve av, men for
det meste var der ikkje levande for menneske p denne aude iskappa. Ja, det er til og med
nokre som trur at Nordsjen og, stundevis var tilfrosen, slik at menneske og dyr kunne
vandre til og fr dei Britiske yane og Skandinavia. Tyngda av iskappa var s stor at det
faste landet her p Nordkalotten vart trykt ned opptil hundre meter, medan landet lenger
sr (Nordsjen) vart vippa opp slik at det til dmes steig opp ei landbru mellom Europa
og Afrika omlag ved Gibraltarstredet, slik at der vart fri passasje for alle som trong om
det.
Men s for omlag 10-11.000 r sidan skifte verlaget, og isen tok til smelte langs
kantane av bren. Og ettersom isvekta minka, tok landet til heva seg, slik at kysten av
Vestnorge dukka fram av isydet. Dei to - tre strandsonene her med oss syner at
landhevinga har gtt for seg i rykk og napp og over lang tid. Men landet var enno kalt og
yde, og sg mest ut som eit elvefar der flaumen har herja og lagt etter seg grus og stein i
store rysar. Enno var der fritt for grne plantar og mat for planteetande dyr. Berre i
sjen var det fullt av liv, omlag som no. Etter lang tid, kanskje tusen r, var der skapt eit
jordsmonn som plantar kunne leva i, og samstundes kom her fugl som kunne leva av
grda i havet frst. Men d tok det ikkje lang tid fr dyr og veidefolk fr det europeiske
fastlandet dukka opp i landet vrt, som til d hadde vore folketomt. Fr den tid er det
funne spor etter veidefolk (reinjegarar) i Nord-Tyskland, kanskje var det dei som tok seg
fram hit? Desse veidefolka som kom d, flytta fr stad til stad ettersom fangst og
fisketilhva endra seg. Dei levde nok frst i bergholer og andre stader der dei kunne finne
livd for veir og vind, men dei bygde snart enkle bustadar av loddrette pelar som dei sette i
bakken og fletta greiner mellom, for s til slutt tette med leire og torv. P Orknyane er
det funne spor etter menneske omlag r 3.100 f. Kr. Dei levde i steinhus. Der er og funne
spor etter steinringar som liknar p Stonehenge i England, fr omlag 2.500 f. Kr.
Staurendar som ein enno kan finne i myrane vre er nok ikkje berre leivningar etter hus,
men og etter fangstreidskapar som dei nytta til fange fugl med. Dei festa d liner laga av
skinn i stolpen, og beinkrokar med agn p i den andre enden. Geologane reknar med at
tida som dei kallar eldre steinalder, tok til her hj oss omlag 6.000 r fre Kristus, og
varde til omlag 3.000 f. kr. I heile denne tida finn dei spor etter folk som har levd og budd
her p yane p Mre, ogs i Sande. Dei reknar og med at omlag fr r 9 000 f. kr. var
heile Mre isfritt, medan resten av landet ikkje var isfritt fr omlag 2 000 r seinare, og
end lg det mange isbrear att i hgfjellet. Dette skulle tyde at Vestlandskysten og kysten
av Mre var folkesett kanskje tusen r fr resten av Norge. Det gav dei eit forsprang som
dei seinare visste nytte.

Vi veit lite om desse folka som frst kom til landet vrt, men vi trur at dei var
kortare av vokster enn folkeslaga som kom etter, og at dei hadde rundare hovud og
mrkare krulla hr enn det kimmerar og skytar (Gotar) hadde. Prost Hans Strm skriv i
1766 at dette folkeslaget enno lever p yane p Sunnmre, men at dei vert hardt trengde
av meir langskalla og aggresive gotar som kom seinare og busette seg i fjordbygdene der
dei kunne drive jordbruk. Romsdalspoeten Agnar Mykle meiner visst at dei lever i beste
velgande som fangstmenn og fiskarar p Sunnmre den dag idag, og sit i topptnna p
fiskebtane sine og spelar fele, samstundes som dei dirigerar mannskapet og fangsten,
medan dei trampar takt og tempo med treskorne mot tnnebotnen. Kvar desse
rundskalla veidefolka kom fr er det ikkje stor semje om, men mest truleg kom dei over
isen fr sr i Europa eller fr England, men der var det ingen kjende organiserte samfunn
s tidleg. I Midtausten var det derimot slike, s kanskje var det derifr dei kom som
streifande (Hattigotar) veidefolk? Hattigotane var oppblanda med asiatar med meir runde
skallar. Dei var i alle fall ikkje av samisk tt, for samane (lappane) var det siste folkeslaget
som vandra inn til landet vrt, seier Grodys, sjlv om dei kallar seg urfolk. Seinare
forsking og gravfunn, fortel M. Rogne, syner at dei eldste skallane av menneske funne
her, er langskallar, og at det kortskalla folket kom noko seinare, men at begge folka var
representerte i steinalderen. Her p Sandshamna er det funne fire forseggjorde
filntdolkar i ein offerstad i Sandsbakken, og seks flintksar ein annan stad. Dette tyder p
ei gudetru, og gudar som dei ofra rike gaver til. Men det skal vi sj litt nrare p seinare.
Grekaren Pyteas vitja Thule (Norge) rundt r 330 f. Kr. og fortel at det d var lite dyr
her, men at her var nokre som dyrka korn som dei bryggja ein sterk drykk av, som dei
kalla mjoed.
Engelsk soge fortel om ei innvandring av eit rundskalla asiatisk folk omlag 2000 r
fr Kristi fdsel. Dei hadde brote gjennom barrieren av skytiske folkeslag i NordvestEuropa, og kome seg til England. Kanskje vart nokre av desse att i Skandinavia, og?
I rtusenet fr Kristus tok folket i Nordvest-Europa til gravlegge dei store
hovdingane sine og rikfolk, i store gravhaugar av jord og stein. Ofte med ein bautastein
p toppen. Slike har vi veldig mange av i Norge og Nordvest-Europa, men det er funne
mange slike ogs i Israel, srleg i omrdet rundt og p Golan-hgdene, som Dan og
Naftali sine tter vandra ut fr. Er det kanskje derifr denne skikken kjem? Den danske
forskaren Mikkel S. Kragh, fortel i 2006 at i dei danske gravhaugane finn dei berre restar
av langskalla folk.
I 2008 laga europeiske granskarar eit tte-kart over Europa. Dette synte at
nordmenn hadde mest tte-likskap med danskane, s kom nord-tyskerane, deretter
nederlenderane, irane og engelskmennene, men frst d, noko overraskande kom
slektskapet til svenskane. Den tyske antropologen Dr. Hans F. K. Gnther (1891 1968),
som var professor ved fleire universitet i Weimar Republikken og det Tredje Riket, saman
med den norske militrlekjaren dr. Halfdan Bryn (1864 1933), har vurdert rasemessig
det norske folket slik:
Det norske folket hyrer til den Nordiske folketypa (Nord-Germanske), med
unnatak av lappane, som hyrer til den Indre Asiatiske folketypa, oppblanda med AustBaltar og den Nordiske folketypa. Der er nokre stadar i Norge, som i Sverike, litt
8

innblanding av Indre Asiatisk blod i den ikkje-Lappiske befolkninga. P vestkysten fr

Bergen til ikring Trondheim, finn vi spor av den Alpine rasa, og det same i ein region
mellom Sognefjorden og Nordfjorden. Men det strste Alpine innslaget (og, slik det ser ut,
litt miksa med Aust-Baltisk) finn vi langs kysten fr Haugesund sr- og austover til
Kristiansand. Men innafor Stavanger synest denne stripa strekke seg langt inn i
fjellheimen. Den relativt reinaste Nordiske folkesettinga i Norge, finn vi i sterdalen,
Gudbrandsdalen og Numedalen, men og i Telemark og Setesdalen. I det sterkt skogdekte
Trysil, p svenskegrensa, er Aust Baltisk det dominerande folkeslaget, stundom sagt
ha ein mongolsk utsjnad. Men her har vi hatt ei stor innvandring av Aust-Baltar fr
Finnland (Kvenar).
Sognefjord-omrdet har eit karakteristist folkeslag: mrke av hamlet, ein
mellomting av lang- og kortskalle, middels til kort kroppslengde, og eit sydlandsk kvikt
lynne, bde i tale og rrsler. Nr dei tenestegjer i forsvaret, merkar dei seg ut p
manvrar med eit frykteleg mot i angrep, men med vanskar med disiplinen. Det kan
kanskje vere at i Sognefjorden, som er ein ganske avstengd fjor, har det vakse fram
gjennom utvalg (fr Middelhavs, Alpin og Nordiske element?) noko som nesten er ein
arveleg kombinasjon av karaktertrekk, - om ikkje vi her, har eit rasemessig innslag av
ukjent opphav.
Det kom mange bylgjer av innvandrarar til Norge opp gjennom tidene. Kanskje
var det ei innvandring av eit nytt langskalla folk, ikring Kristi fdsel, som vart det
endelege folkeslaget i Norge, - og vre forfedre?

Dei frste menneskja

Det eldste kjende fragment av menneskeliknande skapningar, fortel litt om ein av
fleire variantar i utviklingskjedene. Det vart funne i Afar-triangelet i Aust-Afrika.
Afartemannen (om ein kan kalle han det?) vert rekna vere omlag 4 millionar r gamal,
og var omlag 137 cm. hg, med eit hjernevolum p omlag 400 kubikk/cm. som tilsvarar
omlag det ein sjimpanse har i dag.
Den neste, men litt meir utvikla menneskeliknande skapningen, med litt strre
hjernevolum, vert kalla Australopithecus-beslekta type. Dei levde for omlag ein million r
sidan. Restar av dei er funne i Syd-Afrika, Aust-Afrika, Chad i Syd-Sahara, i Jordan og
p Java. Det vert rekna med at dei har gtt oppreist, og at dei hadde menneskeliknande
tenner, og nytta enkle reidskapar. Medan hjerna til Gorillaen er omlag 585 kubikk/cm.,
var Australopithecus si hjerne omlag 700 kubikk/cm. stor. Caucasierhjerner, det vil seie
det moderne mennesket si hjerne, er opptil 2000 kubikk/cm. stor.
Homo Erectus, kalla Pithecantropus, er datert fr omlag 500 000 r sidan. Dei
har eit strre hjernevolum, som vekslar fr omlag 1000 kubikk/cm. til omlag 1.200
kubikk/cm. Denne typa menneske var spreidd vidt utover fr Nordvest-Afrika til Java.
Dei hadde tydekege beinkantar over augo, eit trekk ein finn hj Aper og p den seinare
Neanderthal-mannen, og litt svakare hj nokre negroide typar.
Peking-mennesket var ein Homo-Erectus, men synest vere noko meir avansert.
Det er og datert fr omlag 500 000 r sidan. Det er funne handks hj dei, og dei hadde
eld. Dei jakta p storvilt som Elefant, Mammut, Nasehorn, bison, hest og meir. Det
peikar mot gode vpen som lanse, spyd og liknande. Men funna er for f til at ein kan
peika ut vandringar eller samanlikningar i utviklingsliner.
Neanderthal-slektningar viser sprang i hjernevolum, fr omlag 1.200 kubikk/cm.
til omlag 1.600 kubikk/cm. Neanderthalmenneskja levde i Europa fr siste istid og hadde
stor spreiding her, bde i England og Tyskland. Det er og funne spor av dei bde i Afrika
og den Fjerne Austen, men ikkje i Skandinavia eller i Sibir, noko istidene gjer naturleg.
Neanderthalarane hadde forseggjorde og gode reidskapar og vpen. Dei synest ha
fortrengt Australopithecusane fr jaktmarkene, for desse forsvann heilt p denne tida.
Siste utviklingsfasen i den hovedgruppa som vert kalla Kaukasier-typen, er kalla
Homo Sapiens sapiens. Dei har strre hjernevolum, opptil 2 000 kubikk/cm. Den eldste
typa av desse vert kalla Cro Magnon. Dei manglar framspring over augo, men har meir
utprega hakeparti enn nokon av forgjengarane. I slutten av interglacial tid for 35- 25
000 r sidan, var heile Nordkalotten ned til nordlege England og austover til Sibir, dekt
med is. Fr den tid er det funne spor etter Cro Magnon langs iskanten i eit belte over
Europa, fr Frankrike, Tyskland, Tsjekkoslovakia og sydover til Italia. D Cro Magnon
10

dukka opp i Europa, forsvann Neanderthalane. Cro Magnon var hg og rett med eit litt
langstrakt hovud. Men s for omlag titusen r sidan, forsvann ogs Cro Magnon. Dei vart
fortrengde av dei vi kallar Homo Sapiens i dag. Alts det moderne mennesket som vi
reknar oss til, og slik vi kjenner det.
Allereide Neanderthalane hadde gode og forseggjorde reidskapar og vpen av
stein, bein, og tre. Dei gravla sine dde. Men med Cro Magnon kom det eit tydeleg
klimaks i den eldre steinalderkulturen i Europa og Srvest-Asia, for omlag 35- til 10.000
r sidan. Akkurat d kom dei frste sentra for matproduksjon og husbygging. Desse sentra
er alltid knytte til funn av skjelettrestar av Cro Magnon. Reidskapane og vpna vart
varierte med spyd, lanse, harpun, pil og boge. Fiskereidskapar og reidskap til bearbeiding
av huder og skinn vart og betre. Denne eldre, meir avanserte steinalderkulturen er
konstatert mellom andre stader, ogs i Afganistan.
I denne tida, omlag 10.000 r f. kr., tok siste fase av istida i Norge til. D tok isen
til smelte her, medan klimaet i Europa vart verre. Men folka der, paleolith-folka, hadde
hus med rammeverk i alle hve langs med Donau eller Syd-Rhinen, som er det eldste
namnet p denne elva som seinare vart kalla Ister. Cro Magnon jaga storvilt, gravla sine
dde og tmde raud oker over lika, ein tradisjon som kan fylgjast heilt opp til goterkultur i
historisk tid. Dei hadde prydgjenstandar og likte pynte seg, og dei laga figurar av bde
menneske og dyr til ymse forml.
At dei frste menneska her i landet levde i fjellholer og hellarar, m vere litt
overdreve. Kvar var desse holene? Holene er f, og ikkje mange egnar seg for folk til bu
i. Nr vi finn buplassar her med oss fr omlag r 6 000 f. kr. i mange bygder der vi veit at
det ikkje finns verken holer eller hellarar, s skjnar vi at dei allereide d hadde
byggekunskapar nok, til kunne ordne seg buplassar p anna vis. Holene tok betre vare
p etterlatenskapane deira enn bustader av tre og greinflettingar i ope lende, men det
tyder ikkje at dei ikkje kunne bygge slike der det trongs. Difor byr holene seg fram som
interessante studieobjekt. Dessutan kan ein der finne spor etter kunstnerisk utfalding i
form av teikningar og mleri p berg.
Allereide i tidleg steinalder er det i Europa funne spor etter symbol og
attributtskikkar. I Lascaux i Frankrike er det funne teikningar av jaktsner der jegaren
angrip ein bison med lanse. Jegaren har fuglehovud. Under han er det ei stong der det er
montert ein fugl av same sort som jegaren har p hovudet, som eit stammeteikn. Det
synest ha hatt ei attributtisk meining, eit ttetotem. I Vesleasia var hovedattributtet ein
okse, og desse var s forlparar for glyfer (teikn bilder). Nr ein konge vart utforma med
eit ibishovud, s var det fordi han var ibrar av fdsel, fr det gamle Iberiariket i Kaukasus.
Og nr den eldste Hercules vart teikna med eit hundehovud, s var det avdi han kom fr
Gonia, der dei hadde hund som attributt (tteteikn). Sumer sitt kongehus mellom Eufrat
og Tigris, hadde ogs goterattributtar. P bilete er dei utstyrt med Lve, ks og ring, som
vi og reknar som typiske norske attributtar.

11

Den glymde soga

Ehumenes i det 3. rhundret f. Kr. fortel at i Skandinavia stod det ein gamal
heilagdom for Den Trifylliske Zevs. P ei forgylt tavle der, var det skreve ei gudesoge for
Uranus, Kronos og Den Trifylliske Zevs (Telegones), som var konge i Norden i urold.
Desse gudekongane har andre namn i meir historiske skriv. Kronos var son til Uranus, og
Telegones var son til Kronos.
Attributt- og ornamentikk-tradisjonar, fortel noko om folkespreiding i oldtida. Fr
omlag 2.500 til 2.200 f. Kr. kom ein ny keramikk til Sentral-Europa, spreidd til Tyskland,
Sveits, Holland og Skandinavia. Den er mellom anna karakterisert av steinksar som er
kopiert fr stypte bronseksar, tydeleg attributtisk.
Fr 1.600 til 1.400 f. Kr. er det kultur-kontakt med Egeeromrdet om
Donaulanda til Nordvest-Europa, det viser ornamentsrtrekk. Fr den tida av utviklar
Nord-Tyskland og Sr-Skandinavia ein eigen hgverdig bronsemetallurgi, med mykenske
motiv. Det har tydelegvis samanheng med at Telegones (son til Kronos, son til Uranus)
omlag r 1.400 f. Kr. erobrar Norden. Slektskapen med Egeer-kulturen fr omlag 1.600 f.
Kr. har like klart samanheng med at kimmerane kjem til Norden, og som er tidfesta til
denne tida.
Det heiter seg at med Kronos tok gullalderen til i Olympen. Men det var nok
ikkje berre der han gjorde seg gjeldande. P dei eldste karta vi kjenner over Norden, er
stersjen kalla Kronoshavet, s kanskje har han hatt noko gjera her og. Sonen hans
som hadde mange namn, men som vi her kallar Sevs Picusi eller Telegones, hadde fleire
brr. Poseidon arva Havet, det vil seie Pontus-landa. Hades arva Ddsriket, som vil seie
austlege Vesle-Asia. Telegones gjorde opprr mot faren, med hjelp fr mora Gaia, og tok
deler av riket hans, seinare arva han resten.
Telegones br vi hugse, for han erobra Norden, og vert kalla ttefar til dei norske
kongane.
Nr vi s veit at denne Trifylliske Zevs (Jupiter Picusi), var far til Arthemis (Diana)
og Dardanus (Apollo), er det interessant og hugse at bde Ovid og Himerios i uavhengige
samanhengar, fortel at Dardanus vitja dei ekstremt nordlege land, og at han der gjorde
hyperboreane kyndige i lovene. Greske sagn fortel at Dardanus var konge for
hyperboreane rundt midten av det 2. rtusen f. kr. Dei fortel at Dardanus ogs var
konge over hyperboreane, og Herodotes fortel at hyperboreane kvart r valfarta til
templet til sstera hans i Delos, til Arthemi Tempel der. Dette gir bakgrunn til noko
Historia Norvegiae fortel, nemleg at det var Dianatempel i Norden.
Alts hyrde Norden til i eit egeerdominert storvelde allereide omlag r 2.500 f.
kr. La oss heller ikkje glyme at norske sagaer frer mellom andre kong Sverre si tt
12

attende til Dardanus. Ikkje-norske lingvistar har og peikt p at det m ha vore nr

kontakt mellom Skandinavia og Italia i gamal tid. Det vert bekrefta av sogekjelder som
Geoffry fr Monmouth.
Av det skjnar ein at Norden m ha ei gamal glymd soge. Og nr ein frst er
merksam p det, og maktar bryte gjennom vanetenkinga sin blokade, ser ein at kjeldene
er mange. Den gamle soga er i det vesentlege rekonstruerbar. Ein vert meir og meir
overraska di lenger ein maktar trengje inn i kjeldene. I motsetnad til det vi hittil har
trudd, hadde Norge ei langt strre rolle fr Harald Hrfagre si tid, enn seinare. Etter
Hrfagretida, var Norge si rolle p nedtur. Det burde vi og kunne skjne av dei gamle
krnikene. Goterhistorikaren Jordanes skreiv mellom anna at: Skandinavia er folkenes
frembringelsessted og nasjonenes moderskjd i Europa. Jordanes levde ikring r 550 e.
kr. s han m sikte til hendingar fr den tida. Jonatan Duncan seier i si Normannersoge,
at dei gamle krnikene i Europa, kalla Norden for Nasjonenes Fabrikk. Han fortel og
at den frste normannertida tok til allereide i det 3. rhundret e. Kr.
Til tross for slike klare utsagn har Norge sin rikdom p kjelder, og bekreftande
kjelder p kontinentet, vorte liggande ubrukte. Neppe noko land, Egypt, Hellas og
Romerriket unnateke, har s mange og gode kjelder om si fortid som Norge. Men i
motsetning til andre land har ikkje Norge gjort seg bruk av dei. Kjeldene har ikkje berre
interesse for Norge, dei inneheld og grunnleggande og naudsynte opplysningar til
forsting av utviklinga i Europa bde i det 1. rhundret f. Kr. og i det 1. rhundradet e.
Kr. Andre land sine sogegranskarar har peika p det.
Frankane, har det vorte sagt, ttar opphaveleg fr Mauringania, d dei rundt r
240 e, Kr. dukka opp p kontinentet. Mauringania er eit gammalt namn p Norge.
Gotane som overfalt kontinentet som en bisvrm p same tida, kom fr Skandinavia.
Romerske kjelder fortel det, i flge Jordanes. Av Flateyarbok gr det fram at det var
Ringerikskongen Halvdan Gamle (Sterke) (241-261) som stod for det.
Paul du Chaillu fortel i The Viking Age at nordbuane fr Skandinavia m tidleg
i det 1. rtusen ha kolonisert det meste av Britania. Skotsk folkeml og daglegtale har ein
god del kjennbare norske ord, som ein ellers ikkje finn i gaelisk eller engelsk. Det kan ha
berre ei orsak, at eit norsktalande folk ein gong i tidlegare tider har vore eit vesentleg
innslag i Skotland.
Islandske kjelder fortel om Norge si oversedde hunersoge, ei soge som er
gjenkjennbar og bekreftbar i andre land sine kjelder. Men ingen har hittil teke desse
kjeldene i bruk. Desse kjeldene fortel og bekreftar at nordmenn heilt fr omlag r 1 000 f.
Kr. vart kalla hunar. Ogs Herodotes omlag 450 f. Kr. fortel det same. Saksarane (som er
eit anna namn for gotar) kalla nordbuane for hunar s seint som i det 8. rhundret e. Kr.
Og det galdt nordmenn.
I det 18. rhundret skapte ein franskmann som hadde vore i Kina, skadeleg
forvirring. Han kunne fortelgje at i flge kinesiske kjelder skulle hunane stamme fr eit
mystisk folk som vart kalla Hiung-nu. Det var rein fantasi. Seinare gransking av soga til
det gamle Kina, av ekspertar som kunne bde snakke og skrive kinesisk, viste at det
13

mystiske Hiung-nu mysteriet var reint tankespinn. Det er Norge, og berre Norge som har
kjelder som stammar fr hunane sjlve. Korleis slike kjelder som Volsung Saga, Orvar
Oddr Saga og Tyrfingrsagnet har vorte liggande ubrukte, vil neppe nokon gong kunne
forklarast, srleg nr ein veit at dei stemmer heilt overeins med kjelder fr Bysants og
kontinentet.
Skandinavane hadde ein langt hgare kultur i det 1. rtusenet, enn det folka p
kontinentet nord for Alpane hadde, hevdar den engelske sogegranskaren du Chaillu. Han
seier og at arkeologi syner at kulturen i Norden stammar fr land sr for Svartehavet. Det
siste ser ein og av Rimbelga. Der heiter det at opphavet til norrnt ml er fr den tida d
tyrkar- og asiamenn slo seg ned i Scandinavia. Det same seier andre kjelder som t. d.
Snorre Sturlason. Skandinavane m svrt tidleg ha hatt vpen av metall.
Det er difor grunn til vise dei gamle ttelistene for Norge sine gamle kongar
langt strre merksemd. Dei listene gr nemleg heilt attende til Adam og kjende kongehus
i Egeeromrdet. Og norske arkeologifunn syner egeerkultur her med oss, fr omlag
midten av det 2. tusenret f. Kr. Nettop eit fotfeste i den tid sin hgkultur i Egeeromrdet,
forklarar den dominerande rolla dei nordiske folka hadde i lange tider, over dei meir
primitive folkeslaga p kontinentet. Og nr ein gr inn i kjeldene kan ein ikkje unng og
oppdage at det var Norge som var Skandinavia sin leidande nasjon. Det er noko seinare
sogefolk har skuggelagt.
Det er denne glymde soga som forklarar kvifor Norge var Nasjonenes Fabrikk.
Men for forst den rolla, m vi kjenne til det norske folket sitt opphav.
Nordmenn var ikkje nordmenn i det heile, den frste tida. Dei vart frst nordmenn d dei
slo seg ned her i Norge.

14

Frygia, verda si frste stormakt

Det frste organiserte folket (Riket) vi hyrer om i soga, er eit hetitimperium sr
for Aralsjen, mellom Kaukasus og Aralsjen. Men d er vi attende i veidetid d Cro
Magnon rdde, og fr den siste istida var slutt. Dette folket m tidleg ha vakse seg stort og
sterkt, slik at det vart trongt om plassen, og dei mtte ekspandere i alle rettningar.
Austover mot Kina og India, og srover mot det som no er Iran og Iraq. Dei drog nok
nordover og, men der stoppa isen dei. Den store ekspansjonen vart vestover inn i
Vesleasia og Svartehavsomrdet. Dette var fr den tida som vi har skrevne kjelder fr.
Berre arkeologiske funn kan fortelgje om desse folka, og funna er sparsomme. Men det er
grunn til tru at vogga til vrt folk og sivilasjon, stod her nokon stad.
I kjelder fr Hellas, Egypt og Midt-Austen, fr vi vite litt om Vesleasia og
Svartehavslanda si frste soge, fr tida d Guti (gotane) nordfr innvaderte vesleasiatiske
omrde. Det var ikring r 2 500 f. kr. Desse gutiane er i dei same kjeldene kalla Hatti,
seinare hetitar, medan egyptarane kalla dei Kheti. Tripolye-kulturen eller
Stridskskulturen, vaks fram i Skytia, (Stor-Litauen) rundt r 3 500 f. kr. fortel E. D.
Phillips, men kom opphaveleg fr omrdet sr for Adriater-havet. Dei rdde frst over
omrdet p austsida av stersjen, men dekte seinare vestsida og deler av Sverike
oppover mot Vrmeland. Omrdet deira vart p andre tungeml kalla Gonia, og
innbyggarane vart kalla Budinar. Det er fr dette omrdet det indoeuropeiske mlet har
breidd seg utover. Herodotes fortel at det nord for Skytia ikkje budde andre folk i hans
tid. ( 484 425 f. Kr.) (Gresk historikar)
Desse budinane hadde lys hamlet, raudleg hr og bl augo, fortel Herodotes
vidare. P same vis som Egypt-dynastia sin stamfar Kam hadde. Kam, son til Noah, vart
stamfar til dei egyptiske faraoane ikring r 1 600 f. Kr. Litt forvirrande vert det d at
greske sagn fortel at budinane ttar fr grekarane. Hellas vart ydelagd av Storflaumen
(Syndefloda) i 1756 f. kr. og vart bygd opp att av eit nytt folk som kom fr Vesleasia.
Budinane hadde d lenge vore p plass i Stor-Litauen. Likevel s kan det vera rett, avdi
Ura-Linda fortel om krekalendarar (Krkefolket) eller grekarar lenge fr flaumen. Etter
det som vert fortalt, levde det d krekalendarar heilt fr Karia, det opprinnelege
krkefolket sitt land i Vest-Vesleasia, i egeeromrdet, til Det Fjerne Krekaland, som ser ut
til ha vore omrdet rundt, og sr for Adriaterhavet. Det m ha vore desse tidlege
krekalendarane som budinane hadde sams opphav med. I flge gresk tradisjon (Seton
Lloyd) var danois eit dynasti fr Orienten, som i fjern fortid hadde etablert seg i greske
omrde. Dynastiet tta fr ein Belos, og Belos er namnet p ein gotergud, Baal.
Hatti, som i hovedsak var ei av dei tolv ttene i Meder-folket (Ariane), skal i fylgje
Vera- Linda ha hatt svart stridt hr. Det gjeld likevel berre ei av Meder-ttene, Magi,
som kongetta kom fr. At den same kongetta seinare kom til Norden, ser vi av at dei
ogs d nytta ttenamnet Magi. Det finn vi i Huldar Saga. Men, ei anna av Mederttene kalla seg Bud. (Herodotes 1. 101) Det var truleg dei som vart Budinar. Ei tredje
Meder-tt var asagarti fr Asagarta, dei som i Norge vart kalla sar, fr sgard, d dei
15

kom hit, og som mellom andre Hlyg- og Ladejarlane tta fr. Namnet Dane, var og eit
folkeomgrep knytt til Hatti og Svartehavs-omrdet.
Omlag 2 000 r f. kr. veit vi at Hatti hadde eit sterkt rike bortimot grensa til Kina.
Ei gruppe av dette folket ekspanderte inn i Kina. Ein av hovedattributtane til hattiane var
oksen. Kongane deira vart kalla Vind-kongar, der Vind tyder himmel (gudekongar). I
flge Kina sine oldkjelder erobra eit hgtstande folk vestfr, Kina, som d var eit
steinaldersamfunn. Fr dette erobrande folket reknar ein med at Kina sin jordbruksgud
ttar, guden hadde oksehovud. Legendane sin stamfar til det kinesiske folket, Kina sin
versjon av Adam, var Den Gule Keiser. Hovedfienden hans var eit folk som kinesarane
kalla Chih-yu. Det folket hadde bronsevpen, medan Den gule Keisar berre hadde pil
og boge. Den gule Keiser var Himmelen sin Son, alts ein gudekeisar. Berre
Frygerane og Hattiane hadde bronsevpen i den tida, som vert fortalt vere omlag 2.000
r f. Kr. Det var alts gotane (budinane) som i si tid sette igang hgare kulturbygging i
Kina. Dette gjeld ogs India, der dasyes (danaans) bygde den frste hgkulturen og
grunna hindu-isma, og der Ericepaios Phanes (kjend gotarkonge) si erobring r 1.590 f.
kr. gav nye impulsar til kulturbygging. Tida vert bekrefta av arkeologar. Hans folk vart
kalla ariar, noko vi veit er det same som hetitiske mederar, eit folk av fleire tter, og der
kongetta kom fr magi-tta. Tamhest vart introdusert omlag samstundes bde i Kina og
Egypt, omlag 1.500 r f. kr. I begge landa var det p den tida Hetit-dynasti. Tamhesten
kjem fr Sentralasia.
I aust og nord for Vesleasia vart folket kalla daha og daas, medan grekarane sa
danaans og egypterane daniuna. Dei var grannar til Frygia som var det frste folket som
utvikla metallurgi i Kaukasusomrdet. Dei hadde monopol p slikt i lange tider.
Frygerane var blonde og blygde, og likna alts meir p budinane enn det magiane
gjorde, som Ura Linda seier kom austfr. Nr budinane sin stridskskultur dukkar opp
arkeologisk omlag 3.500 r f. Kr. var det med ein viss koparkultur, om enn noko sparsam.
Det peikar mot eit opphav i Kaukasusomrdet som grannar til frygerane.
Vidare veit vi at den egyptiske faraoen Sesostris den 3. Khekure, 1887-1849 f. kr.
erobra Kolkhos i det indre av Svartehavet, mot Kaukasus. Egyptarane busette seg der.
Sesostris, var ein Horus (gudekonge), namnet som truleg var grunnen til at folket seinare
vart kalla Hurri, i assyriske kjelder. Hurry-folket rdde seinare over landet aust for Halysbogen ved elvane Halys, Nahria og Nahrin. Men Vesleasia hadde vore sentrum for ei stor
og mektig soge lenge fr desse tidene. Vi fr eit ymt om dette, nr vi hyrer at egyptarar
fortalde Herodotes at Frygia var eit langt eldre rike enn Egypt. Det same seier Trogus
Pompeius fr det 1. rhundre e. kr., at grekarane rekna skyterane og Frygia som verda sitt
eldste folk.
Den einaste kjelda som fortel litt om det ukjende oldriket Frygia, Kolkhos og Ur
Artu, er Ura-Linda Kronika. Ei avskrift av den overlevde i Frisland. Hovudopplysningane
i den er bekrefta av arkeologi og andre land sine kjelder. Dette er truleg det store
hetitimperiet aust for Frygia som strakk seg vidare austover forbi sydenden av det
Kaspiske havet mot Afganistan. Det ndde og Donauland og Russland nordover mot
Ural. Folket som levde her kalla frygerane for Finda, alts asiatar. Frygerane (gotane)
hadde og busett seg her i mindre omrder, som Juttenland og Danaan. Desse hadde
16

handel med Frygia, men ellers var der lite kontakt. Folket her, vert det fortalt, var for det
meste kortskallar (asiatar) som likna p egyptarar.
Ikring r 1.500 f. kr. vandra hebrearane ut fr Ibria i Kaukasus, hetitriket syd for
Aralsjen, og for nedgjennom det som no vert kalla Iraq, til Kaldea (Sumer), landet
mellom Eufrat og Tigris. Abram vandra fr det som vart kalla Ur i Kaldea til det som no
vert kalla Palestina, og vart stamfar til det gamle Israels-folket. Israelarane var eit hgreist
og kraftig bygd folkeslag med rette bein, lys hamlet og raudlette kinn. Dei hadde lyst gult
eller lyst raudt hr, som var glatt og mjukt. Juda vart konge etter far sin Jakop, og
etterkomarane hans vart kongetta etter han. Israelsfolket ndde toppen av si makt og
utbreiding under kong David. Etter sonen hans, kong Salomo, vart riket delt i to,
Judariket og tistammersriket Israel. Israelsriket besto ikkje lenge, allereide omlag 700 r f.
kr. angreip Assyria landet. I ra 721 til 718 f. kr. vart alt folket med eignalutar (mest sauer
og kveg) bortfrde til Assyria som trlar, og assyrarar flytta inn i staden og vart
Samaritanar. I Assyria blanda dei seg med assyrarane, glymde mlet sitt og namnet sitt,
og snakka assyrisk i staden, dei vart og heidningar som dyrka dei assyriske (gotiske)
gudane framfor sin eigen, Jahve.
Dermed var dei ute av soga for ei tid, og vart kalla Det forsvunne
tistammersriket. Amerikansk forsking i det tjugande rhundret e. Kr. meiner no ha
funne dei att. Omlag hundre r etter bortfringa vart Assyria angrepe av Persia/Mediakongen Darius. Dei trengde bde assyrarane og trlane deira nordover og inn i Frygia og
Europa. Darius erobra Svartehavs-omrdet heilt til Egeer/Donau-omrda i Europa. Der
blanda tistammefolket seg p nytt med frygerane/gotane, for s emigrere saman med
dei til Skandinavia, dei Britiske yane og Nordvesteuropa. Dei fleste av assyrarane stogga
i Saksland.
Som nemnt, angreip kong Darius i det 5. rhundret f. Kr. Assyria. Noko seinare
dukkar det plutseleg opp ei ny skytar-tt i det nordlege Kaukasus i Russland. Skyterane
og Kimmerane vert no omtala som eit folk av den russiske historikaren Boris Piotrovsky
ved Eremitage-Muset i St. Petersburg. Skyterane kan godt vere eit samlenamn for fleire
tter, skriv Mikkel S. Kragh, men i alle fall vandrar dei no inn i Krim- Ukrainaomrdet
med store kvegflokkar, og vart seinare kjende for forsyne hellenarane med korn.
Omrdet til dette folket vert av historikarar kalla Skytia, og er det same landet som
Snorre kallar Store Svitjod. Sverike kallar han for Svitjod.
I Krim/Skytia er det funne mange jdiske gravsamlingar. Desse gravene er datert
fr r 580 f. Kr og til Kristi fdsel. I mange av desse gravene er det funne hebraiske
manuskript, og dei er pynta med israelske symbol og dyreteikningar fr den Nre Austen.
Nokre av tekstane er omsette av Herbert Bruce Hannay, og lyder slik:
Eg er Jehudi, son til Moses, son til Jehudi den store, ein mann av Naftalis tt,
som vart deportert saman med andre av dei israelske ttene av prins Salmanassar, fr
Samaria i kong Hoseas si regjeringstid som israelsk konge. Dei vart frde til Halal, til
Habor - som er Cabul til Gozan og til Cheronesus - som er Krim. (Haberman, s. 129)
Det er funne tusener av gravsteinar i skytiske gravplassar p Krim, med hebraiske
innskrifter. Av desse er 700 omsett av professor Chwolson fr Petrograd:

17

Dette er Bukis gravstein, son til presten Itchak; m hans kvile vere i Eden ved
tida for Israels frelse. I r 702 av vrt eksil
Til ein av dei trufaste i Israel, Abraham ben Mar-Sinchah fr Kertch, i r 1682
av vrt eksil, da Rosh Mescheks sine utsendingar kom til Kiou vr herre Prins David,
Halmah, Habor og Gozan, til staden som Tigleth Pileser hadde frt Rubens og Gads
sner i eksil, og der halvdelen er spreidd langs heile kysten .. s langt vekk som Kina.
(Haberman s. 130)
Men hebrearane hadde teke til vandra ut lenge fr Assyria angreip, og av ymse
grunnar. Hovedgerunnen var truleg at folketalet hadde vakse fr kanskje 3 millionar d
dei vandra ut fr Egypt, til truleg 13 millionar p 700-talet f. Kr. Difor tok det til verta
trongt om plassen. Fnikia var ein semittisk sivilasjon som i oldtida lg langs kysten av det
som i dag er Libanon og Syria i det gamle Kanaan. Den israelske tta Dan var fordelt p
to omrder i Israel. Det nordlege omrdet saman med Naftali, grensa til Fnikia.
Amerikansk forsking meiner at fnikarane var av Dan si tt, og at Dan saman med
fnikarane var eit sjfarande folk. Dei skapte koloniar i heile Middelhavs-omrdet,
mellom anna p Kypros, Kreta, Kartago og Hellas. I Hellas hadde dei koloniar s tidleg
at dei var med i krigane mellom Sparta og Troja, d Troja vart ydelagd. Kolonien i
bystaten Kartago vart s sterk at han truga Rom, og vart ydelagd i Punarkrigen r 146
f. Kr.
I det 9. Hundredret, skreiv jden Eldad ben Mahli i eit brev til jdane i Spania:
I Jeroboam sine dagar 975 f. Kr., nekta Dan g til krig mot Juda, d dei ikkje ville
yda blodet til brrne sine. Difor drog han fr Israel med heile tta si, til Hellas (Javan)
og til Old-Danmark
Frygia var eit folk med uvanleg hg kultur alt medan nabofolka levde i
steinalderen. Det var eit matriarkat (kvinnestyrt) med stor likestilling og humane lover,
men til hrsjefar valde dei menn. Frygerane var folket med gult hr og bl augo, noko dei
la brett p. Det vert fortalt at dei hadde kolonisert heile Europa, og spreidd seg langt
utafor sine eigne grenser. I lange tider hadde frygerane monopol p matallurgisk know
how. Dei hadde bronsealder eit par tusen r fr andre nasjonar, og ogs jarnalder tusen
r fr dei andre. At dei hadde vpen av metall, forklarar frygerane si maktstilling og
ekspansjon. Dei hadde hatt reidskapar av kopar alt fr det 6. rtusen f. kr. og fr det 4.
rtusen var dei spreidd over heile Europa, kanskje heilt til Norge.
Overdronninga hadde titelen Mor. Ho hadde borgkvinner som lokale leiarar.
Kongen leida hren, men i ei rolle svarande til Marskalk. Det var forbode ved lov gje
asiatar og negrar statsborgarskap. Frygarane hadde berre ein gud, som dei kalla Wralda.
Han skulle dei tilbe, men det var forbode laga seg bilete av han, for han var ei nd som
hadde skapt menneskja og jorda. Jorda var symbolisert ved ei kvinne kalla Irtha, som var
mor til tre dtre. Den lyse var Frya, den gule Finda, og den mrke var Lyda. Det vart gitt
dtrene menn, og kvar av dei vart mor til 12 dtre og 12 sner. Slik vart Frya ttemor til
frygerane, Finda til asiatane og Lyda til negrane.
Sentralriket (Anatolia) vart kalla Wraldas Hav, truleg lese som Ur-Kaldias Hav,
eller berre Havlandet. Det synest frst ha hatt sitt sentrum i Kaukasus, men seinare p
18

den europeiske sida av Svartehavet omlag r 2 500 f. kr. Europearane her synest og ha
hatt ein hg koparkultur som dei har ftt fr frygarane. Men fr dei kom s langt hadde
dei ein stor neolithkultur ikring r 5 000 f. kr. Det galt ikkje berre Donaulanda, men og
land lenger vest, i Stor Litauen, Rhinlanda og Nederland. Vesleasia vart av frygerane
kalla Aldland, men det vart tillagd at landet vart kalla Atland av sjfolk. Det siste er ein
uaspirert uttale av Hattiland, medan Aldland er ei uaspirert form for Kaldia, som og vart
skreve Haldia. D det vert fortalt av Graves, at Haldia tyder av havet, ser det ut som
om Wraldas Hav m ha vore det opprinnelege Ur-Aldland. I Kaukasus heitte eit veldig
gamalt land Ur-Artu. Det er det opprinnelege Ur i Kaldea, heimlandet til Abraham. Det
Kaldea vi kjenner fr sydlege Sumer, mellom Eufrat og Tigris, vart ikkje grunnlagt fr
omlag 900 r f. kr. d utvandrarar fr det frste Kaldea slo seg ned der.
Kaldea er det landet som i greske kjelder er kalla Kolkhos, det er og skreve Kaldu,
Kulhi, Haldia og Aldland. Landvetten var Halia. Av georgiarane vart det kalla Ibria.
Bde assyrarar og egypterar kalla Vesleasia i enkelte samanhengar for Havet, kongeriket
Okeanos i greske legender. Ura-Linda Kronika framhevar at Wraldas Hav gjekk det
ikkje an sigle p. Krnika gr s over til kalle landet Aldland. I legendestil fr den
frste tida, fortel krniken ting som viser at hovedmlet ogs den gong m ha vore eit
oldgermansk ml, fr ei gruppe som m ha lege nr til gammalnordiske ml. Det same
som lingvistar har pvist om hovedmlet i Hetitimperiet. Eit dme p det er at frygerane,
i flge krnika, laga ein koll (haug) som i neste setning vert brukt om eit land. Det er
ordspel p Khaldia og Kolkhos. Slike ordspel, og det at namn p folk og land vart endra
etter som nye folk med andre tungeml vandra inn, har skapt store vanskar for
sogegranskarane.
Av Ura Linda gr det fram at det tidleg har gtt for seg ei innvandring fr
hetitriket i aust, til Frygia, av eit kortskalla folk som likna p egypterar. Det gr og klart
fram at det var ei innvandring, og ikkje ei erobring. Seton Lloyd si Early Anatolia
gjengir resultata som antropologar ved Universitetet i Ankara har kome fram til. Det gjeld
Anatolia sitt tidlege folk. Dei er komne fram til at eit langskalla folk, frygerane, dominerte
landet fr det viste seg teikn til kortskallar (Rundskallar). I overgangen til koparalder. 6.5.000 f. kr. kjem det svake innslag av kortskallar. Men den store majoriteten er
langskaller, som dei meiner er den tids Middelhavs-typer. Litt seinare vert prosenten av
kortskallar strre, sjlv om langskallane ogs d er i majoritet. Av 35 skallar fr tida 2.000
til 1.250 f. kr. er omlag ein tredel, 12 stk. kortskallar. Dette er etter at hetitane tok til
vandre inn. Interessant er det ogs at i den sentrale delen av Anatolia er talet av
kortskallar langt hgare, 42 prosent for menn og 66 prosent for kvinner. Antropologane
konkludarar med at der har vore to innvandringar av rundskallar (Asiatar).
Kanskje har dette samanheng med Storflaumen (Syndefloda i 1756 f. Kr.) som vi
les om bde i Ura Linda og i 1. Mosebok. Det har vore mange flaumar i Anatolia, men
ingen som denne d bde nedre Egypt, Kreta og Hellas/Anatolia vart ydelagde. Etter
flaumen kom det ei stor innvandring til Anatolia av hetitar fr aust.
I 1812 skreiv Burchardt ei bok Reiser i Syria. Han fortel der om ei ukjend
hieroglyphskrift p ein steinrelieff i Hama, Syria. Ingen brydde seg serleg om det d. Men

19

i 1870 vart dette gjenoppdaga av to amerikanarar, Johnson og Jessup. Syrarane nekta dei
ta avskrift av relieffet. Men med hjelp av den tyrkiske guvernren, lukkast det i 1872.
I 1876 hevda A. H. Sayce at skriftene tilhyrde det legendariske men ukjende
Khetariket, eller Hetitriket. Det vart stadfesta av tilleggsfunn i 1880 ra. I 1887 fann ein
s leirtavlene i Tel Atmarna i Egypt, med korrespondanse p akkadisk fr det 14.
rhundret f. kr. og dei gav meir kunnskap om Kheta-riket. Eit par av tavlene var p eit til
d ukjent ml. Det var i eit brev til kongen i Arzawa (Caria) i Vesleasia. Ein norsk lingvist,
J. A. Knudtzon, meinte at mlet dei to breva var skrevne p, likna p indogermansk. Han
vart mtt med avvisande skepsis. Det same ukjende mlet vart og konstatert i funn ved
Mattusa, i ruinane etter oldtida sin hovedstad i Anatolia. Det var i 1893, og seinare er det
gjort rike tavlefunn p same staden.
Det viste seg d at dei fleste av Hattusatavlene var skrevne p det same mlet som
dei ukjende Arsawatavlene, og at Arsawamlet hadde vore hovedmlet i det gamle
Kheta-riket (Hetit-riket). Mange av tavlene var i tillegg skrevne p babylonsk akkadisk,
som igjen lyste mlgta. Gjennom dei akkadiske tekstane, skjna dei no at dei her stod
framfor hovedstaden i Hattiane sitt Land. Det vil seie Hetitane sitt rike, Kheta det
store.
I 1915 viste tsjekkaren B. Hrozny at J. A. Knudzon sin pstand 22 r tidlegare var
rett, at Arsawamlet var av indogermansk herkomst. Men sjlv J. A. Knudzon visste
knapt at det var dei nordiske folka sitt oppvekstomrde han her stod framfor. Og at dette
forklarar kvifor s store deler av mlet her, er gjenkjenneleg i dei nordiske mla. Ei Lve
var det tradisjonelle attributtet til Hetitane, som dei og tok med seg til Norge tusener av
r seinare. Gudane Frey og Frya er og arvegudar fr frygerane. Sumerane sitt kongehus
snnafor mellom Eufrat og Tigris (Kaldea), hadde og goterattributtar. Kongane er
avbilda med lve, ks og ring. Fr omlag r 4 000 f. kr. hadde og sumerane kjennskap til
koparreidskap, mellom anna i form av stridsksar laga av bronse. Det viser funn fr
Ubaid i det sydlege Sumer.

20

Norge fr namn
Det ser ut som om Norge har ftt namn alt lenge fr dei store innvandringane tok
til med kongstter og vanlege understtar. I dag meiner mange av oss nynorsk-folk at
Noreg er den rette forma, som er henta fr gamal-norsk. Dette er nok litt uvisst?
Professor Didrik Arup Seip, dokumenterar at Norge vart kalla Norge i norrne
kjelder fr lenge fr den skalla dansketida. Han pviser det for omlag tida 1.300 til
1.380. Dansketida tok til etter r 1.380, etter at den danskfdde dronninga i Norge,
Margrethe Valdemarsdotter, flytta heim til Danmark og tok riksadministrasjonen med
seg. Bakgrunnen for at det kunne skje, var at Danmark allereide var lagt inn under norsk
riksadministrasjon. Det skjedde d den norske kongetta i 1.376 etter avtale arva den
sonlause kong Valdemar av Danmark.
Men, i Norge var alts riksnamnet Norge brukt lenge fr den tida. Namneforma
Norge er dessutan ikkje dansk. P danske kart kort tid etter, vert namneformer som Norryke (Norrige) nytta. Dette er kanskje meir norsk enn Noreg. Nor-riket tyder Havriket,
som samsvarar med det opprinnelege norske namnet, Havlandet. I eldre
dokumentasjonar fr fr 1.300, finn vi likevel talrike dme p at landet vrt er nemnt
med variantar av Noreg. Det er likevel ei misstyding tru av den grunn, at dette er meir
norsk enn Norge.
For brilliere nytta kanskje det skrivekyndige embetsverket i det eldre Norge
varianten Noreg, for syne at dei hadde viten over det menigmann hadde. Lingvistar
har pvist at Noreg ikkje er norsk, men ein variant av det latinske Norvegia. I andre land
finn vi liknande, som Norwegen, Norrewaye, Norway, Norvege, og p Island Norvegur,
med Noreg i akkusativ.
Det er vel lite truleg at nokon i Norge ville kalle landet sitt Norvegr, som er den
opprinnelege Noreg-forma. Tilsvarande vart sjlvsagt ikkje forma Austrvegr, brukt av folk
som budde i Austrvegr, eller Vestrvegr av folk som budde i Skotland eller derikring. Det
er nemningar brukt i Norge, p folk som budde aust eller vest for Norge. I det ligg ogs
grunnen til at Noreg ikkje finns i norske dialektar, skal ein tru ekspertar.
Norge tyder ordrett Havlandet, og det er pviseleg det opprinnelege namnet p
Landet. Nor, tydde hav eller sj, og ge tydde land, opprinneleg gresk. Ge og variantane ia, og -ie er standard endingar i ei rekkje riksnamn. Norge er i ei rekkje kjelder omsnakka
som Havlandet, Sjlandet og Havet, antan direkte eller i oversetjing. Norske kongar arva
Havet (Saxo) og dei reid p Havet (irske sagn Loch Land) dei kjempa i Havet (Beowolf),
og i Havet var det godt bu (Arthur-sagn). Hrfagre sitt rike var Sjlandet i Historia
Norvegiae. Den eldste sonen til den norske overkongen Olav Ring, ikring r 500, ervde
Havet. Ikring r 430 fekk Helge Hundingsbane Havet av faren sin, overkongen Sigmund.
Ei av fleire omsetjingar av Sjlandet var tysk tunge sitt Seeland. Ogs om Sjlland
vert det sagt at det har vore kalla Seeland. Det har frt til feillesing av eldre kjelder. I dei
fleste eldre kjelder str Seeland for Norge, Sjlandet. Det vert prova av noko den svenske
historikaren Olaus Magnus som levde p femtenhundre-talet, fortel i si Historia om De
21

Nordiska Folken. Der fortel han at Bjarmeland grensar til Seelandie. Det kan sjlvsagt
ikkje vere Sjlland.
Nr ein veit at kimmerane, kariane og sane kom til Norge fr Vesleasia, eit land
som ofte i legender vart kalla Havet, er det lett forst at dei kalla opp att sitt gamle
heimland, slik mange har gjort sidan. Greske sagn er dei eldste kjeldene til riksnamnet
Cumae, som i Norge vart til Gyme, gammalnorsk for hav, med varianten Kyma p
moderne gresk. Romerane omtalar nordmenn som caerulaen, igjen ei omskriving av
riksnamnet Caerula, som tyder hav og havbltt. Havet, og Havlandet, var riksnamn som
fekk skaldar til la norrne heltar ride p havet, eller g p havet, slik dei gjer i mange
sagn.
Kartkjelder for Norge sitt riksnamn i eldre tider er Svecia Antiqua. P alle dei
eldste karta er Norge kalla Nerigon i heile lengda av landet. Neri var liksom nari og nor,
gammalnorske namn p hav. Endinga i Nerigon, gon, stod for Gonia, som i Margonia, og
Gania, som i Mauringania, Havlandet nord for Germania. Gon var ei oldutgave av Scon,
Scania, og liknande, -- det seinare Skandi i Skandinavia. Nerigon var den delen av
Skandinavia som lg vest for Kjlen.
Den norske havguden var Niord, eller Nerthus. Namnet hans var eigentleg ein
titel for landet sin overkonge, ikkje ein gud i eigentleg tyding. Kongen i Norge vart og
kalla Niaredrotten, eit tilnamn vi og finn i formene Nare og Nor. I Volusp finn vi nari
som gammalnorsk ord for hav.
Nokre av forfedrane vre, kimmerane, dei eldste vi kjenner fr soga, kom fr omrdet
rundt Troja i Vesleasia ikring r 1 600 f. Kr. Dei kom med bronsealderen for alvr. Fr
same egner kom og cariane, som erobra mellom anna Norge, eller deler av landet, omlag
r 1.400 f. Kr. p Telegones si bermmelege ferd og felttog til Germania. Fr Trakiatraktene kom dei skytiske gotane til Norden omlag r 400 f. Kr. med jarnalderen. Dei
siste som kom var sane, omlag r 115 f. Kr. Dei meiner Snorre kom fr det
persiskdominerte Asagarta, eller sgard.
Alle desse folka har vore med og farga det norske mlet, men Snorre seier at
sane ga Norge mlet sitt. Dette siste br ein kanskje ikkje ta heilt bokstaveleg, men det
har nok ein kjerne av sanning i seg, sidan eit gammal-germansk ml var eit av tre
hovedml i Vesleasia. Sj- eller havtydinga av ordet Nor, eller formene nari og neri, finn
vi att i persisk nar, assyrisk nairi, gresk nero (vatn), i latinsk nereus (hav, poetisk),
i tyrkisk nehir (elv, vatn). Det er ei misstyding at nor i Norge er avleida av
himmelrettninga nord. Det er omvendt. Nor-begrepet har ftt himmelretninga si tyding i
Germania og nabolanda, avdi Nor-landet lg i retninga mot polen for dei.
Eit anna gammalnorsk ord for hav var marr. Det tilsvarar det latinske mare.
Den skalla Ravennageografen, ikring r 590 e. Kr., kalla Norge for Mauringania, eit ord
vi finn i Margona i Arthur-legender fr omlag r 550 e. Kr. Det er ei oversetjing av
Nerigon. Vestmar i Vestfold er i Den norske krnike skreve Vestmauren, som viser at
Maur og Mar var variantar av det same. Norge vart heller ikkje kalla havlandet avdi det
lg ut mot havet, sjlv om det nok har vore ei medverkande orsak. Namnet vart teke med
til Norge av eit folk som kom fr eit land som vart kalla Havet p mange ml, Vesleasia.
22

At dette er samanhengen, ser ein av at mange andre geografiske namn i Vesleasia og vart
tekne med til Norden. Det er riksnamn som Bodia, Cyme, Dania. Docia, Gonia, Gotia,
Mannia og mange fleire. Alle desse er riksnamn i Vesleasia.
Boddia var kartnamn for landet p be sider av Bottenvika heilt opp i forrige
rtusen. Folket der som vart kalla urfolk, vart kalla budinar, sagt ha bl augo og raudt
hr, av Herodotes. Nordvestlege parten av Vesleasia vart mellom anna kalla Bodia, og
Xenophon kallar folket der Butinias, som han fortel sklte med vin i horn. Dette
vesleasiatiske omrdet vart og kalla Bithynia og Tynia, og av meir greske tunger,
Dardania og Dania.
Skyterane kjenner vi fr omlag mitten av det 2. tusenr f. Kr. og utetter, ikring
Svartehavet. P deira ml tydde boda vatn. Cyme er kimmersk for eit riksforbund i
Vesleasia i oldtid. Dania var landet p be sider av Marmarahavet og Dardanellane. P
tyrkisk vart Vesleasia kalla Dnia, eit ord som p tyrkisk tydde Altet, Verda og Jorda.
Dacia var lydisk for Dania, som vart nytta i namnet Cappa-Docia. Dakia vart seinare
romersk namn for nedre Donauland, og latin for Danmark.
Gonia eller Jonia, var forbundsstaten Panionion, eller Pan, den greske varianten
av Dnia, med tydinga Altet. Avdi Gonia eller Jonia, med ei rekkje variantar , likna gresk
uttale av ord for hund, som Kyon, Kyno, og Iena, vart folket i Panriket kalla hundar.
Ogs folket i Nordens Gonia vart kalla hundar, til dmes av Herodotes og seinare
Aethicus Istricus, ikring r 300 e.Kr. Den siste fortel at folk i Norden hadde hundehovud,
sjlvsagt som morsomt ordspel, eller som attributt. Germanarar kalla og landet for
Kanaan, og canis var hund for latinarane, dei lrde sitt ml allereide p den tid. I
nordiske sagn er folket kalla hunar eller ulvar. Vesleasia sitt Gonia vart og kalla Ascania,
og Aeneas Tor (Telegones) sine ttlingar i Norge kalla seg seinare askaniarar, og brukte
tilnamnet hund. I til dmes namn som Tore Hund.
Gothia var eit Egyptnamn p Vesleasia, Kheta det store, eller Store Gotia. Guti
eller Gutium (goterar), er det eldste folkenamnet vi kjenner for folk i Vesleasia, fr omlag
r 2.200 f. Kr. Ordet er og seinare kjent i forma hatti, og end seinare hetit. Getae er
goter p latin, getai p gresk, jtte p dansk og jotun p gammalnorsk, men ogs gaut. I
flge romerske kjelder fr det 3. rhundre e. Kr., kom gotane fr Skandinavia. Romerane
trudde det avdi det d var glymt kvar skandinavane verkeleg kom fr. Dette gjeld dei
gotane som etter romerske kjelder, angreip Romarriket r 250 e. Kr. leida av ein Cniva
(Neve), men det var Halvdan Gamle, eller Sterke, fr Norge. Allereide ikring r 1.250 f.
Kr. fekk Eygotaland aust for Oslo-fjorden namn. Det var landet fr Oslofjorden og
austover til Gtaelva og nordover til det som no vert kalla Vrmeland, omlag. Det vart
d kalla Gothia, men Gotland og Gotaland i Yngre Edda. Det svenske Gautland, eller
Gtaland, fekk frst namn i det 6. rhundret d den norske Tore Hundfot erobra det, og
gav det namn.
Mannai, eller Kammannu, og Maeonia, og liknande variantar, var i det 2. rtusen
f. Kr. ogs namn p Vesleasia, fordi mann var goter p assyrisk (Frye). Sverike vart frst
kalla Manneheimen. Nairi og Nahria, var assyriske namn p det vesleasiatiske Havet,
sentralriket der. Be namna tydde havet. Egyptiske kjelder fr det 13. rhundret f. Kr.
23

omtalar fleire gonger Vesleasia som Havet, i samband med angrep av folka fr Havet.
Dette riket vart og kalla Van, ikring innsjane Van og Urmia, eit rike som persarane
seinare kalla Asagarta. Romerane kalla same riket for Pontus, som tyder havet.
Tolia var Vest-Vesleasia, betre kjent som Anatolia, eller Himmel-Tolia. Ana var
himmel p sumerisk, medan tholos var ein himling p gresk. Gnes var himmel p
tyrkisk, det ordet vi kjenner att i Gonia. Desse namna er grunnen til at Vesleasia i
legender bde er kalla Havet og Himmelen, s tidleg som r 2.000 f. Kr., d farao
Amenemhet l hadde problem med Himmelen sine grenser. Det vert og sagt i ei
Egypttekst (Breasted) at Himmelen er Havet. I gresk oldtid kjende dei godt til
geografien i Scandinavia, truleg etter kontakt med kimmerane som budde der.
Hyperboreane var det folket som budde der, ved Det nordlege hav.
Rundt r 500 ser det ut som om namnet Havlandet har ftt ei meir avgrensa
tyding, at det no gjeld yriket nordover fr Stad til og med Fosenhalvya, det som d var
ein eigen landsdel, til liks med Viken-riket, Westarfolda, Trndelag og Hlogaland, og
med sin eigen sjkonge. Nr s det latinske mar (hav) og det germanske das Meer
(havet) i veldig tidleg tid, vert omskreve til Mre som namn p ein landsdel, peikar det
mot ei veldig tidleg busetjing av eit stort folk som kunne gjera seg gjeldande p den mten
framom andre i Havlandet Norge. M. Rogne fortel at p den tida vart fylket innvadert
av pictar fr Skotland, som mtte rma undan for normannarhovdingar sr i England
som no trengde nordover heilt til Skotland.
Det er p den tida at Harald Tor vert overkonge bde for Britania og Havlandet
(Norge), og vi fr soga om kong Arthur med setestad p Dolsey (Sandsy).

24

Det norske Gotland som vart Danmark

Gotland-Gotaland-Eygotaland-Alvheim-Lochland-Vikenriket-Danmark
Det er lett vise at det vi no kallar Danmark, i heile det 1. rtusen og fr det, var
det norske Vikenriket, geografisk sett. Det Danmark det vert fortalt om i nordiske kjelder
fr omlag r 890, i den norske danekongen Sigurd Orm si tid og fr, br difor
konsekvent kallast Old-Danmark eller Norge. For det var eit anna land, under eit norsk
kongehus. Danesoga i det 1. rtusen, er norsk soge, fr ende til annan.
Det vi no kallar Danmark, hadde ingenting med nordmannerekspansjon gjere.
Dei danane som sogebkene fortel om, var nordmenn fr Vikenriket i Norge. Sjlv
Haithaburiket (Hedeby) i Schleswig, som hadde ei normannerrolle, var eit heilt norsk
foretak under kongehuset i Westarfolda. Det gr klart og detaljert fram av tyske kjelder.
Old-Danmark var i gamal tid det norske riket som mellom anna vart kalla
Alvheim i dansk folklore, og Fairyland i irske sagn om Lochland. Om Alvheim er det
eldste namnet, veit vi ikkje. Men ellers veit vi at fr det 13. rhundre f. Kr. vart landet
mellom Oslo-fjorden og Gtaelva kalla Gotland, og seinare Eygotaland. Fr omlag r 180
e. Kr., Danmark, og ellers Vikenriket. Vi veit og at dette truleg var ein av dei frste
landslutane vre som vart folkesett i tidleg steinalder. Dette Gotland hadde ikkje noko
med det seinare svenske Gtaland (Gautland) gjere.
I Ynglingesagaen, punkt 27, les vi om kvar vi finn Old-Danmark p
svenskekongen Ottar Egilsons tid, omlag r 470. Det vert der fortalt at svenskekongen
herja med hr i Old-Danmark. Etter dette siglde han fr Danmark srover til Limfjorden
p Jylland. Limfjorden ligg lengst nord p Jylland.
Jomsvikingsagaen fortel tilsvarande i omvendt orden. Kong Guttorm Knutson,
omlag r 850, ba svigerfaren sin Harald Klak som budde i Hollstein, kome til Danmark i
gjesting. Harald Klak sa jatakk, og drog fr Hollstein mot Danmark. D han var komen
s langt som til Limfjorden, vert det fortalt at han ombestemte seg, og for ikkje lenger
nordover mot Danmark, men vende heim til Holstein.
Etter dette m alts Danmark ligge nord for Limfjorden og Jylland.
Wessexkongen Alfred den store, 848-871-899, omtalar Normannaland i ei
skriftleg fortelgjing. Ein norsk hovding kalla Ottar, fortel han om reiseruta fr Skiringsal
nr Tnsberg, til Hedeby i Schleswig. Ottar fortalde at han frst hadde Danmark om
babord (venstre side) i tre dgn, medan han i dei same tre dgna hadde ope hav om
styrbord. Det fjerde og femte dgnet fekk han Jylland om styrbord, og deretter Sjlland.
Det er alts stfold og Bhuslen, som var norsk til r 1658, som vart kalla
Danmark.
I Olav den Heilage sin Saga punkt 61, lar dei Brynjolv Ulvalde i Ranriket
(Bhuslen) seie: Vi bnder veit kvar landegrensene gr fr gamal tid mellom Norges
konge og sveakongen og danekongen. Gtaelva har skilt, fr Vnern til sjen, nordenfor
der, Markane til Eidskog, derifr er Kjlen grense heilt nord til Finnmark. Dette er sagt
noko etter r 1000, etter at Vikenriket har vorte innlemma i Norge ellers, og etter at
25

daneveldet vart delt i Sigurd Orm si tid, omlag r 890. Sigurd Orm, son til den
legendariske Ragnar Lodbrok fr Ringerikshuset som var overkonge for heile Norden,
rdde for Vikenriket, og det vi kallar Danmark i dag, med Schleswig/Holstein og deler av
Vendland.
Med ei dotter av Sigurd Orm, Ragnhild, som vart gift med Halvdan Svarte (etter
Fagrskinna), kom Old-Danmark , som d var den nordlege delen av eit strre danevelde,
over i Hrfagre-tta og vart ein del av Norge.
Den sre luten, Sjelland, Fyn, Schleswig/Holstein, og den nordvestre delen av
Vendland av Sigurd Orm sitt danevelde, vart arva av snene hans. Den frste var truleg
Horda-Knut som dydde i ret 885. Etter han kom broren Eirik Barn Sigurdson, som var
danekonge til r 902. Etterkomarane etter Horda-Knut, gjorde seinare krav p Norge,
som dei etter dtida sin reknemte hadde strre arverett til enn Hrfagre-tta, som berre
hadde arva godsrettane gjennom Ragnhild, men ikkje kongeretten.
I gamle irske sagn er folket i alvane sitt land, Fairyland, kalla danar. Det er fortalt i
samanheng med irske sagn om norsk skattlegging av Irland. I Alvheim vart alltid kongane
kalla alvar, fortel Snorre. Og Saxo kallar fleire danekongar for alvar.
Beowulf, eit anglosaksisk kvad, opnar med: Vi har hyrt om trivselen for
Danmarks trune. Handlingane er fr be sider av r 500. Av stadnamn gr det fram at
Danmarks trune d var i Westarfolda. Av same kjelde gr det fram at kysten i dette
Danmark var svaberg. I Danmark er det som kjent lite av slike.
Saxo har ei forteljing om Brvallaslaget (r 372) mellom danekongen Harald
Hildetann p den eine sida, og norskekongen (rest-Norge) Oluf Fracke og hans svenske
allierte, Ring Ingeldson, p den andre. Saxo fortel at danekongen sine hjemfeller
kom fr Vika.
Etter Lyscander sine kimmerkjelder, var det kimmerane sine Guthi (omlag 1250 f.
Kr.) som gav landet namn, underforsttt Danmark. Det vart d kalla Guthia, = Gotland.
Det gjeld ikkje svensk Gtaland som fekk namnet Gautland av den norske Tore Hundfot,
d han erobra det omlag r 560 e. Kr., etter Rolf Krake sin Saga. Dette vert bekrefta av
Ynglingesagaen, punkt 34. Tore Hundfot er og kalla Gaut, og hyrde heime i Gotland,
som d vart kalla Eygotaland, og i Beowulf, Geatland. Men han var fdd p Voss. Yngre
Edda fortel at Asa-Odin sin son Skjold, omlag r 85 f. Kr. vart konge i Gotland, og same
kjelde fortel og at Gotland seinare vart kalla Danmark. Sonesonen til Skjold, Fredfrode,
er nemnd i samanheng med Frodesen ved Tnsberg. I fylgje Grottesang rdde han d
over Havet, som er Norge vest for Vikenriket.
Det er dette Eygotaland som sonen til kong Rigr Konr Ungr, Dan Mikilatti, dd
r 197 e. Kr., etter Skjoldungasagaen, tok. Han kalla landet Danmark. Dan Mikillati kom
fr Dacia (Vesleasia), som er latin for Daneland. Det var alts namnet p sitt eige
heimland, han sette p Gotland, som han hadde erobra. Men og fr denne tida var folket
i Eygotaland kalla danar, etter Huldar Saga. Det var Yme Aurgelmir sine tlingar som
kom med folkenamnet danar, omlag seks hundre r fr Dan Mikilatti.
26

Daneml vert norsk ml

Vikenriket sitt taleml vart etter kvart talenorm for heile Norge, og vart kalla
daneml etter namnet p riket. Det ser vi klart av mten dansk tunge vert brukt i dei
norrne sogene. Sigvat Skald seier ikring r 1025, i eit kvad om mtet mellom Olav den
Heilage og den trndske ladejarlstlingen Hkon Eirikson i Sogn: Der traff du, harde
konge, ein jarl av tt den beste. Han ung vart berre nestbest der dansk tunge tales. (Olav
Heilage sin Saga, punkt 30)
Snorre Sturlason (1179-1241) seier i fortalen til sine kongesagaer at: I denne
boka let eg skrive ned gamle frsagn om hovdingar som har hatt rike i Nordlandene, og
som har tala dansk tungeml.
Mlgranskarar seier at mlet vrt hyrer til i ei stor mlgruppe som dei kallar
indoeuropeisk, den vart tidlegare kalla indogermansk. Dette mlet har fylgt
forfedrane vre fr landet, eller landa, dei kom fr hit til landet vrt. I denne mlgruppa
finn vi mange ord som gr att i dei mange mla. Dei orda som er knytte til vegetasjon og
fauna, kan gi ein peikepinn om opphavs-omrdet til folket vrt.
Slike ord er bjrk, eik, ulv, gs, kveps, bie, honning, salmon (aure og laks). For
jordbruk har vi sams ord som svin, sau, hest, men ikkje geit. Mengder av andre ord er og
sams, men lite fortelgjande.
Lingvistar meiner at dei sams orda som vi har med andre folk, fortel om eit
opphav i noko dei kallar for Stor-Litauen, det var eit gamalt rike p austsida av
stersdjen. Seinare vart det utvida til ogs omfatte sre luten av Sverike, til omlag
oppover til Vermeland. Dette folket kjenner vi fr omlag r 3.500 f. Kr.. Kulturen deira
vert kalla Tripolye, eller stridsksfolket. Omrdet for den kulturen er nord og nordaust
for Donaumunningen, inkludert Kievomrdet og nordaustsida av Karpatane. Likna med
nabokulturane p den tida, s er det ein heilt framand kultur.
Tripolye-kulturen sine folk, hadde kjenskap til kopar, men hadde ikkje s mange
koparsaker. Dei dyrka jorda og hadde kveite, bygg og millet. Dyrehaldet var geiter, svin,
og storfe, dei hadde og tamhund. Dei levde i store tmmerhus med leirtak, og harde golv
av brend leire. Husa var ikring 33 ganger 10 meter. Dei hadde og flintsigdar, fint mla
keramikk, figurar, leirsegl og sledemodellar.
Snorre Sturlason fortel at det var fr dette omrdet dei frste nordbuane kom.

27

Kimmerane (Gotane) kjem

Eit av dei frste folka vi kjenner til som levde i eit organisert samfunn, er
frygerane. Dei budde rundt Svartehavet og egeeromrdet. Dei var langskalla gotar og
ariar (mederar) med lys hamlet og hrfarge, men med innblanding av kortskalla Findafolk
(Asiatar). Etter at Storflaumen hadde ydelagt egeeromrdet i r 1.756 f. Kr. var det dette
folket som bygde oppat det flaumen hadde ydelagt, men dei hadde ei mange tusenrig
soge fr det. Sentralriket deira, (Anatolia) vart kalla Wraldas Hav, truleg lese som UrKaldias Hav, eller berre Havlandet. Det synest frst ha hatt sitt sentrum i Kaukasus,
men seinare p den europeiske sida av Svartehavet, omlag r 2.500 f. Kr. Europearane
her synest og ha hatt ein hg koparkultur som dei har ftt fr frygerane. Men fr dei
kom s langt, hadde dei ein stor neolithkultur ikring r 5 000 f. kr. som dei tok med under
uorganisert utvandring. Ikkje berre til Donaulanda, men og land lenger nord og vest, til
Stor Litauen, Rhinlanda og Nederland, og til mest heile Nordvest-Europa. Vesleasia vart
av frygerane kalla Aldland, men det vart tillagd at landet vart kalla Atland av sjfolk. Det
siste er ein uaspirert uttale av Hattiland, medan Aldland er ein uaspirert form for Kaldia,
som og vart skreve Haldia. D det vert fortalt av Graves, at Haldia tyder av havet, ser
det ut som om Wraldas Hav, m ha vore det opprinnelege Ur-Aldland. I Kaukasus heitte
eit veldig gamalt rike Ur-Artu. Det er det opprinnelege Kaldea, heimlandet til Abram.
Det Kaldea vi kjenner fr sydlege Sumer, mellom Eufrat og Tigris, vart ikkje grunnlagt
fr omlag 2.300 r f. Kr. d hebrearar fr det frste Kaldea slo seg ned der. Legendestil
fr dette folket fortel at mlet deira ein gong m ha vore eit oldgermansk ml.
E. D. Phillips fortel fr kjelder fr Hellas, Egypt og Midtausten om eit goterfolk
kalla Skyterar, som vandra nordover og slo seg ned i Stor-Litauen omlag r 3 500 f. Kr.
Same kjeldene kallar dei Hatti, seinare hetitar, medan Egyptarane kaalla dei Kheti. Dei
vart og kalla budinar, eller stridsksfolket, og dei var lyse av hamlet med raudleg hr og
bl augo. Dei rdde lenge over landet p austsida av stersjen der dei var etablerte som
stat allereide omlag 3.500 f. Kr., men seinare ogs over vestsida og deler av Sr-Sverike.
Dette var eit jorddyrkande folk, men ikkje av s hg kultur som frygerane. Skyterane
snakka og eit ml med likskap til gammal germansk. Landet deira vart og kalla Gonia.
Fleire kjelder utanom dei norrne, fortel at den norske kongetta stammar fr ein
kimmer (goter) som heitte Dardanus. tta hans kom opprinneleg fr eit stort
hetitimperium i omrdet rundt Kaukasus. Det var dei som bygde Troja omlag r 3.000 f.
Kr. Troja vart ydelagd rundt r 2.300 f. Kr. men gjort udyande av Homr i
diktetverket Iliaden. Flatyarbok har heilt rett tteliste med Celius (Uranus), Saturnus i
Krit, Darius (Dardanus), Erichtonius, og s vidare fr Trojatida. Sverres Saga sin
fremling har det same: Celius, Saturnus, Jupiter, Dardan, Erichtonius, o.s.v.
Saturnus i Krit, skal mest truleg vere Saturnus fr Kreta, sidan han er son til
Jupiter Picusi (Telegones) og fdd og oppvaksen p Kreta. Denne Jupiter er og kalla
Latinus Picusi. Om han heiter det at han vart gravlagd p Kreta, og p gravskrifta str
det Her kviler den Picus som og var Zevs (gud). Picusi var den siste av den seinare
goterkongelina i Skandinavia, som og var farao i Egypt. I Egypt overtok sonen Akhenaton
etter han, men dydde tidleg. Og etter han den ikkje ukjende son nummer to,

28

barnefaraoen Tut ank amon. Goterkongelina i Skandinavia ttar fr ein tredje bror,
Dardanus Apollo.

Dardanus var alts son til Jupiter Picusi og Elektra Atlasdotter, og vart og kalla
Sarpedanus, eller Sarpedon, som gjenskapte Karia (Kroatia). Han var fdd p Kreta,
men drog seinare til Vesleasia. Der var han frst ei tid i Lycia, men grunnla seinare eit
rike med Troja som sentrum. Troja ligg ikkje langt fr Olympia ved Appollonsjen. Her
er det alts ikkje snakk om fjellet Olympen i det nordlege Hellas. Erichtonius av Troja var
son til Dardanus, og han var gift med Astioce Simoneusdotter. Dei var foreldre til Tros av
Troja, som igjen var far til Assarakus, og kalla Ereas, og var gift med Gorgofone
Perseusdotter. Sonen deira var Capys, konge i Dardania, og gift med kusina Themyste
Ilysdotter. Dei vart foreldre til Anchises Munnon, eller Mennon, konge av Dardania. Han
var gift med Venus Troana av Troja, som var dotter til Priamus. Ho vart og kalla
Afrodite av Frygia.
Zevs Picusi levde omlag p same tid som Mosebkene sin Abraham (omlag 1.800
f. Kr.), konge over hebrearane. Han er rekna for vera den faraoen som tok imot
Abraham i Egypt. Dette kan forklare den noko overaskande opplysninga i vallandske
kjelder om domarar i Norden i kimmertida. Kimmerane sin herkomst i Vesleasia, og
srleg Zevs Picusi si tilknyting til Caria, bekreftar det som arkeologane for lengst har
pvist, nemleg at i den nordiske bronsekulturen er det eit tydeleg innslag av egar- og
Mykene-kultur. Grekarane i det 2. rtusen f. Kr. kjende til Cumae (Skandinavia), i nord
ein stad utmot storhavet. Det ser ein mellom anna av innleiinga til Odyssen si bok X1,
der Odyssevs vert tillagd ha vitja landet. Det har han neppe, avdi Odyssen i hovedsak
syns ha vore fiksjon. Der den i og for seg historiske Odyssevs har ftt ei rolle der han
nrsagt mter alle i den tida sitt mytegalleri. Men diktaren har kjent til Cumae-landet
Norge. Odyssevs levde i det 12. rhundret f. Kr. og diktaren Homr i det 8. rhundre f.
Kr.
Etter ha vitja Vindane (Britania?) si y, drog s Odyssevs og fylgjet hans til
Cumae. Vi kom til slutt til Okeanos sin djupe straum, som er grensa for Verda. Der er
buplassane til Kimmerane, svypt i skodde og skyar. Den lysande sola ser aldri ned p dei
med sine varmande strlar,....men grusom natt er for alltid spreidd over desse ulykkelege
skapningane.
Ein annan beskrivelse av Cumae i Epigoni, som nokre trur og er Homr sitt verk, er:
Det evige mrke sine regionar.
Fr det 5. rhundre f. Kr. stammar ein gresk referanse til Hyperboreane bak dei
evig, sndekte Ripaeanfjella, som er strekt til Det nordlege Ocean. Det vitnar om
detaljkunnskap, avdi Montes Ripaeis er fjellkjeda Kjlen p gamle kart over
Skandinavia. Ovid (1. rhundre e. Kr.) er og inne p det same, han fortel at den eldste
kjende kongen i Norge er Botes. Han m ha levd omlag i r 1 780 f. Kr. som er omlag
tretti r fre Storflaumen, eller Syndfloda. Ovid fortel og om sonen til sola, Phaton (den
skinande), som hadde Cymene til mor. Denne Solkongen var ein Apollo, noko som knyter
29

han til Vesleasia, og avdi han levde kort tid fre Storflaumen og var son til Clymene, er
han identisk med Iapetos. Det er den Iapetos som lnte solvogna til far sin, men mista
kontrollen over ho. Denne myta er truleg bygd p at den unge Pateon skulle styre for
faren sin i Caria, i det carry er vogn i mytane sitt ml.
Anchises vart den siste av tta som levde i Vesleasia. I hans eldre dagar kom
Trojanarkrigen, som det vert rekna med gjekk for seg rundt r 1.170 f. Kr. mot kongen i
Mykea, kong Agamemnon. Agamemnon vann etter ein lang krig. Med sonen til Anchises,
Aeneas Tor (konge) ogs kalla Jupiter (gud) i Italia, kom tta til Europa, og vart der for
ettertida.
Etter Trojanerkrigen for Aeneas Tor i exil til Trakia, og derifr til Latium i Italia
med heile folket sitt. Der bygde han bystaten Rom etter at han hadde lagt under seg heile
Italia med Sicilia. Som dorar fr Dardania, vart han kalla Tor i Norden. Som trojaner,
kallar nokre kjelder han Tro, eller Tro, - han vi kallar Tor, som Snorre seier i Yngre
Edda.

30

Tor kjem til Norge

Fr no av tek norske kjelder til rpe at forfedrane vre hadde kjelder om
opphavet til forfedrane sine, og bekreftar langt p veg det som er fortalt i forrige kapittel.
Diverre s er berre deler av desse kjeldene tekne vare p for ettertida. Snorre fortel i
Yngre Edda:
Nr midten av verda...er....Troja, som vi kallar Tyrkland. Der var det tolv
kongedmme, med ein overkonge. Ein konge..... er kalla Munon eller Mennon.
Snorre fortel s at Priamus i Troja var overkonge, og far til Troana som vart gift
med Mennon. Sonen deira var Tro, som alts vart kalla Tor. Denne Tor, seier Snorre,
vart fostra i Trakia. Seinare tok han Trakia, det som vi kallar Trudheim. Det stemmer
med at grekarane kalla Trakia for Troad.
Fr Trakia drog Aeneas i herferd til mange land, og han vart gift med ei
spkvinne som heitte Sibil, eller Siv, som Snorre og fortel om. Sonen deira var Lorride,
som i Trymskvida og vert kalla Tor. Dette er ting som i hovedtrekk stemmer med det
andre kjelder fortel om Aeneas. Dette Tor-begrepet vart og knytt til hans nraste
etterslekt. Snorre si spkvinne, var truleg ei sibylinne, eller kvinneleg prest, noko
namnet Sibil synest tyde p.
Flateyarbok har omlag det same. Der fortel dei om Priamus si tt bakover til
Erichtonius, ei anna line enn den dottersonen Aeneas kjem fr. Dottera til Priamas er der
kalla Troanaan, gift med Munnon eller Mennon, konge i Troja. Dei vart foreldre til Tror
som vart kalla Tor, og far til Lorrica, kalla Hlorida, Lorride o.s.v.
Sverre si Saga fortel og om Troanas farstt nesten korrekt heilt til Japhan (Jafet,
son til Noa). Men Troanas ektemann vert ikkje nemnd, berre at ho vert mor til Tor, far til
Lorek o.s.v.
Vergil (70-19 f.Kr.) fortel om Aeneas i Aeneiden, og bekreftar dei nraste
tledda, og at han i Italia vart gift med Lavinia som var dotter til Latinus, konge i
Laurentium. Fr Laurentium kjem nok det nordiske tilnamnet til sonen til Aeneas,
Lorride. Aeneas vart konge i Laurentium, som vart omdypt til Troja, til minne om
heimlandet hans.
Geoffry of Monmouth gjengir ttelista mest korrekt av alle kjende kjelder. Han
fortel at sonen til Aeneas og Lavinia, Ascanius er fdd i Troja, men det er nok det
italienske Troja, det omdypte Laurentium. Fr Ascanius har og dei nordiske
goterkongane teke namnet sitt, nr dei kallar seg Askaniar. Det gav dei og bannermerket
deira, ei ks, som er ascia p latin.
Titus Livius (omlag 59 f. Kr. til 17 e. Kr.), fortel at Aeneas frst drog til
Makedonia, den gong meir eller mindre det same som Trakia. Derifr for han til Sicilia,
og s til Laurentium der han traff kong Latimus. Aeneas vart ny konge for latinarane
(italienarane) etter Latimus, og var gift med dottera hans, Lavinia. Han angreip Etruria
(sentral Italia) og vann. I Italia vart kong Aeneas kalla gud og nemnd som Jupiter
31

Indiges. Indiges tyder den lokale hero. At han vart dyrka som Jupiter, alts Zevs, fortel
at han og var ein Tor for meir germanske (nordiske) tunger. Sonen Ascanius hadde
tilnamnet Julus, som tyder den gyldne, og ham vart stamfar til tta som Julius Caesar
kom fr, dei som vart kalla Julianarane.

32

Aeneas (Tor) erobrar Italia, Gallia, Wales og Vesteuropa

Etter at Aeneas hadde lagt under seg heile Italia med Sicilia, og vorte konge og
Jupiter (gud) der, drog han vidare vestover til Gallia (Frankrike), som ikkje synest ha
bydd han serlege vanskar med erobre. Derifr drog han over den engelske kanalen, i
flge The Holy Kingdom av Brian Gilbert. Der erobra han Cambria (Wales) og det
srlege England. Der grunnla han eit rike som delvis har besttt heilt fram til i dag. Etter
at Romerriket vaks fram og erobra deler av Britania i frstninga av vr tidsrekning,
gjorde dei engelske kongane arverett gjeldande overfor Romarriket, med visning til
Aeneas Jupiter.
Fr Cambria, heiter det at Aeneas drog vidare oppover den britiske kanalen med
flten. Men at han tok landeveien nordom Alpane, attende til Italia. Denne reisa gjorde
Aeneas for sikre seg vest-Europa, som d var folkesettt av utvandra veidefolk fr Frygia,
i ein intern arvestrid. Ovid fortel at Aeneas gjorde mange lange reiser. P ei av desse kom
dei ut av kurs avdi dei ikkje hadde kjentfolk ombord. Skipa hans kom d mellom anna
nord for Cambria til eit land som vart kalla Ischia. Der hadde folket bl nasar, i tillegg til
gul pels, for halde varmen. Dei snakka eit s bablande ml at det ikkje eigna seg til
hyre. Men Aeneas siglde vidare, forbi brattberget Parthenope, og der var Cumaes
kystar. Desse kystane var ei strekning med tangvoksne farvatn. Der i Cumae, mtte
Aeneas ei sibylle som fortalde han om ein Apollo som eingong i fortida, hadde vitja
Cumae. Med denne sibylla fekk Aeneas ein son som dei kalla Lorride. Dette stemmer
med greske sagn, som seier at Dardanus, som og vart kalla Apollo, var Hyperboreane sin
konge. Denne sibylla, fylgde med Aeneas attende til Italia, men derifr vart ho jaga
heimatt av dronning Lavinia. Tvillingane Artemis og Dardanus, fdde ho leine i
heimlandet sitt, Cumae (Norge).
Goterkongen Athalaric i det 6. rhundret, sa at Cassidorus i si gotersoge prova at
goterkongane fr Norge sitt kongehus, hadde hatt ei fortid i Rom. Slike sagn br vi
kanskje ikkje glyme.

33

Skyterane (gotane) kjem til Norge

Tripolye-kulturen, Stridsksfolket, kom til i Stor-Litauen omlag r 3.500 f, Kr. (E.
D. Plilips). P omlag same tid tok den skytiske ekspansjonen fr dette omrdet til bde
vestover inn i Europa, og srover mot Balkan. Den frste koparutvinninga i Karpatane
tok og til p denne tida, og nettop fr Stor-Litauen skal det indo-europeiske mlet ha
spreidd seg.
D kong Darius av Persia kom til Trakia p erobringstokt ikring r 500 f. Kr.,
men fr han ndde Ister (Donau), kua han fleire namngjevne folkegrupper. Ei av desse
var gotar. Desse var dei mest tapre og ansette av dei trakiske folka, fortel Herodotes. Han
fortel og at dei var dei einaste som gjorde verkeleg motstand.
Herodotes skil mellom skyterar og gotar, men skyterane var ei av dei tolv
goterttene. Kjelder i Rom omlag 250 e. Kr. slr fast med referansar til gotane sine eigne
kjelder, at Skandinavia var urheimen deira. Norskekongen Halvdan Gamle angrip
romerane i Trakia omlag r 251 e. Kr. Derav synest det som om at nr desse gotane p
denne tida var i Hellesponten (nordvestsida av Svartehavet), s var det som fylgje av og i
samanheng med det norske kongehuset sin ekspansjon i Gualas ( omlag r 1200-800 f.
Kr.) og i Bar Tatuas tid. Omlag eit hundre r seinare, vert gotane nemnde i Trakia i
samband med soga om Makedonia. Goterkongen heiter d Aerth (Jord), og er nemnd i
norrne sagn. End seinare vart desse gotane blanda med den Vendiske gruppa BastaMer.
Den fr nemnde Aerth, son til Yme, fekk sonen Bergelmir, som norrne kjelder
fortel vart stamfar til heile den vonde jotun-tta (gotertta), P. A. Munch sine Norrne
Gude- og Heltesagn. Ogs sagna knyter opphavet til den norske jotuntta (jdetta) til
Trakia (Snorre sitt Trudheim), men det er etter Saxo.
Korleis det gotiske kongehuset for Trakia-gotane kom attende til Norge, er vi
ganske godt orienterte om, til og med at det skjedde i r 368 f. Kr. Arkeologane har
funne at jarnet og jarnalderen nettop gjorde sitt inntog i Norge p den tid. og d Trakia
var eit av f land med jarnkultur d, stttar og det opp om det same.
Eldre Edda sitt Volusp innleidar med fortelgje om ei periode i Koll-tta si soge:
Jotnar eg hugsar i Opphav fdde.rleg var det Yme bygde, og ingen ting var
til fr Bor sine sner ba bar lyfte seg, dei som Midgard mektig skapte
Vlusp har s ei opprekning av fordums glymde heltar, og seier mellom anna:
Fr Sals steinar (stein = fyrsteslott) sette dei ut mot Aurvangstadar og Joruvollar.
Aurvang var eit Karpatrike. Jorvollar var ved Hellesponten.
I Yngre Edda si Gylvaginning heiter det at Snene til Bor drap Yme. Bor sine
snar var Fenrisulven, Midgardsormen, Sleipne og Nare (kjem vi attende til). Volusp
sine ord hver bra inn med det vi ellers veit skjedde.

34

I dei same to kjeldene, Volusp og Gylvaginning, finn vi og ei slags bekrefting p

at Fenrisulven sine sner, Othin Wecke, Wili og Ve, er identiske med bror-settet Odinn,
Hnir og Lodur. Volusp seier nemleg at brrne Odin, Lodur og Hne skapte
menneskja, medan Gylvaginning seier at snene til Bor, Odin, Ve og Vili gjorde det.
Det som eigentleg vert fortalt, er at dei skapte riket som vart kalla Manneheimen,
det seinare Sverike.
Yme, eller Byleift, er i Chronica Hungarorum kalla Beler. Han var alts ein Bal,
ein gudedyrka vsteprest-konge, etter dtida sin skikk. Felling av ein Bal, tyder maktskifte.
I dei nraste to hundrera, er det Fenrisukven Vale sine tlingar som har hovedrolla i
Europa si soge nord for Alpane, Norge inkludert.
Yme sine tlingar heldt stand i Sverike og i omegnane til Trakia, og dei kom
sterkare attende seinare. Dei vart ttehus for praktisk tala alt kalla bltt blod i Europa,
i ei soge som er sterkt knytt til Skandinavia.
Men la oss frst fylgje tta til Fenrisulven eit steg frametter. Det er Saxo Grammaticus
Lang som let oss f vite at Othin Weche var vsteprest-konge i Bysants, men med eit
mellomspel i Sverike. Fr Bysants drog han i eit slags eksil, truleg til si nordiske tt. I
mellomtida overtok Oller Othin ei tid, hans rolle i Bysants.
Opplysningar om desse hendingane, finn vi i soga til Makedonia, med god hjelp
av Saxo som seier i klartekst at dette skjedde i Bysants. Om sjlve handlingane er dei
makedonske kjeldene samstemte. Men i dei makedonske sogegranskarane sine seinare
freistnadar p finne ut kven hovudpersonane var, er det knapt to kjelder som er like.
Dei har ganske enkelt ikkje kjent dei innbyrdes ttesamanhengane, avdi det var eit
framandt kongehus som overtok.
Tronskiftet i Bysants, mellom Othin Wecke og tremenningen hans Oller Othin,
skjedde i ret 368 f. Kr. D vart det Oller-Othin sin tur dra til Uppsala. I Skandinavia
var det sams tt for dei be. Etter Zaxo, vart Oller-Othin seinare drepen av danar.
Bysants hadde no vorte sagna sitt Valhall. Etter den frisiske Ura Linda Chronica,
lg Walhallagara i frstninga i Hellesponten sitt nabolag, visstnok i Valakiet i Donaudeltaet, det som no er Bulgaria. Stavingane Val- og Bul- er variantar av det same, den
same varianten som vi finn i Vale og Bal-. Snorre i Heilag Olav sin Saga, punkt 187,
kallar Bulgaria for Vulgaria.
Avdi Odin-kongane i Valhall ogs var kyrkjefyrstar og overkongar for Norden i
dei tidene, noko sagna klart seier i Uppsala-samanheng, vart Valhall hugsa i norrne
sagn, lenge etter at folk hadde glymt soga om grunnen til det.
OthinWecke er identisk med Perdicca lll, som er nemnd i Bysants fr 368 til 360 f.
Kr. Det et rekna med at icca i Perdicca, har vorte til kortnamnet Wecke. Perdicca var
bror til Philip ll, som er identisk med Odins noko anonyme sagnbror Vili. Philip ll vart
rekna som ein framand despot av makedonarane, som sttta to andre fyrstar. Dei som
sttta Philip ll vart kalla fordarar av landsmennene sine. Han var fdd i ret 382, vart
35

konge i 359, og dydde i ret 336 f. Kr. Han var far til Alexander den Store. Det er dette
som forklarar at det vert sagt at normannane tta fr Alexander den Store sine generalar,
mellom anna i Witichindi Annals. ret fr Perdicci lll kom til makta igjen, hadde ein
inntrengjar vore konge (Odin) i Bysants, men like truleg, s var det Perdicca som var
inntrengjaren. Rivalen heitte Alexander ll, som er identisk med Oller-Othin hj Saxo.
Oller er ei kortform for Ale i Alexander.
Fenrisulven Vale si brordotter Natt Naredotter, er gift med ein Odin. Han er kalla
Anar og Allfader. Ettersom ho levde i same generasjon som Oller-Othin, synest formene
Oller, Allfader og Anar vise at det har vore Alexander ll ho har vore gift med. At OllerOrhin var gift med dottera til Nare, kan i seg sjlv forklare kvifor han drog til Norden, d
han i ret 368 drog i eksil. I samband med same tida skriv Saxo at gudane heldt til i
Bysants. I neste generasjon, som sonen til Othin Wecke, Balder hyrde til, vert det sagt at
jarlen Fr, var gudane sin stathaldar i Sverike.
Denne Fr, som er ein av fleire Frar, vart sjlv rekna som gud i Sverike. Han vart og
kalla Sverike sitt verje.
Dette at fyrstane vart kalla gudar, og Gud, var alts ikkje berre noko som vart
gjort i middelhavsland, men ogs i Norden. Det same vart og gjort i det hgkultiverte
Romar-riket. Keisarane der vart tempeldyrka som guddommar i si samtid, i Jupitertempel, s seint som i det 3. rhundret e. Kr.. Bysants var p den tida Othin-Wecke
levde, sentrum i eit europeisk imperium eller storrike. Det synest ikkje ha omfatta Skytia
Magna, som var Russland. Men det omfatta stersjlanda og Sverike, og
Vendland/Germania og Gallia.
Karpatane sine rheimar og Skytia synest i den fregande tid ha vore Yme
Aurgelmir og tlingane hans sine domene. Det gjer det naturleg at mora hans, AudHumbla, var fr Krim. Sonen til Yme, Aerth, vert kalla skytarkonge, og folket hans
skytiske gotar. Dei heldt til i omrda like nord for Trakia, og i Trakia.
At Bysants sine gudar hadde stathaldar i Sverike, er klar tale. Men det syns som
om Norge i dei tidene hadde kontaktane sine i Britania, og sokna til dei vestlege delane av
Europa som Fenrisulven og Midgarsormen hadde teke i Aert sin generasjon. Men dei
ekspanderte vidare austover, og det forklarar at Othin Wecke var etablert i Bysants. Og at
han vart kalla eit lys for heile Verda og vart dyrka som gud i Europa.

36

Er vi jdar alle saman?

Det kan provast at dei norske gotane (jdane) kom fr Vesleasia, og hadde sin
urheim i Kaukasus. Der hadde dei sams opphav med Israel sine jdar. Desse jdane
busette seg i Eygotaland p austsida av Oslo-fjorden omlag r 1.600 f. Kr. Det svenske
Gtaland (jdeland) fekk ikkje namn fr omlag r 560 e. Kr. d den norske goten Tore
Hundfot erobra den sre luten av Sverike. Men dei nordiske gotane sitt opphav var
glymt av Romarane d dei norske gotane r 250 e. Kr. stod ved Donau. Dei romerske
kjeldene seier d at gotane sin urheim var Skandinavia. Det var den ikkje. Det norske
folket bestr av ei blanding av tre hovedfolk, urfolket som i flge Herodotes var dei
raudhra budinane, dei gulhra frygerane og dei meir mrkhra gotane. Dette i flge
frygerane si soge.
For tidfeste innvandringane til Skandinavia, er det naudsynt sl fast nokre
oversedde tidsfaktorar i jdefolket si eiga soge. Eit sikkert ankerpunkt er kong David. Han
rdde fr omlag r 1.000 f. Kr. . Fr David til Noah er det 24 generasjonar. P grunnlag
av kjende tterekkjer, vert fyrsteslektene sine generasjonar rekna til gjennomsnittleg 32
r. Alts levde Noah ikring r 1760 f. Kr. At dette er rett, vert bekrefta av uavhengige
kjelder, og det vert bedkrefta av frygerane sin eigen kalender som tek til i r 3 949 f. Kr..
Storflaumen bekreftar det same, for den kom i r 1.756 f.Kr.
Ut fr dette kan ein pvise kva tid kimmerane tok til med si utvandring, mellom
anna til Norge. Utvandringane var nemleg leida av ttlingar til Noah, med sikre
tterekkjer. Den danske sogegranskaten Lyscander fortel om dei frste kimmerane som
kom fr Vesleasia til Norden. Dei vart leida av Gomer ll, son til Thogarma, son til Gomer
l, son til Jafet som var son til Noah. Med bakgrunn i det, m det ha skjedd omlag r 1 600
f. Kr. Gomer ll er ikkje nemnd i tterekkja vi finn i Mosebkene. Julius von Klaproth
fortel i Reise in den Kaukasus und nach Georgien 1807-1808 at armenane sitt
kongehus ttar fr sonen til Jafet, far til Javan o.s.b. Essad-Bey: Zwlf Geheimnisse im
Kaukasus, opplyser at georgiane var immeritier, ein uaspirert uttale av himmer, som er
ein kjend variant av kimmer. Georgiane sjlve sa at dei tta fr jdane, og at det
immeritiske kongehuset var jdisk, den fornemste og eldste kongetta i verda.
Det kom fleire utvandringar fr Vesleasia, til Norden. D hetitimperiet vart
opplyst, gjekk bruken av namnet hetit ut av bruk der, men fr dette var folk derifr
komne p plass i Scandinavia. Det gjekk mange og lange tider fr gotane herifr igjen
dukka opp p kontinentet, men i ret 250 e. Kr. stod dei igjen ved breddene til Donau.
Romerane visste at dei kom fr Skandinavia, og trudde at Skandinavia var urheimen
deira. (Edward Gibbon: Decline and fall of the Roman Empire; 1788 og Jordanes si
gotersoge.)
Jdane (Israelarane) vert ofte omtala som semittar, og som om det skulle vera ei
eigen rase. Det er feil. Semittisk fortel ikkje om noko folkeopphav, men om eit
mlfelleskap. Dette mlfelleskapet omhandlar til dels svrt forskjellige folkeslag, fr
Babylon til Abessina i Afrika. Israels folk skifta til semittisk ml d dei kom til semittiske
omrder. Det er ikkje utan grunn av Snorre at han i Rimbelga og Sturlunga-Saga fortel
at asiamenn bygde Norge, og at vi fekk mlet vrt fr dei. Det var tre forskjellige ml i
37

Vesleasia i Hetitane si tid. Hovedmlet hadde eit vokabular som var i nr slekt med mla
i Skandinavia.
Ibriane i Kaukasus er og kalla hiberi, (Lives of the later Caesars, s 71, Penquins
Books 1976). Det stemmer med at georgiarane sa at dei var hebrearar. Det er difor neppe
tilfeldig at Irland og i eldre tid vart kalla Hibernia. I flge irsk innvandringssoge var det
eit barnebarn av Noah som tok dei frste innvandrarane dit. Dei var alts hebrearar.
Gtaland (Gautland) tyder eigentleg Jdeland. Men det opprinnelege Jdeland i
Skandinavia var p austsida av Oslo-fjorden. Det Geatland som Beowolf fortel om p
firehundretalet, og det Eygotaland som norrne kjelder skriv om.
Amerikanaren Herbert W. Armstrong fortel i boka De Forente Stater og
Storbritanis i Profetiene at vi i dag kan fylgje veien jdane for opp og vest gjennom
Europa. Dan si tt (ei av dei ti ttene) hadde som vane kalle opp land som dei erobra
etter ttefaren sin Dan. Hebrearane skreiv ikkje vokalane, desse mtte leggast til under
tale. Namnet Dan vart difor ganske enkelt skreve Dn. Men, det kunne d verte uttala
Dan, eller Din, Don, Dun, og fortsatt vere det same hebraiske namnet.
Dan-tta budde p to skilde delar av tistammersriket. Nokre budde ved kysten og
var sjfolk. D assyria tok israel til fange i ra 721-718 f. Kr., stakk kystbuane av vestover
gjennom Middelhavet der ein finn stadige spor av dei, og hamna til slutt i Irland. Irske
annalar bekreftar det, og fortel at dei kalla seg Tuatha de Danaans, som omsett tyder
Dan si tt. Dei etterlet seg merkesteinar der, som Dans- laugh, Dan-Sower, Dundalk, Din-gle, Duns-more, som tyder fleire danar. Ordet Dunn i det irske mlet
tyder det same som Dan p hebraish, nemleg domar.
Domarar fekk vi veldig tidleg i Norge.
Men stordelen av danittane vart frde til Assyria, og vart av persarane trengde inn
i Europa saman med assyrarane. Der budde dei ei tid i landet nordvest for Svartehavet,
der vi finn elvane Dnepr, Dnestr, og Don. I s vel gamal som ny geografi finn vi fleire
merkesteinar etter dei i namn som: Don-au, Dan-inn, Dan-aster, Donets, Don, Dan og
U-don, Eri-Don, ned til Danane. Danmark tyder Dan si mark.
I Skottland er Dan-er, Don-er og Dun-er like mangfoldige som i Irland. Og
slik finn vi vei-merkje etter Dan si tt nordvestover gjennom Europa til Dei britiske
yane, og ikkje minst til Skandinavia.

38

sane (Asane) kjem

Omlag r 115 f. Kr. etter romersk tidfesting av kimmersk rming srover fr
Norden, vart landet vrt igjen erobra av eit folk fr Vesleasia. Det er asane som Snorre
Sturlason fortel om i Kongesagaer. Han fortel at dei kom fr sgard, som han plasserar i
Tyrkialand. sgard m difor vere det landet som persarane kalla for Asagarta, i
Nordaust-Vesleasia. I flge Richard M. Frye: The Heritage of Persia, kalla romarane
landet for Pontus.
Etter den srs opplysande Huldar Saga, som berre er utgitt p tysk, vart srleg
Trndelag og Hlogaland utbygd av desse sane, under leiding av tyrkerhovdingen sin
son, Sming. Han vart ttefar til Hlygkongane og Ladejarlane. Asagarta-folket var ei
medar-tt, og medarane var gotar og hetitar. Alts var sane jdar.
Den norske konge- og ladejarlstta kom opprinneleg fr same kongetta, og
rekna Dionysus som ttefar. Han er og kjend som vinguden Baccus, og som skogsgjetarguden Pan. Det er og han som stundom vert kalla Ericepaios Phanes som erobra
India og deler av Kina, d med eigne legender. Som attributtar hadde han bde lve,
okse, panter og geitebukk, som Pan vert han oftast teikna med geitefter. Legendane
fortel at han skapte sin eigen religion, som og synest ha inkludert menneskeofring, noko
han tok med til Norden. Det vert og fortalt at han vart dyrka som gud over Heile
Verda, og at han for til himmelen og sit no der som Zevs si hgre hand, saman med dei
tolv store.
Det vert fortalt at Dionyses vandra over heile verda, som er Altet eller Panriket i
Vesleasia. Det vert og fortalt at han la under seg India og deler av Kina omlag r 1 600 f.
Kr. Arkeologiske funn bekreftar at eit folk kalla ariar, alts medarar, erobrar India
akkurat p den tida d Dionysos levde, ikring r 1.600 fre Kristus. Men fr Dionysus for
til India, la han under seg Egypt som han hadde arverett til. Den arveretten hadde han
som son til slangen Psammetichus Apophis. Hyksosfaraoen som bygde oksetemplet. I
Dionysus sine yngre r hadde andre teke makta i Egypt, vert det fortalt. Dei var Titanar,
og difor av same tt som han sjlv.
Det som vert fortalt av Herodotes, vert bekrefta av sagn fr Georgia. Av Julius
von Klaprot, vert det fortalt at Noa var ttefar til Khaoss, som, som ung var lenskonge
for den eldre Nimrod. Men Khaoss drap Nimrod, og Dionysus var soneson til Nimrod.
Om Dionysus heiter det alts at han hadde arverett til den egyptiske truna, men
at andre hadde teke makta der, medan Dionyses var ung. Desse andre m vere dei som
Georgias soge fortel om som Khaos. Det stemmer nemleg med det som legendene fortel
om Dionysus, at han var demogorgonen som sat p Chaos si trune. Det var alts
Khaoss sitt rike han tok, som i rynda var storveldet til farfaren, Nimrod. Dionyseslegendene fortel at han tok med seg ein vinranke til Egypt, i form av ein son. Denne
sonen er i andre legender kalla Ammon. Han vart innsett som farao etter at Dionyses
hadde sltt Titanane.

39

I Egypt sine kjelder vert farao Ammon kalla Ahmose, han vart ttefar til det 18.
dynasti, det dynastiet som skapte orden i Egypt. Herodotes kallar Ahmose sin son
Ahmasis, men egyptiske kjelder kallar han Tuthmosis. Fr Egypt drog s Dionyses til
India. Underveis la han under seg mange folkeslag, og han tok heile India. Der bygde han
mange store byar, og han ga landet lover, noko det ikkje synest som dei har hatt fr. Han
synest ikkje ha vore den Bacchus-typa som nokre myter gir intrykk av at han var.
D han kom attende til Vesleasia, vart han angrepen av eit folk som vert kalla
amasonar. Det vil seie av folket som var busette nord for Svartehavet, ikring Don, som
opprinneleg var kalla Amazonas. Dionyses slo amazonane, og slo dei end ein gong ved
Samos, p ei slagmark som seinare vart kalla Panhaema. Om Frygia (Caria) drog s
Dionyses til Europa, til ein eller annan stad der bestemora dronning Rhea (Jorda), levde.
Det var truleg Ukraina, som var ein del av Jord-riket (Earth). Rhea innvigde han i
mysteria, og reinsa han for dei mange morda han hadde begtt, vert det fortalt. Det
minner om at Herodotes kallar han Necos, som er latin for mordar. No innvaderte han
Trakia. Der tapte han eit slag, og rmde til Havet, til Theti si grotte. Men bestemor,
dronning Rhea, skaffa han ein ny hr. Med den tok han Trakia.
tta etter Dionyses hadde makta bde i Egypt og India i fleire ttled. Det fr vi
vite av reisene til dronning Io, som vitja bde India og Nord-Afrika. Ho var dronninga til
Zevs Picus, som tta fr Dionysos i sjette ttledd. Ogs Zevs Picus vart kalla Universets
Herre. ttlingane til Dionyses var harde herrar, som stundom vart kalla Demogorgonar
som tyder dei grusome, og andre tider det som var end verre.
Gotane i Norge og Sverike kom fr Panionion (Vesleasia), men lenge etter
Dionyses (Pan) si tid. Det er difor rimeleg at folket her tok vare p minnet om kongen som
var s grusom at namnet hans ikkje mtte nemnast. Ikkje minst avdi kongehusa her tta
fr han. Frygerane kalla Vesleasia for Aldland. Det tydde Gamlelandet. Pans eigennamn,
Ericepaios, vart her hugsa som Eirik. Truleg avdi han hadde hyrt til i Gamlelandet, er
han p folkemunne hugsa som Gamle-Eirik. Men han er og hugsa som Fan. Det er truleg
ein variant av Faunus, som er latinarane sin Pan, eller Phanes. I si tid var be desse
namna, Eirik og Fan, refulle namn. Fanden var faktisk norsk ttenamn langt opp i det
forrige rtusen. Det er verdt hugse at det opprinneleg tydde den skinande, eller
lampe.
Det er antan kariaren Telegones ikring r 1 390 f. Kr. eller dei skytiske gotane p
Oller-Othin si tid, ikring r 1 368 f. Kr. som tok dyrkinga av Dionyses som gud, til
Skandinavia. Her vart dion, som tyder guden, til Ty, som tydde guden p gamalnorsk. Ty
var Norge sin hovedgud i eldre tider. I Nord-Norge lever namnet den dag i dag i forma
Tykje.
Han vart dyrka i hov, der dei blota med hesteblod, slik ogs Massagotane i
omrda rundt det Kaspiske hav gjorde. Hesteblotinga i hov, er kanskje bakgrunnen for
myta om at fanden hadde hesthov? At han ogs hadde horn, er eit gotersymbol, i det geit
var glyfe for gotane i heimlandet hans. ITrakia var Dionyses ein hovedgud, fortel
Herodotes v, 7.

40

I Stamslekten for kongene, punkt 316, str Ericepaios Phanes, alts Ty, oppfrd
i dei norske kongane si fedrerekkje. Ei bekrefting p at det er rett, finn vi i Hkon Jarl sin
Saga, punkt 1. Der seier yvind Skaldespiller i Hlygjatal, at Sigurd Ladejarl var Ty sin
ttling.

41

ttelina til Tor

At Aeneas Tor erobra Britania, og at ttlingane hans skapte Rom er kjent nok.
Mindre kjent er det at berre fire ttelekkar etter han, kom ei line av tta hans til Norge
fr Britania. Det er rart at det er s lite pakta, ettersom fleire uavhengige ttekjelder
syner ein slik samanheng, og vi veit og litt om det som skjedde. I det ligg og forklaringa p
at vi finn Hellas sine sagnkongar i dei norske konge-tte-listene.
Men, lenge fr dette, var ei anna og eldre line av den same old-tta allereide
busett i Norge. Truleg omlag r 1 390 f. Kr. Den lina tta fr Telegones, greske sagn sin
store Heracles, eller Herkules som er den meir korrekte latinske forma for ttenamnet dei
nytta. Telegones tok eit eller anna omrde i Skandinavia p den tida, mest truleg
Vikenriket.
Telegones er mest kjend under dei rituelle kongetitlane Zevs Picus (pigas = konge)
og Jupiter Picusi, som Herre over universet. Men i samband med si flteferd rundt
Europa, og si attende-ferd over land gjennom Europa, er han i greske sagn kalla
Hercules. Tacitus fortel om sigersylene hans i Germania, som han fekk reist under
felttoget. Det er vel kjent. Men mindre tgaum er vist til at den same Tacitus og fortel at
han fekk reist slike syler ogs i Norden.
Som ein vil kunne sj av fylgjande, synest det klart at Europa og Norden faktisk
var ein del av Hetitimperiets domener allereide fr Telegones si tid, og at hans felttog
hadde samanheng med indre strid i familia. Han sikra seg dei vestlege delene av imperiet.
Legendene knyter nemleg far hans, Kronos, til Norden og Britania som vi skal sj. Ei
gresk legende om sonen til Telegones sin son, Dardanus Apollo, ogs kalla Dardanaus,
fortel at Dardanus ogs var konge for Hyperboreane. Det var i gresk mlbruk
nordmennene.
Alt i alt synest Telegones sin visitt i Norden ha vore langt meir naturleg i det
maktpolitiske biletet, enn isolert lesing av sagna gir inntrykk av. Ein m og vere merksam
p at fr Telegones sin heimstad var ogs dei kimmerane komne, som allereide hadde
vore i Norden i eit par hundre r, p Telegones si tid. Dei m tydelegvis ha hatt ei viss
kontakt med heimlandet i Svartehavs- og Egeeromrdet, og dei snakka tydelegvis same
ml. Det var alts mange faktorar som knytte gamletida sine Svartehavsrike og Hellas til
Norden. Titelen Universet sin Herre var ikkje ugrunna.
Cumae, var p den tid sitt gresk, riksnamnet p Norge, og stamma truleg fr
kimmerane, men vart og kalla Gomer. Nr ikkje anna er sagt, er opplysningane om
greske sagn her, henta fr Robert Graves si legendesamling The Greek Myths, som har
detaljert index. Noko som ikkje str der, men som vert fortalt i The New College Latin
and English Dictionaryer at den geite-nymfa p Kreta, Amaltheia, som dia Zevs
(Telegones), var ei sibylle (prestinne) fr Cumae. Noko som ikkje er rarare enn at
Herodotes omtalar namngjevne Arthemis-prestinner fr Hyperboreane sitt land. Som
ungdom vaks same Zevs opp ved Ida, i Karia. Men at han etter diverse erobringar i VestEuropa drog s til Metis, som det vert fortalt om, at ho budde ved den store Okeanusstraumen, som i greske sagn var det nordlege Atlanterhav.
42

Det forklarar og den noko overaskande opplysninga om frilla hans, Leto, som vart
mor til tvillingane Dardanus og Arthemis. Ho fylgde Telegones fr Cumae, attende til
Italia, men vart fordreva derifr av den skinnsjuke dronning Hera, til det landet ho kom
fr. Eit land der sola aldri skin, som ellers er ein allegori for Hyperboreane sitt land.
Der fdde ho borna sine.
Dardanus vert alts kalla konge for Hyperboreane, men han var utanom det
konge i Dardania. Systera Arthemis vart dyrka som gudinne i Norden i lange tider, fortel
Herodotes, og det var i flge Historia Norvegiae, og fleire Diana-tempel her. Det er og
fortelgjande at faren til Telegones, Kronos, p sine eldre dagar vart forvist til leve i
Britania i det fjerne vest, og at stersjen i gamal tid vart kalla Kronoshavet. Kronos si
forvisning til Britania, var ei fylgje av den tidlegare maktstriden i tta.
Truleg var det kariarar i Norden allereide fr Telegones kom i besk. Men i
samband med visitten hans, synest der ha vore eit dynasti-skifte. I ttelina til dei gamle
norske kongane, er han kalla Jupiter, og far til Dardan og Arthemis. Dette forklarar det
som Herodotes fortel i detalj om Arthemis. At ho vart heidra som gudinne for
Hyperboreane. Arthemis vart kalla Diana i Rom, og Herodotes fortel at Hyperboreane
kvart r valfarta til templet hennar i Delos. Etter Historia Norvegiae var det Dianatempel
i Norden s seint som p Adil Ottarson si tid. Det vil seie ikring r 500 e. Kr.
Arkeologane har pvist at fr omlag r 1.400 f. Kr. ser vi nye spor av Egeerkultur i
Norge. Det er funn med mykenske motiv. Dette er alts akkurat fr Telegones si tid.
I like sterk grad vert og Artemis sin bror Dardanus Apollo, knytt til Norge i
uavhengige sagn. Likes skal sonen hans, Battus, etter greske sagn ha vore p ei
sagnomsust ferd til dei fjerne landa. Himerios 14, 16, fortel at Apollon (Dardanus) kom til
Hyperboreane i ei btvogn forspent svaner, og visstnok fr Havet. Han vart der i eit r,
og gjorde dei kyndige i lovene.
Aristeas, omlag r 500 f. Kr. seier at Hyperboreane bur i det fjernaste nord, ved
Okeanane si strand.
Damastes, omlag r 450 f. Kr. Burtafor Ripaen, som Boreas (nordanvinden)
ryker fr, bur Hyperboreane ved det ytterste havet. Ripaen er fjellkjeda Kjlen p eldre
kart.
Euhemeros fr Messene, i det 3. rhundret f. Kr. fortel om Skandinavia, som han
kallar ei y i Det nordlege ocean. Der stod det ein gamal heilagdom for den
Triphylliske Zevs. Der var det p ei gylt tavle innskreve gudehistoria til Uranos, Kronos
og den Triphylliske Zevs, som var kongar der i gammal tid.
Bde greske og romerske skribentar kalla Nordsjen for Kronoshavet (Cronium
Mare) eller Det Hyperboreiske Hav. Aelian skreiv at Hyperboreane si y vert av
Grekarane kalla Svaneya, avdi i tida for Apollonfesten svermer det tallause flokkar av
svaner ikring heilagdomen. Svane er Kyknos p gresk.

43

Mila Pomponius skreiv at Nr ein p Det nordlege Ocean dreg (fr Britania) i
retning mot Asia, mter ein frst Hyperborearlandet. Gaius Plinius, romersk admiral 2379 e. Kr. skreiv at Hyperboreane lever lengst nord i Nord-Europa, ved havet. Den
niande paralellkrets gr gjennom Hyperborearlandet og Britania. Den 9. krets var jorda
sin nordlegaste i eit eldre breddegradssystem.
Hekatus fr Milet, omlag r 520 f. Kr. ; Bakom Kelterlanda ligg ei y i havet.
Ho er ikkje mindre enn Sicilia. Ho strekkjer seg mot nord og der bur Hyperboreane. Det
er dei kalla avdi dei bur bortafor dei egnene der Boreas bles....... P denne ya skal Leto
vere fdd, og av den grunn er ogs sonen til Leto, Apollon, mest ra av alle gudane.
Innbyggarane er rekne som prestar for Apollon, i det denne guden r inn og r ut er
prisa med lovsong og re. Disse Hyperboreane skal ha eit merkeleg ml og er svrt
venlege mot helenarar, serleg mot athenarar og deliar. Denne velviljen skal kome fr
gamal tid. E. Sprockhoff fortel fr gamle greske kjelder at Apollo kvart r drog attende til
Hyperboreane sitt land etter opphald i Delfi og Delos.
Herodotes lll, 115, fortel at om landa som ligg lengst vest i Europa, kan han ikkje
fortelgja noko visst. Eg er ikkje overtydd om at det finns ei elv som dei innfdde kallar
Eridanos, og som flyt ut i det nordlege hav, som nokre seier at rav kjem fr. Heller ikkje
veit eg om det finns nokre Tin-yar der, som vi fr tin fr. Namnet Eridanos synest vere
gresk. Men det m i tilfelle vere skapt av ein poet. Eg har prvd finne nokon som har
sett at det finns eit hav p den andre sida av Europa. Men, vrt tin og vrt rav kjem fr eit
fjernt land.
Apollonius av Rhodos, omlag r 250 f.Kr. fortel at Argonautane (omlag 1.250 f.
Kr.) mellom andre kom til den heilage ya Elektris (Rav-ya) i Kronoshavet, ei y som
lg hgst til og nr Eridanoselva (Weichsel). I den samanheng fortel han og myter om
Paton og Eridanos, og om Helio sine dtre som gret trer der, trer som vart til rav.
(Utafor Weichsel er Hel stadnamn). Han fortel vidare at keltarane hadde det same
sagnet, men dei sa at trene kom fr sonen til Leto, Poibos Apollo (Dardanus), d han
ndde fram til Hyperboreane sitt heilage folk, etter at han etter krav fr faren sin (Zevs
Picus) mtte forlate den lysande Himmel (Anatolia) avdi faren var sint p sonen sin.
I Middelhavslanda synest dei i litt seinare tid, d kontakta med Norden kanskje
var mindre, ha hatt noko mindre klare oppfatningar om geografien her oppe. Hj
Herodotes (omlag 450 f. Kr.) ser det t. eks. ut som han ikkje har kjent til stersjen.
Kronoshavet er stundom omtala slik at det vert sdd tvil om det er Nordsjen eller
stersjen han meinar. Det gjeld og det Apollonius fortel om ravya Elektris. Vi veit at
den viktigaste ravhandels-veien gjekk sydover langs med elva Weichsel. Vidare veit vi at
den rikaste funnstaden for rav, var i sndre delen av stersjen. Sogegranskaren Emil
Nach, i Germania s. 51, kallar omrdet utanfor munningen av Weichsel for Ravkysten.
Dersom Hekateus sine ord om at Leto var fdd i Norden er rette, m foreldra
hennar, Coeus og Phoebe, begge titanar (gudetlingar som Kronos), ha levd i dei
kimmerske kretsane her. Kimmerane hadde d levd her i eit par hundre r fr Zevs Picus
kom hit. Det synest verte styrkt av eit uavhengig gresk sagn, som fortel at den skinnsjuke
dronning Hera, jaga den d gravide Leto heim, slik at ho skulle fde i eit land der sola
44

aldri skein. Det vil seie langt nord i Norge. Bortjaga der, fdde s Leto tvillingane
Arthemis og Dardanus Apollo.
Det folket som Zevs Picus erobra ein del av Skandinavia med, synest ha vore
Dorar. Dorane var ei av dei tre hovedttene i det greske folket. Det ser ein av at
Timagenes, ein grekar p keisar Augustus si tid, fortel at Dorane, leida av den eldre
Herakles, busette seg i eit omrde som grensa til Okeanos. Det vert styrkt av at dei
dorane som omlag r 1.100 f. Kr. innvaderte Hellas, vert fortalt ha kome nordfr.
Innvasjonen vart og kalla heimkomsten til Herakles sine sner. (Paul MacKendrik:
The Greek Stones Speak) Men p keiser Augustus si tid vart folket i Norden, eller ein
del av dei, fortsatt oppfatta som kimmerar. Strabo, Vll, 2, 3: Kimmerane ga sin heilage
offerkjeil til den romerske keisaren Augustus d dei skulle gjengjelde fltebesket fr
Tiberius i ret 5 e. Kr. og kimmerane sende d eit gesantskap (statsrepresentasjon) til
Rom.
Det er heller ikkje berre Tacitus som fortel om Heracles si syle i Norden, ogs
Apollodor fortel om det same. Han fortel at Heracles fekk ei syle i Norden, hj
Hyperboreane, der Herakles skulle stoppe. Ein skjnar at det heilt fram til Trojanarkrigane, og faktisk heilt til dorane angreip fr nord, p 1.100 talet f. Kr. hadde vore nr
kontakt mellom Dardania og Hellas p den eine sida, og Norden sine Hyperborear p
den andre. Dei hadde felles opphav og felles religion. Segnene om at Aeneas sjlv, ein
Dardanus-tling, skulle ha vitja Norden, er difor ikkje urimelege. Det er heller rimeleg,
sidan han hgst truleg hadde slekt der.
I si soge om dei britiske kongane, gir Geoffry fr Monmouth opplysningar om
korleis Aeneas sine tlingar kom til Norden. Hans tling i 4. ledd, Locrine, kom i strid
med ein norsk konge i Bretland, hunaren Humble. Humble hadde d angrepe Britania.
Faren til Locrine, Brutus, hadde hrteke Albion, som Britania heitte d. Brutus var
tilnamn fr Brutti i srlege Italia. Der var og byen Locri, som ga sonen tilnamnet Locrine.
Brutus er i Norge kalla Vingi-Tor.
At Brutus, som sin oldefar Aeneas ogs vart kalla Tor, den nordiske forma for
Zevs og Jupiter-titelen, vert indirekte bekrefta. Underveis til Britania hadde Brutus vore ei
tid i Gallia. Der grunnla ham byen Tours, som synest ha ftt namn fr han. Brutus,
alts Vingi-Tor, fortsatte vestover og hrtok Britania. Sonen hans, Locrine, fekk seinare
den sraustlege delen, som vart oppkalla etter han og kalla Loegria, det er omlag det som
seinare vart kalla England. Norrne kjelder gir eigentleg ikkje Locrine noko namn, dei
kallar han berre Vigni, som tyder son til Vignis. Dei norrne ttelistene kallar Vignis son
til Modi, medan Geoffrey fr Monmouth seier son til Madan, etter ei keltisk kjelde.
Fr no av skil linene lag. Geoffries line i Britania fortset med Menpries i Loegria,
som er son til Madan. Den norrne lina held fram med Modis, som er son til Magi, og er
dermed bror til Mempricus.
Magi er kalla Magi eller Magna i Flateyarbok, men berre Magi i andre kjelder.
Anglo Saxon Chronicles kallar han Noah, som antydar at Magi kom fr Noatun i
Vikenriket, eit kongesete som er omtala i Ynglingesagaen. Magi var ellers namnet p den
45

Medertta som det norske kongehuset kom fr. I Ura Linda-krnikene vart vsteprestkongen kalla Magy-en. Seinare, i det 1. rhundret e. Kr. er Magia nytta som namn p
kvinnelege prestar i same tta. Magi treng alts ikkje vera eit namn, kanskje heller ein
titel. Teoretisk kan han ha heitt Noah, slik Anglo Saxon Chronicle fortel.
Som nemnt angreip hunerkongen Humber (Gomer lll) i Albion, men tapte der for
Vingi-Tor sin son, Locrine. Det har skjedd noko fr r 1.000 f. Kr. omlag. At noko
liknande har skjedd i hunaland, alts Norden etter Herodotes, vert bekrefta av
uavhengige kimmerkjelder, fortalt av mellom andre Lyscander. Desse kimmerkjeldene gir
nokre knappe opplysningar fr kimmersoga. Dei fortel om ei rekkje kimmerherskarar,
som synest vere ei tteline. Om den siste, Boghe, kjem ei litt uventa opplysning, nemleg
at han levde p kong Saul si tid. Det vil seie omlag r 1.040 f. Kr. Men med han sluttar
den kimmerlina. Eit eller anna har skjedd i Boghe si levetid slik at der kjem eit
dynastiskifte. Nr ein fr Geoffry fr Monmouth fr fortalt at nettop ikring dei tidene var
det at Humber vart sltt av Locrine, og ein dessutan veit at Locrine si etterslekt rdde i
Norge, er det rimeleg og setje desse tinga i samanheng.
Ei tredje kjelde som bekreftar at store deler av Norge ein gong i tidleg oldtid har
vorte erobra av britar, er Huldar Saga. Huldar Saga fortel nemleg at Vestlandet og
Hlogaland i veldig gamal tid vart bygd av vestmenn. Det ser ut som om Mode sin son
Magi, han som er kalla Noah i Anglo-Saxon Chronicles, Og Noe i Chronica
Hungarorum, har hatt sin setestad i Vika. Ein eller annan stad i Vikenriket var det
nemleg ein setestad som vart kalla Noatun. Dette Bt-tunet er det referert til i
Ynglingesagaen. Sjlve ordet Noatun, kan etter si tyding forklarast med at Vikenriket vart
kalla Alvheim. For alveus tydde og bt. Ogs Noa er i den samanheng ei naturleg
oversetjing av bt i meir gotiske mlmilj. Ordet er enno i bruk i tysk som Nachen, bt,
og gresk, naus. Kimmerane kom tildels fr greske omrder, og tlingane til Aeneas fr
latinske. Det kan vere dei siste som kom med namnet Alvheim, ei oppkalling av deira eige
Albion.
Magi sin son vart i Yngre Edda kalla Seskev, i Flateyarbok Seseph, i Sverre sin
Saga, Sesep, i Anglo-Saxon Chronicle Scaef og i Chronika Hungarorum Japhet. Slik som
nordmenn i tidlege tider vart kalla danar, vart Vikenriket kalla Danmark. Frnemnde
Scaef sin son som i norrne kjelder vert kalla Bedwig, er i Chronica Hungarorum kalla
Thana. Det vert rekna tyde Dan, eller danen. Norden si seinare stamline gr vidare om
ein son til Bedwig , kalla Guala (Wala). Han vert rekna i kjende samanhengar ha ftt
dette tilnamnet fordi han oppheldt seg mest i Gallia, eller Waal. Men det gr no meir enn
200 r fr den ttelina er finne i Norden igjen. I mellomtida har ho gjort come back i
Gallia og Italia, der ho vart kongehus.
Ei anna kongeline fortsette i Norden i mellomtida. ttefar for den kan ha vore ein
bror til Guala, og synest i alle fall ha levd i same generasjon. Han heitte Catellus i
latinsk versjon. Det tyder ung hund, kvelp. At han i utlandet vart kalla hund, fortel at
han hyrde til i Skandinavia, der folket vart kalla hundar. Catellus-lina rdde omlag fr
r 800 f. Kr. til omlag 620 f. Kr. men er noko uklart presentert. Ein kjenner inenting om
den, utanom namna. Truleg representerte denne lina norske kongar, og lydde slik:

46

Catellus vart fylgd av Millus, fylgd av Porrex, Fylgd av snene Fulgenus, Edadus, og
Andragius. Han vart fylgd av sonen Uranius.
Denne ttelina synest slutte d Guala sin ttling i 6. ledd, Bior, ogs kalla Bor
(borearen) i Chronica Hungarorum, igjen let tta dukke opp i Norden, neppe utan
sverdslag. Bior var son til Sceldi (Skjold). Fr d av vert slekta verande i Norden.
I Loegria (England) var ei tredje grein av tta kongehus ei tid. Der vart sonen til
Madan, Menpricus, ttefar. Han var far til Ebraucus, som herja i Gallia. Han vart fylgd
av sonen Brutus, som hadde tilnamnet Grnskjold. Brutus hadde mange brr, og vi
noterar oss namn som Gaul, Dardan, Hector, Assaracus og Ivar. Brutus vart fylgd av Leil,
som vart fylgd av sonen Rud Hudibras, som igjen vart fylgd av sonen Bladud som hadde
attributtet to vingar. Det vert fortalt at Bladud dreiv med necromancy, frammaning av
daude. Sonen hans, Leir, vart lina sin siste agnat (erving), ikring r 750 f. Kr.
Fr d av og fram til omlag r 460 f. Kr. d Cloten (Lodve, Claudius) fr den
norrne stamlina igjen overtek i Loegria, er Loegria prega av stadiga dynastistridar
mellom tter som ein ikkje kjenner det indre slektskapet til.
Fr og med Cloten, som i norrne kjelder vert kalla Frithu-Wulf, (Koll-ulven), og
som var gift med ttemora til kongane i Norden, Audhumbla, tek den skandinaviske soga
til stiga fram. Men fr vi tek til p denne soga, er det nyttig sj litt p kva som skjedde
med tta fr Guala si tid og til Cloten. Det er serleg viktig for kunne forst den litt rare
kontakta som det var i fleire hundre r mellom Norden og Italia. Dessutan syner den
sider ved Romerriket si tidlege soge, som til no har vore altfor lite pakta.

Tor-lina i Romerriket
Den nordiske stamlina, Julianarane, fekk ei rolle i Romerriket ogs etter at ho
kom til Norden. At ho hadde rter i Italia, er den naturlege forklaringa p den merkelege
samanhengen ein finn i lange tider mellom Rom og Norge si soge. Ein samanheng som
47

ogs goterhistorikaren Flavius Cassiodorus (487 - 583) kom inn p, og som er gjenfortalt
av Jordanes.
Romolus l. som gjorde Rom til hovedstad r 753 f. Kr. hyrde til ei anna line av
same slekta. Sonen til Guala, Aventinus, hyrde til den nordiske greina av slekta.
Aventinus fylgde Romulus 1. som konge i Rom etter ein krig. Han og faren Guala kom
fr Gallia. Aventinus vart stamfar til den nye kongelina. Identifiseringa av Aventinus som
norrne kjelder sin Athra, bygg ikkje berre p namnegrunnlag og namneoversetjingar.
Men det kan klargjerast frst:
S langt ein kan fylgje oldtida si soge bakover, og heilt fram til siste rtusen, vart
namn omsett fr ml til ml. Aventinus er ein heilt klar latinsk omsetjing av eit framandt
namn. Aventinus har nemleg den noko rare tydinga havrevekst, eller havre. Alts m
namnet som det er omsett fr, ha vore eit ord som har gitt dobbeltydinga havre for
nokon. P relevante ml peikar oat seg ut. Det peikar mot det norrne namnet Otr,
seinare Ottar.
Med oldtida sin hang til omskrivingar, skjnar ein og at eit namn skjuler seg bak
fortelgjinga om at Romulus l. i ein krig vart felt av noko som lynte. Det vart de caelo
(tacitus) p latin, og caelo liknar p namnet p fiendekongen, nemleg faren til Atras,
Guala. Vidare vart d Romulus l. teken av himmelen, som er caelum, og dermed
forsvann Romulus l. Dette er tydelege spel p namnet Guala, eit tilnamn for Gallia som
han kom fr. Sonen sitt namn Athra, er ogs skreve Atra, som fonetisk klart liknar p Otr.
Athra, han vi kallar Annan, seier Yngre Edda. Gjennom Geoffry fr Monmout,
veit vi at Guala-tta hadde kontakt med Rom. Det ser ein og av namna i dei norrne
kjeldene, truleg tilnamn mange av dei. Annan sin son er kalla Itermon Trinaan, der
Trinaan tyder den tredje. Namnegangen, likna med Rom sine kjelder, kan tyde p at
Guala som ein ikkje kjenner fornamnet til, har vore den frste kongen i det nye dynastiet.
Og sonen Athra, eller Annan i norrne kjelder, har vore den andre. Itermons iter, eller
itor, tyder liksom Procas, vandrar. Vandrar tilnamnet fylgde Aventinus-tlingane i fire
ledd, til og med Mars Gradivus. Han var far til Romulus l. og Remulus. Gradivus tyder
og vandrar.
Bde Anglosaxon Chronicles, r 855, Flateyarbok og Sverre sin Saga har desse
ttelinene, om enn noko stokka. I og med at dei norske kongane visste at dette var
stamtta deira, br vi og dra konsekvensar av denne kunnskapen. Som det gr fram av
ttetabell B, har ogs Atras etterkomarane i Norden og tilknyting til Rom, etter at dei
kom hit. Ein ser og likskap i namna, ledd for ledd, med Aventinus si ettertt til og med
Remus.
Romulus l. og Romulus ll. er ofte blanda saman. Det var Romulus l. som gjorde
Rom til hovedstad i r 753 f. Kr. Romulus ll. levde ikkje fr omlag 100 r etter, noko som
kan pvisast. Han hadde ei heilt anna fedreline enn Romulus l. Det ser ein og av Rom
sine eigne kjelder. Edward Gibbon kjem i bind l, side 155, inn p rekkefylgja for dei to
Romulusane. Han refererar til Verro. Verro hadde kalkulert grunnlegginga av Rom til
r 754 f. Kr. Gibbon legg d til:
48

Men s lite av kronologien i Rom si frste tid kan ein stole p, at Sir Isaac
Newton har plassert dei same hendingane s seint som til ret 627 f. Kr.
Be dei to tidsrekningane er for s vidt rette, men det gjeld alts to ulike personar.
Romulus ll. skipa tre klanar. Det var Luceres, som tyder dei skinande, dei gylte.
Den andre var Ramnes, avleida av ramus, som tyder grein eller klle. Bde greina og
klla gr att som attributt i den seinare norrne lina. D serleg klla, som p norrnt ml
ga attributt for ttenamnet Koll. Den tredje klanen var oppkalla etter Romulus ll. sin
samkonge, Tatius (Tot), som truleg var ein bror. Tatius, eller Taetwa, vart nytta i Atras si
ettertt like etter.
Samtidig med Romulus ll. levde ein stor Tatius, nemleg skyterane sin
erobrarkonge Bar Tatua, Bar Tatus, ogs kalla Pro Totyes. Bar Tatua er nemnd i r 676
f. Kr. d han erobra Vesleasia. Truleg p grunn av nrt slektskap, kanskje inngifte, kjem
namnet Bar og namnet Tatua inn i Atra-tta i dei to nrast fylgjande ttledda. Skyterane
kalla seg sjlve for scolotar, fortel Herodotes, det er det same namnet som ein finn att i
Skjoldungar, og i tilnamna Skjold og Sceldi. I Rom sine legendar hadde Romulus ein
bror som er kalla Skjold (Scutum). Det gr ikkje klart fram om det er Remus, eller om det
er ein tredje bror. Det samtidige ledd i norrne kjelder om Atras-tta heitte Sceldi.
Denne Sceldi hadde sonen Bor, og Bor hadde sonen Teatwa.
Klansnamnet Ramus, som vert rekna ha gitt namnet Remus, kan kanskje
tidlegare ha hatt ei anna tyding, nemleg ram eller veir (bukk). sidan vi hugsar at tta kom
fr eit anna mlomrde. Det tilsvarar den skytiske varianten av krigsguden Mars, nemleg
Ares. I det ein aries (lat.) var ein ram (bukk), og Remus og Romulus ll. sin far er og kalla
Mars Gradivus. Denne kongetta var koma fr Gallia, truleg fr Cote dor- traktene, der
Remi-folket levde. Ellers var Gallia sine goler p den tida ei av dei tre skyterttene.
Kongedmet Rom vart avslutta r 510 f. Kr. d Rom vart republikk. Romulus ll.
hjalp sjlv til med det. Han oppretta eit senat med tolv lictorar, med maktteiknet fasces,
det vil seie ein bunt av greiner (ramus) med ei ks i (ascasia), som teikn p at dei var
ascaniarar.
Romulus ll. vart fylgd av Numa Pompilius, den vandrande gud. Tilsvarande
tydinga av tidlegare Numitor.
Numa ( den gudliknande), vart fylgd av Tullus Hostilius.
Tullus vart fylgd av soneson til Numa, Ancus Marcus.
Ancus vart fylgd av Lucius Tarquinius Priscus.
Lucius vart fylgd av sonen til Gud, ein son som heitte Servius Tullius, som den
seinare Julius Cecar hadda som frebilete som herskar.
Servius vart fylgd av sin eigen svigerson, som var sonen til Lusius, Aruns Tarquini.
Aruns vart jaga i r 510 f. Kr.
Som ein ser, om ein reknar etter fulle generasjonar, kan ikkje Romulus ll. ha levd
fr ikring r 650 f. Kr. Han hadde og ei heilt anna tteline enn Romulus l, som ein
reknar levde rundt r 753 f. Kr. Det er merkeleg oversett at det er to Romulusar. Noko
som ydelegg tidsrekninga. Ogs Geoffrey fr Monmouth har ein referanse til Remus og
Romulus, ein referanse som seier med sikkerheit at dei m ha levd ti generasjonar etter
Madan, det vil seie ikring r 650 f. Kr.
49

Romulus l. kom i legendene til hj ein Gribb, som det heiter, avdi faren hans
heitte Agrippa Silvius. Tilnamnet Silvius gjekk att i to forskjellige greiner av tta til
Aeneas Tor. Silvius tydda skog, og er truleg berre ei latinisering av ordet dasos. Dasos har
p gresk to tydingar, skog og dane. Forma daas og daha finn ein i mange tekster.
Tilnamnet, eigentleg dane, vart nytta avdi Aeneas kom fr faren sitt kongerike Dardania.
Romulus ll. kom derimot til hj ein ulv, som og var hakkespett i legendane. Ulv var
attributtisk likt med hund. Ulv, i forma Wulf, var ofte tilnamn hj bror Sceldis nraste
nedstigande tt. Hakkespett, som var picus, var kjenning for konge, som var pigas.
Sjlv om Rom vart republikk, ga ikkje Sceldi si line opp kravet om arverett til det
italienske riket. Det syner soga. Berre tre generasjonar etter Aruns, vart Rom erobra av
Brennus, ikring r 390 f. Kr. om enn berre for ei kort tid. Det gjorde han, etter Italia sine
samtidskjelder, med ein norsk hr. I kjeldene sagt med ein hr av Hyperborear. S rart
det enn lyder, s vert det bekrefta av ingen ringare enn Geoffry fr Monmouth. Geoffry
fortel om Brennus og hans norske hr, og om hans tilknyting til, og hans opphald i
Norge.
Goterkongetta i Norden hugsa si tilknyting til Italia i lange tider. Goter kongen
Theodoric Amal, som tok Italia og Rom r 493, hadde ein sekretr som skreiv gotane si
soge. Det var Flavianaren Magnus Aurelius Cassiodorus, 487 -583. Den soga er tapt, men
er bevart i samandrag av goterhistorikaren Jordanes, r 551. Jordanes slr fast at gotane
kom fr Skandinavia, og at Skandinavia var gotane sin urheim. Det same gr fram av
Rom sine kjelder fr r 250, d gotar fr Skandinavia angreip ved Donau. Theodoric
Amal sin dotterson, goterkongen Athalaric, heldt ein lovtale for Cassiodorus, der han sa
mellom anna: Han har steget opp til vr slekts oldtid og har ved lesning lrt seg det som
nesten ingen hadde forbundet med sine tanker om mine fedre. Han har trukket
goterkongene, som i lange tider var glemt, frem fra urtidens skjul....... Han har gjort
goternes herkomst til en romersk historie...........der beviste han at goternes
herskerstamslekt fra opprinnelsen har vrt her. (i Italia).
Lingvistar har og peikt p at det ein gong i gammal tid, m ha vore nr kontakt
mellom Italia og Skandinavia.
R.Much seier i Die Herkunft der Italiker i 1936, likheita mellom latin og
nordgermanske ml, har Skandinavia som sitt opphav. og han fortset: Derifr m ein
ikkje uvesentleg del av Apenninerhalvya sit folk ha innvandra.
I Camonicu-dalen i Lombardi Alpane, er det funne ei mengd helleristingar, som
er heilt like dei Skandinaviske.

Fenrisulven og Midgardsormen
Norrne sagn har mange ttelister ikring familiekretsane til Fenrisulven og
Midgardsormen. Fenrisulven er og kalla Vale, og Midgardsormen Jormundgand. Det er
fortelgjande tilnamn, srleg for Midgardsormen. Midgard var Germania, og Jormund,50

Jermun,- og Ermana-rek, der rek tydde konge, var vanlege tilnamn for Germaniakongen.
Geoffry fr Monmouth kallar han Brennus, det norrne namnet er Brand, som tyder
orm. Hans soge er knytt bde til Norge og Germania, medan segn knyter
Midgardsormen til Havet og Midgard. Men det er slekts-ttlegga som identifiserar dei,
nemleg som brrne Belinus og Brennus. Den Brennus som tok Rom r 390 f. Kr.
Cloten, som var eit gammalnorsk namn p ein raggete hund, er i nokre ttelister
kalla Frithu-Wulf, alts Col-ulven eller Kol-hunden. Cloten er hj Geoffry kalla senon,
ein hund, og han har sltt seg ned i Cornwall, utan at vi kjenner grunnen til det. Ved
samanlikne ttelister ser ein at han i norrne kjelder er kalla Farbaute, ein jotun. Som
Farbaute var han gift med Laufrey, og kalla Nal eller Nar. Om ho var identisk med
stammora Aud-Humbla er ikkje klart, men Aud-Humbla var mor til to av snene, som
det var minst tre av. Dette var Europa si viktigaste kongefamilie for snart to og eit halvt
tusen r sidan. Noko som gr lite fram av enkelte sagn. Handlingane er innom ei rekkje
folk, som tala mange ml, noko kjeldefragmenta ber tydeleg preg av, d namna og
tilnamna er omsette fr ml til ml. Men sikker identifisering av nokre faktorar, gjer at
heile komplekset etter kvart fell p plass.
Ein av Cloten sine sner var DunVallo. Etter ein borgarkrig i Britania vart han
eineherskar i Loegria, noko som har gitt han tilnamney Logi. Som Logi Loft er han
nemnd i norrne kjelder, som den eldste Loke vi kjenner. Men han heitte alts (Dun-)
Vallo, eller Vale. Det same heitte Logi Loft sin son, Vale, som er Fenrisulven Vale. Han
er i ei tteliste kalla Frithu-Wal i eit sagn i Valtam. Logi Loft er i same tteliste kalla
Frialafr, der Lafr truleg er same tilnamn som Loft. Han er og kalla Bors og Burri, det
same som farfar Fin Burri.
Logi Loft hadde brrne Byleift og Helblinde. Helblinde er truleg identisk med den
samtidige kong Helsing i Norge, som Geoffry fr Monmouth nemner. Byleift er kalla
Beler (Bal) i Chronica Hungarorum, og Bylift er truleg ein variant av Belleift, der Leift er
same tilnamn som broren Logi Loft (Lafr) har. Logi Loft hadde som DunVallo sonen
Belinus, konge i Loegria, bror til Brennus.
DunVallo har i Geoffreys latintekst tilnamnet Molmutius. Moles tyder eit lft,
eller ei br, ord som liknar Bor og Leift, der be er tilnamn p han i norrne kjelder.
Mutus tyde stille, det same som det britiske ordet calm, medan nettop Kholm var
Col-namnet p slaviske ml. I den seinare tida var Colm, namnet p tta i Britania. Dei
nraste ttlingane si veksling mellom tilnamnet Val og Bel, er og eit resultat av vekslinga
mellom slaviske og gotiske ml, noko som maktomrdet til tta gjer naturleg. B, er p
slaviske ml V. Det tok enno 300 r fr det norske mlet kom til Norge.
Nr vi er merksame p at Belinus, Vale, Balder og Beldeg er same namn, vert
kjeldene lettare lese. Belinus sin bror var alts Brennus. Brennus er same namn som
Brand, og Brand tydde orm, og Vale sin bror var Midgardsormen.
Ein tredje bror av Vale, var Sleipne. Det er eit slavisk ord som tyder vind. Det
er eit tilnamn. Og det m antan kome av at han som ein Col var ein Vind-konge, eller
meir truleg at han var konge i Vind-land, det som vart kalla Venno Lin.

51

Ein fjerde bror var Nare. Det var same tilnamn som Niord, eller Niare-drott. Det
vil seie at han var konge i Nerigon (Havlandet), som var Norge. Dei hadde ei sster som
heitte Hel, som er eit vanleg namn. Men broren Belinus, alias Fenrisulven Vale, alias
Frithu-Wal Bor, alias Altam, var far til Vegtam.
Vegtam er og kalla Othin Weche og hunden Mnegram. Gram vert sagt tyde
hund. Mne-tilnamnet kjem av at han ei tid, som Othin Weche var i Sverike, som d vart
kalla Manneheimen, og der folket vart kalla monstrum. Som Othin Weche er han og
nemnd i Bysants, og nettop Bysants- og Macedonia si soge for denne tida, hjelper oss med
kaste lys over familia i ei borgarkrigstid. I Macedonia si soge er han kalla Perdicca, der
icca truleg er tilnamnet vi finn att i Weche. Perdicca er nemnd i Bysants i tida 368 til 360
f. Kr. Fr den tida var Othin Weche ei tid i Sverike, seier Saxo, som let ham dra attende
til Bysants der han jagar Oller Othin. Han er i Macedonia si soge kalla Alexander, som
truleg har hatt kortforma Oller. Det vart no Oller Othin sin tur reise til Sverike, til
Uppsala, der familia synest ha hatt slekt.
Ein bror til Othin Weche var Lodur, eller Ludr, som eigentleg er same namn som
Cloten. Lodur er og kalla Ve, og begge deler er sagt ha tydinga trevirke. Lodur er ein
innhola trestokk, lur eller lade. Ein tredje bror var Hdir, og kalla Vili, som er same
namn som Philip. Philip er nemnd i Bysants i Perdicca si tid.
Othin Weche var far til Beldeg, det er same namn som Belinus og Balder. Beldeg
hadde setestad i Westfalen. Bror til Beldeg var Vegdeg i Vidi, Aust-Sachsen, der er han
og kalla Vidarr Vale. Ein tredje bror var Bo Vale, nemnd som barn i Macedonia r 359,
og ellers i fleire kjelder som Bo Vale, konge i Russland. Beldeg er den Balder som er
nemnd i fleire norrne sagn. Han var far til Brand (Brennus), som og bror til Balder sin
farfar heitte. Brand ll var far til Frihogar, som det finns tteline for.
Vegdeg i Vidi var far til Vitrgils som i kvad er kalla FullKald, igjen eit spel p
Col-namnet. Han var far til Sige, kalla VrKald i Fjolsvinnaml, og Odin i Langfegdatal.
Sige var far til Svipdag, konge i Norge, kalla Svifdagr i Langfegdatal, og i kvad
kalla VindKald. I kongelister er han kalla Guitlach, det er hans verkelege namn, i det
Svipdag er tilnamnet Suebi-danen. Han sette inn sonen sin, Asmund, som herskar i
Uppsala.
Om vi gr attende til DunVallo sin son Belinus, s hadde han ein son i Britania,
med det uidentifiserte namnet Gurguit Barbtruc. Gurguit tok Viken-riket i Norge. Det
kan ha vore Lodur. Han var ein samtidig med den norske kongen Gevar, ettersom
dottera til Gevar, Nanna, var gift med brorsonen til Gurguit, Balder, sonen til Othin
Weche. Gurguit vart fylgd av ein Guithelin, som etter andre sagn synest mtte vere
identisk med fr nemnde Vitrgils, brorson til Balder. Vitrgils sine tlingar var kongar i
Norge i nokre ledd.
Farfar til Fenrisulven Vale og Midgardsormen var alts FrithuWulf Cloten. Faren
deira var Dun-Vallo, kalla Frialafr Bor i norrne kjelder. Om Frialafr sin herkomst fortel
sagn litt:
52

Etter at Aud-Humbla fr Krim er nemnd som mjlkegjevar til Frialafr sin eldre
bror, Yme Aurgelmir, ttefar til jotnekongane i Norge, vert det sagt at Aud-Humbla
framkalla sameleis liv, ved slikke islagde salsteinar, og slik vart Buri (Bor) til. Sonen til
Bor, hadde med Bestla, dottera til jotnen Boltorn, snene Odin, Vili og Ve.
Ordspelet islagte, kan stamme fr latinkyndige folk i seinare tider, for det islagde
(Congelatum) gir spel p kong Lati, eit namn som og er skreve Ludr og Lodur, og i
Britania Cloten. Det gir spel p kulde, d Cloten var Frithu-Wulf, og Frithu tyder kulde.
Brennus drog fr Gallia til sydvestre Germania, til Allobrog-folket som levde
burtimot Rhone. Allobrogo vert sagt tyde de herskende allaner, der obrogo tyder
overg i makt. Allobrogane sin fyrste heitte Segnius. Brennus vart gift med dottera hans.
Segnius var sonelaus, og vart fylgd av Brennus som konge, og dermed fyrste av Midgard.
Den seinare soga tyder p at Brennus sitt rike ga han stor makt. Han drog
gjennom Gallia til kanalkysten, og utrusta der ein stor flte. Med den styrde han mot
Britania for ta eit nytt oppgjer med broren Belinus. Det kom s langt at dei mttest til
slag. Men mor deira, Tonuuenna, fekk forsona dei. No gjekk dei saman om nye
erobringsplanar, dette var i r 392 f. Kr.
ret etter angreip dei Gallia, og no la dei heile landet under seg. Hren deira
bestr no av senonar. D dei sjlve var av senon-opphav, noko som klart vert fortalt om
farfaren Cloten, tyder det p at dei heile tida har stdd seg p skandinaviske livgardar.
End eit r seinare, i r 390 f. Kr. gr Belinus og Brennus saman mot Rom. (Gjennom
Brennerpasset?). I Italia vart det ingen kamp i frste omgang, avdi italienarane fann det
rimelegare betale tributt til angriparane. Men i staden for g mot Rom, snudde dei og
drog nordover igjen, mot Brennus sitt Germania.
I mellotida mobiliserte romerane og drog etter dei. Belinus sin hr ndde fram til
Germania, men Brennus, vert det sagt, snudde srover igjen. Slik det vert fortalt, ser det
ut som om ogs romerane ndde fram til Germani, men ogs dei snudde srover igjen.
Men fr det mtte dei Belinus sin hr i eit trangt pass. Romerane trudde det var Brennus
sin hr av senoniske gallarar. Belinus slo romarane, og snudde igjen og marsjerte etter
Brennus mot Rom. Brennus hadde i mellomtida sett igang beleiring av byen. Brennus og
Belinus tok d Rom. Brennus vart verande der, men Belinus returnerte etterp til
Britania.
Soga viser no at Belinus, alts Fenrisulven, ogs hadde vore overkonge over OldDanmart (Vikenriket). For d sonen til Belinus, Gurguit Barbtruc fylgde Belinus som
konge, slutta danekongen betale tributt. Gurguit drog d med ein flte til Old
Danmark og felte danekongen, og la landet under seg p nytt. Etter det returnerte
Gurguit til Orknyane.
Vi m til romerske kjelder for f vite kva som vidare skjedde med Brennus.
Senonar-hren hans, vart av romerske kjelder oppfatta som kimmerar. Ei samtidskjelde
fr det 4. rhundre, seier at hren som Brennus tok Rom med, besto av hyperborear,
Pigott: The Druids, side 80. Brennus slo i frste omgang mange romerske legionar og
53

inntok byen, men ikkje Capitol. Capitol-hgda var befesta av leiaren for patrisiar-garden.
Denne fekk sendt bod til general Camillus utafor Rom, og Camillos vart utropt til
diktator.
Kva som skjedde vidare, vert ikkje fortalt. Men Brennus trakk seg d, eller seinare,
nordover med hren sin. Nokre sogeskrivarar meiner at det var avdi Veneti i Nord-Italia
angreip senonane sine basar lenger nord. Men om Brennus sine senonar seier romerane:
.......ein rar fiende, som Rom ikkje visste noko om, eller kor sterk han var, som
var p marsj fr Det atlantiske hav og dei fjernaste strender av verda.......
I norrne sagn om Midgardsormen, vart Brennus frst tvungen til Havet, som
nok var d han drog fr Albany til Norge. Men etter det vart Midgardsormen likevel
strre. Segna har og ei likning om at Midgardsormen var ein Ring, som kunne bite seg
sjlv i halen. D segna er p norrnt ml, kan det ha samanheng med at halen hans var
folket halanos, som alanar og er skreve. Alts allobrogane, dei herskande alanar, som
var hans folk.
Om Fenrissulven Vale (Belinus) fortel norrne sagn at han var s farleg og mektig
at Gudane (i Bysants) vart redde han og planla binde han. Det skjedde i Allfader si
tid. No veit vi at Allfader var gift med Fenrisulven si brordotter, Natt Naredotter, og at
Allfader ogs var kalla Anar. Tilnamnet og generasjonen gjer han til sonesonen til Yme,
Oller-Othin, som hadde ein fot i Bysants til r 368 f. Kr., og var etter den tid i Upsala.
Farbror Yme og tlingane hans, var fiendar av Fenrisulven og tta hans, vert det
presisert i fleire kjelder. Fenrisulven sin ekspansjon i Gallia, med bror Midgardsormen
som herskar i Germania, forklarar fiendskapen mellom dei to ttegreinene. Denne
fiendskapen lyste ein generasjon seinare ut ein storkrig, d Fenrisulven var dd. I
Hyndluljod lrer vi at Fenrisulven var meir frykta enn Midgardsormen.
Det er alts i denne tida, litt periferisk, at Norge tek til stige fram i soga. Dei
indrepolitiske tilstandar veit vi enno ingenting om. Norge synest d, som i det
etterfylgjande tusenret, ha vore delt i fleire rike, Vikenriket eller Old-Danmark, og eit
rike som ga kongetilnamnet Njord, eller Nare. Seinare veit vi at Hlogaland i lange tider
var eige rike, som omfatta Nord-Norge og Nord-Sverike heilt til stersjen, men neppe
p denne tida.
Cloten si tt var fr Skandinavia, truleg fr Vikenriket (Old Danmark), noko som
forklarar at sonesonen hans, Belinus, var overkonge der, og aliert med sin vassal,
danekongen, som i ei keltisk tekst har ftt det latiniserte namnet Ginchtalac. Ein bror til
Belinus, Nare, var konge i resten av Norge, eller deler av det, kanskje som farbror Helsing
sin etterfylgjar. Belinus sin fjerde bror Sleipne, synest ha rdd i Vendland, ofte kalla
Vindland. Det er og naturleg, ettersom bror deira Brennus, var konge i Midgard.
Brrne hadde alts teke Gallia, og for ei tid ogs Italia. Som ein skjnar rdde dei
for det meste av Europa vest for Scytia og rheimar, som var Karpatriket. Der rdde
farbror Yme Aurgelmir. Det var difor all grunn for Bysants til frykte dei ekspansive
brrne.
54

Son til Yme, skyterkongen Aerth Trudgelmir, rdde for rheimar og Trakia
(Troad, eller Trudheim som Snorre seier). Det var sonen til Aerth, Oller Othin
Trudgelmir, og sonen til Belinus, Othin Weche, som kjempa om makta i Bysants og om
titelen som overkonge, eller Odin. Othin Weche vann i ret 368 f. Kr.
Med dette som bakgrunn forstr ein det som vart sagt om sonen til Fenrisulven,
Othin Weche. At han var Europas lys og Gud for heile Europa, med sete i Bysants.
Nettopp Oller Othin sitt ufrivillige eksil til Upsala, gjorde at han vart stamfar for
goterkongane i Norden. Det vil seie ynglingetta.
At Othin Weche i si stordomstid var Europa sin overkonge, i allefall nord for
Alpane, forklarar Gylvaginning sine ord om at han var tta sin sterkaste. Han vert der
kalla Mnegarm, ein hund, alts ein skandinav.

Gudstru og moral i heiden tid

Odin, Tor, og Gud var overkongetitlar. Det visste forfedrane vre. Seinare har
vi misstydd redda deler av skaldane sine lovtalar og fortelgjarane sine omskrivingar og
skryt. Nr ein ser dei humoristiske innslaga i forteljingane om Odin og Tor, skjnar ein
sjlvsagt at dei ikkje er utslag av nokoslags relegis tru.

55

I Norden var den eigentlege religionen trua p diser, og dyrka i disetempel. Men
det levde og deler av andre trusretningar der, som til dmes magiane si demontru, med
prestar som vart kalla druidar. Vidare hadde dei ei tru bygd p seid, ei tru som stamma
fr Dionyses. Guden Dionysus vart her kalla Ty. Den lra nytta og menneskeofring.
Menneskeoffer var og med i asane si tru, d dei kom omlag r 115 f. Kr. Seid vart seinare
oppfatta som unska av goterforfedrane vre, etter at asane si makt var broten. Det ser vi
mellom anna av Hrfagresagaen, som fortel at seidmenn vart straffa med dden. I fylgje
Ynglingesagaen var det ein stor blotstad i sgard. Der var det tolv hovgodar som vart
kalla diar og drotnar. Dei rdde for blota, og var dessutan domarar og offerprestar. Dei
hadde og kvinnelege offerprestar.
Seidinga vert det sagt, kom med vanane. Det var eit folk nordfor Svartehavet ved
Don, litt fr Kristi tid. Godane nytta suggesjonsteknikkar med galder, som er tale i bunda
form. Det galdt og med seiding. Seid vert omtala som eitslags trylleri eller hekseri,
tydelegvis ved kynisk bruk av hypnose og innsuggerering av vrangforestellingar. Det vert
fortalt om seid at ein kan ta vett og forstand eller krafta fr folk. Deler av dette kjenner
ein igjen hj magiane. Dei som vart opplrde i teknikken, vart innvigde i mysteria, var
uttrykk som ofte vart nytta.
Den opprinnelege trua til magiane, syns ikkje ha hatt serleg pverknad i
Norden. Det var trua p at menneskja kunne vere besette av nder, eller demonar, helst
vonde. Det at desse ndene vert sagt vera vonde, viser i seg sjlv at ogs magiane si lre
til folket, var bygd opp p ein etisk grunnvoll.
Den mest utbreidde religionen mellom dei heidne fedrane vre var trua p diser.
Det var ei tru p Fylgjer, einslags gode nder som verna menneskja mot alt vondt, og
mot vonde vette. Dette er den eldste kjende religionen, og vi finn og element av han i
kristentrua. D i form av gode englar, som kanskje er eit anna namn p diser.
Disetrua vert opfatta som Osiris si lre. Han vert rekna som religionskapar i
Egypt, noko fr r 3.000 f. Kr. Men han hadde rter i gotane sine asiatiske omrde, og
lra er truleg noko han har hatt med seg derifr. Etter alle kjende opplysningar, var det
cariane som kom til Norden med disetrua, avdi cariane heilt opp til den tid hadde rter i
Egypt. Det er mindre truleg at det var kimmerane som kom med den, avdi dei dyrka
Baal.
Osiris si lre hadde 42 etiske bod, som i essens ligg nr opp til kristendomen sine
10 bod. Boda representerte normar for tferd, forbod mot drap, tjuveri, lgn, bedrag,
baktaling, hor, gudsforakt og liknande. Religionen bygde og p at lekamen hadde ei vital
kraft som ikkje var fysisk. Den var eitslags spegelbilete av lekamen, som tilsvarte det vi i
dag kallar sjel. Egypterane kalla denne sjela for kha eller ka.
Kha var i lekamen ved fdselen, fylgde han gjennom livet, og levde vidare etter
dden i eit anna tilvre. Ved sida av denne kha vart menneskja, eller fullverdige
menneskje, og fylgde av eit anna ikkjefysisk vesen, ei fylgje. Det var disa. Romerane kalla
desse fylgjene for genii, som var vaktande astral-lekamar , ein slags englar. Det var denne
disetrua som kom til Norden og vart dyrka i disetempla. Denne disetrua synest ha vore
56

ein ganske kultivert religion. Ho synest og ha vore bakgrunn for den greske
oldrelegionen, som bygde p orakla i templa. Orakla var medier som foregav ha
kontakt med dde eller andre ikkjefysiske vesen.
Pelasgerane i Dardania, som ionerane og etruskarane tta fr, trudde p
spirituelle, namnlause gudar som hadde skapt verda, og som hadde makt til styre ho.
Frygerane trudde allereide i eller fr det 3. rtusen f. Kr. p ein hinsidig einegud,
ein evig, ndeleg gud, Wralda, som det ikkje var lov lage bilete av. Wralda var og
skaparguden.
Gotane p Europa-sida av Dardanellane, sr for Donau, omlag r 500 f. Kr.
trudde p udyelegdom og evig liv. I dei same omrda, i Trakia, tilba dei Dionysus (H.V,
7)
Kelterane (gallerar, golen) hevda at menneskja sine sjeler var udyelege. Den
keltiske prestetitelen var druid. Druidane si rolle er fortalt vera lik rolla til
vsteprestkongane, Odinar, med makt i krig og fred.
Druidane leidde mystiske ritual. Men av druidane sine samtidskjelder gr det fram
at dei var noko langt meir enn berre mystikarar. Det gjeld serleg dei kjeldene som
stammar fr store intellekt. Strabo peikar p at druidane ogs var store moralfilosofar.
Diodorus seier at dei var filosofar og teologar.
Ammianus seier at driudane skjer i det hemmelege og sublime, og er talsmenn
for den udyelege sjela.
Cicero og Poseidonus fortel at nokre av druidane hadde rang som kongar.
Caesar seier at dei var overdomarar.
Diodorus seier og at druidane kunne kommunisere med gudane, noko som syns
vera oppfatta som kommunikasjon med eit fylgje, slik det vert fortalt om
vsteprestkongen Numa Pompilius, omlag r 600 f. Kr. Hans fylgje heitte Egeria, og
leidde og rdde han.
Liknande forteljingar om kontakt med fylgjer, har ein og i Norden.
Fylgjetru, alts disetru, synest ha vore hovedelement i urreligionane si lre om
livet etter dden, og dei krava det stiller til menneskja medan dei lever. Ved kalle disene
englar, er det lettare forst disebegrepet ogs i dag. Dette avdi tru p englar ogs gr
inn i vr kristne religion i statskyrkja. Forfedrane vre sa alts diser, eller hamingjer
(ddsgudinner), og desse vart dyrka med stor vyrdnad i disetempla.

Norge og Old-Danmark inn i soga

Med Norge er her meint landet vestanfor Oslofjorden og nordover til Trndelag.
Med Old-Danmark er her meint landet mellom Oslofjorden og Gtaelva.
Yngre Edda og Anglo-Saxon Chronicles gir oss slekta til Svipdag, som Saxo seier
var Norge sin konge, og fortel litt om han. Kvad i Eldre Edda fortel noko meir.
Langfedlatal kallar han Svifdagr. tteopplysningane fortel at han levde ikring r 240 f.
57

Kr. Det vert bekrefta uavhengig av tteopplysningar for personar som levde samtidig
med han.
Hans rolle og openbare makt gir oss grunn til skjne at Norge den gongen var
eit samfunn av betydning. Ogs fr tidlegare tider fr ein glimt som viser ein organisert
stat med eit kongehus som talde i samtida. P Svipdag si tid synest det vestlege og
nordlege Norge ha hatt interessene sine mest knytt til Britania. Vikenriket, d Gotland,
seinare Old-Danmark, synest mest ha hatt sine interesser knytt til kontinentet og
Vendland. Stordelen av Norge sine sagn, knyter seg til Svipdag og hans nraste fortid.
Det er difor interessant sj litt p kven som er kven.
Fr Geoffry fr Monmouth veit vi at ikring r 430 f. Kr. levde det ein norsk konge
som heitte Elsibius, som er Helsing. Han kan ha vore identisk med den samtidige Logi
Loft sin bror Helblinde. Noko p Blinde var mange kalla, og dei synest ha hatt
tilknyting til den gamle hovding- og ttegarden Blindheim p Sunnmre. Hovdingar
derifr var med i landsstyret heilt fram til borgarkrigane tok slutt p 1200-talet.
Ikring r 400 f. Kr. var Logi Loft sin son, Nare, konge i Norge. Litt seinare ikring
r 370 f. Kr. heitte den norske kongen Gevar, det er truleg same namn som Ivar, og
allereide rundt r 880 f. Kr. var det ein Ivar i stamtta. Gevar si dotter var Nanna, som
vart gift med Balder, som har trygg tidfesting. Gevar fostra Hother som felde Balder.
I norrne sagn er Nanna sin far Gevar, kalla Nep. Det er truleg tilnamnet Neve,
som ellers stod for Nivlung, p latin Nebulones. Han kan ha vore son til kong Nare. Det
vert antyda at Oller Othin (Bergelmir) sin son, Hother, vart fostra av Gevar, og at Oller
Othin var gift med Nare si dotter, Natt. I tillegg til dottera Nanna, hadde kong Gevar
ogs snene Gerit og Herlet. Dei vart regentar i Norge for fostbror sin, Hother, etter at
Hother hadde teke Norge fr Balder.
Ein annan stad hos Saxo vert det fortalt at omlag ein generasjon etter Hother, var
ein Gervendel jarl i Jylland. Gervendel sin son, Horvendel, var og jarl i Jylland for sonen
til Hother, Roteric Ringslengjar. Det er eit namn som og er skreve Rodericus, Rrik o.l...
Horvendel var far til Hamlet, og skreve Amleth, som var dotterson til Rotheric. I
ein annan samanheng er Rotheric kalla Humble, son til Dan, i Saxo si 1. bok.
Dottersonen sitt namn, Hamlet, er truleg ein variant av Humblenamnet. Det er ein viss
likskap mellom dei to namna Gerit og Gervendel, og begge var jarlar for den same
kongetta, og Gerit var son til Gevar. Det kan tyde p at Hamlet var ein tling av Gevar.
Hamlet levde ikring r 250 f. Kr. Takka vere Shakespeare er soga hans betre kjend enn
soga til andre sagnpersonar av slik alder.
Hother som er nemnd med tilnamnet Dane, eller Dan, er den frste som er
nemnd med det tilnamnet. Han hadde alts sonen Rotheric Ringslengjar. Dette rare
tilnamnet vart tillagt fleire i seinare tider, i norrn form Slonguanbauga, der Bauga tyder
ring. Rotheric fylgde etter faren og rdde over Old-Danmark ikring r 300 f. Kr. Fr
faren Hother Dan, som opprinneleg hadde hatt Sverike, men som hadde teke deler av
Norge, Daneriket i Vika og Vendland fr Balder, arva Rotheric eit storvelde.

58

Som nemnt tidlegare var det ein tredje bror av Balder, Vegdeg i Vidi, og av Vidi
ogs kalla med tilnamnet Vidar Vale, som var den sterke mannen lenger vest i Europa.
Han hadde arva Balder sitt rike i Vest-Tyskland, og veldet hans omfatta og Britania og
Norge, der tlingane hans sat med makta. Om tlingen Svipdag seier Saxo, at Norge var
arveriket hans. Farfaren til Vegdeg, Bellinus, alts Fenrisulven Vale, vart i Britania fylgd
av Gurguit, som m ha vore ein tredje son, og bror til Othin Weche og Lodur, om han d
ikkje var ein av dei to. Det var Gurguit som hadde kua Old-Danmark, og fekk tributt
derifr.
Men Gurguit vart ikkje fylgd av ein son. Han vart fylgd av ein Guithelin, som
etter seinare ledd synest vere identisk med ein tremenning Vitrgils, son til Vegdeg.
Guithelin er ei keltisk form for det norske Vitelin. Sonesonen til Vegdeg, Svipdag, heitte
eigentleg Guitlach (Vitlach), i flge opplysningar fr Lyscander. Svipdag er eit tilnamn
som tyder Svavar-danen (suebi-dac). Guitlach er og ei keltisk form. Ledd for ledd ser ein
d likskap mellom Guitelin og Vitrgils:
Guitelin (Vitelin)
= Vitrgils
Sisilius
= Sige
Danius
= Svipdag (Suebi-Danen) = Guitlach.
Som ein vil sj, er det og andre faktorar som synest knyte Svipdag til britiske
sfrar. Det kjem fram i samband med hendingane omkring Hamlet. Heilt sidan tida
ikring Belinus sin farfar, Fritu-Wulf Cloten, hadde Svipdag si fedreline hatt ein fot i
Britania, i tillegg til Norge. Slike ting gir bakgrunn for at sogegranskaren Paul du Chaillu
sa at det var klart at norrne innslag i Britania i dei tidlegaste tider av det 1. rtusen
hadde vore med bygge Britania. Verket hans The Viking Age, fr 1889, viser at han
hadde betre kjennskap til norrne sagn og sagaer enn nokon annan sogegranskar, og at
hans viten og omfatta arkeologi.
I same retning, samkvem mellom Britania og Norge i dei eldste tider, peikar og
orda i Die Huldar Saga p, som seier at Vestlandet og Hlogaland vart bygd av
vestmenn. Dette samkvemet er naturleg nr ein veit at det norske kongehuset som ttar
fr Aeneas, kom fr Britania til Norge p Locrine si tid. Og at ei norsk line fr Fritu-Wulf
si tid, kom attende til Britania for nokre ttledd. Og i tida mellom 383 e. Kr. til omlag
542 e. Kr. hadde Britania og Norge felles kongehus, som vi skal sj seinare.
Svipdag og Hamlet levde omlag p same tid. Ein norsk-britisk ttebakgrunn gir
naturleg ramme for Hamlet sine to tokt til Britania, slik Saxo fortel. Fjolsvinnaml, fortel
om Svipdag si friarferd til Menglad, sonedotter til Svavatorin og Jarnsaksa. Svipdag kallar
d seg sjlv for VindKald, eit spel p tta sitt Koll-namn. Han seier og at han var son til
VrKald, som er Sige, men og kalla Solbjart. Sige sin far, Vitrgils, kallar han i kvadet for
FullKald. Der spelar han tydelevis p at vitr i Vitrgils tydde vinter, som er fullkald.
I flge Saxo levde Svipdag p same tid som Gram, danekongen med tilnamnet
Gull-Klle, som og er eit skaldespel p Koll-namnet. Gram var sonen til Skjold, som var
son til Lothar, son til Dan, som var Hother. Det hver med tlegga ellers. Kvifor
Svipdag, som eigentleg heitte Guitlach, vart kalla Svavar-danen, anar ein bakgrunnen for,
sjlv om Saxo seier at Norge var Svipdag sitt arverike. Svipdag tta i 3. lekk fr Vegdeg i
59

Aust-Sachsen. Truleg hadde han tt der, og kunne ha vore fostra der i Svavaland
nokonstad. Tilknyting til Svavaland tyder og hans friarferd til Svavatorin si sonedotter p.
Til den trufaste Menglad som Fjolsvinnaml fortel om. Svavaland var den gong meir eller
mindre heile Nord-Tyskland, utan at ein i dag kjenner til grensedetaljar. Saksland var det
namnet som nordbuar oftast nytta om heile Germania. Ei tilknyting til Svavaland hver
og godt med at Saxo seier at Svipdag var alliert med Sachsen.
Ei eller anna konmtinental tilknyting vert og antyda for Svipdag sin far, Sige.
Langfegdatal kallar nemnleg Svipdag sin far for Odin. Det er ellers ein overkongetitel som
hyrde heime i slaviske omrder og Bysants. Som soneson til son til Othin Weche,
Europa sitt lys, hver det inn i biletet. Folket i Svavaland vart kalla svavar, Schwaber og
Suebi. Dei vart og kalla alemanner. Det var alemanner som drog srover og sette namn
p det seinare Schwaben.
Saxo seier at Svipdag kom i strid med danekongen Gram, kalla Gram Harde i
kvad, dersom det er same Gram? Det er nemleg tydeleg at Saxo i si fortelgjing blandar
saman to kongar som har vore kalla Gram. Men d Gram var ein vanleg titel, kallar vi
son til Skjold, Gram Harde, for skilje han ut. Kong Svipdag slo Gram og tok daneriket
hans, for s seinera ta Sveariket og. Det siste bekreftar Langfegdatal, som seier at det
var Svipdag som ga Sverike namn: Af Svifdagr tok namn sitt Sverrig. Fr den tida
hadde Sverike vorte kalla Manneheimen. Saxo nemner og Gram i samband med
Gothland, som var dtida sitt namn p old-Danmark, etter Yngre Edda.
ttelina til Svipdag - Othin Weche, Vegdeg, Vitrgils, Sige - synest ha nytta det
gamle ttenamnet Koll. Det er difor av interesse at i generasjonen framfor Svipdag hadde
Hamlet sin far, Horvendel, slege ein norsk konge som heitte Koll, etter Saxo. Det kan
synest som om Svipdag har hatt sitt kongesete i Britania, etter Kinar, og at Svipdag der
har vore kalla Danius. Farfar til Svipdag, Vitrgils, er i tilfelle den britiske kongen
Guithelin (Vitelin), som Geoffry fr Monmouth nemner. Belinus sin son, Gurguit, kua
som nemnt daneriket i Norden, og var konge i Britania. Men Gurguit synest ikkje ha
vore fylgd av ein son. Geoffry seier berre:Guithelin tok imot kongedmet si krune etter
Gurguit.
Guithelin sin son Sisilius var berre sju r d Guithelin dydde, og Sisilius si mor,
Marcia, overtok styret for han. Frst d Marcia dydde, vart Sisilius kruna til konge. Han
vart fylgd av sonen sin, Kinar, som s vart fylgd av ein bror, Danius. Vitrgils var Belinus
sin sonesons son, og tta slik fr det britiske kongehuset. Liksom Guitelins soneson, var og
Vitregils sin soneson kalla Dan, i kjeldene Danius og (Svif-) Dagr.
Ein brite vart neppe kalla dane utan ha nokoslags tilknyting til danane sitt land.
Mykje tyder difor p at Danius og Svipdag er same person, og at Norge, inklusivt Vika
sitt danerike, var eit vassalrike under Britania. I fylgje Jordanes var det i Vikenriket og
Sr-Norge at folket vart dalla danar. Det bekreftar Yngre Edda, som seier at det var
Gothland, Huldar Saga sitt Eygotaland, som vart omdypt til Danmark. Folket i
Eygotaland er i Huldar Saga kalla danar. Men omdypinga til Danmark, av Vikenriket
sitt opprinnelege old-Danmark, skjedde ikkje fr omlag r 180 e. Kr. Likevel gr det fram
av Huldar Saga at folk i Eygotaland vart kalla danar lenge fr det.
60

Det synest ha vore tlingane til Yme som tok daneomgrepet til Norge i det 4.
rhundret f. Kr. Dei var danar, fr Nedre Donau sitt daneland. Yme levde omlag r 430
f. Kr. Saxo sin frste Dan, sonen til Humble, levde omlag eit hundrer etter Yme. Om
denne Dan seier Saxo: Men av Dan, skal av dei gamle skribentane sine fortelgjingar,
vre danske kongar ha sitt opphav, og nedstamme i rett line fr, og vidare: Dan og
Angul , snene til Humble, som det danske folket har sitt utspring fr, hadde ikkje berre
stifta, men ogs som dei frste rdd for den danske nasjon, sjlv om den aquitanske
sogegranskaren Dudo slr fast at det danske folket har si rot og namn fr Danais.
Saxo m tydelegvis ha mangla eldre kjelder og norrne kjelder sine tlegg som
gr attende til Dardanus. Heller ikkje har han kjent til kjeldene om Yme og sonesonen
Bergelmir som stamfedre til dei same kongane som Saxo seier ttar fr Dan. Det er lett
sj at nr sagt dei fleste tidlegare tider sine sogeinteresserte, i sine freistnadar p
etablere gammal soge, har mangla kjelder, og at dei difor har teoretisert ut fr det vesle
dei hadde til rdvelde. Det var ingen universitetsbibliotek eller folkebibliotek ty til for
dei.
Nokre gamle kjelder har tydelegvis hatt tidstilvisingar til kimmerane sin kalender,
som tek til med Verdens skapelse i r 3.949 f. Kr. Ei slik tidsvising har vore knytt til
danedynastiet si frste oppretting. Det har vore i r 2.910 etter den kalenderen. Etter vr
tidsrekning vil det seie i r 1039 f. Kr. Fordi det har vore kongehuset si oppretting i
norrne egner, er det av soge-konstruktrar som har mangla kjelder, vorte lagt til sonen
til Humble, Dan, som Saxo har nemnt som den frste. Saxo nyttar ikkje rstalet 2910.
Men seinare konstruktrar har laga fleire, til dels svrt feilaktige kongelister med rstal.
Desse listene er innlagde i Godiche-utgaven av danesoga til Saxo. Men med trygge
visningar til Macedonia si soge, veit vi at Humble sin son Dan, rdde ikring r 340 f. Kr.
Likevel s slr det ein, at konstruktrane sitt utgangsr 2910 etter at verda vart
skapt, alts 1039 f. Kr. synest vere rett for ein annan konge, som faktisk var den frste i
Norden fr same slekta, i det vi ser vekk fr Dardanus, som til tross for titelen som
Hyperboreane sin konge, hyrde heime i Dardania. r 1039 f. Kr. er nemleg akkurat den
tida d den britiske Aeneas-tlingen, Vingi-Tor sin son, Vingni Lochrine, synest ha teke
Norge, eller ein del av Norge etter ha sltt Humber. Det har ein bekrefting p. I
samband med at det i den norrne kimmersoga vert opplyst at den siste kimmerherskaren
Boghe, levde p kong Saul si tid. Saul levde akkurat ikring r 1040 f. Kr. Det hver og
med den tidsvisinga som ein kan lese ut fr generasjonstelgjingar for Aeneas-tta.
Saxo gir i si frste bok ingen konkrete handlingar for sin frste ttefar Humble 1,
far til Dan, som lina tta fr, til far til Humble ll, danane sin 1. konge. Heller ikkje finn
vi dei att i andre kjelder. Men lina gr vidare fr Humble ll sin bror Lother. Lother eller
Lodur sin soneson Gram, kjempa mot den norske Svipdag, som levde i samtid. Svipdag
har ein haldepunkt for, og dermed kan Humbletta identifiserast.
Genealogi for den Hother som var Odin-sonen Balder sin rival, finn ein i Saxo si
3.bok. Balder si tteline finn ein i Yngre Edda og i Anglo-Saxon Chronicles for ret 855.
tteline for Svipdag finn ein i Yngre Edda. Han kjempa mot Gram, etter Saxo, som gir
ttelina for Gram i si 1.bok. For forledda har islandske kjelder ei rekkje tilleggskjelder.
61

Desutan gir Geoffry fr Monmouth ein strre del av stamtta. Vidare finn ein
kronologiske ankerpunkt i soga til Macedonia, og tta til Belinus og Brennus finn ein i
soga til Rom.
Nr ein p dette grunnlaget sidestiller dei mange ttelistene, med ankerpunkt i
sikker tidfesting, ser ein at personane i Saxo si 1. bok, dukkar opp i andre land sine soger
under andre namn, noko som ikkje er serleg uvanleg i dette komplekset. Dei fleste namn
som vart nedskrevne, var tilnamn, og etter dtida sin skikk vart bde namn og tilnamn
omsette til det gjeldande mlet. Ein ser d straks at det som Saxo presenterar som dei
aller frste dane-kongane, i rynda berre var eit skifte i kongeline, men at det var frste
gongen dei vart kalla dane-kongar. Dette avdi den nye kongelina kom fr Nedre Donau
sine dane-omrde.
Vidare ser ein at den Hother som felte Balder, er identisk med den Dan
Humbleson som Saxo fortel noko om. Like eins ser ein at sonen til Hother, Rotheric, eller
Rrik Slyngeband som mange seinare vart oppkalla etter, er identisk med sonen til Dan,
Humble ll. Tilnamnet Slyngeband forklarar Saxo. Det dreiar seg om gullarmband, alts
ringar. Tilnamnet Slonguanbauga er og oversett med Ringslengjar, som fleire vart kalla
seinare, og bauga tydde ring. Bauga er og skreve Boghe i dansk form.
Etter Saxo, vart Lother son til Dan, fylgd av sonen Skjold. Det er difor av interesse
at ei anna kjelde har sagt noko anna, nemleg at Lother vart fylgd av ein Boghe, noko
Godiche-utgava av Saxo opplyser om i ein fotnote. Det stemmer med det Saxo seier i
3.bok, nemleg at Rotheric Ringslengjar vart gammal som danekonge. Vidare s var han
sonelaus, som forklarar at sonen til Lothar, Skjold, fylgde han som konge. Dottera til
Rotheric, Geruth, fekk sonen Hamlet, noko som vert rekna kunne vere ein skrivevariant
for Humble, av fortida sine sogeskrivarar.
Nr det s gjeld Skjold, har den danske sogegranskaren Svend Agesen ein heilt
annan versjon. Han seier at han var Asa-Odin sin son, og at denne Skjold var den frste
kongen i Danmark. Svend Agesen har alts fullstendig mangla kjelder om goterkongehuset. Odin-sonen Skjold levde nemleg lenge seinare, ikring r 85 f. Kr. Men han
var den frste kongen i si slekt.
Ettersom ein kjenner ttelinene for epoka sine telgjande liner av kongehuset,
supplert av Saxo og sagna sin klare tale om ttefar-roller - for Humble som hj Saxo
dukkar opp ingenstad fr, og for Bergelmir som islandske sagn kallar Saxos Humble, og
som hj Saxo ein annan stad vert kalla Oller-Othin som vart jaga til Sverike - ser ein at
heile persongalleriet er tlingar til den bermmelege ttemora Aud Humbla.
Aud Humbla levde ikring r 470 f. Kr. p Krim. Snene hennar var Yme
Aurgelmir og Frialafr Bors. Etter andre sagn veit vi at far til Frialafr Bors var Frithu Wulf.
Av det veit vi at Aud Humbla var gift med Frithu Wulf, eit tilnamn som tyder Koll-ulven,
noko ordspel p frost bekreftar i sagnet om Aud Humbla. Frithu var ei omsetjing av Kollnamnet, som ofte vart omsett til noko med kulde-tydingar. Frithu Wulf var son til den
norsktta vendaren Finn Burri. Finn Burri vert rekna vere irske sagn sin Feni, i
relevant tid. Det vil i tilfelle ta ttetrdane til Britania, der vi kort tid etter finn ttelina
62

att. Det er difor ikkje overraskande at ein finn Frithu Wulf att i Cornwall, i Geoffry fr
Monmouth sine verdifulle ttelister. Etterslekta identifiserar han, men Geoffry kallar han
Cloten, som er Frithu Wulf sit eigennamn. Det er keltisk skriveform for det nordiske
Lodur, eller Lodve, liksom Clodwig var Ludvig. At Cloten er Frithu Wulf er sikkert,
ettersom bde Cloten og Frithu Wulf er farfar til Belinus og Brennus. som i norrne sagn
er Fenrisulven Vale og Midgardsormen.
Faren deira i norrne sagn er Frialafr Bors, han er hj Geoffry kalla DunVallo.
Det forklarar Val-tilnamnet som fylgjer i fleire tledd etter Frialafr Bors. Sonen hans
heitte til dmes Frithu-Wal (Fenrisulven Vale), og sonesner var mellom andre Vidar
Vale og Bo Vale. Ogs Lodurnamnet er gjengangarar i tta i fleire kjelder. Frithu Wal
hadde ein son som heitte Lodur, og denne Lodur sin tremenning Humble, hadde og ein
soneson kalla Lodur, eller Lother som Saxo seier. Saxo skil ikkje mellom old-Danmark
som var det norske Vikenriket, og som seinare p Saxo si tid vart Danmark. Nr s Saxo i
sine lauskjelder har sett ordet danekonge, gjer han utan vidare vedkomande til konge i
Danmark. Det er for s vidt rett, men det var eit anna Danmark. Det er det
norsk/britiske kongehuset Saxo fortel om. Det var eit kongehus som for Yme-lina, og for
ei tid var kongar i rheimar og Trakia-omrde. Det var der dei vart danar.
Med denne bakgrunn kan ein sj kva Saxo fortel om Hother Dan sine to sner,
Humble ll og Lother, som tok ttelina attende til Norden. Humble ll var eldst. Etter tte
r som konge ga han daneriket til den yngre broren Lother. Lother vart kalla ein tyrann,
og han vart til slutt drepen i eit opprr, fortel Saxo.
Etter ei anna kjelde heiter det at etter Lother fylgde ein Boghe som danekonge.
Gjennom Saxo si 3. og 4. bok, skjnar vi at denne Boghe berre er eit anna milj si
skriveform for Ring, og at han er Lother sin eldre bror Rotheric Ringslengjar, som igjen
entrar scena. Det stemmer med utsagnet om at Rotheric vart gammal, og at han var
danekonge heilt til sin dd. Av det Saxo fortel i seinare bker om Rotheric, skjnar vi at
Humble ll berre hadde gitt fr seg ein del av sitt veldige rike til sin yngre bror Lother,
nemleg daneriket for husfreden si skuld.
Saxo fortel vidare at Lother vart fylgd av sonen Skjold. Men etter kongelister, vert
det fortalt at Rotheric vart fylgd av ein son, Viglet, som vart danekonge. Saxo fortel om
denne Viglet i si 4. bok, og at han vart Hamlet sin rival. Rotheric hadde og ei dotter, som
fr nemnt som heitte Geruth, som vart gift med Horvendel jarl av Jylland. Dei vart
foreldre til Hamlet. Det forklarar at ogs Hamlet ei tid hadde titel som konge av
Danmark. Det var truleg som lenskonge for Skjold. Det vil og forklare Hamlet sin strid
mot Skjold sin fetter Viglet.
Skjold levde omlag rundt r 275 f. Kr. Han hadde eit stort rike, vistnok med
hovedsete i Vendland. Men hans domene omfatta ikkje Norge utanom Vikenriket. Skjold
erobra heile Tyskland, d han slo ein Scate der. Scate var truleg ein skyterkonge. Med et
overmde deilig fruentimmer ved navn Alvilde, som Saxo fortel p sin noko sreigne
mte, fekk Skjold sonen Gram. Denne Gram, vart norskekongen Svipdag sin rival om
makta. Og fr Gram ttar heile det seinare norske kongehuset.

63

Fr Hother Dan si tid og til Saxo, var det gtt burtimot eit og eit halvt tusen r. I
mellomtida var kjeldene ofte avskrevne, og d ofte retta og gjort betre. Det er slike
forbetringar som har skapt sagnblandingane. I lpet av denne tida har Hother Dan si
soge vorte blanda med ein langt seinare Hother. Det er grunnen til at Saxo plasserar sin
Hother som ein langt seinare tling av Svipdag, og i ein lang ttesamanheng som er
kopla feil to gonger p grunn av namnelikskap. P same vis er Gram si soge blanda med
ein annan Gram som levde fem hundrer seinare. Slike kjeldeblandingar har nesten alltid
si rsak i namnelikskapar. Det er ikkje berre Saxo som presenterar slike blandingar.
Snorre har dei og, og ikkje minst i Hrfagre-sagaen.
Mesteparten av det Saxo fortel om sonen til Skjold, Gram, gjeld faktisk ein langt
seinare Gram.Utskiljing av kva som gjeld den eine eller den andre, lar seg berre gjere nr
ein er s heldig ha handlingar eller bipersonar som lar seg identifisere. Hother Dan
hadde til eksempel ein ven, Helge fr Hlogaland, som hjelpte Hother mot Balder. D
veit vi at det gjeld den frste Hother, og at Hlogaland allereide d var inne i biletet med
ein hovding som var alliert med Sverike sin Hother. At Hother sin son Rotheric hyrde til
i Norden, skjnar vi av venderrolla hans. Han arva mellom anna Vendland. Men i
Vendland vart han oppfatta som eit framandvelde, for venderane gjorde opprr mot
Rotheric, fortel Saxo. Men Rorheric slo opprret ned.
Det Saxo fortel om Hamlet m ein ikkje ta for bokstaveleg i alle detaljar. Saxo
syns ha vore fri for humoristisk sans. Sjlv dei mest barnslege innslag i hoffpoetane sine
overleverte framstellingar, laga til underhalding, tar Saxo grav alvrleg. Han gir dei betre
plass enn dei fakta som interesserar dei som skjer etter soga sin gang.
Men nokre realitetar vert likevel att, som persongalleri, krigar og liknande,
og lovgiving. I den gamle Rotheric si tid var Gervendel sine sner Fenge og Horvendel,
framleis jarlar p Jylland. I denne siste tida var Hamlet p ei reise for sj til kongen av
England. Der vart Hamlet gift med den engelske kongedottera. D dei kom heim att var
Rotheric dd. Etter dette er det s at Hamlet feller farbroren sin, Fenge, for hemne
faren sin.
Den nye danekongen var d Viglet, som alts etter andre kjelder var son til
Rotheric. Fenge hadde vore Rotheric sin jarl p Jylland. Det forklarar at Hamlet kom i
strid med Viglet d han felde Fenge. Det heiter seg og at Hamlet hadde teke Jylland. Av
ein annan stad hj Saxo, gr det fram at det er sonen til Lother, Skjold, som fyl etter
Lother som konge, utan nemne Guitlach som Lyscander let fylgje etter Viglet, eller
andre handlingar som nemner Skjold i samband med Viglet. Hadde vi ikkje hatt sikre
ttelister bde for tida fr og etter, hadde det vore urd sl fast kven av desse som var
samtidige.
Forklaringa m vere at daneriket var delt, slik det s ofte var, og at det ikkje er
presisert kven som var lenskongar og kven som var overkongar. Skjold hadde dei vendiske
provinsane og meir, og truleg var Hamlet hans mann. At Hamlet hadde Skjold bak seg,
kan nok vere den literre forklaringa p Saxo si noko fantasifulle utgreiding om den
viktige rolla som Hamlet sitt skjold hadde. Hamlet kvilde p det, og til og med fortalde
det om alle sine meritter.
64

Den engelske kongen som var Hamlet sin svigerfar, m antan ha vore sonen til
Guithelin sin son Sisilius, eller Sisilius sin son Kinar. Som allereide grunngitt, kan det sj
ut som om Norge sin konge, Suebi-danen, var Kinar sin bror Danius. Hamlet reiser no
for andre gong til England. Denne gongen er han tydelegvis ein hovding med ei viss makt
bak seg. Han har med som eskorte eit skikkeleg krigarfylgje. P nytt vitjar han den
engelske kongen, som hadde vore ein ven av Fenge. Kongen godtek likevel svigersonen
sin som gjest. Han ba Hamlet gjera ei reise for seg til Scotland si ugifte dronning,
Hermethrude. Slik Saxo fortel det, synest hovedformlet med reisa ha vore f til
einslags venskapsallianse, gjerne med giftarml mellom den unge Hermethrude og den
eldre engelske kongen, som var enkjemann.
Hamlet for til Scotland med eskorta si, men Hermethrude foretrakk imidlertid den
unge Hamlet, framfor den eldre kongen. Dei vart gifte, slik at Hamlet no hadde to koner.
Og kva meir er, dei allierte seg mot den engelske kongen. Hermethrude ga Hamlet ein
skotsk hr, og med den suplert av hans eige krigarfylgje, drog Hamlet attende til
England. Etter ein litt litterr krigsreportesje endte krigen med at den overraska, engelske
kongen vart felt. Hamlet returnerte s heim til Danmark med sine to koner.
At Scotland si dronning drog heim med Hamlet og forlot sitt eige land kort tid
etter sigeren, fortel ganske klart at andre som stod p den engelske kongen si side, hadde
ftt tid til mobilisere, og at heimreisa slik det vert fortalt, i rynda var ei flukt. D
Hamlet kom heim er det s at han kjem i strid med danekongen Viglet. Hamlet slo han i
ei frste trefning, men Viglet fekk samla meir folk, og Hamlet fall.
Hermethrude gifter seg d med danekongen Viglet, og saman fekk dei sonen
Vermund. Men etter Viglet er det Guitlach som fylgjer, fr Vermund vert konge, fortel
Lyscander. Skjold erobra som vi har hyrt Tyskland, og han synest ha hatt rolla som
overkonge, medan Viglet freista overta daneriket. Det vert presisert at Viglet ikkje er
oppfrd i kongerekkene.
Av det fylgjande skjnar ein at det er ein strid mellom norske interesser og Skjoldlina sine daneinteresser. Skjold sin son var mellom andre Gram hin Harde, som kvad
seier, eller Gram Gull-klle som kongelister seier. Gram ervde eit stort danerike, og er
kalla danekonge. Men Tyskland synest ha vore overteke av ein bror, Grip, jtten hin
Gramme, som ein ellers ikkje fr vite noko om. Gram hadde trong for styrke si stilling i
det nordlege daneriket, og kom av den grunn i konflikt med Svipdag. Det kan synest som
om Viglet hadde representert Svipdag sine interesser, framtil Viglet leid strdd. Men
Gram sitt angrep nordover vart uheldig for han. Svipdag gjekk til motangrep, og han
erobra heile daneriket. Det forklarar at han under namnet Guitlach er komen inn i
kongelistene. Det er i samband med striden mot Gram, at Saxo fortel at Norge var
Svipdag sitt erverike.
Gram er ikkje noko srnamn. Men at Gram ikkje er identisk med Viglet, gr fram
av at Viglet leid strdd, medan Gram vart feld av Svipdag, noko Saxo fortel ein annan
stad. Det stemmer og med at kongelister seier at Viglet var son til Rotheric, medan Gram
var sonen til Skjold. Med dei pviselege kjeldeblandingane ein str framfor i mellom
andre Saxo sine fortelgjingar, er det godt peike p at Vermund sin son, Uffe (Olav), var
65

gift med dottera til Frvin jarl i Sachsen, som Saxo seier var syster til Vige.
Generasjonskontroll for Frvin og sonen Vige, finn vi i Yngre Edda og Anglo-Saxon
Chronicles. Der vert ttelina gjengitt som Odin (Weche) - Balder - Brand - Trithogar Freavin - Wig, med nyansar av varierte skriveformer. Stamslekta gr vidare fr Gram.
Chronica Hungarorum kallar han Chanad, som har usikker plass i si tterekkje.
Det kan vere ei avleiding av Kanaanar, idet Kanaan (thicus Istricus) var oldnamn sin
variant av Gania (Scania), eller oldform for tsanat, som tyder gramse. Saxo seier at
alle som seinare vart kalla Gram, tta fr Skjold sin son, Gram.
Den opplysinga om at alle som heitte Gram, det vil seie Torarin p norrnt ml,
tta fr Gram Harde, er viktig for etablering av stamlina. Den lina som nytta Gramtilnamnet seinare, kan nemleg leidast attende til ein Buddle, som har levd i generasjonen
etter Gram Harde. Det viser at Budle antan har vore Hading, eller ein bror av Hading.
Hading er berre eit tilnamn. Saxo viser ei rekkje attributtar for Gram Harde. Han hadde
gullstav kalt klle; som kanskje gr p ttenamnet Koll. Han kledde seg i geteskinn og
klle. Geitehovud var glyphe for gotar i Hetit-tida, og vert og rekna som attributt ogs
for gotar i Norden. For Gram Harde sitt vedkomande vert det peikt p at han var gotar,
eller jtte som Saxo seier, ein sydlegare variant av geat (goter). Gothia var som kjent
Vikenriket. Gothia vart og kalla Alvheim, og kongane der vart kalla alv, fortel Snorre,
og Gram Harde vart kalla Svart-Alv av Saxo. Vidare vart Gram Harde kalla troll, eit
vandalord for gotar.
Gram Harde vart fostra av ein ukjend Roar. Han vart frst gift med denne Roar
si dotter, men seinare skild fr ho. I hans tid synest old-Danmark ha vore i opplysing.
Gram mtte stadig forsvare sine domener. Gram Harde vert det fortalt om i Saxo si 1.
bok, som er eit villniss av kjeldeblandingar. Bde Gram og sonen hans Hading, vert
blanda med ein seinare Gram og ein seinare Hading, men gjennom handlingar og
bipersonar kan dei skiljast ut. Mange vart kalla Gram, fordi det var ein etikettetitel for
Tor. Srleg i den seinare hunartida vert mange kalla Gram og Gramen, og tildels Tord.
Ein m difor skrelle vekk ein del tvilsomme opplysningar om Gram Harde, og halde oss
til det som vert att. Men det er lite.
Gram Harde angreip kong Svipdag, som var konge i Norge utanfor Vikenriket, og
med tydelege band til Britania. Men d tapte han og vart felt. Kong Svipdag fylgde opp
med ta old-Danmark. Seinare tok han ogs Sverike. Om Svipdag vert det fortalt at han
var den frste som rdde over alle dei tre rika i Norden, men Norge var hans arverike.
Gram Harde sin son, Hading, var ein Odin i tida ikring r 200 f. Kr. Han vart
Svipdag sin store motstandar. Soga hans m ein sj p bakgrunn av at farbroren, Grip
den Grame, synest ha rdd i Germania. Hading var tilnamn til hovdingar med
tilknyting til Kadheimarane sitt land, (Hades) eller Hellesponten. Der, i Bysants sine
omrder, hyrde og Odin-titelen heime, og Hading vert kalla ein Odin av Saxo. Han vert
nemnd i Hellespont-samanheng. Det er difor interessant sj at etter heilt uavhengige
kjelder, var det i Hading si tid, omlag r 200 f. Kr. eit folk som er kalla Bastarnar, som
kjempa mot romerane ved munninga til Donau, det vil seie i grannelaget til
Kadheimarane sitt omrde. Det vert fortalt at desse Bastarnarane var det strste
66

germanerfolket som romerane kom i strid med, og at dei skal ha levd ved Weichsel sitt
vre lp, det vil seie i srlege egner av Polen, nord for Karpatane. Det er ein del av det
landet som vi kjenner som Vendland, eller Venno Lin som venderane sjlve sa. Det heiter
seg at Bastarnarane seinare vart blanda opp med gotane som vart trengde ut av Norge av
Aesane, og d drog srover truleg gjennom Vendland.
Tacitus seier i Germania, pkt. 46, at Bastarnarane ogs vart kalla Peucine, og
levde mellom Fenni og Venedi. Men Fenni og Venedi er berre andre namn p venderar.
Lin, i Venno Lin, ga venderhovdingane attributta linnorm, linnr (spyd) og lindetre i
seinare tider, truleg og tidlegare. Bast er p latin tilia, og tilia tyder og lindetre. Ein kan
difor g ut fr at Bastarnar var venderar. D faren til Hading hadde teke Germania, som
og truleg omfatta Vendland, og avdi Hading og har ei Hellespont-rolle, m ein kunne tru
at hans soge har samanheng med dei vendiske Bastarmer som kjempa mot romerane ved
munninga av Donau p hans tid. Truleg kan ein rekne det som ganske sikkert p grunn
av hans Odin-titel. Ein merkar seg her at det var romarane som Bastarmarane kjempa
mot, ikkje mot dei lokale ttene. Bastarnane synest ha kjempa for Kadheimarane sine
interesser, i det Hading m ha hatt ei overkongerolle. Det er det einaste som kan forklare
hans Odin-titel.
Kong Svipdag av Norge hadde sett ein av sene sine, Asmund, til konge over
Sverike, Viglet sin son, Vermund, kalla Vermund vise, vart konge for old-Danmark.
Svipdag vart i eldre r felt av Hading ved Gudland, som truleg var Gothia, som og vart
kalla Eygotaland, og var sentrum i old-Danmark. Ogs Svipdag sin son Asmund, vart
seinare felt av Hading i Sverike. Hading Gramson gjorde no Uppsala til sitt sentrum, og
kalla seg Odin. Han innfrde tradisjonen med Frey-blot, til re for Guden Fry, som
straffa med Frost og Kulde. Frost og kulde var spel p kongeslekta sitt namn, Koll. I
Sverike heldt dei fram med Fry-blot kvart r.
Hading er eit tilnamn. I Chronica Hungarorum er han kalla Budle, som truleg er
eigennamnet hans. Han er den frste kjende Budle. Goterkongane si stamtt gr vidare
fr han, og etter han er alle i tta kalla Budlungar. Det er feil nr Snorre seier at det var
tlingane etter den seinare Halvdan Gamle sin son, Budle, som vart kalla Budlungar. Det
stemmer ikkje, avdi ogs andre som ikkje tta fr Budle Halvdanson, og vart kalla
Budlungar.
Medan Hading vart kalla Odin, fekk han ein son som vart kalla Frey. Det vert
fortalt at han hadde vore konge i Norge. Det var ikring r 180 f. Kr. Som eldre vart
denne kong Frey felt av Frode Sterke, som det d vert fortalt var ung. Frode Sterke var
far til Dan. Han er viktig for tidfesting, avdi det om han vert fortalt at han var konge p
den tida da cimmerane drog til Italia. Dette skjedde etter romerske kjelder i r 115 f.
Kr. Frode Sterke, far til Dan, var son til den frste kjende Dan Mikilatti, som ellers var
ein ukjend person, som i sagaene vert blanda med ein seinare Dan Mikilatti.Men den
frste Dan Mikilatti skal ha fylgt etter Olav Spake Litilati, som var son til Vermund
Vigletson. Det same viser kongelister.
Olav Spake var som fr nemnt, gift med dottera til Frvin i Sachsen, noko som
bekreftar tidfestinga. Frvin var son til Frithogar. Han m ha levd omlag i same
67

generasjon som ein skyterkomge som heitte Ogar, og nemnd i r 301 f. Kr. Ogar er same
namnet som ein finn i Frith-ogar, og det er einaste gongen det namnet er nytta.
Danekongen Olav (Oluf) Spake vart felt av Dan Mikilatti, som ogs var kalla den
Prgtige. Dan Mikillati sin son Frode Sterke, felte alts norskekongen Frey Hadingson,
noko som synest ha skjedd noko fr r 150 f. Kr.
Norskekongen Svipdag sette alts sonen sin Asmund i Uppsala. Asmund hadde
sonen Hunding, og Hunding var far til Regnar, som var far til ein kalla Hothbrod. Denne
Hothbrod hadde eit stersjrike.
Det var fortsatt strid mellom Svipdagtlingane og tta etter Gram. Ein av
Gramkarane, Helge Halvdanson, felte Hothbrodd. Det gav Helge tilnamnet
Hothbroddbane.
Helge Hothbroddbane hadde ein jarl som heitte Ler. Denne Ler m i tilfelle ha
levd i tida ikring r 115 f. Kr. Det er tida d kimmerane drog ut fr Norge. D levde AsaOdin og brrne hans Ler og Kri. Det vert fortalt ein annan stad at Asa-Odin var p
venskapeleg fot med kongen av Norge fr det vart vanskar, slik at han angreip
Skandinavia. Det er difor truleg at Helge Hotbroddbane er identisk med Ler, bror til AsaOdin. Helge Hotbroddbane var son til Havdan, som var son til Frode Frkne, son til
Hading Gramson, noko som bekreftar generasjonsfestinga. ttelina representerar den
vidare Stamlina.
Britania var hovedrike for den rivaliserande lina, Svipdag sine tlingar. Svipdag
som og hadde teke daneriket i Vika, var med stor sikkerheit den Danius, som Geoffry fr
Monmouth nemner i Britania. Der vart han fylgd av Morvidus, som synest mtte vere
ein bror av Asmund i Uppsala. Eit slags samband med Sverike hadde og Morvidus, for
det heiter at han vart felt av eit monstrum, og Saxo fortel at det var folket i Sverike som
vart kalla monstrum. Vidare fortel namneskikken for Morvidus og Asmund sine
tlingar, om eit ttefellesskap. Namna p Morvidus sine tlingar, stammar fr ei keltisk
kjelde, som Geoffry har gjengitt p latin. Det er det som namna tyder, som fortel litt.
Morvidus hadde sonen Eliderus (knusaren), far til Gerennus (Regner), far til Catellus
(Hunding). tlingane til Asmund, heitte og Hunding og Regner.
Nr ein set opp ttene tabellarisk, ser ein at Svipdagtlingen Hotbrodd, levde i
same generasjon som Gramtlingen, Helge, og med Dan Mikilatti sin soneson Dan. Dei
tre levde i tida for kimmerane si utreise, omlag r 115 f. Kr. Vidare veit vi at Helge felte
Hothbrodd og var den store mann i Norden. Det har Saxo sine kjelder fortalt. Men
norrne sagn fortel om ein konge som uten tvil levde p same tid, og som like sikkert var
Norden sin store mann, nemleg Thiatzi Harde. Men det synest ikkje vere plass bde for
han og Hotbroddbane i same tid og sogebilete.
Ein ser straks at Thiatzi er eit tilnamn, utvilsomt avleida av ttenamnet Tat, eller
Tot, eit namn som p tysk tydde dd, det same som det norrne bane, som i
Hotbroddbane, noko som kan ha freista eit norrnt milj sine hoffpoetar til drage fram
ttenamnet Tot, som vart brukt bde fr og etter denne tida. Vidare ser ein at Helge er
eit eigennamn.
68

Ein ser og at Helge Halvdanson Hotbroddbane har i prinsippet same soge som
Thiatzi Harde. Dei er utan tvil, same person. Thiatzi levde i tida d asane kom til
Norden, ikring r 115 f. Kr. Han hyrde til i Vikenriket, men var overkonge, og hadde
og erverva Pommern. Det at han tok Pommern, var grunnen til at asane kom til Norden.
Thiatzi var son til Alvalde, som enten er ei forvansking av Halvdan, eller Halvdan sitt
tilnamn.
Huldar Saga tek til sine tterekkjer med denne Alvalde. Chronica Hungarorum
frer tta attende til Gram Harde si tteline, som m vere Alvalde si tt. Thiatzi er i
Chronica Hungarorum kalla Milke, det er eit ellers ukjent ord, som mest truleg er ein
avskrivingsfeil i handskriftene si tid, ein feil for Helge. Slik som Sigurd er og Helge nesten
alltid skreve i ein variasjon av former i ikkjenorrne kjelder. I norrne sagn er Thiatzi sine
brr, Gang, Ide, rnir og Grani. Sjlv er han kalla rna i Trymheim, og i kvad Trym,
noko som indikerar at Trymheim var ein setestad, ikkje eit land. Han vart felt av
alanrussaren Logi Fornjotson, som er andre kjelder sin Asa-Odin, noko som gr fram av
Huldar Saga. Det vart eit langvarig maktskifte d sene kom. Men Thiatzittlingane
kom attende til Norden etter eit sagnskapande mellomspel p kontinentet. Det tar vi for
oss i det neste kapitlet.

Ladejarlstta sitt opphav

Vi veit litt om kva som skjedde i Norden d sane kom hit ikring r 115 f. Kr.
Det er viten vi i store trekk kan takke Snorre Sturlason for. Saxo Grammaticus har
nemleg totalt mangla kjelder for asetida. Huldar Saga utvidar biletet noko.
69

Kjeldene om Thiatzi si nraste ettertt er vage. Men av sagn skjnar vi at den

hadde ei mellomsoge i Vendland og Sibenbrgen, fr ho igjen kjem attende til Norge, og
d for verte her for framtida.
Men la oss frst resymere litt om asane. Dei representerar ein merkeleg del av
Norge si soge, den gong tyrkarar rdde i landet. Snorre fortel at asane kom fr Asgard.
Asgard lg bak Kaukasus-fjella i Tyrkialand. Der av veit vi at det er det landet som
persarane i dei aktuelle tidene kalla Asagarta ( N. Frye). Folket der var ei av mederttene,
alts gotar. Romerane kalla riket deira for Pontus.
Asane si vandring til Norden, set Snorre i samanheng med romerane sin
ekspansjon i Vesleasia, og det har tydelegvis vore ein slik samanheng. Men asane hadde
vore i Norden alt i fleire generasjonar, d romerane til slutt etter ein lang krig, erobra
Pontus i ret 66 f. Kr. Pontus hadde utvikla seg til verte eit sterkt rike i dei tidene.
Romerane sitt press tok til etter at Macedonia fall i ret 168 f. Kr. Pontus ytte sterk
motstand, og det tok alts romerane burtimot 100 r ta landet. Og end tok dei berre
den delen som lg i Vesleasia. Kongehuset redda seg til Pontus sine provinsar i SydRussland, det landet som Snorre kallar Vanaland. Kongehuset i Pontus, alts Asagarta,
kom fr dei persiske Achaemenidane si tt. Den tta stamma fr Dardanus, likeeins som
det goterkongehuset som alt var i Norden.
Ettersom Ladejarlane tta fr Achaemenidane, kan det ha interesse sj litt p
dei eldste ledda fr Dardanus til Asa-Odin, eller Logi Fornjotson som han eigentleg
heitte. Achaemidane sa sjlve at dei tta fr Perseus. Perseus levde ikring r 1270 - 1260
f. Kr. og han var gift med Andromeda Cepheusdotter. Perseus var son til Zevs Proteus og
Dana Acrisiusdotter. Zevs Proteus var son til Abas i Argolis, som var son til Corytheus
Zevs, som var son til Dardanus og bror til Erecthonius av Troja. Sistnemnde vart ttefar
til det nordiske goterkongehuset.
Perseus hadde ein son som heitte Perses, og var konge i Kolkhos. Fr Perses tta
det persiske kongehuset Aechaemenidane. Perserane fekk namnet sit fr Perses, eller faren
Perseus, fortel Herodotes Vll. 150. Persarane som i dag er kalla iranarar, var opprinneleg
artear, etter Herodotes Vll, 61. Det kom av at dei hadde hyrt til i Urarta, eit tidleg
Kaukasusrike. Herodotes har Ladejarlstta heilt fr Perseus og fram til Mitridates Vl
Eupator i det 36. leddet, som rmde til Krim, og dydde i r 63 f.Kr.
Tidlegare soge, mellom andre Edward Gibbins, har rekna med at Mitridates Vll
Eupator var identisk med Norden sin legendariske Asa-Odin. Men ettersom Asa-Odin i
r 115 f. Kr. synest ha hatt voksne sner, er det lite rimeleg. Dessutan stemmer ikkje det
ein veit om sogene deira overeins. Fr Huldar Sage veit vi at Asa Odin sin far heitte
Fornjot, og det namnet minner om Achemenide-namnet Farnace. Mitridates utvida riket
sitt i frstninga av sitt regime. Lenge frde han ein vellukka krig mot romerane. Men til
slutt vart han slegen av den romerske hrfraren Pompey, i ret 66 f. Kr. Mitridates
flykta d til omrda sine nord for Svartehavet. Der dde han i ret 63 f. Kr.

70

Fornjot, Asa-Odin sin far, m ein rekne med har vore fdd ikring r 180 f. Kr.
Han hadde tre sner, Kri, Lher og Logi. Logi Fornjotson var sagaene sin Asa-Odin og
far til Sming. Sming vart konge i Norge, og ttefar til Ladejarlstta. Etter Huldar
Saga var han tyrkar. Han tok sane til Trndelag, og det vert sagt at det var dei som
rydda dette fylket. Av Snorre ser ein at Asa-Odin frde ein erobringskrig vestover i det
nordlege Europa. Men det var Thiatzi som utlyste denne krigen.
Vendland hadde vore asane sitt domene allereide fr dette, men s tar Thiatzi
Vendland. Thiatzi var gift med Idunn, som hadde skaffa han Anglane sitt land
(Pommern) i medgift, fortel sagn om Thiatzi, rna fr Trymheim.
Litt avhengig av kjelder, vart Vendland og Nord-Germania kalla bde Angelen,
Svavaland og Pommern, med uklare grenseliner. Angelen var den gong langt meir enn
det som no er Angelen. Det eplet som Idunn ga Thiatzi, var Pommern, eit ordspel p
pomum som er Eple. Anglane var det folket som opprinneleg vart kalla ynglingar eller
ongen, eit namn som er kjent i fleire variantar. Ordspel seier at den som fekk Idunn sitt
eple, ville alltid vere ung. Det same landet er i norrne kjelder oftast kalla Vendland, der
vindane budde. Det er og kalla Vindland. Om Asa-Odin sin eine bror, Kri. heiter det
at han rdde over vindane, noko som stemmer med at ogs far hans, Fornjot, ogs
hadde gjort det. Namnet Kri tydde p norrnt ml og vind, noko det gjer framleis i
forma kre som er ein bris.
I Skaldskaparml, fortel Snorre om eit gamalt sagn om Idunn. Ho er og omtale i
kvadet Haustlong, som disa p Brunnakar sin benk, og i Lokasenna som kona til
skaldeguden Brage, benkpryden. Tidfestinga vert bekrefta av at i skaldskaparml let
Brage fre samtale med Hler ge, som er Asa-Odin sin bror, eller Logi sin bror, og Logi
sjlv har bei hovedrolle i sagnet. Det gr fram av sagnet at rna Tjatsi hadde eit slags
overtak p Loke, som lovde ta Idunn til Tjatsi. Loke tok henne til ein skog utafor
sgard, der Tjatsi henta ho og tok ho til Trymheim. Men sane kravde at Loke skulle
levere ho attende. Loke drog difor til Trymheim, i Jotunheimen, Alts eit gotarland, og
medan Tjatsi var vekk, tok han Idunn attende til sane. D Tjatsi oppdaga dette, sette
han etter. Det kom til strid, og Tjatsi fall.
I andre kjelder vert Idunn kalla skaldeguden Brage si kone. I Lokasenna vert
denne Brage skulda for ha drepe broren til Idunn. Det er Loke som seier det.
Hkonarml og Eiriksml let Brage opptre i Vallhall. At Brage vert kalla skaldegud, er
tydelegvis kjenning for at han var ein skjoldungkonge, eller skyterkonge. Det vert
berkrefta av at skyterane sin konge p den tida heitte Skjold, eller Scylerus, han er
nemnd i ret 110 f. Kr. Far til den sist kjende skyterkongen, Palakus Scolotane sin konge,
er noko som rimar med Brage si Valhall-rolle. Det opnar eit strre sogeperspektiv.
Det at Thiatzi sine nraste tlingar er knytte til Siebenbrgen, hver inn i biletet,
sameleis at Brage vert fortalt vere son til ein Odin. Vidare merkar ein seg at Thiatzi sin
dotterson heitte Skjold, og Skjold si mor, Skadi, var truleg Idunn si dotter. Ut fr dei
faktorane som vert presentert, m vi tru at det var Brage si dronning, Idunn, som vart
rva, og at ho m ha vore arving til Pommern.

71

Asa-Odin, eller Logi Fornjotson, kan tidfestast p fleire vis. Om sonesons-sonen

hans, Fredfrode, heiter det at han levde p keisar Augustus si tid. Og keisar Augustus
vart fdd i r 63 f. Kr., vart keisar i ret 27 f. Kr., og til r 14 e. Kr. Det viser at Asa-Odin
m ha vore fdd ikring r 150 f. Kr. og at han m ha vore i sin beste alder d kimmerane
sin hr, med han, vart tvungen ut av landet.
Dei norrne kjeldene om dei mange Odinane, er beklageleg blanda. Det er ei
fylgje av at dei islandske eigarane av sagndeler ikkje hadde hve til kontrollere dei mot
kjelder fr strre samfunn. Dei tok difor begrep som gudekongar og liknande bokstaveleg,
og skrein Odinane saman til ein gud. Det gjeld i serleg grad dei Odinane som har med
Norden gjere, nemleg Othin Weche, og hans samtidige Oller-Othin, og vidare Oller
Othin sin tling Odenathus, som var yngling, og som difor i den samanheng er forveksla
med Asa-Odin, som var av ei heilt anna tt.
Det rare er at Snorre fortel ret, nr det gjeld dei seinare norske ynglingekongane
sitt opphav, nemleg at dei ttar fr Odenatus sin far, Halvdan Gamle. Det ser ein av
Snorre si Yngre Edda. Men han tek ikkje konsekvensen av det i den Ynglinge Saga som
han presenterar, som er ei p fleire punkt tydeleg feilkonstruert kjelde, som Snorre truleg
har henta fr anna islandsk hald. Same samanskrivingar finn vi og i islandske betringar
av sagna om Lokane, some det og var mange av, men som har vorte til ein Loke. Like vel
inneheld sagna nokre faktorar som kan dragast ut og setjast i rett samanheng. Til dmes
vert det i eit sagn sagt at det var Loke som felte Thiatzi. Det gir meining til det som vert
sagt i Huldar Saga, at det var Logi Fornjotson som var far til Sming. Medan andre
kjelder seier at det var Asa-Odin som gav Thiatzi sitt Norge til sonen sin Sming.
Det finns tte kjelder til den skalla Ynglingetta sine frste ledd, i tida fr
Halvdan Gamle i det 3. rhundret f.Kr. Ingen av dei kjeldene er heilt like, men tydelegvis
smitta av ei opprinneleg feilkjelde. Kjeldene er Huldar Saga, Skjoldunge Saga. Den
norske krnike, Historia Norvegiae, Flateyarbok, Sverres Saga, Islendingabok og
Ynglingesagaen. Avdi Ynglinge Saga er innlemma i Snorre sine Kongesagaer, er den
oppfatta som ei slags einekjelde, - men ho er feilkonstruert
Halvdan Gamle sin son, Skilfingen Agne Skialfarbonde, er gjort til asen Dag
Dygveson sin son. Av Yngre Edda gr det fram at han var Halvdan Gamle sin son,
Yngve, ogs kalla Skelfir. Beowulf bekreftar at ettertta er kalla Skilfingr. Leddet er
forskjellig i fleire kjelder, noko som rper konstruksjon. To tter er blanda. I slutten av
Ynglingesagaen har tlingane til Halvdan Kvitbein, kalla Kvitlegg i Islendingabok, tapt
to generasjonar avdi Gudrd Gjeve sin son Halvdan, som vi ikkje fr tilnamn p, er
forveksla med sonesonen Halvdan Svarte i Halvdan Svarte sin Saga. Vidare har Gudrd
Gjeve sin brorson, Gautrek Hjort, vorte vekk, og Gautrek sin son, Harald Lufa, er
forveksla med Halvdan Svarte sin son, Harald Riki. Det har ftt til fylgje ar Harald
Hrfagre si morstt har vorte forskjellig i fleire kjelder.
Diverre s er nettop Ynglingesagaen ofte nytta som hovedkjelde.
Asa-Odin, alts Logi Fornjotson, var tyrkar. Flateyarbok kallar han
Tyrkiahovding. Huldar Saga kallar sonen Yngve, Tyrkarhovding, eller Inge
Tyrkarhovding. Islendingabok nemner ikkje Odin, men kallar sonen Yngve for
72

tyrkarkonge. Huldar Saga fortel at Trndelag for ein stor del vart bygd av dei sane som
kom dit med Odin-sonen Sming. Desse sane m alts for ein storn del ha vore
tyrkarar. Sturlaug sin Saga seier at tyrkarar og asiamenn busette seg i Norden. Rimbelga
seier det same, og vidare at norrnt ml stamma fr dei, noko ogs Snorre gjentar.
Ynglingesagaen fortel at Asa-Odin hadde eigedomar i Tyrkland, og at tlingen Sveigde
drog til tt i Tyrkland.
At sane kom til landet, var ei nasjonal katastrofe. Det ser ein av Rom sine
kjelder om dei bortdrevne kimmerane, r 115 f. Kr. Etter Snorre, synest aseheren, den
bermmelege sgardsreien, ha hatt eit innslag av vanar fr Vanaland. Det var landet
ikring Tanais, som er Don i Krim-omrdet. Riket ved Krim var eigentleg etablert s
tidleg som r 437 f. Kr. av kong Spartok. Det vart kalla eit tyranni, det vil seie eit
einmannsvelde. Krimstaten vart levedyktig, og varde i meir enn 700 r, til Halvdan
Gamle sine sner erobra det eingong i det 3. rhundret e. Kr.
Ynglingesagaen fortel at Odin fr sgard tok Saksland, og at han bygde Sigtuna i
Sverike. Han var gift med Skadi Thiatzidotter, som vart mor til Sming. Det er truleg
grunnen til at Sming fekk Norge. Huldar Saga fortel at Skadi var dotter til kong Thjatsi
nord for Elivgar ( skipsvegar), og at Thjatsi var son til rna Alvalde. Vidare fortel ho at
Sming fekk Norge for at han ikkje skulle kome i klammeri med den eldre broren, Frey.
Frey var Inge Tyrkarhovding, som i Flateyarbok er kalla Frey son til Odin, far til
Niord, medan Inge er far til Niord i Huldar Saga. Sming var far til Godhialti i
Trondheim, Far til Sverdhialti var drott (konge) o.s.b. i ei tt som dominerte Norge
utanfor Vikenriket, til Thiatzi-tlingen Heidir Nor Torrison tok Norge sr for
Hlogaland, ikring r 140 e. Kr. Sming-tlingane har og ei stor kontinetal soge, med eit
rike i Karpatane.
Resten av Norge, Vikenriket, var og dominert av sane heilt til Heidir Nor si tid.
Kongehuset der, tta og fr Sming sin bror, Skjold. Han synest og ha vore kalla Tor,
om det d ikkje er ein fjerde bror, eller son til ein annan Odin. Som alle som var kalla
Skjold, var ogs denne plassert i Seeland. Det var namnet bde p det Seeland som
seinare vart kalla Sjlland, og p Sjlandet Norge. Men desse oplysningane gjeld
eigentleg ein langt eldre Skjold.
Asa-Odin sin son Skjold, var far til Fridleif, far til Fredfrode, (p keiser Augustus si
tid) , far til Herleif, far til Hvard Hardramme, far til Frode i Eygotaland, som med sine
danar angreip Smingtlingen Holgi Halogi i Halogaland, i eit sagnomsust slag som
Holgi vann. Frode var far til ein ukjend Vermund, og dermed forsvinn den selina ut av
soga i Heidir Nor sin generasjon. sane rdde alts i Vika i burtimat 250 r, og end litt
lenger i Uppsala. Der var Dag Dygveson den siste, p Halvdan Gamle si tid.
I Uppsala herska sane i tolv generasjonar. Den lina var mykje inngift i tta som
Heidir Nor kom fr, alts Thiatzitta. Til tider var ho og inngift i Smingtta i
Frndelag. Inngiftene gir innbyrdes kontroll med at linene er rette. Dessutan har
Uppsalalina i eit par ledd sterk tilknyting til Rom si soge, noko vi kjem attende til. Men vi
skal gjengi lina, slik at vi veit kven som er kven.
73

Fornjot, alanrusser
Logi Asa-Odin, som tok Skandinavia
Inge Tyrkarhovding
Niord fr Noatun, som tok makta i Sverike.
Inge Frey, fylgde far, og vart kalla Drott og Verda sin gud, Frodefred
Fiolnir, som drukna i Fredfrode sitt mjdkar.
Svegdir, Sverike, skte Odin Gamle i Gudeheimen (Russland) vart felt av ein dverg
(tyrkar)
Vanlande, gift m. farsster til Heidir Nor, g.m. Drifa Snedotter, dydde i mareritt
Visbur, gift med ei Odindotter.
Domalde, som vart ofra til gudane av folket.
Domar, felte Heidir Nor. G.m. Drott Danpdotter. fr Danparstad, rheimar.
Dygve, den frste kalla konge p danaml.
Dag, felt i (Reid) Gotaland av Halvdan Gamle. Sonen Agne Skialfarbonde overtok
Sverike, truleg ikring r 250 e. Kr.
I prolog til Eldre Edda gir Snorre ttetal for Odin. I tillegg til at ttetalet har
manglar, er det heller ikkje Asa-Odin sine ttetal, men Othin Weche si tt han fortel om.
Dessutan har han plussa p Odenathus sin eine son, Sige, som levde omlag 350 r etter
Asa-Odin. Men prologen har og ord av interesse i Asa-Odin samanheng etter at han
hadde vore i Sverike.
Deretter drog han nord til han kom til den sjen som dei trudde lg rundt alle
land, og sette sonen sin til rde i det landet som no heiter Norge. Han er kalla Sming,
og bde kongar og jarlar og andre stormenn i Norge reknar tta si fr han, slik det er sagt
i Hleygjatal.
Ogs Huldar Saga gjer det klart at Logi Fornjotson rdde over heile Skandinavia.
Det er gjennom eit ordspel mellom brrnr Kri, Hler og Logi. Sagaen seier at halerisen
Fornjot hadde tre sner. Kri, som rdde over Vindom, Hler, som rdde over Sio, og
Logi som rdde over Elldi.
Vindum var som nemnt vendarane, ogs kalla finnar. Kri var alts
Venderkonge. Om sonen hans, Frosti, heiter det i eit ttlegg at han var finnehovding.
Ura Linda nyttar namnet Finda om Col-kongane. Alts Vind-kongane, og i greske
sagn Vindar.
Sio, eller Sjen som Hler rdde over. m ha vore riket som vart kalla Havet, alts
Norge.Han rdde tydelegvis over Norge fr Sming vart vaksen. Sming var fdd i
Norden, og kunne ikkje ha teke over Norge i nokolunde vaksen alder. I mellomtida har
farbror Hler rdd. At Hler og er kalla Hler ge (hav),tyder p det same. Ellers synest
Hler, fr Thiatzi var fallen, ha starta opp sin nordiske kariere som jarl i Jylland for
Helge Hothbroddbane, etter Saxo.
Logi rdde over Elldi. Elldi, fleirtal for Ellida, tydde btane. Det vil seie
boddiane, som er Skandinavane, og som hver til soga hans ellers.

74

Med bror Kri som herskar i Vendland, vert fortelgjinga om at Asa-Odin tok
Saksland austfr, naturleg. Vendland omfatta, i alla fall seinare, ogs Syd-Sverike heilt
opptil Vrmeland, etter Saxo. I s fall hadde brrne fotfeste i Sverike. Men sjlve krigen
mot Thiatzi synest ha gtt for seg p kontinentet. Den kimmerhren som vart fordreven
fr Norge i ret 115 f. Kr. , var truleg Thiatzi sin hr.
Ogs asane var gotar, men dei synest ikkje ha brukt det namnet. Derimot nytta
gotarkongehuset, Aeneas Tor sine tlingar, som og opprinneleg var sar, eller asiatar fr
Vesle-asia, og namnet sar om seg sjlve. Namnet Sming synest ha tydd den
himmelske, avleida av det tyrkiske ordet Sema (himmel). Ettersom Asa-Odin og
snene hans vert kalla tyrkarhovdingar, M ein kunne g ut fr at tyrkisk i ei eller gamal
form har vore eit relevant ml for asahovdingane. Ogs fleire av Sming si ettertt hadde
Himmelnamn, men d i den norrne forma Himin, og berre som framledd, t.d. i
Himinleyg.
Vi kjem nrare inn p Sminglina si soge seinare. Her skal vi berre minne om at
ho i ei tid i det 1. rhundret e. Kr. hadde ei stor rolle som herskarar i eit Karpatrike, det
seinare Dacia. Men det vart i Norge ho fortsette.
Heimdall i Himinbiorg, som var Norden sitt namn p Karpatane, vart kalla den
kvite as etter setestaden Alba Julia i Siebenbrgen. ( Alba = kvit) Han var ein
Smingtling. Sonesonen til broren hans, Hoddbrodd, Helge Halogi sin bror, var den
sjlvaste decebal. Som frde krig mot romarriket, til han leid nederlag i ret 106 e. Kr.
Dottera til Decebal var overdronninga Huld Wal. Ho var Norden si store seidprestinne,
med eige tempel, og dtre som vart heidne helgenar heilt fram til Ladejarlane sine dagar.
Vel eit par hundre r seinare, i hunartida, er ei kontinental tilknyting, forklaringa p at
Ladejarlstta er den einaste langtta fr dei tider, som vi har bevart rstal p for dei eldre
ledda.
Det er seks hovedkjelder for Ladejarlstta. Alle seks har ftt avskrivingsfeil
ettersom tida har gtt, slik at ledd manglar her og der. Men det er ikkje dei same ledda
som manglar i dei einskilde kjeldene, og ved interpolere dei manglande ledda fr dei
kjeldene som har dei, fr ein ei tteline som inneheld det ideelle tal generasjonar fr
Fornjot til den siste av Ladejarlstta, Hkon Erikson, som dydde i r 1029 e. Kr.
tta er slik:
Fornjot, f. omlag 180 f. Kr.
Logi Asa-Odin, g.m. Skadi Thiatzadotter
Sming, konge i Norge
God-Hialt, Trondheimen
Sverd-Hialt, g.m. Gjalp
Hoddbrodd, bror til Heimdall
Himinleug, drott i Trondheimen
Hoddbrodd Decebal. Bror til Holgi Halogi. Tapte mot keisar Trajan r 106.
Hovud rulla ned Dei Gemoniske Trappene nr Jupiter sitt Tempel p Capitol.
9. Heimgestr Huldabrodir, syster var overdronning Huld Wal
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

75

10. Himinleug
11. Vedrhall, ttefar for herskarar i Hlogaland
12. Havar
13. Godgest Gamle
14. Heimgest, d. 340
15. Gudlaug, d. 355
16. Gylaug,
17. Gudlaug, Hlygkonge
18. Mundil Gamle, d. 445. Bror til Gylaug
19. Hersir, d. 490
20. Brand comes (greve), d. 530
21. Brynjolv
22. Godgest, d. 545
23. Bardr, d. 590
24. Hergils, d. 635
25. Havar, d. 689
26. Harald Thrygill
27. Thrond
28. Harald
29. Herlaug
30. Herlaug g. m. Vigdis
31. Harald Naumdlajatl
32. Herlaug
33. Grjotgard
34. Hkon jarl p Lade
35. Sigurd Ladejarl
36. Hkon Jarl hin Riki (konge), d. 996. Han hagge base i Helsingland, tok Gtaland,
slo keisar Otto fr 983, og slo Jomsvikingane
37. Eirik Jarl, Yorkshire, d. 1017 i England
38. Hkon Jarl, f. 999, d. 1029, Yorkshire, den siste agnat fr persiske
Achaemenidar, med tterter i Intef i Thebes, Egypt.

Thiatzi-tta
Det har skjedd noko drastisk i Norden ikring r 115 f. Kr. Det ser vi av at alt av
tteliner for Norden sine fyrstetter brtt forsvinn nettop d, og tar ein pause p omlag
350 r hj Saxo. Frst d kjem han att med nestemann.
76

Nr ein har sortert Saxo sine samansette deler, og s sett dei saman i rett
rekkjefylgje, ser ein det. Danesoga hans tek til med Humble ikring r 370 f. Kr., og har eit
persongalleri som fyller ei epoke fram til Hothbrodd Regnarson og Helge
Hothbroddbane Halvdanson, ikring r 115 f. Kr. Tabellariske oppsetjingar av personane
i rette generasjonar, vert d blanke til ein igjen tek til med Ungvin, som ervde Halvdan.
Det er ikring r 240 e. Kr., som vi skal sj seinare.
Akkurat den pasusen er fortelgjande. Det er den tida d sane hadde ei rolle i
Norden. Nettop Yngvin (Yngve) er identisk med den Halvdan Gamle som sette endeleg
punktum for asaveldet sitt siste kongehus i Uppsala. I Norge var eit anna asehus eliminert
noko tidlegare. Det er alts asane si epoke i Norden som manglar. Saxo har ikkje hatt
kjelder om asane, berre om gotane.
Asasoga i Norden finn ein i islandske kjelder, i Ynglingesagaen, Skjoldunge Sagaen
og Huldar Saga, mellom andre. Den einaste asetta som overlevde som fyrstehus, var
Smingtta i Trndelag og Hlogaland, alts Ladejarlane si tt. Thiatzi Harde sitt
nederlag for sgardsreieda, skjer i same tid som kimmerhren si utvandring fr NordGermania. Derifr kan dei fylgjast fr ret 115 f. Kr.
Kimmarhren med kvinner og born i eit veldig vogntog, vart av romarane kalla
tetonar og kimbrar. Dei vart sagt omfatte 300 000 personar. Dei kryssa Rhinen og drog
inn i Gallia. Der kom dei i kamp med romerske legionar, og slo dei. Kimmarane trengde
lenger sydover. Nokre drog inn i Nord-Italia, der det braut ut Kimbrisk panikk, vert det
sagt. Desse kimmerane slo seg ned i Nord-Italia. Men berre nokre r seinare, i r 100 f.
Kr., angreip romarane p nytt. Den romerske hren vart leida av Gaius Marius, og
Kimmerane vart slegne. Ei anna gruppe drog til Sydvest-Gallia, og slo seg ned der for ei
tid.
Desse kimmerane vert inngande omtala av romerane. Dei hadde hjelmar forma
som hundehovud med opne gap, og med mjuke fjyr i. Dei hadde og brystplater av jarn,
og var utrusta med kastespyd og sverd for nrkamp. Dei hadde og skjold som var
kvitmla.
I Norden var det kong Thiatzi som vart slegen av Asa-Odin, og Asa-Odin gav
seinare Norge til sonen sin, Sming. I ei folkevise er Thiatzi kalla Trym, eit tilnamn fr
setestaden Trymheim. I den visa er antan Vanaland, som Snorre umtalar i samband med
sane, eller Pontus (Havet), som var det landet som sane kom fr, kalla Havsgard.
Pontus var Asagarta, som persarane kalla det, eller sgard som er namnet Snorre nyttar.
I folkevisa er det Trym som strir mot Tore-Kar. Denne Tore-Kar var fr Havsgard.
Trym, er i visa og kalla Tusse. Det er mogleg at det er ein variant av Thiatzi, som og vart
kalla Tjase. Tore-Kar er truleg Asa-Odin (Logi) sin bror Kri i Vendland, sidan Tore
eller Tor, berre var ein kongetitel. Det same persongalleriet gr att om jotnen Trym i
Jotunheimen. Trym stal hammaren Mjolne fr Tor, som skte hjelp hj Loke. Loke drog
d til Trym, noko som fall lite heldig ut for Trym. Loke var Logi Fornjotson, som var
Asa-Odin sitt eigentlege namn, slik det vert fortalt i Huldar Saga.
77

Gjennom ei rekkje sagn og kvad, og gjennom Chronica Hungarorum, kan ein fylgje
Thiatzitta vidare. Det skapar bindeledd mellom han og den neste store gotarttefaren
Halvdan Gamle (Yngvin). Men det gjeld berre Thiatzi si ettertt, ikkje dei andre linene i
goterkongehuset. Dei linene forsvinn ut i soga sitt mrke. Hj Saxo kan vi fylgje Gram
Harde sine tlingar gjennom sonen Hading, far til Frode Frkne, far til Halvdan, far til
Helge Hothbroddbane, som vi veit er kong Thiatzi. Det var denne Helge som hadde Ler
som jarl i Jylland. Ogs det tyder p ei slags forsting med asane, fr Tore-Kar sende
broren Loke mot Thiatzi. Den same forstinga finn ein og i dei paralelle Idunn-sagna, fr
Logi Fornjotson (Loke) vert send av asane mot Thiarzi.
I same generasjon levde den sist kjende ttlingen til Balder, ein Elesa. som vi likevel
ikkje veit noko meir om. Til same tid finn vi den siste tlingen til Dan Mikillati, nemleg
den fr nemnde Dan Frodeson. Om han vert det sagt at han levde i den tida d
kimmerane drog ut. Ogs i lina for Svipdag sin son, Asmund, finn vi den siste p den tida,
nemleg Hothbrodd Regnarson. Men han vart felt av Helge Hothbroddbane, truleg av
Thiarzi sjlv. Saxo gir Helge Hothbroddbane ei soge som er lik soga til Thiatzi Harde.
Det er difor som nemnt fr truleg, at Helge er feillose som Milke, slik Thiatzi er kalla i
Chronica Hungarorum.
Den mektige Thiatzi har tydelegvis vore overkonge i bde Norden og Norge. Om
Helge vert det fortalt at han var konge i Havet, alts Norge, og at han tok Vendland. I
Saksland slo han ein Hunding Siricson, og tok d Jylland, der han sette inn Ler som jarl.
Vidare slo han Hothbrodd av Sverike i eit sjslag. Men etter det drog Helge til sten
der det vert fortalt at han dydde. Det siste er heilt liktThiatzi si siste ferd, slik det vert
fortalt i Idunnsagna. Historisk er der heilt klart ikkje plass til bde Helge og Thiatzi i same
tid. Det m difor vere Thiatzi si soge Saxo fortel om Helge, hj Saxo fr vi ikkje vite
tilnamnet til Helge, medan andre kjelder heller ikkje fortel fornamnet til Thiatzi.
Miollner-attributtet, lagt til Tor og Zevs-kongane, var eigentleg ikkje ein hammar,
men eit lyn. Lyn heiter Mjolnia p slaviske ml. I Norden er ordet forveksla med det
slaviske ordet for hammar, Molot. For Tore-Kar, som hyrde til i slaviske trakter, var det
eit lyn, og ordspelet gr truleg p Venno Lin. Alts Vendland, der Lin ga skaldane
ordspelfreisting for Lyn. Thiatzi hadde Pommern, som var Vendland, og om Helge fr vi
vite at han tok Vendland. Det er difor truleg Venno Lin (Mjolnia) som var den
hammaren som Trym stal fr Tore-Kar, eller Kri i Vendland.
Saxo rotar no opp fleire sagnblandingar, som gjer fortelgjinga hans uleseleg for dei
som ikkje systematisk har sett seg inn i dei ymse epokane sine persongalleri. Men for dei
som har gjort det, er feilane lette sj. Saxo forvekslar no Helge Hotbroddbane
Halvdanson, med ein seks hundre r seinare Helge Halvdanson, som var far til Rolv
Krake. Men soga til den siste Halvdan og sonen hans Helge Gjeve eller Gode, er godt
kjend fr fleire kjelder. Mellom andre fr Beowulf, og det burde vera urd blanda dei.
Sjlv om asane tok attende Vendland, og tok Norden, var Thiatzitlingane slett
ikkje ute av spelet. Dei har ei stor makt i soga som vi kjenner, ei soge som hjelper til med
forklare Norge si store rolle i den litt seinare hunertida, men under den same ttelina si
78

leiding.
Fornjottta sitt grep om Vendland var over etter tre generasjonar. Kri hadde
sonen Frosti, som var venderhovding. Det same var truleg Frosti sin son, Logi, sjlv om
det ikkje vert sagt direkte. Dei to rivaliserande ttene vert no inngifte i kvarandre. Logi
Frostison vert gift med Huld Hringvlnirdotter. Hringvlnir var av Alvalde si tt, seier
Huldar Saga. Fylgjeleg m han ha vore ein brorson til Thiatzi. Same saga nemner og
Alvalde som Thiatzi sin far. Huld vart fostra av Thiatzisonen rnir. Huld og Logi si
dotter heitte Gerd, og ho vart gift med Thiatzitlingen Heinir Hringison i Trondheim.
Han burtfrde henne, og dei fekk sonen Heidungi.
Logi Frostison er den siste som vert nemnd av Logo Fornjotson sine tlingar, og
synest ha vore den siste av tta som rdde i Vendland, om han gjorde det d?
Hringisnene Heinir, Hloi og Raugnir Hard hadde all makt i Nord-Germania i den
fylgjande generasjonen. Heinir i vest, Raugnir i Vendland og Hloi i Karpatane. Korleis
denne maktdelinga hadde gtt for seg, veit vi ikkje, men andre kjelder fortel om eit
samarbeid, og at dei var alierte med romarane. Dei var sner til Hringi Granison fr
Hringatunir, og Hyndla rnirdotter, kusina hans. Hringi var son til Grani, som var son
til Thiatzi.
D bde Hloi og Grani var namn p setestadar i Siebenbrgen, syns det som om
det har vore der dei har hatt sit sentrum, etter Thiatzi sitt nederlag. Truleg med sttte fr
Rom. Hringi er kalla Kulche (ring) i Chronica Hungarorum. Det braut ut ei ny
rivalisering mellom asar og Thiatzitlingane. Men desse asane vart representerte av ei
anna aseline, nemleg Smingtta i Norge. Det er Sverdhialte sin son guden Heimdall,
som p eit eller anna vis har ftt makta i Karpatriket. Rett nok berre for ei kort tid. Han
levde p same tid som Hringisnene, men er noko yngre enn dei. P Hringisnene si tid,
omlag, vert det nemnd ein ny Frosti som venderhovding. Opphavet hans er ukjent. Men
d ein son frde krig mot Heimdall, reknar ein med at han var av Hringi si tt.
Denne Frosti ll hadde snene Snr hiin Gamle, fr Vendland, og ein ny Logi.
Denne Logi kjempa mot Heimdall ved Singastein, som er det same som Singidunum ved
Donau sitt kne, men det kan og vera eit Singastein i Vika. Systera til Snr og Logi, Hela,
var gift med Raugnir Hringison sin son, Svipnir, som var fdd r 18 f. Kr. og dydde r
21 e. Kr. Det vil seie at det er svavaren si tteline som rr i Vendland. Denne lina er
kjend fram til ikring r 240 e. Kr., og omfattar Heidir Nor som tok Norge attende omlag
r 140 e. Kr.
Vi gr litt attende i tid, for f kasta litt lys over kvifor Thiazitta kom til ein s
relativt fjern stad som Siebenbrgen. Bakgrunnen m truleg sjast i samanheng med at
ttefaren Skjold Lotherson ikring r 270/260 f. Kr. hadde teke Germania. Vi har fylgt
Skjold sine nordiske etterkomarar, men truleg har ei anna av Skjold sine sneliner heile
tida hatt ein fot p kontinentet. Vi hugsar at Skjold, utanom sonen Gran Harde, og
hadde sonen Grip den Gramme, som vi ikkje har hyrt noko meir til. Truleg har han
overteke Germania. Om Thiatzi sin far, Halvdan, og kalla Alvalde, fr vi inga soge,
utanom at Saxo seier at han var ein tyrann og fekk eit langt liv. Men sonen hans, Helge,
alias Thiatzi hgst truleg, tok alts Vendland. Det tyder p at han har hatt ein fot p
79

kontinentet, noko som vert bekrefta av at Alvalde vert kalla bergrise, eit utnamn brukt
om folk fr Saksland.
Kontinental tilknyting vert og antyda av at Chronica Hungarorum kallar Alvalde
for Milke. Det tilnamnet er og knytt til frnemnde Hringison, Hloi i Siebenbrgen i
norrn kjelde. Det har samanheng med ein setestad kalla Cloj ved Titza i Siebenbrgen.
Det kan vere Titza som har gitt Tiatzi-tilnamnet. Slik som Gran, som var ein viktig by i
Siebenbrgen, har gitt tilnamn til sonen Grani. Hringi, son til Grani, synest ha ftt sitt
tilnamn fr Hringatunir i Norge, dit han gifte seg med Hyndla. Sstera hannar var
Hringja, noko som tyder p at Hringjatunir kom fr Hyndla si tt. Hyndla, tyder ung hohund, noko som i seg sjlv fortel at ho hyrde til i Norge. Seinare er Ringeriket denne
tta sitt norske sentrum, heilt opp til Halvdan Gamle sine dagar. Der finn ein og Gran,
kanskje gitt namn etter Gran i Siebenbrgen. Men Ring-tilnamnet, som seinare fylgde
tta, kan og ha kome ein annan stad fr. Trakia, tyder p norsk Ringeriket, av trokhia og
trokhos, som p gresk tyder ring. Hringisnene, Raugnir, Hloi og Heinir frde ein
sigerrik krig om Trakia.
Hringi sin farfar, (Helge eller Milke) Thiatzi, vert fortalt ha hatt tilknyting til
Trymheim, sagt vere Jotunheimen. Og la oss tilfye at dei norske fjella Jotunheimen,
frst fekk sitt namn i langt seinare tid. Jotunheimen var Gothia, alts Vikenriket. Huldar
Saga kallar Thiatzi for Hrodi, truleg ein tysk variant av Ring (das Rad), som var oldefar
hans sitt namn. Ho fortel ikkje kvar Hrodi var fdd, men derimot at: Hrodi vart fostra
ein annan stad, men drog seinare attende til Hroinn Sterke, som var tremenningen hans,
og son til Heidungi Heinirson. Hroinn Sterke rdde i Karpato-Russland, som var Dacia.
Hj verdensguden Frey lrde Hrodi asetrua, seier Huldar Saga. Verdensgud-titelen
stammar fr Ynglingesagaen. Han vart gift med Sylgja Guttormsdotter. Dei fekk ein son
med det latiniserte namnet Skolpnir, av scalprum, som tyder kniv, men som og hadde
dobbeltydinga Nivlung. Nivlung ga etter Flateyarbok tilnamnet Neve. Det er skreve
Cniva i romersk versjon. Tacitus nemner at Thumelic (Hrodi) fylgde romerske skikkar
etter ha kome heimatt til sitt eige folk.

Norden under tyrkarveldet

Tyrkarhovdingane og Norden sine gotarkongar bytte p eit vis rolle ei tid etter r
115 f. Kr.. Medan Thiatzitlingane kort tid etter tok over tyrkarane sine nyerverva
domener p kontinentet, heldt tyrkarane lenge stand i Norden som kongehus i tre
hovedrike. Derav var to i Norge. Rika var Sverike, og i Norge old-Danmark og Havet
(Norge). Havet var Norge utanom Vikenriket, Old-Danmark.
Det nordiske tyrkerriket hadde kantakt med Rom. Det galt ikkje berre keisar
Maximin Trax, 173-235-238 e. Kr., som vart skalla soldatkeisar i Romerriket. Han var
80

ein tling av Sminglina sin Heimdall. Det galt i strre grad Uppsala si skalla aseline.
som var i kontakt med Rom heilt fr frst av. Av Rom si soge veit vi at ein mektig
maktfraksjon der, skte allianse med kongehuset i Pontus, i Mithradates Eupator si tid.
Den Mitradates i Pontus som Europa sine sogegranskarar har rekna med var identisk
med Asa-Odin. Dei levde i omlag same tid, men sogedetaljar gjer det urd, at dei kan
vera same person. Det er berre Norden sine sogegranskarar som har trudd at Asa-Odin
var ein gud i det hinsidige.
Kontakta mellom denne fraksjonen i Rom og Mitradates i Asagarta, gir oss
bakgrunn for Uppsalahuset si rolle i Rom kort tid etter. Asa-Odin sin son, Inge
tyrkerhovding var konge i Sverike. Sonen hans var Njord i Noatun, som tok makta i
Sverike. Njord var far til Inge Frey, som fylgde far, og var kalla verdensgud. Etter
sagaen oppheldt han seg ikkje i Sveriket. Han levde p Fredfrode si tid. Verdensgud
var p den tid, likt med vere keisar i Rom. Akkurat i Inge Frey si tid, var det ein keisar i
Rom som var son til ein Nero. Oversett tyder det ein fr Havet, ein Njord.
I Rom sine kjelder er Njord identisk med Tiberius Claudius Nero, gift med Livia
Drusilla, og var fdd i r 63 f. Kr. Same Livia Drusilla vart seinare gift med keisar
Augustus, som hadde tysk livvakt. Inge Frey verdensguden er identisk med keiser
Claudius Nero Tiberius, dd r. 42 e. Kr. og keisar i r 14 e. Kr. til r 37. Ein av Inge
Frey sine sner, Fiolnir, overtok Sverike og busette seg der, i motsetting til faren. Namnet
Fiolnir, tykkjest vere ein latinisert versjon av Har-namnet i samtida si form. Kri, er
ordspel p tydinga kar. Det er phiala p latin, eit aktuelt ml i familiekretsar den gong. I
kvad er Fiolnir kalla sjkonge. Det tyder p at han var overkonge i Norge, som var
Sjlandet. Det vert rimeleg nr ein minnest at farfaren vart kalla havgud, Niord. Det er
ein norsk kongetitel, tillagd nettop den Niord som tok makta i Sverike. Det kan ha
handla om Norge utanfor Vika. Norge si soge p Godhialt og Sverdhialt si tid, veit vi
ingenting om.
Fiolnir drukna i Vikenrike-kongen Fredfrode sitt mjdkar. Det kunne vi ha teke
alvrleg, om vi ikkje hadde andre som gjorde det same, mellom andre hj Saxo. Det er
tydelegvis ordspel p at Skandinavia var og kalla Thule, og dolium var p latin eit stort
vin eller lkar. Men tholos (gresk) er tkete, og Niflheim er Tkeheimen.
Svegdir, sonen til Fjolnir, leita etter Odin Gamle i Gudeheimen, som etter Snorre
var Store Svitjod, Scythia Magna (Russland), medan Svitjod var Sverike. Svegdir kom
heilt til Tyrkland og mtte slekt. I Vanaheim ikring Don, vart han gift med Vana. Etter
fem r kom Svegdir heim til Svitjod. Seinare drog han p ei ny ferd til Store Svitjod. D
vart han drepen av ein mektig dverg. Dvergar var det mange av i sagna. Det var ei
norrn forvansking av namnet tyrkar. som og var varianten tuareg i Russland i gamal tid.
Det forklarar mytane om at dvergane var ypparlege smedar, sidan smedkunsten hadde
sitt opphav i Vesleasia.
Vana og Svegdir sin son var Vanlande, konge i Uppsala. P ei reise i Vendland vart
han gift med Drifa, dotter til kong Sn, eller Snr, gift med farsyster til Heidir Nor
Torrison, vendaren som tok Norge. Drifa og Vanlande sin son var Visbur, som ervde
Uppsalaveldet. Visbur vart brend inne av Heidir Nor, noko som skapte vanskar.
81

Domalde Visburson, ervde Svitjod. Etter Ynglingesagaen vart han ofra til gudane av
sveane, truleg i samband med eit opprr. Han vert i kvad kalla gotane sin fiende, det vil
seie fiende av Nor si tt. Domar Domaldeson fylgde som drott, og var gift med Drott,
dotter til Danp i Danparstad, Karpatane. Danp var son til Heimdall-tlingen Rigr Konr
Ungr som var den frste som vart kalla konge, p daneml. Det er eit poeng som har
romersk ttesamanheng, noko vi kjem attende til.
Dronning Drott var syster til Dan Storltne, som Old-Danmark har ftt namn etter.
Det var den gong sraustre-Norge med Skne. Kalla Gothland, seinare Eygotaland og
Alvheim. Det inneber at Dan Storltne hadde arva Vika etter farbroren sin, Dan Mikillati
som tok Eygotaland. Det og kjem vi attende til, avdi ringeriks-kongen Halvdan Gamle,
ervde Dan Storltne. Skjoldung Saga vidar ut ttebiletet. Rigr Konr Ungr var gift med
Dana, kong Danp l. si dotter. Dei vart foreldre til Dan Mikillati. Det same ttekomplekset
vert og utdjupa i det genealogiske kvadet Rigstula, slik at vi fr rekonstruert ttelina fr
Heimdall til keisar Maximin Trax og andre med ei romersk rolle.
Domar hemna farfar sin Visbur, ved felle Heidir Nor. Dyggve var son til Domar
og Drott. Dyggve var den frste i si tt som vart kalla konge i staden for Drott (Druide).
Lyder det i Ynglingesagaen punkt 17, som og seier at Drott var syster til Dan Storltne
og dotter til kong Danp, son til Rigr, som var den frste kalla konge p daneml. Dag
Dyggveson kunne snakke fugleml, som vil seie at han snakka polsk. Han vart feld i
Reidgotaland, som er Jylland, av Heidir sin tling, Halvdan Gamle. Halvdan Gamle sin
son Agnar Skialfarbonde, ogs kalla Skelfir fr Voss, overtok Sverike. Fr Skielfir ttar
dei seinare norske Ynglingekongane, som difor og er kalla Skilfingar i t. d. Beowulfkvadet. Dag Dyggveson, den siste Uppsala asen som var konge, vart truleg feld ikring r
250 e. Kr.
Det som Ynglingesaga fortel om ein eller annan Odin som kom til Norden, er
tydelegvis bygd p eit barneeventyr. Spikra saman p Island der dei trudde at det hadde
vore berre ein Odin. Alle som les det er klar over at det er ubrukeleg som sogegrunnlag.
S tvete som det er, veit ein ikkje eingong kva for ein Skjold, Gjevjon var gift med. Det
skjnar ein mellom anna av at Skjold sin far, Odin, gav ei rekkje setestadar til mellom
andre Balder og Heimdall. Personar som levde med meir enn 300 rs mellomrom, og
som dessutan hadde ingenting med Asa-Odin gjere.
Det vert sagt at Gjevjon budde p Selund, og etter giftarmlet budde ho og Skjold i
Leire. Nr det geografiske namnet Selund (Snorre), Selon (Thietmar av Merseburg), og
Seeland/Seland vert nytta i gamle kjelder, ser det ut som om ein utan grunn gr ut fr at
det er Sjlland som er meint. Men det er langtfr klart at det er rett. Seeland (Sjlandet)
var Norge. I Norge er det over 30 stadar som heiter noko p Leir-. Og tek ein med gamle
setestadnamn som Lerheim o. l., vert det end fleire.
Av Yngre Edda gr det fram at Skjold, Asa-Odin sin son, var konge i Gotland
(Eygotaland). Og det var i Sjlandet, alts Norge. Olaus Magnus, svensk sogegranskar,
seier klart at Seelandie grensa til Bjarmeland. Det kan alts umogleg gjelde Sjlland.
Gotland var den gong det same som det gamle Alvheim, landet mellom Gtaelva og
Glomma. Det srlegaste heradet i Hedemark har eit namn som minner om at der tok
82

Alvheim til, og at det truleg var den nordre delen av Alvheim i den tid. Det er heradet
Elverum, opprinneleg Elverheim, Alts Alvheim. Eit sentrum der heiter Leiret. Det har i
nyare tid ftt byutbygging ikring eit gammalt forsvarsverk.
Sjlv om Skjold var konge i Alvheim, tyder det ikkje at han hadde sete i Leiret i
Elverun. Det var mange stadar som heitte noko p Leire og liknande i Sjlandet. Etter
Skjoldungsaga hadde Skjold sete i Leireborg. Asekongehuset i Vika tta fr Skjold. Dei
fleste kjeldene seier at Skjold var son til Asa-Odin, medan ein fr Huldar Saga kan finne
at denne Odin sitt eigennamn var Logi Fornjotson.
Yngre Edda seier alts at han var konge i Gotland, det som seinare vart kalla
Danmark. Det var ikkje det landet som vert kalla Danmark i dag, men Old-Danmark i
Vika. Huldar Saga kallar same riket for Eygotaland, men folket for danar. Det budde
nordmenn i alle fall i Agder, Vestfold og noverande stfold/Bhuslen. Skjold sin soneson
Fredfrode Fridleivson, vert nemnd i samband med Vestfold. Det vert fortalt at p
Frodesen ved Tnsberg, hang det gullringar som ingen vga rre. Det var kanskje
banner. Frodesen ligg p omrdet til den eldgamle kongsgarden Seim, som mellom
andre vert nemnd i Hrfagresagaen. Yngre Edda plasserar gullringane p Jaglandshei.
Skjoldungsagaen seier at Fredfrode vart brend inne av sjkongen Mysing. Og
Huldar Saga nemner Mysing i tilsvarande tider. Grottesang utvidar biletet av Fredfrode.
Og han fr eit godt ettermle i Ynglingesagaen, som er ei asekjelde fr dei tidene.
Inntrykket vert noko meir variert nr ein les ei kjelde fr den rivaliserande kongstta,
nemleg Thiatzi sine tlingar. Ei slik kjelde er Grottesang.
Grottesang er eit kvad om jotunmyane Fenja og Menja av Thiatzi si tt.
Fredfrode hadde teke dei til fange, og nytta dei som trlkvinner. Det heiter seg at dei
mtte dra ei kvern i Havet, alts i Norge. Av kvadet gr det vidare fram at Fredfrode
hadde drepe ein Halvdan, og at Yrsa sin son skulle hemne han. Hemnen vart fullbyrda av
Mysing.
Kvadet fortel og om ttelina til Thiatzi og tlingane hans. Det viser at Thiatzi i
Trymheim og Heimi, er same person. Dei vert kalla Bergrisar, noko som ellers vert brukt
om saksarar. Det vert sagt mellom anna: .....men om ttskap spurde du ikkje. Hard var
Rungne og far hans, men likevel evla du Thiatzi meir. Ide og Orne er vre ttefolk, de
bergrisebrr, der var de fdde.
Etter Skjoldungsagaen, og i samsvar med andre kjelder, var Asa-Odin sin son
Skjold, far til Friedleiv, far til Fredfrode, far til Herleiv som hadde to sner, Leiv den
Frkne og Havar Handramme, riket vart delt mellom dei. Leiv Frkne hadde den sydlege
delen, som vart arva av dei sju snene hans. Det vert gitt namn p dei, og alle namna
enda p -Leiv. Det vert sagt at dei alla vart kongar, den eine etter den andre. Og dermed
forsvinn den ttelina ut av soga.
Havard Handramme fekk den nordlege delen av Daneriket. Han vart fylgd av
sonen Frode. Huldar Saga omtalar han som konge i Eygotaland, p Hlogalandskongen
Holgi Halogi sine eldre dagar. Men folket i Eygotaland er der kalla danar. Frode
83

Havarson vart i fylgje Skjoldungesagaen ervd av sonen Vermund Vitri. I Vermund si tid
vart landet angrepe av Dan Mikillati ll. Riket vert fr denne tida kalla Danmark. Det vil
seie old Danmark i Vika, det Gotland som Yngre Edda fortel vart omdypt til Danmark.
Heimeriket til Dan Mikillati var Dacia, latin for Daneland. Det var det same som
Dacia ved nedre Donau, og kalla Danube. Det var alts riksnamnet til Dan sittt eige
heimerike som vart overfrt til Gotland. Dan Mikillati vart gift med Oluffa, dotter til
Vermund. Det skjedde ikring r 180 e. Kr. Huldar Saga gir same tteliste fr Odin til og
med Frodi Havarson. Den kjelda seier at ttefar Skjold Odinson hadde setestad i
Seeland. Det er eit namn som tyder Sjlandet, og som etter samanhengen var Norge.
Ikkje i Sjlland, og i alla fall ikkje for ettertta. Fleire kjelder kallar Norge for Sjlandet,
mellom andre Historia Norvegiae.
Det tredje asehuset i Norden var det mest interesseante. Det var Sminghuset i
Norge. Hovedkjeldene for tta er: Die Huldar Saga, Torfus si Historia rerum
Norvegicarum, Schnning si Afhandlinger om Tidsregningen i den gamle nordiske
historie, Suhm sine tabellar, Flateyarbok og Snorre, dei to siste for seinare ledd. Men vi
m til sagn og romarkjelder for f vite litt om handlingane.
tta hadde sine setestadar i Trndelagane og i Hlogaland. P 900-talet omfatta
Hlogaland heile Nord-Sverike, noko ein finn i Egils Saga. Bjarky-hovdingane, som rett
nok ikkje var av Smingtta, kravde inn skatt p Austsida av Kjlen. Ladejarlen Hkon
Sigurdson hadde sine fltebasar i Helsingland i stersjen. Det er grunn til tru at det
svenske Norrland og det norske Nordland var eit og same landomrde i eldre tider.
Hlogaland var til tider eit eige Kongerike. S seint som i 910/920 vart Toralv
Kveldulvson, farbror til Egil Skallagrimson, boden kongekruna i Hlogaland. Ein kan
ellers g s langt attende i tid som omlag til r 330 f. Kr., d Helge fr Hlogaland var
aliert med Hother av Sverike i kampen mot Balder i Westfalen.
Huldar Saga fortel, som nemnt, at ein gong i tida hadde vestmenn bygd
Hlogaland og Vestlandet. Det har truleg vore i dei tidene d Norge hadde felles
kongehus med Britania. Det vil seie i enkelte periodar i tida fr omlag r 1000 f. Kr. til
omlag r 540 e. Kr. P ein annan stad fortel Huldar Saga at Sming sitt fylgje av sar,
bygde Trndelag. Det minner om moment som ligg bak Rimbelga og Sturlaugsaga sine
ord om tyrkarar og asiamenn som slo seg ned i Norden, og om Snorre sin nyaktige
omtale av asane sitt heimland i Tyrkland
Asemakta heldt seg lengst i Hlogaland, framtil ikring r 400 e. Kr. D var det ein
Hlogalandskonge som hengde Sverike sin konge, men det skjedde p Jylland. P 500talet var det ein Hlogalandskonge, Solve Hogneson, som erobra Svealand, men han
tilhyrde ikkje Sminghuset. Hlogaland m soleis ha vore ein maktfaktor ein ikkje s lett
kunne oversj. I ei tid d skip var vegar, kunne det stundom reint militrt vera ein fordel
leve litt avsides, for eit kongerike med ambisjonar.
Ladejarlane tta fr Sminglina. Truleg var det den noko burtgymde plasseringa,
som gjorde at stamtta overlevde s lenge der i Trndelag og Hlogaland. Ellers s var
det p kontinentet at tta sine bravader fann stad. Ogs der m det ha vore sidegreiner
84

av tta, men d liner som forsvann ut i det ukjende. Det finns sagn om den mest bermte
av dei, far til Heimdall. Hans namn var Sverdhialt, og det gjeld hans bedrifter p
kontinentet i tida kring Kristi fdsel. Hj Sverdhialt ligg tydinga p kvifor sonen,
Heimdall, Den kvite Alv, vart fdd i Karpatane nokon stad. Og vart ein gigant i den
norrne sagnverda, med rike i sentral-Europa, men glymd der, og likevel hugsa i
Norden. Det vert lettare forst nr ein hugsar at p Sverdhialt si tid var enno hans nre
aseslekt ein maktfaktor i stersjlanda. Det er neppe som nordmann han hadde ei stor
kontinental rolle som hrfrar. Det er og verdt hugse at Sverdhialt var tremenning til
keiser Tiberius av Sverike sitt asehus. og at Venderhovdingen Frosti Krison var ein nr
slektning. Sverdhialt sin son Heimdall, levde p same tid son Hringi sine sner, Hloi
Mokkur-Kalve, Heinir og Rungne Harde, og kalla Hraugnir og Hrungnir. Hloi var konge
i Scytia, Rungne i Jotunheimen og Heinir Inguiomerus var anglarkonge i det
nordvestlege Svavaland. Heimdall var noko yngre, og tilhyrde reint skjematisk den neste
generasjon.
Yngre Edda fortel at Rungne kom i strid med ein Tor i Trakia. Vi veit at Rungne
sin son, Arminius Var, vart fdd i ret 18 f. Kr. Difor er det truleg at den Turesis (Tor)
som Tacitus fortel gjorde opprr mot Rom fr Trakia i r 26 e. Kr. kan vere den same
Tor som Rungne vann p i Trakia. Rungne var aliart med Rom. Det er og grunn til tru
at denne guden Tor er identisk med Heimdall. Som gud m Heimdall antan ha hatt
titelen Tor eller Odin. Tor var den nordiske titelen, og Odin den slaviske. Denne Tor p
Rungnes tid, og Heimdall, hadde nemleg same maktomrde og dei same, noko sreigne
attributtane. Gudekongen Tor er utstyrt med ei vogn dregen av to bukkar, Tanngnjost og
Tanngrisne. Heimdall hadde og to bukkar, Gullintanne og Hallinskide. Tor var som
nemnt ikkje eit namn, men ein titel.
Ettersom Heimdall, p tross av sitt nrvr i Rungnes stridsomrde i tid og stad,
ikkje vert nemnd, medan Tor har rolla, m ein tru at Tor var Heimdall. Det er mange
folk i eit land, men berre ein overkonge. Heimdall kan tidfestast p mange vis. Rungne
sin son Svipnir, var gift med Hela, sster til Logi Frostison ll. Denne Logi kjempa eit slag
mot Heimdall ved Singastein, truleg Sigidunum i Dacia. Men han kan og tidfestast
gjennom eit matriarkat av jotunmyar, som er oppgitt for hans morsline. Og dessutan av
ettertta med ledd og rstal. Alle reknemtar, gir same resultat.
Mora hans var Gjalp fr Bjarmeland, dotter til Greip, til Eistla, til yrgjava, til
Ulrun, og s vidare. Jotunmya som var gift med Svav-Torin, og sonen deira som var far
til Menglad (herskarinna), som var gift med den norske kongen Svipdag Vind-Kold, og
hyrde til i ein generasjon som skjematisk var fdd ikring r 275 f. Kr. Den andre vegen
har vi eit ttlegg i kvadet Rigstula, Oldefar Heimdall Rig, gift med Edda, foreldre til Rig
Trl. Farfar gift med Tir Amma o.s.b. o.s.b. heilt fram til at Danp ll var far til Drott, gift
med Domar i Uppsala. Dan Storltne bror hennar, som vert rekna vere soldatkeisaren
Maximin Trax, fdd i ret 173, keisar fr r 235 til 238, som ikkje tok sjangsen p reise
til Rom, men styrde riket fr militrleirar ved Donau. Tilnamnet Kvite, til felles med
Heimdall, kom som nemnt fr Alba Julia i Siebenbrgen.
Skaldane sin kjenning for sverd, var Heimdals hovud, avdi faren hans heitte
Sverdhjalte. Ogs tta til Heimdall sin bror, Hodbrodd, er knytt til Karpatane.
85

At mora til Heimdall kom fr Bjarmeland, gir ei nrare tilknyting til Hlogaland
enn det hans seinare soge ellers vitnar om. Rungne og bror Heinir vann striden mot Tor,
og i tillegg tok Heinir Pannonia fr han. Det var landet sr for Singidunum, der truleg
Heimdall stridde. Men Tor sin allierte, Thialfi Egilson, vann over Rungne sin bror Hloi
Mokkur-Kalve. Ellers er Thialfi best kjend i soga som sprinter.
Asane i Vendland, synest ha vore ute av spelet p Hringisnene si tid. At Tor i
Trakia var opprrar mot Rom, tyder p at Hringisnene var allierte med Rom. Etter
Rom sine kjelder, veit vi at Arminius Var sin far, og brrne hans, var allierte med Rom.
Det er rimeleg, avdi nettop p den tida var ein konge fr Norden, og keisar i Rom. Det
var keisar Claudius Nero Tiberius. Han hadde i si teneste son til Rungne, Flavus. Nr
Heinir vart sitjande att med Pannonia etter krigen mot Tor, var det truleg avdi han var
Rom sin mann. Pannonia var ein av Rom sine Grenseprovinsar.

Norske keisarar i Rom

tlingar av Asa-Odin, gjennom snene Inge i Uppsala og Smund i Norge, vart
keisarar i Rom. Men langt fleire av Romerriket sine keisarar hadde sitt opphav hj dei
norske julianarane, tlingar av Rungne Harde. Det er oversett at romerske kjelder fortel
at nokre av Romerriket sine keisarar kom fr fjerne land i nord. Og at dei som militre
sjefar for leigehrar fekk innpass i Rom sine maktsfrar.
For ta til med nokre av dei siste norske keisarane, kan vi ta for oss keisar
Valentinian og sonen hans, keisar Gratian. Om dei fr vi vite at dei tta fr Norden. Det
86

var i hunertida, kort etter at Halvdan Gamle og hans nraste tlingar tok makta fr
Svartehavet til Atlanteren nord for Alpane, innkludert Valland.
Keisar Valantinian 321-364-375 var samkeisar med broren sin Valens. Valens var
og samkeisar med son til Valentinian, Gratian, fr r 375 til 378. tta sin genealogi var
ukjend i Rom. Tilnamna Valentinian og Valens var utleidde fr Valland som dei kom fr.
Valentinian sin son, Gratian. 359-375-383, var romantisk, heiter det. Og i den
samanheng vert det fortalt at han dyrka sitt fedreopphav. Difor hadde han halanar, til
garde. Dette var i Gallia. Han favoriserte desse halanane, og det irriterte dei andre
geranane som mislikte desse ville fr Norden. Bde i Germania og i Gallia visste dei
kvar Norden var. I Huldar Saga vert dei norske hovdingane kalla halanar, eller hale-risar,
og p den tida hadde Halvdan Gamle forlengst teke Valland, og hans tlingar utgjorde
fyrstesirklane der.
Det er ikkje utan grunn at romerane sa at i Rom var alt romersk utan keisarane.
Valantinian var langtfr den frste fr Norden som vart keisar i Romerriket. Noko
av grunnen til det kan forklarast med at goterkongelina i Norge var av same tt som den
fornemste romerske keisarlina. Julianarane var tlingar til Aeneas Tor, gjennom sonen
Ascanius Julus. Den nordiske kongetta kalla seg og for Ascaniarar, s seint som i det
forrige rtusen. Det er dessutan det same ordet som Scania er avleida fr. Eldre
skrivemtar var Gonia og Gania. Julus har ftt tydinga den gyldne, eit begrep som i
Rom hadde synonyma Flavus og Fulvus.
Julius Caesar var ikkje fr Norden. Men han var av same tt. Bortsett fr at faren
hans heitte det same, er fedrane ukjende i Rom. Namnet Caesar som han nytta i Rom, er
ei latinoversetjing av hr. Eigentleg kongetilnamnet Hr, i Norden, som p oldnorsk
var haddr, som ga tilnamna Hading og Haddbrodd. Bortsett fr at sjlve kongehuset i
Norden, utanom asane, var Julianarar, var det og andre grunnar for at det nordiske
fyrstehuset vart akseptert som keisarar. Folket i Italia hugsa den gong enno dei mange
innvandringane fr Norden til Italia. Innvandringar av aequi, senonar, cenomanni og
cimmerar.
Det neste store mann etter Caesar i Rom si soge, var keisar Augustus, som eigentleg
heitte Octavianus, fdd r 63 f. Kr. Han var son til ein som og heitte Octavius, eit namn
som kunne vore oversett fr nordiske namn som Ottar, Othin eller Hoddr uaspirert.
Heller ikkje for Augustus kjende dei ellers s tteglade romarane til opphavet hans.
Augustus vert nemnd ofte i norrne oldkjelder. Han ga, etter Tacitus, romersk
statsborgarskap til Segest, far til Segimund, som var prest i Obiitemplet ved Rhinen. I
ret 9 e. Kr. var Segest alliert med Augustus. Augustus vitja uforklart ofte Germania. og
p sine eldre dagar. Fr Norden var sjlvsagt etterfylgjaren hans, stesonen Nero Tiberius
fr 42 f. Kr. til 37 e. Kr. langt meir interessant. Far til Nero Tiberius var Niord fr
Noatun, og han sjlv den frverande Verdensgud Ingi. Han var gift med dottera til
Augustus, Julia, og mor til farmora hennar var systera til Caesar, Julia. Med slike anar
var veien til keisarombodet kort.
Likevel s synest det ha lege meir bak enn slektskapet med Caesar. Ikring r 90 f.
87

Kr. slo tte tidlegare innvandra, no naturaliserte folk seg saman mot Rom si einemakt.
Dei organiserte Den italienske liga. Etter noko strid, vart deira krav om likestilling i
mtekome av Rom i r 89 f. Kr. Men eit av dei tte folka, damnitane, var framleis
missngde. Dei allierte seg difor med Pontuskongen, det vil seie Asagartakongen
Mitridates Vl Eupator. Det var mannen som tidlegare tider sine sogegranskarar har rekna
med var Asa-Odin, men som meir truleg var fettaren hans. Men Asa-Odin var far til
Niord.
Samnitane sitt initiativ leidde til Rom sin krig mot Pontus, og etter ei tid med
skiftande krigslukke, tapte Mitridates til slutt i r 66 f. Kr. Han dydde tre r seinare i
Vanaland. D var hans nre tt, snene til Fornjot, forlengst etablert i Norden og i
Austlege Germanis, det var omlag i r 115 f. Kr. Det frde til den fr nemnde
kimmerinnvandringa til Nord-Italia. Tidlegare innvandrarfolk der, som sg sine interesser
truga, var lojale mot Rom. Difor vart Norden sine utvandra kimmerar fordrevne fr
Nord-Italia i r 100 f. Kr. Desse nordlege italienarane var framleis lojale mot Rom, ogs i
den seinare tvisten mot Den italienske Liga, og stillte hrstyrkar til disposisjon for Rom.
Dei synest ha vorte leida av Julianarar fr Germania. Det vert rekna som rsaka til at
ein Julianar igjen dukkar fram i Rom si soge. Det er far til keisar Julius Caesar, konsulen
Lucius Julius Caesar. Keisar Julius Caesar vart fdd i r 102 f. Kr.
I den italienske kimmerkrigen, i r 100 f. Kr. stod kimmerane sine fiendar, asane i
Norden og Vendland, p Rom si side. Desse asane sin overkonge, var Asa-Odin. Det kan
forklara at sonesonen Niord, p latin Nero, har ftt ei romersk kone, Livia Drusilla. Niord
var son til Ingi Tyrkerhovding. Keisaren sin far, Nero (Niord), var i eksil, seier Tacitus.
Norrne kjelder viser ei tteline som vert rekna som Julius Caesar si tteline i Germania.
Det er den fr nemnde ttelina fr Othin Weche sin son Beldeg i Westfalen, far til Brand
i Saksen, far til Frith Ogar, far til Freovin i Slesvig, far til Wig, far til Gevis eller Gave
(Gaius ?). far til Elesa, som i tilfelle er Caesar sin far Lucius Julius, der Elesa er ei
misskriving for Julius.
Men dette er ei goterkongeline, ikkje ei aseline, som tta til Niord var. Men ogs
ein asefyrste, som i oldtid var av same opphav som goterkongelina, var akseptabel i Rom.
Dei var Persevs-tlingar og Achaemenidar med like bltt blod. Rom hadde vore i krig
med asane i Pontus, men ikkje med asane i Norden.
Dette har vidare interesse for Norden si soge. Huldar Saga fortel at nettopp Niordsonen, Ingi ll, og kalla Frey, fostra Rungne sin soneson Hrodi Svipnirson. Heilt skilde
kjelder fortel alts uavhengig av kvarandre, at be dei to personane var i Rom. Den eine
som Verdensgud og den andre som krigsfange. Ynglingesaga punkt 10, fortel at
Verdensguden Frey var borte fr Sverike i mange r, medan folk i Sveaveldet vart
fortalde at han likevel levde. Men han dydde utan koma heim. Sveane fekk no vite at
Frey var daud, men d ring og fred heldt seg......... Same kjelde fortel at Frey var
Verdensgud. Keisarane i Rom vart dyrka i templa som gudar, og dei vart tiltala som
Dykkar guddommelegheit. I festtalar vart Romarriket kalla Verda. Nett som keisar
Augustus hadde Claudius Nero Tiberius germansk livvakt. Nereus (Nero) er same namn
som Norden sin havgudtitel, Niord.

88

Om bror til keisar Tiberius, Nero Claudius (Lodve) Drusus, som var i Germania i
sine siste fire r, fr r 12 f. Kr. til r 9 f. kr., vert det fortalt at han var den frste (i Rom)
som kjende dei nordlege hav. Keisar Tiberius sjlv hadde vore i Norden i ret 5 e. Kr.
Keisar Tiberius sin son i Rom, Drusus Caesar, dydde fr faren. Keisartta gjekk vidare
fr Drusus sin farbror som og heitte Drusus. Han var fdd i r 39 f. Kr. og dydde i r 9
f. Kr., og hadde to sner. Den eine var Germanicus, r 15 f. Kr til r 19 e. Kr. som var
far til Gaius Caesar Caligula 12-37-41 e. Kr. Calicula eller Caliga, som tyder liten stvel,
det er eit tilnamn soldatane gav han. Syster til Calicula var Agrippina. Ho vart mor til
keisar Nero 37-54-68, den Nero som vart kjend for forfylgjing av dei kristne. Faren hans
var Gnaeus Domitius Ahenobarbus, som var av kjent opphav. Nero-namnet fekk sonen
fr stefaren Claudius Drusus, som var ein bror av Germanicus.
Keisartta som stamma fr Arminius Var sin bror, Flavus, vart meir varig. Om dei
(Flavianarane) skreiv Tacitus kort tid etter: I en meget forskjellig del av verden planla
skjebnen allerede de innledende handlinger og motiver for skapelsen av et nytt dynasti.
(Historia, Bok ll).
Svipnir (Svavaren), som romerane kalla Arminius (germanaren), og bror hans,Flavus, var
tlingar til kong Inguiomerus i nordlege Germania. Inguiomerus tyder anglerkongen.
Angelen var eit landomrde som dekte heile det nordlege Svavaland . Folket der vart
kalla anglar, kanskje etter Humblesonen Angul, i det fjorde rhundret f. Kr. For kong
Inguiomerus sin generasjon veit vi kven som rdde i omrdet omlag fr Rhinen til Scytia.
Det var Hringi sine tre sner, Heinir, Rungne og Hloi. Den siste er og kalla MokkurKalve. Dei utgjorde det bermmelege kongehuset som og er omtala som tt til Arminius,
i Rom sine kjelder. Ein av dei tre m difor vere Inguiomerus. At det er den tta, vert og
sttta av norrne kjelder sin omtale av dei etterfylgjande ledda.
Slik sagna vert fortalde, har Heinir vore konge i den vestlege delen av Germania, og
m difor vere Inguiomerus. Eit sagn kallar han og for Bryne, avdi hein er eit bryne, og
skaldane levde av fortelgje slikt i mjdsalane. Rungne bror hans, og skreve Raugnir, var
den mektigaste av brrne, og hans domene omfatta og Jotunheimen. Det m d ha
inkludert Vendland, burtimot Litauen, som d vart kalla Grjotgard, noko Rungne-sagn
refererar til. Det stemmer med at sonen Svipnir sine etterkomarar rdde over Vendland.
Den tredje broren Hloi, var konge i Scytia og Siebenbrgen.
Denne kongetta var alliert med Rom. I slik samanheng vert det peikt p at
Arminius var ein utbrytar, som skapte problem for tta si i forhold til Rom. At hans eigen
bror, Flavus, stod i Rom si teneste, var difor ikkje noko rart. Flavus vert nemnd i slik
samanheng i ret 16 e. Kr.. Rom prvde d nytte han som meklar.
Arminius sitt tilnamn Var, er truleg noko som fortel at han vart sett p som ein
varini. Varinifolket var fr Skandinavia, fortel Tacitus. Rungne hadde tilnamnet Hard.
Det hadde og ttefedrane hans, Thiatzi og Gram Haarde. Det kan vere ttenamnet Hr,
eller Har. Men det kan og ha samanheng med at han har hatt setestad mellom Harifolket. Det var eit folk som Tacitus nemner like nord for Karpatane, ikkje langt fr Helisifolket, som igjen heldt til like nordanfor i Burgund-omrdet. Det minner om at Svipnir i
Huldar Saga, var gift med ei kvinne kalla Hela. Hard er p latin Severus, som var namn
brukt hj Flavinarane, som tta fr sonen til Rungne, Flavus.

89

Flavus var far til keisar Titus Vespasian Flavus, 9-69-79, sagt vere av kongeleg
byrd. Han var far til keisar Titus Flavius, 41-79-81, og til keisar Domitian, 51-81-96. Ein
Macer (Maker) fr same tta, vistnok brorson til keisar Vespasian, vart ttefar til Severuskeisarane. Namnet Macer minner om at Rungne sin eine bror, vart kalla Mokkur.
Tacitus levde omlag i Macer si tid, nemleg fr omlag r 55 til r 116 e. Kr. Det var alts
nettopp d, i Tacitus si tid at det nye keisarhuset, Flavianarane, vart etablert. Det kom
som han seier ikkje fr Rom, men fr ei svrt annleis verd.
Tacitus gjev i Germania namn p ei rekkje lokale folkegrupper i Germania. Men
han skil ikkje mellom lokale namn, og dei meir generelle. Av interesse er det at han kallar
stersjen for Mare Suebicum, det vil seie Svaver-havet. Svavaland var Norden sitt
namn p Germania i eldre sagn, medan det seinare vart kalla Vendland og Saksland.
Slaverane kalla Vendland for Venno Lin. Tacitus er ikkje merksam p at nabogruppene
Fenni og Venedi er same folk, vendarane.
Interessant er det og at han plasserar Buri (borear - nordbuar) like nord for
Karpatane, der vi veit at Heimdall og Rungne sine tlingar heldt til, og som naboar finn
vi Harii. Tacitus let sonen til Flavus, eller ein av snene hans, nemleg den
romerskoppdregne Italicus, verte konge over dei germanske cheruscanei ret 47 e. Kr..
Cheruscane levde ikring Harz, ved elvane Weser og Elben, og dei hadde langobardane
som naboar. Kongane i det gamle Germania vart alltid omtala som German-rek, der rek
tyder konge. I praksis vart titelen stava p lokalt vis. Kjende former er Jarmerik,
Jormundrek, Ermanarek, Hermanric og Arminius. Arminius er i tyske sagn kalla
Hermann. Minnesttta over han i Teutoburgerskogen er kalla Hermann-sttta.
Tilnamnet Var, kjem alts av at han vart oppfatta som ein varini, eit folk som var komne
fr Skandinavia, fortel Tacitus.
At far til Flavus var vendisk konge, vert bektefta av Huldar Saga, som omtalar alle
tteledd i epoka. Hrodi (Thumelic) sin far var Svipnir (Svavaren), son til vinnaren i
Trakia. Hrodi sin son har alts eit latinisert namn, Skolpnir, av Scalprum (kniv for Cniva,
variant av Neve). Han er og kalla Sne eller Snr, som ar latinfrelste sin humrfytllte vri
p Neve. Niveus er sn p latin. Snr var venderkonge. Fortelgjande sagn om Rungne og
brrne hans, finn vi i P. A. Munch si Norrne gude- og heltesagn.
Tyske sagn har gjennom tidene vorte litt forbetra, s langt det gjeld folkehelten
Armenius. Mellom anna er det pplussa ei myte om at sonen hans Thumelic, som er latin
for Koll, i tydinga haug, endte sine dagar som gladiator. Det strir i mot det som Tacitus
fortel, og han bygde p samtidskjelder. Tacitus fortel tvert i mot at Thumelic etter ha
vorte fostra i Italia, drog til sitt eige folk, og vart konge der. Det bekreftar og Huldar Saga
som fortel at Hrodi vart fostra hj den Frey , som Ynglingesaga kallar Verdensgud, og
at Hrodi seinare drog til Hroin Sterke, som var ein rise, eller russar.
Constantine-huset vert fortalt vere av sama tta som Flavianarane og Ceionii.
Gordian-keisarane i Nord-Afrika synest vere stamtta. Saman synest dei to keisarhusa
vere den skalla Hadding-rekkja i norrne sagn. Det gr fram av Hadding-sagn at andre
kongar tente dei. Hadding, eigentleg Hring, i det haddr tydde hr, tydde rett og slett
Caesar, av caesari (hr). Noko som i seg sjlv, antydar at den frste caesar, Julius, kom fr
90

den nordiske stamtta

Halvdan Gamle sin son Aude, var mellom anna norsk konge. Han vart caesar for
det austlege Romarriket i r 260, etter ha sltt Persia som keisar Valerian si hgre hand.
Senatet gav han resnamnet Augustus. Romerane kalla han Odenathus Augustus. Han
dydde visstnok i r 268. Han kjem vi attende til.
Om keisar Theodosius, 346-379-394, vert det sagt direkte i Romarriket sine
kjelder, at han var herul. Det vil seie at han var nordmann, for Caerula (Havlandet) var
Norge. Som Bysants-keisarar flest, er han i norrne sagn kalla Odin, som er det slaviske
namnet for Ein, det vil seie overkongen. Det same gjeld for etterkomarane hans. Volsung
Saga fortel om Odinar i Bysants. Det er i samband med omtale av Sigmund Volsing. I
det vi har rstal for Sigmund Volsing, kunne vi i alle tilfelle ha visst at det er keisarar fr
Theodosius-huset det er snakk om. Men sagaen har og viktige opplysningar som gjer at
ein heilt uavhengig ville kunne ha identifisert han. Sagaen fortel nemleg at denne Odin
hadde eit auge og bl kappe. Det er fortalt i samanheng med ein krig i Hunaland.
Kjelder i Bysants fortel at bltt var Theodosiustta sin farge, og at eit auge var desse
keisarane sitt skjoldmerke.

Huldra Wal i Hlogaland

Overdronning Huld Wal, seidkvinne, volve, hulder og prestinne med tempel ved
Bjarmelandseidi, var fdd ikring r 80 e. Kr., og vart gamal. Fortelgjingane om henne, i
srleg grad i Huldar Saga, er rike, med bekreftbare ttelister.
Huld Wal var dotter til Sminghuset sin Hoddbrodd Himinleygason fr
Trondheim. Men ho var fdd i Risaland, i dette tilfelle i Karpato-Russland. Det er landet
ikring Siebenbrgen, som og vart kalla Dacia. Ei bobbelkjelde i Huldar Saga gjer det
klart. Det er ei kjelde med omsette namn, men der Huld og prestedtrene hennar, dei

91

heidenske helgenane Torgerd Horgabrud og Yrpa, har norrne namn. Namnet til
farfaren hennar, Himinleyg, fortel og om tilknyting til Himinbiorg, som var Karpatane.
Himinleyg sin farbror Heimdall, hadde vore Daciakonge.
Heimdall tapte riket sitt til Hringisnene Rungne og Heinir. Dacia gjekk vidare i
Heinir sine sne og snesner sine ledd. Men Dacia kom attende til Smingtta igjen
med Huld Wal sin far Hoddbrodd. Han vart gift med Gld, dottera til den, s langt ein
veit, sonelause risen Hroinn Sterke, og overtok Dacia med ho. Hroinn Sterke
Heidungison var soneson til Heinir Hringison. Av dobbeltkjelda, som m ha stamma fr
eit anna mlomrde, gr det fram at Hoddbrodd er kalla Rudian (Rutenaren) Dicke.
Mellom anna dette, identifiserar han med den samtidige Dacia-kongen som Rom sine
kjelder fortel om. Det er kong Decebal, og dessutan er bal p slavisk tunge Wal.
Om kong Desebal kan det resymerast at han i mange r frde krig mot Rom ved
Donau, fr r 96 til 106. I ret 96 slo han Flavianaren, keisar Domitian, Rungnesonen
Flavus sin soneson. Decebal frde den langvarige krigen p ein dyktig mte. Men i ret
106 vart han slegen av keisar Trajan. Decebal tok d livet av seg. Keisar Trajan sette inn
fetteren til Domitian, Flavianaren Annius (Ring). som ny herskar i Dacia. Romerane feira
sigeren i lange tider, som om det var slutten p ein strre verdskrig. Decebal sittt hovud
vart hogd av og sendt til Rom. Der vart det rulla nedover Dei gemoniske trappene, som
var p ei skrning p Tarpei Klippe. Staden der Jupiter sitt Tempel og Capitol er bygd p
toppen.
tta til Decebal, alts tta til Hoddbrodd Himinleygason, hadde og ei nordisk
tilknyting p kvinnesida. Det var til Hringisnene si tt, som og i den tida levde p
kontinentet. Svipnirsonen Hrodi (Thumelic), som var fostra i Ravenna, og sidan drog til
Hroinn Sterke i sndre Vendland sine Karpategner, hadde dottera Mioll Hrodidotter.
Mioll vart gift med Hroinn Sterke. Hroinn og Mioll fekk dottera Gld, prestinne med
attributtet harpe. Namnet Gld vert fortalt vere det same som namnet til
skjebnegudinna Clod. Gld Hroinndotter vart gift ned Hoddbrodd ll, og vart mor til
seidkvinna Huld Wal. Det vert fortalt at ho skal ha opptrdd i Walgestalt, alts i ein
kval sin skikkelse, meint attributtisk.
Etter det meir norrne kjeldesettet vart Huld Wal gift med Hlogalandskongen
Holgi Halogi. Han tta fr Logi Fornjotson, alts Asa-Odin. Dei vart s foreldre til
prestinna Thorgerd Horgabrud, gydje i horg, og sstera Yrpa. Thorgerd er og kalla
Huldartroll. Det andre kjeldesettet kom alts fr eit anna mlmilj, men handlar om dei
same personane. Huld Wal er der dotter til den mektige Rudian Dicke, og kalla Rudent
av Risaland, bror til Gigas (prest) av Thursaberg. Huld si mor er der kalla Magia Ham,
fr den tryllekyndige tta Cham fr Huldumannaland, som m vera Thiatzi Haard si
ettertt.
Til Huldumannaland kom ein sjvegen fr Risaland. Rudian Dicke hadde og vore i
Huldumannaland, der han hadde mtt Magia Ham. Det ville ha vore ei noko
overaskande reise for ein rutenerkonge, om vi ikkje visste at han er identisk med
Smingtta sin Hoddbrodd. Huldumannaland er alts ei anna nemning for Norge.
Namnet kan ein ane gjennom folkeminne. Huldrane levde i Norge, og avdi dei var
92

Hulde, som er ein variant av ttenamnet Koll, heitte det i ordspel at huldrane var hule
nr ein sg dei bakfr. Vi veit at Kulde er ein av variantane for Koll. Fr Kulde til Hulde
er spranget kort p den tid sin skrivemte. Dokumentarisk veit vi at ein Koll-konge, Oluf
Fracke, daud r 414, faktisk vart kalla Hulde i Hunalandsamanheng. Asane vart difor
kalla unhold, avdi dei vart oppfatta som ei anna tt. Det er dei og i Huldar Saga.
Huldumannaland er ikkje eigentleg noko riksnamn, men Koll-mennene sitt land. Og
huldrane var heller ikkje alle norske kvinner, men dei som var av tta Koll. Det er ellers
og kjent at tta heilt fr oldtid vart kalla bde Koll, Har og Tot. Huldar Saga er s langt
ein kjenner til, den einaste kjelda som fortel at tta og vart kalla Cham, tydelegvis etter
Kham son til Noah.
Rudian sin bror var prest eller Gigas i Thursaberg. Gigas har attributtet Linnorm
eller drake. Det har heilt opp til forrige rtusen vore kongeleg attributt for Vendland, eller
Venno Lin. Det kjem av at linr tydde orm. Som i det andre kjeldesettet var Magia og
Rudian si dotter Huld Wal, med dei same namngjevne dtrene. Etter sagaen var det ein
eller annan Odin, truleg far hennar, som avgjorde at ho skulle vere overdronning for
Troll (gotar, jotnar) i Norden. Det skulle og reisast eit tempel for ho p Trolladyngja ved
Bjarmelandseidi. Den avgjerda vart teken p hovdingting i Hallmundareidir i
Jotunheimen. Tilnamnet Rudian, tydde rutenaren, men er og skreve Rudent. Rutenia er
Karpato-Russland, eit Karpatomrde mellom Polen, Ungarn og Tsjekkoslovakia. Det
hadde ein hovedstad som var kalla Uzhgerod, eit namn som minner om sgard. Det var
Rutenia-namnet som gav sagnfigurar, til dmes Heimdall i Himinbiorg (Karpatane), med
bukkar som attributtar, avdi bukk var rut p gammalt norsk.
Med omsyn til Wal-attributtet, sagt vera ein kval, viser det i seg sjlv at Decebal
m vera identisk med Rudian Dicke. Han levde i same generasjon og var konge same
stad, og mektig dme etter sagaen. Tilnamnet tyder at han var ein lokal Dacia-Bal, ein
gude-kongetitel. Dei tidlegare Bal-kongane fr Vesleasia, hadde ein kval som attributt.
Det vert fortalt slik om Havkongen Poseidon, som rdde i havlandet Pala. Det kjem av at
p latin var kval ein balean. P slaviske ml heitte dessutan det geografiske omrdet ved
Dacia, Valakiet. Det er den slaviske B (= V) som gjer at Snorre kallar Bulgaria for
Vulgaria. I og med at vi kjenner Heimdall si soge fr Karpat-omrda, er det skjneleg at
vi to generasjonar seinare finn folk av hans tt p same staden. Det utvidar og biletet at vi
fr vite at Huld Wal sin bror, Heimgestr Huldabrodir, ttefar til Ladejarls-tta, hadde
vore i hrferd i andre land i ti r, fr han rmde til Hlogaland.
I den eine kjelda er Gigas far til Huld Wal sine dtre, i den andre er det Holgi
Halogi. Truleg er det Giga sitt namn. Men det vert og sagt at Gigas er bror til Rudian
Dicke. Slike tteekteskap var heilt vanlege i den tida. I same epoke finn vi dei og i Chamtta. Huld sin bror Heimgestr, ynskte gifte seg med ei dotter av bror sin, men i staden
vart han gift med dottera til onkelen. Holgi Halogi m d vere bror til Hoddbrodd.
Hoddbrodd har ftt oppgitt brrne Hming og Hunding i Huldar Saga, medan Holgi
ikkje vert nemnd i den samanheng. Men ei tteliste fortel at der og har vore ein bror kalla
Vedrhall. Han m truleg vere Holgi Halogi, der -hall og Hal representerar same
namnestaving. Vedr tyder imidlertid veir, bukk, eller Rut.
Nr verken Vedrhall eller Holgi Halogi vert nemnde i Huldar Saga som
93

Hoddbrodd sin bror, s har det ei naturleg forklaring. Dei brrne som vert oppgitt, er
nemnde avdi dei var heime i Hlogaland og forsvarde Hlogaland i ein krig mot Frode
Havarson fr Eygotaland. Det kjem d fram at kongebroren deira Hoddbrodd, aldri var i
Hlogaland. Hlogaland tok brrne hans seg av. Men ettersom og Gigas oppheldt seg i
broren sitt Karpatrike, er nok det grunnen til at han ikkje vert nemnd i den
samanhengen. Seinare derimot er Huld og Hoddbrodd dei ubestridde herskarane i
Hlogaland.
Halogi er truleg eit tilnamn av Hlogaland, oppndd som Hlogalands-konge.
Teoretisk kan han ha hatt tilnamnet Gigas fr han returnerte til Hlogaland. Sagaen seier
at Holgi (Helge) sette namnet Helgeland p Hlogaland, og den dag i dag er ofte
Helgeland nytta som namn p Hlogaland. Huldar Saga gir og ein tredje genealogi for
nokre av dei nemnde personane. Av den gr det fram at Hlogaland sine seinare kongar
tta fr bror til Holgi Halogi, noko som stemmer med dei andre kjeldene. I den versjonen
er han og gift med Huld. I den tredje versjonen er Hoddbrodd kalla Eisa, som kan ha
vore hans eigentlege fornamn. Kona hans er kalla Eimirja, som likevel ikkje treng om
vera Gld, som var mor til Huld. Dette kan vera ei anna kone, som det vert fortalt er
mor til ein ny Halogi som enkelte let Hlogaland sine kongar tta fr.
Den nye Halogi m i tilfelle vere identisk med Heimgestr Huldabrodir, som og godt
kan vere tilfelle, for Huldabrodir heitte han d ikkje. Om etterkomaren Vedrhall ll, vert
det sagt at han var stamfar for herskarane over Hlogaland.
Hoddbroddbrrne heldt til i Trondheim, medan Holgi Halogi og Heimgestr
Huldabrodir tok opphald i Hlogaland. Det hadde vore nokre gnissingar mellom dei.
Heimgestr og Halogi hadde av ukjende grunnar raida Eygotaland, men Heming og
Hunding stod d p Eygotaland si side. Seinare angreip s Eygotaland sin konge Frode
Havarson mot Hlogaland. D vart Hlogaland likevel allierte med Trondheimsbrrne.
Dette angrepet var ikkje noko raid, men ein planlagd krig. Holgi Halogi synest ha ftt
nyss om angrepet s tidleg at han fekk organisert eit forsvar.
Frode fr Eygotaland kom med sine danar nordover. Partane mttest i det
veldigste slag som etter gamal tru hadde vore utkjempa i Norge. Sagaen gir ei rekkje
namn p hovdingar som tok del p Holgi si side. Prestekona hans, Huld Seidkone,
velsigna hren, men det vart store tap p be sider. Til sist mtte Frode rme, og enno
ser ein gravhaugane for dei faldne p Helgeland, og Huld rdde for Hlogaland at der
skulle det i framtida verte funne fleire berserkar enn andre stadar, og slik vart det, seier
sagaen. Dette skjedde i Holgi og Huld sine eldre dagar, for dei to prestedtrene deira var
voksne. Litt seinare er det s at Heidir Nor Torrison fr Vendland angreip Trondheimen,
og la Norge sr for Hlogaland under seg, saman med broren Gor
Heimgestr Hunabrodir var gift med brordottera si, Heidr Hundingdotter. Dottera
deira, Lofn Heimgestdotter, vart gift med Heidir Nor, det m ha vore ikring r 140 e. Kr.

94

Halvdan Gamle (Sterke), Den strste av alle Skjoldungar.

Det er Hyndluljod som fortel om Ringerikskongen Halvdan Gamle, som den strste
av alle Skjoldungar. Nr ein vert kjend med den oversedde soga hans, skjnar ein kvifor.
Han la under seg det meste av Europa nord for Romarriket. Yngre Edda seier den
frgaste av alle kongar.
Men frst nokre ord om oldefaren hans, Thiatzi-tlingen Heidir Nor, son til
Vendlandskongen Thorri Gnapi og Birta Glamdotter, som vart stamfar til alle dei seinare
norske kongane, til og med kong Harald den femte, og inklusivt Skilfingane, eller
95

Ynglingane, Folkungane og andre, unnateke Ladejarlane si tt. For unnateke dei siste, s
var og er dei Skjoldungar. Heidir Nor gjorde slutt p asaveldet i Norge, og sette den
opprinnelege Kongetta, Julianarane, attende p den norske truna.
Heidir Nor tta fr Svipnir Armenius Var i 4. ledd, om Arminius sin son Hrodi
Thumelic (Koll), kalla Jokul i nokre kjelder. Verdensguden Frey i Rom, syrgde for
Hrodi si fostring, og vi veit at det skjedde i Ravenna. Det forklarar at Hrodi sin son i
norrne kjelder har eit latinisert namn, Skolpnir. Det er ei omsetjing av Chniva, eller
Neve, som viser at han er ein Nivlung. Sylgja Guttormsdotter var Skolpnir si mor, det er
fortalt i Grottesong.
Thumelic, Hrodi, er i Chronica Hungarorum kalla Zamur, det vil seie Frosti p
slaviske ml, og er det same som han er kalla i nokre norrne kjelder. Zamur har dessutan
same dobbeltydinga som Herul, eller caerulean, som i tilleg til tyde havmann, og tyder
bl. Zamorskij tyder bde bl, og den frosne, den kalde.
Sonen hans, Skolpnir Sne, er kalla Zambur, der Zam tydelegvis er ei kortform for
det slaviske farsnamnet, medan bur, truleg er ein variant av borear. Ettersom Zambur er
fdd ikring r 50 e. Kr. synest han kunne vere den kong Berig, som Jordanes fortel tok
dei nordiske gotane til Vendland. Der dei slo seg ned ved Vistula, og der dei var p plass
allereide p Tacitus si tid. Han plasserar gotane aust for elva Oder, og Tacitus levde
omlag ein generasjon seinare. Berig kan ikkje ha levd lenge fr Tacitus, avdi den femte
kongen etter Berig var ein Filimer (Vili), som drog fr Vistula mot Svartehavsland ikring
r 175 e. Kr. Det levde nok gotar i Vendland allereide fr Berig, tlingar etter Thiatzi
som tok Vendland fr gotane vandra ut fr Norge.

Som eit typisk humoristisk utslag av dtida si merkelege oversetjing av namn, i eit
hovdingmilj der dei kunne bde latin og lokale ml, vert Skolpnir (kniv) som nivlung, i
nokre kjelder muntert kalla Sn. Det avdi nivus tydde sn p latin. Det tilnamnet som
ligg til grunn, Chniva, eller Neve, vart og lagt til fleire av tlingane hans. Skolpnir vart
konge i Vendland, dit faren hadde rmt fr Romerriket. Ein av brrne hans har same
namn som Vendland sin frre konge, Hroinn Sterke, som hadde vore gift med Mioll,
sstera til Hroinn. Skolpnir var gift med Sylgja, ei syster til vikingen Mysing. Skolpnir
og Sylgja fostra Huld Wal som vart dronning i Hlogaland. Skolpnir vart ervd av sonen
Torri Gnapi. Ein annan son hadde det latinske namnet Faunus, og ei dotter vart kalla
Drifa. Ho vart gift med svenskekongen Vanlande, og Torri Gnapi levde ei tid hj dei.
Det Vendland som Torri ervde, omfatta truleg d som seinare ein del av Sveriket
opp til Vrmeland. D Vendland og vart kalla Vindland, vart det med nokre si tunge
uttala Finnland. Det seinare Finnland i nordaust, har ftt namnet sitt fr tida d det var
ein vendisk provins. Etter Saxo si 14. bok, grensa det frste Finnland i nord mot
Vrmeland og i vest mot Halland. Som grensesj, synest Vnaren ha ftt namnet sitt fr
Vendland. Det er alts snakk om eit Stor-Skne, og i nokre Nor kjelder er denne delen av
Vendland og kalla Konland. Orkneyinga Saga seier at Heidir Nor kom fr Finland, eller
Kvendland, der Kvendland tydelegvis er feilskriving for Vendland.
96

Vikenriket som var naborike til det svenske Vendland (Finnland), heitte enno
Eygotaland og Alvheim. Det fekk ikkje namnet (Old-) Danmark fr framimot tre
generasjonar etter Heidir Nor Torrison, d Eygotaland vart erobra av Dacia, det
Siebenbrgske Dania. Vikenriket vart ikkje norsk igjen fr Heidir Nor sin sonesons son,
Halvdan Gamle Kollr, og kalla Kollr Sterke, og Halvdan Sterke, arva Vikenriket fr ein
Dacia-konge som og var romersk soldatkeisar. D fekk Vikenriket nytt namn, no kalla
(Old-) Danmark. Men den arven utlyste ei omvelting i mest heile Europa.
Men for f meining i dette, m vi g attende til Dacia, landet som synest ha hatt
ei serleg draging p nordbuane. Etter at Hoddbrodd Decebal fall i ret 106, vart Dacia
ein romersk provins. Keisar Trajan overlet til ein Flavianar, Annius (Ring), ta seg av
landet. Annius sitt fulle namn var Lucius Ceionius Annius Aurelian Verus. Fr slektskap
med Rigr Konr Ungr, veit vi at han var oppkalla etter Ceionius. Den nordiske forma for
det namnet var Konr, det som vart til titelen konung p norrne ml. Rigr Konr Ungr,
var den frste som vart kalla konge p daneml, seier Ynglingesagaen.
Aurelius tyder den gyldne, som er synonym for Flavus. Om dei frste ceionii vert
det sagt direkte (Lives of the later Caesars) at dei var Flavianarar. Det tyder at Annius i
Dacia m ha vore soneson til Flavus Rungneson, som var i Rom si teneste i r 16 e. Kr.,
og som vart verande der. Det forklarar og namnet Annius (Ring), i det faren til Rungne
var Hringi Granison. Det var Rungne og Heinir bror hans, som tok Dacia og Panonia fr
Tor (Heimdall), som var alliert med Bysants, dei eldre sagna sitt Wallhallagara. Tor
hadde utfordra Rungne i Bysants, der Rungne var som gjest. Men sidan Rungne var der
som Bysants- Odin sin gjest, fekk han reise derifr uhindra. Og han for rett heim og tok til
gjere klar for krigen som skulle kome. Den endte med at Tor leid nederlag. Heinir tok
Panonia, og var ikkje til rikke fr Tor si Panne, som sagaen skadefro seier. Medan
Rungne herska over Jotunheimen med provinsane, synest Heinir og hans nraste
etterkomarar etter ha slege Tor, ha rdd over dei litt sydlegare omrda i Panonia og
Dacia. Heinir sin son Heidungi, vart fylgd av sonen Hroinn Sterke, som vert kalla russar,
avdi han hadde sitt maktsentrum i Karpato-Russland. Det var til han Hrodi Tumelic
drog etter fostringa i Ravenna, Rom. ttelina hans rdde for Vendland, nord og
nordvest for Dacia.
Hroinn Sterke er, s langt ein veit etter Huldar Saga, den siste mannlege arvingen
etter Heinir-tta. Men han hadde to dtre, Ima og Gld. Gld vart gift med Smingtta sin Haddbrodd Miminleygson, og vart med han mor til Huld Wal, som vart fostra av
Skolpnir Sn. Det giftarmlet med Gld kan vera forklaringa p at Haddbrodd overtok
Dacia, der han vart kalla Decebal.
Men Decebal freista og overte grenseomrda i Panonia, som var romersk
ineressesfre. Dermed kom han i krig med Rom, ein krig som varde i ti r til han tapte i
r 106 e. Kr. for keisar Trajan. Same ret var det at Trajan overlet Dacia til Rungne sin
tling, Annius, som var son til tremenningen Hroinn Sterke. Han hadde difor arvekrav
p Dacia.
Imidlertid s var det enno tlingar etter Heimdall Kvite, og dei har og truleg hatt
97

samardeids-partnarar. Heimdall sin son Rig, er i Rigstula kalla trl, det vil seie ein som
har mist alle sine rettar. Truleg ligg det litt skaldeteknikk i ordet. Som nordbu av tt, vart
han p kontinentet oppfatta som gote, som og asane eigentleg var, og truli var
vendarane sitt ord for gotar. Derav og truleg namna trl og troll.
Rig Trl sin son er kalla Rig Karl. Karl var og ord for bonde, og tydelegvis var han
ein godseigar i patricierklasse. Rig Karl sin son stig s til Rig Jarl. Truleg har han vorte
jarl p asekongen Decebal si tid, for dei hyrde til same generasjon. Rig Jarl synest ha
overlevd Decebal sitt fall, og vart gift med Erna, ei hersedotter fr Hall. Dette Hall, synest
i Rigstula ha vore ein skaldekjenning p Rom. Det gr og fram av kvadet at ein mtte
reise om Syd-Tyskland for kome dit. Det vert og sagt klart i kvadet at Erna Hersedotter
var av langt hgare tt enn det mannen var, og han var jarl.
Ein herse var ein landsdel sin frste mann, ein smkonge. Erna var difor truleg
dotter til hersen i Dacia, Rom sin mann Ceionius Annius. I s fall vert Erna syster til den
Ceionius som var adoptert av keisar Hadrian (76-117-138) som caesarkandidat, men som
dydde fr Hadrian. Ceionius var general i Pannonia. Dacia var d, visstnok i ret 138,
overteke av Danp l fr Danparstad i Karpatane. Danp er tilnamn etter setestad, og kva
han heitte vert ikkje fortalt. Men han vert nemnd i fleire norrne sagaer. Av Huldar Saga
synest det g fram at Danp l er identisk med Svadi i Siebenbrgen, eller Byrgisdalar
som sagaen seier. Svadi l vert kalla russar. Han var far til Hdd, som Nor Torrison i
Vendland seinare vart gift med, og som dermed vert stammor til dei seinare kongane i
Norge. Svadi l opererar i same tid og i same omrde som Danp l, og dottera til Danp l,
Dana, vert gift med sonen til Rig Jarl. P same vis oprerar og Svadi ll i same tid og same
omrde som Danp ll, som vi skal sj. Om Svadi l er Danp l, s er i tilfelle Hdd syster til
Dana. Dana vart gift med Erna og Rig Jarl sin son Rigr Konr Ungr, som var konge i
rheimar, det vil seie i sydlege Polen. Han var som nemnt tidlegare den frste som vart
kalla konung p daneml, og brrne hans har til dels norrne namn.
Rigr Konr Ungr synest mtte vere identisk med Ceionius Postumii Albini. Det er
ein person som brtt dukkar opp i Rom sine kjelder som stamfar til ei ny line av Ceionii.
Det vert sagt direkte at han ikkje er ein ekte Ceionii, men ein albini (Kvite). Kvite var
ttenamn for Heimdal, og truleg og for etterkomarane hans, mellom andre Rigr Konr
Ungr. Vidare tyder Postumii, yngst, alts Ungr som Rigr Konr vert kalla. Det vert
presisert at denne Ceionius Postumii var den frste som vart kalla Ceionii hj Albiniane.
Nettopp det same som vert presisert i norrne kjelder om Rigr Konr Ungr, at han var
den frste Konr. Nr denne uekte Ceionius Postumii Albini i det heile vert nemnd i
Rom sine kjelder, s er det p grunn av at ein av snene hans vart soldatkeisar. Det var
Clodius (Lodve) Albinus Porphyrius, som vart soldatkeisar i Gallia fr193 til 197.
I norrne kjelder er denne soldatkeisaren kalla Dan Mikillati. Tilnamnet Mikillati,
tyder Stor-Lodve. Dan Mikillati, alts Clodius (Lodve) Albinus (Kvite)Porphyrius (Storen),
var ein litt spesiell caesar. Han var ikkje vald av Senatet i Rom, men av sine eigne
romerske legionrar. Og valet skjedde i Gallia. Han var fdd i Siebenbrgen, eller Sjufjella. Denne fdestaden vert og antyda poetisk nr det vert fortalt at Det stod sju rner
kring vogga hans. Vogge er cunae p latin,med tydeleg likskap til ttenamnet Konr.
rn var ellers aquila, medan aquilo var Noravind. Keisar Clodius Albinus Porphyrius
98

heldt seg klokeleg langt unna Rom, der keisarar vart myrda p lpande bnd i dei
tidene. Han var mest i Britania. I det vidare kallar vi han Dan Mikillati, danen fr Dacia.
Han er av direkte interesse for Norge, avdi han etter Skjoldungsagaen, erobra Vikenriket,
og kalla Eygotaland.
Av Skjoldungsagaen gr det vidare fram at etter erobringa hans, vart Eygotaland
kalla Danmark. Det indikarar at Vikenriket var vorte innlemma i eit Stor-Dacia. Dacia
er latin for dane-land. Dan Mikillati var son til Dana Danpdotter og Rigr Konr Ungr,
som var konge ein stad i Dacia-omrdet. Ynglingesagaen har det litt forskjellig i detalj.
Der vert det fortalt at det var ervingen til Dan Mikillati, brorsonen Dan Storltne, som
overtok Eygotaland. Han var og fr Dacia, son til Danp ll fr rheimar. I Ynglingesagaen
heiter det at det var Dan Storlatne som dypte om riket i Norge som var erobra. Sagaen
seier nemleg om han: ..som Danmark har ftt namn etter.
Dan Storlatne er identisk med ein ny soldatkeisar, Maximin Thrax, 173-235-238,
d han vart myrda. Clodius Albinus Porphyrius vart og myrda, halshogd i r 197. Det
vart og dei seks andre keisarane mellom han og Maximin Trax. Enten det var Rom sin
keisar Dan Mikillati som dypte om Eygotaland til Danmark, slik Skjoldungsagaen seier,
eller det var brorsonen Rom-keisaren Dan Storlatne som Ynglingesagaen seier, fell det
likevel godt inn i funn som danske arkeologar har tidfesta til omlag r 200. Det er funn
som bekreftar at noko srleg har gtt for seg i forholdet Romarriket og Norden.
Sven Krohn gir oss arkeologiske detaljar om dette funnet i ein artikkel i AMagasinet den 25.04.1987. Det gjeld funn av romersk utstyr, som sverd og ikkje minst
myntar. Funnet er gjort i Illerup Mose, som tidlegare var ein innsj i Aust-Jylland. Der
vart det funne nesten eit komplett utstyr for ein hr p omlag 1000 mann, som etter
funnet dme m ha vore ein romersk leigehr. Funnet er datert til omlag r 200 e. Kr.
Den eldste mynten er prega i r 187 av keisar Commodus. Dei store romerske myntfunna
forteller at disse mennene vel ogs kan ha gjort tjeneste som leiesoldater i romerske,
keiserlige armeer, seier han
Om dei mange romerske sverda i Illerup Mose er det sagt at: Romerske sverd sier
ikke stort i den sammenheng. De er felles for Danmark, Sverike og Norge. Det er utstyr
som kan vre kommet hit opp p forskjellig vis, som vpen vre forfedre har brukt i
romersk tjeneste, ........ Det interessante er at tidfestinga fell nokolunde saman med tida
for den nre kontakt det m ha vore i epoka for Dan Mikillati og Dan Storlatne. Dan
Storlatne er den Halvdan som Halvdan Gamle ervde, og som han truleg er oppkalla
etter. Halvdan Gamle overtok Dan Storlatne sine omrde nord for Alpane, og snudde
opp/ned p Europa si soge. Vi gr difor litt i detalj inn p ttesamanhengane som gjorde
at han kom til makta.
Heimdal-tlingane sin setestad p Dan Mikillati si tid var Danparstad i rheimar, i
Karpatane. Der sat Dan Storlatne sin bror Danp ll. Danp ll var og far til Drott, dom vart
gift med Uppsala-drotnen Domar. Dei vart foreldre til Dygve. Dygve var den frste i si
tt som vart kalla konung. Og Konung var eit ord som kom fr Konr i namnet til
ttefaren Rigr Konr Ungr. Nr Norden sine fyrstekretsar var s imponert av Danparstadhuset, at dei tok etter i titelbruk, vraka drotnetitelen, og tok opp konrtitelen, s var det
99

tydelegvis avdi Dan Mikillati og Dan Storltne var den tid sine heltar i Norden, dei
nordisktta generalane som vart keisarar. Dan Storltne rdde fr Dacia til Gallia, i
tillegg til ein del av Norge i Vika. Han har tydelegvis hatt ei fast hand om Romerriket si
militre makt. Men det fortel mykje at heller ikkje han tok sjangsen p reise til
Rom.Han maktstyrde Romarriket fr ein militr base ved Rhinen, og i hans siste r fr
Dacia.
Fr latinkjelder veit vi at faren til Dan Storltne var rekna vera av skandinavisk
tt, i det at han var kalla gote. Gotaren var gift med ei alan-kvinne. For romarane
var gotar den gong det same som skandinav. Dei sa at Skandinavia var gotane sin
urheim. Det vert tydeleggjort litt seinare i r 250, d Halvdan Gamle med gotane sine la
under seg kontinentet nord for Alpane. Men Maxim Thrax sine gotar var alts omlag 100
r eldre. Vidare veit vi at svensk Gtaland (Gautland) ikkje fekk namn fr omlag r 550
d den norske goten (jotnen, gauten) Tore Hundfot Gaut, rok Syd-Sverike. Alts var det
Norge sine jotnar som var Norden sine gotarar den gongen. Gotia var det frste
Eygotaland, og truleg kvalifiserar og folket i Reid-Gotaland (Jylland) seg som gotar.
Saxo fortel at den Halvdan (Dan Storlatne) som Halvdan Gamle ervde, ikkje hadde
born. Men Dan Storlatne hadde ei syster, Drott, som vart gift med Domar i Uppsala. Det
fortel mykje at nettopp Drott og Domar sin soneson Dag Dyggveson, kom i strid med
Halvdan Gamle om arven. Det enda med at kong Dan vart felt av danar i ReidGotaland, noko som frde til at Halvdan vart ny ttefar til eit svensk kongehus, dei
seinare Ynglingane i Uppsala. Forklaringa p Halvdan Gamle sine arverettar m ligge i
at mormora hans var systera til Drott, noko som i tilfelle viser at Svadi ll er identisk med
Danp ll. Dei same faktorane bekreftar og at Kollr Sterke er Halvdan Gamle og Sterke,
avdi tteopplysningane kjem fram av ei kjelde om Kollr Sterke i Huldar Saga.
Huldar Saga peikar p at mormora til Kollr Sterke var Hleidr (Leda) Svadidotter.
Denne Svadi ll, ein rise, levde d i same generasjon som Danp ll. Danp ll sin far var Rigr
Konr Ungr. Hleidr hadde ein bror Keingr, som vel kan vere ein av sagaene sine mange
skrivevariantar, i dette tilfelle av Konr, som og var ein variant for konge. Hleidr vert kalla
ase, og Danp ll var ase. Svadiane hyrde heime i Byrgisdalar, og var risar (russarar),
nemleg i Siebenbrgen. Namna Svadi og Danp forekjem berre to gongar. Be gangane i
same generasjon og i same geografiske omrde. At dei er identiske er og einaste
forklaringa p arvegangen, avdi nettop dei tteledda er godt belyste.
Hleidr Svadidotter var tydelegvis ei svrt s mektig kvinne. Ho er breidt omtala i
Huldar Saga, og vert kalla volve, og ho vert stadig nemnd saman med ei Huld som ikkje
kan vera Huld Wal, for ho var fdd omlag 100 r fr Hleidr. Ein mann, ein tling til
Halvdan Gamle vart litt seinare kalla Hulde, i Dacia-samanheng. Det ser ut som om
Huld var nytta bude som manns- og kvinnenamn, noko som er rimeleg nr ein veit at det
er same namnet som Koll. Det synest difor som om det er ektemannen til Hleidr, Vifil
sjkonge, som er kalla Huld, ettersom han ellers ikkje er nemnd med namnet Vifil i
Huldar Saga. Det er Flateyarbok som fortel at han var morfar til Halvdan Gamle. Men
Huldar Saga nemner alts Huld saman med Hleidr, og Kollr Sterke si mor var Dagbjrt
Hulddotter. Det forklarar og at Dagbjrt sin son er den einaste i Huldar Saga som har
ftt namnet Koll, som og har varianten Hulde. Alts m mora hans ha heitt Vifil Koll,
100

eller Vifil Huld. Hleidr Svadidotter m alts ha vore syster til Drott. Det er det einaste
som kan forklare arveretten, og det vert sagt klart at det er arv det gjeld. Og slik som
Hleidr, m Drott ha vore ei syster til Dan Storlatne.
Maximin Trax, alias Dan Storlatne dydde i r 238. I ei kongeliste vert hans
regjerings-tid oppgitt vere fr r 241 til r 261. Det er praktisk tala det einaste som
synest stemme i den kongelista. Truleg har dei hatt faktiske rstal for Halvdan Sterke,
som og er nemnt i Rom sine kjelder for ra 250 og 251. Han vert der kalla Nivlung, med
tilnamns-varianten Cniva, som har den norrne forma Neve. Neve var stamfar for
Vivlunge-tta, fortel Flateyarbok om Halvdan Gamle sin son Neve. Han hadde og ein
son som vart kalla Neve. Cniva vert nemnd i Rom sine kjelder i ret 250. Han stod d
med gotane sine ved Donau, der han slo keisar Decius. Det vert i den samanheng at
Cniva sine gotar, kom fr Gotane sin urheim Skandinavia. Desse gotane mintest seinare
sitt opphav i songane sine, heiter det. (Gibbon, l, s. 188) Jordanes skriv om same tida at
gotane kom fr Skandinavia. Dei kom som ein bisverm og overfall Europa.
I samband med ekspansjonen til Cniva, skriv Gibbon: Keisar Decius hadde brukt
mange mnadar i virke for fred og administrering av rett, d han i 250 vart kalla til
Donau sine bredder p grunn av invasjon av GOTAR, (utheva av Gibbon). Dette er det
frste store tilfellet der soga nemner dette store folket som braut Rom si makt. Dei ikkje
berre braut Rom si makt, men dei erobra Capitol og rdde i Gallia, Spania og Italia.
ret etter, i 251, stod Cniva og gotane hans ved Hellesponten. Det kom til eit nytt
slag med keiser Dacius og legionane hans. Cniva vann denne gongen og, og Decius fall.
Dette stemmer med Yngre Edda sine ord om at Halvdan Gamle for vide i Austrvegar.
Flateyarbok slr fast at han besette Valland og Saksland. Dei landa, til og med
Hellesponten, gjekk i arv til snene hans, som gjorde erobringane varige for ettertta.
Men Norge vart tmt for stridsdyktig ungdom, slik at kornproduksjonen gjekk katastrofalt
attende, fortel arkeologi fr den etterfylgjande tida.
Valland vert i Saxo sine kjelder kalla Gulland. Det var ei fylgje av at frankarane
skreiv Gu for V. Til dmes Guillaume for William. Ei kongeliste i Godische- utgva
av Saxo, let Halvdan Gamle opptre under tilnamnet Ungvin. Han vert knytt til Gulland,
men er samtidig danekonge. Saxo sjlv kallar Halvdan Gamle for Ungvin i eit ttetal for
Siklingane. Det same ttetalet er gjengitt i Flateyarbok og i Yngre Edda, men d med
Halvdan Gamle p Yngvin sin plass. Yngvin m ha vore eit tilnamn nytta i frankiske
omrde, etter at han tok Valland. Svadi ll var etter Huldar Saga, gift med ei Herborg,
dotter til ein Hadding. Denne Hadding levde d to generasjonar fr den frste Hadding,
Raum sin son i Hadding-rekkja. Etterdi Hadding, av Haddr, var ei omsetjing av caesar,
eit ord som ikkje finns i norrne kjelder, er det truleg at Svadi var gift med ei
caesardotter.
Hleidr Svadidotter m ha vore syster til Dan Storlatne. I alle fall var ho arving til
eit rike i Siebenbrgen. Der var og rheimar plassert, med setestaden Danparstad. I det
riket var Drott arving. At nettopp desse to arvingane kom i strid om Dan Storlatne sitt
nordiske rike, viser og at Svadi ll og Danp ll m ha vore same person. Som syster til
soldatkeisaren Dan Storlatne m den sagnomsuste og mektige Hleidr ha mtt mange
101

innafor Romarriket sine maktsirklar. Det er naturleg at dottera hennar, Dagbjrt, har
mtt sin ektefelle Hringr, i eit slikt milj. Hringr var son til Raums. Raums, eller
Romaren har truleg ftt det tilnamnet i teneste hj fettaren sin p morssida, Romerriket
sin soldatkeisar Dan Mikillati.
At Hringr hadde setestad p Hringariket i Norge som farfaren hans Nor, hadde
teke, tyder at han ikkje hadde hatt kontakt med sine kongelege familiesirklar p
kontinentet. Hringr tilhyrde Dan Storlatne sin generasjon, og Dan Storlatne var
overkonge for Hringr sitt rike i Norge. Dessutan var dei tremenningar. Desse
maktsirklane gjev bakgrunn for forst at Hringr sin bror har vorte ein Hadding. Dette
var p ei tid d Caesarar var forbruksvare i Rom. Sameleis skjnar ein det historiske
faktum at Halvdan Gamle sin son Aude, samarbeidde med keisar Valerian i ret 260. og
at Aude sjlv same ret vart caesar i deler av det austlege Romarriket.
Halvdan Gamle ervde alts Daneland etter Dan Storlatne. Det er av Saxo oppfatta
som Danmark. Men Old-Danmark, eller Alvheim, var den gongen inkludert i eit StorDacia, etter Dan Mikillati si tid. Nr ein heller br rekne med at det var heile Dan
Storlatne sitt keiservelde nord for Alpane, Halvdan Gamle ervde, fr Svartehavet til
Valland, er det fordi det er akkurat det veldet Halvdan Gamle overtok i praksis. Truleg
overtok Halvdan Gamle veldet i Dan Storlatne sitt ddsr, som var i 238. Han var nok
allereide p den tid ein av Dan Storlatne sine betrudde militre leidarar. Ein mann som
Dan Storlatne sjlv hadde valgt ut, avdi han var skikka til overta arven, noko soga
bekreftar.
Nr s Dan Mikillati er oppfrd frst i r 241 som konge i Old-Danmark, kan det
kome av at far hans, kong Hringr som sat der, frst dydde det ret. Eller det kan ha vore
farbroren etter Huldar Saga, Finn-Alv i Alvheim, som sat der som konge til r 241. Same
kjelde fortel om ein tredje bror, Jotun-Bjrn, eller Goter-Bjrn, noko som viser at goternamnet var knytt til tta. Hyldar Saga er den einaste kjelda som gjev tta med norrne
namn. Det er ei tteline som synest vere rett med omsyn til tal av generasjonar. Men og
avdi ein har kontroll via oppgjevne inngifte og tilknytingar til Smingtta og asatta fr
Logi Fornjotson. Kjelda gjev og hint om sogebakgrunn. Det er difor nyttig vere kjend
med den.
Old-kjeldene for Chronica Hungarorum har vore p framande ml, tildels slaviske
og greske, det syner namneoversetjingane. Dei er fr ml og dialektar som var gagnbare
for tu
Slik som der er dobbeltkjelder for nokre ledd i Smingtta i Huldar Saga, er
der og to kjelder for Halvdan Gamle si fedrett. Den eine har fornamn, og den andre har
tilnamn. Den eine frer fram til Kollr Sterke og den andre til Halvdan Gamle og Sterke,
som er same person. Lina til Kollr Sterke er den korrekte. Lina til Halvdan Gamle er
korrekt bakover til Snr Frostison, som levde ikring r 80 f. Kr. Fr d av har kjelda
tydelegvis bygd p ei rekkje lauskjelder som er komponert saman p grunnlag av
namnelikskap og gjetting, slik Saxo har gjort det i si danesaga. Faren til Snr, Frosti, er
p feil grunnlag rekna vere ein tidlegare Frosti Krison, der Kri er bror til Logi
Fornjotson. Men d manglar det fire generasjonar. Konrad Maurer som fann fragmenta
av Huldar Saga p Island p 1800-talet, peikar og p at Huldar Saga er samanset av fleire
kjelder.
102

Kollr-lina, som vi veit er tta til Halvdan Gamle, finn og stadfesting i Chronica
Hungarorum. Hunarkongane som vi har rike norrne kjelder om, i tillegg til kontinentale
bekreftande kjelder, var nemleg Halvdan Gamle sine tlingar. tta deira er gjengitt i
Chronica Hungarorum, heilt attende til Noah ll, som levde ikring r 900 f. Kr. Han er
der kalla Noe. Dei eldste ledda er der noko mangefulle. Men nokre vert nemnde, som
Numitor eller Itermon, som er kalla Nemroth, og Bior som er kalla Bor, men vidare fr
sonesonen hans er alle ledd gjengitt.
sen til totusen r sidan. Namna er og tildels bygde p tilnamn som har hatt lokalt opphav
i Hunarimperiet. Ein god del av namna i ttelinene er difor berre av interesse for
mlekspertar. Men nokre av namna er igjenkjennande ogs for dei som berre har
skipperskjn i framande ml. Dei gjenkjennbare namna kjem i dei rette generasjonane,
noko som viser at det er same tta. Sogegranskarar som Edward Gibbon og J. B. Burry
reknar med at det er namn av europeisk opphav, for dei har ikkje kjent til norrne
kjelder. Gjennkjennbare er namn som Aerth (Jord) som i C.H. er kalla Cadar (jord), og
Oller-Othin som er Othmar, Skjold som er Buken (skjold), og Hringi som er Kulche
(ring) og nokre fleire.
Men attende til Huldar Saga. Hringi, omlag r 50 f. Kr. var far til Raugnir, Hloi og
Heinir. Det vert fortalt sgn om dei som knyter dei til Tyrkia-egner. Der var gresk
gagnbart ml. Ring var p gresk Khalkas, og i grannemlet tyrkisk, halka, det er ord som
forklarar Kulche. La oss og hugse at asahovdingane bde i Norden og i Vendland var
tyrkarar, som p den tida neppe hadde glymt mlet sitt. Hringi Granison var langtta
sin frste Ring. Det synest nettop ha samanheng med at tta hadde minst ein fot i
Trakia. Trokhos (gresk) tyder bde ring og bryne, og bryne var og hein. Nettop ein av
Hringi sine sner var kalla bde Bryne og Heinir. Saxo seier at alle som vart kalla Gram,
tta fr Gram Harde. Halvdan Gamle hadde etterkomarar som vart kalla Gram. I C. H.
er Gram Harde gitt tilnamnet Chanad. Det er mogleg at det kjem fr det slaviske ordet
tsanat, som tyder gripe eller gramse. Med fortida sine noko underlege
namneoversetjingar, ofte utfr ordet si dobbeltyding, br vi hugse at han var Gram, og at
han hadde ein bror som heitte Grip. Sonen har i C. H. ftt det norrne namnet Budle,
som i tilfelle er Hading sitt fornamn.
Det er pfallande at Huldar Saga avsluttar namnelistene med akkurat Halvdan
Gamle og Kollr Sterke, utan fortelgje noko om dei. Det gr berre fram at dei har vore
store personar i Soga. Kjeldene som ligg til grunn, er tydelegvis komponert nettopp for
vise tta. Her p same vis som Ynglingesagaen er komponert for fortelgje om tta til
Harald Hrfagre, men utan fortelgje noko om han.
Norrne sagn har for ein stor del henta stoffet sitt fr Hringisnene si epoke. Sogene
deira har levd p folkemunne, og det ville vera vanskeleg plassere dei i sogebiletet om
ein ikkje hadde Huldar Saga. Ho fortel frstninga av soga om Kollr Sterke sin fostbror,
kongesonen Hildibrand Hjorvardson fr Vika. Hildibrand drog som ung p ei ferd til
romersk Nord-Afrika, og er seinare finne i eit tydeleg romersk milj. D er resten av
soga tapt, men vi fr med dette ei klar forsting av det norske kongemiljet si nre
kontakt med Romarriket. Om denne fostbroren til Kollr Sterke seier den same sagaen ein
103

annan stad, at Halvdan Gamle sine sner vart oppkalla etter Hildebrand Hjorvardson.
Halvdan Gamle hadde heilt rett ein son som vart kalla Hildir, som det vert sagt vere
ttefar til Hildingane i Flateyarbok. Kollr Sterke sin farfar i Huldar Saga heiter og Hildir.
I Anglosaxiske sogemyter finn vi ein legendarisk Old king Cole, som heilt klart er
Kollr Sterke. Der vert det sagt at alt bltt blod stamma fr Old King Cole. I praksis veit vi
at s og seie alt bltt blod i seinare tider tta fr Halvdan Gamle. Bltt var det truleg avdi
han var fr Caerula (Havet), som og tyder bltt. Korfor Halvdan Gamle ervde Dan
Storlatne, finn vi i den ttleggen der han er kalla Kollr Sterke. Der fr vi vite at mormora
hans var volva Hleidr Svadidotter. Dotter til den Svadi ll som var gift med Herborg
Haddingdotter.
Den andre ttleggen for Halvdan Gamle, er alts ikkje rett fr vi kjem fram til Snr
Frostison, konge i Finnland, som i den tida var Vendland eller Vindland. Det var eit
Finnland som grensa i nord til Vrmeland, slik Saxo fortel. Difor var tta d i tillegg
kongar i Konland, som var Skne. Det er denne Snr som fostra den seinare
overdronninga Huld Wal. Han var far til Torri i Finnland. Og hadde systera Drifa, som
var gift med asakongen Vanlande i Uppsala, noko som stemmer med andre kjelder. Etter
Flateyarbok hadde Torri ein bror med det latinske namnet Faunus, og ei syster Mioll, eit
namn vi finn igjen i rett generasjon i Kollr Sterke si tteline.
Torri var far til Nor, mannen som erobra Norge sr for Hlogaland ikring t 140 e.
Kr., ein ekspansjon som dronning Huld Wal ikkje likte. I Flateyarbok og Orkneyinga
Saga vert det sagt at Norge har ftt namn etter Nor, i variantane det islandske Noregr og
det tyske Norwegr. Det er likevel ei misstyding. Nor-ge, som tyder Hav-landet, ga
norskekongane etikette-titelen Havguden, med tilnamnet Niord. Det er etter bde
Ynglingesagaen og Tacitus, som levde fr Nor Torrison, faktisk lenge fr. Nor heitte
eigentleg Heidir, og har tydelegvis ftt tilnamnet Nor som Havgud, etter at han
gjenerobra Norge for si tt. Nor var gift med Hdd, dotter til Svadi l, og ho var syster til
Rolfr or Bergi (Byrgisdalar).
Nor var far til Raums, og Raums var far til Hringr ll.
Hringr ll var far til Halvdan Gamle p Hringiriket. Flateyarbok legg til Valdres. Det er
truleg ei langt seinare misstyding p Ialand, avdi han var konge i Valland, og i Vallakiet
og for den del. Huldar Daga sitt andre ttlegg for same tta, den som leider fram til Kollr
Sterke, er mykje lenger. Den tek til med Heimi, som m ha levd ikring r 115 f. Kr.
Grottesang seier at Heimi er same person som Thiatzi Harde fr Trymheim. Heimi er
truleg ei kortform for setestaden Trymheim. I kvad er han og kalla Trym og Tusse. At
Heimi er Thiatzi, stemmer og med generasjonen. Heimi er far til Grani, som vel er
tilnamn fr den viktige byen Gran i det gamle Siebenbrgen. tta vart fortrengde av
asane til kontinentet, etter Thiatzi sitt nederlag for Logi Fornjotson. Grani var far til
Hringi l, som var gift med Hyndla rnirdotter. Hringi og Hyndla vart foreldre til dei tre
sagnbrrne, Raugnir (Rungne), Hloi, og kalla Mokkur-Kalve, og Heinir (Bryne).
Hloi er tydelegvis tilnamn fr Cloj, som og er ein gamal by i Siebenbrgen. Ordet
liknar p Clay, som tyder bde leire og menneskjelekam p seinare anglosaziske ml.
Det har tydelegvis freista sogeskrivaren til skrive at Mokkur-Kalve, som Hloi og er kalla,
104

var laga av leire. Cloj lg ved elva Titza.

Heinir var gift med Gerd, dotter til Logi, som var son til vendarhovdingen Frosti l,
sonen til Kri Fornjotson som rdde over vindum og var bror til Asa Odin, som
eigentleg heitte Logi Fornjotson. Huldar Saga fortel vidare at det var Logi som slo
Thiatzi, medan det var Asa Odin som tok Norge fr Thiatzi og ga landet til sonen sin
Sming.
Raugnir fr Hringatunir var far til Svipnir (Svavaren). Svipnir var gift med Hela,
dotter til ein ny Frosti. Hela er truleg tilnamn fr Hela-riket i det srlege Polen. Svipnir er
den same som Arminius Var. Svipnir og Hela fekk sonen Hrodi, som vart fostra av Freyr i
Uppsala. Det er den Freyr som Ynglingesagaen kallar Verdsgud, og som difor levde i
Romerriket. Svipnir er d den Thumelic (Koll) som vart fostra i Ravenna, fortel Tacitus,
etter at mora hans vart teka til krigsfange i ret 16 e. Kr.
Seinare drog Hrodi fr Ravenna til tremenningen sin Hroinn Sterke, kalla rise,
medan Tacitus seier at Tumelic seinare drog til sitt eige folk og vart konge. Hrodi vart gift
med Sylgja Guttormsdotter. Dei vart foreldre til Skolpnir, Hroinn, Gnyr, Hrani og Mioll.
Det vert sagt at Tumelic tok med seg skikkane fr Rom til sitt eige folk. Det ser vi og av
det latinske namnet til sonen Skolpnir. Det er ei omsetjing av Cniva (Neve), som i
dobbelttydinga kniven er scalprum p latin. Han er identisk med den andre ttelista sin
Snr, eller Sn, som nokre kjelder seier. Det er i dei latinkyndige familiekretsane ei
humoristisk omsetjing den andre veien, av Neve. Avdi niveus, tyder sn p latin.
familia vart alts fortsatt oppfatta som Nivlungar, og Halvdan Gamle er ikkje tta sin
frste Cniva. Han var heller ikkje den siste, i det bde ein son og ein soneson hadde
tilnamnet Neve.
Skolpnir var gift med ei ny Sylgja. Ho var syster til vikingen Mysingr. Dei fekk
sonen Gnapi, som var hj kong Vanlande i Uppsala ei tid. Etter som Gnapi er identisk
med Thorri, er det naturleg, avdi kong Vanlande var gift med Drifa, systera til Thorri.
Gnapi var gift med Birta Glmdotter, og dei fekk sonen Heidir.
Som ung var Heidir hj Svadi l. Ettersom Heidir er identisk med Nor, er det difor
rimeleg at Nor vart gift med dottera til Svadi, Hdd. Seinare vart han gift med Lofn,
dottera til Heimgestr Huldabrodir. Heidir kom i strid med Uppsalahuset, og han brende
inne Vanlande sin son Vilbur. Heidir og Lofn hadde sonen Hildir, som alts er den same
som Rauns. Ein annan son heitte Dagr hiin Audgi og var gift med Ogn Solvidotter. Faren
hennar, Solvi Audison fr Sudr mannaland, er den frste av mange Solviar som fleire
sagaer meiner har bygd Solr. Den rette er truleg Solvi Audison som levde ikring r 140.
Hildir Heidirson var gift med brordottera si, Snot Dagsdotter Audgi. Slike
familieekteskap synest ha vore vanleg i den tida. Ein finn det og i Smingtta i denne
tida. Huld Wal var gift med farbroren sin, og broren hennar, Heimgestr, ynskte gifte seg
med nieca si, men vart gift med kusina i staden. Hildir vert sidan jarl. Hildir og Snot fr
sonen Godormr Snjalli. Snjalli er Hringr, eit anna ord for Ring i tydinga snelde.
Chronica Hungarorum kallar sonen hans Halvdan Gamle, for Cadicha er eit ukjent
105

ord, truleg slavisk. Det kan vera ei gamal form for Katusja, som tyder snelde, i det faren
hans var Snjalli, men og kalla Ring. Snjalli kan og ha tydinga den raske, eller kvate.
Dagbjrt som Godormr Snjalli var gift med, var dotter til Hleidr Svadisdotter. Hleidr er
kalla volve. Av Flateyarbok gr det fram at Hleidr var gift med Vifil sjkonge, og Vifil er
og namn i Halvdan Gamle si etterslekt. Godormr Snjalli og Hleidrdottera Dagbjrt, var
foreldre til Kollr Sterke, i Huldar Saga. Kollr er ttenamnet. I kongelister er Halvdan
Gamle kalla Halvdan Sterke, men som eldre har han truleg ftt namlet Gamle.
Huldar Saga fortel og at Kollr Sterke var ttefar til Erling Skjalgson. tta hans er
langt p veg gjengitt i Landnmabok. I dei eldste ledda har tta namn som Rolfr or
Bergi. Rolfr or Bergi heitte og svogeren til Nor, etter Huldar Saga. Rolfr or Bergi er
truleg oppkalling i ei tid d ein og tok med etternamnet. Erling Skjalgson kom fr same
tta som Ring-kongane, og det i seg sjlv viser at Kollr Sterke er identisk med Halvdan
Gamle. Ettersom Ring-kongane og Erling sitt opphav er av yngre tid, nemleg fr Haldan
Bir-Gram sin son Asmund, som var kalla ttefar til dei norske kongane. Vidare vart
Kollr Sterke ttefar til Hrafnistadmennene, seier Huldar Saga. Det var tta til Orvar
Oddr og Gardz Agde si line. I og med at ein veit at det er same tt, kan ein sl saman
fornamn og tilnamn. tta fr Hrodi ser d slik ut: Skolpnir Sn, Thorri Gnapi, Heidir
Nor, Hildir Raums, Guttorm Ring, Halvdan Kollr Sterke og Gamle, fr han gjev andre
kjelder tta vidare.
Ein m rekne med at Halvdan Gamle har hatt store medspelarar p kontinentet.
Det m ha vore kretsar som ikkje har vilja at Rom skulle dominere heile Europa. Konkret
veit vi at han samarbeidde med svigerfaren sin, kong Eymund i Holmgard. Vidare br
ein ikkje sj burt fr at Halvdan Gamle hadde eit syskjenbarn som heitte Hadding, son til
Hadding som var Halvdan sin farbror. Han var ttefar til Hadding-rekkja, som tydeleg
hadde ei rolle i makthirarkiet i det d urolege Romarriket. Det var eit Romerrike som ein
oftast har ftt servert eit altfor glorete bilete av. P same vis fortel det mykje at Halvdan
Gamle sin farfar hadde tilnamnet Raums (Romaren). Han er tta sin frste med det
tilnamnet.
Nor sin son Hildir Raums, levde skjematisk ikring r 170. Han synest p eit eller
anna vis ha vore knytt til Rom, mest truleg som leidar for ein leigehr. Ettersom
Theodoric Amal i 10. ledd, tta fr den sogenemnde men ellers noko ekle strrelsen,
goterleidaren Amala, og d nettop Hildir Raums vert rekna vere denne ttefaren i 10.
ledd, synest Hildir Raums vere denne Amal. Amal er ellers eit tilnamn nytta i Hildir
Raum si ettertt. Raums heitte han d ikkje i vanleg forstand.
Det kan ha interesse merke seg at p Hildir Raum si tid, i hans relativt yngre
dagar, vart alle folk nord for Alpane, fr Rhinosen til Donau sin munning, sameina med
Rom. Dette vart organisert av Quadi- og Marcomanni-folket, og det skjedde d Marcus
Antoninus 121-161-180 var caesar. (Gibbon l s. 184) I Lives of the Later Caesars,
under Marcus Antoninus vert det nemnt folk som stod mot Rom, nemleg Marcomanni,
Quadi, Naristae, Laqcringes, Buri, Victual, Osi, Cobotes, Roxolani, Hermuncuri, Suevi,
Sarmatae, Halani, Bastarnae, Peucini, og Costoboci. Det var alts ingen fr Norden med
mot Rom. Men i tida som fylgde like etter er det at gotiske hrfrarar av nordisk
herkomst, slr seg opp som dei fremste hrleidarane. Dan Mikillati er ein av dei. Han har
106

sjlv vore soldatkeisar i tida 193 til 197. Han var ein samtidig med Hildir Raums. Mykje
tyder difor p at Rom kjempa med leigehrar fr Norden.
Hildir Raums hadde ein bror som heitte Dardz, og dessutan ein farbror som heitte
Gor, to like namn med dtida sin noko elastiske stavemtar. Ettersom ein misstenkjer
Raum sin son Hadding, for vere ein av Rom sine mange keisarlege maktranarar, kan
det ha interesse at nettop p Hading si tid, dukkar det opp ein soldatkeisar i Nord-Afrika.
Namnet hans er Gordian, eit namn som liknar p Gardz. Gordian var samkeisar med
sonen Gordian ll. Vi veit at dei var gotar, alts fr Norden. Begge vart felde, men fylgde
av ein tredje generasjon som og heitte Gordian. Dei svarar til dei tre frste i Haddingrekkja. Omlag p Gordian-keisarane i Nord-Afrika si tid, er det at Halvdan Gamle sin
fostbror Hildebrand Hjorvardson, dreg til Nord-Afrika fr Vika.
Vi m difor sj litt nrare p Romarriket sine keisarar i desse tidene:
I Maxim Trax sine siste r oppkasta ein ellers ukjend, eldre, militr sjef for romerske
legionar i Nord-Afrika seg til keisar. Det var Gordian l, 158-237-237. saman med sonen
sin Gordian ll, men begge vart drepne same ret. Nord for Donau rdde keisar Maximin
Trax, men han dydde ret etter, i r 238. Han vart s fylgd av keisar Gordian ll sin
brorson, keisar Gordian lll, 225-238-244. Han var berre eit barn, som tydelegvis vart
beskytta av nokon med makt.
Han vart fylgd av keisar Philip, -244-249, som s vart fylgd av keisar Decius, -249251. Han vart feld av Halvdan Gamle i Moesia, og fylgd av broren til Philip, Priscus
(Gamle), som berre varde ei kort tid, beskytta av Halvdan Gamle. Han vart s fylgd av
keisar Gallus, -251-253, fylgd av keisar Aemilius, -253-253, fylgd av keisar Valerian, 193253-260. Halvdan Gamle sin son Aude, samarbeida med han. Etter Valerian kom sonen
keisar Gallienus, -260-268, som gjorde Aude til sin medkeisar i aust, med namnet
Odenathus Augustus, -260-268. Den same Gallienus peikte ut ein annan gote som sin
etterfylgjar, nemleg goten og Gordian-tlingen, keisar Claudius Gothicus, 214-268-270.
Denne hadde styrt Egypt for Odenathus, og som og var fdd nord for Donau. Og
fortalt vere tta fr Dardanus i Troya, det som Norge sitt kongehus pberopte seg. I og
med at han var gote, gjer han og dei andre Gordianane til gotar. Glaudius vart fylgd av
Aurelius, 212-270-275, fylgd av Tacitus, 200-275-276, fylgd av Probus, -276-282, fylgd av
Carus, 223-282-283, fylgd av sonen Carinus, -283-285, fylgd av Diocletian,245-284-305,
som trakk seg attende og peikte ut Gordian-tlingen Constantius Rubor, 250-306-337,
som vart far til keisar Konstantin den Store, 274-306-337, han var fdd i Dacia i tida d
snene til Halvdan Gamle rdde der.
Det er interessant merke seg at keisar Carus, 223-282-283, sjlv sa, at i motsetning
til alle dei andre keisarane i den epoka, var han sjlv romar. Det kan ha vore einslags
vits, ved at han spelte p at han hadde vore sjef for keisaren sin livgarde i Rom. Men det
opplysande ligg i at den tida sine keisarar oftast ikkje var romarar. Carus vart alts fylgd
av sonen Carinus. Det er eit tilnamn som tyder bt, men var ellers eit tilnamn for
skandinavar. Det var denne Carinus som adopterte gotaren Eutropius sin son Constantius
Rubor, som sin etterfylgjar og visekonge i Gallia og Britania. Han dydde der i York.
Faren til Constantius Rubor, Eutropius, er ein ukjend gote, som ein berre veit det om at
han levde i Dardania i den tida d Halvdan Gamle sin son Aude, hadde erobra Vesle107

Asia i 250 ra.

Ein ser alts at keisar Gordian l i Nord-Afrika var gote, det vil i den tida seie
skandinav. Ettersom han var fdd i ret 158, m det ha vore i hans tid at Halvdan Gamle
sin fostbror, Hildibrand Hjorvardson, drog fr Vika til Nord-Afrika, d ganske ung.
Nokre r seinare er det s at Halvdan Gamle kom med sine gotar fr Skandinavia heilt
syd til Donau. Som gote er det truleg at Gordian l er identisk med Raum (romaren) sin
son Gardz, den Raum-sonen som andre kjelder kallar Hadding. Raum sin far, Heidir
Nor, hadde og ein bror kalla Gor. I Antony Birley si utgave av Augustan History (Lives
of the Later Caesars) opplysar han side 316, at det var rekna med at Claudius Gothicus,
var ein av forfedrene til keisar Constantine. Det gjer og Constantine til gote, og han var
fdd i Dacia.
Vidare heiter det i Edward Gibbon si Decline and Fall ofthe Roman Empire Bd
l. side 219, at Claudius Goticus var son til ein av Gordian-keisarane. Av dette ser ein at
tterekjja for desse keisaranw, fr Gordian l i Afrika, til og med Julian Apostata i Bysants,
sagna sitt Haddingland, eller Kadheimarane sitt land, som Ura Linda seier, fell saman i
tid med sagna si Hadding-rekkje. Spesialistar som har fordjupa seg i dei romerske
keisarane sine tterekkjer, er ikkje sikre p kven Eutropius eigentleg var son til innafor
Gordianhuset. Det er fordi det neppe kan ha vore Claudius Gothicus, som vert oppgitt
som ttefar til Constantinane. Claudius og Eutropius kom fr same generasjon. Meir
truleg er det at Eutropius var bror til Gordian lll, som sjlv var brorson til Gordian ll.
Denne broren kjenner ein ikkje namnet til. Han kan ha heitt Claudius, og som gote ha
vorte forveksla med sin eigen brorson Claudius Gothicus.
Same rekkja antydar og Hadding-rekkja i Flateyarbok, som reknar den opp fr den
Nor, far til Raums, far til Hadding i Haddingjadal og Telemark, far til Hadding, far til
Hadding, far til Hogne Raude, og etter han end tre Hadding-herskarar. Om Hadding l
er er Gordian l, d ser vi at Hogne Raude er komen i same generasjon som Constantius
Rubor, og Rubor tyder Raude. Dottera til Constantius Rubor, Eutropia, vart gift med
keiser Odenarhus sin son i Dacia, Sige Vilkin, som og var konge av Norge.
At den frste Hadding har tta fr Telemark er sjlvsagt mulig, og like naturleg
som at Halvdan Gamle kom fr Ringeriket. Men ein treng kanskje ikkje ta det heilt
bokstaveleg. Ein vert litt skeptisk til namnet Haddingjadal. Eldre tider sine
kjeldeskribentar i Norge, og seinare p Island, hadde ikkje bibliotek og andre
hjelpemidlar st seg til, slik som i dag. Dei visste lite om kva som lg bak sagnfragmenta.
Men det vere bygdehovding i Telemark, gir liten bakgrunn for ttelina sitt renomm.
Det gr fram av sagn at kongar utanfor Norge tente under dei. I samband med Sigmund
Volsing synest det som om riksnamnet Italia er forveksla med Telemark. Det same kan ha
skjedd i samband med Haddingrekkja. Ital-ia tyder regelrett Ital-land, gjerne Ital-mark.
Det kan i fortids mani med oversetjing av stadnamn, ein gong i fortida ha vorte til
Telemark.
Haddingjadal vert sagt vere Hallingdal, sameleis som Rigstula sin Hall kan ha
vore Rom eller Romarriket. Det er rart at ein aldri finn namn som Dacia, Italia, Afrika og
liknande i norske sagn. Volsung Saga talar om Haddingjaland. Det var Kadheimarane
108

sitt land, landet ved Hellesponten, etter Ura Linda, alts Bysants-riket. Ogs Gudrun
Kvida i Eldre Edda, talar om Haddingland i samanhengar med Hunaland. Keisar Julius
Apostata, 331-361-363, var den siste i Constantine-lina, og gr truleg og inn som den siste
i Hadding-rekkja. Etter han kom keisar Jovian, -363-364, fylgd av keisar Valentinian,
321-364-375, fylgd av sonen keisar Gratian,259-375-383. Dei to siste hadde norrn tt.
Keisar Gratian samarbeidde med norskekongen Oluf Fracke, d han saman med Ring
Ingelson erobra Britania i r 383.
Om Hyndluljod sin strste av alle skjoldungar, Halvdan Gamle, fortel
Flateyarbok at han var ttefar til ei rekkje kontinentale kongehus, og gir opp tterekkjene
fram til omlag r 460, Sigurd Fvnesbane si tid. Andre tteliner frer nokre av ttelinene
vidare. Nivlungane var kongehus for Burgundane, Odlingane var hunarkongar og
norskekongar, Loftungane i Jylland og Angelen, Skilfingane i Sverike, og Budlungane i
Saksland. Under tida sin gang er tre andre liner lagt til, to fr sonen Dag, og ei fr sonen
Brage. Men dei hyrer til i seinare tider, og m tte fr ein seinare Dag, og ein seinare
Brage.
Attributtisk er det interessant at Huldar Saga fortel at Kollr Sterke sin mormorfar
Svadi ll, ga Kollr Sterke eit mektig spyd. Kva som ligg i det i dtida sin fortelgjarstil,
kan diskuterast. Men det er eit faktum at nettopp spyd vert seinare framheva som
attributt for nokre av Halvdan Gamle sine tlingar i hunartida. Domenet omfatta
Vendland. Det veit ein avdi Sige Vilkin sin son, Sivord Rere fr Vade, ikkje berre er kalla
rise, men og finnekonge. Det vil seie venderkonge. Han var dessutan og konge over
Norge, fortel Saxo. Vendland var eit riseland som av nokre kalla Preussen. Det er ein
variant av Russia. Vendarane sjlve kalla landet sitt Venno Lin. Dette vart av tysktalande
folk uttala Fenno Lin, og derav Finnland. Men Linr tydde ikkje berre Drake, men og
spyd. Det mektige spydet som Kollr fekk, kan vere arven han fekk, i sagna sin ofte
mdasame ordleik.
D Halvdan Gamle som Cniva, og gotane hans, slo keisar Decius og legionane hans
i Moesia i ret 251, vert det fortalt at vandalar kjempa saman med gotane. Det gjeld
vandalar som levde ved stersjen, alts vendar. Truleg var vandalane, svigerfar
Eymund sine folk. I tillegg gjekk romerske tropper over til Cniva sine gotar. Dette kan ha
vore gotar som var i romersk teneste.
Etter at keisar Decius fall, heldt etterfylgjaren keisar Gallus, Cniva i ro ved betale
lysepengar. Men i Roarriket vart det borgarkrig i ret 253 mellom keisar Gallus og ein
ny pretendent som heitte Aemilius. Soldatane, truleg ein offisersfraksjon, myrda keisar
Gallus og valde Aemilius til nu keisar. Keisar Aemilius ville ta opp kampen mot
Barbarane fr Norden, heiter det. Han hadde allereide fordreve dei fr Illyria. Men
han varde berre i fire mnadar, fr soldatane tok livet av han og.
No fylgde ein ny keisar, meir av interesse for Norden. Det var den fr nemnde
Valerian, som var av fyrsteblod, vart det sagt. Han hadde vore general under keisar
Decius. Keisar Valerian nemnde ut sonen sin, Gallienus, til medkeisar. Dei hadde seinare
eit nrt samarbeid med Halvdan Gamle sin son, Aude, som tyder p eit visst
interessefellesskap. Namna, som vel neppe er fornamn, tyder p at Valerian og Gallienus
109

hyrde heime i Gallia. Den nordaustre delen der var Valland, og der var det Halvdan
Gamle og Aude som rdde.
I den same tida som Halvdan Gamle tek makta i Valland, ikring r 240, er det at
frankarane dukkar opp for frste gong i det same omrdet, og vert nemnde for frste
gong. Romerane sine farlegaste fiendar i den tida, vert sagt vere persarane i aust, og i
vest Allemannar (og kalla svevar), frankar og gotar. Dei gotane som overfall Europa som
ein bisvrm, kom fr Scania, skreiv Jordanes tre hundre r seinare. Desse gotane
fortalde sjlve om sin frste opprinnelse fra den store y, kalla Scandinavia. (Edward
Gibbon), etter gotane sine egne songar. Phyteas av Marseilles fortel allereide i det 4.
rhundret f. Kr. om gotar i Norden.
Frankane var og opprinneleg nordbuarar. Dei vert alts frste gang omtalla ikring
r 240, og d ved Nedre Rhinen og ved Weser. Det er distriktet Wal. Det vert sagt at
frankane rdde over omrdet Westfalen, Hessen,Braunschweig og Lneburg. Paul de
Chaillu skriv at alle gravhaugane som arkeologane beskriv som saksiske og frankiske, er
nyaktig maken til dei nordiske, berre at dei nordiske er langt meir talrike. Han gjenfortel
og fr Eumenius, omlag r 300, at han sa om frankane at dei kom fr sitt eige land, de
fjerneste strender av barbarenes land.
Richard Winston gjengir ein irsk skribent, Dungal, som sa at Verdens Herre (Gud)
hadde ledet frankerne fra Troja til disse kyster, alts likt det Snorre med fleire seier om
opptakta til Norge sitt kongehus. Dr. Hermann Meynert seier i si Sachsen Soge at
frankane var overlegne naboane sine, og at det gav dei dominans over dei. Kongehuset
deira, Merovingane, tta fr ein Havgud, alts ein konge fr Havlandet Norge.
Ravennageografen, ikring r 590 e. Kr., seier at Mauringania p Dania (Old-Danmark)
sitt omrde, var gamlelandet for frankane.
Mauringania, som og er skreve Morgana, var ei omsetjing av eit gamalt kartnamn
p Norge, Nerigon, som tyder Hav-Gonia. Marr, tydde hav p gamalt norsk. Vestfolddidtriktet Vestmar er og skreve Westmauren. Ravennageografen sine ord er klare.
Nettopp i 240 ra, d frankarane dukka opp fr Old-Danmark sitt Mauringania, var
Halvdan Gamle konge bde i Norge og Old-Danmark, som han hadde arva. Og om dei
Sakslendarane som i den tida og utetter tek til verte nemnde i kontinentale og Britiske
kjelder, vert det sagt av fleire at dei har hatt same opphav som nordbuane. Frankarane og
Saksarane samarbeidde. Men bruk av ordet Saksar synest ha vore noko ymist.
Nordbuane sitt Saksland, som var i bruk langt tidlegare, synest ha vore namn p heile
Germania. Namnet Germania nytta dei aldri. Saksane dukka ikkje opp i andre kjelder fr
enn i r 390 e. Kr. d dei for frste gong vert omtala i Britania. Det var sju r etter at den
norske kongen Oluf Fracke hadde erobra Britania. Men i Britania vert dei oppfatta ha
kome fr nabodistrikta til Frankane, bortimot Elben. Oluf Fracke rdde d over Valland
og mykje meir. Ordet franker, av franker, synest vere ein variant av det slaviske
varangian, alts nordbuarar.
Frankane sitt kongehus vart kalla Merovingar. Merovingane vart kalla nebulones
(J. B. Bury). Nebulones og Niebelungen var same ord som Nivlung, det er ein nordbuar
fr Niflheim. Elles vert det fortalt at Aude Halvdanson mellom anna ervde Valland. Og
110

om dei nre etterkomaren hans, Oluf Fracke og sonen hans Sigmund Volsing, vert det
sagt at dei hadde arverikje i Frankland. Sigmund Volsing sin yngste son, hunarkongen
Sigfried Favnesbane, hadde setestad i Xanthen i Waal
I keisar Gallienus si tid, -260-268, trengde frankar fr Valland gjennom
Gallia, over Pyreneane og inn i Spania. (Gibbon l. side 199) Fr Spania drog dei over
Gibraltarstredet og inn i Mauretania. Omlag p same tid trengde svaverane over Alpane
og inn i Nord-Italia. Men dei vart ganske fort drevne attende. Svaverane var tyskerar. Det
kan ha vore ei vandring p grunn av nordbuarar si intrenging i Germenia.
Nordbuane vart og som gonarar og gunderar og kalla hundar fr gamalt av. Fr
den tida d Scania vart skreve Gonia og Gania. Det er ord som liknar canis (lat) og kyon
(gresk). Namnet finn ein seinare som cenomanni, senoner og kananear. Aethicus Istricus
seier spkande i generasjonen etter Halvdan Gamle, at nord for Germania var det folk
med hundehovud, kalla kenokefali-menneskje. Kenokephal tyder hundehovud. Han
seier at i Germania kallar ein dette folket kananearar. Det er hunde-namnet som er
rsaka til at dei p kontinentet seinare kalla dei norske jotnane (gotane) for huner. Hund
var p gammalt norsk hunnr. Og Paulus Diaconus omtalar kebokephali-folket i Norden, i
si Langobardsoge.
Paulus Diaconus seier og at Lonhobardane opphavleg kom fr den y (halvy)
som kalles Scandinavia. P si vandring til Golanda (Gulland=Valland) kom vinnilane i
strid med vandalar. Vandalane vart slegne, og vinnilane fekk d namnet Langobardar,
truleg fordi dei slo seg ned i Bardengau i Nordvest-Tyskland. I ein etterfylgjande strid
med assipiterar er det at langobardane fr Scandinavia seier at dei leiren sin hadde
konykefaler, som var folk med hundehovud. Det vert fortalt at konykefalane var s harde
i strid, at d assipitane fekk vite at det var desse dei stod overfor, trakk dei seg fr kampen.
Etter dette slo Langobardane seg ned i Golanda.
Eit tredje namn som gjaldt folket i Norge, er knytt til riksnamnet Norge, som
eigentleg tyder Havlandet, var ymse former for havfolk. Det gr igjen i fleire land sine
kjelder. Omsett, finn vi det i ord som aegui, men mest nytta i tida vi oppheld oss i, var
herular. Det er avleida av det latinske Caerula, som tyder Havet, og med dobbeltydinga
bltt. Herul-namnet stammar difor og fr latinkjelder, som og klargjer kvar dei kom fr.
Irarar kalla nordmenn for Lochlannac, som tyder sjlendingar. Historia Norvegiae kallar
Hrfagre sitt rike for Havlandet, eller sjlandet. I kong Arthur-legendene vert det og
fortalt at kong Arthur rdde over Norge og var norsk konge. I slike samanhengar vert
Norge ofte omtala som Havet, og det vert sagt at i det Havet er det godt bu. For dei
same tidene er riksomgrepet Havet, nytta fleire gonger om Norge, hj Saxo.
Prokopius seier at herulane tala same ml som gotane, og at dei var blonde. Det er
og naturleg, ettersom folket i Vika vart kalla gotar, medan herular var folk fr resten av
Havlandet. Det er den latinske utgava av riksnamnet Caerula. Det er det som ligg bak
ordspel som Tacitus fortel om Norge sin havgud Niord, som han kallar Nerthus. Tacitus
nemner han saman med det nordiske folket si gudinne, Moder Jord. Ho kyrde rundt i
ein karjol p ei y i Havet. Karjol er spel p Caerula. Personnamnet Harald, Herold og
Gerold er truleg avleida av herul.
111

For tida ikring 510/520 fortel Paulus Diaconus litt om herulane i si Langobardane
si soge. Han fortel at herulane den gong var frykta. Dei var godt vde i krig og
gjerningar i samband med det, og vidt kjende for ha lagt under seg mange folk.
Halvdan Gamle hadde ni kjende sner, medan Yngre Edda meiner han hadde
atten. Dei som har kjend ettertt var; Hildir, Neve, Aude, Sigar, Lofde, Skelfir og Budle.
Det er sju. To andre, Brage og Dag, fr og oppgitt etterslekt i Flateyarbok, men for dei
har det skjedd ei kjeldeblanding. Dei ttene som vert oppgitt tte fr Brage og Dag, m
pviseleg tte fr to omlag 300 r seinare Brage- og Dagar. Yngre Edda har Yngve i
staden for Flateyarbok sin Skelfir. Yngve er eit tilnamn. For alle brrne sine etterkomarar
vart kalla Yngve og Ynglingar i ettertida. Det var Halvdan Gamle som sjlv var Yngve,
og difor ttefar til Ynglingane. Han er og kalla Ungvin, som er ein variant av Yngve. Det
kjem fram hj Saxo i ein Valland-samanheng. Etter Flateyarbok, besette han Valland. Og
tlingane til Aude Halvdanson, vert fleire gonger sagt vere av Yngve sin ttestav.
Snorre seier at Yngve og vart skreve Yngunne. Beowolf har det i forma Ongen.
Ellers ser ein at kongetilnamnet Yngve i Uppsala-lina og er skreve Ingeld i nokre kjelder.
Ingeld er same namn som Ingjald. Det har alts opprinneleg vore eit tilnamn.
Hilfir var ttefar til Hildingane, etter Flateyarbok. Det er den tta som Harald
Raudskjegg, morfaren til Halvdan Svarte kom fr, etter Yngre Edda.
Neve, og skreve Nfil, var ttefar til Niflungtta, etter Flateyarbok. Fr den tta
kom Burgund-kongane. Neve er berre eit tilnamn, for dei var alle nivlungar. Orvar Oddr
som levde ikring r 430, kom fr nivlungtta. Etter Orvar Oddr sagnet, var det to Orvar
Oddrar, med omlag 300 rs mellomrom. Det vert der oppgitt ei far-rekkje, men den
hyrer ganske truleg den yngre Orvar Oddr til.
Og visigoth-kongen Athanaric var Nivlung. Han dydde i Bysants i ret 481. Det er
Gregory av Tours som seier at han var av same tt som nivlungen Gundioc.
Aude arva Valland og Norge. Han vart ttefar til Odlingane, eller Aethelingane.
Dei var kongehus for Norge fr skilfingane kom fr Uppsala ikring r 680. Aude var og
ttefar for Aethelingane i Britania, for dei mest betydelege hunarkongane, og for
Frankrike sine Merovingar.
Skelfir fr Voss var ttefar for Uppsala-Ynglingane. dei er og kalla skilfingar. Han
vart og ttefar til dei seinare franske Capetingane, for Normandi-hertugane og for huset
Aragon i Neapel.
Budle arva Sachsen. Han vart ttefar til dei russiske Hun-kongane. Mellom andre
den sagnomsuste Hunding og snene hans, som Aude sine tlingar kom i strid med.
Aude arva Reid-Gotaland (Jylland), og vart ttefar til Loftingane som vi veit lite
om.
Sigar arva Old-Danmark (Vikenriket) og vart ttefar til Siklingane. Dei varde berre
i f ledd. Odlingane overtok seinare Old-Danmark.

112

Hunartid
Odin som hengde Odin
Odin hengde seg sjlv i ein galge for hauste visdom, seier mythologar som har
lose alt om Odin, - men berre i islandske kjelder. Sogegranskarar som og har lose andre
land sine kjelder, kan fortelgje at den Odin det galt, felte ein annan Odin ved
Gallarhavet. Alts Svartehavet sitt Gallia, eller Kaldia, for erobre den andre Odin sitt
land, Media. Det var visdomen sitt land i oldtida sin legendestil. Og galgen var Galatia
som Sentral-Vesleasia heitte p den tida.

113

Den Odin som felte ein annan Odin i Vesleasia, var Halvdan Gamle sin son
Odenathus, som etter soga felte kong Odenathus i Vesleasia. Det var den gong den
nordiske Odenathus drog p sitt store felttog fr Donaulanda heilt til Syria i ra 253-256.
Allereide fr ret 250 hadde Romerriket teke til vakle, det hadde vorte ei
leikekasse for ambisise generalar.
Fr ret 235 d keisar Aleksander Severus vart myrda, og i atten r til ret 253 d
keisar Gallus vart myrda, hadde der vore elleve keisarar. Dei fleste av dei vart myrda, og
resten fall i strid. Det siste rtusen sin mest betydelege sogegranskar, Edward Gibbon,
seier at dei Goths, utheva av Gibbon, som dukka opp ved Donau i ret 250, vart eit
mektig folk som seinare skulle overta heile Romerriket. Ein annan stad peikar Gibbon p
at desse gotane kom fr Skandinavia.
Den endelege overtakinga av Vest-Romarriket skjedde i r 410, d Alarik tok Italia.
Han kan identifiserast som ein av dei store i den norrne sagnverda, og som skilfingen
Erik Mlspake. Men fr vi kjem s langt hadde mykje skjedd. Hunarimperiet hadde vorte
skapt av Halvdan Gamle sine tlingar. Men hunane tapte aldri kontakta med sitt
heimland i Norden, og soga deira er og til dels soga om Norden, i den utstrekning vi
kjenner ho.
Tre av dei ttelinene som vi kjenner fr Halvdan Gamle, var hunarkongeliner. Ei
av dei tre linene var og kongar av Norge. Men fr vi gr djupare inn i soga, og for skape
litt oversikt, skal vi resymere den nordiske lina ganske kort. Det er den lina som vert
kalla odlingar, og seinare Aethelingar. Ei av fortida sine noko ihoprota kongelister, fortel
at Halvdan Sterke (Gamle) var Old-Danmark sin konge fr r 241 til 261. Det hyrest
truleg ut, etter det vi ellers veit. Han vert rekna vere fdd ikring r 190 e. Kr. Det hver
med at han hadde vaksne og krigfrande snar i 250-ra.
Den eine sonen til Halvdan Gamle, Aude, eller Odin (Odenathus), vart myrda i
Syria ikring r 268. Snorre seier at Audun er ein variant av Odin, noko som tyder p at
Aude ikkje var det vekelege fornamnet hans. Romerske kjelder kallar han Odenathus.
Han ervde saman med brrne sine Norge og Valland fr faren, truleg allereide medan
faren enno levde. Han utvida tta sine omrde mot aust, og tok Svartehavslanda og
Vesleasia. Han vart fr, eller seinast r 260 alliert med Rom mot ein sams fiende, Persia.
Han slo Persia og vart romersk caesar for alle provinsane i aust.
Aude sin eine son Sige Vilkin, etablerte Hunaland (Dacia) som sitt rike i frste del
av 270-ra. Vilkin tyder eigentleg villhund, i tydinga ulv. ret 322 vart han felt av
svogeren sin, keisar Constantine den store. Bde Sige Vilkin og sonen hans, Sivord Rere,
er kalla Odinar og popilius i kjelder fr Bysants. Det er eit pave- og prestebegrep som
gjorde dei til prestekongar. Sivord Rere vart kalla norsk konge. Rere er berre ein
kongebetegnelse. Morbroren hans, keisar Konstantine, som sjlv var fdd i Dacia, let
Sivord Rere behalde rettane sine der. Og Sivord styrka Hunaland, og la grunnen for det
seinare imperiet. Han var gift med systera til Harald Hildetann l, si tid sin store mann, og
tling av Halvdan Gamle.
Sivord Rere sin son var Olav Fracke (Oluf Fracke). Frakki tydde spyd p gamalt
114

norsk. Det var eit viktig attributteikn i tta. Olav Fracke var ein av dei to sigerherrane i
Brvallaslaget i ret 372. Etter det overtok han Old-Danmark. Seinare erobra han
Britania, og hadde eit rike i Valland i tillegg til at han var suveren herskar i Hunaland. I
soga er han nemnd som Alavius og Hulde, det siste som konge i Huldumannaland, som
var Norge. Han var fostra i Norge, seier Saxo. Alarik var svigersonen hans, og Olav
Fracke stod som hunarkonge bak Alarik si erobring av Italia i ret 410. Alarik dydde i
414.
I norrne kjelder er Olav Fracke som Valland-konge, kalla Volse. I Chronika
Hungarorum Wela, i Finnsburgh Wls, i Beowulf EcgWela (Hav-Wela), og i tyske
kjelder ei rekkje variantar av Volund, Wieland og Weland. Den eine sonen hans var
Sigmund Volsing, kalla Mund og Mundiuc i greske kjelder, n. 430, og Ardabarius i
Bysants med ei rekkje rstal. Saxo kallar han Omund.
Sigmund Volsing ervde Vallandriket etter faren, og truleg og Britania som faren hadde
erobra i r 383, og der han var overkonge. Sigmund var ein av si tids strste hrfrarar.
D han var i Bysants si teneste, slo han Persia.
Sigmund var far til Helge Hundingsbane (Bleda) og Sinfjotl Swerting. Ein langt
yngre son var Siegfried f. 435/440 og kjend fr Niebelungen-sagna. Norrne kjelder
kallar han Sigurd Fvnesbane, Han var kjend som hunarkonge, slik som fleire i farstta.
Flateyarbok fortel at ttefaren Halvdan Gamle tok Valland og Sachsen. Det siste
inkluderte truleg Vendland, kalla Venno Lin. Sjlv om dei var norske kongar, synest dei
ha hatt sin setestad i Venno Lin. Det vert vist attributtisk. Halvdan Gamle vert i Huldar
Saga fortalt ha ftt eit mektig spyd, som p oldnorsk er linnr, frakki og geir. Likeeins
tyder Olav Fracke sitt tilnamn Fracke, og spyd. Swerting Sigmundson hadde eit spyd til
merke, medan broren Siegfried hadde linnorm (Drake) til skjoldmerke. Namnet som
dekkjer alle attributtane er tydelegvis linnr. Det kunne tyde bde orm, spyd og drake. Det
peikar mot Venno Lin, der seinare fyrstar hadde draken og lindebladet som attributtar.
Norrne fortelgjingar om hunarkongar er mange. Dei viktigaste sogene om den
epoka er Volsing Saga, Tyrfingr Saga, og Orvar-Oddr Saga. Personane i dei sogene er
det lett tidfeste. Fleire av dei kan og identifiserast med skikkelsar i kontinentet sine
kjelder fr hunartida. Og ein god del handlingar kan utfyllast av Saxo.
Det var ikkje berre Aude Halvdanson sine tlingar som vart kalla hunarkongar.
Det gjeld og fleire av Halvdan Gamle sine tlingar. Til dmes Atle, nemnd ikring r 470.
Faren hans var Sorle, son til Budle, son til Lfe, son til Vifil, Son til Atil l, son til Budle ll,
som vart sjkonge i Sachsen, og son til Halvdan Gamle.
Den Atle som er nemnd i 470, er i Didrik av Bern sin Saga kalla Attila. Men han er
ikkje den store Attila (ll), som var Swerting. Attila er det ungarske ord for fracke i
tydinga kappe. Derifr kjem truleg tilnamn som Hunakappe i norrne kjelder. Ovanfor
nemnde Lfe Vifilson, levde i same generasjon som den Lfer som tok del i
Brvallaslaget. Om han vert det sagt av Saxo, at han kua Ungarn, som vil seia Hunaland.
Lfer var alliert med hunarkongen Olav Fracke, og var truleg lenskongen hans der. Og
etter Chronika Hungarorum m den store Attila ha vore ein av snene til Sigmund
Volsing. Attila er identisk med Vollsing Sagaen sin uhyggelege Sinfjotle, med
115

eigennamnet Swerting. Swerting Attila var fdd omlag i r 416, og vart einekonge i 444,
og dydde i 453.
Sinfjotle var i sagaen ein yngre bror til Helge Hundingsbane, som i kvad (1. kvede
om Helge Hundingsbane, vers 8, i Eldre Edda) er kalla Blodorm. Vi hugsar at orm og
er linnr. I kontinentet sine hunarsoger er han kalla Bldel og Bleda, d som eldre bror til
Attila. Bleda er truleg den norrne versjonen av Blodorm. Eldre Edda seier at Helge
Hundingsbane var fdd i Karpatane, eller Himinbjorg i Himinfjell. tta vert same
staden kalla Budlungtta. Det er tta etter Budle l, som var Gram Harde sin son fr
ikring r 200 f. Kr. Same ttefar er og kalla Budle i Chronika Hungarorum. Og sameleis
som den frste Budle sin far, Gram, er og Helge Hundingsbane kalla Gram i kvad. Saxo
seier at alle som seinare vart kalla Gram, tta fr Gram Harde. Helge Hundingsbane
rdde over Hunaland, Scytia og Norden. Han fall i ret 444.
Sinfjotle eller Fjotle (Attila), fylgde alts sin eldre bror Blodormen Helge
Hundingsbane. Det er berre ei norrn kjelde som kallar Sinfjotle noko som kan likna p
Attila. Det er eit Spangereidsagn, der han er kalla Aatlugam. Chronika Hungarorum
kallar han Ethela og Atile. Fr han tta dei seinare Athelingane. Sinfjotle sitt persolege og
bermte attributt var eit spyd, alts ein frakki, det ordet som kan omsetjast til Attila p
ungarsk. Bysants-sogegranskaren Priscus mtte Attila, og skildra han som ein human
herskar, noko som er litt i kontrast til den moderne utgava av han. Priscus fortalde og at
hunane tala gotisk, og at dei hadde ein drikk som dei kalla moed, noko som m ha vore
den norrne drikken mjd. Sinfjotle fekk ein liknande daude som Attila.
Attila hadde ein son, Ellach, som etter lingvistar sitt utsagn, er det same namnet
som Helge. Tydelegvis oppkalla etter farbroren Helge Hundingsbane. I kjelder der Attila
er kalla Swerting, har han og ein son kalla Helge. Attilla sit eigennamn, Swerting, gr og
fram av Volsing Sagaen, men d som eit ordspel p sverd. Som Swerting er han kalla
konge i Sachsen, som han og mellom anna var. Men Swerting sin son er kalla Helge
Norske, utan omsyn til sitt Sachsen-opphav. I Rolf Krake sin Saga, er han kalla kong
Nordre, overkonge i England. I Britisk soge er han kalla Aelle (Helge), og nemnd i r 477
og 485. Av Bede er han kalla overkonge, og sagt ha kome fr Sachsen. Forklaringa p
den Britiske rolla hans, var at ttefaren Olav Fracke tok England i r 383. Aethelingane
tta fr Helge Norske.
Kort tid etter at Halvdan Gamle hadde slege den romerske keisaren, Decius to
gonger. Siste gong i Moesia i ret 251, leidde nokre av snene hans hr- og fltestyrkar
mot Svartehavs-landa, og la under seg alle. Det skjedde i keisar Valerian si tid, og han var
keisar fr r 253 til 260. Det var i r 253 at gotane, som dei d vart kalla i romerske
kjelder, opna ein ny storoffansiv austover. Utanom Svartehavslanda i nord og aust, tok
dei heile Vesleasia og Hellas. Og dei hadde Dacia som utgangsbase. Dei synest ha budd
seg godt til hrferda. Fr dei gjekk til tak, bygde dei opp ein Donau-flte, som dei tok til
Svartehavet, for s angripe bde til sjs og til lands. Gotane erobra frst Krimriket,
som opphyrde eksistere. S drog dei sjvegen den nordre ruta og austover.
Folket i dette Krimriket var Sarmatar. Dei er kultur-historisk kjende for sin
srprega skytiske stil, med ein karakteristisk dyreornamentikk. I tida ikring r 300 kom
116

denne skytiske stilen til Norge som ei direkte fylgje av dei norske gotane si overtaking av
Sarmatriket ved Krim. I Krimriket gjekk det i motsakk lei. Der dydde denne
skytarkunsten ut , som ei fylgje av gotane sitt framandvelde.
I Aftenposten 19.11.1981, skreiv professor Sverre Marstrander om dette,
Skyterkunst og dyreornamentikk hos nordiske folk; og seier mellom anna. Nyere
forskning har srlig ppekt betydningen av det riket med sarmatisk kultur som ble dannet
p nordkysten av Svartehavet, ved det Asovske Hav, i 1. rhundret etter Kristus. Det
besto helt til goterne vandret inn og erobret omrdet ved midten av det 3. rhundret e.
Kr. Den siste tidfestinga stemmer med at nordmenn tok riket i r 253 e. Kr. Vidare har
arkeologane peikt p at den typiske, sarmatiske kunstarta fekk sitt frste gjennomslag i det
4. rhundret e. Kr.
Fr Krim fortsette gotane frst austetter, og s srover til det gamle Khaldi, eller
Kolkhos, bak Kaukasus, gotane sitt eige heimland i urold. Dei tok den befesta byen
Trebizond, og herja i Pontus-riket, det gamle Asagarta. Fr Trebizond drog dei sjvegen
attende til Krim, og derifr til Donauomrda som Halvdan Gamle hadde teke og bygd
festningsverk i, i ret 251.
Kven som eigentleg leidde dette frste toktet, og overtok eit skyter-rike i SydRussland, vert ikkje fortalt. Men det er Halvdan Gamle sine sner som stig fram som
leidarar i dei seinare tokta i Svartehavet. Det m difor ha vore ein av dei, og vi har ni
velge mellom.
Fr Donau-landa drog gotane p nytt tokt, over den sre veien til Vesle-Asia. Dei
tok frst Bithynia i Nordvest-Vesleasia. Dette toktet vart leida av Halvdan Gamle sin son
Aude (Odenathus). Han fortsette og tok heile Vesleasia. Aude vart ttefar for ei norsk
kongerekkje. Som overkonge vart han kalla Odin, som minner om at Snorre i
Ynglingesagaen punkt 7 seier at Aude er nordisk for Odin.
I Vesleasia vart dei longveisfarande gotane i frste omgang slegne av ein
vesleasiatisk konge som heitte Odenathus, det same som kjeldene kallar gotane sin leidar,
prins Odenathus. I ein ny strid vart den vesleasiatiske Odenathus slegen og felt av
namnebroren sin, gotane sin Odenathus. Kjelda til gotane sin Odenathus som felte den
andre Odenathus er Syncelles, og gjenfortalt av Edward Gibbon. I Norden er hendinga
bevart i sagnet om at Odin felte seg sjlv, og tillagt mystisk innhald av seinare lesarar.
Som i dei fleste slike legender, handlar det kun om ein spk i fortida sin fortelgjekunst.
Odin, i forma Otanes, var eit vanleg namn i Persia sine fyrstesfrer, mellom andre hj
Achaemenidane. Det er difor ikkje rart at ein nordisk Odin mtte ein annan Odin i den
delen av verda, der Persia til d hadde hatt makta. Volsung Saga forklarar den same
hrferda til den norrne Odin med orda, han drog s langt at det var rart.
Syncelles fortset med fortelgje at prins Odenathus sine gotar no fekk forsterkingar
av ein ny flte, bemanna med herular. Det var i ret 254. Desse herulane er og kalla
gotar. At det vert presisert at nokre av gotane var herular, tyder p at dei var komne
direkte fr Caerula, eller Havet, som var Odenathus sitt eige kongerike Norge. Herulane
var komne veien om nedre Skytia til Krimomrda. Derifr drog dei sjveien mot
117

Bosphorus, gjennom Marmarahavet og Dardanellane. Dei hadde 500 skip, men truleg
var mange av dei sm.
D dei nye herulane kom, tok det tredje gotartoktet til. Dei fekk og ein ny leidar
som heitte Naulobatus. Truleg er det Neve som og vart kalla Nfil, og var ein annan av
Halvdan Gamle sine sner. Neve vart ttefar til dei seinare Burgund-kongane, som vart
kalla Nivlungar og Gjukungar. Han hadde ein son som og heitte Neve. Naulobatus tok
gotarhren srover gjennom Egeerhavet, for s dreie vestover mot Grekenland, som
han la under seg.
Slik det vert fortalt, syns det som om dei hadde trudd at han ville freiste ta Italia
etter at han hadde lagt under seg Grekenland. Men d skjedde det at han vart mtt av
keisar Gallienus og dei romerske legionane hans. I staden for brase saman i kamp,
synest det motsette ha skjedd. Herulleidaren vart mtt med eit refullt tilbod om verte
romersk konsul, eit titel som praktisk tala gjorde han til caesarkandidat. Naulobatus
aksepterte, og vart romersk borgar.
Herulhren stod i Rom si teneste i lang tid (Gibbon1, 206). Det som forklarar
denne uventa situasjonen, var hendingar som skjedde i Syria, og at Rom berre nokre f r
seinare gjekk til krig mot Persia. Av det vi fr soga kjenner til om denne krigen, er at
Halvdan Gamle, eller i alle fall snene hans, var allierte med den nye keisaren Valerian,
far til Gallienus. Gallienus var samkeisar med faren Valerian. Persarkrigen var i r 260.
Men kva som skjedde med gotane i Vesleasia i mellomtida, veit vi mindre om, men dog
noko.
Odenathus sine gotar vart att i Vesleasia. Etter det som vert fortalt, drog nokre av
dei nordover mot Nedre Donau. Men i Moesia stod ein av Romerriket sine store
generalar, Claudius, med romerske legionar. Han er identisk med den seinare Claudius
Gothicus, 214-268-270. Kva som skjedde d gotane og romarane mttest er noko uklart
fortalt. Men heller ikkje denne gongen kom det til strid.Vi fr berre vite at gotane igjen
returnerte srover, for hente skipa sine: Etter det, drog dei sjveien nordover p nytt,
gjennom Troja og Dardanellane til Trakia. Gjennom dette fr vi vite at gotane militrt
rdde over dei srlege omrda av Vesleasia, der dei har hatt fltebase.
Andre kjelder fortel vidare om Odenathus. I omtale av Romerriket sin krig mot
Persia, fr vi overraskande vite at Odenathus er vpenfelle og alliert med keisar Valerian,
og oppheld seg i Syria. I ret 260 sat Odenathus vel etablert med sine gotar i Palmyra,
langt inne p persisk omrde. Der sat han som ettertrygd for keisar Valerian, som sjlv
leida den romerska hovedhren inne i Persia, men lenger aust. Krigen mot Persia tok til
avdi Persia hadde vist aggresjon mot omrde under romersk herredme. Det er lett
skjnleg, ettersom Odenathus hadde teke Vesleasia. Romerriket kom i full krig mot
Persia, for ta vare p provinsane sine i det indre Middelhavet. Den romerske og den
persiske hren mttest til strid. Men keisar Valerian synest ha vorte svikta av
hrleidarane sine, som meir eller mindre overga seg. Keisaren sjlv vart teken til fange av
persarane, og noko seinare dydde han som fange.
Keisar Valerian sitt nederlag var uventa. Det verkar som om den hgre handa
118

hans, Odenathus, som framleis stod med sin hr nrare Syria, trong tid. Odenathus
sende eit venleg brev til persarkongen, Sapor, son til Artaxerxes, saman med gode gaver.
Men brevet kan ikkje ha vore venleg nok. For kong Sapor kravde at han skulle underkaste
seg. D svarte Odenathus med ta kampen opp p nytt. Han slo Sapor, og det vert
fortalt at Odenathus tok mykje av rikdomane og hren hans, og dreiv Sapor attende over
Eufrat.
Etter at Valerian hadde falle, vart sonen, Gallienus einekeisar. Han gjorde
Odenathus til medkeisar, med det austlege Romerriket som sitt domene, og han fekk
keisarnemnet Augustus. Denne nre tilknytinga til Romarriket. vart innleidinga til eit
langt samarbeid mellom Rom og Hunaland, med ei slags deling av interessesfrer. J. B.
Bury seier i slik samanheng i Later Roman Empire, at Hunane, eller herulane,
forplikta seg i ein traktat med Imperiet, skaffe soldatar med leidarar til Romarriket, mot
land eller subsidier som gjenyting. Dei gavene som Odenathus sende til persarkongen
Sapor, var lasta p ein kamel-karavane, og sikkert verdifulle nok, og ein konge verdige.
Brevet som Odenathus sende med, var respektfullt, men ikkje underdanig, seier Gibbon,
men utan gjengi det. Det vert fortalt at d Sapor fekk brevet og gavene, brlte han,
Kven er denne Odenathus, som p denne mten urbdig synest skrive til sin Herre?
Om han har von om mildne straffa si, s la han falle flatt framfor ftene p truna vr,
med hendene bakbundne p ryggen. Om han nler, vil rask ydelegging verte aust over
hovudet hans, og p heile folket hans og landet.
Som caesar Augustus, valde Odenathus Palmyra som setestad for Austen sin caesar.
Det var senatet i Rom som ga han restitelen Augustus. Odenathus vart seinare gift med
Zenobia, arveprinsessa til Egypt. Ho ervde riket hans d han vart myrda, men etter nokre
r flytta ho til Rom. Odenathus, som hadde vore keisar Gallienus sin protesj, synest ha
vorte myrda same r som keisar Gallienus, i ret 268. Fr keisar Gallienus dydde, rakk
han utnemne Claudius Gothicus til sin etterfylgjar. Claudius Gothicus var son til keisar
Gordianus l, (Gibbon 1, side 219), og han var fr ein provins ved Donau. Han hadde ei
tid vore i teneste hj Odenathus, som prefekt (guvernr) for Zenobia sitt Egypt. Han
tilhyrde truleg Hadding-lina, og var i tilfelle Odenathus sin tremenning.
Nye maktfraksjonar synest no ha ftt nye interesser. I ret 269 vart det i
Germania og Sarmatia, det vil seie Krimriket, danna ein veldig hr under Det gotiske
banneret. Germania var p den tida under Halvdan Gamle sin son Budle, eller kanskje
sonen hans. Den frst kjende med tilnamnet Attil, som vart ttefar til ei line som omfatta
fleire hunar-kongar i meir enn to hundrer. Denne gotiske hren samle ein flte ved
Dnjestr. Derifr drog dei srover mot Dardanellane, men der fekk dei eit uveir som splitta
flten.
Keisar Claudius hadde ftt vite om taket, og han mtte gotane i eit slag ved
Naissus i Dardania. Gotane vann i frste omgang, men gjekk like etter i eit bakhald, som
ga keisar Claudius den endelege sigeren. Men mange av gotane slapp unna, og krigen
fortsette i Moesia, Trakia og Macedonia. Ei gruppe av gotane gjekk over til romarhren,
og vart leigesoldatar. Kven som hadde leida dette gotartaket er ukjent.
Eit r seinare vart begge partar ramma av ein pest, som og gjorde keisar Claudius
119

sjuk. Fr han dydde i ret 270, rdde han til at Aurelian vart vald til etterfylgjar. Keisar
Aurelian fekk isand fred med gotane, men han mtte overlate Dacia til dei. Gotane fekk
fri handel ved Donau, men mtte til gjengjeld stille 2.000 hestfolk til teneste i den
romerske hren.
Dei gotane som hadde makta i Dacia, treng ikkje ha vore dei som gjorde tak p
keisar Claudius i ret 269. Angriparane vart mest truleg leida av Halvdan Gamle sin son
Budle, eller sonen hans, Attil Budleson. Allereide i Budle si tid, er Halvdansnene finne
i Russland. Budle vart ttefar til dei russiske hunarkongane. Gotane i Dacia synest
derimot ha vore lojale mot keisar Claudius. Det er grunn til tru det, avdi p den tida
var sonen til Odenathus, Sige Vilkin, konge i dacia, og faren hans og Claudius hadde
hatt nrt samarbeid. Sige m d ha vore ung. Volsungsagaen seier at det var han som
skapte Hunaland. Etter tidspunktet dme, m det ha vore han som fekk avgitt Dacia
fr Rom, noko som er lett skjne, ettersom faren hans var aust-romersk varakeisar. I
samband med Rom si formelle overdraging av Dacia, vert det sagt at Dacia vart ein
nasjon. Det er i den samanheng at romerske kjelder fortel at gotane i Dacia erkjende sin
skandinaviske herkomst, noko som d var nrt i tid.
Hunarkongen Sige Vilkin har ftt namnet sitt gjort kjent for framtida i Wilkina
Saga. Denne sagaen er knytt til kong Dietrich av Bern. Det er Sige Vilkin som i Volsung
Saga er kalla Varg i Veum, noko som har ei naturleg forklaring: Som keisar Constantine
sin svoger, er han i Bysants-kjelde kalla popilius. Det er namn for ei presterolle, ein
slags heidensk pave, eller papaios som skytane kalla sine vsteprest-kongar. Sonen hans
og er kalla popilius, noko som stemmer med Tyrfingr-sagnet, som kallar han Odin. Odin
er ein titel for ein vsteprest-konge. D Vilkin tyder ulv, eller rettare villhund, skjnar ein
at det er kombinasjonen av vere bde prest og ulv, som har skappt uttrykket Varg i
Veum, ulv p den heilage staden. Vi veit mellom anna fr Volsungsagaen at Sige Vilkin
sine etterkomarar og kalla seg ulvar, til dmes Sigmund Volsing og Helge Hundingsbane.
Riket deira i Dacia, Hunaland, vart ofte kalla Ulvedalar.
Enkelte ting kan tyde p at ulv-namnet ikkje var knytt til ei spesiell tt, men til
nordmenn generelt, som ein variant av hund, som var namn for alle skandinavar. Yngre
Edda fortel at Halvdan Gamle hadde ein son kalla Gylve. Gylvin er p islandsk ein ho-ulv
(du Chaillu). Det tyder at Gylve i tillegg til tyde hav, m ha hatt dobbeltydinga ulv p
oldnorsk. P. A. Munch seier at Gylve tyder hav. Likevel er tta til Erik Mlspake, som
tta fr Halvdan Gamle sin son Skelfir, kalla Ylvingar i Yngre Edda. Eldre Edda seier at
det var Volsungane som vart kalla Ylvingar, og den tta kom fr broren til Skelfir, Aude,
ei tt som ofte er kalla ulvar.
Nettop dei to ttene var det som kom til verte Norge sitt kongehus. Alts
kongehuset i Havet, som var Gylve i eit eller anna mlfre. I og med at Gylve hadde
dobbeltydinga ulv, synest uttrykket ha vorte nytta for skjelne mellom nordmenn og
andre hundar. Nrliggande er det og sj at ulv kan ha vorte uttala nokolunde likt med
alv, som var nordmenn i Alvheim.
Fr ret 271, og i omlag 50 r frametter, var det no fred mellom Romarriket og
gotane nord for Donau.

120

Kong Olav Fracke (Volund Smed)

Volund Smed er nemnd i fleire kjelder. Han var norsk konge, men i tillegg hunarog Vallandskomge. Valland har gitt han tilnamnet Volund og Volse. Men eigentleg s
heitte han Olav (Oluf) Fracke. Han ervde rika etter faren sin, Sivord Rere. Etter
Brvallaslaget vart han og konge i Old-Danmark, i ret 372. I ei rekkje land er han
omtala med ei mengd namn, avdi dei ikkje har kjent det verkelege norske namnet hans,
unnateke ei hunerkjelde som kallar han Alavius (Olav), i ret 376. Ellers er han kalla
Weland, Wieland, Wela, EcgWela, og som Finsburgh-kvadet sin far til Sigmund Wlsing,
Wls. Sigmund sin son er i den kjelda kalla Fitela, medan Volsungsagaen seier SinFjotle.
121

I bysantiske og romerske kjelder er han kalla Hulde, og uaspirert Uldin. Hulde er ein
variant av ttenamnet Koll, og stundom skreve Hold. Koll-kongane sitt land (Norge) vart
difor og kalla Huldumannaland i Huldar Saga.
I Volundkvida er Volund sin far kalla finnekonge, som d var nemninga for
vendane sin konge. Snene til denne finne-kongen var scirar, som slo seg ned i
Ulvedalar, som var Hunaland. Det stemmer med at nokre kalla venderane for scirar, og
at desse scirane fr Vendland, slo seg ned i Dacia (Emil Nack). Hunarkongen Uldin
hadde scirar fr Vendland med i hren sin (J. B. Burry). Den seinare Odovacar var scirar,
men han vart og kalla herulkonge.
I Didrik av Bern sin Saga er Volund kalla Wieland og Welent, han som drog fr
Hunaland til Old-Danmark. I den sagaen er faren kalla Vade, eit namn som har vorte til
Veide i Volundkvida. Faren til Vade er kalla Vilkin, som er Vill-chin, der chin er hund. I
Waldere er Volund kalla Weland, gift med dotter til Nidhad. Ho er av Didrik av Bern
kalla Bodvild, dotter til Nidud. Nidud er i Volundkvida kalla Nidudr, Njaredrotnen. Han
hevdar retten til Ulvedalar, og dottera er kalla Bodvildr, som i Deors klage er kalla
Beadohild.
Volsungsagaen tek til med Odin (Aude), far til Sige som skapte Hunaland, far til
Rere, far til Volsung. Rere vert rekna tyde konge, av rekr, rig, ric og meir. Fr Saxo fr
Rere (Vade) namn, det er Sivord. Han fortel at Sivord var norsk fyrste, liksom sonen
Olav. I tida fr 322 d Constantine tok Hunaland, og til Sivoed Rere igjen overtok som
konge i faren sitt Hunaland, hadde riket alts fram til r 337 vore innlemma i Bysantriket.
Grunnen til krigen mellom Bysants og Hunaland i 332, var at gotane i Dacia og gotane i
Sarmatriket ved Krim, hadde organisert ei reising mot Romar-riket. Sarmatane var
samansett av tre tter. Det var aser, alanar og roxalanar. Dei siste vert fortalt vere lyse
av hamlet. Etter fem r med fred, strymde no igjen gotar inn p romersk territorium,
mest i Illyria, det som no er Jugoslavia. Keisar Constantine gjekk til tak, og slo dei.
Hunalandskongen Sige Vilkin fall.
Constantine innlemma Dacia med provinsar i Romarriket. Dei skalla provinsane
synest ha innkludert alle landa nordanfor, til og med Norge. Eusebius skriv nemleg,
etter Gibbon, at Constantine d kua Dacia slik at Heile Scytia, s langt som ekstremt
nord, vart innlemma i Romarriket. Scytia, vart i dei tidene sine latinkjelder ofte nytta
om alle gotarlanda, avdi ein scyter, var ein gote. Til dmes vart Scotland stundom kalla
Scytia. At og Skandinavia vart kalla Scytia, ser vi av Geoffry fr Monmouth si fortelgjing
om Sodric, ein pict fr Scytia som ikring r 80 e. Kr. kom sjveien til Albany.
Goterlandet i Norden, vart og kalla Catay, eigentleg Gothia. Pict tyder bt, og btane
kom fr Bodia, eigentleg budinar.
Sige Vilkin m ha vore gamal i 322, og sonen Sivald Rere var tydelegvis ein moden
mann i dei tider. Han frigjorde alts bde Dacia og Provinsane nordanfor. Han var far
til Olav Fracke, alts Volsung, eller Volund Smed, som vert nemnt i soga fr r 376. I ei
kontinental kjelde om hunane sitt Dacia, er Olav Fracke kalla Alavius i 376. Han er d
nemnd saman med to andre uidentifiserte hunarkongar, Frithigern og Athanaric. Den sist
nemnde, Athanaric, dydde i Bysants i ret 381. Gregory fr Tours, seier at Athanaric
122

kom fr same tt som Gundioc, norrne kjelder sin Gjuke. Gundioc var Burgund-konge,
og omtala i Nibelungesagna, og var tling av Halvdan Gamle sin son Neve.
Olav Fracke utvida veldet sitt til og omfatte Britania. Det synest ha skjedd i ret
372, i samband med at han skulle sikre seg Harald Hildetann l. sitt rike i Britania. Harald
Hildetann var overkonge og den sterke mann i Nord-Europa fr han i eldre dagar vart
felt av Olav Fracke og hans allierte, svenskekongen Ring Ingeldson i ret 372.
Harald Hildetann var son til Borkord, som var son eller soneson til Hildir, som var
son til Halvdan Gamle. Borkord hadde ei betydeleg rolle som vitnar om makt. Men
kjeldene er vage, og det er vanskeleg f tak p kvar han eigentleg hadde sin maktbase.
Han er nemnd i samband med sknsk rytteri, noko som skulle tyde p at i alle fall SydSverike var eit av hans domener. Men sonen Harald, hyrde til i Austfold. Folk derifr
vart nemleg, i samband med Brvallaslaget, kalla hans landsmenn.
Borkorb si soge synest mtte ha samanheng med Constantius Rubor sitt fall i
York i ret 306. Dette synest ha hatt samanheng med Borkord sin krig mot Hake
Hamundson, som hadde rike i Irland. Hake gjorde tak p Old Danmark for hemne
drapet p broren sin Hagbard, som hadde vorte hengd av siklingen Sigar Sigarson, som
var Halvdan Gamle sin soneson. Borkord jaga Hake attende til Britania, til Scotland, der
Hake dydde kort tid etter. Overkonge, eller caesar i Britania, var p den tid Constantius
Rubor. Rubor, tyder som nemnt Raude, og Borkord felte ein Raude. Vidare hadde
Borkord sin son Harald eit rike i Britania, som han eller faren hans m ha ftt tak i p eit
eller anna vis. Det lg nettopp i det omrdet der Constantius Rubor fall. Han fall i York i
Northumbria. Constantius Rubor er og nemnd i samband med Scotland. Seinare same
ret, dydde Borkorb, og sonen Harald Hildetann ervde han 14 r gamal. Han rdde i 66
r, fr han fall i 372. Han synest ha vore fdd i ret 292.
Constantius Rubor hadde og vore caesar i Gallia. Der og hadde Harald Hildetann
rike, bde i Valland og Aquitania, seier Saxo. Det kan tyde p at Constantius Rubor
truleg var Hadding-sonen Hogne Raude, og at det var hans rike, Borkorb hadde teke, og
som Harald ervde.
Sogegranskaren Starkad, skreiv ned namn og heimstad for ei lang rekkje kongar,
dronningar og hovdingar som tok del i Brvallaslaget. Mellom andre nemner Starkad
kongen til hunane, Lfer, som tok del p Olav Fracke si side. Tildels fr same
persongalleri, fr vi vite litt om kva som skjedde i Norge framfor Brvallaslaget, idet
nokre vert nemnde i samanheng med Borkorb, og kan fylgjast generasjonsmessig fr d
av. P det grunnlaget fr vi vite at ikring eller litt fr r 300, levde ein mektig og tapper
svensk fyrste, som heitte Gunnar. Han var av ukjend grunn fiendtleg innstilt mot Norge
sine herskarkretsar, og han angreip Norge. Han herja i Jatherprovinsen, truleg Jren.
Men han plyndra ikkje, han berre avliva ein del folk, truleg nokre han av ukjend grunn
var ute etter.
Den norske kongen var d aldrande, og heitte Regnold. Regnold sende vekk dottera
si, Drotte, og gjekk s mot Gunnnar sin hr. Regnold m ha vore ufr, for han let seg
bere til striden, som han tapte. Gunnar sette no ein hune til konge over Norge, og gifta
123

seg med Drotte, dottera til Regnold. Dei fekk sonen Hildiger.
Ein litt seinare konge i Sverike, Alger, ga Hildiger eit len. Det kan ha kome istand
etter ptrykk fr stefaren til Hildiger, som var fr nemnde Borkord. For d Borkord fekk
vite at Gunnar hadde bortfrd Drotte, drog han mot Gunnar og felte han. Drotte vart no
Borkord si andre kone. Den frste heitte Gro. Ho var mor til Harald Hildetann, medan
Drotte vart mor til halvbroren til Harald, Haldan Harskar. For halde oss til Saxo sin
stil, kom denne Haldan til stor re og anseelse efter bermmelige bedrifter. Haldan
vert tillagd ei eikeklle som atributt. Haldan Harskar vart gift med ervingen til Old
Danmark, Gurithe Alfsdotter. Faren hennar, Alf, var ein Sikling som hadde vore konge i
Old Danmark. I ein krig mellom kong Alver i Sverike, og russar, stod Haldan Harskar
p russane si side. Truleg var desse russane tlingar etter Halvdan Gamle sin son,
Budle, i Sachsen. Haldan Harskar kom p den mten i strid med sin eigen halvbror
Hildiger Gunnarson. Hildiger fall, noko som truleg har skjedd i ra 330/350.
Dette at to brr stod p kvar si side i eit slag, er dramatisert i ettertid, og eit kvad er
tillagt den dyande Hildiger. Same motiv er nytta i Hildibrandslied, men den Hildibrand
som dette gjeld, levde etter same kvad, frst omlag 100 r seinare i Odovacer si tid.
Truleg har seinare skaldar forveksla dei to, Hildiger og Hildebrand. Hildiger-kvadet er
meir detaljrikt, og syns vere det opprinnelege tema-kvadet. Av Hildiger-versjonen gr
det fram at Hildiger var fdd i Sverike, medan Haldan var fdd i Old Danmark, og at
Drotte er felles mor. Det gr og fram at russar er kalla risar. P Haldan Harskar si tid var
Old Danmark delt i fleire rike. Desse freista han samle til eit, men vart til sist felt i
Sjlandet, av ein Veset som tok Skne.
Haldan Harskar hadde ein son som vart oppkalla etter hans eigen bror Harald
Hildetann, d og med tilnamn, og vart Harald Hildetann ll. Og langt seinare kongesner
vart oppkalla etter Harald Hildetann, og som ei fylgje av namnefellesskapet, er ofte
sogene deira forveksla med den frste.
Harald Hildetann l. felde Veset og tok Skne attende. S drog han til Jylland, der
han felde Hather. Seinare drog han til Leire og feldte Rrik og ein Hunding. Han la rika
deira inn under Old-Danmark. I eit slag feldte han ein kvinneleg hrfrar fr Viker, som
hadde teke eit rike fr broren sin, kong Asmund fr Viker. Det riket gav han attende til
Asmund.
D kong Alver, og kalla Alger fr Sverike, som tidlegare hadde vore Hildegard sin
lensherre der, dydde, hadde han tre sner. Det var Olav, Inge og Ingeld. Inge Alvarson
gjekk til tak p Old-Danmark. Harald Hildetann svara d med angripe Sverike. Han
feldte Inge og Olav, men Ingeld fekk ein fredsavtale. Ingeld vart gift med systera til
Harald Hildetann, og vart far til den Ring Ingeldson som seinare, saman med Olav
Fracke, feldte Harald Hildetann. Men det skjedde ein generasjon seinare.
I Trundhiem i Norge, var det i Harald Hildetann si tid, krig mellom ein kong
Olav og to valkyrier, eller skjoldmyar med eigen hr. Dei heitte Stikle og Rusile, og dei
kravde Trundhiem for seg. Harald Hildetann drog d nordover og feldte dei to
skjoldmyane. To hamner vart oppkalla etter dei, fortel Saxo.
124

Neste motstandar var ein Ubbe fr Frisland. Harald fanga han i Holstein. Han vart
gift med ei anna av systrene til Harald, og Ubbe gjekk i Harald si teneste.
Etter dette overvann Harald ein hr ved Rhinen, og skattla folket der. Denne
erobringa synest ha omfatta ein stor del av Germania. For seinare d Harald la under
seg Vendland, vert det sagt at han gjorde det med ein tysk hr. Venderane sine leidarar
heitte Duc og Dal. Dei og gjekk i teneste hj Harald.
Vi fr n vite at Harald Hildetann og rdde i Aquitania, og at han der bekrefta si
makt. Like etter drog han til Engeland og feldte kongen over Humbrane. D gjekk ein
Orm Engelendar i Harald si teneste. Orm Engelendar er nemnd seinare i Brvallaslaget.
I omlag same generasjon fortel Geoffry fr Monmouth noko liknande, men omsett fr
britiske tunger til latin. Ein Octavius, hertug fr Gewissi som er eit folk i England, kasta
seg opp til britisk konge. Keisar Constantine den store, sonen til den fr nemnde
Constantius Rubor, sende ein senator kalla Tahern mot Octavius. Tahern var bror til
svigerfaren til Constantine, kalla Coel. Constantius vann i frste omgang, men tapte
seinare i Westmoreland. Octavius rmde d til kong Gunbert i Norge. Han kom seinare
attende som konge, etter at Tahern var myrda. Octavius vart gammal.
Octavius haddee ein brorson som heitte Cynan (Hunden), og var pretendent til den
britiske truna. Namnet er og skreve Conanus Meridiadocus, noko som nrast tyder syddanen. Han er sagt vere fr Armorici, som var Bretagne i Gallia, som Harald
Hildetann rdde for. Samanhengen kan tyde p at Octavius er identisk med Orm
Engelender. Professionelle krigarar strymde no til Harald Hildetann. Han var frykta, og
ei fredstid fylgde no utetter. Svgeren, kong Ingeld av Sverike dydde, og Harald syrgde
for at sonen, Ring Ingeldson, fekk ein formyndar som styrde Sverike. Ogs denne Ring,
fekk ei rolle i Britania, med rike i Irland.
Ei tredje syster av Harald Hildetann var gift med kong Sivald, eller Sivord i Norge.
Sonen deira var Olav, som seinare fekk tilnamnet Fracke. Olav vart gift med Ese, dotter
til kong Olav i Vermeland. Saxo fortel at kong Olav Sivordson hadde eit sverd som heitte
Logthi. Etter ha presentert sverdet, fortel Saxo at Ese og Olav sin son heitte Omund,
men andre kjelder kallar han Mund og Sigmund.
Olav var frst i teneste hj morbroren, overkongen Harald Hildetann. Som ung
hadde Olav strid med ein kong Tore, som vart hjelpt av Tosten, Vicimer og Lother
Monster. Monster var tilnamn for svenskar. Det vert fortalt at det var i den striden at
Olav fekk tilnamnet Fracke. Faren til Olav, kong Sivald fr Norge, men som truleg
oppheldt seg i Hunaland, ga no Olav herredme over havet, som var Norge. I eit
sjslag slo Olav 70 sjkongar, truleg forst som smkongar i Havet. Dei strste av dei
heitteBirvild, Hvirvild, Thorvild, Nef, Onef, Reduarth, Rande og Erande.
Harald Hildetann gjorde no Olav til fltesjef for imperiet sitt. Seinare m det ha
kome vanskar mellom dei, ettersom Olav allierte seg med Ring Ingeldson i Sverike, mot
den aldrande Harald Hildetann. Bruun, ein sendemann, reiste mellom Harald og Ring,
men diplomatiet hans svikta. Til slutt vart det erklrt krig, som resulterte i Brvallaslaget.
125

Der fall Harald Hildetann.

Olav Fracke vart og Dane-konge etter Harald Hildetann. Det var i 372. Som
Alavius i Dacia er han nemnd i 376, og som Hulde er han nemnd i andre kjelder i 380, i
410 og i 414 d han dydde. Slik Saxo gjer med fleire av kongane han fortel om, fortel
han to gonger om Olav Fracke, utan at Saxo sjlv er klar over det. Han har hatt fleire
kjelder utan rstal, og d kjeldene hans har kome fr fleire hald, har dei hatt mange
namnevariantar. Sjlve namnet Olav, eller Oluf, er ei kortform for Fridulev, eller Fridlev.
I ei kjelde er Olav nemnt med sitt fulle namn Fridlev, som vi kjenner igjen som Olav avdi
forteljingane har fleire sams punkt. Og kjeldene klargjer kvarandre.
I Schousblle si omsetjing av Saxo, er Olav Fracke kalla Fridlev Snare. Men i
Jrgen Olricks omsetjing Fridlev Hvate. Hvate tyder snare. Men Hvate er like truleg
tilnamn etter faren, som i ei kjelde er kalla Vade, son til Vilkin. I ei kongeliste er Olav
dessutan kalla Oluf Frkne. Det vil seie den ulv-likne, truleg med bakgrunn i at
Hunaland vart kalla Ulvdalar. Snene hans vert i Volsung Saga kalla ulvar. Frkne
kan og vera tilnamn fr setestaden Frekastein. I nokre sagn er Olav kalla le Frkne.
Som Fridlev var Olav Fracke lenge konge i Old-Danmark. Han slo Hvirvild og
hadde strid om rest-Norge. Han var gift med Hilde ledotter (Olavsdotter) etter
Skjoldung Saga. Ho tilsvarar d Ese (kvinneprest) Olavsdotter fr Vermeland. Det vert
sagt at dette er den Fridlev som Starkad var hj, og Starkad var hj Olav Fracke.
Som Fridlev Hvate lar Saxo han ta eit tokt til Irland og Britania. Hans allierte, Ring
Ingeldson, hadde rike i Irland. Det var truleg medgift fr Hildetann si syster, og Hake sitt
gamle rike som Bordkorb hadde teke. At Fridlef Hvate var p tokt til Irland, er noko som
vert bekrefta av Geoffry fr Monmouth i same generasjon.
Ring Ingeldson var i den tida overkonge i det som av nokre vart kalla Bodia,
btane eller pictane sitt heimland. Han m difor vere den Pictane sin konge som
Geoffry nemner p keisar Gratian si tid (359-375-383). Geoffry fortel at denne Pictane sin
konge, var alliert mad hunane sin konge, Wanius. Dei samarbeidde, slik Ring Ingeldson
samarbeidde med hunarkongen Olav Fracke. Geoffry fortel at dei i lag kontrollerte
Germania, og at dei rdde i Irland. Pictane sin konge kallar han Melga, som kan ha vore
Ring Ingeldson sitt fornamn, som ellers aldri vert nemnt. Bode Ring Ingeldson og Olav
Fracke levde lenge, og dette var i deira tid.
Melga og Wanius var allierte med keisar Valentinianus sin son, keisar Gratian.
Gratian hadde og kongetitel i Britania. Melba og Wanius angreip Albany, og seinare
herja dei i Britania ellers. Dette skjedde ikring r 383, same ret som keisar Gratian vart
myrda av Maximinianus ll. sin fraksjon i Rom. Maximinianus ll. sende d ein ny
Gratianus, ein general, mot Melga og Wanius. Det m ha skjedd same ret, for
Maximinianus vart sjlv myrda av keisar Gratian sine vener i 383. Melga og Wanius drog
d til Irland. General Gratianus tok d kongemakt i Britania, men var ein tyrann som
britane prompte myrda.
Geoffry skriv s i 3. del:S snart som Gratianus sin daude vart lment kjend utover
126

i heile kongeriket, returnerte dei fiendane eg har fortalt om, fr Irland. Dei hadde med
seg skottar, nordmenn og danar. Geoffry fortalde s at desse folka, skottane,
nordmennene og danane herja landet fr kyst til kyst med sverd og eild. Dette er
skreve med fiende-hand, og det som eigentleg vert sagt er at Melga og Wanius erobra
heile Britania. Det same ser ein og av det Geoffry skriv vidare.
Den fraksjonen som fekk makta i Rom etter Maximinianus ll. var Gratian sin bror,
Valentinian 371-375-392, og Eugenius -392-394. Dei vart fylgde av Teodosius l. 346, i
Austerriket 379, og i Vest-Romerriket 394 til 395. Han vart fylgd av sonen Honorius 384395-423. Alle desse keisarane hyrde til hunane sine eigne maktkretsar og var avhengige
av dei nr det galdt hrhjelp.
D s britane ba Rom om hjelp mot framandveldet som kongane for Pictane og
hunane pfrde dei, vart berre ein legion (3-6000 mann) sendt dei. Den utretta ikkje stort
anna enn reparere muren mellom Deira og Skottland. Deira var Northumberland.
Romarane bad no britane rett ut sjlve syte for forsvaret sitt. Dei avslo vidare hjelp, og
drog s sin veg heim.
D no romarane drog sin veg, kom dei same fiendane attende p skipa sine, og
hadde med seg nye svermar av skottar (skytarar), pictar, nordmenn og danar. Frst
besette dei Albany. Derifr angreip og besette dei heile Britania i ro og mak. Geoffry
tilfyar s nokre ord om okkupantane, at dei la s Britania til sine fjerne land, som og
var i deira makt. Disse fjerne landa var tydelegvis hunar-kongen sitt Hunaland. Hunarkongen var i den tida Olav Fracke, heilt fram til r 414.
Geoffry sitt namn p han, Wanius, kan ha vore i eigenskap av kongen i Havet. Det
vesleasiatiske Havet, vart og ei tid kalla Van og Vanaland. Men meir truleg er det
tilnamnet Ring som ligg til grunn, det er p latin Anius. I sagnet der Olav Fracke er
kalla Volund Smed, vert det sagt biletleg om snene hans, at han laga ringar. To av
snene hans sine setestadar, heitte noko p Ring, nemleg Ringstad og Ringst.
Niebelungen-sagna kallar og i tillegg ttearven for Ring-skatten.
At det er Olav Fracke det er snakk om, ser ein og av at det vert sagt om han som
Fridlev Hvate, at han og frde krig i Britania, og dessutan at Olav Fracke si ettertt var
kongar i Britania. Til dmes Helge Norske, sonesons sonen hans, og sameleis begge sine
krigar mot sjkongar.
To generasjonar seinare, i tida for Olav Fracke sin soneson Swerting Attila, Helge
Norske sin far, ba britane igjen om hjelp fr Rom. Oppmodinga vart retta til Aetius,
kommanderande general for dei romerske troppane i mitten av det 5. rhundret, daud
454. Men britane fekk ikkje hjelp d heller. Noko seinare, i 470 ra, er det s at
erkebiskop Guithelin dreg til Bretagne og ber om hjelp. Det er etter at Swerting Attila sin
son Helge Norske, er jaga fr Sachsen av sin fetter, Germania-kongen Jarmerik, nemnd i
r 465 og 484. Jarmerik hadde jaga Swerting sine sner og utvida riket. Han rdde d
over Old-Danmark, Sverike, Vendland, Germania og land ned mot Hellesponten. Ogs i
Britania er det p hans tid kome eit maktskifte til folket sin ugunst, det som frde til
erkebispen si reise til Bretagne, eller Armorica som det heitte p den tida. Guithelinus var
127

erkebip i London, og skte hjelp hj to av Swerting sine sner i Armorica.

Identifikasjonen av Swertingsnene i Armorica gr om nraste etterslekt. Den er
den same som Swerting si etterslekt, som er eit poeng det er naudsynt gjera merksam
p, avdi Geoffry fr Monmouth nyttar latiniserte namn. ttenamnet Kol, Coel og Hoel,
om det vendiske Kholm, og brukt i Britania bde d og seinare. D omsett fr den
britiske tydinga av det, calm, til Constantine, eit namn som allereide var nytta av
caesarar med britisk bakgrunn. Komplekset forklarar korleis Helge Norske dukkar opp i
Britania som overkonge. Der vart han kalla Aelle (Helge), medan Rolf Krake sin saga
kallar han kong Nordre, konge av England. I ei keltisk kjelde p latin, kalla Constantine.
Det er ei naturleg namneform i lina, d Sigvald Rere si mor var den britiske caesar
Constantius Rubor si dotter, og syster til Constantine den store.
Som Aelle, nemnd i 477 og 485, er han av Bede kalla overkonge. I kap. 5. og i
britiske kjelder vert det fortalt at han kom fr Sachsen. Geoffry fortel at erkebispen si bn
var retta til Armorica-fyrsten Aldroenus, som vart boden Britania si krune med mellom
andre desse orda:
..... kva for ein annan mann finns det som kunne verte ra med kruna til
Constantine og Maximinianus som din farfar vart ra med, og din farfar sin far ogs?
Gjer din flte istand og kom. Hyr, eg overlet kongedmet Britania i dine hender.
I og med at vi veit kva tid dette skjedde, veit vi og kven som rdde i Britania i dei
nemnde farfar og farfar sin far si tid. Det m ha vore i dei nordiske hunarkongane si tid,
dei som tok Britania. Aldroenus avslo, men rdde istaden broren sin, Constantine, til ta
imot tilbodet med desse orda:
......Likevel, sidan min farfar og farfar sin far rdde over ya di, gr eg hermed
med p overlate broren min, Constantine, til din disposisjon saman med 2000 soldatar,
slik at om Gud tillet det, kan han fri landet fr den barbariske invasjonen, og setje kruna
p hovudet sitt.
Det var i denne tida at sachsarar fr Jarmerik sitt rike, tok til trenge inn i Britania.
Dei var fiendar av Swerting-snene. Constantine sin farfars far var Olav Fracke, som
saman med Ring Ingeldson hadde teke Britania. Minnet om sonen til Olav, Sigmund
Volsing, er teke vare p i Britania som Scyld (Skjoldungen) i det anglosaksiske kvadet
Beowolf. Og minnet om hunarkongen Olav Fracke er redda. Medan Chronica
Hungarorum kallar han Wela, vert han i Beowulfkvadet kalla Ecg-Wela. Det er eit namn
som truleg har vore ge-Wela, eller Hav-Wela, noko som minner om Geoffry sitt
tilnamn Wanius. Men framom alt lever han i irske sagn om hunane i Irland, som Culann
Smed, og i sogene om jarlen hans, Cu Chulainn, hunden til Culann, og kalla Den store
hund. Vi kjem attende til den viktige Constantine, som vart farfar til den mest bermte av
alle dei norsk-britiske sagnkongane, kong Arthur av det runde bord. Etter Arthursagna
var han og konge i Norge, og er lett gjenkjenneleg som norsk konge i norrne kjelder.
Men la oss frst gjere oss ferdige med Olav Fracke og hans nraste tid.
Som Volund Smed vert Olav Fracke generasjons-tidfesta ved hjelp av den eine
broren Egil, som var gift med Olrune. Ho var dotter til kong Kjaar (Hr) i Valland, son til
Frode, son til Aude som var son til Halvdan Gamle. Volund er i sin sagnkrets kalla
128

Alvedrotnen, som fortel at han var konge i Alvheim, eller Old-Danmark, som vi veit at
han var. Volund var frst gift med Hervor Alvitr Lodvedotter, som og var kalla Liod.
Seinare vart han gift med Bodvildr, og kalla Beadohild. Med henne hadde han sonen
Wittich, og kalla Vidrik, Vidga og Widia, etter mlfret i kjelda. Beadohild var
Niaredrotnen Nidud si dotter. Ein niaredrott var ein norsk konge, ein havkonge, som p
den tida m ha vore overkongen Harald Hildetann fr Austfold.
Didrik av Bern sin saga fortel at Volund drog fr Hunaland til Old-Danmark, men
stoppa ei tid i Jylland. Vidare vert det fortalt at Nidudr, Niaredrotnen, gjorde krav p
Ulvdalar, segnnamn p Hunaland. Det er truleg grunnen til fiendskapen som oppsto
mellom Olav Fracke og Harald Hildetann. Kontinentale kjelder sitt tilnamn p Olav
Fracke, var Hulde, som og vart skreve uaspirert som Uldin, avdi han var fr Hunaland.
Det er namn p same person, avdi dei har same etterslekt.
Dei beste kjeldene om hunane i Dacia, finn ein referert hj Edward Gibbon i hans
Decline and fall of the Roman Empire, og hj J. B. Bury i The later Roman Empire.
Dei gjenfortel romerske og bysantinske kjelder fr hunartida, som er gjenfortelgjingar fr
frstehands-vitarar. Det er slike frstehands-vitarar som fortel at dei var gotar, at dei talte
gotisk ml, at dei drakk moed, at hvdingttene snakka latin, og at dei var kvite
hunar. Det siste gr truleg p tteriket Alvheim, eller setestaden Alba Julia i Dacia, i det
albus tyder kvit. Og Alvheim har fr frst av heit Albia, avdi Gta-elva heitte Albie
Gothia.
ret 425 d hunane p Sigmund Volsing og broren hans, Frode Svafrlami si tid,
rykte fram mot Aral, vart hunarleidaren kalla Haithal, truleg i tydinga Aethelingen.
Sonen til Sigmund, Swerting Attila, er i Chronica Hungarorum kalla Ethela. Aethelingar,
vart i Norden kalla Odlingar, det vil seie Aude sine etterkomarar. Odelsruna og den
engelske runa Aethel, er same runa. Eit ttebumerke som seinare er missbrukt.
Minst fire hunarfelttog austover er kjende i tillegg til Odenathus (Aude) sitt felttog i
ra 253/256. Ogs dei seinare hunane drog heilt til Aral og over Caucasus. Det frste av
dei fylgjande var i 396 (Bury 1, side 114). Hunane drog d heilt til Syria og
Mesopotamia. Der vert hunane omtala som om dei kom om Maeotis (Krim) fra det
islagte Don, og som gotar, og som ulvar fr nord .
Det andre var p Ardabarius si tid, d han som Bysant sin feltherre slo Persia i ret
421.
Det tredje var som nemnt i r 425, d hunane vart kalla Haithall.
Det fjerde var i brrne Bleda og Attila si tid, i ret 434.
P Hulde si tid var vandalen Stilicho vste militre leidar for Romarriket, og
formyndar for den d dde keisaren Teodosius sin mindrerige son, keisar Honorius. Ein
vandal var ein vendar. Dette var i ra 390 til 408, d Stilicho vart myrda. Stilicho og
hunarkongen Hulde var allierte, og hunane hemnde Stilicho ved ta Vest-Romarriket.
Det var Olav Fracke, alts Hulde, eller Volund Smed som organiserte det. Han demnde
129

opp i flanken i Moesia, d det skjedde i ret 410. Sjlve felttoget i Italia var det snene
hans, Wallia og Athaulf, og svigersonen Alaric, som tok seg av. Hrane deira vart kalla
bde gotar og hunar.

Sverdet Tyrfingr
Hovdingane i Norden sette namn p sverda sine. Skulebkene fortel at sverdet til
norskekongen Hkon Adelsteinsfostre heitte Kvernbit, og at det sverdet var det beste som
nokon gong hadde kome til Norge. Men det mest bermte sverdet i Norge sina sagaer,
var sverdet Tyrfingr.
Det var Frode Svafrlami sitt sverd, og det sverdet har ftt sin eigen saga. Med det
sverdet skapte han hunarimperiet saman med kampfellen sin, Orvar Oddr, som og har

130

ftt sin eigen saga om sine hunarbravadar. Med Tyrfingr erobra Frode Russland, og
gjorde Bysants til ein skattebetalande vasallstat for ei tid.
Frode Svafrlami m ha vore ung, men vaksen, d Eirik Mlspake lremeisteren
hans, tok til p eiga hand. Frode var gift p den tida, og eleven vart seinare lite mindre
enn lremeisteren. Tilnamnet Svafrlami syner tilknyting til Svavaland. Det forklarar og
tilnamnet Rgila, som han har i hunarkjelder. Rgen var eit maktsenter i dei tidene.
Tyrfingr Saga fortel at han var soneson til Odin. Det stemmer med at farfaren hans,
Sivald Rere var popilius, ein prestekonge. Det er dottera til Frode, Eyfura, som
identifiserar han som Svafrlami. Om be heiter det at Arngrim fr Bolm fridde til dottera
Eyfura, som og ellers er nemnd i samband med tidfesta persongalleri.
Saxo seier at far til Frode, Fridlev Hvate, dydde d Frode var sju r gamal. Det
hver imidlertid drleg med tteopplysningar ellers. Antan m det skuldast feilskrivingar i
oldtida sine handskrifter, eller kanskje har Saxo som vanleg, blanda sogene til dei mange
Fridlevane som hadde ein Frode til son. Men ei anna forklaring byr seg og fram. Saxo si
fortelgjing om Fridlev Hvate sluttar litt rart med nokre ordspel p ordet dd, medan
Fridlev Hvate var p sitt felttog i Britania. Det vert fortalt at han let dde soldatar stille i
slagorden, slik at fienden rmde. Med dette slutter Saxo noko overraskande forteljinga
om Fridlev og si 4. bok, utan at det vert fortalt noko om Fridlev Hvate sitt vidare liv, eller
dd.
At Frode har ftt kongsnamn i Old-Danmark d han var sju r gamal, hyrest
rimeleg ut. Det vert presisert at han fekk oppnemnd ein formyndar som styrde riket for
han og fostra han. D Frode dydde i 434/435, hadde han ei gifteferdig dotter, og ein
vaksen son kalla Fridlev. Han var fostra i Russland. Truleg var han fdd ikring r 380.
Broren Sigmund Volsing, har truleg vore litt yngre. Brrne Wallia og Athaulf var truleg
eldst. Dei dydde begge tidleg. Dei var i alt ti brr, men nokre av dei veit vi ingen ting
om. Det ser ut som om Frode har overteke Hunaland og Vallandsriket. Sigmund hadde
p eit eller anna vis ftt ein posisjon i Bysants sine maktkretsar, og kunne der opptre som
Frode sin stttespelar. Saxo seier at Frode sin marskalk var Odd, Fridlev Hvate sin
frende. Det er Orvar Oddr som har sin eigen saga.
Via Vulsung Sagaen, og det som vert fortalt om Frode, skjnar ein at mange
arveinteresser kom inn i biletet d Olav Fracke dydde i 414. I alla fall var der andre
fraksjonar som synest ha gjort krav p Norge. Det gr fram av bde Frode og Sigmund
sine soger. Dei mtte fleire gonger fre strid for etablere og halde fast p sitt grep om
bde Vikenriket, og Norge ellers.
Ein av dei som skapte forviklingar, var svogeren Siggeir fr Siklingtta. Kort etter
brudlaupet med Signy Olavsdotter i r 413 eller 414, vart far hennar Olav Fracke, lokka i
eit bakhald av Siggeir, og felt. Siggeir sitt rike var Gautland, som m ha vore Eygotaland.
For svensk Gautland fekk ikkje namn fr ikring r 560. Det stemmer og med at
Siklingane hyrde heime i Old-Danmark. Inga kjelde fortel kven Siggeir sin far var, men
det vert sagt at han var Sikling. Bde Saxo, som fortel om Siklingen Sigar som hengde
Hagbard, og Flateyarbok som fortel det same, har Sikling-lina i tre ledd fr Halvdan
Gamle likt, utanom ortografi. Men dei manglar be ein generasjon fr Siggeir.

131

Svenske-kongen Ring Ingeldson skapte gnissingar for Olavsnene. Det galdt

Norge, som Ring p eit eller anna vis hadde ftt tak p ein del av. Seinare vart bde
Siggeir og kong Ring Ingeldson feldt av broren til Frode, Sigmund. Den frste i
Gautland, og den andre i Norge. P kontinentet hadde Olavsnene raskt konsolidert
stillinga si. Det var i frste omgang Frode Svafrlami sitt verk.
Frode samarbeidde med Orvar Oddr, som til liks med Frode er nemnd i Irland,
Britania og Hunaland. I kjelder der Frode er kalla Rgila, er Orvar truleg den Othar,
nemnd i 430, som samarbeidar med Rgila. Orvar Oddr er og gjengangar hj Saxo, som
nokre stader kallar han Sterkodder, men og tydelegvis sagnblanda med ein av
Starkadane. Ogs andre liner av Halvdan Gamle sine tlingar var engasjert i
hunarimperiet. Det gjeld srleg tlingane til Halvdansonen Budle i Sachsen. tlingane
hans m ha ekspandert austover, d dei dominerte Russland. Det er lett skjne, d
Halvdansnene hadde teke Krim allereide i r 253. Dessutan eksisterte Loftingane i
Reidgotaland. Dei tta fr Halvdansonen Lofde. P Olavsnene si tid var dei
representerte av den mektige Eylime, far til Hiordis, som vart mor til Siegfried
Sigmundson, hunarkongen som vart kalla Sigurd Favnesbane i Norden.
Vidare var det to aktive liner etter Aude Halvdanson og sonen hans, Sige Vilkin.
Han var gift med Eutropia Constantiusdotter Rubor. Dei to linene tta fr snene deira,
brr til Sivord Rere. Den eine broren var Wecta, far til Witta , far til Wictgils, far til
Hengest og Horsa, nemnde i r 449. I Attilas tid, sette dei seg fast i Britania med
Saxarane sine. Yngre Edda har den lina slik; Odin far til Vegdeg i Aust-Sachsen, far til
Vitrgils, far til Vitta, far til Hengest. Det er same tal generasjonar. Men Yngre Edda har
tydelegvis forveksla Odin (Sige) med Othin Weche, og Vegdeg med Wecta. Den britiske
versjonen er tydelegvis rett.
Hengest-lina vart seinare kongehus i Kent, og brukte tilnamnet Aetheling. Lina
fr ein annan bror av Sivord Rere, Wihtlaeg, er og knytt til Britania. Wihtlaeg var far til
Waermund, far til Offa (Olav), far til Ingeltheow, som Mercia-lina tta fr.
I Gallia var det og to sterke liner fr Aethelingane. Halvdan Gamle tok som kjent
Valland. Det vart arva av Aude. Dei vallandske provinsane gjekk s vidare til Aude sin
eine son Frode. Og Frode sin son Kjaar, vert nemnd som vallandsk konge. P Kjaar si tid
levde Harald Hildetann 1. som vert sagt ha rdd over Aquitania. Kjaarlina hyrer vi
ikkje meir om, bortsett fr at dottera til Kjaar, Olrune, vert gift med den eine broren til
Olav Fracke, Egil, som ikkje stod p god fot med njaredrotnen, etter sagn om Volund
Smed.
I Olav Fracke si tid vert det nemnt to frankarkongebrr, Sunno, som vart henretta
av frankane. Og dessutan Marcomir fr Panonia som dydde r 406, og som etter ei tid
vert fylgd av sonen Pharamond -420-428. Det har ei viss interesse at ferramentor tyder
smed, eit tilnamn som Olav Fracke og fekk, og som i tillegg hadde eit vallandrike. Men
det er ikkje same person. Pharamond kan ha vore Olav Fracke sin fetter, Waermund.
Etter Pharamond fylgde Havguden Clodion, som sidan han var havgud m
ha vore norsk. Vi m rekne med at det er norskekongen Olav Fracke sin son Hliod
132

(Clod), sidan Olav Fracke hadde eit frankarrike. Sonen til Olav, Sigmund Volsing. ervde
frankarriket, og det heiter at han tok vekk ein konge i det frankarriket, ein konge som
hadde freista ta over etter at Olav Fracke var dd. Truleg har Sigmund d sett inn bror
sin Clodion (Lodve), som ny konge. Clodion rdde fr r 428 til 448 som frankane sin
konge. Clodion sin eldste son var alliert med Sigmund sin son Attila. Sigmund sin yngste
son Siegfried, hadde setestad i Xanthen i Valland, i eit frankerdominert omrde.
Kongelina i Clodion sitt frankarrike gjekk vidare fr ein son som er kalla
Meroveus, som tyder havmannen. Meroveus vart ttefar for Merovingane. Han dydde i
452 og var far til Hildir, som var far til Ludvig (Lodve), som lina gjekk vidare fr.
Merovingane hadde vpenteiknet tre coeurs-de-lis, tre treblada blomstrar.
Dei norske kongane, brrne Sigmund Volsing og Frode Svafrlami, var alts ikkje
leine p arenaen. Dei hadde fleire brr, men desse to synest ha dominert. Dei skapte
grunnlaget for hunarimperiet som sonen til Sigmund Volsing, Swerting Attila, gjorde til
ei eining. Av dei ti snene til Sigmund Volsing, kjenner vi berre namna til seks. Det var
Sigmund, Frode, Althaulph, Wallia, Wittich og Clodion. Vi kjenner og namnet p to
dtre. Det var Signy, gift med Gautlandskongen Siggeir, og Gunvar gift med Eirik
Mlspake. Frode Svafrlami hadde mellom andre ein son som Fridlev, som budde i
Russland. Denne Fridlev ervde Old-Danmark, som rival til Hiarne Skald. Det var Eirik
Mlspake sin son Halvdan, som henta Fridlev fr Russland.
Nr ein held saman kontinentale kjelder med det ein ellers veit om hunarsoga sin
frste fase, fr ein eit meir fixert og betre bilete;
r 274 la gotane under seg Dacia. Det var i tida for Sige Vilkin, som det vert sagt
skapte Hunaland.
r 322 vart Dacia kua av keisar Constantin den store. D fall Sige, tydelegvis
svrt gamal.
r 350 vert Ermenrekr (Germaniakonge) nemnd som hunarkonge. Han vert sagt
vere ein Amalar, til liks med sonen Theodoric Amal, som var ein gote. Amal og Hamal
er ofte tilnamn i hunarkretsar i norrne sagn. Truleg var det namnet p ein setestad. Som
hunarkonge er Ermenrekr truleg son til Sige Vilkin, og dermed bror til Sivord Rere, og
kalla Vade. Ermenrekr hadde ein bror kalla, Withimer, og ein son, Hunimund. Withimer
hadde sonen Witheric. Kong Ermenrekr vart felt av andre hunar i ret 370. Withimer og
Hunimund kjempa vidare, men mtte gi tapt seinare same ret. Ogs Witheric prvde
seg, men det vert ikkje fortalt korleis det gjekk med han
Tidsfaktorar tyder p at det handlar om Harald Hildetann sin freistnad p
leggje under seg Hunaland, det som resulterte i storslaget p Brvalla i ret 372. Vi veit at
det var i Olav Fracke sine bed han hadde trakka i, og at det var hunarkongane Olav
Fracke og Lfer som vann.
Vi fr dermed haldepunkt nok til identifisere Ermenrekr si tt:
N.

Sige Vilkin
kalla Odin, d 322
133

Woden ttefar til

mange kongehus

---------------------------Ermenrekr Witimer
Withlaeg
n. 350
n. 370
d. 370
Hunaland
--------------------------Hunimund Withric
n. 370
n. 370

Hunaland
------------------------

(Bede)
-------------------------------

Sivord Vade (Rere)

Wecta

Hunaland

---------------------Olav Fracke
n. 376/41
10 sner
---------------------

---

Wittich m. fl.

-----------------Witta
Waermund
-------------

------------

Vitchgils
Offa (Olav)
Sachsen
---------------------------Hengest
Ingeltheow
n. 449
o.s.b.
Sachsen

Withimer synest vere identisk med Sivord. Witheric er truleg ein av Olav Fracke
sine brr. Vi veit at han hadde slike.
bar.

Wecta, av vectis (bjelke, bar) var attributtisk omsetjing av borar, ein ordvariant av

I forteljinga om Brvallaslaget er Lfer nemnd som hunarkonge. Det vert sagt at

han kua Ungarn, og han var alliert med Olav Fracke. Det tyder p at han hadde ftt
overtaket p hunane som hadde felt Ermenrekr i 370.
ret 376 vart Ungarn igjen oversvymt av Hunar. Det er etter Ungarn si eiga soge.
Same ret fr vi vite namnet p tre kongar i Hunaland. Dei var Alavius (Olav), Frithigern
og Athanaric. Om den siste veit vi at han var vestgote, og tling av Neve som var son til
Halvdan Gamle. Athanaric dydde gamal i Bysants i ret 382.
Goterkongen Frithigern tok Trakia i ret 379 og sto ved murane til Bysants.
Legionar vart drepne, og Romarriket vakla. Frithigern stod med hren i Moesia. Han
leida visigotar og skytiske hordar. Eit skytisk Hordaland var naborike til Skytia aust for
Transylvania. Om hordane hans kom derifr, eller om dei var norske hordar, skal vere
usagt. Gotane i Polen, dei som kong Berig hadde teke fr Skandinavia til Weichsel, var
hunane sine naboar i nord. Dei var noko fr Frithigern sin ekspansjon drevne vekk fr
omrda sine i Dacia og Polen, truleg av Harald Hildetann. Dette galdt alts ikkje gotane
som vart kalla hunar, dei som Cniva hadde hatt med seg. Det var dei burtjaga gotane
som Fritigern leida. Han m ha hatt stor kraft, for Bysants tilkalla legionar fr Gallia for
demme opp mot desse gotane. Men Frithigern slo dei.
ret 379 er situasjonen kritisk for Bysants, keisar Gratian nemnde d ut ein
134

medkeisar for Aust-Romerriket, det var Theodosius 1. ein hertug fr Moesia. Theodosius
sin far heitte og Theodosius, og var ein general som var fdd i ret 315. Som eldre vart
Theodosius senior henretta, og sonen, den seinare keisaren, flytta til Sevilla i Spania. Det
vart berre for ei kort tid, fr han vart kalla attende og gjort til keisar. Keisar Theodosius
var fdd i ret 346, og fr han vart keisar var han ein kjend general som hadde leida
krigar mot skottar, sachsar og mot maurar i Nord-Afrika. Theodosius var herul, alts av
norsk tt.
Sonesonen hans, Theodosius 11., hadde bltt (=caerulean) som sin attributtfarge,
og attributtet auge. Om faren hans, keisar Arcadius, veit vi at han og hadde auge
som skjoldmerke. Ein gresk sogegranskar, Prokop, ikring r 550, fortel at herulane i Illyria
sende bod til Norden om f tilsend ein konge av huset. Fr Norden vart det d sendt
ein kong Todasius, truleg litt fr r 500. Todasius og Theodosius er truleg ttenamnet
Tot.
Det kan sj ut som om det var reint politiske grunnar for at keisar Gratian, som
sjlv tta fr Norden, valde Theodosius til medkeisar. Nemleg at Theodosius stod seg
godt med Fridigern. Theodosius inleida d heller ingen krig mot Fritigern sine gotarar s
lenge Fritigern levde. Han dydde i ret 381. I kong Fritigerns siste tid, vart Alaric kalla
til teneste hj han. Ein fr og hint om samarbeid mellom Theodosius og Hulde sitt
hunarhus. Theodosius sin overgeneral, ein gote kalla Modar, var sjlv av Amal-huset. D
Fritigern dydde, vart gotane splitta, nokre av dei gjekk over i teneste hj Theodosius.
Athanaric fr Caucaland, vart etterfylgjar for Fritigern som goterkonge i ret 381.
Han hadde fredsavtale med Theodosius. Men med eller utan Athanaric sitt vitande,
kryssa nokre av gotane hans Donau. Athanaric var no gamal vorten, og han dydde i ret
382. Visigotane (vestgotane) gjekk no i Theodosius si teneste.
ret etter, i 383, er det opprr mot Gratian i Gallia. Han vart fanga av ein ny
keisar, Maximus, som let den unge Gratian henrette. Ostrogotane vart leida av venane til
Fritigern, Alatheus og Saphrax. Ostrogotar er eit noks tilfeldig namn p ei gotergruppe
som har same bakgrunn som visigotane. Ostrogotane vart og kalla gruthungi, noko som
tyder p at dei kom fr Litauen, som var grjotgard. I s fall levde dei aust for gotane i
Polen.
Alatheus og Saphrax leidde ostrogotane sine heilt til Gallia, men ombestemte seg
der og drog til dei ukjende land i Nord i staden. Det var i ret 382. Fire r seinare, i
386, dukkar dei opp igjen ved Donau. Der vert dei stoppa av uventa tak, og slegne.
Under eigne gotarleidarar var 40 000 gotar gtt i teneste hj keisar Theodosius i
Bysants. Desse gotane sin hovedleidar var Fravitta. Han vart consul i Bysants i ret 401,
under keisar Arcadius. I Italia var broren til Gratian keisar. Det var Valentinian ll. Han
vart angrepen av Gallia sin keisar Maximus. Valentinian rmde til Theodosius, og det
vart krig. Theodosius sine soldatar var hunar, gotar og alanar. Han slo Maximus sine
gallarar og henretta Maximinus. Valentinian vart p nytt keisar i Vest-Romarriket, i r
386. Fire r seinare vart han funnen kvald, og keisar Theodosius frebudde krig p nytt.
Generalen hans no, var vandalen Stilicho.
135

Alaric Balt var no i keisar Theodosius si teneste. Dette er tydelegvis fr han vart
formyndar for Frode Svafrlami, som var i seine ungdomsr d Erik Mlspake kom til han.
I 394 angreip Theodosius fr Panonia, mot Italia. Dei som hadde rana til seg makta i
Rom, vart slegne, og Theodosius vart eineherskar bde i Aust- og i Vest-Romarriket.
Han dydde berre fire mnadar seinare i ret 395. Stilicho vart no den sterke mann i
Rom. Men i Bysants var ein gallar frsteminister. Han stod seg godt bde med hunane og
gotane.
Straks Theodosius dydde vart det rre mellom gotane. I 936 tok Alaric Balt til
flytte ein stor gotehr srover Balkan. I 397 gjekk han i Bysants og Rufinus si teneste. Fr
401 til 403 drog Alaric vestover gjennom Balkan med gotane sine, mot Italia. Men p
noko vis vart han nytralisert der, og gjekk over p Stilicho si side. Det m ha vore i dei to
tre nraste ra etter dette, at han ei tid var Frode sin hrsjef og rdgjevar.
Ogs i Vest-Europa skjedde det omgrupperingar med utspring i hunarkontrollerte
omrde.
I r 406 kryssa vandalar, alanar og burgundar Rhinen. I lpet av eit par r stod
vandalane ved Pyreneane. Dette er alts ting som skjedde i Hunarkongen Olav Fracke si
tid, og var det Europa som Frode Svafrlami vaks opp i.
Frode rekna nok Norge som sitt erverike, med Old-Danmark inkludert. Saxo kallar
han danekonge, og fortel om felttoget hans i Norge. Men til Norge kom han utanfr med
flte. Tilnamnet hans, Svafrlami, tyder og p at han hyrde heime i Svavaland.
Svavaland var p den tid eit vidt begrep, som utanom det opprinnelege Nord-Germania,
no ogs omfatta svavarane sitt nye rike, Schwaben i Sr-Germania. Opprinneleg var det
landet mellom Elben og Oder, med Rgen.
Frode si frste kone, som han m ha vorte gift med som veldig ung, slik det vert
fortalt, var Hanunde Hunsdotter fr Russland. Ho var truleg mor til sonen Fridlev, som
vart fostra i Russland. Hanunde vart seinare gift med Roller Ragnarson.
Skjoldungsagaen fortel at Frode var gift med dottera til sveakongen Jorund, sonen til
Yngve. Saxo fortel at Frode var gift med Alvhild Gtherdotter fr Norge, etter ha skildt
seg fr Hanunde. Alvhild var truleg mor til Frode sin son Alf.
Frode hadde og ein son kalla Halvdan, som jaga vekk kong Aun i Sverike. Halvdan
var truleg son til den svenske Jorunddottera. Aud, eller Auchun, var i s fall Halvdan sin
morbror. Det vert fortalt at Aun vart veldig gamal, og gjorde seinare come back i Sverike.
Halvdan sin bror Fridlev, hadde og ein son kalla le Frkne. Denne le Frkne tok og
Sverike fr Aun.
Alt medan Frode var ung, vart riket hans angrepe av slaviske styrkar. Det var truleg
russarar, sjlv om slaviske ml vart tala langt lenger vest den gongen enn no. Ein annan
stad fortel Saxo om Frode sin bror Omund (Sigmund), at han slo ned eit vendaropprr.
Vi m rekne med at store folkegrupper i dei erobra landa, sg p hunane som eit
framandvelde. Det var Erik Mlspake som p vegne av Frode, slo ned det slaviske
angrepet i hans tid. I meir moden alder vart Frode sjlv ein av dei store hrfrarane.
136

Krigen mot slavane blussa opp p nytt, og det heiter seg at Frode sigra i Slavane sitt
Land.
Etter dette, er det s at han kjem i strid med ein norsk kong Gther. Frode slo han
som fr fortalt, og gav riket hans til Roller. Saxo fortel at Frode hadde bde nordiske og
slaviske tropper, og at der var tretti kongar i fylkingane hans. Det fortel at han rdde over
eit veldig rike med mange lenskongar, sjlv om nokre av dei tretti nok var allierte
smfyrstar. Truleg var og motstandarane av nordisk herkomst, sjlv om dei no var kongar
i Slaviske land. Dei var mest truleg av budlungtta, som hadde rdd over Sachsen
tidlegare. Sacharar var den gong truleg skytarar, som, slik det er nemnt, og var kalla saca
og sachsmnner. Nokre av fiendekongane hadde nemleg tilnamn som Hun. Det fortel
klart om skandinavisk herkomst.
Ogs dei svenske Skilfingane vart kalla Austkongar p denne tida. Det fortel at
dei og hadde omrder i Russland. At det var bakgrunnen for konflikta med Sverike, ligg
nr tru. Det var dei sachsiske Budlungane som frst nytta tilnamnet Attila. Budlungkongen p Frode si tid heitte desutan Budle, og var son til Lfe, som var son til Vifil, son
til Attil som var son til Halvdansonen Budle, sjkongen i Sachsen.
Frode gjorde tak p kong Hun i Russland, og Hun fall. D kong Hun var fallen, la
alle kongane p ungarsk side seg under Frode, og han samla heile Hunaland under ei
leiding. Kong Hun sin bror, som og var kalla Hun, fekk venskap og Sachsen i len heilt til
Rhinen av Frode, vert det fortalt.
La oss sj litt p kva kjeldene fortel om Frode, som Rgila.
Gode kjelder om han er Gibbon, Bury og den tyske sogegranskaren Emil Nack. Kjeldene
stemmer overeins, og urfyller kvarandre. Nack fortel at Rgila og vart kalla Rua, og
Gibbon sypplerar med Roas, Chronika Hungarorum kallar han Reuwa. Ddsret
varierar mellom 433, 435 og 436.
Gibbon fortel at hunane spreidde seg fr Donau til burt imot Volga i tida 376 til
434, det vil seie i Hulde og sonen Roa si tid. Roa, eller Rgila sin bror var Mundiuc, og
sonen hans, Attila, fortsette utvidinga av maktomrdet deira. Rgila rdde suverent i
Ungarn, eller Hungary, som det meir fortelgjande heiter p engelsk.
Som vi alt har hyrt, mtte keisar Theodosius ll., 401-405-450, fr ret 424 betale
tributt (skatt) til Rgila, etter ein tapt krig. Bavaria, eller Bayern, gjorde opprr mot
Rgila sine hunar, men han kua bavariane p nytt. Det var i ret 424 at Rgila vann dei
avgjerande slaga, som la heile Hunarimperiet inn under hans kontroll. Men dei einskilde
ttene fekk ha sine eigne hovdingar.
Rgila sttta ein maktranar (usurpator) i Rom. Ein John, hadde teke keisarmakta
der. Bysants sin hrsjef, Ardabarius, kom i John si makt ved eit uhell, etter at eit uveir
hadde splitta flten hans, d han skulle fordrive John fr Rom. Men keisar John friga
Ardabarius, mest truleg avdi han var broren til Rgila, Sigmund. Rgila var sjlv i Italia i
John si tid. Men han trakk seg derifr i 425, etter at John fall.

137

Hunane trakk seg og, av ukjend grunn, ut av Valeria, ein provins i det nordlege
Pannonia som hunane hadde hatt sidan r 380. Valeria lg p sydsida av Donau. Men i
433, d Rgila sttta Rom sin sterke mann Aetius, fekk hunane Valeria og ikringliggande
omrde attende. Rgila dydde kort tid etter, og han vart fylgd av snene til Munsiuch,
Bleda og Attila.
At Frode og vart kalla Rua og Ross, tyder p at det var ei folkeleg kortform for
Frode. Som fortalt var Orvar Oddr hans betrudde mann. Rua er difor truleg identisk
med den Roe sin son, Skolle Roeson, som nettop Orvar Oddr hjelpte med ta attende
Northumbria. Frode sin bror Sigmund, hadde ein soneson som heitte Roe.
Frode dydde i sin beste alder. Det heiter seg at d folk i Old-Danmark fekk vite at
han var dd, trudde dei at sonen hans i Russland, Fridlev, og var dd. Danane kra difor
Hjarne Skald, som vert fortalt ha dikta den beste syrgjehymna over Frode, noko ein
neppe br ta heilt bokstaveleg. Tilnamnet Skald, truleg Scyld, har nok freista til ein slik
spk.
Etter eit par r, reiste Erik Mlspake sin son Halvdan, fr Sverike til Russland og
henta Fridlev, som alts levde. Det vart strid mellom Hjarne Skald og Fridlev. Men etter
nokre nederlag, enda det med at Hjarne vart feld. Om Frode sitt liv i Hunaland, fr vi
nokre tilleggsoplysningar i Orvar Oddr sin Saga. Sagaen nemner ein Herraud som konge
i Hunaland. Orvar Oddr var gift med systera hans, Silkesiv. Dei to strste av Herraud
sine menn var Sigurd og Sjalv. Rdgivaren til Herraud heitte Hrek (Erik). To andre
kongsnamn i Hunaland var Knut og Viljalm.
D det vert fortalt at Frode hadde tretti kongar i fylkingane sine, er der personar
nok velgje mellom til gi plass for bde Knut og Viljalm og Herraud, som truleg var
Frode sin mann i Hunaland. Fortelgjingane om Frode sin daude, er noko ymse. Tyrfingr
saga fortel at under herjing i Svafrlami sitt rike, kom Arngrim fr Bolm i strid med
Svafrlami. I ein tvekamp bomma Svafrlami med eit sverdslag, d hogg Arngrim av han
sverdhanda, greip Tyrfingr og felte motstandaren sin med hans eige sverd. Arngrim tok s
med seg Eyfura, dottera til Svafrlami. Det vert fortalt at ho vart mor til tolv
Arngrimsner. Svafrlami sin vpenfelle Orvar Oddr, felte seinare alle dei tolv brrne.
Saxo fortel p ein litt annan mte. Arngrim fr Bolm ba Erik Mlspake om leggje
inn eit ord for seg overfor Frode, d Arngrim ville beile til Frode si dotter Eyfura. Frode
dydde ein normal dd, sjlv om det er noko literrt omskreve av Saxo.

138

Volsingen
Medan kontinentale kjelder fortel meir om Rgila, alias Frode Svafrlami, enn om
broren hans, Mundiuch, alias Sigmund Volsing, fortel norrne kjelder til gjengjeld meir
om hunarkongen Sigmund. Truleg avdi han vart ttefar til den vidare kongetta, og
difor lenger vart bevart i minnet. Sigurdar Saga Fots og Asmundar Hunakonge fortel
om ein Asmund i Hunaland, som var far til Hildebrand Hunakappi Helgeson, som er
tidfestbar. Den viser at farfar Asmund m ha levd i Sigmund sin generasjon, og var truleg
ein av Olav Fracke sine ti sner.

139

I det at vi kan identifisere Sigmund med Ardabarius i Bysants, fr vi og utdjupa

teikninga av han den vegen. Det gjekk meir enn 1.300 r fr sogegranskarane tok til
interessere seg for kjeldene fr hunartida, innsamla fr dei berrde landa. I mellomtida
hadde ein glymt kven som var kven. Medan Bysants og Rom sine kjelder stort sett bestr
av nkterne fakta, er norrne kjelder fr den same tida stort sett bevart som kvad, sagn og
personsagaer. Dei er utforma i ein litterr kjenningsstil, med kjenningar eller omskriving
av begrep, som vi i seinare tider har glymt tydingane av.
Ein typisk slik saga er Volsing Saga, ein saga om Norden si rolle i hunartida, der
Dacia er skiftevis kalla Hunaland, Ulvdalar og Skogen. Nr vi no i dag, igjen skjnar litt
av oldskaldane og legendefortelgjarane sitt kjenningsystem, har Volsung Saga vorte eit
verdifullt dokument, p tross av sin gtefulle stil. Den strste verdien ligg i sagaen sine
genealogiar.
Det er gjennom identifikasjonar av ettertta, at Sigmund kan st fram som
Ardabarius. Og det er gjennom identifisering av ettertta at same Sigmund kan pvisast
vere Beowulfkvadet sin Scyld Scefing og EcgWela sin tling, som hadde skattland
burtafor Waal, sett med britiske augo. Saxo nyttar kortnamnet Omund om Sigmund, og
Omund sin far er Olav Fracke. Saxo nemner ingen Sigmund i sitt overskot av
danekongar, medan han etter andre kjelder var ein av dei store danekongane. Men Saxo
nemner han alts som Omund.
At Beowulf kallar Sigmund for Scyld, er truleg i mangel p viten om
namnet hans, for kvadet vart til lange tider seinare, og p framand jord. Han vert berre
kalla Skjoldung (Scyld), og kvadet seier litt seinare at tta hans var Scyldingi. At Omund
er Sigmund, ser ein og av at Beowulf sin Scyld er farfar til Halvdan (Regin), som i andre
kjelder er identisk med Jarmerik, som hj Saxo er soneson til Omund.
Passar ein inn Sigmund sin generasjon til Mundiuc sin generasjon, s stemmer det
og. Det ser ein nr ein fylgjer ttelina fr Halvdan Gamle om hunarkongane Sige,
Sivalde og Olav Fracke. Det same skjer om vi fylgjer ttelina andre vegen fr Jarmerik,
som vi har rstal for bakover til Omund. Ardabarius sine rstal fell og rett p plass, og
likeeins Mundiuch sitt. Jarmerik har som vaksen rstala 431, dd etter 484. S blanda
som Saxo sine kjelder har vorte, med stadige forvekslingar og blandingar av fleire som har
heitt Frode og Fridlev, og det er mange, s er det betryggande utnytte alle hve til
kontroll, som kastar lys over nr den einskilde m ha levd.
Og dei mange utfyllande kjeldene omkring Sigmund sin yngste son, hunarkongen
Sigurd Favnesbane (l), i sagn, kvad og ikkje minst som Sigfried i Nibelungenkretsen, med
rike persongalleri, gir same kronologiske bilete. Og dette utan at ein einaste kinesar vert
nemnd i nokon av Europa sine mange kjelder fr hunane si samtid. Myta om mongolske
hunar, dukka opp 1.300 r seinare hj ein fantasifull franskmann, som hadde vore i Kina
ein tripp.
Jarmerik vart i mogne r gift med Sigfried si dotter Sonilda, som d var ung. Eit
anna haldepunkt er at dronninga til Sigfried, Gudrun, mtte Theodoric Amal medan han
var ung og ho eldre enke. Theodoric Amal var fdd i 456. Sigfried var fdd same ret
140

som faren Sigmund, dydde. Dei eldre brrne var d allereide vaksne. Med litt omlag,
synest Sigfried ha vorte fdd ikring r 438. Ettersom svigerinna til Gudrun, Gjukungen
Gunnar si kone, dronninga i Worms, Brynhilde, var syster til hunarkongen Atle (Attila lll),
som har ttlegg bakover til Halvdan Gamle, har det interesse konstatere at ogs den
generasjons-kronologien stemmer.
Liksom hunarsoge ellers, veit Saxo mindre om Omund enn om Frode (Rgila).
Det er naturleg ettersom Omund (Sigmund) sine bedrifter for ein stor del hadde
utgangspunkt i andre land, og under namnet Ardabarius. Men liksom Volsung Saga sin
Sigmund er ogs Omund til dels knytt til Norden, og vi fr difor vite litt om Omund, fr
Saxo. Danane hadde kra Olav Fracke sin son Omund til sin konge. Men Omund meinte
og ha rett til resten av Norge og, som Ring Ingeldsom hadde teke ein del av. Medan
Ring oppheldt seg i Irland ei tid, besette Omund Rest-Norge. Kong Ring kom d heim,
og det vart krig. Omund sigra, og Ring som d tydelegvis var gamal, fall.
Omund gifte seg med dottera til Ring, sa.
Skjoldmya Rusla fr Trndelag gjorde oppstand mot Omund sitt overherredme
over Norge. Angrepet hennar var retta mot Old-Danmark, heilt nede i Halland (Skne).
Ho vert og nemnd i samanheng med Frode (Svafrlami) sin far, Fridlev Kvate, alts Olav
Fracke. Skjoldmyane si rolle i Norge si soge, fell saman med hunartida. Tyrfingr Saga
fortel om ei framstande skjoldmy i ei litt seinare tid, og vi har alt nemnt skjoldmya
Stikle p Erik Mlspake si tid. Harald Hildetann hadde litt tidlegare fellt to skjoldmyar i
Trndelag. Dei heitte og Stikle og Rusla, s dei siste var kanskje oppkalla etter dei frste.
Det tok del skjoldmyar i Brvallaslaget i ret 372, med eigne hrar. Det var
skjoldmya Wisne fr Vendland, Hethe fr Slesvig, Webiorgia fr same omrdet, og alle
med vendarhrar med til dels mannskap fr Jylland. Dei hadde menn som underleidarar,
og stod p Ring Ingeldson og Olav Fracke si side.
Fr dei to eldste Rusla og Stikle, fram til skjoldmya Hervor Heidreksdotter som
fall p Dunheida ved Hunaland si grense ikring r 550, er det omlag 190/230 r som
skjoldmyane si soge strekkjer seg over. Dei synest tyde p at kvinner hadde likestilling i
herskar-kretsane. Det at skjolmyane er knytte til Trndelag, Slesvig og Jylland, minner
om at nettop i dei omrda sat Smingtta srleg sterkt i den tida. Hlogalandskongen
Gylaug Gudlaugson og faren hans, vert nemnde i samanheng med Jylland. Gylaug
hengde der svenskekongen Jormundfroda. Broren til Gylaug, Mundil, vart ttefar til den
vidare Ladejarl-lina.
Jormundrek var broren til Ring Ingeldson. Etter ei tteliste, dydde Gylaug i ret
400, og i s fall m Jordmunrek ha vorte hengd tidlegare det same ret. Mundil dydde
ikkje fr i ret 445. At Sminglina i denne tida har hatt rstal, fortel om ei kontinental
rolle i hunartida. Hlogalandfyrstane m ha hatt ei vesentleg rolle i Norge si soge.
rhundret etter Mundil, er det at vi hyrer om goterlina sin Solve Hogneson p
Hrafnistad, som tok Sverike og hadde rike i Jylland.
I goter-hunarkretsane hyrer vi ingen ting om kvinner i Skjoldmyroller,
unnataket er Buddelina si Brynhild i Nibelungenkretsane. Men utnemninga av ho til
141

skjoldmy, synest vere eit skaldeverk i meir poetiske samanhengar. Enkelte fyrstekvinner sine roller som skjoldmyar og valkyriar, to begrep som synest vere knytt
saman, synest ha sine tradisjonar knytte til Smingtta, der minnet om overdronninga
Huld Val vart dyrka.
Men attende til skjoldmya Rusla ll fr Trndelag:
I Halland vart Rusla slegen av landevernsmenn, men ikkje avgjerande. Det vert fortalt at
ho hadde ei konflikt gande med ein bror, som heitte Trond. Han gjekk til tak p den d
delvis slegne Rusla. Men Rusla hadde reservar, og Trond vart slegen. Difor mtte han
rme attende over Dovre.
Overkongen Omund, greip d inn. Men bak linene synest ein kunne lese om ei
storkonflikt, som galdt herskarretten til Norge. Det heiter seg at danekongen Omund sin
hr bestod av telar, fr Telemark. Det br ein neppe ta bokstaveleg. Telemark synest i
Hadding-samanhengar vere forveksla med ei omsetjing av Italia av seinare kronikrar.
Omund var som Ardabarius, faktisk hrfrar i Italia, p usurpatoren keisar John si tid.
Difor er det meir truleg at det var ei hravdeling som han tok med seg derifr, for
rydde opp i ein borgarkrig som galdt hans eige fedrerike.
Noko anna som kan gi ei forklaring p bemerkninga om Telemark, er at Sigmund
Volsing i mellom andre Chronika Hungarorum av ukjende grunnar, er kalla Thele.
Omund slo Rusla, og Trond gjorde n opp sitt mellomvre med systera. Det
heiter seg at han felte henne i ei siste trefning. Etter dette vart Trond gjort til jarl av kong
Omund. Ogs vendane gjorde p eit eller anna tidspunkt, opprr mot kong Omund, men
han slo det og ned.
Omund var far til Sivord, far til Jarmerik, ein Jarmerik som Saxo og gir ei
Hellespontsoge. Den finn vi att hj goter-sogegranskaren Jordanes, og som samsvarar i tid
med Bysants sin Ermanaric som hadde hr av rgar. Dei var alts fr Vendland der
Jarmerik var konge. Ermanaric er nemnd fr ret 465 til 484. Faren hans, Aspar (Sivord),
fr 431 til 471, og faren hans att Ardabarius, har rstal fr 421.
Saxo si 1. og 2.bok, er tydelegvis bygd p ei samling av hgst mangfoldige kjelder,
der nokre gjekk meir enn tusen r attende i tida allereide den gong. Truleg lenge fr
Saxo, er kjeldene blanda slik s mange oldkjelder utan rstal er. Personar med sams namn
er slegne saman og phengde bipersonar som hyrer forskjellige tider til. Det gjer at ein
kan skilje dei fr ein annan. Men nokre av personane kan ikkje med visse skiljast ut.
Srleg vanskeleg er det nr hovedpersonen i nokre kjelder dukkar opp under eit anna
namn eller tilnamn, som er omsett til eit anna ml. To av dei som i ymse kjelder har flest
tilnamn, og varierande kortnamn, er hunargigantane Olav Fracke og sonen hans
Sigmund Volsing. Dette fordi dei vert omtala i eim vrimmel av kjelder fr mange land og
mlfre.
Eit av Sigmund Volsing sine tilnamn synest ha vore Hading. Det dukkar opp
ved at den eine sonen hans, Sivord Asper, provbart er kalla Frode. Det er ikkje noko
retteleg namn, men tyder Den lrde. Frode har kjend soge som vi kjenner igjen hj
Saxo, og med etterslekt som vi kjenner igjen i andre kjelder. Samstundes kjenner vi igjen
142

element fr soga til faren Olav Fracke, som Saxo i si 1. bok kallar Hading. Det er element
som nettopp peikar mot Sigmund si Bysants-rolle. Det m difor vere ein del av Sigmund
si soge som vi fr presentert som ein del av Hading si soge. Vi hugsar at den ruvande
danekongen Sigmund, ikkje i det heile er nemnd hj Saxo. Etter andre kjelder sine
genealogiar m Hading vere Sigmund, og Hading si soge stemmer overeins med norrne
kjelder si soge om Sigmund. Enkelte ting tyder p at Hate er ein variant av Hadingtilnamnet.
To Hateingar er nemnde: Den langt tidlegare Hate, som var Mnegarm, alts
Othin Weche, og den seinare jotnen Hate fr Hatefjord. Den siste er omtala i samband
med Helge Hjorvarson, som Sigmund sin son Helge Hundingsbane var oppkalla etter.
Kadheimarane var folket omkring Hellesponten. Folket derifr kan ha vorte kalla
Hading. Sigmund oppheldt seg hj kadheimarane i lange tider. Det same gjorde Hate
Mnegarm, etter 368 f. Kr. , og be i Bysants. Namnet Kadheim vil gjennom slaviske
ml og forklare Volsung Sagaen sine ord om at Sigmund oppheldt seg i Jordhuset, avdi
cadar tyder jord. Sigmund hadde eit sverd som seinare vart kalla Gram, og i kvad er
sonen hans kalla Gram. Hj Saxo er Hading sin far kalla Gram. Gram er det slaviske
tilnamnet tordnaren, alts Torarin eller Tor. Hading sin far er hj Saxo forveksla med
Gram Haarde fr hengangne tider, medan noko av Gram si soge tydelegvis hyrer heime
i hunartida. Den Gram som dette kjem fr, m difor vere Sigmund sin far Olav Fracke,
som hadde ei veldig hunarrolle.
Med Signe Sumbledotter fr Vendland hadde Gram sonen Hading. Hading vart
fostra av ein Bracke. Stefar til svigersonen til Olav Fracke, Erik Mlspake, heitte Bracke.
Dei to Brackane levde samtidig, og namnet finns ikkje ellers i soga.
Saxo blandar no inn den Svipdag som felde Gram Haarde nokre hundrer
tidlegare, men synest fortsette fortelgjinga med den seinare Gram sine sner, mellom
andre Hading. P den andre sida nemner faktisk Ynglinge Saga ein Svipdag, bror til
Geigad, i same generasjon som Olav Fracke, nemleg i Jorund av Uppsala si tid. Det er
slike paralellfaktorar som truleg har skapt kjeldeblandingane? Hading vert nemnd som
fiende av Svipdag.
Hading vart seinare fostra av Vagenhofte, og vart frst gift med Vagenhofte si
dotter Hartgrepe. Med henne levde han i Skogen, noko som ellers var Transylvania, og
som stemmer med Sigmund si soge. Hartgrepe vart fjerna fr han av hennar eiga tt,
avdi ho intrigerte mot dei. Det var etter at Hading hadde felt ein Hand, noko som
ellers vert skuggelagt av sagamlet.
No dukkar ein einygd Odin opp som venn av Hading. Denne Odin er oppfatta
som ein strrelse fr Bysants, etter ein fotnote om Othinus Byzantinus. Denne Odin
skaffa Hading ein kampfelle, ein sjrvar kalla Liser. Hading og Liser gjekk til krig mot
Kurland (Litauen) sin konge Locher, men tapte. Den gamle Odin let d Hading leve hj
seg. Dette siste momentet forklarar korleis Sigmund vart introdusert i Bysants sine
maktsirklar, og der kalla Ardabarius. Den gamle Odin var i tilfelle Arcadius (378-395408), herulen med vpenmerket eit auge, den einygde Odin.

143

Seinare drog s Hading attende dit han kom fr, p ein hest, og hesten gjekk p
Havet. Dette tyder p at han drog til Norge. Hading vart etter ei tid, utan meir forklaring,
teken til fange av kong Locher i Kurland. Men trass det, framleis utan forklaring, er han
seinare likevel fri igjen. Hading kom no i krig med kongen av Hellesponten Handuvan i
Duna. Det er eit namn som minner om fr nemnde Hand. Hading erobra no Duna,
og fanga kong Handuvan. Dei gjorde likevel einslags fredsavtale, der Handuvan forplikta
seg til betale lysepengar.
Det som no fylgjer, gjeld tydelegvis ein annan Hading, nemleg Gram Haarde sin
son som var i Sverike. P ei reise traff han p Svipdag utanfor Gudland, og felte han. At
dette gjeld ein eldre Svipdag, som hadde felt Gram Haarde, ser ein av at det var Svipdag
som var far til Asmund i Uppsala, etter at han hadde teke Sverike og gitt det namn.
Nokon Svipdag og Hading er der ikkje plass for i soga om Sverike, i den epoka som gjeld
den seinare Hading.
No kjem vi til slutten p Saxo si 1. bok, ein slutt som er lite skjnleg. Det gjeld
kong Hunding Asmundson i Sverike som drukna i eit lkar liksom Fjolne i Uppsala, og at
Hading d han hyrde det, kvalde seg sjlv med ei snor medan folket sg p. Kva som
enn ligg bak legenda, kan det i alle fall ikkje handle om Sigmund Volsing sin dd.
Derimot tek Saxo si 2. bok til med ein Frode Hadingson, som m vere Sigmund sin son
Frode. Det er ein Frode Hadingson som fortset der vi slapp Hading i Hellespontland,
med same persongalleri. Meir om det i kapitlet om Den frode Beowulf l.
Den siste Hading i dei nemnde Hadingrekkjene, hyrde til i Sigmund sine tider.
Dei var av same tt, noko som og kan ha medverka til at Sigmund av nokre er kalla
Hading. Ein Hading er og sett i samanheng med ein strid med ein Toste i Jylland, som
rmde til Britania. I Britania allierte Toste seg med ein Kolle. Toste og Kolle angreip
Hading, men Toste tapte igjen. Ettersom Britania er blanda inn, og d Sigmund Volsing
var overkonge i Britania som faren hans hadde erobra, synest ogs denne Hadingen
kunne vere Sigmund Volsing.
Volsung Saga kallar Omund for Sigmund Volsung, som vil seie son til Volse, ein
Vallandkonge. Volsung Saga er veldig barnsleg skreva. Det er truleg tilsikta, av di den
kanskje er meint for born. Likevel er Volsung Saga, likna med andre kjelder, likevel den
viktigaste kjelda vi har om hunartida. Sagaen gjengir tterekkja for hunardynastiet fr og
med Odin (Aude Halvdanson) gjennom sonen Sige. Han vert av faren teken med burt
fr Landet, s lang vei at det var rart....... , og Sigmund vart ein mektig og klok konge,
som rdde over over Hunaland og var ein stor hrmann. Han hadde eit gjevt gifte, og
med henne fekk han sonen Rere.
P sine eldre dagar vart Sige ubudd angrepen av brrne til dronninga si.dei
hadde stor overmakt, og Sige fall i ret 322. Rere var ikkje med i den kampen, men han
fr seinare sttte av vener og landshvdingane, slik at han tilegnar seg land og
kongedme etter far sin. Rere tek opp kampen mot dei som hadde felt faren. Han har
stor hr, og han lukkast i striden, og utvidar riket sitt. Det ver peikt p at det gjekk lang
tid fr Rere og dronninga hans fekk barn, men omsider kom sonen Volsing. Han vart

144

konge over Hunaland etter far sin. Han var og ein stor hrmann. Volsung vart gift med
Ljod, og dei fekk ti sner. Ein av dei var Sigmund Volsing, og ei dotter heitte Signy.
Kongen over Gautland, Siggeir, kom sjvegs til Volsung sitt rike og beila til
dottera Signy. Det vert fortalt at det oppsto gnissingar mellom Siggeir og Sigmund, men
Siggeir og Signy vart gifte. Siggeir ba Sigmund med snene hans gjeste han i Gautland
om tre mnader. Det vart avtala. Volsing og snene hans drog til Gautland med berre tre
skip. D dei kom fram tvara Signy dei om at Siggeir planla svik. Ho fortalde at Siggeir
hadde drege saman ein stor hr. Volsung sa d at han hadde vore i kamp hundre gangar
fr, og hadde aldri rmt. Det ville han heller ikkje no. Neste dag vart Volsung felt av
Siggeir sine menn, og Volsungsnene vart tekne til fange.
Sagaen fortset no i ein slags eventyrstil, og fortel at Volsingsnene vart sende til
ein stad i Skogen, etter forbn fr Signy. Ei ulvebinne fr skogen t dei opp, men
ikkje verre enn at det gr fram av soga at dei levde seinare.Ulvebinna var mora til
Siggeir. Etter det budde Sigmund i eit Jordhus. Med den geografiske bakgrunnen ellers,
kan Jordhuset vere ein kjenning for Thynia, p gresk Dania, p tyrkisk Dnia, som
tyder Jorda. I norrne kjelder Jordsalaland og Jorsalar=Bysants.
Eit frygisk namn p same omrdet var Kadheimarane sitt land, Hades,
Haddinglandet i norrne sagn. Avdi cadar p slaviske tunger tydde Jord, vart dette
landomrdet kalla Jordhuset i Volsung Sagaen. Noko av omrdet vart kalla Moesia. Det
at Sigmund Volsing oppheldt seg s lenge i Jordhuset, forklarar hans vennskap med den
norsktta Moesia-familia til Theodosius. Skogen var det vestlege Ukraina og Dacia.
Det er skoglandet som Herodotes snakkar om. Andre kalla det for Sylvana og
Transylvania avdi silva lat. tydde skog.
Signy sende den eldste sonen sin til broren Sigmund. Sonen var d ti r gamal,
truleg ikring r 425. Sonen dreg og til Skogen og til Sigmund sitt Jordhus, der det er
kongar og krigar m. m. Seinare kjem det fram at denne sonen ikkje er Siggeir sin son,
men Sigmund sin eigen son med systera Signy. Denne sonen vert kalla Sinfjotle.
Volsungsagaen fortset med fortelgje at Sinfjotle allereide som ung fylgde far sin,
Sigmund p hrferder i Skogen, og at han eggjar faren til felle Siggeir. P ei hrferd
i skogen kjem dei til to kongesner med gullringar og ulveham. Ogs Sigmund og
Sinfjotle tek no p seg ulveham, fr ulveham og lter ulveml. (Det vil seie mlet i
Ulvdalar, som er Dacia). Seinare skil dei lag. Etter eit noko uklart innslag i sagaen, som
tydelegvis er skreve til skulebruk for born, mtest Sigmund og Sinfjotle p nytt. Dei tek av
seg ulvehamane. Men fr det, vert det fortalt, hadde dei gjort mange storverk i kong
Siggeir sitt rike. Seinare drog Sigmund og Sinfjotle fr Jordhuset saman. Dei dreg mot
Siggeir for hemne Vollsung. Dei brenn Siggeir og mennene hans inne. Men frst
tilbaud dei Signy koma ut, men ho valde i dy saman med Siggeir.
Sigmund dreg no til fedrearven sin, og driv vekk den kongen som sat der etter
Volsung. D det og vert sagt at han ervde Frankland etter faren sin, synest det vere
dette Vallandriket han drog til for drive vekk ein usurpator. Etter tida, og det vi veit om

145

dette frankarriket p den tida, m det ha vore kong Pharamond han jaga vekk.
Pharamond var konge fr 420 til 428.
Sigmund vart no ein mektig og gjev konge. Han var gift med Borghild fr
Brlunde, sstera til ein Dane-konge. Med henne hadde han snene Helge og Hmund.
Sinfjotle felte, er det sagt, ein bror av Borghild. Forholdet mellom Borghild og Sinfjotle
var difor drleg. Det enda med at Sigmund jaga Borghild vekk. Det vert vidare sagt at
kong Sigmund no rdde over riket sitt som fr. og han syntest vere den strste kjempe
og konge i heiden tid. Ein annan mektig og bermt konge heitte Eylime, seier sagaen.
Eylime var far til Hiordis, som Sigmund beila til. Det gjorde og kong Lynge Hundingson.
Hiordis valde Sigmund sjlv om han var komen litt opp i ra. Deretter drog Sigmund
til Hunaland, og kong Eylime var med. Kong Lynge og brrne hans gjorde no tak p
Hunaland. Dei kom med skip opp Donau. Sigmund og Eylime hadde lite folk med seg, og
begge fall.
Sagaen fyer til at Sigmund sine siste ord som dyande, var at dei to bitane av
sverdet hans, som var brote i to, skulle hemne han. Sverdet var kalla gram. Truleg er det
meint symbolsk i sagaen, d ein av snene hans heitte Gram. Den andre heitte Swerting i
andre kjelder, det tyder sverd. Hiordis vart no gift med kong Alv Hjalprekson i OldDanmark, og sonen hennar med Sigmund, Sigurd, vart fostra av kong Hjalprek
Som ein ser er det ei tynn tteline sagaen fortel om. Vi fr vite at Sigmund hadde
mange brr, men vi fr ikkje vite noko om dei. Om vi gr til Eldre Edda si fortelgjing om
same Sigmund, finn vi ei like tynn tteline, men med fortelgjande variantar. Dei utdjuper
likevel biletet litt. Eldre Edda fortel at Sigmund Volsingson var konge i Frankland. Han
hadde snene Helge , Hanum og Sinfjotle. Seinare fekk han sonen Sigurd som alle
fornsegner kallar den ypparsteav alle menn, og den gjevaste av hrkongar.
Kong Sigmund levde ei tid i Old-Danmark, i Borghild sitt rike, etter at han vart
gift med ho. Seinare drog han til det riket han hadde i Frankland. Der fekk han Hiordis til
kone, kong Eylime si dotter. Sonen deira var Sigurd. Kong Sigmund fall i eit slag mot
Hundingsnene. og Hiordis vart gift p nytt med Alv, kong Hjalprek sin son. Der var
Sigurd i gutera.
I Eldre Edda sitt 1.kvede om Helge Hundingsbane, er Helge si mor kalla Borghild
fr Brlunde. Det same seier 2. kvede om Helge, og at det var stadig ufred mellom kong
Hunding og kong Sigmund. Komg Sigmund sine ttlingar er kalla volsingar og ylvingar
(ulvar). Beowulfkvedet kallar Sigmund for Scyld Shefing. Scyld str for Skjoldung. Kva
Shefing str for er ukjent. Mest truleg str det for Scaph, som tyder bt eller pict, i kvadet
sitt anglosaksiske milj. Ein Shefling vert i tilfelle ein fr Bodia, eller Navia, ein nivlung.
Kvadet som omhandlar seks generasjonar, opnar med ord om Scyld Shefing:
Vi har hyrt om trivnaden p Danmark si trune, korleis folkekongane blmde i
tidlegare
tider, korleis desse kongelege Aethelingar fortente re. Var det ikkje Scyld
Shefing som rista
Hallane, tok mjdbenkane, lrde ptrengjande fiendar reddast
han.......?
Scyld hadde sonen Beow, namnet hans vart spreidd vidt gjennom dei nordlege landa.
Men ttelina i kvadet fortset fr ein annan son, Beowulf l.
146

Aethelingen Scyld sitt skip hadde ring i stamnen. Som gravskip for Scyld var
skipet sin mitte fylt med skattar fr mange land, og han hadde skattland ogs bortanfor
Whale-veien (Bortanfor Waal). I masta hadde skipet eit gyllent banner. Vi lot havet ta
han.
Sonen, danen Beowulf, var far til Healfdene, leidar av hrar. Healfdene hadde
fire born, Heorogar, Hrothgar, Halga den gode, og dottera Ursula, gift med Onela.
Denne frste Beowulf, som kvadet ikkje fortel noko om, er den Sivord som Bysants kallar
Aspar, det vil seie Skjoldungen, av aspis = skjold. Healfdene og snene hans, vert og
omtala i andre sagaer. Mellom andre i Rolf Krake sin saga, i det Halga den gode var
Rolf Krake sin far. I Beowulfkvadet er Rolf Krake kalla Hrothwulf. Scyld sin son
Beowulf, er truleg Helge Hundingsbane.
Tilnamnet Beow minner om at den nesten samtidige Alaric Balt, ogs vart kalla
Beax, visstnok av frankarane. Vidare veit vi at oldlina sin Sceldi hadde sonen Bior, som i
ei kjelde er skreve Biav. Beow, Beax og Biav er difor truleg berre variantar av Bor, alts
Borar. Det vert bekrefta av at Bysantiske kjelder sitt tilnamn p Sigmund, som der er
kalla Ardabarius, , ulvenordbuaren, medan alts sonen er kalla Beowulf, nordulven.
I Bysants hyrer vi frste gongen om Ardabarius i r 421. D slo han hren til
Persia. Persia var Bysants og hunane sin felles fiende. Bde Ardabarius og sonen Aspar,
har i tillegg roller i Rom si soge i ret 423. I 427 er Ardabarius nemnd som romersk
consul i Bysants. Ein konsul stod under keisaren, men kunne ofte ha store fullmakter p
vegne av staten.
Rom var etter Alaric Balt si tid, fr 410, nrast eit lydrike under hunane. Det var
gotiske tropper som heldt keisaren ved makta. I ret 423 dydde keisar Honorius. Systera
hans Placidia, var i Bysants og hadde gotarsttte. Ho stod p drleg fot med broren i
Rom. D Honorius dydde tok ein framand som vi ikkje veit stort meir om enn at han
heitte John, makta i Rom, sttta av ein hunarfraksjon som Rgila stod bak. Keisar John
utfordra Bysants og Placidia.
I den samanheng er det at vi fr vite at det er Ardabarius og Aspar som leidar
dronning Placidia sine gotarstyrkar. Rgila hadde d frt sigerrike krigar mot Bysants,
der broren til Honorius, Ardabarius sin son Theodosius ll, fdd i 401, neppe var oppgava
vaksen som forsvarar. Ardabarius drog sjveien med styrkane fr Bysants mot Rom. Men
han mtte uveir underveis, s flten vart splitta og delvis ydelagd. Ardabarius fall i
fiendehender, og vart frd som fange til Rom til keisar John. Men keisar John sette
Ardabarius fri, truleg truga til det, d militre gotarleidarar gjekk over fr John til
Ardabarius. I det desse gotarleidarane eigentleg stod i teneste hj Rgila, broren til
Ardabarius, er det forsteleg.
Aspar, sonen til Ardabarius, d truleg ganske ung, mter no p scena som sjef for
gotarkavaleriet til Placidia. Han fekk opna portane til Ravenna, og tok keisar John til
fange. John vart halshogd i ret 425. Fr det ret vart den 6-rige sonen til Placidia,
Valentinian, keisar i Rom. Aspar fortsette ei tid som Placidias hrsjef i Bysants. Seinare
dukkar han opp igjen som den sterke mann i Bysants. Men det er etter 443, etter at
147

halvbroren hans, Attila, hadde sltt Bysants tre gonger mellom 441 og 443. Vi fortel meir
om Aspar seinare.
Med Sigmund-faktorane p plass vert biletet klarare. Som herular, var ogs
Theodosius-tta fr Norden. Placidia sin brorson Theodosius ll, har i modnare r freista
manvrere Bysants unna hunane sitt k, og han bytte ut Aspar som hrsjef ikring r
430. Det har skapt grunnlag for ein allianse mellom Theodosius og Sigmund sine rivalar.
Det er dei litt uklare Hundigane i dei russiske omrda, truleg tlingar av den sachsiske
Budle-lina. To ting tyder p det. At Budlelina sin Atle Storleson ogs var hunarkonge
etter denne tida, og at dei russiske herskarane i Frode Svafrlami si tid hadde tilnamnet
Hun.
P Lynge Hundingson si side, d Sigmund fall, var det ein Odin i bl kappe, og
med eit auge. Bltt var p Romerriket sitt ml, caerulaen (herular), og herulen
Theodosius var som keisar ein Odin p norrne tunger. Volsungsagaen presiserar at den
aktuelle Odin hadde eit auge, og kjelder i Bysants fortel at Theodosius sin far, keisar
Arcadius, hadde auge som skjoldmerke, og attributtfargen bl. Det gr fram av
sagaen at Odin tok del i krigen, ikkje som ein mystisk figur, men som ein fysisk person. I
tillegg kom Lynge Hundingson sjveien oppover Donau, det vil seie fr Bysants sine
omrder, tydelegvis i samarbeid med Bysants.
Den nye situasjonen for hunane i Dacia, kom truleg som ei fylhje av at Rgila
dydde ikring 433/435. Rgila sin dd har freista Theodosius ll til bryte med Dacia sin
hunarelite. Samtidig er Rgila sin dd og forklaringa p at broren Sigmund, saman med
kong Eylime, no dreg fr Frankland til Hunaland for overta leidinga. Ein annan faktor
som utdjupar biletet er at Sigmundsonen Attila sin seinare hemnkrig mot Theodosius i
ra 441 - 443, d Bysants p nytt vert kua av hunane, noko som tok Aspar attende til
Bysants igjen, som Bysants sin ubestridde sterke mann.
Det forklarar det som norrne kjelder fortel om Sigmund, om hans vekslande
opphald i Hunaland, i Jordhuset, seinare i Norden, s i Frankland, og til slutt attende til
Hunaland. Nibelungensagn seier at hans, eller sonen Attila sitt frankerrike var sjlve
Nederland, (Holland) eit land som tta Koll har sett namn p.
Etter omlag 425 synest Sigmund ha overlete den militre leidarrolla til Aspar,
medan han sjlv drog til Norden, og medan broren Rgila tok hand om hunarimperiet
sine interesser.
Ogs Sivord (Aspar) er nemnd som danekonge av Saxo, men ein ser og av Saxo at
Old-Danmark vart styrt av Sivord sin bror Buthle.
Bde Omund (Sigmund) og broren Frode (Rgila) er nemnde i Norge i samband med
militr maktrett der. Av dei to brrne syns det som om Omund formelt var Norge sin
konge. Arvelina til Norge sine seinare kongehus gjekk gjennom sonen til Sigmund,
Swerting Attila, og sonen hans, Helge Norske.

148

Den frode Beowulf l

I Beowulfkjelda er ein son til Scyld kalla Beowulf. Han er den frste av to
Beowulfar i same kjelde. Beowulf er eit tilnamn. Etter Saxo var eigennamnet hans
Sivord. Saxo omtalar han to gonger. Den andre gangen som Hading sin son Frode, som
og er eit tilnamn, den lrde. Ogs Hading er eit tilnamn, ein Hading, = ein fr
Hadingjaland. Saxo er ikkje merksam p at dei to, er same person.

149

Saxo tek til si 2. bok med denne Frode, Hading sin son. Fr ei britisk kjelde fortel
du Caillu om ei tteline, der same Sivord og er kalla Frode, medan han alts i
Beowulfkvadet si tteline er kalla Beowulf. Faren er alts kalla Scyld, som er tilnamn for
Skjoldung, eller Scyldingi som kvadet seier. Det same er sonen Sivord kalla i kjelder fr
Bysants. Nemleg Skjoldung i gresk form, som er Aspar, av aspis. Aspar er nemnd fr 425
til 471, d han vart myrda i Bysants.
Ein sagnnedskrivar fr Saxo m ha kjent til at Beowulf har vore kalla Frode, men
han har ikkje vore merksam p at det var to Beowulfar. Vedkomande har difor tillagt
den eldre Beowulf noko som visseleg gjeld den seinare Beowulf, etter Beowulfkvadet. Det
gjeld den seinare Beowulf si ferd til ei y p Mre. Saxo tek til si fortelgjing om Frode
med den ferda, i ei noko eventyrleg og forkorta form.
Saxo sin versjon er at Frode kom i strid med ein norsk konge, som han kallar
Grendel. Han fr vite at p eit berg p ei y, lg ein orm som kom fr Havet, p ein skatt.
Frode drog for felle ormen. Han felte ormen og fekk tak i skatten, og med den betalte
han utrusting av ein heil flte.
Det er imidlertid helten i kvadet, sonen til Ecgtheon, Beowulf ll, som gjorde dette.
Litt forskjell er det p slutten og, i det Beowulf sjlv vert drepen av ormen, medan ormen
sjlv vert drepen av Beowulf sin nre kampfelle Wiglaf. Fortsetjinga hj Saxo gjeld
imidlertid den frste Beowulf, som Saxo alts kallar Frode.
Frode siglde s til Kurland. Der gjekk han til tak p kong Dorne, som vart slegen.
P tilbakeveien vert Frode angrepen av kong Trane i Russland, men Frode fekk ydelagt
kong Trane sitt skip medan dei lg oppunder land. Heimkomen til Old-Danmark, drog
Frode litt seinare attende til Russland. Der ydela han byen Rotala, og seinare felte han
kong Vespasius i byen Peltiske. Frode overvann s faren sin tidlegare motstandar,
Handuvan i Duna, konge over Hellespontland. Noko Saxo nettopp ikkje seier er at
Hellespontlanda var Haddingjaland, som hadde gitt faren til Frode tilnamnet Hading.
Saxo fortel at Frode hadde ein plan om ta alle land sr for stersjen. Det er ei
viktig opplysning, avdi Sivord (Frode) sin bror var den store hunarhovdingen Helge
Hundingsbane, som i andre kjelder er gitt ra av ha kua dei same landa. I byrjinga
har dei tydelegvis vore saman om det, heilt til dei vann over Bysants, og vi finn Aspar der
som Bysants sin hrleidar hj dronning Placidia, som hadde trong for sttte mot
fraksjonar. Saxo fortel at Frode vann over kong Handuvan, og gifte seg med dottera hans.
I Frode sitt frver hadde ein Ubbe styrt Old-Danmark. Ubbe var gift med Frode si syster
Ulvilde. Frode vart missngd med Ubbe, tok Ulvilde fr han, og gifte henne vekk til
venen Skotte. Om denne Skotte vert det sagt at skottane har ftt sitt namn.
Frode gjorde tak p Frisland, siglde opp Rhinen, gjorde s vendereis og angreip
Britania. I Britania slo han ein konge, og vende seg s mot ein Melbrik som var jarl i
Scotland. Etter tida dme s stemmer dette med det vesle vi veit om Britania si soge i
denne epoka, mellom anna at det er p den tida at Albany vert omdypt til Scotland.

150

Britania var under nordisk hunarvelde etter r 383. fortel Geoffry fr Monmouth,
etter at hunarkongen Vanius hadde erobra det med nordmenn og danar. Etter Geoffry
kom d Britania under framandvelde. Frode sitt tokt m ha skjedd fr 449. avdi Hengest
og Horsa, som kom til Britania fr Sachsen, var generalar for Frode sin son Halvdan,
etter Finnsburgh-kvadet. Men teoretisk kan det ha vore etter 453 d Attila dydde. Han
rdde i Sachsen fr Halvdan.
I Scotland kom Frode saman med sin ven, den nemnde Skotte som hadde
angrepe fr ein annan kant. Etter dette returnerte Frode til England. Der tok han
London, men returnerte s til Old-Danmark. Der var han ei tid gjest hj Skate. Han kalla
ein av snene sine Frode, medan ein annan var oppkalla etter Frode sin farbror Rua, eller
Roas, og vart kalla Roe.
Medan Frode var hj Skate, felte han ein Hunding og ein Hagen, fortalt vere
gjort i tvekamp. Men til slutt blandar Saxo denne Frode saman med Dan Mikilatti sin son
Frode Sterke. Han frde krig mot svenskekongen Regner, i eit sogekompleks som ikkje
synest kunne ha nokon samanheng med Frode Hadingson si tid gjera.
Frode Hadingson etterlet seg alts tre sner, Haldan, Roe og Skate, men etter
Skjoldung Saga og ein son som heitte Ingjald. Saxo seier at Haldan den eldste av brrne,
drap dei to andre, Roe og Skate. Vi har etter andre kjelder grunn til tru at det var ein
annan Haldan som gjorde det. Nemleg den danske kong Halvdan, bror til ein Frode, som
Rolf Krake sin Saga fortel om. Han rivaliserte med den frstnemne Haldan. Han er kalla
Regin i sagaen, og har same ettertt som Haldan Frodeson, og vart farfar til Rolf Krake.
Rivalen Halvdan hadde ein son kalla Roar Rane i England.
Srleg tillitvekkande kan ein ikkje seie at Saxo sine kjelderudiment er. Likevel s
dekkjer dei i grove trekk det vi ellers kan samle opp av opplysningar om Sivord Aspar,
den frode, og kalla Beowulf. Han hyrde til i Old-Danmark, og m militrt ha vore
uhyre sterk. Han opererte over heile hunarriket med Hellesponten og Britania inkludert.
Vi forlet Aspar i Bysants i dronning Placidia si teneste, etter r 425. Vi nemnde og
at faren hans Ardabarius, hadde ftt romersk consultitel i Bysants i r 427, og at keisaren
p den tida var herultlingen Theodosius ll. 401-408-450, son til Arcadius. Ardabarius og
Aspar var d rekna vere Bysants sine dyktigaste generalar. Aspar sjlv vart consul i ret
434, men ikkje i Bysants. Placidia utnemnde han som consul i Vest-Romarriket etter at
han hadde leida ein hr for henne. Aspar har i den samanheng ftt biletet sitt i eit slvfat.
Han har skjegg og held eit scepter.
Vandalane hadde same sereigne namneskikkar som Burgudarane sitt Nivlunghus,
inklusivt namn som Huneric (hunarkonge). Dei hadde p denne tida skapt seg eit sterkt
kongerike ikring Carthago i Afrika. Dette var dei same vandalane som hadde kryssa
Rhinen i ret 406. Derifr drog dei vidare til Spania, og Afrika i kjend soge. Gundric var
vandalkongen i r 400, som vart fylgd av sonen den store Gaiseric i Carthago. Sonen til
Gaiseric var Huneric, som dydde i r 484. Aspar stod seg svrt godt med vandalane i
Carthago.

151

I lang tid er s Aspar ute av Romerriket sine kjelder. Men i r 457 dukkar han
igjen opp i Bysants sine annalar, p ein litt uventa mte. Ein ny keisar skulle veljast av
senatet. Senatet ynskte ein Anthemius. Men Aspar, som no var Bysants sin vste hrsjef,
ville ikkje ha han. Dermed fall han ut.
Av relegise grunnar kunne ikkje Aspar sjlv ta p diademet, teiknet p
keisarmakta. Det var p grunn av den kristne kyrkja sitt maktfulle presteskap. Men han
kunne peike ut ein kristen kandidat, som han og gjorde. Aspar valde ein kristen general
fr Hunaland, ein ortodoks kristen som heitte Leo (l). Senatet tagde, og Leo vart valt og
kruna. Valet av ein hunar som keisar i Bysants, fortel i seg sjlv kva bakgrunn Aspar
hadde. Det vart sagt at Aspar sjlv var alan, liksom den tidlegare keisaren Gratian fr
det ville Norden, der Huldar Saga kallar enkelte i kongetta for haler (Halanos =
alanar). Men det vert og sagt at han representerte Germanias interesser. Det er naturleg
at Germania synest i enkelte samanhengar ha vore hovedriket for hunardynastiet.
Like etter keisarvalget i 457, vart den eine sonen til Aspar, Ardabarius ll. vste
militre leidar for Aust-Romerriket. Ogs to andre Aspar-sner vert nemnde, Patricius
vart consul i ret 459, og Ermanaric i 465. Dessutan skal der ha vore ein fjerde son, som
ikkje var i Bysants. I 468 vart det hevda at Aspar, fortsatt i Bysants, dyrka venskap med
vandalane i Carthago i Afrika. Det var no ikkje lenger s populrt som fr. Bysants hadde
kome i eit motsetnings-forhold til Carthago, faktisk var der reint fiendskap mellom dei.
Bysants sende ein flte mot Carthago, under leiding av Basiliscus, som vart slegen. D
vart Aspar skulda for ha bestukke Basilicus.
Ei ny stjerne p Bysants sin himmel var Zeno. Han var no consul, og verste sjef
for hr og flte. Men svrt s hveleg vart no Bysants angrepe av hunar i ret 468.
Hunane var leidde av den eine sonen til Attila, Denzic. Zeno drog i felten mot hunane,
men soldatane intrigerte mot Zeno, s han vart flytta austover. Det heile skulle vere
arangert av Aspar, vart det sagt.
Aspar fekk no keisar Leo til nemne ut sonen sin Patricius til caesar, alts
tronarving. Det var i ret 469. Patricius vart trulova med keisar Leo si dotter, Leontia.
Men heller ikkje Patricius var overvettes kristen av seg, og munkane hissa opp folket mot
han. Truleg var han arianar, men han lyste floken sjlv ved g over til den ortodokse,
kristne trua.
I 471 vart ein germansk general i Trakia, Anagast, sagt organisere oppstand.
Meir eller mindre avslrt, sa Anagast at det var sonen til Aspar, Ardabarius som hadde
forvilla han. Fr Saxo veit vi at sonen til Aspar (Sivord), Germaniakongen Jarmerik
(Ermanaric), etter sigerrike krigar i Russland, slik som far, og farfar og oldefar, stod med
sine hrar heilt nede ved Hellesponten. Om det var p desse tider, m ein rekne med at
det lg realitetar bak skuldingane mot tta til Aspar, sett med Bysants sine augo. Det som
skjedde, var at bde Aspar og sonen Ardabarius vart myrda i keisarpalasset i Bysants.
Caesar Patricius vart sra, men kom seg unna i live. Seinare dukkar han opp som Gallia
sin usurpator (maktranar). Ermanaric var ikkje i Bysants p den tida. Dette skjedde i r
471.

152

Etter at keisar Leo l. dydde i r 478, kom Ermanaric attende, men d med ein
hr av rgar. Det var i ret 484.
I eit britisk ttlegg utan soge til, er Sivord Aspar kalla frode the Valiant, og i
Skjoldung Saga, Frode den Frge. Valiant, tyder rett nok den tapre, men det kan og
vere eit spel p tilnamnet til farfaren, Volse , og faren sitt tilnamn Volsing. Volsing
var som nemnt og kalla Skjoldung eller Scyld i Beowulfkvadet, slik som Sivord vart det i
Bysants, i forma Aspar. Bde Aspar og Ardabarius hadde vore populre mellom folket i
Bysants, p grunn av deira folkelege framferd. Mange uttrykte no sorg over at dei var
dde.
Aspar sine gotarvener ville hemne han. Ostrogotkongen Theodoric Strabo, som
var ein ttling, let hren sin herje i Trakia, d han hyrde at Aspar var myrda. Saxo har
og hatt ei anna kjelde, der er han nemnd med sitt rette vamn, Sivord Omundson. Kjelda
stammar neppe fr Sivord si samtid. Truleg er ho allereide fr Saxo si tid komponert p
grunnlag av spreidde data om rolla hans i Norden. Den rolla var tydelegvis ikkje stor,
etterdi Bysants og Rom synest ha teke det meste av det voksne livet hans. Det gr og
fram av ei kongeliste, at den yngre broren Buthle, vert kalla interim konge, som styrde
for Sivord. Sivord si regjeringstid i eigen person, vert oppgitt til ni r. Det kan hve med
den tida han vart borte fr tenesta i Rom, og til han p nytt dukka opp i Bysants for andre
gong.
Saxo fortel lite om han som Sivord. Etter at han hadde frd ei syster til beilaren
hennar, kong Gther i Sverike, og mtt kong Gther i Halland. Saxo fortset s noko
uklart med at Sivord vart slegen av kong Gther, og rmde til Jylland, men at systera vart
halden attende av dei svenske. D han kom til Jylland, vann han over vendane, som
heldt feltslag mot han. Men vendane kom attende, og vann over Sivord p Fyn. Seinare
slo dei han nokre gonger i Jylland, og han tapte Jylland og Skne, men redda yane i
mellom. Sonen til Sivord, Jarmerik, vart teken til fange av fiendane, d Jarmerik var
ganske ung. Slik kom Danmark........... i stor farakt, avdi det vart skattskyldig, seier
Saxo. Men det er ikkje lett f dette til stemme med fortsetjinga om at Jarmerik vart ein
stor og betrudd mann i Vendland.
Fr vi kjem s langt, fortel Saxo at Sivord bestemte seg for skje dauden i eit
feltslag. Difor samla han ein hr og erklrte kong Gther sin statholdar i Skne, ein
Simon, krig. Simon og dei fleste av folka hans fall. Men likevel befridde ikkje Sivord sitt
fedreland fr betale skatt.
Kven fiendaneeigentleg var, fr vi alts ikkje vite. Men i Rolf Krake sin Saga,
fr vi vite litt om kvenn som stod mot kvarandre i Norden. Det var tydelegvis krangel om
arv i kongetta som var den eigentlege fienden. Rett nok s fr vi ikkje vite noko om
Sivord sin generasjon, men for sonegenerasjonen, etter at Jarmerik vart konge. Truleg
skjedde det medan faren (Sivord) levde.
P grunnlag av ettertt, med grunnlag i Rolf Krake som vert nemnd i
ttesamanheng av fleire kjelder, ser ein at i Jarmerik sin generasjon, levde det to
rivaliserande Halvdanar. Den rivaliserande tta var etter to kongebrr, Halvdan og
153

Frode. Ogs denne Halvdan var ein Skjoldung, og han rdde over Old-Danmark. Det
vert ikkje fortalt noko om korleis han fekk landet. Broren til Halvdan, Frode, var konge i
eit anna rike. Denne Halvdan hadde ein son som vart kalla Helge Ham, og truleg var
Halvdan og Frode to av Helge Hundingsbane sine sner. Denne Frode vart seinare brend
inne av Halvdan Regin, og denne Regin har i Rolf Krake sin Saga eislags overkongerolle. Han er i Beowulf kalla Healfdene, og er son til Beowulf l. Regin, slik som -ric i
Jarmeric, er berre ein kongetitel, og etter genealogi m Halvdan Regin og Jarmerik vere
same person.
Saxo fortel at Jarmerik brende inne kongen av Vendland. Denne kongen synest
vere Frode i eit anna rike, som Halvdan Regin let brenne inne. Reknar ein med at
Halvdan og Frode var Helge Hundingsbane sine sner, som dei truleg var, har dei hatt
vel s stor arverett til Old-Danmark og Norge, som Sivord og snene hans. Det avdi det
vert sagt at Helge Hundingsbane fekk Havet som arv. Helge var Sivord sin bror, men
fall ganske ung. Snene var i frste omgang for unge til kunne hevde rettane sine.
Saxo gr s over til fortelgje om Jarmerik, men fortel og at p denne tida stod
Buthle, bror til Sivord, for Old-Danmark, men d Jarmerik kom heim (etter ha brent
inne kongen av Vendland) tvang de danske, Buthle til overlate makta til Jarmerik.
Ein vert minnt om Bjowulfkvadet sitt tilnamn p Sivord, nemleg Beowulf, nr ein les om
Jarmerik, den store erobraren. Ved eit hve let Jarmerik ein ulv passe p fangar som
skulle hengast. Det er ei litt rar opplysning, som ein neppe br ta heilt alvrleg. Heller
som noko med ei symbolsk tyding.
Den frode Sivord Aspar synest mtte vere farfar til soga sin store goterkonge,
Theodoric Amal, som erobra Italia i ret 493, og vart gjort udyande av Didrik av Bern
sin Saga, som var populr lesing i Norge i eldre tider. Han var av same tt som
Ermenrekr Amal, nemnd i Hunaland i r 370, og som var ein bror av Sivord Rere, fem
generasjonar fr Theodoric Amal.
Broren til Sivord Aspar, Helge Hundingsbane, kalla seg ved to heilt skilde hve
for Hamal, som er ei aspirert utgave av namnet Amal. Korfor tta nokre gongar er kalla
amalarar, er ukjent. Men det kan ha hatt samanheng med ttenamnet Cham, som
Huldar Saga knyter til eldre ledd. Sivord Aspar var alts ein amalar, i og med at broren
hans var det.
Sivord Aspar og den eine sonen hans, Ardabarius, vart myrda i keisarpalasset i
Bysants i ret 471. Det eigentlege namnet til Ardabarius, kjenner vi ikkje.
Og Theodoric sin far, Theodomir, dydde i 471, og sonen Theodoric Amal vart
halden som gissel i keisarhuset i Bysants i unge r. Det peikar i retning av at Theodomir
er namnet p Ardabarius, son til Sivord. Dessutan peikar soga p at Theodoric Amal var
gotar. han var fdd i ret 456, og nemnd i 461, tok Italia i 493 og dydde i r 526.
Theodomir hadde ein bror som er kalla Walamir. farfaren til Sivord, Olav Fracke,
vart i hunarsamanhengar kalla Walamir, ein variant av Wls, Wela og Volse. Namnet
har truleg gtt vidare som oppkallingsnamn i tta.

154

Kongen fr Havet. (Havlandet, = Marr, das meer, la mre, Mre)

Saxo sin Helge Hundingsbane var hg og stor, og han fekk Havet, eller
Havlandet, i arv fr fedrane. Havet og Havlandet er nemndt fleire gonger i soga. Ofte var
det meint som kystlandet fr Oslo-fjorden til Trndelag. Men det var og brukt meir lokalt
om Mre, som den gong rakk fr Stad til og med Fosenhalvya. I Arthursagn levde folk
155

der i havet, dei bde reid og gjekk og siglde p havet, og der var det godt bu. Namnet
Mre er truleg avleida av latin mare, om gammalnorsk Marr, tysk das Meer og fransk la
Mre.
Det er fleire kjelder om Helge Hundingsbane. Medan Sivord og Buthle var sa
Ringdotter sine sner med Omund, og kalla Sigmund Volsing, var Volsungsagaen sin
Helge Hundingsbane og Hamund snene til Sigmund og Borghild av Brlunde, medan
Sinfjotle var sonen hans med Signy, og Sigurd med Hiordis Eylimedotter. Eldre Edda har
to forteljingar om Helge Hundingsbane. Saxo si forteljing om han er sagnblanda med
soga om Helge Hothbroddbane.
Eldre Edda seier i 1. kvede om Helge Hundingsbane at det rann heilagt vatn fr
Himmelfjella d Helge Hugom-store vart fdd av Borghild Brlunde, og nornene baud
han verte den hjvaste hovdingen ......i Budlingtta. og vidare at han var ylvingtling,
Sigmund-sonen, vargvenen, Gramen, kalla Helge med Ringstad (Det finns meir
enn 20 eldre Ringstadgardar), Solfjell, Snfjell, Sigarsvoll, Ringstod, Htun, Himinvang,
lyse Blodorm, og til slutt at han vart felt ved Fjotorlund. Kvadet seier at Helge hadde felt
den harde Hunding, og at Hunding-snene skte hemn. Men dei vart slegne av Helge
ved Logafjella, og at Hundingsnene Alv og yulv fall ved Arastein, og Hjorvard og
Havard hadde han og felt, slik at ydde var Geirmime si tt. Blodorm er andre kjelder sin
Bleda.
Kvadet gr s over til fortelje om Hogne si dotter Sigrun, som var festa burt av
far sin til ein Granmarson, (Hoddbrodd, og kalla Isung). Ho bad Helge om hrhjelp mot
Granmarsnene. Helge samla d hr ved Brandy, der han venta, og dit folk kom fr
Hedinsy (ved Rgen), og fr Stamnsneset, fr Traneyra, og dei siglde inn Orvasund.
Dei siglde s over Varinsfjorden og kom til Unavgen. Der vart dei sedde av fienden som
var i Varinshaugen. Gudmund Granmarson spurde kven som kom. Sinfjotle heiste d
opp eit gullranda, raudt skjold i ra, og svara at ylvingar var komne austover som
stridslystne karar ved Gnipalund. Der ville Hoddbrodd finne Helge.
Gudmund varsla kong Granmar og broren sin Hoddbrodd. Hoddbrodd bad d at
det vart sendt hrbod til Hogne og begge Ringsnene Atle og Yngve, og til Alv den
gamle, om kome og vere med mot Volsingane.
Helge Hundingsbane stod fremst i fylkinga, og Sigrun kvad at Yngve sin ttestav
skal trivast nr Helge har felt kongen som ydde ge sitt liv, og Hogne si dotter skal i
Ringstad nyte lykke og rikdom.
Det andre kvedet om Helge Hundingsbane, innleidar og med fortelje at kong
Sigmund, son til Volsung, var gift med Borghild fr Brlunde, og at dei kalla opp sonen
sin etter Helge Hjorvardson, som har eige kvede i Eldre Edda. Denne Helge Hjorvardson
var son til kong Hjorvard i Norge. Han vert nemnd saman med Svva, dotter til kong
Eylime, og synest difor ha tilhyrt Sigmund sin generasjon.
Helge Sigmundson vart etter det 2. kvedet, fostra av ein Hagal, som hadde ein son
som heitte Hamal, og som vart fostbror til til Helge. Det vert fortalt at Hunding var ein
156

mektig konge, ein stor hrmann som Hundland hadde ftt namn etter. Hunding hadde
fleire sner. Mellom kong Sigmund og kong Hunding hadde det vore ufred. Kong
Sigmund og tta hans, vart kalla Volsungar og Ylvingar.
Helge dreg p speiding til hirda til Hunding, men kalla seg der Hamal, og han
mtte Hundingsonen Heming og Hunding sjlv. Etterp sende han bod til Heming og
fortalde kven han eigentleg var, og kallar seg d Ulv. Hunding sende d folk til Hamal for
finne Helge, men Helge kom seg unna.
Seinare fekk Helge seg hrskip, og felte Hunding. Etter det er det at han dreg mot
den mektige kongen, Gunnar p Svarinshaug, som hadde snene Hoddbrodd,
Gudmund og Starkad. Sinfjotle var saman med Helge. Dei mtte Gudmund ved
Frekastein, og Gudmund varsla frendane sine. Granmarsnene samla hr, og der var
fleire kongar, mellom dei Sigrun sin far, Hogne. Brrne til Sigrun, Brage og Dag
Hognesner, var og med Granmar. Granmar og snene hans, fall alle ved Frekastein.
Sigrun budde i Sevafjella (Siebenbrgen). Ho vart gift med Helge Hundingsbane,
og dei hadde fleire sner. Men Helge vart ikkje gamal. Broren til Sigrun, Dag Hogneson,
hemnde seinare faren sin, og felte Helge ved Fjotorlund, medan Sigrun var i Sevafjella.
Saxo i si 2. bok, blandar Helge Hundingsbane saman med ei forteljing om Helge
Halvdanson, som levde to generasjonar seinare, og som vart far til Rolf Krake. Dessutan
blandar han desse med ein tredje Helge Hothbroddbane som levde omlag 500 r
tidlegare, truleg avdi dei begge hadde felt ein Hoddbrodd, nemleg Hoddbrodd
Granmarson og Hoddbrodd Regnarson. Og vidare avdi Helge Hoddbroddbane l. var gift
med Yrsa, s blandar Saxo inn eit gamalt vandresagn om den Yrsa som levde p
Fredfrode og Mysing si tid, og som fekk ein son med faren sin, noko Saxo dvelar ved med
literre djupe vurderingar. Denne nye Yrsa var mor til Rolf Krake. For f dette til
stemme, fortel Saxo at Helge Hothbroddbane skifte namn til Helge Hundingsbane.
Men Saxo blandar inn s mykje soge, og s mange bipersonar, at det er rd i skilje
ut det vesentlege. Det fylgjande synest gjelde Helge Hundingsbane.
Volsung Saga fortel stort sett det same om Helge Hundingsbane som kvada, men
med nokre tillegs-opplysningar. Kvada sine nornespdomar, gjev oftast bilde av vere
skrevne av skaldar etter at tinga har skjedd, og Helten er dd. Ein slik spdom var, at
nornene sa d Helge vart fdd, at han skulle verte den fremste og mest dugande av alle
kongar.
D Helge som ung fekk kongsnamn og drog i hrferd, var broren Sinfjotle med.
Etter ha felt Hunding og Hundingsner, budde Helge seg til krig mot Granmar og
Granmarsnene. Han samla hr ved Raudeberga. Helge venta der til det kom ein stor
flokk til han fr Hedinsy , og vert det sagt i tillegg: Det kom og mykje folk til han fr
Norvasund med fagre og store skip og tolv tusen mann. Norvasund var Gibraltar. At det
kom folk til han fr Middelhavet, er eit sagaglimt om hunarkongane og deira makt og
makt-utbreiding.

157

Uheldigvis sluttar sagaen si forteljing om Helge Hundingsbane her, etter at han

hadde slege Granmarsnene. Sagaen fortel at Helge tok landet deira, og vart der lenge.
Han vart ein vide kjend konge, og han vedkjem seinare ikkje denne sagaen.
Ogs i norrne kjelder skimtar ein alts omrisset av ein av Europa sine mektigaste
kongar i si tid. Av det som vert fortalt gr det fram at han vart fdd i Karpatane
(Himmelfjella), og at han hadde teke Sachsen. Dronninga hans heitte Sigrun, og hadde
setestad i Sevafjella, i Sibenbrgen. Etter Eddakvad, rdde han over eit storrike mellom
Aust og Vest, og ogs i Nord: I aust og vest vart tottane gymde, der lg drotten sitt land
imellom. Slengd mot Nord Nere si frenke eine (totten) festa ....
Fr vi gr vidare og ser p dei opplysningane som ellers gr fram av norrne
kjelder, kan vi sj litt p kva kontinentale kjelder fortel om Attila sin eldre bror, Bleda. To
brr, som liksom Helge og Sinfjotle, hadde samstyre til Bleda dydde i ret 444, og Attila
overtok som eineherskar. Bleda er Blodormen Helge.
Hunarsoga fortel lite om Bleda. Han hadde vore saman med farbror Rgila i ra
433/435, og vert nemnd nokre gonger i Rom si soge, men berre som biperson. Han
synest ha hatt sine interesser vendt mot aust.
Hunane gjorde eit strre felttog mot Det Kaspiske hav og Vesleasia. Dei for heilt
til Aral-omrda, og vart kalla Haithal, ikring r 425. Knapt ti r seinare vart dette fylgt
opp av eit nytt felttog til dei same traktane. Det var i ra 434 til 441, som alts var i Bleda
si tid. Nokre av den siste hunargruppa drog tvers igjennom den austre delen av Vesleasia,
det som vart kalla Ddsriket, heilt til Syria. Dei vart kalla kvite hunar. Som nemnt fr,
kom dei om Krim, fr den islagde Don, og dei vart kalla gotar og ulvar fr nord.
Som fortalt fr, rdde sakas (skytarar) i NV.-India fram til omlag r 388 e. Kr. d
dei vart slegne av Candra Gupta ll. Men etter India si soge (A.L. Basham), vart India
omleg ein generasjon seinare (etter 415 men fr 454), p nytt angrepe av hunar. Etterdi
hunane p den tida rdde over Skyter-landa, er det truleg ein samanheng her til dei to
felttoga til Nord-India.
Dette var i Bleda si tid. Men nr ein veit at Bleda var Helge Hundingsbane, vil ein
med ein slik bakgrunn kunne forst soga sine ord om denne eventyrlege kongen. At sjlv
om han vart stor og mektig, noko soga legg brett p, seier ho noko straks etter at han
seinare ikkje vedkjem denne soga.
Candra Gupta ll. som slo sakas i ret 388 e. Kr. var konge i det meir austlege
India fr 376 og til 415. I den tida ekspanderte han vestover i Nord-India. Sonen var
Kumara Gupta, fr omlag 415 til 454. I Kumara Gupta si tid var det at India vart
angrepe av hunane. Desse hunane hadde noko fr okkupert Bactria, som er omlag det
noverande Pakistan, vest for Punjab.
Meir ukjent er det etter Europa sine kjelder, at hunane etter India si soge, gjorde
eit nytt angrep retta mot India, ikring r 500. Hunane rdde d i India igjen til omlag r
530. I India si soge er d hunarkongen kalla Toraman. Han vart fylgd av sonen
158

MihirKula. Denne MihirKula vart jaga burt, men hunane rdde framleis over mellom
anna Kasjmir.
D Attila uventa dydde i ret 453, vart leidarskapen overteken av Ardaric, sagt
vere konge for Gepidane.Ardabaric er eit namn som liknar p Ardabarius. Ettersom
Sigmundsonen Attila sine brorsner, Jarmerik og brr, tydelegvis var i ubestridelege
maktposisjonar i Vendland og Germania, m ein kunne rekne med at Ardaric var
identisk med Sigmund Volsing sin soneson Ardabarius ll. Asparson, son til den
Ardabarius som vart myrda i Bysants i ret 471.
Gepidane, ellers ukjende, synest etter geografiske opplysningar ha vore hunane
sine nraste naboar i nord, det vil seie Vendarane. Folkeslag dukkar ikkje opp av det
ukjende, men det gjer namna p dei i eldre kjelder, avhengig av kvar kjelda er
nedskreven. Noko som og tyder p at Helge Hundingsbane har vore kalla gepidkonge, er
at soga fortel at (den latinkyndige) Sigmund Volsing gav sonen sin Helge, ein lk i
namnegave. Slikt vert ikkje fortalt utan at det har ei symbolsk meining.
Ein lk var p latin caepa, eit ord som truleg kunne uttalast likt med gepid. Det
kan og gi spel p kopp, eit slavisk ord for spyd. Ogs det ordet liknar p caepa.
Spydfolket, var germanarane og vendarane, avdi spyd var bde geir og linn. Det siste er
ordspel p Venno Lin, som var vendisk for Vendland. Sinfjotle sitt merke, var eit spyd.
Den yngre broren hans Siegfried, hadde merket linnorm og lindeblad.
Helge Hundingsbane sin farbror Frode Svafrlami, hadde felt den russiske kongen
Hun. Frode vart gift med Hun si brordotter Hanunde Hundotter. At bde far og farbror
vart kalla Hun, viser at det var eit tilnamn. Hun, med sverdet Lfing, er omtala ogs i
Finnsburgh-kvadet i samsvarande generasjon. Lfe er namn i Budlung-lina i fregande
generasjon, p Olav Fracke si tid. Ein hunarkonge Lfer, samarbeidde med Olav Fracke,
etter Saxo, og er truleg identisk med den samtidige Lfe.
Frode Svafrlami gav Hanunde sin far Hun, Sachsen som len. Denne Hun synest
difor kunne vere far til den kong Siric av Sachsen, som var far til den Hunding som
Helge felte. Om Hun hyrde til Budlung-lina, ville han kanskje hatt arverett til Sachsen,
avdi line-ttefaren Budle, fekk Sachsen av faren sin Halvdan Gamle. Budle hadde sonen
Attil, den frste med det namnet. Attila er fr ungarsk omsett med kappe eller frakk, noko
som minner om at Sigmund Volsing sin far Olav, hadde tilnamnet Fracke. Ordet frakki
p gamalt norsk, tydde spyd, medan kopp var spyd p slavisk. I norrne sagn finn ein
tilnamn som Hunakappi i den etterfyljande generasjonen.
Der er difor truleg ein attributt-samanheng nr Huldar Saga seier at Halvdan
Gamle hadde eit mektig spyd, og at tlingen hans i 4. ledd, Olav, hadde tilnamnet
Fracke. I tillegg hadde Sinfjotle, Olav sin soneson, eit spyd til skjoldmerke, og at attila p
ungarsk tyder frakke. Budle sin son Attila, var far til Vifil, som igjen var far til Lfe, son
alts levde i same generasjon som den Lfer som tok del i Brvallaslaget p Olav Fracke
si side, og som det vert sagt om at han var hunarkonge. Saxo seier at Lfer kom fr
Ungarn, og stod mot Harald Hildetann som hadde erobra Germania, og difor trua Lfer
sine domener i Ungarn.
159

Etterdi Hun-brrne hadde eit Lfing-sverd, synest Lfing ha vore faren deira.
Ein av dei, kanskje ein bror, vert i tilfelle son til Lfer, etter Flateyarbok. Nemleg Budle ll.
far til Sorle, far til Atle, som i Didrik av Bern sin Saga er kalla Attila. I Nibelungensamanheng er denne Atle kalla hunarkonge. Han var dessutan bror til Brynhilde,
Wormsdronninga.
I det andre kvadet om Helge Hundingsbane i Eldre Edda, vert det nemnt to
gonger i heilt ulike hve at Helge kalla seg sjlv for Hamal. Tydelegvis var Hamal det
eigentlege tilnamnet hans, fr han felte Hunding. Hamal er truleg eit setestadsnamn, og
same namn som Amal. Amal var og tilnamnet til Ermanarech, som er nemnd i r 370 i
Hunaland-samanheng. Dessutan s var det tilnamnet til Theodoric Amal, Alts Didrik av
Bern, goterkongen som var fdd i r 456. Det peikar mot at Didrik av Bern, som hadde ei
s populr soge i Norge, hyrde til i same ttesirklane.
Det som talar for at Ardaric, som fylgde etter Attila, ikkje var av dei snene til
Helge Hundingsbane som hadde arverett, er at Helgesnene m ha vore svrt unge d
faren dydde, og at det heilt uimot-seieleg er den eldste broren til Attila, Sivord Aspar,
som hadde sner som rdde over Vendland.

Swerting Attila Guds svepe

rerikt, var tilnamnet kanskje ikkje meint. Men Attila vart kalla Guds svpe.
Attila var etter nokre av Rom sine kjelder, son til Mundiuc, og Mundiuc var Sigmund
Volsing. Swerting er den Sigmund-sonen som vi veit mest om.

160

Attila tyder som fr nemnt, kappe. Og han var ein av norrne kjelder sine
Hunakapper. I Volsungsaga og Eldre Edda er han kalla Sinfjotle, men Fitela i
Finnsburgh-kvadet. Det er truleg ein variant av Fjotle, som truleg er setestadsnamn fr
tta sitt Fjotorlund. Han er kalla Swerting i Beowulf og av Saxo, men han er og omtale
biletleg som Sverd som er Schwert p tysk, i Volsingsaga. Chronica Hungarorum kallar
hen Ethela og Atile. I norske sagn er han kalla Aatlugam.
Saxo sin Swerting er ikkje tidfestbar i Saxo sine stadige blandingar av Frodar og
Fridlevar, som han vert omtala saman med. Det er difor nyttig at Swerting er tidfestbar til
generasjon i Beowulf. Den handlar om seks identifiserte generasjonar, og i Finnsburghkvadet som til dels har same persongalleri. Ogs Ermenric (Jarmeric) er omtala, han var
brorsonen til Sinfjotle. Swerting er truleg Attila sitt verkelege namn. Det vert peikt p at
faren hans, Sigmund Volsing, hadde eit sverd med eit auge. Ein einygd har heilt
sidan cyclopane i oldtid, vore kjenning for Ring-kongane. Grunnen til det lg i at tta var
cul, eller Koll, fr Colchos, og khalkas var ring og auge. Ring var eit begrep som
skaldar og sagnskrivarar nytta i nesten alle kvad og sagn om Sigmund og Nibelungentta
hans. Scyld (Sigmund) er Ring-brytar i Beowulf.
Alle hadde sverd. Poenget med fortelgje at krigaren Sigmund Volsing ogs
hadde eit sverd, ligg tydelegvis i noko symbolsk. At det einygde sverdet var ein Ring.
Og at Sigmund hadde ein son som heitte sverd, som i lokal og eldre form var Swerting.
Sagnet fortel og at Sigmund hadde to sverdbitar, som skulle hemne han. Det andre
sverdet var Gram, som og biletleg tydde sverd, men bokstaveleg Torarin med slavisk
tunge. Gram var Helge Hundingsbane. tta hadde som fr nemnt fleire setestadar, som
nokre av, heitte noko p Ring, - og Scyld sitt gravskip hadde og ring.
Halvdan Gamle sin far heitte Ring, og er trulrg opphav til ttesagna sine verbale
ringspel. Utanom Nibelungensagna sin tale om Ringskatten, streifar sagnet om Volund
Smed inn p ringane hans, som han laga ti av. Fr ein annan stad gr det fram at han
hadde ti sner, som hadde ei rekkje namngjevne setestadar som dei fleste heitte noko p
ring. Beowulfkvadet nemner og Ringskatten. I Nibelungen-versjonen vert Ringskatten til
slutt sekt under vatn i Rhinen. Beowulfkvadet seier at skatten vert senka under vatn i ei
hole. Fjellet den hola er i heiter Rinden, og ligg p Sandsya p Sunnmre. Orda Rhinen
og Rinden er tydeleg litt like. I Beowulfkvadet str det at det var ei underjordisk elv, der
hola lg.
Nr ein veit at Attila eigentleg heitte Swerting, skjnar ein betre ei legende om
Attila. Ho er fortalt av Priscus, som mtte han personleg. Han fortel at ein gjetar fann eit
sverd, ikkje eit vanleg sverd, men sverdet til krigsguden Mars. Det sverdet ga gjetaren til
Attila. Etter genealogikjelder veit vi at den Mars Gradivus som bde Romarriket og
Scytia ra som gud, var eit tilnamn p ein av Swerting sine eigne forfedre, nemleg
Horemod Hunor, far til Sceldi. Priscus var godt kjend med Attila sin omgangskrets, vert
det fortalt. Men det var for ein stor del sjlvsagt p Priscus si tid, og han gr lite inn p
den. Han fortel meir om det som var nytt for han, mtet med Attila si dronning, Kreka.
Priscus reiste fr Bysants i ret 448, til Sentral-Europa for mte Attila. Attila rdde over
Sachserane, sameleis som Swerting vert fortalt gjere, av Saxo. Og slik det vert fortalt at

161

Swerting tok livet av ein danekonge, vert det same fortalt at Sinfjotle gjorde, nemleg
broren til Borghild fr Brlunde.
Attila si dronning i 448, Kreka, er den norrne varianten av Krka. I folkesang
har og Sinfjotle sin yngre bror Siegfried (Sigurg Favnesbane), ftt ei dotter som er kalla
Krka. Ho var oppkalla etter fostmor si, som heitte Kraka. Det ligg nr tru at denne
fostmora er identisk med Siegfried si eldre svigersyster, Attila si dronning Kreka. Det er i
samband med Kraka si fostmor at namnet Aatlugam er nemnt, men er truleg ei
forvansking av Attila.
To generasjonar etter Kreka har vi utanom dottera til Siegfried, Kraka, og
Krkenamnet i Ynglingesagaen, p den Othera som Beowulfkvadet omtalar. Othera sin
far, (Egil) Ogentheow, vart feld av Swerting sin soneson, medan Othera sin bror Onela,
var gift med sonedottera til Sivord (Aspar), som ein fr andre kjelder veit var Attilas eldste
bror. Same Siword sin sonesons son heitte Rolf Krake, eit tilnamn som gr igjen nettop i
dei familiekretsane.
Attilas Kreka, om ho er Sigurddottera Kraka si norske fostmor, synest ha gitt oss
den einaste norrne kjelda der vi finn Attila omtala med noko som liknar det tilnamnet.
Det gjeld eit sagn fr Spangereid om ei norsk Oddlau, kalla Kraka, som vart gift med ein
danekonge kalla Aatlugam. Det er den Kraka som fostra dottera til Sigurd, som var
broren til Attila.
Arveretten til Norge og Old-Danmark tilhyrde tlingane etter Olav
Fracke, gjennom Sigmund Volsing mellom andre. Sigmund vert kalla danekonge i
Volsung Saga. At ei norrn kjelde har kalla ein Sigmund-son for danekonge, er difor heilt
naturleg. Men vi veit at det var strid mellom dei mange arvingane i den tida om kven som
skulle f overta. Sterkast stod truleg den eldre Siword Aspar i den striden. Etter at
Swerting Attila dydde, veit vi at Sivord sin son Jarmerik,
jaga Swertingsnene fr Sachsen, og at Jarmerik og overtok Old-Danmark. Seinare
dukka imidlertid Swertingsonen Helge Norske opp med sine arvekrav, og det vart han og
tta hans som overtok frst Norge, og seinare Norden. Det kjem vi attende til.
At Sachsenkongen Swerting sin son Helge, vert framheva som Norske, viser at
Swerting var rekna tilhyre det norske kongerhuset. Som Attila hadde han og ein son
kalla Helge, etter uavhengige kjelder. Helge Norske sin son Olav Ring, vart konge i OldDanmark. Han var far til Harald Tor, far til Haldan Bir-Gram, far til Asmund som er
kalla ttefar til norske kongar.
Den danekongen som Swerting brende inn, var etter Starkad-sagn, Frode
Fridlevson. Andre sagn seier at han fall, kanskje p grunn av Swerting? Etter det Saxo
seier, skal denne Frode ha gjort krav p vere overkonge for Sachsen. Utan viten om
ttebakgrunn, kan dette kravet virke noko dristig mot sjlvaste Attila. Men faktisk s
representerte Frode seniorlina i tta, og han hadde reint arveteknisk, retten p si side.
Han var nemleg ein tling av Frode Svafrlami, men Swerting eliminerte han alts. Saxo
seier at sonen til Frode, Ingeld, vart gift med dottera til Swerting, og at Swerting sin son
Helge Norske, vart gift med systera til Ingeld.
162

Swerting Attila rdde fr Aral til Rhinen. Han var dessutan konge i Norge. Etter
at Attila sin eldre bror, Bleda, dydde i r 444, kua og sameina Attila alle folk i Germania
og Schythia, og innlemma Thringia, Burgund, Herulriket, Oceanet sine yar og
kongedma i Scandinavia i sitt rike, som det heiter.
Oceanet sine yar var Britania, der faren og farfaren allereide hadde hevd p
makta. Det var i Attila si tid at sachsarane Hengest og Horsa innvaderte England i ret
449, midt i Attila si strste og mektigaste tid. Det innleidde ein ny straum av sachsarar til
England, noko som frde til forviklingar der. D fienden til snene til Swerting,
Germaniakongen Jarmerik, ein nr ttling, freista ta makta i England og. Det frde til
at britane ba sonen til Swerting Attila, Aelle, og kalla Ellach (Helge), om ta over
Britania si trune i ret 447, for stoppe Jarmerik sine sachsarar som p nytt strymde
inn. Etter Finnsburghkvadet, hadde Hengest og Horsa d vorte Jarmerik sine generalar.
Jarmerik er i det kvadet nemnd med eigennamnet Halvdan.
Men kven var s desse sachsarane?
I norrne kjelder vert Saksland ofte nemnt i langt eldre tider, og syns ha vore
nordbuane sitt namn p heile Germania. Ogs Ptolemaios, omlag r 150 e. Kr. nemner
sachsarar, og d som eit folk ved den dittmarske kyst opp mot Nordsjen. Det stemmer
omlag med den seinare bruk av namnet i britiske kjelder. I Britania vert dei nemnde
frste gong i ret 390. D var det Olav Fracke som rdde i Frankland, eller Valland. Han
rdde og over omrda aust for Valland, som vil seie mellom andre og Sachsarane. Han
hadde teke Britania seks r fr.
I norrne kjelder vert Swerting kalla herre over Sachsen, men d tydelegvis meint
som heile Germania. At han hadde hatt sitt hovedsete i Germania, ser ein av reiseruta
som Priscus fr Bysants hadde lagt opp, nr han fortel om si reise til Attila. Sachsen
hadde ellers, periodevis, vore eit nordisk domene heilt sidan Grip den Gramme sine
dagar, som var ikring r 240 f. Kr.
Dr. Hermann Meynert seier i si Sachsen-soge, at saksarane hadde hatt same
religion som dei norrne folka. Etter Rimbelga var det sams ml i Saxland, Danmark.
Sverike og Norge, og i ein del av England. Gunnlaud Ormstune sin Saga, seier om ret
979, at mlet i England, slik som i Norge og Danmark, var det same. Witikind, munk
p 900-talet. skreiv at nokre meiner at sachsane hadde si tt fr danar og nordmenn,
medan andre som eg hyrde som ung, meinar at dei ttar fr grekarar, avdi sachsane
sjlve seier at dei er restane av den makedonske hren, som fylgde Alexander den Store.
Frisane kalla skytane for Sachsmnn, medan Persarane kalla dei for saca. Tacitus
omlag r 100 e. Kr. omtalar cauci som det edlaste og mest talrike folket i Germania,
mellom Frisia og Jylland. Det vil seie omlag det same omrdet som Ptolemaios kallar den
dittmarske kyst. Myta om at dei tta fr restane av den makedonske hren, kan ha
noko for seg. Det gir ein slags felles herkomst med dei norrne folka. Saksane var skytar,
ei gruppe av dei skytiske gotane som er nemnde i samband med Yme Aurgelmir sin son
Earth. Earth var far til Bergelmir, som er kalla ttefar til dei norrne gotarkongane.
Tremenningane til Bergelmir er brrne Othin Weche og Vili, nemnde i Bysants i ret
163

368. Nettop Vili, som var den makedonske kong Philip , var far til Alexander den store.
Dei ttene hyrde til i Norden.
Heilt sidan Odenathus sine dagar hadde hunane hatt stor godhug for
Gamlelandet, Aldland, som er Vesleasia. Truleg kjende dei godt til sitt opphav der. Ura
Linda Chronika var neppe den einaste kjelda om Gamlelandet den gongen. Bysants og
hunane hadde sams interesser i Vesleasia, og mot ein sams fiende, - Persia.
J. B. Bury meiner at det store hunarfelttoget mot Caucasus i ra 434 til 441 vart
leida av Attila. Han var nok med, men han var d ganske ung. Leidaren var mest truleg
den eldre broren Bleda. Alts Blodormen Helge Hundingsbane.
Felttoget austover dei ra gjorde Attila til ein stridsvan krigar. Etter heimkomsten i
r 441, merkar ein Attila si hand i hunaranliggande i Europa. Attila allierar seg no med
vandalane i Carthago. Dei same vandalane som den eldre broren Aspar i Bysants, hadde
venskap og samarbeid med.
Korkje Vest- eller Aust-Romarriket sg med glede p at denne nye stormakta av
vandalar vaks fram, og som hadde etablert seg ikring Carthago. Det omrdet vart kalla
Romerriket sitt kornkammer. Dei to Romerrika gjekk difor saman om gjenvinne
kontrollen over desse Afrika-regionane. D retta Attila eit angrep mot Aust-Romarriket,
mot Moesia. Bysants mtte d i all hast kalle attende hrstyrkane som var sende mot
Carthago. Det vart storkrig.
Attila slo Aust-Romarane tre gonger. I 446 kunne Attila stille krav. Keisar
Theodosius ll. mtte avst land fr Trakia og vestoner, syd for Donau. Dessutan mtte
keisaren betale ein rleg tributt til Attila. Dette var den politiske bakgrunnen d Priscus
reiste til Attila i r 448, og fortel om gotisktalande, latinkyndige og mjddrikkande
hunarhovdingar. Nettop denne bakgrunnen forklarar og at vi finn Aspar i Bysants, - som
den sterke mann. Aspar dukka opp igjen under keisar Marcian, -450 -457. Og det var i
457 at Aspar avgjorde at den nye keisaren skulle vere Leo fr Hunaland.
Marcian hadde og som yngre vore i teneste hj Aspar, i hans vepna styrkar.
Marcian vart utnemnd medan Attila enno levde. Han var d i gang med diktere vilkr
for Bysants. Marcian var fdd i Trakia.
Liksom syrarane kalla dei angripande hunane for ulvar fr nord, omtalar Eldre
Edda og Volsung Saga med kjrleik hunarkongane Sigmund, Helge Hundingsbane og
Sinfjotle som ulvar, og Hunaland som Ulvdalar. Det at dei var bde borear og ulvar,
er bakgrunnen for varulv-mytane. Dei stammar nettop fr Dracula sitt land
Siebenbrgen. Eigentleg s tyder varulv borearulv, alts nordbuulv. Ordet Bor vart p
slavisk ml automatisk til Var, avdi slavisk B vert uttala V. Ein Varangian var ein borear.
I Volsung Saga opptrer Sigmund og Sinfjotle i revis i ulveham. I seinare myter var
varulvar menneskje som av og til vart ulvar, eller omvendt.
Tilnamnet Ardabarius er same namnet som varulv, i omvendt ordstilling, som
ulveborear. Beowulf tyder det sama i varulv-ordstilling, borearulv. Avdi boreane i norrn
og beslekta mlomrde har nytta bjrn som attributteikn, vart norrne folk ofte kalla
164

bjrnar. Men som gonarar vart dei og kalla hundar. Dette skapte ein spk hj tidlegare
tider sine norrne sjakkspelarar, der det spele sjakk (tafl) var ein mykje likt idrett. Ein av
brikkane i norrne sjakkspel hadde bjrne-hovud, men denne brikka kalla dei Hunn,
end bjrn eigentleg heitte bir.
Attila sin farbror Frode Swafrlami, alts Rgila, hadde ein ven som heitte
Gaudentius, og var sagt vera fr Scythia. Gaudentius budde i Nedre Moesia, og han var
gift med ei kvinne fr Italia. Sonen deira var den vidt kjende Atius, herfraren som til
slutt demde opp for Attila i Gallia. Han vart som ung fostra hj Alaric Balt.
I Vest-Romarriket var det Atius som fekk den militre makta p vegne av
Placidia, fr 433 til 454. Atius opererte med hunarhrar, og var ein personleg ven av
Attila. Det forklarar litt om den noko rare krigen som vart frd mellom dei i Gallia, utan
at det kom til noko avgjerande oppgjer.
Denne krigen gjekk for seg i ret 451.
Volsung Saga fortel mykje, men av lite verd om Sinfjotle si rolle som hrfrar for
hunane. Etter at han ei tid hadde vore p hrferd saman med broren Helge
Hundingsbane, heiter det at Sinfjotle drog ut leine. Sinfjotle herjar no Vide ikring og
held mange slag, og fr alltid siger, og han vert beundra og vide kjend. Men kvar han
hadde vore, og kven han hadde vunne over, seier ikkje sagaen noko om.
Sinfjotle sin dd, vert i Volsung Saga tilsynelatande blanda med ei seinare glymd
legende om hrferda hans til Ddsriket, som er Vesleasia. Det er eit legendestoff som er
utnytta fleire gonger sidan oldtid. Kongar som reiste dit dydde, men var i live nr dei
drog derifr igjen. Same poeng er og nytta i norrne legender i Vallhall-samanheng. Dei
som kom til Vallhall dydde, men dei vart sitjande der og drikke mjd. Wallhallagara var
ein del av Aldland og Almannaland.
Attila sin uventa daude, kom i samanheng med eit lgilde, som vart halde d han
skulle ekte ei kvinne som heitte Hildico, eller Hild. Same natta, etter bryllaupet, dydde
Attila av blodstyrting. Det var i ret 453.

Hunarkongen Siegfried Favnesbane

Sidan Sigmund Volsing sin yngste son Sigurd Favnesbane hyrde heime i eit
milj med framande ml, og hadde ei mor fr Svavaland, som etter Sigmund sin dd gav
han namn, kan vi rekne med at det rette namnet hans var Siegfried, som han og vert kalla
i dette ml-miljet. Det er og eit norrnt namn, sidan Harald Hrfagre kalla eine sonen
165

sin Sigfred. Dessutan hadde Siegfried Favnesbane ein bror kalla Sivord, som er det norske
namnet Sigurd. I dei norrne kjelde-avskriftene har dei hatt ein tendens til kalle alle
som heitte Siegfried, Sivald og liknande for Sigurd. Det er eit namn som aldri er skreve
Sigurd i andre land.
Siegfried er helten i Nibelungenlied.
Sogeteknisk er Siegfried eit funn. Dette avdi det finns s mange kjelder om han
som sagn og kvad, og med eit stort persongalleri. Desse personane finn vi att i kjend soge
med rstal. Det gjeld til dmes Theodoric Amal, Jarmerik og Gjukungane i Burgund.
Theodoric Amal oppheldt seg som ung i exil hj dronning Brynhilde sin bror,
hunarkongen Atle. Der mtte enkja etter Siegfried, Gudrun Gjukedotter han. Gudrun si
dotter Svanhild, vart som veldig ung gift med den eldre Jarmerik.
Med bakgrunn i at den bekreftbare Volsungsagaen gir Siegfried si tteline
bakover til Odin (Aude), med samanhengande hunarsoge som kronologisk dekkjer
Europa si hunartid. Verkar det noko rart at utgivaren skriv i forordet: Det er og uklrt
kva som ligg bak nr Sigurd vert kalla hunarkonge, og at forfedrane hans skal ha rdd
over Hunaland. Det er synd at ein ikkje har latt andre land sine sogegranskarar f ei
omsetjing av Volsungsagaen.
Siegfried vart, som tidlegare fortalt, fdd same ret som faren, Sigmund Volsing,
vart felt av kong Lynge Hundingson. Mora, Hiordis Eylimedotter, flydde d til OldDanmark. Der vart Siegfried fdd. Det forklarar at etter sagn skulle han ha ei dotter kalla
Kraka i Norge. Det forklarar og at han tidlegare skulle ha mtt Brynhild, fr han mtte
ho p nytt i Worms. Brynhild kom nemleg fr Island, som etter Saxo, den gong var i
Vika.
Det vert sagt at kong Lynge overtok kong Eylime sitt rike, Svavaland, og at han
delte Sigmund Volsing sitt rike mellom mennene sine. Det er truleg rett, men den delinga
kan ikkje ha vara lenge. Sidan Sigmundsnene Helge Hundingsbane (Bleda) og Sinfjotle
(Attila) etter nokre f kampar vart herskarar i heile Hunarveldet p nytt. Dei slo
Hundingsnene og utvida Sigmund sitt rike under sams leiding.
Men vi veit at riket til dels gjekk i opplysing etter at Attila dydde. Bleda var dd
tidlegare. Edward Gibbon, bind ll. side 306, som mellom andre er bygd p kjelder som
Jordanes, fortel at etter at Attila var dd, fylgde ein krig. Men han fortel noko uklart kven
som stod mot kven. Men det str fast at kort tid etter er det Attila sin nev, Jarmerik, som
rr i Tyskland, medan broren, Ardabarius ll. er den sterke mann i Bysants. I Scytia er det
derimot Attila sin eldste son Dengisich, som rr. Dei yngre brrne hans, var p den tida
for unge til gjera seg gjeldande i arvestriden. Den omtala krigen, syns alts ha vore
ein rein arvestrid innan kongetta.
Jordanes fortel om denne striden i noko som liknar skjnnlitterre former, der alle
str imot alle. Han omtalar partane som gepidane sine lansar, gotane sine sverd, hunane
sine pilar, svaverane sine fotfolk, herulane sine lette vpen og alanarane sine tunge
vpen. Enden p striden vart i alle fall at gepidane sin konge, Ardarik, vann, vert det

166

fortalt. Av seinare samanhengar gr det fram at Ardarik m ha vore sonen til Sivord
Aspar, Ardabarius.
Sonen til Attila, Dengisich, eller Denzic, rdde i 15 r fr 453 til 468, over hunane
ved Donau, fortel Gibbon. J. B. Bury fortel at Dengisich var konge over Scytia framtil r
468, d han vart fylgd av broren Irnac. Men Gibbon fortel og at i Dacia, fr Karpatane
til Svartehavet, rdde Ardarik. Han var alts gepidane sin konge, og gepidane hyrde
heime i Vendland. Nettop denne kombinasjonen, at han rdde over Vendland og omrda
ved Svartehavet, viser at Ardaric m ha vore Ardabarius. Han er nemnd i Bysants fram
til r 471, d han vart myrda. Ardabarius vart vste militre leidar i Aust-Romarriket
allereide i ret 451.
Det vi veit som fylgde etter 468 og 471 i Bysants si soge, gjer det ikkje klart at
Attilasnene og Sivord Aspar sine sner har sttt mot kvarandre i arvestriden etter Attila.
Mykje tyder p at dei har sttt saman, og vunne, og delt riket. Motstandarane kan ha
vore dei 8 snene til Helge Hundingsbane, og Hundingsnene. D Dengisich i 468 gjorde
tak p Bysants med hunane sine, s var det for hjelpe Sivord Aspar og Ardabarius ll.
Seinare veit vi at det var Ardabarius sin bror, Jarmerik, som hadde makta i Vendland og
Germania.
Kong Lynge overtok alts Svavaland, som lg vest for gepidane sitt land. Kvar
Lynge Hundingson eigentleg hyrde heime, er ikkje heilt klart. Det kan sj ut som om
han hadde ei tilknyting til vandalane i Spania. Han vert nemnd i samband med Spania og
Frakland i Normagest. Det er ei kjelde der Sigurd Favnesbane er kalla Yngva-konr,
som vaks opp hj Hjalprek. Fraklaand synest vere andre kjelder sitt Frankland.
Svavaland var vest for Vendland.
Nornagest fortel om Hundingsnene Lyngvi, Alf, Heming, Eiulf, Herrdog
Hjorvard. Dei tre siste vart felde av Helge Hundingsbane. Kong Lynge vert fortalt tru
at alle Volsingane var dde. Dette i tydinga Sigmund Volsing sine sner. Det gir ei
tidfesting til etter 471, d eldste sonen Sivord Aspar dydde. Han m og ha vore uvitande
om at nokre av Sinfjotle sine sner enno levde, sjlv om Sivord Aspar sin son Jarmerik,
hadde felt nokre av dei. Heller ikkje kan han ha visst at Hiordis hadde fdt ein son i OldDanmark etter at Sigmund var dd.
Kong Hjalprek, med ein son som heitte Alf, eller Half, var konge i ein del av OldDanmark. Der vart Siegfried fostra, og det var truleg der han mtte Brynhild frste gong.
Det vert fortalt at han hadde mtt ho fr han mtte ho som Worms-dronning. Ho kom
fr dtida sitt Island, som Saxo fortel var i Vika. Hjalprek var truleg ein av danekongen
Olav Fracke sine ti sner, og alts Siegfried sin farbror. Hj Hjalprek var og den Regin
Hreidmarson som lrde Siegfried skriving og framande ml.
Siegfried hadde eit sverd som vart kalla Gram og ein hest som heitte Grane. I
Niebelungensagn er sverdet kalla Balmung. Bal i Balmung var ein Dacia-variant av
Gram, den slaviske Torarin-varianten. D han kom til modnare alder, let Kongane
han f skip og hr, for angripe Hundingsnene i rika deira. Dit drog han sjveien.
Siegfried sin utgangsbase, synest ha vore Vika, for der hyrde Hjalprek heime. I
167

Nibelungensagn vert det sagt at han vart konge i Nederlandene, Norge og

Nibelungenland. Siegfried drog mot kong Lynge, som mtte samle hr. Det kom til slag,
og bde Lynge og broren Hjorvard fall. Hjorvard var alts ikkje felt av Helge
Hundingsbane, slik det vart sagt i sagn om Helge. Helge Hundingsbane var ein eldre bror
av Siegfried.
Kong Lynge kan vere den kong Schilbung i Nibelungenland, som Siegfried feller
for f tak i Nibelungenskatten. Schilbung var son til Nibelung, og bror til ein annan
Nibelung.
Etter sigeren dreg Siegfried heim att til kong Regin Hreidmarson. Men i
Reginsml str det at han drog heim til kong Hjalprek. Regin hadde to brr, Otr og
Fafnir, eller Favne. Otr var tidlegare drepen, og far Hreidmar hadde ftt bot for
sonetapet. Regin fortalde no at Fafnir hadde tekje heile farsarven, utan at Regin hadde
ftt noko. Med det som grunn eggja no Regin sin tidlegare fostringselev til felle Fafnir.
Fafnir vert omtala som eiterormen og lyngormen p Gnitahei. Truleg er det setestadnamnet hans. Etter at Siegfried hadde felt kong Lynge, minnte Regin han om Fafnir, som
han framleis ynskte felt.
I Volsungsagaen forekjem det sumt som liknar p barnesnakk, og etter noko slikt,
fr vi vite at Siegfried har felt Fafnir Heidrekson. Vi fr og vite at Fafnir som er kalla
Orm, tala fugleml. Det vil seia at han snakka Polsk. Fafnir synest difor ha hyrt
heime i det nordlege Polen, alts i Vendland. Det at han vart kalla Orm viser det same.
Det er spel p Lin, i Venno Lin (Vendland), avdi linn ellers tydde orm. P norrne tunger
tydde det dessutan spyd og lindetre. Vendlandskongane nytta og i seinare tider linnorm
som hjelmteikn.
Etter eit ukjent tidsrom seinare, fylgjer det forviklingar for Siegfried i Worms. Han
har d felt lraren sin, Regin, og er gift med Gudrun Gjukedotter fr Niflungtta,
kongehuset i Burgund. Den er det ttetal for i Flateyarbok. Gunnar som var gift med
Brynhild og systera hans Gudrun, var born etter Gjuke, son til Eynef, son til Heimar, son
til Neve, son til Neve l, son til Halvdan Gamle. Han er kalla Neve (Nivlung) i romerske
kjelder for ra 250 og 251. Kvad i Eldre Edda, Gripe sin spdom, Gudrunkvida,
Oddrungrta og Attlekvida, kallar Gudrun si mor Grimhild og gotarkone.
Flateyarbok har og ttetal for Brynhild si tt. Ho var dotter til Budlungen Sorle
og syster til hunarkongen Atle. Sorle var son til Budle, son til Lfe, son til Vifil, son til
Attil, son til Budle sjkonge i Sachsen, som var son til Halvdan Gamle. I tyske
Nibelungen-kjelder er Gjuke kalla Gibech og Gibica, og Atle er kalla Etzel. I Didrik av
Bern sin Saga er Atle kalla Attila. Gunnar er kalla Gnther Burgundkonge med sete i
Worms, og gift med Brnhilde
Siegfried hadde faren sin setestad like nordanfor Worms, i Xabthen, nr
Salierfrankane sine domener ved Rhinen. Men og nr Aachen og Herestal. P eit
statsbesk i Worms, bryter Siegfried skikk og bruk ved forfre kong Gunnar si dronning,
Brynhild. Etter det utviklar det seg eit drama, som seinare er skildra i fleire dikt med

168

mange variantar. Kong Gunnar sin fettar Hogni, eller Hagen, myrdar d Siegfried.
Hogni er son til Aldrian, ein bror til Dancwart, som er far til Kriemhild.
Brynhild tek sitt eige liv etter dette. Gudrun vert gift p nytt med hunarkongen
Atle. Gudrun hadde dottera Svanhild med Siegfried. Ho er kalla Syvavilde og Sonilda,
hj Saxo og Jordanes. Svanhild vert som heilt ung, gift med den d eldre Jarmerik. son til
Sivord Aspar. Det skapar eit nytt drama som og er bevart i fleire kjelder. Gudrun vert
seinare gift med ein konge i Grekenland.
Som ung m nokon ha gitt Siegfried militr std av stort omfang. Det heiter seg
som nemnt, at kongane ga han skip og hr, utan at det vert fortalt kven desse kongane
var. Reginsml i Eldre Edda, seier at det var Hjalprek som ga han hr for hemne
Sigmunds dd p Lynge Hundingson. Etter sigeren over Lynge drog Siegfried heim att til
Hjalprek. Volsungsagaen seier at Hjalprek var konge i Danmark. Ettersom Hjalprek var
konge der fr Siegfried vart fdd, og ettersom sonen til Hjalprek, Half, var konge der etter
at Siegfried var dd, m denne kongetta ha rdd der ei tid over sitt Danmark. Ein ser
straks at dette kolliderar med dei kongeopplysningane som Saxo legg fram for tida d
Swerting levde og utetter. Det vil seie i Siegfried si tid.
Tydinga p det finn vi i Beowulf. Danmark har p den tida vore delt, noko som
og syner seg hj Saxo for tida tre generasjonar seinare, nemleg i Halvdan Bir-Gram si
tid. I Saxo si Danehistorie kan ein fylgje ei danekongeline fr Frode Svafrlami , Sigmund
sin eldre bror, om Frode sin son Fridleiv, og denne sin son Frode den Gavmilde, fylgd av
sonen Ingeld Vendemod som var gift med dottera til Swerting. Ingeld vart fylgd av
Swerting sin son med systera til Ingeld, nemleg Helge Norske. Det siste m ha skjedd i
Siegfried si siste tid, kanskje litt seinare. I dette biletet er der ingen plass for Hjalprek.
Men, etter Beowulf fr vi vite at p Helge Norske si tid var Halvdansonen
Hrothgard regent for den d mindrerige brorsonen, danekongen Hrothwulf (Rolf
Krake), sonen til Helge Gode. Av same kjelde, og i dei samanhengane, gr det fram at det
Danmark det d er tale om, hadde kongesete i Vestfold p andre sida av ein fjord, i
forhold til Geatland.
Andre kjelder viser at Eygotaland. som var landet aust for Oslofjorden, var det
landet som vart kalla Danmark, og som etter Yngre Edda frst heitte Gotland. Det siste
stemmer med at Beowulf-kjelda kallar Swertingsonen Hrethel sitt rike for Geatland,
omlag ein times sigling fr Hrotgard sitt Danmark. Etterdi Saxo seier at Swertingsonen
Helge Norske tok over Ingeld sitt danerike, m Helge vere Swertingsonen Hrethel.
Hrethel er berre eit setestadnamn fr Valland sitt Achen-distrikt lengst aust i Sachsen.
Helge Norske kom fr Sachsen. Hrethel ligg ikkje langt fr Xanthen, der farbroren
Siegfried budde. Nr Helge sitt rike er kalla Geatland, i staden for Danmark som det
seinare vart kalla, s m det vere for skilje det fr Hrotgard sin del av Danmark.
Den vestlege delen av Old-Danmark m alts ha vore det Danmark som Hjalprek
rdde for.
Det vert bekrefta av at Siegfried si dotter Krka, etter eit norsk sagn vart fostra i
Spangereid. Vidare stemmer d Beowulfkvadet med Saxo. S seint som p Sigurd Orm si
169

tid, omlag r 873, d han er nemnd som dansk konge, vart det i Flateyarbok sagt at han
var konge i Eygotaland. I Siegfried si tid synest det som om det var det vestlege OldDanmark som var av strst verdi, slik det gr fram bde av Beowulfkvadet og av
Volsungsagaen. Der vert det sagt at Gudrun Gjukedotter etter at Siegfried dydde, var
fire r hj kong Half Hjalprekson, og at ho der i halla til Half traff langobardar, sachsarar
og frankarar.
Hrothgard og Helge Gode sin far Halvdan regin, og som germaniakonge kalla
Jarmerik, var overkonge i ra 471 til 487. Hans bravadar p kontinentet er fortalt litt om
fr. Han hadde setestad i Vendland, truleg p Rgen. Ogs faren hans Sivord Aspar, dd
i r 471, var overkonge i Old Danmark, men med sete p kontinentet. Han var Siegfried
sin mykje eldre bror. Sivord sin lenskonge i hans Old-Danmark, var broren Buthle.
Buthle syns difor mtte vere Hjalprek. Hjalprek syns d mtte vere eit tilnamn, hjelperek, der rek tyder konge, alts vicekonge eller lenskonge som Buthle verkeleg var. Men
det er det austlege Old-Danmark Saxo har kjelder for. Og der sat alts Fridlev Hvate sin
son, og Frode Swafrlami sine ttlingar.
Vi manglar rstal for Siegfried sine handlingar, men han synest ha vore fdd
ikring r 435/440, og vi skjnar at han ikkje rakk verta serleg gamal.Truleg vart han
drepen ikring r 470. Den langt eldre broren Sivord Aspar, som d i lang tid hadde halde
til i Bysants, og som vart myrda der i r 471, hadde hatt sin styrke i Vendland. Der synest
han ha hatt ein lenskonge kalla Ismar, om ikkje denne Ismar var ein som hadde teke
makta i Sivord sitt lange frver. Saxo si framstilling er her og litt sjlvmotseiande.
Denne Ismar fostra, eller heldt som gissel slik Saxo seier, Sivord sin son Jarmerik.
Men samtidig fortel Saxo at Jarmerik hadde ein rerik plass ved hoffet til Ismar. Han
fortel og at Jarmerik, d Ismar dydde, vart boden Vendland si kongekrune. Jarmerik er
nemnd for siste gong i Bysants sine kjelder, i ret 484, d han kom attende med ein
rgarhr. Han var danekonge i 16 r, truleg rekna fr faren dydde i ret 471.
I samband med Siegfried-komplekset har Jarmerik ein breid plass i
Volsungsagaen. Og han vert omtala i samanheng med Siegfried si dotter Svanhild, av
Jordanes. Jarmerik vart truleg feld i ret 487, av dei yngre halvbrrne til Svanhild
Siegfriedsdotter. Det vil seie Jonakar-snene som Gudrun, mor til Svanhild, fekk i eit
seinare ekteskap med ein grekarkonge. Desse hadde Jarmerik mtt tidlegare, noko som
hver inn i Hellespont-soga hans.

Hunartida ebbar ut
Den siste av dei store hunarkongane vart Jarmerik, son til Sivord Aspar. Han
rdde som konge i Norge, truleg fr r 471 til 487 d faren vart myrda i Bysants,
170

Nasjonalsnevre sogegranskarar har ikkje hjelpt mykje med utforske Europa si

soge i det veldig interessante 1. rtusen. Noko av det raraste er at dei opererar med berre
ein Ermanrek, nemleg Ermanarich Amal som vart felt i r 370. Nr dei ellers styter p
tilnamnet Ermanaric, Jarmerik og liknande, seier dei at det var han, medan det eigentleg
berre var eit tilnamn for Germania-kongar. Alle personar som er nemnde i samanheng
med namnet Ermanrek, vert d rykte bort fr si eigentlege samtid.
Ikring r 175 e. Kr., nokolunde, levde ein Ermenrekr, i Huldar Saga sagt vere
konge i Armenia. Det var han neppe etter persongalleri dme, heller konge av
Germania. Han hadde ein son som heitte Ulf Hreda. Systersonen hans hadde ein tvist med
Halvdan Gamle sin fostbror, Hildibrand Hjorvardson fr Vika. I ret 350 vert s kong
Ermanarich Amal nemnd for frste gong. Og han synest som nemnt fr, vere ein bror
av Sivald Rere fr Vada (Vidi). Etter Brvallaslaget i r 372, synest Ring Ingeldson sin
bror, Uppsalakongen Jormundfroda ha kalla seg Germania-konge. Det er etter at
Germania sin overkonge Harald Hildetann l var felt av Ring Ingeldson og Oluf Fracke.
I ret 420 vert svaverkongen Hermanric nemnd. Han tok svavar, eller suebi, til
Spania, der vandalkongen Genseric slo han i r 429. I 470/480-ra, rdde Jarmerik
Siwordson i Germania med mykje meir. Ikring r 530 vert det nemnt ein kong
Hermanfried i Thringen.
Jarmerik var og overkonge for Old-Danmark. Det er lettare greide ut
hunarkongane, enn dei mange, tildels rivaliserande smkongane i Old-Danmark i tida fr
Harald Hildetann til Jarmerik. P grunn av sagnblanding, stemmer ingen av dei
tydelegvis konstruerte kjeldene overeins. Hovedkjeldene er Ynhlinge Saga, Saxo,
Skjoldung Saga, Beowulf og spreidde opplysningar i andre sagaer. Bde Skjoldung Saga
og Saxo har forveksla Frodar og Fridlevar som det er mange av. Ved setje alle kjeldene
sine genealogiar opp tabellarisk, ser ein lett feila, men det er mindre lett finne dei rette
svara. Korkje Jarmerik si fedreline, eller den ttelina som gr fr Swerting og opp til dei
seinare tider sine norske kongar, av same tt som Jarmerik si fedreline, og heller ikkje
Rolf Krake si tt, er noko problem. Men det vert d til overs nokre rivaliserande
tteliner, som det er vanskelegare identifisere og plassere.
tlingane fr Frode Svafrlami hyrer til i denne tida, og vi har delvis
oversikt over dei. Meir usikkert er det for tlingane til den ruvande sagnkongen Helge
Hundingsbane, med tte sner som hadde arverett til Norge. Det same kan ein seie om
faren hans sine ti sner, som vi ikkje veit noko om.
Rolf Krake si fedreline stemmer overeins i Rolf Krake sin Saga, Saxo, Skjoldung
Saga og i Beowulf. Men i ledda fr Rolf Krake sin farfar, har kjeldene litt forskjellige
namn. Det vil seie tilnamn fr andre milj og oversetjingar av desse. Alle kjelder gir
farfar Halvdan, men Rolf Krake sin Saga gir tilnamnet Regin.
Saxo gir opp Frode som far til Halvdan. Skjoldung Saga seier Frode Frge, og du
Chaillu si engelske kjelde seier Frode the Valliant. Beowulf-kjelda seier litt uventa

171

Beowulf, son til Scyld Scefing. Scyld Scefing var ein tling av ecgWela. Og fr andre
kjelder veit vi at han er faren Wela, som Chronica Hungarorum kallar han. Wela er
Volsungsagaen sin Volse, som er andre kjelder sin Volsung, med det verkelege namnet
Oluf, eller Olav, han som Saxo kallar Olav Fracke.
At Scyld Scefing er Sigmund Volsing, ser ein av at Beowulf sin son Halvdan er
identisk med Jarmerik. Etter det m Beowulf vere Sivord, kalla Skjoldung i Bysants, slik
som faren er det i Beowulf-kjelda i forma Scyld. Men Sivord er og kalla Frode. Det er
ikkje eit namn, men eit tilnamn, den kloke eller kunnskapsrike.
Jarmerik er klanseldste i seniorlina. Som Healfdene i Beowulf-kjelda er han kalla
herskar over Skjoldungar. Bde i kjelder som kallar han Halvdan, og i dei som kallar
han Jarmerik, herska han over Old-Danmark, Sverike, Vendland og mykje meir.
Sigmundsonen Sivord hadde snene Halvdan Regin. Roe og Skate, og etter
Skjoldung Saga hadde han end ein son kalla Ingjald. Men Saxo let Frode, alias Sivord,
vere son til ein Hading Gramson, som Saxo gjer til son til Gram Haarde Skjoldson, som
levde fleire hundrer tidlegare. Dette fordi Saxo har forveksla Hadingane. Det viser at
Sigmund m ha vore kalla Hading ein eller annan stad. Det er rimeleg, sidan han var
lenge i Hadingjaland, ved Hellesponten, eit land som ga fleire tilnamnet Hading.
Skjoldung Saga lar Frode vere son til ein av Fridlevane. Det gr fram av
Ynglingesagaen at det skuldast ei forveksling av Frodar, avdi Skjoldung Saga lar Frode
vere gift med ei Jorunddotter, noko Ynglingesagaen bekreftar. Men det gjeld den
tidlegare Frode Svafrlami Fridlevson. At Skjoldung Saga til tider har bygd p gjetting,
vert vist av at far Fridlev vert gjort til soneson til Dan Mikillati, som levde lenge fr.
I r 449 m Hengest ha vore general for Swerting Attila. Etter at Attila dydde i
r 453, m Hengest ha vorte general for den nye Germania-kongen Jarmerik. Det var han
nemleg etter Finnsnurgh-kvadet, som seier Healfdene, som var Jarmerik sitt verkelege
namn. Saxo fortel ein god del om Jarmerik, om rolla hans i Vendland, og om krigane
hans p kontinentet heilt ned til Hellesponten. Han fortel og om bortjaginga hans av
Swertingsnene fr Sachsen, og om giftarmlet hans med Gudrun si dotter Svanhild, og
dramaet omkring det. Om dette fortel og Jordanes ein del, ein generasjon seinare. Og
Bysantskjelder nemner Ermanaric (Jarmerik) fleire gonger, seinast i r 484 d han kom
keisar Zeno til hjelp med tropper fr Rgen i ein krig mot Illus.
Jarmerik var av gudett, og ein bjrn, seier Saxo. Det siste er vanleg ordspel p
borear (nordbu). Old-Danmark var stort sett styrt av andre i faren hans si tid, mellom
andre av Jarmerik sin farbror Buthle. D var Jarmerik i Vendland, men kom seinare
attende og overtok styringa. Saxo seier at Jarmerik tok Sverike. Skjoldung Saga som
nyttar eigennamnet hans Halvdan, seier at han tok Skne. Rolf Krake sin Saga kallar han
Regin, det vil seie overkonge.
P noko svakt grunnlag fortel Saxo at Jarmerik som ung vart halden som fange av
Vendland sin konge Ismar. Samstundes gr det fram at Fangen var einslags

172

hoffmarskalk for Ismar. Han var og rdgjevar for kongen, og heldt oppsyn med hoffolka
hans. Kong Ismar skulle halde gravl for ein bror. D heiter det at Jarmerik plyndra
skattkammeret hans medan alle var drukne, og at venen Gunde, drap dronninga. Dei
sette s eild p huset der gravlet vart halde, og drog sin vei. Men vendane bad han kome
attende, s skulle han verte regent og herre i landet. Som ein ser, er kanskje Saxo si
framstilling ikkje heilt overbevisande.
D no Jarmerik kom attende fr Vendland, tvang de danske farbroren hans
Buthle, til overlate regjeringa til Jarmerik. Alliert med ein svensk fraksjon angreip og
slo Jarmerik den svenske kongen, som var ein mystisk Gther, som vi ikkje fr namn p.
Jarmerik la d under seg Sverike. Men etter Skjoldung Saga synest kong Gther ha vore
ein smkonge i Skne. Svenskekongen p Jarmerik si tid, var son til Aun, Egil
Ongentheow. Det kan seiast med visse, avdi Jarmerik si dotter Ursula, var gift med sonen
til Ongentheow, som var Onela. Ongentheow m no ha vorte ein eldrwe mann, avdi han
vart felt av sonesonen til Swerting, gtekongen Hygelac Hrethelson, etter Beowulfkvadet.
Men det vert peikt sterkt p i fleire kjelder, mellom andre i Ynglinge Sagaen, at
faren til Ongentheow, sveakongen Aun, og kalla Auchun, som var son til Jormundfroda,
vart veldig gammal. Aun vart burtdreven fr riket sitt to gongar, mellom andre av
Halvdan Frodeson, og etter Skjoldung Saga, var Jarmerik nettop denne Halvdan
Frodeson. Dersom Ynglinge Saga sin genealogi er rett p dette punktet, hadde Halvdan
ein bror kalla Fridlev. Denne Fridlev er tillagt ein son, Olav, eller le Frkne. Men etter
Skjoldung Saga hadde han og ein bror kalla Ingjald. Dette var i dei tider ikkje noko
namn, men ein variant av tilnamnet Yngve, noko som vert vist i forteljinga om Ring
Ingeldson. Faren hans, Ingeld, er i andre kjelder kalla Yngve. Det er alts ingen ting i
veien for at Ingjald eigentleg heitte Fridlev.
Etter ha teke Sverike, vert det fortalt at Jarmerik p nytt vender seg mot
Vendland, som han og tek. Han tok dei vendiske hovdingane til fange, og hengde dei,
medan ein levande ulv var hj kvar einskild av dei hengde.
Etter at Jarmerik hadde lagt under seg Vendland, og sikra landet med sine eigne
folk, drog han mot Sembrane, Kurane og dei fleste austlege nasjonane, og slo dei og
overvann dei alle. Men i frveret hans i fjerne land, gjorde vendane opprr. D kom
Jarmerik attende og knuste den vendiske flten. Han var grusom mot fangane som han
tok. Jarmerik hadde samla seg stor rikdom ved det byttet han hadde skaffa seg hj dei
mange nasjonane han hadde lagt under seg, seier Saxo.
No drog han p hrferd igjen, sjveien. I sjen mtte han fire brr, som etter
Saxo var fr landa ved Hellesponten. Samanhengen her, synest vere at p denne tida har
han opphalde seg i Bysants som Ermanaric. Men attende til Saxo, etter ha halde slag
med desse brrne, kravde han lovnad av dei om at dei skulle betale tributt til han, og
dessutan la han f sstera deira til gifte.

173

Seinare gjorde vendane opprr igjen. Men Jarmerik slo oppstanden ned denne
gongen og, og han straffa dei denne gongen og med brutale overgrep. Jarmerik sine
systersner i Tyskland, greip no til vpen mot Jarmerik. I den samanheng vert det fortalt
at han hadde erobra Germania tidlegare, noko som hadde gitt han tilnamnet Jarmerik.
Systersnene hevda at Tyskland tilhyrde dei like mykje som han, ettere deira
herkomst. Jarmerik nytraliserte systersnene sine, og han befesta Tyskland end meir.
No kom dei fire brrne fr Grekenland til Jarmerik med systera si, og Jarmerik
heldt stort bryllaup med henne. Etter det gjorde han eit nytt tokt i Tyskland, og han
hengde systersnene.
Jarmerik let no ein son, Broder, kalla Randver i andre kjelder, verta dmd til
henging for ha hatt omgang med Jarmerik si nye dronning Svanhild. Den unge Svanhild
let han verte trampa ihel av hestar, men sonen gav han nde.
Drapet p Svanhild fekk brrne hennar fr Hellesponten, til g til krig mot
Jarmerik. Han vart omringa i eit befesta slott. Hellespont-brrne sin hr, vert kalla
grekarar, og dei hadde ei trollkvinne kalla Guthrune med seg. Dei tok slottet, og
Jarmerik vart lemlesta p det grovaste, han fekk hogd av bde hender og fter fr han
dydde, fortel Saxo. Etter Jarmerik fylgde Broder i to r.
Forteljinga om Jarmerik sitt ekteskap med Svanhild, drapet p henne, og brrne
hennar sin hemn, vert fortalt i andre kjelder og. Mellom andre i Eldre Edda og i Volsung
Saga der han vert kalla Jormundrekr, Svanhild vert kalla Syvavilde og Broder er
Randver. Trollkvinna Guthrune er Svanhild si mor, Gudrun Gjukedotter. Ei forskjel i
detaljane, er at Randve dydde i galgen. Same forteljinga er og omhandla av gotarsogegranskaren Jordanes. Han kallar Svanhild for Sonilda, som vart reva ihel av hestar og
hemna av brrne sine. I dei andre kjeldene fr vi og eit bilete av Jarmerik som herskar i
eit kjemperike.
Ein merkar seg opplysninga om at systersnene hans, meinte ha like sterke krav
p Germania som han. Det indikerar at dei var snene til farbroren Attila, ikkje minst
avdi det vert sagt klart i kjelder der Attila er kalla Swerting, at Swerting var herskar over
Sachsen. Det vil og forklare at dei av Swertingsnene som overlevde Jarmerik sine
avrettingar i Tyskland, dei levde i Bretagne. I s fall, var ei av konene til Attila syster til
Jarmerik, eller kanskje ei halvsyster. Ei bekrefting p at det var slik, finn vi i Skjoldung
Saga, der det vert fortalt at Halvdan, alias Jarmerik, felte fleire Swertingsner.
Jarmerik hadde fleire sner enn den Broder, eventuelt Randver som fall i unde.
Det var Hjorgar, Hrothgar og Helge Gode, som truleg var mindrerige d Jarmerik vart
felt. Seinare finn vi dei att som danekongar i Vestfold. Men i eit interregnum var det ein
tling av Frode Svafrlami som tok makta og vart danekonge. Det var sonesons sonen
Ingeld Frodeson, soneson til Fridlev Frodeson, som sonen til Erik Mlspake, Halvdan,
henta i Russland. Ingeld Frodeson hadde tre sner, Frode, Fridlev og Ingeld, men dei fall
alle tre fr faren, noko som mellom anna frde Jarmeriksnene inn i bildet igjen. Det er
ting vi kan leide ut av ymse kjelder. Saxo fortel nemleg ikkje kva som skjedde etter

174

Jarmerik. D gjer Saxo eit av sine mange historiske krumspring, og fortel om kongar som
levde i heilt andre tider.
Fr vi forlet Norden si store og glymde rolle i Britania, Germania, Hunaland,
Vesleasia, Afrika, Romerriket, Scytia, Valland og Vendland, og gr over i norske sfrer
som interesserar oss meir, skal vi nemne nokre sagastubbar som djupar ut Norden si rolle
litt. Til slutt skal vi resymere litt fr Tyrfingr Saga, som gir oss punktum for hunartida
like fr avarane kjem austfr og innvaderar Hunaland i ret 568. Det som seinare vart
Ungarn, eller betre Hungaria.
Sorlesagaen og sagnet om Hjadningekampen, supplert med Yngre Edda og Saxo,
gir glimt av ein av dei norrne hovdingane som var alliert med Rgila, alias Frode
Svafrlami. Han Heitte Hiden eller Hedin. Faren hans var Hjarrande, ein konge i
Telemark. Han kan tidfestast til Olav Fracke si tid. Om dette Telemark denne gongen er
oppfatte som Telemark i Norge, eller i Italia, skal vere usagt. Men sonen til kong
Hjarrande, Hiden, vert sagt ha hatt tjuge underkongar, og rike i Serkland, som ellers gr
for vere Afrika. Det gir ein utvilsom kosmopolitisk samanheng.
Hiden var frst gift med Gondul, men rva s Hild som var dotter til kong Hogne
Halvdanson i Jylland. Dette frde til ein legendarisk strid mellom kong Hogne og kong
Hiden p Hedinsy ved Rgen. Det er den striden som er kalla Hjadningekampen, avdi
be partar var Hjadningar, etter Yngre Edda.
Den fredegode, og difor og kalla Fredfrode ll, Frode Svafrlami, alias Rgila,
freista mekle mellom partane, avdi Hiden var ein ven som hadde sttt saman med Frode
i fleire hunarstridar. Dottera til Hiden vart gift med sonen til Erik Mlspake, Halvdan. Og
mora til Halvdan var dottera til Fridlev Hvate, Gunvar, som var systera til Frode
Svafrlami.
Hjadningestriden synest difor ha gtt for seg i tida ikring r 420 eller 430, nettop
i dei tidene d vandalane skapte seg eit rike omkring Carthago. Det er truleg forklaringa
p Hiden si tilknyting til Afrika. Andre norrne kjelder fortel om litt seinare hunartid,
med norrnt persongalleri. Det er Sigurdar Saga Fots og Asmundar Hunakonge og
sagnet om Asmund Kappabani. Desse to sagaene vert tidfesta gjennom Hildibrandslied
om Asmund Kappabani sin halvbror, Hildibrand Hunakappi. Han vert nemnd i
Hildibrandslied i samanheng med Odovachar, som i 476 tok Italia, for s i r 493 verte
felt av Theodoric Amal. Odovachar var herularkonge, son til hunaren Edicon, som er
nemnd i 448 i Attila si teneste. Odovachar hadde snene Oklan og Thela som er nemnde i
ra 490 og 493.
Hildibrand Hunakappi sin farfar var kong Hildibrand fr Hunaland. Han m ha
levd p Sigmund Volsing si tid. Hunakappi sin far var Helge, som var gift med Hild,
dotter til kong Budle i Sverike. Seinare vart Hild gift med ke fr Old-Danmark. Med
han fekk ho sonen Asmund, den seinare Kappabani. Hildibrand synest berre vere eit
tilnamn, for etter Sigurdar Saga Fots og Asmundar Hunakonge, heitte Hildibrand
Hunakappi sin farfar og Asmund, og kalla Asmund av Hunaland. Truleg var han ein av
hunarkongen Olav Fracke sine ti sner, og ein bror av Sigmund Volsing.

175

Hildibrand Hunakappi felte ein kong Alv av Old Danmark. Denne Alv m ha levd
omlag p same tid som kong Alv Hjalprekson. Den Alv som Hiordis Eylimedotter, mor
til Siegfried, var gift med, og som og var konge i Old-Danmark. Truleg er det same
person. Alv hadde ei dotter kalla sa, ho vart gift med Hildibrand Hunakappi sin
halvbror, Asmund. Kong Alv hadde tidlegare felt Hildibrand Hunakappi sin morfar, kong
Budle av Sverike. Etter ha felt Alv, kom Hildibrand i konflikt med sin halvbror
Asmund, som felte Hildibrand Hunakappi, og fekk d tilnamnet Kappabani.
Asmund Kappabani var konge i Hunaland og alliert med Sachsen, noko som nok
m ha vore etter Jarmerik si tid. Asmund var og, fr eller etter sa, gift med Elena, som
var dotter til Rolv Irekonge. Rolf Irekonge hadde vore i krig med Asmund Kappabani ,
og vunne over han. I dei tidene, frammot r 486, var ein Sigurd Fot, konge ein eller annan
stad i Valland. Han var gift med Signy, dotter til kong Knut i Sjoland. Sigurd Fot gjekk til
tak p Asmund Kappabani, men tapte. Derimot, s slo han Rolv Irekonge, som tidlegare
hadde sltt Asmund. Ein som er kalla Olav Sko, drog s til Sigurd Fot for by forlik for
Asmund. Om han vart vald til sendemann til Fot, avdi han heitte Sko, er det ikkje sagt
noko om.
Men enno rdde alts norrne hovdingar i Hunaland.
Omlag ein generasjon etter Asmund Kappabani vert det nemnd ein kong Humle i
Hunaland, som og hadde norrn tilknyting. Humle har ei rolle i sluttfasen som Tyrfingr
Saga fortel om, i eit oppgjer mellom Vendland sine gotar, og hunane i Hunaland. Det m
ha skjedd like fr avarane kom og overtok Hunaland. Sagaen gir ei samanhengande
tterekkje fr Svafrlami, om Eyfura dottera hans. Ho som vart gift med Arngrim fr
Bolm. Dei hadde sonen Angantyr, som vart gift med Svava Bjartmarsdotter. Dottera deira
var Hervor, gift med Hofundr Gudmundson fr Glasisvold. Hervor og Hofundr hadde
snene Anganty og Heidrek. Heidrek Hofundson hadde frst Helga Haraldsdotter fr
Reidgotaland som kone. Seinare vart han gift med Sivka Humledotter av Hunaland, for s
til slutt verta gift med Hergjerd, dotter til Hrollaug, konge i Holmgard og Vindland.
Hergjerd gav Heidrek Vindland som medgift.
Med Helga hadde Heidrek sonen Anganty p Danparstad i rheimar, i Karpatane.
Med Sivka hadde han sonen Hlodr Humlung, og med Hergjerd dottera Hervor som vart
fostra av Ormar Jarl i Mrkvedskog ved Gotaland si grense mot Hunaland. Med den
sistnemnde generasjon, sluttar Tyrfingr Saga. Det er ein generasjon som m ha levd
ikring r 550.
Om den frstnemnde Hervord, dotter til Angantyr, heiter det at ho likte bruke
sverd betre enn kvinnearbeid. Og at ho kledde seg i mannsklede og kalla seg Hervard. Ho
er og tillagd orda Eg vil heller eige Tyrfingr, enn rde over heile Norge. Alle brrne
til far hennar, vart felde av Orvard Oddr. Sonen hennar Heidrek, hadde ei eiga evne til
skape forviklingar. Han vert skulda for ha drepe sin eigen bror Anganty, og ein mg
Halvdan Haraldson, og verfaren kong Harald i Reidgotaland. Det vert og sagt at dronning
Helga, hengde seg p grunn av Heidrek sine handlingar.

176

Heidrek la under seg Reidgotaland, og han herja i framande land. Han sigra over
Hunaland sin konge Humle, og gifte seg med dottera hans Sivka. Med henne fekk han
sonen Hlodr Heidrekson, som kong Humle fostra i Hunaland.
Seinare levde Heidrek ei tid saman med dottera til kongen i Sachsen, men ho
skte andre menn heiter det, s dei forlot kvarandre. D drog han til Holmgard, der han
med urette vart skulda for ha felt Herlaug, ein son til kong Rollaug, s Heidrek mtte
flykte derifr. Seinare drog han attende med hr til Holmgard (Novgorod), og han hadde
d den fortsatt levande Herlaug med seg. No vart det forlik. Heidrek fekk Rollaug si
dotter, Hergjerd, til ekte. Som medgift fekk han den delen av Vindland som lg nrast
Reidgotaland. Det tyder at Heidrek m ha herska over alle dei srlege stersj-landa, fr
Holmgard i aust, til burt i mot Holstein i vest.
Sagaene sine forteljingar om drap og liknande, utelet ofte motiva. Andre
opplysningar gjev eit noko meir positivt bilete av Heidrek. Mellom anna vert det fortalt at
i frstninga hadde kong Rollaug lete Heidrek ta sonen Herlaug til fostring. Det skulle
tyda p at Heidrek hadde vorte funnen skikka til vere fosterfar for sonen til ein
tydelegvis stor konge. Vidare heiter det at Heidrek la vinn p ordne lov og landsrett.
Han forbaud strid i sitt rike, og valde ut ein tolvmannsrett til dme i alle saker. Heidrek
ofra til guden Frey, og let mennene sine sverge med eidar til ein galte, til re for Frey.
Heidrek vart til slutt felt av nokre som tidlegare hadde vorte hrtekne av Heidrek
i sitt heimland. Han vart fylgd av den eldste sonen sin med Helga, Anganty p
Danparstad. Halvbroren til Angantyn, sonen til Sivka Humledotter, Hlodr, kom no fr
Hunaland, naboriket i sr. Hlodr kravde halvparten av fedrearven etter Heidrek. Han
kravde dessutan halvparten av alt lausyre og anna eige, og halvparten av grenseskogen
Mrkved, av den heilage grav i gotane sitt land, av den fagre setestaden i Danparstad, av
krigsborger, land og folk.
Anganty baud halvbroren sin ganske mykje, inklusivt ein tredel av gotane sitt
land. Men det ville ikkje Hlodr godta. Han drog heim til morfaren sin, kong Humle i
Hunaland, som truleg tidlegare hadde rdd over det landomrdet som dottersonen no
kravde. Saman rusta no Hlodr og kong Humle ut ein hr for angripe Anganty.
Med hren drog dei s over grenseskogen Mrkved til Gotaland sine ytterste
sletter, der Anganty si syster, Hervor og fostefaren hennar Ormar jarl, skulle verge ei
grenseborg mot hunane.
Hervor Heidreksdotter valde kjempe mot hunarhren, men ho fall med mange
av mennene sine. Ormar Jarl kom seg unna, og drog til kong Anganty og fortalde kva
som hadde skjedd. Anganty utfordra d hunane til kamp ved Josurfjella p Dunheida.
Hunane mtte med strst hr, Men Anganty fekk forsterkingar av folk som strymde til
fr alle kantar av riket hans. Til slutt fekk gotane overtaket. Bde hunarkongen Humble
og Hlodr fall.
Dette m ha skjedd ganske kort tid fr avarane kom austfr og tok Ungarn, og vart
det nye herrefolket i sentral-Europa i ret 568. Det kan vere at hunane sitt nederlag p

177

Dunheida, freista avarane til angripe. Same ret som avarane angreip, drog
langobardane fr det nordvestlege Tyskland, inn i Italia, etter Paulus Varnefridus.
Langobardane hadde lenge vore allierte med avarane, og deltok saman med dei i
invasjonen av Ungarn.

Ythwr (Olav Ring) fr Draken sitt hus

178

Nr ein samanliknar Saxo si danesoge med andre kjelder, ser ein at han ikkje har
hatt samanhengande kjelder bygge sine underlege forteljingar p. Det er ein rein
konstruksjon, der og truleg andre fr han, har gjetta p at den var den nr dei har stytt
p namnelikskap, som ein alltid vil finne i tter der dei har fylgd reglar for oppkalling.
Saxo har ikkje hatt begrep om kva tid Jarmerik eigentleg levde, eller kva som
fylgde etter han. Han har bygd p iherdig gjettverk, vel vitande om at ingen andre heller
visste noko om det. Han fortel at Jarmerik vart fylgd av Broder ei kort tid, og Broder av
Sivald som hadde sonen Snie. Denne Snie tok Valland, og i hans tid var det at
Langobardane vandra ut fr Old-Danmark over Blekinge. Etter Snie kom s Bjrn, fylgd
av Harald, fylgd av sonen Gorm, fylgd av sonen Gtrik, og vidare i annalfesta soge fr det
8. rhundret, ei tid der og Saxo har bra kjelder.
Men Langobardane sitt uttog fr Norden via Blekinge og Valland (Gulland) gjekk
for seg i ret 383. Dei slo seg ned i det nordvestlege Tyskland. Dette var i tida d Olav
Fracke rdde i Norden, han som og hadde eit rike i Valland (Vest-Frankrike-Belgia).
Gtrik var konge i Old-Danmark fr r 765. Ser ein burt fr at Saxo si kongerekkje fr
Broder til Harald ikkje har noko med ryndomen gjere, han har ikkje eingong kongar
nok til fylle tidsromet halvveis.
For skjne korleis slike soge-villfaringar kan kome til, m ein sj litt p kvar dei
nemnde personane kan kome fr. S langt det gjeld Broder, s syns ikkje Jarmerik etter
andre kjelder, ha hatt nokon son med det namnet. Andre seier Randver, men ikkje
noko om at han fylgde etter Jarmerik som konge. Kanskje har Saxo katt ei kjelde om den
tidlegare Ermanarich Amal, som vart fylgd i ret 370 av broren Withimer. Denne broren
har s vorte til Broder, som fylgde ein annan Jarmerik. Det stemmer godt med at denne
broren fylgde Ermanarich ei kort tid, for d vil etterfylgjaren Sivald, faktisk ha levd p
den tida d Langobardane drog ut, slik det vert sagt om sonen til Sivald, Snie. Etterdi
Olav Fracke p Snie si tid var konge i Vallandsriket, dit Snie og drog, er det verdt
merke seg at bde Olav og Snie har same farsnamn, nemleg Sivald. Truleg s var dei
brr.
Saxo gjer alts eit hopp direkte fr r 383 til Bjrn, som var framfor den historiske
kong Harald fr 707 til 715, d sonen Gorm overtok. Truleg har det vore ein Bjrn etter
den ellers ukjende Snie, og ein Bjrn framfor Harald som hadde bde ein bror, og ein
farfar som heitte Bjrn. Saxo har s sltt desse to saman, og forkorta soga med nokre
rhundre.
Men Saxo fortel likevel litt av soga fr den tapte epoka. D, andre stadar i
samband med andre forvekslingar. Via andre kjelder kjenner ein likevel att mange
faktorar og personar, og det Saxo fortel, utdjupar ofte soge-biletet.
Vi gr d attende til stamlina, som heile tida er ulyseleg knytt til Norge. Og vi tek
til med Swerting Attila sin son, Helge Norske. Attila hadde etter Priscus si reiserute, sitt
hovedsete i Sachsen. Sachsen den gong, dekte og Tsjekkoslovakia, der tsjekko- (Cesko) er
slavisk for saca eller sachser, eit omrde som gr over i Aust-Sachsen. Det vert sagt at
Swerting var konge i Sachsen, eit omrde som i praksis vil seie heile Germania.
179

Halvdan Jarmerik, var son til Attila sin eldste bror, og tydelegvis vaksen d Attila
dydde i 453, medan Attila (Swerting) sine eigne arvingar berre var born. Vi veit at
Jarmerik, som klanseldste ikkje utan rett, tok over Germania, det vil seie Saksland. D
Swertingsnene seinare gjorde krav p riket, felte han dei. Andre stadar hj Saxo, vert det
fortalt at Swerting hadde andre sner som levde i andre land. Ein av dei var Helge
Norske. Han er som nemnt tidlegare Attila sin son Ellach, og Aelle fr Sachsen, nemnd i
britisk soge fr 477. Den britiske sogegranskaren Bede, seier at denne Aelle var Britania
sin frste overkonge. Det kan truleg diskuterast, men i alla hve s var han overkonge.
Rolv Krake sin Saga kallar Helge Norske, kong Nordre av England. Dottera til
kong Nordre, Ogn, var gift med Roar Rane, son til den kong Halvdan som tok OldDanmark fr kong Sivord Aspar. Denne Roar Rane vart fostra av ingen ringare enn
Halvdan Regin (Jarmerik), noko som skulle tilseie at faren hans ikkje var mindre enn
Jarmerik. Roar Rane var kong Nordre sin landvernsmann i England. Sonen han fekk
med Ogn, levde i Northumbria.
Ein annan Swetingson, som vi veit levde lenge nok til fostre ein dotterson,
nemleg Beowulf ll, helten i Beowulfkvadet, var Hrethel Gtekonge. Hrethel er
setestadsnamn fr det norske Vallandsriket, ikkje langt fr Aachen, men han vert kalla
Gtekonge i Beowulf, og rdde i Eygotaland i Vika. Som nemnt tidlegare under Volund
Smed, m det vere Aelle eller Helge Norske eller Nordre, som Geoffry fr Monmouth
omtalar som Constantine, ei kjend form for ttenamnet sin variant Kholm (Koll). Av
dette gr det fram at det og var ein tredje bror som rdde i Armorica. Geoffry kallar han
for Aldreonus, som p frankisk maner kan vere ein uaspirert utgave av namnet Kollr,
etterdi Armorica-tta like etter opererar med varianten Hoel. Geoffry har latinisert alle
namna.
Attila rdde og over Oceanet sine yar, nemleg Britania. Det var i Attila si tid
at Hengest og Horsa kom med hr fr Attila sitt Sachsen, til England. Sameleis s fortel
Geoffry at to hunarkongar, far og son, i fregande generasjonar hadde vore kongar i
England. Det m gjelde Olav Fracke, som tok England, og sonen hans Sigmund Volsing,
som vert kalla Scyld i det anglosaksiske Beowulfkvadet. Attila hadde alts rettar ta vare
p i Britania, i r 449. Bede fortel dessutan at det var Vortigern i England som hadde
innvitert dei anglane og saksane som Hengest og Horsa hadde med seg.
Men det vart Swertingsnene sin fiende, Germaniakongen Halvdan Jarmerik,
som tok over Hengest som general etter 453, gr det fram av Finnsburgh. Fr d av vart
dei saksane som var komne fr Germania tidlegare, ein framandlekam i Britania. Truleg
p grunn av dei motsetningane som hadde dukka opp mellom hunargrupperingane. Dei
som allereide var naturaliserte britar, sttta truleg si eiga kongett, som vil seie
Swertingsnene, medan dei som kom seinare sttta den nye Germaniakongen Halvdan
Jarmerik. Motstanden mot dei saksane som no trengde seg inn i aukande tal, gr klart
fram av britiske kjelder. Det var ein uttalt bakgrunn for invitasjonen til Constantine om
verte Britania sin konge, slik farfaren hans og denne sin far hadde vore det, i erkebispen
Guithelin sine ord.

180

Hading Gramson, som vi har nemnt og som er tillagt noko av Sigmund Volsing si
soge og genealogi, var farfar til Jarmerik, og Jarmerik og Helge Norske var fettarar.
Jarmerik sin far, Sivord Aspar, alias Beowulf l, og kalla Frode i andre kjelder, hadde og
vist si militre makt i Britania. Truleg hadde han kongsnamn der etter far sin Sigmund.
Det er truleg bakgrunnen for at Guithelin hoppar over namnet til Constantine sin far, og
berre nemner farfar og denne sin far som britiske kongar.
Frode, (Beowulf) si syster, Ulvilde, var gift med Skotte, som det vert sagt har gitt
Scotland namn. Han var med p Frode sitt felttog i Britania. Etter kontinentale kjelder
hadde Attila ein kjenning kalla Scottas. Han var ein bror til Attila sin nre ven Onegius,
og var ein hune. Det er truleg same Scottas som vart gift med Ulvilde, systera til Attila,
ettersom Scottas er eit uvanleg namn som ikkje finns i kjelder ellers.
Orvar-Oddr hadde omlag ein generasjon tidlegare, hjelpt Roe sin son Skolle,
med ta attende Northumbria. Ettersom Orvar-Oddr samarbeida med Rgila, som og
vart kalla Roas og Rua, synest denne Skolle Roeson ha vore Rgila sin son. OrvarOddr var i den tida og i Irland og Scotland. Skottane kom historisk sett fr Irland til
Scotland, eller Albany som landet vart kalla d. Og vi veit at dette skjedde omlag i desse
tider. Etter Bede var det Reuda som frste gong tok skottar fr Irland til Scotland. Ogs
Reuda liknar p Roe. Det vert rekna etter heilt uavhengige kjelder, at Reuda levde i
frstninga av det 5. rhundret, som og var Orvar-Oddr og Rgila si tid.
Ein uhilda mte sirkle inn Constantine som Helge Norske p, er at Constantine
sin soneson Arthur, fdd omlag i r 490, kan identifiserast som den norske kongen Harald
Tor. Ogs Arthur, vert i Arthur-kjelder kalla konge av Norge. Dei er samtidige. Harald
Tor er kalla Bjrn, og det same er kong Arthur. Arthur sin kongerett til Norge, m
kome fr ein norsk konge. Vi kjem attende til det, men nemner her at Harald Tor var
soneson til Helge Norske. Det vil seie at Arthur var den britiske kong Aelle sitt barnebarn.
Saxo fortel om Helge Norske i si 6. bok.
Saxo seier at Ingild Frodeson var gift med dottera til Swerting, og at han med
henne fekk fire sner. Det var; Frode, Fridlev, Ingild og Olav. Den siste vert sagt vere
sonen til systera til Ingild. Faren til Ingild, var Frode Fridlevson, soneson til Frode
Svafrlami. Ingild sin far Frode vart felt av Swerting. Ingild hadde vorte danekonge etter
at Jarmerik fall. Det er noko Saxo ikkje fortel.Men Saxo fortel at systera til Ingild heitte
Helga, og at kong Helge (Norske) kom med flten sin til Old-Danmark for fri til Helga.
Han frte p denne seilas s stor stas og prakt, at han hadde gullbroderte seil, forgylte
master og tauverk av rd silke.
Kong Helge baud inn Sterkodder til brudlaupet. Sterkodder kom fr Uppsala, der
han var hj ein Halvdan. Kva for ein Sterkodder dette var, er uvisst, d ei rekkje
Sterkodderar er miksa saman til ein, som dukkar opp i fleire generasjonar. Men i ein
seinare samanheng vert denne Sterkodder tillagt desse orda, sagt til den no sonelause
Ingild etter at tre sner var falne: S skal da Swerting sin son, av morderblodet bret, i
Danmark etter deg, til konge bli kret, hvis fagre sster du,... har tatt til hustru.

181

Orda har Saxo henta fr eit ettertids-dikt, med eit innhald p burleskstadiet, men
ein m kunne rekne med at det genealogisk er rett. Av Saxo sine ord ellers, gr det fram
at Ingild, som i frstninga var ein venn av Swertingsnene, seinare synest ha vorte
fienden deira. Noko ulogisk er det at Sterkodder vert presentert som den unge kong Helge
sin ven og hjelpar.
Saxo si 7. bok tek til med fortelgje at dei tre snene til Ingild er falne i krig, og
at den einaste som lever igjen er Olav, som regjerte i ti r etter at Ingild var dd. Saxo
seier d: Denne Olav mener noen, skal ha vrt Ingilds sstersnn, alts Helga og Helge
Norske sin son. Reint ttemessig er det likegyldig om Olav var Ingild sin son, eller Helga
sin son, for dei var be tlingar av Olav Fracke. Men det har verdi for klarlegge det
nre forholdet mellom Norge og Britania i dette og nraste slektsledd etterp.
At Olav ikkje er son til Ingeld, vert bekrefta av eldre kongelister, som ellers
konsekvent fortel kven som er far og son. Godiche-utgava av Saxo (1752) har ei slik
kongeliste. Der er Olav oppfrd utan far, og forgjengaren Ingeld utan son. Kong Olav er
i den lista handsama som ein ny ttefar, og fr han fortset lista med far og son, lekk for
lekk. I same Saxo-utgave er det ei anna kongeliste, sagt vere basert p islandske
skribentar. Der er igjen Ingild frd opp utan son. Og Saxo seier sjlv at han ikkje veit
noko om danekongen Olav, p grunn av tidens elde. Men han fortel at kong Olav skal ha
gitt snene sine Frode og Harald Tor, ei formaning om at den eine skulle rde over
Landet, og den andre over Havet, og at dei rleg skulle byte kongeroller i dei rika.
Frode var eldst og skulle frst ha herrdmet over Havet, som alts vart sett p
som meir verdfullt enn Landet, som vel var Dania. Dania har ei tidleg tyding av Jorda,
ei tyding vi enno finn i ordet dynn.
Avdi vi kan identifisere Olavsonen Harald Tor, som dei britiske legender sin
norskekonge Arthur, og som Bjrn i Rolv Krake sin Saga. Veit vi at den faren som
Rolv Krake sin Saga gir opp som Ring, som berre er eit ttenamn, m vere Olav. Han
heitte alts Olav Ring. Rolv Krake sin Saga veit tydelegvis ikkje noko om Olav Ring, og
seier berre at han var konge p Oppdalane i Norge. men Geoffry fr Monmouth veit
meir om han, og kallar han Ythwr, seinare skreve Uther. Ythwr er tredje son til
Constantine, fostra i Bretagne, der han etter at eldste broren, munkekongen Constans
vart myrda, vart send til Irland for hente Kjempane sin Ring. Det var eit uflyttbart
monument av kjempesteinar. Det var og ein spk p hans eige ttenamn Ring, som
hadde vore knytt til tta heilt fr Prometheus sine dagar, eller Kholkos-kongane sine
dagar. Dette avdi Khalkas tydde ring eller ionar. Prometheus sine tlingar skulle alltid ha
ein ring. (Graves. 133) Komen attende til England finn Ythwr sin kongebror Aurelius
Ambrosius, som vil seie den gyldne, gudeliknande, dd. Ythwr vert d sjlv krynt til
konge.
Ythwr fr d laga to gyldne drakar, og nyttar den eine som standard p stang.
Han tek namnet Ythwr Pendragon. Det tyder av draken, og draken sitt hus, som var
kongehuset i Wales. Ein drake er framleis Wales sin attributt. Ythwr er seinare skreve
Uther, som ein kan rekne med har vore uttala omlag Ithor, eigentleg Thor som var
tilnamn bde for son og soneson. Thor p latinske tunger var Ettore. Ythwr er difor
182

truleg berre ein keltisk variant av Thor. Det kastar litt lys over sonen sit keltiske namn
Arthur. Han har Saxo kalla den store Thor, mens det ellers gr fram at det verkelege
namnet hans er Harald. Geoffry si kjelde er keltisk, som han omsette til latin.
Ythwr Pendragon vart gift med Ygerna av Cornwall. Dei fekk sonen Arthur.
Arthur vert sagt ha vore konge over mellom anna Scotland og Norge. Systera til Arthur
Anna, vart gift med den norske lenskongen hans, Loth. Loth vart sagt ha arverett til
Norge etter ein onkel kalla Sichelm. Denne Sichelm vart felt av Riculf i Norge, og Riculf
vart seinare felt av kong Arthur. Arthur var 14 r gamal d Ythwr dydde. Han vart
forgifta og dydde i Britania. Arthur var berre eit tilnamn. Den welske lingvisten N. N.
Owen, seier at det var ei avsliping av arcturus og tydde store Bjrn. D Bjrn (br,
bear) var andre folk sitt namn p borar, seier det straks at Arthur var nordbu. At Arthur
berre var eit tilnamn, forklarar at Saxo kallar han Harald. Omvendt forklarar det at han i
Rolv Krake sin Saga er kalla Bjrn. Det igjen stemmer med at han ein annan stad hj
Saxo er kalla Biarke, som tyder den bjrnske, og at han i Beowulf er kalla The keeper of
the barrow. For barrow (bre) p vanleg engelsk er bier, eit ord som er nesten identisk
med sonen sitt namn Bir (Bjrn). Bjrn p eldre norsk var beri. I Arthur-legendene,
omtalar Arthur seg sjlv som bjrn.
Men Saxo omtalar han og som den store Thor, som er ein kongetitel.
Samanlagt med N. N. Oven si ppeiking, fr vi bakgrunn for skjne at Arthurtilnamnet eigentleg var Bjrne-Thor, fr den keltiske forma for bjrn. Medan bjrn p
gresk er arktos, latin ursus, fransk orsus, og med fellesskapet i Frankrike sitt gaelisk og
Wales/keltisk, er det lettare for ikkje-lingvistar skjne Arcturus med avslipinga, Arthur.
Ogs den andre sonen Halvdan, den store Thor sin son, hadde tilnamna Biarke
og Bir. Bde Saxo og sagn fortel at han kjempa i bjrneham, og at han var ein bjrn i
kamp. P grunn av sams tilnamn er far og son litt blanda i sagn. Ein av dei stod fadder til
Biarkeml, som levde lenge i Norden og vart sitert p Stiklestad med dei frste versa.
Sonen som Saxo kallar Halvdan Bir-Gram, hadde alts etter Rolv Krake sin Saga
tilnamnet Bodvar. Det er gitt tydinga krigaren. Ettersom han hadde rike i Austerleid,
der slavisk tunge var vanleg, og d han og har det slaviske Thor-forma, Gram, kan det og
synest som om Bodvar og er inspirert av det slaviske boevoj, som tyder litt krigersk.
Som nemnt er far til Harald Thor kalla Olav hj Saxo. Men Rolv Krake sin Saga
kallar han med setestadnamnet Ring. Alts Olav Ring. Der Saxo omtalar sonen som
Biarke, vert det bekrefta at faren sitt setestad-namn har vore Ring. Det vert nemleg fortalt
at han sjlv har sagt at han kom av Ring herkomst.
Tilnamnet Ythwr, antydar at ogs Olav Ring var ein Thor, som Ythwr berre er
ei keltisk skriveform for. Skriveform og tilnamn, avhang av kvenn som i si tid har skreve
kjelda. Norrne kjelder, innklusivt Saxo, har lite fortelgje om kong Olav Ring. Det er
naturleg, avdi ein i Arthursagn og britiske kjelder lrer at hovedkongedmet hans var
Britania. Men i Norge var han alts konge i oppdalene, og avdi den eine sonen Frode,
arva eit rike kalla Havet, m hans domener og ha omfatta Mrefylka. Dei vart i eldre
tider skrevne Marr. Det var eldre norsk for hav. Av Beowulfkvadet gr det og fram at
kongssetet var p Mre.
183

I srlegare deler av Norge (Vestarfolda) sat longfettaren hans, Halvdan Jarmerik

sine sner. Det var Hjordar, Hrothgard og Helge Gode, kongar etter Ingild Frodeson si
tid, Dei er og nemnde i Beowulf. Helge Gode var far til Rolv Krake, eller Hrotwulf som
han vert skreven i kvadet. Rodulf som Jordanes seier. Rolv Krake vert nemnd saman med
Biarke. Ogs om Helge Gode, som var gift med Yrsa, vert det sagt i Saxo si 2. bok at han
fekk Havet som sin part. Han dydde d sonen Rolv Krake berre var tte r gamal.
Farbroren Hrothgar vart regent for Rolv d faren dydde. Hrothgar er kalla Roe i
norrne kjelder. Hrothgard hadde sete i Vestfold, i Heort som han bygde, og som no vert
rekna vere Horten. Ogs brorsonen hans, son til Hjorgar, vert sagt ha vore norsk
konge, og rival til Rolv Krake. Nokre kjelder kallar dei be for danekongar, avdi senteret
for Old-Danmark var Vikenriket.
I det vi held Geoffry fr Monmouth utanfor, kan det ha interesse sj kva andre
britiske kjelder seier om Aelle, alias Helge Norske, alias kong Nordre av England. Ogs
Skjoldung Saga omtalar dottera hans, kona til Hroar, som dotter til kongen av England.
Aelle kom alts fr Sachsen til Sussex, og Bede kallar han overkonge. Aelle hadde sonen
Cissa, nemnd i Sussex i ret 485, og i Northumbria i 491. Denne Cissa hadde to brr,
som det ikkje er gitt namn p. Men den eine var kanskje Cerdic, den andre truleg Olav
Ring, om ikkje Olav Ring var antan Cissa eller Cerdic, d begge desse namna berre er
tilnamn.
Bde Olav og Aelle-tlingane var Aethelingar, eit ttebegrep som fr no av vert
meir aktuelt. Det kan ha hatt samanheng med at Swerting, ttefaren, hadde hatt
tilnamnet thela, som p ungarsk folkeml vart til Attila.
Like etter Cissa og brr, dukkar det opp ein ny Aetheling-ttefar i Britania. Han
er kalla Wehha og Wecca, far til Wuffa (Oluf - Olav).
Samtidig med Aelle, nemnd 477/485, vartar britiske kjelder opp med ein tredje
Aetheling-ttefar kalla Elesa. men Elesa er mest truleg berre ei feilskriving av Aelle. I ei
tterekkje er denne Elesa forveksla med ein tidlegare Elesa, som hyrde heime i det 2.
hundreret f. kr., og er ein etterkomar av Balder. Denne Elesa si old-tt har vorte kopla
til den langt seinare Elesa si etterslekt. Men ho er identifiserbar i tid, og det er lett skilje
dei to Elesane fr ein annan.
Den nye Elesa p Aelle si tid, hadde sonen Cerdic i Wessex, far til Cynric
(Hundkongen), nemnd i 494 og 530. Fr han gr det tteliner bde i Englang og til
Norge, der dessutan ein representant vart kalla den engelske, det var ein lenskonge i
Old-Danmark p Ivar Vidfadme si tid. Mora til Ivar var fr den tta. rstala for Cynric
stemmer overeins med tala for kong Arthur. Dei er truleg identiske, men i so fall er
Cerdic identisk med Olav Ring. Cerdic tyder artisan (fagmann).
I same generasjon som fr nemnde Wecca er det ogs ein annan kongeleg ttefar
i Britania, kalla Yffi, som og er ein variant av Oluf-namnet, slik som Wuffa eller danske
Uffe. Denne Yffi var far til ein ny Aelle, nemnd i Deira, p Syd-Scotland si Nordsj-side.
Det er i 560 og i 604. Far til Acha, som er same namn som Wacho eller Wecca. Den tta

184

har og tilknyting til Reidgotaland, som er Jylland. Wecca l. er samtidig med, og truleg
identisk med langobardkongen Wacho, og kalla Waces. Wacho er nemnd i r 539.
Langobardane i Wacco si tid var rdde over av herulane, som vil seie havfolket i
Norge. Wacho er difor tydelegvis ein norsk konge, identisk med den samtidige Vough,
som er nemnd saman med Rolv Krake. Wacho sin halvbror, Edoin, eller Edvin, er
nemnd i r 546/565, og er far til Alboin i Noricum, langobardkongen som tok deler av
Italia i ret 568.
Etter at langobardane var komne fr Norden i 383, levde dei ei tid burtimot Elben
i nord-vestre del av Tyskland, og i austre del av Nedre Sachsen, men dei var og i den
nordvestre delen av Merovingane sitt Frankrike. Sachsarar vart og kalla chaci, som er
opphav til det nordiske Skjegge. Det vart og omsett til bard, som tydde skjegg, etter
Paulus Varnefridus, som forklarar namnet Langobard. Men Skjegge tydde og ei stridsks,
og langobardane vart difor og kalla langksane.
Alboin var inngift i Meroving-huset, som p hans tid, ikring 550, var innblanda i
Italia-krigar. Dei hadde d anglar i ambassaden sin i Bysants. Desse anglane var fr East
Anglia, og dei fortalde Procopius om England. Ogs Wecca si tt var knytte til East
Anglia, noko som og peikar mot at han var Wacho, men heimstaden hans var i realiteten
ukjend. Dette nemner vi, avdi som vi seinare skal kome til, Vough synest mtte vere
identisk med Arthur, eller Biarke.
Olav Ring sin son Bjrn, hadde snene Bodvar Biarke, Tore Hundfot og ElgFrode. Bodvar Biarke er hj Saxo og kalla Halvdan Bir-Gram, son til Harald Tor. Bir,
tyder Bjrn, og Gram tyder Tor. Bodvar Biarke kjempa i bjrneham, og han hadde
eikeklle, noko som ofte er brukt som attributt i Koll-tta. Bodvar Biarke var gift med
Rolv Krake si dotter Drifa, medan Skjoldung Saga seier Skur, syster til Drifa, som var gift
med Kvitserk i Sverike. Men begge er dtre til Rolv Krake. I Saxo si 2. bok, lar han
Biarke vere gift med syster til Rolv Krake, Rude, men det gjeld Bodvar sin far Biarke. I lik
samanheng, erobringa av Sverike, er Halvdan Bir-Gram saman med Tore, av Saxo,
medan andre kjelder nemner Bodvar Biarke i saman med broren sin, Tore Hundfot.
Avdi Bir og Biarke er same tilnamn, og avdi Biarke og Bodvar kjempa i
bjrneham, er far og son si soge noko blanda. Det ser ein nr ein samanliknar kjeldene
om dei. Fr Saxo veit vi at Halvdan Bir-Gram sin far heitte Tor, og kalla Den store
Tor. Ein annan stad vert han kalla Birke. Sonen med Gram-tilnamnet var og ein Tor,
som er tydinga av det slaviske Gram. Han vart tilbeden som ein gud, vert det sagt, og
ofra til. Av det skjnar ein at det er personar som har ruva i samtida si.
Den uventa titelen gud, synest kunne vere ein ttetradisjon. Paulus Diaconus i
Langobardane si Soge, kallar farfaren til Waccho for Gudeoc. Same kjelde kallar faren
til Waccho Claffo. Det synest vere dialekt for Olav (Ring), men det kan og vere at
initialen C er ei tidleg feillesing av initialen O, i det norrne namnet Olaf, i handskrifta si
tid. Andre langobard-kjelder kallar etter sogegranskaren Gustav Bang, Waccho sin far for
Uniches (Unicus), det tyder in, eller overkonge. Det er og Arthur kalla i Beowulf, den
in som leita etter den heilage gral i Norge.
185

Harald Tor Olavson hadde alts ein eldre bror kalla Frode, som arva Havet.
Frode var avhengig av sjfolka sine, og likte best vera heime med konene sine, vert det
fortalt i kjend Saxo-stil. Det synest kunne tolkast slik at i Frode si tid var det fred i
Havet, alts i Norge. Frode var gift med Ulvilde Svorddotter fr Sverike. Ein eller annan
drap likevel til slutt Harald Tor. Frode henretta drapsmannen, men vart likevel mistenkt
for ha sttt bak drapet.
Harald Tor som i frste omgang fekk Landet, engasjerte unge folk og drog til
sjss, vert det sagt. Difor fekk han stor heider. Det gr og fram at denne heideren m ha
vore uvanleg stor, men Saxo lar oss ikkje f vite kvar denne heideren kom fr, for
bravadane hans hadde gtt for seg i framande land.
Harakd Tor var gift med Signe Carlsdotter fr Valland. Dei fekk to sner, det var
Harald og Halvdan Bir-Gram. Ellers vert det ikkje fortalt stort meir om Harald Tor.
Saxo har ikkje visst at han var identisk med Biarke, som han fortel om ein annan stad.
Men det fortel mykje at den samtidige Regnar Hundingson i Sverike, seier at den
einaste han er redd, er Tor. Og at Saxo har sett i eldre kjelder at Harald Tor var uvanleg
bermt i andre land.
Meir ville vi ikkje ha visst om storkongen Harald Tor, om vi ikkje hadde hatt
Beowulfkvadet. Der er han omtala som Draken og in. Og vidare dei mange britiske
kjeldene om heltekongen Arthur av det runde bord. Han var i si tid den mest bermte av
dei norske kongane, ved sida av sin farfars far, Swerting Attila, og ved sida av deira sin
ttefar Odenathus, som vart caesar i det austlege Romerriket, og sonen til den mest
bermte av dei alle, Halvdan Gamle.

Kong Arthur og Det runde bord

186

Dei omfattande sagnkretsane ikring kong Arthur og riddarane av Det runde

bord er svrt fortelgjande. Kjeldene er i hovedsak The quest of the holy Grail, og
The death of king Arthur, og Geoffry fr Monmouth si The History of the kings of
Britain.
I norrne legender driv ryttarar stadig og rir p Havet, og fotgjengarar gr p
Havet. Det same gjer vi i Arthurlegendar. Dertil kjem at det klart vert sagt at han var
konge i Norge i Havet. Og hadde ein lenskonge, Loth, som styrde landet for seg.
Dessutan er kong Arthur knytt til frua fr Havet, Lancelot fr Sjen, og det
bermte sterdet til kong Arthur, Escalibur, kom fr Havet. Kong Arthur si eine syster har
tilnamnet Morgana, p ei tid d Norge og vart kalla Mauringania. Geoffry fr
Monmouth har ein variant av soga til sverdet, og seier at det kom fr ya Avalon, og d
Skandinavia alltid vart omtala som ei y, synest Avalon kunne vere ei uaspirert utgave
av Havalond eller Havlandet, som var Vest-Norge sr for Namdalen.
Lat oss dyfor sj litt p fylgjande moment:
A. Kong Arthur i norrne kjelder
B. Kong Arthur i britiske kjelder
C, Bipersonar
D. Ardabarius-tradisjonen i Draken sitt Hus
E. Langobard-kongen Wacho = kong Arthur
F. Vogg (Voygh) = Biarke
G. Kong Arthur i fransk soge
H. Kong Arthur i britisk soge
I. Sentralriket
J. Geoffry bekreftar Saxo
K. Det runde bord
L. Beowulf og Arthur
M. Arthue sin dd
A. Kong Arthur i norrne kjelder.
Biarkeml er i hovedsak gtt tapt. Vi kjenner berre to fragment, eit fr Saxo, og
eit fr Stiklestad-sitat hj Snorre. Ellers er Saxo kjelda for det vesle vi veit om Biarke, den
bjrnske. Kong Arthur symboliserte seg sjlv som bjrn ein gong, sjlv om
hovedattributtet hans var ein drake, eller linnorm. Ogs Swerting og fedrane hans sitt
merke var linnr (spyd), linnorm og lindeblad. Kong Arthur sitt drakebanner, er p eit
frankisk manuskrift i Bidlioteque Nationale i Paris avbilda med enten hundehovud eller
bjrnehovud.
Rolv Krake sin Saga kallar Arthur for Bjrn, men utan fortelgje noko meir om
han. Welske lingvistar seier at namnet Arthur, i frstninga tydde Store Bjrn. Bjrn var
anglosaxarane sitt utnamn p nordbuar. Det kom av borar, og er dessutan nytta i
norrne kjelder. Mykje tyder p at dei eldste kjeldene har vorte nytta til
skuleundervisning for den delen av folket som fekk slik opplring, og at dei difor er

187

skrevne for born. Vi m vere glade for dei likevel, for p den mten er i alle fall noko av
fedrane vre si soge redda for framtida, sjlv om noko barnesnakk m skrellast vekk.
Harald Tor sin eldre bror Frode, ervde Havet, men han fekk lita re i krig, for
han ville heller sitja heime. Men dei skulle rleg skifte riker, og etter ei tid var det Harakd
Tor sin tur til dra til sjss. Han tok med seg berre utvalgde folk, truleg eit hint om
Arthur sine bermmelege riddarar. Og, som Saxo seier; Lykken svarte til hans valg,
fordi han innla seg like stor bermmelse for sitt sjrveri, som hans bror hadde innlagt seg
forhnelse.
Saxo sin uttale om Frode, br ein nok ikkje ta heilt bokstaveleg. Den som har lese
Saxo, kjenner den litt spesielle stilen hans, og veit at han nr det gjeld
menneskevurderingar, er fargeblind. Han kjenner berre to farge-nyansar, det er
blendande kvitt, og mrkaste svart. Diverre s fortel ikkje Saxo kva som gjorde Harald
Tor s bermt. Men akkurat som i Athur-legendene gr det hj Saxo ein trd til Gallia.
Harald Tor var gift med Signe Carlsdotter fr Gallia. Denne Carl var fyrste der. Signe er
i Rolv Krake sin Saga kalla Bera, som truleg har rot i ei latinutgave av namnet Signe. P
latin er Signe beare, eit ord som med norrne yrer ville lyde omlag som Bir, eller
bjrn i hokjnn.
Saxo gjer end litt meir vesen av Harald Tor sin bermmelse, ved legge Frode i
munnen at han skulle ha meint at Harald Tor sin bermmelse ga Frode skam. Sjlv om
det er typisk Saxo-stil, viser det likevel at Harald sin bermmelse m ha vore uvanleg stor.
Ut over at Arthurlegendene sluttar med at Arthur, etter eit opprr, igjen dreg til Havet,
fr vi i grunnen ikkje vite noko om hans siste r. Men Saxo fortel at han vart myrda.
Frode som var mistenkt for ha sttt bak mordet, skte etter snene som Harald
Tor hadde med Signe Carlsdotter. Det gjeld Harald og Halvdan Bir-Gtam. Desse to
snene var d hj sine fostforeldre, som det vert sagt prvde skjule dei for Frode. I Rolv
Krake sin Saga vert det fortalt om to brr til, som Harald Tor truleg har hatt med ei anna
mor. Det var Tore Hundfot og Elg-Frode.
Det var denne Tore Hundfot som etter ha erobra Sverike, som sette namn p
Gtaland, eller Gautland. Nr det gjeld plassering i tid etter generasjons-plassering, s
vert dette bekrefta av Ynglinge Sagaen. Denne brukar dog ikkje eigennamn p den som
gjorde det, men seier Gaut, som i namnet Gautland. Han vart i tillegg ttefar til ei
telgjande kongeline, som gir tidfesting.
Frode leita alts etter brorsnene medan dei var sm, og Saxo fortel om det i
eventyrstil, med ei rekkje kjenningar, som vi berre kan gjette tydinga av. Den eine sonen
let etter seg spor av ulvepotar. Det er truleg spel p Tore sitt tilnamn, Hundfot. Vidare s
seier ei spkone at borna hadde hundenamn. Borna vart gymde i ei innhola eik, der dei
vert fortalt vera hundar, truleg spel p at dei var av hunartt, som dei og var.
Spora vart blanda med deler av bondebarn, som enten kan vere spel p
ttenamnet Koll, i det colon tyder bonde, eller at det har samanheng med morfaren Carl,

188

som p dansk er ein bonde. Ein karl p dansk, er som churl p engelsk, ein bonde.
Det tyder mest truleg at dei vart fostra saman med Carl sine born.
Spkvinna ordna med trolldom at borna med hundenamn vart dregne ut av den
innhola eika. Der m dei ha vore godt forsynte med midlar, for dei gav ho ei stor gave av
gull og slv. Ei innhola trestamme, eigentleg ein lade, var etter lingvistar ein ludr. Det er
eit ordspel som er tidlegare nytta om Lodur, i sagnet om Bergelmir i Yngre Edda, som det
vert sagt ha gymt seg i ein slik ludr, ein innhola stokk, medan han i rynda drog til
slektningen sin, Lodur.
Ludr, eller Lodur, er det same namnet som det frankiske Clothaire. Etter Wachokjelder, hadde faktisk nokre av brrne ein morfar som heitte Clothaire. Det stemmer og
med at Arthur-kjelder som opererar med ein tilsvarande Leodogran. Men d s seinare
borna vert tekne til Old-Danmark, viser det seg at onkel Frode, langt fr er s blodtrstig
som Saxo har vilja ha lesarane til tru. Dei fekk godt stell. Likevel s anar ein
familiekomplikasjonar bak det heile. Truleg fordi Frode og hadde sner, med klaneldste
sin arverett. Frode vert seinare brend inne, og det er Harald Tor sine sner som sit igjen
med makta. Dei kjem d i strid med sonen til Frode, Erik.
I samband med Haraldsnene si erobring av Sverike, heiter det hj Saxo i
samanheng med Halvdan Bir-Gram, at de (svenskane) holt ham for den store Tors
snn, tilba ham som en Gud, og gjorde ham offentlige ofringer. Med omsyn til at Tore
Hundfot og synest ha vore kalla Gaut, s synest det naturleg. Mange i same ttalina
er kalla det, og Saxo peikar p at dei var jtter, som var syd-dansk versjon av Jotun
eller goter. Hj anglosaxarane vart dei kalla geat og uttala jeat, nesten som jtte. Gte
(Gaut) vart og uttala jte.

Kong Arthur i britiske kjelder

I britiske legender er kong Arthur og kalla Artus. Og han vert rekna som britane
sin sigerrike leidar mot anglar og sachsarar. Literrt er han best kjend som kong Arthur
med riddarane av det runde bord.
Arthur vart kruna til konge i Wales 15 r gamal. Setestaden hans var Camelot.
Etter eit bermmeleg liv, vart han sra i slaget ved Camlan i Cornwall i ret 542. Han
dreg d med skip ut p havet, og etter ein versjon s dreg han til Fairyland. Det er
Alvheim, alvane sitt land, men og kalla Eygotaland. Han var d truleg mellom 40 og 50
r gamal.
Det kan av andre opplysningar sj ut som om han seinare returnerte til Britania,
avdi det heiter seg at han vart gravlagd i Glastonbury. Det gr fram av at Plantagenetkongen Henry ll beordra grava hans opna i ret 1150. Det er truleg like etter at Geoffry
fr Monmouth hadde omsett si soge om dei britiske kongane fr gaelisk til latin, slik at
soga om kong Arthur p nytt vart kjend. I grava fann dei eit skjelett, og eit sverd. P

189

gravsteinen var det innlagt eit blykors, og han hadde denne innskrifta: Her ligg den
bermte kong Arthur p ya Avalonia.
Sverdet til kong Arthur heitte Escalibure, og skreve Caliburn, og det var smidd p
ya Avalon. Seinare vart sverdet sendt attende til Havet, der ei hand tok over det.
Spydet hans heitte Ron (= bre). Dottera til havguden ge heitte Ronn.
Hjelmteiknet til Arthur var ein drake. Krigsbanneret var og ein drake.
Skjoldet heitte Priwen.
Skjoldteiknet var St. Maria, men tre krunor, p ein illustrasjon i Hainot
Chronicle.
Namnet hans, Arthur, var etter ein welsk mytholog, N. N. Owen, ikkje eit namn,
men eit tilnamn. Ein variant av Arcturus, som er Store Bjrn.
Kong Arthur sigra over skottar, pictar, irar, nordmenn og Island sitt folk og folk
i Sr-Europa. Det vert og sagt at han frde strid med Gallia og Rom.
Dtida sitt Island, var som fr nemnt, Alvheim, eller omlag det som no er stfold.
Med omsyn til rolla hans i Gallia og Rom, synest det dreie seg om sagnblanding med
ein litt tidlegare Arthur, som vi skal vise seinare.
Kong Arthur hadde tre systre. Ei av dei var gift med Loth p Orksyane. Ho
heitte Morgause. Denne Loth vart Arthur sin lenskonge i Norge. Geoffrey kallar
Morgause for Anna. Ei anna syster var Elaine. Den tredje systera var Morgana (den)
Faye, og skreve Morgana Fay. Det vert sagt at Arthur hadde ein son med systera
Morgana, som heitte Mordred. Denne sonen er sagt gjere opprr mot Arthur, men
Geoffrey seier at han var son til Loth og Anna. Morgana Fay rdde i Avalon, som var eit
paradis i Havet. Mora til Arthur heitte Igraine, og kalla Ygerna.
Det runde bord, har ei dobbeltyding som kjenning for Thule, og som eit
bannermerke, det kjem vi attende til. Det bannermerket hadde Merlin laga for faren til
Arthur, Ythwr. Merlin tok vare p det, og gav det seinare til Arthur. Merlin var gift med
den intrigante Lady of the Lake, frua fr Sjen. Ho er kalla Nineve og Viviane. Merlin
dreg til slutt bort med henne, og forsvinn i skodda. Det tyder p at han drog attende til
Skandivavia, eller Niflheimen, som er sjlve Skoddeheimen.
Det var likevel ikkje Frua fr Sjen, men ei anna, Frua fr Havet, som let
Arthur f eit sverd. Det sverdet var i Havet, og han nytta skip for hente det. Kong
Arthur sg d at Frua fr Havet, gjekk p Havet. Merlin, som d var saman med han,
fortalde at inne i Havet var det eit berg, og der budde ein like godt som andre stadar.
Geoffrey kallar bde Norge og Danmark for yar. At ogs Danmark vart kalla ei
y, heng saman med at Old-Danmark var Vikenriket, og at det lg p den skandinaviske
halvya som alltid vart kalla ei y. Rn var havgudinne for Norge. Rn var gift med
havguden ge, og dei hadde ei dotter kalla Ronn.
Merlin er kalla bde hund, hjort og dverg. Hund var namn p alle skandinavar,
og sjlvsagt hunar. Heort, med gavlattributtet Hjortehorn, var setestad i Vestfold
(Vestarfolda) p denne tida, etter Beowulf som gjev geografiske tilvisingar. Andre
190

setestadar kan ha heitt det same. Dverg var utnamn p dei norrne tyrkarane, eller asane.
Etter mythologen Bergen Evans, vart og nivlungane meir generelt kalla dvergar.
C. Bipersonar
Arthur-legendane fortel om ei rekkje no glymde personar. Nokre av dei synest
ha hatt tilknyting til Norge. Lancelot fr sjen, var son til Ban fr Banioc, i Bretagne.
Sonen til Lancelot, Galahed, var den mest perfekte riddaren, og vert sagt tte fr
Joseph fr Arimathea som var av David sitt hus og tt. Etter The holy Kingdom av
Gilberth, leida Joseph fr Arimathea ei utvandring fr Jdeland i det frste hundreret
e. Kr. til Irland, og Joseph vart den frste bispen der.
I den aktuelle tida veit vi at det sat ei norsk herskartt i Bretagne, Koll. Det
forklarar at Lancelot var fr Sjen. Norge var i Irland kalla Lochland, og ein Loch var
ein innsj. Koll-lina i Bretagne var truleg hunartlingar. Lancelot var gift med Elaine, og
dotter til fiskarkongen Alain Pellis. Pellis tyder skinnfrakk, eller pels. Pellis sin residens var
Corbenic, eller Ramneslottet. Der fann Galahed til slutt Den heilage Gralen.
Pellis sin far er kalla Parlan, og the maimed king. Teksta er fr latin, og maimed
er p latin mancus, noko som tyder p at han var Manx-konge, alts fr Man. Det er
difor truleg at Ramneslottet hans var Ramsey p Man.
D. Ardabarius-tradisjonen i Draken sitt Hus
Arthur er og kalla Artus. Tilnamn i det 1. rtusen og tidlegare, synest stort sett
vere brukt av og om personar i fyrsteroller. Desse tilnamna synest ofte ha hatt ei
dobbeltyding, avdi mange av dei stammar fr skaldar som brukte kjenningar, ofte berre
ein vri p ord. Dessutan veksla tilnamna etter mlmilj. Teikn p det finn vi mellom
andre i tilnamnet Ardabarius, som synest ha vore trendsetjar i si tid. Namnet bestr av
to ord, Arda og Bar. Truleg har Arda sitt opphav i ttenamnet Har, i forma Harde eller
Haarde. Desse hadde ved sida av Koll og Tot tradisjon heilt attende til Oldtida. Det
sydrussiske Hordefolket, er og kalla Kurdar i meir tyrkiske former. Det siste truleg eit
resultat av at dei levde i Armenia-egner.
Men i meir vestlege eigner synest Arda ha vore tillagt andre tydingar. I Arda i
Ardabaric (Ardakongen), vart ei kortform av Ardabarius, den store ttefaren, son til
Volse, men d tillagt tydingar etter andre mlmilj i det store Bysantsriket sine austlege
regionar. Gjennom seinare tilnamnsformer som Artus og Cerdic, synest det faktisk vere
eit spel p tilnamnet Volse, eller Volsing. Volse var som ein veit, og kalla Volund Smed,
noko som var eit ordspel p noko, for smed var han d ikkje.
Professor Michael Alexander skriv i si utgave av The Earliest English Poems,
side 130, at tilnamnet til Wayland, ein av variantane til Volse, tyder artificer, alts ein
artisan, eller om ein vil, artifix p latin. Det er ein handverkar, ein smed eller liknande.
Truleg bygg han p det nordiske-anglosaksiske ordet vle, som p norrnt ml tyder
191

bde koll, eller s, og det rette p noko eller setje i stand. Det er ei dobbeltyding som gir
spel p Koll og Volse, som eigentleg var tilnamn han fekk som Vallands-konge. Som ein
vlar, er s ordspelet Volund Smed vorte til, og ettersom han ikkje var nokon vanleg
smed, gjorde legendane han til Ring-makar av ti Ringar, som er dei ti snene hans.
Men som vlar var han og ein artisan, ei bobbeltyding av tilnamnet til sonen
Ardabarius, som fekk tradisjon i nokre ledd, som Ardabaric og Artus. Det er forma Artus
som viser den tillagde tydinga, som fortel om tteopphav hj den bermte Volse, nokre
generasjonar tidlegare. Culann Smed, i irsk versjon av Volund Smed, hadde erobra
Britania, der formane Artus og Cerdic var nytta. Det er sonen til Elesa, Cerdic, som
levde i generasjonen fr Artus, og var konge. Cerdonis tydde og artisan.
E. Langobardkongen Wacho = kong Arthur
Etter fleire kjelder kom Langobardane fr Norden. Men dei heitte ikkje
Langobardar der. Det vert sagt direkte at dei skifta namn d dei busette seg litt vest for
Elben i Germania. Truleg vart folket der kalla Langobardar, fr det folket kom fr
Norden. Tacitus fortel om Langobardar der allereide i det 1. rhundret e. Kr. medan det
norrne folket ikkje kom dit fr r 383 e. Kr. Dei kom fr Valland i Vallandkongen
Volund Smed si tid.
Langobarddistriktet var truleg ein del av det Vallandsriket han rdde over. Det
riket som sonen, Sigmund Volsing, alias Ardabarius, seinare ervde, og som ein
Sigmundson ervde etter han, d Siegfried hadde sete i Xanthen, like vest for
langobarddistriktet. Men Siegfried sin son Gunnar, dydde som barn, og andre i tta har
tydelegvis arva Vallandsriket, mest truleg Siegfried sine brorsner.
Biarke, alias Arthur, alias Harald Tor, er i ein Rolv Krake samanheng kalla Vogg.
Vogg m ha vore ein mann med makt, for han hemnde Rolv Krake i krig mot
norskekongen Hjorvard. Namna Vogg og Wacho finn vi i same tid, og i same generasjon,
og det er einaste gongen dei er nemnde. Etterdi langobardane den gong stod under
herulane, som var folket i Havlandet, m ein tru at Vogg og Wacho er same person.
Wacho var truleg langobardane sitt tilnamn p kongen sin, etter setestaden Aachen i det
nordiske Vallandsriket. Norskekongen p Vogg si tid var Arthur.
Etter sogegranskaren Emil Nack si Germania, skal det ha eksistert legender om
den mektige Wacho, men dei vert ikkje gjenfortalde. Nach nyer seg med seie at Wacho
hadde ei ubrota kongerekkje bak seg. Wacho er nemnd i r 539, det vil seie i Arthur si
strste tid. Arthur vert og nemnd i Gallia-samanheng som fyrste der, men Gallia si soge
syner at det kan ikkje ha vore i Merovingane sitt Gallia. Derimot s kan det godt ha vore i
det nordiske Vallandsriket. Wacho hadde to dtre. Gregory fr Tours seier at den eine,
Wisigard, vart gift med frankarkongenTheodebert. Ho vart stemor til Theodebald som
vart gift med den yngre systera hennar, Valdetrada. Mora hennar var Gepidprinsessa
Austrigunna. Nettopp den frankarkongen, Merovingaren Theodebald, hadde britiske
anglar i ambasaden sin i Bysants. Langobardane var kristne allereide d, og det same var
kong Arthur.
192

Wacho vart overlevd av halvbroren sin Audoin, sameleis som Arthur vart
overlevd av broren sin Frode. Sonen til Audoin, Alboin, er og kalla Aelfwine, eit namn
som minner om at alle kongar i Alvheim, vart kalla Alf. Wacho levde samtidig med ein
ellers ukjend ttefar til ei britisk kongeline, nemleg Wecca, som er nemnd i Anglia. Han
hadde sonen Wuffa, som i rynda er same namn so Harald Tor sin far hadde, alts
Arthur sin far. Denne Wuffa i Aust-Anglia, var far til Tityli, rekna vere tilnamn etter
distriktet Tytilia i Jylland, den gong kalla Reidgotaland. Reidgotaland gr att i tilnamnet
til Tityli sin son, Readwald. Han er nemnd i East Anglia i ret 617, og er bror til Ene,
som var far til kong Anna.
Kvenn var s Vogg?
Bde Rolv Krake sin Saga og Saxo nemner han i rett tid. Vogg lovde Rolv Krake
at om nokon felte Rolv, skulle han hemne det. Ettersom Rolv Krake var ein stor konge,
tyder lovnaden p at Vogg var end strre. Rolv Krake og Harald Tor levde i same
generasjon, ettersom Harald Tor sin son Bodvar Biarke, var gift med dottera til Rolv.
Rolv Krake var kalla Roduulf av Jordanes, som nemner han som danekonge for nr
samtid, Og Jordanes skreiv si gotersoge ikring r 550. Etter at Hjorvard hadde felt Rolv
Krake, fortel Saxo nokre moment som tyder p at Vogg og Biarke m vere same person.
F. Vogg og Biarke
Vogg var norsk konge. Det er gjort klart i Hjorvard-samanheng. Vogg tok Norge
fr Hjorvard i same generasjon som kong Arthur tok Norge. Hjorvard var Halvdan
Jarmerik sin soneson, og Rolv Krake sin agnatiske (mannslina) fetter. Kong Hjorvard var
gift med si kusine Skuld, dotter av Rolv Krake. Hjorvard er og kalla Hiartvar, og i kvad
kalla Hjort. Det siste tyder p tilnamn fr Heort, som tidlegare hadde vore setestad for
Rolv Krake sin farbror Roe, eller Hrothgar, den tida han var regent for den mindrerige
Rolv Krake.
Kong Hjorvard angreip og felte Rolv Krake. Hjorvard hyrde til seniorlina i tta,
og hadde arvemessig, rett til kongetitelen. Det er og den naturlege forklaringa p at kong
Hjorvard kravde at Vogg skulle godta Hjorvard som overkonge, eller som det vert sagt,
g i Hjorvard si teneste. Vogg felte Hjorvard i staden.
Av andre samanhengar, der Saxo tydelegvis har bygd p anna kjeldetilfang, gr
det fram at det er Biarke som feller Hjorvard. Denne Biarke var og gift med ei syster til
Rolv Krake, sameleis som Hjorvard, men denne heitte Rude eller Rute. Biarke og Vogg
har alts same rolle.
Som nemnt blandar kjeldene saman Biarke og sonen Bodvar Biarke. Det fr som
resultat at Rolv Krake sin Saga presenterar Bjrn sin son Bodvar Biarke, i Biarke si rolle.
Men i denne kjelda er Bodvar Biarke gift med dottera til Rolv Krake, noko som viser at
han hyrde til i den etterfylgjande generasjonen. Biarke var ikkje med i slaget mellom
Rolv Krake og Hjorvard, d Rolv Krake og hans kjemper vart felte. Men Biarke vert
bedd om g mot Hjorvard, noko han gjer seinare.

193

Ogs p dette punktet er Saxo noko distre, men p ein mte som bekreftar fr
nemnde samanheng. Saxo har tydelegvis skifta kjelde underveis, for utan forklaring dreg
har brtt fram Vogg igjen. Han lar Vogg felle Hjorvard, medan andre kjelder overlet det
til Biarke. P ein mte kan det sj ut som om Saxo visste at Vogg og Biarke var same
person, men har glymt gjera lesarane merksame p det.
Det er alts ikkje tvil om kven bjrnen Biarke, i det sagnomsuste Biarkeml,
eigentleg er. Forfedrane vre hugsa det i hundrevis av r, og Tormod Kolbrunarskald
eggja til kampiver p Stiklestad ved sitere eit par av dei frste versa av Biarkenl. I
generasjonen etter Rolv Krake og Hjorvard er det Bodvar Biarke og brrne hans som er
kongar i Norge og Norden.
G.

Kong Arthur i fransk soge.

Om Arthur-legenda si fortelgjing om at kong Arthur saman med ei hgre hand,

kalla Hoel (Koll), etter ein fleirerig krig erobra Frankrike, og rdde fr Paris i fleire r,
skulle vera ein historisk realitet, s ville nok Gregory fr Tours ha nemnt det i si
Frankane si soge. Gregory levde sjlv like etter kong Arthur. Gregory var fdd i ret
539, og dydde i 594. Men Gregory nemner ikkje noko som kan tyde p noko slikt.
Ein skjnar difor, at det her som s ofte i eldre soge, ligg fre ei sagnblanding, der
Arthur er tillagt ein annan si soge p dette punktet. rsaka til dette kan vere at Arthur
faktisk hadde ei tilknyting til Gallia, eller Valland, som langobardkongen Wacho.
At Arthur si Gallia-soge truleg m ha kome som eit resultat av sagnblanding, vert
p sett og vis bekrefta av at i Arthur sin dd, vert det sagt at han i si franske rolle var 92
r gamal. Det vert lite truleg nr ein fr rolla klarlagt, det er ei kamprolle, som mellom
anna forutset at han er i sin beste alder. Forklaringa m vere at det i ei fortids kjelde m
ha funnest eit fdselsr for den Arthur det galdt i den franske rolla, eit fdselsr som s
er lagt til den seinare kong Arthur.
Det var nemleg i r 542 at vr Arthur drog fr Frankrike og attende til Britania
for sl ned eit opprr der. Det peikar mot at den kongen han er sagnblanda med, og
som verkeleg tok Frankriket, m ha vore fdd ikring r 450, om det var 92 r sidan i 542.
Ein kan d skje ein person som var fdd ikring denne tida. D kjem vi heilt rett fram til
ein konge som tok Frankrike for ei tid, fr Merovingane, og rdde der i tte r. Det
skjedde i 470-ra, og det fortel Gregory om.
Den framande si erobring av Frankriket skjedde i Merovingaren Hildir
(Childeric) si tid. Hildir sjlv var fdd i 437, vart konge i 458, og dydde i ret 481. Han
var son til Meroveus, og hadde ein bror som var alliert med Attila. Desse brrne var
sner til Havguden Clodion.
Kong Hildir av Frankrike vart for ei tid tvungen i eksil, i 470-ra. rsaka til eksilet
var ein romersk general, Syagrius Aegedius, som tok fr han kongemakta og overtok s
sjlv. Namnet hans tyder rett og slett Sigurd Skjoldung. Han m ha levd i den tida d
194

Sigurd Fot levde, og vart kalla konge i Valland i Sigurdar Saga Fots og Asmundar
Hunakonge. Som skjoldung kunne han ha brukt ttenamnet Harde, som p frankane
sitt uaspirerte vis, lett vart til Arda og Artus.
At det faktisk er skjoldungen Syagrius som er blanda inn i kong Arthur si soge,
vert prova av det at det som Geoffry fr Monmouth fortel om Arthur si erobring av
Frankrike, gjekk for seg i keisar Leo si tid. Han var keisar i Aust-Romarriket i ra 457 til
474. Den romerske generalen Syagrius Aegidius, hadde hatt sete i Soissons, som var ein
del av det norskdominerte Valland p den tida. Ogs ein son av han heitte Syagrius, og
hadde Soissons som heimstad. Romersk teneste kunne i den tida tyde bde i Bysantsog Rom si teneste. I Bysants vart son til Ardabarius, Sivord Skjoldung, alts Aspar, myrda
i ret 471.Bde Aspar og Aegidius tyder Skjoldung. Ogs Sivord sin son Ardabarius ll,
vart myrda i 471. Syagrius kan alts ikkje vere han. Heller ikkje kunne det vere Sivord sin
son Ermanaric, for han heitte Halvdan. Men det kunne ha vore broren deira, Csar
Patricius, han slapp unna fr Bysants i 471. Kva som vart av han er ukjent. Namnet hans
var neppe Patricius, som nrast var ein adelstitel i Bysants. Og med bror Jarmerik bak
seg i Germania, kunne han ha hatt militr makt.
Brrne Ermanaric, Ardabarius og Patricius tilsvarar kanskje Saxo sine tre Sivordsner, Halvdan, Roe og Skate. Skate kan ha vore det bysantinske Kato (gresk), som har
tydinga Underi understt, eit gresk uttrykk for fot, i kato agron, eit tilnamn som ville
seie at han var norsk. Fot, legg og bein, er nemleg tilnamn knytte til mellom andre norske
kongar. Det var truleg ei humoristisk vending i starten i Vendland sitt mlmilj, avdi det
slaviske ordet for fot, bein og legg var nosjka.
Truleg var han ein av Jarmerik sine
vener fr Bysants. Der var det mange romar-gotarar. Jarmerik si tt hadde like stor
arverett til Valland som Merovingane.
Merovingaren Clovis, slo Syagrius i ret 486. Han flydde d til gotane. Men
seinare utleverte gotane han, og han vart henretta, fortel Gibbon.
H. Kong Arthur i britisk soge
Arthur-legendene stammar i hovedsak fr Wales. Ei kjelde der ein ventar finne
noko om Arthur er Soga om den engelske kyrkja og det engelske folket, av Bede, i r
731. Men Bede nemner han ikkje. Det har to tydingar. Bede bygde p engelske kjelder,
for dei keltiske kjeldene vart ikkje omsett fr Geoffrey fr Monmouth gjprde det langt
seinare. Bede tek difor ikkje til med si fortelgjing fr etter Arthur si tid. bortsett fr nokre
f springande punkt. Men i desse springande punkta bekreftar Bede noko den seinare
Geoffrey fortel om. Geoffrey kallar farbroren til Arthur Aurelius Ambrosius, konge i
Britania ikring 490/500. Bede nemner same konge i same rolle, men kallar han
Ambrosius Aurelianus.
Ambrosius leida britar mot anglar i 493, og vann. Bede fortel at invaderande folk
hadde terrorisert britane, og hadde felt foreldra til Ambrosius. Dei var av kongeleg byrd,
og med kongeleg rang. Ellers er Bede taus, bortsett fr at han kallar Ambrosius for romar.
Men nettop det gjorde dei i Arthur si tt og, bde fr og etter Halvdan Gamle, og lenge
195

etter Athur si tid og. Men det kan og ha vore ei engelsk grunntekst med latiniserte
tilnamn, som har villeida Bede.
I kapt. 5, bekreftar Bede rolla til Constantine, som fekk overta Britania si trune,
men kallar han alts Aelle. Bede skriv: Den frste konge som var overkonge var Aelle,
konge for South Saxons, den andre var Caelin, konge for West Saxons. Aelle er ellers
nemnd i britisk soge i Sussex, alts South Saxony, i ra 477 og 485. Bede sine
opplysningar stemmer med at Rolv Krake sin Saga kallar kong Nordre England sin
konge. Dottera hans, Ogn, var gift med landevernsmannen hans, Roar Rane. Medan
Skjoldung Saga seier om same Hroar, at han var gift med England sin konge, Aelle fr
Sachsen. Saxo gir alts Swertingsonen Helge fr Sachsen, tilnamnet Norske, som
tydelegvis tilsvarar Nordre.
Den Caelin som Bede nemner, var son til Cynric, som er nemnd i ret 530.
Cynric var son til fr nemnde Cerdic, artisanen som var son til Elesa. Elesa vert rekna
vere ein skrivevariant for den samtidige Aelle, ettersom begge er ttefedre for
Aethelingar. Det var eit tilnamn som no hadde vorte mote i tta, avdi Helge Norske sin
far, Europa sin herskar, vart kalla Ethela.
Cynric m alts ha vore konge samtidig med kong Arthur. Det at han er kalla
cyn-ric, hundkonge, indikarar sterkt at han er identisk med kong Arthur, alias Harald
Tor. Denne hadde ein son kalla Hundfot, og sner med hundenamn som Saxo seier,
avdi dei var av hunartt. Cynric stammar fr andre kjelder enn dei gaeliske, som Arthursagna er henta fr.
Om Cynric er Arthur, som han synest mtte vere, er sonen Caelin ein av Harald
Tor sine sner, og d truleg Elg-Frode. Om han fortel norrn soge noko, bortsett fr at
han kom fr ein annan stad, d brrne Tore Hundfot og Bodvar Biarke tok Sverike.
Elg er ellers eit heilt ukjent namn i Norden, og kan vere ei drleg omsetjing av Caelin.
At den britiske kongelina, om son til Cynric, Caelin, stammar fr andre kjelder sin
Arthur, vert seinare antyda av ein legendekomponert spdom, lagt til Merlin, som seier at
seks av kong Arthur sine ttlingar skulle halde scepteret etter Arthur.
I.

Sentralriket

I Arthur sin dd, vert det sagt at kong Arthur hadde styrt fr landet Logres.
Logres vert sagt vere overkongedme for Irland, Scotland og Framande land. Ein m
her rekne med at Logres er ei gjenoppliving av det gamle namnet p England, nemleg
Loegria. Ein m difor g ut fr at Norge i denne tida, fr og etter r 500, var einslags
vasallstat under Britania. Dette sjlv om hunarkongehuset kom fr Norge, der det og var
norsk kongehus.

J.

Geoffrey bekreftar Saxo

196

Geoffrey fr Monmouth gir kronologi for sitt persongalleri ved stadige referansar
til Rom sine keisarar og pavar, som vi har rstal for. Sameleis kan vi tidfeste noko av Saxo
sitt persongalleri, mellom anna gjennom identifisering med hunartida sine storingar som
vi har rstal for.
Gjennom slike haldepunkt fr vi bekreftingar fr heilt uavhengige kjelder for
hunarkongane si rolle i Britania. Det gjeld Fridlev Hvate, alias Vade sin son Olav Fracke,
og hans allierte Ring Ingeldson, og Olav Fracke sine ttlingar. Irske sagn, rett nok ikkje s
godt tidfesta, men fr same epoke, supplerar med Culann Smed og andre Hunde-sagn.
Ein veit difor at norrne hunarkongar rdde for deler av Britania, heilt fr Harald
Hildetann sine dagar. Det svenske innslaget datt ut av biletet d Olav Fracke sin son,
Sigmund Volsing felte Ring Ingeldson.
Constantine sin farfar og farfars far, hadde kongeroller i Britania, fortel erkebiskop
Guithelinus. Det m nettop ha vore i den tida d Britania var under dei nordiske
hunarkongane sitt framandvelde, som Geoffrey kallar det. Det var eit framandvelde som
vart innleida av dei samarbeidande pictane sin konge og hunane sin konge, med
hrar av danar og nordmenn. Dei la Britania til fjerne besiddelsar som og lg under
deira makt, og rdde over Germania, alt fortalt av Geoffrey.
K. Det runde bord
Det runde bord, kunne etter Arthurlegendane, brettast saman og berast av eit par
smgutar, men ikkje av andre.
Dette legendepoenget har fleire paralellar i andre legender, om kongesner som
hadde arveretten sin etter faren. Dei er oftast i ei litt anna form, at berre kongesonen
kunne dra eit sverd ut av ein stein, og liknande. Ein stein var same ordet som ein ellers
finn i setestad-namn, som Wittgenstein og liknande. Alle gardsnamn som sluttar p -stein,
har vore setestadar for kongar i eldre tid. Berre arvingane kunne ta sverdet ut av
setestaden.
Slike likningar finn ein bde om kong Arthur og Sigmund Volsing. Volsungsagaen
har varianten at berre Sigmund Volsing kunne dra sverdet ut av faren sin barnstokk p
faren sin setestad. Ingen andre makta det. Etter ei kongeliste er tipoldefaren hans, Aude,
sin eine bror gitt tilnamnet Barnsorg, men om det har samanheng med tta sin
barnstokk-tradisjon, veit ein ikkje.
I samanheng med kong Arthur sitt runde bor, var det alts berre to smgutar som
klarte bere det, ingen andre. Gutane m i tilfelle vere Arthur sine sner med arverett.
Det runde bord vert sagt vere eit banner, laga av Merlin. Det spesielle attributtet m ha
symbolisert noko. Emblemet m truleg ha hat form av ein Ring, men vart kalla Det
runde bord. At det vart kalla bord m og ha ei symbolsk tyding. Kjelda stammar fr
gaelisk, eller keltisk. P det mlet er bord Dol. Det kan leide tankane mot Thule, som
lett kan ha vorte uttala Dol av nokon. Tholus p latin, tyder noko rundt, ein rotunda, ein
ring.
197

Men forklaringa synest likevel vere ei anna. Det er noko som gr fram av
kombinasjonen Orknyinga Saga og Beowulfkvadet sine detaljerte opplysningar om
Draugen i Havet. Han var Ein, alts overkonge, nettopp p den tida d Arthur var
overkonge i Norge, som og var kalla Havet i Arthursagn. Arthur var dessutan kalla
Draken. Ved kombinasjon av dei tre kjeldene, gr det fram at kong Arthur sin setestad i
Norge heitte Dol, som alts p keltisk er bord. Dei norske folkesagna om Draugen i Havet
har tydelegvis sitt opphav i same Draken i Havet.
Om det var kong Arthur som gav Wales det eldgamle riksattributtet sitt, ein raud
drake, eller om det var Wales sitt riksattributt som gav kong Arthur tilnamnet Draken, er
uvisst. Det frste kan forklarast av at han var av Draken sitt hus, i det stamtta heilt sidan
Olav Fracke sine dagar hadde hatt linnr- attributtar. Mellom andre linnorm, som er
Drake.
Geoffrey fortel noko om kong Arthur sitt forhold til Norge. Etter frst ha kua
Scotland og Irland, drog Arthur med flte til Iceland, alts til Vika i Norge. Der var og
Eygotaland det tidlegare Gotland, og Geoffrey fortel at kong Doldavius underkasta seg.
Kong Arthur overvintra i Norge, men returnerte s til Britania, der han vart verande i 12
r. Seinare kua han Norge og Danmark, truleg d han felte kong Hjorvard Hjorgarson.
Ei tid etter dette var Arthur i Gallia, og det var medan han var der at brorsonen Mordred
gjorde opprr i Britania. Arthur returnert d til Britania, og etter eit blodig oppgjer vart
Mordred felt. Dette skjedde i ret 542, i slaget ved Camlan i Corvwall, der Arthur sjlv
vart sra.
Kong Arthur drog d til Havet, alts til Norge. Dette vert bekrefta av
Beowulflvadet, som let han dy i Norge. Geoffrey har ein variant, der han fortel at Arthur
drog til ya Avalon etter ha gitt Britania til fettaren (syskjenbarnet) sin, Constantine,
son til Cador av Cornwall. Avalon kan vere ein keltisk mlvariant for Havland.
Etter tre tronskifter p kort tid, vart ein Malgo konge i Britania. Og om Malgo
vert det sagt at han rdde over Norge, Danmark som d var delt og Orknyane. Han vart
fylgd av Keredic (Cerdic), som levde i dei frste tira av 600-talet.
L. Beowulf og Arthur.
Etter Beowulfkvadet var det Beowulf ll som vart drepen av Arthur. Beowulf sin
nre kampfelle Wiglaf, kom til hjelp under basketaket, og han felte kong Arthur. Av
denne viktige kjelda gr det fram at dette skjedde p Mre. Det skjedde p Mre i
Norge, p ein stad som heitte Earnaness.
Ecgtheow sin son Beowulf ll, er helten i det anglosaksiske kvadet. Beowulf si mor
var dotter til kongen i Gotland, Hrethel Swertingson. Arthur og Beowulf var difor
syskjenborn (fettarar).
Havet, eller Havlandet, som Norge er kalla i fleire kjelder, galdt generelt heile
Norge vest for Oslo-fjorden og norover til Namdalen. Bde i Arthur-sagn og i
198

Beowulfkvadet har dette Havet ftt ei viktig rikspolitisk rolle. Men i dei kjeldene synest
Havet ha hatt ei meir begrensa tyding, nemleg Mre. Det er skjnleg, avdi Mre i eldre
tid var skreve Marr (konf. marbakke), som er veldig gamalt norsk for Havet. Kva Mre
omfatta den gong er mindre kjent.
Olaus Magnus seier i si Historia om De nordiske folken at Mre i Norge vart
kalla Moringia i latinutgave. P tysk, eit mlmilj som nok lg nr opp til anglosaksisk, er
hav das Meer. Det er difor naturleg at ein i Beowulfkvadet finn forma Mere, sagt vere
eit hav, men berre billetleg. Avdi det og gr klart fram at det er eit landdistrikt. Og at
dette Mere lg i Norge.
Som Saxo fortel, hadde norskekongen Olav (Ring), delt landet mellom dei to
snene Frode og Harald Tor. Tor-titelen er truleg eit resultat av Ar-thur i kortform. Frst
hadde Frode Havet, sidan han var eldst, men og truleg avdi Havlandet var rekna som det
mest verdfulle, medan Harald fekk Jorda, som truleg var vest-danane sitt Jren. Seinare
vart det imidlertid Harald som overtok Havet, fortel Saxo. For dei skulle rleg skifte rike.
I Beowulf sine yngre r levde det eit kvinneleg uhyre (ogress) i eksil i Mere. Ein
landsdel med vindblste myrar, der vatn rann fr mrke fjell ned i jorda. Der var tre som
vaks i bratte klipper, og frost, og vind som piska opp sjen. Uhyret vart og kalla demon.
Det er tydelegvis spel p Mara, som er langt eldre norsk ord for uhyre og demon, noko
Marr har freista til i dei tidene.
Dette uhyret var mor til Grendel som budde saman med ho, og som lg i strid
med danane sitt kongehus i Vika, i Heort. Det er p danekongen Hrothgar Healfdeneson
si tid. Grendel angreip Heort gong etter gong, og drap mange av mennene til Hrothgar,
og tok andre til fange. Siste gong han angreip, hadde den unge Beowulf hogd av Grendel
ein arm, s han mtte dra sra heim til Mere. Denne Grendel er ikkje nemnd i kjend
soge, men han m ha vore ein mektig hovding (smkonge) sidan han med eit visst hell
kunne angripe sjlvaste Vestarfoldarkongen, Hrothgar i Heort.
Grendel eller mora hans skal ha hatt ein stor skatt i Mere. Kong Hrothgar, som
hadde frt krig mot mange nasjonar, ba Beowulf vera med til Mere, for f tak i
skatten. Hrothgar og Beowulf drog dit saman, med fylgje. Det vert d fortalt at utanfor
Mere er det vanleg hav, der skip kunne segle. Fortelgjinga om kva som skjedde d dei
kom fram, er litt spesiell. D dei var nesten framme, dreg Beowulf leine i vitjing til
uhyret. Det vert fortalt slik at det kan virke som om han gir seg ut for vere ein vanleg
gjest. Med kjennskap til Hrethell sine nraste tlingar, kan det vere naturleg.
Ved ankomsten til Mere hadde dei oppdaga at mora til Grendel, for hemne den
skaden sonen hadde ftt, hadde halshogd ein fange som Grendel hadde hatt med seg fr
Heorth. Det var ein Ashhere som hadde sttt Hrothgar nr. Dette vert fortalt for
rettferdiggjere, at Beowulf drap mora til Grendel i hennar eigen hall. Det vert peikt p at i
den hallen var der ikkje vatn. Skalden har truleg funne det naudsynt, etter at han heile
tida har spelt p at i Mere, som han nemner fleire gonger, gjekk sjlvsagt alt for seg under
vatn.

199

Grendel si mor er her kalla mere-ulv og hun-ulv. Etter ha drepe mora, drep
og Beowulf den sra og handlause Grendel. Det vert sagt at drapa var gjorde for hemne
raida som Grendel hadde gjort mot vest-danane. Det vil seie Vestarfolda-danane i Heort.
Det gr og fram at dette skjedde fr Hygelac Hrethelson i Geatland, alts Gotland p
andre sida av Oslo-fjorden, fall i Frisland. Etter det var Mere-vitjinga gjort noko fr r
530.
Hygelac sine gotar vert kalla sj-gotar, medan Hrothgar sine danar vert kalla
Spyd-danar, men alts og vest-danar. Hygelac var Beowulf sin morbror. D Hygelac
fall, og sonen hans, Heardrede, dydde kort tid etter som ganske ung, vart det Beowulf
som overtok som geate-konge, alts konge i Gotland. Det var han i mange r.
Dagane til Beowulf endte i ein strid med Draken i Havet, i Mere. I Arthursagn er
Arthur norsk konge og Drake, og p jakt etter den gyldne gral som nokon hadde stole fr
han. Til slutt dreg han til Havet. Beowulfkvadet fortel det same om Draken i Havet, som
var ein, alts overkonge i Norge, og som var p leit etter den gyldne gral som nokon
hadde stole fr han. Etter som kong Arthur og Draken i Havet levde p same tid, kan det
ikkje vere tvil om identiteten, dei var same person.
Draken meinte vite at Beowulf sine gotar hadde den gyldne gral, og han hadde
difor raida Gotland sine kystar. Truleg hadde og Gotland reve seg laus fr Draken sitt
overkongedme, etter at Draken hadde overlete riket sitt i Britania til syskenbarnet
Cador, og reist sra og utan hr til Havet. For s hemne raida mot Gotland, dreg s
kong Beowulf til Draken, som han no meiner kunne r med.
Slik Beowulfkvadet fortel det, synest det som om Beowulf ville nytte same triks
som den gong han gjesta mora til Grendel. Han synest ha freista dra nytte av det nre
slektskapet med Draken, og drog med eit fylgje p berre tolv mann til Mere. Men
samtidig gr det fram at mlet var drepe Draken. Men Beowulf hadde og planar om
f tak i Draken sin bermmelege Ringskatt. Difor s hadde han med seg mannen som
hadde stole den gyldne gral, og som visste veien dit skatten var skjult.
Det heiter seg i den samanheng at veivisaren kjende kollen og denne sin jordhall
like ved strand og brenning, alts ei underjordisk hole. Med det som bakgrunn, og
ettersom det gr for seg p Mre, er det naturleg bindet hendinga til eit sagn som
Orknyinga Saga fortel. Det handlar om ein ringskatt som Draugen i Havet skal ha
gymt i Dollskollen, som no vert kalla Dollsteins-hola. Den hola ligg like ved strand og
brenning. ya heitte den gong Dol, men heiter i dag Sandsy, og ligg omlag fem mil sr
for lesund.
Dollsteinshola er Norge sin strste hellar, og omlag 180 meter lang. Orknyjarlen
Ragnvald Kale Kollson (av Mrejarlstta) freista finne skatten. Det lukkast han ikkje,
avdi fakklane slokna, seier Orknyingasaga. Jarlen kvad etterp om Draugen i Dols
dunkle hellar, der han hadde skt dyre ringar. Det er difor neppe tvil om at det
Beowulfkvadet fortel om oppgjeret mellom kong Arthur og kong Beowulf, har gtt for seg
p ya Dol.

200

Slik det vert fortalt, s budde Draken p denne staden ut mot havet, der hola var,
truleg ved det som no vert kalla Sandshamn. Det er p austsida av ya, og der det er
hamn, medan Dollsteinshola ligg p vestsida. Omlag tre kilometer sr for Dol, ligg
Kvamsya. Der finns nokre av Norge sine strste gravrysar, og kanskje dei strste
samlingane av slike. Difor m det her ha vore eit strre hovdingsentrum i eldre tid.
At draken Arthur synest ha hatt sin norske setestad p Dol, har ei interessant
side. Morsmlet hans var keltisk. Dol, tyder p keltisk eit bord. Banneret hans etter
Arthursagn, var Det runde bord, som p hans ml var Dol. Etter Saxo vart han og
kalla Biarke. Det er i den eldre Godiche-utgava av Saxo, skreve Bir. P eldre norsk
tydde det bjrn. Men for anglosaxarar i Britania, som ga ml til Beowulfkvadet, tydde det
bre. Bre er den dag i dag ei bier p engelsk. men og barrow. Det forklarar den
noko mystiske titelen som Beowulfkjelda gir Draken, nemleg at han var the keeper of the
barrow,
Som nemnt heitte Mre den gong Marr (Havet), og for anglosaxarar Mere,
medan Olaus Magnus gir varianten Moringia, latinisert. Det minner om at systera til
Arthur rdde i Havet, og ho hadde tilnamnet Morgana. Ei anna syster heitte Morgause,
ho som var gift med Loth, han som var Arthur sin lenskonge i Norge. Det er eit tilnamn,
avdi Morgause og er kalla Anna. Sverdet til kong arthur, Escalibur, kom og fr Havet.
Han hadde ftt det av Fruen fr Havet, eit hav som det var godt bu i.
Ein dag d den gjestande Beowulf var leine med Draken p den staden der
skattehola var, freista Beowulf drepe Arthur. Han hadde tydelegvis undervurdert
Draken, for det enda med at Beowulf vart ddeleg sra. Men Beowulf sin nre venn, den
yngre Wiglaf, hadde halde seg i nrleiken, han kom no hjelpande til, og myrda Draken.
Det stemmer med at Saxo seier at Harald Tor vart myrda.
Dette hende nr Draken sin bustad. Denne var plassert p ein stad kalla
Earnaness, like ved sjen. Wiglaf fylgde Beowulf som konge over Gotland.
Av Ynglingesagaen veit vi at dette var ei uroleg tid i Norden. Det var i
Uppsalakongen Eystein Adilsson si tid. Om kong Eystein vert det sagt at i hans tid fall
Rolv Krake. Det tidfestar Eystein til den aktuelle tida.P den tida var det mange kongar
som herja i Sveaveldet, bde danar og nordmenn. Mange av dei var sjkongar.
Beowulf var alliert med Skilfingane i Sveaveldet.
Noko som bekreftar Draken si ttetilhyring til dei norske hunarkongane, er at
den veldige gymde skatten av gullringar og anna, er kalla Ring-skatten i
Beowulfkvadet. Den sagnomsuste Ringskatten er og ein gjengangar i Nibelungensagna
omkring Siegfried sine familiekretsar, som er Harald Tor si nre tt. Etter dei skal
skatten ha vore skt i Rhinen under vatn. Det gir og eit interessant poeng, avdi det fjellet
som Dolshellaren ligg i , heiter Rinden
Ringskatten kunne ikkje bde vore gymd under vatn i Rhinen, og i Rinden, som
skaldeteknisk og vert framheva vere under vatn. Beuwulfkvadet har dei mest klare
opplysningane. Det freistar til tru at ettertid kanskje har ftt bytt om namna Rinden og

201

Rhinen i seinare tid si tyske dikting. Det kan d verte motiv for ei norsk utgave av
Richard Wagner sin syklus om Das Rheingold, i ein ny Ring des Nibelungen.
At det er Nibelungensagna sin Ringskatt det heile tida er snakk om, vert styrkt av
namnet Ringskatt, slik det vert brukt fleire stadar i same kjelde, nemleg Beowulfkvadet.
P side 79 (l 1973-utgava)vert det sagt at Wl sin son Sigimund hadde skatten. P side
140 i same kjelde, vert det sagt at Draken p Mere hadde han. Det i seg sjlv bekreftar
ttesamanhengen. Wl sin son Sigimund, var som nemnt Sigmund Volsing. Han var,
etter Volsungsaga mellom andre far til Helge Hundingsbane. Etter Saxo hadde Helge
Hundingsbane arva Havet. Etter Beowulfkvadet, vart skatten funnen i hola i Havet, noko
som og Saxo indikerar.
I Beowulfkvadet vert det ikkje berre sagt at Draken var i Havet, men og at han var
Jord-drake. Forklaringa kan vere det som Saxo seier, at Harald Tor frst arva Jorda, og at
han frst seinare overtok Havet. Det indikerar i seg sjlv at Harald Tor er Arthur.
Mindre truleg er det at Jord kjem av bustaden Earnaness p ya der hola var. Det kan
ha vore Jor nanes. Men etter professor Michael Alexander si Beowulfutgave, skal det
tyde rnenes (Earnaness).
Etter Saxo, tok snene til Harald Tor nokre r seinare til med ein hemnaksjon
mot fiendane til faren. Det er difor truleg at desse fiendane hadde makta i Havet, medan
snene vaks opp. Det kan forklare at dei nraste i Harald Tor si tt, tok den myrda
kongen med seg til Britania, og fekk han gravlagd der. Det kan og forklare at han vert
sagd vere gravlagd i Glastonbury, der grava vart opna i r 1150.
M. Arthur sin dd
Det er ein eigen frankisk legendekrets om kong Arthur. La Mort le Roi Artu,
kong Arthur sin dd. Det heiter seg at kong Arthur vart sra, men vart henta med eit skip
av systera Morgana Fay, som alts rdde i Havet. Geoffrey fortel noko liknande, nemleg
at Arthur drog fr Britania sjveien, og at ingen hyrde noko meir til han.
Ingen av Arthursagna inneheld noko om Arthur sin eigentlege dd. Han forsvann
ut p Havet. Og det skjedde i ret 542.
Kong Arthur sin venn, Ambrosius Merlin, sagt vere leida av ei hinsidig nd, sa
at Arthur skulle f si siste tid tilslrt i eit mysterium.
Alt i alt, s synest det som om dei i Britania ikkje har kjent til kva som skjedde med
kong Arthur, etter r 542. Heller ikkje har det vore kjent at nokon tok han attende til
Britania, etter at han vart myrda. Beowulfkvadet vart til meir enn to hundre r seinare.
Den som skreiv det ned, har ikkje visst kven Draken i Havet var.

202

Halvdan Bir-Gram
ttefar for den vidare kongetta i Norge, vart Harald Tor sin son, Halvdan BirGram. Han er og kalla Bodvar Biarke.
Som nemnt fr, hadde farbroren hans , Frode Olavson, ftt henta nokre av
Harald Tor sine sner, mellom andreBodvar Biarke. Desse snene vart s fostra p
Regne p Fyn. Men etter ei tid kom dei til Sjelland. Etter ei noko uklar framstilling hj
Saxo, vart s Frode, kongen i Havet brend inne. Det vart antyda at det var Harrald og
Halvdan Bir-Gram som gjorde det.
Halvdan Bir-Gram fylgde farbror Frode som konge i Havet, men han overlet
konghevervet til broren Harald. Truleg avdi han sjlv rdde i eit anna land. Halvdan
Bir-Gram drog no med flte i austerveg, der hadde han i tre r land som base.
I Sverike rdde no syskjenbarnet hans, Erik Frodeson. Han var gift med dottera til
kongen der. Denne svenskekongen vart felt av Halvdan Bir-Gram, og m truleg vere
identisk med Sveakongen Yngvar Eystenson Hara. Etter Ynglingesaga skjedde det i
Estland. Sagaen fortel vidare at Yngvar var ein stor hrmann som lg mykje ute p
hrskip. Dette avdi Sveariket ogs i hans tid var mykje utsett for herjingar av danar og
andre som for i austerveg. Der vart han felt p ein stad kalla Stein i Adalsysla i Estland. I
samband med fellinga av Sveakongen vart Halvdan Bir-Gram tillagt attributtet
eikeklle.
Halvdan angreip no syskjenbarnet sitt Eirik Frodeson, men tapte. Halvdan mtte
rme til Helsingland. Seinare allierar han seg med Tore, som vi fr Rolv Krake sin Saga
fr vite, er broren Tore Hundfot. Halvdan angrip no Erik i Sveriket p nytt. Denne
gongen vinn han over Erik sin hr, men Erik sjlv kjem seg unna. Halvdan vert no sagt
ha ftt tilnamnet Bir-Gram. Det er skreve p ymse vis. Etter Saxo oppheldt no Halvdan
seg i Sverike ei tid. Men Sverike sin konge var fortsatt Erik Frodeson, som hadde sttte
der.
Kong Erik Frodeson angreip no Old-Danmark, der Halvdan sin bror Harald
Haraldson var konge. Etter fire trefningar vart kong Harald felt av Erik. Halvdan BirGram kom d fr Sverike til Old-Danmark. D drog kong Erik attende til Sverike, men
det gjorde Halvdan og.
Halvdan drog til Sverike sjveien, og i ein flteoperasjon, fanga han kong Erik.
Det heiter seg d, i dei gamle sagaene sitt evige ordspel, at kong Erik vart sett ut i
skogen. Det er i bokstaveleg forstand ein utruleg framgangsmte mot ein fanga konge.
Halvdan Bir-Gram hadde no teke Sverike etter ein langvarig krig, og det skjedde saman
med broren, Tore Hundfot. Men ogs den tredje broren, Elg-Frode, er med i den
samanhengen, etter Rolv Krake sin Saga.
Nr ein les Ynglingesagaen for den tida, eller Den norske krnike fr Adils
Ottarson, som og Beowulfkvadet nemner som alliert med Beowulf ll, ser ein at Adil sin
203

yngste son var Eystein, far til Yngvar, far til Braut-Anund. Dei hendingane som Saxo
fortel om, kjem ikkje fram i dei kjeldene, utanom at Rolv Krake vert nemnd som
motstandar av Adils. I tillegg vert det nemnt at Rolv Krake fall i Eystein si tid, og at han
vart felt av svogeren sin, Hiartvard, alts Hjorvard, etter krnika. Saxo legg og til at Adils
vart sltt av Biarke. Ynglingesagaen seier at Eystein vart felt av Solve Hogneson, som
rdde i Sveaveldet i 20 r.
Om Solve Hogneson heiter det at han var sjkonge, og son til Hogne p Nry.
Solve herja i Austerveg, og hadde rike i Jylland. Solve kom uventa med stor hr, og
brende kong Eystein inne. Solve drog seinare til Sigtuna og kravde verte motteken som
konge av Sverike. Men sveane mtte med stor hr, og det vart eit stort slag som varde i
elleve dagar. Solve sigra og vart konge over Sveaveldet i lang tid, og heilt til han vart
dropen av sveane. Han vart fylgd av Yngvar Hra. Men Ynglingesagaen seier alts at det
var mange kongar som herja i Sveaveldet i kong Eystein si tid, og mangt kan skjule seg i
det uttrykket.
Ogs i den tida sonen hans, Yngvar rdde, vert det sagt at Sveaveldet var svrt
plaga av herjingar. Men Saxo fortel alts om den andre parten. Ein annan ting som og
peikar p at kjeldene utfyller kvarandre, kjem fram i Ynglingesagaen punkt 34. Der vert
det fortalt at Braut-Anund sin son Ingjald, vart gift med Gauthild, som var dotter til kong
Algaut, son til Gautrek gavmilde, son til Gaut som Gautland har ftt namn etter.
Denne Gaut m i tilfelle ha levd omlag p Eystein Adilson si tid, i den tida Solve tok
Sverike. Det vil og verte omlag i Halvdan Bir-Gram si tid. Rolv Krake sin Saga seier at
det var broren hans, Tore Hundfot, som gav namn til Gautland. Det tilseier at Tore
Hundfot er Gaut, sidan dei er samtidige.
Det kan difor sj ut som om Solve Hogneson fr Nry, eller Niardey, Halvdan
Bir-Gram og Tore Hundfot har vore saman om erobre Sverike. Det vert og antyda at
Halvdan Bir-Gram sin son, Asmund, vart gift med systera til Solve Hogneson, Hild
Miofa Hognedotter. Dei tre erobrarane synest ha delt rika mellom seg, slik at Solve fekk
Midt-Sverike, Tore Hundfot (Gaut i Ynglingesagaen) fekk Syd-Sverike, og Halvdan BirGram fekk Old-Danmark (Vikenriket), og var i tillegg overkonge i Norden.
Hrafnistad, var ein setestad p Niardy i Halogaland. Halogaland omfatta den
gong ogs svensk Norrland til ladejarlane si tid. Det var difor naboriket til Sveariket
ikring Uppsala. Det kastar lys over Hogne Solveson si erobring. Om Hrafnistadmennene
gr det fram av Huldar Saga at dei tta fr Halvdan Gamle. Ein ttlegg som ikkje gr
fullt s langt, gir tta til Hild Miofa og bror hennar Solve Hogneson. Faren deira Hogne
p Niardey, var son til Solfa, son til Grjotgard, son til Salgard, son til Grjotgard, son tol
Gardz Agde ll, som m ha levd ikring r 400, om ttleggen er rett. Tilnamna Solve og
Agde er framleis stadnemn i Ytre- Trondheimsfjorden, dei er truleg tidlegare setestadar
(kongsgardar).
Ein Gardz Agde lll, ikring r 460, var stamfar til ei kongeline som leider opp til
Geirmund Heljarskinn, nemnd i Hrfagresamanheng. Men lina er konstruert fr fleire
kjelder, og kan mangle ledd. Dei to ttene synest ha dominert kyst-Norge.

204

Om Halvdan Bir-Gram fortel Saxo at han hadde smukke dyder, var ein stor
skald, og ein bermmeleg herskar og konge. Han frde strid med ein Sivald i Sverike og
med ein Hartbeen i Helsingland. Be desse motstandarane er inngande beskrevne
slangt det gjeld hardbalne som krigarar. Dei gjekk stadig rundt og beit i filler jarnskjolda
sine, dei t gldande kol, sprang att og fram gjennom gldande kol og brlte, fr Saxo sin
helt Halvdan Bir-Gram elegant, og med lettheit sl dei i tvekamp.
Bagatellar som avhogde hender stoppa ikkje Saxo sine heltar i kjempe vidare i
sverdkamp. I rivalisering med Halvdan Bir-Gram, beila ein Grim til ei norsk
kongsdotter, Torild Hatherdotter. Det frde til tvekamp. Grim fekk hogd av den hgre
handa, men tok d sverdet i den venstre og fortsatte kampen. Grim tapte kampen av
naturlege grunnar, men fekk leve (grid). Torild Hatherdotter vart stammor for norske
kongar gjennom sonen Asmund, som ho fekk med Halvdan Bir-Gram. Om Asmund
seier Saxo: Asmund, av hvem de norske konger, som utregner sin stamme fra Haldan,
bermmer seg ha hatt deres opprinnelse og herkomst.
Dei norske kongane p Saxo si tid, omlag 1150 til 1220, var Ribbungane, som var
av Erling Skakke si tt, og var tlingar av Ragnar Lodbrok. Ragnar Lodbrok var ein
tling av Asmund. Det var ettertta til Hild Miofa Hognedotter og Asmund, som kom til
representere overkongehuset i Norge heilt framtil Uppsalahuset overtok ikring r 900.
Uppsalahuset hadde vore inne i biletet fr, sidan Halvdan Kvitlegg sine dagar.
Men overkongehus vart dei ikkje fr ikring r 900, d Halvdan Svarte sin son, Harald
Riki (Hrfagre lll) vart overkonge og ttefar for det seinare Ynglingehuset. Den omlag
100 r eldre Harald Lufa (Hrfagre l) hyrde og til Uppsalahuset, og var ei kort tid
overkonge. Han var den frste i den tta som vart einekonge, seier Islendingabok.
Men Harald Lufa vart jaga, og han vart ikkje stamfar. Harald Riki tta fr farbroren til
Harald Lufa.
Det at be desse Haraldane, etter skikken d, vart oppkalla med same tilnamnet
Hrfagre, har tydelegvis ttesamanheng, og mest truleg og p morsida. Harald Riki si
mor var Ragnhild Sigurdsdotter Orm, etter Fagrskinna. Som farmora hennar er Thora
Borgarhjort nemnd. Thora var syster til Harald Lufa.
Asmundtta heldt gram som overkongehus for Sverike og det noverande
Danmark ei tid. Danske skuleborn sin folkefar, Gorm Gamle, konge fr 715 til 765,
hyrde ikkje til det noverande noverande Danmark, han var konge i Vikenriket i Norge.
Han var son til kong Harald Alv i Alvheim. Han var sonesons son til Asmund og Hilde
Miofa. Ein annan son til Harald Alv var Rathbart, far til Sigurd Randve, som Saxo kallar
norsk fyrste. Sigurd Randve var far til Ringerikskongen Sigurd Ring. Han er nemnd i
annalar fr r 782 til 812, d han vart vald til danekonge, den kong Ring so Fritjov sin
Saga fortel om. Sigurd Ring sin son var den legendariske kong Ragnar Lodbrok. Han var
overkonge, ikkje berre for Norge, men for heile Norden. Etter Saxo, var han fostra i
Norge. Ragnar var fdd ikring r 795, vart konge i 812, og dydde i 860.
Avdi han mellom anna var danekonge, er han presentert som dansk, av danske
sogegranskarar. Og sameleis, avdi han var konge over Sverike, vert han der kalla svenske.
205

Men bde etter genealogiar, som det finns fleire av, og etter sogekjelder ellers, er det heilt
klart at han hyrde til i det norske Ringhuset. Det presiserar og, den svenske Olaus
Magnus (1555) i si Historia om De Nordiska Folken, 5. bok, 17. kap. Der vert han
omtala som norrmannen Regner. Han legg og til at Lodbrok, tyder ludenbyxa.
Ragnar Lodbrok sin eldste son Fridlev, fekk Norge. Seinare vart Norge overteke
av broren til Fridlev, Bjrn Jernside. Ein tredje bror, Sigurd Orm, var konge i
Eygotaland, alts Old-Danmark. Han levde lenge, men hadde setestad i Britania.
Eygotaland let han styre av lenskongen Hrik (Erik) Gudrdson. Fr Ringerikshuset sin
Sigurd Orm, tta dei norske kongane Harald Gormson, Sven Tjugeskiegg og Knut den
Mektige. Den siste rdde over Britania og Danmark.
Seinare fekk Asmundtta end eit come back gjennom Ribbungane, dei siste av
dei norske Aethelingane som var kongar i Norge. Det var eit tradisjonsrikt kongehus som
tta fr keisar Odenatus Augustus. son til Halvdan Gamle.
Det nye srlegare Danmark, (det vi kallar Danmark i dag) som tok form i Sven
Estridssonn si tid, har aldri hatt noko eige kongehus. Sjlv Oldenburgarane var av norsk
tt, dei kom fr Mrejarlstta.
Etter ha fortalt om Halvdan Bir-Gram gjer Saxo eit av sine mange rundkast i
sogekronologi. Han forvekslar den tre hundrer eldre Halvdan, som Ungvin ervde. Det er
ein meir enn pfallande feil av Saxo, avdi feilen skjer p same side som han fortel at
Halvdan sin son Asmund, vart ttefar. Dette medan han litt lenger nede p sida fortel at
Ungvin ervde Halvdan avdi Halvdan ikkje hadde born sjlv.
Det som fylgde etter Halvdan Bir-Gram har Saxo ikkje hatt kjelder for. Men via
kongelister, som p denne tid tek til verte litt meir plitelege, fr vi vite om ein kong
Vermund, som dyr i r 621. Truleg har Vermund vore Halvdan Bir-Gram sin eldste
son, sidan sonen Asmund budde i Hordaland.
Nokre glimt fr vi likevel fr andre kjelder, bde nr det gjeld dei to danerika i
Vika, og Havlandet Mre, som hadde vore Harald Tor (kong Arthur) sitt havrike.
Kjeldene er Beowulf, Tyrfingrsagnet og delvis Ynglingesagaen. Ein fr der inntrykk av at
Gotland (Vikenriket) p austsida av Oslofjorden har hatt vidare grenser i tida ikring
Halvdan Bir-Gram og broren hans, Gautlandskongen Tore Hundfot. Tyrfingrsagnet
legg Gotland si grense heilt ned mot Hunaland. Det grunnar seg i at Halvdan Bit-Gram,
etter Saxo, rdde over eit eller anna omrde ved stersjen, som var s verdfullt at han
let broren Harald overta daneriket sitt. I den samanheng gr det fram at daneriket var
delt. Det vert sagt at Harald freista samle det, og at han p grunn av det kom i konflikt
med syskjenbarnet sitt, Erik Frodeson i Sverike.
For denne perioda har vi bra haldepunkt for tidfesting. Nr ein samanliknar
kjeldene sine genealogiar tabellarisk, ser ein meir enn nr ein les kjeldene isolert. Fr tida
ikring 480, er det Swerting sin son Hrethel, som er konge i Gotland. Swerting sin son
Helge Norske, vert nemnd som norsk konge av Saxo, og ein ser og at han vart danekonge
etter Ingeld Frodeson, svogeren hans. D Gotland etter Yngre Edda, og var kalla
206

Danmark, forklarar det ganske sikkert at dei to SwertingsneneHrethel og Helge er ein og

same person. D Hrethel berre er eit setestadnamn.
Av Hrethelsnene dydde Herebeald fr faren, medan Heathcyn vart felt av
Sveariket sin kong (Egil) Ongentheow. Den d gjenlevande sonen Hygelac, fall i r 530 i
Frisland. Han var d konge i Gotland. Hygelac sin son Heardrede, dydde ung og
sonelaus. Det vart regenten hans Beowulf, dotterson til Hrethel, som d tok over som
konge over Gotland.
Beowulf rdde i ei god tid. D han drog for vitje Draken i Mre vart han
drepen, og ein slektning, Wiglaf fylgde etter han. Det m ha skjedd ganske tidleg etter r
542. Wiglaf forsvinn ut av soga, men han m ha rdd ei tid medan snene til Harald Tor,
Halvdan Bir-Gram, Harald, Tore Hundfot og Elg-Frode vaks til og tok makta attende.
Som konge for syddanane som Beowulf nemner, sat Harald Tor sin eldre bror
Frode. han rdde for Jorden, truleg Jren. Ingeld, sonen til Frode, var gift med Hrothgar
si unge dotter Freawaru. Han vert rekna ha hatt ein fot i Bardengau, der Heathobard
levde i Nordvest-Tyskland. Han er og nemnd i Beowulf. Ingeld forsvinn ut av soga. Frode
vert brend inne, og snene til Harald Tor tek over. Frodesonen Erik vert gift med dottera
til sveakongen, og fortset kampen mot syskjenborna sine derifr.
Harald Tor vert som Draken i Beowulfkvadet kalla Ein. Det tyder at han var
overkonge over fleire smkongar. Og det er rimeleg, sidan han felte Hjorvard
Hjorgarson, som var Norge sin konge. Denne hadde felt Rolv Krake som var konge for
Vest-danane i Vestarfolda-riket. Rolv Krake sin son Hroar, forsvinn ut av soga. Men
Hroar si ettertt dukkar seinare opp i Skne. Av Arthur-sagna gr det klart fram at
Arthur (Harald Tor) hadde rdd bde for Vikenriket og Norge ellers.
Halvdan Bir-Gram overtok Frode sitt rike p Jren, i tillegg tok han truleg og
riket til Vest-danane, etter som Hroar forsvinn. Men Halvdan overlet alts Daneriket til
broren Harald, som freista samle det p nytt.
Hj Saxo gr det fram at Halvdan m ha hatt eit betydeleg domene ved
stersjen, med land som base. Men han overtek daneriket p nytt etter at broren
Harald vert feldt av syskjenbarnet Erik som var sttta av Skilfingane i Sverike. Halvdan
tek no opp striden mot Erik, som etter noko skiftande krigslukke, endar med at Halvdan
tek Svearike saman med brrne Tore Hundfot og Elg-Frode. Tore Hundfot er i
Ynglingesagaen kalla Gaut. Han har tydelegvis overteke Gotland etter Wiglaf, som hadde
sttt p Skilfingane si side. Det er etter dette at Tore Hundfot gir namn til det svenske
Gautland (Gtaland). etter Rolv Krake sin Saga.
Vi er no komne fram til den tida d Angantyr Heidrekson og systera hans
Hervor, i Danparstad i rheimar i Karpatane, kom i strid med den eldre hunarkongen
Humle. Det som Tyrfingrsaga fortel om. Der fall Hervor i den frste trefninga, ved
Gotaland sine sletter mot grensa til Hunaland. Humle vart seinare slegen av Angantyr.
Ettersom det gr fram at faren deira, Heidrek Hofundson, ikkje hadde rdd over dette
vendiske Gotaland tidlegare, og ettersom Halvdan Bir-Gram hadde eit stersj207

domene, og ettersom den tydelegvis mektige Tore Hundfot var herskar i Gotland i Vika,
som var utvida med det svenske Gautland, er det truleg at Heidrek, og seinare Angantyr
var lenskongar for Tore Hundfot.
Etter Tore Hundfot fylgde sonen Gautrek den Gavmilde. Han vart fylgd av sonen
Algaut. Heile Vikenriket, med syd-danane sitt Jorden (Agder), vest-danane sitt
Vestarfolda, Gotland (Eygotaland) p austsida av Oslofjorden, hadde alts stundom vore
eit rike, men til andre tider delt. For skilje dei fr ein annan er det gamle namnet p
austsida, Gotland, teke i bruk att. Seinare under Ringeriket sitt Ringhus, vart Gotland
igjen kalla Danmark.

208

Normannertid
ttefar Asmund og det 6. og 7. rhundre
Det er spreidd forvirring om Normanner-tida.
Nokre land sine sogegranskarar har vore meir opptekne av normannertida, enn
normanner-landet sine eigne granskarar. Dei rike kjeldene som finns, har ikkje vorte
studerte og tekne i bruk.
Utan kjenne kjeldene og det dei fortel, og utan vite at Old-Danmark heilt fram
til ikring r 1000 e. Kr. var Vikenriket, og utan vite at alt som heitte danekongar hyrde
heime i Norge, har dei feiltolka namnet dane, som ein ofte finn i kontinentet sine
annalar.
Det noverande Danmark, det vil seie Jylland og yane, har aldri hatt eigne
kongetter. Unnataket kan vere enkelte lokalkongeliner som alle ttar fr norske
kongehus.
Skilfingane som kom fr Norge til Sverika ikring r 240 e. Kr., og vart Ynglingane
sitt kongehus i Uppsala, var sjlvsagt naturaliserte som svenskar lenge fr normannertida.
Det kan ein og seie om Tore Hundfot sine tlingar, som vart kongar i Gautland fr
omlag r 560, og om Skne sitt kongehus som stamma fr den norsktta Valldar Milde
ikring r 590.
Men Skilfingane i Uppsala vart detroniserte ikring r 660. Ei line av dei,
Vermelands-kongen Olav Tretelgja sine tlingar, kom ikring r 690 til Austlandet ved
inngifte. Dei ekspanderte ved erobringar, og enda etter kort tid som kongehus i
Westarfolda. Det riket rakk p den tida heilt vestover til nordsjen, og oppover til omlag
Mre. Det kongehuset fekk fr det 8. rhundret ei stor rolle i Normanner-ekspansjonane.
Men i lang tid var likevel det viktigaste kongehuset i Norge, den lina som tta fr
broren til Skelfir, Aude. Den lina som hadde eit langt mellomspel i Hunaland, men likevel
alltid med ein fot i Norge. Den lina som var hoved-kongehus i Normannertida, tta fr
sonen til Asmund, Jotun-Bjrn. Dei var overkongehus fram til omlag r 860.
Genealogi er den tryggaste veien til skjne kvenn som er kvenn i Normannertida. Og genealogi-kjeldene er rike. Dei viser alle det same, nemleg at alle normannarar
inklusive danar, og innklusivt Novgorod-huset etter Ruric, kom fr Norge.
I byrjinga var Skilfingane og Jotun-Bjrn-tlingane like viktige som normannertter, og dei samarbeidde. Seinare kom det motsetningar, og Skilfingane trakk det lengste
strdet, - unntatt i Russland.
Kven var s Jotun-Bjrn sine tlingar?
Halvdan Bir-Gram sin son Asmund, ikring r 590, er kalla ttefar til norske
kongar. Halvdan som levde ganske lenge, m vi rekne med hadde andre sner og. Men
sner som ikkje lagar stamtt, har ein tendens til falle ut av kjeldene. At Halvdan har
hatt andre sner, kan vere ei forklaring p at Asmund ikkje vart overkonge. Han var
209

lokalkonge i Hordaland, der rett nok sentret for Westarfolda-riket lg. P hans tid veit vi,
fr kongelister, at det levde ein samtidig kong Vermund i Vikenriket, som dydde i r
621. Det var truleg Asmund sin eldre bror. Truleg med eit manglande mellomledd, vart
Vermund fylgd av ein like ukjend Omund som dyr i r 696. Men etter han kjem ein
Bjrn som leider oss inn i kjent terreng.
Det er muleg at Vermund og Onund har representert ei tteline i kongetta. I
skningen Ivar Vidfamnas erobrartid ikring 690, d han tok Old-Danmark, er denne
ttelina utrydda. Ivar Vidfamna let ein lenskonge, Ethelbaldus, styra Old-Danmark i ra
701-707. Kanskje er han identisk med Ivar sitt Aetheling-syskjenbarn fr Wessex, Olav
Ensci, som var Ivar sin lenskonge i Jotlandi, etter Flateyarbok. Etter 707 kjem s ein
Asmund-tling inn i biletet. Det er Harald Raumson, som ttar fr Asmund sin son,
Jotun-Bjrn. Fr Ethelbaldus rdde Bjrn fr 696 til 701. Ein m kunne rekne med at det
var Harald sin bror, som heitte Bjrn.
Saxo hoppar over Ethelbaldus. Han seier at Bjrn vart fylgd av Harald, som ei
kongeliste gir rstala 707-715. Han vert fylgd av sonen Gorm. Harald var konge i det som
norrne kjelder kallar Alvheim. Der vart alle kongar kalla Alv, seier Snorre. Den
samtidige Alv der var sonen til Raum ll, sonen til Jotun-Bjrn. Raum hadde to andre
sner og, Bjrn og Brand. Alv Raumson si soneline, var danekongar i Vikenriket. Medan
Bjrn Raumson si soneline var kongar p Vestlandet, og Brand Raumson sine tlingar
var kongar p nre del av Austlandet. Tydelegvis var var dette ei overkongett. Alv i
Alvheim, m difor vere den samtidige Harald i Alvheim. Dei to nraste tlingane hans,
var og danekongar.
Alv Raumson var far til Rathbart som var gift med Aud, dottera til Ivar
Vidfamna, og arvedotter til imperiet hans. Dei var foreldre til danekongen (Alvaren)
Sigurd Randve, far til danekongen Sigurd Ring p Ringeriket, far til Ragnar Lodbrok
den frste av dei store normannar-kongane. Saxo gir oss namnet til Alv, det er Harald.
Saxo veit ikkje kven han er, og ikkje noko anna heller om han. Saxo fortel berre at Bjrn,
som han heller ikkje veit noko om, vart fylgd av Harald, som s vart fylgd av sonen
Gorm, som etter kongelistene har rstala 715 - 765.Det er Gorm Gamle, som d vert
bror til Rathbart.
Gorm sin son, Gtric Runde, fylgde fr 765 til 776. Men fr no av er det Rathbart
sine tlingar som overtek som danekongar i Vikenriket. Dei er alle tlingar etter
Asmund. Denne perioda er lite kjend, difor er det naudsynt ofre litt tid p nokre
detaljar.
Asmund var gift med Hild Mjofa Hognedotter fr Niardey i Nord Trndelag. P
Niardey finn vi det gamle kongesetet Hrafnistad (Ramstad), som sagn talar om. Hild
Mjofa sin bror, Solve, erobra Svealand, og rdde der ei tid. Solve synest kunne vere
tilnamn fr Solve i ytre Trondheimsfjorden, ikkje langt fr Agdenes, som kan gi tilnamnet
Agde som vi og finn i same tta. Den er tidfesta generasjonsmessig i siste ledd, avdi vi veit
fr Ynglingesagaen kva tid erobraren Solve Hogneson levde.

210

Men tilnamnet Solve, gr att i mange lokalkongar sine ttlegg i Norge. Dei synest
ha sitt opphav hj ein ttefar som heitte Gards Agde. Han er ein av tre med det
namnet. Den frste var Heidir Nor sin son, ikring r 175 e. Kr. Hild Mjofa sin ttefar er
den andre, ikring r 400. Den tredje er og frst i ei tteline, og kan hve inn som den
andre sin soneson ikring 460. Han var ttefar for Hiorleiv Kvennsami, som frst var gift
med Hild Mjofa. Fr Hild Mjofa sin ttefar Gards Agde ll, gr tterekkja slik: Grjotgard,
Salgard, Grjotgard, Solfa, Hogne i Niardey, far til Hild og Solve Hogneson.
Om Solvar Gamla seier soga at han var den frste som rydda i Solr. Det br ein
ikkje ta p alvr, avdi det og vert sagt om andre som heitte Solve. Den frste det vert sagt
om, er Huldar Saga sin Solvi Audison, som levde omlag 450 r tidlegare.
Solvar Gamla var far til Solve Solvarson, far til kong Halvdan Gulltann i Solr,
far til ein ny Solve og systera hans, Solveig. Ho vart etter Ynglingesagaen gift med Olav
Tretelgja. Olav og Solveig vart s foreldre til kong Halvdan Kvitlegg (og kalla Hvitben).
Han vart den frste av Uppsala-tta sine Ynglingar i Norge, ikring r 685. Og han vart
fostra av morstta i Norge.
Halvdan Kvitlegg i Solr vart gift med sa Eysteinsdotter Harrade fr Oppland.
Ho tta og fr ein Solve, som m ha levd p Solvar Gamla si tid, og kan vere han. Solve
var far til Naum, far til Gudrd, far til Eystein Harrade, far til sa.
Solveig Halvdansdotter Gulltann hadde alts ein bror kalla Solve. Han levde
skjematisk p same tid som ein Solve. Han er stamfar for ei tt. Denne Solve var far til
Gudraudar Gamla, far til Hilldar, som var gift med Raum lV, son til Bjrn, son til Raun
ll, son til Jotun-Bjrn. Hilldar og Raum lV var foreldre til Gudrd Urbar (Raum= Urbs
urbis), far til Vestlandskongen Eystein Illrde p Bele i Sogn, far til Halvdan, far til
Ragnhall MacAlbdan, som etter irsk annal hadde vaksne sner i r 867. Ragnhall sin
bror var Vestlandskongen Harald Gullskjegg, far til Tora, som etter Landnmabok var
gift med Halvdan Svarte, og mor til Harald Unge.
Bjrn Raumson sine brr var alts Harald Alv og Brand i Gudbrandsdal. Brand
var ttefar til ei kongett som kjem inn i soga hj Snorre. Brand var far til Audleif, far til
Gudmund, far til Gudbrand jarl, far til Geirmund, far til Rodgeir, far til Gudbrand herse,
far til den Guttorm som vart felt ung av Halvdan Svarte.
I Vassdlane (Island) vert det sagt at Jotun-Bjrn kom fr Nord-Norge. Med det
meiner dei truleg Niardey i Nord-Trndelag, sidan han m vere son til Hild Miofa og
Asmund. Og Hild Miofa var fr Niardey. Saxo seier nemleg at Asmund var stamfar for
norske kongar, og den som dukkar opp i fylgjande generasjon som ttefar i praksis, er
Jotun-Bjrn, som ein difor m rekne med er Hild Miofa og Asmund sin son. Det er difor
av interesse sj litt p kvifor Jotun-Bjrn vart fostra i Nord-Norge.
Hild Miofa var frst gift med Hiorleiv Kvennsami, son til kong Hior i Rogaland,
son til Josur. son til kong Horde i Hordaland, son til Gards Agde lll. Hiorleiv hadde ei
stor ettertt, mellom andre ein overkonge. Med Hild Miofa hadde han to sner. Hiorolv
og Halfr. Halfr vart overkonge ikring r 620. Det kan tyde p at den korte overkongetida
211

hans, fall mellom Vermund, dd 621, og Onund, dd 696. Indre ttestrid vert antyda av
at kong Halfr vart felt av ein Asmund, som vert rekna vere Vermund sin yngre bror.
Kong Halfr vart Asmund sin steson. Hiorleiv Kvennsami, Halfr sin far, hadde falle p eit
tokt, og mora Hild Miofa, vart gift med Asmund.
Ogs Halfr var ute p tokt i mange r, men kom s heim til Hordaland, der mora
og Asmund levde. Det heiter seg d at Asmund svor Halfr lydnad. Det kan ha vore avdi
Asmund p eit eller anna vis var komen i ein tvangssituasjon. Det vert d antyda at
Asmund kort tid etter, felte overkongen Halfr. Men ein ven av Halfr, Rokr Svarte,
hemnde seinare venen sin. Han felte kong Asmund. Sonen til Halfr, Hior, vart d konge i
Hordaland. Av samanhengen, synest det d som om andre hadde teke over
overkongetitelen.
Det er skjnleg at Hild d, under slike omstende, har teke borna sine med
Asmund til ein tryggare stad, til si mektige nrtt p Niardey. Det vil gi ei naturleg
forklaring p at den tydelegvis stortta Jotun-Bjrn i oppveksten oppheldt seg i NordNorge.
Huldar Saga seier at Kollr Sterke var ttefar for Erling Skjalgson, men sagaen
fortel ikkje om ttelina. Den fr vi likevel i Landnmabok. Der vert tta frd bakover i
rett line til Svasi Jotun, ikring 620-generasjonen. Det er skjematisk nyaktig same
generasjon som Jotum-Bjrn sin. Om ttefar Svasi Jotun seier Landnmabok, at han var
fr nordann af Dofrum. Vassdlane seier alts at den samtidige Jotun-Bjrn,var fr
Nord-Norge. Be nyttar den srprega tilnamnsforma Jotun. Det tyder p at dei antan er
brr, eller same person.
Jotun er same namnet som dei danske Saxo-omsetjingane nyttar, nemleg Jtte.
Det vert peika p hj Saxo at Asmund sin far, Halvdan Bir-Gram, var Jtte. Det same
gr fram av ein annan dialekt om broren hans, Tore Hundfot. Han vert kalla Gaut, og
ein Gaut var og ein Jotun. Truleg er Jotun-tilnamnet nytta av bde Jotun-Bjrn og Svasi
Jotun for sl fast at dei tta fr den store Gud, Halvdan Bir-Gram, Jotun. I s fall er
det via Asmund, som vi ikkje fr noko tilnamn p.
ttledda fr Svasi Jotun til Erling Skjalgson ser slik ut: Svasi Jotun, kong Rolfr,
Solvi, kong Kaun, Svina-Bodvar, kong Thorir, Orn Hyrnu, An Skuff, Aslakr Bifra-Kre,
Horda-Kre, Ogmundr, Torolv Skjalg, Erling Skjalgson, kalla Rygekongen og Den kvite
herren. Han levde frst p 1000-talet
Jotun-Bjrn-namnet synest vere oppkalling fr farfar og farfar sin far, som be
vart kalla Bjrn i Biarke og Bir. Vidare var Halvdan Bir-Gram ein nr ven av Rolv
Krake, og var frst gift med dottera hans, Drifa. Svasi Jotun kalla sonen sin Rolv. Hild
Miofa hadde ein bror som heitte Solve, og Rolv Svasison sin son heitte Solvi. Fr JotunBjrn tta nokre av dei strste kongane i norsk soge, mellom andre Ragnar Lodbrok fr
Ringeriket. Ogs Saxo fortel at han hadde norske foreldre, og var fostra i Norge.

212

Det er difor mykje rart at han manglar i norsk soge. Han var ein konge som er
annalbekrefta med rstal, og med ei eventyrleg rolle i saga. Soga hans kjenner vi godt, og
han er dokumentert ttefar til veldige kongetter.

Normannarkongane
Ein kan med full dekning tale om den 1. og den 2. normannertid.
Den frste normannertid tok til med Halvdan Gamle si erobring av Valland og
Sachsen i ret 238, eller like etter. Gjennom snene sine vart han ttefar for nesten alt av
bltt blod i Europa. Herular - blod (Caerulaen = bltt og hav) vart eit synonym for
adels- blod.
Den omlag tohundre-rige epoka som fylgde etter Halvdan Gamle og snene
hans, vert kalla Hunartida. Eit namn som Den frste Normannertid, ville vere meir
fortelgjande. Grunnlaget for kalle Norge for Nasjonane sin fabrikk, vart lagd i den
tida. Normannarar, som i den tida vart kalla gotar, knuste Romarriket og skapte
kongeriket Italia, kongeriket Spania, kongerika Frankrike og England, medan Germania
vart ei gruppe fyrstedmer. Dei rdde og i Ungarn, til avarane kom austfr i r 568.
Normannarane rdde fr Volga til Atlanterhavet.
Avdi den viktigaste kongelina, Odlingane, som tta fr Halvdansonen Aude, og
var Norge sitt kongehus, vart det nr kontakt mellom Norge og dei landa der Odlingane
rdde. I srleg grad galdt det Frankrike og Britania.
D denne normannar-tida ebba ut frst p 500-talet, vart den Store Thor sin
son, Halvdan Bir-Gram konge i Norden. Det var fr omlag r 545 til 590. Han var
overkonge for Norge, Vikenriket og Sverike, og rdde for store omrde ikring Estland.
Sverike delte han med broren sin Tore Hundfot. Det direkte sambandet med Britania vart
svekka, etter faren Harald Tor sitt nederlag ved Camland i ret 542. Men likevel s er det
Odlingar som rr bde der og i Norge. Ikring r 590 er ein Malgo, bde norsk og engelsk
konge.
Ei noko ekspansiv verksemd har det nok vore i den etterfylgjande tida og. I
generasjonen etter Halvdan Bir-Gram, p Asmund si tid, hyrer vi om ein kong Halfr
som lg ute i viking med dei utvalgde mannskapa sine. Det vert ikkje fortalt kvar, og

213

sagna er pviseleg blanda og noko literrt handsama. Men frst lenge etter, ikring r 700,
skapte ein nordisk konge eit nytt imperium, men han var svensk. Det var Ivar
Vidfamna. Han var son til Halvdan Snjalli, son til Harald Gamle, son til Valldar Milde,
son til Hroar som var son til Rolv Krake, alts av norsk tt. Harald Gamle levde ikring r
620, i same generasjon som Harald i Agder, som hadde ein sonesons son kalla Snjall,
etter Landnmabok. Sameleis levde faren til Ivar, Halvdan Snjalli i same generasjon som
far til ei norsk tt, som og heitte Snjall, og etter Landnmabok.
I kva grad Ivar Vidfamna var knytt til Sverike fr frst av, er uklart. Men
farbroren hans, Gudrd, var konge i Skne og gift med sa, dotter til den siste UppsalaSkilfingen, Ingjald Illrde. Om han heiter det seg berre i Ynglingesagaen, at Ivar
Vidfamna kom til Skne etter at farbroren, Gudrd, var fallen. Han samla ein stor hr og
drog mot Ingjald Illrde i Svealand, som let seg brenne inne. Deretter heiter det at Ivar la
under seg Sveaveldet og Daneveldet, i tillegg til ein stor del av Saksland og heile
Austriket, som var stersjland, og dessutan ein femdel av England.
Mora til Ivar, Moalld Digre, var fr England. Ho var syster til Cynrik i Wessex,
som var far til kong Ina som rdde i ra 689 til 726. D han var eit syskjenbarn til Ivar,
har ein ei klar tidfesting. Broren til Ina, Olav Engelske, var Ivar sin lenskonge i Jotlandi.
Imperiet til Ivar vart berre halde saman i hans levetid. Det er ikkje fortalt om
nokon son. Kongehuset som fylgde etter han, hyrde til Jotun-Bjrn si tt. Det er difor
vanskeleg skjne Snorre sine ord: Av hans tt er dei sidan komne dei danekongane og
sveakongane som har vore einekongar. Men det fr ei meining nr vi veit at dei tta fr
dottera hans, Aud. Ho var gift med ein Jotun-Bjrn tling, Rathbart Alvson i Norge. Han
vart ttefar for overkongar i alle dei tre nordiske landa. Etterkomarane deira vart dei
store i Den andre Normannartida, saman med ei norsk-naturalisert grein av Uppsala sin
siste Skilfingetterkomar. Dei tta fr Ingjald Illrde sin son, Olav Tretelgja i Vermland.
Den 2. normannartida vart ei gjentaking av den frste. Etter eit par hundre r
hadde normannarane igjen teke over makta fr Volga til Atlanteren, og fr Norden til
Middelhavet. I Sverike og Russland rdde d etterkomarane til Ragnar Lodbrok. I
Frankrike skapte Skilfingen Robert le Fort nytt dynasti, Carpetingane. I Spania og Neapel
skapte Skilfingen Harald Lufa sin soneson, Wilfred Hrete, det nye kongehuset Aragon,
fr 865. I Danmark rdde Ragnar Lodbrok sin son Sigurd Orm. tlingane hans var i
tillegg kongar i Britania fr og med Svein Tiugeskjegg. Men der vart dei avlyste av
Mrejarls-tlingen William Erobraren. Gange-Rolv sine tlingar rdde i Normandie, og
ein tling av dei, Robert Guiscard, tok Italia og Balkan i ret 1050. Fr den tid var og
nesten alt som var kalla pavar, av normannartt.
Men kva var s gangen i det? Kva sette det heile igang?

214

Heithabu- riket
(Det no danske Hedeby)
Viken-kongen Gtric Runde Gormson, tling til Jotun-Bjrn, skattla Sachsen.
Han vert rekna vere den frste av Witichinane, og er nemnd i Westphalen i ret 768.
Han dydde i r 776.
Han hadde vorte konge i Vikenriket etter far sin Gorm Haraldson, i ret 765. Om Gorm
veit vi ikkje stort anna enn at han gjorde ei reise Norge rundt til Bjarmeland.
Gorm vart svrt gamal, s d Gtric fylgde etter han, var han ein mogen mann.
Kort tid etter 765 m det vere at han kua Sachsen. Det vil seie Tyskland sr og vest for
Elben, etter Saxo. Det var i Sachsen han vart kalla Witichin (Wittekind, Widukind), som
er eit tilnamn etter eit gods kalla Wittichinstein. At Gtric har vore ein Wittichin gr
fram av gangen i bruken av tilnamnet i Sachsen i tida etter. I samanheng med
ekteskapsopplysningar som har paralellar i annalar hj Saxo og i Haithabu-soge, der
namnet Wittichin og Gtric og Godefred vekslar om det same ekteskapet. Haithabu var
det norske Hedeby-riket i Syd-Schleswig, som vaks fram kort etter dette, og varde i
omlag eit hundrer.
Gtric var gift med Geva Eysteinsdotter Gtske, eller Gte som Saxo seier.
Eystein Gtske er kalla slik i kvad hj Snorre. Han var son til Halvdan Kvitlegg konge i
Vermeland, som rdde over Vermeland, Solr, Romeriket og Toten, Hedemark og
Hadeland, og noko av Westerfolda, ikring r 685. Fr Gtric synest Wittichinstein ha
vore medgiftsgods som fylgde dtre ved giftarml. Gtric og Geva si dotter, vart gift med
Sigurd Randve. Han var son til Rathbart og Aud Ivarsdotter, og rdde over omrda rundt
Oslofjorden. Men han var og truleg medkonge saman med halvbroren p morssida,
Harald Hildetann lll, son til Rrik Slonguanbauga, som Aud frst hadde vore gift med.
Annalar kallar Sigurd Randve for danekonge i 777. Sonen til Sigurd, Sigurd Ring, var i
alle fall konge for Alvheim, medan sonen til Harald Hildetann som og heitte Rrik
Slonguanbauga, var redusert til konge over Sjlland.
Kong Sigurd Randve, som Saxo kallar Sivord og norsk fyrste, var alts
dotterson til den tidlegare Sachsen-erobraren, Ivar Vidfamna, som og rdde over
daneveldet. Sigurd Randve hadde i alle fall arverett til Alvheim, som soneson til Alv
Raunson, konge i Alvheim til r 715. Faren til Sigurd Randve, Rathbart Alvson, synest
ha vore i svigerfaren si teneste, avdi det heiter seg at han oppheldt seg i Russland. Dette
hadde Ivar Vidfadma teke dei vestlege delene av.
Rathbart var alts bror til Gorm, som var far til Gtric, som var syskjenbarn til
Sigurd Randve. At bde Gtric, Sigurd Randve og Harald Hildetann vert kalla
danekongar, tyder p at Vikenriket med provinsar har vore delt i denne tida. I s fall var
Gtric konge over dei sydlege delane, innkludert Jylland. Ei syster til Gtric Runde, var
gift med svogeren Harald Eysteinson fr Westarfolda, ho heitte Imhild.
Det var denne Harald som saman med broren Sigurd, grunnla Haithabu-riket. Dei
to Westarfolda-brrne, vart dei to frste kongane der. Sigurd Eysteinson var konge der

215

fr 775 til 798. Harald var samkonge fr 778 til han dydde i r 804. Den tredje broren
deira, Halvdan Matille Eysteinson, var konge i Westarfolda. I Haithabu-samanheng er
han nemnd fr r 796 til han dydde i r 802. Om han seier Ynglingesagaen at han var
mest i viking. Det er eit hint om at den 2. normannartida har teke til.
Halvdan Matille var Westarfolda-kongen som kom i krig med med Frankrike sin
Carle- Magne om Sachsen. Det var Gudrd Veidekonge. Han er i Sachsen betre kjend
som Wittichin ll. Gudrd Veidekonge var gift med Alvhild, dotter til Sigurd Randve.
Ogs Gudrd var ei tid konge for Haithabu, samtidig som han var konge over
Westarfolda, Jotlandi (Gtaland), Jylland og i sine siste to r ogs over Agder. I Jotlandi
rdde ein av brrne hans, Gautrek (Gtric) Hjort. Han er og kalla Herd og Heroth, som er
eldre skrivemtar for Hjort. Gudrd Veidekonge vart myrda i r 810.
Hypotetisk kan tilnamnet Vidfamna og ha sitt opphav i Wittichinstein, i det Witi
og er skreve Vidu. Det vil i tilfelle forklare at setegodset er gtt vidare fr Aud
Ivarsdotter, og som medgiftsgods om Aud si sonedotter Alvhild, som vart gift med
Gudrd Veidekonge. Han var ein Wittichin. Gtric Runde kan ha teke setestaden ved si
erobring av Sachsen.
Det som skapte komplikasjonar, var Carlemagne (Karl den Store av Frankrike) si
erobring av Sachsen i ret 772. D gjekk Sachsen tapt for Gtrik Runde. Dei Lundske
annalane fortel at Gtrik Runde dydde i ret 776. Den som d tok opp striden i Sachsen,
var Gudrd Veidekonge. Han var gift med dotterdottera til Gtrik Runde, eit gifte som
kan ha gitt Gtrik Wittichinstein. Gudrd hadde arvekrav p Sachsen bde gjennom kona
si, og gjennom farmora Aud.
I ein Carolinsk annal fr ret 777, vert Gudrd Veidekonge nemnd som Vidukind,
og som svigerson til danekongen Sigifrid. I r 782 vert han og nemnd som svoger til
Sigifrid, son til danekongen Sigifrid. Dette samsvarar med norrne opplysningar om at
Gudrd var svigerson til Sigurd Randve og svoger til Sigurd Ring.
Gjennom Haithabu-soga fr vi vite at Sigurd Ring og var konge over Jylland, og
at Haithabu-riket p noko vis var eit len som han hadde gitt Eystein-snene. Saxo seier at
Sigurd Ring for mest i viking. Og ein skjnar at det m ha vore konfliktar i bakgrunnen,
heime i Norge. D Gtrik Runde, dydde i 776, var det ikkje hans sner som fylgde etter
han, men dottersonen Sigurd Ring. Det ser vi og av Snorre, som seier at Sigurd Ring
rdde over Romeriket og vestsida av Oslofjorden ned til Langesundfjorden. Han rdde og
for Vingulsmark (Oslo-sysla) og alt snnafor p austsida av Oslofjorden. Det siste vil
seie Alvheim. Det forklarar at dei Carolinske annalane kallar han danekonge. Frst d
Sigurd Ring dydde i r 812, kom Gtric Runde sin son Olav, og Olav sin son Heming,
inn i soga igjen. Sigurd Sigurdson Ring og Olav Gtricson var agnatiske tremenningar,
og representerte to liner av same kongehus. Det kan ha vore arvestrid her.
Andre av Gtrik sine snesner, truleg snene til Halvdan, Hergeirr Ring,
Reginfred og Harald tok over Haithaburiket for ei tid. Fr 812 til 814 for dei to siste sitt
vedkomande. Dei vert sagt ha kome fr Irland. Dei brrne kom i strid med Sigurd Ring

216

i r 812, og med Gudrdsnene fr 813. Saxo seier at dei var Sigurd Ring sine
syskjenborn, og det stemmer med at faren deira var bror til mora til Sigurd Ring.
Vidar Vidfadma tok alts Sachsen ikring r 700, Gtric Runde ein gong mellom
765 og 768, og Carlemagne tok Sachsen i r 772. Gudrd Veidekonge tok opp striden om
Sachsen ret etter at Gtric dydde i ret 777. Den vert i alle fall nemnd for frste gang i
Sachsen d. Han vert d kalla Vidikun, og har den sachsiske adelen i mot seg. Han vart
rekna som ein framand av dei, og det vert peikt p at Vidikun aldri tok del i saksaradelen
sine rlege riksdsagar. Det var frst etter at Carlemagne massakrerte ei gruppe saksarar
som hadde overgitt seg, at saksaradelen gjekk over p Vidikun si side. I Haithabu-soga
vert Vidikun kalla Gudrd Veidekonge.
Ei god tid seinare tok og Sigurd Ring sin son Ragnar Lodbrok, ein del av Sachsen.
Med han er den 2. normannartida godt igang. Normannertida var eit heilt og klart norsk
foretakande. Det einaste kongehuset i den tida i det som langt seinare vart kalla Danmark,
var eit lokalt kongehus p Sjlland, d Harald Hildetann lll Rrikson vart konge der, slts
Sigurd Randve sin eldre halvbror p morsida. Men denne Harald Hildetann vert aldri
nemnd i aktiv samanheng. Truleg var og tta hans norsk, avdi tlingane hans levde i
Trndelag, etter Landnmabok. Der vert tta gjengitt, men vi finn ho og hj Paul du
Chaillu. Dei tta fr ein Frode den Tapre, som m ha levd ikring 590-ra. Ring er
tilnamn p mange i tta.

Gtrik Runde
Saxo er hovedkjelde for Gtrik, i si 8. bok.
Frst nokre ord om tta, som Saxo ikkje kjenner noko til. Han tek til med ei av
sine mange blandingar av personar med same namn, i dette tilfelle to Bjrnar som Saxo
trur er same person. Han har d frt soga fram til ein Bjrn som levde ikring r 400. Han
fortset s fortelgje om etterfylgjaren hans, ein Harald som levde ikring r 700. Han
fortel frst om Snie og Langobardsoga, som Paulus Varnefridus gir rstalet 383 for, og
fortel at etter Snie fylgde Bjrn. Men det gr fram av fortsetjinga at det er ein annan
Bjrn, den Bjrn som rdde i tida 696 til 701. Men derifr vert det rett.
Dette er i Ivar Vidfadma si tid. Saxo veit ikkje noko om kong Ethelbaldus, 701 707. Han seier berre at Bjrn vart fylgd av Harald (707 - 715), og veit ikkje noko om
nokon av dei. Men han fortel at Harald vart fylgd av sonen Gorm, og Gorm veit han litt
om. Etter kongelistene s handlar det om Gorm Gamle, 715 - 765. Saxo fortel at Gorm
var ein fredeleg mann. Han var meir interessert i naturen, enn i krig, fortel han. Saxo gr
s over til fortelgje om Geruth sitt land, og Bjarmeland som Gorm vitja. Gorm reiste
om Halogaland og nordover, der det berre var mrker og inga sol. Han siglde med tre
skip, og Torkild var los. Dei kom fram til Bjarmeland. Der var det skog, men korn dyrka
dei ikkje. Dei traff Gudmund, som var sagt vere bror til Geruth. Gudmund tok mot dei
som gjestar, og frde dei vidare med vogner. Der fylgjer eit noko literrt innslag hos

217

Saxo, om skrymt og troll og liknande. Men der er ingen grunn til tvile p at reisa har
funne stad , slik det er fortalt. Det synest bekrefta av at overkongen Halfr sin soneson,
Hiorleif Hiorson, som levde i same generasjon som Gorm, ogs vert sagt ha vore i
Bjarmeland. Det er etter ei tteline som P.A. Munch har supplert med eit par ledd som
manglar i nokre kjelder. Munch har tydelegvis rett, avdi Hild Mjofa sin frste ektefelle,
Hiorleif Kvennsami, d kjem p Asmund si tid, noko vi veit er rett.
Gorm kom vel attende til Old-Danmark, og meir fr vi ikkje vite om han.
Etter Gorm fylgde sonen Gtric (-765 - 776). Nokre kjelder forvekslar han med
Gudrd Veidekonge. Det gjer ogs Saxo p sett og vis, ettersom han slr Gtric og
Gudrd si soge saman. Men i Saxo sine grunnkjelder har det sttt forskjellige namn, avdi
han seier Gtric eller Godefred. Han fortel og at p den tid var det ein kong Gte i
Norge, (Eystein Gtske i Westarfolda). Og at dottera hans vart gift med kong Gtric.
P grunn av Saxo si blanding av kjeldene om Gtric, og andre kjelder sin
Godefred, kan det til dels vere uklart kva som eigentleg er Gtric si soge. Det er ikkje
fr Saxo kjem fram til hendingar p pave Leo si tid, at vi er p sikker grunn. Leo var pave
fr 795 til 816. Men fr annalane veit vi at alt som skjedde etter776, d Gtric dydde
etter dei Lundske annalane, m gjelde Gudrd, men Saxo har ingen rstal.
Saxo tek til si Gudrd-soge med at Da nu Gtric, som ogs kalles Godefred,
hadde ved lykkelige kriger med fremmede land, ervervet seg bermmelse og velde,
forkte han sine merkelige gjerninger ved plegge saxerne denne skatt, at deres fyrster,
nr en konge i Danmark var dd, skulle forre hans efterflger ved hans regjerings
tiltredelse, 100 snehvite hester. Likeledes skulle enhver ny saxisk fyrste, s snart han var
utvalgt, betale samme skatt til kongen av Danmark, og derved bde erkjenne seg for en
understt av Danmark, og bevise dette som en hytidelig prve p sin underdanighet.
Kong Gtric lot seg ikke nye med ha undertvunget seg de tyske, men han sendte ogs
Rf som gesandt til Sverige, for finne ut hva dette land formdde.
Gtric var neppe serleg elska i Sachsen, og svenskane drap Rf.
Av tidlegare samanhengar gr det fram at Rf ganske sikkert var Gtric sin mann,
og ikkje Gudrd sin. Det var Rf som henta Gtric si dronning fr kong Gte, som og
var Gudrd sin farfar. Denne kong Gte si dotter heitte Geva, og sagt vere gift med
Witichin l i Haitabu-kjelder. Dei seier vidare at denne Geva var dotter til Eystein
Halvdanson, den Eystein som i kvad hj Snorre, er kalla Gtske.
Saxo fortel vidare at kong Carl (Carlemagne) av Frankrike, tvang de tyske til
erkjenne han som overhode. Vi veit at det skjedde i r 772, og det var i Gtric si tid. Det
som Saxo fortel etter dett er umiskjenneleg handlingar som gjeld Gudrd, fr og med r
777, etter annalar. Og han fortset med seie Gtric. Men i denne oppsummeringa av det
han fortel, gr vi over til det han fortel om Godefred
D Godefred (Gtric) fekk vite at saxane valde kong Carl sitt regime framfor
verte styrt av danane, gjorde han eit innfall ved Elben. Seinare d keisar Carl beslutta g
over Rhinen, sende pave Leo bod til keisaren for f han til hjelpe Rom. Keisaren

218

overlet d til sonen sin, Pipin, fre krigen mot Godefred. Dette er ting vi kjenner fr
andre kjelder, om Garlemagne si konflikt med Gudrd Veidekonge. Saxo fortel s at
kong Godefred hadde ftt ein herleg siger over saxane, og at han no samla fleire tropper
for ta heile Tyskland. I medan, let han flten sin ta Frisland. Ogs dette er handlingar
som andre kjelder fortel om Gudrd Veidekonge, bde annalar og Haithabu-soge.
Imidlertid, seier Saxo, skjedde det at Godefred vart myrda av sine eigne
tenarar. Ogs det stemmer med andre kjelder, annalar, Haithabu-soge og Ynglingesaga.
Den siste seier at Gudrd vart drepen av den siste dronninga si sin skosvein. Det skjedde i
ret 810. Kjelder om denne konflikta mellom Norge og Frankrike, som var ein strid om
Sachsen, er veldig mange. Vi nemner her : Carolingane sin annalist Einhard, Richard
Winston, Adam av Bremen, De Lundske annaler, Ananymus Roskildenses, Flateyarbok,
Skjoldung Saga, Ynglingesaga, Geschichte des Schsichen Volkes, med mange fleire.
Gdrd Gjeve, kalla Veidekonge
Som nemnt tidlegare, gr det fram av ekteskapsopplysningar at Gudrd
Halvdanson fr Westarfolda er kalla Vidikund i Sachsen. Ein ser straks at det liknar p
Veidekonge. Av Ynglingesagaen gr det og fram at han i Norge var kalla Gudrd Gjeve,
som av nokre er kalla Veidekonge, er det sagt. I Frisland vart han i ret 803 kalla
Godfred Weissknig. Det viser at ordet Veide er Kvite, men uttala som White hj
anglosaksarane. Vidikund er og i nokre kjelder skreve Witichin og Wittekindus, som er
sagt vere tilnamn fr Witiscinstein i Westfalen.
Om faren hans, Westarfolda-kongen Halvdan-Matille Eysteinson, seier
Ynglingesagaen at han var lange tider i Viking. Fr Haithabusoga veit vi at det har
samanheng med at Halvdan og brrne hans, Sigurd og Harald, grunnla Haithabu, og
bygde forsvarsvollar der, for nytte det som base. Det skjedde medan Gtric Runde enno
levde, og det er truleg at dei samarbeidde. Gtric var svogeren deira, og Harald
Eysteinson var gift med systera til Gtric, Imhild.
Slik ein m skjne Saxo sin versjon av Gtric sitt forhold til Sachsen, har han
truleg vore lite velkomen der. Det gjeld og for dei frste ra hans. Han hadde ikkje Saxen
sin adel med seg. Stemninga snudde ikkje fr i r 782. Fr d av samla dei seg om
Witichin i sin motstand mot frankane. Halvdan Matille er nemnd i Haithabusoga fr 796,
og han dydde i r 802 som ein eldre mann, fortel Ynglingesagaen.
Men mykje hadde hendt fr den tid. I ret 772 trengde Carlemagne inn i
Westfalen. Han slo sachsane ved Osnabrck, men drog s sydover over Alpane.
I r 773 gjekk sachsane til motangrep. Carlemagne sende d ein hr attende, og
vann.
I r 775 gjekk Carlemagne over Weser. Same ret er det at Westerfolda sine
kongesner Sigurd og Harald, bygde sin base i Haithabu. Sigurd vert konge der fr r
775.

219

Det vert sagt at brrne hadde ftt alle land sr for Danmark av kong Sigurd Ring
som len, og at Sigurd Ring hadde sltt Harald Hildetann som hadde vore konge for desse
sydlege landsdelane i 55 r. Harald Hildetann hadde hatt setestad p Sjlland, og var
Sigurd Ring sin halv-onkel gjennom mor til Sigurd Randve.
I ret 776 dydde Gtric Runde. Det vert sagt at saksane det ret hadde vore delte.
Ein ny Wittekind den Store, dukkar no opp som leidar for ei saksisk motstandsgruppe.
Denne Wittekind er alliert med danekongen Siegfried, og gift med dottera hans. Det vert
bekrefta i 777, av Carolinske annalar.
r 777 er Wittekind til stades p Carlemagne si riksforsamling i Paderborn.
Saman med representantar for den saksiske adelen, sver han d truskap til Carlemagne.
Som motyting skulle dei d f behalde godsa sine i Sachsen. Det var tydelegvis ei messe
verdt. Wittekind hadde ein ven som seinare er kalla hrfrar, og namnet hans var
Albion. Det kan kanskje ha vore den omlag samtidige Halfr. Faren hans hadde vore p ei
Bjarmelandsferd p den gamle Gorm si tid. Dette avdi Haithabusoga nemner ein Halfr litt
seinare, i ret 803.
r 778 var det ny oppstand i Sachsen. Men, for Sachseradelen var Wittekind
meir farleg enn keisar Karl (Winston). Carlemagne kom til Sachsen, og sigra. Wittekind
var ein framand for adelen.
r 782 sletta Wittekind ut ei frankaravdeling. Carlemagne kom p nytt med hr,
og Wittekind vart forlaten av saxane.
D gjorde Carlemagne den feilen, at han massakrerte ei sachsaravdeling som
hadde overgitt seg. Det vert sagt at ho besto av 4.500 mann. D snudde stemninga seg.
Sachane gjekk no over til Wittekind si side. Wittekind hadde d dratt til svigerfaren sin
Sigifried, i Danmark. Sigifried hadde det ret gesantar hj Carlemagne.
r 783 mtte Wittikind med ny hr. Han tapte ved Detmold og Osnabrck, og
Carlemagne flytta ein del sachsaradel til Nederland
r 784 tapte Wittekind igjen mot ein av snene til Carlemagne ved Lippe. Med
venen Albion drog Wittekind til Danmark igjen. Carlemagne sende d fredstilbod. Kravet
var d at Vittekind skulle la seg kristne. Om han gjorde det, skulle han f behalde godsa
sine i Sachsen.
r 785 drog Wittekind og Albion til Carlemagne i Attigny.
r 786 vart Wittikind dypt i Mainz av biskop Bonifacius, saman med nokre
sachsarar.
Fr no av vert ikkje Wittikind omtala meir. Det er truleg avdi han fr no av
oppheld seg i Westarfolda. I 802 hadde Gudrd vorte konge etter faren sin. D dukkar
han opp igjen i ret 802, i naboskapet til Sachsen, i Haithabu. No vert han kjend i
Sachsen som Godefred, eit namn som ikkje framandsprklege skilde fr Getric. Men han
har heile tida eigd godsa sine i Sachsen. I 786 hadde Wittekind mtta overlate godset sitt
Wildeshausen til sonen Wicbert, som d var 7 r. Men Wittekind fekk behalde resten
sjlv. I ret 786 omlag, vert det sagt, kom Gudrd sin far, kong Halvdan Matille fr
Westarfolda med ein hr. Brrne til Halvdan, Sigurd og Harald i Haithabu, hadde d lagt

220

under seg Jylland og Sjlland, s Norge rakk til Elben, som Heinar Schilling seier i si
Haithabu-soge. Det rper at han ikkje er klar over at ogs Sigurd Ring var ein norsk
konge fr naboriket til Westerfolda, Alvheim, og at Norge ogs tidlegare hadde ndd til
Elben. Men Schilling skreiv lenge etter at alle synest ha glymt at danane hyrde heime
i Norge i Vikenriket.
I ret 787 er det tre skip fr Haredaland (Hordaland) som herjar i Syd-England.
Hordaland var d ein del av Westerfolda-riket. Dette gr fram av ein omtale som
annalisten Einhard gjev om kongeriket Westarfolda. Det rakk heilt ut til havet, og i nord
lg det p hgde med nordspissen av Britania. Det same gr fram av dei eldste karta i
Svecia Antiqua, og av kvad hj Snorre Sturlason. der det vert sagt om Westarfoldakongane, at dei hadde kongeseter p Utstein og p Karmy.
I ret 791 vert namnet hunar, p nytt brukt om nordmenn. Det vert fortalt i
Geschichte des schsichen Volkes, at hunar som i det 4. rhundret flymde inn over
Tyskland, i 791 p nytt skapte uro i frankiske omrder. Og i ret 792 vart ei
frankeravdeling som kom over Elben-osen, angrepa og utsletta av nordliudi. Sachsane
reiste seg d.
I ret 793 let Carlemagne ein av feltherrane sine, Dietrich, g mot ein hr av
frisar og sachsar, og Dietrich slo d hunane. Dei som i dette tilfellet stod saman med
frisar og sachsar var nordmenn, leida av Halvdan Matille, etter Haithabu-soga. Truleg var
og Gudrd med. Dietrich sin siger kan ikkje ha vore serleg avgjerande, for same ret
heiter det at Sachsen var uavhengig av frankane.
I ret 794 vart Sachsen teke opp i Sigurd Eysteinson sitt Haithabu-rike. Det vart
d kalla eit heidningerike. Same ret, etter ha sltt hunane, tok Carlemagne store
hrstyrkar til Sachsen. Sachsane vart igjen kua, og mtte gi gislar til Carlemagne.
I ret 795 hrtok Haithabu-kongane Barbengau og Wigmodien i Nord-Sachen.
Og i ra utetter til 797 hadde Carlemagne mange felttog i Sachsen. I 977 hrtok han
Frisland.
I ret 798 gjekk Carlemagne til tak p nordmennene sitt Bardewick (Haithabu)
vest for Elben. Aust for Elben, p den andre bredda, rdde obotritane (slavar), dei var
nraste naboar til Haithabu. Same ret dydde kong Sigurd, og broren Harald Eysteinson
tok over Haithabu og Jylland.
I ra 798/799 overvintra ein Haithabu-flte i Wexford sr i Irskesjen.
I ret 799 angreip kong Harald Eysteinson i Aquitania (Gallia).
I ra 800/801 vart fleire frankargarnisonar mellom Weser og Elben angrepne av
normannar.

221

I r 802 dydde kong Halvdan Matille i Westarfolda. Han vart fylgd av snene
Gudrd og Sigurd. Same ret vart Sachsen avgjerande kua av frankane. Men, heiter det,
fr Haithabu vart det kjempa vidare. Det var ein kamp som heldt en hel verden i nde.
Og fr no av kjem Gudrd inn i kampen igjen.
I ret 803 landa ein viking-flte i Vest-Frisland. Same ret er det at ei frisisk
kjelde nemner Godfred Weissknig der. Det vert sagt at han kunne bde stavskrift (runer)
og rundskrift. Flten i Vest-Frisland, siglde seinare opp i Rhinen.
I ret 804 dydde kong Harald Eysteinson i Haithabu. Snene Halvdan, Harald og
Helge ervde han. Mor deira var Imhild.
Same ret vart Gudrd meir aktiv i Haithabu. Han vert kalla overkonge der. Det
synest skape interesse-motsetningar i Haithabu, men enno er det samarbeid mellom
kong Harald Haraldson og Gudrd Gjeve. Saman bygde dei ut festningsverka vidare. Det
var eit resultat av at Carlemagne det ret, 804, hadde late obotritfyrsten Drasuk (og kalla
Trasko) f obotritlandet. Gudrd var komen fr Westarfolda det ret med flte til Schlien,
ved Haithabu. Seinare same ret, dydde Harald Haraldson. Gudrd nekta utlevere
nokre sachsar til Carlemagne. Etter det returnerte han til Norge, og vart der til r 806.
I ret 806 kom Gudrd Gjeve med ein stor flte fr Norge til Haithabu. Gudrd
overtek no Haithabu tydelegvis mot syskjenborna sin vilje. Halvdan og Helge
Haraldsner forlet no Haithabu. Dei drog frst til Rhin-osen, og seinare til Carlemagne i
Aachen. Halvdan fekk Walcheren i len, medan Helge vart verande ved hoffet i Aachen.
Gudrd Gjeve hadde store planar om ta obotritane sitt land aust for Elben. Og
det gjorde han det neste ret.
I ret 807 stilte ein Olav p Sjlland tropper til disp. for Gudrd. Om denne Olav
vert det sagt at han betalte tributt til Harald Hildetann lll sin son. Den sonen m antan ha
vore Rrik Slonguanbauga, eller ein bror av han. Rrik var syskjenbarn til Sigurd Ring.
Denne Olav var Gtric Runde sin son, tydelegvis detronisert.
Gudrd og Olav sin flte gjekk til tak mot obotritane i Lbeck-omrdet i allianse
med vendarar lenger austfr. Saman knuste dei obotritane. Gudrd rdde d og for
austsida av Elben, og hadde eit stort nord-tysk rike.
I r 808 fortsatte Gudrd med befeste obotritlandet. Carl, sonen til Carlemagne,
vilde hjelpe obotritane i 808, men han stoppa ved grensa, og returnerte seinare. Frankriket
ga ogs opp Stormarn (Schleswig-Holstein). Gudrd bygde Danevirke som forsvarsvoll,
og returnerte s til Norge.
I r 809 vart Drasuk drepen av Gudrd sine utsendingar. Same ret siglde Gudrd
til Rhin-osen. Der slo han syskjenbarnet sitt, Halvdan Haraldson fr Walcheren. Gudrd
vart d hylla som konge p Walcheren, og han skattla Frisland.
I r 810 mobiliserte Carlemagne. Same ret landa Gudrd Gjeve like vest for
Weser. Rstringen i Aust-Frisland og fylka nord for Sachsen, Ammerland og
Wigmodien, braut med frankane. Dei gjekk over p Gudrd Gjeve si side.

222

Ein Bjrn, sagt vere svigerson til Wittekind, hertug i Aust-Phalen, var no
sachsarleidar. Gudrd og Bjrn var allierte. Ein son til Wittekind, p setestaden
Wildeshausen, hadde svore ikkje drive politikk, var passiv. Gudrd Gjeve rykte om
vren inn i Stade. Han slo Carlemagne sin hrfrar Ekbert.
I Haithabusoga vert det sagt at Gudrd Veidekonge sin eldste son heitte Olav. Det
kan ikkje vere den Olav Geirstadalv som Ynglingesagaen nemner. Ettertt fr denne sin
bror, Halvdan Svarte, viser at Ynglingesagaen sin Olav m ha vore son til Gudrd
Veidekonge ll. Han som levde p Lodbroksnene si tid, og dei var ikkje vaksne fr ikring
r 850. Det er eit av mange tilfelle der dei i dei tidene og tok med tilnamnet ved
oppatkallingar. Eit typisk dme er Olav Geirstadalv sjlv. Ein av snene til Harald
Hrfagre hadde nemleg akkurat same namnet. Det er difor truleg at Gudrd Gjeve
(Veidekonge) sin son Olav, og hadde tilnamnet Geirstadalv. I s fall vert det tre av dei.
Om den frste Olav Gudrdson, skreiv ein munk i St. Gallen, Sveits, at far og son
gjekk drleg saman. Det var avdi Gudrd hadde krenkt mora til Olav, Alvhild. I Moselegnene skal Gudrd og Olav ha hatt eit dramatisk oppgjer.
Same ret, 810, angreip Gudrd sin jarl Obotritlandet mot frankane i SydSachsen. Jarlen hadde slaviske tropper.
Utp hausten drog Gudrd heim til Westarfolda med flten. Han ville d gjere
klart til storkrig mot Garlemagne. Gudrd ville ta hoffbyen til Carlemagne, Aachen.
Men den hausten vart Gudrd myrda av sine eigne tenarar, som Saxo seier, av
eigne som annalar seier, eller av si yngste dronning sin skosvein, som Ynglingesagaen
seier. Etter Ynglingesagaen skal dette ha skjedd i Stivlesund. Denne dronninga var se
Haraldsdotter Granraude. Ho var mor til Halvdan, og var fr Agder. Halvdan vert d sagt
vere rsgamal, og forsvinn dermed ut av soga. Men ein m rekne med at han vart far til
Gudrd Veidekonge ll, som og har vorte burte i genealogiane. Det skjedde nettop avdi far
hans heitte Halvdan, som og far til Gudrd Veidekonge heitte. Det er grunnen til at
genealogiane pviseleg har vorte to generasjonar for korte.
Truleg har sa sin son Halvdan, overteke farsgodset Wittichinstein i Sachsen, der
ein eldre bror hadde Wildeshausen. Ein indikasjon p det ligg i at Halvdan sin son hadde
tilnamnet Veidekonge. Det tyder p det same, at den bortkomne Halvdan har budd i
Sachsen, p Wittichinstein.
Kort tid etter Gudrd sin dd, var Nord-Jylland tapt for Haithabu.
I Haithabu rdde broren til Gudrd, Sigurd. Frankane angreip han same ret, og
Sigurd fall. Frankane sette inn tre snesner av Gtric Runde som herskarar i Haithabu.
Det var Herrgeir Ring, Reginfred og Harald
Sigurd vart fylgd av Herd, seier Flateyarbok. Men det m ha vore i Jotlandi, der
Herd rdde i r 813. Herd var ein tredje bror av Gudrd Gjeve. Han hadde og rdd over
Vermeland. Jotlandi vert sagt ha vore i Sverike, truleg ein del av Vester-Gtland, som
grensar opp mot Vermland. I Wesraefolda fylgde Gudrd-sonen Olav. Han er nemnd i
ret 827.

223

I ret 810, dydde den Olav p Sjlland som hadde vore alliert med Gudrd. Det
m ha vore Olav God-Dreng som dydde det ret. Han var truleg son til Gtric Runde,
avdi han hadde ein son kalla Olav, som etter Saxo vart gravlagd p Sjlland. Annalar gir
han same ddsr.
Gtric Runde sin son Olav, hadde sonen Heming. Med sttte fr Carlemagne, vart
han ny danekonge for dei sydlege provinsane. Det heiter seg at han inngjekk ein
fredsavtale med Carlemagne. Men Hming dydde i ret 812. I Haithabu sat d
syskjenborna hans Hergeirr Ring, Harald og Reginfred. Faren deira, son til Gtric Runde,
synest ha heitt Halvdan etter Haithabusoga. Den har p dette punktet ein annan
genealogi, som ikkje stemmer overeins med andre kjelder. Andre kjelder gir ikkje opp
farsnamn for desse brrne, men seier at dei er borneborn til Gtric.
Brevior Historia og Saxo seier at Heming var son til Olav og soneson til Gtric.
Einhard seier nepos Godefred. Nepos er truleg av naturlege grunnar misoppfatta som
nev, av nokre granskarar. Men det tyder barnebarn i latintekstar.
Maktkonstellasjonane skifta. D Heming dydde i 812, vart han fylgd av Sigurd
Ring i Alvheim. Etter Saxo, vart Sigurd Ring vald av danane. Dette frde til krig mellom
Sigurd Ring og Hergeirr Ring i Haithabu.
Gudrd Gjeve hadde fleire sner. I litt modnare alder gjorde dei come
back i Haithabu. Men mykje skjedde fr den tid.

224

Sigurd Ring
Saxo fortel om Sigurd Ring og sonen hans Ragnar Lodbrok, i si 9. bok. Han kallar
Sigurd for Sivord, son til den norske fyrsten Sivord (Randve).
Saxo fortel at Heming vart fylgd av Sivord Ring, som kong Sivord av Norge
hadde avlet med kong Gtrics datter,og fortset med at Sivord Ring oppholdt seg meget
med krigfring i andre land, og hadde frt kriger i fem r. Sivord Ring hadde fylgt
Heming Olavson ved Skningers og Sjllandsfars hjelp.
Som nemnt fr, var Sigurd Ring sitt rike Vingulsmark, ikring Oslo. Men han
hadde og vestsida av Oslofjorden nedover til Langesundsfjorden, saman med alt p
austsida og srover. Av Fritjof Frkne sin Saga gr det fram at han og har rdd for noko
litt lenger nord for Oslo. Etter Haithabu soga gr det fram at han og tidleg var overkonge
for Jylland og Sjlland. Uttrykket alt snnenfor i Ynglingesagaen, tyder alts at han
rdde for meir enn Alvheim, som ellers grensa til Gtaelva i syd.
Etter dette m det ha skjedd noko d Gtric Runde dydde i r 776, avdi det no
gr fram at Sigurd Ring rdde for det som hadde vore Gtric Runde sitt rike.Vi veit at i
maktkamp p den tida var Sigurd Ring alliert med Westarfolda. At Sigurd Ring og hadde
std i Skne, synest kvile p arvesamanheng med at farmora hans var Aud Ivarsdotter
Vidfamna. Det er difor med full dekning at Carlemagne sin annalist refererar bde til han
og faren hans som danekongar. Dei var danekongar som svogeren til Sigurd Ring,
Gudrd Gjeve studde seg til. Og som opphavleg overkonge, tok og Sigurd over Jylland i
ret 812. Det vert bekrefta av annalar som seier at Heming vart fylgd av Sigifrid.
Men ogs tlingane til Gtrik Runde gjorde sine arvekrav gjeldande. Det var dei
tre brrne som fr 812 rdde i Haithabu. Dei vart leida av Hergeirr Ring. Saxo kallar han
Ring, medan annalar seier Anulo (= ring), og Flateyarbok har fornamn p han, nemleg
Hergeirr Anulli. Saxo seier at Ring var soneson til Gtric Gormson, og syskjenbarn til
Sigurd Ring. Det stemmer gjennom Sigurd Ring si mor
Einhard seier at Anulo var nepos Herioldi, noko som gjer hans morfar til
Harald. Andre annalar seier nepos Getric, som d stemmer med Saxo si farsline.
Haithabusoga, seier at far hans var Halvdan, som d m vere Olav Gtricson sin bror.
Anulo og brrne hans hadde halde til i Irland. Hergeirr Ring i Haithabu, utfordra Sigurd
Ring i ret 812. Etter Saxo, s skjedde det medan Sigurd var i andre land.
I alle fall synest Hergeirr ha vore srleg lite velkomen p Sjlland. D Sigurd
var burte . kra dei der Sigurd sin d svrt unge son Ragnar, til konge. Han vart den

225

seinare s kjende Ragnar Lodbrok. Men det m ha vore som ein demonstrasjon mot
Hergeirr, avdi det heiter at dei seinare sende Ragnar heim til Norge til fostring der, som
ein reserve. Medan dette gjekk for seg, gjorde Hergeirr seg klar til eit angrep p Sjlland
med ein stor hr. Men d kom Sigurd Ring heim att, og det kom til slag. Hergeirr Ring
fall i slaget. Men Sigurd Ring vart s hardt sra at han dydde kort tid etterp. Dette er
bekrefta av annalar.
Saxo seier ingenting om kva for ein hr som vann i slaget. Men han fortel at
Ragnar (Lodbrok) fylgde sin far som konge. Det synest stemme med fortsetjinga, avdi
inga kjelde antydar at Ragnar Lodbrok tapte riket sitt nokon gong. Tvert imot s str han
no fram som den sterke mann. Men det synest likevel som om brrne til Hergeirr fortsette
rde i Haithabu, for alt neste r angrip dei Westarfolda. Det heiter seg d at dei kom fr
Vendland. Men Haithabu omfatta den gong og obotritane sitt land, noko dei vert sagt
gjere fram til 814.
Reginfred og Harald sigra i Westarfolda i 813. Men dei vart jaga bort av Gudrd
Gjeve sine brorsner i Jotlandi. Haithabu tapte brrne i r 814. D hadde Ragnar Lodbrok
samla riket til faren sin.

226

Harald Lufa
Om Harald Lufa vert det fortalt meir sidan, men vi tek med litt her for
samanhengen si skuld. Harald Lufa stig fram i norsk soge i samanheng med angrepet fr
Haithabubrrne mot Westarfolda. Reginfred og Harald m truleg ha kome overraskande
p Gudrd-snene i Westerfolda, ettersom dei midlertidig vart sette ut av spelet s fort.
Men dei var d svrt unge.
Kongen i Westerfolda, Gudrdsonen Olav, var den eldste. Han var i 813 berre 23
r gamal. Brrne hans var, Erik, Reginfred, Guttorm, Harald (Klak) og den aller yngste,
Halvdan som d var berre 4 - 5 r , og saman med mora si se, i Agder.
Men i Jotlandi sat broren til Gudrd, Gautrek Hjort. Tilnamnet synest han ha ftt
fr eit medgiftsgods, som dronninga Ragnhild hadde med seg. Ho var dotter til Sigurd
Hjort. Seinare vart Gautrek gift med ei Haralddotter. Snene hans var Erik, Harald
(Lufa), Heming, Rrik, og ei dotter var Tora Borgarhjort. Ho vart gift med Ragnar
Lodbrok.
Gautrek-snene drog til Westarfolda og jaga vekk Reginfred og Harald. Desse
drog d attende til Vendland, seier annalar. Truleg var det der dei hadde dei beste
stttespelarane sine, men det var i Haithabu.
Reginfred fall ret etter i 814, i Vendland. Broren Harald er og nemnd der, men
han glir no ut av soga. Han er likevel av nokre forveksla med Gudrdsonen Harald Klak.
Som nemnt tidlegare, er Snorre Sturlason si kjende Harald Hrfagre si soge, skreva
saman av tre kongar som heitte Harald. Den eldste av desse er Harald Lufa, som vert
rekna vere fdd ikring r 780. Det ser ein av at han etter Snorre hadde ein son kalla
Torgils, som etter same vert sagt vera den frste nordmann som erobra Dublin. Etter
irske annalar der den eine seier Torgils, og den andre Torgeis, s skjedde det i ret 837.
Om Harald Lufa seier grip at han fordreiv motstandarar fr Vendland. Det
skjedde i Hafrsfjord, og Hafrsfjord var den gong i kongeriket Westarfolda. Kongeseta i
Westarfolda var i Utstein og Karmya, etter kvad. Ogs Adam av Bremen seier at Harald
jaga burt Reginfred. Det identifiserar Harald som ein av Gautreksnene, som i ret 813
kom fr Sverike og befridde Westarfolda
Harald Lufa gjorde seg til overkonge i Norge. Men det har vorte ei utbreidd
misstyding at han vart den frste overkongen. Det ser ein av Islendingabok, som seier at
han vart den frste overkonge i si tt. Og det er rett.
Islandske kjelder omtalar styret hans som eit Hardstyre. Og det varde ikkje
lenge. Ragnar Lodbrok, i samarbeid med Gudrdsnene jaga han i ret 819. Olav

227

Gudrdson kom igjen til makta i Westarfolda, og han vert nemnd i ret 826. Erik
Gudrdson overtok seinare Haithabu. Han var alliert med Ragnar Lodbrok. Det vert av
Saxo sagt at Ragnar Lodbrok jaga Harald to gonger fr Norge. Det m truleg ha vore
Harald Lufa. I den tida Harald Lufa var konge i Norge, utvida han riket vestover. Det er
forklaringa p at han i kvad er kalla Austmenn sin storkonge. Austmenn var namn p
nordmenn i Britania. Etter The Kings list of Rushen Abbey, var han konge p Man.
Bakgrunnen for det fortel Snorre.
Vikingar fr den andre sida av Nordsjen herja stadig p Vestlandet. Harald Lufa
som hadde sete p Utstein, ville ha ein slutt p det. Ein sommar reiste han difor med hr
vestover. Han reinska Hjaltland og Orknyane for vikingar. Derifr siglde han til
Sudryane, og hadde fleire trefningar der. D han etter det kom til Man, flykta alle der til
Scotland. Han la under seg Man, og er difor oppfrd i Man si kongerekkje. Posisjonen
hans i Irske-sjen, forklarar at sonen hans Torgils, var aktiv i Irland i ret 837.
Harald Lufa Gautrekson hadde ei stor rolle i Irskesj-omrdet. Han er nemnd som
konge p Man. Dette vert bekrefta av norrne sagaer, som fortel om herferda hans til
irskesjen og Man. Det skjedde medan han enno var konge i Norge, mellom r 813 og
819. Normannarfraksjonen hans er i irske omrde kalla Lochlannac, det vil seie
sjlendingar, eller folk fr Sjlandet (Marr). Dei same irske rbker kallar gjerne Sigurd
Orm sin fraksjon for danar, avdi han var konge i Eygotaland.
Harald Lufa si normannerrolle er sror. Tjodolf fr Kvine i Fagrskinna kallar
han Austmenn sin herre, og austmenn var som kjent nordmenn p Vesterhavsyane.
Harald Lufa sette Ketil Flatnev som sin landvernsmann p Sudryane, og han vart seinare
konge i det omrdet.
I The King list of Rushen Abbey, er Harald Lufa , som og er kalla Hrfagre,
den frste av fleire som er kalla Hrfagre. Han er og ein av dei frste som er kalla konge
p Man.

228

Ragnar Lodbrok
Den andre normannertid var organisert erobrings-krig, leida av Norge sine
kongehus mot andre land. Ingen bygdehovding kunne ta Sachsen, eller Scotland,
Russland eller Aquitania (Gallia), slik det vart gjort. Det mtte st riksmakt bak.
Saxo si danesoge er i det grvste norsk soge for dei eldre tider. Saxo levde i det
nye Danmark, som hadde kome til med Svein Estridson ikring r 1040. Saxo som levde
ikring r 1200, hadde glymt at Alvheim, som var ein del av Norge heilt fram til 1658,
var dansk folklore sitt alveland, og dessutan det opphavelege Danmark. Som tyder Dan
sitt rike, namngitt etter ei jdisk tt. Til tross for at han sjlv fortel det, overser han at
alle kongettene alltid kom fr Norge. Han presenterar difor alle danekongar som om
dei var kongar i det Danmark som han levde i. Det gjeld og Ragnar Lodbrok fr
Ringeriks-huset.
Utgjevaren avc Saxo-omsetjinga fr 1752, har late det skrivast i forordet, at Da
kong Regner Lodbrog regjerede i Danmark, skeede det Nordmandiske Udtog til
Frankerrige, og blev av dem siden opprettet et Rige kaldet Normandien. Men det var
Ragnar Lodbrok som stod bak opptakta til det Normandiske Udtog.
I frankiske annaler og i Carolingersagn er Ragnar Lodbrok ofte omtala.
Tilnamnet, som Lothbroci og Lothrod, mter ein nokre gonger, serleg i omtale av sner.
Men oftast er han omtala med den frankiske omsetjinga av Lodbrok, nemleg Hoseri. Han
vert d alltid kalla normanner. Bde Saxo og sagn presiserar at Lodbrok tydde
akinnbukse. Slike vart brukte i Norge heilt inn i det 19. rhundret. Skinnbukse er Hosen
og hoseri p nrliggande ml. Snorre seier og at hoser er skinnbukser, (1970-utgava, side
739). I annalane vert oftast nytta forma Hoseri, medan frankarsagn har uaspirerte former
som Oschery og Ogier, det siste vert uttala Osjier.
Etter annalar bestod normannaren Hoseri sin hr av vestfoldingi, normanni og
dani. Han opererte fr Seine til grensa mot Spania i tida 840 til 851. Han erobra Aquitania
fr Carolingane, og hadde faktisk Bordeaux som stamkvarter i fleire r. Den erobringa er
ei av fleire, og omfatta Poitou, som norrne sagn kalla Peita. Saxo fortel at Ragnar
Lodbrok tok Peti.Det er distriktet rundt Loire, alts Peita. Snene til Ragnar Lodbrok
opererte mest i Vest-Europa, medan han sjlv heldt seg mest i Aust-Europa.
Ragnar Lodbrok Sigurdson kom fr Ringeriket. Etter Saxo var han fostra i Norge.
Det skjedde visstnok i Trndeleg, avdi fostringsstaden vert nemnd i samanheng med
Glerdal, som truleg m vere Gauldal. Der traff han og si frste kone, Lathgertha. Eit
moment som ikkje vert nemnt i norrne kjelder, er at han etter Carolingske kjelder, ein
gong skal ha vore gjest ved Carolingane sitt hoff i Frankrike. Sagna nemner han d som
Ogier og Oschery. Han var d komen i konflikt med Carolingane. Oschery vart d forvist
fr Frankrike. Men, seier sagnet, seinare kom han attende med normannarar, og han herja
Frankrike sine kystar. Fr annalar veit vi det same om Hoseri, som herja franske-kysten i
Charles le Chauve si tid.

229

Den frste hendinga som vert nemnd om Ragnar Lodbrok, er at han felte ein kong
Fr i Norge. Fr var fr Sverike, men hadde sltt seg ned i Norge. I si tid hadde denne
Fr felt farfaren til Ragnar Lodbrok.
Den frste burtjaginga av Harald Lufa gjekk for seg i r 819. Han hadde d skaffa
seg mange fiendar med hardstyret sitt, som soga nemner, og Saxo kallar han ein tyrann.
Men han hadde setestaden sin p Vestlandet, langt unna Ragnar sine domene.
Haithabusoga fortel at Ragnar Lodbrok sigra over Harald, avdi ein norsk hr overfall
Harald i ryggen. Slaget stod p ein stad kalla Wollfelde i tysk mldrakt. Ellers veit vi at
Gudrdsnene stadig var i strid med Harald, og vi kan nok rekne med at det var deira sin
norske hr som slost saman med Ragnar.
I 821 freista Harald ta Sjlland, men Ragnar slo han. Ragnar er d kalla
overkonge. Harald hadde d eit len ved Jylland si srgrense. Det hadde han ftt i 819 av
Gudrdsnene, som var syskjenborna hans. Det er noko Carolinske annalar fortel, men
dei fortel og at dei var fiendar, og at lenet var prisen for fred. Harald Lufa var seinare i
Carolingane si teneste. Det var han som var grunnen til at normannar stod mot normannar
i Frankriket.
P eit tidleg tidspunkt har Ragnar Lodbrok lagt under seg Sverike. Det m ha vore
fr han besette randstatane aust for stersjen, og det var fr 833. Haithabusoga fortel at
Ragnar Lodbrok tok Sveriket medan snene hans enno var sm born. Det peikar omlag
mot r 825. Det hver inn og med at han frst konsoliderte daneriket sitt. I 822 hadde han
teke Nord-Jylland. I r 827 hadde Ragnar ei konflikt med kong Olav Gudrdson i
Westarfolda. Det vert sagt at kong Olav d tapte noko av riket sitt. Broren til Olav, hadde
teke Haithabu i ret 814, men han stod p god fot med Ragnar Lodbrok. Det synest som
om Harald Lufa har hatt makta p Jylland ellers.
Det er av nokre oppfatta som om denne Harald var Gtriktlingen Regenfrid sin
bror fr Vendland, som og heitte Harald. Men om han hyrer vi ikkje meir etter 814.
Gudrdsnene sin motstandar, Harald, er ein Harald som i lange tider var Ragnar
Lodbrok sin hovedmotstandar i Norge. Den Harald Lufa som slo Gtrik-tlingen Harald
og oppkasta seg som overkonge i Norge. Gautreksnene allierte seg med frankane i ret
825.
I ret 826 let Harald Lufa seg dype, og han tok p nytt oppatt striden med
Gudrdsnene. Han tok d Skne og Jylland. I ret 827 seier annalar at Gudrdsonen
Hrik jaga Harald over Eideren. Eideren var ved Jylland sitt grenseomrde i sr. Vi veit
at denne Hrik var alliert med Ragnar Lodbrok, og var lenskonge for Old-Danmark til
ret 854. Den Harald som vart burtjaga hadde ein son kalla Gudrd, som og Harald Lufa
hadde, etter Snorre. Det er den same Harald som fekk Frisland i len av Carolingane.
Denne Harald hadde ein soneson med tilnamnet Hrete, medan Harald alts hadde
tilnamnet Hrfagre.
Det som skjedde i 827 samstemmer med Saxo sine opplysningar om at Ragnar
Lodbrok jaga Harald fr Skne den gong Ragnarsonen Ivar Beinlaus var sju r. Det m

230

omlag ha vore ikring r 827, d Ivar var ein av dei eldste snene til Ragnar. Ragnar var
den gong sttta av y-danane, som vil seie danane fr Eygotaland
ret etter, i 728, angreip Harald p nytt nordover, men tapte. Fr d av vart
Harald Lufa landvernsmann i Frisland for Carolingane. Det var han til han dydde i ret
845 p Walcheren, og vart arva av den yngre broren sin, Rrik.
I den nraste tida etter dette m det ha vore at Ragnar Lodbrok la under seg
stersjlanda, mellom andre Novgorodriket. Av kjelder i Bysants veit vi nemleg at det
m ha skjedd fr r 833, men neppe lenge fr. Truleg s var det i ra 832/833. Bysants
kjende seg d truga av varangians (nordbuarar) som no hadde teke makta i nordlege delar
av Russland. Arthur Koestler fortel om det i boka The Thirteenth Tribe. Bysants
allierte seg d med det sterke Khazaria-riket i det austlege Svartehavet.Saman bygde dei
to statane forsvarsverk ved nedre Don, for hindre angrep nordfr. Dette angrepet
nordfr kom imidlertid frst i snene til Ragnar si tid.
Saxo fortel at Ragnar Lodbrok angreip i aust, og nemner i ein slik samanheng
Hellesponten. Men det er truleg ei forveksling med det polske Heli-riket. Folket ved
Hellesponten vart sttta av russarar og skytarar, men Ragnar vann. Det kan her sj ut som
om Saxo har blanda kjeldene, og at det er Lodbrok-snene sitt angrep heilt nede ved
Hellespontlanda, som han her har flytta til Ragnar Lodbrok si tid. Men ellers gr det heilt
klart fram at Ragnar Lodbrok hadde tre felttog i Russland.
Etter Bysants sine ord om tida ikring 833, gr det fram at Ragnar Lodbrok
langtfr var komen s langt mot sr som til Hellesponten. Men at han gjennomfrde fleire
felttog i Russland, gr fram av at han sette sonen Kvitserk til styre der. Det kunne heller
ikkje ha vore i r 833 eller fr, for d m Kvitserk tydeleg nok ha vore berre eit barn. D
Ragnar Lodbrok erobra Nordvest-Russland, m han og ha teke Kurland og Sembrane sitt
land (Suomi ?). For det heiter nemleg at han drog til Bjarmeland om Kurland og
Sembrane sitt land. Det vert d sagt at kongen i Bjarmeland, rmde til Finnmark.
I ret 840, finn vi Ragnar Lodbrok i Vest-Europa. D dukkar han for frste gong
opp i frankiske annalar som normannaren Hoseri. Det ret angreip han Rouen
(Normandi).
I ret 841, angreip Hoseri i Seine-omrdet, og drog eit stykkje oppover Seinen.
Derifr drog han same ret, til Vest-Frankrike og angreip Bordeaux. Han raida og i
Astyria i nordvestlege Spania. Dette er truleg bakgrunnen for at Carolingaren Lothar
same ret gjev burt Walcheren til Harald Lufa, som landevernsmann og fiende til Ragnar
Lodbrok.
Truleg p heimveg fr Asturia, og fortsatt i ret 841, er det at Ragnar Lodbrok
angrip og erobrar Scotland. Der sette han Kenneth MacAlpin fr dei norrnt dominerte
Sudreyane til sin lenskonge. Slik skotsk nasjonal soge fortel det, var det Kenneth
MacAlpin som i 841 kom fr Dalriada og leida skottar fr Argyll inn i pictane sitt
Albania, som Scotland heitte d. Han vart konge fr 841 til 858, og vart gravlagd p ya
Iona p Sudryane.

231

Men i The Chronicles of Huntingdon, vert det sagt at det var danar som
ydela det tidlegare pictriket i 841, og at p den mten vart Kenneth herskar over
Albania. Albania vart etter dette kalla Scotia.
Saxo fortel at Ragnar Lodbrok la under seg Skottar og Pictar og dei yane som
lg p sndre side av Skotland, som er Sudryane. Han sette snene Rathbart og Sigurd
til styre der. Det m tydelegvis ha vore i namnet, med eldre rdgjevarar ved sida.
Snene kan neppe ha vore mykje over tjuge p den tida. Det gr og fram av andre
samanhengar, at snene hadde regentar som styrde for seg. Mellom dei, Hrik Gudrdson
som var lenskonge i Old-Danmark. I Skotland var det alts Kenneth.
Slik Saxo fortel det, hadde andre teke makta i Old-Danmark og p Orknyane i
Ragnar sitt lange frver. Det var truleg medan han var i viking i Frankrike og Spania.
Men han fortel vidare, at d Ragnar kom heim, undertvang han med bevepnet hnd
bde Norge og Orknyane, og sette den eldste sonen sin Fridleiv, til styre der.
Opprrarane hadde vendt seg til Harald, som tidlegare hadde mtta flykte fr
landet, fortel Saxo. Dei ynskte hjelpe denne tyrannen p beina igjen. Ragnar slo
opprret ned. Det skjedde d snene var vaksne, s det kan ikkje vere hendingane i
827/828 det er snakk om. For skade dei som sttta Harald i Sachsen, angreip no Ragnar
Lodbrok der, hjelpt av snene Sigurd Orm og andre. Dei gjorde eit skinnangrep mot
Seine-Osen, som avleiding. Den keisar Carl som d er nemnd som Ragnar Lodbrok sin
motstandar i Sachsen, m ha vore Charles le Chauve, -843 - 877. Ragnar vann slaget, og
keisar Carl mtte rme.
Den delen av Sachsen som Ragnar d fekk herrevelde over, synest ha vore
austlege delar. Omrdet ved Nedre-Elben synest fortsatt ha vore i hendene p frankane.
Den vidare gang i dei hendingane som Saxo fortel om, er ikkje alltid like truverdige nr
det gjeld rekkjefylgje, sjlv om dei i seg sjlv er bekreftbare. Noko av dei er mest truleg
rein sagnblanding. Det gjeld til eksempel Ragnar sitt tokt til Middelhavsland og
Hellesponten. Middelhavstoktet skuldast truleg ei blanding med sonen Sigurd Orm, som
var saman med faren p eit langvarig tokt til Vest-Frankrike. men som seinare var p eit
annalbekrefta tokt til Middelhavet, leine.
Meir eller mindre i same tida som han tok ein del av Sachsen, gjorde Ragnar
Lodbrok eit nytt felttog mot Sverike. Det skjedde etter at sonen Rathbart hadde vorte
nokolunde vaksen, men fr han vart felt etter eit opprr i Scotland. Grunnen til Sverikekrigen, var eit arvekrav etter Gautrek Hjort. P eit eller anna tidleg tidspunkt hadde
Ragnar Lodbrok vorte gift med Tora Hjort, dottera til Gautrek Hjort. Tora vart mor til
nokre av snene hans, mellom andre Eric, Verlat og Agnar.
Gautrek Hjort var konge i ein del av Sverike. Han hadde vorte fylgd av ein Sorle.
Denne kong Sorle, nekta gi Ragnar-snene Eric og Agnar, morsarven deira. Ragnar
angreip d Sverike. Snene Fridleiv, Bjrn Jarnsida og Rathbart var med. Det vert d
fortalt at brrne deira, Regnold, Kvitserk, og Eric Verlat var for unge til vera med.

232

Kong Sorle vart felt, og Bjrn Jarnsida vart sett til styre i Sverike. Ein annan
stad seier Saxo at Kvitserk styrde i Sverike. Det er truleg ei blanding av seinare
hendingar, nemleg at Kvitserk vart sett til styre i Store Svitjod. Store Svitjod var
Russland, medan Svitjod var Sverike.
Seinare, etter at Kvitserk har vorte meir vaksen, er det s at det vert sagt at Ragnar
Lodbrok gr til tak mot Hellesponten. Det var mest truleg eit angrep mot Heli-folket i
Polen. I Polen hadde herskarklassa i tida etter dette mest berre norrne namn, og d er det
at Kvitserk vert sett til styre i Russland.
Ein annan son, Ivar Beinlaus, rdde p Jylland. Annalane gir ei viss std for
Ragnar Lodbrok sine handlingar i desse tidene. Det kan sj ut som om han, etter ha
slege keisar Carl i Sachsen, hadde planar om ta heile Frankrike.
I ret 844 angreip normannaren Hoseri p nytt i Vest-Frankrike. Han rykte d
praktisk talt over heile det srlege Frankrike til Toulouse, og same ret erobra han
Bordaux. Der sette han seg permanent fast, og oppheldt seg der i fleire r.
I ret 851 er normannaren Hoseri p nytt i Rouen, men han returnerte til
Bordeaux. Det var ved det hvet at hren hans vert kalla normanni, dani og vestfoldingi.
Same ret var det at sonen Sigurd Orm tok Kent og byen Hastings. Der tok han sete, og
vart seinare ofte kalla Hasting etter setestaden. At det er same person, gr klart fram av
frankiske annalar. Nokre annalar fr same ret, der same hendingane vert omtala, kallar
han Hasting, medan andre kallar han Sigfred. I Krnikar og liknande er tilnamnet hans,
Orm, skreve Horm, Wrm, Worm, og enkelte andre gangar har det ftt forma Guarmundus
og liknande. Det er ei glisk skriveform for Wormen eller Ormen. Det finns ein stor
literatur om den legendariske Guarmundus.
I Ragnar Lodbrok sitt lange frver fr Norge, freista dei mange detroniserte
rivalane hans til ta makta igjen. Det same skjedde i Scotland. Etter Saxo s skjedde det
medan Ragnar var i viking, saman med snene Fridlev og Sigurd Orm. Men han kom
attende til Norge, og felte den nye kongen. Namnet til han er ikkje fortalt. Ved dette
hvet er det at han overlet Norge til sonen Bjrn Jarnsida. Det er truleg avdi den eldste
sonen Fridleiv, alt d har overteke styringa i Sachsen. Nettop i denne tida er det at ein
ukjend ttefar til den seinare tyske keisartta Liudulfingane, dukkar opp i Sachsen. Han
heitte Liudulf, eller Led-ulven. Denne Liudulf hadde Ragnar Lodbrok sitt bannerteikn,
ramnen, p sitt scepter. I tysk soge er han kalla dux erientalum saxonuni, og han
dydde i ret 866.
Ragnar Lodbrok tok og p nytt herredme over Scotland og Orknyane. P denne
nye ferda i Scotland og til Orknyane var nokre av snene med. Det var Bjrn Jarnsida,
Dag Dunvarth og Rathbart. Ein kong Murial vart felt i Scotland, men snene Dunvarth og
Rathbart fall og. Truleg har Ragnvald Halvdanson fr Sogn, bror til kong Harald
Gullskjegg, vore med p dette toktet. Ein irsk annal fr 867 fotel om han, og d med
vaksne sner. Denne Ragnvald rdde d for Orknyane.
P eit eller anna tidspunkt, truleg ikring 850, har Kvitserk, sonen til Ragnar
Lodbrok, vorte drepen i Russland. Ragnar Lodbrok drog difor p sitt tredje tokt dit.

233

Riksstyret heime overlet han d til sonen Ivar Beinlaus. Namnet hans er i nokre annalar
skreve, Ingwar. Ragnar Lodbrok tok p nytt over makta i Russland, men d i hovedsak i
Novgorod-riket, Randstatane og vendiske omrde.
I 850-ra freista Ragnar Lodbrok med skiftande hell f betre fotfeste i England.
Litt av det gr fram av annalar, snene hans vert der kalla Lothroc- eller Lothbroc-sner.
Meir om det finn vi i Saxo. Av annalane kan det sj ut som om Ragnar no tek til
overlate meir av krigfringa til snene. P eit eller anna tidspunkt har Ragnar Lodbrok
felt ein kong Hame i England. Sonen til Hame, Helle (Helge), vart seinare ein formidabel
motstandar. Ragnar syns i ei tidleg tid ha rdd i Anglia i Aust-England. Og fr r 851,
ogs i Kent, som Sigurd Orm tok det ret.
Ivar Beinlaus hadde styringa av Anglia. Men hj Saxo heiter det, at Ivar vart jaga
burt fr riket sitt av englendere som hadde kra Helle Hameson til sin konge. Ragnar
Lodbrok drog d til Anglia, til Norvik. Der slo han kong Helle. Det vert d fortalt at kong
Helle hadde hatt fransk sttte. Det ville vera naturleg, etter at Ragnar Lodbrok i lange
tider hadde vore ein fiende av Carolingane.
Norvik, er Norwich i Norfolk, Aust-Anglia, litt aust for Kings Lynn. Kings
Lynn er kanskje den Ormegarden, som Ragnar Lodbrok seinare vart dropen i, etterdi
linn tydde orm for dtida sine sogeskrivarar. Ragnar var s i England over vinteren.
Nokre av snene slutta seg til han med forsterkningar. Om vren drog nokre av desse til
Irland, der ein kong Melbrig vart felt, og Dublin vart erobra. Etter irske annalar er dette
truleg i ret 852 d ein Kjarval i Irland var alliert med Sigurd Orm mot andre
normannarar i Irland. ret fr hadde Sigurd Orm tapt eit oppgjer mot andre normannarar
i Irland, men denne gongen vann han.
Dette har truleg samanheng med at nokre av Ragnar Lodbrok sine vasallar i
Irland, hadde gtt over til kong Helle Hameson. Helle hadde vore ei tid i Irland, etter
nederlaget mot Ragnar i Anglia.
Utover i 850-ra var det full normannaraktivitet i Frankrike og i Storbritania.
Snene til han Ragnar Lodbrok vert omtala i annalar, medan han sjlv synest ha trekt
seg fr aktiv krigfring. I ret 860 vitja han Aust-Anglia. Ved eit uhell fall han i hendene
p nokre av kong Helle sine folk. Dei let han omkomme i ein Ormegard, noko som
truleg kan tolkast som om han vart drepen i Kings Lynn i Anglia. Kong Helle Hameson,
vart seinare felt av snene til Ragnar Lodbrok. Dottera til Helle, Hellenu, vart gift med
Sigurd Orm. Ho vart ttemor til ei rekkje norske fyrstar, som Svein Tjugeskjegg og
sonen hans, Knut den Mektige. Dei var og kongar over England. I Knut den Mektige si
tid, var Orknyjarlen Torfinn Kvasse, kong Knut sin lenskonge i Yorkshire.
At Knut den Mektige rekna seg som nordmann, gr fram av at han let den dde faren sin,
flytte fr York til Nidaros, der han vart gravlagd.
Ragnar Lodbrok fr Ringeriket, var den store i normannartida. Men det norske
imperiet som han bygde opp, gjekk i opplysing d han dydde. Snene fortsette nok i
same spor som faren, men ikkje samla og i samarbeid. Ragnar hadde fleire sner:

234

Med Lathgertha hadde han sonen Fridleiv, som var norsk konge som ung. Med
Tora Gautreksdotter hadde han: Eric, Verlat og Agnar. Agnar vart felt av kong Eystein i
Sverike. Ivar Beinlaus, felte seinare kong Eystein. Verlat vert sagt ha teke sitt eige liv
etter eit nederlag i Sverike. Vidare var Tora mor til Dag, Dunvarth og Rathbart. Dunvarth
liknar p eit setestadnamn fr Scotland.
Kjeldene har fleire alternative mdre til Sigurd Orm og Bjrn Jarnside. Bde
Tora og Aslaug Krka er nemnde. Aslaug er og kalla Svanlog, som dotter til Sigurd
Hofnisbane i Norge.
Med ei Asbjrndotter hadde Ragnar den yngste sonen Ubbe.
Annalar nemner ein framifr bror til Lodbroksnene, ein Halvdan. Ellers er han
ikkje nemnd, og kan vere ein halvbror p morsida.

Sigurd Orm
Om Sigurd Orm veit vi ganske mykje fr rbker, sagn og krniker. Han vert
omtala under namna Sigurd, Sigfred, Orm, Horm, Hasting og Guaramundus, som er ei
omskriving av Wormen.
Sigurd Orm var overkonge i Old-Danmark, men let ein lenskonge, Hrik (Erik)
Gudrdson, styre det. Sjlv er han nemnd i Danmark i ret 873. Dette Danmark var
Vikenriket, med provinsar. Flateyarbok seier at han var konge i Eygotaland, som er det
same. I Austfold er det eit distrikt kalla rmen i Onsy. Det kan gi tilnamnet Orm i ye,
som han og vart kalla.
Sigurd fekk Skotland av faren sin. Fr r 851 rdde han i Kent, og i lange tider i
Bretagne. Fr 859 til 861 leidde han eit tokt til Italia, Spania og Syd-Frankrike, og seinare
til England. Der etablerte han seg p nytt i Kent. Seinare er han ofte nemnd i Frankrike.
Sigurd Orm var den mest legendariske av normannerkongane. Ikkje i Norden,
men meir i andre land. Nr han faktisk er meir bermt i Vest-Europa enn faren Ragnar
Lodbrok, s skuldast det delvis at han i lange tider var oppteken i Norden og i Aust-

235

Europa, og delvis at Ragnar har vorte skjult under namnet Hoseri, noko som synest
seinare tider sine sogeskrivarar ikkje har oppdaga.
Som overkonge over Skotland sette Sigurd Orm seinare inn sonen sin, Erik Puer.
Han var en stor viking. Erik er nemnd som konge i Skotland fr r 878 til 889, og i
Old-Danmark til r 902. Han vart morfar til Erik Blodks. I eldre r samarbeidde Sigurd
Orm med Gange-Rolv, som ei tid hadde tilhald i Skotland.
I lange tider var Sigurd Orm i Frankrike, der han stundon allierte seg med nokre
av dei splitta Carolingar-fraksjonane. I 866 var han nr ved erobre heile Frankrike, men
sigeren glapp i siste augneblink grunna rivaliserande normannarar. Det var mot Gudrd
Veidekonge sin soneson Robert le Fort, sine narmannarhrar.
Med Sigurd Orm sin norske bakgrunn, og faren hans si overkongerolle, er det
naturleg at den store ettertta hans, gjorde arvekrav p Norge. Sonesons-sonen hans, den
fr nemnde danekongen Harald Gormson Bltann, dd i r 981, var bde etter soga og
Jellingsteinane sine innskrifter, konge i Norge. Denne Harald Gormson Bltann er ofte
forveksla med ein annan Sigurd Orm ttling, Harald Gormson ll. Han vart felt i r 983 av
den frstnemnde sin son, Svein Tjugeskjegg. Nokre kjelder seier difor at Svein
Tjugeskjegg drap faren sin, til tross for at andre kjelder er klare om at det var ein annan
Harald.
Ogs Harald Bltann sin son Svein Tjugeskjegg og hans son, Knut den Mektige,
var overkongar i Norge. Dei samarbeidde med Lade-jarlane, og hadde klart breid std i
det norske folket som rettmessige norske kongar. Dei rdde og over Daneveldet, og dei
to siste ogs over England. At desse Lodbroktlingane fortsatt rekna seg som norske, gr
fram av at Knut den Mektige syrgde for at faren vart gravlagd i Nidaros. Maistre Geffrei
Geimar fortel i eit kvad omlag hundre r seinare at; I York vart han gravlagd, men s,
etter ti r eller meir, tok danane opp beina hans, som vart frde til Norge, til St. Olav, der
dei vart lagde.
Den frankiske sogegranskaren Dudo av St. Quentin, ikring r 1000, fotel at
normannane tok heile Frankrike. Til vere skreve av ein fransk sogegranskar p den tida,
har det ftt lita merksemd. Men i frsegna ligg truleg forklaringa p at Olav den Heilage
hadde fredland i Frankrike, etter Snorre. Olav den Heilage var nemleg av same tt som
den franske kongen, Robert ll. le Pieux, 970-996-1031. Han var Carpetingar, og tta fr
Robert le Fort, som er lykjelen til forsting av at narmannarane tok heile Frankrike.
Robert le Fort var nemleg normannar s god som nokon.
Etter Richerus var Robert le Fort, dd 866, son til ein Wittichin i Sachsen. Det
viser at Robert antan var soneson eller sonesons son til Gudrd Veidekonge l. Som nemnt
fekk Wittekind i 785 og 786, tilbod fr Carlemagne om ein fredsavtale, mot at Wittekind
let seg dype. Til gjengjeld skulle d Wittekind f behalde godsa sine i Sachsen, med
undatak av setestaden Wildeshausen, som skulle g til den d 7 r gamle sonen Wicbert.
Wicbert var alts fdd ikring r 779. Wittekind godtok det, og vart dypt i r 786.

236

At Wicbert var Gudrd Veidekonge sin son, vert indikert av at Wicbert seinare,
d Gudrd hadde vorte konge i 802, vart kalla Knig Weking p folkemunne. Weking
vert rekna kunne vere ein variant av Veidekonge. Om ein tek med Wicbert, hadde
Gudrd Veidekonge sju sner. Men berre to av dei er nemnde i Ynglingesagaen. Det er
sonen til Alvhild, Olav, fdd omlag 790, og Halvdan, fdd omlag 809, og son til se. Dei
andre snene har kanskje vore frillesner, eller sner til tyske mdre, noko som truleg
galdt Wicbert og.
Ettersom Wittekind fekk behalde godsa sine, unntatt Wildeshausen, har han
fortsatt hatt Witichinstein. Dette godset m ein annan av snene ha arva. Det synest ha
vore den unge Halvdan, avdi han har ein son som og hadde tilnamnet Veidekonge. Denne
Veidekonge ll. hadde og ein son Olav, som i kvad vert sagt ha rdd over vide land,
noko han ikkje gjorde i bokstaveleg tyding. Halvdan sjlv fr vi ikkje noko tilnamn p,
men sonetilnamnet Veidekonge, tyder p at det er han som har bore Wittichin-namnet
vidare til dei seinare Wittichinane som pviseleg dukkar opp i tida som fylgde etter. I s
fall var Halvdan, som i soga er ukjend, ein Wittichin fr Sachsen. Generasjonsmessig
hver han inn som den Witichin i Sachsen, som etter Richerus var far til Robert le Fort,
fdd ikring r 830/835.
Noko som str oppunder dette, er at det vert sagt (Edward Gibbon) at Robert le
Fort tta fr carolingaren Hildebrand. Han levde ikring 685. Nettop Halvdan, tta
gjennom mora si, fr ein Hildebrand som levde ikring 685. se var dotter til Harald, son
til Herbrand, son til Vigbrand, son til Hildebrand, etter Flateyarbok. Dessutan var Robert
eit norrnt namn. Her var det skreve Rathbart og Radbart. Ragnar Lodbrok hadde og ein
son som heitte Rathbart, og som levde i same generasjon som Robert le Fort. Namnet
hans lyder meir norrnt nr det vert skreve Radbart den Sterke. Ogs Sigurd Randve sin
far heitte Rathbart.
Robert le Fort sitt tteopphav, tek oss attende til Olav den Heilage og hans
fredland hj Robert le Fort sin tling, kong Robert ll. le Pieux, son til Hugo Capet, son
til Hugo Kvite, son til kong Odo (Aude) 860-866-898, son til Robert le Fort, son til
Witichin i Sacsen. Robert le Fort og Olav den Heilage hadde etter dette same ttefar.
Nemleg Witichin sin far, Witichin den Store, som var Gudrd Veidekonge l. Difor fekk
Olav den Heilage fredland hj den franske kongen.
Avdi Robert le Fort var normanner som kjempa med normannarhrar, mot ein
carolingar-konge sin hr, og avdi Robert sine sner vann og tok over Frankrike, skreiv
Dudo at normannarane tok heile Frankrike. Capetingane var av Ynglingetta. Litt mindre
fortelgjande, men verdt nemne for f meir lys over eldre heraldikk, er Carpetingane
sitt vpenmerke. Det viktigaste vpenmerket deira var fleurs des lies (lilje med lk),
og skrbjelke. Alts ein bjelke p skr over skjoldet.
Tilnamnet til Gudrd Veidekonge sin far Halvdan, var Matille. Fleire sagaer har
morsomheiter om det, nemleg at han var ille (sparsom) med maten, men ellers var han
gavmild. Men ille tydde og lilje. At det var Matille, tydde at det var ei matlilje, det vil
seie ei lilje med lk. Lk vart brukt som dtida sine poteter, og var ein stor del av dtida

237

sitt jordbruk. Det varde heilt fram til Columbus si tid, d potetland i vest vart oppdaga.
Om attributtet har nokon samanheng med at Halvdan Matille og vart kalla Bonde som
tilnamn, skal vere usagt, men det vart han faktisk i Ynglingesagaen.
Be dei to Carpetingar attributta, fleurs-des-lis og skrbalk, vart og nytta av
ettertta til Gudrd Veidekonge sin bror, Ivar Opplendskejarl, som var ttefar til
Mrejarlstta. Nettop i den tta vart tilnamnet Bonde, nytta. Det vart og nytta av
Ynglingetta sin ttefar, Skelfir Halvdanson p Voss. Han vart kalla Skialfarbonde i
Flateyarbok. Han vart konge i Sverike, og faren hans var Halvdan Kolr.
Det gjev Bonde-tilnamnet ei anna tyding, som er heilt rimeleg, etterdi Bonde var
norsk ml for tta sitt gamle namn Koll, som p latin er Colonus, men p norsk Bonde.
Ogs i Orknyjarletta vart Bonde-tilnamnet nytta. Skrbalken, eller bjelken, var og
felles for Carpetingane og Orknyjarlane. Det var eit Havland-attributt, nemleg mar
som skrbalk enno heiter p tmrarml. Marr, var oldnorsk for hav, og vart seinare
gjennom omveiar til Mre.
Ellers s ser vi ttelinene sin hug til nytte tilnamnet Kvite, heilt sidan Halvdan
Kvitlegg sine dagar. Carpetingane sin Hugo Kvite og Orknytlingen Olav Kvite minner
om det. Dei fraksjonane som tta fr Halvdan Kvitlegg i Normannartida, som
Gudrdtlingane i Irland, Harald Lufa sin fraksjon i Frisland og Orknytlingane sin
fraksjon i Normandie, vart nesten alltid kalla normannar i krniker og rbker. Det var
avdi dei kom fr dei delane av Norge som lg utanfor Vikenriket. Derimot, s vart
Lodbrok-fraksjonen omtala bde som normannarar og danar. Det var avdi Ragnar
Lodbrok i tillegg til vera Norsk konge, og var danekonge i Vikenriket. Ragnar Lodbrok
og Harald Lufa var fiendar bde p heimebane og utebane. Harald Lufa var i Carolingane
si teneste.
Det vart alts Robert le Fort sin normannerfraksjon som vart den sigrande bde
overfor frankane og normannerrivalen Sigurd Orm. Seinare sttta den aldrande Sigurd
Orm Orknytlingen Gange-Rolv, som sikra seg Normandie, og fekk istand einslags
avtale med Robert le Fort sine tlingar om deling av Frankrike. Skilfingane hadde d delt
Frankrike mellom seg. Og det er bakgrunnen til Dudo av St. Quentin sine ord om at
narmannarane tok heile Frankrike.

238

Skotland i normannartida
Ketil Flatnev m ha vore fdd ikring r 780. Han levde omlag i same generasjon
som sonen til Orm Skielia-Mole, kalla Knattar. Orm var son til Hross-Bjrn Raumson,
som truleg hadde sete i Ross i Nord-Skotland. Sonesonen kong Knattar var knytt til
Sudryane, og er i skotske kjelder kalla Alpin.
Kong Alpin hyrde til p Sudryane, men var og konge i ein mindre del av VestSkotland, nemleg Argyll. Han vert og nemnd i samband med Dalriada, eit mindre
naboomrde til Argyll. Soga hans veit vi lite om, utanom at han fall i r 834. Det vert sagt
i Gventian Chronicle at i ret 802 kom det svarte heidningar til til Sudryane. Dei raida
der, serleg p Iona, som ligg like ved Mull. Dette m ha vore fr Harald Lufa og Ketil
Flatnev si tid.
Kva som eigentleg skjedde p Sudryane og i Skotland i tida mellom 802 og 934,
fortel ikkje lokale kjelder noko om. Men fr 834 synest det ha vore Ketil Flatnev
(Alpin) som har hatt kongemakta p sjlve Sudryane og p Man. Dette ettersom son til
Alpin, Kenneth, ikkje vart konge fr i r 841, etter at danar tok Pictia. Fr den tida hadde
Kenneth vore i Galloway, og seinare i Dalriada. Det er usikkert om han i det heile hadde
makta p Sudryane, for det heiter seg at han flytta setestaden sin fr yane til Scone,
som er inne i Skotland.
I 841 leida Kenneth skottar fr Argyle inn i Pictia, der dei slo pictane. Men, The
Chronicle of Hutingdon fortel at det var danar som gjorde det, og i be fall heiter det at
pictane vart utrydda. Truleg tydde det at pictane mista alt sjlvstende. Etter dette er det s
at Kenneth MacAlpin fr kongsnamn for pictlandet og Albania.
tta var alts fr Sudryane. Men i r 850, omlag, fekk han overfrdt Columba
Kloster sine relikviar fr Iona til Dunkeld inne i Skotland, nordvest for Dundee. Kong
Kenneth dydde i r 858 og vart gravlagd p Iona. Etterfylgjarane hans kalla seg Reges
Pictorum og Reges Albaniae. Fire av etterkomarane hans heitte Constantine, men det
forekjem og meir norrne namn, som kong Indulf -954-964, som var far til Colin (Koll).
Det at danar slo pictane i r 841, mens skotske kjelder seier at Kenneth var med
p det i same ret, og vi veit at Ragnar Lodbrok tok Skotland omlag i dei tidene, synest
fortelgje at Kenneth var i Ragnar si teneste. Ragnar Lodbrok tapte Skotland i ret 850,
men tok det seinare igjen. Han gav d Skotland til den eine sonen sin, Sigurd Orm. Han
var oppteken andre stadar, og styrde landet med vassalkongar. Kenneth si eine dotter, var
gift med pictiakongen Olav Kvite. Men same kong Kvite var og, fr eller seinare, gift
med Sudrykongen Ketil Flatnev si dotter, Aud.
Olav Kvite var ein tling av Uppsala sine Skilfingar, med tteline fr Olav
Tretelgja Ingjaldson og Solveig Solva Halvdansdotter Gulltann. Dei var foreldre til
Halvdan Kvitlegg, som var gift med sa Eysteinsdotter fr Oppland, foreldre til Gudrd,
far til Olav, far til Helge, far til kong Ingjald, far til Oluf hinn Kvite, Pictiakonge.

239

Olav Kvite tok Pictia fr Alpinhuset, og vart fylgd av sonen kong Torstein Raud,
som fall i r 875. Han vart fylgd av den frste Orknyjarlen av Mretta. Han var
Gange-Rolv sin eldre bror Einar Dal-koll Ragnvaldson, som Pictiakonge.
Alpin-huset sitt grep p Skotland m ha vore ganske laust, sjlv om dynastiet
varde til framimot 997. Dei hadde ikkje samanhengande makt, og landet var stundom
delt. P kong Torstein Raude si tid, omlag, rdde Asbjrn Skjerjublese over Sudryane.
Han vart brend inne av Vedorm fr Jemteland. Vedorm gav Sudryane til broren
Guttorm. Dei var sonesons-sner til Knattar, som m vere Alpin fr Sudryane. Alpin er
ei omsetjing som kan tyde bde Knattar og Koll.
P slutten av Alpindynastiet si tid i Skotland, kom det eit nytt kongehus der. Det
var overkongetta fr Ragnar Lodbrok. Han ga Skotland til tre sner. To av dei fall i
Skotland, det var Rathbart og Dunvart. Broren deira, Sigurd Orm vart overkonge. Sonen
hans, Erik Barns, vert nemnd som konge fr 878 til 889, og vert fylgd av Bjola.
Men det vart tlingar til ein annan Lodbrokarving, Ivar Beinlaus, som vart
overkonge for Irland og England sine normannarar til han dydde i r 873. Han skapte og
nytt dynasti i Skotland. Det var gjennom Ivar sin soneson i Northumbria, Sitric. Han er
nemnd i r 921 og 926. Sitric var far til Anlaf, konge i Skotland fr 937 til 954. Han er
kalla arving til Ragnar Lodbrok og Ivar. Med dei same regjeringsr, vert og Malcolm
Ruairi, nemnd som konge i Skotland. Malcolm eller Colm, er ein variant av Koll-namnet.
Den som lg til grunn for Constantine-omsetjinga, av calm. Constantine var eit serleg
populrt namn i tta i Skotland. Malcolm sin ukjende far, fr oppgitt berre eit tilnamn,
Donwald. Men han synest ha vore Sitric i Northumbria.
Malcolm l. Ruairi si ettertt har tilknyting til Norge.
Malcolm hadde sonen Duff (Svarte), -962-967, og Kenneth ll. Mlbridge, -971995, d Orknyjarlen Sigurd Digre kasta seg opp til konge, mellom anna over Man, men
han dydde i r 1005. Ein tredje son til Malcolm var Finnlaich, marmaor (jarl) til Moray,
dd i r 1020 og far til Shakespear sin kong Machbeth, nemnd i r 1040 og 1057. Han
vart d felt av Malcolm Canmore. Den sist nemnde vart dynastiskapar for eit tredje
skotsk kongehus, som til dels har norske kongenamn.
Frnemnde Duff, hadde sonen Kenneth lll. kalla Brown, men og kalla Donn og
Grim. Det siste var truleg eigennamnet hans. Duff sin bror, nemnde Kenneth ll.
Mlbridge, hadde sonen Malcolm ll. Moray, -1005-1029 eller 1034, far til Finnleach,
som er kalla marmaor of Norway, alts jarl av Norge. Han er truleg identisk med
Erlend p Gjerde, som var kong Knut den Mektige sin mann i Norge, noko som peikar
mot at han kom fr Britania.
Erlend p Gjerde var ttefar til kong Magnus Erlingson, som var son til Erling
Skakke. Fagerskinna seier missvisande at Erling jarl tta fr Orm jarl, sonen til TidendeSkofte. Andre kjelder syner at det er kognatisk (kvinneledd). Orm si dotter var Erling
Skakke si farmor. Systera til Finnleac, Tora, var gift med kong Sigurd Digre, og vart mor
til Torfinn Kvasse p Orknyane og meir.

240

Normannartid i Russland
Ragnar Lodbrok tok Novgorod-riket, eller Garda-riket, Ostro-Gardia (noverande
Finnland og Bjarmeland (no Karelen), i tidleg normannartid. Seinare vart han og herre
over Sverike og andre stersjland. Han fordelte landa mellom snene sine til styre.
Sonen Kvitserk, fekk store Svitjod, eller Russland som Saxo seier.
I Russland vart Kvitserk drepen, men Ragnar Lodbrok overtok styret der p nytt.
Riksstyret heime i Old-Danmark vart overlate til sonen Ivar Beinlaus, medan sonen Erik
Verlat vert sagt ha styrt i Sverike. Dette truleg etter at broren Bjrn Jarnsida hadde teke
over i Norge etter den eldste broren Fridleiv. Men Erik Verlat drap seg sjlv, og det
synest som om Bjrn Jarnsida igjen overtok Sverike sine interesser, og samtidig dei
russiske omrda i indre stersjen. Broren Ivar Beinlaus vart som vi veit, engasjert i
Britania. Bjrn Jarnsida synest alts ha rdd over Norge, Sverike og Novgorod-riket til
han fall i Frisland i r 862.
Nettopp i ret 862, heiter det i russiske kjelder at Novgorod hadde vorte
kongelaust. Difor vart Rurik (Rrik) henta fr eit skandinavisk kongehus. Det kongehuset
m ha vore det norske Ladbrok-huset, som og rdde i Sverike p den tida. Ein m difor
rekne med at Rurik hadde arverett som Bjrn Jarnsida sin son, i 862. Rurik-huset hadde
seinare ein Bjrn som attributt. Rurik var konge i Novgorod fr r 862 til 879. Han m
ha vore ung, avdi han hadde formyndar den frste tida. det var ein slektning kalla Oleg
(Helge). Rurik hadde to brr, Sineus og Truvor, sagt tyde Svein og Tor. Dei dydde
be i r 864.
Det vart formyndaren Oleg, som frst fylgde Rurik i r 879. Han tok Smolensk
(ved Dnepr) i 880, Kiew i 882, og han angreip mot Konstantinopel i 907. Oleg hadde sete
i Kiev i 911, og dydde i 912. Det er truleg at han var ein son av Sigurd Orm, som var
gift med Helenu Helgedotter.
I mellomtida hadde snene til Rurik vorte vaksne, og Oleg vart fylgd av
Ruriksonen Igor (Ivar) -912-945. Igor angreip i 914 over Det Kaspiske hav, og i 941 mot
Bysants, alts Konstantinopel. I ret 945 gjorde han ein fredsavtale med Bysants, den vart
underskreven med ei rekkje norrne namn.
Igor var gift med ei nordisk kvinne, Olga (Helga) fr Pskov. Ho var regent for
sonen Svyatoslav, fr 945 til 955, d sonen tok over. Ho dydde i r 969.

241

I 964 angreip Svyatoslav austover. Han la under seg heile Russland. Svyatoslav
svypte seg i bjrneskinn, og dydde i ret 972. Ettertta hans rdde i Russland til r
1598, d Romanovane tok over.
Russland si soge i Rurik-tida, er skissert i RUSSIA UNDER THE CZARS, av
Henry Moscow. Han bygg p russiske dokumentasjonar, mellom andre Novgorodkrniken som stammar fr samtid.
Med bakgrunn i russiske kjelder, legg Henry Moscow brett p skilje mellom kva
som var norsk, og det som var svensk. Det gjeld for det 8. og det 9. rhundret. Bde nr
det gjeld Rurik og Varangians vert det sagt klart (side 26) at dei var norske.
Romanov-huset fylgde alts etter. Eldste kjende ttefar for dei var Ivan Glianda
Kambila, som kom fr Litauen til Russland fr 1280.
Ein etterkomar etter tsar Nikolai ll. Boris Romanov, fdd i 1919, har granska
opphavet til tta. Han meiner at ogs deira tt opphaveleg kom fr Norge, - og at ogs
dei ttar fr Rurik.

Normannarane i Frankrike/Italia
Normannarane tok i rynda heile Europa. Til og med i Spania skapte dei nytt
kongehus. Der hadde Harald Lufa sin soneson Wilfred Hrete Gudrdson, ftt Barcelona
i len av Carolingane. Han vart ttefar for kongehuset Aragon.
I tida 1040 til 1057 la normannane under seg Italia. Det var det Mrejarlstlingane som stod for. Soga til Ragnvald Mrejarl sin eine son, Gange Rolv, fdd i 846,
er vel kjend fr soga til Normandie. Mennene hans hadde raude vingar p skjolda sine
(Jonathan Duncan). Like eins er det vide kjent at tlingen hans, William Erobraren, tok
England i ret 1066. Men mindre kjent er det at ein annan tling av Gange-Rolv, ein
tremenning av William Erobraren, Robert Guiscard, kalla trollmannen, med eit
minimum av ein hr, erobra Italia, og seinare ogs Balkan.
Erobringa av Italia vart gjort opptakta til av den eldre broren hans, William
Jarnarm, ikring r 1036. Han var i Bysants si teneste i Italia, omlag p same tid som

242

Harald Hardrde var det. William Jarnarm tok Apulia, men dydde i 1040. Han vart arva
av ein bror, Drogo. Drogo vart myrda, og vart arva av broren Humphrey, greve av
Apulia. Humphrey dydde i 1054, og vart arva av sin sogeskapande yngre broren Robert
Guiscard. Han var fdd ikring 1015, men nemnd fr 1053.
Robert Guiscard var alliert med Pavestolen. Han tok heile Italia, og seinare
Balkan. Han stod klar til angripe Bysants, d den tyske keisaren angreip Italia. Robert
Guiscard mtte d returnere dit. Han slo den tyske keisaren, sette inn Paven p nytt,
grunnla skulestellet i Italia, - og dydde ra av mange i ret 1085. Han vart gravlagd i
Venussia, og var far til den dyktigaste korsfararen som soga kjenner, Bohemund l. av
Taranto og Antiochia.
I alle kjelder vert Bobert Guiscard og Behemund kalla normannar. Inveges av
Palermo er kjelde for at Robert Guiscard tta fr Gange-Rolv. Faren hans heitte Tancred
fr Hauteville. Lina er slik; Gange-Rolv, far til William Langspyd, far til Richard
Fryktlaus, Far til William som Snorre seier var jarl av Valland, Denne William var far til
Tancred.
I lange tider etter Robert Guiscard, var det berre normannarar som var pavar i
Rom.
Robert Guiscard sin yngre bror Roger, tok Sicilia, og vart ttefar til nokre
normannarkongar der. Kongane i Norge hadde p den tida fast ambassade p Sicilia.
Nokre av Arnungane p Giske, busette seg i Italia og p Sicilia i tida d sonen til Roger,
kong Roger ll. var konge der. Fortel Snorre.
Bohemund sin eine son, John, er truleg ttefar til ein norsk konge, og for den
norske tta Smr. tta Smr som hadde skrbalk som vpenmerke slik som
Carpetingane, men seinare Sparre, vart p 1200-talet etablert i Nordfjord. Etter mellom
andre DAA 1917, tta dei fr fyrstar i Neapel, i Italia. Den frste Smr i norsdke
kjelder, er Joan Smrbalte, nemnd i Snorre, og ein samtidig av John Bohemundson.
Joan Smrbalte var far til Kre Kongsbror, og kalla Olru-Kre og Snr-Kre.
Han var far til Simon, nemnd i r 1185, som var far til den norske kongen Filippus, 1207
til 1217. Konge ville han neppe ha vorte om han ikkje var av kongstt. Smr er truleg det
franske og italienske fyrstenamnet Semur. Det er eit setestadnamn.
I ret 1036 var Orknyjarlen som og var Yorkshirekonge i 1035, Torfinn Kvasse,
i Italia. Der vart Kvasse skreve Asso. Han er nemnd i Lombardiet, der han overtok godset
da Ramona. Det frde til at mange av tlingane hans kalla seg Romer i Tyskland, og
Rmer i Norge. Torfinn var i Italia i William Jarnarm si tid. Dei var slektningar, d
Torfinn tta fr Gange-Rolv sin Bror Einar.
Torfinn Kvasse var ttefar til tta Washington i Northumbria. NST, lll, side 211.
Der nytta dei i to ledd ogs namnet Bonde. Han var og ttefar til den norske tta Tot,
ogs skreve Thott og Tat. Fr dei var det den norsk/svenske kongetta Bonde kom. Like

243

eins var han ttefar for Oldenburgane, som og etter handfestingsbilag i Skiensysla, sjlve
sa at dei var av norsk kongeblod.
Oldenburgane og tta Washington har same vpenteikn, to bjelkar i eit skjold.
Washington hadde dessutan Torfinn Kvasse sin ramn som hjelmteikn.

D Hafrsfjord lg i Vestfold
P grunn av ei misstyding, er namnet Hrfagre knytt ulyseleg til ei skalla
samling av Norge til eit rike, til og med i r 872, eit rstal som truleg er teke fr den store
skoddeheimen.
Islendingabok seier i klar tale at den skalla Harald Hrfagre, opprinneleg Harald
Lufa, var den frste i den tta til verte konge over heile Norge. Det er rett. Han var
den frste Skilfingen som vart einekonge i Norge, for ei kort tid. Det skjedde i ret 813.
Men Norge hadde d lenge vore eit sterkt rike, under norske overkongar, - i alle
fall sidan Svipdag Sigeson sine dagar. Og det vil seie omlag sidan r 240 fre Kristus, og
han ervde Norge fr forfedrane sine.
At denne misstydinga har dukka opp, er p grunn av at vi har oversett at Snorre
sine kongesagaer er ei ttesoge, og ikkje soga om kongeriket Norge.
Mindre komplisert har ikkje soga vorte av at sogeinteresserte p Island i si tid, i
mangel p kontrollkjelder, har skreve saman soga til denne Harald Hrfagre, av fragment
fr soga til tre norske kongar som heitte Harald. Det er kong Harald Lufa som var Harald

244

Hrfagre l., Harald Gullskjegg og Harald Riki, som alle vart kalla Hrfagre. Alle tre
hyrde til p Vestlandet, og i kongeriket Westarfolda.
Samanskrivinga av den konstruerte Hrfagre-sagaen, har og blokkert for all
forsting av Norge si soge i normannartida, som er veldig. Avdi det var ei ttesoge, vert
og den store rolla som Jotun-Bjrn-tlingane hadde bde i Norge og i normannartida,
heilt skuva ut av samanhengen.
For kunne forst Norge si soge i den tida, det vil seie i det 9. hundradret, er det
heilt naudsynt finne ut korleis den populre og velskrevne Hrfagresagaen kan lysast
opp i sine rette faktorar.
Av praktiske grunnar tek vi til med den siste og tredje av dei tre Haraldane, som
vart til Harald Hrfagre. Det er ttefaren til dei norske mellomalder-kongane,
Ynglingane, - Harald Riki. Han var truleg fdd ikring r 880.
Harald Riki var son til Halvdan Svarte, som hadde smkongerike i Agder og ved
indre Oslofjorden. Halvdan Svarte var son til Gudrd Veidekonge ll., som levde i
Lodbroksnene si tid. ttalina attende til Olav Tretelgja i Vermland er ulikt fortald i
kjeldene. Men at Harald Riki tta fr Olav Tretelgja, er sikkert. tlingane hans gjorde
arvekrav p Vermland av den grunn, etter Egil sin Saga. Vidare veit vi at Lodbroktlingen, svenskekongen Eric Emundson Vderhatt, hadde strid med den norske kongen
Harald Hrfagre om Vermeland. Denne Erik var konge i dei frste tira av det 9.
rhundret, alts p Harald Riki si tid. Riki er eit tilnamn fr kvad, men i andre kvad vart
han og kalla Hrfagre. Dette er truleg orsaka til blandinga med Harald Lufa, som og vart
kalla Hrfagre.
ttekjeldene er i tillegg til Ynglingesagaen, Den norske krnike, Historia
Norvegiae, Flateyarbok, Sverre sin Saga og Islendingabok.
Islendingabok har ein annan stad rett tal p generasjonar for tta til Pictiakongen
Torstein Raude, dd i r 875. Han tta og fr Olav Tretelgja opp til Harald Riki, avdi
nokon har gjort dei to Gudrd Veidekongar til ein person. Det ser vi av
tillegsopplysningar.
Gudrd Veidekonge ll. var son til Halvdan. Den Halvdan som Ynglingesagaen
nemner utan tilnamn, bror til Olav Geirstadalv. Halvdan var son til Gudrd Veidekonge
l., son til Halvdan Matille, son til Eystein gtske, i kvad. Etter Saxo, kong Gte i
Norge. I Orknyingasaga Sveide (svenske), son til Halvdan Kvitlegg, son til Olav
Tretelgja i Vermeland. Son til Ingjald Illrde i Uppsala.
Sistnemnde kan nokolunde generasjonsfestast avdi dottera hans, sa, var gift med
farbror til Ivar Vidfadma, som hadde mora Moald Digre fr Wessexhuset, som har rstal.
Ingjald Illrde hyrde til reint skjematisk, ein generasjon som var fdd ikring r 590.
Snorre sine kongesagaer gjengir Tjodolv av Kvine sitt kvad om slaget i Hafrsfjord i
Torbjrn Hornklove sitt namn. Fagrskinna seier det er Tjodolv sitt kvad.

245

Hornklove levde i Harald Riki si tid, gr det fram av Egil sin Saga, som gir har
brei omtale. I det nemnde kvadet er tilnamnet Lufa nytta. Det syner at det m vere
Fagrskinna som har rett, at det er Tjodolf sitt kvad. Han kvad om den tidlegare Harald
Lufa, eit hundre r fr Harald Riki.
Egil sin Saga knyter alts skalden og hirdmannen Torbjrn Hornklove til kong
Harald Riki, som og der vert sagt vere Halvdan sin son, og Yngvetling. Egils Saga set
sin Harald Riki i samband med eit slag i Hafrsfjord, og nemner med namn nokre
motstandarar. grip set Harald Lufa i samband med eit slag i Hafrsvg mot ein
Vendlandsfyrste, noko som ikkje vert nemnt i andre norrne kjelder. Tjodolv fr Kvine
kallar sin Harald Lufa for Austmenn sin storkonge, noko vi veit gjeld Harald Lufa si tid
og i samanheng med hans rolle som Man-konge.
Bde Harald Riki og Harald Lufa hadde setestadar i Rogaland, som d var
sentrum for kongeriket Westerfolda. Tjodolv fr Kvine seier om Harald Lufa at han bur
p Utstein, alts i Rogaland. Hornklove seier om Harald Riki at skipa hans hadde raude
skjold, og at han bur p Krmt, som og er i Rogaland, men ikkje p Utstein.
Bde Krmt og Utstein ligg ganske nr Hafrsfjord.
Harald Lufa var fdd ikring eit hundre r fr Harald Riki. Tidfestinga skjer slik;
Kong Harald Riki og skalden hans, Hornklove, var samtidige med hirdmannenTorolv
Kveldulvson, som var farbror til skalden Egil Skallagrimson, fr vi vite av Egils Saga. Av
same saga gr det fram at Egil Skallagrimson var med kong Adelstein i slaget hans mot
skottekongen Olav Raude. P den tida var det to kongar i England som heitte Adelstein.
Av sagaen gr det fram at det var den kong Adelstein som rdde i Aust-England. Alts
var det ikkje Wessexkongen Adelstein, men East-Anglia-kongen thelstan Halfking,
som var konge fr r 932 til 956. Det var same thelstan, som fostra Hkon
Adelsteinfostre.
Skottekongen Olav Raude er identisk med kong Anlaf Godfredson, eit
syskjenbarn til kong Anlaf Sitricson i Skotland. Faren hans, kong Godfred, er nemnd i
Skotland i ret 918. Sonen Anlaf freista ta Northumbria, og kom i konflikt med be
thelstanane. D thelstan i Wessex dydde i r 939, gjorde Anlaf Godfredson arvekrav
p Northumbria igjen. Han samarbeidde d med kong Constantine i Skotland. Men han
fall i Sr-Skotland mot thelstan Halfking i ret 941. Det er dette slaget Egil
Skallagrimson tok del i.
Slik Egilsagaen er fortald, skjnar vi at Egil den gong var i 20-ra, og truleg fdd
i tida 910/917.
Av Egil sin Saga gr det og fram at han var omlag jamngamal med, eller litt yngre
enn Harald Hrfagre sin eldste son, Eirik Blodks. Om Eirik Blodks veit vi at han fall i
r 954. Etter Hkon den Gode sin Saga, punkt 10, veit vi og at Eirik Blodks neppe var
serleg gamal den gongen. Der vert det nemleg sagt om snene til Eirik, ret etter at Eirik
var fallen, at den eldste, Gamle Eirikson, var noko eldre enn dei andre, men heller ikkje
han var vaksen. Av dette gr det fram at det er lite truleg at Eirik Blodks kunne vere
fdd fr r 910. Det stemmer med Egil Skallagrim sin alder.

246

Men kva tid var eigentleg Eirik sin far, Harald Riki fdd?
grip, punkt to, seier at Eirik Blodks var den eldste av snene hans. Tilsynelatande
vert det bekrefta av punkt 42 i Hrfagresagaen, som fortel at Eirik Blodks gjekk framfor
dei andre brrne i retten til einekongetitelen. Ellers s fortel Hrfagresagaen at Harald var
50 r d Eirik gifta seg med Gunhild.
Likevel s synest ikkje opplysningane om at Eirik var den eldste sonen stemme
med Egils Saga, punkt 36. Der vert det fortalt at kong Harald tok til f vaksne sner d
Egil sin eldre bror, Torolv, frste gong kom til Sogn, der Torolv d mtte den yngre Eirik
Blodks, som d var ein ungdom til fostring der.
Dei Haraldsnene som hadde teke til verta vaksne, m av dette ha vore Kong
Harald sine sner med sa Hkonsdotter p Lade. Men bde grip og Egils Saga kan
ha rett, om vi les grip slik at Eirik var den eldste av gjenlevande sner. sa sine sner
med kong Harald, finn vi i Hrfagresagaen, punkt 21. Der heiter det at Guttorm var eldste
sonen til kong Harald. Morbroren til Harald, hertug Guttorm, auste vatn over han og gav
han namnet sitt. At det gjeld den same kong Harald, gr fram av Egil sin Saga, som i
bekreftande samanheng talar om same hertug Guttorm. Etter det er det kong Harald Riki
som har sonerekkja med sa, nemleg Guttorm, Halvdan Svarte. Halvdan Kvite, Sigfred,
etter Hrfagresagaen, punkt 17.
I Hrfagre sin Saga , punkt 33, fr vi vite at den eldste sonen, Guttorm, fall ved
Gtaelva medan faren lever. Broren til Guttorm, Halvdan Kvite, fall i Estland. Halvdan
Svarte fall i unde hj faren sin. Etter Hrfagresaga, punkt 37, freista Halvdan Svarte
brenna inne halvbroren sin, Eirik Blodks. Det heldt difor p verte krig mellom kong
Harald og sonen, Halvdan Svarte.
Halvdan Svarte baud ut hr i Trndelag. Der dominerte den sterke morslekta
hans, Ladejarlane. Etter megling let kong Harald vere angripe. Seinare dydde Halvdan
Svarte, omlag eit r fr faren sin. Om Sigfred hyrer vi ikkje meir. Faktisk s synest Eirik
Blodks ha vore den eldste sonen d faren dydde. Alts har grip sine ord i behald.
Det vert bekrefta av at det var Eirik som i praksis arvde faren.
Nettop i samanheng med striden mot sonen Halvdan Svarte, kjem det fram eit
moment om kong Harald Riki, som denne Harald vert kalla i kvad. Eit anna kvad viser at
han og vart kalla Hrfagre. Det er Jorunn Skaldamy som i kvadet Sendebit, sitert i
Hrfagresaga punkt 37, seier: Harald Hrfagre, veit eg, spurde Halvdan sitt valdsverk,
og sverdets herre tykte han var litt svart den fyrsten .
Den eldste, men tidleg dde broren, Guttorm, kan reknast til vere fem til ti r
eldre enn Eirik Blodks, som d m reknast vere fdd lite tidlegare enn 910. Guttorm
var d neppe fdd fr i 900/905. Av Halvdan Svarte sin Saga, punkt 5, gr det fram at
Harald var svrt ung, ein gut eller ungdom rekne, d han vart konge. Han vart og tidleg
gift med sa. Det er difor vanskeleg tru at Harald Riki kan ha vore fdd fr 880. Egils

247

Saga seier at Egil sin farbror, skalden Hornklove, var med i Hafrsfjord. Av det fylgjer at
dette Hafrsfjordslaget ikkje kan ha gtt for seg fr ikring r 910.
Men det m ha vore to Hafrsfjordslag, med nesten hundre rs mellomrom. Staden
er naturleg for dette, avdi denne fjordarmen byr seg fram som ein ideel tilfluktstad for ein
flte av langskip, som mtte kome langs kysten p vei til eller fr kongesetestadane p
Krmt ellet Utstein, ikkje langt burte.
Vatsdlane fortel nemleg om eit Hafrsfjotdslag som m ha gtt for seg omlag i
dei tider som gr fram av Egils Saga. Medan Grette smundsons Saga og grip
fortel om eit Hafrfjordsslag som m ha gtt for seg nesten eit hundreer tidlegare.
I Vatsdlane var Ingemund Torsteinson med i Hafrsfjord saman med kong
Harald. Denne Ingemund var gift med Vigdis Toredotter Teiande. Tore Teiande var bror
til Gange-Rolv, som var fdd i ret 846, etter frankarkjelder. Det er eit rstal som
stemmer med rbok-opplysningar ellers. Tore og Gange-Rolv hadde halvbrr som var
mykje eldre, s det har difor neppe vore stor aldersforskjel mellom Gange-Rolv og Tore.
Etter det var Vigdis neppe fdd fr ikring r 870, og neppe gift fr r 890. Ingemund som
hyrde til Vigdis sin generasjon, kan alts ikkje ha teke del i eit Hafrsfjordslag fr
burtimot r 900, eller seinare. S han tok tydelegvis del i det slaget som Egils Saga fortel
om.
Grette smundsons Saga, derimot, fortel om Onund Trefot og Geirmund
Heljarskinn. Onund var med mot Harald Lufa i Hafrsfjord. Onund fekk hogd av ein fot,
og var teken ombordd i skipet til Trond Bjrnson, som det vert sagt var bror til Eyvind
Austmann.
Av Landnmabok, gr det fram at Eyvind Austmann sin son, Helge Magre, fostra
i Irland, var gift med ei dotter til Ketil Flatnev. Onund levde alts p Ketil Flatnev si tid.
I ein heilt annan samanheng gr det fram av Landnmabok, at og Geirmund
Heljarskinn levde omlag p Eyvind Austmann si tid. Etter dette s m det
Hafrsfjordslaget som Onund Trefot tok del i, ha gtt for seg i generasjonen nrast etter r
800.
Frste del av grip er gtt tapt. Den gjenverande delen tek til med:
deretter vart han teken til einekonge. Han vart kalla Harald Luva d, for han var ikkje
Hrfagre p den tida. Sidan vart namnet hans endra, og han vart kalla Harald Hrfagre.
I grip sitt punkt 2, vert det s fortalt at Harald tok det riket som faren hans
hadde hatt, og at han vann seg eit strre rike, og tileigna seg Norge som eineherskar. Det
siste slaget heldt han i Hafrsvg p Jren, mot ein konge som vart kalla Skeidar-Brand,
og Brand flydde til Danmark og fall i slag i Vendland.
Dette er ei heilt anna framstilling av Harald Hrfagre sin motstandar, enn det
andre kjelder gir.

248

grip si skissering av krigen mot kongesner fr Vendland, eller Brandenburg,

som nok har gitt tilnamnet Brand, er omtala i Carolingiske rbker for ret 813.
rbkene fortel at to danske kongesner, den fr nemnde Hergeir Ring sine brr, vart
bortjaga fr kongeriket Westarfolda, til Vendland. Dei hadde erobra Westarfolda same
ret, fortel annalisten Einhard. Dette stemmer med den tida Harald Lufa og Onund Trefot
m ha levd.
Det forutset imidlertid at Hafrsvg eller Hafrsfjord lg i kongeriket Westarfolda,
som ellers av klare grunnar, er oppfatta som Vestfold. Men Hafrsfjord lg faktisk i dette
Vestfold i denne tida. Det gr fram av to kjelder.
Annalisten Einhard seier om Westarfolda at Det ligg ytst i danekongane sitt rike
mot nordvest, og vender mot nordspissen av Britania. Her m vi bryte med gamal
vanetenking, for Einhard hadde faktisk rett. Det ser ein av gamle kart. Fjordane, Sogn,
Hordaland, Rogaland, Agder, Telemark og truleg vesentlege delar av det noverande
Vestfold, lg i eit tidlegare kongerike Vestfold.
Hovedsenteret synest p den tida ha vore omrda ikring Karmy.
I tillegg til Einhardt, gr det fram av det gamle verket Svecia Antiqua et
Hodierna fr det 16. rhundret. Det har reproduksjonar av det som allereide d var
oldkart. Det gjengir fleire kart i mange utformingar. Karta viser at Westfoldvar
hovednamnet p den delen av Norge som lg sr for Dovre og Mre, og omlag vest for
Gudbrandsdalen og Ringeriket.
Kart nr. 2 viser Skandinavia med Westfold plassert over det som no er kalla
Jotunheimen, medan til eksempel lokalnamn som Telemark er sett sr for hovednamnet
Westfold.
Kart nr. 4 over Norge og stordelen av Sverike, har namnet Westfold plassert
tilsvarande.
Kart nr. 5 over Norden og stersjlanda i ei anna utforming, har og plassert
Westfold p same mte. Det viser at Westfold er Srvest-Norge med innland sr for
Mre og vest for Gudbrandsdalen.
Omsette kvad om Westfold-kongar, syner det same. Tjodolv fr Kvine seier om
Harald Lufa at storkongen budde p Utstein. Det er omlag 20-30 kilometer fr Hafrsfjord.
Hornklove kved om Harald Riki at han budde p Krmt, som ligg omlag 40-50 kilometer
fr Hafrsfjord. Vestfoldkongane budde alts p Vestlandet.
Hrfagresagaen punkt 20, seier at kong Harald vart gift med den storlatne
mya som vart mor til Torgils som tok Dublin. Punkt 34, seier at denne Torgils var den
frste nordmann som tok Dublin. Irske samtidskjelder fortel og det, og kallar han
Thorgisl og Turgeis, som tok Dublin i ret 837. Ei kjelde seier 839, og at Thorgisl fall i
844/845.

249

Denstorlatne mya som vart gift med kong Harald, var Gyda Eiriksdotter fr
Hordaland. det var ho som kravde at kong Harald skulle leggje under seg heile landet,
som han og gjorde. Etter dette, s m det vere denne Harald, Harald Lufa fdd omlag i r
780, som vann eit Hafrsfjordslag i ret 813, som er den skalla rikssamlar.
Det var han nok, men berre den frste i si tt. Norge hadde vore eit samla rike
mange gonger fr.
Likevel m det og ha vore ein tredje kong Harald, og feiltolka som Harald
Hrfagre, mellom Harald Lufa og kong Harald Riki. Nemleg far til lov Hrfagredotter,
som var gift med fr nemnde Tore Teiande, Gange-Rolv bror. Den mest elementre
kontroll ein tek for kjelder med tteopplysningar, er setje opp genealogiske tabellar ,
der samtidige generasjonar er sett ut for kvarandre. Oppdagar ein d at ein mann er gift
med ei kvinne av mormor generasjonen, eller at ei dotter er eldre enn faren sin, br sjlv
romantiske sagalesarar ta til tvile. Heile Hrfagresagaen er full av slike tvilsame
tilstandar, som er ei fylgje av samanskrivingar.
I Sagaen sitt punkt 38, vert det sagt at Harald Riki, eller Hrfagre lll. sine sner,
Halvdan Svarte og Sigrd var jamngamle med Sigurd Hkonson Ladejarl. Sistnemnde
levde i frste halvdel av det 10. rhundret.
P same stad vert det sagt at denne Sigurd Ladejarl, var gift med Bergljot, dotter
til lov rbrot, som igjen var dotter til Harald Hrfagre. Faren til Bergljot var jarlen Tore
Teiande, som var fdd ikring 845/850, avdi det av punkt 30 gr fram at denne Tore
Teiande er identisk med den Tore Teiande som var son til Ragnvald Mrejarl, og etter
punkt 24, bror til Gange-Rolv, fdd i r 846.
Ein ser her straks det naturstridige i at ei ung lov rbrot skulle ha vore gift med
Tore Teiande, om ho hadde ein bror, Eirik Blodks, som var fdd tidlegast i r 910. Eller
om ho var dotter til Harald Lufa, som var fdd ikring r 780. Ho m ha vore dotter til ein
tredje Harald, som levde mellom dei to andre Haraldane.
Likevel vert det komplekset nemnt i samanheng med ein kong Harald som ga
Tore Teiande sin far, Ragnvald Mrejarl, Orknyane. Dette som takk for hrhjelp. Denne
kong Harald var aktiv lenge etter, nemleg etter at Tore Teiande sin eldre bror, TorvEinar, Orknyjarlen, hadde vorte vaksen. Det er etter handlingane ikring denne Harald
sin son, Halvdan Kvitbein, og kalla Hlegg, som Torv-Einar felte medan kong Harald
enno levde. Torv-Einar var fdd ikring r 835, som ein langt eldre bror av Gange-Rolv,
og handleinga m ha funne stad ikring r 870.
Vi skimtar d som lov sin far, og tidlegare eigar av Orknyane, ein kong Harald
som Theodoricus munk nemner med rstalet 852, og med ein far som og heitte Halvdan.
At faren hans heitte Halvdan, slik som Harald Riki sin far, inviterar til sagnblanding. Men
det gir og spor til den norske kongetta som eigde Orknyane.
Ikring r 850 levde ein kong Harald Gullskjegg, eit tilnamn som moromenn lett
kunne gjere til Hrfagre. Han levde i Sogn etter Hrfagresaga punkt 3. Og Landnmabok

250

nemner han i ttesamanhengar. Tora, dottera hans var gift med far til Harald Riki,
Halvdan. Ho var mor til Harald Riki sin eldre halvbror, som og heitte Harald. Harald
Unge dydde som barn, men det var han som var grunnen til at Harald Riki arva
Vestlandet.
Av ein irsk annal fr vi vite litt om den norske kongetta som eigde Orknyane,
og som far til lov, Harald, no rdde over. Det er i ei irsk rbok for ret 867. Ho fortel
om ein Ragnvald Halvdanson, som stod p drleg fot med dei yngre brrne sine. I 867
hadde denne Ragnvald voksne sner i leidande normannarsamanhengar. Det tidfestar
omlag faren hans, Halvdan , til ha levd p omlag same tid som den kong Halvdan
Beleson, som er omtala i Fritjof Frkne sin Saga. Systera, Ingeborg Beledotter, var gift
med kong (Sigurd ?) Ring, som etter tidsfaktorar m vere faren til Ragnar Lodbrok,
Sigurd Ring, sidan han vert omtala som storkonge.
Om denne Halvdan sin far, kong Bele, veit vi at han faktisk eigde Orknyane.
Halvdan sin bror, Helge Beleson, fall. Difor vart det Halvdan som arva faren sitt rike,
mellom anna Sogn og Orknyane. D denne kong Halvdan med Orknyane, er samtidig
med den irske rboka sin Halvdan, som og hadde Orknyane, m vi kunne tru at det er
den same Halvdan.
Av dei mange kjeldene ikring Saur Hund, veit vi at kong Bele levde i same
generasjon som kong ystein Bele, som i Saur Hund-kjelder og er kalla ystein Illrde.
Han var ein Jotun Bjrn-tling, son til Gudrd Urbar, som var bror til Hross-Bjrn i
Skotland, noko som gir bakgrunn for Orkny-eigedomen.
Framimot r 800 hadde kong Bele setestad i Sogn, og alts ein son kalla Halvdan.
Eit par generasjonar etter Bele, har alts kong Harald Gullskjegg setestad i Sogn,
samtidig med ein kong Harald som eigde Orknyane. P den tida, 852, d Theodoricus
munk nemner ein kong Harald Halvdanson.
Vi kan difor trygt sette opp ttelina fr Jotun-Bjrn, om sonen Raun ll. far til
Bjrn, far til Raun lll. far til Gudrd Urbar, far til ystein Bele med Orlnyane, far til
Halvdan, far til Raghnall MacAlbdan med Orknyane, og bror Harald Gullskjegg, som
etter irske rbker var i strid med sin eldre bror, og som ga Orknyane til Ragnvald
Mrejarl. Ragnvald budde ikkje sjlv der, men sende sonen Torv-Einar dit, for ivareta
interessene sine. Dette er noko som m ha skjedd ei god tid etter r 867, og truleg var
Raghnall MacAlbdan Halvdanson, d dd.
Som ei fylgje av sagnblandingar av tre kongar som heitte Harald, er og Harald
Riki si morstt konstruert p fleire mtar i dei ymse kjeldene, noko som er lett vise.
I Halvdan Svarte sin Saga, punkt 5, str det feilaktig at Halvdan Svarte vart gift
med Sigurd Hjort si dotter, Ragnhild. Denne Ragnhild er s sagt ha hatt Tyrne som mor.
Ho var dotter til Klakk-Harald p Jylland.

251

For Tyrne sin del, s kan det hve bra at ho var dotter til Klakk-Harald. Mindre
bra hver det at Sigurd Hjort var far til Ragnhild. Det er feil for Sigurd Orm, som var
fdd omlag r 825, og nemnd i r 851 og seinare.
Fagrskinna fortel det som er rett, at Ragnhild var dotter Sigurd Orm.
Halvdan Svarte sin Saga seier og at Tyrne var syster til Tyra Danmarksbot. Det er
urd. Avdi Tyra var mor til Harald Bltann eit hundrer seinare.
Same Saga seier end, at Tyra var gift med Gorm Gamle. Men han levde etter
trygge rstal eit hundre r fr henne. Det rette er at Tyra var gift med Gorm Grumme.

Normannartida sin kronologi

Norge si rolle i hunartida er omtala. For oversikta si skuld, resymerar vi her litt av
ho, for f med opphavet i ei listing av kjelde-fakta fram til og med Den 2.
normannartida.
r:
238/251
253/260
280

Halvdan Gamle erobrar Nord-Frankrike (Valland), Sachsen og Dacia

Snene hans tek Svartehavsland og Vesleasia. Sonen Aude (Odenathus)
sler Persia
og vert Aust-Romersk varakeisar.
Son til Aude, Sige Vilkin, skapar Hunaland.
286 Sogegranskaren Jonathan Duncan, fortel i innleidinga til si
normannersoge at det frste dokumenterte vikingtoktet, var i ret 286. D

252

300
306/372
383
420
450

477
685
711
731/758
765
775
777

angreip nordmenn mot Gallias kyst. Det synest ha vore verket til
Constantius (=Raude, rekna ha vore Hogne Raude Hadingson), son til
ein gotar som var i Vesleasia i tida d Odenathus hadde makta der.
Constantius Rubor rdde for Aquitania. Vart felt i York i 306, av
hildingen Borkorb. Sonen til Bordkorb, Harald Hildetann l. hadde og
Aquitania.
Omlag, Kong Hake har rike i Irland.
Kong Harald Hildetann fr Alvheim har rike i Britania, Aquitania og
Germania. Norskekongen Olav Fracke og svenskekongen Ring Ingeldson
delte Harald Hildetann sitt rike i r 372.
Olav Fracke og Ring Ingeldson tek heile Britania
Omlag. Orvar Oddr er i Irland og Nothumbria, seinare i
Hunaland, som Olav Fracke sin tlingar har. Omlag p same tid sikrar
Sivord Aspar Sigmundson og Skottas sine interesser i Britania.
Jonathan Duncan fortel at p midten av 400-talet, angreip vikingar
Orleans. Dei vart leida av Odovacar, som bygde festningar p yane i
Loire-osen. Edward Gibbon gjev samtidskjelder om Odovacar. Han var
son til ein gotar, Edicon, ein ven av Attila. Edicon var arvekonge for scurry
(skirrir). Sonen Odovacar er kalla gotar og herularkonge. Edicon fall d
scurry vart slegne i 465 av ostrogotar. Han etterlet seg to sner, Odovacar
og Onulv. Odovacar drog d til Noricum ei tid, fr han kom til Italia som
general for ostrogotane. Hrsjefen i Romarriket Orestes Tettulusson
hadde vore Attila sin sekretr. Han var gift med dottera til Romulus
Noricum (i Alpane). Orestes gjorde sonen sin Romulus Augustus til VestRomersk keisar, den siste. Odovacar fekk hren over p si side, angreip og
henretta Orestes. Augustus overgav seg i ret 476. Odovacar let seg utrope
til konge i Italia. Han rdde der fr r 476 til 490. Han let Vest-gotaren
Euric f alle romerske landomrde i Gallia og heilt til Rhinen, i tida 476484. Det heiter seg d at herular fr det fjerne Ocean (Caerula) ba Euric
om trygd. Det var p Helge norske si tid.
Burgundane underkasta seg Euric, som og tvang frankane til underkaste
seg. Eurikc var alliert med Afrika sine vandalar. Euric dydde i r 484.
Sonen Alaric var d berre eit barn. Euric var son til Theodoric, som var
son til dottera til Alaric Balt (Erik Mlspake). I 493 vart Odovacar felt av
Austgotar-kongen Theodoric Amal (Didrik av Bern).
Helge Norske Swertingson, fr Sachsen vert overkonge i Britania. Ogs
norsk konge.
Angriparar fr nord, kalla pictar, leida av Brude Bileson, angreip
Northumbria sin hrsjef, Bertred. Omlag p den tida eller litt seinare, tek
Ivar Vidfadma Northumberland, Sachsen og baltiske omrde.
Krig mellom pictar og Northumbria.
Northumbria i krig mot pictar. I 756 vart Northumbria sin konge alliert
med pictkongen i Scotland. Han heitte Inge Fergusson.
Omlag. Gtric Runde tek Sachsen, men tapte det til Carlemagne i 772.
Halvdan Matille sine brr fr Westerfolda, Sigurd og Harald, grunnlegg
Haithabu-riket, og hadde basar i Irskesjen.
Gudrd Veidekonge (Witichin) tok opp strid om Sachsen.
253

787
793
795
798
798/807
799
800/801
802

804
808

825
826
827
828
832
833
833
834
834
835

Tre norske skip fr Haredaland (Hordaland), gjer strandhogg i SrEngland

Lindisfarne i Northumbria vert raida fr Norge.
Danar fr Vika og Haithabu angreip i Wales. Same r angreip
heidningar i Irland.
Man, i Irskesjen vart angrepe av vikingar.
Ein Guthred (Gudrd) vert nemnd i Syd-England. Det er i Gudrd
Veidekonge si tid.
Kong Harald Eysteinson fr Haithabu, angreip i Aquitania.
Frankargarnisonar mellom Weser og Elben angrepne av normannar. Litt
seinare vart Frisland erobra av Gudrd Veidekonge. Kalla Godfred
Weissknig ret 803 i frisisk kjelde.
Iona p Sudry, med klosteret Columba, vert angrepe av vikingar. Om
desse angrepea seier Gwentin Chronicle at Dei svarte heidningane kom
frst til ya Britania fr Danmark, som var Old-Danmark. P denne tida
let Carlemagne den nord-franske kysten verte srleg rekognosert av redsle
for normannarangrep.
Carlemagne trengde inn i Holstein. Gudrd Veidekonge kom med hr ril
Slesvig, men det kom ikkje til krig.
Carlemagne tok to tredelar av Obot-riket. Det var ein del av NordSachsen, som Gudrd Veidekonge hadde rdd for. Same ret ydela
Gudrd obotritbyen Rerik.
810
Annalisten Einhard, skreiv i samband med obotritkrigen at den
siste krig vart frd mot dei normannarane som vert kalla danar. Same ret
hadde Gudrd Veidekonge ein flte i Frisland.
Gautreksner, medrekna Harald Lufa, sluttar fred med frankane.
Harald Lufa let seg dypa. Tok opp striden med rivaliserande sner av
Gudrd Veidekonge, mellom andre Eirik Gudrdson, som vert kalla
normannane sin konge:
Gudrdsonen Hrik (Eirik), jaga kong Harald Lufa over Eideren. Denne
Harald hadde sonen Gudrd (Vela).
Harald Lufa angreip igjen, men tapte. Han vart landvernsmann for
Carolingane i Frisland. i 845 dydde han som lensherre i Frisland, p
Walcheren. Han vart arva av
sin yngre bror Rrek.
Normannarar angreip i Thames-osen, sr for East-Anglia. Ragnar
Lodbrok og sner vert nemnde seinare i East-Anglia.
Bysants er redd for angrep av varangians, som fr Norden d hadde sett
seg fast i Russland.
Normannar kom med 35 skip til Wessex, medan ein annan flte drog til
Wales. I Wales allierte normannane seg med makthavarane.
Alpin vart felt i Skotland.
Loire vart angrepe av normannarar, og Frisland av danar. Danane p
denne tida var Ragnar Lodbrok sine folk. Sonen Sigurd Orm i
Eygotaland, vert oftast omtala som
dane.
Ein irsk leidar vert kalla Gudrd. Det er truleg Gudrd fr Agder, som i
irsk rbok vert nemnd som gamal i 871. D hadde han to sner i Irland,
Olav Conung, nemnd i 852 og 871. Broren hans Ivar Conung, er nemnd i
254

837
838
840
840
841
841
841
841
844
844
845

854 og dydde i 873. Gudrd i Agder var son til Ragnvald, son til Gudrd
Conung, son til Gudrd, fdd ikring 685, og ein samtidig av Halvdan
Kvitlegg sin son Gudrd, som i ei anna line fr sonen Olav, hadde ettertt
i Irland og Skotland. Olav var far til Helge, far til Ingjald i East Anglia, far
til Olav Kvite i Pictia, og nemnd i 865.
Ein flte under Harald Lufa sin son Torgils, kom til Irland. Han gjorde seg
til konge over alle framande i Erin (Irland). Snorre seier at sonen til
Harald Lufa, Torgils, var den frste av nordmenn som tok Dublin.
Normannar bygde to fort i Irland, det eine i Dublin.
Torgils leida ein ny flte til Irland.
Nordmannaren Hoseri (Ragnar Lodbrok) leida normannarangrep
Normannaren Hoseri drog opp over Seine.
Ragnar Kodbrok erobra Skotland, og sette Knattar Ormson sin son
Kenneth, til lenskonge der.
Hoseri angreip mot Bordeaux, ved Garonne, og mot Asturia i nordvestlege
Spania.
Carolingaren Lothar avsto Walcheren til vikinghovdingen Harald Lufa, og
broren Rrek.
Kong Maelseclainn fanga kong Torgils, som vart drukna. Torgils og skreve
Torgeis.
Normannaren Hoseri angrip over Frankrike mot Tolous.
Reginherus, ein normannarhovding, vert nemnd som jarl for den
Lodbrokallierte kong Hrek Gudrdson i Old-Danmark. Han var kanskje
Gudrd sin bror? Reginherus leida eit fltetokt opp Elben og plyndra
Hamburg. Same Reginherus drog s opp Seinen og plyndra Paris. I Paris
overvintra han. I 846 betalte Charles le Chauve 7000 pund i slv som
lysepengar. rbker for St, Bertin Kloster, aust for Bologne, skriv i den
samanheng om at normannarar med 120 skip drog opp Seinen til Paris.
Keisar Charles le Chauve, konge av Vestfranken, 840-877, freista gjere
motstand, men han fann mtte betale lysepengar i staden. Men det
heiter og: kongen deira, Horik (Eirik), sende. for freden si skuld
sendemenn til Ludvig, Germanane sin konge, og var villige til frigi alle
fangar og gi skatten attende, svidt det sto i hans makt.
rbker fr Xanten Kloster, nord for Kln, skriv om det
same;Heidningane.. heimskte Gallia, og der fall meir enn 600
mann av dei. Likevel gav Charles le Chauve dei p grunn av si slappe
haldning, mange tusen pund gull og slv for at dei skulle forlate Gallia,
noko dei og gjorde.------- Men seinare vart rvarane ramma av ein
veldig sjukdom, der og brotsmennene sin leidar med namnet
Reginherus. omkomEtterp heldt kongen deira med namnet
Rrik, og heile hans heidne folk seg borte fr kjt og mjd i fjortan dagar,
og plaga heldt opp.
I klosteret Fleury sur Loire. aust for Orleans, vart det same ret

skreve:

Normannane, det nordiske folket, som tidlegare var meir kjende for vr
tt, vde no ikkje sjrveri, men gjennomstreifar landa uhindra utan at nokon gjorde
motstand, og ydela kysten ut mot havet
.. Deira vonde angrep vart ofte
255

hindra av hertugane i desse omrda, ..Men d dei var dde p ymse vis, lg nesten
heile Neustrien ..open for dei ville menneskja. .I mellomtida gjorde dei
(normannarane) ei y som ligg nedanfor Den Hellige Florentz Kloster, til hamn for skipa
sine, . og bygde festningsverk der,
Ovanfor nemnde Horik, og skreve Eirik, var son til Gudrd Veidekonge
fr Westerfolda.
847
Mall, ein leidar i Irland, slo attende ein invasjonsflte.
848
Hoseri leida normannarar i erobring av Bordeaux.
848
Hrek gjorde fred med Aust-Franken.
850
Rrik, bror til Harald Lufa, fekk Rhin-Osen i len av keisar Lothar, -840855.
850
-ra. Ragnar Lodbrok ekspanderte mot aust, befesta Sachsen, Vendland
og del av Russland.
851
Hoseri (Ragnar Lodbrok) var i Rouen, men returnerte til Bordeaux.
Vikingane hans er kalla normanni, dani og westarfoldingi. Sonen Sigurd
Orm tok Kent, med byen Hastings same ret.
851
Lochlannach, sjlendingar fr Norge, var etablert i Carlingford. Sigurd
Orm leida d ein dansk flte mot Carlingford. Det vart strid mot
Lochlannach, og normannane tapte, men kom seinare attende med
overmakt
852
Brorson til Rrik i Frisland, Gudrd Haraldson, det er son til Harald Lufa,
Geoffrey de Vela, eller normannaren Veland, var alliert med ein Sigtrygg,
og dei drog opp Seinen.
852
Cearbhall (Kjarval) son til Dunlaug, var saman med den danske Sigurd
Orm mot normannarar i Irland, og mot Gaeidhil. Seinare sigra Horm
(Orm).
853
Olav kom til Irland.
853
Okkupasjonen av Loire er i gang. Fr ein base i osen, angreip
normannarar Tours, seinare Blois og Anger.
854
Det er full borgarkrig i Old-Danmark. Son til Harald Klakk,
Guttorm princeps normannorum, angreip farbroren sin, kong Eirik
Gudrdson, som var regent for Sigurd Orm og sonen hans Eirik Puer, som
dessutan var dotterson til Eirik. Bde Guttorm og kong Eirik Gudrdson
fall. Det er sagt at mest heile familia vart utrydda, unnateke ein Hrek
Unge, som fekk kongetitelen, med ein Hovig som jarl i Schleswig. Det
gjeld det norske Haithabu-riket der. Han vert sagt vere av
Hjort-tta, og sonen Lota-Knut, vart gift med dottera til Sigurd Orm.
Men i sjlve Old-Danmark, Eygotaland, var Sigurd Orm framleis konge.
Han ga sin mindrerige son Erik Barn, kongsnamn der fr eit eller anna
tidspunkt. Denne Eirik rdde til r 902. Dottera til Eirik, Ragnhild den
Mektige, vart mor til Eirik Blodks. Frnemnde Lota-Knut, i den andre
Eirikstta, (Hjort) vart far til Svein Langfot, far til Frothi, kalla victor
Angli, og levde omlag midt p 900-talet.
854
Stridane i Norge mellom Harald Lufa sin fraksjon og Ragnar Lodbrok sine
tilhengarar, spreidde seg til vikingbasane i Vest-Europa. For skiljemellom
dei i utlandet, vart Lufa sin fraksjon oftast kalla normannar, medan folket
fr Viken-riket vart kalla danar, men og dei vart stundom kalla
256

855

855

855

856
856
856
856
857
857
857
858
858
858
859
859
859

normannar. Irane allierte seg med danske vikingar. Desse danane vart
slegne fleire gonger av tre norske hovdingar. Dei hyrde heime i Agder,
og var dei to Gudrdsnene Olav og Ivar. Den tredje var visstnok ein bror
kalla Eygisl.
Same ret erobra to brr Limerick og Waterford. Dei heitte Ivar og
Sigtrygg, og hyrde visstnok til p Lodbrok-sida.
Den d dde Harald Lufa sin bror, Rrik, og sonen til Harald Lufa,
Gudrd Vela (Normannaren Veland), angreip Old-Danmark men tapte.
Dei kom d fr Frisland. Rrik Gautrekson og Gudrd Vela angreip d
Hrek (Eirik), men det er uklart om dette er Eirik Unge i Slesvik-omrdet,
eller barnekongen Eirik Barn i Eygotaland. I s fall kom dei i strid med
Lodbrok-tta, noko som kanskje er grunnen til at dei tapte ogs
denne
gongen.
Ubbe er nemnd som dux i Frisland. Han er son til Ragnar
Lodbrok. Det inneber at Frisland no er tapt for arvingane til Harald Lufa.
Gudrd Vela vert nemnd i tida som fylgjer, som Carolingane sin mann,
med base i Somme.
Danar og frisar leida av Ubbe, Halvdan og Ingvar, sagt vere brr,
angreip Thames-osen. Dei sette seg fast der. Bjrn (Jarnsida) var bror
deira. Denne Bjrn vert nemnd same ret i Seinen.
Den Sigtrygg som i r 852 var i Seinen saman med Frisland sin Gudrd,
angreip normannarbasen i Leire. Han tapte. Same ret drog Sigtrygg
attende til Seinen saman med ein Bjrn. Denne Bjrn er bror til Ubbe,
Halvdan og Ingvar. Bjrn og Sigtrygg trengde heilt fram til Champagne,
men vart slegne av kong Charles.
Ubbe, Halvdan og Ingvar forlet Thames-osen.
Sigtrygg drog utover havet fr Seinen, og forsvann for alltid.
Normannar angreip Orleans.
Bjrn, Sigtrygg sin felle, sette seg fast i Seinen, han fekk hjelp av ein annan
normannarhr. Dei overvintra der. I desember braut dei seg inn i Paris.
Tours vart angrepen av normannarar.
Robert le Fort, Witichin sin son fr Sachsen, hadde fr fr base i
Mains,Anjou og Touraine. I r 857 angreip han kong Charles le Chauve,
og Robert vat hertug mellom Seine og Loir.
Rrek Gautrekson, som hadde sttte av keisar Lothar, tok ein del av
Jylland mellom havet og Eideren. Han tapte det igjen i 860, d etablert
som fr i Frisland.
Bjrn, som vert sagt skulle vere i kong Charles si teneste, vert angrepen
av kong Charles. Men Bjrn klarar seg.
Cearbhall plyndrar Leinster.
Maelsechlain gjorde eit innfall i Ossory og Munster i Irland. Ossory
Munster vart den gong og kalla Walesland.
Normannarar fangar Cashelskonge, Maelgula.
Normannar angreip fr Seinebasen mot Noyon ved Oiseelva.
- 861, Hasting (Sigurd Orm) leider eit tokt sjveien mot Italia, Spania og
Sr-Frankrike, seinare mot England. Der etablerar han seg igjen i Kent
257

860
861

862

862/979
863
863

864
865
865
865
865

som han hadde teke i 851.

Caerdhall sitt rike vert plyndra av to norske fltar.
Normannar plyndrar Paris. Kong Charles vende seg d til Sommenormannane,
som d var leida av Veland. Med lovnad om 3000 pund slv, angreip
Veland Seine-Normannane. Men desse gjorde forlik med Veland, eit slags
kompromiss som gjekk ut p at dei i lag drog lenger vedover Seinen, der
normannane la seg i vinterkvarter.
rbker fr St. Bertin seier om dette: ..etter at to
danske flter p over to hundre skip, under kommando av Veland har
beleira vikingane i Oisel. Dei gjekk saman, og slik siglde dei ned Seinen.
Vinteren som stod fre, hindra dei i fare vidare. Difor delte dei seg i
avdelingar i dei enkelte hamner, heilt fram til Paris. Men Veland siglde
forbi Paris til Melundsborg aust for Paris.
Veland let seg dype og gjekk i teneste hj den franske kongen. Han vart
mykje ra av Carolingane. I den samanheng vert vpentegnet hans
beskreve, fem raude stolpar i skjoldet. Sonen hans, Wilfred Hrete fekk i
865 Barcelona i Spania i len, og vart ttefar til kongehuset Aragon, som
hadde same vpenmerke. Tilnamnet Hrete, minner om farfaren sitt
namn, Hrfagre.
Seine- normannane drog i 862 til havs, der dei delte seg.
Nokre drog til Bretagne. Dei slo lag med normannar-flten som sidan 859
hadde vore p tokt i Middelhavet. Saman gjekk dei no i teneste hj grev
Robert le Fort, for fre krig mot Bretagne, der Sigurd Orm rdde.
Om Middel-havstoktet fortel og den fr nemnde rboka fr 867. Raghnall
Macalbdan sine sner var med p det. Dei siglde til Orknyane, og derifr
til dei britiske yane. Dei slost mot frankarar og saxarar, drog s over Den
Kantabriske Sj til Spania, s til Mauretania, der dei vende attende til
Irland. I
fragmentet er Lochlannac og kalla Normannac.
Kong Aed Finliath kjempar ned normannarar i Nord-Irland.
Maurus vert nemnd som leidar fot Loire-normanane.
-866, Ella, son til Hame i England, jaga burt ein Osberth fr
Northumbria. Det var denne Ella sine menn som i 860 hadde fanga
Ragnar Lodbrok. Han gjekk i ei felle, og dei drap han.
Ella si dotter, Helenu, var gift med Sigurd Orm, som felte Ella.
Kong Lothar betalte Rudolv Haraldson (Lufa) store summar truleg
for landvern i Frisland. Kong Charles avslo seinare betale dette.
Kong Olav Kvite Ingjaldson tok Pictia.
Ein dane-hr angreip East-Anglia og tok York. Hren vart leida av ein
Healfdene.
Lochlannach syner krigersk sinnelag mot Afrika sine svarte, seier irsk
rbok.
Baretu (Bard) fr Irland var i Loire-egner med frti skip, mot Fleury. Han
er kanskje identisk med den Baretus som same ret vert kalla Loirenormannane sin leidar.
Baretus plyndra Orleans.
258

865

866

866

867
867
868
870

871
871
872

873
873
874

rbker fr St. Bertin skriv at Charles drog med hr fr Attigny mot

normannane som var komne til Seine med femti skip. Men
ettersom vaktpostane enno ikkje var komne til denne sida av Seine, sende
normannane ikring to hundre mann til Paris. ...kom de (normannane)
kom uskadde attende.
Hasting (Sigurd Orm) er leidar for Loire-normannane. Han drog p eit
hrt og gjennom Anjou, Poitou og Touraine. P vei attende vart han
angrepen av Robert le Fort fr Maine og Ramnulf fr Aquitania. Denne
Ramnulf var og kalla Ranulph, tydelegvis normannar, innsett eller
akseptert som landvernsmann for Poitier i 839 av Carolingaren Louis den
fromme. Sonen hans heitte og Ramnulf.
Bde Robert le Fort og Ramnulf fall i 866 mot Hasting, men hren deira
vann.
Brrne Ingvar (Ivar ?) og Ubbe landa i East Anglia, kom d fr Frankrike.
Dei overvintra i Anglia, og tok s Northumbria. Ella i Northumbria var d
alliert med tidlegare forviste Osbert. Ella og Osbert gjenerobra York fr
Lodbrok-brrne, Ivar og Ubbe.
I eit fylgjande slag, sigra Lodbrok-snene. Ella og Osbert fall. Dei sigrande
tokmakta.
Ouisle (Gudrdson) dydde i Irland.
Normannane tok Mercia med Nottingham.
Ein ny hr kom fr Old-Danmark til Northumbria for hjelpe Ingvar og
Ubbe. Den nye hren vart leida av kongane Halvdan, Gudrd, Bagsegg,
Asketil, Hamund og fem jarlar. Kong Halvdan vert sagt vere bror til
Ingvar og Ubbe.
Ingvar og Ubbe hadde d alt bedt kongane i Dublin, Ivar og Olav, ta del
saman med dei. Dei tok Dumbarton ved Clyde i 871, men returnerte s
same r til Dublin.
Tre av jarlane til kong Halvdan i Northumbria, Harald, og to som heitte
Sigtrygg, fall. I West Saxony (Wessex) fall kong Bagsegg og ni jarlar.
Kong Olav Gudrdson i Irland, drog attende til Norge for hjelpe
sin gamle far i Agder, der det var opprr mot Gudrd.
Hasting, som samarbeidde med Lodbrok-snene (sine brr) sette seg fast i
Anger.
Der vart han kringsett av kong Charles. Hasting mtte betale lysepengar,
og love dra burt. Men han vart verande i Frankrike.
Hasting vart slegen i Bretagne.
Rodulv Haraldson (Lufa) freista ta Frisland fr farbroren. Rodulf som
var kalla sjkonge, dydde dette ret.
Rrek Healfdene returnerte fr Old-Danmark, der han i 873 er nemnd
som samkonge med Sigfred, som vert rekna vere Sigurd Orm, som i
Flateyarbok vert kalla konge i Eygotaland og Skne. Healfdene delte
Northumbria mellom fellane sine. I 877 vart han drepen i Irland. Denne
Healfdene vert sagt vere bror til Ubbe, men inga kjelde fortel om ein
Lodbrokson kalla Halvdan. Han m i tilfelle vere ein halvbror fr mora si
side. Denne Healfdene slo seg ned i Northumbria.

259

875
876
876
877
877
878

880

880

882

885

Same ret delte Northumbria-hren seg i to. Den eine delen vart verande
i Northumbria, under Healfdene. Den andre delen under kongane
Guttorm, Asketil og Eyvind, fortsatte krigen mot West Saxony.
Orknyjarlen Torv-Einar Ragnvaldson, fylgde kong Torstein Raud som
Pictiakonge.
Dudo fr St. Quentin skriv at Hasting etter Italia-ferda, var i den franske
kongen si teneste, og at Hasting forhandla med Rollo (Gange-Rolv) p
vegne av den franske kongen.
Sigurd Orm vart slegen ved Anglesey i irskesjen av Rhodri Mawr, som
var konge i Wales. Rhodi Mawr var son til den framande Merfyn
Vrych, muirmann, som var ein Carolingar alliert.
Ubbe fall.
Charles le Chauve betalte normannane 5000 pund slv for f dei til
stoppe aggresjonen.
Normannarleidaren Guttorm let seg kristne, han tok d namnet dalstein.
Han levde i East Anglia til han dydde i 890. Ein ny kong Halvdan er no
nemnd som makthavar i Northumbria, han var der til i 881. I 878 vert og
Guttorm nemnd, d gjer han forlik med Wessex-kongen Alfred den store,
som hadde vunne over han.
eller 881. Halvdan i Northumbria vert fylgd av son til Harde-Knut,
Gudrd. D Harde-Knut var son til Sigurd Orm, kan ikkje denne Gudrd
ha vore meir enn ein ungdom. Men og andre av Sigurd Orm sine sner,
hadde kongetitel som born.
Nordmannen Rollo samla ein stor flte i Thames-osen, og han leida sjlv
hoved- hren. Ein Gudrd leida ein annan del. Gudrd vann Frisland fr
Gudrd i Frisland, som truleg m ha vore Gudrd Vela. Gudrd Vela var
gift med dottera til keisar Lothar ll.
Ein tredje del av flten var leida av Sigfred, truleg av den no ikring 60 r
gamle Sigurd Orm, som i nokre frankiske kjelder er kalla Sigfred. Denne
flten drog til Vest-Frankrike.
Normannane startar no ein stor offansiv i Frankrike. Dei hadde medgang.
Dei tok Kln, Trier, Liege, Aachen og Reims. Men i Normandie var dei
mindre heldige. Der gjekk Carolingane til motangrep, og tok Rouen fr
normannane. Same ret vart Hasting tvinga til forlate Frankrike av kong
Ludvig.
Sigfred gjenerobra Rouen.
Sonen til Robert le Fort, Odo, og skreve Eudes, var d greve av Paris.
Paris vart no beleira i ti mnar av normannane fr Rouen. Normannane
ynskte gjennomfart for skipa sine til Borgogne. Men Odo avslo. Han
samarbeidde med biskop Golinus. Om denne store beleiringa skriv
erkebiskop Fulco av Reims, gjenfortalt av Flodoardus: Fulcos skreiv til
keisar Charles le Gros, son til kong Ludvig, fr den andre sida av Rhinen,
om vern og forsvar av Frankane sitt rike, som i desse egner vert
undertrykt.av normannarar. Han erklrte at riket.hadde vorte
beskytta hittil, s lenge det var styrt og leida av Charles sin farbror og
namnefelle (Charles le Chauve) og snene hans og Fulcos fortalde at

260

byen Paris er beleira og omslutta av barbarane og snart vilde verte

innteken, om det ikkje kom hjelp..
rbker fr St. Vaast Kloster, sraust for Boulogne, skriv om det same i
885:
I det herrens r 885, trengde dei (normannane) s med heile hren inn i
Rouen, og frankane forfylgde dei like til nemnde stad. Og d skipa deira
enno ikkje var komne, sette dei over Seinen med dei skipa som dei fann i
elva, og syrgde straks for befeste seg ein plass. Alle som budde i Neustrien
og Bourgogne slutta seg i mellomtida saman, og ein samla hr drog dithen
for slst mot normannane. Men d dei skulle kjempe, skjedde det at
Ragnold, hertug av Maine, fall med nokre f mann, og som fylgje av det,
snudde alle svrt nedslegne heim, ..
Frankane freista halde ei borg, Pontoise, ved Oise, ved grev Autran (ein
slektning av Charles le Chauve) men borga vart overgitt til normannane.
Biskop Gozlinus befesta Paris, i samarbeid med grev Odo.
Den neste dagen mtte normannane p nytt ved trnet til slag, og ein
hard kamp fann stad like til solnedgang. Men danskane vendte attende til
skipa sine etter ha mista mange av sine menn.. I det Herrens r
886..ydela dei trnet. Biskop Gozlinus ba grev Erkenger dra til
Tyskland og be hertug Henrik, hertug over Aust-Franken, om hjelp.
Hertug Henrik kom med ein hr, men snudde heim utan ha teke opp
kamp
Men Gozlinus .. slutta vennskap med Sigfred, danskane sin konge, for
derved befri byen fr beleiringa. Medan desse tinga foregikk, vart
biskopen alvorleg sjuk og dydde.Ddsfallet hans unngjekk ikkje
normannane si merksemd. Mengda vart missmodige over
beleiringa. Den bermmelege Odo styrkte og oppmuntra dei.
Normannane slutta likevel ikkje angripe byen dag etter dag..
P dette tidspunktet..gjekk den erverdige abbed Hugo bort fr dette
livet. (Hugo var syskjenbarn til Robert le Fort, og Odo arva han) Men
Odo, som..forlot byen, skte hjelp hj fyrstane i riket.
Normannane som visste om tilbakekomsten hans, let han f sleppe inn i
byen igjen. Utp hausten kom keisaren med ein hr og sende hertug
Henrik fr Aust-Franken i freveien til Paris. Men hertugen vart felt av
danskane. Ein fransk greve med namn Regnier fekk tak i lekamen hans.
Keisaren kom no sjlv til Paris. derp tok ei utveksling av sendebod
mellom partane til, slik at keisaren kunne slutte fred med danskane. Og det
vart i sanning teke ei ussel avgjerd, avdi dei to tinga, bde ei frikjping av
byen, som vart lova og betalt til dei, og ein passasje utan hindring, s dei
kunne plyndre Bourgogne om vinteren.
keisaren .. skunda seg med vende attende til den staden han var
komen fr.
..han (keisaren) hadde enno ikkje forlate denne staden (St. Medard i
Soissons), sj, d kom kong Sigfred, som vi har omtalt ovanfor, og trengde
inn i floda Oise, og drog etter han til lands og til vatns med mennene
sine,.keisaren.. vendte i all hast attende til sitt land, Men dei

261

normannane som hadde dradd fr Paris opp Seinen, trengde inn i elva
Yonne, og beleira byen Sens: --Sens, frikjpte seg.
Odo nekta g med p keisaren sine innrmmelsar. Men dei angripande
normannane tydde d til ein uventa utvei. Dei trakk skipa sine over land,
sjsette dei lenger oppe i elva og siglde til Bourgogne. Odo si faste
haldning, er truleg ein del av forklaringa p at han vart fransk konge, d
keisaren dydde. Truleg hadde han vore ein rival til makta allereide
tidlegare, noko som kan forklare keisaren si lunkne haldning ved ikkje gi
han sttte d Odo beleira Paris.
887

888

889

Men i det Herrens r 887, Streifa normannane som vanleg ikring heilt til
Saone og Loire. Men d vren var nesten slutt, vende Sigfred
attende til Seinen med mennene sine. Her gjekk han fram som vanleg, og
om hausten heimskte han Frisland. Der vart han drepen. Men Abbo,
munk i St. Germain des Pres. skriv om same hendinga, men varierar
slutten med at Dei danske sin konge, Sinrik, drukna. Sigurd Orm fall
ved Lwen i 891, truleg er Sigfred og Sinrik to forskjellige personar.
I det Herrens r 888 omringa normannane byen Meaux.. Dei
tok byen. Kong Odo kom om hausten med ein hr.til Paris, og det
vart sltt leir like nr byen for hindre at han skulle verte beleira p nytt,
men om Marne kom normannane attende til Seine, og dei siglde og
marsjerte vekk derifr. Dei trengde inn i elva Loing (bielv til Seine mellom
Paris og Sens) og sette seg fast
I det Herrens r 889 skunda kongen seg vende attende til Francia p
grunn av normannane. Men danane herja som vanleg Bourgogne,
Neustrien og noko av Aquitania med eild og sverd, utan at nokon gjorde
motstand.Men om hausten vende dei attende til Paris, og kong Odo drog
mot dei. D sendemenn var utveksla, drog dei fr Paris etter ha motteke
gaver fr han. Og dei forlot Seine og tok veien til lands med fotfolk og
ryttarar, og til sjs over havet.

Nokre andre frankiske kronikrar og annalar fortel stort sett det same om desse
hendingane. Keisar Charles le Gross dydde i 888. D var han alt forlaten av mennene
sine. Robert le Fort sin son Odo, vart kruna til konge same ret. Motkandidaten hans,
Charles, som seinare fekk tilnamnet den enkle (simple), var d berre 8 r gamal, men
hadde tilhengarar. Seinare kom han til makta ei tid.
Kong Odo vann over ein vikingehr i Aust-Franken i ret 888, og han frde ein
krig i Aquitania i ret 892. I 895 kjempa han mot Charles le Simple og carolingaren
Zwentobold. Kong Odo heldt seg roleg og passiv d ein vikingflte angreip omrdet
ikring Seinen igjen i ret 896. Han dydde i r 898.
Carolingane gjorde eit come back i Frankrike framtil 922. Men d vart broren
til Odo, Robert, konge til han dydde eit r seinare i 923. Etter noko rivalisering om
262

truna, vart soneson til Robert, Hugues Capet, konge i ret 987. Fr d av sat Gudrd
Veidekonge sine tlingar fast i salen som Frankrike sitt kongehus i fleire hundre r.
P den tida hadde Gange-Rolv vorte herre i Normandi, som seinare gjekk i arv til
tlingane hans.
Kort etter rdde dei og for Italia og England. Italia vart erobra av Robert
Guiscard i 1050-ra, og England av William Landvinnar i 1066. Begge var nre tlingar
til Gange-Rolv.

Mre som eige rike

Mre steig fram som eige kongerike ikring r 140 e. Kr., gr det fram av mellom
andre Orknyinga Saga si fortelgjing om brrne Nor og Gor. Dei er etter Huldar Saga
omtrentleg tidfestbare til ra ikring 140 e. Kr.
Etter Orknyinga Saga hadde dei erobra Norge sr for Hlogaland, men ikkje
vikenriket Eygotaland. Dei delte landet mellom seg slik at (Heidr) Nor skulle ha
fastlandet, og Gor skulle ha yane overalt der han kunne sigle mellom yar og
fastlandet med skip.
Soga seier at Gor hadde yane. Difor vart han kalla sjkonge. Snene hans
heitte Heite og Beite. Dei var og sjkongar. Beite heldt til der det no heiter Beitsj og
Beistad (innst i Trondheimsfjorden). Der let han skipa sine dra over land fr Beistad nord
over Eldueid (Namdalseid), for p den mten tileigna han seg alt land som lg p babord
(Det vil seie Fosen-halvya). Gamle historiske kart, gjengitt i Cappelen si Norges
Historie, bind 15, viser at Mrefylket faktisk omfatta Fosenhalvya heilt til
Naumdlafylket. Srgrensa for Mrefylket, gjekk ved Stad, og var nok og sterkt vakta.
ttelina etter Gor er berre kjend i tre ledd i Flateyarbok. Orsaka til at kjennskapet
til Gor-lina sluttar, synest vere at den suverene overkongen Halvdan Gamle fr
Ringeriket, ikring r 240 e. Kr. har teke over Mreriket. Det synest g fram av at den
mektige sonen hans, Aude, i Flateyarbok er kalla sjkonge, og at Mreriket seinare er i
hans tteline.
Geoffrey of Monmouth fortel at Britania vart erobra av ein hunarkonge med ein
hr av danar og nordmenn . Det skjedde i keisar Gratian sitt siste r, alts i r 383. Det
vert og bekrefta av sogefragment som Saxo gjenfortel om Fridulev Kvate (raske, snare).

263

Fridulev har kortforma Oluf eller Olav p norsk, som er ei kortform for Fridulev. Saxo
fortel om Fridulev sitt felttog i England. Om denne Fridulev eller Olav veit vi p grunn
av strid mellom namngjevne sjkongar, at han er identisk med norskekongen Olav. Den
kong Olav som fekk herredme over Havet av faren sin Sigurd Sigeson, som Saxo
kallar norsk konge. Det var farfaren til Olav, Sige som skapte Hunaland. Farfaren til
Sige, Halvdan Gamle, hadde besett Sachsen etter Flateyarbok, mellom andre. Hunaland
gjekk i arv til Olav, som vert kalla hunarkonge i r 376. Olav var sigerherre i Brvallaslaget, r 372, med ein hr fr Ungarn, leida av ein slektning kalla Lfe, som d kjempa
p Olav si side. Volsung-kjelder og andre seier det same. Denne Olav er alts ein suveren
hunarkonge p den tida ein slik erobra Britania.
I Bysant sine kjelder er Olav, som far til Sigmund, kalla hunarkongen Hulde. Det
er eigentleg ein uttale-variant av ttenamnet Koll, eit ttenamn som er knytt til tta heilt
sidan oldtida. I Huldar Saga er Norge ein stad kalla Huldumannaland. Der heldt dei
innhola huldrane til, i folkeeventyra. Med spel p Hulde var huldrane innhola, og d var
sjlvsagt og Huldumennene det i underhaldningsversjonar av sogene. Det er tydelegvis
den rette forklaringa p at hunarkongen Hulde i latinsk versjon er kalla Vanius. Det er
den innhola p latin, og Geoffry omsette namna til latin. Det var hunane sin konge
Vanius som erobra Britania med ein hr av nordmenn og danar, i den tida Hulde var
hunarkonge. Det vil seie Olav Sigurdson fr Havlandet i Norge.
Etter Geoffry kom d Britania under framandvelde i fleire generasjonar. Dette
framandveldet fell i tid saman med den tida d ein Constantine sin farfar og farfars far
hadde vore britiske kongar. At dei var tlingar av Olav, gjer det naturleg at dei be var
kongar av Britania og Norge. At eit norsk kongehus hadde den rolla, gr d og fram av
norrne kjelder som Orvar Oddr Saga og Rolv Krake sin Saga, i tillegg til at Saxo fortel
det same.
NRK, hadde den 1.4.1988 eit interessant radioprogram, Gudeya vest i havet
(Gody). Det mest interessante i programmet, var opplysningar som lokalhistorikar
Magne Gody kom med, detaljar om eit gravfunn. I ein koparkjeil fr ein uvanleg stor
gravhaug var det saman med bein funne ei medalje med namnet Constant p den eine
sida, og med eit dyrehovud p baksida. Medalja var tidfesta til omlag r 400 e. Kr.
Namnet Constant har truleg ei anna forklaring enn det M. Gody rekna med, ei
forklaring med lokal soge-verdi. Welske kjelder omsett til latin av Geoffrey of
Monmouth, fortel at Constantine og Constans var namn i ei kongett i Britania som og
rdde over Norge. Og etter andre kjelder, Beowulf, var senteret for denne tta sine
domener i Norge, p Mre.
Bde personnamn og stadnamn, vart den gongen nesten alltid omsett til latin
(noko Snorre og peikar p i Yngre Edda). Constant (= ro, calm), var ei latinisert form for
ttenamnet Kolm. I den anglo/saksiske kjelda Huldar Saga, er det skreve Koll, medan dei
i Vendland skreiv Kolm, som er ein variant som vart med til Britania.

264

I koparkjeilen var det ogs bjrne-klr. Det kan sjlvsagt ha andre ukjende
forklaringar, men det er freistande tru at det ikkje var tilfeldig. Det ligg nr tru at det
har ei attributtisk meining, avdi tilnamnet bjrn og bjrnske (Bir og Biarke) er
knytt til ledd av tta like etter, p 500-talet.
Vi veit ein god del om denne kongetta som hadde eit norsk sentrum i eit stort
Mre-rike, kjent med namneformene Marr, Mauringania, Moringia, Mere, men ofte og
kalla Havet, avdi marr p oldnorsk, tydde Havet. Og det var eit namn som skaldane visste
utnytte.
Keisar Constantine sin farfar var Eutropius, ein gotar, som p den tida var
synonymt (likt med) med skandinav. Det var akkurat p den tida gotane for frste gong
dukkar opp p kontinentet. Rom sine kjelder for ra 250/251, presiserar at dei kom fr
Skandinavia, som d vert kalla gotane sin urheim. Det er ei misstyding at dei kom fr
Sverike. Norden sine gotar ( jotnar) var nordmenn, fr Vikenriket Eygotaland, Svensk
Gtaland (Gautland) fekk ikkje namn fr ikring r 560, d den norske Tore Hundfot
erobra sr- Sverike. Tore Hundfot kom fr det norske Eygotaland. Ynglingesagaen
bekreftar at namnet Gtaland frst kom i det 6. rhundret. Rolv Krake sin Saga fortel om
Tore Hundfot, og Saxo fortel om det same.
Eutropius m alts vere ei omsetjing av eit norsk namn, i og med at han var gotar i
mitten av det 3. rhundret. Det stemmer sogemessig med at han dukkar opp i Vesleasia
d den norske Aude Halvdanson fr Ringeriket, som leidar for ein gotarhr, erobrar
Vesleasia i ra 253-256, etter Syncelles. Bakgrunnen var at faren til Aude, Halvdan Koll
(Halvdan Gamle eller Halvdan Sterke), hadde befesta Sachsen og Valland (Flateyarbok)
og stod ved Donau og truga Romarriket i r 250, noko som tok han inn i Rom sine
kjelder. ret etter slo han ein romersk hr i Moesia, nr Dardanellane, der keisar Dacius
fall. Sonen Aude fortsette alts med ta Vesleasia. Om sonen til Aude, Sige Vilkin, vert
det sagt at han skapte Hunaland. Det stemmer med Dacia si soge. (Volsungsagaen vert
bekrefta av kjelder p kontinentet og av Tyrfingr Saga).
Den nemnde Eutropius var far til Constantius Rubor (Raude) som fall i York i ret
306. Constantius Rubor var far til keisar Constantine den Store (299-307-337). I tillegg til
at han var gotar m vi merke oss at keisaren var fdd i Dacia (Hunaland). Og at det var
etter at nordmennene hadde sett seg fast der. Ei syster av keisaren, Eutropia, var gift med
Sige Vilkin som dydde i ret 322. Sige var Aude-sonen som skapte Dacia (Hunaland).
At tlingane var interessert i f ttenamnet Koll omsett til Constantine, var truleg for
markere slektskapet med keisaren.
Etter Sige Vilkin-tlingen Swerting sin dd i r 453, er det at Swertinsonen Helge
Norske (Helge er latinisert til Ambrosius = den helge - den heilage - guddomelege) fr
britisk kongsnamn. Sige Vilkin sin soneson, Fridulev Kvate, hadde erobra Britania i 383,
og var farfar til Swerting.
Mre-riket var heile tida inne i biletet, avdi det var tte-arv i mange ledd etter
Fridulev Kvate si tid, kanskje i tida fr og? Fridulev dydde i ret 414, og hadde 10

265

sner. Ein av dei ti, Sigmund, er nemnd p Mre, men han opererte for det meste p
kontinentet i store roller. Mre kan difor ha vore styrt av ein av dei andre brrne, som jarl
eller underkonge. Det kunne ha vore ein som heitte Constantin eller liknande. Sigmund
fall i ret 438.
Vi veit at Sigmundsonen Helge Hundingsbane, ervde Mre, han og var mest knytt
til kontinentet, og han dydde i ret 444. Helge hadde 8 sner, men dei var ganske unge
d faren fall i 444. Hans velde, innklusivt Mre, vart overteke av medregenten og broren,
Swerting. Swerting vart far til ein ny Helge Norske, som beviseleg hadde Mre. I hans
tt var det at namna Constantine og Constans vart mykje nytta. Geoffrey of Monmouth
sine omsetjingar til latin av keltiske tekstar, syner det. Denne tta hadde sitt sentrum i
Wales.
Olav Ring, og kalla Thor (skreve Ytwr p keltisk). Som Ytwr henta han kjempene
sin ring (Skaldeskjemt , d det var eit ikkje flyttbart steinmonument) i Irland, ein skjemt
p Ring-namnet hans. Den eldste broren heitte Constans, og vart fylgd i Wales av broren
Aurelius Ambrosius (den Gyldne - Gudeaktige), som Ytwr fylgde som konge i Wales. Er
og nemnd i Norge som konge i Mre.
Harald, Den store Thor, kalla Arthur i Wales. Det vert presisert av welske
lingvistar at det er eit tilnamn med tydinga, Store Bjrn. Han ervde Havet etter faren
Olav Ring. I britiske kjelder var han og konge i Norge, ei syster levde som regent i
Havet, der det var godt bu. Etter slaget ved Camlan i ret 542, drog han sra til
systera i Havet, men han fekk med seg den bermte Ring-skatten. Det var truleg
Dollsy (Sandsy) p Mre, med Dollsteinshola, etter Beowulf. Fr kong Arthur stammar
Biarkeml. Etter han har vi og soga om ein Ring-skatt i Dollsteinshola.
Du kan lesa meir utfyllande om dei tre siste i eigne kapittel lenger framme.

Soger fr Dollsya (Sandsy)

Grendel-ota
Det gr mange soger fr farne tider p Mre, og kanskje serleg fr sre luten der
Mre-riket hadde grense mot Westarfolda-riket, og der det truleg var streng grensevakt.
Tjodleida nordover langs kysten gr rundt Stad, slik at der er det lett halde oppsyn
med trafikken, og gripe inn om det skulle vere naudsynt.
Dollsya var den synste av Hr-yane, og ligg midt i leia for bttrafikken nord og
srover langs kysten. Truleg har dette vore eit strategisk viktig knutepunkt og hovdingsete.
Bde fornminne og soger tyder p det.

266

Den frste soga vi kjenner fr Dollsya, finn vi i Beowulf-kvadet. Dette kvadet er

skreve p sjuhundretalet av anglo/saksarar i England, men hendingane gr for seg i
Norge p femhundre-talet. Det vert der fortalt om ein hovding fr Dollsya frst p
femhundre-talet kalla Grendel (han som knusarkrasar), som angrip kongen i
Westerfolda, Hrotgard. Han angrip fleire gonger og tek mange av kongsmennene til
fange. Hrotgard er truleg ein eldre mann d, og har setestad i Heort, som i dag truleg er
byen vi kallar Horten.
Gruvelege gasten Grendel heitte, vavra i villmark, i vtmyrar budde, fen og frostland. I
flslege tusseheim usle mann allstdt budde, heilt sidan Herren hadde han bannstytt.
Slik lyder litt av omtalen av Grendel i kvadet, og soga er knapt fortald av ein ven.
Men Grendel angrip kongen for Westarfoldariket i setestaden hans, der han har gjestar
og stor hird samla. Det kunne nok ikkje ein einskild mann gjera. Og han angrip fleire
gonger, til stor skade for Westarfoldakongen. I siste trefninga misser Grendel eine handa
av eit hogg i aksla, i kamp med ein av gjestane, kongesonen og jarlen Frode fr Vikenriket
p andre sida av Oslofjorden. Stortta, storvaksen, sterkast av alle i mannheim munne
han vera.
D fr Frode i oppdrag av kong Hrotgard finne Grendel og uskadeleggjera han.
Frode (Beowulf l) sporar Grendel til Dollsya, og finn han der. Ved framkomsten til Mere
fr dei vite at mora til Grendel, for hemne den skaden sonen hadde ftt, hadde
halshogd ein fange som Grendel hadde hatt med seg fr Heorth. Det var ein Ashhere
som hadde sttt Hrothgar nr. Dette vert fortalt for rettferdiggjere, at Beowulf drap
mora til Grendel i hennar eigen hall. Det vert peikt p at i den hallen var der ikkje vatn.
Skalden har truleg funne det naudsynt, etter at han heile tida har spelt p at i Mere, som
han nemner fleire gonger, gjekk sjlvsagt alt for seg under vatn.
Grendel si mor er her kalla mere-ulv og ho-ulv. Etter ha drepe mora, drep
og Beowulf den sra og handlause Grendel. Det vert sagt at drapa var gjorde for hemne
raida som Grendel hadde gjort mot vest-danane. Det vil seie Vestarfolda-danane i Heort.
Det gr og fram at dette skjedde fr Hygelac Hrethelson i Geatland, alts Gotland p
andre sida av Oslo-fjorden, fall i Frisland. Etter det var Mere-vitjinga gjort noko fr r
530.

Ringskatten i Dollsteinshola
Det heiter seg i gamle sagn og skrifter, at d kong Arthur tapte slaget ved Camlan
i ret 542. Rmde han til Avalon (Havet) med hjelp fr systera Anna. Mange meiner at
setestaden hans i Havlandet, var p ya Dol (Sandsy). Han var d sra, men fekk likevel
med tteskatten, og kalla Ring-skatten, som bestod av gylne ringar og The Holy Grail,
vert det sagt. Denne skatten gymde han i Dollsteinshola. Orknyinga Saga er
hovedkjelda til dette sagnet, der vi kan lese om orknyjarlen Ragnvald Kale Kollson som
var i Dollsteinshola frst p ellevehundre-talet for leite etter gyldne ringar som
Draugen i Havet (kong Arthur) hadde gymt der.
267

Ringskatten er og kalla Niflungeskatten, og er som det, mykje omtala i tyske sagn,

srleg i fortelgjingar om kong Siegfried og andre niflungar. Men det er lite pakta at
fortsetjinga til sagna er finne i to andre uavhengige sagnkretsar, nemleg Beowulfkvadet
og Didrik av Bern sin Saga. Av be desse kjeldene, tilliks med Orknyinga Saga, gr det
fram at skatten er finne p Mre.
Etter Nibelungensagn skal skatten ha vorte gymd under vatn i Rhinen. Ettersom
andre kjelder seier Mre, som vi skal sj, gir det eit poeng at skatten der (etter
Orknyinga Saga) skulle ligge under Rinden. For Rinden er hgste toppen over
Dollsteinshola. Etter bde Beowulf og Didrik av Bern sin Saga, var alt i nabolaget der
under vatn, ein ordspk p namnet Mre sine eldre former. Alts var skatten under
vatn , bde i versjonen med Rhinen og Rinden.
Ein skjnar straks her, at det ligg fre ei forveksling. I Tyskland har dei ikkje kjent
Rinden, eller kva han var. Like lite har dei kjent til kva, eller kvar Mre var. Men i si tid
har dei visst det. Det ser ein av Didrik av Bern sin Saga. Ho fortel nemleg og mykje om
Niflungeskatten.
Skatten tilhyrde opprinneleg Sigmund-sonen Siegfried. Enkja etter han,
Grimhild, og kalla Gudrun, fortel Atila (eigentleg Atle Surleson) om Niflunge-skatten.
Svigerinna hennar, kona til Hogne, fr vite om gymestaden i eit fjell. Seinare fr sonen
hennar, Aldrian Hogneson, vite om gymestaden. Atila har drepe Hogne. For f hemn
for far sin, fr Aldrian lurt Atila med p ei lang reise til skjulestaden for skatten. Der
stengjer Aldrian Atila inne i skatteromet, s han omkjem der. Detaljar ikring denne
hendinga, gjer at det neppe kan vera tvil om at det er Rinden p Mre det er snakk om i
Didrik av Bern sin Saga. Soga kallar staden Rin, og Mre kallar han for Mre.
Desse tinga er omtala i Henrik Bertelsen si utgave av Didrik av Bern sin Saga,
bind ll, side 285, i 1905-1911 - utgava. Der vert det fortalt om ei ferd som svigerbrrne
til Gudrun, mellom andre Gunnar og Hogne (som drap Siegfried) gjorde. Dei er og kalla
Niflungebrrne. Dei reiser til Rin, som er utan skip (avdi det eigentleg er eit fjell) og ikkje
Rhinen, vert det sagt, dit arnar (rner) hittaz (i norsk/islandsk versjon). No kom Hogne
til eit vatn som heitte Mre, utan skip. Han ser menn g p vatnet. Dei er kalla siokonor.
(Etter Rigstula-komplekset vart namnet konge opprinneleg skreve kon). Desse siokonane
var ved Rin.
Vi minnest d at i Orknyinga Saga vert det opplyst at i dette yriket vart
kongane kalla sjkongar, alts siokonor.
Etter kommentarane i Bertelsen si sogeutgave av dei eldste islandske og
islandsk/norske tekstane, likna med den litt yngre svenske utgava, er Rin oppfatta som
Rhin av lingvistar. Dei har difor tolka orda slik at Mre, m vere eit vatn ved Rhinen.
Men med kjennskap til det meir detaljerte Beowulfkvadet, ser ein straks at med dei
vanlege skaldespel p ord, om at ein gjekk p vatnet og s vidare, at Mre er det landet
som i Beowulfkvadet er kalla Mere. Dette avdi be kjelder talar om ein Ringskatt, og den
hemmelege gymestaden hans. Det er og den einaste rimelege forklaringa p at ein

268

Constant-hovding kan vere lagd i haug i Norge, og nettopp p Mre. Det er d nettopp
tta med namnet Constantin det er snakk om.
At arnar Hittaz p Mre, minner om at kong Arthur sin setestad p Dol
(Sandsy), heitte Earnaness (rneneset). Og ettersom ei rn, var Niflungbrrme sin
attributt (bannermerkje), er det muleg at setestaden stamma fr dei i ein eller annan
ukjend ttesamanheng. Det vert og tilkjenne-gitt av at dei reiste til Mre.
At det verkeleg er Nibelungenlied sin Ringskatt det er tale om, vert styrkt av at
namnet Ringskatt er nytta fleire stadar i Beowulf. P side 79 (1973-utgava) vert det sagt at
Wls sin son Sigimund, hadde Ringskatten. Han var far til Siegfried. P side 140 i same
kjelde, vert det sagt at Draken i Mer hadde han. Som fr nemnd er denne Sigimund
(Sigmund Volsing), knytt til Havet, som han reid p (Volsungsagaen), og som faren hans
hadde ftt av faren sin, som hadde ein farfar som var kalla sjkonge.
Etter Beowulfkvadet vart Ring-skatten funnen. Det same meiner Saxo. Ein annan
ting er at Saxo meiner at skatten enda hj ein Frode, medan Beowulf seier at det var
Wiglaf som overtok sakene etter ha myrda Arthur ein stad p Mre. Wiglaf fylgde etter
Beowulf som konge i Geatland. Ogs Saxo si innfring av Frode har si forklaring. Frode
var broren til kong Arthur (Harald Tor) .
Men Saxo fortel ein annan stad at Frode henretta mordaren til broren. Det vil seie
at han henretta Wiglaf. I det fall, s enda skatten hj ein Frode, slik Saxo fortel i ein
annan samanheng. Der er Draken (linnorm p eldre norsk) kalla Ormen. Og der og vert
Ormen drepen p ei y i Norge.

Orm storolvson
I Orm Storolvssons Saga, kan vi lese om islendingen Orm Storolvson p
nihundretalet, som reiser til Dollsya for hemne fostbroren sin, Asbjrn Prude fr
Stavanger-kanten, som trollet Brusen i Dollsteinshola hadde drepe p ein bestialsk mte.
Soga fortel at d Asbjrn gr opp i hola vert han angrepen av Brusen. Asbjrn vert
drepen ved at Brusen spretter opp magen hans, fester ein tarmende til ei jarnstong som
stod midt i holeopninga, og leider s Asbjrn rundt stanga. Men Asbjrn gjekk mandig
rundt stanga, medan han song ei lang vise, til alle tarmane hans var dregne ut, og let slik
livet. Sidan kjem Orm for ta hemn. Han er Primsigna og samarbeider med
Mengold, systera til Bruse, som han mter i ein draum. Dei tek livet bde av Brusen og
kjetta, mor hans. Orm rissar Blodrn (opnar brysthola ved lysa ribbene fr ryggen,
og dreg ut lunger og hjerte) p Brusen, for gjera dauden hans like vond som den
Asbjrn fekk.

269

Men fr Orm fr overtaket i kampen, m han pkalle bde Gud og apostelen

Paulus, og love gjere ei pilgrimsferd til Rom. Karl Gidske, har etter dette funne kunne
karakterisere Bruse-sagnet som eit typisk kristent mellom-alder-sagn. Han har og funne
det rett leggje det til Sandsya, d han i ei fryisk vise om Orm Storolvson, fann at
trollet Orm drap, vart kalla Dollus=Dollsteinstrollet. Denne soga er nedskreven p Island
p tolvhundre-talet, og er s gamal at vi har smtt med skriftlege kjelder fr den tida.
Difor m vi stundom ta bygdetradisjon og bygdesoger til hjelp for finne ut kven denne
Brusen var. Desse kjeldene har ofte vist seg vera like plitande som dei skrevne. Han er
ikkje eit troll, men ein mann som har levd p Sandsya for lenge, lenge sidan.
Sagnet er vel kjent p Sandsya, men her er det mange med meg som meiner at
det er eit nid-sagn, som har vorte laga for skade Ragnvald Mrejarlstta i ein stor
maktkamp mellom fleire Sunnmrs-tter p nihundre- og tusentalet. For Brusen p
Dollsya er utvilsomt hersen Bruse Toreson, sonesons son til Ragnvald Mrejarl.
Kampen enda med at mange av Mrejarlstta vandra ut og busette seg p Island,
Orknyane og Normandi, slik at Arnunge-tta fr Gidske, vart den leidande adelstta i
Norge. Dei fremste eksponentane for denne kampen er nok Ragnvald Kolle Orknyjarl,
som vitja Sandsya saman med fosterfaren Olav Digre, truleg fleire gonger, og tok
attende mange av ttegardane p Sunnmre, som hadde falle i hendene p Arnungane.
Og p den andre sida, Kalv Arneson. Mellom dei vart det ein livslang hatkamp som enda
med at Kalv var med og felte Olav Digre p Stiklestad, og til slutt felte Ragnvald Kollson
(Den Heilage) i eit bakhald.

Kale Kollson (Ragnvald) Orknyjarl i Dollsteinshola.

Fr Orknyinga Saga, saksar vi: Ein sommar som Kale hadde fare nord til
Trondheim, vart han liggjande veirfast under ei y som heiter Dollsy. P den ya er det
ein stor hellar som heiter Dollsteinshellaren. Der i den hellaren vart det sagt at at det
skulle finnast ein stor skatt.
Kjpmennene drog opp til hellaren og gjekk inn der. Det var ovleg vanskeleg
koma fram der inne. Dei gjekk til dei kom til ein stad der det stod vatn tvers over hellaren.
Ingen trysta seg til fara over vatnet , s nr som han Kale og ein annan mann som
heitte Hvard, ein huskar hj Solmund. Dei la p sum over vatnet, og hadde eit snre
mellom seg. Kale sumde fre, og hadde ei logande vedskie i handa og eldsvyrke mellom
herdane. Dei sumde over vatnet og kom seg velberga i land.
Der var det steinut ikring dei, og ei veldig vond lugt. Og dei fekk mest ikkje kveikt
ljos. D sa Kale at det var ikkje verdt at dei for lenger, og han bad den andre at dei skulle
setja opp ein varde til minne. Og han kvad denne visa:
Her for hardbalne halsar
Hge varden eg reiser;
I dkke hellar t draugen
270

Doll etter baugar eg leita.

Kva for ein bylgjeski-flytar
fer, m tru, atter
den lange braut, og lge
og leide over vatnet det breide.

baugar = ringar
bylgjeski-flytar = sjmann

Deretter snudde dei, og kom vel attende til mennene sine; so gjekk dei or hella

271

Mrejarlstta p Dollsy (Sandsy)

tta til Ragnvald Mrejarl kan fylgjast heilt attende til dei fyrste kongane i landet vrt, til
Nor og Gor og systera deira Goe, som dei mtte erobre heile Norge sr for Hlogaland,
for finne att. Far deira Torre, levde i Skytia (Stor-Litauen) nrst i stersjen nokon
stad. Goe kom burt under eit drikkegilde heime hj faren, s brrne mtte dra ut for
leite etter ho. Den eine drog gjennom Bjarmeland og vestover til Finnmark. Den andre
drog med skip nedgjennom stersjen til Sr-Norge. Dei mtte leita gjennom, og leggja
under seg heile landet, fr dei fann ho p Heidemarka. Dei delte landet mellom seg slik at
Nor fekk fastlandet, og Gor fekk kystlandet og yane, og difor vart han kalla sjkonge.
Dette er tidfesta til om lag r 140 e. Kr.
ttelina gr s vidare over Heite og Beite til Sveide som alle er Sjkongar. Etter
det, er det kanskje grunn til tru at alle sjkongar i ttledda utetter har vor knytte til
kystlandet og Mre. Men det neste kjende leddet er Halvdan Gamle, eller Sterke, p

272

Ringeriket. Han som la under seg Saksland og stod ved Donau med hr og truga Rom
ikring r 250 e. Kr. Det er grunn til tru at fr han kom dit, s har han lagt undet seg
heile Norge.
For sonen hans, Aude som kanskje var end mektigare enn faren, er kalla
Sjkonge, han er alts konge for kyst-Norge, eller kanskje berre Mre i tillegg til VesleAsia og Germania. Derifr gr lina om Ivar Opplendskejarl til ystein Glumra som vert
far til Ragnvald Mrejarl og den eldre broren Sigurd den Mektige Orknyjarl. Desse to
gr s saman med ein kong Harald Hrfagre og legg heile Norge under si tt, for dei er
av same tta. Ragnvald vert d straks jarl, eller lensherre for Mre.

Ragnvald har tte sner i to ekteskap, derav nokre frillesner. I tabellen ovanfor
er det med berre tre av dei. Men kong Harald har trubbel i vesterveg. Difor dreg
Ragnvald og broren og nokre av snene dit for hjelpe han ordne opp. Det gr bra,
men eldste-sonen Ivar fell. Ragnvald fr d Orknyane i sonebot, men gjev straks
Orknyane vidare til broren Sigurd.
Jarlane Ragnvald Mrejarl og broren Sigurd den Mektige p Orknyane, er
rekna ha levd p 800-talet. Sigurd legg under seg det meste av Skotland p kort tid,
men i eit slag mot Melbridge jarl vert han sra i foten. Det set seg verk i sret, og Sigurd
dyr. Etter han tek sonen Guttorm over, truleg ikring r 890, men allereide etter omlag
eit r, dyr han og.

273

D sender Ragnvald Mrejarl sonen Hallad til Orknyane for overta. Han er
rekna ha vore jarl der om lag i tida 891 til 893. Men det frer med seg s mykje kamp
og strid, at han gr lei. Han seier fr seg jarletitelen og tek ein bonde sin rett, og vert herse
fr han reiser heim til Mre.
Men d vert det spetakkel. Ragnvald Mrejarl vert rasande og skuffa over snene
sine, som etter hans syn ikkje duger til noko. Men ein jarl m Orknyane ha, s han veit
ikkje anna rd enn senda Einar, han som seinare vart kalla Torv-Einar, som etter hans
meining er den som er minst skikka. Men han Einar og tlingane hans, vert Orknyjarlar heilt fram til 12-hundretalet.
Kvar han Ragnvald Mrejarl budde og hadde eigedomar p Mre, er noko uvisst.
Men av tabellane ovanfor, ser vi at sonen til Hallad herse, Tore herse, er busett p
Dollsy. Sonen hans att, er Bruse herse, og han er og busett p Dollsy. Seinare kjem det
ei Turid Brusedotter, og ein Bruse Sigurdson og ein Ragnvald (Kale Kolle) Bruseson.
Ikkje rart at denne siste vitjar Dollsya. Desse Brusane er dei einaste vi finn i soga med
det namnet.
Men med dette som bakgrunn, skulle det ikkje vera vanskeleg finna kvar sogene
om Brusen i Dollsteinhola kjem fr. Dei er fortalde om ein mann som har levd p ya.
Ein stor og mektig mann som ikkje har vore likt av alle. Difor er han framstilt som eit
uhyre, som eit troll. Kanskje er det her han sjlvaste Ragnvald Mrejarl har budd? Med
den strategisk viktige plasseringa Sandsya har, er ikkje det urimeleg. Vi les og i soga om
at han Ragnvald kjem uventa og usedd over fjorda-kongane i Naustdal litt fre Eid, og
brenn dei inne. Med sr-yane som utgangspunkt, skulle det kunne la seg gjera.
Kjelder mellom andre: NATUREN, illustrert mnedsskrift for populr naturvidenskap,
ved H. H. Reusch, r 1877.
Dette at Bruse herse p Dollsy vert kalla trollet Bruse, vitnar og om strid og
knudd p Mre. Det kan sj ut som jarletta blandar seg lite med andre tter, sjlv om
det langt seinare vert litt blanding med tta til han Torv-Einar og Gody-tta. Som
nemnt vart tta til han Torv-Einar ein maktfaktor p Orknyane og i Skotland i lange
tider. ttaa til sonen Gange-Rolv, tok Normandi, Italia og Balkan og seinare England,
der Wilhelm Landvinnaren, vart ttefar til det britiske kongehuset. Bergljot, dottera til
Tore Teiande Mrejarl, vart mor til Hkon Ladejarl. Resten av tta vart for det meste
landnmsfolk p Island, og vi kan lese om dei i Laksdla. Her p Mre kan det sj ut som
om tta dyr ut.

Soga til Samane

274

Samane er som vi skal sj, i alle fall til dels, av same opphav som dei gotartta
nordmennene
ellers, meir konkret s er dei av kimmar-tt slik som vi. Som nyinnslag i folket vrt
hyrer dei til den siste folkegruppa som kom til Norden utanfr. Til Norge kom dei neppe
i eit strre tal fr i det 18. -rhundre.
Samane sitt folkefellesskap med den delen av Finland sitt folk som er suomi, har vore lite
kjend utanfor samane sine eigne kretsar. Det er samane sjlve som identifiserar seg med
ha folkefellesskap med suomi i Finland, opphavsmessig. Opphavet til Finland sitt folk,
gjev difor og opphavet til samane.
Framtil omlag 1920-ra vart norske samar kalla finnar, og til dels lappar. Lapp-namnet
har opphav i at Aust-Finnmark, og det nordlegaste Sverike heitte Lapp-marka. D dei
finsktalande folka i Finland i 1920-ra fekk gjennomslag for bruk av riksnamnet Suomi,
i staden for Finland, ba dei norske finnane og om verte kalla samar. P same vis som
dei finske finnane i Finland, som fr d av vart kalla Suomi. Namnet Suomi vert no brukt
om mlet. Etter dette er det tydeleg at samane etter eigen tradisjon reknar seg ha same
opphav som suomi, og suomi sine mlslektningar. Samisk er ein variant av finsk.
Det er lingvistekspertar som slr fast at samisk ml ar ein variant av finsk. Samisk
omfattar fleire dialektar, nordsamisk, mellomsamisk og srsamisk. Desse tre dialektane
er s forskjellige at nordsamisk-talande og srsamisk-talande har vanskar med forst
kvarandre. Det tyder p at det har vore smflokkar som har kome inn i Nord-Skandinavia
til forskjellige tider.
Samisk ml er i slekt med dei sibirske samojedane sitt ml, og det nordrussiske comi.
Samane sitt ml har nokre lneord fr gammal-iransk, alts old-persisk, og fr tyrkisk.
Dei tyrkiske lneorda hyrer srleg til i den uralske mltta, som og samisk vert rekna
til.
Kva tid dei finsktalande folka kom til Norden, kan ein til dels lese av lingvisthistorikk,
kombinert med arkeologi. I det vi viser til sitatar, er det standardviten at folkegrupper
med finske ml, mellom andre dei finsktalande i Finnland, som alts samane sjlve
identifiserar sitt slektskap med, kom fr indre Sibir og Altai-traktane, der dei levde i det
frste rtusen, fre Kristus. Derifr er dei alts komne vestover, og dei ndde ikkje
Karelen fr ikring tida for Kristi fdsel.
Fr dei finsktalande gruppene kom til Karelen austfr, synest Kvitsjomrdet, og traktene
derifr og austover, samt traktene omlag Aust for Karelen ha vore folketomt land. Dette
ser ein av opplysningar gitt av Herodotes, som levde omlag r 450 f. Kr. Han fortel det i
bok lV, 17. Han seier at dei som levde lengst mot nord var neuri og budinar, og at nord
for desse er landet ubygd, s langt vi veit. Budinane vart kalla urfolk i nord. Herodotes
sine opplysningar samsvarar alts med at finsktalande folkegrupper ikkje kom fr Sibir
og Altai vestover til Karelen, fr ikring Kristi fdsel.

275

Om dei finsktalende folkegruppene sitt kome vestover, finn vi ei rekkje utfyllande

opplysningar i internasjonale leksika og ellers i lett tilgjengelege kjelder, under statistikk
om Karelen, Finland, Finsk-Ugrisk og liknande. Vi siterar litt slik standardviten:
Samisk har mange lneord fr gammal-persisk, og ellers er det tyrkiske lneord i fleire
uralske ml.
Ikring Kristi fdsel innvandra dei frste finnetter fr aust og sraust til Finland.
Det finske folket, er tlingar fr ei rekkje stammefolk som tala
nrtta ml av den finsk-ugriske familia. Dei utvandre til omrder i austre Baltic,
Finland og Karelen fr r 400 e. Kr., truleg mellom r 100 f. Kr. til r 100 e. Kr. Nokre
auturitetar plasserar utvandringa fleire hundrer tidlegare.
Finsk ml og mlgrupper, hyrer til den finsk-ugriske greina av den uralske mltta.
Dei inkluderar dei Baltisk-finske mla. ...lappisk.comi.
Finsk ml, det mlet som vert kalla suomi, vart tidlegare kalla finne, medan finne
no vert kalla Suomalainen.
Uralske ml og mltter, vert rekna ha grunnml fr eit jegar- og fiskerifolk i
Uraltraktane for omlag 5000 r sidan. Dei omfattar dei finsk-ugriske mla: 1. Samisk
(lappisk, i Norge tidlegare og kalla finsk) ..6. Komi (syrjensk). ll. Samojeddisk.
..Uralske ml har vore stilt saman med mellom andre altaisk (Ural-altaiske ml). .
Dei Finsk-ugriske mla, omfattar mellom andre finsk, samisk og ungarsk, som saman
med samijeddisk utgjorde den uralske mltta.
Som vi skal sj seinare, s synest samane ha ein viss kimmer-samanheng i opphavet,
mellom anna etter arkeologiske funn. Det gjeld ei kimmer-vandring ikring r 900 f. Kr. I
den samanheng har det difor interesse peike attende til det frste sitatet ovanfor, om at
samisk ml har lneord fr gammal-persisk. Dette avdi persarane sjlve i gamal tid, sa at
dei var artear (Herodotes Vll, 61), og arteane var fr Urartu, eit kaukasus-rike. Dei
nemnde kimmerane levde imidlertid frst ei tid omkring Krim og Tanais (Don), til
skytarane trengde dei vekk. Nokre av dei synest ha slege seg ned i Altai (Mongolia).
Det er difor av interesse minne om at det har vore rekna med, reint hypotetisk, at det er
samar som har sett nemn p Alta, som eit minne om sitt tidlegare heime-omrde Altai.
Det som dei forlot ikring Kristi fdsel, d dei drog nordvestover til Karelen. Vi vert d
samtidig minna om at samane sjlve hevdar ha sett namn p Tana (Dno jokka) i
Finnmark, eit namn som i be uttalevariantane har pfallande likskap med det gamle
kimmaromrdet ved nettop Tanais og Don,
I same retning peikar og namnet p den oldfinske guden, landvetten Ilmarinen, eit namn
som etter autoritetar tyder Himmelen. Men nettopp kimmerane kom fr eit rike, som
tidleg mellom anna vart kalla Himmelen p fleire ml, og i legender, nemleg SentralVesleasia, eller Anatolia. Landvettane der vart kalla Himmelgudar.
Kimmerane er knytte til Kappa-Dokia i Vesleasia. Kappa-Dokia vart og kalla
Kimmerlandet i nokre kjelder (Frye). P eit lokalt ml i det d fleirsprklege Vesleasia,
nemleg tyrkisk, heitte himmel SEMA, nesten som same og Suomi, som nettopp har
landvetten Himmelen. Vidare har namnet kimmer i Norden, gitt tydinga av himmel i
Himmeriket. Tilsvarande vart det jyllandske Kimbria, til Himmerland, namngitt av

276

andre tidlegare kimrar, som kom dit ikring r 1600 f. Kr. Namnet Kimmer, som har
mange dokumenterte variantar, mellom andre kyme, som vert rekna vere ein
dialektvariant av Sema, d be orda har same opphav og tyding.
Gjennom andre vandringsveiar, synest alts same hav same opphav som deira finske
folkebrr sin landvette Ilmarinen. Faktisk s m det reknast som relativt truleg, avdi
karelane sitt sagnepos og Suomi sin nasjonalskatt, Kalevala, er bygd p Pan-riket sine
legender fr Khaldia og Pala, som p europeisk side vert skreve Vala.
Litt kjennskap har vi ogs til andre av samane sine ttefeller i den gamle tida. Sjlv om
samane fr dei kom vestover til Karelen, truleg har vorte blanda med andre tter i Sibir
og Altai. Dei har ftt deira ml, og gjennom kvinneledd ftt deira litt breide ansikt, synest
mykje av kulturarven ha kome fr den nemnde kimmergruppa som omlag r 900 f. Kr.
kom fr Himmelen
(Semia), alts Vesleasia sine omrder. Avstanden fr Svartehaver til Altai er kort, likna
med dei vandringane som tidlegare kimmerar og gotar gjorde til Norden, sjlv om slike
vandringar neppe vart gjorde i eit strekk. Fr Altai har samane sine kimmarfedre spreidd
seg austover i Sibir og vorte blanda med andre folkeslag under veis.
Men kven vart dei blanda med? Det meiner arkeologane kan vera to folk, kalla
Afanasievo og Andronovo. E. D. Phillips fortel om desse i The Royal Hordes, og
Nomad Peoples of the Steppes. Afanasievo representerar cro-magnonsk kultur ved vre
Jenisei sitt basseng, fr omlag r 3000 f. Kr. til omlag r 1700 f. Kr. Det omfattar og
Altai. Afanasievo hadde breide, korte ansikt. Dei hadde individuelle- og fellesgraver,
inkludert skalla raud-oker graver. Keramikken deira likna p den vi finn i Vesleasia,
Persia og Kaspiske egner i relevante tider. Dei hadde koparplater og koparneler.
Kulturspora etter Afanasievo gjekk vest og sydvest-over. Folket hadde ikkje mongolske
trekk.
Andronovo kom som ein ny dominerande kultur fr r 1700 f. Kr.. Andronovo omfatta
Jenisei, Vestre Altai, Semirechie, Aral og Kazakhstan. Dette nye folket vert sagt ha hatt
europeiske rter. Andronovo sin keramikk har ornament med trianglar, ruter, hakekors,
og meander. Dei hadde kjennskap til kopar. Dei minner ellers litt om Tripolye-kulturen i
Stor-Litauen.
Den nemnde kimmergruppa som ikring r 900 f. Kr. kom til Andronovo sine egner, fekk
dominans over Andropovo. Denne tredje og nye gruppa, vert ofte nemnd som ei
indoeuropeisk innvandring til Sibir. Dei vert sagt vere av europeisk type. Det er E. D.
Phillips som antydar at dei i hovedsak var kimmarar, med innslag av trakiar og illyrar (fr
Balkan) og europearar ellers. Det vert bekrefta av at kimmerane oppheldt seg i landet
omkring Krim, fr utvandringa.
Reindriftsfolka aust for Altai, var omfatta av dei nemnde blandings-folka. Men det er ei
misstyding at det berre var dei som dreiv med tamreindrift i eldre tider. Det gjorde ogs
nordmenn i det 1. rtusen, etter utsagn fr Alfred den Store sitt verk om Norden. Namnet

277

finn, er geografisk for folk i Finland. Det var ein variant av Vindland, fr tidene d
Ostro-Gardia var ein vendlandsk provins.
Skjelett- og kraniefunn i Norge syner at steinalder-folk i Norge har vore av ei ganske
einsarta type. Dei aller eldste av funna har trekk mellom anna i forma av bakhovudet,
som skil dei litt ut fr folk i yngre steinalder. Dette gjeld mellom anna det eldste kjende
skjelett- og kraniefunnet fr Bleivika ved Haugesund. Bleivikmannen var ein omlag 60 r
gamal vestlending, og ikring 160 cm. hg. Han er rekna ha levd for omlag 7000 r
sidan, eller omlag 5000 r fre Kristus.
Fr den yngre steinalderen har vi mellom anna eit godt bevart skjelett fr Grnehellaren i
Sogn. Det er av ein omlag 20 r gamal ungdom som har vore omlag 170 cm. hg. Vi har
og nokre skjelett fr yngre steinalder, henta fr gravfunn.
Alt i alt synest ikkje menneskja fr yngre steinalder skilje seg ut fr dagens menneskje i
Norge, seier ekspertane. Dei nord-norske funna, Finnmark innkludert, er av same type
som dei srnorske. Det er ingenting som tyder p at dei er fr samar, vert det sagt.
Samane sine eigne legender fortel om eit anna folk som rdde i deira egner i Norden, og
som dei var skattepliktige til. Det gjeld det folket som samane kallar Stalo-folket, i
Hlogaland og Finnmark. Svenske arkeologar har dei seinare ra publisert opplysningar
om dei skalla Stalo-tuftene fr omlag Jemteland og nordover i den svenske lappmarka,
med serleg konsentrasjon i fjellomrda vestover mot Kjlen.
Stalohustuftene skil seg ut fr dei samiske leivningane i dei same omrda. Tuftene har
teikn som tyder p at samane ikkje var dei frste som busette seg her, som synest ha
vore eit typisk pelsjegar-omrde. Like viktige som dei arkeologiske stalofunna, er samane
sine eigne legender om det stalofolket som dei mtte i tidlegare tider. I frstninga av dette
rtusen, tidfesta med oppgitte generasjonstal. Radiocarbon-dateringar av dei tidlegaste
samehustuftene i denne samanhengen, gjev ikkje alder p meir enn tusen r. Det skulle
tyde p at samane ikkje drog i strre tal til Lappmarka direkte fr Karelen d dei frst
kom dit. Til Lappmarka kom dei frst seinare.
Av Stalo-legendane gr det tydeleg fram at det var Stalo som hadde jurisdiksjon og
skattleggingsrett i dei aktuelle sameomrda. Reint historisk veit vi konkret kven som stod
for slik jurisdiksjon og skatteinnkrevjing i praksis. Sagaene fortel i detalj, at det var dei
norske kongane sine administratorar i Hlogaland, som hadde finnskatten. Oftast var
det Bjarkytta, ei tt som hadde slektsfelleskap med tteliner som nytta mellom anna
tilnamnet Hirne.
Det ordet er fonetisk likt med ordet jern, og det er p samisk , - stalo. Ellers er Stalheim
stadnamn p Vestlandet, og Stal og Stallar var norske hovdingtilnamn i sagaer. Litt sr
for Hammerfest er det eit stadnamn som lyder, Stallogargo.
Finnmark, Kola og Kvitsjomrda vart tidleg kalla Bjarmeland. Det er nemnt i norsk
soge allereide ikring r 200 f. Kr. I dei eldste kart over Norden, i Svecia Antiqua, som

278

vi tidlegare har omtala, viser at landet nord for Bottenhavet er kalla Byarmia, alts
Bjarmeland. Finnland er d kalla Ostrogardia, nord for Holmgardia.
Frste gong det er referert til Bjarmeland, er hj Saxo, som fortel om kong Hading si ferd
dit. Det gjeld Hading, son til Gram Harde, ikring r 200 f. Kr. Tidsbekreftelsen bygg p
at Hading er nemnd i samanheng med ttlingen sin Asmund, son til Svipdag, konge i
Uppsala, i kjende tteliner. Hading drog langs norske-kysten opp til Bjarmeland, der han
slo ein kong Thuning.
Seinare i andresamanhengar fortel Saxo at danekongen Gorm Haraldson, konge i Vika fr
r 715 til 765 e. Kr., var p ei ferd til Bjarmeland. Landet var d og kalla Geruth sitt land,
som kanskje er det namnet vi ellers kjenner som Gardariket. Ferda gjekk sjveien om
Hologie Land. Seinare langs Bergland sin kyst til omsider Gorm og fylgjet hans kom til
det alltid mrke Bjarmeland. Der hadde dei kveg, men dei dyrka ikkje korn, og det var
store elvar der. Gorm mtte ein bror til herskaren som heitte Guthmund. Han hadde
vogner med. Guthmund er tydelegvis det nordiske namnet Gudmund.
Kong Gorm sin reisefrar, Torkild, hadde vore p ei anna ferd til dei same egnene, i det
heilt mrke landet med nordlys, som det vert sagt. Enkelte innslag tyder p sagnblanding,
men ikkje noko minner om samemilj.
At to Viken-kongar, be overkongar i Norge, dreg til Bjarmeland, tyder p at dei gjorde
krav p Gandvik, eller Kvitsjomrdet, og Bjarmeland i det heile. Kola synest kunne
vere oppkalla etter den norske kongetta sitt eige namn, Koll. Omlag eit hundre r etter
Gorm, fr vi med strre visse vite at Bjarmeland var, eller vart, innlemma i Norge under
Vikenriket sitt overherredme. Det skjedde ikring r 850, d Ragnar Lodbrok var der.
Dei eldste karta over Norden viser at Bjarmeland omfatta det som no er Finnmark fylke.
I litt yngre kart er den vestlege delen av Byarmia tilsynelatande skilt ut fr det tidlegare
Byarmia, og er d kalla Lappones Norrwegi p norsk side, og Lappones Sveci litt srafor,
p svensk side. D er Ostro-Gardia kalla Finnlandia. Det gr ikkje fram kva tid desse
endringane vart gjorde, men det synest i alle fall ha vorte gjort i det forrige rtusenet.
Fr omlag r 910 har vi bra kjelder om norske hovdingar si skattlegging av folket i
Finnmark, p vegne av den norske kongen. Det gjeld Egil Skallagrimson sin Saga, punkt
8, Olav den Heilage sin Saga, punkt 170, Sverre sin Saga, punkt 74, Hkon Hkonson sin
Saga, for tida ikring 1219. Dessuta Hkon Jarl sin Saga, punkt 9, som bekreftar at svensk
Norrland var ein del av det norske Nordland. Det gr og fram av Egil Skallagrim sin
Saga, i finneferd-samanheng.
Folketelgjingar for Finnmark viser at det har vore merkeleg f samar, den gongen kalla
finnar, i Finnmark i det 16. rhundret. I 1567 var berre omlag ein firedel av folket samar,
medan tre firedelar var nordmenn ellers. Tala p ikkje-samar gjekk s noko attende i eit
par hundrer i dansketida, og i 1767 var det faktisk ferre ikkje-samar enn samar i fylket.
Samane hadde i mellomtida auka i tal.

279

Men fr d av tek talet p nordmenn ellers til stige p nytt, og ikring 1875 var berre
omlag ein tredel av folket samar.
Den offentlege statistikken ser slik ut:
r
1567
1667
1767
1845
1875
1891

Nordmenn
3070
2110
1800
4494
12891
15360

Finnar
840
1130
3650
6541
7008
7881

Samane kom alts fr Sibir til Karelen litt fr Kristi fdsel. Til Varanger-omrdet kom
dei meir eller mindre samtidig. Og til srlege delen av Lappmarka, kom dei frst for
berre eit tusen r sidan.

Litteratur

280

Norge sine eigne Sagakjelder er ikkje oppgjevne i listinga, men dei er viste i
tekstane i aktuelle samanhengar.

Aldred, Cyril: AKHENATON, Sphere Books Ltd., London 1972.

Alexander, Michael: BEOWULF, Penguin Books., 1973
Alexander, Michael: THE EARLIAST ENGLISH POEMS, Penguin 1973
Almgren, Oakar: SVENSKA FOLKETS DEN, Akademiska bokhandeln, Uppsal 1920
Anonymt: AUGUSTAN HISTORY, (Lives of the later Caesars), Penguin 1976
Atkinson, William: A HISTORY OF SPAIN AND PORTUGAL, Penguin 1960
Basham,A. L. : THE WONDER THAT WAS INDIA, Collins 1971
Bede: A HISTORY OF THE ENGLISH CHURCH AND PEOPLE, Penguins 1975
Berlitz, Charles: THE MYSTERY OF ATLANTS, Panther Books 1977
Boardman, John: THE GREEKS OVERSEAS, Penguins 1964
Breasted, James Henry: A HISTORY OF EGYPT, Bantam 1967
Bulfinch, Thomas: MYTHOLOGI, Dell, New York, 1971
Burn, A. R. : THE PELICAN HISTORY OG GREEK, Penguin 1971
Burry, J. B. : HISTORY OF THE LATER ROMAN EMPIRE, Dover Pub. N.Y. 1958
Carter, Harry,: THE HISTORIES OF HERODOTES, Oxford University 1962
Caesar, : WAR COMMENTARIES , The American Library, N. Y. 1960
Cary, M, and Warmington, E. H. :THE ANCIENT EXPLORERS, Penguins 1963
Chadwick, Nora,: THE CELTS, Penguins 1974
Chaillu, Paul B. Du : THE VIKING AGE, Charles Schribners Sons, N.Y. 1889
CHRONICA HUNGARORUM, Faksimile
Clark, Graham and Piggot, Stuart: PREHISTORIC SOCIETIES, PENGUIN 1965
Cleator, P.E. :LOST LANGUAGES, American Library, 1962
Cottrell, Leonard : THE TIGER OF CHIN, Pan Books 1964
Dahlberg, Erik :TEKNINGARNA TILL SVECIA ANTIQUA ET HODIERNE,
Nordisk Rotogravyr, Stockholm 1963
Day, Michael H. :FOSSIL MAN, Bantam Books, N. Y. 1971
Duncan, Jonathan : THE DUKES OF NORMANDYFROM THE TIME OF ROLLO,
1839.
Erkhert, R. Von : DER KAUKASUS UND SEINE VLKER, 1887
Essad-Bay : ZWLF GEHEIMNISSE IM KAUKASUS, 1930
Evans, Bergen : DICTIONARY OF MYTHOLOGY, DELL, N.Y. 1973
Fairbanks, Alfred :A BOOK OF SCRIPTS, Penguin, 1968
Fairservis, Walter A. :THE ANCIENT KINGDOMS OF THR NILE,
The New American Library, N.Y. 1962
Faye, Andreas : NORSKE FOLKESAGN,
Feldman, Susan, :THE STORY TELLING STONES, MYTHS AND TALES OF
AMERICAN INDIANS, Dell N. Y. 1965
Fry, Richard N, : THE HERITAGE OF PERSIA. N. A. L. N. Y. 1963
Geoffrey of Monmouth : THE HISTORY OF THE KINGS OG BRITAIN. Penguin
Gibbon, Edward :THE DECLINE AND FALL OF THE ROMAN EMPIRE,
Frederick Warne & Co, London 1860
281

Glover, Janet R. : THE STORY OF SCOTLAND, Faber and Faber, London 1960
Grant, Michael : ANCIENT HISTORY ATLAS, Weidenfeldt and Nicolsson, 1978
Graves, Robert : THE GREEK MYTHS, Penguin 1969
Graves, Robert : HERCULES, MY SHIPMATE, Pyramide Publications N.Y. 1966
Gurney, O.R. : THE HETITES, Penguin, Baltimore 1964
Hagen, Wictor Wolfgang, von :THE REALM OF THE INCAS, AN
ARCHEOLOGICAL HISTORY, The new american lib. 1961
Hagen, Wictor Wolfgang von: THE AZTEC MAN AND TRIBE, 1961
Hagen, Wictor Wolfgang von:THE MAYA, The New American library 1960
Harden, Donal :THE PHOENICIANS, Penguin 1971
Hargraves, Reginald: BEYOND THE RUBICON, A HISTORY OF EARLY ROME,
The New American Library, N. Y. 1967
Hatto, Arthur Thomas: THE NIBELUNGEN LIED, Penguin 1975
Hirth, Friedrich: CHINA AND THE ROMAN ORIENT, 1885
Hirth, Friedrich : BER DIE VOLGA-HUNEN UND HIUNG-NU, 1899
Hooke, S. H. MIDDLE EASTERN MYTHOLOGY, Penguin 1963
Hutchinson, R.W. : PREHISTORIC CRETE, PENGUIN 1968
Jackson, Kenneth Hurlestone: A CELTIC MISCELLANY, Penguin 1975
Klaproth, Julius von : REISE IN DEN KAUKASUS UND NACH GEORGIEN
1807-1808, Berlin 1814
Livy: THE EARLY HISTORY OF ROME, Penguin 1971
Lloyd, Seton : EARLY ANATOLIA, Penguin 1964
MacKendric, Paul :THE GREEK STONES SPEEK, New American Library 1966
Mackie, J.D. : A HISTORY OF SCOTLAND, Penguin 1964
Male, Emile : THE GOTIC IMAGE, Collins 1961
Maurer, Konrad :DIE HULDAR SAGA, MNCHEN 1894
Meynert, Hermann : GESCHICHTE DES SACHSICHEN VOLKES, Leipzig 1835
Mommsen, Theodor : THE HISTORY OF ROME,The World Publishing Co. 1958
Montagy, Ashley : THE HUMAN REVOLUTION, FROM APE TO MAN,
Bantam Books N. Y 1967
Moscow, Henry : RUSSIA UNDER THE CZARS, Perenial Library 1965
Nack, Emil : GERMANIEN, Verleg Uerberreuter, Wien 1958
Nielsen, Niels Skyum : VIKINGENE I PARIS, Selskabet til historiske oversettelser
Kbenhavn 1967
Ovid : THE METAMORPHOSES, The New American Library 1958
Paulus Diaconus : LANGOBARDENES HISTORIE, Kbenhavn 1897
Phillips, E.D. : THE ROYAL HORDES, MacGrav-hill Books Co, N.Y. 1965
Piggott, Stuart : THE DROISD,Penguins 1975
Potter, Simon : OUR LANGUAGES, Penguin 1968
Prtner,Rudolv : DAS RMERREICH DER DEUTSCHEN, Econ Verlag 1967
Rice, David Talbot: BYZANTINE ART, Penguine 1968
Rice, Tamara Talbot: ANCIENT ARTS OF CENTRAL ASIA,Tames &Hudson 1965
Rice, Ramara Talbot: THE TREASSURES OF THE SCYTIAN PEOPLE, 1958
Richardson, Emeline: ETRUSCIAN SCULPTURES, Collins 1966
Richmond, I.A. : ROMAN BRITON, Penguin 1955
Roux, Georges : ANCIANT IRAQ, Penguin 1969
282

Rogne, M. : SUNNMRSFYLKET I FRAMFARNE TIDER, Sunnmrsposten, 1933

Sanders, N.K. : THE EPIC AND GIGAMESH, Penguin 1972
Schilling, Heinar : HAITHABU, Koehler & Amelang Leipzig 1936
Schausblle, Sejer : DEN DANSKE HISTORIE, A.S. Godiche, Kbenhavn 1772
Silverberg, Robert : EMPIRES IN THE DUST, Bantam 1966
Soustelles, Jaques : THE DAILY LIFE OF THE AZTECS, Penguin 1964
Spanuth, Jrgen : ATLANTIS, Grabert Verlag 1965
Tacitus : THE AGRICOLA AND THE GERMANIA, Penguin 1973
Tacitus : THE ANNALS, The New American Library 1966
Tacitus : THE HISTORIES, Penguin 1972
THE DEATH OF KING ARTHUR, Penguin Classics 1971
THE QUEST OF THE HOLY GRAIL, Penguin Classics 1969
Tomas, Andrew : ATLANTIS FROM LEGEND TO DISCOVERY, Sphere Books
London 1974
Tours, Gregory of : THE HISTORY OF THE FRANKS, Penguin 1974
Vaillant, G.C. : AZTECS OG MEXICO, Penguin 1965
Vergilius, Marc, Publius : ANEIDEN, Mento Classics 1961
Vitalis, Orderik : HISTORISKE BERETNINGER OM NORMANNER OG
ANGLOSAXAR, 1189
Warmington, B.H. : CARTAGE, Penguin 1964
Wender, Dorothea: HESIOTS THEOGONY WORK AND DAYS, Penguin 1973
Wilson, David : THE ANGLOSAXONS, Penguin 1972
Winston, Richard : CARLEMAGNE, Vintage Books N.Y. 1954
Wirth, Hermann : URA LINDA CHRONIK, Koeler & Amelang Verlag, Leipzig 1933
Wooley, Sir Leonard : THE BEGINNINGS OF CIVILAZATION, The New American
Library, New York 1965
Xenophon : ANABASIS, The New American Library, New York 1964
Xenephon : A HISTORY OF MY TIMES,
PENGUIN 1966

ttelister

283

284

285

286

287

288

289

290

291

292

293

294

295