Chuyn 6

PHN TCH TI CHNH DOANH NGHIP NNG CAO

I. TNG QUAN V PHN TCH HOT NG TI CHNH DOANH

NGHIP
1.1. Mc tiu v ni dung phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
1.1.1. Mc tiu phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
Khi nim: Phn tch hot ng ti chnh doanh nghip l qu trnh vn
dng tng th cc phng php phn tch khoa hc nh gi hot ng ti
chnh ca doanh nghip, gip cho cc ch th c li ch gn vi doanh nghip nm
c thc trng ti chnh v an ninh ti chnh ca doanh nghip, d on c
chnh xc cc ch tiu ti chnh trong tng lai cng nh ri ro ti chnh m doanh
nghip c th gp phi; qua , ra cc quyt nh ph hp vi li ch ca h.
Cc ch th c li ch gn vi doanh nghip v cc i tng c lin quan
u quan tm n hot ng ti chnh ca doanh nghip c nhu cu s dng thng
tin kinh t, ti chnh ca doanh nghip. Mi i tng quan tm theo gic v
vi mc tiu khc nhau. Do nhu cu v thng tin ti chnh doanh nghip rt a
dng, i hi phn tch hot ng ti chnh phi c tin hnh bng nhiu
phng php khc nhau p ng cc nhu cu khc nhau ca tng i tng.
iu , mt mt to iu kin thun li cho phn tch hot ng ti chnh ra i,
ngy cng hon thin v pht trin; mt khc, cng to ra s phc tp trong ni
dung v phng php ca phn tch hot ng ti chnh.
Cc i tng quan tm n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip bao gm:
- Cc nh qun l;
- Cc c ng hin ti v tng lai;
- Nhng ngi tham gia vo i sng kinh t ca doanh nghip;
49

- Nhng ngi cho doanh nghip vay tin nh: Ngn hng, t chc ti
chnh, ngi mua tri phiu ca doanh nghip, cc doanh nghip khc...
- Nh nc;
- Nh phn tch ti chnh;
- ...
Cc i tng s dng thng tin ti chnh khc nhau s a ra cc quyt
nh vi mc ch khc nhau. V vy, phn tch hot ng ti chnh i vi mi
i tng s p ng cc mc tiu khc nhau. C th:
a) Phn tch hot ng ti chnh i vi nh qun l doanh nghip:
L ngi trc tip qun l, iu hnh doanh nghip, nh qun l hiu r
nht ti chnh doanh nghip, do h c nhiu thng tin phc v cho vic phn
tch. Phn tch hot ng ti chnh doanh nghip i vi nh qun l nhm p
ng nhng mc tiu sau:
- To ra nhng chu k u n nh gi hiu qu hot ng qun l
doanh nghip trong giai on qua, vic thc hin cc nguyn tc qun l ti
chnh, kh nng sinh li, kh nng thanh ton v ri ro ti chnh trong hot ng
ca doanh nghip...;
- m bo cho cc quyt nh ca Ban gim c v u t, ti tr, phn
phi li nhun... ph hp vi tnh hnh thc t ca doanh nghip
- Cung cp thng tin cn thit cho nhng d on ti chnh;
- Cung cp cc cn c kim tra, kim sot hot ng, qun l trong
doanh nghip.
Phn tch hot ng ti chnh lm r iu quan trng ca d on ti chnh,
m d on l nn tng ca hot ng qun l, lm sng t, khng ch chnh sch
ti chnh m cn lm r cc chnh sch chung trong doanh nghip.
b) Phn tch hot ng ti chnh i vi cc nh u t:

50

Cc nh u t l nhng ngi giao vn ca mnh cho doanh nghip qun l

s dng, c hng li v cng chu ri ro. l nhng c ng, cc c nhn,
cc n v, doanh nghip khc. Cc i tng ny quan tm trc tip n nhng
tnh ton v gi tr ca doanh nghip. Thu nhp ca cc nh u t l c tc c
chia v thng d gi tr ca vn. Hai yu t ny phn ln chu nh hng ca li
nhun thu c ca doanh nghip. Trong thc t, cc nh u t thng quan tm
n kh nng sinh li ca doanh nghip. Cu hi ch yu phi lm r l: Sc sinh
li bnh qun vn kinh doanh, sc sinh li vn c phn.... ca doanh nghip l bao
nhiu? Gi ca c phiu trn th trng so vi mnh gi, so vi gi tr ghi s nh
th no? Cc d n u t di hn ca doanh nghip da trn c s no? Tnh
trung thc, khch quan ca cc bo co ti chnh cng khai.... Nu h khng
c kin thc chuyn su nh gi hot ng ti chnh ca doanh nghip th nh
u t phi da vo nhng nh phn tch ti chnh chuyn nghip cung cp thng
tin cn thit cho cc quyt nh ca h.
Nh vy, phn tch hot ng ti chnh doanh nghip i vi nh u t l
nh gi doanh nghip v c on gi tr c phiu, kh nng sinh li, phn
tch ri ro trong kinh doanh...da vo vic nghin cu cc bo co ti chnh,
nghin cu cc thng tin kinh t, ti chnh, nhng cuc tip xc trc tip vi ban
qun l doanh nghip, t hng cc nh phn tch ti chnh doanh nghip... lm
r trin vng pht trin ca doanh nghip v nh gi cc c phiu trn th trng
ti chnh....nhm ra quyt nh u t c hiu qu nht
c) Phn tch hot ng ti chnh i vi cc nh cung cp tn dng:
Cc nh cung cp tn dng l nhng ngi cho doanh nghip vay vn
p ng nhu cu vn cho hot ng sn xut - kinh doanh. Khi cho vay, h phi
bit chc c kh nng hon tr tin vay. Thu nhp ca h l li sut tin cho
vay. Do , phn tch hot ng ti chnh i vi ngi cho vay l xc nh kh
nng hon tr n ca khch hng. Tuy nhin, phn tch i vi nhng khon cho
vay di hn v nhng khon cho vay ngn hn c nhng nt khc nhau.
51

i vi nhng khon cho vay ngn hn, nh cung cp tn dng ngn hn

c bit quan tm n kh nng thanh ton ngay ca doanh nghip. Ni khc i l
kh nng ng ph ca doanh nghip khi n vay n hn tr. i vi cc khon
cho vay di hn, nh cung cp tn dng di hn phi thm nh ti chnh cc d n
u t, qun l c qu trnh gii ngn s dng vn cho tng d n u t
m bo kh nng hon tr n thng qua thu nhp v kh nng sinh li ca doanh
nghip cng nh kim sot dng tin ca cc d n u t ca doanh nghip.
d) Phn tch hot ng ti chnh i vi nhng ngi hng lng trong
doanh nghip:
Ngi hng lng trong doanh nghip l ngi lao ng ca doanh
nghip, c ngun thu nhp chnh t tin lng c tr. Bn cnh thu nhp t tin
lng, mt s lao ng cn c mt phn vn gp nht nh trong doanh nghip. V
vy, ngoi phn thu nhp t tin lng c tr h cn c tin li c chia. C
hai khon thu nhp ny ph thuc vo kt qu hot ng sn xut - kinh doanh ca
doanh nghip cng nh chnh sch i ng, c hi thng tin trong s dng lao
ng ca doanh nghip. Do vy, phn tch tnh hnh ti chnh gip h nh hng
vic lm n nh v yn tm dc sc vo hot ng sn xut - kinh doanh ca
doanh nghip theo cng vic c phn cng.
+ i vi cc c quan qun l chc nng nh nc
y l cc c quan i din cho quyn lc v li ch ca Nhn dn nh: B
Ti chnh (Cc Ti chnh doanh nghip, c quan Thu, c quan ti chnh cc cp,
c quan Hi quan), Qun l th trng..... thc hin nhim v qun l, gim st
nn kinh t, doanh nghip l i tng qun l, mi din bin, hot ng ca
doanh nghip u c phn nh qua cc dng di chuyn ca cc ngun lc ti
chnh t bn ngoi vo doanh nghip v t doanh nghip ra th trng nn phn
tch hot ng ti chnh doanh nghip cn cung cp thng tin v tnh hnh qun l,
s dng v bo ton vn ca nh nc ti cc doanh nghip, gim st vic thc
hin cc ngha v ca doanh nghip i vi nh nc, kim tra vic chp hnh
52

lut php ca doanh nghip.. nhm gip cc nh qun l ca cc c quan ny thc

hin nhim v do Nh nc giao mt cch hiu qu hn
+ Cc bn c lin quan khc
Thuc nhm ny c cc nh cung cp, khch hng, cc i th cnh tranh,
cc c quan truyn thng i chng cng rt quan tm n hot ng ti chnh
ca doanh nghip vi nhng mc tiu c th.
Tm li: Phn tch hot ng ti chnh doanh nghip l cng c hu ch c
dng xc nh gi tr kinh t, nh gi mt mnh, mt yu ca doanh nghip,
tm ra nguyn nhn khch quan v ch quan, gip cho tng ch th qun l c c
s cn thit la chn v a ra c nhng quyt nh ph hp vi mc ch
m h quan tm.
1.1.2. Ni dung phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
Phn tch hot ng ti chnh ca mt doanh nghip bao hm nhiu ni
dung khc nhau ty thuc vo mc ch phn tch. Tuy nhin, v c bn, khi phn
tch hot ng ti chnh ca mt doanh nghip, cc nh phn tch thng ch
trng n cc ni dung ch yu sau:
- nh gi khi qut tnh hnh ti chnh;
- Phn tch tnh hnh huy ng v u t vn ca doanh nghip;
- Phn tch tnh hnh cng n v kh nng thanh ton;
- Phn tch tnh hnh lu chuyn tin t;
- Phn tch kt qu kinh doanh
- Phn tch hiu sut v hiu qu s dng vn;
- Phn tch ri ro ti chnh v d bo nhu cu ti chnh.
1.2. Phng php phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
tin hnh phn tch ti chnh ca mt doanh nghip, cc nh phn tch
thng kt hp s dng cc phng php mang tnh nghip v - k thut khc
nhau nh phng php so snh, phng php loi tr, phng php d bo,
53

phng php Dupont... Mi mt phng php c nhng tc dng khc nhau v

c s dng trong tng ni dung phn tch khc nhau. C th:
1.2.1. Phng php so snh
So snh l phng php c s dng rng ri, ph bin trong phn tch
kinh t ni chung v phn tch ti chnh ni ring. Mc ch ca so snh l lm r
s khc bit hay nhng c trng ring c v tm ra xu hng, quy lut bin ng
ca i tng nghin cu; t , gip cho cc ch th quan tm c cn c ra
quyt nh la chn. Khi s dng phng php so snh, cc nh phn tch cn ch
mt s vn sau y:
+ iu kin so snh c ca ch tiu:
Ch tiu nghin cu mun so snh c phi m bo thng nht v ni
dung kinh t, thng nht v phng php tnh ton, thng nht v thi gian v n
v o lng.
+ Gc so snh:
Gc so snh c la chn c th l gc v khng gian hay thi gian, tu
thuc vo mc ch phn tch. V khng gian, c th so snh n v ny vi n
v khc, b phn ny vi b phn khc, khu vc ny vi khu vc khc... Vic so
snh v khng gian thng c s dng khi cn xc nh v tr hin ti ca doanh
nghip so vi i th cnh tranh, so vi s bnh qun ngnh, bnh qun khu vc...
Cn lu rng, khi so snh v mt khng gian, im gc v im phn tch c th
i ch cho nhau m khng nh hng n kt lun phn tch. V thi gian, gc
so snh c la chn l cc k qua (k trc, nm trc) hay k hoch, d
ton.... C th:
- Khi xc nh xu hng v tc pht trin ca ch tiu phn tch, gc so
snh c xc nh l tr s ca ch tiu phn tch k trc hoc hng lot k
trc (nm trc). Lc ny s so snh tr s ch tiu gia k phn tch vi tr s
ch tiu cc k gc khc nhau;
54

- Khi nh gi tnh hnh thc hin mc tiu, nhim v t ra, gc so snh l

tr s k hoch ca ch tiu phn tch. Khi , tin hnh so snh gia tr s thc t
vi tr s k hoch ca ch tiu nghin cu.
- Khi nh gi v th ca doanh nghip trong ngnh, nh gi nng lc cnh
tranh thng so snh ch tiu thc hin ca doanh nghip vi bnh qun chung ca
ngnh hoc so vi ch tiu thc hin ca i th cnh tranh
+ Cc dng so snh:
Cc dng so snh thng c s dng trong phn tch l so snh bng s
tuyt i, so snh bng s tng i v so snh vi s bnh qun.
So snh bng s tuyt i: phn nh qui m ca ch tiu nghin cu nn khi
so snh bng s tuyt i, cc nh phn tch s thy r c s bin ng v qui
m ca ch tiu nghin cu gia k (im) phn tch vi k (im) gc.
So snh bng s tng i: Khc vi s tuyt i, khi so snh bng s
tng i, cc nh qun l s nm c kt cu, mi quan h, tc pht trin, xu
hng bin ng, quy lut bin ng ca cc ch tiu kinh t. Trong phn tch ti
chnh, cc nh phn tch thng s dng cc loi s tng i sau:
- S tng i ng thi: Dng phn nh nhp bin ng hay tc
bin ng ca ch tiu v thng dng di dng s tng i nh gc [c nh
k gc: yi/y0 (i = 1, n)] v s tng i lin hon [thay i k gc: y (i + 1)/yi (i = 1,
n)].
- S tng i iu chnh: S tng i iu chnh phn nh mc , xu
hng bin ng ca mi ch tiu khi iu chnh mt s nhn t nht nh trong
tng ch tiu phn tch v cng mt thi k nhm a phm vi so snh hp hn,
gim c s khp khing ca phng php so snh. V d: khi nh gi s bin
ng ca doanh thu bn hng iu chnh theo s lng tiu th thc t, nh gi
xu hng bin ng ca gi tr sn lng tnh theo gi c nh ca 1nm no ...
So snh vi s bnh qun: so snh bng s tuyt i v s tng i thng
qua s bnh qun s cho thy mc m n v t c so vi bnh qun chung
55

ca tng th, ca ngnh, ca khu vc. Qua , cc nh qun l xc nh c v tr

hin ti ca doanh nghip (tin tin, trung bnh, yu km).
1.2.2. Phng php phn chia (chi tit)
Phng php ny c s dng phn chia qu trnh v kt qu chung
thnh nhng b phn c th theo cc tiu ch nht nh thy r hn qu trnh
hnh thnh v cu thnh ca kt qu theo nhng kha cnh khc nhau ph hp
vi mc tiu quan tm ca tng ch th qun l trong tng thi k. Trong phn
tch, ngi ta thng chi tit qu trnh pht sinh v kt qu t c ca hot ng
ti chnh doanh nghip thng qua nhng ch tiu kinh t theo nhng tiu thc sau:
- Chi tit theo yu t cu thnh ca ch tiu nghin cu: chi tit ch tiu
nghin cu thnh cc b phn cu thnh nn bn thn ch tiu ;
- Chi tit theo thi gian pht sinh qu trnh v kt qu kinh t: chia nh qa
trnh v kt qu theo trnh t thi gian pht sinh v pht trin;
- Chi tit theo khng gian pht sinh ca hin tng v kt qu kinh t: chia
nh qa trnh v kt qu theo a im pht sinh v pht trin ca ch tiu nghin
cu.
1.2.3. Phng php lin h, i chiu
Lin h, i chiu l phng php phn tch s dng nghin cu, xem
xt mi lin h kinh t gia cc s kin v hin tng kinh t, ng thi xem xt
tnh cn i ca cc ch tiu kinh t trong qu trnh hot ng. S dng phng
php ny cn ch n cc mi lin h mang tnh ni ti, n nh, chung nht v
c lp i lp li, cc lin h ngc, lin h xui, tnh cn i tng th, cn i
tng phn... V vy, cn thu thp c thng tin y v thch hp v cc kha
cnh lin quan n cc lung chuyn dch gi tr, s vn ng ca cc ngun lc
trong doanh nghip v mi quan h kinh t ca doanh nghip vi cc bn c lin
quan.
1.2.4. Phng php phn tch nhn t:
56

Phn tch nhn t l phng php c s dng nghin cu, xem xt cc

ch tiu kinh t ti chnh trong mi quan h vi cc nhn t nh hng thng qua
vic xc nh mc nh hng ca tng nhn t v phn tch thc cht nh
hng ca cc nhn t n ch tiu phn tch.
a) Xc nh mc nh hng ca cc nhn t: l phng php c s
dng xc nh xu hng v mc nh hng c th ca tng nhn t n s
bin ng ca tng ch tiu nghin cu. C nhiu phng php xc nh nh
hng ca cc nhn t, s dng phng php no tu thuc vo mi quan h gia
ch tiu phn tch vi cc nhn t nh hng. Cc phng php xc nh mc
nh hng ca cc nhn t n s bin ng ca tng ch tiu cn gi l phng
php loi tr bi v nghin cu nh hng ca mt nhn t phi loi tr nh
hng ca nhn t khc. c im ca phng php ny l lun t i tng
phn tch vo cc gi nh khc nhau. Tu thuc vo mi quan h gia ch tiu
phn tch vi cc nhn t nh hng m s dng phng php thay th lin hon,
phng php s chnh lch hay phng php cn i
- Phng php thay th lin hon l phng php xc nh nh hng ca
tng nhn t bng cch thay th ln lt v lin tip cc nhn t t gi tr k gc
sang k phn tch xc nh tr s ca ch tiu khi nhn t thay i. Sau , so
snh tr s ca ch tiu va tnh c vi tr s ca ch tiu cha c bin i ca
nhn t cn xc nh s tnh c mc nh hng ca nhn t . c im v
iu kin p dng phng php thay th lin hon nh sau:
- Xc nh ch tiu phn nh i tng nghin cu;
- Xc nh cc nhn t nh hng n ch tiu phn nh i tng nghin
cu;
- Mi quan h gia ch tiu phn nh i tng nghin cu vi cc nhn t
nh hng th hin di dng tch s hoc thng s;
- Sp xp cc nhn t nh hng v xc nh nh hng ca chng n ch
tiu phn nh i tng nghin cu theo th t nhn t s lng c xc nh
57

trc ri mi n nhn t cht lng; trng hp c nhiu nhn t s lng hoc

nhiu nhn t cht lng th xc nh nhn t nguyn nhn trc, nhn t kt qu
sau;
- Thay th gi tr ca tng nhn t nh hng n ch tiu phn nh i
tng nghin cu mt cch ln lt. Cn lu l c bao nhiu nhn t th thay th
by nhiu ln v nhn t no thay th th c gi nguyn gi tr thay th
(k phn tch) cho n ln thay th cui cng, nhn t no cha thay th vn gi
nguyn gi tr k gc;
- Tng hp nh hng ca cc nhn t v so vi s bin ng ca ch tiu
phn nh i tng nghin cu gia k phn tch so vi k gc kim tra qu
trnh tnh ton.
Phng php thay th lin hon c th c khi qut nh sau:
Ch tiu phn nh i tng nghin cu l Q v Q chu nh hng ca cc
nhn t a, b, c, d. Cc nhn t ny c quan h vi Q v c sp xp theo th t t
nhn t s lng sang nhn t cht lng, chng hn Q = abcd. Nu dng ch s 0
ch gi tr ca cc nhn t k gc v ch s 1 ch gi tr ca cc nhn t
k phn tch th Q1 = a1b1c1d1 v Q0 = a0b0c0d0. Gi nh hng ca cc nhn t a, b,
c, d n s bin ng gia k phn tch so vi k gc ca ch tiu Q (k hiu l
Q) ln lt l a, b, c, d, vi gi nh cc nhn t bin i ln lt t a n
d, ta c:
Q = Q1 - Q0 = a + b + c + d.
Trong :
a = a1b0c0d0 - a0b0c0d0.
b = a1b1c0d0 - a1b0c0d0.
c = a1b1c1d0 - a1b1c0d0.
d = a1b1c1d1 - a1b1c1d0.

58

Phng php s chnh lch l phng php cng c dng xc nh

nh hng ca cc nhn t n s bin ng ca ch tiu phn nh i tng
nghin cu. iu kin, ni dung v trnh t vn dng ca phng php s chnh
lch cng ging nh phng php thay th lin hon, ch khc nhau ch xc
nh mc nh hng ca nhn t no th trc tip dng s chnh lch v gi tr
k phn tch so vi k gc ca nhn t (thc cht l thay th lin hon rt gn
p dng trong trng hp ch tiu phn nh i tng nghin cu c quan h tch
s vi cc nhn t nh hng). Dng tng qut ca s chnh lch nh sau:
Q = Q1 - Q0 = a + b + c + d.
Trong :
a = (a1 - a0 )b0c0d0.
b = (b1 - b0 )a1c0d0.
c = (c1 - c0 )a1b1d0.
d = (d1 - d0)a1b1c1.
Phng php cn i: Phng php cn i l phng php c s dng
xc nh mc nh hng ca cc nhn t n ch tiu phn nh i tng
nghin cu nu ch tiu phn nh i tng nghin cu c quan h vi nhn t nh
hng di dng tng hoc hiu. Xc nh mc nh hng nhn t no n
ch tiu phn tch, bng phng php cn i ngi ta xc nh chnh lch gia
thc t vi k gc ca nhn t y. Tuy nhin cn n quan h thun, nghch
gia nhn t nh hng vi ch tiu phn nh i tng nghin cu (thc cht l
hnh thc rt gn ca phng php thay th lin hon khi cc nhn t nh hng
n ch tiu phn tch c quan h dng tng, hiu)
Phng php cn i c th khi qut nh sau:
Ch tiu phn nh i tng nghin cu l M chu nh hng ca nhn t
a,b,c th hin qua cng thc: M = a + b - c

59

Nu dng ch s 0 ch gi tr ca cc nhn t k gc v ch s 1 ch
gi tr ca cc nhn t k phn tch th M 1 = a1+b1-c1 v M0 = a0+b0-c0. Gi nh
hng ca cc nhn t a, b, c n s bin ng gia k phn tch so vi k gc
ca ch tiu M (k hiu l M) ln lt l a, b, c ta c:
M = M1 - M0 = a + b + c
Trong :
Mc nh hng ca nhn t a: a = a1 a0
Mc nh hng ca nhn t b: b = b1 b0
Mc nh hng ca nhn t c: c = - (c1 c0)
b) Phn tch thc cht ca cc nhn t
Sau khi xc nh c mc nh hng ca cc nhn t, c nh
gi v d on hp l, trn c s a ra cc quyt nh v cch thc thc
hin cc quyt nh cn tin hnh phn tch tnh cht nh hng ca cc nhn
t. Vic phn tch c thc hin thng qua ch r v gii quyt cc vn
nh: ch r mc nh hng, xc nh tnh cht ch quan, khch quan ca
tng nhn t nh hng, quan im, c s a ra kin nh gi v d on
c th ca nh phn tch v vn phn tch, ng thi xc nh ngha ca
nhn t tc ng n ch tiu ang nghin cu, xem xt nhm cung cp c s
cho cc quyt nh iu chnh hot ng ti chnh doanh nghip ca ch th
qun l.
1.2.5. Phng php d on
Phng php d on c s dng d bo ti chnh doanh nghip. C
nhiu phng php khc nhau d on cc ch tiu kinh t ti chnh trong
tng lai; trong , phng php hi quy c s dng kh ph bin. Theo
phng php ny, cc nh phn tch s dng s liu qu kh, d liu din ra
theo thi gian hoc din ra ti cng mt thi im thit lp mi quan h gia
cc hin tng v s kin c lin quan. Thut ng ton gi l s nghin cu mc
60

 tc ng ca mt hay nhiu bin c lp (bin gii thch) n mt bin s gi l

bin ph thuc (bin kt qu). Mi quan h ny c biu din di dng phng
trnh gi l phng trnh hi quy. Da vo phng trnh hi quy ngi ta c th
gii thch kt qu din ra, c tnh v d bo nhng s kin s xy ra trong
tng lai. Phng php hi qui thng c s dng di dng hi quy n, hi
quy bi nh gi v d bo kt qu ti chnh ca doanh nghip.
Phng php hi quy n (hay hi quy n bin) l phng php c
dng xem xt mi quan h gia mt ch tiu phn nh kt qu vn ng ca
mt hin tng kinh t (gi l bin ph thuc) vi ch tiu phn nh nguyn nhn
(gi l bin c lp). Phng trnh hi quy n c dng: Y= a +bx
Trong :
- Y l bin ph thuc; x l bin c lp;
- a l tung gc (nt chn trn th); b l h s gc ( dc hay
nghing ca ng biu din Y trn th).
Trong phng php hi quy n, vi mc ch l gii thch hoc d bo
mt ch tiu cn nghin cu, nn vic quan trng nht l tm ra gi tr ca a, b.
Trn c s , xy dng phng trnh hi quy tuyn tnh c lng cc gi tr
ca Y ng vi mi gi tr ca x.
xc nh gi tr thng s a v b ngi ta s dng cc phng php nh
phng php cc i, cc tiu, phng php bnh phng ti thiu hoc s dng
phn mm Excel trn my vi tnh. Chng hn, theo phng php cc i, cc tiu,
gi tr cc thng s a, b c xc nh nh sau:
Ymax - Ymin
b = -------------------Xmax - Xmin

61

a = Y- bx hoc a =

Y bX

Vi phng php bnh phng ti thiu, cc thng s a, b c xc nh

theo cng thc:

Xi XYi Y
n

i 1

Xi X
i 1

hay
n

XiYi nXY
i 1
n

Xi nX
2

i 1

a = Y bX
Phng php hi quy bi (hi quy a bin l phng php c s dng
phn tch mi quan h gia nhiu bin c lp vi mt bin ph thuc (mt ch
tiu kt qa vi nhiu ch tiu nguyn nhn). Trong thc t, c nhiu m hnh
phn tch s dng hi quy a bin, nh phn tch v d bo doanh thu ca doanh
nghip kinh doanh nhiu mt hng, phn tch tng chi ph vi nhiu nguyn nhn
tc ng
Mt ch tiu kinh t chu s tc ng cng lc ca nhiu nhn t c thun
chiu ln ngc chiu, nh doanh thu ph thuc vo s lng hng bn, kt cu
hng bn, gi c hng ho, thu nhp bnh qun x hi, ma v, thi tit, qung co
gii thiu Mt khc, gia cc nhn t cng c mi quan h ni ti. V vy, phn
tch hi quy va kim nh gi thit v nhn t tc ng v mc nh hng,
va nh lng cc quan h kinh t gia chng. T c c s cho phn tch d
bo v c quyt nh ph hp, c hiu qu trong vic thc hin mc tiu mong
mun ca cc i tng.
Phng trnh hi quy a bin tng qut di dng tuyn tnh l:
Y= b0 +b1x1 + b2x2 + + bixi + + bnxn + e
Trong :
62

Y: bin ph thuc (ch tiu phn nh i tng nghin cu) v c hiu l

c lng (Y);
b0 l tung gc; bi cc dc ca phng trnh theo cc bin xi;
xi cc bin c lp (nhn t nh hng); e cc sai s
Mc tiu ca phng php hi quy a bin l da vo cc d liu lch s v
cc bin Yi v Xi, dng thut ton tm cc thng s b 0 v bi xy dng phng
trnh hi quy d bo cho c lng trung bnh ca bin Y.
1.2.6. Phng php Dupont
Phng php phn tch ti chnh Dupont c pht minh bi F.Donaldson
Brown, mt k s in ngi M l nh qun l ti chnh ca cng ty ha hc
khng l Dupont. Khi Dupont mua li 23% c phiu ca tp on General Motors
(GM) vo nhng nm u ca thp k 70 ca th k trc, giao cho Brown ti cu
trc li tnh hnh ti chnh ca nh sn xut xe hi ny, ng a ra h thng hoch
nh v kim sot ti chnh, trong phng php dupont c p dung nghin
cu cc ch s ti chnh c bn ca GM.Theo Alfred Sloan, nguyn ch tch ca
GM, phn ln thnh cng ca GM v sau ny c s ng gp khng nh t h
thng hoch nh v kim sot ti chnh ca Brown, k t a phng php
Dupont tr nn ph bin trong cc tp on ln ti M, n nay phng php
dupont c s dng cc k rng ri trong vic phn tch hot ng ti chnh
doanh nghip
Ni dung ca phng php phn tch Dupont: Phng php dupont da
trn c s kim sot cc ch tiu phn tch ti chnh phc tp. Mi ch tiu phn
nh mi quan h ti chnh di dng cc t s, khi t s ti chnh tng hay gim
ty thuc vo mu s v t s ca t s . Mt khc, mi t s ti chnh cn nh
hng bi cc quan h ti chnh ca doanh nghip vi cc bn c lin quan v
quan h ni ti ca cc hot ng ti chnh m n phn nh. Chnh v vy, vic
thit lp quan h ca mi t s ti chnh vi nhng nhn t nh hng n n theo
mt trnh t logic, cht ch v nhn r rng hn cc hot ng ti chnh ca doanh
63

nghip c cch thc tc ng vo tng nhn t mt cch hp l v hiu qu

nht
Cc bc thc hin
- Thu nhp s liu t cc bo co ti chnh
- Tnh ton ( s dng bng tnh )
- Gii thch s thay i ca ROA, ROE....
- Nu kt lun xem xt khng chn thc , kim tra s liu v tnh ton li
u im ca phng php Dupont
- Tnh n gin. y l mt cng c rt tt cung cp cho ch th qun l
kin thc cn bn v gii php tc ng tch cc n hiu qu s dng vn ca
doanh nghip
- C th d dng kt ni vi cc chnh sch ti chnh ca doanh nghip
- C th c s dng thuyt phc cp qun l thy r hn thc trng ti
chnh ca doanh nghip, cn nhc vic tm cch thn tnh cng ty khc hay u t
m rng quy m hot ng ca doanh nghip.... nhm tng thm doanh thu v
hng li th nh quy m, b p kh nng sinh li yu km hay nn thc hin
nhng bc ci t c bn trong h thng qun l, quy trnh hot ng ca doanh
nghip nhm chuyn nghip cng tc lp v thc thi cc chnh sch ti chnh,
chin lc sn xut v tiu th sn phm....
Hn ch ca phng php Dupont
Ph thuc vo mc tin cy ca s liu u vo trn cc bo co ti chnh
ca doanh nghip nn nh hng bi cc phng php v gi nh cu k ton
doanh nghip.
V d: Di gc nh u t mt trong nhng ch tiu quan trng nht l
h s li nhun trn vn ch s hu (ROE).
ROE

64

Li nhun sau thu

Vn ch s hu bnh qun

Do vn ch s hu l mt phn ca tng ngun vn hnh thnh nn ti sn

nn tch t s trn thnh 2 nhn t nh hng:
ROE

Li nhun sau thu

Ti sn bnh qun

Ti sn bnh qun

Vn ch bnh qun

Ta thy ROE ph thuc vo h s sinh li ca tng ti sn v h s nhn

vn ch.
ROE = ROA x H s nhn vn
H s nhn vn

Vn ch SH bnh qun
Vn ch SH bnh qun

N phi tr bnh qun

Vn ch SH bnh qun

= 1 + n by ti chnh

ROA

Li nhun sau thu

Doanh thu thun

Doanh thu thun

Tng ti sn bnh qun

= ROS x Hiu sut s dng ti sn

M hiu sut s dng ti sn li ph thuc vo 2 nhn t:
Hiu sut s
dng tng ti

Doanh thu
= Ti sn ngn hn bq

Ti sn ngn hn bq
X Tng ti sn bnh qun

sn
= Hiu sut s dng ti sn ngn hn x H s u t ngn hn
ROE= ROS x H s u t ngn hn x Hiu sut s dng ti sn ngn
hn x (1+ n by ti chnh)
Trn c s nhn bit 4 nhn t nh hng n ROE, doanh nghip c th
p dng mt s bin php lm tng ROE nh sau:
65

- Tc ng ti n by ti chnh ca doanh nghip thng qua iu chnh c

cu ngun vn gia t l n vay v vn ch s hu trong ph hp vi iu kin c
th v ti chnh doanh nghip cng nh bi cnh ca th trng vn;
- Tc ng ti c cu phn b vn thng qua iu chnh t l vn u t
ngn hn v vn u t di hn ph hp vi c im ngnh ngh kinh doanh, chu
k pht trin ca doanh nghip;
- Tng hiu sut s dng ti sn ngn hn, thng qua vic pht trin th
trng doanh thu thun v qun tr vn lu ng hp l, hiu qu;
- Nng cao cht lng sn phm, dch v, gim t sut chi ph trong doanh
thu tng kh nng sinh li hot ng ca doanh nghip.
Tm li, Phn tch tnh hnh ti chnh da vo m hnh Dupont c ngha
rt ln i vi qun tr ti chnh doanh nghip, nh gi c hiu qu kinh doanh
mt cch su sc v ton din, nh gi y v khch quan nhng nhn t nh
hng n hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. T , ra c h thng cc
bin php c th nhm tng cng cng tc ci tin t chc qun l v iu hnh
hot ng ti chnh doanh nghip, gp phn khng ngng nng cao hiu qu kinh
doanh ca doanh nghip cc k tip theo.
1.2.7. Cc phng php phn tch khc
Ngoi cc phng php c s dng nu trn, thc hin chc nng ca
mnh, phn tch ti chnh cn c th s dng kt hp vi cc phng php khc,
nh: phng php thang im, phng php kinh nghim, phng php quy
hoch tuyn tnh, phng php s dng m hnh kinh t lng, phng php da
vo kin ca cc chuyn gia... Mi mt phng php c s dng ty thuc
vo mc ch phn tch v d liu phn tch.
1.3. T chc phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
1.3.1. ngha ca t chc phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
T chc phn tch hot ng ti chnh doanh nghip l vic thit lp trnh t
cc bc cng vic cn tin hnh trong qu trnh phn tch ph hp vi tng loi
phn tch, ph hp vi tng doanh nghip.
66

 phn tch hot ng ti chnh doanh nghip thc s pht huy tc dng
trong qu trnh ra quyt nh, phn tch ti chnh phi c t chc khoa hc, hp
l, ph hp vi c im kinh doanh, c ch hot ng, c ch qun l kinh t, ti
chnh ca doanh nghip v ph hp vi mc tiu quan tm ca tng ch th qun
l. Do mi ch th qun l quan tm n doanh nghip vi nhng mc ch khc
nhau, mi doanh nghip c c im v iu kin hot ng kinh doanh khc
nhau, nn t chc phn tch ti chnh i vi mi i tng, tng doanh nghip
cng c nhng nt ring.
T chc phn tch ti chnh c th nm mt b phn ring bit t di s
kim sot trc tip ca ban qun l iu hnh cp cao v lm tham mu cho ban
qun l iu hnh cp cao. Khi qu trnh phn tch c thc hin i vi ton
b hot ng ti chnh t t chc, phn phi v s dung vn, t chnh sch huy
ng, chnh sch u t n chnh sch phn phi li nhun.
T chc phn tch ti chnh c thc hin nhiu b phn c lp cn c
vo chc nng qun l nhm cung cp thng tin cho cc b phn theo s phn
quyn, trch nhim v ra quyt nh i vi hot ng ti chnh trong phm vi
c giao.
1.3.2. Ni dung t chc phn tch hot ng ti chnh doanh nghip
phn tch ti chnh trong doanh nghip thc s pht huy tc dng trong
qu trnh ra quyt nh, phn tch ti chnh phi c t chc khoa hc, hp l,
ph hp c im kinh doanh, c ch hot ng, c ch qun l kinh t ti chnh
ca doanh nghip v ph hp vi mc tiu quan tm ca tng i tng. Mi ch
th qun l quan tm n doanh nghip theo nhng mc ch khc nhau, nn vic
phn tch i vi mi ch th cng c nhng nt ring, kh xc nh khun mu
trong vic t chc phn tch cho tt c cc ch th qun l, tt c cc doanh
nghip. Song, ni chung, t chc phn tch ti chnh thng c tin hnh qua
cc giai on sau:

67

a) Giai on chun b phn tch l mt khu quan trng, nh hng nhiu

n cht lng, thi hn v tc dng ca phn tch hot ng ti chnh. Cng tc
chun b bao gm vic xy dng chng trnh (k hoch) phn tch v thu thp, x
l ti liu phn tch.
K hoch phn tch phi xc nh r ni dung phn tch (ton b hot ng
ti chnh hay ch mt s vn c th), phm vi phn tch (ton n v hay mt
vi b phn), thi gian tin hnh phn tch (k c thi gian chun b), phn cng
trch nhim cho cc c nhn, b phn v xc nh hnh thc hi ngh phn tch
(Ban gim c hay ton th ngi lao ng). c bit, trong k hoch phn tch
phi xc nh r loi hnh phn tch c la chn. Ty thuc vo cch thc tip
cn, c th k ra mt s loi hnh phn tch ch yu sau:
Da vo phm vi phn tch, phn tch ti chnh c chia thnh phn tch
ton b (phn tch ton din) v phn tch b phn (phn tch chuyn ). Phn
tch ton b l vic phn tch ton b hot ng ti chnh trn tt c cc kha cnh
nhm lm r cc mt ca hot ng ti chnh trong mi quan h nhn qu gia
chng cng nh di tc ng ca cc nguyn nhn, nhn t bn ngoi. Phn tch
b phn hay l phn tch chuyn l vic tp trung vo mt hay mt vi kha
cnh c th, trong phm vi no trong hot ng ti chnh.
Da vo thi im tin hnh phn tch hot ng ti chnh, phn tch ti
chnh c chia thnh phn tch d on, phn tch thc hin v phn tch hin
hnh. Phn tch d on (phn tch trc, phn tch d bo) l vic phn tch
hng vo d on cc hin tng c th xy ra, cc mc tiu c th t c
trong tng lai. Phn tch thc hin (phn tch nh gi, phn tch qu kh) l vic
phn tch tnh hnh v ang din ra trong qu trnh tin hnh cc hot ng ti
chnh nhm nh gi thc hin, kim tra thng xuyn trn c s iu chnh
nhng sai lch, pht hin nguyn nhn gip nhn thc c tnh hnh thc hin
lm cn c a ra cc quyt nh. Phn tch hin hnh l vic phn tch cc nghip
v hay kt qu thuc hot ng ti chnh ang din ra nhm xc minh tnh ng
68

n ca cc k hoch hay d ton ti chnh c bin php iu chnh kp thi

nhng bt hp l trong cc d ton, k hoch ti chnh.
Da vo thi im lp bo co phn tch, phn tch ti chnh c chia
thnh phn tch thng xuyn v phn tch nh k. Phn tch thng xuyn c
t ngay trong qa trnh thc hin, kt qu phn tch l ti liu iu chnh cc
hot ng mt cch thng xuyn. Phn tch nh k c t ra sau mi k hot
ng, thng c thc hin sau khi kt thc hot ng. Kt qu phn tch ca
tng k l c s xy dng mc tiu v ra quyt nh cho k sau.
Bn cnh vic lp k hoch phn tch, cn phi tin hnh su tm v kim
tra ti liu, bo m yu cu , khng thiu, khng tha. Nu thiu, kt lun phn
tch s khng xc ng, nu tha s lng ph thi gian, cng sc v tin ca. Tu
theo yu cu, ni dung, phm vi v nhim v tng t phn tch c th tin
hnh thu thp, la chn, x l ti liu. Ti liu phc v cho vic phn tch bao
gm ton b h thng bo co ti chnh lin quan, k c cc bo co k hoch, d
ton, nh mc, cc bin bn kim tra, x l c lin quan... Cc ti liu trn cn
c kim tra tnh chnh xc, tnh hp php, kim tra cc iu kin c th so snh
c ri mi s dng tin hnh phn tch.
b) Giai on thc hin phn tch c thc hin theo trnh t sau:
- nh gi chung (khi qut) tnh hnh:
Da vo ch tiu phn tch xc nh theo tng ni dung phn tch, cc
nh phn tch s dng phng php so snh xc nh i tng phn tch c
th, c th so snh tng th kt hp vi vic so snh trn tng b phn cu thnh
ca ch tiu k phn tch vi k gc t nh gi chung kt qu hot ng ti
chnh ca doanh nghip, xu hng pht trin v mi quan h bin chng gia cc
hot ng kinh doanh vi nhau,
- Xc nh nhn t nh hng v mc nh hng ca tng nhn t n
i tng phn tch:

69

Hot ng ti chnh chu nh hng ca rt nhiu nguyn nhn, c nhng

nguyn nhn m nh phn tch c th xc nh c mc nh hng v c
nhng nguyn nhn khng th xc nh c mc nh hng ca chng n s
bin ng ca i tng nghin cu. Nhng nguyn nhn m cc nh phn tch c
th tnh ton c, lng ha c mc nh hng n i tng nghin cu
gi l nhn t. V th, sau khi nh lng nhn t cn thit nh hng n i
tng nghin cu bng phng php thch hp (thay th lin hon, s chnh lch,
s cn i...) phn tch thc cht nh hng ca tng nhn t n s thay i
ca i tng nghin cu nhm lm r cc qu trnh, hin tng ti chnh ca
doanh nghip.
- Tng hp kt qu phn tch, rt ra nhn xt, kt lun v cht lng hot
ng ti chnh ca doanh nghip:
Trn c s kt qu tnh ton, xc nh nh hng ca cc nhn t n s
bin ng ca ch tiu nghin cu, cc nh phn tch cn tin hnh lin h, tng
hp mc bin ng ca cc nhn t n i tng nghin cu c th nhm
khc phc tnh ri rc, tn mn. T , rt ra cc nhn xt, ch r nhng tn ti,
nguyn nhn dn n thiu st, sai lm; ng thi, vch ra cc tim nng cha
c khai thc, s dng c cc quyt nh ph hp vi mc tiu t ra.
c) Giai on kt thc phn tch:
Kt thc phn tch l giai on cui cng ca hot ng phn tch. Trong
giai on ny, cc nh phn tch cn tin hnh lp bo co phn tch, bo co
kt qu phn tch trc nhng ch th qun l (Ban Gim c, cc nh u t,
c ng...) v hon chnh h s phn tch.
1.4. C s d liu phc v phn tch ti chnh doanh nghip
1.4.1. H thng bo co ti chnh
Bo co ti chnh l nhng bo co tng hp nht v tnh hnh ti sn,
ngun vn, kt qu kinh doanh, tnh hnh lu chuyn tin t trong mi thi k c
th ca doanh nghip. Bo co ti chnh cung cp cc thng tin kinh t - ti chnh
70

ch yu cho ngi s dng thng tin k ton trong vic nh gi, phn tch v d
on tnh hnh ti chnh, kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Bo co
ti chnh c s dng nh ngun d liu chnh khi phn tch hot ng ti chnh
doanh nghip.
Khc vi h thng bo co k ton qun tr - l nhng bo co lin quan n
vic cung cp thng tin cho cc nh qun tr trong ni b doanh nghip - Bo co
ti chnh l nhng bo co dng cng khai tnh hnh ti chnh doanh nghip cho
cc bn c lin quan bn ngoi doanh nghip. Ngi s dng thng tin ca bo
co ti chnh quan tm n vic xem xt, nh gi hot ng ti chnh ca doanh
nghip c quyt nh thch ng (u t, cho vay, rt vn, lin doanh, xc nh
thu v cc khon ngha v khc). Thng thng, ngi s dng thng tin trn
Bo co ti chnh l nhng ngi lm cng tc phn tch ti chnh cc c quan
Nh nc (c quan ch qun, ngn hng, thng k, ti chnh...), nh u t, nhn
vin thu, cc c ng, cc tri ch, ch n...
Bo co ti chnh doanh nghip c ngha to ln khng nhng i vi cc
c quan, n v v c nhn bn ngoi doanh nghip m cn c ngha trong vic
ch o, iu hnh hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. Bo co ti
chnh rt hu ch i vi vic qun tr doanh nghip v ng thi l ngun thng
tin ti chnh ch yu i vi nhng ngi ngoi doanh nghip. Bo co ti chnh
khng nhng cho bit tnh hnh ti chnh ca doanh nghip ti thi im bo co
m cn cho thy kt qu hot ng m doanh nghip t c trong hon cnh .
Bng vic xem xt, phn tch bo co ti chnh, ngi s dng thng tin c th
nh gi chnh xc sc mnh ti chnh, kh nng sinh li v trin vng ca doanh
nghip. Do , Bo co ti chnh ca doanh nghip l mi quan tm ca nhiu
nhm ngi khc nhau nh Ban gim c, Hi ng qun tr, cc nh u t, cc
c ng, cc ch n, cc khch hng chnh, nhng ngi cho vay, cc nhn vin
ngn hng, cc nh qun l, cc nh bo him, cc i l... k c cc c quan
Chnh ph v bn thn ngi lao ng. Mi nhm ngi c nhng nhu cu thng
tin khc nhau v do vy, mi nhm c xu hng tp trung vo nhng kha cnh
71

ring trong bc tranh ti chnh ca mt doanh nghip. Mc du mc ch ca h

khc nhau nhng thng lin quan vi nhau, do vy, h thng s dng cc cng
c v k thut c bn ging nhau phn tch, xem xt Bo co ti chnh. C th
khi qut vai tr ca Bo co ti chnh trn cc im sau:
- Bo co ti chnh cung cp ch tiu kinh t - ti chnh cn thit gip cho
vic kim tra mt cch ton din v c h thng tnh hnh sn xut, kinh doanh,
tnh hnh thc hin cc ch tiu kinh t - ti chnh ch yu ca doanh nghip, tnh
hnh chp hnh cc ch kinh t - ti chnh ca doanh nghip.
- Bo co ti chnh cung cp s liu cn thit tin hnh phn tch hot
ng kinh t - ti chnh ca doanh nghip, nhn bit tnh hnh kinh doanh, tnh
hnh kinh t - ti chnh nhm nh gi qu trnh hot ng, kt qu kinh doanh
cng nh xu hng vn ng ca doanh nghip t a ra cc kt lun ng
n v c hiu qu. ng thi, Bo co ti chnh cung cp nhng thng tin kinh
t, ti chnh ch yu v thc trng ti chnh ca doanh nghip trong k hot ng
qua, gip cho vic kim tra, gim st tnh hnh s dng vn v kh nng huy
ng ngun vn vo sn xut, kinh doanh ca doanh nghip.
- Bo co ti chnh cung cp ti liu tham kho phc v cho vic lp k
hoch sn xut, kinh doanh, k hoch u t m rng hay thu hp phm vi hot
ng ca doanh nghip...
- Bo co ti chnh cung cp thng tin cho cc ch doanh nghip, Hi ng
Qun tr, Ban gim c... v tim lc ca doanh nghip, tnh hnh cng n, tnh
hnh thu chi ti chnh, kh nng ti chnh, kh nng thanh ton, kt qu kinh
doanh... c quyt nh v nhng cng vic cn phi tin hnh, phng php
tin hnh v kt qu c th t c...
- Bo co ti chnh cung cp thng tin cho cc nh u t, cc ch n, ngn
hng, i l v cc i tc kinh doanh v thc trng ti chnh, thc trng sn xut,
kinh doanh, trin vng thu nhp, kh nng thanh ton, nhu cu v vn ca doanh

72

nghip... quyt nh hng u t, quy m u t, quyt nh lin doanh, cho

vay hay thu hi vn...
- Bo co ti chnh cung cp thng tin cho cc c quan chc nng, c quan
qun l Nh nc kim sot tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip c ng
chnh sch ch , ng lut php khng, thu thu v ra nhng quyt nh cho
nhng vn x hi...
- Bo co ti chnh cung cp cc ch tiu, cc s liu ng tin cy tnh ra
cc ch tiu kinh t khc nhm nh gi hiu qu s dng vn, hiu qu ca qu
trnh sn xut, kinh doanh ca doanh nghip.
- Bo co ti chnh l cn c quan trng trong vic phn tch, nghin cu,
pht hin nhng kh nng tim tng v l cn c quan trng ra cc quyt nh
v qun l, iu hnh hot ng sn xut, kinh doanh hoc u t vo doanh
nghip ca ch s hu, cc nh u t, cc ch n hin ti v tng lai ca doanh
nghip.
- Bo co ti chnh cn l cn c quan trng xy dng cc k hoch, kinh
t - k thut, ti chnh ca doanh nghip, l nhng cn c khoa hc ra h
thng cc bin php xc thc nhm tng cng qun tr doanh nghip, khng
ngng nng cao hiu qu s dng vn, nng cao hiu qu sn xut, kinh doanh,
tng li nhun cho doanh nghip.
Theo Ch k ton doanh nghip hin hnh Thng t s 200/2014/TTBTC ngy 22 / 12 /2014 ca B Ti chnh, h thng bo co ti chnh p dng cho
tt c cc doanh nghip thuc mi lnh vc, mi thnh phn kinh t trong c nc
Vit Nam bao gm 4 biu mu bo co sau:
- Bng cn i k ton (Mu s B01 - DN);
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh (Mu s B02 - DN);
- Bo co lu chuyn tin t (Mu s B03 - DN);
- Bn thuyt minh bo co ti chnh (Mu s B09 - DN).
73

Theo Ch k ton doanh nghip hin hnh - Thng t s 200/2014/TTBTC ngy 22 / 12 /2014 ca B Ti chnh, quy nh v bo co ti chnh gia nin
bao gm 4 biu mu bo co theo 2 dng : dng y v dng tm lc c
th nh sau:
Dng y theo mu
- Bng cn i k ton (Mu s B01a - DN);
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh (Mu s B02a - DN);
- Bo co lu chuyn tin t (Mu s B03a - DN);
- Thuyt minh bo co ti chnh chn lc (Mu s B09a - DN).
Dng tm lc theo mu
- Bng cn i k ton (Mu s B01b - DN);
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh (Mu s B02b - DN);
- Bo co lu chuyn tin t (Mu s B03b - DN);
- Thuyt minh bo co ti chnh chn lc (Mu s B09b - DN).
Vi cc tp on kinh t, tng cng ty s dng Thng t s 202/2014/TTBTC ngy 22/12/2014 ca B Ti chnh, quy nh v h thng bo co ti chnh
hp nht ca tp on cng ty M - Con gm:
- Bng cn i k ton hp nht

Mu s B01 - DN/HN

- Bo co kt qu hot ng kinh doanh Mu s B02 - DN/HN

hp nht
- Bo co lu chuyn tin t hp nht

Mu s B03 - DN/HN

- Bn thuyt minh bo co ti chnh hp Mu s B09 - DN/HN

nht
Theo Thng t s 202/2014/TT-BTC ngy 22/12/2014 ca B Ti chnh, h
thng bo co ti chnh hp nht c cc im khc bit so vi bo co ti chnh
ca cc doanh nghip thng thng. C th:

74

* B sung cc ch tiu trong Bng cn i k ton hp nht (Mu s B01DN/HN)

- B sung ch tiu VI Li th thng mi- M s 269 trong phn Ti sn
phn nh li th thng mi pht sinh trong giao dch hp nht kinh doanh;
- B sung ch tiu Li ch c ng khng kim sot - M s 429 v c trnh
by l mt ch tiu thuc phn vn ch s hu phn nh gi tr li ch ca c
ng khng kim sot trong cc cng ty con.
* B sung cc ch tiu trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh hp
nht:
- B sung ch tiu Phn li hoc l trong cng ty lin doanh, lin kt
M s 24 phn nh phn li hoc l thuc s hu ca nh u t trong li hoc
l ca cng ty lin doanh, lin kt khi nh u t p dng phng php vn ch s
hu.
- B sung ch tiu Li nhun sau thu ca c ng ca cng ty m - M
s 61 phn nh gi tr phn li nhun sau thu thuc c ng m trong k.
- B sung ch tiu Li nhun sau thu ca c ng khng kim sot - M
s 62 phn nh gi tr phn li nhun sau thu ca c ng khng kim sot
trong k.
* B sung cc thng tin phi trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti
chnh hp nht
(1) B sung vo sau phn I c im hot ng ca Tp on cc thng
tin cn trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh hp nht theo yu cu
ca cc Chun mc k ton s 25 Bo co ti chnh hp nht v k ton khon
u t vo cng ty con, Chun mc s 07 K ton cc khon u t vo cng ty
lin kt v Chun mc s 08 Thng tin ti chnh v nhng khon vn gp lin
doanh, bao gm:
- Tng s cc Cng ty con:
75

+ S lng cc Cng ty con c hp nht: ..................

+ S lng cc Cng ty con khng c hp nht:........
- Danh sch cc Cng ty con quan trng c hp nht:
+ Cng ty A:
. Tn cng ty:.........................................................
. a ch:................................................................
. T l li ch ca Cng ty m:..............................
. Quyn biu quyt ca Cng ty m:.....................
+ Cng ty B:
. Tn cng ty:.........................................................
. a ch:................................................................
. T l li ch ca Cng ty m:................................
. Quyn biu quyt ca Cng ty m:.......................
...
- Cc Cng ty con b loi khi qu trnh hp nht (Gii thch r l do).
- Danh sch cc Cng ty lin kt quan trng c phn nh trong Bo co
ti chnh hp nht theo phng php vn ch s hu:
+ Cng ty lin kt A:
. a ch tr s chnh:..............................................
. T l phn s hu:.................................................
. T l quyn biu quyt:.........................................
+ Cng ty lin kt B:
. a ch tr s chnh:..............................................
. T l phn s hu:.................................................
. T l quyn biu quyt:.........................................
+ Cng ty lin kt C:
...
- Danh sch cc Cng ty lin kt ngng p dng hoc khng p dng
phng php vn ch s hu khi lp Bo co ti chnh hp nht.
76

- Danh sch cc c s kinh doanh ng kim sot quan trng c phn nh

trong Bo co ti chnh hp nht theo phng php vn ch s hu:
+ C s kinh doanh ng kim sot A:
. a ch tr s chnh:..............................................
. T l phn s hu:.................................................
. T l quyn biu quyt:.........................................
+ C s kinh doanh ng kim sot B:
. a ch tr s chnh:..............................................
. T l phn s hu:.................................................
. T l quyn biu quyt:.........................................
+ C s kinh doanh ng kim sot C:
...
- Danh sch cc c s kinh doanh ng kim sot ngng p dng hoc
khng p dng phng php vn ch s hu khi lp Bo co ti chnh hp nht.
- Nhng s kin nh hng quan trng n hot ng kinh doanh ca Tp
on trong nm bo co.
Vi doanh nghip nh v va, gm cng ty trch nhim hu hn (tr cng
ty trch nhim hu hn 1 thnh vin c chuyn t doanh nghip nh nc),
cng ty c phn (tr cng ty chng khon c phn v cng ty c phn nim yt
trn th trng chng khon), cng ty hp danh, doanh nghip t nhn v hp tc
x (tr hp tc x nng nghip v hp tc x tn dng nhn dn) p dng h thng
Bo co ti chnh ban hnh theo Quyt nh s 48/2006/Q-BTC ngy 14/9/2006
ca B trng B Ti chnh v thng t 138/2011/TT-BTC ngy 04/10/2011
hng dn sa i, b xung ch k ton doanh nghip nh v va theo quyt
nh 48/Q-BTC ngy 14/09/2006. V c bn, h thng BCTC ny cng tng t
nh h thng bo co theo Thng t s 200/2014/TT-BTC ngy 22/12/2014 ca
B Ti chnh, tuy nhin, s lng bo co v ni dung cng c nhng khc bit
77

nht nh. V s lng, cc doanh nghip va v nh phi lp cc bo co ti

chnh sau:
1. Bng Cn i k ton

- Mu s B01-DNN

2. Bng Cn i ti khon

- Mu s F01-DNN

3. Bo co Kt qu hot ng kinh doanh

- Mu s B02-DNN

4. Bo co Lu chuyn tin t

- Mu s B03-DNN

5. Bn Thuyt minh bo co ti chnh

- Mu s B09-DNN

i vi cc hp tc x, bo co ti chnh bao gm:

1. Bng Cn i Ti khon

- Mu s B01-DNN/HTX

2. Bo co Kt qu hot ng kinh doanh

- Mu s B02-DNN

3. Bn Thuyt minh bo co ti chnh

- Mu s B09-DNN/HTX

Mt s sa i, b sung mt s ch tiu trn bo co ti chnh cc DNNVV

c th nh sau:
* Bng Cn i k ton (Mu s B01-DNN)
- i m s ch tiu N di hn - M s 320 trn Bng cn i k ton
thnh m s 330 trn Bng cn i k ton.
- i m s ch tiu Vay v n di hn - M s 321 trn Bng cn i k
ton thnh m s 331 trn Bng cn i k ton.
- i m s ch tiu Qu d phng tr cp mt vic lm - M s 322 trn
Bng cn i k ton thnh m s 332 trn Bng cn i k ton.
- i m s ch tiu Phi tr, phi np di hn khc - M s 328 trn Bng
cn i k ton thnh m s 338 trn Bng cn i k ton.
- i m s ch tiu D phng phi tr di hn - M s 329 trn Bng cn
i k ton thnh m s 339 trn Bng cn i k ton.
78

- i m s ch tiu Qu khen thng, phc li - M s 430 trn Bng

Cn i k ton thnh M s 323 trn Bng Cn i k ton. S liu ghi vo ch
tiu Qu khen thng, phc li l s d C ca ti khon 353 - Qu khen
thng, phc li trn S Ci hoc Nht k S Ci.
- Sa i ch tiu Ngi mua tr tin trc - M s 313 trn Bng Cn i
k ton. Ch tiu ngi mua tr tin trc phn nh tng s tin ngi mua ng
trc mua ti sn, hng ho, bt ng sn u t, dch v ti thi im bo co.
Ch tiu ny khng phn nh cc khon doanh thu cha thc hin (gm c doanh
thu nhn trc). S liu ghi vo ch tiu Ngi mua tr tin trc l s d C
chi tit ca ti khon 131 Phi thu ca khch hng m cho tng khch hng
trn s k ton chi tit TK 131.
- B sung ch tiu Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph - M s 157
trn Bng cn i k ton. Ch tiu ny phn nh gi tr tri phiu Chnh ph ca
bn mua khi cha kt thc thi hn hp ng mua bn li ti thi im bo co.
S liu ghi vo ch tiu Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph l s d
n ca Ti khon 171 - Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph trn s k ton
chi tit TK 171.
- B sung ch tiu Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph - M s 327
trn Bng cn i k ton. Ch tiu ny phn nh gi tr tri phiu Chnh ph ca
bn bn khi cha kt thc thi hn hp ng mua bn li ti thi im bo co. S
liu ghi vo ch tiu Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph l s d c
ca Ti khon 171 - Giao dch mua bn li tri phiu Chnh ph trn s k ton chi
tit TK 171.
- B sung ch tiu Doanh thu cha thc hin ngn hn - M s 328 trn
Bng Cn i k ton. Ch tiu ny phn nh cc khon doanh thu cha thc hin
ngn hn ti thi im bo co. S liu ghi vo ch tiu Doanh thu cha thc
hin ngn hn l s d C ca ti khon 3387 - Doanh thu cha thc hin trn
79

s k ton chi tit TK 3387 (S doanh thu cha thc hin c thi hn chuyn
thnh doanh thu thc hin trong vng 12 thng ti).
- i m s ch tiu D phng phi tr ngn hn - M s 319 trn Bng
Cn i k ton thnh m s 329.
- B sung ch tiu Doanh thu cha thc hin di hn - M s 334 trn
Bng Cn i k ton. Ch tiu ny phn nh cc khon doanh thu cha thc hin
di hn ti thi im bo co. S liu ghi vo ch tiu Doanh thu cha thc
hin di hn l s d C ca ti khon 3387 - Doanh thu cha thc hin trn s
k ton chi tit TK 3387 (S doanh thu cha thc hin c thi hn chuyn thnh
doanh thu thc hin trn 12 thng hoc bng tng s d c TK 3387 - Doanh thu
cha thc hin tr (-) s doanh thu cha thc hin ngn hn phn nh ch tiu
328).
- B sung ch tiu Qu pht trin khoa hc v cng ngh - M s 336 trn
Bng Cn i k ton. Ch tiu ny phn nh Qu pht trin khoa hc v cng
ngh cha s dng ti thi im bo co. S liu ghi vo ch tiu Qu pht
trin khoa hc v cng ngh l s d C ca ti khon 356 - Qu pht trin khoa
hc v cng ngh trn S k ton ti khon 356.
* Sa i, b sung mt s ch tiu trn Bo co Lu chuyn tin t (Mu
s B03-DNN)
- Tin thu bn tri phiu Chnh ph theo hp ng mua, bn li (Repo) c
phn nh vo ch tiu Tin vay ngn hn, di hn nhn c (M s 33);
- Tin thanh ton mua/mua li tri phiu Chnh ph theo hp ng mua, bn
li (Repo) c phn nh vo ch tiu Tin chi tr n gc vay (M s 34).
sa i, b sung Thuyt minh bo co ti chnh (Mu s B09-DNN) im
(1) v (2) khon 5 Mc III - nh sau:
80

(1) Cc khon u t ti chnh ngn hn:

Cui nm
u nm
S
Gi tr S
Gi tr
lng

- C phiu u t ngn hn (chi tit cho tng -

lng
-

loi c phiu)
- Tri phiu u t ngn hn (chi tit cho tng -

loi tri phiu)

- u t ngn hn khc
- D phng gim gi u t ngn hn
(2) Cc khon u t ti chnh di hn:
- u t vo cng ty lin kt, lin doanh (Chi -

tit cho tng cng ty lin kt, c s lin

doanh)
- u t di hn khc
- u t c phiu
- u t tri phiu
- u t tn phiu, k phiu
- Cho vay di hn

Kt cu v ni dung phn nh trn h thng bo co ti chnh doanh nghip

c trnh by trong Chuyn 4 K ton ti chnh, k ton qun tr.
Ngoi ra, phc v yu cu qun l, ch o, iu hnh hot ng sn
xut, kinh doanh, cc doanh nghip c th lp thm cc bo co ti chnh chi tit
khc.
1.4.2. C s d liu khc
S tn ti, pht trin cng nh qu trnh suy thoi ca doanh nghip ph
thuc vo nhiu yu t: C yu t bn trong v yu t bn ngoi; C yu t ch
quan v yu t khch quan. iu tu thuc vo tiu thc phn loi cc yu t
nh hng.
- Cc yu t bn trong:
Cc yu t bn trong l nhng yu t thuc v c im t chc qun l v
kinh doanh ca doanh nghip nh; loi hnh, quy m doanh nghip, c im b
81

my qun l, trnh qun l; ngnh ngh, sn phm, hng ha, dch v ng k

kinh doanh; quy trnh cng ngh; nng lc ca lao ng, nng lc cnh tranh...
- Cc yu t bn ngoi:
Cc yu t bn ngoi l nhng yu t mang tnh khch quan nh: mi
trng kinh doanh, ch chnh tr x hi; tng trng kinh t ca nn kinh t;
tin b khoa hc k thut; chnh sch ti chnh tin t; chnh sch thu...
Phn tch ti chnh nhm phc v cho nhng d on ti chnh, d on kt
qu tng lai ca doanh nghip, trn c s m a ra c nhng quyt nh
ph hp. Nh vy, khng ch gii hn vic nghin cu nhng bo co ti chnh
m phi tp hp y cc thng tin lin quan n tnh hnh ti chnh ca doanh
nghip, nh cc thng tin chung v kinh t, tin t, thu kho, cc thng tin v
ngnh kinh t ca doanh nghip, cc thng tin v php l, v kinh t i vi doanh
nghip. C th l:
+ Cc thng tin chung:
Thng tin chung l nhng thng tin v tnh hnh kinh t chnh tr, mi
trng php l, kinh t c lin quan n c hi kinh t, c hi u t, c hi v k
thut cng ngh... S suy thoi hoc tng trng ca nn kinh t c tc ng mnh
m n kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Nhng thng tin v cc cuc thm
d th trng, trin vng pht trin trong sn xut, kinh doanh v dch v thng
mi... nh hng ln n chin lc v sch lc kinh doanh trong tng thi k.
+ Cc thng tin theo ngnh kinh t:
Thng tin theo ngnh kinh t l nhng thng tin m kt qu hot ng ca
doanh nghip mang tnh cht ca ngnh kinh t nh c im ca ngnh kinh t
lin quan n thc th ca sn phm, tin trnh k thut cn tin hnh, c cu sn
xut c tc ng n kh nng sinh li, vng quay vn, nhp pht trin ca cc
chu k kinh t, ln ca th trng v trin vng pht trin...
+ Cc thng tin ca bn thn doanh nghip:
82

Thng tin v bn thn doanh nghip l nhng thng tin v chin lc, sch
lc kinh doanh ca doanh nghip trong tng thi k, thng tin v tnh hnh v kt
qu kinh doanh ca doanh nghip, tnh hnh to lp, phn phi v s dng vn,
tnh hnh v kh nng thanh ton... Nhng thng tin ny c th hin qua nhng
gii trnh ca cc nh qun l, qua Bo co ti chnh, bo co k ton qun tr, bo
co thng k, hch ton nghip v...
Bn cnh h thng bo co ti chnh, khi Phn tch ti chnh doanh nghip,
cc nh phn tch cn kt hp s dng nhiu ngun d liu khc nhau nh: Bo
co qun tr, bo co chi tit, cc ti liu k ton, ti liu thng k, bng cng khai
mt s ch tiu ti chnh... y l nhng ngun d liu quan trng gip cho cc
nh phn tch xem xt, nh gi c cc mt khc nhau trong hot ng ti chnh
mt cch y , chnh xc. Tuy nhin, phn ln ngun d liu ny ch c s
dng trong ni b (tr cc ch tiu ti chnh cng khai).
Trong cc d liu khc s dng phn tch hot ng ti chnh, c th ni,
h thng bo co k ton qun tr c s dng nhiu nht. Khng ging nh h
thng bo co ti chnh, bo co k ton qun tr l nhng bo co nhm phn nh
chi tit hn tnh hnh ti sn, ngun hnh thnh ti sn theo tng i tng c th,
tnh hnh v kt qu tng hot ng sn xut, kinh doanh... Bo co k ton qun
tr cung cp thng tin chi tit theo tng i tng qun l c th phc v cho nhu
cu qun l, ch o, iu hnh hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip.
i vi vic cng khai ti chnh, theo iu 32, iu 33 Lut K ton nm
2003, cc doanh nghip c trch nhim phi cng khai bo co ti chnh nm
trong thi hn mt trm hai mi ngy, k t ngy kt thc k k ton nm. Ring
cng ty t nhn v cng ty hp danh phi cng khai BCTC nm trong thi hn 60
ngy, k t ngy kt thc k k ton nm. Ni dung cng khai bo co ti chnh
ca n v k ton trong hot ng kinh doanh bao gm cc thng tin lin quan
n tnh hnh ti sn, n phi tr v vn ch s hu; kt qu hot ng kinh
doanh; tnh hnh trch lp v s dng cc qu; tnh hnh thu nhp ca ngi lao
ng. Vic cng khai bo co ti chnh c thc hin theo cc hnh thc nh:
83

Pht hnh n phm; thng bo bng vn bn; nim yt v cc hnh thc khc theo
quy nh ca php lut. Cn c vo Bng cng khai mt s ch tiu ti chnh theo
quy nh, cc nh phn tch s tin hnh phn tch, xem xt v a ra nhn nh v
tnh hnh ti chnh, kt qu kinh doanh... ca doanh nghip.
Cc thng tin khc lin quan cn thu thp phc v phn tch ti chnh ca
doanh nghip rt phong ph v a dng. Mt s thng tin c cng khai, mt s
thng tin ch dnh cho nhng ngi c li ch gn lin vi s sng cn ca doanh
nghip. C nhng thng tin c bo ch hoc cc t chc ti chnh cng b, c
nhng thng tin ch trong ni b doanh nghip c bit.
Tuy nhin, cng cn thy rng: Nhng thng tin thu thp c khng phi
tt c u c lng ha c th, m c nhng ti liu khng th biu hin bng
s lng c th, n ch c th hin thng qua s miu t i sng kinh t ca
doanh nghip. Do vy, phn tch ti chnh pht huy hiu qu trong qun l, ch
o iu hnh doanh nghip th c s d liu cn thit phc v cho qu trnh phn
tch phi c thu thp y v thch hp. Tnh y th hin thc o s
lng ca thng tin, tnh thch hp phn nh cht lng thng tin thu thp hay l
chnh xc, trung thc v hp l ca nhng thng tin d liu u vo ca phn
tch.
II. NI DUNG PHN TCH HOT NG TI CHNH DOANH
NGHIP
2.1. Phn tch khi qut tnh hnh ti chnh doanh nghip
2.2.1. Mc ch phn tch khi qut tnh hnh ti chnh
nh gi khi qut tnh hnh ti chnh nhm nh gi khi qut quy m ti
chnh, thc trng v sc mnh ti chnh ca doanh nghip, bit c mc c
lp v mt ti chnh cng nh nhng kh khn v ti chnh m doanh nghip ang
phi ng u. Qua , cc ch th qun l c th ra cc quyt nh ph hp
vi mc tiu quan tm ca mnh.
84

Vic nh gi khi qut tnh hnh ti chnh s gip cho cc ch th qun l

c nhng nhn nhn chung nht v quy m ti chnh cng nh cc chnh sch ti
chnh v nng lc ti chnh ca doanh nghip qua c th a ra cc quyt nh
hiu qu, kp thi v ph hp vi tnh hnh thc t ti doanh nghip t a ra
nhng nh hng cho DN trong tng li nhm nng cao nng lc ti chnh v
tng nng lc cnh cnh ca doanh nghip.nh gi khi qut tnh hnh ti chnh
ca doanh nghip nhm mc ch a ra nhng nhn nh s b, ban u v thc
trng quy m ti chnh, cu trc ti chnh cng nh nng lc ti chnh ca doanh
nghip. Qua , cc nh qun l nm c thc trng v ti chnh, an ninh ti
chnh ca doanh nghip.
2.1.2. H thng ch tiu phn tch khi qut tnh hnh ti chnh
H thng ch tiu phn tch ti chnh phi phn nh c quy m ti chnh,
cu trc ti chnh, chnh sch huy ng vn, chnh sch u t, hiu sut v hiu
qu s dng vn. Do vy phn tch khi qut tnh hnh ti chnh ca doanh
nghip, ngi ta thng s dng cc ch tiu sau:
(1) Tng ngun vn: Tng ngun vn phn nh kh nng t chc, huy
ng vn ca doanh nghip. Tng ngun vn tng hay gim gia k phn tch vi
k gc th hin quy m ngun vn huy ng gia k phn tch tng (gim) so
vi k gc. Ngun vn ca doanh nghip phn nh ngun gc, xut x hnh thnh
tng ti sn doanh nghip hin ang qun l v s dng vo hot ng kinh
doanh. Ch tiu "Tng ngun vn" c phn nh trn Bng cn i k ton, phn
"Ngun vn" M s 440.
(2) Tng lun chuyn thun (LCT):
LCT = Doanh thu thun bn hng (MS10)+ Doanh thu ti chnh
(MS21) + Thu nhp khc (MS31).
Tng lun chuyn thun phn nh quy m gi tr sn phm, lao v, dch v
v cc giao dch khc m doanh nghip thc hin p ng cc nhu cu khc
nhau ca th trng, cung cp c s phn nh phm vi hot ng, tnh cht ngnh
85

ngh kinh doanh, c s xc nh tc lun chuyn vn kinh doanh v trnh

qun tr hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Thng thng, khi doanh nghip
khng c hot ng ti chnh v cc hot ng khc th theo thng l ch tiu ny
chnh l doanh thu (Revenue) ca doanh nghip
(3) Li nhun sau thu (Net Profit)
Li nhun sau thu (LNST) = LCT Tng chi ph
LNST = EBIT I Chi ph thu thu nhp doanh nghip (Income tax
expense - T)
Ch tiu li nhun rng cho bit quy m li nhun dnh cho cc ch s hu
ca doanh nghip qua mi thi k nht nh. Ch tiu ny cung cp c s cho vic
nh gi cc chnh sch k ton ca doanh nghip, trnh qun tr chi ph hot
ng, nng lc sinh li hot ng ca doanh nghip v ngun gc tng trng bn
vng v ti chnh ca doanh nghip
(4) Dng tin thu vo trong k (Tv hoc IF- Inflows):
IF = IFo+ IFi + IFf
Tng dng tin thu vo ca doanh nghip trong mi thi k c xc nh
thng qua s tng hp dng tin thu vo t tt c cc hot ng to tin ca doanh
nghip trong k. Tng dng tin thu vo bao gm: dng tin thu vo t hot ng
kinh doanh (IFo - inflows from operating activities); dng tin thu vo t hot
ng u t(IFi inflows from investing activities) v dng tin thu vo t hot
ng ti chnh (IFf - inflows from financing activities). Ch tiu ny cho bit quy
m dng tin ca doanh nghip. Nu doanh nghip c quy m dng tin cng ln
trong khi c cc yu t khc tng ng vi cc i th cng ngnh th nng lc
hot ng ti chnh cng cao. Tuy nhin, m bo khng ngng tng quy m
dng tin th cn nh gi ch tiu dng tin lu chuyn thun (NC).
(5) Lu chuyn tin thun trong k (LCtt);
Lu chuyn tin thun phn nh lng tin gia tng trong k t cc hot ng
to tin. Mt doanh nghip c th c dng tin thu v rt ln nhng kh nng to
86

tin vn khng th p ng c nhu cu chi ra bng tin nn dng tin lu

chuyn thun m, khi dng tin lu chuyn thun m lin tc l du hiu suy thoi
v nng lc ti chnh r rt nht ca nhng doanh nghip ang hot ng bnh
thng. Ngc li, khi dng tin thun dng qu ln v lin tc tc l kh nng
to tin trong mi k u d tha so vi nhu cu chi tr lm tng tin d tr cui
k cng l du hiu cho thy ng tin mt. Cn nh gi dng tin thun gia
tng t hot ng no, c mc tiu to tin r hay khng c nhng nh gi c
th. Xc nh ch tiu ny da trn vic tng hp dng tin thun t 3 loi hot
ng theo cng thc;
LCtt = LCttkd + LCttt + LCtttc
Khi doanh nghip duy tr v gia tng c dng tin lu chuyn thun t hot
ng kinh doanh tc l c hi tng trng bn vng ca doanh nghip kh r rt;
nu lu chuyn tin thun t hot ng u t dng tc l doanh nghip thu hi
cc khon u t, thanh l, nhng bn cc ti sn c nh ln hn lng u t,
mua sm mi, l du hiu thu hp quy m ti sn; nu dng tin thun t hot
ng ti chnh dng v tng tc l huy ng ngun vn tng thm nhiu hn
hon tr ngun vn trong k s lm tng thm s chia s, pha long quyn lc
ca cc ch s hu, l thuc thm v ti chnh vo cc ch th cp vn. V vy,
cn xc nh r nguyn nhn v tnh cht hp l, hiu qu ca s gia tng dng
tin thun t hai hot ng ny.
(6) H s t ti tr: H s t ti tr l ch tiu phn nh kh nng t bo
m v mt ti chnh v mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip. Ch
tiu ny cho bit kh nng t ti tr cho ti sn ca doanh nghip bng vn ch s
hu . Tr s ca ch tiu cng ln, chng t kh nng t bo m v mt ti chnh
cng cao, mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip cng tng v ngc
li, khi tr s ca ch tiu cng nh, kh nng t bo m v mt ti chnh ca
doanh nghip cng thp, mc c lp v ti chnh ca doanh nghip cng gim.
H s ti tr c xc nh theo cng thc:
87

H s t ti tr

Vn ch s hu

Tng ti sn
"Vn ch s hu" c phn nh ch tiu B "Vn ch s hu" (M s
400), cn "Tng ti sn" c phn nh ch tiu "Tng cng ti sn" (M s
270) trn Bng cn i k ton.
(7) H s t ti tr ti sn di hn: H s t ti tr ti sn di hn (hay h
s vn ch s hu trn ti sn di hn) l ch tiu phn nh kh nng trang tri ti
sn di hn bng vn ch s hu. Nu tr s ca ch tiu ny cng ln hn 1, s
vn ch s hu ca doanh nghip cng c tha kh nng trang tri ti sn di
hn v do vy, doanh nghip s t gp kh khn trong thanh ton cc khon n di
hn n hn. Do c im ca ti sn di hn l thi gian lun chuyn di (thng
l ngoi mt nm hay ngoi mt chu k kinh doanh) nn nu vn ch s hu ca
doanh nghip khng ti tr ti sn di hn ca mnh m phi s dng cc
ngun vn khc (k c vn chim dng di hn) th khi cc khon n o hn,
doanh nghip s gp kh khn trong thanh ton v ngc li, nu vn ch s hu
ca doanh nghip c v bo m tha kh nng ti tr ti sn di hn ca
doanh nghip th doanh nghip s t gp kh khn khi thanh ton n o hn. iu
ny tuy gip doanh nghip t bo m v mt ti chnh nhng hiu qu kinh
doanh s khng cao do vn u t ch yu vo ti sn di hn, t s dng vo kinh
doanh quay vng sinh li.
H s t ti tr ti sn di hn

Vn ch s hu

Ti sn di hn
"Ti sn di hn" c phn nh ch tiu B "Ti sn di hn" (M s 200)

trn Bng cn i k ton. Cn lu rng, ch tiu H s t ti tr ti sn di

hn cn c th tnh ring cho tng b phn ti sn di hn (n phi thu di hn,
ti sn c nh v ang u t, bt ng sn u t, u t ti chnh di hn),
c bit l b phn ti sn c nh v ang u t; bi v, ti sn c nh ( v
ang u t) l b phn ti sn di hn phn nh ton b c s vt cht, k thut
ca doanh nghip. Khc vi cc b phn ti sn di hn hn, doanh nghip khng
88

th d dng v khng th em bn, thanh l b phn ti sn c nh c v y

chnh l iu kin cn thit v l phng tin phc v cho hot ng kinh doanh
ca doanh nghip. H s t ti tr ti sn c nh c tnh theo cng thc sau:
H s t ti tr

Vn ch s hu

Ti sn c nh v ang u t
ti sn c nh
Ti sn c nh v ang u t c phn nh ch tiu Ti sn c
nh (M s 220), bt ng sn u t (M 230) v ch tiu Chi ph xy dng
c bn d dang (M s 242) trn Bng cn i k ton
(8) H s u t di hn: H s u t di hn l ch tiu phn nh mc
u t vo ti sn di hn trong tng s ti sn, n phn nh cu trc ti sn ca
doanh nghip (phn nh chnh sch u t ca DN). Tr s ny ph thuc rt ln
vo ngnh ngh kinh doanh ca doanh nghip.
Ti sn di hn
Tng cng ti sn
H s u t c th tnh chung cho ton b ti sn di hn sau khi tr i cc

H s u t di hn =

khon phi thu di hn (h s u t tng qut) hay tnh ring cho tng b phn
ca ti sn di hn (h s u t ti sn c nh, h s u t ti chnh di hn...);
trong , h s u t ti sn c nh c s dng ph bin, phn nh gi tr cn
li ca ti sn c nh chim trong tng s ti sn l bao nhiu. Tr s ny ph
thuc vo tng ngnh, ngh c th. Ti sn di hn c phn nh ch tiu Ti
sn di hn), m s 200 trn bng cn i k ton
(9) H s kh nng thanh ton tng qut: H s kh nng thanh ton tng
qut l ch tiu phn nh kh nng thanh ton chung ca doanh nghip trong k
bo co. Ch tiu ny cho bit doanh nghip c kh nng thanh ton c bao
nhiu ln n phi tr bng tng ti sn. Nu tr s ch tiu "H s kh nng thanh
ton tng qut" ca doanh nghip lun > 1, doanh nghip bo m c kh nng
thanh ton tng qut v ngc li; tr s ny < 1, doanh nghip khng bo m
c kh nng trang tri cc khon n. Tr s ca H s kh nng thanh ton tng
qut cng gn 1, doanh nghip cng mt dn kh nng thanh ton.
89

H s kh nng
thanh ton tng

Tng cng ti sn
=

Tng n phi tr

qut
"Tng s ti sn" c phn nh ch tiu "Tng cng ti sn" (M s 270)
v "Tng s n phi tr" phn nh ch tiu "N phi tr" (M s 300) trn Bng
cn i k ton. i vi cc doanh nghip va v nh, ch tiu "Tng s ti sn"
c phn nh ch tiu "Tng cng ti sn" (M s 250) v "Tng s n phi
tr" c phn nh ch tiu "N phi tr" (M s 300) trn Bng cn i k ton.
(10) H s kh nng thanh ton n ngn hn: "H s kh nng thanh ton
n ngn hn" l ch tiu cho thy kh nng p ng cc khon n ngn hn ca
doanh nghip l cao hay thp. Ch tiu ny cho bit doanh nghip c kh nng
thanh ton c bao nhiu ln n ngn hn bng ti sn ngn hn. N ngn hn l
nhng khon n m doanh nghip phi thanh ton trong vng mt nm hay mt
chu k kinh doanh. Nu tr s ca ch tiu ny xp x bng 1, doanh nghip c
kh nng thanh ton cc khon n ngn hn v tnh hnh ti chnh l bnh thng
hoc kh quan. Ngc li, nu H s kh nng thanh ton n ngn hn < 1,
doanh nghip khng bo m p ng c cc khon n ngn hn. Tr s ca ch
tiu ny cng nh hn 1, kh nng thanh ton n ngn hn ca doanh nghip cng
thp.
=

H s thanh ton n ngn hn

Ti sn ngn hn

N ngn hn
Ti sn ngn hn c phn nh ch tiu "Ti sn ngn hn" Mc A (M
s 100) v " n ngn hn" c phn nh ch tiu I "N ngn hn" (M s 310)
trn Bng cn i k ton.
(11) H s kh nng chi tr n ngn hn: Do cc ch tiu nh: "H s kh
nng thanh ton tng qut " v "H s kh nng thanh ton n ngn hn" mang
tnh thi im (u k, cui k) v c s tnh ton da trn s liu ca Bng cn
i k ton nn trong nhiu trng hp, cc ch tiu ny phn nh khng ng tnh
90

hnh thc t. iu ny rt d xy ra v 2 nguyn nhn ch yu sau:

Th nht, do cc nh qun l mun ngy to tnh hnh, to ra mt bc tranh
ti chnh kh quan cho doanh nghip ti ngy bo co. Chng hn, mun nng cao
tr s ca cc ch tiu trn, cc nh qun l tm cch ngy to sao cho cc khon
tin v tng ng tin tng ln, tr gi hng tn kho gim xung. Cng vic ny
thc s khng h kh khn vi cc nh qun l v k ton; chng hn, nhng ngy
cui k (cui qu, cui nm), mc du hng v, nhp kho nhng k ton tm
ngoi s sch hoc cc khon n cha thu nhng k ton li ghi nhn nh
thu, nu b pht hin th coi nh ghi nhm. Tng t, k ton c th ghi cc bt
ton b tr gia n phi thu di hn vi n phi tr di hn...
Th hai, do tnh thi v ca hot ng kinh doanh m ti thi im bo co,
lng hng tn kho rt ln, lng tin v tng ng tin rt nh. Tnh hnh ny
thng xy ra vi cc doanh nghip kinh doanh mang tnh thi v. Ti nhng
doanh nghip ny, c nhng thi im m buc phi d tr hng tn kho ln (d
tr hng ha phc v cc dp l, tt, khai trng, khai hi; thu mua nng sn, lm
sn, hi sn, th sn... theo ma).
khc phc tnh hnh trn, khi nh gi khi qut tnh hnh ti chnh, cn
kt hp vi ch tiu "H s kh nng chi tr n ngn hn". H s ny s khc phc
c nhc im ca 2 ch tiu trn v n c xc nh cho c k kinh doanh v
khng ph thuc vo yu t thi v.
H s kh nng chi

Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh

N ngn hn
tr n ngn hn
Ch tiu ny cho bit, vi dng tin thun to ra t cc hot ng kinh
doanh ca doanh nghip trong k th doanh nghip c kh nng bo m c
kh nng thanh ton cc khon n ngn hn hay khng. S liu t s ca cng
thc trn c ly t Bo co lu chuyn tin t (M s 20).
(12) Hiu sut s dng vn kinh doanh (Vng quay ti sn)

91

Hiu sut s dng vn kinh doanh nhm nh gi mt cch khi qut cng
tc qun l, s dng vn kinh doanh ca doanh nghip c hp l, hiu sut s
dng vn c ph hp vi c th ca ngnh ngh kinh doanh hay khng,
doanh nghip ang qun l, s dng vn kinh doanh tt hay khng tt, trng
im cn xem xt, qun l nhm nng cao hiu sut s dng vn kinh doanh
ca DN trong k.
Hiu sut s dng vn kinh
doanh (vng quay ti sn)

Tng lun chuyn thun

Tng ti sn bnh qun

Ch tiu ny cho bit bnh qun mt ng vn kinh doanh tham gia vo qu

trnh sn xut kinh doanh th DN thu c bao nhiu ng lun chuyn thun.
(13) H s sinh li rng ca ti sn (Return on assets - ROA):
H s sinh li rng ca ti sn phn nh hiu qa s dng ti sn doanh
nghip, th hin trnh qun l v s dng ti sn. Ch tiu ny cho bit bnh
qun mt n v ti sn s dng trong qu trnh kinh doanh to ra c bao nhiu
ng li nhun sau thu. Tr s ca ch tiu cng cao, hiu qu s dng ti sn
cng ln v ngc li.
H s sinh li

Li nhun su thu

Tng ti sn bnh qun

rng ca ti sn =
Li nhun sau thu phn nh ch tiu "Li nhun sau thu " trn Bo co
kt qu hot ng kinh doanh vi m s 60; cn "Tng ti sn bnh qun c
tnh nh sau:
Tng ti
sn bnh

Tng ti sn u nm + Tng ti sn cui nm

=

2
qun
Trong , Tng ti sn u nm v cui nm ly s liu trn Bng cn i
k ton (ct "S u nm" v ct "S cui nm"). Mu s ca ROA l Tng ti
sn bnh qun v t s l kt qu ca mt nm kinh doanh nn mu s khng th
ly tr s ca ti sn ti mt thi im c m phi s dng tr gi bnh qun ca
92

nm.
(14) H s sinh li ca vn ch s hu (Return on equity - ROE):
H s sinh li ca Vn ch s hu l ch tiu phn nh khi qut nht
hiu qu s dng vn ch s hu ca doanh nghip.Ch tiu ny cho bit bnh
qun mt ng vn ch s hu tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh th
doanh nghip thu c bao nhiu ng li nhun sau thu. Tr s ca ROE cng
cao, hiu qu s dng vn ch s hu cng cao v ngc li.
H s s sinh li
ca vn ch s

Li nhun sau thu

=

Vn ch s hu bnh qun
hu
Li nhun sau thu phn nh ch tiu "Li nhun sau thu thu nhp doanh
nghip" trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh vi m s 60; cn ch tiu
"Vn ch s hu bnh qun" c tnh nh sau:
Vn ch s
hu bnh

Tng s vn ch s hu u k + cui k
=

qun
Trong , vn ch s hu u nm v cui nm ly ch tiu C"Vn ch s
hu" (M s 400) trn Bng cn i k ton (ct "S u nm" v ct "S cui
nm"). Mu s ca ROE l Vn ch s hu bnh qun v t s l kt qu ca
mt nm kinh doanh nn mu s khng th ly tr s ca vn ch s hu ti mt
thi im c m phi s dng tr gi bnh qun ca nm. i vi cc doanh
nghip va v nh, ch tiu "Li nhun sau thu" c phn nh ch tiu "Li
nhun sau thu" trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
2.1.3. Phng php phn tch khi qut tnh hnh ti chnh
Phng php c s dng phn tch khi qut tnh hnh ti chnh ca
doanh nghip l phng php so snh. Bng cch so snh gia k phn tch vi
cc k gc khc nhau c v s tuyt i v s tng i trn tng ch tiu phn
nh khi qut tnh hnh ti chnh, cc nh phn tch s cn c vo s bin ng
cng nh ngha ca tng ch tiu nu ln nhn xt.
93

 nh gi khi qut tnh hnh ti chnh ca doanh nghip c chnh xc,

khc phc c nhc im ca tng ch tiu n l (nu c), cc nh phn tch
cn xem xt ng thi s bin ng ca cc ch tiu v lin kt s bin ng ca
chng vi nhau. T , rt ra nhn xt khi qut v thc trng v sc mnh ti
chnh cng nh an ninh ti chnh ca doanh nghip.
i vi vic nh gi tnh hnh huy ng vn ca doanh nghip, cc nh
phn tch tin hnh so snh s bin ng ca tng s ngun vn. Qua vic so snh
s bin ng ca tng s ngun vn theo thi gian, cc nh phn tch s nh gi
c tnh hnh to lp v huy ng vn v qui m; Trn c s c nh gi khi
qut v quy m ti sn m doanh nghip ang qun l v s dng.
nh gi quy m ti chnh ca doanh nghip nh phn tch cn xem xt s
bin ng ca tng ngun vn (th hin bin ng v quy m ngun vn huy
ng), s bin ng ca tng lun chuyn thun (th hin bin ng v quy m
thu nhp) v s bin ng ca dng tin thu vo (th hin bin ng quy m dng
tin) v s bin ng ca lu chuyn tin thun trong k (th hin bin ng
lng tin thun gia tng hay st gim) trong k ca doanh nghip t cung cp
thng tin cho cc ch th qun l v quy m huy ng vn v kt qu s dng vn
kinh doanh, phm vi hot ng kinh doanh v tm nh hng v ti chnh ca
doanh nghip vi cc bn c lin quan mi thi k nht nh.
nh gi mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip, trc ht
cc nh phn tch cn tnh ra tr s ca cc ch tiu H s t ti tr v H s t
ti tr ti sn di hn k phn tch v k gc. T , tin hnh so snh s bin
ng ca cc ch tiu trn theo thi gian cng nh so vi tr s bnh qun ngnh,
bnh qun khu vc. Khi so snh ch tiu H s t ti tr" v "H s t ti tr ti
sn di hn" theo thi gian, cc nh phn tch s c nhn nh chnh xc v xu
hng bin ng ca mc c lp ti chnh; cn khi so snh vi s bnh qun
ca ngnh, bnh qun khu vc, cc nh phn tch s xc nh chnh xc v tr hay
mc c lp ti chnh ca doanh nghip hin ti l mc no (cao, trung bnh,
thp). Trn c s s c cc quyt sch ti chnh ph hp vi tnh hnh v iu
94

kin c th ca doanh nghip.

Vic nh gi kh nng thanh ton ca doanh nghip cng c thc hin
tng t; ngha l tnh ra tr s ca cc ch tiu H s kh nng thanh ton tng
qut, H s kh nng thanh ton n ngn hn v H s kh nng chi tr n
ngn hn v da vo tr s cng nh ngha ca tng ch tiu nh gi. Bn
cnh , bit c xu hng bin ng ca kh nng thanh ton, cn so snh tr
s ca cc ch tiu trn theo thi gian.
nh gi hiu sut s dng vn c thc hin thng qua ch tiu hiu sut
s dng vn kinh doanh. Thng qua ch tiu ny gip cho ch th qun l c ci
nhn tng quan v hiu sut hot ng ca doanh nghip
nh gi khi qut kh nng sinh li ca doanh nghip thng qua ch tiu
H s sinh li rng ca ti sn: v H s sinh li ca vn ch s hu , ng
thida vo tr s ca ch tiu nh gi. Bn cnh , bit c xu hng
bin ng ca kh nng sinh li, cn so snh tr s ca ch tiu H s sinh li ca
vn ch s hu v ch tiu H s sinh li rng ca ti sn theo thi gian.
Nhm thun tin v n gin trong vic tnh ton v rt ra nhn xt khi
qut v tnh hnh ti chnh, trnh s ri rc v tn mn trong qu trnh nh gi,
khi phn tch, c th lp bng sau:
Bng 6.1: Bng nh gi khi qut tnh hnh ti chnh

Ch tiu

K phn

K phn

tch so

tch so

phn

vi k

vi k

gc 1

%
E
G

gc 2

%
H
I

gc

gc

tch

1. Tng s ngun vn
2. Tng lun chuyn thun
3. Li nhun sau thu
95

...

...

4. Tng dng tin thu vo

5. Lu chuyn tin thun trong
k
6. H s t ti tr
7. H s t ti tr ti sn di hn
8. H s u t
9. H s kh nng thanh ton
tng qut
10. H s kh nng thanh ton n
ngn hn
11. H s kh nng chi tr n
ngn hn
12. Hiu sut s dng vn kinh
doanh
13. H ssinh li rng ca ti sn
14. H s sinh li ca vn ch s
hu
Qua bng phn tch trn, cc nh phn tch s nm c cc ni dung ch
yu sau:
- Ct B, C, ...,D: Phn nh tr s ca cc ch tiu cc k (im) tng ng
(nm N v cc nm lin k trc nm N). Da vo tr s ca cc ch tiu cc k
(im), cc nh phn tch s nh gi c quy m vn, mc c lp hoc ph
thuc v ti chnh ca doanh nghip, mc u t vo ti sn di hn, kh nng
thanh ton, kh nng sinh li ca vn ch s hu v ca ti sn ca doanh nghip
tng k (im) tng ng.
+ Ct (cc ct E, H..): Phn nh s bin ng v s tuyt i ca cc
ch tiu. Qua cc ct ny, cc nh phn tch s thy c mc bin ng v qui
96

m ng vi tng ch tiu theo thi gian.

+ Ct % (cc ct G, I ...): Phn nh s bin ng v s tng i theo
thi gian ca cc ch tiu. Qua cc ct ny, cc nh phn tch s thy c mc
tng trng v xu hng bin ng theo thi gian ca cc ch tiu nghin cu.
Cn lu l nhng ch tiu dng nh gi khi qut tnh hnh ti chnh
ca doanh nghip c th phn thnh hai nhm: nhm nhng ch tiu xc nh ti
mt thi im v nhm nhng ch tiu xc nh trong mt k. Thuc nhm ch
tiu tnh ton ti mt thi im gm: tng ngun vn, h s t ti tr, h s t ti
tr ti sn di hn, h s u t, h s kh nng thanh ton tng qut, h s kh
nng thanh ton n ngn hn; Thuc nhm ch tiu tnh ton ti mt thi k gm:
Tng lun chuyn thun, li nhun sau thu, tng dng tin thu vo, lu chuyn
tin thun trong k, H s kh nng chi tr, hiu sut s dng vn kinh doanh, h
s sinh li rng ca ti sn v h s sinh li ca vn ch s hu. Khi nh gi
khi qut tnh hnh ti chnh phi kt hp c tr s ca cc ch tiu v s bin ng
ca cc ch tiu.
2.2. Phn tch tnh hnh huy ng v s dng vn ca doanh nghip
2.1.1. Mc ch phn tch v ni dung phn tch
* Mc ch phn tch
Phn tch tnh hnh huy ng vn ca doanh nghip thy c doanh nghip
huy ng vn t nhng ngun no? Quy m ngun vn huy ng c tng hay
gim? C cu ngun vn ca doanh nghip t ch hay ph thuc, thay i theo chiu
hng no? Xc nh cc trng im cn ch trong chnh sch huy ng vn ca
doanh nghip nhm t c mc tiu ch yu trong chnh sch huy ng vn mi
thi k.
Phn tch tnh hnh s dng vn l nh gi nh gi quy m vn ca doanh
nghip, mc u t ca doanh nghip cho hot ng kinh doanh ni chung cng
nh tng lnh vc hot ng, tng loi ti sn ni ring. Thng qua quy m v s
bin ng ca tng vn cng nh tng loi ti sn ta s thy s bin ng v mc
97

u t, quy m kinh doanh, nng lc kinh doanh, kh nng ti chnh ca doanh

nghip, cng nh vic s dng vn ca doanh nghip nh th no. Thng qua c cu
phn b vn ca doanh nghip ta thy c chnh sch u t v ang thc hin
ca doanh nghip, s bin ng v c cu vn cho thy s thay i trong chnh sch
u t ca doanh nghip.
*Ni dung phn tch:
- Phn tch tnh hnh huy ng vn thc cht l phn tch quy m, s bin ng
v c cu ngun vn;
- Phn tch tnh hnh s dng vn thc cht l phn tch quy m, s bin ng
v c cu ti sn.
2.2.2. Phn tch tnh hnh huy ng vn
- tin hnh hot ng kinh doanh, cc doanh nghip cn phi xc nh
nhu cu u t, tin hnh to lp, tm kim, t chc v huy ng vn. Doanh
nghip c th huy ng vn cho nhu cu kinh doanh t nhiu ngun khc nhau;
trong , c th qui v hai ngun chnh l vn ch s hu v n phi tr.;
- Vn ch s hu l s vn ca cc ch s hu, cc nh u t ng gp ban
u v b sung thm trong qu trnh kinh doanh (vn u t ca ch s hu).
Ngoi ra, thuc vn ch s hu cn bao gm mt s khon khc pht sinh trong
qu trnh hot ng kinh doanh nh: chnh lch t gi hi oi, chnh lch nh
gi li ti sn, li nhun sau thu cha phn phi, cc qu doanh nghip... Vn ch
s hu khng phi l cc khon n nn doanh nghip khng phi cam kt thanh
ton;
- Khc vi vn ch s hu, n phi tr phn nh s vn m doanh nghip i
chim dng trong qu trnh hot ng kinh doanh; do vy, doanh nghip phi cam
kt thanh ton v c trch nhim thanh ton. Thuc n phi tr cng bao gm
nhiu loi khc nhau, c phn theo nhiu cch khc nhau; trong , phn theo
thi hn thanh ton v i tng n c p dng ph bin. Theo cch ny, ton
b n phi tr ca doanh nghip c chia thnh n phi tr ngn hn (l cc
khon n m doanh nghip c trch nhim phi thanh ton trong vng mt nm
98

hay mt chu k kinh doanh) v n phi tr di hn (l cc khon n m doanh

nghip c trch nhim phi thanh ton ngoi mt nm hay mt chu k kinh
doanh);
- Doanh nghip c trch nhim xc nh s vn cn huy ng, ngun huy
ng, thi gian huy ng, chi ph huy ng... sao cho va bo m p ng nhu cu
v vn cho kinh doanh, va tit kim chi ph huy ng, tit kim chi ph s dng
vn v bo m an ninh ti chnh cho doanh nghip;
- Phn tch tnh hnh ngun vn nhm mc ch nh gi chnh sch huy ng
vn ca doanh nghip, doanh nghip huy ng vn t nhng ngun no? Vic huy
ng vn c p ng nhu cu v vn cho qu trnh sn xut kinh doanh hay
khng? Doanh nghip c lp hay ph thuc v mt ti chnh i vi bn ngoi...
- Phn tch tnh hnh ngun vn thc cht l phn tch quy m, s bin ng
v c cu ngun vn ca doanh nghip;
- Khi phn tch tnh hnh ngun vn ngi ta thng s dng thng qua 2
nhm ch tiu sau:
+ Cc ch tiu phn nh quy m, s bin ng ca ngun vn: Thuc nhm
ch tiu ny l cc ch tiu phn ngun vn trn bng cn i k ton, c th bao
gm: Tng ngun vn v tng loi ngun vn trn bng cn i k ton;
+ Cc ch tiu phn nh c cu ngun vn Thuc nhm ch tiu ny l ch
tiu t trng tng b phn ngun vn
T trng ca
tng b phn ngun
vn chim trong tng

Gi tr ca tng b
=

phn ngun vn
Tng gi tr ngun

s ngun vn

x 100

vn

- Phn tch quy m, s bin ng ca ngun vn: Vic phn tch c tin
hnh thng qua so snh tng ngun vn, tng loi ngun vn trn bng cn i k
ton gia k phn tch vi k gc (cui k vi u k hoc cui k ny vi cui cc
k trc) c s tuyt i v s tng i. Qua thy c quy m ngun vn v
99

s bin ng v quy m ngun vn huy ng ca doanh nghip trong k, thy c

doanh nghip huy ng vn t nhng ngun no, vic huy ng vn c p ng
nhu cu v vn cho qu trnh sn xut kinh doanh hay khng?
- Phn tch c cu ngun vn: Vic phn tch c tin hnh thng qua xc
nh t trng tng b phn ngun vn v so snh t trng tng loi ngun vn gia
k phn tch vi k gc (cui k vi u k hoc cui k ny vi cui cc k
trc). Qua thy c c cu ngun vn huy ng v s bin ng v c cu
ngun vn huy ng, mc c lp hay ph thuc v mt ti chnh ca doanh
nghip i vi bn ngoi. Chnh sch ti chnh ca doanh nghip trong k nh th
no v s mo him v ti chnh ca doanh nghip thng qua chnh sch ;
- Trong iu kin cho php, c th xem xt v so snh s bin ng v t
trng ca tng b phn ngun vn chim trong tng s ngun vn ca doanh
nghip qua nhiu nm v so vi c cu chung ca ngnh nh gi;
- Nhm thun tin cho vic phn tch tnh hnh ngun vn (phn tch quy
m, s bin ng v c cu ngun vn). Khi phn tch, c th lp bng sau:

100

Bng 6.2: Bng phn tch tnh hnh huy ng vn

Ch tiu
A
A.

(N-3)
S
T

Cui nm
(N-2)
(N-1)
S
T
S
T

tin
B

tin
D

tin
I

trng
K

trng
C

trng
E

tin
G

trng
H

phi tr
I.

ngn
hn ....
II.

di hn
....
B. Vn
ch s
hu
I.

Vn

ch

hu ...
49

Cui nm N so vi cui nm
(N - 3)
(N - 2)
(N - 1)
S T
T
S T
T
S T
T
tin
L

l
M

trng
N

tin
O

l
P

trng
Q

tin
R

l
S

trng
T

II.
Ngun
kinh ph
v qu
khc....
Tng
cng
NV

50

- Qua bng phn tch trn, cc nh phn tch s nm c cc ni dung ch

yu sau:
+ Ct S tin trong k phn tch (Ct I) v k gc (cc ct B, D v G)
phn nh tr s ca tng ch tiu (tng loi ngun vn v tng s ngun vn)
thi im cui k tng ng (cui nm N v cc nm lin k trc nm N); trong
, s tng cng theo tng ct ca ch tiu A N phi tr v ch tiu B Vn ch
s hu ng bng s liu ca ch tiu Tng s ngun vn tng k.
+ Ct T trng trong k phn tch (ct K) v k gc (cc ct C, E v H)
phn nh t trng ca tng b phn ngun vn (n phi tr v vn ch s hu v
tng loi vn ch s hu, tng khon n phi tr ngn hn, di hn) chim trong
tng s ngun vn tng thi im cui k tng ng (cui nm N v cc nm
lin k trc nm N); trong , s tng cng theo tng ct ca cc ch tiu b
phn (N phi tr v Vn ch s hu) ng bng 100% v ng bng t trng
ca ch tiu Tng s ngun vn;
+ Ct Cui nm N so vi cui nm (N - 1), (N - 2) v (N - 3):
+ Ct S tin (cc ct L, O v R): phn nh s bin ng v s tuyt i
ca tng s ngun vn cng nh tng loi ngun vn theo thi gian. Qua cc ct
ny, cc nh phn tch s thy c mc bin ng v qui m ca ngun vn
cng nh nguyn nhn nh hng n s thay i v t trng ca tng b phn
ngun vn chim trong tng s ngun vn. ng thi, qua s liu ca ct R, cc
nh phn tch s xc nh c nh hng ca cc nhn t b phn (tng loi
ngun vn) n s bin ng ca ch tiu A N phi tr, ch tiu B Vn ch s
hu cng nh nh hng ca N phi tr v Vn ch s hu n s bin
ng ca ch tiu Tng s ngun vn.
+ Ct T l (cc ct M, P v S): phn nh s bin ng v s tng i
theo thi gian ca tng b phn ngun vn chim trong tng s ngun vn. Qua
cc ct ny, cc nh phn tch s thy c mc tng trng v xu hng bin
ng theo thi gian ca tng loi ngun vn.
+ Ct T trng (cc ct N, Q v T): phn nh tnh hnh bin ng v t
trng theo thi gian ca tng loi ngun vn. S thay i theo thi gian v t
trng ca tng b phn ngun vn chim trong tng s ngun vn s cho cc nh
49

qun l nh gi c xu hng bin ng ca c cu ngun vn hay c cu

ngun huy ng.
- Bng vic xem xt bng phn tch trn, cc nh qun l s thy c nhng
c trng trong c cu huy ng vn ca doanh nghip, xc nh c tnh hp l
v an ton ca vic huy ng vn. Qua vic xem xt tnh hnh ngun vn ca
doanh nghip trong nhiu k kinh doanh, gn vi iu kin kinh doanh c th, cc
nh qun l s c quyt nh huy ng ngun vn no vi mc bao nhiu l
hp l, bo m hiu qu kinh doanh cao nht.
- Bng phn tch trn cng cho php cc nh qun l nh gi c nng lc
ti chnh cng nh mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip. Nh
bit, ton b ngun vn hnh thnh nn ti sn ca doanh nghip c chia thnh
ngun n phi tr v ngun vn ch s hu; trong , doanh nghip ch chu trch
nhim thanh ton s n phi tr, cn s vn ch s hu doanh nghip khng phi
cam kt thanh ton. Nu ngun vn ch s hu chim t trng cao trong tng s
ngun vn, doanh nghip c kh nng t bo m v mt ti chnh v mc
c lp ca doanh nghip i vi cc ch n (ngn hng, nh cung cp...) l cao.
Ngc li, nu n phi tr chim ch yu trong tng s ngun vn (c v s tuyt
i v tng i), kh nng bo m v mt ti chnh ca doanh nghip s thp,
an ninh ti chnh thiu bn vng.
- Khi phn tch, nh gi cn hiu r ni dung kinh t ca tng ch tiu.
- Cc khon n va phn nh ngha v ca doanh nghip vi cc bn c lin
quan khi n hn tr, va phn nh uy tn ca doanh nghip vi cc bn c lin
quan trong quan h ti chnh, va cho bit trnh s dng n by ti chnh
nhm sinh li hoc mang li ri ro cho cc ch s hu. Theo quy nh hin hnh
qu phc li c trch t li nhun gi li ca doanh nghip nhng vic qun l,
chi tiu qu ny ging qun l khon n phi tr cn b cng nhn vin. Ni dung
Qu khen thng c dng : Thng cui nm hoc thng k trn c s
nng sut lao ng v thnh tch cng tc ca mi cn b, cng nhn vin trong
cng ty nh nc; Thng t xut cho nhng c nhn, tp th trong cng ty nh
nc; Thng cho nhng c nhn v n v ngoi cng ty nh nc c ng gp
50

nhiu cho hot ng kinh doanh, cng tc qun l ca cng ty.

- Mc thng ny do Tng gim c hoc Gim c quyt nh, sau thi
tham vn Cng on cng ty. Qu phc li c dng : u t xy dng hoc
sa cha cc cng trnh phc li ca cng ty; Chi cho cc hot ng phc li cng
cng ca tp th cng nhn vin cng ty, phc li x hi; Gp mt phn vn
u t xy dng cc cng trnh phc li chung trong ngnh, hoc vi cc n v
khc theo hp ng; Ngoi ra c th s dng mt phn qu phc li tr cp
kh khn t xut cho nhng ngi lao ng k c nhng trng hp v hu, v
mt sc, lm vo hon cnh kh khn, khng ni nng ta, hoc lm cng tc t
thin x hi; Vic s dng qu phc li do Hi ng qun tr hoc Gim c (i
vi cng ty khng c Hi ng qun tr) quyt nh sau khi tham kho kin ca
cng on cng ty.
- Vn ch s hu va phn nh quy m vn u t ca ch s hu va phn
nh nng lc t ch v ti chnh. Trong vn ch s hu th cc qu ca doanh
nghip va th hin c cu vn ch va th hin chnh sch phn phi kt qu
kinh doanh sau mi thi k.
- Khi phn tch, nh gi quy m, s bin ng v c cu ca ngun vn
cn phi lu s tc ng ca cc yu t n cc ch tiu.
- S bin ng ca cc ch tiu ngun vn ph thuc vo : Chnh sch huy
ng vn ca DN: mc tiu cu trc ti chnh, chi ph s dng vn, nhu cu ti
tr, kh nng huy ng i vi tng ngun; Kt qu hot ng kinh doanh, chnh
sch phn phi li nhun;
- Qua bng phn tch tnh hnh ngun vn, cc nh phn tch s nm c tr
s v s bin ng ca cc ch tiu nh: H s t ti tr (t trng vn ch s hu
trong tng ngun vn), H s n (t trng n phi tr trong tng ngun vn).Cc
ch tiu ny u cho thy mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip. Tr
s ca ch tiu H s t ti tr cng cao, mc c lp ti chnh cng cao v
ngc li. Cn tr s ca cc ch tiu H s n cng cao, mc c lp v mt
ti chnh ca doanh nghip cng thp v ngc li.
- nh gi chnh xc tnh hp l v mc an ton ti chnh ca doanh
nghip, cc nh phn tch cn lin h vi chnh sch huy ng vn v chnh sch
51

u t trong tng thi k ca doanh nghip v nguyn nhn dn n s bin ng

ca tng loi ngun vn. Chng hn, trong giai on u t m rng kinh doanh,
doanh nghip s huy ng tt c cc ngun vn c th, nht l ngun vn vay (vay
ngn hng, vay cc i tng khc v vay bng pht hnh tri phiu) v vn gp.
Mt khc, cng cn lin h tr s ca cc ch tiu trn vi tr s trung bnh ngnh
hoc vi cc doanh nghip khc tng ng. Mt iu chc chn rng, nu
doanh nghip c tr s ca ch tiu "H s t ti tr" thp, tr s ca ch tiu "H s
n cao s rt kh khn khi thuyt phc cc nh u t tn dng cho vay. Do vy,
doanh nghip cn phi c cc gii php thch hp xy dng v duy tr c cu
ngun vn hp l. C cu ngun vn c xem l ti u l c cu ngun vn vi
mc tiu ti thiu ho chi ph s dng vn. V vy, cc nh phn tch thng kt
hp phn tch ch tiu chi ph s dng vn bnh qun. Ch tiu ny c xc
nh bng cng thc:
n

nvi
cfi

NV
i
1
=
=

Tti cfi

i 1
- Trong : nvi: Mc huy ng ca ngun vn i
- NV: Tng nhu cu ti tr (Tng s vn d kin huy ng)
- Cfi: Chi ph s dng ngun vn i
- Tti: T trng ngun vn i
- Bng phng php so snh chi ph vn bnh qun k phn tch vi chi ph

CP

vn bnh qun k gc xc nh chnh lch sau tm hiu nhng nguyn nghn

dn n chnh lch, c bit cp n nhng l do khin doanh nghip la chn
chnh sch ti tr c chi ph vn cao.
2.2.3. Phn tch tnh hnh s dng vn
Tnh hnh s dng vn ca doanh nghip c th hin thng qua quy m,
s bin ng v c cu vn ( ti sn)ca doanh nghip. Phn tch tnh hnh ti sn
nhm mc ch nh gi tnh hnh s dng vn ca doanh nghip trong k c hp
l hay khng, quy m vn ca doanh nghip cao hay thp, tng hay gim, ng
thi nh gi chnh sch u t ca doanh nghip trong k Khi phn tch tnh hnh
ti sn ngi ta thng s dng thng qua 2 nhm ch tiu sau:
Cc ch tiu phn nh quy m, s bin ng ca ti sn: Thuc nhm ch
52

tiu ny l cc ch tiu phn ti sn trn bng cn i k ton, c th bao gm:

Tng ti sn v tng loi ti sn trn bng cn i k ton
Cc ch tiu phn nh c cu ti sn (c cu vn): Thuc nhm ch tiu ny
l ch tiu t trng tng b phn ti sn
T trng ca tng b phn ti sn chim trong tng s ti sn c xc nh
nh sau:
T trng
ca tng b phn ti sn chim

Gi tr ca tng b
=

phn ti sn

x 100

trong tng s ti sn

Tng s ti sn
Phn tch quy m, s bin ng ca ti sn: Vic phn tch c tin hnh
thng qua so snh tng ti sn cng nh tng ch tiu ti sn gia cui k vi u
k, hoc vi cui cc k trc c s tuyt i v s tng i. Thng qua quy m
tng ti sn, tng ch tiu ti sn ta thy c s vn c phn b cho tng lnh
vc hot ng, tng loi, ch tiu ti sn. Thng qua s bin ng ca tng ti
sn, tng ch tiu ti sn ta thy s bin ng v mc u t cho cho tng lnh
vc hot ng, cho tng loi, ch tiu ti sn c hp l hay khng? ng thi
thng qua s bin ng ca tng ti sn th hin s bin ng v quy m vn u
t ca doanh nghip, v nng lc sn xut kinh doanh, v kh nng ti chnh ca
doanh nghip. S bin ng ca tng loi ti sn va th hin mc u t ca
doanh nghip vo tng lnh vc hot ng, tng loi ti sn nh th no ng thi
cng cho thy nh hng ca s bin ng ca tng loi ti sn n hot ng
kinh doanh, tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, qua thy c chnh sch
u t, vic s dng vn ca doanh nghip c hp l hay khng. V vy, khi xem
xt s bin ng tng loi cn nh gi c th n tc ng ca tng loi ti sn
n qu trnh kinh doanh, tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Chng hn nh
xem xt s bin ng ca tin v tng ng tin; s bin ng ca cc khon
phi thu;; s bin ng ca hng tn kho; s bin ng ca ti sn c nh; s
bin ng ca ti sn d dang di hn; s bin ng ca cc khon u t ti
chnh.
53

Phn tch c cu ti sn: Vic phn tch c tin hnh thng qua xc nh
t trng ca tng b phn ti sn v so snh t trng tng b phn ti sn gia k
phn tch vi k gc. cho php cc nh qun l nh gi c khi qut tnh hnh
phn b (s dng) vn nhng li khng cho bit cc nhn t tc ng n s thay
i c cu ti sn ca doanh nghip. V vy, bit c chnh xc tnh hnh s
dng vn, nm c cc nhn t nh hng v mc nh hng ca cc nhn
t n s bin ng v c cu ti sn, cc nh phn tch cn kt hp c vic phn
tch ngang, tc l so snh s bin ng gia k phn tch vi k gc (c v s
tuyt i v s tng i) trn tng s ti sn cng nh theo tng loi ti sn.
. Vic phn tch c cu ti sn ca doanh nghip phi da trn tnh cht,
ngnh ngh kinh doanh v tnh hnh bin ng ca tng b phn ti sn. Trong
iu kin cho php, c th xem xt v so snh s bin ng v t trng ca tng
b phn ti sn chim trong tng s ti sn ca doanh nghip qua nhiu nm v so
vi c cu chung ca ngnh nh gi.
Nhm thun tin cho vic nh gi tnh hnh ti sn (c cu v s bin ng
ti sn). Khi phn tch, c th lp bng sau:

54

Bng 6.3: Bng phn tch tnh hnh s dng vn

Ch
tiu
A
A. Ti

(N-3)
S
T

Cui nm
(N-2)
(N-1)
S
T
S
T

tin
B

tin
D

tin
I

trng
K

trng
C

trng
E

tin
G

trng
H

sn
ngn
hn
I. Tin
v

tin ...
II. u
t

ti

chnh
ngn
hn...
III. Phi
49

Cui nm N so vi cui nm
(N - 3)
(N - 2)
(N - 1)
S T
T
S T
T
S T
T
tin
L

l
M

trng
N

tin
O

l
P

trng
Q

tin
R

l
S

trng
T

thu
ngn
hn ...
IV.
Hng
tn kho
...
V. Ti
sn
ngn
hn
khc ...
B. Ti
sn di
hn
I. Phi
thu di
hn...
II.

Ti
50

sn

nh...
III. Bt
ng
sn u
t...
IV. Ti
sn d
dang
di
hn...
V. u
t

ti

chnh
di
hn...
VI. Ti
sn di
51

hn
khc...
Tng
cng
ti sn

52

Qua bng phn tch trn, cc nh phn tch s nm c cc ni dung ch

yu sau:
- Ct S tin trong k phn tch (Ct I) v k gc (cc ct B, D v G)
phn nh tr s ca tng ch tiu (tng loi ti sn v tng s ti sn) thi im
cui k tng ng (cui nm N v cc nm lin k trc nm N); trong , s
tng cng theo tng ct ca ch tiu A Ti sn ngn hn v ch tiu B Ti sn
di hn ng bng s liu ca ch tiu Tng s ti sn tng k.
- Ct T trng trong k phn tch (ct K) v k gc (cc ct C, E v H)
phn nh t trng ca tng b phn ti sn (ti sn ngn hn, ti sn di hn v
tng loi ti sn ngn hn, di hn c th) chim trong tng s ti sn tng thi
im cui k tng ng (cui nm N v cc nm lin k trc nm N); trong ,
s tng cng theo tng ct ca cc ch tiu b phn (Ti sn ngn hn v Ti
sn di hn) ng bng 100% v ng bng t trng ca ch tiu Tng s ti
sn.
- Ct Cui nm N so vi cui nm (N - 1), (N - 2) v (N - 3):
+ Ct S tin (cc ct L, O v R): phn nh s bin ng v s tuyt i
ca tng s ti sn cng nh tng loi ti sn theo thi gian. Qua cc ct ny, cc
nh phn tch s thy c mc bin ng v qui m ca ti sn cng nh
nguyn nhn nh hng n s thay i v t trng ca tng b phn ti sn
chim trong tng s ti sn. ng thi, qua s liu ca ct R, cc nh phn tch s
xc nh c nh hng ca cc nhn t b phn (tng loi ti sn) n s bin
ng ca ch tiu A Ti sn ngn hn, ch tiu B Ti sn di hn cng nh nh
hng ca Ti sn ngn hn v Ti sn di hn n s bin ng ca ch tiu
Tng s ti sn.
+ Ct T l (cc ct M, P v S): phn nh s bin ng v s tng i
theo thi gian ca tng b phn ti sn chim trong tng s ti sn. Qua cc ct
ny, cc nh phn tch s thy c mc tng trng v xu hng bin ng
theo thi gian ca tng loi ti sn.
49

+ Ct T trng (cc ct N, Q v T): phn nh tnh hnh bin ng v t

trng theo thi gian ca tng loi ti sn. S thay i theo thi gian v t trng
ca tng b phn ti sn chim trong tng s ti sn s cho cc nh qun l nh
gi c xu hng bin ng ca c cu ti sn hay tnh hnh phn b vn.
Bng vic xem xt bng phn tch trn, cc nh qun l s thy c nhng
c trng trong c cu ti sn ca doanh nghip, xc nh c tnh hp l ca
vic s dng (u t) vn. Qua vic xem xt c cu ti sn v s bin ng v c
cu ti sn ca nhiu k kinh doanh, cc nh qun l s c quyt nh u t vo
loi ti sn no l thch hp, u t vo thi im no; xc nh c vic gia tng
hay ct gim hng tn kho cng nh mc d tr hng tn kho hp l trong tng
thi k sao cho c lng hng tn kho cn thit p ng cho nhu cu sn
xut - kinh doanh v nhu cu tiu th ca th trng m khng lm tng chi ph
tn kho; c chnh sch thch hp v thanh ton va khuyn khch c khch
hng va thu hi vn kp thi, trnh b chim dng vn;... Khi phn tch c cu ti
sn, nh phn tch cn lin h vi s liu bnh qun ca ngnh cng nh so snh
vi s liu ca cc doanh nghip khc kinh doanh cng ngnh ngh c hiu qu
cao hn c nhn xt xc ng v tnh hnh s dng vn v tnh hp l ca c
cu ti sn ca doanh nghip. ng thi, cn cn c vo tnh hnh thc t ca
doanh nghip cng nh chnh sch u t v chnh sch kinh doanh m doanh
nghip vn dng trong tng thi k nh gi.
Nhng im cn lu khi nh gi sau y:
- V tin v cc khon tng ng tin: S bin ng ca tin v cc khon
tng ng tin ( tin mt ti qu, tin gi ngn hng, tin ang chuyn, cc khon
u t ngn hn c thi hn thu hi di 3 thng) nh hng n kh nng ng ph
ca doanh nghip vi cc khon n n hn. Tin v tng ng tin thay i ph
thuc vo chnh sch kinh doanh ca doanh nghip, ph thuc vo nng lc ti chnh
ca khch hng, ph thuc vo kh nng chi tr, chnh sch u t, s dng vn ca
doanh nghip...
50

 khc phc nhng nhc im m ch tiu "Tin v cc khon tng

ng tin" trn Bng cn i k ton c th em li do tnh thi im ca ch
tiu ny, khi xem xt cn lin h vi tnh hnh bin ng ca ch tiu "H s kh
nng chi tr" (xem mc 2.1.2). ng thi cn c vo nhu cu thc t v tin ca
doanh nghip trong tng giai on nhn xt. Khon mc ny c th tng (hoc
gim) khng phi do ng (hay thiu tin) m c th do doanh nghip ang c
k hoch tp trung tin chun b u t mua sm vt t, ti sn... hay do doanh
nghip va u t vo mt s lnh vc kinh doanh...
- V u t ti chnh: u t ti chnh l mt hot ng quan trng ca
doanh nghip trong nn kinh t th trng nhm pht huy ht mi tim nng sn
c cng nh nhng li th ca doanh nghip nng cao hiu qu kinh doanh,
khng nh v th ca mnh. u t ti chnh trong doanh nghip bao gm nhiu
loi, trong ch yu l cc hot ng u t vn vo n v khc (u t vo
cng ty con, u t vo cng ty lin kt, u t lin doanh...) v u t chng
khon kinh doanh, u t nm gi n ngy o hn nh: gi tin c k hn, cho
vay.... Khi xem xt khon u t ny, cn lin h vi chnh sch u t ca doanh
nghip cng nh mi trng u t trong tng thi k; bi v, khng phi doanh
nghip no cng c iu kin u t ti chnh. Hn na, mi trng u t cng
nh hng nhiu n t trng ca khon u t ny. Mt doanh nghip trong
mt mi trng m th trng chng khon cha pht trin th chc chn khon
u t ti chnh cha th cao c. Mt iu c th khng nh rng, trong iu
kin hi nhp ca nn kinh t, u t ti chnh chnh l c hi cn thit gip
doanh nghip s dng s vn di tha c hiu qu; ng thi, to cho doanh
nghip c nhiu c hi nm bt, hc hi c kinh nghim v kin thc qun
l kinh t tin tin, gp phn thc y tng trng kinh t cng nh c iu kin
ng dng cc tin b k thut vo sn xut.
- V cc khon phi thu:
Cc khon phi thu ca doanh nghip c nhiu loi, trong ch yu l cc
khon phi thu ngi mua v tin t trc cho ngi bn. y l s vn (ti sn)
51

ca doanh nghip nhng b ngi mua v ngi bn chim dng. S bin ng

ca cc khan phi thu ph thuc nhiu nguyn nhn khc nhau nh chnh sch
kinh doanh ca tng doanh nghip trong tng thi k, nng lc ti chnh ca
khch hng...Tuy nhin, khi xem xt ni dung ny cn lin h vi phng thc
tiu th (bn bun, bn l), vi chnh sch tn dng bn hng (tn dng ngn hn,
tn dng di hn), vi chnh sch thanh ton tin hng (chit khu thanh ton), vi
kh nng qun l n cng nh nng lc ti chnh ca khch hng... nhn xt.
Chng hn, s n phi thu tng hoc gim khng phi do yu km ca doanh
nghip trong vic qun l n m c th do phng thc tiu th p dng ti doanh
nghip. Nu doanh nghip p dng phng thc bn l l ch yu th s n phi
thu s thp do hng bn ra c thu tin ngay; ngc li, vi doanh nghip p
dng phng thc bn bun l ch yu th t trng n phi thu s cao do c trng
ca phng thc tiu th ny l thanh ton chm. Hoc vi chnh sch tn dng
bn hng khc nhau, trong thi k doanh nghip p dng chnh sch tn dng bn
hng di hn, s n phi thu chc chn s ln hn s n phi thu trong thi k p
dng chnh sch tn dng bn hng ngn hn. Do chnh sch tn dng bn hng c
quan h cht ch vi lng hng ha tiu th v c coi nh mt bin php
kch thch tiu th nn khi xem xt s n phi thu pht sinh, nh phn tch cn lin
h vi lng hng ha tiu th nh gi. Vic p dng chnh sch chit khu
thanh ton cng c quan h trc tip vi s n phi thu. Bi vy, thu hi vn
c kp thi, trnh b chim dng vn, doanh nghip cn xy dng v vn dng
chnh sch chit khu thanh ton hp l, linh hot.
Trng hp do kh nng qun l khch hng km, khon n phi thu s
tng do pht sinh cc khon "n xu" trong k (n kh i, n qu hn), gim
bt ri ro c th xy ra, doanh nghip cn c cc bin php thch hp nh: bn cc
khon n cho cng ty mua bn n, ngng cung cp hng ha cho cc khch hng
ny hay nh s can thip ca php lut thu hi n. ng thi, trnh tnh
trng n kh ng tng thm, doanh nghip cn tm hiu k cng v nng lc ti
chnh ca khch hng v tnh hnh thanh ton ca khch hng trc khi t quan
52

h lm n.
- V hng tn kho:
bo m cho qu trnh kinh doanh c tin hnh lin tc, khng b gin
on, i hi doanh nghip phi xc nh c lng hng tn kho d tr hp l.
Lng hng tn kho d tr hp l l lng d tr va p ng c nhu cu kinh
doanh lin tc, va khng gia tng chi ph tn kho gy ng vn. Lng d tr
hp l ph thuc vo nhiu nhn t, trong ch yu vo qui m sn xut, tiu
th (lng vt t tiu dng hay hng ha tiu th bnh qun mt ngy m), vo
mc chuyn mn ha, vo h thng cung cp, vo tnh hnh ti chnh ca
doanh nghip v vo cc nguyn nhn khc (tnh thi v; vo nh mc tiu hao
vt t; vo thuc tnh t nhin ca vt t, hng ha; vo vic bo m cc phng
tin vn chuyn cng nh kh nng cung cp ca ngi bn). Khi xem xt t trng
hng tn kho chim trong tng s ti sn, cn lin h vi ngnh ngh v lnh vc
kinh doanh ca doanh nghip, vi chnh sch d tr, vi tnh thi v ca kinh
doanh v vi chu k sng ca sn phm, hng ha. Chng hn, trong cc doanh
nghip kinh doanh thng mi, t trng hng tn kho thng ln do i tng
kinh doanh ca cc doanh nghip ny l hng ha; ngc li, trong cc doanh
nghip kinh doanh dch v (khch sn, gii tr...), t trng hng tn kho thng
chim t trng thp. i vi cc doanh nghip sn xut, kinh doanh mang tnh
thi v, vo nhng thi im nht nh trong nm, t trng hng tn kho thng
rt cao do yu cu d tr thi v; ngc li, vo nhng thi im khc, lng
hng tn kho li qu thp. Tng t, khi sn phm, hng ha ang giai on
tng trng, lng d tr hng tn kho thng cao p ng nhu cu chim lnh
th trng; cn khi sn phm, hng ha vo giai on suy thoi, trnh ri ro,
lng hng tn kho thng c gim xung mc thp nht.
Mt doanh nghip c h thng cung cp tt s gim c lng hng tn
kho m khng nh hng n tnh lin tc ca qu trnh kinh doanh. H thng
cung cp c xem l tin tin hin nay ang c p dng l h thng cung cp
kp thi (Just in time). Theo h thng ny, mi nhu cu v vt t, hng ha phc
53

v cho sn xut, kinh doanh trong k u c doanh nghip lp k hoch v k

hp ng vi cc nh cung cp ht sc chi tit. V th, doanh nghip khng cn
phi d tr hng tn kho, khi s dng n u, cc nh cung cp s phc v ti
. Nh vy, doanh nghip khng nhng tit kim c vn trong khu d tr m
cn tit kim c cc chi ph lin quan n kho tng bo qun, bo v, gp phn
nng cao hiu qu s dng vn ni ring v hiu qu kinh doanh ni chung. Nh
vy s bin ng ca hng tn kho s ph thuc vo quy m sn xut kinh doanh
ca doanh nghip, c th ngnh ngh kinh doanh, chnh sch kinh doanh, c th
nguyn vt liu phc v sn xut...
- V ti sn c nh:
T trng ti sn c nh chim trong tng s ti sn trc ht ph thuc vo
ngnh ngh v lnh vc kinh doanh. Sau na, t trng ny cn ph thuc chnh
sch u t, vo chu k kinh doanh v vo phng php khu hao m doanh
nghip p dng. i vi cc doanh nghip c chnh sch u t mi (c chiu su
v chiu rng), trong giai on mi u t, t trng ny thng cao do lng vn
u t ln v mc khu hao cha nhiu. Mt khc, t trng ca ti sn c nh
chim trong tng s ti sn c xc nh bng gi tr cn li ca ti sn c nh
nn phng php khu hao m doanh nghip vn dng cng c nh hng ng
k do mi phng php khu hao khc nhau th c mc khu hao khc nhau.
Do vy, khi xem xt t trng ca ti sn c nh chim trong tng s ti sn,
bn cnh vi vic lin h vi ngnh ngh v lnh vc kinh doanh ca doanh
nghip, nh phn tch cn lin h vi tnh hnh u t, vi chu k kinh doanh v
phng php khu hao rt ra nhn xt thch hp. ng thi, cn i su xem xt
t trng ca tng b phn ti sn c nh (ti sn c nh hu hnh, ti sn c nh
thu ti chnh, ti sn c nh v hnh) chim trong tng s ti sn; qua , nh
gi chnh xc hn tnh hnh u t v c cu ti sn c nh ca doanh nghip.
c bit, cn ch trng n mt s b phn ti sn c nh v hnh nh: nhn hiu
hng ha, quyn pht hnh, bn quyn, bng sng ch... v trong nn kinh t th
trng, gi tr cc b phn ny thng c xu hng gia tng.
54

T trng ca ti sn c nh chim trong tng s ti sn chnh l ch tiu

T sut u t (hay H s u t), phn nh gi tr cn li ca ti sn c nh
chim trong tng s ti sn l bao nhiu. Tr s ca ch tiu ny ph thuc vo
tng ngnh, ngh, lnh vc kinh doanh c th. Chng hn, ngnh cng nghip
thm d v khai thc du kh: 90%, ngnh luyn kim: 70%, ngnh cng nghip
thc phm: 10%...
- V bt ng sn u t: Bt ng sn u t trong cc doanh nghip bao
gm quyn s dng t (do doanh nghip b tin ra mua li); nh hoc mt phn
ca nh hoc c nh v t; c s h tng do ngi ch s hu hoc ngi i thu
ti sn theo hp ng thu ti chnh nm gi. Cc ti sn ny c ghi nhn l bt
ng sn u t khi doanh nghip nm gi cho thu hoc ch tng gi m
khng phi bn trong k hot ng kinh doanh thng thng hay s dng cho
hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. Khi xem xt t trng ca bt
ng sn u t chim trong tng s ti sn, cn lin h vi cc chnh sch v ch
trng v kinh doanh bt ng sn ca doanh nghip cng nh hiu qu kinh
doanh lnh vc ny nh gi.
- V ti sn d dang di hn: Ti sn d dang di hn bao gm gi tr chi
ph sn xut, kinh doanh d dang di hn v chi ph xy dng c bn d dang di
hn ti thi im bo co. Thng qua ch tiu ny cho thy s vn b ng lin
quan n sn xut v xy dng c bn ca doanh nghip
2.2.4. Phn tch mi quan h gia ti sn v ngun vn
Cc phn tch nu ch dng vic phn tch tnh hnh huy ng v s dng
vn s khng phn nh ht c chnh sch huy ng v s dng vn ca doanh
nghip. Chnh sch huy ng v s dng vn ca mt doanh nghip khng ch
phn nh nhu cu vn cho hot ng kinh doanh v kh nng p ng nhu cu vn
m cn c quan h trc tip n an ninh ti chnh, n hiu qu s dng vn ca
doanh nghip, tc ng trc tip n hiu qu kinh doanh cng nh ri ro kinh
doanh ca doanh nghip. phn tch mi quan h gia ti sn v ngun vn, cc
nh phn tch thng tnh ra v so snh cc ch tiu sau:
55

+ H s t ti tr
Ht =

Vn ch s hu
Tng ti sn

= 1-

N phi tr
Tng ti sn

= 1 H s n

H s t ti tr phn nh nng lc t ch v ti chnh ca doanh nghip. Khi

doanh nghip c h s t ti tr cng gn 1 th nng lc c lp v ti chnh cng
cao, cc ch n thng thy an ton hn khi chp nhn h s vay vn ca cc n
v ny, nhng chnh khi doanh nghip cng cn cn nhc c cu ngun vn ti
u sao cho chi ph vn thp nht v h thng n by ti chnh ca n v c th
khuch i kh nng sinh li ca vn ch. Do , mi doanh nghip cn c vo
c th kinh doanh ca ngnh, chnh sch ti chnh ca doanh nghip v s tc
ng ca mi trng kinh doanh cn nhc kh nng t ti tr, m bo cn i
gia cu trc ti chnh ca n v vi hiu qu ca chnh sch ti chnh.
+ H s ti tr thng xuyn (Htx)
Htx =

Ngun vn di hn (NVDH)
Ti sn di hn (TSDH)

H s ti tr thng xuyn (di hn) phn nh tnh cn i v thi gian ca

ti sn hnh thnh qua u t di hn vi ngun ti tr tng ng, hay ni mt
cch khc l mi quan h cn i gia ti sn vi ngun vn hnh thnh ti sn
theo thi gian. Quan h cn i ny i hi doanh nghip khng c huy ng
ngun vn ngn hn u t hnh thnh ti sn di hn. Do , nu h s ti tr
thng xuyn 1 th doanh nghip lun c hoc d tha ngun vn di hn
ti tr cho ti sn di hn, s an ton v ngun ti tr gip doanh nghip trnh
c ri ro thanh ton. Ngc li, nu h s ti tr di hn< 1 th s mt n nh
v ti chnh c th xy ra, tuy nhin, thc t mi lnh vc ngnh ngh kinh doanh
cn l thuc vo c th chu chuyn vn ca n v xc nh khong dao ng
ca h s ti tr di hn khc nhau. V d cc ngn hng thng mi u c th
quy nh t l nht nh v vic dng 1 phn ngun vn huy ng ngn hn u
56

t trung v di hn do tnh thanh khon cc ti sn ca ngn hng cao v c th

kinh doanh v tin t khin n o vn kh nhanh. Tnh cn i theo thi gian ca
ngun ti tr vi ti sn u t tu thuc vo s cn nhc gia chi ph vn huy
ng vi kh nng sinh li k vng vn u t, nng lc s dng n by ti
chnh ca doanh nghip v c bit l lnh vc, ngnh ngh kinh doanh ca mi
n v. Gi hay chi ph s dng vn l chi ph c hi i vi doanh nghip v
c xc nh t th trng vn.Trn gc ngi cung cp vn cho doanh
nghip th chi ph s dng vn l t sut sinh li k vng m h i hi khi cung
cp vn. Mc sinh li ny phi tng thch vi mc chp nhn ri ro m nh
u t c kh nng gp phi khi u t vn. Chnh v vy, i vi c nh cung cp
vn v doanh nghip huy ng vn u phi cn nhc gia li ch k vng vi cc
li ch buc phi t b khi huy ng v u t vn - H s kh nng thanh ton
tng qut
- H s ti sn trn vn ch s hu:
H s ti sn trn vn ch s hu l ch tiu phn nh mc u t ti
sn ca doanh nghip bng vn ch s hu. Tr s ca ch tiu ny nu cng ln
hn 1, chng t mc c lp v ti chnh ca doanh nghip cng gim dn v
ti sn ca doanh nghip c ti tr ch mt phn bng vn ch s hu v ngc
li, tr s ca ch tiu H s ti sn trn vn ch s hu cng gn 1, mc c
lp v mt ti chnh ca doanh nghip cng tng v hu ht ti sn ca doanh
nghip c u t bng vn ch s hu. Ch tiu ny c tnh nh sau:
H s ti sn trn

Ti sn
Vn ch s hu
vn ch s hu
C th vit li ch tiu ny theo cch khc nh sau:
H s ti sn
trn vn ch

Vn ch s hu + N phi tr
=

Vn ch s hu

N phi tr
=1+

Vn ch s hu

s hu
Nh vy, gim H s ti sn trn vn ch s hu, cc nh qun l phi
tm mi bin php gim t l n phi tr trn vn ch s hu. C nh vy mi
57

tng cng c tnh t ch v ti chnh.

Nhm thun tin cho vic nh gi mi quan h gia ti sn v ngun vn,
qua thy r c chnh sch huy ng v s dng vn, khi phn tch, c th lp
bng sau:
Bng 6.4: Bng phn tch mi quan h gia ti sn v ngun vn
Cui nm N so vi cui

Cui nm
Ch tiu
(N-3) (N-2) (N-1)
A
1. H s t ti tr
2. H s -s ti tr

N
E

(N - 3)

%
F
G

nm
(N - 2)
%
H I

(N - 1)

%
K L

thng xuyn
3. H s kh nng
thanh ton tng qut
4. H s ti sn so vi
vn ch s hu
Qua bng phn tch trn, cc nh phn tch s nm c cc ni dung ch
yu sau:
- Cc ct B, C, D v E phn nh tr s ca tng ch tiu thi im cui k
tng ng (cui nm N v cc nm lin k trc nm N).
- Cc ct F, H v K phn nh mc bin ng v s tuyt i ca
tng ch tiu theo thi gian. Qua cc ct ny, cc nh phn tch s thy c mc
bin ng v qui m ca tng ch tiu.
+ Ct % (cc ct G, I v L): phn nh s bin ng v s tng i theo
thi gian ca tng ch tiu. Qua cc ct ny, cc nh phn tch s thy c mc
tng trng v xu hng bin ng theo thi gian ca tng ch tiu phn nh
mi quan h gia ti sn v ngun vn.
58

Bng vic xem xt bng phn tch trn, cc nh qun l s thy c nhng
c trng trong chnh sch huy ng v s dng vn ca doanh nghip, xc nh
c tnh hp l v an ton ca vic huy ng vn. Qua vic xem xt s bin
ng ca tng ch tiu qua nhiu k kinh doanh, gn vi iu kin kinh doanh c
th, cc nh qun l s c quyt nh huy ng ngun vn no vi mc bao
nhiu l hp l, bo m hiu qu kinh doanh cao nht v an ninh ti chnh bn
vng nht.
2.3. Phn tch tnh hnh bo m vn cho hot ng kinh doanh
2.3.1. Khi nim v ni dung phn tch
tin hnh hot ng sn xut, kinh doanh, cc doanh nghip cn phi c
ti sn, bao gm ti sn ngn hn v ti sn di hn. Vic bo m y nhu cu
v vn hnh thnh ti sn l mt vn ct yu bo m cho qu trnh kinh
doanh c tin hnh lin tc v c hiu qu.
Nhm p ng nhu cu v vn cho hot ng kinh doanh, doanh nghip cn
phi tp hp cc bin php ti chnh cn thit cho vic huy ng, hnh thnh
ngun ti tr ti sn (ngun vn). Ngun ti tr ti sn (ngun vn) ca doanh
nghip c hnh thnh t cc ngun sau:
+ Ngun vn ch s hu (vn u t ca ch s hu ban u v b sung
trong qu trnh kinh doanh, cc qu doanh nghip c ngun gc t li nhun, li
nhun cha phn phi, cc ngun kinh ph, ngun vn u t xy dng c bn...);
+ Ngun vn vay (vay ngn hn, di hn, trung hn ngn hng v vay cc
i tng khc);
+ Ngun vn chim dng trong qu trnh thanh ton (n ngi cung cp, n
ngi lao ng, n Ngn sch Nh nc... k c s chim dng bt hp php).
Phn tch tnh hnh bo m vn cho hot ng kinh doanh chnh l vic
xem xt mi quan h cn i gia ti sn v ngun hnh thnh ti sn ca doanh
nghip. Mi quan h ny phn nh cn bng ti chnh ca doanh nghip. V th,
khi phn tch tnh hnh bo m vn cho hot ng kinh doanh, cc nh phn tch
59

thng xem xt tnh hnh bo m vn theo quan im lun chuyn vn v tnh

hnh bo m vn theo quan im n nh ngun ti tr cng v tnh hnh s dng
ngun ti tr ca doanh nghip.
2.3.2. Phn tch tnh hnh bo m vn theo quan im lun chuyn vn
Xut pht t tnh cht cn bng ca bng cn i k ton, tng gi tr ti sn
lun bng vi tng gi tr ngun vn. Tnh cht cn bng c th hin bi
phng trnh sau:
Vn ch s hu + Vn vay + Ngun vn thanh ton = Ti sn ngn hn
+ Ti sn di hn + Ti sn thanh ton

(1)

Trong , cc ch tiu trong phng trnh (1) c thu thp trn bng cn
i k ton, c th:
* Vn ch s hu: phn nh tng s vn ch s hu hin c ca doanh
nghip. Ch tiu Vn ch s hu l Mc B Vn ch s hu, M s 400.
* Vn vay: phn nh tng s vn vay, bao gm: Vay v n thu ti chnh
ngn hn (M s 320), Vay v n thu ti chnh di hn (M s 338), Tri
phiu chuyn i (M s 339), C phiu u i (M s 340).
* Ngun vn thanh ton: phn nh ton b s vn m doanh nghip i
chim dng ca cc i tc trong thanh ton (k c chim dng bt hp php).
Ngun vn thanh ton bao gm ngun vn thanh ton ngn hn v ngun vn
thanh ton di hn; trong , ngun vn thanh ton ngn hn l s vn chim dng
trong thanh ton m doanh nghip c trch nhim phi thanh ton cho cc i tc
trong vng mt nm hay mt chu k kinh doanh. Ngun vn thanh ton ngn hn
trong doanh nghip bao gm:
- Phi tr ngi bn ngn hn (M s 311);
- Ngi mua tr tin trc ngn hn (M s 312);
- Thu v cc khon phi np Nh nc (M s 313);
- Phi tr ngi lao ng (M s 314);
60

- Chi ph phi tr ngn hn (M s 315);

- Phi tr ni b ngn hn (M s 316);
- Phi tr theo tin k hoch hp ng xy dng (M s 317);
- Doanh thu cha thc hin ngn hn (M s 318);
- Cc khon phi tr ngn hn khc (M s 319);
- D phng phi tr ngn hn (M s 321);
- Qy khen thng, phc li (M s 322);
- Qy Bnh n gi (M s 323);
- Giao dch mua bn li tri phiu ca chnh ph (M s 324).
Ngun vn thanh ton di hn trong doanh nghip gm cc khon chim
dng trong thanh ton c thi hn trn mt nm hay ngoi mt chu k kinh doanh.
Thuc ngun vn thanh ton di hn trong doanh nghip gm:
- Phi tr di hn ngi bn (M s 331);
- Ngi mua tr tin trc di hn (M s 332);
- Chi ph phi tr di hn (M s 333)
- Phi tr ni b v vn kinh doanh (M s 334);
- Phi tr ni b di hn (M s 335);
- Doanh thu cha thc hin di hn (M s 336);
- Phi tr ni b di hn khc (M s 337);
- Thu thu nhp hon li phi tr (M s 341);
- D phng phi tr di hn (M s 342);
- Qy pht trin khoa hc cng ngh (M s 343)
* Ti sn ngn hn phn nh gi tr ti sn ngn hn hin c, khng bao
gm cc (ti sn) khon phi thu pht sinh trong thanh ton. Ch tiu ti sn ngn
hn bao gm: "Tin v cc khon tng ng tin (M s 110), "Cc khon
u t ti chnh (M s 120), "Hng tn kho" (M s 140), "Chi ph tr trc
61

ngn hn" (M s 151) v "Ti sn ngn hn khc (M s 155).

* Ti sn di hn phn nh gi tr ti sn di hn hin c, khng bao gm
cc (ti sn) khon phi thu pht sinh trong thanh ton. Ch tiu ti sn di hn
bao gm: "Ti sn c nh" (M s 220), "Bt ng sn u t" (M s 230), ti
sn d dang di hn (M s 240), "u t ti chnh di hn" (M s 250), "Chi
ph tr trc di hn" (M s 261), Thit b, vt t, ph tng thay th di hn
(M s 263) v "Ti sn di hn khc" (M s 268).
* Ti sn thanh ton l gi tr ti sn ca doanh nghip nhng b cc i tc
chim dng, doanh nghip c trch nhim phi thu hi. Thuc ti sn thanh ton
gm ti sn thanh ton ngn hn v ti sn thanh ton di hn.
Ti sn thanh ton ngn hn bao gm:
- Cc khon phi thu ngn hn (M s 130);
- Thu GTGT c khu tr (M s 152);
- Thu v cc khon khc phi thu Nh nc (M s 153);
- Giao dch mua bn li tri phiu ca Chnh ph (M s 154);
Ti sn thanh ton di hn bao gm:
- Cc khon phi thu di hn (M s 210);
- Ti sn thu thu nhp hon li (M s 262).
Xt theo quan im lun chuyn vn, phng trnh (1) c th bin i nh sau:
(Vn ch s hu + Vn vay) (Ti sn ngn hn + Ti sn di hn) =
Ti sn thanh ton - Ngun vn thanh ton (2)
Phng trnh (2) c th xy ra cc trng hp sau y:
* Trng hp 1:
S vn m doanh nghip b chim dng (phn chnh lch gia vn ch s
hu v vn vay ln hn s ti sn ngn hn v ti sn di hn tng ng) ng
bng s chnh lch gia gi tr ti sn pht sinh trong qu trnh thanh ton vi
ngun vn chim dng trong thanh ton
62

* Trng hp 2:
S vn m doanh nghip i chim dng (phn chnh lch gia s ti sn
ngn hn v ti sn di hn ln hn s vn ch s hu v vn vay) ng bng s
chnh lch gia ngun vn chim dng trong thanh ton vi gi tr ti sn pht
sinh trong qu trnh thanh ton
* Trng hp 3:
Vn ch s hu v vn vay va ti tr cho ti sn ngn hn v ti sn di hn.
Phng trnh (2) th hin r nt tnh hnh lun chuyn vn ca doanh
nghip ti cc thi im nghin cu. Doanh nghip c th b chim dng nhiu
vn, cng c th i chim dng nhiu vn. Vn quan trng l doanh nghip
qun tr, ng x vi vn chim dng nh th no n tc ng tch cc n qu
trnh, hiu qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
2.3.3. Phn tch tnh hnh bo m vn theo tnh n nh ca ngun ti
tr
Phn tch tnh hnh m bo vn theo tnh n nh ca ngun ti tr c
thc hin da trn c s phn chia ngun hnh thnh nn ti sn s dng trong qu
trnh hot ng ca doanh nghip thnh hai loi tng ng vi thi gian lun
chuyn ti sn l Ngun vn ngn hn v ngun vn di hn. Ngun vn ngn hn
l ngun ti tr m doanh nghip s dng tm thi vo vo hot ng trong mt
thi gian ngn nn cn gi l ngun ti tr tm thi. Thuc ngun vn ngn hn
(ngun ti tr tm thi) bao gm cc khon N ngn hn. Ngun vn di hn l
ngun vn m doanh nghip c s dng lu di trong qu trnh hot ng.
Ngun vn ny thng xuyn tn ti doanh nghip trong mt chu k kinh doanh
ti tr cho ti sn s dng vo hot ng ca doanh nghip. V vy ngun vn
di hn cn gi l ngun ti tr thng xuyn. Thuc ngun vn di hn (ngun
ti tr thng xuyn) bao gm vn ch s hu v n di hn.
Mt khc, quan st chu trnh ti chnh ca doanh nghip c biu hin qua
s 6.2: S chu trnh ti chnh doanh nghip
63

Th trng ti chnh

To vn

Ti
tr

u t ti chnh

u t SXKD

Thu nhp
ti chnh

Hot ng
kinh doanh
Thu nhp t
HKD

Tng thu nhp ca doanh nghip

Phn
chia
thu
nhp

Thc hin cc
ngha v

Phn chia cho

ch s hu

Gi li trong
doanh nghip

Chu trnh cho thy r 2 nghip v l ti tr (gm to vn v u t) v

phn chia thu nhp. Vic phn chia thu nhp din ra sau hot ng ti tr mt thi
gian nht nh. iu ny xc nh nguyn tc c bn m bo cn bng ti
chnh l: Ti sn c ti tr trong mt thi gian khng thp hn thi gian
chuyn ho ti sn y ni khc i: Thi gian ca ngun vn ti tr phi khng
thp hn tui th ca ti sn c ti tr. Nh vy, khi tnh n an ton, n
nh trong vic ti tr, nguyn tc cn bng ti chnh i hi: Ti sn di hn ch
c ti tr bi ngun vn di hn (ngun ti tr thng xuyn); ngun vn ngn
hn (ngun ti tr tm thi) ch ti tr cho ti sn ngn hn.
Vi nguyn tc trn, khi phn tch mc m bo vn theo tnh n nh
ca ngun ti tr cn xc nh phn ngun vn di hn, thng xuyn lu li
doanh nghip c s dng ti tr cho ti sn lun chuyn lin tc, thi gian
lun chuyn ngn (ti sn ngn hn). Khi phn tch tnh hnh m bo vn theo
tnh n nh ca ngun ti tr nn s dng kt hp 2 ch tiu sau y:
64

- Ch tiu Vn lu chuyn l phn ngun vn di hn ti tr cho Ti sn

ngn hn.
Cn c vo Bng cn i k ton, c th khi qut cn bng ti chnh ca
doanh nghip theo gc n nh ngun ti tr qua s 6.3 sau y:
S 6.3: Cn bng ti chnh theo gc n nh ngun ti tr ti sn

S trn cho thy cn bng ti chnh c th hin qua ng thc:

Ti
Ti sn
ngn hn

sn
di

Ngun vn
=

hn

ngn hn

Ngun vn di
+

hn (Ngun ti

(Ngun ti tr

tr thng

tm thi

xuyn)

Hay
Ti sn

Ngun ti

Ngun ti tr

Ti sn di

ngn hn - tr tm thi
thng xuyn
hn
Phn tch tnh hnh m bo vn theo tnh n nh ca ngun ti tr thc
cht l xem xt mi quan h gia Ngun vn di hn (bao gm ngun vn ch s
hu v vay di hn) vi Ti sn di hn hay Ti sn ngn hn vi ngun vn tm
thi.
Nu ngun vn di hn ln hn ti sn di hn th doanh nghip c vn lu
chuyn. y l du hiu an ton i vi doanh nghip v n cho php doanh
65

nghip ng u c vi nhng ri ro c th xy xa nh vic ph sn ca khch

hng ln, vic ct gim tn dng ca cc nh cung cp k c vic thua l nht
thi
Vn lu chuyn (VLC) c xc nh bng cng thc:
VLC = Ngun vn di hn - Ti sn di hn
Hay VLC = (Vn ch s hu + N di hn) - Ti sn di hn
Hoc VLC = Ti sn ngn hn - Ngun vn ngn hn
Cng thc ny cho thy c 2 nhn t nh hng n vn lu chuyn l
ngun vn di hn (ngun ti tr thng xuyn) v ti sn di hn hay vn ch s
hu, N di hn v ti sn di hn hoc ti sn ngn hn v n ngn hn. i su
xem xt tng nhn t c th thy nguyn nhn nh hng n vn lu chuyn.
Phng php phn tch c tin hnh l phng php so snh kt hp vi
phng php xc nh mc nh hng ca tng nhn t. C th so snh VLC
lin hon gia cc im khc nhau ng thi xc nh mc nh hng ca tng
nhn t bng phng php cn i v xc nh nhng nguyn nhn nh hng.
Nhng nguyn nhn thng thng dn n s bin ng ca vn lun chuyn
thng l:
- Nguyn nhn thuc bn thn chnh sch ti tr nh: gi li thu nhp
tng vnvic i vay hay tr bt n vay
- Nguyn nhn thuc chnh sch u t nh quyt nh tng cng hay
gim bt u t, nhng quyt nh v u t di hn hay u t ngn hn..
- Nguyn nhn v hiu qu kinh doanh v kh nng sinh li
- Nguyn nhn v chnh sch khu hao v d phng
-
Trng hp ngun vn di hn nh hn hoc bng ti sn di hn ngha l
doanh nghip khng c vn lu chuyn. Vic ngun vn di hn nh hn ti sn
c nh v ti sn s dng trong di hn ng ngha vi vic doanh nghip
66

dng mt phn ngun vn c th s dng trong ngn hn ti tr cho Ti sn di

hn. K c khi ngun vn di hn bng ti sn di hn iu c ngha: ngun
vn di hn ca doanh nghip va ti tr cho ti sn di hn, cn bng ti
chnh trong trng hp ny tuy vn t c song tnh n nh cha cao, nguy c
vi phm nguyn tc cn bng ti chnh vn tim tng. y l chnh sch ti tr
khng em li s n nh v an ton, tnh trng bi t v ti chnh ca doanh
nghip ang din ra. tn ti, ngoi vic lin tc phi o n, doanh nghip cn
nhanh chng thot khi tnh trng ny. Khi cc i tng bn ngoi cn ch
nh gi cc bin php doanh nghip s dng thot khi tnh trng bi t xy ra
v kh nng thc hin cc bin php . Cc phng php c th s dng l thu
hp quy m ti sn c nh, thu hi u t u t ti chnh di hn, tng vay di
hn hay s dng cc cng c ti chnh di dn
c cn c nh gi tnh n nh v bn vng ca cn bng ti chnh, khi
phn tch, cc nh phn tch cn thit phi xem xt s bin ng ca vn lu
chuyn trong nhiu k lin tc. iu va khc phc c s sai lch v s liu
do tnh thi v hay chu k kinh doanh ca doanh nghip li va cho php d on
c tnh n nh v cn bng ti chnh trong tng lai.
Ngoi ra khi phn tch mc m bo vn trong doanh nghip cc nh
phn tch cn tin hnh xem xt trong k doanh nghip s dng ngun vn huy
ng c nh th no, vo vic g t c nh gi v tnh hnh ti chnh.
thc hin vic ny, trc ht cn lit k s thay i cc ch tiu trn bng cn i
gia nm nay vi nm k trc. Sau lp bng phn tch tnh hnh s dng
ngun ti tr trong nm (bng 6.10)
Bng ny c kt cu thnh 2 phn: Phn "Ngun ti tr v Phn "S
dng ngun ti tr", mi phn c chia thnh 2 ct: "S tin" v "T trng") theo
tiu thc:
. Nu tng phn ti sn, gim phn ngun vn ghi vo phn s dng vn.
. Nu tng phn ngun vn, gim phn ti sn th ghi vo phn ngun ti tr
67

vn.
Bng 6.5: Phn tch tnh hnh s dng ngun ti tr
Ngun ti tr
Cc ch tiu ngun vn tng

S tin

T trng

S tin

100
T trng

Cc ch tiu ti sn gim
Cng
S dng ngun ti tr
Cc ch tiu ti sn tng
Cc ch tiu ngun vn gim
Cng
100
Thng qua bng phn tch trn c th thy c, trong nm doanh nghip s
dng vn vo vic g, lm th no m thc hin c cc s dng , trn c s y
nh gi c hin ti doanh nghip ang gp kh khn hay ang c tnh hnh ti
chnh lnh mnh.
2.4. Phn tch tnh hnh cng n v kh nng thanh ton
2.4.1. ngha v mc ch phn tch
Bng vic phn tch tnh hnh cng n ca doanh nghip, cc nh phn tch
c th nh gi c cht lng hot ng ti chnh, nm c vic chp hnh k
lut thanh ton nh gi c sc mnh ti chnh hin ti, tng lai cng nh d
on c tim lc trong thanh ton v an ninh ti chnh ca doanh nghip.
Thc t cho thy, mt doanh nghip c hot ng ti chnh tt v lnh
mnh, s khng pht sinh tnh trng dy da n nn, , kh nng thanh ton di
do. Ngc li, khi mt doanh nghip pht sinh tnh trng n nn dy da, ko di
th chc chn, cht lng hot ng ti chnh ca doanh nghip khng cao (trong
c qun l n), thc trng ti chnh khng my sng sa, kh nng thanh ton
thp. V th, c th ni, qua phn tch tnh hnh cng n v kh nng thanh ton
ca doanh nghip, cc nh qun l c th nh gi c cht lng v hiu qu
hot ng ti chnh. cng chnh l mc ch ca phn tch tnh hnh cng n v
kh nng thanh ton.
68

2.4.2. Phn tch tnh hnh cng n.

Tnh hnh cng n ca doanh nghip th hin qua vic thu hi cc khon
n phi thu v vic chi tr cc khon n phi tr ca doanh nghip. Do cc khon
n phi thu v n phi tr trong doanh nghip ch yu l cc khon n i vi
ngi mua, ngi bn nn khi phn tch, cc nh phn tch ch yu i su xem xt
cc khon n phi thu ngi mua (tin bn hng ha, dch v...); khon n phi tr
ngi bn (tin mua hng ha, vt t, dch v ...). i vi cc doanh nghip
thng xuyn pht sinh cc khon n vi Ngn sch, vi n v ni b, khi phn
tch cng cn xem xt cc mi quan h thanh ton ny. V mt tng th, khi phn
tch tnh hnh cng n, cc nh phn tch phi la chn, tnh ton v so snh cc
ch tiu sau y v da vo s bin ng ca cc ch tiu nhn xt:
C 2 nhm ch tiu phn nh tnh hnh cng n ca doanh nghip bao gm:
Cc ch tiu phn nh quy m cng n: bao gm cc ch tiu phn nh n
phi thu v n phi tr trn bng cn i k ton.
Nhm ch tiu phn nh c cu cng n, v trnh qun l cng n, gm
c: T l n phi thu so vi n phi tr, H s cc khon phi thu, H s cc
khon phi tr, h s thu hi n, k thu hi n bnh qun, h s hon tr n, k tr
n bnh qun.
- T l cc khon n phi thu so vi cc khon n phi tr (%): Ch
tiu ny phn nh cc khon doanh nghip b chim dng so vi cc khon i
chim dng v c tnh theo cng thc sau:
T l cc khon n phi
thu so vi cc khon n

N phi
=

x 100%
thu
phi tr
N phi tr
Nu t l ny tr ln hn 100%, chng t s vn ca doanh nghip b chim
dng ln hn s vn m doanh nghip i chim dng. Ngc li, nu ch tiu ny
nh hn 100%, chng t s vn doanh nghip b chim dng nh hn s vn i
chim dng.
- H s cc khon phi thu:
69

Ch tiu ny th hin mc b chim dng vn ca doanh nghip. Trong

tng ti sn ca doanh nghip c bao nhiu phn vn b chim dng.
- H s cc khon phi tr:

Ch tiu ny phn nh mc i chim dng vn ca doanh nghip v cho

bit trong tng ti sn ca doanh nghip c bao nhiu phn c ti tr bng
ngun vn i chim dng.
- S vng quay cc khon phi thu ngn hn (vng): S vng quay cc
khon phi thu ngn hn l ch tiu phn nh trong k kinh doanh, cc khon phi
thu ngn hn quay c my vng. Nh phn tch trn, do s n phi thu
trong cc doanh nghip ch yu pht sinh trong qu trnh tiu th sn phm, hng
ha, dch v nn s vng quay cc khon phi thu thng ch tnh cho s tin hng
bn chu. Tuy nhin cc i tng bn ngoi doanh nghip c th s dng doanh
thu thun v bn hng. S vng quay cc khon phi thu ngn hn c tnh theo
cng thc:
S vng quay cc
khon phi thu ngn

Tng s tin hng bn chu (hoc doanh thu

=

thun)

S d bnh qun cc khon phi thu ngn hn

hn
Ch tiu ny cho bit mc hp l ca s d cc khon phi thu ngn hn
v hiu qu ca vic thu hi n ngn hn. Nu s vng quay ca cc khon phi
thu ngn hn ln, chng t doanh nghip thu hi tin hng kp thi, t b chim
dng vn. Tuy nhin, s vng quay cc khon phi thu ngn hn nu qu cao s
khng tt v c th nh hng n khi lng hng tiu th do phng thc thanh
ton qu cht ch (ch yu l thanh ton ngay trong thi gian ngn).
Trong cng thc trn, s d bnh qun cc khon phi thu c tnh nh
sau:
70

S d bnh qun khon

Phi thu ngn hn (u nm + cui nm)

phi thu ngn hn

2
Ngoi cch tnh trn, ch tiu "S vng quay cc khon phi thu ngn hn
cn c th tnh cho ton b cc khon phi thu ngn hn hay tng khon phi thu
c th (phi thu ngi bn, phi thu ni b...). Mi cch tnh s cho php cc nh
qun l nh gi c tnh hnh thanh ton theo tng i tng.
- Thi gian thu tin bnh qun: Thi gian thu tin (cn gi l k thu tin
bnh qun) l ch tiu phn nh thi gian bnh qun thu cc khon phi thu ngn
hn. Ch tiu ny c tnh nh sau:
Thi gian thu

Thi gian ca k phn tch

tin bnh qun
S vng quay cc khon phi thu ngn hn
Thi gian ca k phn tch thng ly: 1 nm l 360 ngy, 1 qu l 90 ngy,
=

1 thng l 30 ngy.
Thi gian thu tin cng ngn, chng t tc thu hi tin hng cng nhanh,
doanh nghip t b chim dng vn. Ngc li, thi gian thu tin cng di, chng
t tc thu hi tin hng cng chm, s vn doanh nghip b chim dng nhiu.
Tuy nhin, thi gian thu tin ngn qu s gy kh khn cho ngi mua,
khng khuyn khch ngi mua nn s nh hng n kh nng tiu th sn phm
v kh nng cnh tranh ca doanh nghip trn th trng.
Khi phn tch, cn tnh ton v so snh vi thi gian bn chu quy nh cho
khch hng. Nu thi gian thu tin ln hn thi gian bn chu qui nh cho khch
hng th vic thu hi cc khon phi thu l chm; ngc li, s ngy qui nh bn
chu cho khch hng ln hn thi gian thu hi tin hng bn ra, chng t vic thu
hi n sm hn so vi k hoch v thi gian.
i vi cc doanh nghip m nhp iu kinh doanh n nh, t b nh
hng ca tnh thi v v chu k kinh doanh, ch tiu "Thi gian thu tin" cn c
th tnh theo cng thc sau:
Thi gian thu
tin bnh qun

S d cc khon phi thu cui nm

Mc tin hng bn chu bnh qun 1 ngy
71

Vi cch tnh ny (t s phn nh s n phi thu ti thi im phn tch),

cc nh qun l bit c khong thi gian cn thit doanh nghip c th thu
hi ht cc khon n hin ti.
- S vng quay cc khon phi tr ngn hn (vng): l ch tiu phn nh
trong k kinh doanh, doanh nghip tr c bao nhiu ln cc khon phi tr ngn
hn, c th xem xt ring tng i tng nh: mua chu v vt t, hng ha, ti
sn, dch v ca cc i tng bn ngoi doanh nghip, theo cng thc sau:
S vng quay cc khon

Tng s tin chm tr (Gi vn hng bn)

phi tr ngn hn
S d bnh qun cc khon phi tr ngn hn
Ch tiu ny cho bit mc hp l ca s d cc khon phi tr ngi bn
v hiu qu ca vic thanh ton n. Nu s vng quay ca cc khon phi tr ln,
chng t doanh nghip thanh ton tin hng kp thi, t i chim dng vn nn to
ra uy tn cao i vi ngi cung cp. Tuy nhin, s vng quay cc khon phi tr
nu qu cao c th nh hng n kt qu kinh doanh trong k ca doanh nghip,
bi v khi mc chim dng vn ca DN t, nn DN phi ng thm vn cho
hot ng kinh doanh hoc doanh nghip phi huy ng mi ngun vn tr n
(k c vay, bn r hng ho, dch v...).
Trong cng thc trn, s d bnh qun cc khon phi tr c tnh nh
sau:
S d bnh qun cc

Tng s n phi tr ngn hn u nm v cui nm

2
khon phi tr ngn hn
Ngoi cch tnh trn, ch tiu "S vng quay cc khon phi tr ngn hn
=

c th tnh cho ton b cc khon phi tr ngn hn hay tng khon phi tr c th
(phi tr ngi bn, phi tr khch hng, phi tr ni b, phi np Ngn sch...).
Mi mt cch tnh s cho php cc nh qun l nh gi c tnh hnh thanh ton
theo tng i tng.
- Thi gian thanh ton: Thi gian thanh ton hay thi gian quay vng cc
khon phi tr ngn hn l ch tiu phn nh thi gian bnh qun m doanh nghip
thanh ton tin cho ch n trong k. Ch tiu ny c tnh nh sau:
72

Thi gian thanh

ton bnh qun
Hay:
Thi gian thanh

Thi gian ca k phn tch

S vng quay cc khon phi tr ngn hn

S d bnh qun cc khon phi tr ngn

ton bnh qun

Mc tin chm tr bnh qun 1 ngy
Thi gian thanh ton tin cng ngn, chng t tc thanh ton tin cng
nhanh, doanh nghip t i chim dng vn. Ngc li, thi gian thanh ton tin
cng di, tc thanh ton tin cng chm, s vn doanh nghip i chim dng
nhiu.
Khi phn tch, cn tnh ton v so snh vi thi gian mua chu c ngi
bn quy nh cho doanh nghip. Nu thi gian thanh ton tin ln hn thi gian
chm tr c qui nh th vic thanh ton tin l chm tr v ngc li, s ngy
qui nh mua chu ln hn thi gian thanh ton tin, chng t vic thanh ton n
sm hn so vi k hoch v thi gian.
Cng nh ch tiu "Thi gian thu tin, trong cc doanh nghip m nhp
iu kinh doanh n nh, t b nh hng ca tnh thi v v chu k kinh doanh,
ch tiu "Thi gian thanh ton cn c th tnh theo cng thc sau:

Thi gian thanh

S tin hng cn phi tr cui nm

ton bnh qun
Mc tin chm tr bnh qun 1 ngy
Vi cch tnh ny (t s phn nh s n phi tr ti thi im phn tch),
=

cc nh qun l bit c khong thi gian cn thit doanh nghip c th tr

ht cc khon n hin ti.
Ngoi vic tnh v so snh cc ch tiu trn, nm c tnh hnh thanh
ton cc khon n phi thu v cc khon n phi tr trong k ca doanh nghip,
cc nh phn tch tin hnh so snh cc khon n phi thu, n phi tr gia cui
nm vi u nm trn tng s cng nh trn tng khon n phi thu, n phi tr
v s tin n qu hn c v s tuyt i v s tng i trn tng ch tiu v da
vo tnh hnh bin ng c th ca tng ch tiu rt ra nhn xt.
73

i vi cc khon phi thu, khi phn tch c th lp bng phn tch theo
mu sau:

74

Bng 6.6: Bng phn tch tnh hnh cng n phi thu
K gc
Ch tiu

K 1

K 2

K phn tch so vi k gc

K
...

tch
I. N phi thu ngn hn
1. Phi thu ca khch hng
Trong : Phi thu qu hn
2. Tr trc cho ngi bn
Trong : Phi thu qu hn
3. Phi thu ni b
Trong : Phi thu qu hn
4. Phi thu theo tin k hoch hp
ng xy dng
Trong : Phi thu qu hn

Trong : phi thu qu hn

6. Cc khon phi thu khc
Trong : Phi thu qu hn
49

K 1

phn

K 2
%

...
%

7. D phng phi thu ngn hn kh i.

II. N phi thu di hn
1. Phi thu ca khch hng
Trong : Phi thu qu hn

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

2. Vn kinh doanh n v trc thuc

3. Phi thu ni b
Trong : Phi thu qu hn

Trong : phi thu qu hn

5. Phi thu di hn khc
Trong : Phi thu qu hn
6. D phng phi thu di hn kh i

Cng:

50

S n cn phi thu c thu thp da vo Bng cn i k ton v Thuyt

minh bo co ti chnh. Ring s n phi thu qu hn, cc nh phn tch phi da
vo s chi tit cc i tng lin quan. V do vy, s n phi thu qu hn ch c
cc nh phn tch trong ni b doanh nghip s dng.
i vi cc doanh nghip va v nh, do Bng cn i k ton cha phn
loi n phi thu theo thi gian nn khi phn tch, cc ch tiu n phi thu s dng
phn tch l "Phi thu ca khch hng" (M s 131) v "Cc khon phi thu
khc" (M s 136).
Bn cnh cc ch tiu phn nh quy m cc khon phi thu th hin mc
vn ca DN b chim dng, th cng cn phi quan tm n cc khon D
phng phi thu kh i, bi v y l ch tiu phn nh mc vn m DN coi
nh b mt.
phn tch tnh hnh thanh ton cc khon phi tr, trn c s Bng cn
i k ton v cc ti liu khc c lin quan, cc nh phn tch cng lp bng phn
tch tng t nh phn tch tnh hnh thanh ton cc khon phi thu.

49

Bng 6.7: Bng phn tch tnh hnh cng n phi tr

K gc
Ch tiu

K 1

K 2

K phn tch so vi k gc

K
...

tch
I. N phi tr ngn hn
1. Phi tr cho ngi bn
Trong : N qu hn
2. Ngi mua tr tin trc
Trong : N qu hn
3. Thu v cc khon phi np NN
Trong : N qu hn
4. Phi tr ngi lao ng
Trong : N qu hn
5. Phi tr ni b
Trong : N qu hn
6. Phi tr theo tin k hoch hp ng
xy dng
49

K 1

phn

K 2
%

...
%

Trong : N qu hn
5. Cc khon phi tr khc
Trong : N qu hn
6.D phng phi tr ngn hn
7. Qu khen thng, phc li
8. Qu bnh n gi
II. N phi tr di hn
1. Phi tr cho ngi bn
Trong : N qu hn
2.Ngi mua tr tin trc di hn
3. Chi ph phi tr di hn
4. Phi tr ni b v vn kinh doanh
5. Phi tr ni b
Trong : N qu hn
6.. Phi tr di hn khc
Trong : N qu hn
7. Thu thu nhp hon li phi tr
50

8. D phng phi tr di hn
9.Qu pht trin khoa hc v cng ngh
Cng:

51

S n cn phi tr cng c thu thp da vo Bng cn i k ton v

Thuyt minh bo co ti chnh. Trong cc doanh nghip va v nh, cc khon
phi tr c phn nh trn Bng cn i k ton.
i vi cc nh phn tch trong ni b doanh nghip, c nhn xt, nh
gi ng n v tnh hnh thanh ton cc khon n phi thu, phi tr ca doanh
nghip, khi phn tch cn phi s dng cc ti liu k ton qun tr xc nh
tnh cht, thi gian v nguyn nhn cc khon phi thu, phi tr; xem xt cc bin
php m n v p dng thu hi n hoc thanh ton n; phn tch cc nguyn
nhn dn n cc khon tranh chp n phi thu, phi tr.
2.4.3 Phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip
Kh nng thanh ton l kh nng s dng cc ngun lc ca doanh nghip
ng ph i vi cc khon n phi tr ca doanh nghip theo thi hn ph hp.
Thng qua phn tch kh nng thanh ton c th nh gi thc trng kh nng
thanh ton cc khon n ca doanh nghip, t c th nh gi tnh hnh ti
chnh ca doanh nghip, thy c tim nng cng nh nguy c trong qu trnh
thanh ton nhng khon n ca doanh nghip t c nhng bin php x l
kp thi.
Cc ch tiu sau c s dng phn tch kh nng thanh ton ca doanh
nghip:
- H s kh nng thanh ton hin hnh (tng qut)

Ch tiu ny cho bit mi quan h gia tng ti sn m doanh nghip ang

qun l, s dng vi tng s n phi tr (gm c n ngn hn v n di hn), phn
nh mt ng n phi tr c m bo bng bao nhiu ng ti sn. Thng
thng h s ny lun ln hn 1, cc ch n s yn tm hn khi doanh nghip c
h s ny cao, nu yu cu doanh nghip huy ng n phi tr khng c vt
qu 3 ln vn ch s hu th h s ny l 1,33 ln, nu h s ny l 2 ln th t l
49

N phi tr/Vn ch s hu l 1/1, khi h s ny ln hn 2 th cng an ton cho

ch n nhng n by ti chnh s thp...
- H s kh nng thanh ton hin thi (ngn hn)

Ch tiu ny cho bit n ngn hn ca doanh nghip c m bo thanh

ton bng bao nhiu ln ti sn ngn hn hin c. m bo an ton trong thanh
ton n ngn hn h s ny phi ln hn 1 hoc ti thiu phi bng 1. Khi h s
ny m nh hn 1 chng t doanh nghip ang trong tnh trng mo him v ti
chnh, v mt cn bng ti chnh.
- H s kh nng thanh ton nhanh

Ch tiu ny cho bit kh nng thanh ton nhanh cc khon n ngn hn ca

doanh nghip bng tin v tng ng tin.
- H s kh nng thanh ton tc thi

Ch tiu ny cho bit doanh nghip c kh nng thanh ton ngay bao nhiu
ln n qu hn, n hn cc khon tin v tng ng tin hin c, ng thi ch
tiu ny th hin vic chp hnh k lut thanh ton ca doanh nghip vi ch n.
- H s kh nng thanh ton li vay

Ch tiu ny cho bit bng ton b li nhun trc li vay v thu sinh ra
trong k c th m bo cho doanh nghip thanh ton c bao nhiu ln tng li
vay phi tr trong k t huy ng ngun vn n. Ch tiu ny cng ln th chng
t hot ng kinh doanh c kh nng sinh li cao v l c s m bo cho tnh
50

hnh ti chnh ca doanh nghip lnh mnh. Ngc li ch tiu ny cng gn 1 th

hot ng kinh doanh ca doanh nghip cng km hiu qu. Cn khi ch tiu ny
m nh hn 1 th cho thy hot ng kinh doanh ang b l, thu nhp trong k
khng b p chi ph.
- H s kh nng chi tr bng tin

Ch tiu ny cho bit dng tin thun to ra trong k t hot ng kinh

doanh c th m bo hon tr c bao nhiu ln tng d n ngn hn bnh qun.
Nu trong mi k kinh doanh u to ra dng tin lu chuyn thun dng s gia
tng d tr tin cho k sau, v lng tin ny cng ln th doanh nghip cng c
tim lc ti chnh mnh, n nh thanh ton n ngn hn cho cc ch n. Cn
khi lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh m th s gy kh khn trong
ng ph vi nhu cu thanh ton ngn hn ca doanh nghip, hn na dng tin ni
sinh ny mt cn i s khin doanh nghip phi tm n cc dng tin di hn
ng ph nu cu thanh ton ngn hn, l du hiu khng tt v thanh ton n
cng nh qun tr dng tin.
Khi phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip ngoi vic tnh ton v
so snh mt s ch tiu phn nh kh nng thanh ton trn cc nh phn tch cn
s dng ch tiu "H s kh nng p ng nhu cu thanh ton" nh gi kh
nng thanh ton cc khon n trong thi gian ti :
H s kh nng p ng

Kh nng p ng thanh ton

nhu cuthanh ton
Nhu cu thanh ton
H s kh nng p ng nhu cu thanh ton c tnh cho c thi k hoc
=

cho tng giai on (kh nng p ng thanh ton ngn hn, kh nng p ng
thanh ton di hn, kh nng p ng thanh ton thng ti, kh nng p ng
thanh ton qu ti...). Nu tr s ca ch tiu > 1, chng t doanh nghip bo m
kh nng p ng thanh ton v tnh hnh ti chnh l bnh thng hoc kh quan.
Tr s ca ch tiu "H s kh nng p ng nhu cu thanh ton" cng ln
51

hn 1 th tnh hnh ti chnh doanh nghip cng an ton, vng chc. Ngc li khi
h s ny nh hn 1, th an ninh ti chnh ca doanh nghip cng yu km, cng
ri ro. V Khi "H s kh nng p ng nhu cu thanh ton" 0 th doanh nghip
lm vo tnh trng ph sn, v khng cn kh nng huy ng ngun lc ti chnh
p ng nhu cu thanh ton c na.. Cn c vo cc ti liu hch ton lin
quan, tin hnh thu thp s liu lin quan n cc khon c th dng thanh ton
(kh nng p ng thanh ton) vi cc khon phi thanh ton (nhu cu thanh ton)
ca doanh nghip, sp xp cc ch tiu ny vo mt bng phn tch theo mt trnh
t nht nh. Vi nhu cu thanh ton, cc ch tiu c xp theo mc khn
trng ca vic thanh ton (thanh ton ngay, cha cn thanh ton ngay); cn vi
kh nng thanh ton, cc ch tiu li c xp theo kh nng huy ng (huy ng
ngay, huy ng trong thi gian ti...), trong c th chi tit theo thng, qu, 6
thng, nm...
thun tin cho vic phn tch, cc nh phn tch c th lp bng phn
tch nhu cu v kh nng p ng thanh ton. Trn c s bng phn tch ny, nh
qun l s tin hnh so snh gia kh nng thanh ton vi nhu cu thanh ton
trong tng giai on (thanh ton ngay, thanh ton trong thng ti, thanh ton trong
qu ti, thanh ton trong 6 thng ti...). Vic so snh ny s cho cc nh qun l
bit c liu doanh nghip c bo m c kh nng p ng thanh ton trong
tng giai on hay khng ra cc chnh sch ph hp. Trng hp doanh
nghip khng bo m kh nng p ng thanh ton (khi cc khon c th dng
thanh ton nh hn cc khon phi thanh ton hay tr s ca ch tiu "H s kh
nng p ng nhu cu thanh ton" < 1), cc nh qun l phi tm k sch huy
ng ngun ti chnh kp thi bo m cho vic thanh ton nu khng mun lm
vo tnh trng ph sn.

Bng s 6.8: Bng phn tch nhu cu v kh nng p ng thanh ton

52

Nhu cu thanh ton

Kh nng p ng thanh ton

tin

I. Nhu cu ngn hn

I. Kh nng p ng trong

1. Cc khon phi thanh ton

ngn hn

ngay

1. Cc khon c th dng

a. Cc khon n qu hn:

thanh ton ngay

- Phi np ngn sch nh nc

a. Tin mt:

- Phi tr ngn hng thng mi

- Tin Vit Nam

v cc t chc tn dng

- Vng bc, qu

- Phi tr ngi lao ng

- Ngoi t

- Phi tr ngi bn

b. Tin gi Ngn hng:

- Phi tr ngi mua

- Tin Vit Nam

- Phi tr ni b

- Ngoi t

- Phi tr khc

- Vng bc, qu

b. Cc khon n n hn:

c. Tin ang chuyn:

- N ngn sch nh nc

- Tin Vit Nam

- N ngn hng thng mi v

- Tin ang chuyn khc

cc t chc tn dng

d. Cc khon tng ng

- N ngi lao ng

tin

- ...

2. Cc khon c th thanh

2. Cc khon phi thanh ton

ton trong thi gian ti

trong thi gian ti

1. Thng ti:

1. Thng ti:

- u t ngn hn khc

- Np Ngn sch nh nc

- Khon phi thu

- Phi tr ngn hng thng mi

- Vay ngn hn

v cc t chc tn dng

- V.v...

- Tr ngi lao ng ....

2. Qu ti:
53

S
tin

- ...

- Vay

2. Qu ti:

- Thu hi tin hng

- Np Ngn sch nh nc

- Thu hi n phi thu

- Tr ngn hng thng mi v

-V.v

cc t chc tn dng
- Tr ngi lao ng
- Phi tr tin vay
- Phi tr ngi bn
- V.v...
3. 6 thng ti

3. 6 thng ti

- Phi np Ngn sch

II. Kh nng p ng thanh

II. Nhu cu di hn

ton di hn

1. Nm ti

1. Nm ti

2. Hai nm ti

2. Hai nm ti
.

V da vo cc ch tiu phn tch ta lp bng phn tch kh nng thanh ton 6.9

Bng 6.9: Bng phn tch kh nng thanh ton

Ch tiu

K
54

...

gc

gc

phn

tch

phn

phn

tch so

tch so

vi k

vi k

gc 1
%
E G

gc 2
%
H
I

...

a. Tng ti sn
b. N phi tr
1.H s kh nng thanh ton TQ
=a/b
c. Ti sn ngn hn
d. N ngn hn
2. H s kh nng thanh ton
ngn hn = c/d
3. H s kh nng thanh ton
nhanh
4. H s kh nng thanh ton tc
thi
5. H s kh nng chi tr n
ngn hn
2.5. Phn tch kh nng to tin v tnh hnh lu chuyn tin t
2.5.1. ngha phn tch mc to tin v tnh hnh lu chuyn tin t
Cc hot ng trong doanh nghip din ra di hnh thi no, thng qua
nghip v kinh t no th u c biu hin hay c th ho di hnh thi gi
tr l tin t. Mc d tin khng phi l ti sn duy nht m cc doanh nghip
phi c thc hin hot ng sn xut kinh doanh nhng li l yu t khng
th thiu trong qu trnh ny. Hn na vic cn i dng tin vo v tin ra hp
l l yu t rt quan trng nh quyt nh n hiu qu sn xut kinh doanh
55

cng nh nh hng n kh nng thanh ton, ri ro ti chnh doanh nghip.

Vy vic phn tch mc to tin v tnh hnh lu chuyn tin t cung cp
thng tin cho ngi s dng cc nh gi v s thay i trong ti sn thun, c
cu ti chnh, kh nng thanh ton v kh nng ca doanh nghip trong vic to
ra cc lung tin trong qu trnh hot ng. Phn tch lu chuyn tin t lm
tng kh nng nh gi khch quan tnh hnh hot ng kinh doanh cu doanh
nghip v kh nng so snh gia cc doanh nghip v n loi tr c nh
hng ca cc phng php k ton khc nhau cho cng mt giao dch v hin
tng. iu ny hn ch c rt nhiu nhng nhc im ca k ton tnh
Vit Nam, lm
Phn tch mc to tin v tnh hnh lu chuyn tin t l phn tch
dng lu chuyn lng tin ca doanh nghip thng qua cc nghip v thu chi,
thanh ton bng tin khi tin hnh hot ng SXKD, hot ng u t, hot
ng ti chnh trong mt k nht nh. Vic phn tch xut pht t cn i v
thu chi tin t th hin vng lu chuyn tin t trong doanh nghip...
Phng trnh cn i ca qu trnh lu chuyn tin t l:
Tin
tn
u
k

Tin
+

thu
trong

Tin
=

chi
trong
k

Tin
+

tn
cui
k

Vng lu chuyn tin t doanh nghip phn nh: li nhun khng ng

nht vi tin mt. iu c ngha l mt doanh nghip to ra nhiu li nhun
nhng c th thiu ht mnh lng tin mt cho nhu cu chi tiu. Hoc do doanh
nghip kh nng thanh ton bng tin mt rt tt, gim ri ro ti chnh nhng kt
qu kinh doanh c th thua l nhiu k lin tip. Tuy nhin vic cn i dng tin
tt li c ngha c bit quan trng. s 6.1 trn cho thy: tin mt, cc hnh
thc bin i theo thi gian ca tin nh hng tn kho, cc khon phi thu v quy
tr li thnh tin l mch mu ca doanh nghip. Nu mch mu (dng tin) b tc
56

Tin

nghn nghim trng hay d ch thiu ht tm thi cng c th dn doanh nghip

n ch ph sn c th
biu
dinphi
nthu
gin qua s Bn
6.4
Cc
khon
chusau:
S 6.4: Vng lu chuyn tin t
Hng tn kho

u
t

Ti sn
c nh

Tiu th

Thu
trc
tip
bng
tin

Khu
hao

Phn tch mc to tin v kh nng lu chuyn tin cho php tr li tm

tt cu hi tin t u mang li v tin c chi ra cho mc ch g ng thi
cng cho php l gii: Ti sao doanh nghip ang lm n c li m vn phi i vay
tin np thu, vn c th b ph sn v khng c tin tr n. iu to iu
kin cho d bo v kh nng ti chnh v s pht trin ti chnh ca doanh nghip.
Phn tch mc to tin v tnh hnh lu chuyn tin t da trn c s s
liu ch yu t Bo co lu chuyn tin t (theo mu B-03 Thng t 200/2014/TTBTC). Ngoi ra phn tch lu chuyn tin t gip doanh nghip nh gi c
kh nng chi tr thc t cn xem xt mi quan h cc ch tiu trn c Bo co lu
chuyn tin vi Bng cn i k ton. Vic xem xt cn da trn h thng bo co
lin tc, khng nn ch dng li mt bo co. Vic nghin cu lu chuyn tin t
trong mt s nm lin tip s to ra ci nhn su sc v ton din hn v tnh hnh
ti chnh ca doanh nghip.
2.5.2. Phn tch kh nng t tin
Kh nng to tin ngoi vic th hin thng qua tng tin thu vo trong k
cn th hin lng tin thu vo tng hot ng khc nhau. V th vic phn
57

tch c thc hin trn c s xc nh t trng dng tin thu ca tng hot
ng trong tng dng thu trong k ca doanh nghip qua cng thc tng qut
sau y:
T trng dng tin thu

Tng s tin thu vo ca tng hot ng

x 100
Tng s tin thu vo trong k
vo ca tng hot ng
T trng ny th hin mc ng gp ca tng hot ng trong vic to tin
=

ca doanh nghip, ni khc i l kh nng to tin ca tng hot ng.

Do dng tin t ca doanh nghip c lu chuyn trong qu trnh hot
ng kinh doanh, hot ng u t v hot ng ti chnh, nn khi phn tch
ch tiu t trng dng tin thu vo ca tng hot ng ngi ta thng tnh
ton ring cho hot ng kinh doanh, hot ng u t v hot ng ti chnh.
C th:
T trng dng
tin thu vo t
hot ng kinh

Tng s tin thu vo ca hot ng kinh doanh

=

doanh
T trng dng tin
thu vo ca hot

Tng s tin thu vo tng hot ng u t

=

ng u t

T trng dng tin

thu vo t hot
ng ti chnh

Tng s tin thu vo trong k

x 100

Tng s tin thu vo trong k

x 100

Tng s tin thu vo ca hot ng ti chnh

=

Tng s tin thu vo trong k

x 100

Nu doanh nghip hot ng sn xut kinh doanh thng thng th trong k

tin vo ch yu l t hot ng kinh doanh trong ch yu thu t hot ng bn
hng, Vy cng c th xem xt thm ch tiu phn nh mi quan h gia tin thu
t hot ng kinh doanh vi doanh thu thun ;
58

Tng s tin thu vo ca hot ng kinh

T l tin thu vo
t hot ng kinh
doanh/ doanh thu

doanh

x 100

Doanh thu thun

thun
Ch tiu ny phn nh t l phn trm ca dng tin thun t hot ng kinh
doanh ca doanh nghip so vi doanh thu thun bn hng, n cho bit doanh
nghip thu c bnh qun bao nhiu ng tin mt t 100 ng doanh thu bn
hng sau khi tr i cc khon gim tr. Ch tiu cng cao cho thy tnh hnh
bn hng v thu tin bn hng trong hot ng tiu th sn phm ca doanh
nghip tt hn.
Kh nng to tin t chnh cc dng tin chi ra ca doanh nghip xc nh theo
cng thc:
H s to tin t
dng tin chi ra

Tng s tin thu trong k

=

trong k
Phng php phn tch:

Tng s tin chi ra trong k

Khi phn tch, cc nh phn tch tin hnh so snh tr s ca cc ch tiu trn
gia k ny vi k trc, cn c vo s bin ng v tr s ca ch tiu kt hp
vi tnh hnh c th v tng khon tin thu vo v xu hng bin ng m c
kt lun ph hp. Tng hp bng phn tch 6.10 sau:
Bng 6.10: Phn tch kh nng to tin ca doanh nghip
(n v tnh:)
Ch tiu

K PT

1.T trng tin thun t HKD

2. T trng tin thun t HT
3. T trng tin thun t HTC
59

K gc

Chnh
lch

T l

4. T l thu tin t doanh thu

5. H s to tin
Nu t trng dng tin thu t hot ng kinh doanh cao th hin tin
c to ra ch yu t hot ng kinh doanh bng vic bn hng c nhiu,
thu tin t khch hng ln, gim cc khon phi thu trnh ri ro... l du
hiu tt n cho thy kh nng to tin doanh nghip l cao v y l ngun
m bo cho kh nng thanh ton ca doanh nghip.
Nu t trng tin thu t hot ng u t cao chng t doanh nghip thu
hi cc khon u t v chng khon, thu li t hot ng u t, nhng bn
ti sn c nh.. nu do thu li th l iu bnh thng. Tuy nhin, nu ch c
th th t trng khng th ln. Trng hp do thu hi tin u t v nhng
bn ti sn c nh th phm vi nh hng ca doanh nghip b thu hp v nng
lc sn xut, kinh doanh s gim st.
Nu tin thu c ch yu t hot ng ti chnh thng qua vic pht hnh
c phiu hoc i vay.. iu cho thy trong k doanh nghip s dng vn
t bn ngoi nhiu hn.
Vic nghin cu dng tin ca tng loi hot ng cho thy: nu dng tin
thu vo trong k ch yu c to ra khng phi bi hot ng kinh doanh th
l iu bt thng. Cc i tng cn tm hiu nguyn nhn, kim tra li tnh hnh
hot ng nht l hot ng kinh doanh, iu chnh vic s dng vn c bit l
vn vay trong k ti.
2.5.3. Phn tch kh nng chi tr thc t trong doanh nghip
Ngi ta c th cn c vo Bng cn i k ton xem xt, nh gi khi
qut kh nng thanh ton; tuy nhin, nhng h s phn nh kh nng thanh ton
c tnh ton da vo s liu trn Bng cn i k ton ch l nhng h s tnh
ti, trong 1 thi im c th do khng xt n tc lu chuyn ti sn v tnh
hnh thc t ca doanh nghip.
60

Trong thc t, cc ch n, ngi cho vay, nhng nh u t thng s dng

cc h s thanh ton da vo lng tin thun nhiu hn bi n cho thy bc tranh
sinh ng v cc ngun m doanh nghip c th huy ng tr cc khon n khi
n hn.
Cc ch tiu c s dng l:
H s chi tr
kh nng tr

Lng tin lu chuyn thun t hot ng kinh

=

doanh

N ngn hn bnh qun

n ngn hn
H s ny cho thy: doanh nghip c kh nng tr cc khon n ngn
hn hay khng t lng tin thun thu c ca hot ng sn xut, kinh doanh.
Tr s ca ch tiu cng cao, kh nng tr n ngn hn cng cao v ngc li.
Bng vic so snh gia k ny vi k trc ng thi xc nh mc nh
hng ca tng nhn t n kh nng tr n ngn hn m c nh gi c th. Khi
nh gi cn c bit ch n tr s ca ch tiu phn tch.
Khi phn tch kh nng chi tr ti mt doanh nghip cn xc nh c th
mc tiu phn tch l ra cc quyt nh ngn hn hay di hn. Bi trong nhiu
trng hp li nhun trong k ln v tng nhiu so vi k trc nhng doanh
nghip khng tin trang tri y cc khon chi tiu.
2.5.4. Phn tch tnh hnh lu chuyn tin t
Phn tch tnh hnh lu chuyn tin t gip cc i tng quan tm c ci
nhn su hn v nhng dng tin ca doanh nghip, bit c nhng nguyn nhn,
tc ng nh hng n tnh hnh tng gim vn bng tin v cc khon tng
ng tin trong k.
Khi phn tch lu chuyn tin t trong mi lin h vi cc hot ng cn s
dng ch tiu: Lu chuyn tin thun trong k. Tnh ton ch tiu ny mi doanh
nghip xy ra 1 trong 3 kh nng: dng, m, bng 0.
Ch tiu ny b tc ng bi 3 nhn t ch yu:
- Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh
61

- Lu chuyn tin thun t hot ng u t

- Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh
C th hn, c mi quan h cn i sau:
Lu
chuyn tin
thun trong

Lu chuyn

Lu chuyn tin
=

k
Trong :

thun ca hot

ng kinh doanh

Lu chuyn tin
thun ca tng hot

tin thun ca
hot ng u

Lu chuyn
+

tin thun t
hot ng ti

chnh

Tng s tin thu

Tng s chi ra

vo ca tng hot

ng

ca tng hot

ng

ng

Thc t, mi doanh nghip khi xem xt ch tiu ny c th xy ra mt trong

cc trng hp sau y:

Bng 6.11: Bng tng hp nh gi tnh hnh lu chuyn tin

Cc trng hp c th xy ra
1. Lu chuyn tin thun t HKD
2. Lu chuyn tin thun t HT
3. Lu chuyn tin thun t HTC
Lu chuyn tin thun trong k

1
+
+
+
+

2
+
+
?

3
+
+
?

4 5 6 7 8
+ + + + + ? ? ? ? (n v tnh: ... ng)

Ch gii:
Du (+) l dng tin dng (thu > chi)
Du (-) l dng tin m (thu < chi)
Du (?) l c th xy ra 1 trong 3 trng hp 0 hoc < 0
62

Trong mi trng hp c th ca bng trn, vic xt on tr s ca ch tiu

ny l khc nhau, tuy nhin c th a ra 2 nhn nh mt cch tng i chc
chn nh sau:
Th nht: V tng th, dng lu chuyn tin thun ca doanh nghip nu
dng khng th khin n v gp nguy him ngay, cn nu m l du hiu khng
bnh thng xut hin.
Th hai: Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh dng s kin to
bnh yn cho doanh nghip, nu dng tin ny m l ang c s bt n trong kinh
doanh.
Trong trng hp doanh nghip c nh mc d tr tin ti u (ch tiu:
Tin v tng ng tin u k, cui k tun th theo nh mc hp l, lu
chuyn tin thun trong k lun bng 0 (tc l cn i thu, chi trong k) th cn
xem xt tng trng hp, tng ng vi tng giai on trong chu k tng trng
v iu kin c th ca doanh nghip.
S dng phng php so snh thy c s bin ng ca cc dng tin,
phng php cn i xc nh nh hng ca cc nhn t n lu chuyn tin
thun ca doanh nghip. Trn c s a ra nhng nhn nh, nh gi, d bo
dng tin ca doanh nghip.
Mt s nhn nh:
* Lu chuyn tin thun trong k dng: Tc l tng dng tin thu vo
ln hn tng dng tin chi ra, th hin quy m vn bng tin ca doanh nghip
ang tng trng.
Nu lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh dng, th hin hot
ng kinh doanh to nn s gia tng tin mt cho doanh nghip, l knh to ra
s tng trng vn bng tin an ton v bn vng nht. Lu chuyn tin thun t
hot ng kinh doanh dng s duy tr s hot ng ca doanh nghip, l c s
doanh nghip tn ti v pht trin.
63

Nu lu chuyn tin thun t hot ng u t dng, kt qu c c

do thu li vay hay c tc, li nhun c chia th cng l knh to s tng
trng vn bng tin an ton. Song kt qu c c do thu hi tin u t v
thanh l, nhng bn ti sn c nh th li l yu t to ra s tng trng vn
bng tin khng bn vng.
Nu lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh dng, s l knh to
ra s tng trng vn bng tin ph thuc vo nhng ngi cung cp vn. Knh
to tin ny cho thy quy m ngun vn huy ng cng nh trch nhim php l
ca doanh nghip i vi nhng ngi cung cp vn ang gia tng.
* Lu chuyn tin thun m: Tng dng tin thu vo nh hn tng
dng tin chi ra, th hin quy m vn bng tin ca doanh nghip ang b gim
st, nh hng n mc an ton ngn qu ca doanh nghip, cng nh an ninh
ti chnh doanh nghip ni chung.
Nu lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh m, th hin doanh
nghip ang gp kh khn trong vic tiu th sn phm, hng ho, dch v; trong
vic thu tin bn hng v cung cp dch v. Tnh trng ko di s tc ng tiu
cc n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip: vn ng, vn b chim dng gia
tng, ngun ti tr tng, chi ph s dng vn tng Doanh nghip cn nhanh
chng thot khi tnh trng . Nu lu chuyn tin thun t hot ng u t m,
th hin nng lc sn xut, nng lc kinh doanh ca doanh nghip ang c xu
hng pht trin. V nu lu chuyn tin t hot ng ti chnh m, cho thy s
tin huy ng t cc nh cung cp vn gim, tnh hnh c th do doanh nghip
tng c ngun ti tr bn trong hay nhu cu cn ti tr gim trong k.
Phn tch lu chuyn tin theo tng hot ng v trong mi lin h vi cc
hot ng gip cc i tng quan tm bit c nhng nguyn nhn, tc ng
nh hng n tnh hnh tng gim vn bng tin v cc khon tng ng tin
trong k.
64

Khi phn tch cn ch , hot ng kinh doanh l hot ng ch yu trong

doanh nghip, trong mt thi gian di, cn thit phi to ra dng tin thun dng
th doanh nghip mi c kh nng tn ti. Dng tin thun t hot ng kinh
doanh dng s duy tr hot ng ca doanh nghip c lin tc, t ko theo
cc hot ng khc nh u t, ti tr... gia tng. Dng tin t hot ng u t v
hot hot ng ti chnh trong mt k no khng nht thit phi dng. Trong
nhiu trng hp, dng tin t hot ng u t v hot ng ti chnh m li th
hin doanh nghip ang pht trin v tr c n nhiu hn i vay.
Bng 6.12: Phn tch tnh hnh lu chuyn tin ca doanh nghip
(n v tnh:... ng)
Ch tiu

K PT

K gc

Chnh
lch

T l

Dng tin thun t HKD

Dng tin thun t HT
Dng tin thun t HTC
1. Tng dng tin thun
Dng tin thu t HKD
Dng tin thu t HT
Dng tin thu t HTC
2. Tng dng tin thu
Dng tin chi t HKD
Dng tin chi t HT
Dng tin chi t HTC
3. Tng dng tin chi

S thay i dng lu chuyn tin ca ton doanh nghip cng nh trong

tng loi hot ng khng nhng cho chng ta thng tin v tim lc ti chnh
65

thc s ca doanh nghip, nhng xt on tng th v cc chnh sch ti chnh

ln ca doanh nghip nh: chnh sch huy ng vn, chnh sch u t m cn
cung cp c nhng nh gi quan trng v chin lc sn xut, chin lc qun
tr bn hng Vic qun tr dng tin hiu qu s gp phn ti u ha dng tin,
lnh mnh ha tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. 2.6. Phn tch tnh hnh
v kt qu kinh doanh ca doanh nghip
Kt qu kinh doanh ca doanh nghip trong mi thi k nh hng c tnh
cht quyt nh n chnh sch phn phi li nhun v c nh hng ln n sc
mnh ti chnh ca doanh nghip trong mi k. Thng tin v tnh hnh v kt qu
kinh doanh cung cp cho cc ch th qun l quan v tnh hnh kinh doanh v kt
qu hot ng theo tng lnh vc, cc yu t doanh thu, chi ph tc ng th
no n kt qu kinh doanh, xc nh c trng im cn qun l v tim nng
cn khai thc tng thm quy m, t l sinh li hot ng cho doanh nghip.
Ni dung phn tch tnh hnh v kt qu kinh doanh gm:
- Phn tch nh gi chung kt qu kinh doanh ca doanh nghip
- Phn tch li nhun gp bn hng
2.6.1. Phn tch nh gi chung kt qu kinh doanh ca doanh nghip
nh gi chung tnh hnh v kt qu kinh doanh ca doanh nghip ta s dng
B 02-DN thng qua 2 nhm ch tiu sau:
+ Cc ch tiu ch yu trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh phn
nh quy m thu nhp, chi ph, kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip
trong k theo tng s v tng lnh vc hot ng. Trong , ch tiu li nhun
thun t hot ng kinh doanh v cc nhn t nh hng trong cng thc sau:
LN
thun
t hot
ng
kinh
doanh

DTT

Gi

t BH

vn
- hn

= v
CCD

bn

Chi

Chi

ph

ph

+ T ti

- ti

chnh

66

bn

chn

hn

CP
-

qu
n l
DN

y l ch tiu phn nh kt qu hot ng chnh ca doanh nghip nn

cn c bit quan tm.
+ Cc ch tiu phn nh tnh hnh qun tr chi ph v cc ch tiu phn
nh hiu qu hot ng. Cc ch tiu ny cho bit c cu chi ph, trnh t chc
hot ng kinh doanh, cc lnh vc kinh doanh tim nng hoc nguy c ca
doanh nghip.
* Phn tch tnh hnh qun tr chi ph
Khi phn tch nh gi tnh hnh qun tr chi ph ca doanh nghip ta s
dng cc ch tiu: H s gi vn hng bn, H s chi ph bn hng, H s chi ph
qun l doanh nghip.
- H s gi vn hng bn: c xc nh bng cng thc sau:
H s gi vn

hng bn

Tr gi vn hng bn
Doanh thu thun

Ch tiu ny cho bit c 1 ng doanh thu thun thu c doanh nghip

phi b ra bao nhiu ng gi vn hng bn. H s gi vn hng bn cng nh
chng t vic qun l cc khon chi ph gi vn hng bn cng tt v ngc li.
- H s chi ph bn hng: H s chi ph bn hng c xc nh bng cng
thc sau:
H s chi ph

bn hng

Chi ph bn hng
Doanh thu thun

Ch tiu ny phn nh thu c 1 ng doanh thu thun doanh nghip

phi b ra bao nhiu ng chi ph bn hng
H s chi ph bn hng cng nh chng t doanh nghip tit kim chi ph
bn hng v kinh doanh cng c hiu qu v ngc li.
- H s chi ph qun l doanh nghip: Ch tiu ny c xc nh nh sau
H s chi ph
qun l doanh
nghip

Chi ph qun l doanh nghip

Doanh thu thun
67

Ch tiu ny cho bit : thu c 1 ng doanh thu thun doanh nghip

phi chi bao nhiu ng chi ph qun l.
H s chi ph qun l doanh nghip trn doanh thu thun cng nh chng
t hiu qu qun l cc khon chi ph ca doanh nghip cng cao v ngc li.

Phn tch hiu qu hot ng:

Khi phn tch hiu qu hot ng ca doanh nghip, ngi ta s dng cc

ch tiu: H s sinh li hot ng rng, H s sinh li hot ng trc thu v li
vay
- H s sinh li hot ng rng (ROS): Ch tiu ny c xc nh nh
sau:
H s sinh li hot

Li nhun sau thu

ng rng
Tng lun chuyn thun
Trong : Tng luan chuyn thun = Doanh thu thun + Doanh thu ti
chnh + Thu nhp khc
Ch tiu ny cho bit c 1 ng thu nhp trong k th DN thu c bao
nhiu ng li nhun sau thu.
- H s sinh li hot ng trc thu v li vay
H s sinh li
H trc thu

Li nhun trc thu v li vay

v li vay

Tng lun chuyn thun

C th chi tit cho tng loi hot ng: Bn hng, ti chnh, hot ng khc..
- H s sinh li t hot ng bn hng: Ch tiu ny c tnh ton nh sau:
H s sinh li t hot
ng bn hng
Li nhun
thun t hot

Li nhun t hot ng bn hng

Doanh thu thun t BH & CCDV

= Li nhun gp
v BH v
68

- Chi ph

- Chi ph qun l

bn

doanh nghip

ng bn hng

CCDV

hng

H s sinh li t hot ng bn hng phn nh kh nng sinh li t hot

ng sn xut kinh doanh chnh ca DN, cho bit: bnh qun c 1 ng doanh
thu thun thu c c bao nhiu ng li nhun t hot ng bn hng
* Phng php phn tch: Khi phn tch khi qut kt qu hot ng
kinh doanh ca doanh nghip ta s dng phng php so snh so snh cc ch
tiu k phn tch vi k gc (k ny vi k trc) nh gi theo tng lnh vc
hot ng kp thi pht hin lnh vc hot ng no hiu qu hoc km hiu
qu, khu qun l no trong quy trnh hot ng kinh doanh cn iu chnh
tng nng lc cnh tranh v tm kim li nhun cho doanh nghip
* Tm tt : Ch tiu v phng php phn tch chung tnh hnh, kt qu
kinh doanh trn bng phn tch 6.13
Bng 6.13: phn tch chung tnh hnh v kt qu kinh doanh:
Ch tiu

phn

gc

tch

...

K phn tch

K phn

gc

so vi k

tch so

gc 1

vi k

1. Tng lun chuyn

thun
2. Doanh thu thun
3. Gi vn hng bn
4. Li nhun gp..
5. Li nhun trc li
vay v thu
6. Li nhun sau thu
7.H s gi vn hng
bn
8. H s chi ph bn
hng
69

gc 2

...

...
16. H s sinh li hot
ng rng
...
* Cc nguyn nhn nh hng n s bin ng ca tnh hnh hot
ng v kt qu kinh doanh ca doanh nghip
- Ph thuc vo qu trnh sn xut sn phm v s lng, cht lng, mu
m, chng loi sn phm.
- Ph thuc vo chnh sch kinh doanh ca DN
- Ph thuc vo qu trnh tiu th sn phm
- Ph thuc vo vic s dng chi ph ca DN trong k
- Ph thuc vo uy tn ca DN trn th trng
- Ph thuc vo chnh sch ca nh nc..
2.6.2. Phn tch li nhun gp v bn hng v cung cp dch v
V li nhun phn nh kt qu kinh doanh, cc nhn t tc ng ti li
nhun bn hng nh hng quyt nh i vi vic ra quyt nh kinh doanh nn
khi phn tch tnh hnh v kt qu kinh doanh, cn i su xem xt ch tiu li
nhun gp v bn hng v cung cp dch v nhm tm gii php tng li nhun ca
doanh nghip mt cch bn vng. Li nhun gp v bn hng cao v ngy cng
gia tng l iu kin tng li nhun trc thu, li nhun sau thu. y cng l
iu kin gia tng hiu qu s dng vn ca doanh nghip. Ch tiu li nhun
gp v bn hng v cung cp dch v c tnh ton da vo cng thc sau:
Ch tiu li nhun gp v bn hng v cung cp dch v c ly t (M s
20) trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh, tuy nhin phn tch ch tiu ny
cn cn c vo cc ti liu chi tit trn cc bo co tiu th sn phm, hay bo co
bn hng ca doanh nghip.
Nu gi:
+ LG0; LG1: ln lt l tng li nhun gp bn hng v cung cp dch v
k gc, k phn tch;
70

+ S0i; S1i: ln lt l s lng sn phm, hng ha, dch v i tiu th k

gc, k phn tch;
+g0i; g1i : ln lt l doanh thu thun (gi bn thun) n v sn phm, hng
ha, dch v i k gc, k phn tch;
+ gv0i; gv1i: ln lt l gi vn n v sn phm, hng ha, dch v i tiu th
k gc, k phn tch.
Ta c:
n

LG 0 S0i .(g 0i gv 0i )
i 1
n

LG1 S1i .(g1i gv1i )

i 1

Trong , gi bn thun n v sn phm, hng ha, dch v i tiu th l

phn chnh lch gia doanh thu vi cc khon gim tr doanh thu (gim gi hng
bn, chit khu thng mi) tnh trn mt n v sn phm, hng ha, dch v tiu
th.
Bng vic so snh gia k phn tch vi k gc ng thi s dng phng
php loi tr nghin cu, xem xt s bin ng ca ch tiu li nhun gp v
tiu th sn phm, hng ha, dch v. Vic phn tch tnh hnh bin ng li nhun
gp v bn hng v cung cp dch v c tin hnh theo trnh t sau:
Bc 1: Xc nh mc chnh lch v s tuyt i ca li nhun gp v bn
hng v cung cp dch v gia k phn tch vi k gc:
Mc chnh lch gia k phn tch vi k gc ca li

=
LG1 LG0
nhun gp v bn hng v cung cp dch v
Bc 2: Xc nh nh hng ca cc nhn t n s bin ng ca li

nhun gp v bn hng v cung cp dch v gia k phn tch vi k gc:

Nhn t sn lng tiu th:
LGs = LG0 . Is LG0
Trong : Is: ch s sn lng
71

Is

1i

.g 0 i

0i

.g 0i

i 1
n

i 1

Nhn t kt cu mt hng tiu th

n

LGKC S1i . lg 0i LG0 .I s

i 1

Nhn t li nhun gp n v
n

LGlg = LG1 -

S
i 1

1i

. lg 0i

Trong :
n

- Mc nh hng ca gi bn n v: LGg =

S1i . (g1i g0i)

i 1

- Mc nh hng ca gi vn n v: LGgv = -

i 1

S1i. (gv1i gv0i)

Tng hp mc nh hng ca cc nhn t:

LGs + LGKc + LGlg = LG
Trong LGlg = LGgv + LGg
Bc 3: Tng hp nhn t nh hng, rt ra nhn xt, kt lun v s tc
ng ca cc nhn t n li nhun gp. ng thi, xem xt nhng nguyn nhn
dn n s thay i ca tng nhn t, c bit phi xc nh nhng nguyn nhn
ch quan, khch quan no dn n s thay i ca lng sn phm tiu th, gi
bn n v, gi vn n v ca tng mt hng sn xut v tiu th trong k. C
nh vy mi ra bin php nhm ti a ho li nhun
2.7. Phn tch im ha vn v vic ra quyt nh
2.7.1. Khi qut v im ho vn
- Khi nim: im ho vn l im m ti doanh thu b p ton b
cc khon chi ph b ra. Ni khc i, im ho vn l im m ti doanh
nghip khng c li nhng cng khng b l (li nhun bng 0).

72

- ngha nghin cu im ha vn: Doanh nghip mun tn ti, khi tin

hnh hot ng kinh doanh, cn xc nh doanh thu ti thiu b p chi ph ca
qu trnh hot ng kinh doanh. Phn tch im ho vn cho php xc nh c
sn lng, mc doanh thu v thi gian sn xut b p chi ph b ra. Phn tch
im ho vn gip cc i tng quan tm n ti chnh doanh nghip, nhn nhn
qu trnh kinh doanh trong mi quan h vi cc yu t tc ng ti li nhun, cho
php xc nh r rng vo thi im no trong k kinh doanh, hay mc sn xut
v tiu th bao nhiu sn phm th doanh nghip khng b l, doanh nghip mun
t c mc li nhun mong mun th cn phi sn xut v bn ra bao nhiu sn
phm t c cc quyt nh ch ng, tch cc ph hp v m bo thc hin
c mc tiu t ra. Vi cc nh qun l v iu hnh doanh nghip, phn tch
ho vn gip a ra cc quyt nh hp l kinh doanh t hiu qu, m bo
duy tr v nng cao nng lc ti chnh
- iu kin nghin cu im ha vn: Phn tch im ho vn ca doanh
nghip l k thut phn tch mi quan h gia chi ph c nh (nh ph), chi ph
bin i (bin ph), s lng tiu th v li nhun ca doanh nghip. nghin
cu im ha vn cn cc iu kin c bn sau:
+ Phn chia chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip thnh 2 loi (ch
2 m thi) l chi ph c nh (nh ph) v chi ph bin i (bin ph)
+ Cc gi nh: doanh nghip khng c hng tn kho; bin ph n v (chi
ph bin i tnh cho 1 n v sn lng) l khng thay i hay t l bin ph so
vi doanh thu khng thay i; tng nh ph khng thay i trong phm vi xem
xt, gi bn n v sn phm khng i mi mc ca sn lng; khng xt
n gi tr tin t theo thi gian; do ch quan tm n chi ph hot ng kinh doanh
hng ho nn li nhun xem xt ch l li nhun kinh doanh hng ho thng
thng trc thu.
2.7.2. Xc nh im ho vn

73

C th xc nh im ho vn theo nhiu tiu ch khc nhau nh: sn lng

ho vn, doanh thu ho vn, thi gian ho vn... V bn cht, cc tiu ch c bn
thng nht vi nhau, tuy nhin, mi tiu ch tip cn v im ha vn gc nhn
khc nhau mang li cch nhn ton din, t nhiu pha, to iu kin thun li
cho mc tiu nghin cu im ho vn.
a) Xc nh sn lng ho vn:
Nu ta gi: Q l sn lng sn xut v bn ra
F l tng chi ph c nh (Tng nh ph)
v l chi ph bin i tnh cho mt sn phm (bin ph n v)
g l gi bn n v sn phm.
CB l tng chi ph bin i (Tng bin ph) CB = Q x v
SLH l sn lng ho vn
Khi Tng chi ph sn xut l Y1 = F + Q x v
Tng doanh thu D (Y2) = Q x g
Ti im ho vn ta c:
Tng doanh thu = Tng chi ph ngha l:
Q x g = F + Q x v;
Q x g Q x v = F;
Q(g - v) = F
Q

F
g v

Nh vy, sn lng ha vn c tnh theo cng thc sau

SL

F
g v

b) Xc nh doanh thu ho vn (DTH)

Doanh thu ho vn l doanh thu thu c khi sn xut v bn ra mc sn
lng ha vn. Doanh thu ha vn c xc nh bng:
74

DTH = SLH g
F
Fxg
F
F
g

g v
v
g v
= g v
1
g
g

Chnh lch (g-v) c gi l li trn bin ph n v (K hiu l lb) khi :

DTH =
T l
hiu

lb

lb
100 (%)
g

F
F

lb
v
1
g
g

v
100 (%)
g

c gi l t l li trn bin ph (k

). Nh vy:
DTH =

lb

R rng khi t l li trn bin ph cng ln, doanh thu ho vn cng nh v

ngc li
Trng hp doanh nghip kinh doanh nhiu mt hng, mi mt hng c t
trng bn ra khc nhau, doanh thu ha vn c xc nh bng cng thc:
F
LB
DT

DTH =

hoc:

DTH =

F
CB
1
DT

Trong : CB l tng chi ph bin i

LB l tng li trn bin ph (LB = DT CB)
T l

LB
100 (%)
DT

bnh qun (k hiu

Hoc

lb

CB
100 (%)
DT

).
DTH =

75

lb

c gi l t l li trn bin ph

Tr

l t l li trn bin ph bnh qun cn c xc nh bng:

lb

lb

(Tr T lb )
i

i 1

Doanh thu mt hng i

l t trng mt hng i =

T lb

Tng doanh thu

t l li trn bin ph mt hng i

Vic xc nh doanh thu ho vn rt hu ch, n c th cho chng ta tm

c doanh thu ho vn ca mt doanh nghip sn xut nhiu loi sn phm, mi
loi c chi ph bin i v gi bn ca mt sn phm khc nhau.
Tu theo ti liu thu thp c c th s dng cch tnh doanh thu ho vn
trong trng hp doanh nghip kinh doanh nhiu mt hng khc nhau, c s d
liu cn thit gm:
+ Doanh thu trong k.
+ Tng chi ph ng vi doanh thu trn c phn loi thnh nh ph v
bin ph
V d: C ti liu v doanh thu, chi ph Cng ty LACOLd nh sau:
Tng doanh thu: 500.000
Tng chi ph to ra doanh thu trn: 443.000
Tng nh ph: 133.0000
Cng ty LACOLd sn xut v kinh doanh 3 mt hng khc nhau l A, B v
C. Trong nm cng ty sn xut v tiu th c 5000 sn phm A, 2000 sn phm
B v 1000 sn phm C. Gi bn mi sn phm ln lt l: 50, 75, 100. bo co v
doanh thu, chi ph v kt qu ca cng ty cho 3 mt hng nh sau:

Doanh thu
Bin ph

Mt hng
B
150.000
105.000

A
250.000
150.000
76

Tng s
C
100.000
55.000

500.000
310.000

inh ph
Tng chi ph
Xc nh doanh thu ho vn?

133.000
443.000

Vi ti liu trn doanh thu ho vn c xc nh nh sau:

Cch 1:
DTH =

133.000
350.000
443.000 133.000
1
500.000

Cch 2: Xc nh tng li trn bin ph v li trn bin ph n v ca tng

mt hng
Mt hng
B
Tng
1 v

Doanh thu
Bin ph
Li trn bin

Tng

1 v

s
250.000
150.000
100.000

sp
50
30
20

s
150.000
105.000
45.000

sp
75
52,5
22,5

C
Tng

1 v

s
100.000
55.000
45.000

sp
100
55
45

ph
nh ph

500.000
310.000
190.000
133.000

T l li trn bin ph bnh qun

hoc

T
lb

190

lb

=1-

= 500 100 = 38%

310
500

Doanh thu ho vnca cng ty LACOLd:

= 0,38 = 38%
DTH =

133.000
0,38

= 350.000

Cch 3:
T l li trn bin ph ca mt hng A: Tlb (A) =

20
100
50

= 40%; vi cch

tnh tng t i vi mt hng B; C

T l li trn bin ph ca mt hng A,B,C ln lt l: 40%; 30%; 45%

77

T trng tiu th mt hng A =

250.000
100 50 %;
500.000

tng t tnh c t

trng tiu th mt hng B, C

T trng tiu th mt hng A,B,C ln lt l: 50%; 30%; 20%;
T l li trn bin ph bnh qun l 40%x50% + 30%x30% + 45%x20% =
38%
Doanh thu ha vn ca cng ty LACOLd: DTH =

133.000
0,38 =

350.000.

c) Xc nh thi gian ho vn:

Thi gian ho vn l s ngy cn thit t c doanh thu ho vn trong
mt k kinh doanh thng l 1 nm
Thi gian

Doanh thu ho vn

DTH x s ngy trong

ho vn

k
Tng doanh thu

Doanh thu bnh qun 1

(ngy)

ngy
d) Xc nh cng sut ho vn:
nh gi cht lng khai thc nng lc sn xut kinh doanh ca doanh
nghip, cn xc nh doanh nghip phi huy ng bao nhiu phn trm cng sut
s t im ho vn? Mc huy ng nng lc sn xut cao hn cng sut ho vn
s a li li nhun cho doanh nghip, ngc li mc huy ng nng lc sn xut
thp so vi cng sut ho vn doanh nghip s b l.
Cng sut ho vn l t l gia sn lng ho vn vi sn lng c th
khai thc. Cng sut ho vn cn gi l t l ho vn
Cng sut ho vn c xc nh bng cng thc:

Cng sut
ho vn (h

Sn lng ho vn
Sn lng c th khai

%)

thc

78

x 100

Thng qua h% ngi qun l c th nh gi doanh nghip c t c

im ho vn trong k hay khng?
Nu h% cng nh hn 100% kh nng em li li nhun cng cao. Ngc
li nu h% ln hn 100% th hin doanh nghip khng t im ho vn trong k
kinh doanh s b l.
h % nh hn 100% th chnh lch gia 100% v h% gi l khong cch an
ton v cng sut.
Khong cch an ton v cng sut = 100% - h%
e) th phn tch ho vn
th ca im ho vn c v nh sau:
- Bc 1: V trc to xoy vi trc tung oy phn nh doanh thu (hay tng
chi ph); trc ox phn nh sn lng hot ng.
- Bc 2: V th ca tng chi ph Y1 = F + Qxv v th ca tng doanh
thu Y2 = Qxg (ch rng th ny lun lun xut pht t gc to (0)).
Hai th ny ct nhau ti im M, im M (vi tng doanh thu Y 2 = tng
chi ph Y1 tng ng vi n l sn lng SL H; DTH c gi l im ho vn v
SLH c gi l sn lng ho vn; DTH l doanh thu ho vn. Nhng gi tr no
ca Q > SLH ; DT>DTH phn nh phm vi sn lng v doanh thu c li; ngc li
doanh nghip b l
phn bit r tng thnh phn ca cc khi nim v chi ph c nh, chi
ph bin i v li nhun, ngoi dng th n gin (s 1) ngi ta cn c
dng th kiu phn bit (s 2). Nu nh dng tng qut phi v hai th
( th biu din tng doanh thu Y2 = Qxg, th biu din tng chi ph Y1 = F +
Qxv. Dng phn bit li v 4 th ( th biu din chi ph c nh, th biu
din tng chi ph bin i, thi biu din tng chi ph v th biu din doanh
thu). th dng phn bit ch r chi ph c nh, chi ph bin i m doanh thu
phi b p, phn cn li l li.
79

S 6.5: th ho vn dng n gin

Doanh thu: Y2=Qxg
Vng li

Tng CF: Y1=F+Qxv

Vng l
DTH

SLH

S 6.6: th ho vn dng phn bit

Doanh thu: Y2=Qxg

Vng li

Tng CF: Y1=F+Qxv

Vng l

Bin ph
Y4=Qxv

DTH

nh ph Y3=F

SLH

80

2.7.3. ng dng phn tch ho vn vi vic ra quyt nh

Phn tch im ho vn mc d c nhng hn ch nht nh song c s
dng nhiu trong qu trnh ra quyt nh. Chng hn nh quyt nh v lp k
hoch sn xut t li nhun mong mun, quyt nh v bn sn phm, quyt
nh v vic chp nhn hay t chi mt n t hng no , quyt nh tip tc
hay nh ch sn xut,
- Lp k hoch sn xut v bn ra t li nhun mong mun.
Khi t sn lng ho vn, do chi ph c nh khng ph thuc vo s thay
i ca sn lng, nn ton b chi ph c nh c b p. v th , sau sn
lng ho vn, phn sn lng tng thm ch phi b p chi ph bin i.
Nu mun t c mc li nhun nht nh l LM th cn phi sn xut v
bn ra s sn phm l:
Q = SLH+ Q =

F
g v

LM
g v

F LM
g v

Q l phn sn lng tng thm sau sn lng ha vn

- Xc nh khung gi bn sn phm:
Trong kinh t th trng th gi bn sn phm l mt v kh cnh tranh quan
trng. Mt doanh nghip nu bit iu chnh gi hp l va c th thng th trong
cnh tranh va c th em li nhng c hi tng li nhun. Ngc li, s dng v
iu chnh gi bn sn phm khng hp l c th lm cho doanh nghip i n bn
b ca ph sn. v vy, vic nm vng khung gi bn ca tng loi sn phm cc
mc sn lng khc nhau c ngha quan trng trong vic ch ng iu chnh
gi ph hp trong tng iu kin c th.
Khung gi bn sn phm l gi bn ho vn cc mc sn lng khc
nhau. cc mc sn lng nh vy, nu bn c gi cao hn doanh nghip c li
v ngc li b l
Nu gi gi bn ho vn l gh th gi bn ho vn c xc nh nh sau:
81

gh =

F
Q

+v

Vic xc nh khung gi bn ho vn cc mc sn lng khc nhau to

iu kin a ra cc quyt nh gim gi thc hin chin lc kinh doanh ph
hp, gim thiu tn tht v tn dng cc c hi tng li nhun.
- Quyt nh tip tc hay nh ch sn xut
Trong kinh doanh c ch th trng, do quy lut cnh tranh, nhiu khi t
doanh nghip lm vo tnh trng lm n thua l. Trc tnh trng ny, doanh
nghip cn c s la chn nn tip tc sn xut hay nh ch sn xut. Tip tc sn
xut l tn ti, nh ch sn xut ng ngha vi s dit vong. V vy, cc nh
qun tr cn tnh ton cn nhc k lng. Phn tch ho vn gip cho vic a ra
quyt nh nhm gim thiu ri ro.
2.7.4. Phn tch, ra quyt nh v kh nng tng sn lng, thay i c
cu hng bn, thay i gi bn, thay i chi ph vi mc tiu li nhun
Trong kinh doanh, vi mc tiu ti a ho li nhun, cc doanh nghip lun
phi tm kim cu tr li v vic phi sn xut v bn ra bao nhiu sn phm? mc
gi bn ra sao, s gia tng chi ph c ko theo s tng gi bn sn phm hay
khng? nu c th tng c bao nhiu? gim chi ph c th lm cht lng sn
phm gim dn n gi bn gim, khng bn c hng th nn nh th no?...
Phn tch, ra quyt nh v tng sn lng, thay i gi bn, chi ph vi mc
tiu ti a ho li nhun thc cht l nghin cu mi quan h gia doanh thu, chi
ph v li nhun.
Mi quan h gia doanh thu, chi ph v li nhun th hin qua cng thc
sau y:
Li nhun (LN) = Doanh thu (DT) - Chi ph (CP)
Phn tch mi quan h gia doanh thu, chi ph v li nhun thc cht l xem
xt, nghin cu cng thc trn nhng gc , di nhng kha cnh khc nhau
ph hp vi mc tiu quan tm ca tng i tng. Thng thng khi phn tch
82

mi quan h doanh thu, chi ph v li nhun ngi ta chia chi ph thnh 2 v ch 2

l chi ph bin i (CB) v chi ph c nh (F). Khi :
LN = DT CB F
Gi LB l li trn bin ph v c xc nh nh sau:
LB = DT CB = Qx(g-v) = Q x lb
Lc ny: LN = LB F
V chi ph c nh trong mt quy m xc nh l khng thay i nn vi
cng thc trn ti a ho li nhun cn ti a li trn bin ph. Mt khc, cc
mc sn lng khc nhau th gi bn v chi ph bin i tnh cho 1 sn phm
khng thay i trong khi chi ph c nh tnh cho 1 sn phm thay i cc mc
sn lng khc nhau. Do , s dng cng thc trn cho php nhanh chng c cu
tr li hp l cho cc phng n khai thc cc kh nng khc nhau v chi ph, gi
bn, khi lng sn phm tiu th nhm ti a ho li nhun.
Vi T lb l t sut li trn bin ph th LB = DTxTlb
Khi : LN = (DT x Tlb ) - F.
Vi cng thc trn, cho php xem xt mi quan h gia doanh thu, chi ph
v li nhun trong trng hp doanh nghip sn xut v kinh doanh nhiu mt
hng
Phn tch im ho vn, cng vi vic xem xt mi quan h gia doanh thu,
chi ph v li nhun, c ng dng nhiu trong thc tin, nht l khi cn nhanh
chng a ra cc quyt nh v nh gi cc quyt nh c tc ng n cc yu t
vi mc tiu ti a ho li nhun. chng han nh nhng quyt nh v vic thay
i gi bn, khung gi bn, chi ph c nh, chi ph bin i, quyt nh nhn hay
t chi mt n t hng c th, quyt nh tip tc hay nh ch sn xut kinh
doanh 1 b phn
- Quyt nh v vic tng sn lng:

83

Trong qu trnh sn xut kinh doanh, ngoi hot ng v kt qu kinh doanh

bnh thng, doanh nghip c th d tha c gii hn mt s ngun lc no c
th khai thc tng li nhun. Doanh nghip kinh doanh nhiu mt hng khc
nhau, trong iu kin nng lc d tha c gii hn , cn a ra quyt nh thc
y mt hng vi mc tiu ti a ho li nhun. Vi mc tiu , mt hng c
thc y l mt hng c mc li nhun trn bin ph cao nht trn mi yu t d
tha c gii hn.
- Quyt nh v thay i gi bn: y l loi quyt nh thng xuyn gp
trong kinh doanh. Gi bn sn phm trn th trng cnh tranh phi lun linh hot
nu mun ti a ho li nhun. a ra quyt nh v vic thay i gi bn sn
phm, trc ht cn nm r khung gi bn sn phm, s lng sn phm bn c
v cn thy r rng: phn sn lng tng thm so vi sn lng ho vn ch phi
b p chi ph bin i. Khi bn ra vt sn lng ho vn th phn chnh lch
gia gi bn vi bin ph n v chnh l s li tnh cho mi n v sn phm bn
ra tng ln. Tuy nhin, khi a ra cc quyt nh v s thay i gi bn sn phm
cn tnh n phn ng ca th trng
- Quyt nh v s thay i chi ph:
Mi s thay i chi ph trong qu trnh kinh doanh u nh hng n li
nhun ca doanh nghip ng thi cng phn nh trnh qun l v s dng chi
ph trong doanh nghip.
Chi ph trong sn xut kinh doanh thay i c th nh hng ti cht lng
sn phm, nh hng ti s lng sn phm bn ra, nh hng ti gi bn sn
phm. Vi mi mc chi ph khc nhau, sn lng ho vn, gi bn ho vn v
mc li nhun t c l khc nhau.
2.8. Phn tch hiu qu s dng vn
2.8.1. ngha v ch tiu phn tch
Vic qun l v s dng vn hp l, tit kim v c hiu qu va l yu
cu, va l mc tiu ca cc nh qun l doanh nghip. y cng l vn c
84

hu ht cc i tng c li ch lin quan n doanh nghip quan tm v ch .

Hiu qu qun l v s dng vn ca doanh nghip s nh hng n s sng cn
ca doanh nghip, n li ch kinh t ca cc i tng c lin quan.
Hiu qu s dng vn ca doanh nghip th hin qua nng lc to ra gi tr
sn xut, doanh thu v kh nng sinh li ca vn. Phn tch hiu qu s dng vn
l nh gi trnh , nng lc qun l v s dng vn trong doanh nghip, thy
c nhng nguyn nhn v nhn t tc ng n hiu qu s dng vn. Trn c
s ra cc quyt nh ph hp.
Cc i tng tu thuc mc tiu quan tm c th ch n hiu qu s
dng vn nhng kha cnh khc nhau nhng khng xa ri cch nh gi hiu
qu chung.
tin hnh hot ng sn xut, kinh doanh, cc doanh nghip cn phi c
mt lng vn nht nh, bao gm vn ch s hu, vn vay v cc khon vn
chim dng trong thanh ton khc. Doanh nghip c nhim v t chc, huy ng
cc loi vn cn thit cho nhu cu kinh doanh; ng thi tin hnh phn phi,
qun l v s dng s vn hin c mt cch hp l, c hiu qu cao nht trn c
s chp hnh cc ch , chnh sch qun l kinh t - ti chnh v k lut thanh
ton ca Nh nc. Yu cu t ra cho cc nh qun tr l vi s vn huy ng
c, doanh nghip phi s dng sao cho c hiu qu nht, tc l t c kt qu
cao nht vi chi ph thp nht. iu cho thy, hiu qu hot ng ti chnh (xt
trn gc huy ng v s dng vn) gn cht vi hiu qu s dng vn, c nng
cao hiu qu s dng vn mi nng cao c hiu qu hot ng ti chnh, mi
thc y c hot ng ti chnh pht trin. Trn mt kha cnh khc, hiu qu s
dng vn li phn nh hiu qu kinh doanh ca doanh nghip, hiu qu s dng
vn cng cao th hiu qu kinh doanh cng cao v ngc li, hiu qu s dng vn
cng thp th hiu qu kinh doanh cng thp.
Bng vic xem xt hiu qu s dng vn, cc nh qun l c th nh gi
chnh xc kh nng sinh li v thc trng ti chnh ca doanh nghip. Tuy nhin,
85

do nhng ngi s dng thng tin theo ui cc mc tiu khc nhau nn vic xem
xt hiu qu s dng vn cng c tin hnh theo nhiu cch khc nhau. iu
va to ra li ch va to ra s phc tp ca vic nghin cu hiu qu s dng
vn. Phn tch hiu qu s dng vn ca doanh nghip c thc hin bng cch
xem xt, kim tra, i chiu v so snh s liu v kt qu hot ng ti chnh hin
hnh vi qu kh m qua , ngi s dng thng tin c th nh gi thc trng
ti chnh, tim nng, hiu qu kinh doanh cng nh nhng ri ro trong tng lai,
v trin vng ca doanh nghip. Qua phn tch hiu qu s dng vn, cc nh
qun l nh gi c hiu qu kinh doanh, kh nng sinh li v tnh n nh v
bn vng v ti chnh ca doanh nghip cng nh cc nhn t, cc nguyn nhn
nh hng n hiu qu kinh doanh v kh nng sinh li.
nh gi chnh xc, c c s khoa hc hiu qu kinh doanh ca doanh
nghip, cn phi xy dng h thng ch tiu phn tch hiu qu ph hp. H thng
ch tiu ny bao gm cc ch tiu tng qut (khi qut) v cc ch tiu chi tit (c
th) phn nh c cc mt biu hin khc nhau ca hiu qu kinh doanh. ng
thi, h thng ch tiu ny cng phn nh c hiu qu s dng tng yu t, tng
loi ti sn, tng loi vn - k c tng s v phn gia tng.
Trn thc t, c kh nhiu cch thc tip cn hiu qu s dng vn ca
doanh nghip, v do vy, c nhiu ch tiu khc nhau phn nh hiu qu s dng
vn. Tuy nhin, v mt tng qut, o lng v nh gi hiu qu s dng vn,
cc nh phn tch thng s dng cc ch tiu phng php sc sn xut, sc sinh
li v sut hao ph ca vn di y:
- Hiu sut s dng vn (Sc sn xut ca vn):
Hiu sut s dng vn l ch tiu phn nh mt n v vn u t vo kinh
doanh em li my n v kt qu sn xut u ra. Tr s ca ch tiu cng ln,
chng t hiu qu sut s dng vn cng cao, ko theo hiu qu kinh doanh cng
cao. Ngc li, tr s ca ch tiu cng nh, chng t hiu sut s dng vn cng
thp, dn n hiu qu kinh doanh thp.
86

Hiu sut s dng

vn (Sc sn xut

u ra phn nh kt qu sn
=

xut
Vn u t

ca vn)
Tu theo mc ch phn tch, u ra phn nh kt qu sn xut kinh
doanh c th tnh theo mt trong cc ch tiu nh: tng gi tr sn xut, doanh thu
thun bn hng, tng s lun chuyn thun...; vn u t chnh l s vn u t
vo kinh doanh, biu hin di hnh thi vt cht (ti sn, lao ng, t liu lao
ng...) hay ngun hnh thnh vn (vn ch s hu, vn vay).
- Kh nng sinh li ca vn:
Kh nng sinh li ca vn l ch tiu phn nh mt n v vn u t vo
kinh doanh em li my n v li nhun. Tr s ca ch tiu "Kh nng sinh li
ca vn" cng ln, chng t kh nng sinh li ca vn cng cao, ko theo hiu qu
kinh doanh cng cao. Ngc li, tr s ca ch tiu ny tnh ra cng nh, chng t
kh nng sinh li cng thp, dn n hiu qu kinh doanh khng cao.
Kh nng
sinh li ca

u ra phn nh li
=

nhun
Vn u t
vn
Tu thuc vo mc ch phn tch, t s ca cng thc "Kh nng sinh li
ca vn" c th l li nhun gp v bn hng, li nhun thun t hot ng kinh
doanh, tng li nhun k ton trc thu, li nhun sau thu, li nhun trc thu
v li vay...
- Sut hao ph ca vn:
Sut hao ph (hay mc hao ph) ca vn l ch tiu cho bit: c mt n
v u ra phn nh kt qu sn xut hay u ra phn nh li nhun, doanh nghip
phi hao ph my n v vn u t u vo. Tr s ca ch tiu "Sut hao ph ca
vn" tnh ra cng nh, chng t hiu qu kinh doanh cng cao v ngc li, tr s
ca ch tiu ny tnh ra cng ln, chng t hiu qu kinh doanh cng thp.
Sut hao

Vn u t
87

ph ca vn

u ra phn nh kt qu sn xut hay li

nhun
Ngoi cc cch tnh trn, khi phn tch hiu qu s dng vn, cc nh phn
tch cn tin hnh so snh u ra phn nh li nhun vi u ra phn nh kt qu
sn xut. Vi cch so snh ny, cc nh qun l s nm c: c mt n v li
nhun, doanh nghip phi thu c bao nhiu n v gi tr sn xut, bao nhiu
n v doanh thu thun hay bao nhiu n v lun chuyn thun, ... Tr s ca ch
tiu tnh ra cng ln, hiu qu s dng vn cng cao v ngc li. V thc cht,
y l mt hnh thi biu hin khc ca ch tiu Sc sinh li ca vn trn.
Khi xc nh cc ch tiu, cn lu rng: cc ch tiu u ra phn nh kt
qu sn xut hay li nhun l kt qu ca c k kinh doanh; cn cc ch tiu phn
nh yu t vn u t u vo c xc nh theo s bnh qun ca k phn tch.
Tr s bnh qun ca vn u t u vo c th xc nh theo nhiu cch khc
nhau; trong , xc nh theo tr s bnh qun gia u k v cui k ca cc ch
tiu c s dng ph bin. n gin, tr s ca tng b phn phn nh vn
u t u vo di hnh thi vt cht (ti sn, ti sn ngn hn, ti sn di hn, s
lng lao ng...) hay di gc ngun vn (vn ch s hu, vn vay, n phi
tr...) phi c hiu l tr s bnh qun ca k phn tch v c tnh theo cng
thc sau:
Tr s bnh qun ca tng
yu t phn nh vn u t

Tr s u k v cui k ca tng yu
=

t
u vo
2
i vi mt s yu t u vo nh s lng lao ng bnh qun; s lng

my mc, thit b bnh qun;... phi da vo thi gian c mt thc t xc nh.

Da vo cc ch tiu phn nh hiu qu kinh doanh tng qut nu (sc
sn xut, sc sinh li, sut hao ph), tu thuc vo mc ch v ni dung phn tch,
cc nh phn tch s tin hnh nh gi hiu qu kinh doanh theo tng gc
khc nhau. Trn c s , cung cp nhng thng tin cn thit cho cc nh qun l
ra cc quyt nh ph hp.
88

2.8.2. Phn tch hiu qu s dng vn qua ch tiu "Hiu sut s dng
vn"
Phn tch hiu qu s dng vn qua ch tiu "Hiu sut s dng vn" c
thc hin bng cch tnh ra v so snh gia k phn tch vi k gc ca cc ch
tiu phn nh hiu sut ca vn theo tng cch biu hin nh: hiu sut s dng
vn kinh doanh, hiu sut s dng ti sn c nh (tnh theo nguyn gi v theo
gi tr cn li), tc lun chuyn ca ti sn ngn hn, tc lun chuyn ca
hng tn kho, ... Khi tnh ch tiu "Hiu sut s dng vn " theo tng cch biu
hin, tu thuc vo mc ch phn tch v ngun ti liu, t s (u ra phn nh
kt qu sn xut kinh doanh) c th s dng s liu ca mt trong cc ch tiu sau:
- Tng gi tr sn xut:
Tng gi tr sn xut l ch tiu tng hp biu hin bng tin phn nh ton
b kt qu cui cng v cc hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip
trong 1 thi k (thng l 1 nm) bao gm c sn phm d dang. Ch tiu "Tng
gi tr sn xut" c tnh bng tng gi tr ca tt c sn phm, dch v m doanh
nghip thc hin trong k (k c qui i d dang); trong , gi tr ca tng loi
sn phm, dch v c tnh bng cch ly s lng sn phm, dch v tng loi
nhn (x) vi gi bn n v sn phm, dch v tng loi.
Hiu sut s dng vn theo tng yu t u vo tnh theo tng gi tr sn
xut s cho bit mt n v yu t u vo em li my n v tng gi tr sn
xut.
- Doanh thu thun v bn hng v cung cp dch v:
Ch tiu ny c phn nh Bo co kt qu hot ng kinh doanh (M s
10). Khi tnh sc sn xut theo doanh thu thun v bn hng v cung cp dch v,
cc nh qun l bit c thu c mt n v doanh thu thun, doanh nghip
phi b ra my n v yu t u vo.
- Doanh thu thun hot ng kinh doanh:
Doanh thu thun hot ng kinh doanh l ch tiu phn nh tng s doanh
89

thu thun m doanh nghip thu c t cc hot ng chnh trong k. S liu

ghi vo ch tiu ny c tnh bng cch cng (+) s liu ca ch tiu 3 "Doanh
thu thun v bn hng v cung cp dch v" (M s 10) v s liu ca ch tiu 6
"Doanh thu hot ng ti chnh" (M s 21) trn Bo co kt qu hot ng kinh
doanh. Khi tnh sc sn xut theo doanh thu thun hot ng kinh doanh, cc nh
qun l bit c: thu c mt n v doanh thu thun t hot ng kinh
doanh, doanh nghip phi b ra my n v yu t u vo. Ch tiu "hiu sut s
dng vn" tnh theo doanh thu thun hot ng kinh doanh thng c gi l s
vng quay ca cc yu t (S vng quay ca tng ti sn, s vng quay ca ti sn
ngn hn, s vng quay ca vn ch s hu...). n gin, trong cc ni dung
tip theo, khi cp n doanh thu thun hot ng kinh doanh, chng ti s gi
tt l doanh thu thun.
- Tng s lun chuyn thun:
Tng s lun chuyn thun l ch tiu phn nh tng s khi lng cng vic
m doanh nghip thc hin c trong k kinh doanh. Ch tiu ny c tnh theo
cng thc:
Tng s
lun chuyn =
thun

Doanh thu

Doanh thu

thun v bn

hng v cung

thun hot
ng ti

Thu nhp
khc

cp dch v
chnh
S liu ghi vo ch tiu ny c cn c vo s liu trn Bo co kt qu
hot ng kinh doanh (cc m s 10, m s 21 v m s 31). Khi tnh ch tiu
"hiu sut s dng vn" theo tng s lun chuyn thun, cc nh qun l s bit
c mt n v vn u t u vo s em li my n v lun chuyn thun
trong k.
Trn y l mt s ch tiu thng c cc nh phn tch s dng khi phn
tch sc sn xut ca cc yu t u vo. Thng thng, tu thuc vo ngun ti
liu v mc ch phn tch, cc nh phn tch s xc nh nhng ch tiu cn s
dng phc v cho cng tc phn tch ch khng phi s dng tt c nhng ch
90

tiu nu. Nhng ch tiu nh: hiu sut s dng vn kinh doanh, tc lun
chuyn ti sn ngn hn, tc lun chuyn hng tn kho, tc lun chuyn cc
khon phi thu... l nhng ch tiu hay c s dng nht.
Ngoi vic tnh ra v so snh gia k phn tch vi k gc trn cc ch tiu
phn nh hiu sut s dngvn ni trn, i vi mt s ch tiu quan trng, phn
nh khi qut hiu qu s dng vn ca doanh nghip nh ch tiu "hiu sut s
dng vn kinh doanh", "tc lun chuyn ti sn ngn hn" cn c cc nh
phn tch tin hnh xy dng cc phng trnh khc nhau phn nh cc mt
khc nhau cng nh mi quan h v tc ng ca cc nhn t n s bin ng
ca tng ch tiu. T , c cn c ra cc quyt sch qun l ph hp. C
th:
- Hiu sut s dng vn kinh doanh
Phn tch hiu sut s dng vn kinh doanh trong k ca mi doanh
nghip nhm nh gi mt cch khi qut cng tc phn b, qun l, s dng
vn ca doanh nghip c hp l, hiu sut s dng vn c ph hp vi c th
ca ngnh ngh kinh doanh hay khng, doanh nghip ang qun l, s dng
vn tt hay khng tt, trng im cn xem xt, qun l nhm nng cao hiu
sut s dng vn kinh doanh ca DN trong k.
* Ch tiu phn tch: phn tch hiu sut s dng vn kinh doanh ca
DN ta s dng ch tiu sau:
Hiu sut s dng vn
kinh doanh ( HsKD)

Tng lun chuyn thun (LCT)

S d bnh qun vn kinh doanh

(SKD)

HSKD = H s u t ngn hn (H) * S vng quay TSNH (SVng)

Trong : (+) SKD c xc nh nh sau:
SKD1/2 + SKD2 + + SKDn/2
SKD =
n-1
91

(SKD1, SKD2 l s d vn kinh doanh u cc thng, Sn l s d vn kinh doanh

cui thng n)
Sk + Sck
Hoc: SKD =
2
(Sk l s d vn kinh doanh u k, Sck l s d vn kinh doanh cui k)
(+) H = TSNH bnh qun/ Tng TS bnh qun.
(+) S vng quay ti
sn ngn hn ( SVng)

Tng lun chuyn thun (LCT)

S d bnh qun vn ngn hn
(Sl)

T y, ta thy: tng hiu sut s dng vn kinh doanh, t , gp phn

nng cao hiu qu kinh doanh, doanh nghip phi tm mi bin php thch hp
tng h s u t v s vng quay ca vn ti sn ngn hn. Bng phng php
loi tr, cc nh phn tch s xc nh c nh hng ca tng nhn t (h s
u t v s vng quay ca ti sn ngn hn) n s thay i ca hiu sut s
dng vn kinh doanh trong k.
Do c im lun chuyn ca ti sn ngn hn nn khi phn tch hiu qu s
dng vn theo sc sn xut, cn c bit ch n phn tch tc lun chuyn
ca ti sn ngn hn. phn tch tc lun chuyn ca ti sn ngn hn, ngi
ta s dng cc ch tiu sau:
Tng s lun chuyn thun
S vng lun chuyn ca
ti sn ngn hn (SVl)

(LCT)
Ti sn ngn hn bnh qun

(Sl)
* Ti sn ngn hn bnh qun: phn nh lng ti sn ngn hn tham gia
lun chuyn. n gin trong tnh ton, ch tiu ny c qui nh tnh nh sau:
Ti sn ngn =

Ti sn ngn hn u thng + Ti sn ngn hn cui

hn bnh

thng
92

qun thng

Ti sn ngn
hn bnh qun

Tng ti sn ngn hn bnh qun 3

=

thng
3

qu
Ti sn ngn
hn bnh qun

Tng ti sn ngn hn bnh qun 4

=

qu
nm
4
Trng hp c s liu v ti sn ngn hn u cc thng th c th xc nh
vn lu ng bnh qun qu, bnh qun nm nh sau:
Ti sn ngn
hn bnh qun

V1/2 + V2 + ... + Vn - 1 + Vn/2

=

n-1

nm
Trong :

- V1, V2,..., Vn l gi tr ti sn ngn hn hin c vo u cc thng.

- n l s thng.
Trng hp khng c s liu cc thng, c th tnh s vn lu ng bnh
qun trong k bng cch cng s ti sn ngn hn u k vi cui k ri chia cho
2. S ti sn ngn hn c phn nh trn Bng cn i k ton, phn "Ti sn",
loi A "Ti sn ngn hn" (M s 100).
S vng quay ca ti sn ngn hn cho bit trong k kinh doanh, ti sn
ngn hn quay c my vng. S vng quay cng ln, Thi gian ca mt vng
lun chuyn cng nh, tc lun chuyn ca ti sn ngn hn cng cao, hiu qu
s dng ti sn cng cao v ngc li.
Thi gian ca
mt vng lun

Thi gian trong k

=

S vng lun chuyn ca ti sn ngn

chuyn

hn
93

(Thi gian trong k: Theo quy c, thi gian trong k thng ly trn ngy
(thng: 30 ngy, qu: 90 ngy v nm: 360 ngy). S d khi phn tch ly trn ngy
v n gin cho vic tnh ton; hn na, tr s ca cc ch tiu tnh theo qui c
(trn ngy) v tnh theo s ngy thc t ca k phn tch khng c s khc bit
ng k nn khng nh hng n kt lun phn tch).
Thi gian ca mt vng lun chuyn th hin s ngy cn thit cho ti
sn ngn hn quay c mt vng. Thi gian 1 vng (k) lun chuyn cng nh
th tc lun chuyn cng cao v ngc li, nu thi gian 1 vng (k) lun
chuyn cng di th tc lun chuyn ca ti sn ngn hn cng thp.
Phn tch tc lun chuyn ca ti sn ngn hn c thc hin trc ht
bng vic nh gi chung tc lun chuyn ca ti sn ngn hn. nh gi
chung tc lun chuyn, cn tnh ra v so snh cc ch tiu phn nh tc lun
chuyn (s vng lun chuyn, thi gian ca mt vng lun chuyn) gia k phn
tch so vi k gc (c v s tuyt i v s tng i) v da vo s bin ng
ca cc ch tiu a ra nhn xt v tc lun chuyn ca vn. Cn ch rng,
k gc thng c s dng so snh y c th bao gm c k hoch k ny
v thc t k trc.
n gin v thun tin khi nh gi chung tc lun chuyn ca ti sn
ngn hn, cn lp bng phn tch theo mu sau:
Bng 6.14 : Bng nh gi chung tc lun chuyn ca ti sn ngn hn

Ch tiu

gc

94

K phn tch so

phn

vi k gc

tch
3

1. S vng lun chuyn ca ti sn ngn hn

(vng)
2. Thi gian 1 vng lun chuyn ca ti sn ngn
hn (ngy)
Bng phn tch trn s cho php cc nh phn tch d dng nh gi tc
lun chuyn ca ti sn ngn hn gia k phn tch so vi k gc. Trong iu kin
cho php, c th so snh cc ch tiu phn nh tc lun chuyn ca ti sn ngn
hn gia k phn tch vi nhiu k gc khc nhau c th nhn nh chnh xc
v xu hng bin ng cng nh n nh ca vic bin ng tc lun
chuyn ti sn ngn hn.
Tip n l vic phn tch cc nhn t nh hng n tc lun chuyn
ca ti sn ngn hn. bo m nh gi y , chnh xc nh hng ca cc
nhn t n tc lun chuyn ti sn ngn hn, ta phi qui t chng v mt mi
lin h thng nht th hin qua cng thc xc nh thi gian ca 1 vng lun
chuyn (s ngy) bng cch thay cc b phn ca ch tiu "S vng lun chuyn
ca ti sn ngn hn" vo cng thc xc nh thi gian 1 vng lun chuyn :

Ti sn ngn hn bnh

Thi gian mt
vng lun
chuyn

qun
Tng s lun chuyn

Thi
x

gian

trong k
thun
T ta thy tc lun chuyn ca ti sn ngn hn (th hin qua ch tiu
"Thi gian mt vng lun chuyn") chu nh hng ca cc nhn t sau:
- Ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn:
Trong iu kin cc nhn t khc khng i, gi tr ti sn ngn hn bnh
qun tham gia lun chuyn c quan h t l thun vi thi gian ca mt vng lun
chuyn tc l quan h ngc chiu vi tc lun chuyn ca ti sn ngn hn.
95

nh hng ca nhn t ny c xc nh trong iu kin gi nh l gi tr ti

sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn k phn tch, thi gian k phn tch,
cn tng s lun chuyn thun k gc.
Gi nh hng ca nhn t ny n thi gian ca mt vng lun chuyn l V,
ta c:
Ti sn ngn hn
V =

Ti sn ngn

bnh qun k phn

hn bnh qun

tch

k gc

Tng s lun chuyn thun k gc

Thi
x

gian
trong k

- Tng s lun chuyn thun:

Trong iu kin cc nhn t khc khng i, nhn t "Tng s lun chuyn
thun" c quan h t l nghch vi thi gian ca mt vng lun chuyn, tc l c
quan h cng chiu vi tc lun chuyn ca vn. nh hng ca tng s lun
chuyn thun n thi gian 1 vng lun chuyn (s ngy) c xc nh trong
iu kin cc nhn t u c tr s k phn tch.
Gi nh hng ca tng s lun chuyn thun n thi gian ca mt vng
lun chuyn l R, ta c:
Ti sn ngn hn

Ti sn ngn hn
Thi

bnh qun k phn

tch

R =

Tng s lun chuyn

thun k phn tch

gian
trong
k

Thi

bnh qun k phn

-

tch
Tng s lun
chuyn thun k

gian
trong
k

gc
Thi gian k phn tch l ch tiu c nh, khng thay i; do vy, nhn t
ny khng nh hng n tc lun chuyn ca ti sn ngn hn (nh hng
bng khng).
y nhanh tc lun chuyn ca ti sn ngn hn s gp phn gim nhu
cu v vn, cho php lm ra nhiu sn phm, to ra nhiu doanh thu, gim bt kh
96

khn do thiu vn. C th, khi tc lun chuyn ca ti sn ngn hn tng, vi

s ti sn ngn hn tham gia lun chuyn nh c, doanh nghip s lm ra c
mt lng lun chuyn thun nhiu hn. Ngc li, nu lng lun chuyn thun
khng i, tc lun chuyn ti sn ngn hn c nng ln th doanh nghip
ch cn lng ti sn ngn hn tham gia lun chuyn t hn.
iu ny c chng minh nh sau:
T cng thc xc nh s vng quay ca ti sn ngn hn, ta c :
Tng s lun
chuyn thun

Ti sn ngn
hn bnh qun

S vng quay
x

ca ti sn ngn

hn
Qua cng thc ny, ta thy nhn t "Tng s lun chuyn thun" chu nh
hng ca 2 nhn t: Ti sn ngn hn bnh qun (phn nh qui m ti sn ngn
hn tham gia lun chuyn) v S vng quay ca ti sn ngn hn (phn nh tc
lun chuyn ca ti sn ngn hn). p dng phng php loi tr, ta tnh ra
nh hng ca cc nhn t n tng s lun chuyn thun:
- Nhn t ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn:
nh hng ca nhn t "Ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn"
n tng s lun chuyn thun bng:
Chnh lch gi tr ti sn ngn hn bnh qun

S vng quay ca

tham gia lun chuyn k phn tch so vi k

x ti sn ngn hn k

gc
gc
iu ny cho thy, trong iu kin tc lun chuyn ca ti sn ngn hn
khng i so vi k gc, s thay i ca ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun
chuyn s nh hng trc tip n lng lun chuyn thun. Lng ti sn ngn
hn bnh qun tham gia lun chuyn tng th thu sut lun chuyn thun s tng
v ngc li. Mc chnh lch gi tr ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun
chuyn k phn tch so vi k gc c tnh bng cch ly gi tr ti sn ngn hn
bnh qun k phn tch tr (-) gi tr ti sn ngn hn bnh qun k gc.
- Nhn t s vng quay ca ti sn ngn hn:
97

nh hng ca s vng quay ti sn ngn hn n tng s lun chuyn thun

bng:
Gi tr ti sn ngn

Chnh lch s vng quay ca ti sn

hn bnh qun k

ngn hn gia k phn tch so vi k

phn tch
gc
Gi s s ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn k phn tch
khng i so vi k gc, nu s vng quay ca ti sn ngn hn k phn tch > k
gc, tc l tng tc lun chuyn ca ti sn ngn hn cng s lm cho tng s
lun chuyn thun tng ln. Ngc li, trong trng hp gi nh tng s lun
chuyn thun khng i, nu s vng quay ca ti sn ngn hn k phn tch > k
gc th lng ti sn ngn hn tham gia lun chuyn k phn tch s t hn so vi
k gc. Mc chnh lch s vng quay ca ti sn ngn hn gia k phn tch so
vi k gc c tnh bng cch ly s vng quay ca ti sn ngn hn k phn
tch tr (-) s vng quay ca ti sn ngn hn k gc.
T cng thc xc nh thi gian mt vng lun chuyn, c th khi qut
cch xc nh s ti sn ngn hn tham gia lun chuyn tit kim (-) hay lng ph
(+) k phn tch so vi k gc nh sau:
Ti sn ngn hn bnh

Thi gian mt
vng lun

chuyn

qun
Tng s lun chuyn
thun

Thi
x

gian
trong k

Ta c:
Ti sn ngn

Tng s

hn bnh qun

lun

tham gia lun

chuyn

chuyn

Thi

gian 1
x

vng
lun

thun

Thi gian trong

k

chuyn
Nh vy, s ti sn ngn hn bnh qun tham gia lun chuyn chu nh
hng ca hai nhn t: Tng s lun chuyn thun (phn nh qui m lun chuyn
98

ca ti sn ngn hn) v thi gian 1 vng lun chuyn (phn nh tc lun

chuyn ca ti sn ngn hn). Trong , s vn tit kim (-) hay lng ph (+) do
y nhanh tc lun chuyn ca ti sn ngn hn s l:
S ti sn ngn

Tng s

Chnh lch v

hn tit kim

lun

thi gian 1

(-) hay lng ph

(+) do tc

chuyn
thun k

vng lun
chuyn k

lun chuyn

phn

phn tch so

thay i

tch

vi k gc

Thi gian trong

k

Cui cng, cc nh phn tch cn xc nh nguyn nhn nh hng v bin

php y nhanh tc lun chuyn ca ti sn ngn hn. bit c nguyn
nhn nh hng n tc lun chuyn ca ti sn ngn hn nhm tm ra bin
php hu ch nhm y nhanh tc lun chuyn ca vn, cn i su xem xt cc
qu trnh cung cp, sn xut, tiu th. Bi v, mun y nhanh tc lun chuyn
ca ti sn ngn hn, doanh nghip cn p dng ng b cc bin php nhm rt
bt s ti sn ngn hn v thi gian lu li ca ti sn ngn hn tng khu, tng
giai on trong qu trnh kinh doanh (ci tin khu thu mua, d tr, sn xut, tiu
th, gim lng tn kho...).
Rt ngn thi gian m ti sn ngn hn lu li trong tng qu trnh chnh l
vic y nhanh tc lun chuyn ca ti sn ngn hn. Vic cung cp nguyn,
vt liu y , kp thi, ng b, bo m cht lng l iu kin c tnh cht
tin cho s lin tc ca qu trnh kinh doanh. V th, ti qu trnh cung cp, cn
xem xt mc bo m, cht lng nguyn, vt liu, tnh kp thi v ng b
ca vic cung cp, mc d tr hp l. Cng tng t, qu trnh tiu th cn xem
xt cht lng sn phm, k hn tiu th, mc tiu th tng loi mt hng,
phng thc tiu th, k hn thanh ton, cc bin php khuyn khch tiu th,
chnh sch sau bn hng...
Tng t, ta cn phn tch chi tit tc lun chuyn hng tn kho, tc
99

lun chuyn cc khon phi thu.

2.8.3. Phn tch kh nng sinh li ca vn
Hiu qu s dng vn ca doanh nghip phn nh kh nng sinh li ca
vn c xem xt trn nhiu gc khc nhau tu thuc vo mc ch phn tch
v ngun d liu. Thng thng, khi xc nh kh nng sinh li ca vn nh phn
tch cn la chn c s d liu v li nhun v vn bnh qun cn c vo phm vi
v mc tiu phn tch:
- Li nhun thun t hot ng kinh doanh:
T s ca cng thc Sc sinh li ca vn tnh theo cch ny s cho cc
nh qun l bit c mt n v vn u t u vo hay mt n v u ra phn
nh kt qu s em li my n v li nhun thun t hot ng kinh doanh (li
nhun bn hng v li nhun hot ng ti chnh). S li nhun thun t hot
ng kinh doanh c phn nh ch tiu 10 "Li nhun thun t hot ng kinh
doanh" (M s 30) trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
- Li nhun trc thu:
Sc sinh li ca vn tnh theo li nhun trc thu thu nhp doanh nghip
s cho cc nh qun l bit c mt n v vn u t u vo hay mt n v
u ra phn nh kt qu em li my n v li nhun trc thu thu nhp. S li
nhun trc thu c tnh bng cch ly s liu ch tiu 16 "Li nhun sau thu
thu nhp doanh nghip" (M s 60) cng (+) s liu ca ch tiu 15 "Chi ph thu
thu nhp doanh nghip hin hnh" (M s 51) v ch tiu Chi ph thu thu nhp
doanh nghip hon li (M s 52) trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
- Li nhun sau thu:
Vi cch tnh sc sinh li ca vn theo li nhun sau thu, cc nh qun l
s bit c mt n v vn u t u vo hay mt n v u ra phn nh kt
qu em li my n v li nhun sau thu thu nhp doanh nghip. S li nhun
sau thu c phn nh ch tiu 16 "Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip"
(M s 60) trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
100

Ngoi ra, tu theo mc ch phn tch, t s ca sc sinh li cn c s

dng khc nhau. Chng hn, khi phn tch sc sinh li ca c phn thng hay
sc sinh li ca c phiu thng, t s ca sc sinh li c tnh bng s li
nhun sau thu thu nhp doanh nghip tr (-) s c tc tr cho c phiu u i;
hoc khi phn tch kh nng tr li vay (kh nng sinh li ca li vay), t s l s
li nhun trc thu cng (+) li vay phi tr...
phn tch hiu qu kinh doanh qua ch tiu sc sinh li, cc nh phn
tch cng tnh ra v so snh gia k phn tch vi k gc trn cc ch tiu phn nh
sc sinh li ca vn u t u vo hay sc sinh li tnh trn u ra phn nh kt
qu. Cng nh phn tch hiu qu s dng vn qua sc sn xut, khi phn tch sc
sinh li ca vn, tu thuc vo mc ch phn tch v ngun d liu, cc nh phn
tch s la chn nhng ch tiu thch hp trong s nhng ch tiu phn nh sc
sinh li ch khng nht thit phi xem xt, i chiu ht ton b nhng ch tiu
phng php sc sinh li. Mt s ch tiu c s dng kh ph bin khi phn
tch sc sinh li nh: sc sinh li ca tng ti sn, sc sinh li ca doanh thu, sut
sinh li ca vn ch s hu, h s li nhun trc thu trn tng ti sn, h s li
nhun trc thu trn doanh thu thun hot ng kinh doanh, h s li nhun
trc thu trn vn ch s hu, h s li nhun trc thu v li vay trn tng ti
sn, h s li nhun trc thu v li vay trn li vay...
Ngoi vic tnh ra v so snh gia k phn tch vi k gc trn cc ch tiu
phn nh Kh nng sinh li ni trn, khi phn tch Kh nng sinh li, cc nh phn
tch cn i su xem xt tnh hnh bin ng v cc nhn t nh hng n mt s
ch tiu quan trng, phn nh hiu qu s dng vn ca doanh nghip nh: ch tiu
" H s sinh li ca tng ti sn", " H s sinh li ca vn ch s hu... C th:
- H s sinh li ca tng ti sn (ROA):
Bng cch nhn (x) v chia (:) t s v mu s ca ch tiu ny vi doanh
thu thun hot ng kinh doanh, ta c:
H s sinh li

= Tng lun chuyn thun

Tng ti sn bnh qun
101

Li nhun sau thu

Tng lun chuyn

thun

ca tng ti sn
Hay:
H s sinh
li ca

Hiu sut s
=

dng vn

H s sinh li

hot ng
tng ti sn
kinh doanh
T y, ta thy: tng sc sinh li ca tng ti sn, t , gp phn nng
cao hiu qu kinh doanh, doanh nghip phi tm mi bin php thch hp tng
hiu sut s dng ti sn v kh nng sinh li hot ng. Bng phng php loi
tr, cc nh phn tch s xc nh c nh hng ca tng nhn t (hiu sut s
dng ti sn v kh nng sinh li hot ng) n s thay i sut sinh li ca tng
ti sn trong k. Tuy nhin, cng cn ch rng, trong chng mc nht nh, 2
nhn t ny c quan h ngc chiu nhau. Thng thng, tng hiu sut s
dng ti sn, doanh nghip phi tng doanh thu thun v do vy, buc phi gim
gi bn, dn n li nhun gim. V th, tng sut sinh li ca ti sn m vn
tng c hiu sut s dng ti sn v kh nng sinh li hot ng, i hi cc
nh qun l phi c cc gii php thch hp nhm nng cao cht lng sn phm,
dch v sao cho lng hng ha bn ra vn tng (tng doanh thu) khng phi
gim gi bn.
- H s sinh li ca vn ch s hu (ROE):
Bng cch nhn (x) v chia (:) t s v mu s ca ch tiu ny vi s tng
s ti sn v tng s doanh thu thun hot ng kinh doanh, ta c:
H s sinh
li ca
vn ch s

Tng ti sn

Tng lun

Li nhun

bnh qun
Vn ch s

chuyn thun

sau thu
Tng lun

hu

Tng ti sn

hu bnh

chuyn

bnh qun

qun

thun

Hay:
H s sinh li =
ca vn ch

H s ti

sn trn

Hiu sut
s dng

102

H s sinh li
hot ng

vn ch s

s hu

ti sn
hu
Kh nng sinh li ca vn ch s hu tnh theo cng thc trn y, cho
thy: Kh nng sinh li ca vn ch s hu ph thuc vo h s ti sn trn vn
ch s hu, hiu sut s dng ti sn v kh nng sinh li hot ng. Do vy,
tng kh nng sinh li ca vn ch s hu, doanh nghip phi tm bin php
tng h s ti sn trn vn ch s hu, tng hiu sut s dng ti sn v tng kh
nng sinh li hot ng. Bng phng php loi tr, cc nh phn tch s xc nh
c nh hng ca tng nhn t (h s ti sn trn vn ch s hu v kh nng
sinh li ca tng ti sn) n s thay i ca kh nng sinh li ca vn ch s hu
trong k.
- H s sinh li hot ng (ROS):
H s sinh li hot

ng

H s sinh li hot

Tng lun chuyn thun

=

ng
H s sinh li

Li nhun sau thu

Tng lun chuyn thun

Tng lun chuyn thun
1 H s chi ph

Tng chi ph
Tng lun chuyn thun

hot ng
m bo tng trng n nh doanh nghip cn ROS lun dng, tc l
h s chi ph (Hcp) phi lun <1. Vn t ra cho cc nh qun tr doanh nghip
l qun tr hot ng nh th no h s chi ph l thp nht. Vic ng x vi
tng loi chi ph cng nh qun tr cc dng thu nhp i hi cc nh qun tr lun
hng ti vic hoch nh v thc thi cc chin lc maketing mt cch hiu qu
nht.
- H s li nhun trc thu v li vay so vi tng ti sn:
Ch tiu ny cho bit 1 n v ti sn bnh qun em li my n v li nhun
trc thu v li vay. Tr s ca ch tiu "H s li nhun trc thu v li vay so
103

vi tng ti sn" khng ph thuc vo chi ph li vay, tc l khng ph thuc vo

cu trc ngun vn nn ch tiu ny cn c gi l "Sut sinh li kinh t ca ti
sn". Bng cch nhn (x) v chia mu s ca ch tiu ny vi doanh thu thun hot
ng kinh doanh, ta c:
H s sinh
li c bn

ca ti sn

Tng lun chuyn thun

Li nhun trc thu v li

vay

Tng ti sn bnh qun

Tng lun chuyn thun

Hay:
H s sinh li c
bn ca ti sn

Hiu sut s
dng ti sn

H s sinh li hot
x

ng trc thu v

li vay
Bng cng thc ny, cc nh phn tch nm c mi quan h gia kh
nng sinh li kinh t ca ti sn vi hiu sut s dng ti sn v kh nng sinh li
hot ng trc thu v li vay.
- H s li nhun trc thu v li vay so vi li vay:
Ch tiu ny cho bit kh nng chi tr li vay ca doanh nghip bi v, li
nhun m doanh nghip thu c trc khi ng thu v li vay c tr li
vay hay khng. Tr s ca ch tiu ny nu < 1, chng t doanh nghip kinh doanh
b l, li nhun thu c khng chi tr li vay; nu = 1, chng t li nhun thu
c ch va trang tri li vay; cn nu > 1, chng t doanh nghip c tha
kh nng b p li vay v ng thu cho Ngn sch cng nh li tch lu hay
chia cho cc thnh vin. H s li nhun trc thu v li vay cn c gi l "H
s chi tr li vay". Vn dng phng php phn tch Dupont bng cch nhn (x)
v chia mu s ch tiu ny vi chi ph kinh doanh, ta c:

H s chi
tr li vay

Chi ph kinh

Li nhun trc thu v chi ph li

doanh

vay

Chi ph Li vay

Chi ph kinh doanh

Hay:
104

H s chi
tr li vay

H s chi ph
=

kinh doanh trn

H s sinh li trc
x

li vay v thu ca

li vay
chi ph kinh doanh
Trong , "Chi ph kinh doanh" l ch tiu phn nh tng s chi ph m
doanh nghip b ra lin quan n hot ng kinh doanh trong k. Ch tiu ny
c tnh bng cch cng s liu ca cc ch tiu "Gi vn hng bn" (M s 11),
"Chi ph ti chnh" (M s 22), "Chi ph bn hng" (M s 24) v ch tiu "Chi
ph qun l doanh nghip" (M s 25) trong k bo co trn Bo co kt qu hot
ng kinh doanh. Qua cng thc ny, "H s chi tr li vay" chu nh hng ca
"H s chi ph kinh doanh trn li vay" (phn nh mc chi ph kinh doanh bng
my ln chi ph li vay) v "Sut sinh li kinh t ca chi ph kinh doanh" (phn
nh mt n v chi ph kinh doanh b ra em li my n v li nhun trc thu
v li vay).
Bn cnh cc ch tiu ni trn, khi phn tch hiu qu kinh doanh qua sc
sinh li ca vn, cc nh phn tch cn ch trng xem xt thm mt vi ch tiu
sau y:
- H s sinh li ca vn c phn thng (Return on common equity ROCE):
Phn nh mc li nhun m cc c ng thng thu c trn mi n v
vn u t ca h. Ch tiu ny c tnh nh sau:
H s sinh li
ca vn c

Li nhun sau thu - C tc tr cho c phn u i

=

Vn c phn thng bnh qun

phn thng
- H s sinh li ca c phiu thng (Earnings per common share - EPS):
Phn nh mc li nhun m cc c ng thng thu c trn mi c phiu
thng l bao nhiu:
H s sinh li mi

Li nhun sau thu - C tc tr cho c phn u i

c phiu thng
S c phiu thng bnh qun
- H s gi c so vi li nhun c phiu (Price/Earnings Ratio):
=

105

Ch tiu ny phn nh mt n v li nhun m mi c phiu thu c

tng ng vi my n v gi c phiu trn th trng.
H s gi c so vi li
nhun c phiu

Gi th trng ca mi c phiu

Li nhun cho mi c phiu

- Mc chi tr c tc so vi li nhun c phiu (Dividend Payout):
Phn nh t l c tc chi tr cho mi c phiu thng so vi li nhun thu

c trn mi c phiu. Tr s ca ch tiu tnh ra cng ln, chng t c tc chi tr

cng cao, s li nhun gi li hoc phn phi cho cc lnh vc khc cng thp v
ngc li.
Mc chi tr c
tc so vi li

Mc c tc chi tr cho mi c phiu thng

=

Li nhun cho mi c phiu

nhun c phiu
- Mc c tc so vi gi th trng c phiu (Dividend Yield):
Ch tiu ny phn nh mt ng th gi c phiu em li cho ch s hu (c
ng) my ng c tc:
Mc c tc so

Mc c tc chi tr cho mi c phiu thng

vi gi th trng =

Gi th trng ca mi c phiu thng

c phiu
- H s gi tr th trng so vi gi tr s sch:
Phn nh mt n v gi tr s sch ca ch s hu tng ng vi my n

v gi th trng. Tr s ca ch tiu cng ln, chng t gi tr ng vn ca ch

u t trn th trng cng cao v ngc li.
H s gi tr th
trng so vi gi

Gi th trng ca mi c phiu thng

=

Gi tr s sch ca mi c phiu thng

tr s sch
Trong , gi tr s sch ca mi c phiu thng c tnh theo cng
thc:
Gi tr s sch

Tng vn ch s hu - S c phn u i
106

ca mi c

S lng c phiu thng lu hnh

phiu thng
2.8.4. Phn tch hiu qu s dng vn thng qua ch tiu "Sut hao ph
vn"
phn tch hiu qu s dng vn cc nh phn tch s dng cc ch tiu
sut hao ph vn nh: sut hao ph ca tng s ti sn, sut hao ph ca ti sn
ngn hn, sut hao ph ca ti sn di hn, sut hao ph ca vn ch s hu, sut
hao ph ca vn vay... Khi phn tch, trn c s cc ch tiu phn nh sut hao ph
la chn ph hp vi ngun d liu v mc ch phn tch, cc nh phn tch s
tin hnh thu thp d liu, tnh ton gi tr ca cc ch tiu v lp bng phn tch
sut hao ph cc yu t u vo.
Bn cnh tnh ra v so snh gia k phn tch vi k gc trn cc ch tiu
phn nh sut hao ph ni trn, khi phn tch sut hao ph, cc nh phn tch cn i
su xem xt tnh hnh bin ng v cc nhn t nh hng n mt s ch tiu
quan trng, phn nh khi qut hiu qu kinh doanh ca doanh nghip nh ch tiu
"Sut hao ph ca tng ti sn", "Sut hao ph ca vn ch s hu", ... Chng hn,
phn tch sut hao ph ca tng ti sn so vi li nhun sau thu, bng cch nhn
(x) v chia (:) t s v mu s ca ch tiu ny vi vn ch s hu, ta c :
Sut hao ph ca
tng ti sn so
vi li nhun

Tng ti sn
=

Vn ch s

Vn ch s hu
x

hu

sau thu

Li nhun sau
thu

Hay:
Sut hao ph ca
tng ti sn so
vi li nhun sau
thu

H s ti
=

sn so vi
vn ch s
hu

Sut hao ph vn
x

ch s hu trn
li nhun sau
thu

T y, ta thy: gim sut hao ph ca ti sn trn li nhun sau thu, t

107

, gp phn nng cao hiu qu kinh doanh, doanh nghip phi tm mi bin php
thch hp gim h s ti sn trn vn ch s hu v sut hao ph vn ch s
hu trn li nhun sau thu. iu ny buc cc nh qun l phi xc nh c
mt cu trc ti chnh hp l, va bo m vn cho kinh doanh, va bo m an
ninh ti chnh li va c hiu qu nht. Bng phng php loi tr, cc nh phn
tch s xc nh c nh hng ca tng nhn t (h s ti sn trn vn ch s
hu v sut hao ph vn ch s hu trn li nhun sau thu) n s thay i sut
hao ph ti sn trn li nhun sau thu trong k. Tuy nhin, cng cn ch rng,
trong chng mc nht nh, 2 nhn t ny c quan h ngc chiu nhau: gim
h s ti sn trn vn ch s hu buc phi tng vn ch s hu hoc gim vn
vay trong khi tng vn ch s hu s lm tng sut hao ph vn ch s hu trn li
nhun sau thu. V th, gim sut hao ph ca ti sn trn li nhun sau thu m
vn tng vn ch s hu v gim sut hao ph vn ch s hu trn li nhun sau
thu, i hi cc nh qun l phi c cc gii php thch hp nhm nng cao cht
lng sn phm, dch v sao cho tng lng hng ha bn ra, gi nguyn hoc
tng c gi bn, tit kim chi ph, h gi thnh sn phm tng li nhun...
2.8.5. Phn tch n by ti chnh v mi quan h gia n by ti chnh
vi hiu qu s dng vn
n by trong kinh t doanh nghip c gii thch bng mt s gia tng
rt nh v sn lng (hoc doanh thu) c th t c mt s gia tng rt ln v
li nhun. Mt trong nhng n by c cc doanh nghip thng s dng l
n by kinh doanh v n by ti chnh.
a) n by kinh doanh l s kt hp gia chi ph c nh v chi ph bin i
trong vic iu hnh doanh nghip. n by kinh doanh s rt ln trong cc doanh
nghip c t trng chi ph c nh cao hn so vi chi ph bin i, ngc li n
by kinh doanh s thp khi t trng chi ph c nh nh hn chi ph bin i. Khi
n by kinh doanh cao, ch cn mt s thay i nh v sn lng tiu th cng
lm thay i ln v li nhun, ngha l li nhun ca doanh nghip s rt nhy
cm vi th trng khi doanh thu bin ng. n by kinh doanh phn nh mc
108

 ri ro trong kinh doanh. V thc cht, n by kinh doanh phn nh t l thay

i v li nhun trc thu v li vay pht sinh do s thay i v sn lng tiu
th.
ln ca n by kinh doanh tn ti trong doanh nghip mc sn
lng cho sn c tnh theo cng thc:
ln ca n by
kinh doanh (DOL)
Trong :

Chnh lch gia li nhun trc thu v li

T l thay i li
nhun trc thu

T l thay i li nhun trc thu v li vay

T l thay i sn lng tiu th

vay k phn tch so vi k gc

Li nhun trc thu v li vay k gc

v li vay

Chnh lch gia sn lng tiu th k

T l thay i
sn lng tiu

phn tch so vi k gc

Sn lng tiu th k gc
th
n by kinh doanh l cng c c cc nh qun l s dng gia tng
li nhun. Trong cc doanh nghip trang b ti sn c nh hin i, nh ph rt
cao, bin ph rt nh th sn lng ho vn rt ln. Tuy nhin, mt khi vt qu
im ho vn, n by kinh doanh s rt ln. Do , ch cn mt s thay i rt
nh ca sn lng cng lm li nhun gia tng rt ln. T , ta c cng thc
o lng s tc ng ca n by kinh doanh vi s gia tng li nhun nh sau:
T l gia tng
li nhun
trc thu v

ln
=

ca n
by kinh

T l thay
x

i v sn
lng tiu

li vay
doanh
th
Khi nim n by kinh doanh cung cp cho cc nh qun l doanh nghip
mt cng c d kin li nhun. Nu doanh thu ca doanh nghip tng ln v

109

doanh thu vt qu im ho vn ch cn tng mt t l nh v doanh thu l

c th tng ln mt t l ln hn v li nhun.
Cn lu rng: n by kinh doanh nh "con dao hai li", chng ta bit
n by kinh doanh ph thuc vo nh ph. Nhng khi cha vt qu im ho
vn, cng mt mc sn lng th doanh nghip no c nh ph cng cao, l
cng ln.
iu ny gii thch ti sao cc doanh nghip phi phn u t c sn
lng ho vn. Khi vt qu im ho vn th n by kinh doanh lun lun
dng v n nh hng tch cc ti s gia tng li nhun.
b) n by ti chnh
n by ti chnh l khi nim dng ch s kt hp gia n phi tr v
vn ch s hu trong vic iu hnh chnh sch ti chnh ca doanh nghip. n
by ti chnh s rt ln trong cc doanh nghip c t trng n phi tr cao hn t
trng ca vn ch s hu. Ngc li, n by ti chnh s thp khi t trng n
phi tr nh hn t trng ca vn ch s hu.
n by ti chnh va l mt cng c thc y li nhun sau thu trn mt
ng vn ch s hu, va l mt cng c km hm s gia tng . S thnh cng
hay tht bi ny tu thuc vo s khn ngoan hay kh di khi la chn c cu ti
chnh. Kh nng gia tng li nhun cao l iu mong c ca cc ch s hu,
trong n by ti chnh l mt cng c c cc nh qun l a dng.
V li vay phi tr khng i khi sn lng thay i, do n by ti
chnh s rt ln trong cc doanh nghip c t s n cao, v ngc li n by ti
chnh s rt nh trong cc doanh nghip c t s n thp. Nhng doanh nghip
khng mc n (t s bng khng) s khng c n by ti chnh. Nh vy, n
by ti chnh t trng tm vo t s n. Khi n by ti chnh cao, ch cn mt s
thay i nh ca li nhun trc thu v li vay cng lm thay i ln t l li
nhun sau thu trn vn ch s hu ngha l t l li nhun sau thu trn vn ch
s hu s rt nhy cm vi li nhun trc thu v li vay. V thc cht, n by
110

ti chnh phn nh s thay i ca t sut li nhun sau thu trn vn ch trc

s thay i ca li nhun trc thu v li vay.
Nh vy, ln ca n by ti chnh c xem nh l t l thay i ca t
sut li nhun sau thu trn vn ch s hu pht sinh do s thay i ca li nhun
trc thu v li vay.
T l thay i v t sut li nhun sau thu trn vn

ln n
by ti chnh

ch s hu

(DFL)

T l thay i li nhun trc thu v li vay

Trong :
T l thay i v t
sut li nhun sau

Chnh lch gia t sut li nhun sau thu trn vn

=

ch s hu k phn tch so vi k gc

thu trn vn ch
T sut li nhun sau thu trn vn ch s hu k

s hu

gc
Chnh lch gia li nhun trc thu v li vay

T l thay i li
nhun trc thu v

k phn tch so vi k gc

li vay
Li nhun trc thu v li vay k gc
Cng nh s dng n by kinh doanh, s dng n by ti chnh nh s
dng "con dao hai li". Nu tng ti sn khng c kh nng sinh ra mt t l li
nhun ln b p cc chi ph tin li vay phi tr th t sut li nhun sau
thu trn vn ch s hu b gim st. V phn li nhun do vn ch s hu lm ra
phi dng b p s thiu ht ca li vay phi tr. Do vy, thu nhp ca mt
ng vn ch s hu s cn li rt t so vi tin ng l chng c hng. n
by ti chnh c cc nh qun l s dng gia tng t sut li nhun sau thu
trn vn ch s hu. cng thc xc nh s tc ng ca n by ti chnh n t
sut sut li nhun sau thu trn vn ch s hu nh sau:

111

T l thay i v t sut li
nhun sau thu trn vn ch

ln n by

ti chnh (DFL)

s hu

T l thay i li
nhun trc thu v
li vay

Khi nim n by ti chnh cung cp cho cc nh phn tch mt cng c quan

trng d kin t sut li nhun sau thu trn vn ch s hu. Cn lu l khi
li nhun trc thu v li vay khng ln trang tri li vay th t sut li
nhun sau thu trn vn ch s hu b gim st. Nhng khi li nhun trc thu
v li vay ln th ch cn s gia tng nh v li nhun trc thu v li vay
c s gia tng ln v t sut li nhun sau thu trn vn ch s hu.
c) n by tng hp
n by kinh doanh phn nh mi quan h gia chi ph c nh v chi ph
bin i. ln ca n by kinh doanh s rt ln nhng doanh nghip c chi
ph c nh cao hn chi ph bin i. Nhng n by kinh doanh ch tc ng ti
li nhun trc thu v li vay, bi l t s n khng nh hng ti ln ca
n by kinh doanh.
Cn ln ca n by ti chnh ch ph thuc vo t s mc n, khng
ph thuc vo kt cu chi ph c nh v chi ph bin i ca doanh nghip. Do
, n by ti chnh tc ng ti li nhun sau thu v li vay. V vy, khi nh
hng ca n by kinh doanh chm dt th nh hng ca n by ti chnh s
thay th khuch i doanh li vn ch s hu khi doanh thu thay i. V l
ngi ta c th kt hp n by kinh doanh v n by ti chnh thnh mt n
by tng hp.
ln ca n
by tng hp

ln ca n
by kinh doanh

ln ca
x

n by ti

(DTL)
chnh
T cng thc n by tng hp chng ta c mt nhn xt: Mt quyt nh
u t vo TSC v ti tr cho vic u t bng vn vay (tri phiu, vay ngn
112

hng) s cho php xc nh mt cch chnh xc s bin ng ca doanh thu nh

hng nh th no ti li nhun ca ch s hu
2.9. Phn tch ri ro ti chnh v d bo nhu cu ti chnh
2.9.1. ngha phn tch ri ro ti chnh v d bo nhu cu ti chnh
Ri ro ti chnh c th hiu l s bt trc, s khng n nh c th o lng
c, c th a n nhng tn tht, mt mt thit hi hoc lm mt i nhng c
hi sinh li. Nhng ri ro ny gn lin vi hot ng ti chnh v mc s dng
n ca doanh nghip, ngha l gn lin vi c cu ngun vn ca doanh nghip.
Phn tch ri ro ti chnh gipnhn din, o lng v d bo c ri ro, trn c
s c bin php qun l ri ro, hn ch thp nht nhng thit hi, tn tht nu
ri ro xy ra.
D bo nhu cu ti chnh l c tnh v cu ti chnh trong tng lai gn,
gip nh gi tim lc ti chnh, c k hoch t chc huy ng vn ph hp nhm
p ng nhu cu vn phc v qu trnh hot ng ca doanh nghip.
2.9.2. Nhn din ri ro ti chnh
Ri ro ti chnh ca doanh nghip c hiu l nhng thit hi v ti chnh
c th xy ra i vi doanh nghip. Ni cch khc, ri ro ti chnh ca doanh
nghip l kh nng m hot ng ti chnh ca doanh nghip khng t c cc
mc tiu v: Huy ng vn (quy m, c cu v chi ph vn); v kh nng t ti
tr; v kh nng thanh ton; v bo ton v pht trin vn ch s hu; v hiu sut
hot ng v kh nng sinh li, ng thi l vic i mt vi nhiu nguy c, c
nhng nguy c ph sn
nhn din RRTC, nh k TKTNN c th lp bng phn tch cc du
hiu RRTC thng qua cc ch tiu ti chnh cn bn sau y:

113

Bng 6.15: Nhn din RRTC theo cc h s ti chnh cn bn

MC TIU QUN L
1. V huy ng vn

KH NNG RI RO
- Khng huy ng , c cu bt hp l,
chi ph vn tng,

a. Quy m ngun vn huy ng

- Gim st khng thc hin c mc tiu

ra.

b. C cu ngun vn

- Mc n cao, l thuc qu ln vo ch
n

c. Chi ph vn

- Mc n cao,li sut huy ng cao th

chi ph vn cao, kh t mc tiu sinh li

d. Vn lu chuyn

- m, huy ng n ngn hn u t di
hn gy ri ro thanh ton

2. V kh nng t ti tr

- T ti tr thp v gim dn

a. H s t ti tr tng qut

- Thp v gim

b. H s t ti tr TSDH

- Thp v gim

c. H s t ti tr TSC

- Thp v gim

3. V hot ng u t

- u t khng hiu qu, mo him

a. H s u t

- Khng ph hp vi ngnh ngh kinh doanh

b. H s u t ngoi ngnh kinh - Tng v mo him

doanh chnh
4. V kh nng thanh ton
- Khng m bo kh nng thanh ton
a. H s kh nng thanh ton tng - Khng m bo kh nng thanh ton tng
qut (H)
qut hoc gim so vi k trc qu nhiu
b. H s kh nng thanh ton n - Khng m bo kh nng thanh ton n
ngn hn (H)
ngn hn, kh nng thanh ton gim
c. H s kh nng thanh ton tc - Khng m bo kh nng thanh ton tc
thi (H)
thi
d. H s kh nng thanh ton li - Khng m bo kh nng thanh ton li
vay

vay, hoc kh nng thanh ton li vay gim

st so vi k trc.

. H s kh nng chi tr n ngn - Dng tin lu chuyn thun m; h s chi

114

hn bng tin
tr n ngn hn bng tin gim nhanh
5. Bo ton v pht trin vn ch - Kh nng khng bo ton hay pht trin
s hu
a. Quy m vn ch s hu
b. Cht lng vn ch
6. Hiu sut s dng vn
Vng quay ti sn
6. V kh nng sinh li

c vn ch s hu
- Khng bo ton c vn ch s hu do
l
- Tng trng vn ch khng bn vng
Thp, gim
- Khng c kh nng sinh li v gim

nhanh
a. Kh nng sinh li hot ng - ROS < 0; c xu hng gim
(ROS)
b. Kh nng sinh li ca ti sn - ROA < 0 < li sut vn vay; c xu hng
(ROA)
gim
c. Kh nng sinh li ca VCSH - ROE < ROA < 0; c xu hng gim
(ROE)
Khi lp bng nhn din RRTC cn nh gi kh nng RRTC c th i vi
tng mc tiu qun l v cn xc nh loi ri ro theo tnh hnh ti chnh v hu
qu c th xy ra.
+ Di gc ti chnh, th mi quan h gia ti sn v ngun vn cn phi
c o lng v d bo theo cc yu t vt cht v yu t v hnh nh cc gi tr
thng hiu, gi tr ngun nhn lc v cc d phng thit hi bt thng. nhn
nh ri ro theo phn loi ny, nh qun l c th cn c vo mi quan h gia ti
sn v ngun vn th hin qua hot ng ti tr ca mi cng ty. Cu hi cn c
kim nh l cng ty c huy ng ngun vn ngn hn u t di hn hay
khng? Cng ty c s dng n by ti chnh hay khng? Nu cu tr li l c th
cn phi c thng tin cnh bo rng du hiu ri ro xut hin cng ty. Kt hp
phn tch cc ch tiu ti chnh khc c phn nh trn cc bo co ti chnh ca
doanh nghip, xc nh gi tr doanh nghip.y c coi l cc cn c quan
trng nhn dng cc nguy c RRTC c cc gii php khc phc.
115

2.9.3. o lng ri ro ti chnh

Vic o lng, phn tch v d bo RRTC ca doanh nghip l qu trnh nh
lng, nh gi mc nghim trng ca RRTC trong cc doanh nghip nhm
m bo cng tc qun l ti chnh t hiu qu. nh gi mc nghim
trng hay quy m tn tht ca mi RRTC, nh qun l ti chnh thng s dng
ba tham s o lng l gi tr k vng v lch chun v h s bin thin.
- Gi tr k vng cn gi l gi tr bnh qun gia quyn ca cc gi tr khc
nhau, chim t trng khc nhau trong mt tp hp quan st.
n

E R Ri Pi
i 1

Trong :

E R

Ri
Pi

l gi tr k vng
l gi tr ng vi kh nng i;
l xc sut xy ra kh nng i

V d: Kh nng t c t sut sinh li ca doanh nghip c th din bin

theo cc trng hp sau:
Kh nng xy ra
Xu nht

Xc sut xy ra (Pi)
0,2

T sut sinh li (Ri)

-3%

Trung bnh

0,5

5%

Thun li
0,3
Tnh k vng t sut sinh li chung c th t c:

15%

E R Ri Pi (3% 0,2 5% 0,5 15% 0,3 5,4%

i 1

lch chun ( ) c dng o lng phn tn hay sai bit gia gi

tr thc t ng vi tng trng hp so vi gi tr k vng. lch chun o lng
s khc bit phn phi gi tr ng vi tng kh nng so vi gi tr trung bnh ca
n. lch chun ( ) c xc nh theo cng thc:

R E R
i 1

116

Pi

Trng hp

Pi

Ri

Ri-E(R)

{ Ri-E(R)}2

{ Ri-E(R)}2 xPi

Xu

0,2

-3 %

-8,4

70,56

14,112

Trung bnh

0,5

5%

-0,4

0,16

0,08

Thun li

0,3

15%

9,6

92,16

27,648
41,84

3% 5,4% 2 0,2 5,0% 5,4% 2 0,5 15% 5,4% 2 0,3 (%)

41,84 (%) 6,468%

lch chun thng chu nh hng ca quy m chui nn cha phn nh

khch quan ri ro. Do , chun ha, ngi ta ly lch chun chia cho gi tr
trung bnh ca chui bin s c dng nghin cu, gi l h s bin thin.
- H s bin thin: H s bin thin l t s so snh gia lch chun v
gi tr k vng ca chui

CV

E R

Trong : CV l h s bin thin.

S dng h s bin thin l v lch chun i khi cho chng ta nhng kt
lun khng chnh xc, khi so snh ri ro ca cc doanh nghip khng cng qui m
gi tr k vng.
CV

6,468%

1,197
E R
5,4%

H s bin thin phn nh s bin ng ca h s nghin cu trong chui thi

gian nghin cu so vi quy m trung bnh chung. H s bin thin cng cao th
nguy c ri ro cng cao. Khi o lng ri ro cho thy xc xut xy ra tnh hung
xu nht thng l rt thp, nhng n li lun tn ti; nu phng n huy ng v
u t ti chnh c kh nng sinh li cng cao th lch chun v h s bin
thin cao tc l RRTC cng cao.
Phn tch ri ro ti chnh, tu thuc vo quy m ca gi tr k vng, mc
tiu phn tch m cn c vo lch chun hay h s bin thin ca ch tiu: li
117

nhun gp v bn hng v cung cp dch v, li nhun hot ng kinh doanh, li

nhun trc thu, li nhun sau thu, t sut li nhun trc thu v li vay trn
ton b vn hay t sut li nhun sau thu trn vn ch s hu kt hp vi tr s
v s bin ng ca cc ch tiu: h s n, vng quay cc khon phi thu ngn
hn, vng quay hng tn kho, cc ch tiu th hin kh nng thanh ton... kt
lun.
2.9.4. D bo nhu cu ti chnh
D bo nhu cu ti chnh ca doanh nghip l vic lp ra cc mc tiu cn
t c v nhu cu ti chnh (nhu cu vn) phc v cho qu trnh sn xut, kinh
doanh cadoanh nghip . Lng vn m doanh nghip cn s dng p ng
nhu cu sn xut, kinh doanh ph thuc vo quy m hot ng ca doanh nghip.
Mt trong nhng ch tiu biu hin quy m hot ng ca doanh nghip l doanh
thu thun (doanh thu thun bn hng v cung cp dch v hoc doanh thu thun
hot ng kinh doanh).. Nhu cu v vn i hi s cn bng vi u t v quy m
hot ng. V th, khi doanh thu thay i, nhu cu v vn cng thay i theo. S
thay i khng nht thit phi theo mt t l c nh bi l n cn ph thuc
vo hiu qu s dng vn. Do vy, trong thc tin qun l ti chnh lun ny sinh
nhu cu "c tnh" v vn nh hng cho vic lp k hoch sn xut, kinh
doanh cng nh hoch nh chin lc. Nhu cu c tnh chnh l nhu cu d
bo cc ch tiu ti chnh v lp k hoch ti chnh. Vy c th thy d bo nhu
cu ti chnh chnh l d bo cc ch tiu ti chnh v l c s cho vic lp k
hoch ti chnh.
d bo cc ch tiu ti chnh ca doanh nghip, trc ht cn chn cc
khon mc trn cc bo co ti chnh (Bo co kt qu hot ng kinh doanh,
Bng cn i k ton) c kh nng thay i khi doanh thu thun thay i. Vic la
chn ny c da vo mi quan h gia doanh thu thun vi tng khon mc.
Trn c s , s d bo tr s ca tng ch tiu trong k ti. Qui trnh d bo cc
ch tiu trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh v Bng cn i k ton tin
hnh nh sau:
118

Bc 1: Phn loi nhm ch tiu da vo mi quan h gia cc ch tiu trn

tng bo co ti chnh vi doanh thu thun:
Trong bc ny, cn da vo tnh hnh c th ti tng doanh nghip, trn c
s xem xt s liu ca nhiu nm phn loi cc khon mc trn Bo co kt
qu hot ng kinh doanh v Bng cn i k ton vo 2 nhm:
- Nhm 1: Nhng ch tiu thay i cng chiu vi doanh thu thun v
thng chim mt t l nht nh so vi doanh thu thun:
y l nhng ch tiu c kh nng thay i khi doanh thu thun thay i v
thay i cng chiu vi doanh thu thun. Nhng ch tiu ny thng chim mt t
l nht nh so vi doanh thu thun. Lu ch chn nhng ch tiu tho mn ng
thi c hai iu kin l quan h cht ch v trc tip vi doanh thu.C th k ra
mt s ch tiu trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh nh: Tng doanh thu
bn hng v cung cp dch v, cc khon ghi gim doanh thu, gi vn hng bn,
chi ph bn hng... hoc mt s ch tiu trn Bng cn i k ton nh: Tin v
tng ng tin, cc khon phi thu ca khch hng, cc khon tr trc cho
ngi bn, thu GTGT c khu tr, hng tn kho, khon phi tr cho ngi
bn, ngi mua tr tin trc; thu v cc khon phi np nh nc; cc khon
phi tr ngi lao ng...
- Nhm 2: Nhng ch tiu khng thay i hoc thay i khng r rng khi
doanh thu thun thay i hoc nhng ch tiu c xc nh trn c s cc ch tiu
nhm 1:
Khc vi cc ch tiu thuc nhm 1, nhng ch tiu nhm 2 khng thay i
hoc thay i khng theo qui lut khi doanh thu thun thay i. Ngoi ra, mt s
ch tiu thuc nhm 2 li c xc nh trn c s cc ch tiu nhm 1. Chng
hn: Li nhun gp v bn hng v cung cp dch v, li nhun thun hot ng
kinh doanh, tng li nhun k ton trc thu...
Bc 2: Xc nh tr s d bo ca cc ch tiu thuc nhm 1, nhm 2

119

- i vi cc ch tiu nhm 1 vic d bo da vo phng php t l (%)

trn Doanh thu.. Cc nh d bo s ly tr s nm trc (vi cc ch tiu trn Bo
co kt qu hot ng kinh doanh) hoc tr s cui nm trc (vi cc ch tiu trn
Bng cn i k ton) ca cc ch tiu thuc nhm 1 ri so vi doanh thu thun
nm trc nhm xc nh t l ca tng ch tiu so vi doanh thu thun. Tip ,
ly doanh thu thun d bo nm nay nhn (x) vi t l va xc nh tnh ra tr
s d bo ca cc ch tiu thuc nhm 1.
-i vi cc ch tiu nhm 2: vi nhng ch tiu khng thay i hoc thay i
khng r trc bin ng ca doanh thu s c xc nh bng cch gi nguyn
gi tr k trc. Cn vi nhng ch tiu c lin quan n nhm 1 c xc nh
trn c s gi tr d bo cc ch tiu nhm 1.
Bc 3: Lp bo co ti chnh d bo:
Sau khi xc nh c tr s d bo ca cc ch tiu thuc nhm 1, nhm 2,
cc cc nh d bo s lp cc bo co ti chnh d bo ( Bng cn i k ton v
Bo co kt qu hot ng kinh doanh d bo)
Bc 4: Xc nh lng vn tha (+) hoc thiu (-) ng vi mc doanh thu
thun mi:
Lng vn tha (+) hoc thiu (-) ng vi mc doanh thu thun mi chnh
l phn chnh lch gia tng ngun vn d bo vi tng ti sn d bo ( Bng
cn i k ton d bo) v c xc nh nh sau:
S vn tha (+) hoc thiu (-)
ng vi mc doanh thu thun

Tng
=

ngun vn

Tng ti
-

mi
d bo
Bc 5: Xc nh lng tin thun lu chuyn trong k:

sn d
bo

xc nh lng tin thun lu chuyn trong k, cc nh d bo phi tm

ra mi quan h gia lng tin v tng ng tin vi cc ch tiu khc trn
Bng cn i k ton. Da vo tnh cn i v mi quan h gia cc ch tiu trn

120

Bng cn i k ton, tin v tng ng tin ca doanh nghip c xc nh

theo cng thc sau:

Tin

Vn

v
tng =
ng

ch
s
hu

N
+ phi
tr

Ti
sn
- di

t ti
- chnh ngn

hn

Ti

Phi
thu
ngn
hn

Hng
-

tn
kho

sn
-

ngn
hn

tin
hn
khc
Qua mi quan h ny, cc nh d bo s bit c cc nguyn nhn lm tin
v tng ng tin tng (vn ch s hu tng, n phi tr tng, cc loi ti sn
khc ngoi tin v tng ng tin gim) v cc nguyn nhn lm tin v tng
ng tin gim (vn ch s hu gim, n phi tr gim, cc loi ti sn khc
ngoi tin v tng ng tin tng). T , cn c vo Bng cn i k ton d
bo xc nh lng tin thun lu chuyn trong k theo cng thc:
Lu chuyn

tin thun

Lng tin tng

(thu vo) trong

Lng tin
gim (chi ra)

trong k
k
trong k
Trong trng hp lng tin gim ln hn lng tin tng trong k, doanh
nghip phi c k hoch huy ng thm tin t cc ngun khc nhm trnh gp
phi kh khn trong thanh ton
Ti liu tham kho
1. Thng t 138/2014/TT-BTC ngy 4/10/2011 ca B Ti chnh
2. Thng t 200/2014/TT-BTC ngy 22/12/2014 ca B Ti chnh
3. Thng t 202/2014/TT-BTC ngy 22/12/2014 ca B Ti chnh
4. Ng Th Chi, Nguyn Trng C Gio trnh Phn tch Ti chnh doanh
nghip, ti bn ln th 3- nm 2015
5. Nguyn Trng C, Nghim Th Th c v phn tch bo co ti chnh
doanh nghip

121

***********

122