Professional Documents
Culture Documents
საერთაშორისო ურთიერთობების თეორია, i ნაწილი - ზ. კვენეტაძე
საერთაშორისო ურთიერთობების თეორია, i ნაწილი - ზ. კვენეტაძე
kvetenaZe
saerTaSoriso
urTierTobebis Teoria
(I nawili)
`teqnikuri universiteti@
z. kvetenaZe
saerTaSoriso
urTierTobebis Teoria
(I nawili)
damtkicebulia stu-s
saredaqcio-sagamomcemlo
sabWos mier
Tbilisi
2009
Teoriebs, romel-
da
sistemizacias.
socialur-politikuri
mniSvnelovani
azrovnebis
tradiciebsa
adgili
da
eTmoba
paradigmebs.
bakalavrebisa
da
magistrebisaTvis.
aseve
saerTaSoriso
Sinaarsi
Tavi I. saerTaSoriso urTierTobebi rogorc
mecniereba._______5
Tema I saerTaSoriso urTierTobebis gageba da
kriteriumebi__________5
Tema II. saerTaSoriso politikuri mecnierebis
sagani_______20
Tavi II. saerTaSoriso urTierTobebis kanonzomierebaTa
problemebi____________________30
Tema I. saerTaSoriso urTierTobebis kanonzomierebaTa
Sinaarsi__________________________30
Tema II. saerTaSoriso urTierTobebis universaluri
kanonzomierebani___________________44
Tavi III. tradiciebi, paradigmebi da davebi
saerTaSoriso urTierTobebis TeoriaSi _________50
Tema I. tradiciebi saerTaSoriso urTierTobebis
socialur-politikuri azris istoriaSi______50
Tema II. kanonikuri paradigmebi: liberalur _
idealisturi paradigma________________61
Tema III. politikuri realizmi____________66
Tema IV. marqsistuli paradgima_______________72
3
Tavi I
saerTaSoriso
urTierTobebi rogorc
mecniereba.
Tema I. saerTaSoriso urTierTobebis
gageba da kriteriumebi
mecnierebis sagnisa da obieqtis gamijvnas, vfiqrobT
arsebiTi mniSvneloba aqvs. Cveni Semecnebisagan arsebuli
realoba gansxvavdeba amave sinamdvilis mier Seswavlili
samecniero disci plinebis sxvadasxva mxarisagan. samecniero disciplinebi mas aireklaven da aRweren, pirvel
yovlisa, garkveuli `dagvianebiT~, meorec mimdinare
procesebisa da movlenebis arsis garkveuli `damaxinjebiT~. adamianuri Semecneba ver aRwevs ra samyaros
absolutur codnas, iZleva mis mxolod pirobiT, miaxloebiT suraTs. garda amisa, yovelgvari mecniereba
emorCileba ra Tavis ganviTarebis Sinagan kanonzomierebebs
da TanxvedraSi araa mis mier Seswavlili realobis
ganviTarebis logikasTan, ase Tu ise qmnis sakuTar
logikas. magram mTavari isaa, rom yvela mecnierebaSi
ama Tu im zomiT `monawileobs adamiani~ da masSi Seaqvs
5
`subieqturobis~ gansazRvruli elementi. obieqti arsebobs sagnamde da misi Seswavla SesaZlebelia sxvadasxva
samecniero disci plinebiT.
saerTaSoriso urTierTobebi moicavs sazogadoebrivi
cxovrebis yvelaze gansxvavebul sferoebs _ ekonomikuri
gacvliT dawyebuli, sportiT damTavrebuli. aranakleb
mravalferovania misi monawileni, romelTa SemadgenlobaSic Sedis saxelmwifoebi, arasaxelmwifo gaerTianebani da rigiTi individebic ki.
`saerTaSoriso urTierTobebis~ gageba TiTqos arc
warmoadgens raime sirTules: esaa di plomatiuri, samarTlebrivi, ideologiuri, ekonomikuri, politikuri
da sxva kavSirebi da kavSirurTierTobebi saxelmwifoebs,
saxelmwifoebriv sistemebs Soris, sxvagvarad rom vTqvaT
xalxebs Soris. magram ibadeba mTeli rigi kiTxvebis:
miekuTvneba Tu ara magaliTad, sxvadasxva saxelmwifoebis
warmomadgenlebs Soris qorwineba saerTaSoriso urTierTobebis sferos? miekuTvneba mas turistuli mogzaurobani da piradi miwvevebi erTi qveynis moqalaqeebisa
sxva qveynebSi. abijebs Tu ara adamiani saerTaSoriso
urTierTobebSi, rodesac is maRaziaSi yidulobs sxva
6
esaa sakiTxi, romlis Taobazec saeriozuli dava mimdinareobs sxvadasxva Teoriul skolebs Soris. ase magaliTad politikuri realizmis momxreebi Tvlian, rom
miuxedavad saSinao da sagareo politikis erTi safuZvlisa romelsac SeiZleba ewodos brZola ZalauflebisaTvis, (ZalisaTvis) isini mainc saxelmwifoebrivi
moRvaweobis gansxvavebul sferoebs warmoadgenen.
hans morgenTaus azriT, sagareo politikas gansazRvravs nacionaluri interesebi. ramdenadac adamianis
buneba, geografiuli pirobebi, xalxebis socio-kulturuli da istoriuli tradiciebi ar Secvlila,
erovnuli interesebi atarebs obieqtur xasiaTs. igi
ganisazRvreba ori mimarTulebiT: erTi esaa wamyvani
imperativi _ brZola arsebobisaTvis, meore nacionaluri
interesebis konkretuli forma, romelic ganicdis
11
12
areali. aq
17
22
24
25
26
sakontrolo kiTxvebi:
1. arsebobs Tu ara Tanamedrove etapze saerTaSoriso
urTierTobebis yovlismomcveli definicia?
27
29
Tavi II
saerTaSoriso
urTierTobebis
kanonzomierebaTa problemebi
Tema I. saerTaSoriso urTierTobebis
kanonzomierebaTa Sinaarsi
kanonzomierebis problema saerTaSoriso urTierTobebis TeoriaSi erT-erTi sadiskusio Temaa. sxvadasxva
Teoriuli skolebisa da mimarTulebebis avtorebi
gansxvavebuli SexedulebebiT udgebian am problemas.
mag. politikuri realizmis mimdevrebi saubroben maradiul kanonzomierebebze, romlebic damaxasiaTebelia
msoflio arenaze amoucnobi adamianuri bunebisaTvis,
romlis Secnoba _ gaazrebac iZleva safuZvels axali
racionalisturi Teoriis SeqmnisaTvis.
tradiciuli marqsizmic saubrobs determinirebul,
ekonomikur bazisze dafuZnebul kanonzomierebebze,
msoflio masStabiT klasobrivi brZolis Teoriaze kapitalizmsa da socializms Soris. swored aqedan xdeboda
formulireba iseTi `kanonebisa~, rogoricaa magaliTad
`socializmis msoflio sistemis gadaqceva sazogado30
35
8.omebis mizezebis axsna xdeba stabiluri Rirebulebebis, Caketili sistemebis arsebobiT, samxedro potencialTa sxvaobiT, sadac adamianTa sazogadoebis istoriaSi
warmoiSoba `autanlobis~ situacia.
rogorc vxedavT, CamoTvlili kanonzomierebebidan
mxolod erTi (omis kanonzomiereba exeba uSualod
saerTaSoriso urTierTobebis sferos, yvela sxva atarebs
gacilebiT farTo socialur xasiaTs.
saerTaSoriso urTierTobebis xasiaTis Sedarebisas
XVI s-dan 1914 w-mde, rodesac saqme gvaqvs koaliciebis
arsebobasTan da 1945 w-dan dRemde koaliciebi
faqtiurad aRar arsebobs, romlebic rogorc diurozeli
fiqrobs, daupirispirdeba erT an ramodenime zesaxelmwifos hegemonias; samagierod saxezea axali arcTu
savsebiT realuri Zala _ msoflio sazogadoebrivi
azri; xdeba radikaluri cvlilebebi samxedro strategiaSi da a.S.
saerTaSoriso urTierTobebis sferoSi samecniero
literaturis analizi gviCvenebs, rom misi didi nawili
eZRvneba omisa da misi Tavidan acilebis problemebs
mag. r. aronma erTerTma pirvelma Camoayaliba saerTa36
39
47
sakontrolo kiTxvebi:
1. rogor aisaxeba saerTaSoriso urTierTobebis
TeoriaSi zogadi kanonzomierebani. ganmarteT saerTaSoriso urTierTobebis kanonzomiereba.
2. daaxasiaTeT saerTaSoriso urTierTobebis kanonzomierebaTa Sinaarsi.
3. ras niSnavs saerTaSoriso urTierTobebis universaluri kanonzomiereba, ra saerTo kanonzomierebebze
SegviZlia dRes visaubroT?
literatura:
1. . , ,
., 2004
2.
.. , .. ,
: //
. 1992. 2
3.
. .
: . . 1992
4.
. . 2000
5.
..
: ., 1992
48
49
Tavi III
tradiciebi, paradigmebi da
davebi saerTaSoriso
urTierTobebis TeoriaSi
Tema I. tradiciebi saerTaSoriso
urTierTobebis socialur-politikuri
azris istoriaSi
saerTaSoriso urTierTobebSi Teoriuli tradiciebis
Camoyalibeba xangrZliv istoriul procesSi xdeboda
da adamianebi swored amgvari gamocdilebiT midiodnen
daskvnamde Tu romeli procesi SeiZleboda CaTvliliyo
mniSvnelovnaT da rogori gadawyveta unda epova mas.
saerTaSoriso-politikuri cxovrebis movlenebis asaxva xdeboda jer kidev antikur da Sua saukuneebis
moazrovneTa naSromebSi. TviT saRvTo werilSic ki
aisaxa saerTaSoriso cxovrebis yvelaze mniSvnelovani
movlenebi. saerTaSoriso urTierTobebis Teoriis istoriaSi udidesi wvlili miuZRviT Tukididesa da cicerons,
emerik fon vatelsa da tomas hobss, jon loksa da
hugo grociuss, devid iumsa da emanuel kants.
50
erT-erTi pirveli werilobiTi wyaro, romelSic moceulia suverenuli politikuri erTeulebis urTierTobebis Rrma analizi, daiwera Cv.w.aR-mde V saukuneSi
Tukidies (471-401) mier. `peloponesis omis istorias~
mravali ganzomilebiT dResac ar daukargavs Tavisi
mniSvneloba da is debulebebi, romelic berZenma
istorikosma Tavis naSromSi Camoayaliba iqca politikuri realizmis erT-erT ZiriTad wyarod. berZeni
moazrovne aTenelebsa da lakedemonebs (spartelebs)
Soris xangrZlivi omis mizezad am erTeulebis samxedro
siZlieres da ganviTarebis dinamikas miiCnevs. omis `namdvili faruli safuZveli mdgomareobs imaSi, rom Cemi
azriT, aTenelebma Tavisi gaZlierebiT Caunerges SiSi
lakedemonebs da aiZules isini brZola daewyoT~ _
wers berZeni moazrovne. `lakedemonebma aRiares, rom
mSvidoba darRveulia da aucilebelia omis dawyeba, ara
imdenad TavianTi mokavSireebis waqezebiT, ramdenadac
SiSiT kidev ufro ar gaZlierdes mowinaaRmdege~.
Tukidide miiCnevs, rom or politikur erTeuls Soris
konfliqtSi umTavres argumentad SeiZleba iqces mxolod
Zala, Tumca Zala da saxelmwifos siZliere misTvis
51
pirobebs, romlis
gansxvavebuloba burJuaziis ganviTarebasTan erTad, Tavisufal savaWro urTierTobebTan, msoflio bazarTan, erTian
samrewvelo warmoebasTan da masTan Sesatyvis cxovrebis
pirobebTan erTad ispoba~.
71
arafriT ar gansxvavdeba Sidasazogadoebrivi urTierTobebisagan. igi Seicavs ekonomikur baziss da nacionaluri saxelmwifos CarCoebSi gamoxatavs burJuaziisa
da muSaTa klasis urTierTqmedebis Taviseburebebs.
amitomac saerTaSoriso urTierTobebi Tavisi bunebiT
atarebs kapitalistur xasiaTs da warmoadgens gabatonebuli imperialisturi burJuaziisa da eqspluatirebuli da Cagruli mSromelebis brZolis arenas.
3.
4.
saerTaSoriso urTierTobebze: igi gansazRvrulia sazogadoebrivi ganviTarebis obieqturi kanonebiT: maT Soris
saxelmwifos kvdomisa da kapitalisturi eqspluataciisagan Tavisufali msoflio sazogadoebis damkvidrebis kanonzomierebiT.
7.
75
problemebic. sadacaa probleba iqaa saWiro qmediTunariani Careva. aSS-is pozitivistebic cocxal organizms
adarebdnen sazogadoebas, romlis sicocxlisunarianobac
misi sxvadasxva funqciebis diferenciasa da koordianciazea dafuZnebuli. am TvalsazrisiT saerTaSoriso
urTierTobebis, iseve rogorc sxva saxis sazogadoebrivi
urTierTobebis Seswavla unda ganxorcieldes Tanmimdevrulad: Tavdapirvelad saWiroa misi monawileebis funqciebis Seswavla, Semdeg unda SeviswavloT am funqciebis
matareblebis urTierTmoqmedeba; da bolos sakuTari
socialuri organizmis garemomcveli samyaros adaptaciasTan dakavSirebuli problemebi. aqedan gamomdinare,
rogorc m. merli aRniSnavs unda gamovyoT ori mimarTuleba. pirvels mTavari yuradReba gadaaqvs monawile
pirebis moqmedebaze, meores sxvadasxva ti pebis amgvari
qmedebis artikulaciaze. Sesabamisad pirvelma saTave
daudo bixeviorizms, xolo meorem _ funqcionalizmsa
da saerTaSoriso urTierTobebis sistemur midgomas.
marTalia modernizmi garkveul reaqcias gamoxatavda,
politikuri realizmis naklovanebebze, magram meTodologiur da Teoriul WrilSi igi mainc ver iqca
78
sakontrolo kiTxvebi:
1.ra adgili uWiravs adamianis bunebas realisturi
paradigmis winamorbedi tradiciebis avtorTa SemoqmedebaSi?
2.ra ZiriTadi safuZveli gaaCnia davas politikur
realizmsa da liberalur _ idealistur paradigmas
Soris?
3.rogor gesmiT saerTaSoriso urTierTobebis klasobrivi buneba marqsistuli paradigmis mixedviT?
4.myaria Tu ara Tanamedrove realobaSi politikuri
realizmis pozicia? daasabuTeT Tqveni pasuxi.
literatura:
1.al. rondeli, saerTaSoriso urTierTobebi, Tb., 2006
2.saerTaSoriso urTierTobebis Teoria (qrestomatia),
Tb., 2002
3. . // . .: 2. . 2.., 1991
83
4. . // .
6. .:. ., 1966
5. . . ., 1997
6. . . , ., 1996 .
.
// . 1997. 2
7.. : 2 . .: . . .
, 1915 ( ., 1994)
8. .. .
. 2004
9.Aron R. Paix et Guere entre les nations. P., 1982
10.Bull H. International Theory: The Case for a Classical
apporoach//World Politics. 1966. Vol XVIII
11.Hoffman S. Theorie et relations internationales//Revue
francaise de science politique. 1961 Vol. XI
12.Marle M. Sociologie des relations internationales. P.,
1974
13.Keohane R.O. and Nye, J.S.(Jr). Power and
Interdependence. Cambridge, MA, 1989
84
damaxa-
wifoebma unda gaakeTon isic, rac sakuTriv maTi gadarCenisTvis aris aucilebeli, radgan veravin darCeba am
saqmeSi sxvis imedad~.
neorealistebma didi wvlili Seitanes saerTaSoriso
urTierTobebis Teoriisa da praqtikis ganviTarebaSi
civi omis Semdegac. mag. kolin grei saWirod miiCnevs
saerTaSoriso urTierTobebSi samxedro Zalis rolis
SenarCunebas _ umTavresad ki im sakiTxebSi, romlebic
birTvul SeiaraRebas exeba. beri buzani, jon mirSaimeri
dRes ukve seriozulad swavloben eTnikur konfliqtebs.
neorealistebma jer kidev gasuli saukunis 70-ian wlebSi
miaqcies yuradReba urTierTdamokidebulebis Teoriuli
skolis, transnacionalizmisa da globalizmis sust
mxareebs, saxelmwifos cvalebadi rolis absolutizacias.
aRiarebs ra saxelmwifos umTavres saerTaSoriso
aqtiorad, uolci saxelmwifoTa urTierTdamokidebulebas
miiCnevs cvalebadi saerTaSoriso realobis mxolod
emociur aRqmad, sinamdvileSi ki es urTierTdamokidebuleba arsebobs mxolod da mxolod mikrodoneze,
rac gamoixateba transnacionaluri korporaciebis (tnk)
poziciebis gaZlierebiT msoflio ekonomikaSi da arsebiT
91
94
96
yovelive amis gaTvaliswinebiT neoliberalebs saintereso xedva aqvT usafrTxoebis problemebTan dakavSirebiT. civi omis Semdgom periodSi is meqanizmebi
romelTac garkveuli wesrigi Sehqonda msoflio usafrTxoebis gzaze moZvelda. Tavi iCina axalma problemebmasaerTaSoriso danaSauli da terorizmi; arastabiluri
situacia, birTvuli iaraRis gavrcelebis saSiSroeba,
siRaribe planetis rig adgilebSi eTnikuri konfliqtebi
_ yvela es problema elis gadawyvetas da masze
seriozulad unda dafiqrdes saerTaSoriso Tanamegobroba. amitomac neoliberalebi gamosavals kooperaciuli usafrTxoebis koncefciaSi xedaven.
amitomac neoliberalizmi tradiciuli liberal _
idealisturi paradigmis msgavsad araTu SesaZleblad
miiCnevs saerTaSoriso TanamSromlobas, aramed aucilebladac ki Tvlis mas stabilurobis, socialuri
progresisa da msoflio wesrigis gzaze. saerTaSoriso
urTierTobebSi neoliberalebi xedaven progress. maTi
xedviT igi viTardeba. amaze metyvelebs msoflioSi
liberaluri demokratiis, individualuri Tavisuflebis
gavrceleba, urTierTdamokidebuleba, ganaTlebis zrda
97
100
2.
5.
Sromlobas. piriqiT igi xels Seuwyobs msxvili regionebis warmoqmnas da efeqturad daupirispirdeba
zemoTmoxseniebul xuT monopolias da Sesabamisad
imperialistur globalizacias. amini naTlad xedavs
msoflio kapitalizmis msoflio socializmSi gadasvlis
perspeqtivas, mxolod ramdenime etapis gavlis Semdeg.
amgvari xedva aqvT a. gramSisa da r. koqssac. mxolod
isini am gardamaval periods `poziciur oms~ uwodeben,
romelmac unda daarRvios Tanamedrove ideologiuri
konfromizmi.
amrigad neomarqsizms tradiciul marqsizmTan aerTianebs Semdegi: pirveli, erTica da meorec saerTaSoriso
uerTierTobebSi prioritets aniWebs ekonomikur
struqturebs da mis rols sazogadoebriv ganviTarebaSi.
meore, orive skola saerTaSoriso urTierTobebs
ganixilavs, rogorc klasTa brZolis urTierTobebs, mesame,
saerTaSoriso garemos orive miiCnevs, rogorc konfliqtur garemos, xolo mTavari prblema esaa eqspluataciisa da batonobisagan gaTavisufleba marTuli klasebisa mmarTvelis mier. meoTxec, rogorc marqsizmi, ise
Tanamedrove mkvlevarni gamodian progresuli Sexedule110
sakontrolo kiTxvebi:
1.daasaxeleT saerTaSoriso urTierTobebis klasikuri
Teoriebi, ganmarteT ratom ewodebaT maT klasikuri?
2.
literatura:
1.al. rondeli, saerTaSoriso urTierTobebi, Tb., 2006
2.saerTaSoriso urTierTobebis Teoria (qrestomatia),
Tb., 2002
3. . :
//
XXI : , .,
1998
4. . :
// : /
.. . .. , ., 1999
5. .. :
// : /..
. .. , ., 1999
112
6. .. ().
, . 2000
7. .. .
. 2004
8.Amin S. Capitalisme, imperialisme, mondialisation//
Recherches internationalesw. #48, Printemps 1996
9.Brown C. International Society: A Study of Order in World
Politics> L,. 1977
10.Buzan B. Peaple , State and Fear: An Agenda for
International Security Staties in the Post- Cold War Era. L.,
1991
11.Gilpin R. Nhe Political Economy of International
Relations. Princeton, 1987
12.Kaplan R. The Coming Anarchy// The Atlantic Monthly.
Vol. 273. #2 February 1994
113
gamoyenebuli
1.
literatura
2006
2.
115
22.
. : 2 . .: . . .
, 1915 ( ., 1994)
23. Aron R. Paix et Guere entre les nations. P., 1982
24. Bull H. International Theory: The Case for a Classical
apporoach//World Politics. 1966. Vol XVIII
25. Hoffman S. Theorie et relations internationales//Revue
francaise de science politique. 1961 Vol.
26.Keohane R.O. and Nye, J.S.(Jr). Power and
Interdependence. Cambridge, MA, 1989
27. . :
//
XXI :
, ., 1998
28. . :
// : /
.. . .. , ., 1999
29. .. :
// : /..
. .. , ., 1999
30. .. ().
, . 2000
116
117
gadaeca
warmoebas
30.01.2009.
xelmowerilia
dasabeWdad