Pune ne projekt.

Perdorimi i alkolit, droges dhe duhanit nga

te rinjte (adoleshentet) shqiptare.

Punoi: Elis Aruci

doleshenca sht nj faz n t ciln bhen eksperienca t reja, kshtu q

provimi i alkoolit dhe i drogs gjat ksaj peruidhe sht e zakonshme.
Adoleshentt prdorin alkool dhe droge t tjera pr shum arsye, prfshir
kuriozitetin, sepse u jep atyre nj ndjenj mireqnie, pakson stresin, i bn
t ndihen t rritur apo m thjesht, pr tu ndjer t integruar me grupin. sht e
vshtir t thuash kush nga adoleshentt pasi ka provuar drogn nuk do t vazhdoj
ta prdor dhe kush do t zhvilloj probleme
serioze.
Fatkeqsisht adoleshentt shpesh nuk jan
t vetdijshm pr lidhjen q ekziston midis
veprimeve t tyre t sotme dhe pasojat n t
ardhmen. Kan dhe nj tendenc pr tu
ndier t pashkatrrueshm dhe t mbrojtur
nga problemet q kan t tjert. Konsumimi
i alkoolit dhe duhanit n mosh t re shton
rrezikun n kalimin e prdorimit t drogave
hert a von. Disa adoleshent, mbasi kan provuar, do t ndalojn apo do t
vazhdojn ta prdorin rrall, pa pasur probleme t rndsishme. T tjert do t
zhvillojn nj dipendenc, duke prdorur droga prher e m t rrezikshme dhe duke
shkaktuar dme t mdha tek vetvetja dhe mbase edhe tek t tjert, potencialisht t
varur. Prdorimi i duhanit dh alkoolit nuk duhet t nnvlersohet, sepse mund t
konsiderohen si ura pr t kaluar n droga t tjera (marijuana, kokaina, droga q
japin alucinacione, heroin). Kombinimi mes kuriozitetit adoleshencial, sjellje te
rezikshme dhe presioni social, e bn shum t vshtir pr adoleshentin t thot jo.
Adoleshentt m n rrezik q t bien n grackn e alkolit dhe drogs jan ata q kan
nj familje me nj histori n abuzimin e ktyre substancave, ata q vuajn nga
depresioni, ata me vetvlersim t ult, q nuk ndihen rehat apo q jan shum t
lvizshm.
Adoleshentt abuzojn me nj varietet drogash, legale dhe ilegale. Ato t disponuara
legalisht prfshijn alkoolin, ilaet n recetat mjeksore, ilaet pa recet pr kolln,
pr ftohjen, valiumet dhe dobsuesit. Drogat m t zakonshm ilegale t prdorura
jan marijuana (bari), stimuluesit (kokaina, krak dhe amfetamina), oppiumi, heroina
e tabletat (ecstasy). Prdorimi i drogave ilegale po shtohet veanrisht ndrmjet
adoleshentve m t rinj. Mosha mesatare e prdorimit t par t marijuans sht 14
vje dhe prdorimi i alkoolit mund t nis q para 12 vje. Prdorimi i alkoolit npr
shkolla t mesme sht e zakonshme.
Prdorimi i drogs sht i shoqruar me nj varietet pasojash negative, prfshi
rrezikun n ritje t nj shtimi t sasis t konsumuar dhe t kalimit n konsumimin e
drogave t rnda. Githashtu pasoja jan edhe dshtimi n shkoll, qndrime negative
q mund t ojn adoleshentt n rritjen e rreziqeve t aksidenteve, dhuna, seksi i
paplanifikuar dhe i pa mbrojtur prfshi edhe vetvrasjen.

Prindrit mund t ndihmojn nprmjet nj edukimi preventiv prsa i prket

drogave, duke prdorur nj komunikim t hapur, duke ofruar shembuj pozitiv dhe
duke identifikuar n koh shfaqjen e problemeve q po zhvillohen.

Adoleshentet qe konsumojne alkool paraqesin rrezik qofte per adoleshentet e tjere qofte per
shoqerine ne pergjithesi. Efektet e konsumit te alkoolit ndikojne ne shume aspekte te jetes,
rrisin kriminalitetin dhe aksidentet rrugore si dhe kane efekt negativ mbi memorjen.
Adoleshentet qe pine alkol, paraqesin rrezik te krijojne varesi edhe ne moshe te rritur.

Efekte neurologjike
Alkooli ka nje efekt shume te madh ne trurin e adoleshenteve. Meqe truri i
nje adoleshenti nuk eshte i zhvilluar plotesisht, alkooli ndikon ne aftesine e
memorizimit te gjerave, zgjidhjes se problemeve dhe perdorimit te logjikes.
Konsumi i alkoolit ndikon edhe ne sistemin limbik ku mund te coje ne
humbje te shpejte te vetkontrollit, sjellje agresive dhe mungese rrespekti per
normat morale.

Varesia ndaj alkoolit ne te

ardhmen
"National Institute on Alcohol
Abuse and Alcoholism" raporton se
adoleshentet qe fillojne te pijne
perpara moshes 15 vjec jane 4 here
me te prirur qe te zhvillojne varesi
ndaj alkoolit se ata persona qe kane filluar te pine pas moshes 21 ose me pas.
Kjo statistike eshte mese e vertete sidomos per ata adoleshente qe kane
histori te ngjashme familjare te lidhura me varesine ndaj alkoolit.

Alkooli dhe ngarja e makines

40% e aksidenteve fatale perfshijne ngarjen e makines ne gjendje te dehur
nga adoleshente. Adoleshentet nuk arrijne te dallojne nese jane aq te dehur
sa per te mos arritur te ngasin makinen. Aksidentet si pasoje e pijeve alkolike
jane nje nder faktore te me te medhenj te dehjes se adoleshenteve.

Vetvrasja
Faktori i tjeter me i madh i vdekjeve te adoleshenteve eshte vetvrasja. Alkooli
shkakton nje crregullim te substancave kimike ne tru. Keto inbalanca mund
te shkaktojne stres dhe depresion, te cilet jane disa faktore qe kontribuojne
shume ne tentativat per vetvrasje.

Orientimi i adoleshentve nga e ardhmja, duke u dhn

sjelljet e arsyetuara pse duhet br ose jo dika, sht njra
ndr rrugt e drejta q duhet ndjekur pr edukimin e tyre
efektiv. Krijimi i nj atmosfere prshtatjeje ndrmjet fjalve,
sjelljes dhe pasojave t drogs ka, gjithashtu, ndikim t madh
pr t krijuar ide t qarta parandaluese. Adoleshentt duhet t binden se do gj nuk
sht krejtsisht e mir apo e keqe, e drejt apo e padrejt. Prandaj zgjidhja e
problemeve dhe marrja e vendimeve duhet br me kujdes e racionalitet. Natyrisht,
kjo krkon koh, durim dhe energji t shumta dhe, mbi t gjitha, modele nga vet t
rriturit. Ky eshte nje pyetesor qe u eshte bere rreth 1500 adoleshenceve:
1. A e njihni drogn dhe efektet e saj negative ?
a-Po 80,8%
b-Jo 19,2%
2- A prdorni duhan dhe pije alkoolike?
a- Rrall 38,2%
b- Rregullisht 4,2 %
c- Fare 5,6%

3- A mbani lidhje me prsona q marrin

drog ?
a- Po 16,9%
b- Jo 83,1%

4- Sipas njohurive q keni, lloj droge

prdoret me shume nga adoleshentet ?
a- Cigare me bim narkotike 68,7%
b- Heronin 11,1%
c- Kokain 6, 4%
d- Barna narkotike 13,8%

5- Duke pasur parasysh nj prdoruesi

droge q ju njihni, sht:
a- Mashkull 87%
b- Femr 13%

6- Drogprdoruesi konkret q ju njihni,

rrjedh nga:
a- Familje normale 11,2%
b- Me prindr t divorcuar 14%
c- Pa prindr ose me nj prind 16,8%

d-Me prindr t shthurur, t alkoolizuar

48%
7- Drogprdoruesi konkret q ju njihni,
rrjedh nga nj familje me nivel ekonomik:
a- T mir 47,5%
b- Me nivel mesatar 43 %
c- T varfr 9,5%

8- Cilat jan motivet e prdorimit t

drogs ?
a- Fatkeqsi familjare 18,4 %
b- Drama vetjake 25,6 %
c- Nga kurioziteti 56 %

9- K duhet t fajsojm pr prdorimin e

drogs?
a- Vet individin 46,6%
e- Shtetin 14
%
b- Familjen 9 %
c- Grupin e tij shoqror 12 %
d- Trafikantt e drogs 18,4 %

Nga analiza e prfundimeve t ksaj interviste dallohet qart se dukuria sht e prhapur
madje n zona me nj nivel jo t lart t zhvillimit ekonomik. sht kjo arsyeja pse krkohet
vmendje e veant nga t gjith faktort shoqror, pr t ndikuar ne parandalimin,
mnjanimin dhe luftn kundr narkotikve ne periudhen e adoleshences. Prmasat dhe shkalla
e shtrirjes s prdorimit t drogs sht e ndryshme. Ajo varet nga:

Funksionimi i familjes,
Mjedisi shoqror ku rriten t rinjt,
Shkalla e angazhimit t shkolls, shoqris pr t parandaluar e pr t luftuar kt
smundje.

Asnj kategori familjesh nuk ka imunitet t plot, edhe t varfrit edhe t pasurit i kan kto
probleme, por prmasat jan t ndryshme. Raportet e prdorimit, tipi i familjes nga rrjedhin
rndom kto kontigjente; mosha, gjinia, mjediset q e nxisin m shum prdorimin e
narkotikve jan evidentuar pothuajse drejt nga t intervistuarit. Rezultatet na rikonfirmojn
se ku jan burimet kryesore t ksaj dukurie, prmasat reale dhe problemet m t mprehta q
rrjedhin prej tyre. Problemi qndron n faktin se pasi kemi zbuluar nga vjen e keqja, t
prcaktojm rrugt efektive pr ta mnjanuar at. T intervistuarit mendoj se jan shprehur
sakt se ku besojn m tepr dhe ku kan m shum rezerva, kush ndihmon n t vertet e
kush neglizhon n kt drejtim. N shkoll nxnsit (adoleshentet) kalojn nj pjes t madhe
t kohs, atje marrin informacion, njohuri dhe fitojn shprehi. Kjo sht arsyeja pse shkolla
sht partneri kryesor i familjes pr edukimin e t rinjve dhe nxitjen e tyre n luft pa
kompromis kundr prdorimit t drogs dhe stimulantve t tjer t dmshm pr ta. Msuesi
me punn e tij t vazhdueshme synon ti edukoj nxnsit e t zhvilloj tek ata shprehi me
vler q t prballojn trysnin negative q ushtrohet nga t gjitha kraht. T rinjt duhen
mbshtetur e duhen ndihmuar q t krijojn nj orientim t qart pr t ardhmen e tyre.
Dhnia e njohurive pr funksionimin e organizmit njerzor, informacionet pr efektet negative
t narkotikve etj., ndikojn dukshm pr t krijuar ide t sakta dhe pr ndrgjegjsimin e plot
t t rinjve. Moralizimi i tepruar pr rreziqet e mjedisit rrethues, pa u shoqruar me
informacion t nevojshm, nuk jep rezultatin e duhur, sepse adoleshentt priren drejt asaj qe
do gj sht e mundshme, por asgj nuk sht e sigurt. N kt faz edhe prindrit duhet t
ken informacion t plot pr narkotikt dhe efektet e tyre. Njra ndr rrugt m t frytshme
sht edhe pjesmarrja n jetn e prditshme t t rinjve n forma t prshtatshme, pa ndikuar
q t kthehen n t padshirueshm, aq m pak n qesharak. Dhnia e liris pa kujdes e
ndihm, pa komunikim t hapur, pa ditur se me k shoqrohen ata, cilt jan shokt,
prejardhje kan, nuk ka asnj vler, madje mund t jap efekte t kundrta. Adoleshenca
sht jashtzakonisht e prekshme nga dukurit negative. Shqetsimi fizik, ankthi pr t
ardhmen, krkimi i identitetit jan karakteristika tipike t ksaj moshe, por dhe joshja,
presioni nga grupe t ndryshme shoqrore e nxisin do t ri t provoj drogn. U prket vet
t rinjve t distancohen nga prdorimi i drogave t ndryshme. T rriturit m teper se ti
ndalojn, duhet t gjejn shkaqet q i shtyjn drejt drogs pr tu paraqitur atyre jo nj
prfytyrim, por nj realitet t vertet ku mund t gjejn e t gjykojn veten, q ata t mos
vazhdojn n t ardhmen t sillen sikur ska ndodhur gj.
Faleminderit!