122

9 KARAKTERISTIKAT E MOTORIT ME DJEGIE T BRENDSHME

DEFINICIONET THEMELORE
Pr prdorim t rregullt t motorit me djegie t brendshme duhet t dihen ndryshimet e
treguesve t tij themelor - fuqis efektive Pe, dhe harxhimit specifik t lnds djegse n varsi prej
kushteve t puns s motorit. Vlerat pr Pe dhe ge pr kushtet e ndryshme te eksploatimit t motorit
prcaktohen nga karakteristikat e tij.
Karakteristika e motorit emrtohet varsia e shprehur grafike n t ciln jan treguar
treguesit themelor t puns s motorit (numri i rrotullimeve n, Fuqia efektive Pe, shtypja e mesme
efektive pe, harxhimi sekondar Gs dhe specifik ge i lnds djegse) nga ndryshimi i nj madhsie q
e karakterizon punn e motorit.
Vlerat pr konstruktimin e karakteristiks mund t prftohen n mnyr eksperimentale
gjat hulumtimit t motorit n tavolinn provuese pr regjimet e ndryshm t puns ose n mnyr
analitike. Metoda e par ka gjetur prdorim mjaft t gjer, pasi q konstruktimi i karakteristiks n
baz t vlerave t prftuara n mnyr eksperimentale nga tavolina provuese jep pasqyrim m real
t proceseve, q zhvillohen n motor. Metoda analitike e konstruktimit t karakteristiks bazohet n
varsin teorike e pjesrisht empirike n mes parametrave kryesor t ciklit punues dhe faktorve q
ndikojn n te.
Karakteristika e motorve mund t klasifikohet sipas dy mnyrave:
1. N baz t strukturs s konstruksionit:
o t thjesht, ose me dy parametra, ku lidhen dy parametra q hulumtohen,
o universale ose me m tepr parametra ( karakteristikat q prnjher japin varsin
funksional t tre ose m tepr parametrave).
2. Nga varsia funksional:
o karakteristikat e shpejtsis, ku si argument prvetsohet numri i rrotullimeve t motorit,
o karakteristika e ngarkess, te e cila pr n = const, prvetsohet q argumenti t jet fuqia
Pe, shtypja e mesme efektive pe, ose momenti rrotullues Mrr, dhe
o karakteristikat e veanta ose rregulluese.
9.1 KARAKTERISTIKAT E SHPEJTSIS
Karakteristika e shpejtsis emrtohet prmbledhja e lakoreve grafike nga fuqia efektive Pe,
momentit rrotullues Mrr, harxhimit n sekond Gs dhe specifik ge t lnds djegse n varsi prej
ndrrimit t numrave t rrotullimit t motorit.
9.1.1 KARAKTERISTIKA E SHPEJTSIS E MOTORIT OTO
N fig. 9.1 sht treguar karakteristika e shpejtsis e motorit oto (me karburator). Kjo
karakteristik sht incizua n tavolinn provuese gjat hapjes s trsishme t fluturs t prurjes s
przierjes dhe pr rregullim m t prshtatshm (m t mir) t karburatorit dhe t sistemit t
ndezjes pr kushtet te eksploatimit.
Duke analizuar karakteristikat e dhna prfundojm se, n fillim proporcionalisht me rritjen
e numrave t rrotullimeve, lakorja e fuqis ndryshon n mnyr proporcionale me numrin e
rrotullimeve (fusha n1 - n2). Gjat rritjes s mtutjeshme t numrave t rrotullimeve rritja e fuqis
zvoglohet, te n4 e arrijn vleftn e vet maksimale e pastaj fillon t zvoglohet.
Kjo sqarohet me kt: me rritjen e numrave t rrotullimeve koha e nevojshme pr realizimin
e t gjitha proceseve n motor, shkurtohet, me ka zvoglohen vlerat e koeficientit t mbushjes dhe
shkalla e shfrytzimit t nxehtsis. T gjitha kto nse shqyrtohen s bashku, ndikojn n
zvoglimin e shtypjes s mesme indikatoriale pi , e me at t zvoglimet t shtypjes s mesme
efektive Pe. Me rritjen e numrave t rrotullimeve n rriten humbjet n fuqi pr prballimin e
rezistencave dhe pr ngasjen e pajisjeve ndihmse dhe mekanizmave, dhe si rezultat i ksaj
zvoglohet rendimenti mekanik m dhe fuqia efektive Pe.
Gjat zvoglimit t numrave t rrotullimit t motorit zvoglohen numri i cikleve punues n
njsi t kohs, rritet koha e kontaktit t materies punuese me muret e cilindrit me temperatur m t
ult, pr kt, rriten humbjet termike t shkaktuara me mediumin pr ftohje (uji ose ajri), ndrsa pr
shkak t zvoglimit t shpejtsis s lvizjes s pistonit rriten humbjet e materies punuese npr t

123
arat e unazave t pistonit si dhe pr shkak t hapjes jo t prshtatshme t valvuls thithse dhe asaj
t zbrazjes, me ka zvoglohet fuqia e motorit.

Fig. 9.1 Karakteristika e shpejtsis e motorit Oto (me karburator)

Harxhimi sekondar i lnds djegse Gs pr pozitn e pandryshuar t fluturs pr prurje t
przierjes s freskt varet kryesisht nga numri i rrotullimeve dhe nga koeficienti i mbushjes. Si u
konstatua m lart koeficienti i mbushjes v, me rritjen e numrave t rrotullimeve zvoglohet.
Harxhimi i lnds djegse n fillim rritet deri te nj vler t caktuar n mnyr proporcionale me
numrin e rrotullimeve, ndrsa te rritja e mtutjeshme t n, harxhimi n sekond Gs i lnds djegse
bie. Duke e ditur se harxhimi specifik ge i lnds djegse gjendet n varsi t caktuar prej fuqis
efektive, del se ai do t ndryshoje si fuqia efektive.
Gjat puns pa ngarkes t motorit, d.m.th. pr Pe=0, harxhimi i lnds djegse Gs nuk sht
baras me zero, ai n pikat q i prgjigjen Pe=0, pjest e lakores t harxhimit specifik tentojn ne
infinitiv.
Harxhimi minimal specifik t lnds djegse ge pr numrin e rrotullimeve t motorit n3 do t
realizohet do her pr numr t rrotullimeve m t vogl se sa pr fuqin maksimale.
Njri nga treguesit t puns s motorit sht dhe momenti i rrotullimit Mrr. Pr motorin e
dhn, shtypja e mesme efektive Pe dhe momenti i rrotullimit Mrr n mes veti jan n lidhje
proporcionale, ka do t thot se ndrrimi i momentit t rrotullimit t motorit Mrr n varsi prej
numrave t rrotullimeve do t jet analoge me ndrrimin e presionit t mesm efektiv Pe (fig. 9.1).
Rrjedha e lakores t momentit t rrotullimit nuk sht si e fuqis, ashtu q vlera maksimale e
momentit t rrotullimit Mrrmax nuk prfitohet pr at numr t rrotullimeve pr t cilin fitohet fuqia
maksimale Pemax (n4), por pr numrin e rrotullimeve n2 q sht m i vogl. Pr vlersimin e
kualitetit t motorit q prdoret n pun me ndryshime t shpejta t ngarkesave duhet q prve
njohjes t Pe pr numrin e caktuar t rrotullimeve t dihet dhe madhsia e momentit t rrotullimit
maksimal Mrrmax pr numrin prkats t rrotullimeve n2. Me rritjen ose zvoglimin e numrave t
rrotullimeve se n2 momenti i rrotullimit Mrr zvoglohet. Rnia e momentit rrotullues me
zvoglimin e numrit t rrotullime sht m e pjerrt dhe e prnjhershme ashtu q n disa raste
mund t shkaktoje mos punn e motorit.
Prve ksaj rrjedhja e lakores s momentit rrotullues Mrr ka ndikim thelbsor n vlersimin
e kualitetit dinamik t motorit. Por mos me vjen deri te ndrprerja e puns s motorit, gjat kalimit
prej ngarkess m t vogl n at m t madhe, momenti rrotullues zgjidhet ashtu q t ka nj
rezerv t caktuar. Madhsia e rezervs t momentit rrotullues karakterizohet me prshtatshmrin e

124
motorit q n mnyr automatike t prballoj ndryshimet kohshkurtra t ngarkess s jashtme pr
nj moment t caktuar rrotullues. Kjo prshtatshmri ka domethnie t madhe pr ata motor q
punojn me ngarkesa shum t ndryshueshme dhe paraqitet me koeficientin e prshtatshmris:
M rr max
(9.1)
K
M rrPe max
q paraqet raportin n mes momentit maksimal t rrotullimit Mrrmax, ndaj momentit t prftuar pr
fuqi maksimale MrrPemax. Vlerat e t cilit jan:
te motort oto
K=1.1 ..1.4
te motori dizel
K=1.05 ..1.15.
Nse vlerat e koeficientit t prshtatshmris jan m t mdha, ather motori m leht do
t prballoje rritjen e rezistencave q do t lajmrohet t vozitja n pjerrtsi pa ndrrimin e shkalls
s shpejtsis. N kt kuptim mund t thuhet se motori oto ka kualitet m t mir dinamik se
motori dizel.
9.1.2 KARAKTERISTIKA E SHPEJTSIS TE MOTORT DIZEL
N fig. 9.2. sht treguar karakteristika e shpejtsis t motorit dizel. Kjo karakteristik
sht incizua pr pozitn e pandryshuar t kremalierit t pomps s presionit t lart (prurja
konstante).

Fig. 9.2 Karakteristika e shpejtsis e motorit dizel

sht karakteristik pr karakteristiken e shpejtsis t motorit dizel rnia m e vogl te
lakorja e momentit rrotullues Mrr si dhe shtypja e mesme efektive Pe. Por, nga ana tjetr rezerva e
momentit rrotullues, d.m.th. vlerat e koeficientit t prshtatshmris K jan m t vogla se te
motort oto me karburator q paraqitet si e meta e motorve dizel, si mos prsosje e sistemit t
ushqimit me lnd djegse. Te disa konstruksione kjo e met largohet me adaptime t veanta te
sistemi i ushqimit t lnds djegse, q mundson prfitimin e rrjedhs m elastike t lakores s
Mrr.
Karakteristika e shpejtsis paraqet dokumentin themelor pr vlersimin e motorit gjat
projektimit dhe eksploatimit.
N varsi nga mnyra e incizimit dallojm karakteristikn normale dhe te eksploatimit
normale t shpejtsis.
Karakteristika e shpejtsis normale incizohet nga motori prej t cilit jan larguar:
ventilatori, pastruesi i ajrit dhe ndonj her dhe gjeneratori.
Karakteristika e shpejtsis e eksploatimit normale incizohet nga motori i pajisur me t
gjitha pajisjet ndihmse.

125

Fig. 9.3 Karakteristika e shpejtsis e jashtme (Ford Eskord GT)

Fig. 9.4 Karakteristika e shpejtsis e jashtme (Fosfagen 13026 dhe 1302)

Fig. 9.5 Karakteristika e shpejtsis e jashtme pr BMW 2002 me fryrje dhe pa fryrje
Fig. 9.6 Karakteristika e shpejtsis e jashtme pr motorin dizel
Karakteristika e shpejtsis e fituar pr hapje t plot t fluturs (fig. 9.3, 9.4 dhe 9.5),
gjegjsisht pr prurjen maksimale t lnds djegse (fig. 9.6) q paraqet fuqin maksimale t
motorit n do regjim t shpejtsis, emrtohet lakorja e fuqis s plot ose karakteristika e
jashtme e shpejtsis, pasi q n kushte normale motori nuk mund t zhvilloje shpejtsi m t
madhe se kjo, q do t paraqitej mbi kt lakor pr nj numr rrotullimesh.
Karakteristika e shpejtsis e fituar pr hapje jo t plot t fluturs, ose te prurja jo e plot e
lnds djegse emrtohet karakteristika e shpejtsis parciale ose lakorja e fuqis parciale (fig. 9.7
dhe 9.8).
Gjat konstruktimit t motori dizel t karakteristiks s shpejtsis sht karakteristike
paraqitja e maksimumit te lakorja pr fuqi parciale q realizohet do her vetm pr nj numr t
caktuar rrotullimesh nRmax (fig. 9.8), ndrsa te motorit oto maksimumi i lakores s fuqis parciale
tregon tendencn e vendosjes s saj n kahe t numrave m t vogl t rrotullimeve (fig. 9.7).
Kjo dukuri sqarohet me at se me mbylljen e fluturs n pjesn thithse, n mnyr
proporcionale rriten rezistencat, me ka keqsohet mbushja e cilindrit me mbushje t freskt.
Te motort pr anije dallohen tri karakteristika baz t jashtme: fuqis kufitare, fuqis s
trsishme dhe fuqis nominale.
Te motort dizel fuqia kufitare fitohet ashtu q pr do numr rrotullimesh injektohet ajo
sasi e lnds djegse pr me prftua shtypjen e mesme indikatoriale pi maksimale. Me kt regjim

126
pune motori mund t punoje nj koh t shkurtr (pr shkak t rritjes t ngarkesave termike t
pjesve, paraqitja e tymimit si dhe keqsimi i puns ekonomike). N regjimin e fuqis s trsishme
motori mund t punoje 2 .. 3 or, ndrsa n regjimin e fuqis nominale puna sht e pakufishme.

Fig. 9.7 dhe 9.8 Karakteristikat e jashtme e shpejtsis parciale pr motorin Oto dhe Dizel
9.2 KARAKTERISTIKA E NGARKESS S MOTORIT
Pr prcaktimin e kualitetit t motorit, vetm karakteristika e shpejtsis sht e
pamjaftueshme, pasi q puna e motorit n kushte te eksploatimit nuk sht vetm pr nj pozit t
kremalierit te pompa e presionit t lart, q i prgjigjet shtypjes maksimale t lnds djegse; ose te
hapja e trsishme e fluturs te prurja e przierjes s freskt, por edhe pr pozitat e tyre t tjera. Pr
plotsimin e karakteristiks s shpejtsis t motort incizohet dhe karakteristika e ngarkess s
motorit (fig. 9.9).
Karakteristika e ngarkess s motorit emrtohet lakorja q na tregon ndryshimin e harxhimit
specifik efektiv ge, dhe n sekond Gs n varsi prej fuqis s motorit te numri i pandryshueshm i
rrotullimeve n dhe te rregullimi te eksploatimi i pajisjeve pr prurjen e lnds djegse te motort
dizel, ose rregullimin e karburatorit dhe ndezjes te motort me karburator - oto. Kjo karakteristik
incizohet pr pozitat e ndryshme t kremalierit te pompa e presionit t lart ose pr pozita t
ndryshme (hapje) t fluturs pr prurjen e przierjes s freskt, me ka arrihet ndryshimi i fuqis pr
numrin e njjt t rrotullimeve.

Fig. 9.9 Karakteristika e ngarkess s motorit pr motorin ZIL 120 (n=1800rr/min)

Fig. 9.10 Karakteristika e ngarkess s motorit pr motorin KDM 46 (n=1000 rr/min)
Karakteristika e ngarkess s motorit mund t paraqitet dhe n varsi t ngarkess relative,
d.m.th. n abshis te bartet prqindja e ngarkess s motorit e shndrruar ne fuqin nominale,
gjegjsisht n numrin nominal t rrotullimeve (fig. 9.11).

127

Fig. 9.11 Karakteristika e ngarkess s motorit n varsi t ngarkess relative

Fig. 9.12 Karakteristika e ngarkess s motorit n varsi t ngarkess relative pr numr t
ndryshm t rrotullimeve
Nse dshirohet te jepet karakteristika e ngarkess s motorit, q punon ne eksploatim me
numrin e ndryshueshm t rrotullimeve, nuk do t mjafton t incizohet vetm nj karakteristike pr
nj numr rrotullimi por kjo duhet te realizohet pr m tepr numra rrotullimi me ka do t fitohet
nj familje lakoresh t karakteristikave t ngarkess s motorit, si sht treguar n fig. 9.12
ndryshimi i harxhimit specifik t lnds djegse n varsi nga ngarkesa relative. Nga figura mund t
shihet se maksimumi i harxhimit specifik t lnds djegse me rritjen e numrave t rrotullimeve deri
n nj kufi zvoglohet e pastaj fillon t rritet.
9.3 KARAKTERISTIKAT RREGULLUESE
Karakteristikat rregulluese emrtohen ato karakteristika q na paraqesin varsin e fuqis,
momentit rrotullues, harxhimit t lnds djegse ose njrit prej ktyre parametrave n varsi prej
fardo parametri ose faktori qe ndikon n punn e motorit.
9.3.1 KARAKTERISTIKA RREGULLUESE SIPAS PRBRJS S PRZIERJS TE
MOTORI OTO ME BENZIN
Parametrat e fuqis dhe ekonomikut te motort oto me benzin, pr kushtet e njjta tjera t
puns, varen nga prbrja e przierjes pr djegie q futet n cilindrin e motorit. Gjat djegies s
przierjes me prbrje t ndryshme ndryshojn: shpejtsia e djegies, zhvillimi i nxehtsis gjat
djegies, rritet numri i molekulave q shprehen nprmjet ndryshimit molekular, si dhe nxehtsia
specifike e produkteve t djegies. N lidhje m kto ndryshon dhe temperatura maksimale dhe
shtypja maksimale e djegies.
Karakteristika rregulluese sipas prbrjes s przierjes pr djegie incizohet n laboratori, dhe
at pr regjimin e temperaturs t motorit konstant, d.m.th. pr temperaturn optimale t vajit pr
lubrifikim dhe ujit pr ftohje, knde optimale t para ndezjes pr do regjim t numrave t
rrotullimeve t motorit, pr shkalln konstante t hapjes s fluturs n karburator, numrin konstant
t rrotullimeve t motorit dhe disa parametrave tjer.
Te numri konstant t rrotullimeve t motorit dhe shkalla e hapjes s fluturs, harxhimi i ajrit
jet konstant, ndrsa ndryshimi i przierjes pr djegie kryhet me ndihmn e vrimave t hundzs n
karburator (diznave) ose me ndihmn e gjilprave t veanta t ndrtuara n karburator.
Pr rastin e incizimit t karakteristiks pr sasin e pandryshuar t ajrit q futet n vllimin
punues t cilindrit t motorit prej 1 l, ndryshon sasia e benzins t prur. Pr kt, nxehtsia q
zhvillohet gjat djegies, si gjat varfrimit ashtu dhe gjat pasurimit t przierjes (pr shkak t
djegies jo t plot) zvoglohet.
Konstruktimi i karakteristiks rregulluese t motorit, q na jep varsin e fuqis dhe
harxhimit specifik t lnds djegse nga prbrja e przierjes mund t realizohet n dy mnyra:

128

Fig. 9.13 Karakteristika rregulluese n varsi t prbrjes s przierjes

Fig. 9.14 Karakteristika rregulluese ne varsi t przierjes te motori me benzin Oto
1. N boshtin horizontal, n abshis, i bartim vlerat e prbrjes s przierjes - t koeficientit
t sasis s ajrit ndrsa n boshtin vertikal, n ordinatn, vlerat e fuqis dhe harxhimit specifik t
lnds djegse, me ka do t prftohen lakoret q do t tregojn ndryshimin e fuqis efektive,
gjegjsisht t harxhimit specifik efektiv t lnds djegse n varsi prej prbrjes s przierjes (fig.
9.13 ).
2. Pr nj analiz m t mir t karakteristikave rregulluese, n varsi t prbrjes s
przierjes duhet n abshis t bartet sasia e nxehtsis q mund t zhvillohet t djegia e plot duke
marr n konsiderat djegie jo t plot kimike, ndrsa n ordinat barten vlerat e fuqis efektive dhe
harxhimit specifik efektiv t lnds djegse, me ka prftohen lakoret q tregojn varsin e tyre (fig.
9.14).
Me analizn e lakorve t prftuara sipas mnyrs s dyt (fig.9.14) mund t prfundohet:
Fuqia e motorit oto me benzin i arrijn vlerat e veta maksimale pr =0.85. Pr nxehtsin e njjt,
q zhvillohet t djegia e lnds djegse (prej 10 .. 12 KJ/cikl litr) fuqia e motorit t przierja m e
pasur n fushn e vlerave = 1.0 .. 0.7 sht m e madhe se te puna me przierje m t varfr pr
vlerat e = 1.0 .. 1.15. Ndryshimi Pe sht treguar me vijat vertikale q i bashkon lakoret kufitare
t prftuara pr = 1.0 .. 0.7 deri te lakorja = 1.0 .. 1.15. Kjo dukuri sqarohet me rritjen e
mbushjes sipas peshs s motorit, shpejtsive m t mdha t djegies si dhe rritja e numrit t
molekulave si rezultat i reaksioneve kimike. Te puna e motorit me przierje m t varfr fuqia e
motorit zvoglohet proporcionalisht me zvoglimin e nxehtsis s zhvilluar n motor.
Puna ekonomike e motorit, q paraqitet me harxhim specifik efektiv t lnds djegse ge, i
fiton vlerat m t prshtatshme pr = 1.07. Pr sasit e njjta t nxehtsis, q zhvillohet gjat
djegies t lnds djegse (prej 10 .. 12 KJ/cikl litr) ekonomiku i motorit sht m i madhe gjat
puns s tij me przierje m t varfr. pr vlerat e = 1.0 .. 1.15 sesa te puna e tij me przierje m
t pasur pr vlerat e = 1.0 .. 0.7. Edhe te harxhimi specifik efektiv t lnds djegse ge te przierja
e pasur sht m e vogl pr ge. t treguara me vijat vertikale. Kjo dukuri sqarohet me zvoglimin
e temperaturs s gazrave dals t cilt kan nxehtsin specifike m t vogl dhe djegie t plot.
Varfrimi i teprt i przierjes ( > 1.15) ose pasurimi i teprt i saj ( < 0.8) shkakton
zvoglimin e fuqis t motorit si dhe rritjen e harxhimit specifik t lnds djegse. d.m.th. nuk jan
t prshtatshme kto vlera gjat eksploatimit t motorit.
9.3.2 KARAKTERISTIKA RREGULLUESE SIPAS PRBRJS S PRZIERJS TE
MOTORI DIZEL
Kjo karakteristik mund t konstruktohet n koordinatat Pe=f(Gh) dhe ge=f(Gh) ose Pe=f()
dhe ge=f(), ndrsa incizimi zhvillohet pr regjimin e caktuar t motorit pr kndin optimal t

129
injektimit n varsi prej numrave t rrotullimeve t motorit dhe pr numr konstant t rrotullimeve.
Gjat incizimit t karakteristiks ndryshimi i harxhimit n or t lnds djegse realizohet me
vendosje graduale t kremalierit t pomps s presionit t lart. N fig. 9.15 sht dhn
karakteristika e motorit nga prbrja e przierjes pr motorin D -35 ku jan: A - A harxhimi i lnds
djegse q i prgjigjet puns ekonomike m t mir. B - B t shpejtsis m t madhe, C - C pr
harxhimin m t mir t lnds djegse, pa paraqitjen e tymit. Prurja maksimale e lnds djegse
zgjidhet n afrsi t kufirit t paraqitjes t tymit.

Fig. 9.15 Karakteristika rregulluese n varsi nga prbrja e przierjes te motori Dizel
9.4 KARAKTERISTIKA UNIVERSALE (DIAGRAMI I SHKOLLOR OSE
DIAGRAMI I IZODALEVE)
Karakteristika universale na mundson paraqitjen e perfomansave t motorit n diapazonin e
gjer t ndrrimeve t numrit t rrotullimeve dhe ngarkess s motorit.
Ekzistojn disa mnyra t ndrtimit t ksaj karakteristike ku dy jan m t dallueshme:

Fig. 9.16 dhe 9.17 Karakteristikat universale

Sipas mnyrs se pare kjo karakteristike fitohet kshtu: ne abshis bartet numri i
rrotullimeve, ndrsa ne ordinat shtypja e mesme efektive ose momenti rrotullues, ndrsa ne fushe
barten lakoret e fuqis se njjt si dhe lakoret e harxhimit specifik te lendes djegse t njjta, si
vlera parametrike (fig. 9.16). Diagrami i izodopave konstruktohet ashtu qe ne sistemin e
koordinatave pe/n ose Mrr/n barten pikat e lakores qe paraqesin harxhimin specifik te njjt te
lendes djegse. Kto pika caktohen ne baze te lakoreve te incizuara pr n=const, qe jan paraqitur
ne ge/pe koordinatat. do drejtz paralele me abshisn, te e cila distanca prej pe aksit sht me e

130
madhe se ge i pret lakoret me se paku n nj pike. Me bartjen e ktyre pikave n pe/n gjegjsisht ne
Mrr/n sistemin e koordinatave dhe me bashkimin e tyre prftohet diagrami i izotopave.
Sipas mnyrs se dyt karakteristika fitohet kshtu: ne boshtin e abshiss do te bartet shtypja
e mesme efektive, ndrsa ne ordinatat harxhimi i lnds djegse, kurse n fushe jan dhn lakoret e
harxhimit n or pr numrat e caktuar t rrotullimeve, lakoret e fuqis s njjt si dhe lakoret e
harxhimit specifik t lnds djegse t njjt (fig. 9.17).