Herodot

Herodot iz Halikarnasa (484. pne. oko 425. pne.) je antiki grki pisac i otac istorije.
ivot Prema antikim svedoanstvima, Herodot se rodio u Halikarnasu, grkoj koloniji na maloazijskoj
obali. Uestvovao je u pobuni protiv halikarnakog tiranina Ligdamida. Zbog toga je morao otii s
lanovima svoje porodice u progonstvo na ostrvo Sam. Tu je verovatno boravio due vreme, jer dobro
poznaje ostrvo i njegovu istoriju. Nakon svrgavanja Ligdamida s vlasti, Herodot se vratio u
domovinu.Smatra se da je izmeu povratka u Halikarnas i odlaska u Turij preduzeo svoja poznata velika
putovanja te da je boravio u Atini, koja mu je postala drugom domovinom. U Atini je dobio najvanije
podatke za svoje delo o Grko-persijskim ratovima. Svim je srcem pristao uz Periklovu politiku i stekao
je u Atini mnogo uglednih prijatelja. Periklovo prijateljstvo bilo je najverovatnije i povod da se Herodot
pridrui atinskim kolonistima koji su 444443. st. e. na Periklovu inicijativu otili u junu Italiju da na
mestu razorenoga Sibarisa podignu novi grad koji su nazvali Turij. Tu se Herodot, ivei u miru, posvetio
pisanju svoje istorije, kojom je eleo proslaviti Atinu kao spasiteljicu Grke i istai zasluge koje je taj
grad stekao u borbi za osloboenje cele Grke od persijske vlasti.
Najvaniji dogaaji u Herodotovom ivotu svakako su njegova velika putovanja, pa se i itavo njegovo
istorijsko delo uglavnom zasniva na onome to je na tim putovanjima video i saznao. Proputovao je
itavu Grku i obiao je mesta gde su se vodile znamenite bitke s Persijancima. Najznaajnija su ipak tri
njegova putovanja. Prvo je putovanje na sever, u Skitiju i Trakiju, kada je doao do Crnoga mora, gde je
posetio mnoga grka naselja. Drugo je bilo putovanje na jug, u Egipat, koji je na Herodota ostavio
veoma snaan utisak. U Egiptu je dobijao podatke od svetenika, posebno onih u Memfisu, Tebi.. Tree
je putovanje na istok, u Aziju, gde je upoznao dve velike kulture: persijsku i vavilonsku.
Herodot je, dakle, proputovao vei deo tada poznatog sveta. Od njegovih su putovanja veliku korist
imale posebno geografija, etnografija i istorija. On je na svojim putovanjima ne samo mnogo toga
nauio, nego je stekao sposobnost da uporeuje strane obiaje i kulturu s grkim obiajima i kulturom,
te da iz tih poreenja izvlai zakljuke. Na putovanjima je skupio ogromnu grau kojom se posluio pri
pisanju pripovesti () o tzv. varvarskim zemljama. Te je pripovesti na svom putu po Grkoj javno
itao u veim gradovima.
Delo Svoju istoriju zove Herodot , tj. pripovedanje (izlaganje) onoga to je
ispitivanjem saznao. U antici su njegovo delo navodili pod imenom (Povesti ili Pripovesti), a mi
ga danas nazivamo jednostavno Istorija. U aleksandrijsko doba delo je bilo podeljeno na devet knjiga,
koje su nazvane imenima devet Muza.
U prve etiri knjige svoje istorije pisac izlae dogaaje koji su prethodili Grko-persijskim ratovima.
Nakon uvoda, u kojem govori o legendarnim uzrocima sukoba izmeu Grka i varvara, opisuje istoriju
Liana, koju prekida ekskursima o istoriji Atine i Sparte. Kad god spomene neki narod, Herodot opisuje i
znamenitosti njihove zemlje i narodne obiaje. Podaci o Egiptu zauzimaju celu drugu knjigu. U treoj
knjizi pisac prikazuje Kambizov pohod na Egipat i Darijev dolazak na vlast. Osim toga, govori o
unutranjem ureenju persijske drave i podeli na dvadeset satrapija, osvajanju Vavilona od strane
Darija. U etvrtoj knjizi prikazuje se Darijevo ratovanje protiv Skita. Ovde Herodot govori i o zemljama i
narodima na severnoj strani Crnog mora. Budui da su Persijanci u isto vreme pripremali i drugi pohod
da zauzmu severnu Afriku, pisac opisuje i istoriju grada Kirene i severne Libije. U petoj knjizi prikazuje
se persijsko osvajanje Trakije i Makedonije. Na to se nadovezuje istorija jonskog ustanka pod vostvom
Aristagore, koji je pomo potraio od Atine i Sparte. Tu Herodot nastavlja istoriju Atine i Sparte, koju je
prekinuo u prvoj knjizi. Sparta odbija Aristagorinu molbu za pomo, ali Atina i Eretrija pomau jonski
ustanak, koji se ipak zavrio neuspehom. U estoj knjizi prikazuje se Darijevo pripremanje osvetnikog
rata protiv Grke jer je pomagala jonski ustanak. Prvi se pohod pod vostvom Darijevog zeta Mardonija
izjalovi jer je persijska flota nastradala u oluji kod Atosa. U drugom pohodu, koji su predvodili Datis i
Artafren, budu Persijanci poraeni kod Maratona. Usput Herodot izlae i istoriju spartanskih kraljeva i
Alkmeonida u Atini. U sedmoj knjizi pripoveda se o Darijevoj smrti i o dolasku na vlast Kserksa koji
sprema veliku vojsku protiv Grke. Nabrajaju se plemena i narodi od kojih je bila sastavljena ogromna
Kserksova vojska. Ta se knjiga zavrava bitkom kod Termopila. U osmoj knjizi izlae se zauzimanje Atine,
sakupljanje i savetovanje Grka kod ostrva Salamine, a na kraju se nalazi bitka kod Salamine i Kserksov
povratak u Aziju. U devetoj knjizi opisuje se Mardonijevo ratovanje po Grkoj.
Herodot je, proputovavi istok i zapad, dobro uoio velike razlike izmeu ta dva dela sveta, tj. izmeu
Azije i Evrope, a posebno izmeu Grka i Persijanaca. Na jednoj strani video je skroman, jednostavan i
trezven ivot, a na drugoj veliku rasko i pohlepu za tuim. Osim toga, zapazio je i otru suprotnost
drutveno-politikih shvatanja, koja su takoe doprinosila sukobu istoka i zapada: na istoku je npr.
postojao princip apsolutne vlasti i ropska pokornost vladaru, a na zapadu princip slobode i slobodan
ivot u samostalnoj narodnoj dravi. Tako je Herodot svoju Istoriju zasnovao na suprotnosti izmeu
istoka i zapada, koja je pak dovela do borbe, tj. do Grko-persijskih ratova. Ova glavna tema slui
Herodotu kao okvir u koji on na prikladnim mestima umee pripovesti o razliitim zemljama i narodima,
dajui dragocene geografske i etnografske podatke. Osim toga, upleo je u svoju istoriju i mnogo grkih i
istonjakih narodnih pria, novela i anegdota kojima obiluju posebno prve etiri knjige. Ispod osnovne
teme i sporednih pripovesti nazire se pak tendencija s kojom je Herodot svoje delo napisao: da, naime,
proslavi Atinu kao spasiteljicu cele Grke i istakne njene zasluge za osloboenje svih Grka.

Kad Herodot navodi izvore svoje istorije, on razlikuje ono to je sam video (), ono to je uo (),
ono to je ispitivanjem od drugih saznao (), te ono to prema svom miljenju smatra istinitim
(). Premda nigde ne iskrivljuje namerno istorijske injenice, opet je nauna strana njegove istorije
mala i u prilinoj meri arhaina. On veruje u snove i proroanstva, a pokretne snage istorijskih zbivanja
u krajnoj liniji vidi u natprirodnim silama. Herodot smatra da svetom upravlja boanstvo koje se
neprekidno mea u ljudske poslove. Svaka nesrea koja zadesi nekoga posledica je ili krivica tog
oveka ili njegovih predaka. Ali veoma je esto uzrok nesree i prevelika srea jer bogovi zavidno paze i
kanjavaju svakoga ko bi hteo da preskoi prirodnu granicu snage i sree. To je tzv. zavist bogova
( ), koju Herodot smatra pokretnom snagom istorijskih zbivanja. Tako je npr. i Kserksov
poraz boja kazna, upravo kao i u Eshilovoj tragediji Persijanci. Takvo shvatanje istorije daje
Herodotovom pripovedanju dozu naivnosti, a to je verovatno i razlog to u svoje delo unosi mnogo
legendarnih i anegdotskih podataka.
Herodotovo izlaganje ipak se odlikuje velikom savesnou i istinoljubivou. On se trudi da prodre do
istine, ali je ne dostie uvek u punoj meri jer je vrlo esto bio upuen samo na usmene izjave
nepouzdanih sagovornika. Stajale su mu na putu do istine i predrasude vremena u kojem je iveo,
nedovoljna kritinost prema pribavljenim podacima te veoma slabo vojniko i politiko znanje i iskustvo.
On dodue pokuava da se kritiki postavi prema predaji, ali se njegova kritinost zasniva na
subjektivnom oseanju, a ne na strogo naunim i objektivnim razlozima. To se vidi iz naela njegove
kritike, koju je formulisao u VII, 152: Ja moram da pripovedam ono to se propoveda, ali u to nikako ne
moram da verujem, i ovo neka vredi za svaku moju pripovest..
Poseban znaaj Herodotovog dela sastoji se u tome to u njemu nalazimo mnogo podataka o istoriji
Grka i mnogih drugih antikih naroda. Osim toga, dragoceni su njegovi prilozi iz kulturne istorije. Time
to je u svoju istoriju pored politikih i ratnih dogaaja uvrstio i podatke iz kulturne istorije, nadmaio je
i svoga naslednika Tukidida, najveeg grkog istoriara. Istinitost mnogih Herodotovih podataka
potvrdila su novovekovna istorijska istraivanja i arheoloka iskopavanja u Maloj Aziji.
Svoju istoriju Herodot je napisao u jonskom dijalektu, koji je tada bio jezik grke proze. U jeziku se,
dakle, poveo za svojim prethodnicima, jonskim logografima, ali njegov jezik nije isto jonski jer u njemu
nalazimo, pored mnogo starojonskih elemenata iz Homera, i drugih pesnikih izraza i aticizama.
Herodotov stil odlikuje se jednostavnou i jasnoom.Herodotovo pripovedanje odvija se mirno, bez
estine ili strasti. Plastinost slikanja, iva karakterizacija i jasan stil ine Herodota velikim majstorom
pripovedanja, to je naroito vidljivo u novelistikim delovima njegove istorije.
Zbog toga mu je do danas ostao naziv pater historiae (otac istorije), koji mu je dao jo Ciceron.

24. HISTORIAI
,
,
. [2] ,
.
. ,
, . [3] ,
, ,
: [4] , ,
:
. [5]
, .
,
,
. [6] ,
. ,
. [7]
, . ,
.
, :
. [8]
, ,
.
Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.
They say that this Arion, who spent most of his time with Periander, wished to sail to Italy and Sicily, and that after
he had made a lot of money there he wanted to come back to Corinth. [2] Trusting none more than the Corinthians,
he hired a Corinthian vessel to carry him from Tarentum.1 But when they were out at sea, the crew plotted to take
Arion's money and cast him overboard. Discovering this, he earnestly entreated them, asking for his life and
offering them his money. [3] But the crew would not listen to him, and told him either to kill himself and so receive
burial on land or else to jump into the sea at once. [4] Abandoned to this extremity, Arion asked that, since they

had made up their minds, they would let him stand on the half-deck in all his regalia and sing; and he promised
that after he had sung he would do himself in. [5] The men, pleased at the thought of hearing the best singer in
the world, drew away toward the waist of the vessel from the stern. Arion, putting on all his regalia and taking his
lyre, stood up on the half-deck and sang the Stirring Song,2 and when the song was finished he threw himself
into the sea, as he was with all his regalia. [6] So the crew sailed away to Corinth; but a dolphin (so the story goes)
took Arion on his back and bore him to Taenarus. Landing there, he went to Corinth in his regalia, and when he
arrived, he related all that had happened. [7] Periander, skeptical, kept him in confinement, letting him go
nowhere, and waited for the sailors. When they arrived, they were summoned and asked what news they brought
of Arion. While they were saying that he was safe in Italy and that they had left him flourishing at Tarentum, Arion
appeared before them, just as he was when he jumped from the ship; astonished, they could no longer deny what
was proved against them. [8] This is what the Corinthians and Lesbians say, and there is a little bronze memorial of
Arion on Taenarus, the figure of a man riding upon a dolphin.

,
,
; ,
. [2]
, .
. [3]
, :
,
,
, . [4]
,
,
. . [5]
: , ,
.
,
. ,
. [6] ,
:
, :
, , ,
, , , . [7] ,
, : , ,
. [8]
, ,
: , .
: , : [9]
,
. ,
: .
Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.
32.
Thus Solon granted second place in happiness to these men. Croesus was vexed and said, My
Athenian guest, do you so much despise our happiness that you do not even make us worth as much as
common men? Solon replied, Croesus, you ask me about human affairs, and I know that the divine is
entirely grudging and troublesome to us. [2] In a long span of time it is possible to see many things that
you do not want to, and to suffer them, too. I set the limit of a man's life at seventy years; [3] these
seventy years have twenty-five thousand, two hundred days, leaving out the intercalary month.1 But if
you make every other year longer by one month, so that the seasons agree opportunely, then there are
thirty-five intercalary months during the seventy years, and from these months there are one thousand
fifty days. [4] Out of all these days in the seventy years, all twenty-six thousand, two hundred and fifty
of them, not one brings anything at all like another. So, Croesus, man is entirely chance. [5] To me you
seem to be very rich and to be king of many people, but I cannot answer your question before I learn
that you ended your life well. The very rich man is not more fortunate than the man who has only his
daily needs, unless he chances to end his life with all well. Many very rich men are unfortunate, many
of moderate means are lucky. [6] The man who is very rich but unfortunate surpasses the lucky man in
only two ways, while the lucky surpasses the rich but unfortunate in many. The rich man is more
capable of fulfilling his appetites and of bearing a great disaster that falls upon him, and it is in these
ways that he surpasses the other. The lucky man is not so able to support disaster or appetite as is the
rich man, but his luck keeps these things away from him, and he is free from deformity and disease,

has no experience of evils, and has fine children and good looks. [7] If besides all this he ends his life
well, then he is the one whom you seek, the one worthy to be called fortunate. But refrain from calling
him fortunate before he dies; call him lucky. [8] It is impossible for one who is only human to obtain all
these things at the same time, just as no land is self-sufficient in what it produces. Each country has
one thing but lacks another; whichever has the most is the best. Just so no human being is selfsufficient; each person has one thing but lacks another. [9] Whoever passes through life with the most
and then dies agreeably is the one who, in my opinion, O King, deserves to bear this name. It is
necessary to see how the end of every affair turns out, for the god promises fortune to many people
and then utterly ruins them.
1 The intercalary month is a month periodically inserted to make the series of solar and calendar
years eventually correspond. But Herodotus' reckoning here would make the average length of a year
three hundred seventy-five days.