Mustafa Uslu - Fatih Sultan Mehmet Ve Fetih

FATH SULTAN MEHMET ve FETH
Mustafa Uslu
[ i
i
I
Fatih Sultan Mehmet ve Fetih
Yazar Mustafa Uslu
Editr Mehmet Dikmen
Kapak Ramazan Erkut
Syf.Dzeni Ayhan Oan
retim Sorumlusu Bilal Temur
Bask Ziya Ofset
Davutpaa Emma Sanayi Sitesi Kat 2 No: 548-349 Topkap / tst. Tel: 567 99 05
Cilt Sava Mcellit - 501 99 42
FATH SULTAN MEHMET
ve
FETH
MUSTAFA USLU
stanbul, Ekim 2005 ISBN 975-9103-01-X
PAPATYA YAYINLARI Alaykk Cad. No: 10 Caalolu/stanbul
Posta Kutusu: 882 Sirkeci / stanbul
Tel: (0212) 511 61 62 (Pbx) Fax: (0212) 522 11 96
nternet: www.turdav.com e.mail: turdav@turdav.com.tr
"Papatya" markas ile retilen bu eserin basm ve yayn haklan Trdav Basm ve Yaym
Ticaret ve Sanayii A..'ye aittir.
4
Mustafa USLU
Eitimci-Yazar (1964/Eme-Uak)
1988'de DE Eitim Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Bl-m'nden mezun oldu. Ayn yl
Mill Eitim Bakanl'nda almaya balad. Eyll 1997'ye kadar eitli liselerde
retmenlik ve yneticilik yapt. Eyll 1997'de Mill Eitim Bakanl'ndan ayrlarak be yl
sreyle baz zel okullarda retmen olarak alt. 2002 yl Kasm aynda yeniden Mill
Eitim Bakanlndaki grevine dnd. Krkikindi, Fetih Postas, Trk Edebiyat, Duyu ve
Dn, Sur dergilerinde yazlar yaynlanan yazarmz evli ve iki ocuk babasdr.
Eserleri:
1. nsan Yazlar
2. En Gzel iirler / Antoloji
3. En Gzel Bilmeceler
4. Yunus Emre
5. Mevln
6. Fatih Sultan Mehmed
7. Hac Bekta Vel
8. Ahmet Yesev
9. Sleyman elebi ve Mevld
10. Anne-Baba Eitimi
NDEKLER
nsz....................................................................................................................7
I.BLM: FATH SULTAN MEHMET'N HAYATI............................1..........11
Doumu..............................................................................................................11
Fetih Mjdecisi Hac Bayram Veli ile
Kprler Kuruluyor...........................................................................................12
Akemseddin'in Edirne'ye Gitmesi Ve Feth'in ilk iaretleri............................14
ehzade Mehmet'in Manisa Sancakbeylii'ne Gnderilmesi..........................16
ehzade Mehmet'in Tahta Gemesive kinci Murat'n Varna Zaferi..............17
ikinci Murat, Yeniden Tahta Geiyor................................................................19
ikinci Murat'n Son Seferleri.............................................................................21
ikinci Mora Seferi..............................................................................................21
ehzade Mehmet'in Evlenmesi..........................................................................24
Sultan ikinci Murat'n Vefat.............................................................................25
Sultan ikinci Murat'n ehzade Mehmet'e tleri'nden Semeler...............26
ehzade Mehmet'in Yeniden Padiah Olmas...................................................29
stanbul'u Fetih Hazrlklar Balyor................................................................32
Istanbul'ul Fetih Gnl.................................................................................33
29 Mays 1453 Sal Fetih Gerekleiyor.............................................................48
Ayasofya'da ilk Cuma Namaz...........................................................................54
Fethin Sonularndan Bazlar...........................................................................55
Seferler Ve Fetihler Devam Ediyor....................................................................57
Karadeniz Seferleri.............................................................................................60
Eflak Ve Bosna Seferleri.....................................................................................62
Bosna-Hersek Halkna Verilen insan Haklan Belgesi.....................................64
Karaman Seferi...................................................................................................66
Midilli Seferi Ve Midilli'nin Fethi.....................................................................66
Arnavutluk Seferleri...........................................................................................67
Fatih Sultan Mehmet'in Baars Hazmedilemiyor..........................................68
Osmanl Devleti'ni Ortadan Kaldrmak iin Yaplan
Dier almalar................................................................................................70
Eriboz Seferi.....................................................................................................71
Osmanl Devleti'nin Dousunda Durum.,.......................................................72
Akkoyunlular zerine Dzenlenen Sefer Ve Otlukbeli Zaferi........................74
ehzade Cem isyan...........................................................................................75
ehzade Mustafa'nn Vefat................................................................................75
6 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
Bodan Seferi Ve Akdere Zaferi........................................................................77
Macaristan Seferi................................................................................................78
Fatih Sultan Mehmet'in Vefat..........................................................................81
II.BLM: FATH SULTAN MEHMET'N KllLlK ZELLKLER...........83
stn Kiilii.........................................................................................,............83
rnek Bir Davran............................................................................................83
Askeri Baarlar Ve Orduya Verdii nem......................................................84
Zamannda Osmanl Topraklan........................................................................84
Fatih Sultan Mehmet'ten ince Szler................................................................88
Fatih Devrinde Baz Ilk'ler Ve ilgin Olaylar....................................................93
III.BLM: FATH SULTAN MEHMET'N
HAYATINDAN HATIRALAR...........................................................................97
Bizans'n Fethini mi Dnr?..........................................................................99
Deil Bizans', Dnyay Fethederim................................................................100
Onlara Gereken Cevab Veririz.......................................................................103
Feth'in Vakti....................................................................,................................105
iekleri Ona Veriniz.......................................................................................108
Fetih Seni ok mu artt?.............................................................................109
Klcn Hakkn da Unutmamak Gerekir........................................................110

Padiahn Sevincinin Sebebi............................................................................112
Ebu Eyyub El-Ensari'nin Mezarnn Bulunmas............................................113
Dedikodulara Ramen Fatih'in Hogrs....................................................115
Dmandan Yz evirmek Bozgun aretidir...............................................116
Medresede Oda Sahibi Olabilmek iin.........................................................117
Kapdan Dnen Padiah..................................................................................118
Fatih'in Kefettii Adam..................................................................................119
Sakalmn Bir Teli Bile Bilseydi........................................................................121
Hocaya Sayg.....................................................................................................122
Fatih'in lkesinde Adalet.................................................................................134
Fatih'in Yarglanmas........................................................................................137
Adaletin Koruyucusu Fatih..............................................................................141
Fatih'in Kararll Ve Sorumluluu................................................................147
Padiahmzn Bizim Gibi Binlerce Askeri Vardr..........................................150
Byklk Hevesinin Kurban: Uzun Hasan...................................................152
alarn tesinden Bir Ikretmen Akemseddin Ve
rencisi Fatih Sultan Mehmet......................................................................162
IV.BLM: FETH VE FATlH HAKKINDA SYLENENLER...................169
NSZ
Krk dokuz yllk mrndeki otuz yllk saltanat sresince seferden sefere komu, zaferler
kazanm, fetihler gerekletirmi olan Fatih Sultan Mehmet'e, kk yalardan itibaren
sekin bir aile terbiyesi ve sk bir eitimle sorumluluk bilinci kazandrlmtr.
nanc ve sorumluluk bilinci; onun renmek, retmek, ynetmek grevlerine drt elle
sarlmasna sebep olmu, baardan baarya koturmutur.
Babas Sultan ikinci Murat'n: "Padiahlar, elinde terazi tutan bir kimseye benzerler. Sen,
padiah olunca teraziyi doru tutman isterim. O zaman, Yce Allah da senin iyiliini ister.
Her ey, Allah'n bilgisi dahilindedir. Her ey ancak O'nun tarafndan bilinebilir." dn
tutmu; saltanat sresince hukuka byk nem vermi, adaletten ayrlmamtr.
Fatih Sultan Mehmet grd aile terbiyesi, ald disiplinli eitimi, ciddiyeti, titizlii, yksek
iradesi, sarslmaz inanc ve kararll... ve stn yetenekleriyle rnek bir kiilie sahiptir.
O, sadece bir padiah, bir devlet bakan deildir. Ayn zamanda byk bir komutan, kararl
bir diplomat, keskin zekasyla bir bilim adam ve bir mhendis, ince ruhuyla bir air ve bir
sanatkrdr.
Adaleti, hogrs, yksek ve saygn ynetim tecrbesi, milletine verdii deer ile o, byk
bir devlet adamdr. Devletini salam temeller zerine oturtmu, zamannda en gl olmasn
salam, gelecee uzun mrl bir miras brakmtr.
Sava meydanlarnda, mitlerin iflasa srklendii noktada, ordusunun nnde at srecek,
kl sallayacak kadar kahraman bir komutandr. Bu ynyle ordusunu moral bakmndan en
st seviyede glendirirken, uygulad sava stra-tejileriyle ne derece keskin bir zekaya sahip
olduunu ortaya koymutur. Kaleleri, ehirleri, lkeleri fethetmekle kalmam, gnlleri de
fethetmesini bilmitir.
Henz yirmi bir yanda iken kendisine gelen Bizans elilerine: "imparatorunuza syleyin.
imdiki Osmanl padiah ncekilere benzemez. Benim gcmn ulat yerlere, sizin
imparatorunuzun hayalleri bile ulaamaz." diyebilecek kadar kendisine ve milletine sarslmaz
bir gven duymaktadr. Onun bu gveni sebepsiz deildir. Yetime tarz, inanc ve yetenekleri,
bu gvenin temel sebepleridir.
Fatih Sultan Mehmet, bilime ve bilim adamlarna byk nem vermitir. Bu nem veriin
srr, ocukluunda grd aile terbiyesi ve ald manev boyutu yksek eitimde sakldr.
Bu yzden hemen hemen her alanda devrinin nde gelen bilim adamlarn etrafnda toplam,
kurduu Semaniye medreselerinde dersler verdirmitir. Bylece bilimde devamll salam,
kendinden sonra da gelimesi sren bir bilim saltanat kurmutur. Devlet hazinesinden eitime
en byk pay ayrm, hocalarn ve rencilerin ihtiyalarn en ince ayrntlarna kadar
karlatmtr. En byk zevklerinden birisi de bilim adamlarnn sohbetlerine katlmak ve
onlarla gr al verilerinde bulunmak olmutur. Zira onun kendisi de bir bilim adamdr.
nce ve keskin zekasyla ayn zamanda bir mhendis olan Fatih Sultan Mehmet, projelerini
kendinin hazrlad byk toplar ve havan topuyla da tannmtr.
Kalemini de klc kadar ustaca kullanan Fatih Sultan Mehmet, yksek bir edebiyat zevkine de
sahiptir. "Avn" mah-lasyla (takma adyla) iirler yazan air padiah, yetmi kadar iirin yer
ald krk drt sayfalk kk bir Divan'a da sahiptir. nce bir ruh sahibi, iir sevdals Fatih;
zamannn nde gelen airlerine hayatlarnn sonuna kadar maa balatmtr. Bundan
Osmanl Devleti'nin snrlar dndaki airlerin de yararlandn tarih kitaplar yazmaktadr.
Sanata ve sanatlara da byk nem veren Sultan Fatih, Venedikli ressam Bellini'yi stanbul'a
arp kendi resmini yaptracak kadar ileri grldr. Bunun yannda hat, tezhip ve nak
gibi geleneksel sanatlarmza sahip km, bu sanatlarla uraanlar himayesi altna almtr.
Her ynyle rnek bir lider olan byk dahinin kiiliini ve hayatn ayrntlara girmeden
anlatmaya altmz kitabmzn birinci blmnde; doumundan vefatna kadar hayat
tarihi zerinde durduk. Seferlerini, zaferlerini, fetihlerini ve zellikle bir a kapatp yeni bir
an almasna sebep olan istanbul'un fethini, ayrca yapt dier almalar ele aldk,
ikinci blmde ise Fatih Sultan Mehmet'in kiilik zellikleriyle, hayatndan ve zamanndan
ilgin saylabilecek baz bilgilere ve olaylara yer verdik. nc blmde byk insan daha
yakndan tanmak iin hayatndaki ibretli hatralar anlattk.
Osmanl Devleti'nin yedinci padiah olan Fatih Sultan Mehmet, krk dokuz yllk hayatnda
ve yaklak otuz yl sren devlet ynetiminde saysz baarlara ve ilklere imza atm; seferden
sefere, zaferden zafere komutur. Ald terbiye, grd eitim, hayat, idealleri, adaleti,
salam karakteri ve
baarlaryla rnek bir kiilie sahip olan Fatih Sultan Mehmet'i tanmak, ruh ve dnce
dnyamza salkl bir ekilde yn vermemizi salayacaktr. Belki de kendine sunulan
gnbirlik sevdalar, zevk ve sefay elinin tersiyle itebilecek gc kendinde bulan nesillerin
yetimesi daha da kolaylaacaktr.
Tarihilerin hakknda, "On yl daha yaasayd dnya tarihi daha deiik olurdu." dedikleri
lkeler ve ehirler fatihi, istanbul'u alarak bir slm kenti haline getiren ve Hz. Peygamberin
(a.s.m.) medhine nail olan kahraman ordunun hkmdar ve komutan Fatih Sultan Mehmet'i
bir parack da olsa anlatabilmek amacyla hazrlam olduumuz kitabmz okuyucuya
sunmann mutluluu iinde, rnek bir insann, "Fatih olmasaydm, Ulubatl Hasan olmak
isterdim." diyen "gnller fatihi" nin dnyasn tanyp tantabilirsek ne mutlu bize!...
Mustafa USLU stanbul, 29 Mays 2005
11
I.BLM
FATH SULTAN MEHMET'N HAYATI ve STANBUL'UN FETH
DOUMU
ehzade Mehmet, 30 Mart 1432'de Edirne'deki Eski sarayda dnyaya geldi.
Babas, altnc Osmanl padiah Sultan ikinci Murat'tr.
Annesi ise Sinop Hkmdar Isfendiyr Bey'in kz Hatice Hma Hatun'dur.
Rivayetlere gre; babas Sultan ikinci Murat, her zamanki gibi o gn de erkenden kalkm,
abdestini alm, sabah namazn klm, ardndan da Kur'an okumaya balamtr. Mu-hammed
suresini bitiren padiah, Fetih suresine balamak zeredir.
Bu srada kendisine bir erkek ocuunun dnyaya geldiini bildirdiler. Henz yirmi yedi
yanda olan gen padiah, bu doum haberini sevinle karlad. Sevincini u szlerle dile
getirdi:
Ravza-i Murat'ta bir gl-i Muhammedi at. (Murad'n bahesinde Muhammed'in bir gl
at.)
Kk ehzade, padiahn ikinci oluydu. Byk olu Aleddin ise henz iki yanda idi.
SMlNlN VERLMES
Sultan kinci Murat devletin ileri gelenlerinin tamamnn bulunduu bir mecliste iki rekat
kr namaz klarak, kk ehzadenin kulana ezan ve kamet okudu. ocua tekbirler
eliinde "Mehmet" (Muhammed) ad verildi. Osmanl lkesinin drt bir yanma haberciler
gnderildi. ehzade Mehmet'in doumu lkenin her yerinde yedi gn, yedi gece enliklerle
kutland.
FETH MJDECS HACI BAYRAM VEL LE KPRLER KURULUYOR
Sultan kinci Murat zamannda Ankara'da ikamet eden (oturan) ve burada irad (insanlar
aydnlatma) almalarnda bulunan Hac Bayram Vel'nin evresindeki rencilerinin says
her geen gn artmaktayd. Bunu ekemeyenler Hac Bayram Vel'yi padiah kinci Murad'a
ikayet ettiler.
Sultan kinci Murat, ikayetler zerine Ankara'ya adam gnderir ve Hac Bayram'in
yakalanarak Edirne'ye getirilmesini emir buyurur. Gelimeler, mn leminde Hac Bayram
Vel tarafndan renilir. Bunun zerine gerekli hazrlklar yaparak Edirne'ye gitmek iin yola
kar. Kendisini yakalamak zere gelen askerlerle yolda karlar. Onlara:
***'
- Nereye gidiyorsunuz? diye sorar. Askerlerin banda bulunan avu:
- Buralarda Hac Bayram diye birisi varm. Padiahn emri gereince onu zincire vurarak
Edirne'ye gtrmeye geldik, cevabn verir.
Hac Bayram Vel, avuu iyice dinler ve serinkanl bir ekilde:
- Gtrmeye geldiiniz Hac Bayram Vel benim. Haydi,
13
zincire vurun da gidelim, diyerek zincirle balanmasn ister ve ellerini uzatr.
Askerler, nlerine kan bu adamn soukkanll ve manev byklnn karsnda
rperirler. avu byk bir sayg gstererek:
- Aman efendim! Ben, sizi zincire vuramam, der. Hac Bayram Vel:
- Haydi, durma! Padiahn emrini yerine getir, diye srar eder.
Bu sz zerine askerler korka korka, elleri titreye titreye Hac Bayram Vel'yi zincire vurarak
Edirne'ye doru yola ktlar.
Hac Bayram Vel, gnlerce sren yolculuun ardndan Edirne'ye ulatrld. Padiahn
huzuruna karldnda Sultan kinci Murat bile onun manev bykl karsnda r-perdi;
yaptndan utand. Ona byk sayg gsterdi. Vergilerden muaf tutulmasn emir buyurdu.
Sadece Ankara'ya dndnde ka mridi olduunu bildirmesini istedi.
Bir sre Edirne'de misafir edilen Hac Bayram Vel, Ankara'ya dnd. Dner dnmez yapt
ilk i, padiahn isteini yerine getirmek oldu. Bunun iin de derghnn yaknlarna bir adr
kurdurarak btn mritlerini toplad.
- Bu gn, benim mridim olduunu iddia edenleri Allah iin kurban edeceim, diyerek
mridlerini adrn iine davet etti.
Topluluktan bir kadn ve bir erkek bu istee uyarak adra gittiler. Hac Bayram Vel, adra
giren bu erkek ve kadn ieride tuttu. adrn iinde bir koyun kestirdi. Koyunun kan adrn
dna akt. Bunu gren kalabalk:
- Hac Bayram Vel hazretleri cezbeye kaplmtr (kendinden gemitir), ne yaptn bilmez
bir hldedir, diyerek
tela ve korku iinde adrn olduu yerden kaarcasna dald.

Bu durum karsnda Hac Bayram Vel, padiah ikinci Murat'a u haberi gnderdi:
"Benim sadece bir kadn ve bir erkek iki mridim vardr."
Bu gelimeler, Sultan kinci Murat'n Hac Bayram Vel'ye balln artrmt. Sk sk onu
Edirne sarayna davet ediyor; yapaca almalarda onun da fikirlerini alyordu.
Fetih mjdecisi Hac Bayram Vel ile ilk kprler byle kurulmutu.
AKEMSEDDN'N EDRNE'YE GTMES VE FETH'N LK ARETLER
Padiah kinci Murat, ehzade Mehmet'in doumundan hemen sonra Hac Bayram Vel'den
ehzadenin manev eitimine yardmc olacak birini istedi. O da bu grevi Akemsed-din'e
vererek, onu Edirne'ye gnderdi.
Hac Bayram Vel, ehzade Mehmet'in doumundan bir sre sonra Edirne'ye gelmiti.
Padiah ikinci Murat, Hac Bayram Vel, Akemseddin ve baz paalar sarayn byk salonuna
oturmu, tarih kitaplarndan blmler okuyarak sohbet ediyorlard. Sohbetin asl konusu
istanbul'un fethiydi. Sultan kinci Murat, bu mn sultanndan manev bir yardm bekliyor; bu
yardmn iaretlerini grmeye alyordu. Bu aray ierisinde Hac Bayram Vel'ye:
- Efendim! dedi. Bilirsiniz ki stanbul'un fethi, bizim iin son derece nemlidir. ehir, byk
babam Yldrm Ba-yezid, amcam Musa elebi ve iki defa da tarafmdan kuatld, fakat bir
trl fetih mmkn olmad...
15
Mn sultan Hac Bayram Vel ksa bir sessizlikten sonra:
- Byk babanz Bayezid zamannda da, amcanz Musa elebi zamannda da, sizin
kuatmalarnzda da gereken ne ise yaplmtr. Ancak fethin gereklememesinin sebebi,
henz fetih vaktinin gelmemi olmasdr. Konstantiniyye eski bir ehirdir. Eskilii yznden
salamdr. Hile, dzen ve alda-tclklarnn gl olmas da bu eskilikten ve tecrbeden gelir.
Bu yzden kuatmalardan bir sonu alnamamtr...
Bu szlerin ardndan Hac Bayram Vel hazretleri bir sre sustu ve tekrar konumaya balad:
- Peygamberimizin buyurduu gibi "... Konstantiniyye yaknda fethedilecektir..." Ama bu i,
fke ile olmaz!...
Bata padiah olmak zere salonda bulunanlarn gzleri akmak akmakt. Herkes heyecan
iindeydi.
Hac Bayram Vel fethin yaknda gerekleeceini mjdeliyordu.
Ne zaman, kim tarafndan gerekletirilecekti bu fetih? Onun heyecan ierisinde sordu Sultan
ikinci Murat:
- Efendi Hazretleri! Olanlar siz, bizden daha iyi bilirsiniz. Yaptmz kuatmalar da
bilirsiniz. Allah da bilir. Peygamberimizin snnetini yerine getiririz. Bize el verseniz, yol
gsterseniz de Bizans' fethetsek, Bizans belasndan kurtul-sak...
Bu istek, Hac Bayram Vel'yi zor durumda brakmt. Uzun bir sre sessizce bekledi.
Sessizlik btn salonu kaplad. Sanki mn leminin derinliklerinden gelen bir ses, Hac
Bayram Vel'nin dudaklarndan dklmeye balad:
- Hnkr Hazretleri! Peygamberimizin de buyurduu gibi "Konstantiniyye alnacaktr."
Ancak Konstantiniyye'yi siz alamayacaksnz. Ben de onun alndn gremeyeceim.
17
O ehrin fethi, beikte yatan ehzade Mehmet ile bizim Ak-emseddin tarafndan
gerekletirilecektir!...
Bu szler, Sultan ikinci Murat' derinden etkilemi, iliklerine kadar titretmiti.
Sultan kinci Murat, Hac Bayram Vel'nin bu kerameti zerine ehzade Mehmet'in
yetitirilmesine daha byk bir nem verdi. Mkemmel bir ekilde yetitirilen ehzade
Mehmet, bir baka mn sultan Akemseddin ile kt fetih yryn Fatih Sultan
Mehmet olarak noktalayacakt.
EHZADE MEHMET'N MANSA SANCAKBEYLI'NE GNDERLMES
Yl 1443. Mevsim bahar.
ehzade Mehmet henz on iki-on yanda bir ocuk olmasna ramen, yannda lalalar
Mahmut Paa ve Nianc ibrahim Bey olduu halde Manisa Sancakbeylii'ne gnderildi. O
dnemde Manisa ehri, Osmanl Devleti'nin en sekin vilayetlerinden birisiydi. Ayn zamanda
sarayn arka bahesi saylabilecek kadar byk bir deere sahipti. ehzadeler veya devlet
adamlarnn uzun sre burada kaldklar grlrd.
Henz ocuk denilebilecek bir yata olan ehzade Mehmet, Manisa'da hem salam bir eitim
grecek, hem de gelecein padiah olarak devlet ynetimine hazrlanacakt. Daha kk
yatan itibaren devlet ynetimini yaayarak renmeye balayan kk ehzade, ok deerli
hocalarnn elinde sekin bir eitim almaya balamt.
ocuk ehzadenin Manisa Sancakbeylii ksa srd. Youn bir hayat sren Sultan ikinci
Murat, ar yorgunluktan dolay rahatszland. Bir an evvel olu ehzade Mehmet'in tahta
gemesini istedi ve olunu Edirne'ye artt.
EHZADE MEHMET'N TAHTA GEMES VE KNC MURAT'IN VARNA ZAFER
Yl 1444.
ikinci Murat, veziriazam andarl Halil Paa ve dier paalar toplayarak onlara yle dedi:
- Dardan bakld zaman olduka ssl bir makam olan saltanat, grdm ki cihan
kavgasndan ibaretmi. Yam epey ilerledi. Sonra iyice yoruldum. Artk ynetimi olum
Mehmet'e brakarak Manisa'ya ekilmek ve hayatmn kalan zamann ibadetle geirmek
istiyorum. Olumuzun padiahln dnya gzyle grelim... diyerek gr bildirdi.
Bu szler, andarl Halil Paa zerinde souk du etkisi yapt.
stelik o gne kadar, salnda, kendi istei ile ynetimi oluna veya bir bakasna brakan
bir padiah veya devlet yneticisi grlmemiti.
Padiah kararndan vaz geirilmeye alld. Ama o, kararndan vaz gemedi.
ehzade Mehmet'e haber gnderildi. ehzade Mehmet, gnderilen haber zerine Edirne'ye
geldi.
Sultan ikinci Murat, taht brakp Manisa'ya ekildi. Yerine ehzade ikinci Mehmet tahta
geti.
ikinci Murat, ehzade ikinci Mehmet'i tahta geirmeden nce douda ve batda lkenin
gvenlii iin gerekli anlamalar yapmt. Bu anlamalarla lkesini gvene aldn
dnyordu.
Ancak, henz on iki yalarndaki bir ocuun tahta gemesi, dmanlarn ve ahsi kar
peindeki devlet adamlarnn itahn kabartt. Avrupa'da ise yeni bir hal seferi iin
hazrlklar balatld. Bu arada merkezdeki paalar arasndaki iktidar mcadelesi hz kazand.
andarl Halil Paa'nn devletteki yetkilerini artrma abalan Rumeli Beylerbeyi ehabeddin,
Nianc ibrahim ve Zaanos paalar sayesinde etkisiz hle getirildi. Bizans'ta bulunan Orhan
elebi'nin taht ele geirme abalar da sonusuz kald.
Ksa zamanda hazrlanarak sefere kan Hal ordusu, Tuna nehrini geti. Kyleri, kasabalar,
ehirleri yakp ykarak ve insanlara byk zulmler yaparak ilerliyordu. Amalar, Balkanlar'daki Trkleri buralardan srp karmakt.
Osmanl saltanat uras (danma meclisi) toplanarak bir karar ald. Alnan karar, veziriazam
andarl Halil Paa tarafndan padiah ikinci Mehmet'e:
- zerimize gelen dmana kar koyacak gcmz yok. Babanzn ynetimi tekrar ele
almasyla dmanlarn stesinden gelebiliriz. Btn beyler ve paalar, bu konuda gr birlii
iindedir. Siz, dman tehlikesi geince tekrar tahta oturursunuz, szleriyle iletildi.
Bu teklif, gen padiaha ar geldi. Ama tehlikenin bykln anlad iin babasn
Edirne'ye ard. Mani-a'daki Sultan ikinci Murat, ilk arya aldrmad. Bunun zerine
Sultan ikinci Mehmet, babasna yle bir mektup gnderdi:
- Eer padiah ben isem, size emrediyorum. Gelip ordunun bana gein! Eer padiah siz
iseniz, gelip devletinizi dmanlara kar savunun!
Son mektuptan etkilenen ikinci Murat, ksa bir zamanda Edirne'ye ulat.
Sadece bir komutan olarak krk bin kiilik ordunun bana geti ve Tuna'ya doru yola kt,
ikinci Murat'n ordunun banda sefere kmas, hal ordusunda korku ve telaa neden oldu.
iki ordu, 15 Kasm 1444'te Varna'da kar karya geldi.
19
Hal ordusunun banda Macar komutan Hunyadi Yano vard. Hal ordusu, Osmanl
ordusunun sa kanadna saldrd ve datt. Bu durum zerine, dier komutanlar kinci Murat'
geri ekilmeye ikna etmeye altlar. O ise bu istei gz ard etti. Bu srada Hal ordusu, sol
tfanat zerine de saldr balatt, ikinci Murat, bu kanadn geri ekilmesini emretti. Dman,
Osmanl ordusunun bozulduunu zannederek byk bir cokuyla merkeze saldrd, ikinci
Murat, daha nce geri ekilen sa ve sol kanatlara dman kuatmasn emretti. Bylece
Hal ordusunu evreleyen Osmanl ordusu, Hal ordusunu ar bir yenilgiye uratt. Macar
kral III. Ladislas ldrld. Hunyadi Yano ise kat.
ikinci Murat ve ordusu, Varna'da byk bir zafer kazand ve sava ganimetleri elde ederek
Edirne'ye dnd, ikinci Murat, bir sre Edirne'de kalarak, tekrar Manisa'ya ekildi.
KNC MURAT,
YENDEN TAHTA GEYOR
Yl 1446.
kinci Murat'n ordu komutan olarak katld Varna sava srasnda padiah, kinci
Mehmet'ti, ikinci Mehmet, sefer srasnda veziriazam andarl Halil Paa ile birlikte Edirne'de
kalmt.
Varna savann ncesinde balayan paalar arasndaki iktidar mcadelesi, Varna zaferi
sonrasnda da devam etti.
Bar bir politika izleyen andarl Halil Paa ile, fetih yanls bir politika izleyen
ehabeddin Paa ve Zaanos Paa arasndaki srtmeler iyice ortaya kt. Fetih yanls
paalar, gen padiah etkileri altna almlard. Bu durumdan komu lkeler ve andarl Halil
Paa rahatszlk duymaktayd.
kinci Murat zamanndaki yetkilerine kavumak isteyen
20 / FATH SULTAN MEHMET w FETH
andarl Halil Paa, yenierileri kkrtt. Askerler balarnda ocuk bir hkmdar grmek
istemiyorlard. Nitekim kkrtlan yenieriler, padiaha yaknl ile tannan ehabeddin Paa
aleyhine Buuktepe denilen yerde bir ayaklanma balatmlard. Glkle bastrlan bu
ayaklanmadan sonra, kinci Murat'n yeniden tahta gemesi bir zaruret hline geldi.
kinci Murat, andarl Halil Paa'nn da ars ile Edirne'ye geldi. Baz paalar, Sultan kinci
Mehmet'e, lkede siyasi bir kriz olduunu ileri srerek ynetimi bir sre daha babasna
brakmasn; bunu da kendisinin babasna teklif etmesini istediler. Sultan kinci Mehmet, fetih
yolunda daha ok yp-ranmamak iin, bu istek zerine Edirne'ye gelen babasna taht teklif
etti. kinci Murat bu teklifi kabul ederek, 1446 baharnda yeniden padiah oldu.
Zaten kinci Murat da byk iler bekledii olunun daha fazla ypranmasn, incinmesini
istemiyordu. Onu gelecein lideri olarak daha iyi hazrlanmas iin tekrar Manisa'ya gnderdi.
ehzade Mehmet'in yannda Zaanos Paa ve Nianc brahim Bey bulunuyordu. ehzade
Mehmet, padiahl brakm, ikinci defa Manisa Sancakbeyi olarak Edirne'den ayrlmt.
artlarn zorlamasyla yaplan bu grev deiiklii aslnda ehzade Mehmet iin bir kayp
deil nemli bir kazantr. nk eitimini daha da glendirmi; bir devlet yneticisi iin
gerekli btn bilgileri edinmitir. ehzade Mehmet'in hocalar, devrin en nde gelen
bilginleriydi.
ehzade Mehmet, bu dnemde Arapa ve Farsa'y en iyi biimde olmak zere Latince,
Yunanca ve Srpa'y da konuup anlayacak kadar renmiti. Bol bol tarih kitab okumu,
askerlikle ilgili ann bilgilerini en ince ayrntlaryla aratrp renme imkan olmutu.
Corafya, matematik ve edebiyat ise severek, isteyerek alt, rendii bilim dallaryd.
21
Sonu olarak; ehzade Mehmet, sorumluluunun bilincinde olduu iin kendini en
mkemmel ekilde yetitirmeye devam ediyordu. Babasnn seferlerine katlmas ise onu uzmanlatryordu.
KNC MURAT'IN SON SEFERLER kinci Mora Seferi
lkenin ieride ve darda bulunduu olaanst durum nedeniyle tekrar padiahha geen
kinci Murat, ilk nce Mora yarmadas zerine ehzade Mehmet'in de katld bir sefer
dzenledi. Bu, Sultan kinci Murat'n yarmada zerine yapt ikinci seferdi. lk seferi, 14391440 yllarnda yapmt.
Mora, Bizans'a balyd ve banda stanbul'un fetihi srasnda Bizans imparatoru olan (o
zaman prens) Konstantin Dragazes bulunuyordu. Konstantin, despot unvanyla Mora
yarmadasn ynetiyordu.
Seferin gerekesi, Osmanl Devleti'nin iinde bulunduu durumdan istifade eden Bizans'n,
yarmaday Osmanl Dev-leti'nin gvenlii iin tehlike oluturabilecek ekilde
silahlandrmaya balam olmasyd.
Sefer, 1446 ylnn Aralk aynda, kesin sonuca ulat. Mora prenslii, vergi vermeyi ve
yaplan kaleleri ykmay kabul ederek bara raz oldu.
Bylece o zaman bir prens olan Konstantin Dragazes, Trkler'e kar ilk yenilgisini de alm
oluyordu. Bu arada Bizans imparatoru VIII. Ioannes, 1448'de Konstantiniyye'de ld. Bu
lm zerine prens Konstantin Dragazes, Bizans imparatoru ilan edildi ve 1449 ylnn Mart
aynda Konstantiniy-ye'ye gelerek greve balad.
Birinci Arnavutluk Seferi
Mora seferini baar ile tamamlayan kinci Murat, 1447'de Arnavutluk'ta isyan eden skender
Bey zerine bir sefer dzenledi. ehzade Mehmet, bu sefer srasnda yine babasnn
yanndayd.
Sefere neden olan skender Bey sonradan mslman olmutu ve Arnavut prensinin oluydu.
Hal ordusunun hareketlilii onun eski duygularn depretirmi, tekrar din deitirmesine
yol amt. Kurnazl sayesinde Akahisar adl kaleye adamlaryla girerek oradaki Trkleri
kltan geirmi ve kaleye hakim olmutu. Seferin sebebi, bu isyan bastrmakt. Bununla
birlikte snrdaki bir kalenin dman eline gemesi, Osmanl lkesi iin byk bir tehlikeydi.
Ancak skender Bey yine kurnazlk yaparak kaleden kam, yakalanamamt. kinci Murat
ise kaleye saldrmad. Sadece direnci krmak iin kuattrd. Ayrca dalk bir blgede bulunan
kale ile uramak zordu.
Bu srada kinci Murat'a ulaan haber daha da ktyd. nk Hunyadi Yano, tekrar, byk
bir hal ordusu ile Osmanl lkesine doru hareket halindeydi.
Gerekten de 1444'teki Varna yenilgisinin acsn unutmayan Macar kral vekili Hunyadi
Yano, toplad hal ordusuyla altnc hal seferini balatmt.
kinci Murat, Macar kralnn nclnde toplanan ve Macar kral vekilinin komutasnda
lkeye ynelen hal ordusunu durdurmak zere kuatmay brakt.
ikinci Kosova Seferi ve Zaferi
Ksa zamanda glendirilen ordu, yz bin kiilik hal ordusunu karlamak iin hareket etti.
ehzade Mehmet, bu sefer srasnda da babasnn yannda bulunuyordu, ikinci Murat'n
dmann durumunu renebilmek iin zaman kazan-
I
23
maya ynelik bar teklifi ise Hunyadi Yano tarafndan reddedildi.
iki byk ordu, eitli manevralardan sonra 17 Ekim 1448'de Kosova'da karlat. gn-
gece sren bu etin meydan savann ikinci gnnn sonunda hal ordusunda yorgunluk
iaretleri grlmeye balad. Bunun zerine ikinci Murat, dman ordusunun kuatlmasn
emretti. Hal ordusu ksa srede kuatld. Ordusunun yenilmek zere olduunu anlayan
Hunyadi Yano yine sava meydanndan kat. Komutanlar Yano'un katn renen
dman kuvvetleri dald. Dman ordusu ou esir olmak zere ok sayda asker kaybetti
ve byk ganimetler verdi. Trkler'in kayb ise drt bin civarndayd.
ikinci Kosova seferi, 20 Ekim 1448'de Trklerin kesin zaferiyle sonulanm oluyordu.
ikinci Arnavutluk Seferi
Sultan ikinci Murat, 1449 yl yaz mevsiminde, ehzade Mehmet'i de yanma alarak yarm
kalan Arnavutluk seferini sonulandrmak zere ikinci Arnavutluk seferine kt, ikinci
Mehmet'in babasyla beraber kt seferler ve katld savalar, onun babasndan grd
son stajlard.
Mslman olan, Osmanl ordusuna bal olarak blgede ciddi grevler alan, Trklerin sava
taktiklerini renen iskender Bey'in tekrar din deitirip dman tarafna gemesi ve
blgedeki Trk kalelerine byk zararlar vermesi ikinci Murat'n cann skmt.
Ancak ikinci seferde de iskender Bey yakalanamad, barnd kale drlemedi. Bunda
iskender Bey'in Trklerden rendii sava taktikleri ve kalenin bulunduu corafya nemli
rol oynad. Padiah ikinci Murat'n rahatszl da bu olumsuzluklara eklenince padiah,
kuatmay kaldrarak Edirne'ye dnd.
i
l
. ,:
1I
I
EHZADE MEHMET'N EVLENMES
Arnavutluk seferleri srasnda skender Bey'in etkisiz hle getirilememesi, padiah kinci
Murat ve Trk taran zerinde zntye yol amt, ikinci Murat, olu ehzade Mehmet'i
evlendirerek bir para olsun bu zntsn gidermek istedi. Zaten ehzade Mehmet de tam
evlenecek aa ulamt.
Sultan kinci Murat, bir gn andarl Halil Paa'ya:
- Kzlarm evlendirdim. Gnlm istiyor ki olum Mehmet'i de evlendireyim. Niyetimde
Dulkadirolu Sleyman Bey'in kzlarndan birini oluma gelin almak var. Bylece
Dulkadiroullar ile yaknlmz daha da artar...
Bu istek zerine Dulkadirolu Sleyman Bey'in kz iin Amasya'ya bir grc heyeti
gnderildi. Be kzn iinden Mkerreme Sitti Hatun, ehzade Mehmet iin uygun bulundu.
Heyet, yaplan bir trenle Sitti Hatun'u Edirne'ye getirdi.
ehzade Mehmet, 1450 yl sonlarna doru Dulkadirolu Sleyman Bey'in kz Sitti Hatun ile
evlendi. Dulkadirolu Sleyman Bey, Sultan kinci Murat'n akrabas oluyordu. Bu evlilikle,
akrabalk daha da pekitirilmi oluyordu. Tamamyla bir enlik havas ierisinde geen
dne btn dost devletlerin ve beyliklerin liderleri davet edilmiti.
Dnden bir mddet sonra ehzade Mehmet, hanm Sitti Hatun'u yanna alarak Manisa'ya
dnd.
ehzade Mehmet, Manisa'ya doru yola kmadan nce babasnn elini pt.
Bu, birbirlerini dnya gzyle son defa grmeleriydi. Buruk bir ayrlk acs okunuyordu
yzlerde.
nk, btn hayat boyunca seferden sefere koan, hayatn sradan amalar uruna
harcamayan Sultan ikinci Murat olduka yorgundu.
25
SULTAN KNC MURAT'IN VEFATI
Altnc Osmanl padiah Sultan ikinci Murat, yorgun ve hastayd. nk, onun durup
dinlenmek bilmeyen yaps, kendisinin gen yata ypranmasna neden olmutu. Bu yorgunluk
onu yataa drd ve Gazi Sultan Murat Han, drt gn sren hastal sonunda 3 ubat
1451'de vefat etti. Yaklak otuz yl kadar sren bir saltanat sona erdi. Vefat ettiinde henz
gen denilebilecek bir yata, krk dokuz (veya krkse-kiz) yandayd.
Zekas, alkanl, cesareti, adaleti, cmertlii ve gzel ahlak ile rnek bir insan olan ikinci
Murat; bilime, sanata ve manev ilimlere de byk nem veriyordu.
kinci Murat, Hac Bayram Vel'nin manev iaretleri dorultusunda olu ehzade Mehmet'e
Bizans'n fethini srarla telkin ve vasiyyet etmiti.
Sultan ikinci Murat'n cenazesi; "ldm zaman beni Bursa'ya, caminin yanna defnedilmi
olan olum Aled-din'in yanma gmnz. Mezarmn zerine, byk hkmdarlar iin
yaplan gsterili trbelerden birini yaptrmaynz. Vcudumu dorudan doruya topraa
gmnz ki, Allah'n rahmetinin iareti olan yamur, stme yasn... Eer Bursa'da vefat
etmezsem, cenazemi oraya gtrn..." vasiyye-tine uygun olarak Bursa'da topraa verildi.
I
I
SULTAN KNC MURAT'IN EHZADE MEHMET'E TLER'NDEN SEMELER
Sultan kinci Murat'n ehzade Mehmet'e tleri, "Nasihatti Sultan Murad" adl eserde yer
almaktadr. Bu tler, Fatih Sultan Mehmet'in nasl yetitirildiini, pnarn kaynandan nasl
beslendiini en ak ekilde gstermektedir. Bu tlerden bazlar yledir:
"Olum! Seyrek de olsa, bir insan bakas tarafndan aldatlr. Aldatlan kimse eninde
sonunda dt durumu anlar ve iine dt durumdan kurtulmak iin areler arar. Ancak
insan kendini aldatt zaman bunu gidermeyi beceremedii gibi, bir areye de bavurmaz."
"Bilirsin ki meyve, olgunlat zaman gzeldir. Sen de ilerinde, tecrbeli, olgunlam,
gngrm insanlar tercih etmelisin."
"Genlik anda ortaya kan duygularndan kesinlikle uzak durmalsn. Ben, bu ada
duyulan zevk ve sefay, uyuz hastalna yakalanmaya benzetirim. Uyuz hastalna
yakalananlar, ancak kandklar zaman rahatlarlar. Byle bir kanmann sonunda da daha
kt bir duruma derler. nk trnaklaryla kadklar yerlerin derisi yrtlr, kanlar akar.
Buna ancak eitli merhemler srlerek are bulunur. Bu hastaln merhemi, islm
eczahanesinde satlr."
"Genliklerinde doru ve iyi yolda gidenler, yalandklar zaman, bunun karl olarak
sayg ve ikram grrler. Genliini kt yolda geirenlerin sonu ise perian bir ihtiyarlktr.
Ben, bunu gz nnde bulundurarak ktlklerden ve gnahlardan korunmaya altm."
"Ara sra byk atalarmz hatrlarm. 'Benden sonra senin, senden sonra geleceklerin sonu
nasl olacak? Soyumuz nasl srecek?' Diye dnrm. Bugne kadar sayg, hrmet
I
27
ve ballkla geldik. Bugnden sonra ayn ekilde devam etmesini; nasl doduysak, nasl
geldiysek yine yle gidelim isterim."
"Nice kimselere rtbeler vermi, onlarn derecelerini ykseltmitim. Karlk olarak
onlardan memnun kalmtm. Fakat, benim yardmlarmla ykselenlerin ou, bu
ykselilerinin karln ok pahal demilerdir. Geldikleri mevki onlarn bana birok
musibetler getirmitir. nk, rtbeleri kkken yaptklar hatalar pek gze arpmazd.
Rtbeleri ykselince yaptklar hatalar, kendilerine pahalya ml oldu."
"Ben, sana klcn nerede kullanlacan; akln nerede ie yarayacan, savata ve lke
ynetiminde hangisinin yararl olduunu retmitim. Kl kullanarak, onun yardmyla
lkeler fethetmek iin akla danmak gerekir. Bu ekilde yaparsan yaplan ilerini salama
balam olursun. Kl kuvveti akl, mantk ve sevgiyle birlemezse bir ie yaramaz.
skender'in krk bin kiilik orduyla, ran ah'nn yzbin kiilik ordusunu bozguna urattn
bilirsin. Eer iskender, akln kullanmam olsayd bu sonuca ulaabilir miydi?"
"Btn bunlar gsteriyor ki, akln gc, daima kltan stndr. Bu, btnyle hereye
kar byledir. Ben nice kahramanlarn akllarn kullanmadan, sadece kllarna gvendikleri
iin yok olduklarn grdm. Mesel; dedem Sultan Yldrm Bayezid, sadece klcna
gvenmeyip, tedbirini de onunla beraber alm olsayd, Timurlenk olay meydana gelir miydi?
Bu olayn sonucu, bizim iin daha iyi olamaz myd?"
"Kuvvetli olmak elbette iyidir, fakat kuvvet Hakk'm ve akln emrine verilmelidir."
"Her zaman Allah'a sn ve onun vaadlerinden emin ol. Mesel; hayrl bir evld, efkatli
bir babadan verilmesi kolay birey istese, baba ocuunun isteini krmayacak, onu mutlu
ettii iin byk bir sevin duyacaktr. Olum! Allah, kullarna byle bir babadan daha m az
efkatlidir? Biz insan28 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
larn durumlar ve istekleriyle, Allah tarafndan vaad edilen eylerin durumunu verdiim
rnekle karlatrabilirsin."
"Olum! unu iyice bilmelisin: Herhangi bir eyin, devaml olarak kaba kuvvet, kl,
kahramanlk ve bask sayesinde elde edilmesiyle; akl, tedbir, sabr, ileri grllk, imtihan
ve uzun tecrbeler sonucunda meydana gelmesinde byk farkllklar vardr. Birinci yol, her
zaman geerli olmad gibi zararlar da oktur."
"Olum! Bir an bile olsa adaleti elinden brakma. nk Allah dildir. Bir bakma sen,
O'nun yeryzndeki bir temsilcisisin. O, sana, kendi isteiyle birtakm stnlkler vermi ve
kullarnn ynetiminin bana geirmitir."
"Eer btn tlerimi tutarsan, bu dnyadan ayrldn zaman phesiz cennete lyk bir
insan olursun."
"unu da iyi bilmeni isterim: Bu dnyada eit insan vardr. Biri udur ki: Akl ve fikirleri
yerinde, gelecei az ok gren ve dnen, hibir eksiklikleri olmayan insanlardr, ikincisi:
Yollarn doru ve eri olup olmadn bilmekten uzak olan kimselerdir. Bunlar, verilen
tleri dinlerler, anlarlar ve kabul ederler. ou zaman duyup iittiklerine uyarak yaarlar.
ncs: Ne kendilerinin bir eyden haberleri vardr ne de yaplan uyarlara, tlere kulak
asarlar. Sadece kendi isteklerine uyarlar ve her eyi bildiklerini zannederler. Olum! Yce
Allah, eer seni ilk srada saydm kimseler arasnda yaratmsa sevinirim. lkinden deil de
ikinciler gibiysen, sana verilen tleri dinlemeni isterim. Sakn ncden olma. Onlar ne
Allah'a ne de insanlara kar iyi bir durumda deildirler."
"Olum! Padiahlar, elinde terazi tutan bir kimseye benzerler. Sen, padiah olunca teraziyi
doru tutman isterim. O zaman, Yce Allah da senin iyiliini ister. Her ey, Allah'n bilgisi
dahilindedir. Her ey ancak onun tarafndan bilinebilir."
(tler, sadeletirilerek gnmz Trke'sine evrilmitir.)
I
I
29
EHZADE MEHMET'N YENDEN PADAH OLMASI
ehzade Mehmet, babasnn vefat haberini gn sonra 6 ubat gn Manisa'da ald. Ayn
gn Edirne'ye doru yola kt. Haber, ierideki ve dardaki dmanlarn harekete gemesine
frsat vermemek ve devletin gvenlii iin ehzade Mehmet, Edirne'ye gelinceye kadar gizli
tutuldu.
ehzade Mehmet, on bir gn sonra, 17 ubat 1451'de Edirne'ye ulat. ehrin giriinde ileri
gelen devlet adamlar, komutanlar, ilim adamlar, ordu ve halk tarafndan karland.
Babasnn cenaze ilemlerini yerine getirdikten sonra, ynetimi tamamen ele ald. Zaten
nceden tecrbesi olduu iin ilerde hi yabanclk ekmedi.
18 ubat 1451'de kinci Mehmet'in tekrar padiah olmasyla andarl Halil Paa'nm devletteki
etkisi sona erdi. Geri ikinci Mehmet, devletteki tecrbesini ve devlet ilerinin devamlln
gznnde bulundurarak andarl Halil Paa'y veziriazamlktan almad. Ama onun
yandalarn etkin grevlerinden uzaklatrd.
ikinci Mehmet; bilgi, askerlik, devlet ynetimi, karakter bakmndan kusursuz ekilde
yetitirilmiti.
Artk o, yerine gre bir sanatkrd. Bir airdi. Bir bilim adamyd. Bir komutand. Bir devlet
adamyd. Bir mhendisti. Bir renciydi...
Babas, onun en mkemmel ekilde yetimesini salamt.
O, on dokuz yan yeni doldurmasna ramen sorumluluunun bilincindeydi. Kararl bir
ekilde ynetimi ele ald ve devletini ynetmeye balad.
ikinci Mehmet'in hkmdar olmasyla, artk bir ideal olan "Fetih" iin geri saym balam
oluyordu.
kinci Murat'n vefat ettiini ve ikinci Mehmet'in padiah olduunu renen dmanlar da bo
durmuyordu. Onun hl on iki yandaki ocuk hkmdar olduunu zannederek gzlerini
Osmanl topraklarna diktiler, eitli bahaneler ileri srerek harekete getiler.
Gen padiah, dost ve dman lkelerden kendine gelen tebrikleri kabul etti; onlarla yeni
anlamalar imzalad. Ama, zaman kazanmakt. Ayrca yllardan beri snrda huzursuzluk
karan Karamanolu Beylii'ne bir ders vermek gerekiyordu. nk son olarak
Karamanolu brahim Bey, padiah deiikliini frsat bilerek snr boylarndaki baz kaleleri
ele geirmiti. Venedikliler'in ve Bizans'n kkrtmalaryla Osmanl topraklarna saldran
brahim Bey, bununla da yetinmeyerek Menteeoullar'n da kkrtmt.
Bu arada Bizans'ta bulunan ehzade Orhan'la ilgili bir sorun yaand. Bizans mparatoru
Konstantin, Osmanl lkesinin iinde bulunduu durumdan yararlanmak istedi. Sefere kan
padiaha eli gndererek Orhan iin verilen parann artrlmasn, aksi takdirde padiahlk
iddiasnda olan Orhan'n serbest braklacan bildiriyordu. Byle bir durum ise Osmanl
tahtnda kargaaya sebep olacakt. mparator, bir ekilde kinci Mehmet'i tehdit ediyordu.
Sultan kinci Mehmet, konunun Edirne'ye dnd zaman grleceini, sonucundan
imparatorun haberdar edileceini syleyerek eliyi savuturdu.
Douda ve batda gerekli askeri tertibat alan, hatta Bizans'la bile anlama yapan kinci
Mehmet, Karamanoullar Beylii zerine bir sefer balatt. nk o, devletinin srekli
rahatsz ve megul edilmesini istemiyordu. Bu ferdi sorunlar, fetih iin birer engel olabilirdi.
Padiahn byk bir orduyla zerine geldiini renen Karamanolu brahim Bey korktu.
Oysa kininden dolay kinci Mehmet'in padiahln tebrik bile etmemiti. Bu sefer,
31
padiah kinci Mehmet'e eliler gnderdi ve yaptklarndan dolay piman olduunu
bildirerek, balanmasn istedi.
Akehir, Beyehir ve Seydiehir'i geri vermek, seferlerde asker gndermek artyla anlama
saland.
Menteeolu Ilyas Bey ise, shak Bey komutasndaki Osmanl ordusunun zerine geldiini
renince areyi Rodos adasna kamakta buldu.
Bunca skntnn arasnda (belki de andarh Halil Pa-a'nn, gen padiahn gzn
korkutmak maksadyla kkrtt) yenierilerin ayaklanmaya kalkmalar, Sultan kinci
Mehmet'i fevkalade zd. Altn vererek onlarn isteklerini yerine getirdi. Ancak ayaklanmaya
neden olan Yenieri Aas'na gerekli ceza verilerek, grevden uzaklatrld. Dier elebalara
da ar cezalar verildi.
32 / FATri SULTAN MEHMET ve FETH
33
1
STANBUL'U FETH HAZIRLIKLARI BALIYOR
Sultan kinci Mehmet, drdnc Osmanl Padiah Yldrm Bayezid'in Boaz'daki gemi
geilerini kontrol altnda tutabilmek iin 1392-1397 yllar arasnda yaptrd, Gzelcehi-sar
da denilen Anadoluhisar'nn tam karsna Rumelihisa-r'n yaptrarak ie balad. Drt ay gibi
ksa bir zaman iinde, yaklak yedi bin ii tarafindan yaplan Rumelihisar, "Boazkesen"
diye adlandrld. Bu kale, boazn en dar yerine yaplmt.
Rumelihisar'nm hzl ve gsterili bir ekilde ykseldiini gren Bizans mparatoru
Konstantin Dragazes korkuya kapld, Sultan ikinci Mehmet'e eliler gnderdi. Hisar'm
yaplmamasn istedi. Bizans'n fethi konusunda olduka kararl olan padiah, elilere:
- imparatorunuza syleyin. imdiki Osmanl padiah ncekilere benzemez. Benim gcmn
ulat yerlere, sizin imparatorunuzun emelleri bile ulaamaz, diyerek kararlln bir kez
daha dile getirmiti.
inaat 1452 ylnda tamamland. Rumelihisar'na Boaz' kontrol etmesi iin asker
yerletirildi.
Sultan Mehmet, 1452 yl k mevsimini Edirne'de geirdi. Avrupa'dan gelebilecek yardmlar
engellemek zere Mo-ra'ya, Gazi Turhan olu mer Bey komutasnda asker gnderdi.
Edirne'de surlarn ykmn salamak zere ok byk ve etkili toplar dktrld. Bunlarn
bazlarnn projesi bizzat Sultan ikinci Mehmet tarafndan hazrland. Kuatma srasnda
kullanlacak olan her trl ara hazrland. Btn k hazrlklar yaplarak geirildi.
1453 yl ubat aynda, her biri drtyz asker tarafindan kontrol edilen ve alt yz kzn
ektii byk toplar ve dier aralar Konstantiniyye'ye doru yola karld. Donanma ise
Bizans nlerinde yerini almaya balamt. Bizans'a denizden yardm gelmemesi iin byk
dikkat gsteriliyordu.
STANBUL'UN FETH GUNLUGU
23 Mart 1453 Cuma.
Yaklak yz bin kiilik Osmanl ordusu, Bizans muhasaras (kuatmas) iin Edirne'den
Konstantiniyye'ye doru hareket etti.
2 Nisan 1453 Pazartesi.
Kuatma harekatnn balamas zerine Bizansllar, Halic'in deniz tarafndaki giriini kaln
zincirlerle kapattlar. Edirne'de yaplan ve projesi bizzat ikinci Mehmet tarafindan hazrlanan
ve Macar Urban'a yaptrlan "ah" adl top, istanbul nlerine getirildi.
5 Nisan 1453 Perembe.
Osmanl ordusu, yaklak on gn sonra Konstantiniy-ye (Bizans) nlerine geldi.
6 Nisan 1453 Cuma.
imdiki Topkap yaknlarndaki Maltepe'de otan Cad-nn) kuran ve otan etrafn
kazdrd hendeklerle evreleten Sultan ikinci Mehmet, Cuma namazn burada kld;
Mahmut Paa'y eli olarak Bizans imparatoru Konstantin Dragazes'e gnderdi, imparator,
kan dklmeden ehri tes34 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
35
I,
'II!
l !,
lim etmesi iin yaplan bar teklifini geri evirdi. Sultan kinci Mehmet, fetih iin harekat
emrini verdi. Topular, kara tarafndaki surlar boyunca glle yadrmaya baladlar.
7 Nisan 1453 Cumartesi.

Sabahn ilk klaryla birlikte topularn atei artarak sryordu. Yedikule-Ayvansaray
arasndaki yaklak yedi kilometrelik surlar, ta glleler tarafndan hasara uratlyordu. Ate
hattnda bulunan on drt bataryann her birinde drt top bulunuyordu.
8 Nisan 1453 Pazar.
Topu atei iddetli bir ekilde devam ediyordu ama padiah kinci Mehmet henz byk
toplan devreye sokmamt. Bu yzden surlarda meydana gelen hasar, Bizans askerleri
tarafndan geceleri tamir ediliyordu.
Daha nce Halic'in giriini kaln zincirlerle kapatan Bizansllar, bununla da yetinmeyip
zincirlerin arkasna on adet byk gemi ektiler.
10 Nisan 1453 Sal.
Toplarn atei ve ok yamuru btn iddetiyle devam etmektedir.
11 Nisan 1453 aramba.
Bu gn, Sultan kinci Mehmet'in emriyle (Bizansllarn byklnden ve namlusundan kan
ateten dolay ejderhaya benzettikleri ve "Ejder" adn verdikleri) "ah" denilen byk toplar
devreye girdi. Edirnekap (Erikap) ve Silivrikap nlerine er adet, Topkap nne de drt adet yerletirilen bu toplar sayesinde surlarda
byk hasarlar meydana getirilmeye baland. Toplarn grlts ve verdii zararlar
karsnda Bizans halk byk bir korkuya kapld.
Baltaolu Sleyman Bey komutasndaki Osmanl donan-asnn Beikta (Dolmabahe)
nlerine demirlemesi Bi-ansllarn korkusunu iyice artrd. Osmanl donanmas z elli
kadar sava gemisi ve otuz kadar yardmc gemiden |baretti. Donanmadan ayrlan bir grup
gemi ile Tarabya, Ru-lelikava gibi yerler ele geirildi.
13 Nisan 1453 Cuma.
Osmanl donanmasndan bir grup gemi Kabata nlerinle demirledi. Top atei ve ok saldrlar
btn iddetiyle de-ram ediyordu.
Byk toplarn surlarda at gedikler her geen gn da-la da byyor; buna ramen
Bizansllar yine de srarl bir e-Jkilde surlar tamir etmeye alyorlard.
15 Nisan 1453 Pazar.
Macar kral Hunyadi Yano'un gnderdii eli, Sultan kinci Mehmet'in huzuruna kt.
Padiah'a Kral Yano'un grevi braktn, yerine V. Ladislas'n getiini, yeni kraln 1451'de
yaplan Semendere anlamasn tanmadn bildirdi. Bylece eli, dolayl olarak Macarlar'in
Osmanl ordusu iin tehlike olduunu ifade ediyor ve fetih iin balatlan kuatmadan
vazgeilmesini istiyordu. Bunu hisseden Sultan kinci Mehmet, "Yeni kral tebrik ettiini,
kendisinin megul edil36 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
memesini ve Macar ordusundan da korkmadn" belirterek; Sadrazam Halil Paa'y eliye,
silahlar ve askerleri gstermekle grevlendirdi. Bu, Macar elisine verilen son ve kesin
cevapt.
Top atei ve ok saldrlar btn iddetiyle devam etti.
17 Nisan 1453 Sal.
Baltaolu Sleyman Bey komutasndaki otuz kadar kk gemi, gvenlik asndan
Bykada, Heybeliada, Knal-ada, Burgazada gibi adalar ele geirdi.
Topkap surlar zerinde Trk ve Bizans askerleri arasnda gs gse arpmalar balad.
Her iki taraf da ar kayplar verdi.
Osmanl donanmas, Halic'in giriindeki zincirleri krarak Halic'e girmek iin saldr balatt.
Burada da kanl arpmalar oldu. Donanmamz ar kayplarla geri ekildi.
Bu saldrnn da baarsz olmas zerine padiah ve komutanlar yeni bir top modeli zerinde
dnmeye baladlar. Yine bizzat Sultan kinci Mehmet'in kuvvetli matematik zekasyla
planlarn hazrlad bu toplar, Kasmpaa srtlarndan atelenecek, atlan gllelerle
zincirlerin gerisindeki gemiler batrlacakt. Hazrlanan yeni toplardan bazlarn iki bin asker
ancak ekebiliyordu. Bu toplar, iki tonluk glleler atabiliyordu. Asl nemli olan ise Sultan
ikinci Mehmet'in, matematik zekasnn kuvvetiyle tarihte ilk kez kullanlacak olan havan
topunu icat etmi olmasyd.
37
20 Nisan 1453 Cuma.
Hazrlanan yeni toplarla deneme at yapld. kinci atta Halic'in giriini kapatan zincirlerin
ardndaki gemilerden biri batrld.
Papalk tarafndan gnderilen; Bizans'a yiyecek, silah ve asker yardm getiren biri Mora,
drd Cenevizlilere ait be gemi e Yenikap aklarnda byk bir deniz sava yaand.
Dman gemilerine iddetli lodos nedeniyle gerekli mdahale yaplamad. Bu boluktan
yararlanan gemiler, zincirlerin almasyla Halic'e girdiler.
Galata sahillerinden arpmay izleyen Sultan ikinci Mehmet, bu olay karsnda ok
fkelenmi; atn denize srmtr.
Bu baarszlk nedeniyle son derece zlen padiah, donanma komutan Baltaolu Sleyman
Bey'i grevden ald ve yerine Gelibolu Sancakbeyi albeyolu Hamza Bey'i getirdi.
Baarszln ardndan bir durum deerlendirmesi yapmak zere komutanlar toplayan ikinci
Mehmet, Sadrazam andarl Halil Paa'nn Bizans'n vermeye raz olduu yllk yetmi bin
altn verginin kabul edilerek kuatmann kaldrlmas teklifiyle karlat. Padiah; Zaanos
Paa, ehabeddin Paa, Akemseddin ve Molla Grani gibi ileri gelenlerin destei ile bu istei
reddeti. Kuatmaya devam karar verdi.
Kara tarafndaki surlar iddetli top atlaryla dvlyordu. Topkap yaknlarndaki surlarda
tamiri imkansz byk gedikler ald.
Cumartesi'yi pazara balayan gece (Askerlik ve sava tarihinde ilk kez) altm yedi kadar (bir
rivayete gre yetmi iki) gemi Tophane taraflarndan karaya kartlm, yaklak bir buuk
kilometre karadan ekilerek Kasmpaa srtlarndan Halic'e indirilmiti.
38 / FATH SULTAN MEHMET FETH
39
Sabah ortaln aarmasyla birlikte Hali'teki Trk gemilerini gren Bizansllar'n aknl
iyice artmt. Halic'in giriindeki zincirlerin de salam olduunu grnce hayrete dtler.
Panik iindeydiler. Bu gemiler Halic'e nereden, nasl girmiti? Bu manzara, Bizans'n direnme
gcn iyiden iyiye ypratmt.
Gemilerin yrtld yolun yars ini, yars ise yokutur. Gemiler, asker ve silah ykl
olduu halde sanki deniz-deymi gibi kzaklar stnde kaydrlm, yol alm, hatta yelken
amtr.
Artk ehir, Hali tararndan da kuatlmtr.
Topular gn boyunca surlar dvmeye devam ettiler. Bizans imparatoru, surlar savunmas
iin komutay Cenevizli Giovanni L. Giustiniani (Jstinyani)'ye vermiti. Bu arada
Bizansllar, Halic'e indirilen gemileri yakmay kararlatrdlar. Bu i, bir basknla

gerekletirilecekti. Basknclarn bana Giocomo Cocco getirildi. Baskn hemen
gerekletirilecek ve Hali'teki Osmanl donanmas yaklacakt.
Plana gre, be yzer tonluk iki byk geminin arkasnda gizlenecek olan kk sava
gemileri, byk gemilerin Trk donanmasna yaklamasyla birden ortaya kacak ve
donanmay atee verecekti. Donanma gemileri "Rum atei" ad verilen ve sadece
Bizansllar'n bilip kulland, denizde bile yanabilen bir madde ile tututurulacakt. Bu
maddeden yeteri kadar temin edilmiti. Baskn ayn gece uygulanacakt. Fakat Galata
Cenevizlileri'nin temsilcisi, bu saldrnn drt gn sonra yaplmasn istedi. Temsilcinin istei
kabul edildi.
Trk tarafi da bo durmuyordu. Hali zerine, bin kadar f kullanarak be kiinin yanyana
geebilecei kadar geni, toplarn yrtlebilecei kadar da dayankl bir kpr yaptlar. Bu,
Hali zerine kurulan ilk kpryd. Dubalarn stne toplar yerletirildi ve Hali kysndaki surlara top atei ald.
Durumun gittike ktletiini anlayan Bizans imparatoru, Sultan ikinci Mehmet'e bir
temsilci gndererek bar teklifi yapt. Sultan kinci Mehmet, bu teklife, "Ya ben, Bizans'
alnn; ya da Bizans, beni alr." diyerek karlk verdi.
24 Nisan 1453 Sal.
Her iki taraf da birbirlerine kar stratejik planlar yapyor ve birbirlerinin aklarn
kolluyordu.
Karadaki ve Hali'teki Trk toplar surlar tahrip etmek iin atee devam ediyorlard.
Bizansllarn Hali'te bulunan Osmanl donanmasna ait gemilere yapacaklar saldr iin
btn hazrlklar tamamland.
Surlar tahrip iin top atlar devam etti.
27 Nisan 1453 Cuma.
Sultan kinci Mehmet, Venedikli kaptan Giocomo Coc-co'nun yapaca saldry haber ald.
Bizansllara gre padiah kinci Mehmet'e baskn haberini verenler Galatallar'd. Bu yzden
Bizansllar, Galatallar' hain olarak grmeye baladlar.
Padiah, baskn haberini alr almaz gerekli nlemleri almaya balad, nce yaptrd sallarn
zerine toplar yerle-tirtti. Sektirmeli glleler atacak olan bu toplar, gemilerden ay-nyd ve su
yznde seyyar dolayordu. Gemiler, bu sallarn gerisinde duruyordu. Gece veya gndz her
an baskn bekleniyordu.
Sonunda beklenen an geldi. Bizans gemileri planland gibi ortalk aydnlanmaya
balamadan, Osmanl gemilerine saldrd. Bekledikleri saldryla kar karya kalan Trk
denizcileri, Bizans gemilerinin stne top glleleri ve oklar yadrmaya baladlar. Bir
dman gemisi batrld. Panikleyen dman gemileri sratle geri ekildiler. Bylece
Hali'teki Trk gemilerini yakarak yok etme plan gereklememi oluyordu.
Ayn gn Bizans imparatoru Konstantin Dragazes, Osmanllarn Hali zerine yapt
kprnn yklmasn emretti. Yaplan bu saldr da baarszlkla sonuland. Yz elli kadar
Bizans askeri sularda bouldu. fkelenen mparator, tutsak alnan iki yz elli kadar Trk'n
surlar zerinde boyunlarnn vurulmasn emretti.
Yedikule'den Ayvansaray'a kadar surlar btn iddetiyle top atei altndayd. Hali'teki
stnlk tamamen Trk donanmasnn eline geti.
3-0 Nisan 1453 Pazartesi.
Top ateleri altndaki surlarda alan gediklerden ieri girebilmek iin zaman zaman Trk
askerleri surlara trmanmaya alt. Fakat iddetli bir direnile karlatlar. ou ehit oldu.
1 Mays 1453 Sal.
Kuatma, gece basknlaryla devam ediyor. Her iki taraf da byk kayplar veriyor.
2 Mays 1453 aramba.
Yakn zamanda yardm gelmeyen Konstantiniyye'de bu yzden yiyecek sknts bagsterdi.
41
3 Mays 1453 Perembe.
Hali kenarndaki surlar, sallar zerindeki toplarla dvlmeye baland. Ayn gn
Akdeniz'deki Venedik donanmasndan yardm istemek zere harekete geen kk bir Bizans
gemisi, Trk bayra ekerek kuatmadan kurtuldu ve Marmara'ya ald.
4 Mays 1453 Cuma.
Galata srtlarna ve evresine ok sayda top yerletirildi. Bizans imparatoru, surlar savunan
askerlere moral vermek iin surlar dolat. Gittike tamiri imkanszlaan hasarl yerlerin bir
an nce tamir edilmesini istedi.
5 Mays 1453 Cumartesi.
Beyolu srtlarndaki toplarn at ate sonunda yk ipekli kuma olan bir Galata ticaret
gemisi batrld. Bunun zerine Sultan kinci Mehmet, gemide bulunan maln bedelini derhal
zarara urayan tccarlara tazmin etti. Bu davran ile Galatallar'm takdirini kazanan padiah,
onlara gven verdi. Bu arada yryen kulelerle surlara yaklalmaya alld.
6 Mays 1453 Pazar.
Fetih harekatnn balamasnn zerinden yaklak bir aylk bir zaman geti. Yaklak otuz bin
kiilik bir kuvvetle, Top-kap tarafndaki surlarda alan gediklerden ieriye girebilmek iin
byk bir saldr balatld. Drt saat kadar sren arpmalarda ok sayda ehit verilmesi
zerine padiah, askerlere geri ekilmelerini emretti.
7 Mays 1453 Pazartesi.
Bizans halk, imparator Konstantin Dragezes'in istei zerine askerleriyle birlikte surlardaki
hasarlar tamir etmeye alyor; kiliselerde ehrin kurtulmas iin dualar ediyor ve ayinler
yapyordu.
4*\
I
42 / FATH SVLTAN MEHMET ve FETH
8 Mays 1453 Sah.
Btn gayretlere ramen surlarda alan gediklerin tamiri artk mmkn olmamaya balad.
Hali'teki gemilerde bulunan Venedikli gnll askerler karaya karld ve Ayvansa-ray
tarafndaki surlar zerine yerletirildi. Gn getike ktleen durum imparator tarafndan
toplanan sava meclisinde deerlendirildi.
9 Mays 1453 aramba.
Hali'teki gemilerden alnarak surlara getirilen Venedikli gnlller bu uygulamaya kar
ktlar. nk lm ve esir olmak korkusu onlar tedirgin etmiti. Bu arada topularmzn
atei gn boyunca devam etti.
iddetli top atei karsnda surlar yer yer enkaza dnmeye balad.
11 Mays 1453 Cuma.
Her geen gn, Bizans halknn midi knlyordu. Surlarn tamirinden vazgeen halk,
kiliseleri doldurup ehrin kurtuluu iin dualar etmeye balad.
Gece yarsna doru Edirnekap ile Tekfursaray arasndaki blgeden, yaklak elli bin kiilik
bir kuvvetle byk bir saldr daha balatld. Ksmen surlardan ieri girildi. Ancak
Bizansllarn iddetli direnii karsnda geri ekilmek zorunda kalnd.
43
13 Mays 1453 Pazar.
Halkn iyice bozulan moralini dzeltmek ve askerlerin cesaretini artrmak iin Osmanl
glerine kar byk bir saldr plan hazrlayan Bizans imparatoru, bu plan uygulamaya
cesaret edemedi.
Osmanl kuvvetlerinin yapt iki byk saldrdan sonra Bizans halk ve askerleri byk
huzursuzluk ve panik iindedir. Top atei, gn boyunca devam etmitir.
15 Mays 1453 Sah.
Surlarn evresinde hareketlilii salamak ve dman moral bakmndan tamamen kertmek
iin toplarn yerleri deitirildi. Yeni birlikler, yeni bir saldr iin hazrlklara balad.
16 Mays 1453 aramba.
Surlarn altndan geerek ehrin iine ulaacak tneller (lam) kazld. Maksat surlarn
zerinden girilemeyen ehre yer altndan girebilmekti. Ancak almalar srasnda kan
grltler Bizansllar tarafndan duyulunca; kar tneller almaya baland. Yer altnda
karlaan taraflar arasnda kanl arpmalar meydana geldi. Lamlar atee verildi. eride
lam kazma iini yapan askerlerimiz yangndan ve meydana gelen gklerden dolay ehit
oldu. Bylece kuatma srasnda lam savalar aamas balamtr. Halic'i kapatan gemiler
zerine yaplan saldr ise yine baarsz oldu.
Bir gn nceki baarszla ramen lam kazlmasna devam edildi. Osmanl ordusunun
lam savalarndaki baa44 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
rszlna ramen Bizansllar ok korkmulard. Toplar surlar dvmeye devam etti. Halic'i
kapatan gemilere yeni bir saldr daha yapld.
18 Mays 1453 Cuma.
Yaplan saldrlardan baarl sonular alnmaynca, Sultan ikinci Mehmet yeni saldn planlar
uygulamaya koyuyordu. Bunlardan birisi daha bu gn gerekleti. Bizansllar, larn karssn/^
"i"-" -1-1
sur________~ &<Jju cycueu. tfizan
larn karsnda yryen tekerlekli kuleleri grdkleri zaman dehete dtler. Dehete
dmemeleri ne mmknd. nk byle bir sava aletini ilk defa gryorlard. Toplarn
korkusu zaten onlar perian etmiti. Yryen kulelerin boyu surlardan yksekti ve kulelerin
yanmamas iin zeri ya deve derileriyle kaplanmt. Surlara bu kulelerle girilmesi
planlanmt. Ancak Bizansllar, Rum atei ad verilen yakc madde ile kuleleri yaktlar.
Bylece bu saldr da baarl olamad.
Bizansllar, surlarda alan gediklerin tamirine yetiemi-yorlard. ehirde yorgunluk belirtileri
ortaya kmaya balamt. ehir can havliyle korunmaya allyordu. Osmanl ordusunun
yeni teebbsleri moralleri tamamen kertmiti.
20 Mays 1453 Pazar.
Yeni lamlar almaya devam edildi. Top ateleri btn iddetiyle srdrld. Kulelerle
surlara yaklald. Hali'teki gemiler zerine yeni saldrlar yapld.
Top ateine devam edildi. Donanmadan bir grup gemi Halic'i kapatan gemileri youn top
ateine tuttu. Lam al-
45
malarna devam edildi.
L
22 Mays 1453 Sal.
Surlar kertmek iin yaplan lamlar sonu verdi. Lamlarn ierisine yerletirilen
patlayclar atelenince yer yer surlarda kntler meydana geldi. Donanmaya ait gemiler,
Halic'i kapatan Bizans gemilerini tekrar top ateine tuttular. Surlara yaplan top ateleri gn
boyunca devam etti.
23 Mays 1453 aramba.
Byk bir saldr balatmak niyetinde olan Sultan kinci Mehmet, mparator Konstantin
Dragezes'e sfendiyarolu Kasm Bey'i eli olarak gnderdi.
ehre savaarak girilmesi durumunda ehrin byk zarar greceini, ok kan dkleceini;
ehri teslim etmeleri hlinde ise mal, hazinesi ve ailesiyle birlikte istedii yere gitmesine izin
verileceini bildirdi, imparator Dragazes, bu teklifi kabul etmedi ve eliye u cevab verdi:
- Padiahnz bar istiyorsa kuatmay kaldrsn. Eer kuatmay kaldrrsa artlar ne kadar
ar olursa olsun, istedii yllk vergiyi deyeceim. Ancak ehri teslim etmek ne benim, ne
de bakasnn elindedir. Biz lmeye hazrz!...
Bu srada gen Macar kral V. Ladislas, Sultan ikinci Mehmet'e yine eli gndererek
kuatmay kaldrmasn, aksi takdirde hal seferi balatacan bildirerek tehdit etti.
Yklan surlar tamir etmekten bile aciz kalan Bizansllar, Ayasofya'da, imparator Dragezes'in
bakanlnda toplanm; aresizlik iinde zm yollar aramaya almaktadr. Yaplan
plana gre imparator Konstantin Dragazes, kadnlar ve
ocuklar ehirden karlacakt. Sonradan sadece bir ksm kadn ve ocuklarn ehirden
karlmas karar alnd. Draga-zes'in yaplan bu toplantda baygnlk geirdii rivayet edilir.
Artk tm Bizansllar geceleri uykusuz ve korku iinde geirmektedir. Osmanl ordusunun,
balataca byk saldr her an beklenmektedir.
25 Mays 1453 Cuma.
Osmanl ordusu, son saldr iin byk bir ak ve evk iinde hazrlanmaktadr. Top atei gn
boyunca devam etti. Ayasofya'da alnan karar gereince kadn ve ocuklarn bulunduu on be
kadar gemi glkle limandan ayrld.
Macar kral V. Ladislas'n elileri tekrar Sultan Mehmet'in huzuruna geldi. Kuatmann
kaldrlmasn, saldrdan vaz geilmesini istediler. Sultan kinci Mehmet, eliye namlular
surlara doru evrilmi toplar gstermekle yetindi.
27 Mays 1453 Pazar.
Adm adm fethe yaklalmaktadr. Her eye ramen kuatmaya devam karar alan Sultan
kinci Mehmet btn komutanlar ve ileri gelenleri toplam, onlara uzun bir nutuk ekmi ve
uygulanacak son plan hakknda uzun uzun bilgiler vermitir. Toplantda Zaanos Paa,
Akemseddin, Molla G-rani, Molla Hsrev... gibi nemli kiiler bulunmaktayd.
Bu konumalardan sonra ordunun son hazrlklar gzden geirildi. Moral ykseltici
konumalar yapld. Kur'an okundu. Tekbirler ve tehliller getirildi. Dualar edildi... Akam ok
byk ateler yakld.
Bu arada bandan beri kuatmaya kar olan andarl
47
Halil Paa'nn Bizans'tan ald rvet nedeniyle kuatmann derhal kaldrlmasn istedii,
bununla da yetinmeyip byk bir hal donanmasnn Konstantiniyye'ye yaklatn
syleyerek korku uyandrmaya alt rivayet edilmektedir.
Beklenen gn gelip atmt. Sultan kinci Mehmet, gndz ve gece btn orduyu dolaarak
tefti etti. Gerekli planlar ve grev dalm yapld. Uygulanacak plan son kez gzden
geirildi.
Yaplan planlamaya gre, Edirnekap ile Topkap arasndaki blgenin komutas Padiah kinci
Mehmet, Veziriazam andarl Halil Paa ve Vezir Saruca Paa'dayd. Topkap'dan denize
kadar uzanan blge, yani sa kanat Anadolu Beylerbeyi shak Paa ile Mahmut Paa'nn;
Edirnekap'dan Halic'e kadar uzanan blge, yani sol kanat Rumeli Beylerbeyi Day Karaca
Paa'nn; Hali hatt ise Zaanos Paa'nn; deniz tarafndaki cephe de tamamen donanma
komutan Hamza Bey'in komutas altndayd.
Osmanl ordusu kuatmay baar ile tamamlamak iin son hazrlklar yaparken Bizansllar
ise hl can havliyle surlar tamire alyorlard. ehir tamamen kuatma altndayd. Asl
nemli kuvvetler, Edirnekap ile Topkap arasndaki blgede toplanmt. O gece, bu blgede
byk bir "Mum donanmas" dzenlendi. Ama, ortal aydnlatarak Bizansllarn surlarda
alan gedikleri tamir etmelerini engellemekti. Bununla birlikte surlarn evresinde ok byk
ateler yaklmt. Toplar atee devam ediyordu. Tekbir ve tehliller yeri g inletiyordu. Trk
ordusu fetih heyecanyla coarken, Bizans'ta ise tam bir panik yaanyordu.
Sultan kinci Mehmet'in son konumasnn ardndan ordu dinlenmeye ekildi. Frtna ncesi
sessizlik balamt...
29 MAYIS 1453 SALI FETH GEREKLEYOR
Kuatma baladktan sonra tam elli gn gemi, elli gn boyunca saldrlar aralksz
devam etmiti. Bizans'n tarih boyunca yaplan kuatmalara kar koymu surlar tahrip
edilmi, Bizans'a can ve mal kayplar verdirilmi, fakat bir trl surlar geip ehri fethetmek
nasip olmamt.
Sultan kinci Mehmet ve ordusu, byk bir sabr ve kararllk rnei gstererek kuatmay
srdrmt. Hem de akl almaz sava ve saldr taktiklerini uygulamaya koyarak... Ne
hallarn tehdidi, ne de uranlan can ve mal kayb onlar yldrabilmiti...
Sabrn ve kararlln meyvesinin alnaca; Sultan kinci Mehmet ve ordusunun kutluluk ve
gzellie eriecei gn gelmiti.
Ve o gn.
Gece boyunca kendisinin ve askerlerinin moral gcn ykseltmek iin gereken btn manev
hazrlklar yapan Sultan kinci Mehmet, sabah namazndan sonra zrhn giydi, klcn
kuand ve atna bindi. ki yannda veziriazam andarl Halil Paa ve vezir Saruca Paa
olduu hlde hcum emrini verecei merkeze geldi. Henz ortalk aarmaya balamt ki
yedinci Osmanl Padiah Sultan kinci Mehmet, dalgalanan fetih sancann glgesinde
tarihin gidiini deitirecek emrini verdi. Topularn at atein ardndan elli bin kiilik
muazzam ordu "Allah!... Allah!..." nidalaryla surlara doru akn etti. Hendekler geildi,
merdivenlerle surlara trmanld. Ancak iddetli direni yznden surlardan ieriye girilemedi.
Bunun zerine padiah, birinci saldr kolundaki askerlerin geri ekilmesini emretti. Onlarn
yerine ikinci saldr kolu surlara hcum etti.
Padiah kinci Mehmet:
49
- Evlatlarm! Yiitlerim! ArslanlarmL. diyerek askerlerin arasnda at sryor, onlara
inanlmaz bir cesaret veriyordu.
Akemseddin, Molla Grani ve Akbyk Sultan gibi mn sultanlar ve dier mn erleri de

askerlerin arasnda dolayor, onlarn moral gcn yksek tutmaya alyorlard.
Anadolu askerlerinden oluan ikinci saldr kolu da surlardan ieriye giremedi. nk
askerleri yakan Rum atei nedeniyle surlardan gemek mmkn olmuyordu. Sava btn
iddetiyle devam ederken kuatma balayal beri Bizans'n savunmasn sevk ve idare eden
Cenevizli Giovanni L. Giustini-ani (Jstinyani) yaraland ve savan sonucundan hibir midi
kalmad iin savatan ekildi. mparator Konstantin Dra-gazes ve yanndakiler gzyalar
iinde ehri savunmaya alyorlard.
kinci saldr kolunun da surlardan ieri girememesi zerine Sultan kinci Mehmet, onlar da
geri ekti. Bu defa sekin askerlerden oluan yaklak on iki bin kiilik nc saldr
kuvvetini surlarn zerine gnderdi. Bizzat padiahn banda bulunduu askerler amansz bir
ekilde surlara yklendiler. Geride kalan bir grup asker ise surlarn zerindeki Bizans
askerlerine oklar atyor; arkadalarnn surlara trmanmasna yardmc oluyorlard. Youn
direni yznden bu saldr kolu da kesin sonuca ulaamamt.
Bunun zerine drdnc saldr kolu surlara hcum etti.
Gne henz yeni domutu.
Surlarn zerinde fetih sanca dalgalanmaya balad.
Gzel ve kutlu askerlerden Ulubatl (Uluabatl) Hasan adndaki er, otuz kadar arkadayla
birlikte surlarn zerine kmay baarm ve fetih sancan Topkap surlarnn zerine
dikmiti.
Fetih sancan surlarn zerine diken Ulubatl Hasan ve tuz kadar arkada, Bizansllarn
at ate sonucunda atlan
oklar, mancnklarla frlatlan talar ve alan atelerle ehit edildiler. Sancak ise surlarn
zerinde muzaffer bir eda ile dalgalanyordu.
Trk askerleri byk bir heyecan ve coku ile alan gediklerden surlar getiler. Yer yer
arpmalar devam etti. Bizans mparatoru Konstantin Dragazes, sokak atmalar srasnda
bir asker tarafndan ldrld. Artk ehir tamamen dm, tarih boyunca yaplan otuz kadar
kuatmadan sonuncusu baarya ulamt.
Bylece, Hazreti Peygamber'in, Bizans'n fethini mjdeleyen:
" Konstantiniyye (stanbul) elbette fetholunacaktr. Onu fethedecek kumandan ne gzel
kumandan; onu fethedecek asker ne gzel askerdir." hadis-i erifi ile asr- saadette frlatlan
ok, 29 Mays 1453 gn, gnein ilk klaryla birlikte hedefine varm oluyordu.
Yine Osmanl Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin:
"Osman Erturul olusun. Ouz Karahan neslisin. Hakk'n kemter kulusun. stanbul'u a
glzr yap."
*kemter: Deersiz. *glzr: Glbahesi.
msralarndaki arzusu yerine getirilmiti.
Edirne'de, fethi gerekletiremeyen Sultan ikinci Murat'n zntsn:
"Peygamberimizin de buyurduu gibi 'Konstantiniyye fethedilecektir.' Ancak
Konstantiniyye'yi siz alamayacaksnz. Ben de onun alndm gremeyeceim. O ehrin
fethi, beikte yatan ehzade Mehmet ile bizim Akemseddin tarafndan gerekletirilecektir."
eklindeki szleriyle gidermeye alan
51
Hac Bayram Vel'nin kerameti de gereklemi oluyordu.
Sultan kinci Mehmet ve kahraman ordusu, Peygamberimizin vgsne ulam olmann
mutluluunu yayordu. O gne kadar Sultan kinci Mehmet olarak anlan yedinci Osmanl
padiah, "Fatih" olarak anlmaya hak kazanmt.
Ve gne...
Konstantiniyye'nin deil, istanbul'un zerine douyordu.
Fatih Sultan Mehmet atndan indi ve kr secdesine kapand. Sonra askerlerine u emri
verdi:
- Gazilerim! Allah'a krler olsun ki ehri fethettiniz. ehre girdiinizde kar koyanlar
ldrebilirsiniz; ama sakn ola ki aman dileyenlere, kadnlara, ocuklara, yallara, hastalara
dokunmayasnz!...
Bizans'n direnii sona ermiti. Trk askerleri ehrin drt bir yanndaki kaplarndan akn akn
ehre girmeye baladlar.
29 Mays 1453 Sal gn, le zeriydi.
Fatih Sultan Mehmet yannda Akemseddin, Molla Gra-ni, dier devlet adamlar ve
komutanlar ile birlikte tekbirler eliinde Topkap'dan istanbul'a girdi. Hi durmadan
ilerleyerek Ayasofya'ya vard. Beyaz atnn zerindeydi. Din adamlar ve halkn snd bu
kilisenin nne vardnda halk ve din adamlar, Fatih ve ordusunun karsnda korkudan iki
bklm olmular ve durmadan alyorlard. Fatih Sultan Mehmet burada atndan indi. Atndan
indii srada bir papazn yerlere kapandn gren Fatih:
- Ayaa kalknz! dedi. Ben, Sultan Mehmet olarak sana ve btn Bizans halkna
sesleniyorum. Bu gnden itibaren hayatnz ve hrriyetiniz konusunda benim fkemden korkmaynz!...
Fatih Sultan Mehmet'in bu szleri adaletin, hrriyetin, huzurun mjdecisiydi. Korku iinde
kiliseye snan Bizans
halk, padiahn gven verici szlerinden sonra kiliseyi boaltt, evlerine ve ilerinin bana
dnd.
Bu srada kiliseye geliigzel bir ekilde zarar vermek isteyen bir askeri, padiah bizzat
engelledi ve azarlad.
kindi vakti girdi.
Padiah, ezan okunmasn istedi.
Bir mezzinin okuduu ezandan sonra Ayasofya'da ikindi namaz klnd.
Fatih Sultan Mehmet, bu byk mabedin cuma gnne kadar cami olarak dzenlenmesini
emretti ve ilk cuma namazn burada klnacan bildirerek kiliseden ayrld. ehrin nemli
yerlerini ve saraylarn ziyaret etti. Akama ise surlarn dndaki ota- hmynuna
(adrna) dnd.
Fatih, 30 Mays 1453 aramba gn tekrar ehre geldi. Fermanlar kartarak halkn can ve
mal gvenliinin salanacan, normal bir ekilde hayatlarn srdrmelerini istedi. ehirde
kalmak istemeyenlere istedikleri ekilde ehirden ayrlmalar iin izin verdi.
Bizans'n imparatordan sonraki en nemli kiisi byk dk Lukas Notras'n evine giderek
ziyaret etti. Notras'a:
- Direnmeyip ehri teslim etseydiniz, btn bunlar olmayacakt. u lenlere ve esirlere yazk
oldu... dedi.
Fatih Sultan Mehmet'i ba nde dinleyen Notras'n ba iyice ne dt. Padiaha u karl
verdi:
- Efendim! ok doru sylyorsunuz. Ama ehri teslim etmek ne benim ne de imparatorun
yetkisindeydi. Direnmemiz iin Avrupal dostlarmzdan mektup stne mektup alyorduk...
Bu ziyaret srasnda dk Lukas Notras'n hasta yatanda yatmakta olan hanmna da urayan
Fatih, ona gemi olsun diyerek:
k
53
- Yaanan kt olaylardan dolay zlmemenizi diliyorum. Yce Allah'n emrine uymaktan
baka elimizden bir ey gelmiyor. Siz kendinize iyi bakn. Kaybettiklerinizden fazlasn
kazanabilirsiniz, diyerek gnln almaya alyordu.
Yine yeni patrik Gennadios (Georgios Skolarios)'u yemee davet ederek, dostluuna
gvenmesini, Bizans imparatorluu dnemindeki patriklerin sahip olduu btn haklara sahip
olduunu bizzat kendisine syledi. Hatta patrie bir at hediye ederek, sarayn kapsna kadar
uurlad.
Bizans imparatoru Konstantin Dragazes'in cesedini buldurdu. Byk dk Lukas Notras'a
tehis ettirerek Bizans imparatorlarna layk bir cenaze treniyle gmlmesini salad.
Fetih ncesinde ve sonrasnda insani duygularn asla kaybetmeyen Fatih Sultan Mehmet, bu
davranlaryla rnek insan olduunu gsteriyor; ehir halknn gvence iinde yaamas iin
fermen stne ferman karyordu.
Fetihten sonra merkezi Okmeydan olmak zere Osmanl ordusu gn gece enlik yapt.
Ardndan ehrin imar iin gerekli almalar balatld.
Kale'n-nebiyyu aleyhisselm:
Letftehanne'l-Kostantmyyet feleni'mel emru emruha vele-ni'mel cev zalike'l-cey...
Sadaka habibullah
Meali: Peygamber buyurdu ki:
stanbul mutlaka fethedilecektir. Onu Fetheden kumandan ne gzel kumandandr. Ve fethi
yapan ordu ne gzel ordudur. (Allah'n Habibi doru syledi).
AYASOFYA'DA LK CUMA NAMAZI
Fatih Sultan Mehmet'in buyruu zerine birka gn iinde cami olarak dzenlenen Ayasofya,
fethin sembol olarak camiye evrilmiti. Tarihi kaynaklara gre fetihten sonra birka kilise
daha cami olarak dzenlenmi ama ouna dokunulmamt.
1 Haziran 1453 Cuma gn Ayasofya Camiine gelen Fatih Sultan Mehmet, tekbirler eliinde
ieri girdi. Cuma hutbesi, fethin manevi mimar olan Akemseddin tarafnda okundu. Cuma
namaz ise Fatih Sultan Mehmet tarafndan kldrld. Bu namaz, stanbul'da kuman ilk cuma
namazyd.
Yedinci Osmanl padiah, 7 Nisan 1453'te ikinci Mehmet olarak ayrld Edirne'ye 21
Haziran 1453'te Fatih Sultan Mehmet olarak dnd.
55
FETHN SONULARINDAN BAZILARI
jLk
Fatih Sultan Mehmet'in kuatma srasndaki azim ve ka-rarlll, fetihten sonra sevgi ve
hogr ile gnl fethi ekline dnmt. Kendi aklnca Ayasofya'ya zarar vermek isteyen
bir yenieriye olan fkesi, ganimet elde etme sresini ok ksa tutmas, hristiyanlara kendi
dillerini konumas ve dinlerini yaamas konusunda byk serbestlikler tanmas, hatta
hristiyan din adamlarna deer verilerek Bizans zamannda bile gsterilmeyen bir ilgi
gsterilmesi... gnl fethinin aamalarndandr.
Birok zaferden sonra olduu gibi stanbul'un fethinden sonra da birok esirin fidyesini bizzat
kendi payndan karlayarak serbest brakmas, fetih sonrasnda ehri terkeden Bi-zansllar'n
stanbul'a dnmesine izin vermesi, uygun yerlere yerletirerek ilerinin bana dnmelerini
salamas da bunlardandr.
Btn bunlarn yannda insan haklarna saygl ve adaletli davranlar Bizans halknn
gnllerini de elde etmeye yetmiti.
Ancak stanbul'un fethinin tarih asndan birok nemli sonucu vardr ki bunlardan bazlar
unlardr:
1. istanbul'un fethi ile, 330-395 yllar arasnda kurulan yaklak on bir yzyllk bir
imparatorluk olan Dou Roma imparatorluu sona ermiti.
2. Osmanl Devleti snrlaryla evrelenen bu ehir devletinin tarihi hatras ok gl
olmasna ramen sosyal yaps ve imar ar ar bozulmaya balamt. Fetihten sonra ehir,
her iki bakmdan da glendirildi.

3. Osmanl Devleti, Bizans'n fethiyle byk bir siyasi g kazand ve bir imparatorluk
kimlii kazand.
4. Fatih Sultan Mehmet'in ve Osmanl'nn mslman lkeler arasndaki prestiji artt.
5. Dou Roma imparatorluunun tarih sahnesinden silinmesi, tarihiler tarafndan orta an
sonu ve yeni an balangc olarak deerlendirildi.
6. Boazlarn kontrol tamamen Trklerin eline geti. Asya ve Avrupa topraklarndaki
Osmanl lkesinin arasndaki engel kalkm oldu. Ticaret geliti ve istanbul ticaret ve kltrel
bakmdan nemli bir merkez haline geldi.
7. Korkuya kaplan Avrupa lkelerinde Osmanl Devle-ti'ne kar yeni araylar ve
yaplanmalar balad.
8. istanbul'un fethi mslman lkeler tarafndan sevinle karlanrken, Akkoyunlu hkmdar
ve Karamanolu beyliklerinde bir kskanlk balad.
57
SEFERLER VE FETHLER DEVAM EDYOR
istanbul'un fethini imkansz gibi gren Avrupa devletleri, fetih haberini aldklarnda tam bir
hayal krklna uradlar. Bizans'n fethedilmesiyle, Osmanl Devleti gsnn ortasndaki
bir bandan kurtulmu oluyordu.
Bizans neler yapmyordu ki? Osmanl lkesinde i huzursuzluklara sebep oluyordu. Avrupa
lkelerini ve komu devletleri Osmanl Devleti'ne kar kkrtyordu. Osmanl Devle-ti'ne
dman lkelerle i birlii yapyordu.
SIRBSTAN SEFERLER
Balkanlar tarafna yaplan her seferde birtakm sorunlar kartan Bizans'n ortadan
kaldrlmasyla, Osmanl Devle-ti'nin Balkanlar'a k kolaylamt. Geri Balkanlar'da
Osmanl Devleti'ni zorlayacak bir devlet yoktu. Avrupa'nn o dnemde en gl lkesi
Macaristan'd. Macaristan, kuvvetli bir orduya sahipti. Macaristan, ara blgedeki otorite
boluunu deerlendirerek bu blgede sz sahibi olabilirdi. Bu da Osmanl Devleti'ni zor
duruma drebilirdi.
Nitekim, Osmanllarla iyi geiniyor gibi bir izlenim veren Srp Kral Brankovi, bir taraftan
da hal seferi dzenleme almalarnda bulunan Macarlar'a yardm ediyor, onlarn etkisiyle
vergileri aksatyordu.
Fatih Sultan Mehmet, bu ara blgeyi gven altna almak ve blgede huzuru salamak iin
1454 ylnda Srbistan zerine bir sefer dzenledi.
Bu seferde, Srbistan'n merkezi Semendire ele geirilemedi. Ancak yaknlardaki Sivricehisar
ve birka kk yerleim birimi fethedildi.
Fatih Sultan Mehmet, deneme niteliindeki bu seferi uzun tutmad ve Edirne'ye geri dnd.
Osmanl ordusunun Srbistan tapraklarndan ayrlmas zerine blgeye giren Hunyadi Yano
komutasndaki Macar ordusu, Srplarla i birlii yaparak blgedeki Osmanl topraklarn igal
etti.
Hunyadi Yano'un Trk topraklarn igal ettiini ve yeni bir hal ordusu toplamak iin
teebbslerde bulunduunu renen Fatih Sultan Mehmet, 1455 yl yaz mevsiminde Srbistan
zerine ikinci bir sefer dzenledi. Srp Kral Brankovi, Osmanl ordusunun zerine geldiini
renince telaland. Padiaha eliler ve hediyeler gnderdi. Gereken vergiyi vereceini,
gerektii zaman asker gndereceini ve blgedeki Osmanl egemenliini kabul ettiini
bildirdi. Srp Kral'nn teklifini kabul eden Fatih Sultan Mehmet ve ordusu tekrar Edirne'ye
dnd.
Bu arada Fatih Sultan Mehmet, Srp asll Mahmut Paa vastasyla blgede Macarlar'a kar,
bir kar gr meydana gelmesini salad. Ayrca blgeyi tamamyla kontrol altna alabilmek
iin Belgrad'n elde edilmesinin bilincinde olan Fatih Sultan Mehmet, 13 Haziran 1456'da
Srbistan zerine nc seferi balatt. Vidin'de hazrlanan kk bir donanmay da Tuna

nehri yoluyla Belgrad zerine gnderdi.
Belgrad, karadan ve denizden kuatld. Avrupa devletleri, Belgrad' savunmas iin gnll
askerler gnderdiler. Tuna kenarna gelen Macar ordusu ve Tuna'da bulunan Macar
donanmas, Osmanl donanmasn yendi. Donanmaya komuta eden Rumeli Beylerbeyi Day
Karaca Bey ehit oldu. Bu olay, psikolojik olarak Osmanl ordusunu ypratt. Ertesi gn
yaplan saldrda surlar almasna ramen fetih gereklemedi. Ordunun maneviyatnn
krldn anlayan Fatih Sultan Mehmet, atyla, yaln kl dman saflar zerine saldrd. Bu
saldr srasnda alnndan ve dizinden yaraland. Bu srada Yenieri Aas Hasan Aa da ehit
oldu. Ordu, manevi bakmdan tamamen bozuldu. 22 Temmuz 1456'ya kadar yaklak
59
otuz dokuz gn sren kuatma, kesin sonu almamadan kaldrld.
Kuatma srasnda Macarlar da byk kayplar verdi. arpmalar srasnda yaralanan
Hunyadi Yano ld.
Osmanl ordusunun Belgrad kuatmasnda baarl olamay, Avrupa devletlerinin itahm
artrd. Avrupa devletleri yeni planlar hazrlamaya ve Osmanl zerine donanmalar
gndermeye baladlar.
Edirne'ye dnen Fatih Sultan Mehmet ise Srbistan' tamamen Osmanl topraklarna katmak
iin gerekli almalara balad. Macarlar'n da ayn niyette olduunu bilen Fatih, elini abuk
tuttu ve veziriazam Mahmut Paa'y yeni bir sefer iin grevlendirdi. Zaten katolik
Macarlar'la geinemeyen protestan Srplar, Srbistan'n Osmanl egemenlii altna girmesini
istiyorlard.
15 Mays 1458'de stanbul'dan yola kan ve veziriazam Mahmut Paa'nn komuta ettii
Osmanl ordusu, Srbistan'n bakenti Semendire'yi kuatt. Semendire, drdnc sefer
sonunda, 8 Kasm 1459'da fethedildi.
Bu fetihten sonra Srbistan, bir Osmanl vilayeti haline gelmi; Osmanl lkesi ile Macaristan
snr komusu olmutu.
MORA SEFERLER
Fatih Sultan Mehmet, stanbul'un fethinden nce ve sonra Gazi Turhanolu mer Bey'i
gndererek, Mora'da gvenlii salatmt. Bu srada Mora'da Bizans imparatoru Konstantin
Dragazes'in kardeleri Dimitrios ve Thomas bulunuyordu. Konstantin Dragazes'in lmnden
sonra iki karde arasnda iktidar kavgas balad. ki karde, kendi aralarnda mcadele
ederken mslman halka da zulmediyorlard. Ortodoks halk da bundan zarar gryordu.
Halka yaplan zulm ve kardelerin Osmanllar'a kar koymak iin dier lkelerden yardm
istediini renen Fatih
Sultan Mehmet, Anadolu'dan gelen ordu ile 1458 yl Mays aynda Mora'y fethetti. Mora'nn
kontroln de Gazi Turha-nolu mer Bey'e brakarak 1458 yl Aralk aynda stanbul'a
dnd.
Ancak 1459 ylnda Dimitrios ve Thomas arasnda yeniden anlamazlk kt. Avrupa
lkelerinin destekledii Thomas ynetimi ele geirdi.
Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet, 1460 yl Nisan aynda, Mora zerine ikinci bir sefer
daha dzenledi. Bu sefer srasnda Mora'da huzursuzlua sebep olan kardelerden Thomas,
talya'ya kat. Padiaha balln bildiren Dimitrios ise Enez'e gnderildi ve orada
oturmasna izin verildi. kinci seferden sonra Mora tamamyla Osmanl topraklarna katld.
KARADENZ SEFERLER Amasra Seferi
Fatih Sultan Mehmet, bir taraftan Balkanlarda Osmanl snrlarn gvence altna almak iin
seferler dzenliyor; dier taraftan da dou snrlarn denetim altnda tutmaya alyordu.
Sultan Fatih, bu dnce ile Cenevizliler'in elinde bulunan Amasra'ya 1461 yl balarnda bir
sefer dzenledi. Amac, stanbul zerine doudan deniz yolu ile gelebilecek saldrlarn nne
gemekti. Karadeniz kylarn boydan boya ele geirdii zaman doudaki devletlerin
tamam<lenize alama-yacaklard. Bylece stanbul'a deniz yoluyla saldrmalar mmkn
olmayacakt. Ayn zamanda dou ile bat arasndaki ticaret yolunun zerinde bulunan ve ticar
bakmdan nem tayan bu blgenin ele geirilmesi gerekiyordu.
Donanma, veziriazam Mahmut Paa komutasnda Amasra nlerine geldi. Fatih Sultan
Mehmet ise karadan ehri kuatt. Amasra'nn da Osmanl ordusunun ihtiam karsnda
teslim olmaktan baka kurtulu yolu yoktu. Nitekim onlar da yle yaptlar ve ehir hibir
arpma olmadan Fatih Sultan Mehmet'e teslim edildi.
k
61
Isfendiyaroullar Seferi ve Sinop'un Fethi
Isfendiyar olu smail Bey, Amasra'ya doru yola kan Fatih Sultan Mehmet'in kendi zerine
geldii phesiyle Kastamonu'dan kaarak Sinop'a gitmiti. smail Bey, Sinop Kale-si'nde gz
ard edilmeyecek bir gce sahipti. Doudaki seferlerin gven iinde yaplabilmesi iin smail
Bey kuvvetlerinin bertaraf edilmesi gerekiyordu.
Amasra'nn fethinden sonra Bursa'ya ekilen Fatih Sultan Mehmet ve ordusu, bir mddet
sonra Sinop'ta bulunan Isfen-diyarolu smail Bey zerine bir sefer yapmaya karar verdi.
Fatih Sultan Mehmet'in kzkardei ile evli olmasna ramen bu beyliin banda bulunan
smail Bey, gizlice Osmanl'ya kar bir dmanlk siyaseti gdyordu. smail Bey, bu yzden
zaman zaman huzur bozucu davranlarda bulunuyordu.
Fatih Sultan Mehmet, gl bir ordu ile Sinop'a doru yola karken Mahmut Paa da
donanmayla denizden Sinop'a hareket etti.
1461 yl bahar mevsiminin sonlarna doru Sinop, denizden ve karadan kuatld. Kuatmay
gren Isfendiyaroju smail Bey, birtakm gvenceler alarak 1461 yl Temmuz aynda hibir
direni gstermeden kaleyi teslim etti.
Bylece Osmanl snrlar Karadeniz kys boyunca douya doru genilemeye devam etmi
oluyordu.
Trabzon Seferi ve Trabzon'un Fethi
Douya doru ilerlemesini srdren Fatih'in yeni hedefi Trabzon'du. Mahmut Paa, denizden;
Fatih Sultan Mehmet, karadan Trabzon'u kuatt.
Eski imparator Drdnc loannes'in kz prenses Despi-na ile evli olan Uzun Hasan, kars,
Trabzon Rum mparatoru David'in yeeni olduu iin bu imparatorlukla i ie bir siyaset
izliyordu. Akkoyunlu hkmdar, himayesi altna ald
ehrin kuatldn grnce annesi Sre Hatun'u eli olarak Fatih Sultan Mehmet'e gnderdi.
Fatih Sultan Mehmet, Sre Hatun'u byk bir saygyla karlad ve kendisini dinledi. Ancak
ehri fethetmekten vazgemedi. ehir corafya bakmndan sarp bir alan zerinde bulunduu
iin kuatma glkle srdrlyordu.
Trabzon, 1461 yl Austos aynda kendiliinden teslim oldu. Trabzon Rum mparatoru David
Comnenos ve ocuklar, nce istanbul'a getirildi. Sonra da btn servetiyle birlikte Serez'e
gnderildi ve burada gzetim altna alnd. Ancak burada rahat durmayan imparator, Uzun
Hasan ile evirdii birtakm entrikalar yznden idam edildi.
Trabzon'un fethi ile Osmanl mparatorluu, douya doru genilemesini srdrd. Fatih
Sultan Mehmet'in Karadeniz'i bir Trk gl haline getirme projesi iin gerekli ilk adm atlm
oluyordu.
EFLAK VE BOSNA SEFERLER Eflak Seferi:
Osmanl mparatorluu ile Macaristan arasnda bulunan Eflak ve Bodan prenslikleri, duruma
gre bazen Osmanl Devleti'nin, bazen de Macar krallnn himayesi altna giriyordu. Hangi
lkenin himayesine girerse o lkeye vergi demeleri gerekiyordu.
Fatih Sultan Mehmet tarafndan Eflak prensi olarak atanan Vlad, 1461 ylnda marklk
yaparak, Osmanl lkesine kar ykmllklerini yerine getirmemeye balad. Bununla da
yetinmeyip Macarlar'la anlama yapt. Fatih, birka defa haber gndermesine ramen olumlu
cevap alamad. Eli olarak gnderdii Nibolu Sancakbeyi Hamza Bey ise Vlad (Kazkl
Voyvoda) tarafndan kaza vurduruldu.
Hzn alamayan Vlad, Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon tarafna sefere kmasn frsat
bilerek, Macarlar'in destein63
de, Osmanl ynetiminde bulunan Bulgaristan'n kuzeyine indi. Blgeyi tamamyla yamalatt
ve yaklak yirmi drt bin kiiyi ldrtt.
Trabzon seferinden dnen Fatih, Vlad'm yaptklarn renince Mahmut Paa ile birlikte, 1462
ylnda Eflak zerine bir sefer balatt. etin direniine ramen Kazkl Voyvoda'nn ordusu
dald. Kendisi kat. Ksa zamanda toplad ordu ile yeniden Osmanl ordusuna saldrd. Bu
saldrlarda da ar kayplar verdi. Bu yenilgiden sonra kaarak Macarlar'a snd. Macar
Kral Mathias, daha nce kendisine ihanet eden Vlad' zindana attrd. Bunun zerine Fatih
Sultan Mehmet, Vlad'in kardei Radul'u Eflak prensliine tayin etti.
Yeni prens Radul, Osmanl Devleti'ne kar ykmlklerini tam anlamyla yerine getirdi.
Eflak prenslii de uzun yllar Osmanl Devleti'nin gvencesi altnda yaad.
Bosna Seferleri
Osmanl lkesinin gvenlii nedeniyle Tuna nehrinin gneyinde kalan topraklarn, Osmanl
topraklarna katlmas gerekiyordu. Srbistan ve Mora'dan sonra sra Bosna Krall-'na
gelmiti. Zaten Bosna Krall'nda bir i sava kmt. lkedeki i huzursuzluktan bkan
halk, Osmanl ynetimi altna girmek istiyordu. Halk byle istiyordu ama Bosna Kral
Stephan Tomasevi, Osmanl Devleti'ne demesi gereken vergileri vermemeye balad.
Osmanl Devleti'nden gelebilecek tehlikeyi gz nnde bulundurarak Venedikliler'den ve
Macarlar'dan yardm istedi.
Fatih Sultan Mehmet, gnderilen elilere de kt davranan Kral Stephan Tomasevi'in zerine
bir sefer balatmaya karar verdi. Blgedeki btn kaleler fethedildi. Kral, lkenin merkezi
durumundaki Yaye Kalesi'nden kat. Kuatlan Yay-e Kalesi, 1463 yl Mays aynda teslim
oldu. Kral Stephan To-mosevi ise Mahmut Paa tarafndan yakaland. Osmanl ynetimini
tandn ve kabul ettiini belirtince topraklarnn
bir ksm kendine verildi ve serbest brakld.
Bylece Bosna topraklar da Osmanl ynetimi altna girmi oluyordu.
Ancak ksa bir zaman sonra Macarlarn desteini alan kral, Yaye kalesine saldrd ve buray
ele geirdi. Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet, Bosna zerine ikinci bir sefer dzenledi.
1463 ylnda Yaye kalesi tekrar kuatld, fakat ele geirilemedi. evredeki btn kaleler
fethedildi ve asker yerletirildi.
Ertesi yl, 1464'te Fatih Sultan Mehmet ve ordusu nc kez Yaye'yi kuatt. Kale
fethedildi. Kendisine gnderilen elilere olduka kt davranan, hatta onlar idam ettiren kral
yakalanarak cezalandrld.
Bosna ile birlikte Hersek de Osmanl ynetimi altna alnd. Bosna halknn ounluu
mslmanh kabul etti. Bosna ve Hersek'in Osmanl topraklarna katlmasyla Osmanl
imparatorluu, Macaristan ve Venedik ile snr komusu haline geldi.
BOSNA-HERSEK HALKINA VERLEN NSAN HAKLARI BELGES BR FERMAN
Murat Han'n olu, Mehmet dimi muzaffer!
28 Mays 1463 Milodraz Dnya Fatihi, hametli ve ulu Sultan'n imzal ve parlayan mhrl
ferman aadadr:
"Ben, Fatih Sultan Han, btn dnyaya ilan ediyorum ki; kendilerine bu padiah ferman
verilen Bosnal Fransiskenler korumam altndadr.
k
65
Hi kimse ne bu ad geen insanlar ne de onlarn kilisesini rahatsz etmesin ve zarar
vermesin, imparatorluumda huzur iinde yaasnlar ve bu gmen durumuna den insanlar,
zgr ve gvenlik ierisinde yaasnlar. Imparatorlu-umdaki tm memleketlere dnp
korkusuzca kendi manastrlarna yerlesinler.
Ne padiahlk erafndan, ne vezirlerden veya memurlardan, ne hizmetkrlarmdan ne de
imparatorluk vatandalarndan hi kimse, bu insanlarn onurunu krmayacak ve onlara zarar
vermeyecektir.
Hi kimse, bu insanlarn hayatlarna, mallarna ve kiliselerine saldrmasn, hor grmesin veya
tehlikeye atmasn. Hatta bu insanlar, baka lkelerden devletime birisini getirse onlar da ayn
haklara sahiptir.
Bu padiah fermann ilan ederek burada, yerlerin, gklerin yaratcs ve sahibi Allah, Allah'n
elisi aziz peygamberimiz Muhammed (sav) ve yz yirmi drt bin peygamber ile kuandm
kl adma yemin ediyorum ki; emrime uyarak bana sadk kaldklar srece ynetimim altnda
bulunanlardan hi kimse, bu fermanda yazlanlarn aksini yapmayacaktr. Byle bilesiniz.
Sene 1463."
nsan haklaryla ilgili olarak nemli bir belge niteliindeki bu ferman, Fatih Sultan Mehmet
tarafndan Bosna-Hersek'in fethinden sonra 28 Mays 1463 tarihinde Milodraz'da
yazdnlmtr. Fermann asl Bosna-Hersek'in Fojnica ehrinde bulunan Fransisken Katolik
Kisesi'ndedir. Bu ferman, 1999 ylnda ortaya karlm ve Kltr Bakanl tarafndan
Osmanl Devleti'nin Kuruluunun 700. Yldnm nedeniyle yaynlanmtr. Fatih Sultan
Mehmet'in insan haklan niteliindeki bu ferman Avrupa'daki insan haklar hareketlerinden
ok eskidir. Yine bu ferman, Bat kaynakl insan haklan hareketlerinden olan Fransz
Ihtill'inden 326 yl nce; 1948 Uluslararas nsan Haklar Bildirgesi'nden 485 yl nce
yazlm, ilan edilmitir ve uygulanmtr.
MlDlLLt SEFER VE MDLL'NN FETH
Fatih Sultan Mehmet, kt ilk Bosna seferinin ardndan Midilli adas zerine de bir sefer
dzenledi ve buray da fethetti. nk buras deniz yoluylajOsmanl devletine yaplacak
saldrlarda bir s olarak kullanlyordu.
1462 yl Eyll aynda yaplan seferde, veziriazam Mahmut Paa denizden aday kuatmt.
Fatih Sultan Mehmet de Ayvalk'a kadar karadan geldi ve buradan deniz yoluyla Midilli'ye
geti. ehir, direni gstermeden teslim oldu. Fetih sonras ehri dolaan Fatih Sultan
Mehmet, stanbul'a dnd.
Bu arada anakkale Boaz'nn iki yakasna Kale-i Sultaniye ve Kilitbahir kalelerini yaptrd.
Bylece anakkale Boaz giriini, dolaysyla stanbul'u gvence altna alm oluyordu.
KARAMAN SEFER
Karamanoullan Beylii, Konya ve Karaman civarnda hkm srmekteydi. Beyliin
yneticileri zaman zaman hristiyanlarla ibirlii yaparak Osmanl Devleti'ne zarar ver-miye
alyorlard. Bu yzden Sultan kinci Mehmet, padiah olur olmaz ilk seferini
Karamanoullar zerine dzenlemiti.
1464'te Karamanolu brahim Bey'in lm ile oullar arasnda iktidar kavgas balad. shak
Bey hari, Karamanolu brahim Bey'in dier ocuklar Fatih Sultan Mehmet'in halasnn
ocuklaryd. Karamanolu brahim Bey tahtn shak Bey'e brakmt. shak Bey, tahtta
kalabilmek iin Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan'dan yardm alyordu. Bundan rahatszlk
duyan dier kardeler, daylarnn olu Fatih Sultan Mehmet'ten destek istediler. Fatih Sultan
Mehmet'in, lkesinin snrnda kacak huzursuzlua tahamml yoktu. Zira byle bir
durumdan Uzun Hasan da yararlanabilirdi.
Fatih'in desteini alan Pir Ahmet Bey,(lshak Bey'i tahttan indirdi ve kendisi tahta geti.
Tahtndan olan shak Bey, el
67
taraflarna ekildi. Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan'n da desteini alarak Osmanllar'a
kar tehdit oluturdu. Ayn zamanda Pir Ahmet Bey'in Karamanoullar Beyliini Osmanl
mparatorluu'nun ynetimine brakt gerekesiyle halk kardeine kar kkrtyordu.
Pir Ahmet Bey, Fatih Sultan Mehmet'in desteinde kardei shak Bey zerine bir sefer
dzenledi. shak Bey yenildi ve Uzun Hasan'a snd. Pir Ahmet Bey, Fatih'in yardmna
karlk olarak Akehir, Beyehir ve Ilgn' Osmanl Imparatorlu-u'na verdi.
Ancak bir mddet sonra o da Osmanllar'a kar bir takm faaliyetlerde bulunmaya balad.
Verdii yerleri geri almak istedi. Osmanllar'a kar Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan'
yardma ard.
Bu gelimeler zerine Fatih Sultan Mehmet, 1466 ylnda Karamanoullar Beylii zerine
sefere kt. evredeki btn kaleleri ald. Pir Hasan Bey kaarak Uzun Hasan'a snd.
Sultan Fatih, Karaman Beyliini, vilayet olarak Osmanl topraklarna katt ve ehzade
Mustafa'y vali olarak atad. Bylece Karamanoullar Beylii tarihe karm oldu.
ARNAVUTLUK SEFERLER
Karamanoullar Beylii'ni ortadan kaldrarak doudaki snrlar gvence altna alan Fatih
Sultan Mehmet, ehzadelii zamannda, babasnn yapt iki Arnavutluk seferine de
katlmt. Arnavutluk ve skender Bey meselesi srekli zihnini megul ediyordu. Yaplan iki
seferden de kesin bir sonu alnamamt.
Sonraki yllarda Osmanl ordusu, skender Bey'in komutasndaki Arnavutlarla sk sk
karlam; skender Bey'in gl hilelerinden dolay olumlu bir sonu elde edilememiti.
Kesin bir sonu elde edilememesi zerine Fatih Sultan Mehmet, 1463 yl Mays aynda
skender Bey'le bir anlama yapt.
69
Amac zaman kazanmakt.
Papalk tarafndan byk destek ve tevik gren skender Bey, Venedikliler ve Macarlar'm
etkisiyle anlamay tanmadn belirtti. Bunun zerine Sultan Fatih, Arnavutluk zerine bir
ordu gnderdi. Gnderilen ordunun yenilmesi zerine Fatih, kendi komutasndaki bir orduyla
Arnavutluk zerine bir sefere kt.
1466 yl bahar mevsiminde balayan bu seferi haber alan iskender Bey, Macarlar'dan ve
Venedidiler'den yardm istedi. Arazinin dalk olmas nedeniyle sefer g artlar altnda
srdrld. Akahisar kuatld. Fakat bir sonu elde edilemedi. evredeki kaleler alnd.
Osmanl ordusunun blgedeki durumunu glendirmek iin Elbasan kalesi ina edildi.
Balaban Bey, kuatmada brakld ve padiah geri dnd. Bunu frsat bilen skender Bey,
Balaban Bey komutasndaki Osmanl ordusuna saldrarak yendi.
Fatih Sultan Mehmet, durumdan olduka rahatszd. 1466 ylnn sonlarna doru ikinci defa
Arnavutluk zerine sefer dzenledi. 1467 ylnn ortalarna doru Akahisar tekrar kuatld.
Fakat yine ele geirilemedi. Akahisar ve evresi Osmanl topraklarna katld.
1468'de Osmanhlar'a kar saldr plan hazrlayan skender Bey, bu plan uygulayamadan
ld. Yaklak yirmi be yl Osmanl mparatorluu'nu uratran skender Bey'in lmyle
Arnavutluk sorunu bir ekilde zlm oldu. Ayrca Arnavutluk topraklar da ksmen
Osmanl ynetimi altna girmi oluyordu.
FATH SULTAN MEHMET'N BAARISI HAZMEDlLEMlYOR
Fatih Sultan Mehmet'in douda ve batda baarl olmas ve srekli toprak kazanmas baz
lkeleri rahatsz etti. DouI
i re
da Akkoyunlu Devleti, batda ise btn Avrupa lkeleri Osmanl imparatorluuna kar ortak
bir harekat balatmay planlyordu. Avrupallar, Osmanllar' Avrupa'dan karmak ve
Anadolu'ya srmek; Akkoyunlular da Anadolu'dan karp Balkanlar'a srmek niyetindeydi.
Bizans ve Trabzon Rum imparatorluklarnn yeniden kurulmas dnlyordu.
Bu, Osmanl imparatorluu'nu yok etme planndan baka bir ey deildi.
Fatih Sultan Mehmet, dmanlarn planlar uygulamaya balamasndan nce Venedikliler ve
Macarlar'la anlamalar imzalad. Anadolu'nun dousunu gvence altna ald. Bu durumdan
Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan ve Memlk Sultan Hokadem byk rahatszlk
duydular. Her iki taraf da Fatih'e yaknl olan Dulkadiroullar Beylii'ne saldrd ve i
ilerine kart. Karamanoullar'n yeniden kkrtmaya alyorlard. Btn bunlar Osmanl
imparatorluu'nu mkl duruma drmek iindi.
Fatih'in Avrupa'daki baars Memlkler tarafndan sevinle karlanyordu ama Osmanl
imparatorluu'nun kendilerinden gl bir hle gelmesini hazmedemiyorlard.
Osmanl Imparatorluu'nun KaramanouUar Beylii'ni ortadan kaldrp Konya'ya ve
evresindeki KaramanouUar Beylii topraklarna yerlemesi hem Memlkleri, hem de Akkoyunlular' telalandrmt.
Osmanl Imparatorluu'nun ykselii bir ekilde engellenmeliydi.
VENEDKLLER VE MACARLAR OSMANLI DEVLETI'NE KARI SAVA LAN
EDYOR
Zwornik Zaferi
1463 ylnda nce Venedikliler, sonra da Macarlar -yap70 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
lan anlamaya ramen- Osmanl mparatorluu'na saldrmaya baladlar. Macar ordusu,
Osmanl snrn geti ve Zwor-nik'te veziriazam Mahmut Paa komutasndaki Osmanl
ordusuyla karlat. Macarlar, savamadan dald. Silah ve cephanelerini brakarak katlar.
Trklerin takip ettii kuvvetlere byk kayplar verdirildi ve Macarlar, snrdan dar atld.
Bylece Macarlar'n Osmanl mparatorluu karsnda balattklar hareket baarszla
uramt.
Osmanl Devleti'ni Ortadan Kaldrmak in Yaplan Dier almalar
Osmanl mparatorluu'na kar hal seferleri balatmak iin eitli giriimlerde bulunuldu.
Bunlarn bir ou eitli sebeplerden dolay uygulamaya konulamad. Hatta papalk ortaya
ilgin bir gr srd. Bu gre gre, alt ay kadar Osmanl ordusuna kar savaacak her
hristiyann gnahlar affolacakt.
Papa kinci Pius, g bela toplanan orduyla bir sefer balatt. 1464 yl Haziran aynda Saint
Pierre'den yola kan papa, ksa bir zaman sonra yolda ld.
Sefer iptal edildi. Papa'nn lmn duyan Venedik donanmas da geri dnd.
Osmanl Imparatorluu'nu ortadan kaldrmak iin madd ve manev almalar btn hzyla
devam ediyordu ama bunlar ounu eitli sebeplerden dolay uygulama imkan olmad.
Osmanl mparatorluu, bu almalar karsnda bo durmad, nce Venedikliler'in ticaretine
byk zararlar verdirdi; ardndan Osmanl aknclar, Macaristan ilerine aknlar dzenlediler.
Bununla birlikte Venedik, Hrvatistan, Avusturya" Ve hatta Almanya imparatorluu snrlarna
Trk aknclar tarafndan aknlar yapld. Bu lkelerde byk korku balad.
;:.
71
Osmanl ordusu ve donanmas, dmanlara korku verecek ekilde glendirildi.
Her ne yaptlarsa Osmanl mparatorluu karsnda baarl olamayan bata Venedik olmak
zere dier lkeler, mparatorluun bandaki dah insan ortadan kaldrmak iin almalara,
baka yollar denemeye baladlar. Fatih Sultan Mehmet'e kar defalarca suikastier dzenledi.
Bunlardan da bir sonu alnamad.
ERBOZ SEFER
Yunanistan ve Mora, Osmanl mparatorluu'nun egemenlii altnda bulunuyordu. Fakat geni

bir alan kaplayan Eriboz adas Venedikliler'in elindeydi. Ege'deki Trk gemilerine saldran
Venedik korsan gemileri kaarak bu adaya snyordu. Bu ada, evredeki Osmanl topraklar
iin de byk bir tehlike oluturuyordu. nk Venedikliler, aday bir s olarak kullanyordu.
1470 yl yaz mevsiminde Fatih Sultan Mehmet karadan; veziriazam Mahmut Paa da
denizden Eriboz adas zerine hareket ettiler. Sultan Fatih, gnde karadan Eriboz
adasna bir kpr yaptrd. Askerler adaya geti ve karargah kuruldu. Adada bulunan kale,
bizzat Fatih Sultan Mehmet'in komutasnda karadan ve denizden kuatld. On yedi gn sren
kuatmann ardndan kale Osmanllar'm eline geti. Yardm iin Eriboz adasna gelen
Venedik donanmas, Osmanl donanmasna birka saldrda bulundu. Venedik donanmas
saldrlar sonunda ar kayplar vermi ve kamak zorunda kalmtr.
Eriboz adasnn Osmanl mparatorluu'nun eline gemesiyle Avrupallar bir hayal
krklna daha uramlard. Tek mit, doudaki Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan'
kkrtarak, Osmanl mparatorluu'na saldrmasn salamakt.
^^B
73
OSMANLI DEVLET'NN DOUSUNDA DURUM
Osmanl mparatorluu, batda Avrupa devletleriyle mcadele ederken douda da topraklarn
geniletmeye, konumunu glendirmeye devam ediyordu.
1470 ylnda veziriazam shak Paa tarafndan Nide; 1471'de Gedik Ahmet Paa tarafndan
Alaiye (Alanya); 1472'de yine Gedik Ahmet Paa tarafndan Taeli ve Silifke, Osmanl
topraklarna katld.
Akkoyunlular ve Memlkler, Osmanllar'n douda ve gneyde tekrar toprak kazanmas
zerine rahatszlk duymaya baladlar.
Memlkler, Fatih Sultan Mehmet'in kaynbiraderi olan Dulkadiroullar Beyi ehsuvar Bey'i
Msr'a gtrdler ve idam ettiler. Yerine ahbudak' tahta geirdiler. Fatih, bu durum
karsnda dier kaynbiraderi ayn zamanda olu Baye-zid'in kaynpederi Alddevle
Bozkurt Bey'e arka kt.
Osmanl mparatorluu ile Memlkler'in aras iyice ald.
Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan ise frsat bulduka Osmanl topraklarna veya
Osmanllar'n himaye altna aldklar ehirlere saldryordu. Hatta biraz daha ileri giderek
Fatih Sultan Mehmet'e tehdit dolu mektuplar yazyordu.
Osmanl mparatorluu ile uramaya devam eden Uzun Hasan, Karakoyunlu hkmdar
Cihan ah' yendi ve lkesini ele geirdi. Ardndan Timurlu mparatoru Ebu Said Mir-za'y da
yenerek onun lkesini de ele geirdi. Bu zaferler, Uzun Hasan'm ban dndrd. Uzun
Hasan, zafer sarholuu ile tehditlerini iyice artrd. Osmanl mparatorluu ile savamak iin
srekli saldrlarda bulunuyordu.
Avrupa lkeleri ve Memlklerle de ittifak halinde olan Uzun Hasan, Fatih Sultan Mehmet'e
eli gndererek Karama-noullar Beylii ve Trabzon Rum mparatorluu topraklarnn kendisine verilmesi durumunda dier lkelerle yapt ittifaktan ayrlacan bildirdi.
Fatih Sultan Mehmet, bu teklifi kabul etmedi.
Teklifinin reddedilmesine fkelenen Uzun Hasan, bir ksm ordusunu Tokat zerine gnderdi.
ehri yamalatt. Ayn ordu, Karaman zerine yrd. Bu orduya Uzun Hasan'm oullarndan
Yusufa Mirza adl bir komutan kumanda ediyordu. Gedik Ahmet Paa'nn ekilmesi zerine
herhangi bir direnile karlamadan Karaman topraklarna giren Akkoyunlu ordusu;
karsnda Anadolu Beylerbeyi Davut Paa, Karaman Beylerbeyi ehzade Mustafa ve Gedik
Ahmet Paa'nn komutasndaki Osmanl ordusunu buldu.
iki ordu, Beyehir glnn dousunda, Kreli denilen yerde karlat. Akkoyunlu ordusu
byk kayplar vererek yenildi. Akkoyunlu ordusunun komutan ve Uzun Hasan'm olu
Yusufa Mirza ve yannda bulunan iki kardei yakalanarak stanbul'a gnderildi.
Akkoyunlu zerine zamansz bir sefere balamak zere olan Fatih Sultan Mehmet, olu
ehzade Mustafa'dan gelen zafer haberine sevindi.
Bu karklktan yararlanan Venedik donanmas, Ege kylarndaki baz ehirlere saldrd.
Silifke, Venedikler'den yardm alan Karamanolu Kasm Bey'in eline geti. Ancak ksa bir
zaman sonra Gedik Ahmet Paa, Silifke'yi tekrar Osmanl topraklarna katt.
Osmanl mparatorluu karsnda umduunu bulamayan Uzun Hasan, Memlkleri de tehdit
etmeye balad. Uzun Hasan, bir sper g haline gelmek iin alyordu.
Fatih Sultan Mehmet, uzun yllar zarar vermek istemedii Akkoyunlu hkmdar Uzun
Hasan'm son saldrlar ve haddi aan davranlar yznden 1473 yl Nisan aynda byk bir
ordu ile Akkoyunlular zerine bir sefer balatt.
I
AKKOYUNLULAR ZERNE DZENLENEN SEFER VE OTLUKBEL ZAFER
Fatih Sultan Mehmet, 1473 yl Nisan aynda Uzun Hasan zerine sefere karken yerine olu
ehzade Cem'i vekil brakt.
Uzun Hasan, Osmanl ordusunun Fatih Sultan Mehmet komutasnda, kendi zerine geldiini
renince Erzincan'a doru hareket etti. O, kendi ordusunun gcne an derecede
gveniyordu. Karakoyunlu ve Timurlu sultanlarn yendii gibi Fatih Sultan Mehmet'i de
yenecek, dnyann en gl sultan olacakt.
Osmanl ordusunun nc kuvvetleri tedbirsiz davrandklar iin Akkoyunlu ordusunun
saldrsna urayarak ar kayplar verdi. Birou da esir oldu. Otlukbeli savandan bir hafta
nce meydana gelen bu olay Fatih Sultan Mehmet'in fkelenmesine sebep olmutur.
Osmanl ordusu ile Akkoyunlu ordusu, 11 Austos 1473 gn, Erzincan ile Tercan arasndaki
Otlukbeli'nde kar karya geldi. Osmanl ordusunun gsterili dzeni ve disiplini karsnda
hayrete den Uzun Hasan, ksa bir zamanda ar kayplar vererek byk bir yenilgiye urad.
"Osmanoullar ile ne iim vard?" diyecek kadar bir pimanlk ierisinde sava meydanndan
kat ve cann zor kurtard.
Sava meydannda gn kadar konaklayan Fatih Sultan Mehmet, kazand zafer iin
Allah'a kar kran ifadesi olarak ok sayda esiri serbest brakt.
Otlukbeli zaferi ile doudaki Akkoyunlu tehlikesi de tamamen ortadan kalkmtr. Bozgundan
sonra byk bir ylgnlk iine den Uzun Hasan, Osmanl adn bir daha azna almad.
Oullarna, "Sakn ola ki Osmanolu ile savama-yasnz." diye t vermi; mrnn sonuna
kadar yapt hatann eziklii altnda Osmanllar'dan uzak durmutur.
Syledii sze ramen Avrupa devletlerini Osmanl Im!
il
75
paratorluu'na kar kkrtmaktan da geri durmayan Uzun Hasan, 1478'de lmtr.
Otlukbeli savandan sonra Avrupa lkeleri tam bir hayal krklna uradlar. nk bel
baladklar Uzun Hasan byk bir yenilgiye uramt.
EHZADE CEM SYANI
Fatih Sultan Mehmet, Uzun Hasan zerine sefere karken kk olu ehzade Cem'i yerine
vekil brakmt. Dier oullar ehzade Mustafa ve ehzade Bayezid, Otlukbeli savanda
grev almlard.
Fatih Sultan Mehmet'ten uzun sre haber alnamaynca, baz evreler padiahn sava
srasnda hayatn kaybettiini yaydlar. Cem Sultan' da kkrtarak tahta kmasn saladlar.
Bir anda iini makam hrs kaplayan Cem Sultan tahta geer gemez, Fatih Sultan Mehmet'in
Otlukbeli zaferinin haberi istanbul'a ulat. Cem Sultan ve onu kkrtanlar, hayal krklna
uradlar.
stanbul'a dnen Fatih Sultan Mehmet, olan bitenlerden haberdar oldu ve Cem Sultan'
kkrtanlara ar cezalar verdi. ehzade Cem Sultan' da stanbul'dan uzaklatrarak
Kastamonu'ya gnderdi.
Cem Sultan'n birka kendini bilmezin tevikiyle iine dt makam hrs, uzun sre
kendinin ve Osmanl Impa-ratorluu'nun ban artmtr. Cem Sultan olay, Fatih Sultan
Mehmet'i zen balca olaylardan olmutur.
EHZADE MUSTAFA'NIN VEFATI
Bu arada Otlukbeli zaferinin kazanlmasnda pay sahibi olan ehzade Mustafa rahatszland.
Rahatszl bbreklerin-dendi. Otlukbeli sava srasnda olduka yorulan bu sekin ehzade,
Konya'ya dnerken Nide yaknlarnda 1474 ylnda vefat etti.
Jl
ehzade Mustafa, disiplinli ve zeki bir askerdi. Bilgisi yerindeydi. ok gen olmasna ramen
Kreli ve Otlukbeli'nde Akkoyunlu ordusuna kar byk baarlar kazanmt.
ehzade Mustafa'nn cenazesi, Fatih Sultan Mehmet'in istei zerine Bursa'ya gtrld ve
dedesi Sultan kinci Murat'n mezarnn yanma defnedildi.
ehzade Mustafa, ilk defa Osmanl ynetimine giren Karaman ve evresini adil bir ekilde
ynetmi ve halkn byk sevgisini kazanmt. ehzadenin vefat, Cem Sultan olay ile
sarslan Fatih Sultan Mehmet'i olduka kederlendirmiti. ehzade Mustafa'nn vefatndan
sonra henz on be yanda olan Cem Sultan, Konya'ya beylerbeyi olarak atand.
KIRIM, OSMANLI TOPRAKLARINA KATILIYOR
Karadeniz ky eridinin Osmanl topraklarna katlmas ii tamamlanmamt. Karadenizin
dou ve kuzey kylarnda Ceneviz kaleleri bulunuyordu. Fatih Sultan Mehmet, ticaret yollar
zerinde olan ve askeri bakmdan da nemli yerlerde bulunan bu kalelerin Osmanl
topraklarn katlmas iin planlar yapmaktayd.
O zamana kadar Osmanl Devleti ile yaknlk kuran Krm Han, Fatih Sultan Mehmet'in son
plan karsnda telaland ve bata Cenevizliler olmak zere dier lkelerden yardm istedi.
Bir ok lkeyle yardmlamak ve birlikte hareket etmek iin anlama saland.
Fatih Sultan Mehmet, 1475 yl yaz mevsiminde veziriazam Gedik Ahmet Paa komutasndaki
Osmanl donanmasn Karadeniz kylarndaki Ceneviz kalelerini fethetmek zere gnderdi.
Osmanl donanmas bata Kefe kalesi olmak zere, kydaki Ceneviz kalelerini fethetti.
Bu arada Krm Hanlnda iktidar kavgasndan kaynaklanan bir i huzursuzluk balad.
nk olaya Cenevizliler de
77
karmt. Kardeinden kaarak Cenevizliler'e sman Meng-li Giray, Cenevizliler tarafndan
hapsedildi. Mengli Giray, Gedik Ahmet Paa tarafndan kurtarlarak Osmanl Devleti'ne bal
kalmak zere Krm Han olarak yeniden grevinin bana dnd. Ancak lkedeki i
huzursuzluk bir sre daha devam etti. Altnordu Han'na yenilen Mengli Giray, stanbul'a
kat, istanbul'da bir sre gzetim altnda tutuldu. 1478'te takrar Krm Han olarak Krm'a
gnderildi. Bu tarihten itibaren Krm Hanl, tamamen Osmanl Devleti'nin egemenlii
altna girdi.
BODAN SEFER VE AKDERE ZAFER
1455 ylndan, beri Osmanl Devleti'nin egemenliini tanyan ve vergi veren Bodan prenslii
(gnmzdeki Moldavya lkesi), Fatih Sultan Mehmet'in Uzun Hasan'a kar zafer kazanmas
zerine, dier lkeler gibi byk bir hayal krklna urad. Bu arada baz siyasi
huzursuzluklar da kartmaya balayan Bodan prensi Drdnc Stephan, her yl vermekte
olduu vergiyi gndermedi.
Anlamazlklarn giderilmesi amacyla 1475 yl banda, Rumeli Beylerbeyi Sleyman Paa

komutasndaki bir ordu, Bodan zerine gnderildi. Osmanl ordusu, Bodan prensi
Drdnc Stephan'n usta manevras ve sava taktii yznden byk kayplar vererek
yenildi.
Osmanl ordusunun yenildii haberi stanbul'a ulat zaman Fatih Sultan Mehmet, Bodan
prenslii zerine bir sefere kmaya karar verdi ve hazrlklara balad.
1476 yl balarnda Osmanl ordusu karadan, Osmanl donanmas da denizden Bodan
zerine hareket etti. Bodan ordusunun ve destekilerinin youn direniiyle karlaan
Osmanl ordusu, ilerlemesine devam etti. Bodanllar'n youn top atei karsnda bir ara
duraklayan Osmanl ordusunun nnde dman zerine at sren Fatih Sultan Mehmet,
askerlerini cesaretlendirdi. Cesarete gelen Osmanl ordusu, Akdere
(Valea-Alba) denilen yerde, Bodanllar'a kar son ve bitirici saldry balatt. Bodan
ordusu ar kayplar vererek, byk bir bozguna urad. Gecenin karanlndan yararlanp
kaabilenler kat. Prens Drdnc Stephan bile cann zor kurtard. Bodan seferi, krk gn
kadar srd.
1476'daki Akdere zaferinden sonra, Bodan prenslii de tamamen Osmanl egemenlii altna
girdi.
MACARSTAN SEFER
Bodan seferinden sonra Fatih Sultan Mehmet, bir sre dinlendi. Bu arada Macarlar'n
Osmanl snrndaki kalelere saldrd ve baz kaleleri ele geirdii haberini ald.
Bunun zerine nce Osmanl aknclar, Macaristan topraklarna aknlar dzenlediler.
Ardndan Fatih Sultan Mehmet ordusuyla birlikte Macaristan topraklarna girdi. Snr
boylarndaki baz Macar kaleleri tahrip edildi. Bir mddet Macar topraklarnda kalan Osmanl
ordusu geri dnd. nk blgedeki k artlar ok etindi. Bu yzden Macaristan seferi
uzun sre srdrlemezdi.
Bu seferdeki ama, Macarlar'a korku vermek ve onlar bu saldrgan tutumlarndan
vazgeirmekti.
IKODRA SEFER VE KODRA'NIN FETH
Arnavutluk snrlar ierisindeki kodra kalesi, 1474 ylndan itibaren zaman zaman
kuatlm, fakat ele geirilememiti. skender Bey'in lmnden sonra Arnavutluk'ta
Venedikliler sz sahibi olmulard.
Fatih Sultan Mehmet, Osmanl Devleti iin tehlike oluturan bu durumu ortadan kaldrmak
zere nce dnemin Rumeli beylerbeyi Hadm Sleyman Paa komutasndaki bir orduyu
Venedikliler'in hakimiyeti altndaki kodra kalesini
79
ele geirmek zere gnderdi. Ancak corafya artlarndan dolay kale ele geirilemedi.
Bu seferden sonu alamayan Fatih Sultan Mehmet, 1478 yl yaz mevsiminde Rumeli
Beylerbeyi Davud Paa ve Anadolu Beylerbeyi Mustafa Paa komutasndaki orduyu
Ikodra'ya gnderdi. Ksa bir zaman sonra da kendisi kodra kalesi nlerine geldi. Kuatma
birka ay devam etti, fakat kale bir trl drlemedi. Sultan Mehmet, sekizbin kiilik bir
kuvveti kuatmada brakarak geri dnd.
Kuatma devam ederken stanbul'da Venedikliler'le yaplan bir anlama zerine kodra
kalesi, Osmanl Devleti'ne teslim edildi. Zaten uzun sren kuatma sonunda kalenin direnme
gc kalmamt. Bylece yllardr Osmanl ynetiminin ban artan Arnavutluk'un son ve
en gl kalesi de Osmanl Devleti'nin eline gemi oluyordu.
Ellerindeki kodra kalesini de kaybeden Venedikliler'in Osmanl mparatorluu'na kar
direnecek gleri kalmamt. Bunun zerine 1479 yl Ocak aynda Venedikliler ile Osmanl
mparatorluu arasnda bir bar anlamas imzaland.
RODOS SEFER
Venedik meselesini bir ekilde halleden Fatih Sultan Mehmet, 1479 yln dinlenerek geirdi.
Devlet tekilatnda yenilikler yapt. lk defa asker kkenli olmayan Karaman Mehmet Paa'y
veziriazamla getirdi.
Fatih Sultan Mehmet, 1480 yl Mays aynda Vezir Mesih Paa komutasndaki ordu ve
donanmay Rodos'a gnderdi. Kale tamamen kuatlmadan saldr balatld. Doksan gn
sren kuatmann ardndan Rodos ele geirilemedi. Adann ele geirilememesinin balca
sebebi, kale dmek zereyken yamann yasak olduunu bildiren bir emirdi. Bu emir
yznden bir ksm askerler, ehre girmekten vazgetiler ve bu yzden fetih
gerekletirilemedi. Daha nce kaleye giren askerler, kaleyi savunan valyeler tarafndan
kltan geirildi.
Ar kayplar veren Osmanl ordusu, kuatmay kaldrarak geri dnmek zorunda kald.
Rodos'u ele geirmek zere gnderilen fakat baarsz olan ordunun bandaki Vezir Mesih
Paa, emrindeki orduya iyi komuta edemedii iin Fatih Sultan Mehmet tarafndan
cezalandrlm, vezirlik rtbesi alnarak sancakbeyliine gnderilmitir.
TALYA SEFER
Fatih Sultan Mehmet, Vezir Mesih Paa komutasndaki donanmay Rodos zerine
gnderirken; eski veziriazamlardan Gedik Ahmet Paa komutasndaki donanmay da talya
zerine gndermiti.
Blgedeki baz siyasi olaylar ve Fatih Sultan Mehmet'in Akdeniz'in batsnda da sz sahibi
olmak istemesi, bu seferi gerekli klmt.
Gedik Ahmet Paa, donanmasyla talya'nn dousunda, Mora yarmadasnn batsnda
bulunan yon adalarnn fet-hiyle ie balad. lerlemesini srdren donanma, 1480 yl
Temmuz aynda Otranto kylarna vard ve Osmanl ordusu burada karaya kt. Otranto
kalesi ele geirildi.
Ardndan blgedeki kk ehir devletleri fethedildi. Papa, byk bir hal ordusu toplamak
zere harekete geti. Bata Venedik ve Napoli olmak zere btn Avrupa lkelerinde byk
bir tela balad. nk zerlerine gelen ordu kendi glerinin kat kat zerindeydi.
Bu srada Gedik Ahmet Paa'ya beklenmedik bir haber ulat. Osmanl mparatorluu'nun
yedinci padiah Fatih Sultan Mehmet vefat etmiti.
Gedik Ahmet Paa, ieride balayan taht kavgasndan dolay, sistemli bir ekilde balad
fetih hareketini yarda brakarak stanbul'a dnd. Geride brakt ve ilerleyen zaman
ierisinde mitsizlie den askerler de ele geirilen yerleri dmana teslim etmek zorunda
kalmlardr.
81
FATH SULTAN MEHMET'N VEFATI
Fatih Sultan Mehmet, 1481 yl baharnda Anadolu yakasna geerek yaklak yz bin
kiilik bir ordu ile sefere kt. Bu seferin ran, Msr, Rodos veya italya zerine mi olduu
hl bilinmemektedir. Padiah, sefere karken biraz rahatsz-lanmt. Yznde hzn
belirtileri vard. Hatta Boaz' geerken Arapa olarak, "Ah! dn olmayan gidi / Ah!
dostlarn hasreti!.." anlamndaki dizeleri okuduu bilinmektedir.
Gebze yaknlarndaki Sultan ayr (Tekfur veya Tekir ayr) denilen yere gelindii zaman,
gen padiahn rahatszl artt. Burada tedavi altna alnd. Fakat verilen ilalar fayda etmedi,
ilalar verildike cierlerinin dorandn, iinin yandn bizzat kendisi sylemitir. Byk
dah, Fatih Sultan Mehmet, 3 Mays 1481 Perembe gn, krk dokuz yanda ikindi zeri
vefat etti.
Fatih Sultan Mehmet'in vefat, Osmanl lkesini ve btn islam dnyasn byk znt
iinde brakt. Vefat haberi bir sre halktan ve askerden sakland. Vefat haberinin yaylmas
zerine istanbul'da birtakm kargaalar ortaya ktysa da bir sre sonra kontrol altna alnd.
Byk olu Bayezid (Sultan ikinci Bayezid) tahta geti. Vasiyeti zerine cenazesi istanbul'a
getirilerek Fatih Camisi'nin avlusundaki kabre defnedildi. Cenaze namazn Ebu'1-Vefa

hazretleri kldrd.
Fatih'in vefat haberini "Byk kartal ld" diyerek duyuran Avrupa lkelerinde ise gnlerce
sren enlikler yapld. Papa, btn kiliselerde gn sreyle an aldrd; kr ayinleri
yaptrd.
Sultan Fatih'in grnrdeki rahatszl nikris (El ve ayak parmaklarnda, eklem yerlerinde
ikinlik yapan arl bir
i 1,'
hastalk; damla) hastal idi. Ancak baz tarihi kaynaklar, Fatih Sultan Mehmet'in
zehirletildiini yazmaktadr. Buna gre dmanlar, o gne kadar Fatih Sultan Mehmet'e on
drt defa suikast dzenlenmi ve on beincide amalarna ulamlardr.
zellikle zehirleme olaynda Venedik'in parma vardr. nk padiaha son mdahaleyi
yapan, sonradan mslman olan ve adn Yakup Paa olarak deitiren Maestro Iacopo adnda
yahudi asll Venedikli bir doktordur. Onun verdii ilalardan sonra Fatih'in rahatszlnn
artt, hatta kan kustuu rivayet edilir. Askerler, Fatih'in vefatndan sorumlu tuttuklar Yakup
Paa'y ksa bir zaman ierisinde ortadan kaldrmlardr.
83
II.BLM
FATH SULTAN MEHMET'N KLK ZELLKLER
stn Kiilii
H,
Fatih Sultan Mehmet, ilerinde ciddi ve titiz, renmeye merakl ve aratrmac, stn zeka
sahibi, ok az glen, fkeli ama merhametli, ileri grl, yeniliklere ak, manevi deerlere
tavizsiz bir ekilde bal, bilime ve sanata ilgili, bilim ve sanat adamlarna kar saygl,
sabrl, adil, cesur, olgun ve arbal, olduka cmert, balad her ii bitiren, sorumlu ve
kararl bir devlet adamyd. Ar soua ve scaa, ala ve susuzluu kar dayanklyd.
Hi kimseden ekinmez ve az fakat kesin konuurdu. Zevk ve elence onun hayatnda yer
almazd. ok kitap okur ve her gn okumaya belli bir zaman ayrrd. Askerlik ve corafya
bilimlerine byk ilgi duyard. stn bir matematik zekas vard. Bir makina mhendisiydi.
Avrupa lkeleri dahil btn komu lkelerin askeri, siyasi, sosyal, ekonomik ve corafya
artlarn ok iyi bilir, stratejisini buna gre belirlerdi.
rnek Bir Davran
stanbul'un fethinden sonra Okmeydan'nda byk bir enlik dzenlenmiti. Fetih ordusunun
geit treninden sonra askerler arasnda eitli yarlar yapld. Tannm okular ok attlar.
Bu enlikte dikkati eken en nemli olay; stanbul'u fetheden ordunun komutan ve Osmanl
padiah Fatih Sultan Mehmet'in rtbesiz bir asker gibi askerinin arasna karmas, onlara
yemek datmas, hizmet etmesi ve hediyeler datma-sdr. Bu da Fatih Sultan Mehmet'in
byk bir komutan olduu kadar alak gnll bir kiilie de sahip olduunu gstermektedir.
Bildii Diller
Fatih Sultan Mehmet, ana dili Trke'yi mkemmel ekilde kullanacak kadar byk bir edebi
zevke sahipti. Bunun yannda Arapa ve Farsa'y ok iyi bilirdi. talyanca, Latince, Rumca,
Srpa, branice ve Franszca'y okuduu eserleri anlayacak, karsndaki ile anlaacak kadar
iyi bilirdi.
Zamannda Osmanl Topraklar
Fatih Sultan Mehmet, yaklak otuz bir yl sren hkmdarl srasnda Osmanl
mparatorluu'nun snrlarn 900.000 kilometrekareden, 2.214.000 kilometrekareye geniletti.
Bu topraklarn 1.703.000 kilometrekaresi Avrupa'da, 511.000 kilometrekaresi de
Anadolu'dayd. O zamanki topraklarmz, gnmz Trkiye'sinden yaklak ikibuuk kat daha

genitir.
Askeri Baarlar ve Orduya Verdii nem
*Yaklak yirmi be seferde bizzat kendisi ordusunun bandayd.
*ki imparatorluk, drt krallk ve on bir prenslie son verdi.
L
85
*Osmanl donanmas, Fatih Sultan Mehmet zamannda dnemin en gl donanmas olan
Venedik donanmasndan daha gl hle geldi.
*Ordu ve donanmasn, teknik ve donanm bakmndan en ge iki senede bir yenilerdi. Deniz
kuvvetlerine, topulua, piyade (yaya asker) ve svari (atl asker) snflarna, onun zamannda
byk nem verilmi ve modern hle getirilmitir.
Fethettii lkeler
Bizans mparatorluu (1453), Enez Ceneviz Dukal (1456), Atina italyan Dukal (1458),
Srbistan Krall (1459), Mora Despotluu (1460), Trabzon Rum mparatorluu (1461),
Candaroullar Beylii (1461), Eflak Prenslii (1462), Midilli Ceneviz Dukal (1462),
Bosna Krall (1463), Karamanollar Beylii (1466), Alaiye Beylii (1471), Krm Hanl
(1471), Arnavutluk (1478), Zanta Dukal (1479), Hersek Dukal (1480)
Eitime Verdii nem ve cretsiz Eitim
Eitime byk nem veren Fatih, Fatih Camii'nin yanna medreseler (Semaniye medreseleri /
Sekiz medrese) yaptrarak, devrin nemli bilim adamlarna burada ders verdirmitir. Bu
medreseler, zamann niversiteleri durumundayd ve eitim cretsizdi. Hatta st snflardaki
rencilere belli bir maa da verilirdi. Medreselerin giderleri, vakflar tarafndan karlanrd.
Sala Verdii nem ve cretsiz Salk Hizmeti
Fatih Sultan Mehmet, sala da byk nem vermi,
stanbul'da salk hizmetlerinin cretsiz olarak verildii ilk darifa (hastahane)'y
yaptrmtr. Kurduu medreselerde tp eitimi de verilmekteydi. Saray ktphanesindeki tpla
ilgili btn kitaplar bu medreseye balamtr. Hastahanele-rin giderleri iin gerekli denek
ayrlm, tedavi giderleri ve alanlarn cretleri, vakflardan karlanmtr. Bu arada birok
tp bilgininin stanbul'a gelmesi salanmtr.
stn Yetenekliler Okulu: Enderun
Topkap Saray'nn bnyesinde kurulan Enderun, dnemin yneticilerini yetitiren yksek
dereceli bir okuldu. Sultan kinci Murat tarafndan Edirne'de kurulan bu okul, stanbul'da
Fatih Sultan Mehmet tarafndan modern bir hle getirilmitir. Burada stn yetenekli genler,
devlet adam ve komutan olarak yetitirilirlerdi. Saray ierisinde uygulamal olarak eitim
gren bu renciler belli bir cret de alrlard. Bu rencilere dnemin btn bilgileri en st
dzeyde verilirdi. Osmanl Devleti'nin st dzey yneticilerinin ou buradan yetimitir.
Kyafeti
Padiah kavuu giymeyen ender padiahlardan birisidir. nk o, kendisini bir ilim adam
olarak grrd ve ilim adamlarnn giydii kavuu takard. Kyafetleri sadeydi.
airlii
Fatih Sultan Mehmet, devrinin nemli airlerindendir. Avn ismini kullanarak iirler yazmtr.
Divan' olan ilk padiahtr.
Fatih Sultan Mehmet'in yazd gazellerden bir rnek:
L
87
"tntisl-i chid fi'llah olubdur tiyyetm Dn-i Islm'un mcerred gayretidr gayrettim
Fazl- Hakk u himmet-i cnd-i riclullah ile Ehl-i kfri serteser kahreylemekdr niyyetm
Enbiy v evliyaya istindum var benm
Ltf-i Hakk'dandur heman mmd-ifeth nusretm

Nefs ml ile n'ola klsam cihanda ictihd Hamdlillah var gazaya sadhezrn rabettim
Ey Muhammed mcizt- Ahmed-i Muhtar ile Umarum glib ola a'd-yt dne devlettim."
Gazelin gnmz Trke'sine evrilmi ekli:
"Allah yolunda savamaktr niyetim
slm dini'nin yalnzca ycelmesidir gayretim.
Allah'n ve evliya ordusunun yardmyla Kfr ehlini batan baa kahreylemek niyetim.
Peygamberlere ve velilere dayanmlm var benim Allah'n ltfundandr fetih midim ve
kuvvetim.
Benliimi ve malm dnyada feda etsem ne olur? Allah'a hamdolsun, var Allah yolunda
savamaya
yzbin rabetim.
Ey Mehmedl Ahmed-i Muhtar'n* mucizeleriyle Umarm galip olur din dmanlarna
devletim."
*Hazret-i Muhammed (sav).
89
Fatih Sultan Mehmet'ten nce Szler
Eer padiah ben isem, size emrediyorum. Gelip ordunun bana gein. Eer padiah siz
iseniz, gelip devletinizi dmanlara kar savunun.
Benim gcmn ulat yerlere, sizin imparatorunuzun hayalleri bile ulaamaz.
Ya ben, Bizans' alrm; ya da Bizans, beni.
Fatih olmasaydm, Ulubatl Hasan olurdum.
Yapmak istediimi sakalmn bir teli bile bilseydi, sakalmn o telini hemen koparr ve
yakardm.
Bu dnya lmldr. Her fn gibi ben de lm tadacam.
Dnya devleti ebed deildir. Fn cihanda hi kimse de lmsz deildir. nsanlarn
dnyada nefesleri sayldr ve lmszlk kaps kapaldr.
Hayatm boyunca Allah'n emirlerinden dar kmadm. Allah'n rzasn kazanmak iin
uratm. Tek gayem bu idi.
eyhim Akemseddin hazretleri ile beraber yaptm zikrin lezzetine dnyalar bile
deimem. Eer eyhim izin verseydi zikir yolunu tercih eder, saltanat terk ederdim.
Fatih Kanunnmesi
Fatih Kanunnmesi adyla bilinen kanun kitab, Tanzimat devrine kadar Osmanl
mparatorluu'nun bir ekilde anayasas olarak kullanld. Bu eser, Fatih Sultan Mehmet'in son
veziriazam Karaman Mehmet Paa tarafndan hazrlanm ve Nianc Mehmet elebi
tarafndan kaleme alnmtr.
i
Veziriazamlar
Fatih Sultan Mehmet'in padiahl srasndaki veziriazamlar unlardr:
1. andarl Halil Paa (1429-1451 yllar arasnda Sultan kinci Murat'n, 1451-1453 yllar
arasnda Fatih Sultan Mehmet'in veziriazamln yapmtr.)
2. Mahmut Paa (1453-1466)
3. Rum Mehmet Paa (1466-1469)
4. shak Paa (1469-1472)
5. Mahmut Paa (ikinci defa) (1472-1474)
6. Gedik Ahmet Paa (1474-1477)
7. Karaman Mehmet Paa (1477-1481)
Fatih Sultan Mehmet'in Hocalar
1. Akemseddin: Byk bir mutassavvf ve tabip (doktor) olan Akemseddin, stanbul'un

fethinin manev mimarlarn-dandr. Fatih'ten krk iki ya byk olan Akemseddin, onun
manev rehberidir. Fatih Sultan Mehmet hocasnn vefatna kadar, Akemseddin'le irtibatn
kesmemi; ilerinde ona danma gerei duymutur. Akemseddin, mikrobu kefeden ilk bilim
adamdr.
2. Molla Grn: Fatih Sultan Mehmet'in asl hocalarn-dandr. Byk bir din bilginidir. Onun
eitim ve terbiyesiyle ilgilenmitir. Otoriter bir kiilie sahip olan Molla Grn, Fatih'in
devlet adaml ile birlikte, bir bilim adam olarak yetimesinde nemli rol oynamtr.
Fatih'ten on alt ya byktr. Fatih'e Tefsir, Hadis, Fkh ve Arapa dersleri vermitir.
3. Molla Hsrev: Fkh (Dini bilgiler) dersi vermitir. Byk bir din bilgini olan Molla
Hsrev, kadaskerlik, stanbul
kadl ve eyhlislamlk grevlerinde bulunmutur. eyhlislamlk grevi 1461'den 1480'e
kadar on dokuz yl srmtr. Fatih Sultan Mehmet, kendisine "Zamanmzn Ebu Ha-nife'si"
diyerek iltifat etmitir. Molla Hsrev ayn zamanda bir airdir.
4. Ali Kuu: Trkistan'dan Anadolu'ya gelen Ali Kuu, devrinin en nemli astronomi ve
matematik bilginlerinden-dir. Fatih Sultan Mehmet'e astronomi ve matematik dersleri
vermitir.
5. Molla Yegan: Dini bilgiler, Tefsir ve Hadis dersleri vermitir.
6. Vezir Ahmet Paa: Dnemin byk airlerindendir. Fatih'e edebiyat dersleri vermitir.
Kadlk, kadaskerlik, vezirlik ve sancakbeylii yapmtr.
7. Hocazde Muslihiddin Mustafa: Dnemin dini bilgiler, felsefe, fizik ve matemetik alannda
nl bilim adamlarndan-dr. Fatih Sultan Mehmet'e ad geen alanlarla ilgili dersler vermitir.
8. Ciriaco Anconitano: talyanca dersleri almtr.
9. Giovanni Maria Angiollo: talyan olan tarihi, Fatih Sultan Mehmet'e Avrupa tarihi ile
ilgili dersler vermitir.
Dier hocalarndan bazlar: Molla Zeyrek, Molla Hay-reddin, Molla Aya, elebizde
Abdlkadir Amid, Hatipzde Mehmet Efendi, bni Temcd, Yusuf Sinan Paa, Hasan elebi,
Molla Siraceddin, Mderris Knal Abdlkadir Hamid Efendi...
4
Fatih Sultan Mehmet'in Hanmlar
1. Sitti Mkrime Hatun: Dulkadirolu Sleyman Bey'in kzdr. 1450 yl k mevsiminde
evlendi. 1467 ylnda vefat
91
etti. ocuu olmad.
2. Glbahar Hatun: Grevi ve gerek kimlii bilineme-I yen, ad Abdullah olan birisinin
kzdr. kinci Byezid ve Gev-I her Sultan'n annesidir. 1492'de vefat etmitir.
, 3. Glah Hatun: Karamanolu brahim Bey'in kzdr. Henz yirmi drt yanda vefat eden
ehzade Mustafa'nn annesidir. 1474 ylnda vefat etmitir.
4. iek Hatun: Baz kaynaklarda Gliek Hatun diye de geen iek Hatun, Cem Sultan'n
annesidir. Bir Trkmen beyinin kzdr. Cem Sultan'n taht kavgasn kaybetmesi zerine
Msr'a gitti ve 1498'de orada vefat etti.
5. Helene Hatun: Siyasi amal evliliklerdendir. Mora despotu Dimitrios'un kzdr.
6. Anna Hatun: Siyasi amal evliliklerdendir. Trabzon Rum mparatoru'nun kzdr.
Evlilikleri bir yl gememitir. 1470'de lmtr.
7. Alexias Hatun: Bizans prenseslerindendir.
Fatih Sultan Mehmet'in ocuklar
1. ehzade Mustafa (Mustafa elebi): Fatih Sultan Mehmet'in Karamanolu brahim Bey'in
kz Glah Hatundan doan oludur. 1450'de domu, Karaman valilii srasnda
hastalananarak 1474 ylnda vefat etmitir. Otlukbeli zaferinin kazanlmasnda byk
yararllklar gsterdi. Ksa hayat boyunca baarl bir devlet adam ve komutan portresi
izmitir.
2. Gevher Sultan (Geverhan Sultan): Fatih Sultan Mehmet'in ismi bilinebilen tek kzdr.
Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan'm olu Uurlu Mehmet Bey ile evlendirildi. Sivas
beylerbeyi olan kocasnn 1477'de ldrlmesi zerine stanbul'a dnd ve hayr ileriyle
urat. Gevher Sultan'dan olan Ahmet Gde Bey, 1497-98 yllarnda Akkoyunlu hkm92 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
darl yapt.
3. ehzade Cem (Sultan Cem): 1459'da Edirne'de domu, 1495'te Napoli'de lmtr. Annesi
iek Hatun'dur. Mkemmel bir eitim grm, Fatih'in Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan
zerine kt seferde yerine vekillik yapt. Padiahn Otlukbeli'nde hayatn kaybettii
sylentisi ve kkrtmalar zerine taht ele geirmeye teebbs etti. Ardndan istanbul'dan
uzaklatrd. Kastamonu sancakbeyi ve Karaman beylerbeyi olarak grev yapt. Babasnn
vefat zerine Byezid'le aralarnda taht kavgas kt. Savalar oldu. Yenilerek Msr'a gitti.
Taht ele geirmek iin yeni bir teebbste bulundu. Baarl olamad. Snd Rodos
valyeleri tarafndan Fransa'ya gtrld. Bir sre burada yaad. Fransa'dan Roma'ya geti.
Burada ld. Byezid, kardeini elinde tutan papala ylda krk bin altn gnderiyordu.
Cenazesi 1499 ylnda Bur-sa'ya getirilerek, ehzade Mustafa'nn trbesinin yanna gmld.
Cem Sultan, dneminin tannm airlerindendi.
4. ehzade Byezid (kinci Byezid): Osmanl Devleti'nin sekizinci padiah olarak Fatih
Sultan Mehmet'in yerine geen oludur. 1448'de Dimetoka'da dodu, 1512'de vefat etti.
1481-1512 yllar arasnda otuz bir yl devleti ynetti. Byezid Vel olarak tannd. Hattat ve
bestekr olar Byezid'in annesi Glbahar Hatun'dur. Babas gibi ilme, sanata ve edebiyata
dknd. "Adl" mahlasyla (takma adyla) iirler yazd. Babas zamannda 2.214.00
kilometrekare olan Osmanl topraklarnn geniliini 2.375.000 kilometrekareye kard.
Padiahlnn ilk yllarnda kardei Cem Sultan'la taht kavgalar yapt. kinci Byezid, dinine
olduka balyd. lkenin her tarafnda saysz eserler yaptrd. Devlet ynetimini, 24 Nisan
1512'de olu Selim'e (Yavuz Sultan Selim) brakt. 1512 yl Haziran aynda Dimetoka'ya
giderken yolda ld.
93
FATH DEVRNDE BAZI LK'LER VE LGN OLAYLAR
Hali zerinde ilk Kpr
Fatih Sultan Mehmet, stanbul'un fethi srasnda Hali'te, Kasmpaa ile Ayvansaray arasna
flar zerinde yaklak be buuk metre eninde bir kpr yaptrd. Osmanl askerlerinin su
zerinde yrdn zanneden Bizansllar, bunun bir sihir olduunu dndler. Oysa bu,
dubalar zerinde yaplan, ayaklan olmayan ilk kpr idi.
Topuluk Alanndaki Yenilikleri
Fatih Sultan Mehmet, stanbul'un fethi iin en ar ve en byk toplar dktrd. Bu toplar, o
zamana kadar kullanlanlarn en by idi. Ayrca namlu, mermi ve menzil bakmndan
projesini bizzat kendisinin yapt havan toplar ilk defa istanbul'un fethi srasnda kullanld.
Bu yzden Fatih Sultan Mehmet'e havan topunun mucidi diyebiliriz.
Isnan Toplarn Soutulmas Teknii
istanbul'un fethine kadar olan sava tarihinde toplarn
namlular her attan sonra ar derecede snd iin atlara devam edilemiyordu. kinci bir
at yaplabilmesi iin namlunun soumas bekleniyordu. Bu da uzun bir zaman kayb
demekti. Fatih Sultan Mehmet, her attan sonra toplarn namlularna zeytinya dktrerek
soumasn salamtr. Bu uygulamayla tarihte ilk defa ya ile makina soutma almas
yaplm oluyordu.
Karadan Yrtlen Gemiler
istanbul'un fethi iin yaplan kuatma srasnda gemilerin dn bakr zrh ile kaplatan Fatih
Sultan Mehmet'in gemileri karaya kararak Halic'e geirmesi tarihteki ilgin olaylardandr.
Halic'in girii zincirle kapal olduu iin Halic'e giremeyen gemiler, Tophane taraflarndan
karaya karlm, Beyolu srtlarndan arlarak Kasmpaa'dan Halic'e indirilmiti.
Yryen Zrhl Kuleler
Fatih Sultan Mehmet'in gerekletirdii ilgin almalardan birisi de fetih srasnda
kullanlan yryen kulelerdir. Surlara trmanlamaynca, kaln ve salam kerestelerden
surlarn boyundan daha yksek olan bu kuleler yaplm, bykba hayvan derileriyle
kaplanarak yanmalarna engel olunmutur. Yryen kuleler, surlar evreleyen derin
hendekleri gemek, surlarn zerindeki askerleri saf d brakmak ve surlar zerine kmak
iin kullanlmtr.
Bizansllar kuleleri grnce armlar ve bunun 'eytan ii' olabileceini sylemilerdir.
Kulenin mazgallar, hafif toplarla at yaplabilecek ekilde dzenlenmiti. Ayrca ok ve
mancnk da kullanlabiliyordu. Hatta kuleden alan bir merdivenle surlar zerine
klabiliyordu.
95
Hukuku Veziriazam
Fatih Sultan Mehmet, 1477 ylnda Gedik Ahmet Paa'nn yerine bir hukuku olan Karaman
Mehmet Paa'y veziriazamla getirdi. Bu atama, tarihte pek az grlen asker kkenli
olmayan birisinin veziriazamla getirilmesidir. Ayrca andarl Halil Paa'dan beri ilk defa
Trk asll birisi veziriazamla getirilmitir.
Topulukta Devam Eden Gelimeler
1478 yl yaz mevsiminde Arnavutluk'taki kodra kuatmas srasnda stanbul'un fethinde
kullanlan toplardan daha byk ve gelimi toplar kullanlmtr. stelik toplar kale zerine
gnde yz yetmi sekiz at gerekletirebilmektedir. Bu toplar, kodra kalesinin nlerine
yaplan dkmhanelerde yaplmtr. Kuatma srasnda tarihte ilk defa zeytinya, yn ve
gherileden (Barut yapmnda kullanlan madde, potasyum nitrat) elde edilen deiik bir
glle de kullanlmtr.
Fzeler ve Balonlar
Yine kodra kuatmas srasnda karadan karaya frlatlan fzeler kullanlm ve yanmayan
balonlar yaplarak bu balonlardan yararlanlmtr. Kale dndan, kale iine frlatlan fzeler
dtkleri yerlerde patlam ve byk yangnlar karlmasn salamlardr.
stihbarat Tekilat
Fatih Sultan Mehmet, Gedik Ahmet Paa'y italya seferine gndermeden nce blgeye
casuslar gndermi ve blgedeki gelimeler hakknda bilgi toplamtr. Bizans'n fethi
srasnda da kullanlan ve yararlanlan, bir ekilde istihbarat te96 / FATH SVLTAN MEHMET ve FETH
kilatnm kuruluu saylabilecek bu sistem, Fatih Sultan Mehmet dneminin ilklerindendir.
stihbarat tekilat, o dnemdeki btn Avrupa lkelerinde almalarda bulunmutur.
Dt Yerde Patlayan Top Mermileri
1480 ylnda Rodos adasnn kuatlmas srasnda dd- yerde ikinci kez patlayan, tahrip
gc ok yksek top mermileri kullanld. O zamana kadar kullanlan top mermileri sadece
glleden ibaretti. Bu mermiler dtkleri yerde arlklarna gre tahrip yapyorlard.
Kendi Resmini Yaptran lk Padiah
Fatih Sultan Mehmet, zamannn nl ressamlarndan Venedikli Gentile Bellini'yi stanbul'a
ararak, kendisinin yal boya ile iki resmini yaptrmtr. Bu olay, Osmanl tarihinde bir
ilktir ve Fatih'in sanata verdii nemi gsterir.
97
III.BLM
FATH SULTAN MEHMET'N HAYATINDAN HATIRALAR
NEREDEYSE BEN DVECEKT!

ehzade Mehmet, ocukluunun ilk zamanlarnda biraz yaramazd. Derslerini ihml ediyordu.
Hrnlklar yznden hocalarn skntya sokuyordu. Bu durumu renen babas Sultan
kinci Murat, bu duruma zld ve onu disiplin altna almak iin gecikmeden harekete geti.
Bilgisine hayran olduu, disiplini ve otoriter kiilii ile tannan Molla Gran'yi ehzade
Mehmet'in hocalna tayin etti. Molla Grani, ehzadeye ders verecek, ayn zamanda
disiplinli bir ekilde yetimesini salayacakt. Bunun gereklemesi iin de Sultan kinci
Murat ile Molla Gran bir plan hazrlad. Plana gre; Molla Gran, rencisine ders verirken
yannda bir de sopa bulunduracakt.
Molla Gran, daha ilk derste, kendine gelecek rencisi ehzade Mehmet'i yannda bu sopa
olduu halde beklemeye balad.
ehzade Mehmet, ilk ders iin hocasnn huzuruna girdi. Yeni hocasnn yanndaki duran
sopay grd. Bu sopann, hocann yannda ii neydi? Merakla sordu:
- Hocam! O yannzdaki sopayla ne yapacaksnz?
Molla Grani, gayet ciddi bir ses tonuyla: - Babanz, sizin ok yaramaz olduunuzu ve
derslerinizi ihml ettiinizi renmi. Eer hocalarna sorun karmadan derslerine dzenli
alrsan herhangi bir mesele yok. nceki gibi sorun karmaya ve derslerine almamaya
devam edersen ne yazk ki bu sopay kullanmak zorunda kalacam...
ehzade Mehmet, hocasnn bu kararl tutumdan korkmu ve armt. Koskoca padiahn
olu hi sopayla tehdit edilir miydi? Hemen hocas Molla Gran'yi babasna ikayet etti.
Sultan kinci Murat, plan gerei, derse ehzade Mehmet'le beraber gitti. Gya olunu
korkuttuu iin hocaya k-zacakt.
Molla Gran, yannda sopa olduu halde ders iin rencisini bekliyordu. Padiah ve ehzade
dershaneye geldiler. Ksa bir hl-hatrdan sonra padiah:
- Benim olumu sopayla yola getirmek iin korkutmusun... diyecek oldu.
Sertlii ile tannan Molla Gran, padiah szlerini tamamlamadan sopay eline ald ve
padiaha kt:
- Hnkrm! Siz de vazifenizi ihml ederseniz, gerekirse sizi de yola getirmek iin bu sopay
kullanrm.
Padiah korkar gibi yaparak konuyu konumaktan vaz geti. Oluna, unlar syledi:
- Olum! Senin bu hocan ok sert birisi. Deil seni, neredeyse beni dvecekti! Sakn
derslerini ihmal etme; marklk yapaym deme, babann padiah olduunu unut!... Benim
yapabileceim bir ey yok!...
Babasnn bu szleri zerine, avc elindeki arslan yavrusu gibi aresiz kalan ehzade Mehmet,
tamamen Molla Gra-n'nin disiplini altna girmi oldu.
99
BZANS'IN FETHN M DNR?
Sultan kinci Mehmet, Bizans' fethetmeyi aklna koymutu. Bizans'n fethi onun iin bir
sevda hline gelmiti. Bu nedenle gece-gndz demeden stanbul'un fethini dnr,
komutanlaryla bunun planlarn yapard. Fetih hazrlklar btn hzyla sryordu. Bir
yandan toplar dklyor, bir yandan da donanma hazrlanyordu. Hatta padiah, Boazkesen
(Rumelihisar)'in bir an nce bitmesi iin hisarn inaatnda alt oluyordu.
Bu almalarn arasnda Sultan kinci Mehmet, bir gn Edirne'deki sarayna dner. Srekli
fetih hazrlklaryla uramakta, gecelerini uykusuz geirmektedir. O, bu almalarn
srdrrken bir gece, ge vakitte sarayn tam karsndaki medresenin bir odasnda k
yandn fark eder. Birka gn bu takip eder. Btn klar snse de o k yanmaya
devam etmektedir. Sonunda dayanamaz. andarl Halil Paa'ya sorar:
- u karki medresenin bir gece boyunca yanar. Bu odada kim vardr? Niin byle ge
vakitlere kadar uyumaz?
- Padiahm! O odada bir renci vardr. Geceleri hep ders alr. Onun iin byle ge
vakitlere kadar odasnn yanar.
Padiah:
- Yoksa o da benim gibi Bizans'n fethini mi dnr? Ona syleyin de gndzleri alsn,
geceleri uyusun.
DEL BZANS'I, DNYAYI FETHEDERM
Sultan kinci Mehmet, btn hzyla fetih hazrlklarn srdrmektedir. Bu hazrlklar
arasnda halkn durumunu merak eder. Kyafetini deitirir. Halktan birisiymi gibi Edirne
arsna kar. Amac halkn moral gcn renmek; yiyecek, giyecek fiyatlarn kontrol
etmek; frsatlarn treyip tremediini renmektir. ardaki bir dkkana girer:
- Bakkal efendi! der. uradan yarm batman ya ver.
Bakkal, yarm batman ya tartar. Padiah ikinci sipariini verir:
- Bal da alacam. Bakkal:
- Efendim! der. Bal da yandaki komu dkkandan al. Padiah:
- Niin sen vermiyorsun? diye sorar. Bakkal cevap verir:
- Efendi! Hepsini ben satar, ben kazanrsam dier dkkanlarn sahipleri nasl kazanacak?
Onlarn da evi, ailesi, o-luk-ocuu var. Onlarn geimini nasl salayacaklar? Ben, bu
gnlk rzkm kardm. Biraz da dier dkkan sahipleri kazansn.
Dkkan sahibinin szlerini iyice dinleyen padiah, yan taraftaki dkkana geer. Oradan da bir
batman bal alr. Bal alan padiah sorar:
- Tuzun var m? Bir okka da tuz versen...
Bakkal, nceki bakkal gibi cevap verir ve tuzu da karki dkkandan almasn tavsiye eder.
Padiah, tuz almak iin kar bakkala geer. Bir okka tuz alr. Tuzu alan padiah, sabun da
almak istediini syler.
101
Bakkal:
- Onu da ilerdeki dkkandan aln. Henz o siftah yapmad, diyerek nceki bakkaln
sylediklerine benzer eyler syler.
Padiah Sultan kinci Mehmet ilerdeki dkkana doru yrmeye balar. Btn ihtiyalarn
dkkan dkkan dolaarak karlayabileceini dnr. Esnafn bencil davranmamasndan ve
frsat olmamasndan son derece memnundur. Fetih yolunda sabrla, azimle ve kararllkla
yryen padiah, orada u karar verir:
- Bu milletin fertleri birbirine bu derece bal olduka, birbirini dndke, bencil
olmadka, deil Bizans'; btn dnyay bile fethederim.
Bu olaydan sonra fetih hazrlklarn daha da hzlandrr.
TAVUKLARI BLE HAPSETTM!
Padiah ikinci Mehmet, Bizans'n fethine karar vermiti. Dardan gelebilecek tehlikelerden
emin olmak, Bizans'a gnderilebilecek yardmlar nleyebilmek iin gerekli tedbirleri almann
yollarn aryordu.
Bir gn Gazi Turhanolu mer Bey'i huzuruna arr ve ona yle buyurur:
- Biz, fetih iin Bizans zerine yrrken Mora'daki Bizans prenslerini kalelerinde yle
babo brakamayz. Kaleleri teslim etmelerini emrettik. Fakat, bu emri dinlemeyebilirler.
Senden isteim udur:
- Derhal Mora zerine bir sefere k. Zamannda, baban Gazi Turhan Bey'in fethettii o
yerlerde, bizim emirlerimizi yerine getirmeyenleri, sen yola getir.
Bizans imparatoru Konstantin Dragazes'in kardeleri Di-mitrios ile Thomas, Mora'da

bulunuyorlard. Fetih srasnda Osmanl kuvvetlerine glk kartabilirlerdi. Bu yzden
etkisiz hle getirilmesi gerekiyordu.
Padiahtan Mora seferi emrini alan Gazi Turhanolu mer Bey, hazrlanan ordu ile 1452
ylnn sonbahar mevsiminde Mora'ya doru yola kt.
Sefer baarl bir ekilde tamamland, mer Bey, sonucu Sultan ikinci Mehmet'e yle
bildirdi:
- Padiahm! Emriniz zerine Mora'daki tavuklar bile hapsettim!...
Bu olay, Sultan ikinci Mehmet'in fetih ncesinde ne derece tedbirli davrandn
gstermektedir.
Bir insan ne kadar akll olursa olsun, tedbiri elden brakmamaldr.
103
ONLARA GEREKEN CEVABI VERRZ
Sultan kinci Mehmet, Bizans'n fethinden nce Boaz'n gvenliini salamak iin
Rumelihisan'n yaptrmaya karar vermiti. Hisar'm inaatna balamadan nce Bizans
imparatoru Konstantin Dragazes'e bir eli gnderdi. Amac, nezake-ten de olsa imparatordan
izin almakt.
Elisi araclyla Sultan Mehmet'in isteini renen imparator, ona yle bir cevap gnderdi:
- Padiahnzn kale yaptrmak istedii topraklarn sahibi Galatallar'dr. Galatalar ise bizim
ynetimimizde deil, Av-rupallar'n ynetimindedir. Biz, size izin versek bile Avrupallar,
bunu kesinlikle kabul etmezler. Eer onlardan gerekli izini almadan byle bir ie teebbs
ederseniz Avrupallar, bu yaptnz ho karlamayacaktr.
Bizans imparatoru, Rumelihisar'nn yaplmasndan honut deildi. Ama bunu dorudan
sylemiyordu. Avrupal-lar'n honut olmayacan syleyerek, bir ekilde onlar tehdit arac
olarak kullanyordu.
Sultan Mehmet, imparatorun gnderdii cevab rendiinde, bu defa ona yle bir haber
gnderdi.
- Maksadmz, komuluk hakkndan dolay sizin izninizi almakt. Sylediklerinize gre bu
topraklar size ait deil. Sizin ise hisarn yaplmas iin rza gsterdiiniz anlalyor. Avru104 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
pallar'n honut olup olmayacana gelince; siz merak etmeyiniz, onlara gereken cevab
veririz. Bizim iin nemli deil!...
imdi hemen gidip efendinize syleyin. Karsndaki padiah, ncekilere benzemez.
mparatorunuzun hayalleri, benim gcmn ulat yerlere bile varamaz. imdilik
huzurumdan kp gitmenize izin veriyorum. Bundan sonra yaptm ilere engel olmaya
kalkan olursa gereken cezay grecektir!...
Sultan kinci Mehmet, Galatallar'n arazisine gereken bedeli deyerek Rumelihisar'nn
inaatn balatt.
Bu olay, onun ne kadar kararl olduunu bir kez daha ortaya koymaktadr.
105
FETH'IN VAKT
stanbul'un fethi iin yaplan kuatmann uzamas zerine ileri gelen baz kimseler mitsizlie
dmt. Bizans'a asker ve yiyecek yardm getiren birka Ceneviz gemisini Osmanl
donanmasnn engellemeye almasna ramen ehrin limanna yanamalar, bu rahatszln
ak bir ekilde dile getirilmesine neden oldu. Bu kimseler, padiaha gittiler ve Akemseddin'i kastederek:
- Bir ihtiyar sofunun szlerine gvenerek bu kadar asker kaybettiniz. Devletin hazinesi byk
zarara urad. Avrupa'dan gelen yardmlar ehre ulat. Bundan sonra bu ehrin ele geirilmesi
imkanszdr, diyerek mitsizliklerini dile getirdiler.
Sultan kinci Mehmet, sylenenlerin etkisinde kalarak veziri Veliyddin Ahmet Paa'y:
- ehri fethetmemiz ve dmana kar zafer kazanmamz mmkn olacak m? eyh

hazretlerine sor bakalm, diyerek Akemseddin'e gnderdi.
Vezir Veliyyddin Ahmet Paa, Akemseddin hazretlerine giderek padiahn sylediklerini
kendisine iletti. O da sorulan bu soruya yle cevap verdi:
- Muhammed mmetinden u kadar mslman gazi, dman kalesine doru hcum ederse
inaallah fetih mmkn olacaktr.
Padiah, Akemseddin'in verdii cevab ak bulmad iin yetinmedi.
- eyh hazretleri fetih vaktini belirlesin, diyerek vezir Ve-liyyddin Ahmet Paa'y tekrar
Akemseddin'e gnderdi.
Bu istek zerine Akemseddin hazretleri ban edi ve mn leminde bu konu zerine
younlat. Derin dncelere dald. Yz, gz ter iindeydi. Allah'a dualar etti, yalvarp
yakard. Sonra ban kaldrd.
- Bu senenin Rebulevvel aynn yirminci gn seher vaktinde byk bir gven ve gayret ile
filan ynden yrye gesinler. Konstantiniyye, o gn fetholunacak ve ezan sesleriyle
dolacak..
Akemseddin hazretlerinin belirttii o gn ve saat geldi. Ordu, sabah namazndan sonra
belirtilen yerdeki surlara doru hcuma geti. Sultan kinci Mehmet, Akemseddin
hazretlerini yanma davet etti. Padiah, bu nemli saatte mn sultan Akemseddin'in yannda
olmasn istiyordu.
Oysa Akemseddin hazretleri, huzuruna kimsenin gelmemesini istemi ve adrnda, ba
secdede, mn leminde bir yolculua kmt.
Gnderilen kii, Akemseddin'in oullarnn birinden, Akemseddin hazretlerinin kimse ile
grmek istemediini rendi. Durumu olduu gibi padiaha anlatt. Padiahn bu ie can
sklr gibi oldu. Kalkt, Akemseddin hazretlerinin adrna kadar gitti. Bu arada surlara
yaplan hcum ve arpmalar btn iddetiyle devam ediyordu.
Sultan Mehmet, Akemseddin hazretlerinin adrna vard. eyhin ne yaptn merak
ediyordu. adrn bir kenarn hafife aarak ieriye gz att. eride hi eya yoktu. Yer,
tamamen toprakt.
Akemseddin hazretleri, toprak zerine secdeye kapanm; sar bandan dmt.
Bembeyaz sa, sakal topraa
I
107
bulanm; gzyalar ile amur olan toprak yzne, gzne bulamt.
Akemseddin hazretleri, fethin gereklemesi iin secdeye kapanm; dua ediyordu; hem de
gzyalar iinde...
Onun san, sakaln, yzn, gzyan bir nur olarak grd Sultan Mehmet. Biraz irkildi ve
dndnden, yaptndan rahatszlk duydu. Geldii gibi geri dnd. imdi kendini daha
da gvende hissediyordu.
Orduya komuta ettii yere geldi. Surlara doru bakt. Askerler surlara trmanmaya
balamlard. Surlardan alan gediklerden ieriye beyaz elbiseli kiilerden oluan bir
topluluun girdiini grd.
Hemen onlarn ardndan Sultan Mehmet'in askerleri de surlardan ieriye girmeye balamt...
Akemseddin hazretlerinin iaret ettii vakitte ehre girilmiti.
Konstantiniyye fetholunmu; dmana kar zafer kazanlmt.
Sultan Mehmet ve ordusu, Hazreti Peygamber'in vg-syle ereflenmiti.
1
I
109
EKLER ONA VERNZ

Fatih Sultan Mehmet ve ordusu, gnlerce sren kuatmadan sonra, 29 Mays 1453 gn
stanbul'a girdii zaman yannda Akemseddin, Molla Grani, Molla Hsrev, Akbyk Sultan
gibi ahsiyetler de vardr.
ehrin Fatih'ine sayg gsterisinde bulunmak ve iek sunmak isteyen baz Bizansllar,
iekleri padiah zannettikleri Akemseddin'e vermek isterler. nk padiahn henz gen
bir delikanl olabileceini dnememilerdir.
Akemseddin, iek vermek iin kendine yaklaan kzlarn maksadn anlam ve onlara:
- Padiah ben deilim, odur; ona gidiniz! diyerek henz gen bir delikanl olan Fatih Sultan
Mehmet'i iaret ediyordu.
Bu kez, iekleri vermek iin gen padiahn yanna giden kzlar, onun u mehur szleriyle
karlarlar:
- Ona gidiniz! Padiah benim ama iekleri ona veriniz. nk o, benim hocamdr!...
Hoca olarak Akemseddin, renci olarak Fatih Sultan Mehmet, birbirlerine kar yaptklar
iltifatlardan dolay olduka mutludurlar.
tfc
FETH SEN OK MU AIRTTI?
Fetihten sonra Fatih Sultan Mehmet'in yapt ilk i Aya-sofya'ya gitmek oldu. Bu srada
ikindi namaznn vakti girmiti. Ezan okundu. ehrin fatihi, Sultan Mehmet imamete geti.
Ancak Ayasofya'nm kblesi Kuds'e ynelikti. Ayn zamanda byk bir matematiki olan
Fatih Sultan Mehmet, Kabe'nin ynn kolayca tespit etti, ama ald ilk tekbirden sonra
ynn az deitirdi, ikinci bir tekbir daha ald. Ardndan bir miktar daha ynn deitirdi
ve nc defa tekbir ald.
Byk bir manev lezzet ile namaz klnd.
Padiahn imamlk yapt namazda, hemen ardndaki ilk safn ortasnda Akemseddin
bulunuyordu. Onun tekbirleri alrken karsnda Kabe'yi grdn anlamt. Fatih'in
matematik kayglar yznden Kabe'nin grnts, ancak nc tekbirin sonunda ak bir
ekilde grlebilmiti.
Namaz tamalandktan sonra Akemseddin, tebesm ederek rencisine:
Mehmet! Fetih, seni ok mu artt da ilk tekbirde gremedin!... deyivermiti.
Mn rzgarlar esmeye devam ediyordu...
110/ FATH SULTAN MEHMET ve FETH
KILICIN HAKKINI DA UNUTMAMAK GEREKR
istanbul'un fethinden sonra Ayasofya nlerine gelen Fatih Sultan Mehmet'e, dervi klndaki
baz insanlar:
- Byk padiahmz! Gece gndz yaptmz dualarn sonucunda istanbul'u fethettiniz,
diyerek gen padiaha bir hatrlatmada bulunmak istediler.
Fatih Sultan Mehmet, fetih srasnda manev yardm grdne elbette inanyordu. Ama baz
insanlarn nne kp, fetihten kendilerine byk bir pay karmalarna fkelenmiti. nk
o, her ne olursa olsun ileri derecedeki bencilliklerden rahatsz oluyordu.
Bir sre etrafndaki insanlara bakan, onlarn kalbini krmak istemeyen Fatih, fethin
heyecanyla elini klcnn kabzasna gtrd:
- Hey aalar! dedi. Sylediklerinizde haklsnz ama bu ehrin fethinde u klcn hakkn da
unutmamak gerekir!...
Gen padiahn ince anlaml szlerini duyan insanlar ar ar daldlar.
Fatih Sultan Mehmet, bu szleriyle baarnn inan, gayret ve almayla mmkn
olabileceini ifade etmek istiyordu.
111
O ZAMAN SIZIN ELNZDEN DE IKAR!
Fatih Sultan Mehmet, istanbul'u fethettikten birka gn sonra baz devlet adamlar ve
komutanlarla ehri dolamaya kar. ehrin ara sokaklarndan birinde yrrken inlemeler
duyar. Adamlarna:
- Bu inlemeler nereden geliyor? Aratrn, der.
Aratrma yaplr. nlemenin kaps kilitli bir evden geldii tespit edilir. Evin kilitli kaps
alr. Karlarna sa sakal uzam, st ba perian ihtiyar bir adam kar. Adamcaz
huzura getirirler. Fatih sorar:
- Bu ne hldir? Seni buraya kim, neden hapsetti? htiyar adam cevap verir:
- Efendim! Ben, gelecee ynelik tahminler yapan bir adamdm. Kuatma balad zaman
imparator, beni saraya ard. "Trkler, ehri alacak m?" diye sordu. Ben de "Alacaklar."
cevabn verdim. Bunu uursuzluk saydlar. Beni, bu hle getirip buraya kapattlar.
Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet:
- Bana syler misin? stanbul, bizim elimizden de kar m? Perian vaziyetteki ihtiyar:
- Bu ehirde herkesin gz vardr. Sizin aranzda da sen-ben kavgas balarsa, kiisel karlar
lke karlarnn nne geerse, mlkn yabanclara satanlar oalr, yabanclardan yardm
bekleyenlerin says artarsa o zaman bu ehir sizin de elinizden kacar.
Adamn bu szlerini duyan Fatih Sultan Mehmet, ellerini kaldrr ve yle dua eder:
- Allah'n kahr ve gazab, bunlarn stne olsun.
PADAHIN SEVNCNN SEBEB
stanbul fethedilmiti. Fetih ordusu ve onun muzaffer komutan sevin iindeydi. Fatih Sultan
Mehmet yanna vezirlerini ve ileri gelen komutanlar alarak mnevi rehberi Akem-seddin'i
ziyarete gitti.
Akemseddin, onlar karlamak iin yerinden kalkmad. Oysa nceleri byle yapt
grlmemiti.
Fatih Sultan Mehmet, bu duruma ok zlmt. Yakn bir arkadana yle dedi:
- Acaba ben, hocama kar bir hata m yaptm?
Padiahn zntsne dayanamayan vezirlerden birisi Akemseddin hazretlerine tekrar gitti ve
bu ekilde davranmasnn sebebini sordu.
Akemseddin hazretleri, bu soruya:
- Allah, Fatih Sultan Mehmet'e bundan nce hibir hkmdarn gerekletiremedii bir fethi
nasip etti. Belki bu yzden gurura kaplr diye onu terbiye etmek istedim. Byle davranmamn
sebebi budur.
Akemseddin'in syledikleri, Fatih Sultan Mehmet'e ulatrld. Gen padiah, buna ok
sevindi. Yanndakiler, bu sevincin sebebini sordular. O da:
- Sakn ola, sevincimin sebebinin sadece stanbul'un fethi olduunu dnmeyin. Ben,
Akemseddin gibi bir mn sultannn benim zamanmda yaamasna ve benim yanmda
olmasna seviniyorum, dedi.
Fatih Sultan Mehmet, hocas Akemseddin'e bu kadar derin duygularla balyd.
113
EBU EYYUB EL-ENSAR'NN MEZARININ BULUNMASI
Peygamberimizin zamannda yaayan Eb Eyyb El-En-sar, hicretten sonra Hazreti
Peygamber'i Medine'deki evinde arlayan ilk sahabe olmutur. Hicretin elli ikinci ylnda,
ya ok ilerlemi olmasna ramen mslmanlarn Konstantiniy-ye'nin fethi iin kt
sefere katlm ve kuatma srasnda ehit olmutur.
Katld kuatma srasnda ehit olan Eb Eyyb El-En-sar'nin mezarnn surlarn dnda bir
yerlerde olduu teden sylenmekte, fakat nerede olduu bilinmemektedir.
Fatih Sultan Mehmet, fetihten sonra, Eb Eyyb El-Ensa-r'nin mezarnn bulunmas iin
hocas, mn sultan Akem-seddin'den yardm ister.
Padiahn yardm istei zerine tefekkre dalan Akemseddin, Hali yaknlarndaki bir yeri
belirterek mezarn burada olduunu syledi.
Akemseddin ve Fatih Sultan Mehmet, yanndakilerle beraber belirtilen yere gittiler. Ksa bir
aratrmadan sonra yer iyice tespit edildi. Hatta bu srada orada bulunan bir oban:
- Efendim! Ben yllardr obanlk yaparm. Otlattm koyun srs, bu mezar yerinin olduu
yere geldiinde zerinden gemez. Sr, mezarn iki yanndan geip gider. Hibir zaman
zerinde bir hayvann otladn da grmedim... diyerek, o zamana kadar ahit olduklarn
anlatt.
Tespit edilen yere, iaret olarak bir aa dal dikildi. Vakit epeyce ilerledii iin topluluk,
mezarn bulunduu yerden ayrld.
Akemseddin, Fatih ve yanndakiler, ertesi sabah tekrar
114 / FATH SULTAN MEHMET tc FETH
mezarn bulunduu yere geldiler. Bu srada Akemseddin, mezarn zerine dikilen aa
dalnn yerinin deitirilmi olduunu farketti. Aacn daln daha nce tespit ettii yere
gtrd.
Akemseddin'in manev iaretiyle tespit edilen mezar yeri, Fatih Sultan Mehmet ve
Akemseddin'in gzetiminde kazlmaya baland. Birka metre sonra bir mezar ta kt.
Tan zerinde Arapa olarak yazlm "Bu, Eyyb'un kabridir." anlamndaki yaz vard. Ayn
mezardaki bir baka tata ise Latince "Buras Halid bin Zeyd'in mezardr." anlamnda yaz
bulunuyordu.
Bunun sebebi Akemseddin'e sorulduunda, o:
- Eb Eyyb El-Ensar hazretleri ehit olduu zaman bir rahip, Peygamberimizi ryasna
grd. Peygamberimiz, rahipten mslman olmasn istedi ve ona, "Ashabmdan Halid bin
Zeyd, ehit oldu ve filan yere gmld. Onun mezarn gurbet ellerde iaretsiz brakma." diye
buyurdu.
Grd ryann etkisiyle uyanan rahip, gece vakti surlarn zerine kt. Ryasnda belirtilen
yere doru bakt. Eb Eyyb El-Ensar hazretlerinin kabrinin bulunduu yerdeki grd.
Sabahleyin oraya giderek, onun mezarnn zerine bu ta iaret olarak yazd... diye Fatih
Sultan Mehmet'e bilgi verdi.
Daha sonra Eb Eyyb hazretlerinin mezar tamamen gn yzne kartld, dzenlendi.
zerine bir trbe, yanna da bir mescid ve medrese yapld...
115
DEDKODULARA RAMEN FATH'N HOGRS
stanbul'un fethinden sonra byk zulmler bekleyen Bizansllar, beklentilerinin aksine,
karlarnda kendilerine sonsuz bir yaama hrriyeti veren bir padiah bulunca akna
dnmlerdi.
nk Fatih Sultan Mehmet, Bizansllara kendi dillerini konumalar ve kendi dinlerini
yaamalar konusunda byk serbestlikler salamt.
Bu aknlk, Gennadios'un patrik yaplmasyla iyice artm; yeni ortadoks patriine Bizans
dneminde bile gsterilmeyen bir ilgi gsterilmesiyle iyice artmt.
Padiahn hem insani bakmdan hem de stratejik olarak ald bu karar ve uygulamalar, baz
mslmanlar arasnda dedikoduya neden olmutu.
Hristiyanlara bu kadar ok haklar tannmas onlar rahatsz etmiti. Bu insanlar:
- Mslmanlarn bu kadar kuvvetli olmasna ramen, nasl oluyor da hristiyanlara byk
haklar tannyor?
Oysa bunlara dininizi deitirin, yoksa cannzdan olursunuz, demek gerekmez mi? diyerek
rahatszlklarn dile getiriyorlard.
Hristiyanlara tannan serbestliklerden rahatsz olanlarn dedikodular, Fatih Sultan Mehmet'e
kadar ulat zaman, bu insanlara verdii cevap u olmutu:
- Bu szleri syleyenler slamiyet'e, yce Allah'tan daha ok sahip karak koruyacaklarn m

zannediyorlar...
Hogrsz olmak ne kadar kt bir eydir.
116/ FATH SULTAN MEHMET w FETH
DMANDAN YZ EVRMEK BOZGUN ARETDR
Yl 1456. istanbul'un fethinden yl sonra.
Fatih Sultan Mehmet, Srbistan ve Macaristan zerine bir sefer balatt. Osmanl ordusu,
Belgrat' kuatt. Macar kral, kuatlan kalenin yardmna kotu.
Otuz dokuz gn sren kuatmadan sonra gelen yardm, Osmanl ordusunu g duruma
drd. nk Osmanl ordusu yorulmaya balamt. Gelen Macar ordusu hem din, hem
kalabalkt. Osmanl ordusu yine de stnl ele geirdi.
Yardmlar pepee gelmeye devam ediyordu. Papa III. Ca-lbctus'un grevlendirdii Ulah asll
Giovanni Capistrano adl papazn banda bulunduu Hal ordusunun gelmesi, sava
Osmanllar iin zora sokmutu.
Osmanl ordusu ekilmeye balad. Vezirler, padiahn zarar grmemesi iin merkez
kararghtan ayrlp cephe gerisine ekilmesini istediler. O, vezirlerinin bu isteine iddetle
kar kt ve onlara yle seslendi:
- Dmandan yz evirmek bozgun iaretidir. Bu ise lmedikten sonra bizim iimiz deildir...
Bu szleri syleyen Fatih Sultan Mehmet, atn dman saflar zerine srd. Padiahn bu
davrann gren Osmanl kuvvetleri byk bir cokuyla dman askerlerinin zerine
saldrd. Sava Osmanl ordusu kazand. Fatih Sultan Mehmet ise bu savata bir mzrak
darbesiyle kalasndan yaraland.
Bu yara, onun bedenindeki gazilik mhr olmutur.
Padiahn yaralanmasyla kuatma kaldrld ve ordu, stanbul'a dnd.
117
MEDRESEDE ODA SAHB OLABLMEK IlN
Fatih Sultan Mehmet, Fatih Camii evresinde yaptrd medreselerde bir odann kendisine
ayrlmasn ister. Ancak zamann medrese hocalar, Fatih'in bu isteine:
- Siz, ne hoca ne de bir rencisiniz? Siz bir padiahsnz. Bu artlarda bir medresede oda
sahibi olmanz mmkn deildir, diyerek kar ktlar.
Fatih Sultan Mehmet:
- O zaman, medresede bir odamn olabilmesi iin ne yapmam gerekir? diye sordu.
Medresede grevli hocalarn Fatih Sultan Mehmet'e verdikleri cevap yleydi:
- Kurduunuz bu medresede bir odanzn olabilmesi iin, imtihana girmeniz ve kazanmanz
gerekir. O zaman istediiniz blmde bir odanz olur...
Fatih Sultan Mehmet, kendi kurduu medresede oda sahibi olmann kolay olmadn anlad
ve hocalarn belirttii gibi bir imtihana girdi, imtihan baardktan sonra kendisine medresede
bir oda tahsis edildi.
KAPIDAN DNEN PADAH
Fatih Sultan Mehmet, manev rehber konumundaki bykleri ziyaret etmekten byk
mutluluk duyard. Onlar ziyaret eder, hayr dualarn alr, tlerini dinlerdi. Onlarn bir
ihtiyac varsa karlard.
Bir gn Ebu'1-Vefa diye bilinen eyh Muslihuddin Vefa Konev'yi ziyarete gitti.
Fakat Ebu'1-Vefa, Fatih Sultan Mehmet ile grmek istemeyerek onu huzuruna kabul
etmedi.
Fatih Sultan Mehmet, Ebu'l-Vefa'nn kendisini kabul etmeyiine ok zld. Ebu'1-Vefa ise
Fatih'i kabul etmedii iin daha ok zlmt. Hatta zntsnden dolay gzlerinden yalar
akmt. rencileri, Ebu'l-Vefa'nn gzyalar iinde olduunu grnce:
Efendimiz! Niin padiahn huzurunuza gelmesini istemediniz? Bakn, hem padiah

zld, hem siz zldnz.
Ebu'1-Vefa gzyalar iinde cevap verdi:
- Onu kabul edemezdim. Onun bana olan ihtiyac ve benim ona olan sevgim, asl yaplmas
gereken ilerimize engel olacak kadar oktur. Halkn grlmesi gereken ilerinin yarm
kalmasna sebep olmak istemem. Bu yzden padiah huzuruma kabul etmedim...
Sade bir hayat yaayan Ebu'l Vefa hazretleri, tasavvufa meyli olan Fatih'in kendi yanma sk
sk gelerek devlet ynetimini ihmal edeceini dnyordu. Bu ise hem devlete hem millete
zarar verecekti. Bu yzden Fatih'i huzuruna kabul etmemiti.
119
FATH'N KEFETT ADAM
Kyafetini deitiren Fatih Sultan Mehmet, sadrazam Mahmut Paa ile birlikte ehirdeki
genel durumu kontrole kar.
Fatih camisinin yaknlarndan geerken bir yenieri asnn bara ara konutuunu,
kfrler ettiini duyar.
Padiah, Mahmut Paa'ya sorar:
- Bu adam, niin bu kadar fkelenmitir acaba?
Mahmut Paa, padiahn bu szleri zerine adamn peinden gider.
- Niin bu kadar fkelisin be adam? diye sorar. Adam, sesini daha da ykselterek sayp
dkmeye balar:
- Ey Aalar! Nasl fkelenmem. Ben, yenieri ocanda aym. Sabahtan beri dolayorum.
Koskoca stanbul ehrinde bir okka bile et bulamadm. Bu yzden yemek yapamadm.
Padiahn lkesinde ileri yapan, takip eden yok ki. htisap aas (esnaf denetleyen, ticaret
hayatn dzene koyan) kendi ilerinin peinde. Eer bu i benim zerimde olsa ileri yle bir
dzene koyardm ki btn ehir yiyecek ile dolup taard.
Yenieri asnn sylediklerini Fatih de duymaktadr. Adamn adn ve adresini aldrr.
Saraya dndnde ilk ii yenieri aasn artmak olur. Ay da artr ve sarayn ihtisap
aaln bu adama verir.
A, syledii gibi ksa zamanda ehrin yiyecek ihtiyacn karlar; hibir eksiklie frsat
vermez.
Grevinin bilincinde olan bu adam, doruluu ve alkanl ile Fatih Sultan Mehmet'in
gzne girdi. Fatih de bu sorumlu kiiyi kademe kademe ykseltti. Zaman gelince de vezir ve
veziriazam yapt.
Bu adam, Gedik Ahmet Paa'dan bakas deildi...
Gedik Ahmet Paa; 1461'de Anadolu Beylerbeyi, 1469'da Karaman Valisi ehzade
Mustafa'nn lalas, 1470'de vezir, ayn yl idam edilen Mahmut Paa'mn yerine veziriazam,
1474'te Karaman valisi Cem Sultan'a lala oldu; 1477'de ise veziri-azamlktan azledildi.
1478'de Kaptan- Deryala getirildi. 1482'de kinci Byezid zamannda Edirne'de verilen bir
yemekte zehirlendi.
121
SAKALIMIN BR TEL BLE BLSEYD
Fatih Sultan Mehmet, titiz ve tedbirli bir komutand
Yapt planlar, kaca seferleri gizler; uygulamaya gemeden nce hi kimseye
sylemezdi.
Byk hkmdar, bir zamanlar Karadeniz taraflarna bir sefer balatr.
Ordunun bandadr.
Ama bu sefer hangi lke zerinedir? Onu padiahtan baka kimse bilmemektedir.
Bu byk sefer Cenevizliler'in elindeki Amasra'ya m, s-fendiyaroullar zerine mi, yoksa
Trabzon Rum imparatorluu zerine midir?
Kadasker, bu sorularn cevabn ve seferin hedefini renmek iin padiaha sorar:

- Sultanm!
Acaba balatm olduunuz byk sefer, hangi lke zerinedir?
Fatih Sultan Mehmet, kadaskerin bu sorusu karsmda fkelenir ve ona u cevab verir:
- Kadasker efendi!
Yapmak istediimi sakalmn bir teli bile bilseydi, sakalmn o telini hemen koparr ve
yakardm!
Bu olay, onun ne kadar titiz, ne kadar tedbirli, ne kadar disiplinli ve prensip sahibi bir devlet
adam olduunu gstermektedir.
HOCAYA SAYGI
ehzade Mehmet, babas Sultan kinci Murat'n vefatndan sonra tahta gemiti, ilk ilerinden
birisi, ona bilgi saraynn kaplarn aralayan Molla Gran'ye vezirlik teklif etmek oldu. Molla
Gran, rencisi olan gen padiahn teklifini:
- Teklif ettiiniz rtbe, bize uygun deildir. nk devlet ilerinin iinde bulunan kimseler,
vezirlik rtbesine ulamay ama edinmiler; bu uurda gece-gndz almlardr. Hl byle
iken bizim gibi bir ilim adamn dardan byle bir makama getirmek onlar incitir. Bu grev,
lyk olan kimselere teklif edilmelidir, diyerek kabul etmez.
Sultan kinci Mehmet, otoriter ve tavizsiz bir kiilie sahip olan hocasnn sylediklerini hakl
buldu. Bu defa ona ka-daskerlik teklif etti. Molla Gran, mesleine uygun olan bu teklifi
kabul etti.
Kadaskerlik grevini yrtrken kendi bana hareket eden, yapt ilerde kendisine
danmayan hocas, Sultan Mehmet'i zor durumda brakt. Bunun zerine ustaca bir plan
uygulad ve Molla Gran'ye vakflarla ilgili bir grev vererek Bursa'ya gnderdi.
Sert bir karaktere sahip olan Molla Gran, ncekine gre daha mtevazi bir grev olan yeni
iine byk bir istekle
123
balad. Ancak, padiahn referansyla kendine gelen birisinin elindeki ferman, yaplan istek
hukuka aykr diyerek yrtp att.
Bu olay haber alan padiah, hocasna ok kzd. Ama saygsndan dolay hogrl davrand.
Hocasn sadece grevinden ald. Bunun zerine krlan Molla Gran, geldii yer olan Msr'a
geri dnd.
Bir zaman sonra Sultan Mehmet, yaptna piman oldu ve hocasna ricaclar gndererek,
tekrar stanbul'a davet etti. Molla Gran, Msr sultannn burda kal srarlarna ramen
rencisinin davetini kabul ederek stanbul'a dnd. Tekrar Bursa'ya kad olarak
grevlendirildi. Fatih'in vefatna kadar bu grevde kald.
Sultan Mehmet ve Molla Gran kararl ve otoriter kiilikleriyle sk sk kar karya
gelmilerdir. Ama hocaya ve ilim adamna sayg her zaman daha ar basm ve Sultan
Mehmet, hocasnn karsnda geri adm atmasn bilmitir.
Padiah fermann yrtmann, emirlerini yerine getirmemenin cezas kati (lm) olmasna
ramen bu ceza, Molla Gran'ye uygulanmamtr. Bunun izah; ilme, ilim adamna ve
hocaya saygdan baka bir ey deildir.
ARADAK FARK!
Molla Gran, stanbul'u fetheden gen padiah Fatih Sultan Mehmet'i, kendisini dikkate
almadn dnerek kr.
O, belki de hl padiah, sopasyla korkuttuu bir ocuk olarak grmektedir.
- Zalim dediiniz Timurlenk bile hocas Taftazanl Sa-deddin'e ok byk sayg gsterirdi.
Sen ise beni hi dikkate almyorsun...
Bu szlerin muhatab Fatih Sultan Mehmet, henz yirmi drt yandadr.
O, hocasnn bu szleri karsnda nefsini ve padiahln n plana karmaz. nce zekasyla

hocasna yle bir cevap verir:
- Hocam! Doru sylersiniz ama Taftazanl Sadeddin'in eserlerini oaltmak iin dnyann
drt bir yanndan onun yanna geliyorlard. Siz ise eserleriniz okunsun diye oaltarak drt bir
yana gnderiyorsunuz. Taftazanl Sadeddin ile sizin aranzdaki fark budur.
Bu sz ile Fatih, hocas ve ayn zamanda kadaskerliin-de bulunan Molla Gran'ye ince bir
cevap vermektedir.
125
FATH, PADAHLII BIRAKMAK STEYNCE
Fatih Sultan Mehmet, bir retmen ve rehber olarak Akemseddin'den ok faydalanmt. Bu
yzden kendisine snrsz bir sayg duyuyordu.
nk o, mikrobu kefedecek kadar byk bir bilgin; istanbul'un fethini haber verecek kadar
byk bir mn sultanyd.
istanbul'u fetheden, dmanlarn titreten, lkesini adil bir biimde yneten Sultan Fatih,
Akemseddin'den o kadar etkilenmiti ki bir gn:
- Hocam! dedi. Ben de sizin yolunuza girmek, sizin gibi bir hayat srmek ve size hizmet
etmek istiyorum.
Akemseddin, Fatih Sultan Mehmet'in isteine kesin bir cevap verdi.
- Olmaz!
Akemseddin'in kendisini kabul etmeyii, bir an iin padiahn cann skmt.
Israr etti.
- Niin beni yannza kabul etmiyorsunuz?
Oysa kim olduklar bile belli olmayan birok insan renci olarak yannza alyorsunuz.
rencisinin krgnlk ierisinde fkelendiini anlayan Akemseddin, engin bir tebessmle
Fatih Sultan Mehmet'in gzlerinin iine bakt.
- Bu yol, gizemli bir yoldur. Bu yolun gzelliini anlayan dnyadan da, saltanattan da
vazgemek zorunda kalr.
Fatih Sultan Mehmet, Akemseddin'in sylemek istediklerini anlamt.
- Siz yeter ki beni yannza kabul edin. Ben, tac da taht da brakmaya hazrm.
Artk dnya hayat bana sknt veriyor...
Bir padiahn, bir mn sultanna renci olmak, ona hizmet etmek iin tacn ve tahtn
brakt grlm bir ey deildi.
Akemseddin, Fatih Sultan Mehmet'in akllara durgunluk veren bu isteine yine olumsuz
cevap verdi ve gerekesini aklad:
- Sizin, tacnz ve tahtnz brakp byle bir yola girmeniz lkemize byk zararlar verir. Bu
durumda, siz de ben de byk bir vebal altna girmi oluruz.
Sizin gibi padiahlara gereken gzel ahlak ve yce adalettir.
Fatih Sultan Mehmet, hocasnn kendisini kabul etmeyiine; Akemseddin de rencisinin
srarna az da olsa zldler.
Bu olaydan ksa bir zaman sonra Akemseddin, stanbul'dan ayrlarak Gelibolu ve Bursa
zerinden Gynk'e gidip yerleti.
mrnn sonuna kadar orada kald. Kendisine vakfedilen bir arazi ile geimini salad. Fatih
Sultan Mehmet'in arkasndan gnderdii hediyeleri, devletin yapaca hizmetlerde
kulanlmas iin kabul etmedi.
Fatih Sultan Mehmet, Gynk'e yerleen hocasyla ilikisini kesmedi. Zaman zaman yapaca
ileri onunla dant.
Onun, son olarak kendisine tledii gzel ahlak ve yce adalet anlayndan asla sapmad.
HAZRET SA'NIN BENN RTS
127
Fatih Sultan Mehmet, okuma zevk ve alkanl olan bir padiaht. Padiah, bir gn sarayn
ktphanesine gitti.
Fatih Sultan Mehmet, devrin bilgin ve airlerinden olan, ayn zamanda sarayn ktphanecisi
olarak grev yapan Molla Ltfi'den bir kitap istedi. Padiahn istedii kitap rafn en
stndeydi. Molla Ltfi, kitab alabilmek iin rafn nndeki byke tan zerine bast ve
kitaba uzand. Bunu gren Sultan Fatih, yksek bir sesle:
- Aman Molla Ltfi! Sen ne yapyorsun? imdi gnaha girdin. Hazreti sa'nn doduu zaman
zerine yatrld o taa baslmaz.
Molla Ltfi, padiahn bu szleri karsnda hi tepki gstermedi. Soukkanl bir ekilde, bir
raftaki kitaplarn zerinde serili bulunan eski bir rty byk bir zenle ald; sedirde
oturmakta olan Fatih'in dizlerinin zerine serdi. Maksad, onun dizlerinin zerine basarak
kitaba uzanmakt. Fatih, Molla Ltfi'nin bu davran karsnda:
- Molla Ltfi! Ne yapyorsun? Kaldr u eski rty zerimden! diye seslendi.
Bu kez Molla Ltfi, soukkanlln hi bozmadan:
- Aman Hnkarm! Niin huzursuz oldunuz? Eski dediiniz o rt, Hazreti isa'nn beiinin
rtdr. Onun iin kt sz sylemeyiniz.
Bu olay, Fatih Sultan Mehmet'in ciddi bir devlet adam olduu kadar; yeri geldiinde espri
yapabilen, hogrl kiiliini ortaya koyduu gibi, Molla Ltfi'nin de dndn
syleyebilecek kadar gz kara bir insan olduunu ortaya koymaktadr.
DER KARDELERMZ DUYMASIN
Bir gn Fatih Sultan Mehmet, ehri dolamaya kar.
Padiahn halkn arasna girmesini firsat bilen uyank bir adam, onun yanna yaklar:
- Hnkarm!
Sizden btn mal varlnzn ve saltanatnzn yarsn istiyorum, der.
Padiah, mal varlna ve saltanatna ortak olmak isteyen adama sorar:
- Btn bunlar benden ne hakla istiyorsun? Uyank adam hi beklemeden padiaha cevap
verir:
- Karde olduumuz iin istiyorum, padiahm! Fatih Sultan Mehmet, adama yine sorar:
- Acaba bu kardeliimiz nereden geliyor? Hazr cevap adam karlk verir:
- Efendimiz! kimiz de Hazreti Adem'in ocuklar deil miyiz?
Bu cevap zerine padiah, yanndakilere adama bir altn vermelerini emir buyurdu. Sonra da
verilen bir altnla hayal krklna urayan adamn kulana eildi ve hafif sesle unlar
syledi:
- Ey karde! u bir altn al ve derhal buradan uzakla. Eer dier kardelerimiz, bunu
duyarlarsa sana bir altn bile dmez!...
Uyank adam, bu sz karsnda syleyecek bir ey bulamaz.
Verilen bir altn alr ve hemen oradan uzaklar.
129
DER PEYGAMBERLER DE SAYARSAN
Dervi geinen biri, Fatih Sultan Mehmet'in huzuruna kar ve ondan yle bir istekte
bulunur:
- Padiah hazretleri! Bilirsiniz ki yz yirmi drt bin peygamber vardr. Onlarn yardmna
mazhar olabilmen iin her peygamber adna bana bir ake vermelisin.
Zeki ve hazr cevap bir kimse olan Fatih:
- Bana yz yirmi drt bin peygamberin isimlerini syle bakalm... deyiverir uyank dervie.
Bu istek zerine dervi balar peygamberlerin isimlerini saymaya. Bir, iki, , drt... dokuz,
on. Ancak on peygamberin ismini sayabilir dervi, gerisini hatrlayamaz.
Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet, yanndakilere:

- On ake verin dervie, diye buyurur. Sonra da dervie dner:
- Dier peygamberleri de sayarsan her bir peygamber adna sana bir ake veririm, der.
Dervi utanr, ald on ake ile oradan ayrlr...
131
1
i
i I
AKLI BAINDA,
DAVRANII YERNDE OLSAYDI
Fatih Sultan Mehmet, stanbul'a davet ettii Venedikli ressam Bellini ile arda dolayordu.
Onlar gren dervi klkl birisi yksek sesle padiah vmeye balad.
Fatih Sultan Mehmet, adamlarna:
- Derhal bu adam susturun! diye emretti.
Venedikli ressam Bellini, padiahn bu davran karsnda ard.
Onun bildii kadaryla, bir hkmdar vlmeyi ok sever, hatta kendini ven kiiye bahiler
verirdi. Fatih ise kendini ven adam susturuyordu.
Gentile Bellini, saraya dndklerinde Fatih Sultan Mehmet'e:
Byk hkmdar! vgye layk bir hkmdar olduunuz halde sizi ven kiiyi niin
susturdunuz? Oysa siz skender'in' bile ulaamad idealleri gerekletirdiniz... diyerek,
kendini ven kiiyi niin susturduunu sordu.
- Beni vmek isteyen kiinin akl banda, davran yerli yerinde olsayd bir ey
sylemeyecektim. Ama onda, bunlardan hi birini gremedim. Bu yzden onu susturdum,
diye cevap verdi.
Bu olay, Fatih Sultan Mehmet'in dalkavukluktan holanmadn gsterir.
CDDYETSZLN CEZASI
Fatih Sultan Mehmet, adamlaryla birlikte ava kmt.
Ava katlanlarn arasnda devrin nemli airlerinden Ahmet Paa da vard.
Bir ara atlarn birinin ayandan srayan amur, veys Aa adndaki yakkl bir saray
grevlisinin yzne yapt.
veys Aa'nn yzne yapan amuru gren air Ahmet Paa, hemen Kur'an'daki Nebe
Suresi'nin 40. ayetinin son ksmn okudu.
- Keke toprak olsaydm!
Ahmet Paa'nn ne sylediini merak eden Fatih Sultan Mehmet, veys Aa'ya sordu.
- Ahmet Paa ne syledi?
veys Aa, kendi yzndeki amuru gsterdi ve cevap olarak Ahmet Paa'nn ksmen
okuduu ayetin tamamn okudu:
- Biz, yakn bir azap ile sizi uyardk. O gn kii nceden yaptklarna bakacak ve inkarc kii
"Keke toprak olsaydm" diyecektir.
Gencin verdii cevap, padiahm houna gitti. Onu parlak zekasndan dolay tebrik ederek,
derecesini ykseltti.
Ahmet Paa'ya gelince, yapt ciddiyetsizlikti.
Byle ciddiyetsizlikler karsnda asla taviz vermeyen Fatih Sultan Mehmet, Ahmet Paa'ya
darld ve kendisini uyard.
Ahmet Paa, bir sre sonra benzer bir hata daha yapnca Yedikule zindann boylad...
AYRANDAK SAMAN PLER
Fatih Sultan Mehmet, Midilli zerine bir sefer dzenlemiti. Ordusuyla birlikte Balkesir
civarndan geerken bir pnarn banda ihtiyar bir Trkmen kadnna rastlar, ihtiyar kadn,
padiaha bir tas ayran ikram etmek ister. Padiah, kadnn isteini kabul eder ve ii buz gibi
ayran dolu kalayl tas alr. Bir de ne grsn? Ayrann zerinde tane kk saman p
yzmektedir.
Fatih, ihtiyar kadna bir ey sylemez. plerin azna girmemesine dikkat ederek, ayran
yudum yudum ier, bitirir, ihtiyar kadna teekkr ederek u soruyu sorar:
- Anne! Ayrann iine saman plerini niin koydun?
Yllarn deneyimine sahip ihtiyar kadn, padiahn sorusuna yle karlk verir:
- Arslan evladm! Sen uzun yoldan gelmektesin. Susam-smdr ama terlisin. Bizim
pnarmzn suyu buz gibi souktur. Ayran pnarn suyu ile yaptm. Buz gibi souk ayran
birdenbire iersen hasta olursun. Ben, senin hasta olmandan korktuum iin ayrann ierisine
saman p attm. O saman p, senin ayran ar ar, yudum yudum imene sebep
oldu!... ite ayrann ierisine saman p koymamn sebebi budur.
Padiah, bu gngrm ihtiyar Trkmen kadnn verdii cevap karsnda ok mutlu oldu ve
ona genie bir arazinin verilmesini emir buyurdu.
133
SEN DE O LATAN MSN
Fatih Sultan Mehmet, baz devlet adamlaryla sohbet etmektedir. Konu zehirli bceklerden
almtr. Bu srada dou vilayetlerinden birinde maliye memurluu yapan bir kii hararetle:
- Padiahm! Horasan civarnda bir zehirli bcek eidi vardr. Bu bcein srd yer ate
dm gibi yanar, davul gibi ier. Bu bcekler, insanlar ldrmektedir. Lakin halk, buna
kar bir ila bulmu. Bir para kpek pisliini st veya su ile kartrarak, bu zehirli hayvann
soktuu kiiye iiriyor-lar. Yeni doan her ocua, ehre yeni gelen misafirlere bu ilatan
iirilir. Halk da ylda bir kez bu ilatan ier. Zehirli bcek, bu ilatan ien kimselere zarar
vermez...
Anlatlanlar dikkatle dinleyen padiah:
- Bu bcei ve yaplan ilac sen grdn m? Yoksa bu anlattklarn bakasndan m duydun?
diye sorar.
Maliye memuru:
- Hnkarm! Bcei de, yaplan ilac da grdm. nk iki yl orada memurluk yaptm.
Padiah, ta gediine koymann zamannn geldiini anlamt. Glerek memura yle dedi:
- Anlalan, sen de o ilatan imisin.
Maliye memuru, utanp ban nne edi. Dier memurlar da bu sze ok gldler.
Bu olay da Fatih Sultan Mehmet'in otoriter bir padiah olduu kadar hazr cevap ve espri gc
yksek birisi olduunu ortaya koymaktadr.
FATH'N LKESNDE ADALET
Fatih Sultan Mehmet, istanbul'un fethinin sonra msl-man olmayanlara geni haklar
tanmt. Ancak kendilerine tannan bu haklar yeterli bulmayan bir piskopos heyeti Fatih'e
giderek kendi hukuklarna gre bir mahkeme kurmak istediklerini bildirdi. Piskoposlar
dinleyen Fatih Sultan Mehmet, onlara yle dedi:
- Sizin mahkeme kurma isteinize izin veririm. Ama nce lkemizin eitli mahkemelerini
ziyaret etmenizi ve onlarn ileyiini grmenizi istiyorum. Ziyaretlerinizi tamamladktan sonra
bu isteinizi benimle tekrar grebilirsiniz.
Padiahn byk bir gven ierisinde syledii bu szlerin ardndan piskoposlar, skdar'da
bulunan mahkemeye giderler. Mahkemede bir davay izlerler.
Davann konusu, at al verii ile ilgilidir. Bir at satn alan davac, satc ile yaplan anlamaya
gre akama kadar atta bir hastalk ortaya karsa veya at hastalanrsa al veriten vazgeerek
at iade edebilecekti. Nitekim akam olmadan at hastalanmt. Davac, at satcsna

gtrm; anlamaya ramen satc at kabul etmemiti.
Bunun zerine at satn alan adam mahkemeye gitmi, at satcsn ikayet etmek istemiti.
Ancak mahkeme kapal olduu iin ikayetini yapamamt. nk mahkeme kads bir
135
cenaze dolaysyla mahkemeyi kapatmak zorunda kalmt. O gece at lm, bu yzden
anlamadaki iade art geerliliini kaybetmiti. Davacy dinleyen kad:
- Davacnn grd zarar benim yzmdendir. Ben, mahkemede bulunmu olsaydm davac
ikayetini yapacak, mahkeme de ona gre kararm verecekti. Atn lmyle zarara urayan
davacya atn cretini benim demem gerekir, diye karar verir.
Davacnn zararn kendi cebinden karlar.
Psikoposlar bir baka ehre giderek kardeler arasnda meydana gelen bir arazi anlamazl
ile ilgili mahkemeyi izlerler. Bu mahkemede verilen karar da olduka adil bulurlar ve oradan
da ayrlrlar.
Baka bir ehre geerler. Orada yerli ve yabanc iki tccarn arasnda bir al veriten doan
anlamazlkla ilgili mahkemeyi izlerler.
Davaya gre; yerli bir tccar, Venedikli bir tccara kuma siparii vermi. Venedikli tccar
siparii karlam, ancak mallar tayan gemi Akdeniz'de batmt. Venedikli tccar
gnderdii kumalarn parasn istiyor, yerli tccar ise maln kendisine teslim edilmediini
ileri srerek bu istei reddediyordu.
Her iki tccar da dinleyen kad, u ekilde karar verdi:
- Venedikli tccar, yerli tccarn siparii olan mallar temin ederek gndermitir. Geminin
batmas onun elinde deildir. O, ald siparii yerine getirerek yerli fccarn borlanmasna
sebep olmutur. Mal, onun elinden ktna gre yerli tccar borcunu demekle
ykmldr...
Karar duyan Venedikli tccar sevin ve hayret iinde:
- Bizim mahkemelerimiz de ok mkemmeldir. Ancak Venedikli bir hakim, bir mslman
iin Venedikli'yi zarara uratmaz. Her ne olursa olsun kararn Venedikli'nin karla136 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH
rina uygun olarak verir. Sizin adaletinize hayran oldum ve mslman olmaya karar verdim...
diyerek duygu ve dncelerini dile getiriyordu.
Bizansl piskoposlar, Fatih Sultan Mehmet'in lkesinde adaletin salkl bir ekilde ilediine
bizzat ahit olmulard. Grdkleri mahkemelerin verdii adil kararlar, onlarn dncelerini
derin bir ekilde etkiler. stanbul'a dnerler ve tekrar Fatih Sultan Mehmet'in huzuruna
karlar. Ama bu kez ayr bir mahkeme kurma istei ile deil...
- Efendim! Biz yanl dnmz. Teklifimizi yaplmam kabul ediniz. Grdklerimiz ve
duyduklarmzla sizin mahkemelerinizin ne kadar adil olduuna inandk. Biz de bu
mahkemelerde yarglanmay kabul ediyoruz... diyerek mahkeme isteklerinden vazgeerler ve
Osmanl lkesinin mahkemelerinde yarglanmay kabul ederler.
137
FATH'N YARGILANMASI
Yaptrd bir camiin stunlarnn yaklak iki buuk metre kesilerek Ayasofya kadar yksek
olmamas, Fatih Sultan Mehmet'i fkelendirmitir. Rivayetlere gre Rum asll olan ba
mimar artarak:
- Benim camimi, niin Ayasofya kadar yksek yapmadn? Byk bir deere sahip stunlar
kesip camiyi niin alak braktn? diye sorar.
Ba mimar:
- Padiahm! Bildiiniz zere stanbul'da ok deprem olur. Bu nedenle byle bir depremde
zarar grmesin diye iki stunu keserek er arn ksaltnca Ayasofya'dan bir miktar alak
oldu, karln verir.
Bu cevap, padiahn fkesini daha da artrr:

- unun sylediine bak! Diledii zr, iledii sutan daha byk, diyerek; ba mimarn
ellerinin bileklerinden kesilmesini emreder.
Padiahn emri derhal yerine getirilir.
Padiahn emri ile ellerini kaybeden ba mimar, grd muameleden dolay padiah kadya
ikayet eder. Kad, padiah mahkemeye artr.
Fatih Sultan Mehmet, ar zerine mahkemeye gider; kad efendinin huzuruna kar.
Kad Feramuzolu Mehmet Hsrev Efendi (Molla Hs-rev) (Baz kaynaklarda Molla Hzr
elebi), padiahn oturmasna izin vermeyerek ikayeti karsnda ayakta durmasn, o
ekilde savunmasn vermesini ister. Sonra da ikayeti olan ba mimara sz verir.
- Efendim! der, ba mimar. Ben, padiah hazretlerinin mimar idim. Onun camisini yaparken
"iki stunu ksaltarak, benim camimi alak yaptn." diyerek ellerimi kestirdi. Bylece benim
geimimi kazanmama engel oldu. Bu vaziyette ben, oluk ocuumu nasl geindiririm?
szleriyle ikayetini Fatih karsnda yineler.
Ba mimar szlerini tamamlaynca Kad Mehmet Hsrev Efendi, Fatih Sultan Mehmet'e
dner:
- Padiahm! Ba mimarn ellerini siz mi kestirdiniz? diye sorar.
Padiah kendini savunur:
- Ba mimar, yapmakta olduu camimin iki stununu ksaltarak onun alak olmasna sebep
olmutur. Eer yle yapmasayd camim benzerlerinden yksek olacak ve bu ynyle hret
bulacakt. Bunlara engel olduu iin onun ellerinin kesilmesini emrettim.
Fatih Sultan Mehmet'in savunmasn dinleyen kad, padiahn bu szleri zerine:
- Padiahm! hret, bir afettir. Caminin alak yaplmas orada ibadete engel deildir. Stun
deerli bir ta olsa da neticede yine tatr, fkenize hakim olamamsnz. Ellerinin
kesilmesini emrederek adamn i g yapamaz olmasna neden olmusunuz. Bilirsiniz ki
ksasa ksas gerekir. Ayrca bu yzden ba mimarn oluk ocuunu geindirmek sizin
zerinize kalmtr, diye kararn bildirir.
139
Padiah, boyun eer:
- Emir, hukukundur, demekle yetinir.
Kad Mehmet Hsrev Efendi szlerine devam eder:
- Eer ba mimar isterse ksasa Jasas gerekir ve sizin de elleriniz kesilir. Hukuksuz i yapann
hakkndan hukuk emriyle gelinir, diyerek verilecek ceza konusunda elleri kesilen ba mimarn
grn sorar. Ba mimar:
- Efendim! der. Bir kere bu i olmu, bitmitir. Onun elinin kesilmesiyle benimkiler geri
gelmeyecektir. Hem bir padiahn ellerinin kesilmesi uygun deildir. Bu yzden onun ellerinin
kesilmesini istemiyorum, diye cevap verir.
Bu szlerle ba mimar, padiahn ellerinin kesilmesine raz olmuyordu ama oluk ocuunun
geiminin karlanmasn istiyordu.
Bu istek zerine Fatih Sultan Mehmet:
- Devlet hazinesinden yeteri kadar maa balayalm, deyince; Kad Mehmet Hsrev Efendi:
- Hayr! Devlet hazinesinden olmaz. nk su sizindir. Tazminatn sizin kendi
gelirlerinizden verilmesi gerekir, diye hkm verdi.
Bu konumalardan sonra padiahn elinin kesilmesine raz olmayan ba mimar, onu affetti.
Padiah da:
- Yirmi ake gnlk vereyim, hakkn helal etsin, diyerek ba mimarn rzasn da ald ve
onunla helalleti.
Mahkemenin sonunda ise Sultan Mehmet, Kad Hsrev Efendi'ye:
- Eer padiah olduum iin benim tarafm tutup, beni kayrsaydmz; Rum asll olmas
nedeniyle ba mimar haksz karsaydnz, o zaman, (klcnn sapn sk sk tutarak) u
klla banz uuracaktm, der.
140 / FATH SULTAN MEHMET
ve FETH
Kad Hsrev Efendi, padiahn szlerine karlk vermekte gecikmez. O da:
- Siz de padiah olduunuzu ileri srerek hukukun stnln kabul etmeseydiniz, verilen
karara itiraz edip, bizi tehdit etmi olsaydnz, bu klla cezanz vermeyi dnyorduk,
diyerek yanndaki makam klcn gsterir.
Grlyor ki her iki tarafin da hukuksuzlua tahamml yoktur.
Bu mahkeme ve sonucu, hukukun nnde herkesin eit olduunu, padiah da olsa kimseye
ayrcalk tannamayacan gstermesi asndan nemli bir belge niteliindedir.
141
ADALETN KORUYUCUSU FATH
Zamann Rumeli Beylerbeyi olan Davut Paa, hukuka aykr bir uygulama yapar. Bu yzden
Edirne kadsna ikayet edilir. Edirne kads da Davut Paa'ya haber gndererek yapt
uygulamadan vazgemesini ister.
Davut Paa, oral bile olmaz. Gelen habere ramen uygulamay aynen devam ettirir..
Bu defa gelen ikayet, kadnn uyarmasna ramen Davut Paa'nn yanl uygulamaya devam
ettii eklindedir. Duruma can sklan kad, kalkar Davut Paa'nn makamna gider. Davut
Paa'y bizzat uyarmak ister. Kad ile Davut Paa arasnda tartma kar. Rumeli Beylerbeyi
Davut Paa ok fkelenir ve kady dver.
Davut Paa ile Edirne kadsnn kavgas ve kadnn dvlmesi olay Fatih Sultan Mehmet'e
ulatrlr. Fatih Sultan Mehmet fkelenir:
- Yce adaletin yerine getirilmesi iiyle ykml olan kady dven insan, adaleti
kmsemi; dinimizin emirlerine de kar gelmitir. Bu durumda Rumeli Beylerbeyi Davut
Paa'nn katli gerekir, diye buyurur.
Btn devlet bykleri araya girerek padiahn Davut Paa'y balamasn isterler. nk
Davut Paa nemli bir komutan ve devlet adamdr.
Fatih Sultan Mehmet ise kesin kararldr ve emrinin bir an nce yerine getirilmesini
istemektedir.
Davut Paa'mn balanmasn isteyenler dnemin kad-askerlerinden Vildan Efendi'den gr
isterler. Olay batan sona dinleyen Kadasker Vildan Efendi:
Davut Paa, kad efendiyi kendi makamnda dvm olsayd, o zaman katli gerekirdi.
Ancak kad efendi, Davut Pa-a'nn makamna gitmi; orada dvlmtr. Bu yzden katli
gerekmez, diye gr bildirdi.
Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet, Davut Paa'y kati cezas ile cezalandrmaktan vazgeer.
Davut Paa'y artarak onu sopayla dvdrr.
Davut Paa yedii dayan etkisiyle yaklak drt ay kadar yatt. Bu olaydan sonra piman
oldu ve padiaha sz verdi. Bir daha hukuka aykr bir i yapmad. Daha sonra Fatih Sultan
Mehmet ile Davut Paa arasnda bir samimiyet balad. Herki zamanlarda ise Davut Paa'y
vezir yapt.
Bu olay, Fatih'in hukuka ve adalete olan ballnn nemli bir gstergesidir. Adaletten
amayan Fatih, yeri geldiinde adaletin koruyucusu olmutur.
143
KENDN GREVDEN ALMI OLDUN
Fatih Sultan Mehmet, devrinin nde gelen bilginlerinden olan Molla Krm ile konuuyordu.
Fatih, bu sohbet srasnda Molla Krm'ye sordu:
- Gzel bir belde olan Krm vilayetindeki bilginlerimiz yararl eserler yazyormu. Bu doru
mudur?
Molla Krm, padiahn bu sorusuna yle cevap verdi:
- Padiahm! Krm Ham'nn oraya tayin ettii vali cahil birisi olduundan ve bilginlere deer
vermediinden bilim gerilemitir. Sanata yeterince deer verilmedii iin Krm harabe hlini
almtr. Krm iin duyduklarnz doru idi, ama imdi yle deildir.
Molla Krm'den duyduklar padiah zer. Byle bir yerin geri kalmasna fkelenir. Saraya
vardnda veziri Mahmut Paa'y huzuruna arr ve ondan bu konu ile ilgilenmesini ister.
Ancak Mahmut Paa:
- Padiahm! Su, valinin deildir. Su, valiyi tayin eden Krm Ham'mndr. Bildiiniz gibi
btn yaratklar, yaratllarnn gereini yerine getirir. Kanun kararak bir kpei
havlamaktan, bir canavar srmaktan alkoyabilir miyiz?...
Fatih Sultan Mehmet, vezirinin bu szlerine pek aldr maz. Bir mddet dnr ve Mahmut
Paa'ya sorar:
- O cahil valinin oraya tayin edilmesine gz yuman kimse sulu saylmaz m?
Mahmut Paa cevap verir:
- Elbette padiahm! Sulu saylr... Durum gittike ciddileir. Padiah:
- Peki, Krm Han zerinde kim yetkilidir? Mahmut Paa:
- Siz, padiahmz...
Fatih Sultan Mehmet sorularna devam eder:
- Peki, benim bu ilerimi kim takip eder? Mahmut Paa iyice keye skmtr.
- Bendeniz takip ederim, efendim! Fatih Sultan Mehmet fkeli bir sesle:
- Vezirim! yle ise kendi kendini grevden alm oldun!... diyerek Mahmut Paa'y grevden
alr.
145
GARP BR OLAY
Ahmet Paa, Fatih Sultan Mehmet devrinin nemli devlet adamlarndan birisidir. Fatih Camii
yaknlarnda bir cami yaptrr. Caminin ibadete almasndan sonra, bir gece ryasnda Fatih
Sultan Mehmet'i gren Ahmet Paa korku ve heyecan iinde uyanr.
Fatih, ryada Ahmet Paa'ya:
- Benim camimin yaknma neden bir cami yaptrp cemaatimi alarsn? diye seslenmi,
ardndan da Ahmet Paa'nm boynunu vurulmasn istemitir.
Gerekte byle bir ey yoktur ama Ahmet Paa, iki buuk ay korku iinde yaar. ki buuk ay
sonra lr.
in garip taran Ahmet Paa, mezarna konulurken trbesinden kopan byke bir ta paras,
paann boynuna arpar ve bir kl gibi ban bedeninden ayrr.
Bu garip olay, o gnden beri hl gizemini korumaktadr.
146 / FATH SULTAN MEHMET e FETH
147
KENDM GELR BORCUMU DERM!
Trabzon Rum mparatoru David Kommenos, Osmanl Devletine verdii vergiyi keser,
nceden verilen vergileri de geri ister.
mparator, bu cesareti, eski imparator IV. loannes'in kz Despina ile evli olan Akkoyunlu
hkmdar Uzun Hasan'dan alyordu. Bu evlilik yznden David, Uzun Hasan ile akraba
durumundadr.
David Kommenos, bu cretkar isteini bildirmek iin elilerini Fatih Sultan Mehmet'e
gnderir.
Fatih Sultan Mehmet, imparatorun gnderdii elileri dinler ve onlara yle der:
- Siz gidiniz. Ben kendim gelir imparatorunuza olan borcumu derim!...
Fatih Sultan Mehmet, bu olaydan ksa bir zaman sonra 1461'de Trabzon Rum mparatorluu
zerine bir sefere kar. mparator, ehri Fatih'e teslim eder.
Fatih de imparatorun btn servetini yanna alarak Se-rez'e gitmesine izin verir. Uzun Hasan
ise hanm Despina'nn pay olarak gnderilenlerle yetinmek zorunda kalr...
FATH'N KARARLILII VE SORUMLULUU
Fatih Sultan Mehmet, Trabzon'u fethetmek zere sefere ktnda nce Erzincan'a doru
ilerledi. Onun ilerleyiinden rahatsz olan Akkoyunlu Hkmdar Uzun Hasan, annesi Sare
Hatun'u eli olarak bir heyetle birlikte, ykl hediyelerle Fatih Sultan Mehmet'e gnderdi.
Fatih, olduka ilerlemi yana ramen huzuruna gelen Sare Hatun'a byk sayg gsterdi.
Hatta ona "Ana" diye hitap ettii rivayet edilir.
Sare Hatun'un ricas zerine Uzun Hasan zerine gitmekten vazgeen Fatih Sultan Mehmet,
Sare Hatunu da yanna alarak Trabzon zerine yneldi. Ordu, yollarn ok kt, arazinin
dalk olmas sebebiyle g artlar altnda ilerliyordu. Fatih Sultan Mehmet zaman zaman
atndan inmek zorunda kalyor ve yaya olarak yryordu. etin yolculuk devam ederken
Uzun Hasan'n annesi Sare Hatun, .Fatih'e yle seslendi:
- Olum! u Trabzon iin bunca eziyete deer mi? Fatih Sultan Mehmet:
- Valide hanm! Ben, elimde islam'n klcn tamaktaym. Eer bu kadarck skntlara
katlanamayacaksak "gazi" unvann bouna kullanm olurum. Bu ekilde Allah'n huzuruna
kmaktan utanrm!...
Bu lde kararl ve sorumluluk sahibi olan Fatih Sultan Mehmet, sarp dalar "aarak
Trabzon nlerine geldi ve ehri fethetti.
YEDKLERNDEN GNDERM
Akkoyunlu Devleti'nin hkmdar Uzun Hasan, 1473'te-ki Otlukbeli savana kadar Osmanl
mparatorluuna kar dmanca bir tavr taknmt.
Fatih Sultan Mehmet'i her zaman kmsyor, Osmanl topraklar zerinde hak iddia
ediyordu.
Uzun Hasan, gnn birinde Fatih Sultan Mehmet'e hediye gnderir.
Padiaha ulatrlan hediye sand alr. Manzara sandn banda bulunanlara aknlk
verir. nk hediye sandnn iinde akrepler, ylanlar ve yanlar vardr.
Akkoyunlu hkmdar, her frsatta yapt gibi yine Sultan Fatih'i kk drmek, ona
hakaret etmek istemitir.
Fatih Sultan Mehmet, Uzun Hasan'n gnderdii sandktan kanlar grnce hi istifini
bozmaz.
Gayet sakin bir ekilde adamlarna:
- Bu hediyelerine karlk olarak Uzun Hasan'a bal gn-derilsin, diye buyurur.
Orada bulunanlarn aknl iyice artmtr.
- Efendim! derler. Niin byle yapyorsunuz?
O, size ylan, iyan gndermi; siz, ona bal gnderiyorsunuz!...
Fatih Sultan Mehmet tebessm ederek:
- Haklsnz ama herkes dostuna yediinden yedirmek ister!...
149
GARP BR RYA
Uzun Hasan zerine sefere kan Fatih Sultan Mehmet, bir gece garip bir rya grd. Ryada,
kendisini Uzun Hasan ile bir meydanda greirken grd. Her ikisi de birbirlerinin an
kollamakta, frsat bulunca birbirlerine saldrmaktadrlar. Bir ara Fatih, Uzun Hasan'n bir
saldrsna kar koyamaz ve yere der. Son anda kendini toparlayarak Uzun Hasan'a
yenilmekten kurtulur.
Bunun zerine fkelenen Fatih, etin bir saldr yapar ve Uzun Hasan' srt st yere ykar.
Gsnn zerine oturur. Uzun Hasan'n cierlerinden bir para, onun azndan yere der.
Fatih Sultan Mehmet, ryay evresindekilere anlatr. Onlar, padiahn ryasn hayra yorarlar.
Fatih Sultan Mehmet'in ryasnda grdkleri bir hafta sonra gerekleir. Uzun Hasan'n
ordusu ile karlaan Has Murat Paa komutasndaki nc birlikler, asl kuvvetleri
beklemeden savaa tutuur, nc birlikleri tuzaa dren Uzun Hasan'n ordusu, nc
birlikteki askerlerin neredeyse tamamn kltan geirir. Has Murat Paa da ehit olur.
Fatih'in bu olaya can skld. ki ordunun Otlukbeli'nde-ki karlamasnda yenilgiye urayan
ve byk kayplar veren taraf Uzun Hasan'n ordusu oldu. Uzun Hasan ise cann zor kurtard.
Uzun Hasan'n olu Zeynel Bey, sava meydannda hayatn kaybetti. Zeynel Bey'in hayatn
kaybetmesi ise Uzun Hasan'n kopan cieridir.
PADAHIMIZIN BlZlM GlBl BNLERCE ASKER VARDIR
Fatih Sultan Mehmet'in Uzun Hasan zerine kt seferde, Rumeli Beylerbeyi Has Murat
Paa komutasndaki nc birlikleri tuzaa drerek ar kayp verdiren ve birounu da esir
eden Uzun Hasan'n ordusu, esirleri Uzun Hasan'n karsna kardlar. Esirlerin iinde sekin
askerler vard. Ak-koyunlu hkmdar Uzun Hasan, byk bir keyifle sekin esirleri
szdkten sonra:
- Osmanl ordusunun en sekin askerleri olan Rumeli askerlerini kltan geirdik. Mora'y
fetheden Gazi Turhan olu mer Bey'i de esir aldktan sonra Osmanl ordusunun karmzda
dayanabilecek bir kuvvetinin kaldn sanmyorum. nk OsmanouUar'nn kolunu
kanadn krdm, dedi.
Bu szler zerine, gz pek biri olan aknc Gazi Turhan olu mer Bey, Uzun Hasan'a u
cevab verdi:
- Fazla sevinmeyiniz. Denizden bir damla su almakla denizin cokunluunu gidermi
olamazsnz. Henz vakit ok erkendir. Ksa bir zaman sonra yanldnz anlayacaksnz.
151
nk padiahmzn elinde bizler gibi binlerce asker vardr!...
Uzun Hasan, bu szlere kzd, fkesini:
- ldrmemiz gereken adamn sylediklerine bakn! szleriyle dile getirdi.
mer Bey, kk bir manevrayla:
- Devletlim! Benim szlerimi ho grn. nk zerimde Osmanoullar'nn emei oktur.
Kendilerini onun iin verim. Yoksa sizin dediiniz gibi onlarn sizin karnzda direnecek
gleri kalmamtr.
Bu szler, Uzun Hasan' martt. Uzun Hasan'n keyfi yerine geldi.
- Bak imdi doru sylyorsun. Onlara gsterdiin ballk yerindedir, insann ekmeini
yedii kapya ballk gstermesi gerekir... diye memnuniyetini dile getirdi.
Ancak Fatih Sultan Mehmet'in grd rya ve mer Bey'in szleri birka gn sonra gerek
anlamn kazanacak; Uzun Hasan, Oukbeli'nde ar bir yengiye urayacaktr.
152 / FATH SULTAN MEHMET ve FFJH
BYKLK HEVESNN KURBANI: UZUN HASAN
Kendini bir cihan hkmdar olarak gren Uzun Hasan, btn devletleri korumas altna
almaya alarak, kar peinde kouyordu. Bu arada Osmanl mparatorluu'nu zor duruma
sokmak iin elinden geleni yapyor, Osmanl Devle-ti'nin dmanlaryla ibirliine gidiyordu.
Her frsatta Fatih Sultan Mehmet'i kk drmeye alyordu.
Bu dmanl o kadar ileri gtrd ki kendisine gelen Venedik elisine:
- Osmanl Devleti'ne siz batdan, biz de doudan ayn anda saldralm. Osmanoullar'n
yeryz haritasndan silelim, diyerek teklifte bulunabiliyordu.
Ancak Otlukbeli'nde grd Osmanl ordusunun karsnda aknlm gizleyemiyordu.
nk ordunun dzeni, kalabal ve silah gc, onu hayretler iinde brakmt. Bu hayretini:
- Vay alak Osmanolu vay! Ne byk bir deryaya (denize) dm! diyerek dile getiriyordu.
Yllardr Osmanllar' megul eden Uzun Hasan, 1473 Ot-lukbeli savamdan sonra dersini
alm, yenilerek sava meydanndan kamtr. Bana gelenlerin sorumlusu olarak da Karamanoullar'm grm ve kaarken:
- Hey Karamanolu! Senin soyun harab olsun. Benim felaketime sebep oldun. Benim,
Osmanoullan ile ne iim vard?... demitir.
i
153
FAZLA HAVLAYAN KPEK SRYE KURT GETlRlR
Hac ibadetini yerine getirmek iin Hicaz'a giden haclar, yollarn gvensizliinden ve
ektikleri su skntsndan dolay Fatih'e ikayette bulunurlar.
Haclarn bu ikayetlerini dikkate alan Fatih Sultan Mehmet, Memluk hanedanndan olan
Msr sultan Kaytbay (El Melik'l-Eref Seyfeddin el-Mahmud ez-Zahir)'a bir mektup
gnderir.
Mektupta yle denilmektedir:
- Emev ve Abbasioullar'nm yaptrd hayrat bozulmu, hac maksadyla yola kanlar
sknt eker olmulardr.
Hayratn tamir edilerek mslmanlarn hizmetine sunulmas mslmanln gereklerindendir.
Bu hayr yerlerinin onarm iin hazinenizde yeteri kadar denek yoksa, bunlarn onarm
Osmanl hazinesi adna yaplmaldr...
Mektubu alan Kaytbay, Fatih Sultan Mehmet'in sylediklerini i ilerine karmak olarak
sayar ve Fatih'in yardmn kabul etmez. Kaytbay'm bu tavr Fatih'e bildirilir.
Bunun zerine Fatih:

- Bizim tavsiyemiz, bir dost tavsiyesidir. Dostlarn tavsiyeleri yaplmal ya da uygun bir cevap
verilmeli. Bilirsiniz ki fazla havlayan kpek, srye kurt getirir! diye cevap verir.
ETME FAZLA DENEK AYRILMASININ SEBEB
Fatih Sultan Mehmet, imparatorluun bte grmeleri iin btn vezirlerini toplantya
ard.
Vezirler toplanmadan nce, belirledii byk miktar paray, eitim-retim ilerine ayrlan
denek olarak bir kada not etti. Bu arada vezirler geldiler ve toplant balad.
Toplant devam ederken maliyeden sorumlu vezirin gzne padiahn yazd rakam iliti.
Vezir, rakamn bykl karsnda ard kald. Zaten ne yapabilirdi ki? Koskoca padiaha
kar m gelecekti?
Suskunluunu hi bozmadan duran vezirin durumu Fatih Sultan Mehmet'in dikkatini ekti.
- Btemiz konusunda asl konumas gereken vezirim, hi azn amyor.
Acaba bunun sebebi nedir? Vezir:
- Konuulanlar dinleyip onlardan yararlanmaya alyorum, padiahm! diye cevap verdi.
- Sakn eitim-retim ilerine ayrlan parann miktar sizi rahatsz etmi olmasn? diyerek
vezirdeki suskunluun sebebini renmek istedi.
Maliyeden sorumlu vezir, padiahn bu srarl sorusu karsnda:
- Padiahm! Doru sylemek gerekirse eitim-retim ileri iin ayrlan paray ok buldum.
nk lkemizin trl trl ihtiyalar var. Eitim-retim ilerine bu kadar ok para
ayrrsak lkemiz iin yapmamz gereken dier hizmetleri yerine getirmekte zorlanacaz.
155
Fatih Sultan Mehmet, vezirinin sylediklerini dikkatle dinlemi ve onu hemen reddetmemiti.
Yumuak bir dille vezire sordu:
- lim adamlar, peygamberlerin miraslar deil midir?
Vezir, cevap verdi:
- Evet efendim! Sylediiniz gibidir. Fatih Sultan Mehmet:
- Peygamberlerin mirass olmak kolay bir i deildir. Onun iin bu konu byk dikkat
ister... Bu zor ii, yz renciden ancak be renci baarabiliyor yle deil mi? O be
renciyi yetitirebilmek iin geri kalan doksan be rencinin de bakmn stlenmek
zorundayz. Bu zor ie bu yzden ok para gerekiyor. Yapabileceimiz baka bir ey yok.
denein bu kadar bol tutulmasnn sebebi budur...
Padiah dinleyen vezir:
- Elbette padiahm! Syledikleriniz dorudur. Bu yzden teklifinizi aynen kabul ediyorum,
diyerek eitim-retim ilerine ayrlan denei kabul etti.
Burada Fatih Sultan Mehmet'in eitime ne kadar nem verdiini anlamaktayz.
Byk baarlarn eitimle baladn bizzat yaayarak bilen Fatih, eitime ve bilime byk
deer vermi; bilim adamna byk sayg duymutur. Onun "Fatih Sultan Mehmet Han"
olmasnn temelinde de bu ince zellik vardr.
EN BYK ZEVK
Fatih Sultan Mehmet, dier hocalaryla olduu gibi hocalarndan Molla Gran ile de sk sk
sohbet eder, ona danr, onun fikirlerini alrd. Yine gnn birinde, byle bir sohbet srasnda
Molla Grn, Fatih Sultan Mehmet'e u soruyu sordu:
- Sana gre hayattaki en byk zevk nedir?
ince bir ruh ve keskin bir zekaya sahip olan Fatih Sultan Mehmet, hocasna:
- nsann hayatndaki en byk zevki, hem mahrum olduu hem de muhta olduu bir eye
kavumasdr, diyerek gzel bir cevap verdi.
Bu cevap, Molla Grn'nin ok houna gitti. rencisine hayranlkla tebessm etti.
157
TERCH
stanbul kuatmas srerken Bizans ynetimi toplanyor, ehrin teslimi konusunda tartmalar
yaplyordu. Baz ileri gelenler, katolik ve ortadoks kiliselerinin birleerek btn hristiyanlarn birlikte Osmanllar'a kar direnmesi istiyordu. Ortadoks olan, katolikleri
sevmeyen Bizans halk ve baz yneticiler, bu birlemeye kesinlikle taraftar deillerdi.
Bunlarn banda patrik Gennados ve Byk dk (babakan) Lukas Notras vard.
Tartmalar ok ilerleyince Lukas Notras, birleme isteine iddetle kar kt ve u mehur
szn syledi:
- Bizans'ta kardinal klah grmektense, Trk sar grmeyi tercih ederim.
Bu da demek oluyordu ki ehir, gelecei adna; adaleti ve yeniliki anlay ile emin bir ele
yani Fatih Sultan Mehmet ynetimine teslim edilmeliydi. Zira Fatih, yapt uygulamalarla
onlarn bu beklentisini boa karmamt.
BENDEN TEEKKR BEKLEMEYN
Fatih Sultan Mehmet, stanbul'u fethettikten sonra kendisini ziyarete gelen baz Bizans
yneticilerini kabul etti. Byk dk Lukas Notras da bunlar arasndayd. Fatih'in huzuruna
giren yneticiler onu byk bir saygyla selamlayarak:
- Size sunduumuz hediyeleri ltfen kabul buyurunuz, diyerek hediyelerini takdim ettiler.
Fatih Sultan Mehmet, hediyelerin kendisine takdim edilmesinden sonra onlara u soruyu
sordu:
- Bu ehri bana kim vermitir? Lukas Notras:
- Elbette Allah vermitir, diye cevap verdi. Bu cevap zerine Fatih:
- yle ise bana takdim ettiiniz hediyelerinizden dolay benden bir teekkr beklemeyiniz. Bu
ehri bana nasip eden Allah'tan bakasna teekkr etmem mmkn deildir.
159
BUNLARDAN GZELN GRMEM Ki
Fatih Sultan Mehmet, airlere byk deer verirdi, istanbul'un fethi de dahil, fetihlerden ve
zaferlerden sonra kendisine iirler takdim eden airleri dllendiriyordu.
Anadolu'dan gelen ve dier airler gibi kendisine iir sunmak isteyen bir saz airini de
huzuruna kabul etti. Asl ii obanlk olan saz airi, iki dizeden meydana gelen iirini Fatih
Sultan Mehmet'e okudu:
"Devletl hnkrm sabahnz hayrolsun Yediin bal ve kaymak, gzerghn ayr olsun."
airin iirini ok beenen Fatih, ona byk bir hediye verdi. Orada bulunanlar armlard.
evresindekilerin aknln fark eden padiah:
- Bunda aracak ne var? Adam en lezzetli yiyecek olarak bal ve kayma, en gzel yer
olarak da ayr biliyor. Hayatnda bunlardan daha gzel bir ey grmemi ki. Bu yzden
hayatnda grd en gzel eyleri bana uygun grm. Bu yzden onun iirini samimi
buldum ve byk bir dl verdim.
NEDEN DRENDNZ?
Fetihten sonra byk dk Lukas Notras, Fatih Sultan Mehmet'e sarayn hazinelerinin
bulunduu yeri gsterdi. Fatih, dk Notras'a:
- mparatorunuz ve siz, bu kadar byk bir hazineyi niin lkeniz iin kullanmadnz? diye
sordu.
Lukas Notras, bu soruya biraz da can kaygsyla:
- Bu hazineleri size teslim etmek iin ayrmtk... Bunlar sizin iin muhafaza edildi, diye
karlk verdi.
Fatih Sultan Mehmet, Lukas Notras'n bu szleri zerine fkelendi ve Notras'a kt:
- Bu kadar hazine benim iin ayrld ve muhafaza edildiyse, onu sahibine teslim etmek yerine
imdiye kadar neden direndiniz?
Bilindii zere Fatih Sultan Mehmet, stanbul'u kan dkmeden teslim almak iin
teebbslerde bulunmu, ancak bir sonu alamamt.
161
KADER NE DER?
Fatih Sultan Mehmet, ocukluk yllarnn bir dneminde biraz yaramazdr. ocuunun
yetimesine byk bir zen gsteren baba Sultan kinci Murat, olunun yaramazlklarndan
birine rastlaynca hem zlr, hem can sklr.
- Olum! Sen ne kadar yaramaz bir ocuk oldun? Adam olmayacak msn? diyerek kk
ehzadeyi uyarr. Bir ekilde onun durumundan ikayeti olur kendi kendine.
Bu srada Sultan Murat'n yannda bulunan Akemseddin hazretleri glmser ve mn
alemindeki grnty cmlelere dkverir:
- u ie bak! Peder ne der? Kader ne der?
I
162 / FATH SULTAN MEHMET t* FETH
ALARIN TESNDEN
BR IIK RETMEN AKEMSEDDlN LE
RENCS FATH SULTAN MEHMET
163
Osmanl hkmdarlar, devlet adamlarnn yetimelerinde eitimin yerini ve nemini ok iyi
biliyorlard. Bu yzden, zellikle yerlerine geecek ehzadelerin yetitirilmeleri iin devrin
tannm eitimci ve ilim adamlarn saraya davet etmiler, gelecein hkmdarlarnn
eitimleri iin hibir fedakarlktan kanmamlardr.
zellikle Sultan kinci Murat, ehzade Mehmet'in yetimesi iin byk hassasiyet gstermi;
her bakmdan gvenini kazand Hac Bayram Vel'den bu konuda yardm istemitir. Hac
Bayram Vel de Akemseddin'i Edirne sarayna gndererek bu istee karlk vermitir.
Ayn zamanda bir tabip olan Akemseddin'in Edirne saraynda grevlendirilmesi kesinlikle bir
rastlant deildir. Hac Bayram Vel'nin hissettii manev iaretler, Akemseddin'in engin ilmi,
irfan ve manev bir cevher oluu, bu tercihin sebebiydi. lim ve irfanyla sarayda kendisini
kabul ettiren Ak-emseddin, Hac Bayram Vel'nin manev iaretleriyle de bir
moral kuvveti haline geldi.
Btn gelimelerden sonra ehzade Mehmet, daha ocuk yata, bir gnl doktorunun manev
terbiyesinin etkisi altna girdi. Hac Bayram Vel'nin vesilesiyle sarayda balayan ibirlii;
hoca, retmen, eitimci, manev rehber olarak stanbul'un fethine kadar devam etti.
Fatih'in hocas olarak bildiimiz Akemseddin, henz bir ocuk olan ehzade Mehmet iin
"Mkemmel bir ocuk. Vcuta ve zekaca ok stndr." derken, kendisinin de mkemmel
bir eitimci (pedagog) olduunu belli eder.
Bu tehis ve tespit, ancak mesleinin zirvesine varm bir eitimci; karsndaki kiileri ve
karlat olaylar mn gzyle grp deerlendirebilen sekin bir ahsiyet tarafndan
yaplabilir.
Akemseddin'in manev rehberliinde eitim almaya balayan ehzade Mehmet; deiik
hocalardan ve devrin ilim adamlarndan edebiyat, tarih, felsefe, fen bilimleri, matematik, dini
bilgiler, yabanc dil, devlet idaresi ve sava sanatlar... gibi ann btn ilimlerini tahsil
ediyordu. Tamamen Akemseddin'in gzetiminde ve onun ynlendirmesiyle verilen eitim
srasnda yeri geldike ehzadeye, "Hkmdarn halkn iyi anlamas gerektii" gibi hassas
tler verilerek devlet ynetimine hazrlanyordu. Bylece sosyal bakmdan yaplan
hazrlklar, psikolojik bakmdan da destekleniyordu.
ehzade Mehmet'in henz on yalarndayken Manisa'ya sancakbeyi (vali) olarak atanmas;
sorunlu deil, sorumlu bir gen olarak yetimesine ve devlet ilerinde tecrbe kazanmasnn
istenmesine balanabilir.
Ald eitim sayesinde sorumluluunun bilincinde olan vali ehzade Mehmet, delikanllk
anda Padiah ikinci Mehmet; fetih sonrasnda da Fatih Sultan Mehmet olacaktr.
Fatih Sultan Mehmet, zeki bir ilim, fikir ve aksiyon adamdr; gzel sanatlara kar olduka
ilgilidir. Dahi bir devlet adam ve kumandandr. Bunlarla birlikte inanc, edep ve terbiyesi,
samimiyeti ve vazifesine liyakti, onun, "Fatih Sultan Mehmet" olarak anlmasnn balca
sebeplerindendir.
Onun, bu stn vasflar kazanmasnda ald eitimin, yetime tarznn ve hocalarnn byk
etkisi vardr.
Fatih, bu yetime tarzndan olsa gerek, ilme ve ilim adamlarna kar son derece sayglyd.
nk o, bunlarn kadrini ve kymetini ok iyi biliyordu.
Fatih Sultan Mehmet, btn hocalarn sever ve onlara byk sayg gsterirdi. Sk sk ziyaret
ettii, istiarelerde bulunduu Akemseddin'in yeri ise bir bakayd.
Bir gn, bir sefer srasnda veziri Mahmut Paa ile hocasnn ziyaretine gider. adrnn
kapsndan ieri girer, selam verir. Akemseddin, selama karlk vermekle yetinir, padiah
karlamak iin ayaa kalkmaz. Bu durum, vezirin dikkatinden kamaz.
Bir baka gn Fatih, Akemseddin'i davet eder. Akemseddin gelir, huzura kar. Fatih derhal
ayaa kalkar ve hocasn byk bir sayg ile karlar.
Vezir Mahmut Paa, misafir gittikten sonra bu durumu padiaha sorar. Fatih, u cevab verir:
"Benim Akemseddin hazretlerine saygm kontrol edilemiyecek kadar byktr. Dier ilim
adamlar huzuruma geldiklerinde, onlarn elleri tit165
rer. Ancak Akemseddin'i grdm zaman veya onunla grrken benim ellerim titriyor!"
Cihan hkmdarlarn titreten Fatih'i, Akemseddin karsnda titreten nedir?
Bu sebep; retmen - renci mnasebetinin olmazsa olmazlarndan biri olan"sayg" dr.
Akemseddin, ehzade Mehmet'e kar herhangi bir zor kullanmad. Aralarnda maddi bir
lt yoktu. Padiahn olu diye iltimas gemedi. Kazandrlacak davranlar, zellikleri ve
hedefleri belirledi. Bilmedii ok eyi retti, ona yol gsterdi. Ama her eyi retmedi.
Yapt en nemli i; Fatih'e zihn, beden ve sosyal ynlerden ilgi ve yeteneklerini fark
ettirmesi ve bunlar harekete geirmesini salamas oldu.
Koyduu prensipler, izdii yol, verdii rehberlik hizmeti ile onun ruh ve hayatn tam bir
dzene koydu. Fatih, bunlar yksnmedi; nemelazmc olmad.
Elindeki imkanlarn snrsz olmasna ve stn yeteneklerini fark etmesine ramen asla
marklk etmedi.
Ona "hocaya sayg" telkin edilmiti ve buna Akemseddin'in ilminin bykl, manev
kudreti ve otoritesi de ilave olunca Fatih, hocas karsnda elbette titreyecekti. Bu titreyiin
sebebi ve ad "sayg"dan baka bir ey deildi.
renme konusunda olduka istekli olan, ileride elde edeceklerinin bilincindeki Sultan
Mehmet'e verilen eitim; olann deil, olmas gerekenlerin verilmesidir. Bu yzden hocalarn
verecei bilgilerin, gsterecei yolun neminin bilin166 / FATH SULTAN MEHMET FETH
cinde olduundan, onun, renmek ve yaamaktan baka bir amac ve kaygs yoktu.
Eitimde var olan "retmen ve renci her zaman etkileim / iletiim hlinde olmaldr."
kuralnn Akemseddin ile Fatih Sultan Mehmet arasnda ak bir ekilde uyguland grlr.
Sultan Mehmet'in ocukluk yllarnda balayan bu etkileim / iletiim, hkmdarl srasnda
devam etmi, fetih srasnda meyvelerini vermitir.
Fetih ncesi hazrlklar srasnda yazd mektuplarn birinde Akemseddin yle diyor: "Kul
tedbir alr, Allah takdir eder; ispat ve delili sabittir. Hkm, Allah'ndr. Lkin kul, elinden
geldii kadar gayret gstermekte kusur etmemelidir."
Yine fetih srasnda bir ara mitsizlie der gibi olan Sultan Mehmet'e, "Korkma!
Baaracaksn." diyerek tevikte bulunmu, benzeri grlmemi bir moral hocal yapmtr.
Hoca (retmen) ve renci arasndaki bu etkileim/ iletiim, zamanla o dereceye ular ki
Fatih Sultan Mehmet, hocas Akemseddin'in hayat tarzn benimser; tac taht brakp onun
gibi yaamak ister.
Ayn zamanda Fatih Sultan Mehmet'in, bo zamanlarn en verimli ekilde deerlendirme
alkanl kazandrld iin, byle zamanlarn ann sporlarn (kl, okuluk, gre...)
almak ve top planlar izmek gibi nemli ilere harcad unutulmamaldr.
Eitimci kiilii ile Akemseddin'i alarn tesinden bir k retmen olarak alrsak, Fatih
Sultan Mehmet ile arasndaki retmen-renci mnasebetinden u dersleri karabiliriz:
167
* "Bana bir harf retenin klesi olurum." anlayndan hareket edilerek, reticiye mutlaka
sayg duyulmal. Aksi takdirde rencinin reticisinden kazanaca bilgi yetersiz olur,
davran ise hi olmaz. Eitimin temelinin sayg ve sevgi olduu unutulmamal.
* renci, bilgiye deer verildiini somut olarak grmeli ve yaamal. Bu konuda topluma,
ana-babaya ve retmene byk grev dmektedir.
* rencide renmeye kar istek olmal veya uyandrl-mal. Bunun srr, "Ak olmaynca
mek olmaz." sznde sakldr.
* rencinin ilgi ve yetenekleri kefedilmeli, buna gre kazandrlacak davranlar
belirlenmelidir.
* renciye retmeniyle kuraca etkileim / iletiimin nemi kavratlmak, renci,
etkileim / iletiim iinde bulunduu retmeninden mr boyu yararlanabilir. Bu da manev
boyutu ihml edilmeyen bir eitim anlayyla mmkndr.
* Zamann, hayatn kendisi olduu bilinciyle hareket ederek, bo zamanlarn yararl ekilde
deerlendirmek insan baboluktan kurtarr.
* Bunlarn yannda byk air Mehmet Akif'in: "Muallimim diyen olmak gerektir imanl /
Edepli; sonra liyakatli, sonra vicdanl." msralarndaki retmenin de eitimdeki yeri ve
nemini unutmamak gerekir...
Btn bu zellikler; bir eitimci olarak Akemseddin'de, bir renci olarak da ehzade
Mehmet'te bulunduu iin her ikisi de maksatlarna ulamlardr.
Bu yzdendir ki Akemseddin, "stanbul'un fethinin manev mimar"; ehzade Mehmet de
"Fatih Sultan Mehmet Han" olarak anlmaya lyk olmulardr.
Mustafa Uslu, Sur Dergisi, ubat 2001, Say: 299, Sh: 44
169
IV.BLM FETH VE FATH HAKKINDA SYLENENLER
Molla Cm
(D:1414-:1492) ranl air ve Bilgin
"Bir zamanlar dnya senin atalarnn atlarnn varlyla vnrd. imdiyse, btn dnyann
tek vnd insan sensin. imdiye kadar tac ve taht sahibi olan padiahlar iinde senin gibi
erdemli ve olgun olan kim vardr?"
Trabzonlu Georgios (Georgios Trapezuntios)
(D:1396-:1486)
Bizansl Bilgin
"phesiz kinci Mehmet, Kirus'tan da Byk skender'den de Sezar'dan da byktr. Hatta
tek cmle ile sylenecek olursa; o, gelmi gemi btn hkmdarlardan stndr."
Dukas
(XV. Yzyl) Bizans Tarihisi
"Sultan Mehmet, gece yatanda, gndz makamnda stanbul'dan baka bir ey
dnmyordu. ehri nasl fethedeceini dnmekten gzne uyku girmezdi. ehir ve
evresinin planlarn kendi eliyle izerdi. Gn boyunca bu planlar
171
inceler, sava planlar hazrlard. Bykl kkl binlerce problemi bizzat zmlemeye
alr, bu byk kuatmay hazrlard. Komutanlaryla sk sk grr, yaya veya atl olarak
ordunun arasnda srekli dolard."
Napoleon I (Napolyon Bonaparte)
(D: 1769-0:1821)
Fransz Komutan ve mparator
"Byklkte ben, onun ra bile olamam. Niin? Derseniz, bana ok ac gelen bir gerei
aklamam gerekir. O da udur: Ben, klla fethettiim yerleri, hayatta iken geri vermi bir
bedbahtm. O ise, zabtettii yerleri nesilden nesile intikal ettirmenin srrna ermi bir
bahtiyardr."
A. de Lamartine
(D:1790-:1896)
Fransz Tarihi, air ve Politikac
"Rumlarn taassubu ruhlar gibi kadnlat, halbuki Osmanllarn din inanlar kollar gibi
erkekesine idi. kinci Mehmet de Konstantin gibi uyumuyordu.; lkin onun emrinde yek
vcud olmu on binlerce eri, nankr bir ehrin ortasnda kendi hallerine braklm bir avu
askere kar savaacakt." (imparatorluk Yolu-II.Cilt, Tercman Yaynlar, Sh:459)
Franz Babinger
(D:1891-:1967)
Alman Tarihisi ve Trkolog
"Trk dnyas iin Fatih, gnmze kadar, btn imparatorlarn en by olup, beer
tarihinde baka herhangi bir ahsn kendisi ile karlatrlmas ok zordur."
Yahya Kemal Beyatl

(D:1884-:1958)
air
"ok parlak fetih vak'alar stanbul'un fethinden evvelki asrlarda da, sonraki asrlarda da
yzlerce defa vuku bulmu, lakin hibiri stanbul'un fethi kadar efsunlu bir tesir brakmam,
onun kadar derinden duyulmam, onun kadar srekli bir merakla hatrlanmamtr. Bu gr,
her trl edebi iirmeden uzak bir grtr, diyebiliriz.
Yalnz bizim aramzda deil, frenk muhitlerinde de ne zaman "Fetih" ve "Fatih" szleri gese,
1453 Mays'mn 29'uncu Sal sabah olan vak'a ve o gn Bizans payitahtna giren gen Fatih
hatrlanr. phesizdir ki, Fetih vak'asnn icra ettii bu tesirin sebepleri ok uzaklarda ve ok
derinlerdedir."
Halit Fahri Ozansoy (D:1891-:1971) air ve Yazar
"Fatih'in ilme, sanata ve limlerle sanatkrlara nasl hrmet ettii, insanla eref veren bu
kymet ve meziyetleri nasl koruduu, binbir ahitle tarihin kaydettii hakikatlerdendir. nk
Fatih, ilmi bana saltanat tac ile beraber tac eden bir sanatkrd. airlii ve elimizdeki divan
bunun yksek bir delilidir."
smail Habip Sevk
(D:1892-:1954)
Yazar
"kinci Murad'm olu on dokuzunu bitirmeye henz krk gn kala, taht'a kt zaman,
Osmanl Devleti'nin bir ocul eline getiini gren Karaman olu bu frsattan istifade ii
173
ayaklannca, yirmisine yeni girmi gen hkmdar, Karaman zerine ilk seferini aarak
kasrga hzyla yrrken, ordusunun nnde dalgalanan sancaklardan baka, syledii mehur
bir beyiti de bayrak gibi dalgalanyordu:
"Bizimle saltanat lfn idermi ol Karaman Huda frsat verirse ger, kara yre karam n."*
* Karaman Beyi bizimle saltanat kavgas edermi; eer Allah nasip ederse onu kara topraa
kartracam.
Hasan Ali Ycel (D:1897-:1961) Devlet Adam ve Yazar
"Osmanl tarihinin en byk devlet adamlar Halil Paalar, Mahmut Paalar gzn
krmadan boyunlarm vurdurup ldrten Fatih'in, tural fermann yrtp yerlere atan her kim
olursa olsun lmle cezalandrlmas muhakkak iken bunu yapmamas ve msamaha ile
hareket etmesi, onun ilme ve ilim sahiplerine duyduu saygnn en canl delilidir."
Samiha Ayverdi (D:1906-:1993)
Yazar
"Fatih Sultan Mehmed, kendinden evvel ve kendinden sonra gelmi serdar ve hkmdarlar
arasnda, asker ve siyas dehasn prensip ve gayesi yolunda bir vasta olarak kullanm
mstesnalardan bir mstesnadr. yle ki, yapt ve yapmak istedii ilerin uuruna varm
olan bu byk serdarn, macera ve fantazi adna atlm tek admn dahi tespit etmek mmkn
deldir." (Abide ahsiyetler, Kltr Bakanl Yaynlar, stanbul-1976, Sh:8O)
I
Nihat Sami Banarl
(D:1907-:1974)
Edebiyat Tarihisi ve Yazar
"Fatih Sultan Mehmet, Osmanl imparatorlarnn belki en kltrls ve en iyi terbiye grerek
yetieni idi. Onda bir taraftan, babasnn byk ehemmiyet verdii ve bir hkmdar, iyi
hazmettii takdirde, byk insan yapan tasavvuf terbiyesi; te yandan daha ocuk yata iken
iki defa babasnn tahtna oturtulmak gibi bir hkmdarlk tecrbesi gelimitir.
Fatih, bu terbiye ile btn gzel sanatlardan, ileri ve serbest bir grle anlyor; kendisi de iir
yazyordu."
"stanbul'da ikinci Mehmed tarafndan te'sis edilen ve Fatih klliyesi diye anlan muazzam
medrese tekilat, bir taraftan Osmanl mparatorluu'nun ilk niversitesi, bir taraftan da o
alar ilminin en byk merkezlerinden biri olmutur." (Resimli Trk Edebiyat-Cilt, MEB
Basmevi, stanbul-1983, Sh:418)
Nurettin Topu
(D:1909-:1975)
Yazar
"stanbul Fatihi'nin eserini yalnz lkeler fethinden ibaret sananlar aldanyorlar. Onun bize
brakt eser, bundan daha byk eylerdir. Ve biz bu eserlere bugn dnden daha muhtacz.
Eer me'um kader, sonradan irademizi yerlere serme-seydi; stanbul'un alnmasyla deil,
ondan nce ve daha mhim olan Fatih'in gelmesiyle bizde rnesans balayacakt. Zira
insanln tarihinde yepyeni ve benzeri grlmemi bir hdise oldu: Alim ve dil bir
hkmdar taze bir iman ile kvranan bir kavmin bana geiyordu. Tarih, kudretli
hkmdarlar ok grmt. Fakat bunlarn ou akallar gibi saldrd beldeleri ykarak
medeniyetleri sndrm, kestii kafalardan piramitler ve kuleler yapm, kan avclaryd.
nsanlk bu gn onlar nefretle anmaktadr..."
Ahmet Kabakl
(D:1924-:2001)
Gazeteci, Yazar ve Edebiyat Tarihisi
"Fatih sultan Mehmed, devrinin sekin airlerindendir. Avn mahlas ile iirler bir divan
dolduracak kadar ok iir yazmtr. Farsa beyitleri de vardr. Cihan tarihinde zaferleri ve
kltr hamleleri ile devir am olan byk vasfl gen padiahn, baz gazelleri de devrinin
byk stadlar olan Necati ve Ahmet Paa'lar iirleri ile kyas edilecek deerdedir. Kimi
iirleri onlara nazireler eklindedir. Onlarn da Avn'ye nazireleri vardr.
Gen dhinin o kadar cenk, sefer ve uramalar arasnda, benliinin ili, dervi, mert ve
hayran temayllerini tam samimiyetle veren bu iirleri yazmaya nasl vakt bulduu daima
hayretle dnlmtr."
Onk. Dr. Haluk Nurbaki
Yazar
"slam inancnda nemli yeri olan tevekkl dncesini (uyuukluk ve tembellik) sananlar
iin Sultan Mehmet'in tutumu ve davranlar rnek olmaldr. nk keif ve kerametini
yakndan grp inand Akemseddin hazretlerinin fetih mjdesi karsnda asla gevememi,
madde ve mn alannda en ufak bir hata ve gaflete dmemek iin btn gc ile ordusunu
kuvvetlendirmeye almtr. Onun stratejik bir tedbir olarak drt ay gibi bir srede
Rumelihisar'n ina ettirmesi, bugnn imkanlaryla dahi olaanst bir baardr." (Zafer
Dergisi, Mays 1995, Say: 101, Sh: 6)
175
U a a 00
E
'"BsfjNlMMN
I
binlerce ehidin kefensiz yatt yerdir anakkale...
FATH SULTAN MEHMET
FETH
MUSTAFA USLU
Fatih Sultan Mehmet ve kahraman askeri, Peygamberimizin vgsne ulam olmann
mutluluunu yayordu.
Ve gne... Konstantiniyye'nin deil, stanbul'un zerine douyordu.

Fatih Sultan Mehmet atndan indi ve kr secdesine kapand. Sonra askerlerine u emri
verdi:
- Gazilerim! Allah'a krler olsun ki ehri fethettiniz. Sakn ola ki aman dileyenlere,
kadnlara, ocuklara, yallara, hastalara dokunmayasnz!..
Fetih ncesinde ve sonrasnda insani duygularn asla kaybetmeyen Fatih Sultan Mehmet, bu
davranlaryla rnek insan olduunu gsteriyor; ehir halknn gvence iinde yaamas iin
ferman stne ferman karyordu.
r
FATH SULTAN MEHMET
---------------------VE--------------------TIH
MUSTAFA USLU

Mustafa Uslu - Fatih Sultan Mehmet Ve Fetih

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Mustafa Uslu - Fatih Sultan Mehmet Ve Fetih

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mustafa Uslu - Fatih Sultan Mehmet Ve Fetih

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FATH SULTAN MEHMET ve FETH

Klcn Hakkn da Unutmamak Gerekir........................................................110

tela ve korku iinde adrn olduu yerden kaarcasna dald.

7 Nisan 1453 Cumartesi.

Bizansllar, Halic'e indirilen gemileri yakmay kararlatrdlar. Bu i, bir basknla

Akemseddin, Molla Grani ve Akbyk Sultan gibi mn sultanlar ve dier mn erleri de

56 / FATH SULTAN MEHMET ve FETH

Srbistan zerine nc seferi balatt. Vidin'de hazrlanan kk bir donanmay da Tuna

Yunanistan ve Mora, Osmanl mparatorluu'nun egemenlii altnda bulunuyordu. Fakat geni

Anlamazlklarn giderilmesi amacyla 1475 yl banda, Rumeli Beylerbeyi Sleyman Paa

getirilerek Fatih Camisi'nin avlusundaki kabre defnedildi. Cenaze namazn Ebu'1-Vefa

Anadolu'dayd. O zamanki topraklarmz, gnmz Trkiye'sinden yaklak ikibuuk kat daha

Ltf-i Hakk'dandur heman mmd-ifeth nusretm

1. Akemseddin: Byk bir mutassavvf ve tabip (doktor) olan Akemseddin, stanbul'un

NEREDEYSE BEN DVECEKT!

Bizans imparatoru Konstantin Dragazes'in kardeleri Di-mitrios ile Thomas, Mora'da

- ehri fethetmemiz ve dmana kar zafer kazanmamz mmkn olacak m? eyh

EKLER ONA VERNZ

- Bu szleri syleyenler slamiyet'e, yce Allah'tan daha ok sahip karak koruyacaklarn m

Efendimiz! Niin padiahn huzurunuza gelmesini istemediniz? Bakn, hem padiah

Kadasker, bu sorularn cevabn ve seferin hedefini renmek iin padiaha sorar:

O, hocasnn bu szleri karsnda nefsini ve padiahln n plana karmaz. nce zekasyla

Bunun zerine Fatih Sultan Mehmet, yanndakilere:

at iade edebilecekti. Nitekim akam olmadan at hastalanmt. Davac, at satcsna

Bu cevap, padiahn fkesini daha da artrr:

Bunun zerine Fatih:

Yahya Kemal Beyatl

Ve gne... Konstantiniyye'nin deil, stanbul'un zerine douyordu.

You might also like