Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 224
CHU QUOC THANG _ PHUONG PHAP PHAN TU HUU HAN (DUNG CHO CAO HOC DAI HOC KY THUAT) Dhan Tor Dat q “6 NHA XUAT BAN KHOA HQC VA KY THUAT 1997 Chuong I Bé ttc vé co hoc vat ran va cdc phuong phap tinh trong co hoc §1.1. CO HOC VAT RAN BIEN DANG 1; Cée phyong trinh can bing: (Equation of internal equilibrium) Dudi tac dung cia tai trong ngoai, vat thé chiu luc (cé thé tich V, b8 mat S va nhung lién két can thiét nao dé dé bdo dam kha nang chju lye ma khong bi bién hinh) bj bién dang va bén trong no sé xudt hién ung suat. Ung sudt tai cdc diém khde nhau la khdéc nhau va duge xdc dinh bdi trang théi ting sudt tai diém dé. Nhu da biét trong sife bén vat ligu, trang théi dng suét tai mot diém la tap hgp cua tat cA cdc gid tri ung sudt tac dung trén cdc mat ct qua diém khdo sat. Va trang thai ung sudt tai mt diém hoan todn xdc dinh khi biét cée ting sudt trén 3 mat vuidng géc nhau tai diém dé. Hay cu thé hon, voi mot he toa dd vudng géc thong thudng xyz, thi trang thdi ving sudt tai mot diém hoan toan xéc dinh khi biét tap hgp 9 thanh phan ung sudt tac dong trén 3 mat phing vudng géc nhau va song song vdi céc mat phing toa do: © 5 y 3 Ops Pays Fyn # Tye» Tay » Tox» Ta, ap Néu tdch ra ti vat thé mot phan tO vat thé thi r6 rang phan t6 nay phdi ¢ trang thai can bang bdi-cdc ndi luc (ving suat) va ngoai lye (luc kh6i) té¢ dung lén né. (Kem hinh 1.1 vdi chi ¥ ring dé don gian chi vé 5 cdc thanh phan ting sudt tic dung trén 2 mat phing // mat phang yz va le kh6i chi vé thanh phan g, song song truc x). Bang céch stt dung cdéc phuong trinh cAn bling tink hoc thong thutng, bd qua cdc v6 cing bé bic cao, cudi cing ta cé: Hinh 1.1 Tu 3 phuong trinh téng momen vdi 3 truc toa d6 x, y, z ta c6 cde biéu thitc cua djnh luat déi tng cla ting sudt tiép. Cy thé la: Tyx = Tay » Tay = Tye» Tae = Tax (1.2) Cée biéu thie nay chi ra ring: Trang thi ving suat tai mot diém cé thé hoan ton xde dinh thay vi 9 ma bing 6 thanh phan ung sudt sau day va tap hop cla ching la vects uing sudt {o} Lo} = fo Oy 0p 5 Tey Tye Tend (1.3) Con ty 3 phugng trinh hinh chi€u theo 8 true x, y, z sé cho 3 phuong trinh can bang sau: 00, Otyy OF, Oem 4 May 4, Maz +&=0 ax aye Oty doy AF, t+ +g (4) ox ay Tye. yr , a ox ay trong dé: gx , By Gz 1& cée lyfe khoi thanh phan, hay cu thé hon la ede lye khoi trén 1 don vj thé tich tée dung doc theo + cde phuong x, y, z. Lye khdi ed thi nguyén [Lyo/ (chigudai)?} ta 3 thanh phan cia vecto lye khdi {g} Cac phuong trinh (1.4) duge goi 1A physng trinh vi phan can bang, hay phuong trinh can bang néi. Trong bai todn 2 chibu (2-D): Cac ung sudt chi la ham s6 2 bién sé, vi du x, y. Trang thdi wng sudt tai mot ¢iém hic 46 chi can biéu dién bdi ba thanh * phan ung suat ox , oy vatxy. (hinh 1.2) Hinh 1.2 Luc dé cdc phuong trinh can bang ni chi con hai phuong trinh sau: 0, ar, —+—+g =0 ox oy F (1.5) Izy 06, Tay Ya g = 0 m oy Trong bai toén 1 chiéu (1-D): Trang thai ung sudt tai mot diém bat ky duge dac trung bdi mot thanh phan ving suét va la ham cia mot bién sO (vi dy toa dd x). Phuong trinh can bang chi edn la: we 4p 20 += (1.6) Ox 2. Quan hé gitta bién dang - chuyén vj: Dudi tac dung cua tai trong, vat thé chju lye bj bién dang, cdc diém trong vat thé chuyén dich dén vi tri mdi trong khong y gian. Ta ndi ring cdc diém 6 chuyén vi Xét diém M bat ky co toa dd (x, y, z). Do bién dang, diém M chuyén tdi vi tri M’. 2 (hinh 1.3). Hinh 1.3 Ta goi MM’: IA chuyén vj toan phan cia diém M. Hinh chiéu cia chuyén vj toan phan MM? lén 3 truc toa dé 1a u, v, w la cdc chuyén vj thanh phan. Va chung la ham sé clia toa dé diém. Do vat thé bi bién dang, cdc diém cd chuyén vj nén mot doan thing nhé vo cing cé phuong nao dé di qua diém khao sat cling sé bj bién dang co ngin hoac dan dai ra, cting nhu vay cdc géc vudng tao bdi hai doan thang thang géc nhau tai diém khdo sét cting sé khong cdn vudng nwa. Ta néi ring tai diém khdo sat cé bién dang dai va bién dang géc. N6i chung, theo cdc phutong khée nhau thi 6 bién dang dai khdc nhau va bién dang géc cua géc vudng hgp béi hai phuong bat ky thang goc nhau cing khde nhau. Va cting nhu TTUS, tap hgp cua cde bién dang dai va géc theo cde phuong bit ky qua mot diém duge goi la trang thdi bién dang. Va cting c6 thé thay, tuong ty nhu TTUS, TTBD tai.mét diém xéc dinh bang 6 thanh phan bién dang hay vecto bién dang {e} va: fe) = Aes fy see Pay Tye Yad aD gom ba bién dang dai theo ba phuong truc toa dd x, y, z va ba bién dang géc trong ba mat phdng: song song cdc mat phang toa do. Giga .céc thanh phan bién dang va céc thanh phan chuyén vj ed méi quan hé vdi nhau. Dé don gidn ta xét bai todn phing (ditu nay khong lam mat tinh t6ng quét cua van dé). Xem hinh 1.4 Xét phan té chi nhat OABC cé cdc canh dx, dy song song cdc truc toa do. Khi vat thé bi bién dang, phan : Hinh 1.4 ti OABC cting bj bién dang, cdc diém chuyén tdi vi tri mdi trong mat phang va O’A’B’C’. Phan t6 OABC bj bién dang: Oy thé 1a ede canh phan t6 bi bién dang dai ra hoc co ngiin Iai, gée vuing OAB khéng con vudng nia. c R6. hon: canh phan té bi bién dang dai tuong déi theo x, y. a oak on [ac+ (v+ Sax) ~ 0] - ax _ Do bign d6i chiéudai OA theo phuongx _ ax _ au é, ou * Chiéu dai ban dau cia OA ax ix Tuong ty: « =~ ay DO gidm gée vudng duge goi la bién dang géc trong mat phang xy, ki hiéu yxy. y {e+ as) bea Yay = + ay = toy + tgay = ———%& _-___ au ov [axe (a+ 2) ~4| [a+ (v+ say) = ae wy ee aes (1 +e) dx (1 + ey) dy Tae v , au Vi tx vaty << <1 2b} qua’ ty = 2+ 4 ax “ay Vay-c6 thé néi ring: Bién dang dai tuong d6i theo mét phuong bat ky la bang dao ham riéng cuia thanh phan chuyén vj theo phuong dé lay déi vdi bién 96 cting theo phugng dé. Bién dang géc trong mét mat phang nao dé la bang téng dao ham riéng cla cde chuyén yj thanh phan trong mat phang nay lay theo cdc bién sé cia hudng thing gée vdi cde chuyén vi thanh phan. Téng quat, trong bai todn 3 chiéu, ta cd lién hé gitta cdc bién dang dai, va bién dang géc déi vdi cdc chuyén vj thanh phan nhu sau: (Céc phuong trinh Cauchy). Yay = S42 ix ay rye eB (1.8) ay on Tox = ay oz ox Hay 6 dang ma tran: {e} = [a]{u} (1.9) Hay cy thé hon: & alt 0° 0 xy 0 ay 0 fe {_ 10 0 ala Yxy] ~ Jajay ajax 0 _ %ye 0 | “ala fay Vax ajaz 0 ajax 3, Céc phuong trinh lién tye cia bién dang. Cée phusng trinh Cauchy (1.8) cho ta sy lién hé 6 thanh phan bién dang voi 3 thanh phan chuyén vi. Vay néu biét 3 chuyén vi thi bang céch dao ham ta sé duge 6 thanh phan bién dang mOt cach duy nh&t. Nhung ngugc lai: néu biét 6 bién dang thi dé tim 3 thanh phan chuyén vi thi thdng thuéng bing cach tich phan 6 bién dang thanh phan theo cde dao ham riéng, Nhu vay su chon tly ¥ 6 bién dang la khéng duge vi ching sé khong cho duy nhat 3 chuyén vi. Do vay ré rang 6 bién dang la khéng déc lap nhau va gitta ching phai ton tai sy lién hé xdc dinh nao‘dé. Dé chinh 1a cae phuong trinh lién tuc. Y nghia hinh hoc la bao dam cho vat thé bién dang khong cé vét gay dut. That vay, thi loai cde chuyén vj trong (1.8). Py Sa xe a cen Pfau . * aa yet Tye =] ay ax®—anay oxi (ox Be a e-=] Pay ay? ox? oxay (oy ox} axay Day la lién hé gitta cdc thinh phan bién dang dai va géc trong cing mot mat phang. Trong hé cing thiét lap duge méi lién hé gitta céc bién dang géc trong 3 mat phang thang géc nhau vdi bién dang dai. Tom lai, ta c6 6 phuong trinh lién tyc: 2, 2, 2. Foxy Oty tar axe | axay Peis ge ee Oye et tie ay?’ -ayed eerie : aos B oe, ae, zy Se D Man (1.10) a [ae , May Pye ay az x a | My. ar ye _ Wax ay {oz ox a yn, Wax Pay az | ax oz Trong béi todn 2-D; Céc phuong trinh (1.10) chi Gdn Iai phuong trinh quan trong nhat: 2, y 7 May ax? Oxoy 2 ay’ Trong bai todn 1-D: Cac phuong trinh trén ty dong théa man. 4. Diéu kien bién (Boundary conditions) Cac digu kién bién cd thé vé chuyén vi hoge ung sudt. Ditu kién bién lién quan dén chuyén vi (Diéu kién dong hoc) thudng 1a ddi hoi vé chuyén vj tai mét diém ‘(hoac mét phan mat bién) nao dé cd mOt gid tri cho trude nao dé. Diéu kién bién liém quan dén ung suat (digu kién bién tinh hoc) thi the hién sy cAn bang tinh hoc doi hdi giva ngoai lye dat lén bién va ing sudt ngay sdt mat bién (con goi la diéu kién bé mat) Vi du: Vat thé chiu luc cé thé tich V, bé mat S, vat thé lién két chat trén Sq va trén phan con lai S; cd mét phan chiu tai trong p. (chu y: S = Sq +S), hinh 1.5. Vay: Diéu kién bién dong hoc: u = v = w = 0 trén Sy Diéu kign bién tinh hoc: Trén Sp 6 chiu {p} tai trong. Trén (S; ~ Sp) khéng cé tai trong hay {p Thutmg tai trong ngoai (tai trong be mat) cho béi vects {p} = (Px, Py s Pa gom 3 thanh phan hinh chiéu lén 3 truc x, y, z. Bang cdch khdo sdt su cAn bang cla mét phan t6 tif dién vd cling nhdo ngay sdt bién ma mat day chinh 1A mat bién thi ta cé lién hé gia ung suft (ndi luc) va ngoai Ive nhu sau: Og + tym + 1,0 = Py Tyyl + oym + ty = py (LL) tal + tym + 9: = p, trong dé (1, m, » la cosin chi phuong cGa phdp tuyén ngoai y cia mat bén tai diém khdo sat. Phuong trinh (1.11) duge goi la diéu kign be mat. No-cho ta méi quan hé gitia tdi trong ngoai va ndi lyc. Va né cung la ditu kign dién tinh hoc. Vi du: Xét mét ban phing ngam mt dAu‘trdi nhu hinh 1.6, ta cd cdc didu kién bién sau: bién dong hoc: Can AR: cdc diém khong cd chuyén vj u va v: hay u =,0, v = 0. c Ma phuong trinh canh AB trong hé toa h | gq 46 nhu hinh vé la: x = 0. Vay digu i A kign bién dong hoc cé thé Ia: 7 u(0, y) = v(0, y) = 0. 4} Ngoai ra con c6 ca diéu kién bién a thé hién géc xoay bang khéng. » Hinh 16 ov a= 0 % ) x20 Diéu kién bién tinh hoc trén phan bién cén lai: Tren canh AD (y = 0) va trén canh CD (x = 1) tai trong khong cé : Px = Py = 0. Cu thé trén canh AD (y = 0) c6 phap tuyén ngoai 7\(0,-1), vay 4p dung (1.11) vdi bai todn phang ta co: . 0. @ ap -1- (yan = 9 [(ayaD = Cayy-0 = 0 0. (yap - 1- av = 9 [av = (y-0 = 0 ; Tuong ty, trén canh CD (x = 1) 6 99(1,0) ta eting c6: (ox)x-1 = (Txy)x=1 = 0 Con trén BC (y = h): c6 73(0,1), chiu tai trong p, = -q. sti dung (1.11) ta od: (yy)Bc & (ay yah = 0 3 BC = Cyyen = —4 5. Cac phwong trinh. vat ly- Quan hé gia ting sudt va bién dang- Dinh luat Hooke Nhu vay 6 cdc muc trén ta da lam quen véi hai yéu t6 tinh hoc va dong hoc doc lap nhau trong bai toan co. Hai yéu té nay duge lién hé vdi nhau bdi cde dinh luat ung xf thé hién mdi lién hé giva ung sudt va bién dang. Va ré rang méi quan hé nay cia cae vat ligu khéc nhau thi la khdée nhau va chi cé thé tir thye nghiém mdi xée djnh duge. Dé don gidn gido trinh nay chi xét giai doan’ lam viée dan hdi cua vat ligu va xem sy dan hdi nay la tuyén tinh, tue quan hé git ting sudt va bién dang la tuyén tinh. Khi d6, quan hé nay duge cho bdi dinh luat Hooke, da quen thudc trong gido trinh Stic bén vat ligu. Trong bai toén ba chigu vdi vat ligu ding hugng dinh luat Hooke la: -v@y+o)), yy . loy — (0, + Q)) 5 1 8, == lo, -¥ (q+ o)), E Hay & dang ma tran; va ké thém thanh phan bién dang ban dau. fe} = [CHo} + {eh : (1.12) Trong dé: fe} = {ens €ys ea Yay Yes Vest” la vecta bién dang fo} = {oq oy 1 Os Tay + Tye s Text? + vectd Ung sudt {eo} = {ox » Foy » Foz» Yoxy + Yoyz » Yoox)” la vecta bién dang ban dau. (C] : ma tran cde hé sé dan hoi lv -+ 0 0 0 - 1-+'0 0 0 1j~—7 1 60 0 0 ic] == 1.13) Cl=F lo 0 0 aay 0 0 18) 0 0 0 0 21+) 0 0 0 0 0 0 2+ vdi E - modun dan héi Young cia vat ligu. G la médun dan hoi trugt v - hé sO Poisson cia vat ligu. Chu y rang viée xde dinh » bing thye nghiém khé hon xde dinh médun trugt G ti thi nghiém xodn. Nén thuéng tim G ty thi nghiém xodn thanh trén trude roi méi xdc dinh v tu quan hé sau day: E G= : (1.14) 21+y Véi {co} 14 vecto bién dang‘ban dau. Trudng hgp do nhiét dé thi: {eo} = @T{1,1,1,0,0,0)7 (1.15) trong déa 1a hé sé dan no vi nhiét cua vat ligu, con T 1a do bién thién cia nhigt do Doi khi ta ciing can dén cdc biéu thie biéu dién ving suat theo bién dang, bing each nghich dao (1.12)' ta cé: {o} = [D] ({e} — {e,}) * hay. (1.16) trong d6.ma trén hé s6 [D] la? l-y oy 0 » ln» 0 yoo 0 a) 0 aan ee (1 + »)(1 - 2») Hinh 1.7 Hinh 1.8 Bai todn 2 chiéu - Bai toan phang: Trong mét sé bai todn cy thé dudi day khi cde dai lugng chinh cia bai todn chi la ham s6 ctia 2 toa dé diém (thudng lay la toa do x, y) thi ta cé bai todn 2 chigu. Trong ly thuyét dan hoi thudng gap hai dang bai todn 2 chiéu sau: (a) Bai todn ting sudt phdng: Khi thé cd dang tdm va tai trong nam trong mat phang gita tém, phan bé déu theo be day tam thi cd thé xem rang (Hinh 1.7): + 02 = 12x = tzy = 0 (chon truc z vudng géc mat phang tém) + Cée ung sudt khong déi theo bé day tm (ttfc 1a theo hudng z) hay ung suat khong phu thuéc toa dé z. (Du ring diéu nay sé vi pham mot vai diéu kién cia tinh lign tue nhung chung du chinh xéc d6i vi tat ca cdc bai todn thyc ti’n khi tdm la méng) Khi d6 dinh luat Hooke sé 1a: fe} = [CHo} + {eo} trong dé: % oy fox 1] l-» 0 th =1y bol =F bt feoh= {oy beaTi1} wicy=2]-» 1 0 ay J hay Yoxy 0} Elo 0 2a+y . Hay 4 dang nguge: {o) = [D] (feb — {eo}) = (Dep - EAT 1 l-vig lov 0 vol 0 oo Ga 2 Bién dang theo phugng z 1a ton tai va [a: (q + oy) + eT (b) Bai todn bién dang phang: Khi vat thé c6 dang lang try dai vA cé mat cat ngang la khong déi suét chiéu dai (hinh 1.8), chiu tai trong déu vA vubng géc truc z doc theo chiéu dai, thi cd thé dé thay ring: tai moi diém ta c6: . w=Ovae,=%=0 az Cae dai Iugng ting sudt’bién dang va chuyén vj chi phy thude 2 bién x, y. Va tii c,=0 ta dé thay cdc céng thie cla dinh luat Hooke 1a: {e} = [CHo) + tea) lev -v oO trong dé, (C)=L*% | -» 1-» 0 |, te) = + eT E Ouaaa Olnee2 | : | Hoac & dang ngugc. {0} = [Di {e} — feg}) = De} - E271) ~ 2 0 —— (d+na-2| 9 9 U=2 2 va oz #0, cy thé: o, = -v(ox + oy) — ExT vdi [D]= con yz = tax = 0 © Bai toan 1 chiéu : Do chi ton tai mét thanh phin Ung suit, dinh luat Hooke la: eco +o? E Hose: a = Ec, — EaT (6 day [D] = E) : (1x1) © Quan hé ing sudt - bién damg cua vat liéu khong dang huéng. Trong thyc té ky thuat ngoai cdc{loai vat ligu ding hudng (isotropic) ngudi ta cin sit dung céc loai. vat ligu khong dang hudng (anisotropic) nh béténg cét thép, g6, cdc loai vat liu composit, ... Khi dé khéc voi vat ligu dang hudng, cdc tinh chat cia vat liu khéng ding hudng tai mot diém theo cdc phuong khéc nhau a khéc nhau. Dinh luat Hooke téng quét mé ta quan hé tuyén tinh gitta bién dang va ung sudt c6 dang: Pa Cu Ce. Cie] fo, "2 Cor Coz... Cog 2 £3 te °3 ney 712 723 ) 723 731 731 Cer Coz. Coe 12 Hay {eh = (Cio} Trong dé ma tran cdc h@ s6 dan Hi {Cl lA déi xting va cd 21 hing sO doc lap. Cae chi 86 1, 2 va 8 duge dang thay thé tuong Ung cdc chi 86 x, y va ¢. Vai vat ligu tryc huéng (orthotropic), sO hing s6 dc lap cda ma tran [C] rut xudng cén 9 va ma tran {C} 06 dang: Ci Ci2 C13 0 0 0 Cia Cog Cog 0 0 0 0 0 0 [cle = [O13 C23 Coa e Véi E,,E2,E3 la médun dan hoi Young trong ede mat phing duge xc dinh tuong ving béi cdc truc 1, 2 hay 3 (hode x, y, 2). Gy2, Gag va Gg [a cde modun dan hdi trugt trong cdc mat phing 12, 23 va 31. Can vig, ¥23 vavg1 1A cde hé 86 Poisson. 9 thanh phan déc lap nay 1a can thiét dé mo ta mot vat ligu tryc hudng trong trang thai ting sudt phic tap, ba chiéu. Trong trang théi ting sudt phing, 03 = 193 = t13 = 0 nén phuong trinh dinh luat Hooke 6 trén 6 dang: 4 Cy Ci2 0 | (oy t2 = |e Cop 9 | $e we 0 0 Cag] Le? trong dé, 4 thanh ph&n déc lap cia ma tran [C] la: 1 Cn=+ Cy=+ Ey 13 Hay {e} = [C]{o} Trong dé ma tran céc hé sO dan hoi (C] 1a doi xting va cd 21 hing s6 déc lap. Cac chi s6 1, 2 va 3 duge ding thay thé tuong ting cdc chi sO x, y va z. Véi vat ligu trye hudng (orthotropic), sf hing s6 doc lap cia ma tran [C] rut xuéng cdn 9 vA ma trén [C] cé dang: Cir Crz Cis 0 Ciz Coz Cog 0 Cy3 C23 Cgg 9 0 0 o M4 0 0 0 0 Css 0 0 0 0 0 0 Ces trong 46 cdc phan ti Cy la: (Cl. = 1 v2 ¥13 C=, Ci=-—, Cyg= - E, Ez E3 1 Es oe Gay Vai E,,E2,E3 ld médun dan hdi Young trong cde mat phing duge xc dinh tuong ting bdi cdc truc 1, 2 hay 3 (hoac x, y, 2). Giz, Gag va Gai A cdc modun dan hoi trugt trong cdc mat phang 12, 23 va 31. Can 742, ¥23 Vav31 IA cde hé 86 Poisson. 9 thanh phan déc lap nay la cin thiét dé mo ta mdt vat ligu trye huéng trong trang thai ving su&t’ phic tap, ba chiéu. Trong trang thai ting su&t phing, 03 = 193 = 113 = 0 nén phuong trinh éjnh luat Hooke 6 trén cé dang; a1 Cy Cig 0 | fon £2 b= |Cyp Cop 0 | 42 M12 0 0 Cag | 122 trong dé, 4 thanh phan déc lap cia ma tran [C] la: 1 1 Cust Cet 1 Eg “12 var Cy=- “Me - Ey Ey 3 1 Cy= . Gi2 G dang ngugc, céc phuong trinh dinh luat Hooke biéu dién ung sudt qua bién dang trong trudng hgp bai todn ting sudt phang 1a: {o} = [Di{e} a Dir Diz 0 | fer Hay 92 | = |Dig Deg 0 £2 T12 0 0 Dag | (712 E, E; trong dé: Due 1 Dog es 2 1 vi2ve1 1-12.21 ¥21 By v2 Ep Dy=—24 = Pe 1l-vj2¥2, 1 Dag = 2Gi2 42 ¥21 6. Dat bai todn. Nhu vay khi nghién ctfu mot vat thé bién dang cé thé tich V bién dang duéi tac dung cua luc khéi {g} trén thé tich V va luc mat {p} trén phan mat bién S,, cing nhu cac diéu kién bién dong hoc trén phan bién Sq, ta thay rang tai mdi diém sé xudt hién ting sudt {o} , bin dang {e} va cdc diém c6 chuyén vi {u}. Vdi muc titu cua viéc nghién ctu la tim duge su phan bé ung suat, bién dang va chuyén vi nay sinh trong vat thé, co thé tém t&t cdc dn ham can tim trong bang sau tuy thudc bai todn la 3, 2 hay.1 chiéu. Bai lugng can tim Bai toan 3- D Baitoan2-D | ___Bai toan 1- D Chuyén vi tu} uy we uy Ung suat to) Bigu.dang {+} fat 1 Fa Vag Ton Ton fas Sy Yay 15, 8 Céc dgi lugng can tim nay vé nguyén tac “cé thé” cé duge 6 dang gidi tich bang cdéch “tich phan truc tiép” cdc phuong trinh co ban sau. Loai phuong trinh $6 phuong trinh Baj ton 3-D | Bai todn2-D | Bai toan 1-D Céc phutong trinh ean bang (di Céc phuong trinh bign dang ~ chuyén vi Cac phuong trinh tng oust ~ bitn dang (Hooke) 'Téng 96 phuong trinh Va tét nhién, nghigm cia bai todn can théa man cdc didu kién bién dng hoc trén Sq va cde didu kign bién tinh hoc trén phan bién S. w $1.2. CAC PHUONG PHAP GIAI BAI TOAN CO VAT RAN BIEN DANG, BAI TOAN DAN HOI Nhu phan trén da thay, viéc gidi bai toén co vat rdn bién dang néi chung hay bai todn dan hdi ndi riéng thyc chat 1a, trong tru’ng hgp téng quét — bai todn 3 chiéu, viéc tim 15 dn ham dac trumg cho trang thai ung sudt - bién dang - chuyén yj cua vat thé tu 15 phuong trinh vi phan théa man céc ditu kién bién dong va tinh hoc da cho. Dé thay ring cOng viéc nay khong dé dang va dutng nhu khong thyc hién duge trong truéng hgp téng quat do cdc kh6 khan todn hoc. Do vay 44 cé nhiéu phugng phdp phan tich, phuong phép gidi khdéc nhav dé cd thé tim duge nghiém cla bai todn. Viéc ban vé cdc phuong phdp gidi bai todn co trong trudng hgp téng quat thuc chat la khong don gidn va gido trinh nay khong cé tham vong ban ky vé van dé nay. Tuy nhién dé thay ro duge phuong phép PTHH sau nay, cting cAn so bd ban tdi cdc phuong phép tinh trong co hoc (cting nhy trong cdc bai todn trusng én dinh néi chung (bai todn truyén nhigt, bai toén dong chay, bai ton electrostatic, magnetostatic, ...) C6 thé thay so bé cdc phuong phép gidi bai todn co vat rin bién dang hay bai todn co két c&u theo so dd dudi: Cac phuong phép gidi Céc phuong phép Pye giditich Le Céc phuong [Cc phuong phap gan} | Cac phuong php so Phuong php php chinh xdc ding (Cac phuong gidi cdc phuong PTHH php bin phan) tinh vi phan M6 hinh M6 hinh tuong can hén hop: thich bang G sa dd nay, c6 thé thdy ring, nghiém cua bai todn co 6 thé duge tim thay trong dang gidi tich hoac cé thé chi la cdc gid tri sO cda cde dai lugng can tim tai mét 86 hitu han cdc diém da xdc dinh trong mién V cua vat thé khdo sét bing céc phvong phép gidi thich hgp khdc nhau. Ma trong dé, chung ta co thé néu mot sf phung phap cy thé. 1. Phuong phép chinh xc (hay phuong phép tich phan truc tiép): La cde phuong phép tich phan tryc tiép hé théng cdc phuong trinh vi phan ca bai todn va théa man cdc diéu bién ma bai todn da cd. Tuy nhién trong bai todn dan hoi thay vi phai tim dng thdi 15 ham dn, ngudi ta cd thé lam nhe bai todn bing cach xem céc dai lugng nao dé (hoge chuyén vi, hode tng suit) la cde 4n co ban cn tim trudc hét. Cu thé, khi giai theo chuyén vi, ngudi ta xem 3 chuyén A vj u, v, w la 3 4n ham cg ban va can tim x truée. Sau khi da tim duge chuyén vj méi tim bién dang va ung sudt. Khi bai todn wz) + duge giai theo ung sudt, thi trudc hét Z ngudi ta sé thiét lap hé théng 6 phuong y trinh vi phan dé tim 6 ham dn la ting suat. Dé don gidn ta xét thi du bai todn dim Hinh 1.9 chju uén nhu hinh 1.9. Nhu da biét trong ste bén vat liéu, phugng trinh vi phan chu dao cua bai todn nay theo chuyén vi v(x) 1a: dv ; Ey 2% ~q=0(vi0 Cy; va cdc C; duge xdc dinh ti ditu i=1 kign: Porro dxdy=0 — (W6ii = 1,2, 3,...N) Vv va duge tim thay tir hé phuong trinh dai s6. ’ N DLC; + & = 0 (voi i = 1,2, 3... N) jet trong dé Ly = foro dxdy, i= Sf rikewa + g] dxdy (1.30) Vv v (c) Phuong phap binh phuong t0i thiéu: N Cung nhu trén: tim uy dang uy = ¢ + > Civi, nhung cde C; duge xdc dinh ti isl diéu kign cye tiéu cua tich phan phan du R(uy) trén toan mién V tic la tt diéu kign: a0 freon dxdy = 0 (vdi i = 1,2,3...N) acy Vv a His hay: = Ruy) dxdy = 0 (vdii = 1,2,3...N) v aC So véi phugng phdp Galerkin thi xem ra 6 phuong phap nay, cdc ham trong sé aR . w= aC; q Thi du: Tim ham d6 vong cia dam chju z u6n § myc 1 theo phuong phép Galerkin = (hinh 1.10) y Tu phuong trinh vi phan chi dao da Hinh 1.10 cé: 4, ayia Ci; i=] G day, C; (i = 1, 2, 3... N) la cdc tham sé. Trong do ta chon trude: vo(x) = 0 vdi Ro rang cdc ham vy; théa man digu kign bién (1.19) Trong bai todn nay dé thay rang céc toén ti vi phan cé dang: dx Con ham du Rivy) = Livy) + & Nay, Ry) = DCG —t- 4 #0 =1 dx Ed Cac tham sé Cj duge xac dinh tu diéu kién. foros dx=0 — (vdii = 1, 2,3...) 1 Hay ta c6 hé phuong trinh dai so: N LLG + gi del ; Ap dung (1.30), ta xde dinh duge cdc hé so Ly va sé hang ty do- g; (vdi i = 1, 2,8... N) 1 1 1 . at fruey dx = f« oi dx = - fa = coscyx) aifcosayx dx ; i ° o dx ° O° vdii#j Dé thay 1a: la — véii=j 2 1 1 “i fw {Liv) + idx = 4 fa ~cosyxydx=-2 (ii = 12,3... N) EJ BJ ° ° Thay vao hé phuéng trinh trén ta cé hé phuong trinh: 21 (i = 1,2, ....N) it C= = —_. Fi =1,2,..N) af BJ aitnt ES Ham 46 vong v(x) la: 4 =a v(x) = vy(x) = FE eB + (1 cos 2H) Néu chi ldy mot s6 hang dau tien (N = 1) ta c6 ham do vong. 4 vey = ML (1 - one Ma) ; EJ gn 1 Gig trj do vong Ién nhdt @ gita dam (tai x = 1/2) la: y, 1|}_ qi 1 qt max la) 4 389.6. BS 2) pall : So sinh gid tri Vmax nhén duge tir phuiong phép tich phan truc tiép, ta thay két qua nay khé chinh xéc (chénh 1,4% so véi gid tri chinh xéc). 3. Phuong phap sai phan hitu han: La mét trong cde phuong phap 86 dé giai cée phuong trinh vi phan ma tu tuéng cht dao cia phuong phap la biéu dién gan dung dao ham bang phép sai phan dé thay thé cdc phuong trinh vi phan bang mot hé thong cic phuong trinh sai phan Két qua la thay vi cin “tich phan” céc phuong trinh vi phan, ngudi ta chi can gidi h@ thdng cdc phuong trinh dai 36. Muén vay trude hét can tim cdch biéu dién gan dung cdc dao ham cac cp theo gid tri ham tai mét sé diém dinh tru¢e nhw sau. Gia st, trong bai todn mgt chiéu, f = f(x) la mot ham dé cho, xéc dinh trong khoang [a, b]. Khai trién Taylor cua no tai lan can diém x nao dé Ia: 2 2 48 3 gf 4 fx + ax) = fe + 88] age SEY Gor, ae | (xy, AE) (axy” (a) del gl Ot gd Bt gt It at 2, 2 3, 3 A 4 fix = ax) = fy 8] ax + SE] Gy _ EE) (ae EE aw: ) dx!# gle ay gale gr gt tat Léy (a) ~ (b) va chi xét 3 6 hang dau, ta c6: fac + Ax) - foe = ax) = 2 4f a x Ax 22 hay: of = f+ Aw) = fix = a0) ©) dx 2ax ' = Ax Ax | bx) bx Hinh 1,11 Lay (a) + (b), ta 6: 12, fix + Ax) + fx — dx) = fe) +94] ax? ae 2, hay: at |. foc + Ax) + fix ~ Ax) - 2f(%) (a) dx? * ax? Vay (c) va (d) cho ta kha nang tinh gan dting dao ham cap 1 va 2 theo gid tri cia ham tai nhing diém jan can. Hay cho ta kha nang thay thé phép tinh dao ham bang phép tinh sai phan. Bay gid, néu xem phép sai phén (d) nh mot todn ur thi hoan toan cé thé biéu dién gan ding duge dao ham c&p 4 cla f tai x bang cdéch thay the 281 yao wi tef eda f trong (d). Cy thé 1a: fe) (oe ee air, _ a (er dx” |] Ixeas | gy? | bxnae | dy? : 7 x axt © a? ae) * ax? Tiép tuc thay (d) vao, ta dude: at ~-5, |ees-emy seco 2 Ax? ax? 2 Vay, sau khi thu gon, ta cd: + tetas te 9 | fox + x) + fix — ax) 2f(%) Ax’ Vay néu khoang xc dinh a, b] duge chia déu thinh mt s6 hiu han cac doan nhé nhu nhau Ax bdi cdc diém chia eéch déu nhau thi ta cd mot “ludi sai phan”. Cae diém chia duge goi la cdc “nut” cia ludi sai phan (hinh vé). Khi dé céc biéu (thie (c), (d), (e) cho phép biéu dién gan dung dao ham cdc cdp (tat nhién hodn toan lam duge nhu cach trén) tai mot diém nut cia luéi sai phan theo gid tri cia ham tai cdc diém nut xung quanh. Bang céch biéu dién cée dao ham nhu vay, ta c6 thé thay thé phuong trinh vi phan da cho bang mdt hé cdc phuong trinh sai phan viet cho t&t cd cde diém “nut trong” cua ludi. Giai hé phuong trinh dai so nay ta tim duge gid tri cia ham cin tim tai cde diém nut. Vi dy nhu vdi bai todn trén 1A: Tim nghiém ciia phugng trinh vi phan. ——— pot EJ= const ye | hb % nh 4 & 12 ee Hinh 1.12 a Vek wid

You might also like