FAKULTI TEKNOLOGI KREATIF DAN

WARISAN
SESI 2015/2016
TEKNOLOGI TRADISIONAL DALAM
WARISAN (CWT 4232)
FAUZIABLLAH

MINGGU 5

Teknologi Perikanan & Nelayan

Tradisional
Jenis & Rekabentuk Perahu
Ciri-ciri & Fungsi Perahu
Peralatan Menangkap Ikan
Peralatan Perahu
Peralatan Nelayan

Jenis & Rekabentuk Perahu

Perahu tradisi dikategorikan kepada:
Perahu Besar : untuk pelayaran laut dalam dengan
membawa muatan perdagangan
Perahu Tempatan: untuk angkut penumpang, aktiviti
penangkapan ikan
Perahu bentuk keratan lintang V- Untuk Perdagangan
kerana lebih tahan, lebih stabil pada pukulan ombak
Perahu bentuk keratan lintang U- Untuk kegunaan di
kawasan sungai, pingir pantai. Lebih sesuai untuk
membawa hasil pertanian.
14 jenis perahu tradisi -perahu-perahu besar dan perahuperahu tempatan
Setiap perahu masing-masing mempunyai gaya rupa,
potongan dengan nama yang berbeza mengikut kawasan
& tukang.

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Pinis
Bentuk badan agak bulat berbanding perahu Jalur
Kaedah binaan lebih kurang sama dengan perahu Jalur
Bahan-kayu besar yang ditebang dan ditebuk
Kegunaan-penangkapan ikan di kawasan sungai dan
menyuluh ketam di pinggir pantai & pengangkutan
menyeberang sungai
Saiz bergantung kepada saiz lilitan pokok,
menggunakan pendayung. 5-7 orang termasuk
nakhoda kapal
Pengaruh rekabentuk- perahu Cina dari segi
penggunaan bentuk layar dan kup
Digelar Terengganu Schooner -mirip dengan Schooner
dari England dari bentuk layar & bentuk perahu

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

1. Perahu Pinis Gobel

i. Dikenali sebagai Pinis Golok

ii. Seakan bentuk golok yang sedikit melengkung
pada haluan
iii. Haluan perahu seakan paruh burung yang agak
panjang
iv. Buritan kelihatan seperti punggung seekor itik

2. Perahu Pinis Dogol

i. Haluan, bentuk agak menegak

ii. Bentuk haluan, buritan, saiz dan muatan ada
persamaan dengan Pinis Gobel

Perahu Pinis
Perahu Pinis Dogol

Perahu Pinis Gobel

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Bedar/ Bedor
Dikenali sebagai Perahu Bedor
Dipercayai asal nama dari perkataan Belanda
Dua jenis iaitu Bedor Besar & Bedor Kecil
Berbeza fungsi, saiz serta buka dada
Bedor besar belayar laut dalam menggunakan 3 layar
utama dan kemudi
Lebih kecil berbanding Perahu Pinis dari segi saiz,
muatan dan bentuk haluan
Ciri-ciri:

Haluan yang tajam, bentuk memanjang,bidang dada lebih

sempit
Atas buritan perahu berbentuk empat segi serta unjuran
pelantar dipanggil dandan yang mempunyai struktur yang kuat

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

1. Perahu Bedar/ Bedor Luang Sudu
Dikenali sebagai luang sudu kerana bentuk haluan seakan sesudu
itik
Bentuk haluan lebih melengkung berbanding luang katar

2. Perahu Bedar/ Bedar Luang Katar

Asal nama luang katar dari perkataan cutter, bentuk potongan

haluan lebih menengak
Luang katar Terengganu berbeza dengan luang katar Kelantan
Haluan tiada lengkungan serta tiang layar sangat kukuh
Layar mempunyai ciri-ciri dari perahu Cina- Bentuk layar empat
segi seakan-akan perahu menangkap ikan
Bergerak perlahan kerana muatan dapat diisi banyak berbanding
perahu orang Eropah
Gelaran: Mengangkut pasir digelar Bedor pasir dan mengangkut
barang kargo digelar Harribut (asal perkataan Ferryboat)

Perahu Bedar
Perahu Bedar Luang Sudu

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Bedar Kecil

Perahu paling cantik di Terengganu

Haluan panjang seakan-akan sesudu itik dan berbentuk lebih pendek dari
buritan perahu
Bergerak menggunakan pendayung dan layar yang ringkas dengan teknik
menggulung
Fungsi pengangkutan peniaga atau peraih, menangkap ikan dilaut
Alat Bangau betuk kepala Bota (karektor wayang kulit)

Perahu Payang

Perahu asal Terengganu

Haluan lebih panjang dan runcing
Menggunakan sebidang layar dari kain kanvas dengan satu tiang layar
Dicat-merah, putih dan garisan warna hijau pada aras garisan pelantar
perahu
Bangau bentuk Kepala Jaya (karektor wayang kulit), abstrak Kepala Naga
Fungsi menangkap ikan bersama pukat payang dan pukat lekong
Muatan 15-20 orang

Perahu Tradisi
Perahu Kolek Pengail depan
Perahu Kolek Lincang- belakang

Bedar Kecil

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Buatan Barat

Perahu Sekoci

Popular di Besut sahaja. Berasal dari Pattani, Siam

Di Kelantan dikenali sebagai Kolek Buatan Barat
Nama buatan barat merujuk pada Besut yang terletak berdekatan Kelantan-pada masa
dahulu Kelantan dirujuk sebagai sebelah Barat Terengganu
Lebih ringan daripada perahu payang
Kurang digemari kerana haluan pendek & kurang cantik, mudah dimasuki air pada cuaca
buruk
Fungsi untuk menangkap ikan menggunakan jaring/ pukat besar
Layar & pendayung digunakan
Tidak mempunyai pelantar seperti perahu lain
Bangau lebih panjang -bentuk kepala naga &ukiran tumbuhan
Okok lebih pendek, bentuk naga
2 jenis Sekoci iaitu Sekoci Kepala Panjang & Sekoci Kepala Pendek
Berbeza pada saiz haluan
Fungsi untuk menangkap ikan laut dalam menggunakan pukat hanyut, pukat takul dan
pukat bilis
Juga digunakan sebagai pengangkutan di sungai-sungai dan pinggir-pinggir pantai
Sekoci besar mampu memuatkan 9-10 orang, Sekoci kecil boleh memuatkan 2-3 orang

Perahu Tradisi
Perahu Buatan Barat

Perahu Kolek Lincang

Perahu Tradisi
Perahu Sekoci

Alatan Perahu

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Kolek Lincang

Berasal dari Mercang, kawasan berhampiran Kuala Terengganu

Popular kerana senang dikendali dan bentuk menarik
Muatan 5-10 orang
Bangau bermotif burung bangau/ burung heron
Fungsi untuk menangkap ikan di laut
Menggunakan pukat bersaiz besar kecuali pukat payang
Di Besut digunakan untuk operasi pukat tarik

Perahu Kolek Jambu Golok

Bentuk haluan dan buritan yang pendek

Motif haluan dan buritan -jambu golok/ buah gajus
Keratan lintang bentuk V
Fungsi untuk penangkapan ikan laut dalam
Saiz sama perahu Kolek Lincang, muatan 5-10 org

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Kolek Kuel

Sekitar K.Terengganu hingga K.Besut

Bentuk agak kecil, bidang dada sempit
Haluan dan buritan panjang serta bentuk lunas melengkung ke
dalam
Bangau motif burung bangau/ burung Heron
Muatan 7-10 orang
Fungsi untuk menangkap ikan menggunakan pukat tarik

Perahu Kolek Pengail

Asal dari Pulau Duyung

Bentuk keratan perahu agak bulat serta tohor
Bentuk lunas dan linggi lebih lurus berbanding perahu-perahu lain
Fungsi untuk penangkapan ikan dengan pukat tangkul

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Kajangan

Asal dari perahu jalur yang telah diubah suai

Kiri dan kanan badan perahu ditambah papan timbal dan
papan kajang
Digelar perahu Setak sekiranya penambahan tersebut tiada
Fungsi untuk membawa barang keperluan seperti beras, budu
dan sebagainya ke kawasan pedalaman

Perahu Haluan Katap

Bersaiz kecil, muatan beberapa orang sahaja

Pendayung bersaiz kecil
Fungsi perjalanan untuk menyusur pantai dan menyeberangi
sungai, dan bila perahu besar berlabuh untuk naik ke darat

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Jalur

Asal dari pokok dibelah dua dan dikorek jadi perahu

Fungsi pengangkutan pedalaman melalui sungai & lumba air
Bentuk tirus dan panjang
Muatan bergantung kepada luas bidang dada serta kedalaman
perahu

Perahu Jalur Ral

Terdapat di sungai Nerus, Pahang

Popular dalam perlumbaan perahu
Bentuk yang tajam dan memanjang serta lurus
Memuatkan 3-4 orang
Fungsi mengangkut hasil tangkapan ikan, mengangkut barang
dagangan seperti sayuran, beras dan sebagainya

Perahu Jalur

Ciri-ciri & Fungsi Perahu

Perahu Jokong

Bentuk badan yang agak bulat

Kaedah pembinaan lebih kurang perahu jalur
Asal kayu besar yang ditebang dan ditebuk
Saiz bergantung kepada lilitan batang pokok
Menggunakan pendayung
Fungsi penangkapan ikan di kawasan sungai dan menyuluh ketam

Perahu Gelibat

Keratan lintang berbentuk V

Kaedah kemudi dihadapan perahu
Menggunakan layar dan pendayung
Fungsi mengangkut penumpang & barang dagangan sepanjang
pinggir pantai
Muatan- 5 orang

Alatan Menangkap Ikan

Bubu

Bintol Ketam

Alatan Menangkap Ikan

Mengangkat tangkapan ikan

Menarik perahu ke darat

Peralatan Nelayan
Kotak kelaut

Kotak Ke Laut

Peralatan Nelayan
Cepu ke Laut

Cepu ke Laut

Peralatan Perahu
Bangau & Okok Perahu Buatan
Barat

Bangau & Okok

Peralatan Perahu
Bangau, Okok, Caping
Perahu Buatan Barat

Bangau & Okok Perahu

Bedar Kecil

Peralatan Perahu
Bangau Singa & Okok,
Perahu Payang

Bangau & Okok Perahu

Buatan Barat

Peralatan Perahu
Tempat Sangkut Tali Perahu
Payang

Bangau Perahu Payang

Peralatan Perahu
Bangau Motif Naga Siam

Bangau Motif Naga Siam

Peralatan Perahu
Caping Perahu

Caping Perahu

Aktiviti Nelayan
Membaiki Jala

Memunggah tangkapan ikan

Aktiviti Nelayan & Bot

Menjual tangkapan ikan

Bot nelayan kini

Sekian
Terima Kasih