Radiografska Tehnika Skeleta PDF

Doc. dr. Nada Beenski i Nikola kegro ing. med. radiologije i dipl. oec.
RADIOGRAFSKA TEHNIKA
SKELETA
kolska knjiga
ZAGREB 1987
Urednik:
Emilija Sambolek - Hrbi
Recenzenti:
prof. dr Marijan Lovreni

prof. dr Zlatan Car
prof. dr Andrija Hebrang
Lektor:
Milada Pinduli
Objavljivanje ovog sveuilinog udbenika odobrilo je Predsjednitvo Skuptine

Sveuilita u Zagrebu rjeenjem broj 02-786/1-1986. od 12. studenoga 1987.
Katalogizacija u publikaciji CIP

Nacionalna i sveuilina biblioteka, Zagreb
UDK 616.7-073.753.17(075.8)
BEENSKI, Nada
Radiografska tehnika skeleta / Nada Beenski i Nikola kegro. Zagreb : kolska knji
ga, 1987. 303 str. : ilustr. ; 25 cm.
(Udbenici Sveuilita u Zagrebu = Manualia
Universitatis studiorum Zagrabiensis)
Bibliografija: str. 299 300. Kazalo.
1. kegro, Nikola
Tisak: RO ZRINSKI TIZ AKOVEC
KNJIGU POSVEUJEMO USPOMENI

NA PROF. DRA VLADIMIRA GVOZDANOVIA
PREDGOVOR
Udbenik Radiografska tehnika skeleta obrauje naine

snimanja cijelog skeleta (kostura). Nakon kratkog uvoda, gdje su
obraeni opi principi radiolokog snimanja, slijedi obrada tehni
ke snimanja kostiju gornjih i donjih ekstremiteta, kraljenice,
prsnog koa i glave. Udbenik obuhvaa snimke koje se esto izvo
de, ali je obraeno i mnotvo rjee izvoenih snimaka. U naim
nastojanjima vodila nas je injenica to na naem jeziku nedostaje
literatura koja bi cjelovito obradila tu materiju.
Graa je ilustrirana crteima, fotografijama i rendgenogramima, koji olakavaju usvajanje i praktino svladavanje gradiva. Iz
tehnikih razloga morali smo se na alost ograniiti samo na naj
potrebnije za razumijevanje teksta. Zato upuujemo studente da
upotrebljavaju i postojee anatomske atlase, to vie to je za razu
mijevanje te materije prijeko potrebno prethodno znaje anatomije
i rendgenske anatomije ovjeka.
Osim studentima udbenik je namijenjen inenjerima medi
cinske radiologije, lijenicima na specijalizaciji iz radiologije i ra
diolozima.
Zahvaljujemo svim inenjerima medicinske radiologije koji su
pomogli u izradi rendgenograma. Takoer se zahvaljujemo Dru
tvu radiolokih tehniara Hrvatske na svesrdnoj pomoi oko izda
vanja udbenika.
Svjesni smo da nismo mogli zadovoljiti sve elje i sva stajali
ta. Zato emo rado prihvatiti svaku napisanu korisnu primjedbu
kao prilog kasnijim ispravcima i dopunama ovog izdanja.
Autori
SADRAJ
UVOD........................................................................................................ ..................................................................
Osnovni principi radiografije kostura .
. .......................................................................................
Priprema bolesnika................................................................................................................................................
Pribor.......................................................................................................................................................................
Centralna zraka-stol-film .
.................................................................................................................
Poloaj bolesnikova tijela.......................................................................................................................................
Poloaj snimanog dijela tijela........................................................................... ......................................................
Rubovi kazete..........................................................................................................................................................
Oznaka strane...........................................................................................................................................................
Zatita bolesnika......................................................................................................................................................
Imobilizacija............................................................................................................................................................
Centriranje........................................................................................................................... ....................................
Odreivanje elektrinih uvjeta pri snimanju ..........................................................................................................
Ociena snimke prikaz struktura na snimci.........................................................................................................
Osnovne ravnine tijela i oznake poloaja tijela......................................................................................................
1
1
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
4
4
4
SNIMKE GORNJIH EKSTREMITETA..........................................................................................................................
SNIMKE AKA ..........................................................................................................................................................

Volarna snimka ake ...............................................................................................................................................
Profilna (lateralna) snimka ake.............................................................................................................................
Kosa snimka ake (citra).........................................................................................................................................
Dopunske snimke aka .
. . .......................................................................................................
Dopunska snimka aka po Norgaardu . .............................................................................................................
Dopunska snimka ake po Brewertonu .............................................................................................................
Snimke prstiju .
................................................................... .............................
........................
Dorzalna snimka palca............................................................................................................................................
Volarna snimka palca........................................................................................................................................
Profilna snimka palca................................................................................................................. .......................
Snimke od drugog do petog prsta.......................................................................................................................
Volarna snimka od drugog do petog prsta .........................................................................................................
Profilne snimke od drugoga do petog prsta....................................................... ................................................
Snimka prvog karpometakarpalnog zgloba........................................................................................................
SNIMKE RADIOKARPALNOG ZGLOBA...............................................................................................................
Volarna snimka radiokarpalnog zgloba.................................................................................... ..............................
Dorzalna snimka radiokarpalnog zgloba............................................................................................................
Profilna snimka radiokarpalnog zgloba..................................................................................................................
Snimka radiokarpalnog zgloba u ulnamoj i radialnoj fleksiji............................................................................
Snimka os navikulare (skafoideum)............................................................. ......................................................
Modificirana snimka os navikulare....................................................................................................................
Makroradiografska snimka os navikulare..........................................................................................................
Komparativne snimke zapea......................................................................................................... .................
Snimke karpalnog kanala.................................................................................................................................
SNIMKE PODLAKTICE............................................................................................................................................
Dorzalna snimka podlaktice .......................................................................................................................
Profilna snimka podlaktice ...............................................................................................................................
9
10
11
12
13
13
14
15
15
16
17
19
20
22
26
26
26
28
29
30
33
34
35
36
36
37
38
41
Radiografska tehnika skeleta
SNIMKE LAKTA................................................................................................................................ ........................

Dorzalna snimka lakta..............................................................................................................................................
Profilna snimka lakta.....................................................
.................................... ..........................................
Kosa snimka lakta za prikaz proccsusa koronoideusa ulne...............................................................................
Oorzalna snimka lakta u parcijalnoj fleksiji.......................................................................................................
Snimka lakta u maksimalnoj fleksiji
...............................................................................
Semiaksijalna snimka olekranona.......................................................................................................................
Snimka za prikaz glavice radiusa .......................................................................................................................
Aksijalna proekcija glavice radiusa....................................................................................................................
SNIMKE NADLAKTICE (HUMERUSA) .................................................................................................................
Dorzalna snimka nadlaktice.....................................................................................................................................
Profilna snimka nadlaktice.................................................................................................. ....................................
Transtorakalna lateralna snimka nadlaktice........................................................................................................
Snimke ramenog zgloba
Dorzalna snimka ramenog zgloba................................................... ........................................................................
Snimka za
prikaz muskulua teres minor (Blackett-Healv-jev poloaj..................................................
Snimka zaprikaz subskapularne insercije ..........................................................................................................
Snimka za
prikaz procesusa korakoideusa..............................................................................................
Snimka za
prikaz fose glenoidalis skapule .............................................................................................
Transaksilarna (aksijalna) snimka ramenog zgloba po Mayeru ........................................................................
Snimke klavikule ..........................................................................................................................................................
Ventralna snimka klavikule......................................................................................................................................
Dorzalna snimka klavikule ...
.....................................................................................
Semiaksijalna snimka klavikule .
...........................................................................................
Aksijalna snimka klavikule .......................................................................................................
Snimka akromioklavikularnih zglobova .................................................................................................................
Neutralna snimka obaju akromioklavikularnih zglobova .'................................................................................
Dorzalna snimka jednog akromioklavikularnog zgloba Aleksandrova proekcija .
.
42
42
44
46
46
47
48
50
53
53
53
54
56
Kosa snimka jednog akromioklavikularnog zgloba ..........................................................................................

Snimke skapule.........................................................................................................................................................
Dorzalna snimka skapule................................................................................................ ....................................
Profilna snimka skapule .................. ..................................................................................................................
Kosa snimka skapule ..........................................................................................................................................
Snimka skapule po Lilienfeldu..........................................................
.......................................................
67
67
67
69
69
70
57
59
59
61
62
62
64
64
65
65
65
66
66
67
SNIMANJE DONJIH EKSTREMITETA.........................................................................................................................
73
Snimke stopala...............................................................................................................................................................
Plantarna snimka stopala..........................................................................................................................................
Modificirana plantarna snimka stopala...............................................................................................................
Dorzalna snimka stopala......................................................................................................................................
Kosa dorzalna snimka stopala..................................................................................................................................
Medijalna i lateralna kosa projekcija stopala .....................................................................................................
Profilna snimka stopala.......................................................................................................................................
Komparativne snimke stopala ............................................................................................................................
74
74
75
75
76
77
79
80
SNIMKE NONIH PRSTIJU..................................................................................................................................

Plantarna snimka svih prstiju .............................................................................................................................
Dorzalna snimka nonih prstiju...........................................................................................................................
Kosa dorzalna snimka nonih prstiju..................................................................................................................
Plantarna medijalna kosa snimka nonih prstiju.................................................................................................
Komparativne snimke nonih prstiju....................................................................... ..........................................
Plantarna snimka prvog nonog prsta.................................................................................................................
Profilna snimka prvog nonog prsta ..................................................................................................................
Aksijalna snimka sezamskih metatarzofalangealnih zglobova..........................................................................
Lateromedijatna projekcija sezamske kosti uz prvi metatarzofalangealni zglob (Caustonova projekcija)............................................................................................................................................
Snimke
kalkaneusa............................................................................................................ ......
Profilna snimka kalkaneusa ................... ..............................................................................
Aksijalna snimka kalkaneusa......................................................................................................................
81
81
83
83
84
85
85
86
87
87
89
89
90
Sadraj
IX
Modifikacija aksijalne snimke kalkaneusa......................................................................................................
91
Snimka suptalarnog zgloba................................................................................................................................
93
Snimke skonog zgloba...............................................................................................................................................
93
Dorzalna snimka skonog zgloba...........................................................................................................................
94
Profilna snimka skonog zgloba.............................................................................................................................
95
Modificirana snimka skonog zgloba................................................................................................................
97
Modificirana dorzalna snimka skonog zgloba.................................................................................................
97
Komparativne snimke skonih zglobova...........................................................................................................
99
Kosa snimka skonog zgloba.............................................................................................................................
100
Snimke potkoljenice.....................................................................................................................................................
102
Dorzalna snimka potkoljenice.................................................................................................................................
102
Profilna snimka potkoljenice..................................................................................................................................
103
Modificirana snimka potkoljenice.....................................................................................................................
104
Komparativna snimka potkoljenice...................................................................................................................
105
Snimke koljena.............................................................................................................................................................
106
Dorzalna snimka koljena ............... ...................................................... .................................................................
106
Profilna snimka koljena . .......................................................................................................................................
108
Kose snimke koljenog zgloba............................................................................................................................
109
Komparativna snimka koljena
...........................................................................................
110
Snimke fose interkondilike.....................................................................................................................................
111
Modificirana snimka fose interkondilike...........................................................................................................
112
Snimke patele..........................................................................................................................................................
114
Ventralna snimka patele.....................................................................................................................................
114
Kosa snimka patele.............................................................................................................................................
115
Modificirana aksijalna snimka patele................................................................................................................
117
Komparativne aksijalne snimke patele..................................................................................................
118
Snimke natkoljenice (femura)......................................................................................................................................
118
Dorzalna snimka natkoljenice.................................................................................................................................
118
Profilna snimka natkoljenice...................................................................................................................................
120
Modificiraha profilna snimka natkoljenice................................................................................
122
Komparativne snimke natkoljenice....................................................................................................................
122
Snimke zdjelice . .........................................................................................................................................................
124
Dorzalna snimka zdjelice........................................................................................................................................
124
Profilna snimka zdjelice.....................................................................................................................................
125
Aksijalna snimka zdjelice........................................................................................................................................
126
Snimke sakroilijakalnih zglobova...........................................................................................................................
127
Dorzalna snimka obaju sakroilijakalnih zglobova.............................................................................................
127
Snimka sakroilijakalnih zglobova po Barschoniju.................................................................................................
128
Dorzalna snimka jednog sakroilijakalnog zgloba..............................................................................................
130
Ventralna snimka jednog sakroilijakalnog zgloba.............................................................................................
131
Aksijalna snimka sakroilijakalnih zglobova................................................
..........................................
132
Dorzalna snimka obaju kukova..........................................................................................................................
132
Dorzalna snimka jednog kuka ...........................................................................................................................
133
Bilateralna projekcija vrata natkoljenice (snimka po Cleaveusu).....................................................................
134
Dorzalna snimka koksofemoralnog zgloba.......................................................
..............................
136
Profilna snimka vrata natkoljenice (Danelius-Millerov poloaj).......................................................... ......
. 136
Snimka koksofemoralnog zgloba s prikazom 2/3 natkoljenice.........................................................................
136
Profilna snimka za prikaz glavice natkoljenice i acetabuluma (snimka po Lauenstei138
nu).................................................................................................................................................................
Modificirana profilna snimka glavice natkoljenice i acetabuluma po Lauensteinu
139
Dorzalna snimka simfize . .................... ............................................................................................................
139
Ventralna snimka simfize....................................................................... ...........................................................
140
Dorzalna snimka osis ilium.....................................................................................................................................
141
Ventralna snimka osis ilium (modifikacija).......................................................................................................
141
SNIMANJE KRALJENICE................................................................... ;.......................................................................

Snimke vratne kraljenice ...........................................................................................................................................
Dorzalna snimka vratne (cervikalne) kraljenice....................................................................................................
Ottonelova projekcija vratne kraljenice ...............................................................................................
143
'44
144
146
Profilna snimka vratne kraljenice............................................................................................

Funkcionalne snimke vratne kraljenice............................................................................................................
Kose snimke vratne kraljenice............................................................. ............................................................
Snimke atlanto-okcipitalnog zgloba . . ............................................................................................
Ventralna snimka atlanto-okcipitalnog zgloba...................................................................................................
Kosa snimka atlanto-okcipitalnog zgloba .
. . .............................................................
Snjmke atlasa i aksisa .............................................................................................................................................
Dorzalna snimka atlasa i aksisa.........................................................................................................................
Ventralna snimka atlasa i aksisa.......................................................................................................
Profilna snimka atlasa i aksisa............................................................................................................................
Snimke cervikotorakalnog prijelaza ..................................................................................................................
Dorzalna snimka cervikotorakalnog prijelaza (pilarova projekcija).................................................................
Ventralna snimka cervikotorakalnog podruja..................................................................................................
Profilna snimka cervikotorakalnog podruja ....................................................................................................
Snimka cervikotorakalnog prijelaza po Twinngu..............................................................................................
Snimke grudne (torakalne) kraljenice.........................................................................................................................
Dorzalna snimka grudne kraljenice.......................................................................................................................
Profilna snimka grudne kraljenice (latero-laterarna) ............................................................................................
Kosa snimka grudne kraljenice..............................................................................................................................
Snimka slabinske kraljenice .......................................................................... ............................................................
Dorzalna snimka slabinske kraljenice . . . ............................................................................................................
Profiina snimka slabinske kraljenice.....................................................................................................................
Kose snimke slabinske kraljenice.....................................................................................................................
Funkcionalne snimke slabinske kraljenice.......................................................................................................
Ciljane snimke etvrtog i petog slabinskog kraljeka.................................................................................. ......
Kose snimke lumbosakralnog prijelaza po Kovau ....................................................................... ......
Snimka krstane (sakralne) kraljenice........................................................................................................................
Dorzalna snimka sakruma .......................................................................................................................................
.
Profilna snimka sakruma..................................................................................................... ...........
Snimka trtine kraljenice (os kokcigis).......................................................................................................................
Profilna snimka os kokcigis..............................................................................................................................................
147
148
150
152
152
153
153
153
155
155
156
156
156
156
156
157
157
159
160
61
162
163
164
165
168
170
171
171
172
173
174
SNIMKE PRSNOGA KOA (TORAX)..........................................................................................................................
175
Snimke rebara...............................................................................................................................................................
Ventralna snimka prsnoga koa..................................................................................... .........................................
Dorzalna snimka prsnoga koa......................................................................................................................................
Kosa snimka rebara.............................................................................................................................................
Profilna snimka prsnoga koa ............................................................................................................................
Snimka sternuma......................................................................................................................................................
Ventralna snimka stemuma.................................................................................................................................
Lateromedijalna projekcija sternuma.................................................................................................................
175
175
176
178
178
178
179
181
Profilna snimka sternuma....................................................................................................................................

Modificirana profilna snimka sternuma..............................................................................................................
Snimka sternoklavikularnog zgloba . .
.....................................................................................
Ventralna snimka obaju sternoklavikulamih zglobova.......................................................................................
Ventralna snimka jednog sternoklavikularnog zgloba.......................................................................................
181
184
184
184
185
SNIMANJE GLAVE.........................................................................................................................................................
187
Snimka glave.................................................................................................................................................................
Snimka glave elom (Frontalna snimka glave, frontalni cefalogram posterioanteriorna
snimka, PA)..............................................................................................................................................................
Snimka glave zatiljkom (Okcipitalna snimka glave, okcipitalni cefalogram anterioposteriorna snimka glave, AP snimka)................................................................... ......................................................
Profilna snimka glave (lateralna snimka glave, snimka glave postrance, profilni kraniogram, profilni cefalogram).....................................................................................................................................
Poluaksijalne snimke glave, Grasheyov poloaj (A.P. poluaksijalna projekcija) .
Poluaksijalna snimka glave po HAAS-u..................................................................................................................
Poluaksijalna snimka glave po Valdiniju.................................................................................................................
Aksijalne snimke glave.............................................................................................................................................
193
193
195
197
200
205
208
210
XI
Sadraj
Aksijalna snimka glave tjemenom (snimka baze lubanje ......................................................................................

Aksijalna snimka glave bradom (snimka baze lubanje) .
. . . .....................................
Snimke sele turcike..................................................................................................................................................
Profilna snimka sele turcike (ciljana snimka).........................................................................................................
Aksijalna snimka sele turcike.................................................................................................................
Frontalna snimka sele turcike.............................................................................................................................
Frontalna snimka (maja glava) kostiju lica...........................................................................................................
Okcipitalna snimka kostiju lica .
.................................................................................................
Profilna snimka kostiju lica.....................................................................................................................................
Kosa snimka kostiju lica po Rheseu ..................................................................................................................
Snimke nosne kosti........................................................................................................................................... ...........
Frontalna snimka nosne kosti.............................................................................................................................
Tangencijalna (aksijalna) snimka nosne kosti....................................................................................................
Snimke zigomatine kosti.................................................................... ........................................................................
Aksijalna snimka obaju zigomatinih lukova.........................................................................................................
Kosa snimka zigomatinog luka........................................................................................................................
Kosa aksijalna snimka jednog zigomatinog luka po Zimmeru .......................................................................
211
214
216
216
218
220
222
224
225
226
228
228
229
231
232
233
233
Snimke maksile......................................................................................................
..... ....................................
Frontalna snimka maksile........................................................................................................................................
Intraoralna snimka glave.........................................................................................................................,
Kosa intraoralna snimka glave...........................................................................................................................
Profilna snimka maksile ...................................................................................................... ..............................
Snimka mandibule.................................................................................................. ......................................................
Frontalna snimka mandibule................................................................................... ................................................
Modificirana frontalna snimka mandibule.........................................................................................................
Snimka ramusa mandibule .................................................................................................................................
Snimka korpusa mandibule........................................................................................................................... .
Aksijalna snimka mandibule...............................................................................................................................
Intraoralna snimka mandibule............................................................................................................................
Snimka temporomandibularnih zglobova....................................................................................................................
Modificirana snimka temporomandibularnih zglobova..........................................................................................
Kontaktne snimke temporomandibularnih zglobova.........................................................................................
234
234
234
236
236
237
237
238
239
241
244
245
246
248
249
SNIMKE PARANAZALNIH SINUSA

Frontalna snimka paranazalnih sinusa . . . . ...........................................................................................................
Profilna snimka paranazalnih sinusa.......................................................................................................................
Snimka maksilarnih sinusa ................................................................................................................................
Snimka etmoidnih sinusa....................................................................................................................................
Transoralna projekcija sferoidnih sinusa............................................................................................................
250
251
252
254
255
SNIMKE ORBITA........................................................................................................................................... ......

Frontalna snimka orbita...........................................................................................................................................
Snimke orbite uz pokrete onih bulbusa.............................................................................................................
Profilna snimka orbite........................................................................................................................................
Snimke optikih kanala po Rheseu..........................................................................................................................
Modificirana snimka optikih kanala po Rheseu...................................................................................
Snimka optikih kanala po Jankeru....................................................................................................................
256
256
258
258
259
261
262
SNIMKE TEMPORALNIH KOSTIJU........................................................................................................................

Tangencijalna snimka mastoida (snimka po Hickeyu).........................................................................
Modificirana tangencijalna snimka mastoida.....................................................................................................
Snimke obaju mastoidnih procesusa s jednom ekspozicijom.......................................................... ......
Snimka mastoida po Schiileru.................................................................................................................................
Snimke piramide temporalne kosti..........................................................................................................................
Komparativne snimke piramida..........................................................................................................................
Poloaj po Hassu.............................................................................. ..................................................................
Poloaj po Grasheyu ................................................ ..............................................................................
Submentovertikaina projekcija (baza tjemenom)...............................................................................................
Ventrikosubmentalna projekcija (baza bradom) .............................................................................
Aksijalna snimka piramide po Mayeru..................................................................................... ..............................
Kosa snimka piramide po Lw-Beeru................................................................................................................
264
264
268
269
271
275
275
276
276
279
280
282
284
XII
Profilna snimka piramide po Stenversu...................................................................................................................

Snimka piramide po Arceliniju...........................................................................................................................
285
287
SNIMANJE ZUBI .............................................................................................................................................................
289
Tehnika snimanja zuba ............................................................................................................................................

Tipina intraoralna tehnika..................................................................................................................................
Tehnika snimanja zubi s ugrizom u vrpcu..........................................................................................
Okluzijsko kosa tehnika .................................................................................................
Aksijalna snimanja zubi ......................................................................................................................................
Snimke gornjih sjekutica (incizivaj.....................................................................................................................
Snimke gornjih onjaka (kanina) .......................................................................................................................
Snimke gornjih pretkutnjaka (premolara)...........................................................................................................
Snimke gornjih kutnjaka (molara).......................................................................................................................
Snimke donjih zuba.............................................................................................................................................
Snimke donjih onjaka (kanina)..........................................................................................................................
Snimke donjih pretkutnjaka (premolara).............................................................................................................
Snimke donjih kutnjaka (molara)........................................................................................................................
Literatura...................................................................................................................................................................
Kazalo.......................................................................................................................................................................
289
291
292
292
293
293
294
294
295
296
296
296
297
299
301
UVOD
Kostur ovjeka predstavlja cjelinu u
anatomskom i fiziolokom smislu, iako je
veoma sloene grae, sastavljen otprilike
od 208 kostiju, razliita oblika i veliine,
koje su zglobovima povezane u funkcio
nalnu cjelinu. Zbog specifinosti svoje
grae kosti su vrlo prikladne za radiolo
ko ispitivanje, pa uz scintigrafiju radiolo
gija kostura predstavlja osnovnu metodu
u dijagnostici razliitih patolokih pro
mjena na njemu. Patoloki proces dovodi
do promjena u kotanoj strukturi kosti,
normalan izgled kosti se mijenja, kost po
staje ili zadebljana, ili stanjena, ili ak
razorena. Sve se te promjene mogu uoiti
na rendgenogramu, a presudne su za do
noenje
ispravne
dijagnoze.
Dijagnoza
traumatskih promjena nezamisliva je bez
radiolokog pregleda, stoga su snimanja
kostura svakodnevni rutinski rad ininjera medicinske radiologije. Izvodi ih na te
melju propisano ispunjene i od lijenika
potpisane uputnice. U toku snimanja kos
tura ing. med. radiologije surauje s bo
lesnikom. Bolesnik mora znati kakav je to
pregled, to e mu se snimati i kako se pri
snimanju mora ponaati.
Prilikom izvoenja bilo koje snimke
kostura postoji odreeni redoslijed, koje
ga se treba pridravati kako bi se izbjegle
suvine i nepotrebne radnje.
Tokom rada ing. med. radiologije mora
biti koncentriran na posao koji obavlja
kako se snimanje ne bi moralo ponoviti.
Ponovljeno snimanje ne samo da teti bo
lesniku nego se i troi skupi materijal i
krnji ugled struke ing. med. radiologije.
Dobar rendgenogram skeleta mora jas

no prikazati konture i strukturu kostiju.
Stoga je za dobru radioloku tehniku sni
manja kostiju i zglobova potrebno pozna
vanje normalne anatomije, a posebno
rendgenske.
Osnovni principi radiografije

kostura
Kosti se snimaju u dvije projekcije, ko
je su meusobno pod kutom od 90. To
su takozvane tipine snimke. Za donoe
nje dijagnoze esto nisu dovoljne samo ti
pine snimke pa se rade i dopunske, npr.
kose, aksijalne i komparativne snimke
parnih kostiju, osobito esto u djece, a
najbolje na istom filmu, radi komparacije
bolesne i zdrave kosti.
Ponekad se izvode i makroradiografske
i slojevne snimke. Udaljenost fokus-film
pri snimanju kostura iznosi obino 100
cm. Kosti se snimaju pomou folije i re
etke, ili bez reetke, ovisno o tome koja
se snimka izvodi, odnosno ovisno o deb
ljini snimanog dijela tijela. Tako se na
primjer glava u principu snima pomou
reetke, a ake i stopala u pravilu bez re
etke. U radiografiji kostura upotreblja
vamo slijedee formate filmova 13x18,
18x24, 24x30, 15x40, 20x40, 30x40,
te iznimno 35x35 (za snimke toraksa) i
35 x 43 (za snimke abdomena i toraksa), a
ponekad i filmove za snimanje zubi.
Obavezno se stavlja oznaka L za lijevu
i D za desnu stranu. Ako bolesnik lei po-
leice na stolu za snimanje, oznaka se

stavlja onako kako se pie, ali ako lei po
trbuke, oznaka se stavlja obrnuto nego
to se pie.
Kao to je reeno, u toku snimanja tre
ba se pridravati odreenog redoslijeda.
Prije nego zaponemo snimati bolesnika
obavezno emo ga pripremiti za snima
nje.
Priprema bolesnika
Za snimke skeleta nije potrebna pre
thodna medikamentozna priprema, ali je
prijeko potrebno snimani dio tijela oslo
boditi od odjee, obue i eventualnog na
kita, tj. od svih stranih tijela koji bi mogli
ostaviti nepoeljnu sjenu. U svakom je
poglavlju posebno opisana priprema bo
lesnika potrebna za izvoenje snimaka.
Poloaj bolesnikova tijela

Razliite snimke kostura izvode se u
razliitom
poloaju
bolesnikova
tijela.
Bolesnik moe na stolu za snimanje leati
poleice (dorzalno) ili potrbuke (ventralno), zatim ili moe stajati ili sjediti uz sta
tiv za snimanje okrenut prema stativu le
ima, licem ili bono. Tako se na primjer
sinusi obavezno snimaju u stojeem ili
sjedeem poloaju tijela, a ostala snima
nja glave u leeem poloaju na stolu za
snimanje. Pri namjetanju bolesnikova ti
jela ing. med. radiologije treba da vodi
brigu o udobnosti bolesnika, upotreblja
vajui pritom jastuke i razliite druge
podloke. Ukratko, bolesnika treba na
mjestiti tako da mu poloaj bude ugodan,
a za snimanje povoljan. Poloaj bolesni
kova tijela potanko je opisan kod svakog
snimanja.
Poloaj snimanog dijela tijela

Pribor
Pod priborom se podrazumijeva kaseta
s folijom i filmom. Veliina objekta koji
se snima diktira i veliinu filma. Na kase
tu se stavlja oznaka L ili D. Neka se sni
manja izvode pomou reetke, neka bez
nje. Prilikom opisa pojedinih snimaka na
vedeno je snimaju li se pomou reetke ili
bez nje.
Nakon to smo namjestili bolesnikovo

tijelo, namjestit emo i snimani dio tijela.
Poloaj snimanog dijela tijela pri izvoe
nju pojedinih snimaka potanko je opisan
prilikom snimanja pojedine snimke, pa
ovdje nee biti rijei o tome.
Rubovi kasete
Centralna zraka (CZ) stol-film
Prije nego se bolesnik namjesti za sni
manje, ing. med. radiologije mora provje
riti odnos rendgenske cijevi, stola za sni
manje i kasete s filmom kako bi se izbjeg
le mogue pogreke. Nije li odnos tih fak
tora primjeren, na filmu nee biti prikaza
ne sve one strukture koje snimka treba da
pokae (bit e odrezane, snimani dio
nee biti u sreditu filma), pa e se morati
snimanje ponoviti.
Pod rubovima kasete podrazumijeva se

odnos rubnih dijelova objekta koji snima
mo i postraninih dijelova kasete. Postoji
ope pravilo da se snimani dio objekta
mora nalaziti u sreditu filma. Kod nekih
se snimaka koristimo takozvanim orijentacijskim tokama na snimanom dijelu ti
jela, i one onda dolaze u sredite filma.
Posebno se to odnosi na pojedine snimke
glave. Ovisno o objektu koji snimamo,
kasetu s filmom postavljamo poprijeko ili
uzduno.
Uvod
Oznaka strane
Prilikom snimanja obavezno se mora
oznaiti strana: L (lijeva) ili D (desna).
Za veinu snimaka vrijedi pravilo da se
oznaka stavlja s one strane koja prilijee
uz film.
Zatita bolesnika
Bilo koje se snimke izvode, bolesnik se
mora prilikom snimanja zatititi od zrae
nja. Ne smije se uiniti ni jedna ekspozi
cija, a da se prethodno nisu poduzele sve
zatitne mjere. U veini sluajeva prekrit
emo bolesnikovo tijelo zatitnom prega
om, posebno pazei na podruje gonada
(spolnih organa). Osim toga vodit emo
brigu o primarnom rendgenskom snopu.
Rendgenski snop suzit emo uvijek na
manje od veliine upotrebljavanog forma
ta filma (sva etiri ruba filma moraju os
tati neeksponirana za 1 2 mm). Time e
mo zatititi bolesnika od zraenja, a i sli
ka e biti otrija. Ako treba rendgenski
snimiti ensku osobu generativne dobi,
obavezno emo je pitati kada je imala po
sljednju menstruaciju, jer se rendgenske
pretrage smiju izvoditi samo izmeu 1. i
10. dana redovitog menstrualnog ciklusa,
to je obino dovoljna garancija da ena
nije gravidna. Trudnice se u pravilu ne
snimaju, osim ako postoji vitalna indika
cija, a o tome e ing. med. radiologije
konzultirati radiologa. U daljnjem tekstu
esto se u rubrici zatita bolesnika go
vori samo uobiajena ili standardna.
Ali se pod tim uvijek podrazumijeva tako
opisana zatita.
bolesnikovo tijelo imobilizirati, posebno

snimani
dio.
Bolesnika
imobiliziramo
platnenim vrpcama za fiksiranje, koje su
esto sastavni dio aparature. Primjenjuju
se i platnene vrpce na ijim su krajevima
vreice s pijeskom. Tako provedena imo
bilizacija dovoljna je za izvoenje snima
ka ekstremiteta, ali pri snimanju glave,
prsnog koa ili kraljenice bolesnik mora
u toku ekspozicije prestati disati, ali ipak
zadrati dovoljno kisika (bolesniku treba
objasniti kako). Pri nekim snimkama ne
smije se ni gutati, niti micati onim bulbusima. U daljnjem tekstu pri nekim je
snimkama samo navedeno: imobilizacija
uobiajena ili standardna, a zapravo tre
ba uvijek provesti ovdje opisanu imobili
zaciju bolesnika.
Centriranje
Pod centriranjem podrazumijeva se od
reivanje smjera centralne zrake (CZ)
prema objektu i filmu. Smjer centralne
zrake ovisi o snimci koju izvodimo. Naj
ee centralna zraka pada okomito na
objekt i na film, ali je kod nekih snimaka
njezin smjer za odreeni broj stupnjeva
ukoen kraniokudalno ili kaudokranijalno, lateromedijalno ili mediolateralno.
Kod pojedinih snimaka to je tono defi
nirano. U svakom sluaju je pri opisu sva
ke snimke tono definiran smjer central
ne zrake. Ing. med. radiologije mora uvi
jek pravilno odrediti njezin smjer prema
objektu i filmu kako bi na gotovoj snimci
bile prikazane potrebne anatomske struk
ture.
Imobilizacija
Pri izvoenju bilo koje snimke bolesnik
mora ostati miran u poloaju u koji smo
ga namjestili. Ako je bolesnik nemiran i
inkontaktibilan, te zbog svoga tekog sta
nja ne moe za vrijeme snimanja surai
vati s ing. med. radiologije, morat emo
PRIJE EKSPOZICIJE POTREBNO JE

KOD SVAKE SNIMKE KONTROLI
RATI POLOAJ BOLESNIKA!
Odreivanje elektrinih uvjeta pri

snimanju
Kod svake snimke nastoji se odrediti
optimalan odnos elektrinih uvjeta, tj. kilovolta (kV), miliampera (mA) i vremena
trajanja ekspozicije (sekunde), uzimajui
pri tome u obzir vrstu snimke, tip aparata
i objekt koji se snima. Samo optimalno
odabrana ekspozicija i kV uz dobar polo
aj objekta, dobro centriranje prilikom
snimanja i uz pravilnu obradu eksponira
nog filma rezultirat e tehniki kvalitet
nom snimkom, koja je ogledalo strunosti
ing.
med.
radiologije.
Neprimjereno
odabrani elektrini uvjeti pri snimanju je
dan su od najeih uzroka ponavljanja
snimanja.
Ocjena snimke prikaz struktura

na snimci
Prije nego to ing. med. radiologije po
kae lijeniku radiologu uinjenu snimku,
mora sam ocijeniti njezinu kvalitetu. Pri
ocjenjivanju gotove snimke ing. med. ra
diologije mora odgovoriti na ova pitanja:
1. Jesu li poloaj bolesnika prilikom
snimanja i smjer centralne zrake u odno
su na objekt i film bili ispravni?
2. Je li ispravan opis snimke?
3. Jesu li elektrini uvjeti pri snimanju
dobro odreeni?
4. Jesu li na snimci dobro prikazane sve
potrebne anatomske strukture?
Na ta pitanja ing. med. radiologije mo
ra odgovoriti na temelju svoga strunog
znanja i iskustva, tj. na svakoj gotovoj
snimci mora uoiti pogreku i znati kako
da je prilikom ponovljenog snimanja is
pravi.
Napominjemo da je u toku opisa izvo
enja pojedinih snimaka namjerno izostavljen takav opis redoslijeda izvoenja
da bi knjiga bila zanimljivija, odnosno da
bi se izbjegla mogua monotonija u udbeniku kao cjelini. Ininjer medicinske
radiologije ipak se treba iz spomenutih
razloga pridravati opisanog redoslijeda

pri izvoenju snimanja.
Osnovne ravnine tijela i oznake

poloaja tijela
Ljudsko tijelo je veoma raznolike i slo
ene grae. Radi lake orijentacije podije
lili smo ga na etiri osnovne zamiljene
ravnine, koje su meusobno okomite ili
paralelne, a to su: medijalna, sagitalna,
frontalna i transverzalna ravnina (sl. 1. i
2).
1. Medijalna ravnina (sredinja ravni
na, ravnina simetrije, mediosagitalna rav
nina) dijeli tijelo na dvije simetrine polo
vice. Pri tome poloaj glave, vrata i trupa
mora biti simetrian, tj. medijalna ravni
na tijela mora biti okomita na ravninu fil
ma. To se odnosi na dorzalne i ventralne
snimke trupa, te na frontalne i okcipitalne snimke glave. Kod profilnih snimaka
medijalna je ravnina paralelna s ravni
nom filma.
2. Sagitalne ravnine su sve ravnine tijela
paralelne s medijalnom ravninom, a idu
postrance desno i lijevo kroz tijelo. U od
nosu na medijalnu ravninu neka toka
moe biti tono u medijalnoj ravnini, pa
kaemo da se nalazi medijalno. Ako se
pak toka nalazi postrance od medijalne
ravnine, kaemo da se nalazi lateralno
(postranino). Postranino se moe ozna
iti kao desno (dexter) ili lijevo (sinister).
3.
Frontalna ravnina (eona ravnina)
paralelna je s ravninom ela, a prolazi
kroz tijelo i dijeli ga na prednji i stranji
dio. Takvih ravnina ima bezbroj. S obzi
rom na frontalnu ravninu upotrebljavamo
na glavi pojmove okcipitalno, to znai
blie zatiljku, i frontalno, to znai blie
elu. Na trupu se sluimo izrazima ventralno, to znai blie trbuhu, ili dorzalno,
to znai blie leima.
4. Transverzalna ravnina (poprena rav
nina) ide poprijeko kroz tijelo i dijeli ga
na gornji i donji dio. Kad je tijelo u us-
Uvod
Sl. 1. Osnovne ravnine s prednje strane
Sl. la. Osnovne ravnine i poloaji tijela. Stranji i boni pogled
Uvod
pravnom ili sjedeem poloaju, ta je rav

nina paralelna s vodoravnom ravninom.
Takvih ravnina ima takoer bezbroj.
Osim spomenutih ravnina u radiografiji kranijuma primjenjuju se i neke druge
ravnine i linije, koje su detaljno opisane u
poglavlju o tehnici snimanja kranijuma.
Osim osnovnih ravnina i linija tijela u radiografiji kostura sluimo se brojnim orijentacijskim tokama, koje su obino pristupane palpaciji (opipu), pa ih ing:
med. radiologije moe sam prilikom na
mjetanja bolesnika za snimanje palpirati
i tono odrediti. Navest emo samo neke
najvanije anatomske strukture tijela i ek
stremiteta koje slue za orijentaciju pri
namjetanju bolesnika za snimanje. Orijentacijske toke na glavi detaljno su opi
sane u poglavlju o tehnici snimanja glave.
Pristupane palpaciji su na primjer tiroidna hrskavica, koja se nalazi u visini et
vrtog vratnog kraljeka, zatim jugulum.
procesus
ksifoideus,
dvanaesto
rebro,
krista ilei, spina ilijaka anterior superior i
simfiza. Na spojnici obiju krista u medijalnoj liniji nalazi se umbilikus. Poloaj
umbilikusa je razliit, ovisno o konstituci
ji bolesnika. Meutim, kada se kasnije
govori o umbilikusu kao orijentacijskoj
toki i mjestu centriranja za pojedine
snimke, podrazumijeva se pod time sje
cite medijalne linije tijela i spojnice obi
ju krista, bez obzira na to gdje se nalazi
umbilikus bolesnika kojega snimamo. Ta
toka, dakle mjesto sjecita medijalne li
nije i spojnica obiju krista na prednjoj tr
bunoj stijenci, odgovara otprilike visini
treeg lumbalnog kraljeka. Osim umbilikusom u prednjoj strani trupa ponekad
se koristimo intermamilarnom linijom,
dakle linijom koja spaja obje mamile (do
jke). Napominjemo da procesusi spinozusi svih kraljeaka, osobito u mravih bo
lesnika, mogu se vrlo lako i sigurno ispalpirati, pa se moe odrediti visina ulaska i
izlaska centralne zrake. Os kokcigis tako
er je pristupana palpaciji. Kao orijentacijske toke na ekstremitetima slue nam
procesus korakoideus, epikondili nadlak
tice, procesus stiloideus radijusa i ulne,
kondili
natkoljenice,
trohanter,
patela,
maleoli tibije i fibule. Ponekad se u odre
ivanju smjera centralne zrake i pri na
mjetanju bolesnika koristimo skapularnom i aksilarnom linijom. Nadalje, rutin
ski upotrebljavamo termine kranijalno,
to znai blie glavi, i kaudalno, to znai
suprotno od kranijalno, tj. blie nogama.
Promatramo li toke na udovima, tada za
podruje blie trupu kaemo proksimalno, a za podruje neto dalje od trupa distalno. Za ruku upotrebljavamo nazive ra
dijalno, za podruje blie palanoj kosti, i
uinarno, za podruje blie malom prstu.
Analogno tome, podruje na nozi blie
palcu oznaavamo kao medijalno ili tibijalno, a podruje blie malom prstu kao
lateralno ili fibularno. Hrptena strana ru
ku naziva se dorzalna, a strana blie dla
nu voiarna. Hrptena strana stopala je do
rzalna, a strana blie tabanu plantarna.
Ljudsko tijelo je savitljivo i pojedini se
dijelovi mogu jae ili manje saviti. Pone
kad se obavljaju snimanja kod kojih se
bolesnik mora maksimalno saviti prema
naprijed ili prema nazad. S tim u vezi
upotrebljavaju se takoer odreeni termi
ni i antefleksija i retrofleksija.
Fleksija znai savijanje, ekstenzija jed
nako ispruanje, abdukcija odmicanje ek
stremiteta od tijela, a adukcija pribliava
nje ekstremiteta k tijelu. Supinacija je po
loaj u kome je dlan okrenut prema gore,
a aka i podlaktica su rotirane. Pronacija
pak znai da je dlan okrenut prema dolje.
SNIMANJE GORNJIH
EKSTREMITETA
Za sve snimke gornjih ekstremiteta tre
ba bolesnika osloboditi odjee. S podru
ja koje treba snimati, a i s podruja ake
treba skinuti nakit. Sve snimke gornjih
ekstremiteta osim snimke ramena i nad
laktice, izvode se u sjedeem poloaju,
pri emu bolesnik sjedi uz stol za snima
nje na niem stoliu. Bolesnikove noge
moraju uvijek biti paralelne sa stolom za
snimanje kako gonade ne bi bile u snopu
zraenja. Snimke gornjih ekstremiteta iz
vode se filmom formata 13 x 18, 18 x 24
ili 24 x 30 popola i formata 15 x 40,
20 x 40 ovisno o tome koji se dio gornjih
ekstremiteta snima. U naelu se sve snim
ke gornjih ekstremiteta snimaju pomou
folije i bez reetke, tako da snimani dio
dolazi izravno na film, osim snimaka ra
mena i nadlaktice, koje se snimaju pomo
u folije i reetke. Kada se stavlja kaseta s
filmom, mora se paziti da budu prikazana
dva susjedna zgloba, gdje je god to mogu
e (npr. na snimci podlaktice runi i lakatni zglob). Obavezno se stavlja oznaka
strane L za snimke lijevog i D za snimke
desnog ekstremiteta. Da bi se zatitio bo
lesnik, mora se suziti primarni snop zra
enja na neto manje od formata upotrebljavanog filma, a tijelo uvijek prekriti za
titnom pregaom. Kada bolesnikovo tije
lo i snimani dio namjestimo u eljeni po
loaj, imobilizirat emo snimani dio tijela
kako se bolesnik ne bi moda u toku ek
spozicije pomaknuo. Za tu svrhu upotreb
ljavaju se trake za fiksiranje, koje se nala
ze u stolu za snimanje, ili trake na ijim
se krajevima nalaze vreice s pijeskom.

Pri snimanju gornjih ekstremiteta pone
kad se upotrebljavaju i podloci, kako bi
bolesniku bilo to ugodnije u poloaju u
koji smo ga namjestili. Za vrijeme ekspo
zicije bolesnik mora mirovati u eljenom
poloaju. Prije ekspozicije obavezno jo
jednom provjerimo poloaj bolesnika i
smjer CZ.
U podruju gornjih ekstremiteta snima
mo tipine snimke (snimke u dvije pro
jekcije), kose snimke, snimke u maksimal
noj ili parcijalnoj fleksiji ekstremiteta
(npr. lakta) i aksijalne snimke. Ponekad
radimo i makroradiografske snimke (film
udaljimo od objekta, ili cijev pribliimo
objektu kako bismo dobili uveani snima
ni dio radi boljeg prikaza detalja), a esto
i komparativne snimke, osobito u djece.
SNIMKE AKA
Razlikujemo
volarnu,
profilnu
i
kosu snimku ake, te dopunske snimke
ake. Najee se izvode volarna i kosa
snimka, profilna se snima rjee, jer se na
njoj kosti karpusa superponiraju. Iz tog
se razloga uz volarnu snimku ake oba
vezno izvodi i kosa snimka. Prije snima
nja potrebno je sa ake ukloniti sve ukras
ne predmete. aka se snima u sjedeem
poloaju bolesnika, pri emu su natkolje
nice postavljene uzdu stola za snimanje.
10
ake se snimaju pomou folije, ali bez re

etke.
Volarna snimka ake

Volarnu snimku ake izvodimo u djece
filmom formata 13 x 18, a u odraslih for
mata 18 x 24 ili 24 x 30. Jednu polovicu
filma upotrijebimo za volarnu snimku a
ke, a drugu za kosu, odnosno profilnu
snimku ake. Slikamo uz upotrebu folije i
bez reetke. Stavljamo oznaku strane L ili
D (sl. 2).
Sl. 3. Poloaj bolesnika za volarnu snimku ake
Sl. 2. Shematski prikaz kostiju ake
Poloaj bolesnikova tijela:Bolesnik sje

di pokraj stola za snimanje, ali to dalje
od njega, tako da mu je uzduna osovina
natkoljenice paralelna s uzdunom osovi
nom stola za snimanje. Snimana ruka je u
ramenu abducirana, u laktu flektirana, a
Sl. 4. Poloaj ake za volarnu snimku ake
11
Snimanje gornjih ekstremiteta
aka je u pronaciji (sl. 3). Osovina ake

nastavlja se na osovinu podlaktice i pro
lazi kroz trei prst. Kaseta s filmom po
stavljena je uzduno, i to tako da je na
njoj dio podlaktice, zapee i svi prsti. a
ka se nalazi na sredini kasete i filma. Pa
lac i peti prst jednako su udaljeni od lateralnih rubova filma. Dua stranica filma
paralelna je s osovinom ake i podlaktice.
Centriranje: Centralna zraka je okomi
ta na film a cilja na trei metakarpofalangealni zglob (sl. 4). Udaljenost fokus film je 100 cm. Vreice s pijeskom treba
staviti na podlakticu i imobilizirati snima
nu aku. Za vrijeme ekspozicije snimana
ruka mora mirovati. Radi zatite bolesni
ka suzit emo primarni snop zraenja na
neto manje od formata filma, a trup i gonade bolesnika prekriti zatitnom prega
om.
Sl. 5. Volarna snimka ake
Prikaz struktura: Na volarnoj snimci

ake moraju se vidjeti sve falange prstiju
metakarpalne kosti, radiokarpalni zglob i
distalni dio radijusa i ulne (sl. 5).
Profilna (lateralna) snimka ake

Zbog superpozicije kostiju karpusa
profilna snimka ake izvodi se rijetko.
Moe se izvesti u ulnarnom poloaju, ka
da peti prst prilijee uz film, ili u radijal
nom poloaju (aka je radijalnom stra
nom okrenuta prema filmu i oslanja se na
palac i drugi prst).
Priprema bolesnika, materijala i polo
aj cijelog tijela isti su kao kod volarne
snimke ake, bez obzira na to izvodi li se
profilna snimka ake u ulnarnom ili radi
jalnom poloaju. Pri izvoenju profilne
snimke ake u ulnarnom poloaju svi su
Sl. 6. Poloaj ake u ulnarnom poloaju za profilnu

snimku ake
12
prsti isprueni, samo je palac malo od

maknut od ostalih prstiju, i to medijalno.
Snimana aka je u ulnarnom poloaju i
prilijee petim prstom uz film, a radijalna
strana je okrenuta prema rendgenskoj ci
jevi, (sl. 6). U tom poloaju uzduna oso
vina ake okomita je na ravninu filma.
Centralna zraka okomita je na film i cilja
na
drugi
metakarpofalangealni
zglob.
Imobilizacija i zatita isti su kao kod volarne snimke ake. U tom poloaju drugi,
trei, etvrti i peti prst se superponiraju,
ali se dobro vidi palac, radiokarpalni
zglob i distalni dio radijusa i ulne.
Pri izvoenju profilne snimke ake u
radijalnom poloaju prsti su isprueni, a
palac malo odmaknut, i to lateralno. aka
je radijalnom stranom okrenuta prema
filmu i oslanja se na palac i drugi prst (sl.
7).
U tom poloaju ravnina nokta palca
paralelna je s ravninom filma. Centralna
zraka okomita je na peti metakarpofalan-
Sl. 8. Profilna snimka ake
gealni zglob. Na profilnoj snimci ake u

radijalnom poloaju svi se prsti meusob
no superponiraju, dobro je prikazan sa
mo palac i runi zglob, a i distalni dio ra
dijusa i ulne (sl. 8). Imobilizacija i zatita
takoer su isti kao kod profilne snimke
ake u ulnarnom poloaju i kod volarne
snimke ake.
Kosa snimka ake (citra)
Sl. 7. Poloaj ake u radijalnom poloaju za profil

nu snimku ake
Kosa snimka ake bolja je nego profil

na jer se sjene falanga i metakarpalnih
kostiju ne prekrivaju stoga se i ee izvo
di uz volarnu snimku. Priprema bolesni
ka, materijal i poloaj tijela isti su kao i
kod volarne, odnosno profilne snimke a
ke.
13
Poloaj snimanog dijela: Snimana ru

ka je abducirana u ramenu, flektirana u
laktu. Poetni poloaj ake je profilni u
ulnarnom poloaju. Prste zatim rotiramo
tako da je ulnarna strana prislonjena uz
film, a radijalna podignuta za 45. U tom
poloaju svaki prst je postavljen tako da
mu je odnos prema filmu pod kutom od
45. U odnosu na ravninu filma prsti su
meusobno razmaknuti i dovedeni u semifleksiju, peti i prvi prst jednako su uda
ljeni, od lateralnih rubova filma. Central
na zraka cilja okomito na trei metakarpofalangealni zglob (sl. 9). Udaljenost fo-
Sl. 10. Kosa snimka ake (citra)
Dopunske snimke aka
Sl. 9. Poloaj ake za kosu snimku

(za citru)
kus film je 100 cm. Imobilizacija i zati

ta su uobiajeni kao i kod volarne snimke
Standardne snimke aka, volarna, kosa

i profilna, esto nisu dovoljne da bi se
prikazale fine pojedine rubne uzure, oso
bito na glavicama metakarpalnih kostiju,
zbog mogunosti superpozicije. Da bi se
cjelovitije prikazala cirkumferencija metakarpofalangealnih glavica i baza falan
gi, standardne se snimke nadopunjuju
dopunskim snimkama.
ake.
Dopunska snimka aka po

Norgaardu
Prikaz struktura na snimci: Na kosoj

snimci ake dobro se vide svi prsti, radiokarpalni zglob i distalni dio radijusa i ulne. (sl. 10).
Priprema bolesnika, materijal i poloaj

tijela za dopunsku snimku aka po Nor
gaardu isti su kao i za ostale snimke aka.
14
Sl. 11. Poloaj ake za snimku po

NORGAARDU
Izvodi se komparativna snimka obiju a

ka.* Obje se ake nalaze u supinaciji, i to
pod kutom od 45, tako da je dorzalna
strana prislonjena uz film, a radijalna
strana odignuta za 45. Prsti obiju ruku
takoer su pod kutom od 45. ake su u
takvom poloaju kao da bolesnik eli uh
vatiti loptu (sl. 11). Centralna zraka je
okomita na film i cilja na sredinu filma
izmeu oba dlana. Na dopunskoj snimci
ake po Norgaardu dobro se vide erozije
u podruju karpusa, naroito kod os triquetruma i os piziforme.
Na dopunskim snimkama aka po Brewertonu dobro se mogu analizirati glavi

ce metakarpalnih kostiju.
Dopunska snimka ake po

Brewertonu
aj cijelog tijela isti su kao za dopunsku
snimku ake po Norgaardu. Snimana ru
ka je abducirana u ramenu, flektirana u
laktu, a prsti su dorzalnom stranom okre
nuti (prilijeu) kaseti, s filmom, tako da su
metakarpofalangealni zglobovi za 60 sa
vijeni prema filmu, samo se palac nalazi
u abdukciji. Centralna zraka je za
15ukoena prema laktu i cilja na glavicu
druge metakarpalne kosti (sl. 12.). Imobi
lizacija i zatita su isti kao i kod ostalih
snimaka aka.
Sl. 12. Poloaj ake za snimku po

BREWERTONU.
Da bi se bolje prikazale metakarpofalangealne glavice, karica je sugerirao
15
Sl. 13. Poloaj, ake za prikaz metakarpofalangealnih glavica
izvoenje snimaka tako da obje ake bu

du u pronaciji, tada se rotiraju za 30, pa
je volarna strana ake uz film, radijalna
na filmu, a ulnarna odignuta je za 30.
Prsti su razmaknuti i pod kutom su od
30 prema filmu (sl. 13.). Centralna zraka
je okomita na film i cilja na sredinu filma
izmeu aka. Imobilizacija i zatita su uo
biajeni.
Priprema je za sve snimke prstiju ista kao

i za snimke aka. Prsti se snimaju filmom
formata 13 x 18, bez folije i bez reetke.
Postoje
tri
snimke
palca:dorzalna,
volarna i profilna snimka palca.
Snimke prstiju
Priprema je ista kao i za ostale snimke

aka.
Svi se prsti snimaju u sjedeem poloa

ju bolesnika. Svaki se prst snima zasebno.
Sl. 14. Poloaj bolesnika za dorzalnu snimku palca
Dorzalna snimka palca
Upotrebljava se film formata 13 x 18

popola, jedan dio za volarnu ili dorzalnu

16
Sl. 15. Poloaj

snimku palca
palca
za
dorzalnu
snimku, a drugi dio za profilnu snimku.

Snima se bez folije i bez reetke. Bolesnik
sjedi uz stol za snimanje tako da mu je
uzduna osovina natkoljenice paralelna s
uzdunom osovinim stola. Snimana ruka
je abducirana u ramenu, lagano flektirana u laktu, a aka je zarotirana prema
van, tako da je palac svojom dorzalnom
stranom uz film nokat palca je na fil
mu. Drugom rukom bolesnik pridrava
ostale prste (sl. 14), Kaseta i film postav
ljeni su tako da dua osovina palca bude
paralelna s duom stranicom filma. Palac
je na sredini kasete i filma tako da su ru
bovi filma s jedne i druge strane jednako
udaljeni od palca. Centralna zraka je
okomita na film i cilja na prvi metakarpofalangealni zglob (sl. 15). Udaljenost fo
kusfilm je 100 cm. Zatita i imobilizacija su isti kao i kod ostalih snimaka aka
(sl. 16).
Sl. 16. Dorzalna snimka palca
Volarna snimka palca

Priprema, materijal i poloaj bolesni
kova tijela za izvoenje volarne snimke
palca isti su kao i za izvoenje dorzalne
snimke palca. Snimana ruka je abducira
na u ramenu, lagano flektirana u laktu, a
palac je volarnom stranom okrenut pre
ma filmu. U tom je poloaju nokat palca
okrenut prema rendgenskoj cijevi i para
lelan je s filmom (sl. 17). Ruka je postav
ljena u ulnarni poloaj. Ostali prsti malo
su odmaknuti od palca. Palac se malo abducira i namjesti tako da je ravnina nokta
paralelna s ravninom filma i okrenuta
prema cijevi, a ravnina dlana okomita je
na ravninu filma. Palac se postavlja na
Sl. 17. Poloaj

nu snimku palca
bolesnika
17
za
volar
sredinu kasete i filma. Njegova dua oso

vina paralelna je s ravninom kasete i fil
ma. Centralna zraka okomita je na kasetu
i na film i cilja na prvi metakarpofalangealni zglob (sl. 18). Radi imobilizacije sni
manog dijela potrebno je vreice s pijes

kom staviti na podlakticu. Za vrijeme ek
spozicije snimani palac mora mirovati.
Bolesnika treba zatititi suenjem primarnog snopa na veliinu filma, a tijelo mu
prekriti
zatitnom
pregaom,
osobito
podruje gonada.
Profilna snimka palca

Za izvoenje profilne snimke palca pri
prema bolesnika, materijal i poloaj cije
log tijela isti su kao i za volarnu i dorzalnu snimku palca. Bolesnik sjedi pokraj
stola za snimanje. Ruka treba da je to vi
e abducirana, s dlanom na kaseti. Palac
se abducira od ostalih prstiju, ravnina
nokta palca treba da je okomita na ravni
nu kasete i filma (sl. 19). Palac je na sredi
ni kasete. Njegova dua osovina paralel
na je s lateralnim rubom kasete. Palac je
postavljen uzduno. Centralna zraka oko
mita je na prvi metakarpofalangealni
zglob i cilja okomito na sredinu filma (sl.
20). Imobilizacija i zatita isti su kao i
kod volarne snimke palca.
Sl. 18. Poloaj palca za volarnu

snimku palca
Ocjena snimke: Na bilo kojoj snimci

palca mora biti prikazana distalna i proksimalna falanga te prva metakarpalna
Sl. 19. Poloaj

nu snimku palca
kost, kao i dio druge metakarpalne kosti.

Uz metakarpofalangealni zglob esto se
vidi sezamska kost (sl. 21).
Sl. 20. Poloaj ake i palca za profilnu snimku palca
Sl. 21. Profilna snimka palca
bolesnika
za
profil-
19
Snimke od drugog do petog prsta

Razlikujemo
volarne
i
profilne
snimke prstiju ake od drugog do petog
prsta. Priprema za te snimke je ista kao i
za ostale snimke ake, tj. snimani dio tre
ba osloboditi od odjee i s prstiju obavez
no skinuti nakit. Snima se filmom forma
ta 13 x 18 popola, bez folije i bez reetke.
Sve se snimke izvode u sjedeem poloa
ju bolesnika. Bolesnik sjedi uz stol za sni
manje, a uzduna osovina natkoljenice
paralelna je sa stolom za snimanje.
Volarne snimke od drugog do

petog prsta
Prst koji snimamo postavljamo na sred
nji dio kasete i filma. Lateralni rubovi
snimanog prsta jednako su udaljeni od lateralnih rubova kasete i filma. Srednji dio
kasete nalazi se u visini proksimalnog interfalangealnog zgloba. Centralna zraka
okomita je na sredinu kasete i filma i cilja
na proksimalni interfalangealni zglob (sl.
22 30). Imobilizacija i zatita bolesnika
isti su kao i kod snimanja palca.
Sl. 22. Poloaj bolesnika za volar

nu snimku drugog prsta
Sl. 23. Poloaj ake za volarnu snimku drugog prsta
20
Sl. 26. Poloaj ake za volarnu snimku treeg prsta
Sl. 24. Volarrna snimka drugog prsta
Sl. 25. Poloaj bolesnika za volarnu snimku treeg prsta
21
Sl. 27. Poloaj bolesnika

nu snimku etvrtog prsta
za
volar
Sl. 28. Poloaj ake za volarrnu snimku etvrtog

prsta
22

nu snimku petog prsta
za
volar
Profilne snimke od drugog do

petog prsta
Sl. 30. Poloaj ake za volarnu snimku petog prsta

tijela isti su kao kod volarnih snimaka
drugog do petog prsta. Profilnu snimku
drugog i treeg prsta izvodimo u radijal
nom poloaju podlaktice i ake. Uzduna
osovina prsta nastavlja se na osovinu a
ke i podlaktice. Prst koji se snima nalazi
se u sreditu filma, maksimalno je ekstendiran, a ostali su prsti u volarnoj fleksiji
(sl. 31). Ravnina nokta snimanog prsta
okomita je na ravninu filma (sl. 32). Bu
dui da je trei prst ponekad teko maksi
malno ekstendirati i izravnati, redovno si
pri snimanju pomaemo drvenim tapi
em, koji dolazi uz volarnu stranu treeg
prsta, a bolesnik ga pridrava zdravom
rukom (sl. 33). Centralna zraka okomita
je na proksimalni interfalangealni zglob
(sl. 34).
Profilne snimke etvrtog i petog prsta
izvode se u ulnarnom poloaju podlaktice
ake, pri emu je snimani prst u sreditu
23
nu snimku drugog prsta
filma, a ostali su u maksimalnoj volarnoj

fleksiji (sl. 35, 36, 37, 38). Imobilizacija i
zatita bolesnika isti su kao i kod ostalih
snimaka ake.
Ocjena snimke: Na bilo kojoj snimci
prstiju od drugog do petog prsta moraju
biti prikazane distalna, srednja i proksimalna falanga prsta te dio odgovarajue
metakarpalne kosti (sl. 39).
Sl. 32. Poloaj ake za profilnu snimku drugog prsta
za
profil-
24
Sl. 33- Poloaj bolesnika za profilnu snimku treeg prsta
Sl. 34. Poloaj ake za profilnu snimku treeg prsta
Sl. 35. Poloaj bolesnika za profilnu snimku etvrtog prsta
Sl. 36.
prsta
Poloaj
ake
25
za
profilnu
Sl. 37. Poloaj bolesnika za profil

nu snimku petog prsta
snimku
etvrtog
Sl.
38.
Poloaj
ake
za
profilnu
snimku
Sl. 39. Profilna snimka etvrtog prsta
petog
prsta
26
Snimke prvog karpometakarpalnog

zgloba
Priprema bolesnika za snimanje prvog
karpometakarpalnog zgloba je uobiaje
na kao i za ostala snimanja ake. Snima
se filmom formata 13 x 18, bez folije i
bez reetke. Snimka se izvodi u sjedeem
poloaju bolesnika, identinom kao i kod
ostalih snimaka prstiju. Snimana ruka je
u ramenu maksimalno odmaknuta, flektirana u laktu, a palac je poloen kao za
dorzalnu snimku palca. Ravnina nokta
palca lei uz film. Ostali prsti osim palca
u maksimalnoj su dorzalnoj fleksiji i bo
lesnik ih zdravom rukom pridrava. Rub
kasete nalazi se oko 3 cm iznad vrka pal
ca, uzduna osovina palca paralelna je s
uzdunom ravninom filma. I karpometakarpalni zglob nalazi se na sredini filma.
Centralna zraka usmjerena je prema lak
tu, ukoena za 45 cilja oko 2 cm distalno
od prvog karpometakarpalnog zgloba (sl.
40). Imobilizacija i zatita bolesnika su
uobiajene.
Sl. 40. Snimka prvog karpometakarpalnog zgloba
SNIMKE RADIOKARPALNOG
ZGLOBA
Za sve snimke radiokarpalnog zgloba

potrebna je uobiajena priprema kao i za
ostale snimke ake, tj. bolesnika treba os
loboditi odjee do lakta i skinuti mu sav
nakit sa ake. Sve snimke radiokarpalnog
zgloba snimaju se bez folije i bez reetke.
Bolesnik sjedi pri emu je uzduna osovi
na natkoljenice paralelna sa stolom za
snimanje. Volarna i profilna snimka
radiokarpalnog
zgloba
tipine
su
snimke tog zgloba. Osim njih izvo
de se i dorzalna snimka radiokar
palnog zgloba, snimke u ularnoj i
radijalnoj fleksiji i kose snimke.
Volarna snimka radiokarpalnog

zgloba
Priprema bolesnika za volarnu snimku
radiokarpalnog
zgloba
je
uobiajena.
Snimka se izvodi filmom formata 13 x 18
i 18 x 24 popola. Film se postavlja uzdu
no. Snima se bez folije i bez reetke. Oba
vezno se stavlja oznaka D ili L. Kaseta se
postavlja tako da u sredite kasete dolazi
radiokarpalni zglob, a na kaseti se nalaze
i distalni dio radijusa i ulne te metakarpalne kosti. Uzduna osovina podlaktice
paralelna je s duom stranicom filma jer
je film postavljen uzduno.
Poloaj bolesnikova tijela (sl. 41): Bo
lesnik sjedi uz stol za snimanje tako da
mu je dua osovina natkoljenice paralel
na s duom osovinom stola za snimanje.
Snimana ruka je abducirana u ramenu, i
to je rame malo sputeno, a ruka flektirana u laktu, prsti su u laganoj semifleksiji,
to se postie tako da se u bolesnikovu a
ku stavi malo stanievine. Runi zglob,
dakle, lei uz film volamom stranom (dla
nom) (sl. 42).
ta na runi zglob i na sredinu filma. Mjes
to njezina ulaska odredit emo na taj na
in to emo palpirati procesus stiloideus
27
ku radiokarpainog zgloba
za
snim
radijusa i procesus stiloideus ulne te iz

meu njih povui spojnicu. Ulazno mjes
to centralne zrake nalazi se l cm proksimalnije, tj. prema laktu od mjesta sjecita
uzdune osovine ake i spojnice izmeu
procesusa stiloideusa ulne i radijusa (sl.

43).
Sl. 42. Poloaj radiokarpainog zgloba za volarnu

snimku
Sl. 43. Ulazno mjesto centralne zrake za volarnu

snimku radiokarpainog zgloba
Udaljenost fokus film iznosi 100 cm.

Bolesniku dajemo zatitnu pregau da mu
28
od zraenja zatitimo tijelo, osobito gonade. Takoer suzimo primarni snop ren
dgenskog zraenja na veliinu filma. Za
vrijeme ekspozicije bolesnik mora sa sni
manom rukom mirovati. Stoga mu na
proksimalni dio podlaktice stavljamo vre
ice s pijeskom.
Ocjena snimke: Na volarnoj snimci ra
diokarpalnog zgloba treba biti prikazan i
distalni dio radijusa i ulne, proksimalni i
distalni red radiokarpalnih kostiju i sve
metakarpalne kosti. Osobito dobro treba
biti prikazan zglobni prostor (sl. 44. i 45).
Sl.
44.
zgloba:
Shematski
prikaz
kostiju
radiokarpalnog
1-os naviculare (scaphoideum),

2-os
lunatum, 3-os pisiforme, 4-os triquetrum, 5-os
multangulum
majus,
6-os
multangulum
minor,
7-os
capitatum, 8-os hamatum, 9-processus styloideus ra
diji,
10-processus
styloideus
ulne,
11-os
metacarpi
V, 12-processus uncifornis
Dorzalna snimka radiokarpalnog

zgloba
Ako se iz bilo kojeg razloga ne moe
uiniti
volarna
snimka
radiokarpalnog
zgloba, izvodi se dorzalna snimka. Pri to
me je snimana ruka abducirana u rame
nu, flektirana u laktu, ali se podlaktica i
aka nalaze u dorzalnom poloaju, a dlan
i prsti u supinaciji (sl. 46). Runi zglob le
i u sreditu filma. Centralna zraka je
okomita i cilja na sredinu radiokarpalnog
zgloba i na sredinu filma. Imobilizacija i
zatita su iste kao kod volarne snimke ra
diokarpalnog zgloba.
Sl. 45. Volarna i profilna snim
ka radiokarpalnog zgloba
Sl.
46.
Poloaj
zgloba za dorzalnu snimku
radiokarpalnog
Ocjena snimke: Kod te snimke prika

zane su sve anatomske strukture, koje
moraju biti prikazane na volarnoj snimci
radiokarpainog zgloba, uz bolji prikaz
pukotine izmeu karpalnih kostiju (sl.
46).
Profilna snimka radiokarpainog

zgloba
Priprema bolesnika i materijala te polo
aj cijelog tijela bolesnika isti su kao i za
volarnu snimku radiokarpainog zgloba.
Snimana ruka je u ramenu abducirana i
to je rame malo sputeno, snimana ruka
flektirana je u laktu, podlaktica je u is
tom ulnarnom poloaju, a aka je u polo
aju semifleksije. Bolesnik dri u ruci stanievinu (vatu). Ravnina dlana okomita
je na ravninu stola za snimanje odnosno
filma. Dua osovina podlaktice nastavlja
29
se na duu osovinu ake, koja prolazi

kroz trei prst (sl. 47). Rubovi kasete pre
krivaju donju treinu podlaktice i metarkarpalne kosti. Dua strana filma paralel
na je s duljom osovinom podlaktice i a
ke, a radiokarpalni zglob nalazi se u sre
ditu filma. Obavezno se stavlja oznaka L
ili D.
Centriranje: Centralna zraka okomita
je na radiokarpalni zglob i na sredinu fil
ma. Cilja oko 1 cm prema laktu od procesusa stiloideusa radijusa, koji kod svakog
bolesnika moemo vrlo lako palpirati.
Da zatitimo bolesnikovo tijelo prekrit
emo ga zatitnom pregaom i suziti pri
marni snop na veiiinu upotrebljavanog
filma. Za vrijeme ekspozicije snimana ru
ka mora mirovati, a na snimanu podlakti
cu treba staviti vreice s pijeskom.
Ocjena snimke: Na snimci radiokar
painog zgloba u profilnoj projekciji treba
biti prikazan distalni dio radijusa i ulne,
radiokarpalni zglob i sve metakarpalne
kosti, koje se meusobno superponiraju
(sl. 48).
Sl. 47. Poloaj radiokarpainog zgloba za profilnu

snimku
30
Sl.
48.
Shematski
prikaz
kostiju
radiokarpalnog
zgloba u profilnom poloaju
1-processus
styloideus
ulnae,
2-processus
styloideus
radii, 3-zglobni prostor, 4-os lunatum, 5-os pisiforme, 6-os triquetrum, 7-os naviculare (os scaphoideum), 8-os capitatum, 9-os hamatum, 10-os multan
gulum
minor,
11-os
multangulum
majus,
12-bassis
ossis metacarpi I
Snimke radiokarpalnog zgloba u

ulnarnoj i radijalnoj fleksiji
Snimke radiokarpalnog zgloba u ulnar
noj i radijalnoj fleksiji mnogo se rjee iz
vode nego tipine snimke radiokarpalnog
zgloba (volarna i profilna snimka).
aj cijelog tijela za snimke radiokarpal
nog zgloba u ulnarnoj i radijalnoj fleksiji
isti su kao i za volarnu snimku radiokar
palnog zgloba. Snimana ruka abducirana
je u ramenu, flektirana u laktu, a u radiokarpalnom zglobu fleksija je na ulnarnu
(sl. 49) ili radijalnu stranu (sl. 50), i to ko
liko je bolesniku mogue. Volarna strana
radiokarpalnog zgloba prilijee uz film,
tako da je radiokarpalni zglob na sredini
filma.
Centralna zraka je okomita i cilja na
sredinu radiokarpalnog zgloba ako je ra
diokarpalni zglob u radijalnoj fleksiji.
Sl. 49. Poloaj ruke za snimku radiokarpalnog zglo

ba u ulnarnoj fleksiji
Sl. 50. Poloaj ruke

ba u radijalnoj fleksiji
31
za
snimku
radiokarpalnog
zglo
Sl. 52.
fleksiji
Snimka
radiokarpalnog
kanala
radijalnoj
Ako je u ulnarnoj fleksiji, centralna zraka

je takoer okomita, a cilja na os navikulare na sredinu filma. Imobilizacija i zatita
bolesnika iste su kao i za volarnu snimku
radiokarpalnog zgloba.
Ocjena snimke: Snimka radiokarpal
nog zgloba u ulnarnoj fleksiji (sl. 51) do
bro prikazuje prostor izmeu karpalnih
kostiju i radijusa. Osim toga dobro je pri
kazana os navikulare. Na snimkama radi
okarpalnog zgloba u radijalnoj fleksiji (sl.
52) dobro je prikazan prostor izmeu kar
palnih kostiju i ulne.
Kose snimke radiokarpalnog

zgloba u semisupinaciji i
semipronaciji
Sl. 51.
fleksiji
Snimka
radiokarpalnog
kanala
ulnarnoj
Snimke radiokarpalnog zgloba u se

misupinaciji
i
semipronaciji
su
ko
se snimke radiokarpalnog zgloba.
32
Sl. 53. Poloaj ruke

zgloba u semisupinaciji
za
kosu
snimku
radiokarpainog
Sl. 54. Poloaj ruke

zgloba u semipronaciji
za
kosu
snimku
radiokarpainog
Priprema bolesnika i materijala, a i po

loaj tijela isti su kao za volarnu snimku
radiokarpainog zgloba. Kod kosih snima
ka radiokarpainog zgloba u semisupinaci
ji snimana ruka abducirana je u ramenu,
lagano flektirana u laktu, aka je okrenu
ta prema gore (supinaciji) i radiokarpalni
zglob rotiran za 45 tako da ulna bude
blia filmu, a radijus odignut od filma.
Runi zglob je na sredini filma (sl. 53).
Centralna zraka je okomita na film i ci
lja na sredinu radiokarpainog zgloba, iz
meu njegove lateralne i medijalne grani
ce. Pri izvoenju kose snimke radiokar
painog zgloba u semipronaciji priprema
bolesnika i materijala, kao i poloaj tijela
isti su kao za volarnu snimku radiokar
painog zgloba. Snimana ruka je abducira
na u ramenu, flektirana u laktu, a aka je
volarnom stranom okrenuta prema filmu
(u pronaciji). Tada radiokarpalni zglob
rotiramo za 45, tako da radijalna strana
bude filmu blia, a ulnarna strana odignuta (sl. 54). Centralna zraka okomita je
Sl. 54. a. Snimka radiokirpalnog zgloba u semisupi

naciji
33
na film i cilja na sredinu radiokarpalnog

zgloba, imobilizacija i zatita bolesnika
obavezne su i uobiajene.
Ocjena snimke: Na kosoj snimci radio
karpalnog zgloba u semisupinaciji dobro
su prikazani os triquetrum, os hamatum i
os piziforme (sl. 54. a) a na kosoj snimci
radiokarpalnog
zgloba
u
semipronaciji
dobro su prikazani os navikulare i lateralni dio zgloba (sl. 54. b).
Snimka os navikulare (os

skafoideum)
Priprema bolesnika, naterijal i poloaj
cijelog tijela isti su kao za volarnu snimku
radiokarpalnog zgloba. Snimana ruka abducirana je u ramenu, flektirana u laktu,
aka je u pronaciji, prsti su ekstendirani i
nalaze se na klinastom podloku, kojemu
je kosina 20. Deblji kraj podloka okre
nut je prema prstima. Centralna zraka je
okomita na film i cilja na os navikulare.
(sl. 55. i 56).
Sl. 55. Poloaj ruke za snimku os

navikulare (os scaphoideum)
Sl. 54.
naciji
b.
Snimka
radiokarpalnog
zgloba
semipro
Imobilizacija i zatita isti su kao kod

snimaka radiokarpalnog zgloba u volarnom poloaju
34
Modificirana snimka os navikulare

Za izvoenje modificirane snimke os
navikulare
poloaj
bolesnika,
njegova
priprema i priprema materijala isti su kao
i za volarnu snimku radiokarpalnog zglo
ba. Snimana ruka je abducirana u rame
nu i lagano fiektirana u laktu. Dlan je u
pronaciji, a prsti su ekstendirani. Prakti
ki je sve isto kao kod prethodnog poloa
ja, samo to nema podloka, ve se dlan
nalazi u istoj pronaciji. Centralna zraka
je u tom sluaju ukoena za 20 prema
laktu i cilja, na os navikulare (sl. 57).
Imobilizacija i zatita iste su kao kod vo
larne snimke runog zgloba.
Sl. 56. Shematski prikaz

kulare (gornji dio sheme)
nji dio sheme)
izvoenja snimke os navi

i modificirane snimke (do
Sl. 57. Poloaj ruke za modificira

nu snimku os navikulare
Makroradiografska snimka os
navikulare
Priprema bolesnika i materijala te po
loaj tijela isti su kao za volarnu snimku
radiokarpainog zgloba. Snimana ruke je
35
abducirana u ramenu i flektirana u laktu,

aka je u pronaciji, a prti su u semifleksiji. Izmeu filma i snimanog dijela (os na
vikulare) je jastui, odnosno podloak
debljine oko 10 cm, koji na snimci ne da
je sjenu (sl. 58). Udaljenost izmeu filma
i objekta koji snimamo moe biti vea od
Sl. 58. Poloaj bolesnika za makroradiografsku

snimku
os
naviku
lare
Sl. 59. Poloaj ruke za makroradiografsku snimku

os navikulare
Sl. 60. Makroradiografska

scaphoideum)
snimka
os
navikulare
(os
36
10 cm ako se eli vee uveanje. Pravilo

glasi: to je vea udaljenost filma i objek
ta koji snimamo uz istu udaljenost fokusfilm, slika objekta koji se snima i bit e
vea. Primijenjen je mali fokus.
Makro snimka moe se dobiti i pribli
avanjem fokusa objektu, pri emu se ne
mijenja udaljenost izmeu filma i objekta
koji se snima.
lja na os navikulare (sl. 59). Imobilizacija
i zatita su uobiajeni (sl. 60).
Komparativne snimke zapea

Ponekad, osobito u djece, izvode se i
komparativne snimke zapea. Priprema
bolesnika je uobiajena, kao i za ostale
snimke zapea. Materijal je film formata
13 x 18. Slika se bez folije i bez reetke.
Poloaj tijela slian je kao i kod ostalih
snimanja zapea. Obje su ake poloene
tako da dorzalnom stranom prilijeu uz
film, dakle, oba su dlana u supinaciji, palci su razmaknuti, a centralna zraka cilja
okomito na siedinu filma u visini radiokarpalnih zglobova, koji se nalaze u sre
dini filma. Imobilizacija i zatita su uobi
ajene.
Sl. 61. Poloaj bolesnika za snim

ku karpalnog kanala
Snimke karpalnog kanala

Priprema bolesnika za snimku karpal
nog kanala je ista kao i za ostale snimke
zapea. Snimka se izvodi filmom forma
ta 13 x 18, slika se bez folije i bez reetke.
Film je postavljen uzduno. Obavezno se
stavlja oznaka L ili D. Poloaj bolesniko
va tijela: Bolesnik sjedi pokraj stola za
snimanje tako da mu je uzduna osovina
natkoljenice paralelna s uzdunom osovi
nom stola za snimanje.
Poloaj snimanog dijela: Snimana ruka
je abducirana u ramenu, ekstendirana u
laktu, a prsti su hiperekstendirani.
Bolesnik ih pridrava u poloaju hiperekstenzije ili nesnimanom rukom ili tra
kama za fiksiranje (sl. 61). Radiokarpalni
zglob je volarnom stranom okrenut pre
ma filmu tako daodlaktica u horizon
talnom poloaju, hiperekstendirani prsti
odignuti su onoliko koliko bolesnik mo
e, a karpalni kanal nalazi se na sredini
filma. Karpalni zglob lagano je podloen
1 lagano rotiran na stranu radijusa, da bi
se izbjegla superpozicija sjene os hama
tum i os piziforme. Centralna zraka je za
25 30 ukoena prema laktu i cilja na
sredinu karpalnog kanala, odnosno oko
2 3 cm distalnije od baze tree metakar-
37
Sl. 62. Poloaj ruke za snimku kar
palnog kanala
nalaze na filmu, a podlaktica je, odnosno

karpalni kanal odignut. Centralna zraka
okomita je na film i cilja na sredinu karpalnog kanala. Imobilizacija i zatita su
iste kao kod prethodne snimke.
Sl.
63. Shematski prikaz kostiju,
kao to su prikazane na rendgen
skoj snimci karpalnog kanala
palne kosti izravno na dlan (sl. 62). Boles

nika treba zatititi pregaom, osobito
podruje gonada. Obavezno takoer tre
ba suziti primarni snop.zraenja na neto
manje od formata filma. Na podlakticu
treba staviti vreice s pijeskom da bi ruka
bila mirna za vrijeme ekspozicije.
Ocjena snimke: Snimka prikazuje os
trapezijum, os trapezoideum, os kapitatum, os hamatum, os triquetrum i os piziforme, i to volarni aspekt tih kostiju (sl.
63. i 64). Ponekad se izvodi i modificiranasnimka karpalnog kanala,- pri emu su.
priprema bolesnika, materijal i poloaj ti
jela isti kao za prethodnu snimku. Snima
na ruka je abducirana u ramenu, ekstendirana u laktu, a prsti su u hiperekstenziji. Ruka odnosno dlan je volarnom stra
nom okrenut prema filmu tako da se prsti
Sl. 64. Snimka karpalnog kanala
38
SNIMKE PODLAKTICE
Prilikom snimanja podlaktice uvijek se

rade tipine snimke, tj. dorzalna i pro
filna. Snimke podlaktice snimaju se po
mou folije, ali bez reetke, filmom for
mata 15 x 40 ili 24 x 30 popola, pola za
dorzalnu, a pola za profilnu snimku.
Dorzalna snimka podlaktice

Prilikom
izvoenja
dorzalne
snimke
podlaktice treba sa snimanog dijela tijela
skinuti bolesniku sve predmete (odjeu,
nakit i slino) koji daju rendgensku sjenu.
Materijal to ga primjenjujemo je kaseta s
filmom formata 15 x 40 ili 24 x 30 popo
la. Film se stavlja uzduno. Rubovi kasete
moraju obuhvatiti lakatni i radiokarpalni
zglob. Obavezno se oznaava strana sa L
ili D.
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnik sje
di pokraj stola za snimanje tako da mu je
uzduna osovina natkoljenice paralelna s
uzdunom osovinom stola.
Sl. 65. Poloaj bolesnika za dorzalnu snimku podlaktice
Poloaj snimanog dijela: Snimana ruka

je abducirana u ramenu, a u laktu maksi
malno ekstendirana (sl. 65). Podlaktica je
postavljena tako da je njezina uzduna
osovina paralelna s uzdunom osovinom
filma. Dlan je u poloaju supinacije. To
je dorzalni poloaj podlaktice. U tom su
poloaju radijus i ulna paralelni (sl. 66. i
67). Rubovi kasete moraju biti jednako
udaljeni od radijalnog i ulnarnog ruba
podlaktice.
ta na film i cilja na sredinu podlaktice i
na sredinu filma (sl. 68). Udaljenost fo
kusfilm iznosi 100 cm. Na dlan snima
ne ruke koji se nalazi, kao to je reeno, u
supinaciji, stavit emo vreice s pijeskom
i imobilizirati podlakticu. Za vrijeme ek
spozicije ruka mora mirovati. Osim toga
provest emo adekvatnu zatitu, a to zna
i da emo tijelo obavezno prekriti zatit
nom pregaom, osobito podruje gonada,
i suziti primami snop zraenja.
Ocjena snimke: Na dorzalnoj snimci
podlaktice prikazani su radijus i ulna u
cijelosti, te lakatni i radiokarpalni zglob.
(sl. 69).
39
Sl. 67. Neispravan dorzalni

poloaj
podlakti
ce radijus i ulna se
kriaju
Sl. 66. Ispravan dorzalni poloaj

podlaktice radijus i ulna su pa
ralelni shematski prikaz
Sl. 68. Ispravan poloaj podlaktice

za dorzalnu snimku
40
Sl. 69. Dorzalna snimka podlaktice
41
Profilna snimka podlaktice

bolesnikova tijela isti su kao i za dorzalnu
snimku podlaktice. Snimana ruka je u ra
menu maksimalno abducirana, flektirana
u laktu, podlaktica je u ulnarnom poloa
ju, a prsti su u semifleksiji. Dua osovina
podlaktice paralelna je s duom osovi
nom filma (sl. 70).

nu snimku podlaktice
za
profil

je na film, te cilja na sredinu podlaktice i
na sredinu filma (sl. 71). Udaljenost fo
kus-film iznosi 100 cm. Na nadlakticu
ili aku treba staviti vreice s pijeskom i
tako podlakticu imobilizirati. Obavezno
treba takoer zatiti bolesnika od nepot
rebnog zraenja, dakle suziti primarni
Sl. 71. Poloaj podlaktice za profilnu snimku
snop na veliinu neto manju od formata

upotrebljavanog filma, a posebno zatititi
gonade bolesnika. Za vrijeme ekspozicije
bolesnikova ruka treba da bude mirna.
Ocjena snimke: Na profilnoj snimci vi
di se djela podlaktica, lakatni i radiokarpalni zglob (sl. 72).
42
SNIMKE LAKTA
Lakatni zglob radioloki se obavezno
prikazuje u dvije tipine snimke (dorzal noj i profilnoj), ali osim tipinih sni
maka ponekad se izvode i snimke lakta u
maksimalnoj fleksiji i maksimalnoj ekstenziji, zatim specijalne snimke za prikaz
olekranona ulne, snimke za prikaz gla
vice radijusa i kose snimke. Za sve
snimke lakta potrebno je snimanu ruku
bolesnika osloboditi od odjee i ukrasnih
predmeta. Za sve snimke lakta bolesnik
sjedi. Snima se uz upotrebu folije, ali bez
reetke. Upotrebljava se film formata
13 x 18 ili 18 x 24 popola. Bilo koja se
snimka lakta izvodi, kaseta s filmom po
stavlja se uzduno.
Dorzalna snimka lakta

Dorzalna snimka lakta izvodi se fil
mom formata 18 x 24 popola ili 13 x 18.
Snima se pomou folije, ali bez reetke.
Obavezno se stavlja oznaka D za desni ili
oznaka L za lijevi lakat.
Poloaj bolesnikova tijela isti je kao i
za snimke podlaktice.
Poloaj snimanog dijela: Ruka je u ra
menu abducirana, u laktu maksimalno
ekstendirana, u istom dorzalnom poloa
ju. Dlan je u supinaciji. Osovina nadlakti
ce nastavlja se na osovinu podlaktice i a
ke. Rubovi kaseta s filmom postavljeni su
tako da je srednji dio lakta na sredini ka
sete i filma. Filmom treba obuhvatiti distalnu treinu nadlaktice i proksimalnu
treinu podlaktice (sl. 73). Kao orijentacijske toke za dobro namjetanje ruke
odnosno lakta jesu oba kondila nadlakti
ce. Pri tome frontalna ravnina epikondila
nadlaktice mora biti paralelna s ravninom
filma. Odrede se oba epikondila i frontal
na ravnina, a ruka postavi tako da fron
talna ravnina bude paralelna s duom
stranom filma.
Sl. 72. Profilna snimka podlaktice

ta na zglobnu pukotinu lakta, koja je oko
1 cm distalnije od sredine linije koja spa-
43
Sl. 73. Poloaj bolesnika za dorzalnu snimku lakta
ja oba epikondila. Prema tome centralna

zraka cilja okomito na sjecite osovine
nadlaktice i podlaktice, 1 cm distalnije od
spojnice obaju epikondila nadlaktice (sl.
74). Udaljenost fokus film je 100 cm.
Snimana ruka imobilizira se vreicama s
pijeskom koje se stave na podlakticu. Ra
di zatite suzi se primarni snop rendgen
skog zraenja na veliinu neto manju od
formata upotrebljavanog filma. Osim to
Sl. 74.
snimku
Poloaj
lakta
za
dorzalnu
ga gonade se prikriju zatitnom prega

om. Za vrijeme ekspozicije bolesnikova
ruka mora mirovati.
lakatnog zgloba mora se vidjeti distalna
treina nadlaktice, proksimalna treina
radijusa i ulne te zglobni prostor (sl. 75. i
76).
44
Sl. 75. Shematski prikaz zgloba lakta

1-distalni
dio
nadlaktice,
2-lateralni
epikondil
nad
laktice,
3-medijalni
kondil
nadlaktice,
4-trochlea,
5-capitulum
humeri,
6-fossa
olecrani,
7-olecranon,
8-ulna,
9-processus
coronoideus,
10-capitulum
ra
dii,
11-tuberositas
radii,
12-proksimalni
dio radiusa,
13-colum radii
Sl. 76. Dorzalna snimka lakta
Profilna snimka lakta
bolesnika i materijala ista je

kao za dorzalnu snimku lakta. Bolesnik
sjedi uz stol, snimana ruka je abducirana
u ramenu, flektirana u laktu, i to tako da
uzduna osovina nadlaktice i uzduna
osovina podlaktice ine pravi kut. Pod
laktica je u ulnarnom poloaju, aka tako
er. Prsti su u laganoj semifleksiji (boles
nik pridrava akom stanievinu (sl. 77).
Priprema
Kaseta je postavljena tako da se filmom

obuhvaa distalna treina nadlaktice i
proksimalna treina podlaktice. Sredina
zgloba nalazi se u sredini filma.
ta na film i cilja 1 cm distalnije od epikondila nadlaktice (sl. 78). Udaljenost fo
kusfilm iznosi 100 cm. Ruku imobilizi-
Snimanje gornjih ekstremitela
45
Sl. 77. Poloaj bolesnika za profil
nu snimku lakta
ramo stavljanjem vreica s pijeskom na

podlakticu. Bolesnika treba zatititi kao i
kod dorzalne snimke lakta.
Sl. 78. Namjetaj lakta za profilnu snimku
Ocjena snimke: Na profilnoj snimci

lakta mora se vidjeti distalna treina nad
laktice, proksimalna treina radijusa i ul
ne u profilnoj projekciji i zglobni prostor
(sl. 79 i 80). Napomena: Ako kod profilne
snimke lakta treba snimiti meke esti, on
da ruka nije u laktu fiektirana pod pra
vim kutom, ve pod kutom od 30 35.
Sl. 79. Shematksi prikaz zgloba lakta u profilnom

poloaju:
1-humerus,
2-epicondylus
humeri,
3-trochlea
hume
ri,
4-processus
coronoideus
ulnae,
5-olecranon,
6-capitulum radii, 7-radius, 8-ulna
Kosa snimka lakta za prikaz

procesusa koronoideusa ulne
Pri izvoenju kose snimke lakta za pri
kaz procesusa koronoideusa ulne pripre
ma bolesnika, pribor i poloaj tijela iden
tini su kao za dorzalnu snimku lakta. La
kat je rotiran za 45 radijalno i ulnarno.
Dlan je u pronaciji. Centralna zraka je
okomita i cilja na sredinu zgloba. (Kod
dorzalne snimke cilja na zglobnu pukoti
nu.)
Imobilizacija i zatita su uobiajene.
Dorzalna snimka lakta u parcijalnoj

fleksiji
Sl. 80. Profilna snimka lakta
Sl. 81. Poloaj bolesnika za dorzal

nu snimku lakta u parcijalnoj flek
siji nadlaktica horizontalna
Ako bolesnik iz bilo kojeg razloga ne

moe dovoljno ispruiti ni potpuno ekstendirati ruku u laktu, kao to je potreb
no za dorzalnu snimku lakta, primjenjuje
se za snimanje lakta parcijalna fleksija.
Budui da su to redovno komplicirani
prijelomi, nije preporuljivo natezati ru
ku u laktu jer izaziva bol.
Priprema bolesnika, pribor i poloaj
bolesnikova tijela isti su kao i za dorzalnu
snimku lakta. Snimana ruka je u ramenu
maksimalno abducirana, itava nadlakti
ca lei horizontalno na stolu za snimanje,
47
Sl. 82. Poloaj bolesnika za dorzalnu snimku lakta u parcijalnoj flek

siji nadlaktica odignuta
bolesnik flektira ruku u laktu koliko mo

e, podlaktica je podloena jastucima, a
dlan je u supinaciji. Centralna zraka je
ukoena prema prstima, a nagib joj ovisi
o tome koliko je podlaktica odignuta od
filma. Obino se taj nagib kree od 5 do
30. Centralna zraka cilja u sredinu sni
manog lakatnog zgloba (sl. 81). Udalje
nost fokus-film iznosi 100 cm. Za vrijeme
ekspozicije bolesnik mora biti miran. Ako
iz bilo kojeg razloga ne moe staviti nad
lakticu horizontalno na stol za snimanje,
onda sjedne na vii stoli, pa lake dri
podlakticu horizontalno na stolu za sni
manje, a nadlaktica mu je odignuta od fil
ma. Centralna zraka je okomita ili ukoe
na prema glavi kranijalno. Njezin nagib
ovisi o tome koliko je nadlaktica odignu
ta od stola za snimanje odnosno od filma.
U pravilu, koliko je stupnjeva podignuta
nadlaktica, toliko stupnjeva treba nagnuti
centralnu zraku prema ramenu. Cilja se
na sredinu lakatnog zgloba (sl. 82). Uda
ljenost fokus film iznosi 100 cm.
Snimka lakta u maksimalnoj fleksiji

bolesnikova tijela isti su kao i pri izvoe
nju tipinih snimaka lakta. Nadlaktica
snimane ruke je maksimalno abducirana
u ramenu, ruka je u laktu maksimalno
flektirana, a dlan ruke koja se snima volarnom stranom prilijee uz rame. Uzdu
na osovina nadlaktice paralelna je s du
om osovinom filma, a lakat se nalazi na
sredini filma. Smjer centralne zrake je
okomit na epikondil nadlaktice i na sredi
nu filma.
Imobilizacija i zatita bolesnika su uo
biajene. Na snimci se prikazuje distalni
dio nadlaktice.
elimo li bolje prikazati gornji dio
podlaktice, ukosit emo centralnu zraku
tako da pada pod pravim kutom u odno
su na uzdunu osovinu podlaktice. Sve
ostalo isto je kao to je gore opisano (sl.
83. i 83.A i 86).
Radiogiafska tehnika .skeleta
48
Sl 83. a. Snimka lakta u maksimalnoj fleksiji
Sl. 83. Shematski prikaz poloaja

ku lakta u maksimalnoj fleksiji
bolesnika
za
snim
Semiaksijalna snimka olekranona

bolesnikova tijela isti su kao i pri izvodenju tipinih snimaka lakta. Snimana, ruka
je u ramenu maksimalno abucirana, a u
laktu maksimalno flektirana. aka je u
pronaciji (sl. 84). Uzduna osovina pod-
laktice paralelna je s uzdunom osovinom filma. Centralna zraka je za 20

ukoena prema ramenu i cilja na olekranon (sl. 85 i 85.a). Imobilizacija i zatita
su standardne,
49

aksijalnu snimku olekranona
Sl. 85. Poloaj ruke i lakta za semiaksijalnu snimku olekranona
za
semi-
50
Snimke za prikaz glavice radijusa.

elimo li prikazati itavu cirkumferenciju glavice radijusa bez superpozicije,
potrebno je uiniti etiri ekspozicije u
razliitim
poloajima
glavice
radijusa.
Upotrijebit emo film formata 24 x 30 cm
za etiri ekspozicije na jednom filmu. Sni
mamo pomou folije, bez reetke, uz pret
hodnu
uobiajenu
pripremu
bolesnika.
Poloaj bolesnikova tijela je kao i pri os
talim snimanjima lakta. Snimana ruka je
u ramenu maksimalno abducirana, tako
da uzduna osovina nadlaktice i podlakti
ce ine za sve etiri ekspozicije kut od
90.
Sl. 85. a. Semiaksijalna snimka olekranona
Poloaj podlaktice i ake su sljedei:

a) podlaktica i aka su u ulnarnom po
loaju, prsti su u semifleksiji (sl. 87),
b) podlaktica i aka su u maksimalnoj
supinaciji (sl. 88),
c) podlaktica i aka su u istoj pronaciji (sl. 89),
d) podlaktica i aka su u radijalnom
poloaju, tako da je nokat palca parale
lan sa filmom (sl. 90).
Centralna zraka je kod svih poloaja
okomita i cilja na zglob lakta. Nadlaktica
je uvijek u istom poloaju (sl. 91). Imobilizacija i zatita su standardne.
Sl. 86. Shematski prikaz kostiju lakta na snimci

olekranona:
l-radius,
2-ulna,
3-humerus,
4-olecranon
ulnae,
S-capitulum
radii,
6-epicondyius
humeri
medialis,
7-epicondylus humeri lateralis
51
Sl. 87, 88, 89. i 90. Poloaji ruke za

prikaz glavice radijusa u lateromedijalnoj rotaciji
52
Sl. 90.
Sl. 91. Radioloki prikaz itave

cirkumferencije
glavice
radijusa
53
Sl. 92. Poloaj ruke
projekciju glavice radijusa
za
aksijalnu
Aksijalna projekcija glavice radijusa
Dorzalna snimka nadlaktice
Glavica radijusa moe se prikazati i na

sljedei nain. Snimana ruka je u ramenu
abducirana, nadlaktica prilijee uz stol za
snimanje, podlaktica je odignuta i podloena tako da njezina uzduna osovina i
ni s ravninom stola kut od 70, a s oko
micom kut od 20. Dlan je jednom u po
loaju supinacije (sl. 92), a drugi put u
poloaju pronacije. Centralna zraka je u
oba sluaja okomita i cilja na glavicu ra
dijusa. Imobilizacija i zatita su uobiaje-
Bolesnik se mora skinuti do pojasa.

Pripremi se materijal za dorzalnu snimku
nadlaktice:
kaseta
s
filnom
formata
15 x40. Snima se uz upotrebu folije i re
etke. Film je postavljen uzduno, i to ta
ko da budu dva poprena prsta iznad gor
njeg ruba ramenog zgloba. Uzduna oso
vina nadlaktice paralelna je s duom oso
vinom filma. Obavezno se stavlja oznaka
L za lijevu ili oznaka D za desnu nadlak
ticu.
Poloaj
bolesnikova
tijela:
Bolesnik
lei na leima. Snimana ruka je u vanj
skoj rotaciji, u laktu je maksimalno ekstendirana, a podlaktica, odnosno dlan je
u supinaciji (sl. 93). Kada se ruka nalazi u
vanjskoj rotaciji, frontalna ravnina prola
zi kroz epikondile nadlaktice i paralelna
je s ravninom filma. Snimana ruka prue
na je uz tijelo. Medijalna ravnina tijela
okomita je na ravninu stola, odnosno na
ravninu filma.
SNIMKE NADLAKTICE
(HUMERUSA)
Nadlaktica se snima u dva tipina
smjera d o r z a l n o m i p r o f i l n o m , ali
ponekad se radi i t r a n s t o r a k a l n a i l a
teralna snimka.
Radiografska tehnika skelela
Sl. 93. Poloaj bolesnikova tijela i

ruke za dorzalnu snimku nadlakti
ce.

ta na nadlakticu i na ravninu filma. Cilja
na sredinu dijafize nadlaktice i na sredi
nu filma. Udaljenost fokus-film iznosi
100 cm. Podlaktica se obavezno imobilizi
ra vreicama s pijeskom. Takoer se pro
vode adekvatna zatita bolesnika (sl. 93
a).
Strukture koje se prikazuju na snimci

(sl. 94): Na dorzalnoj snimci nadlaktice
vidi se cijela nadlaktica, rameni zglob i
lakatni zglob. Obavezno moraju biti pri
kazana oba zgloba.
Profilna snimka nadlaktice
Sl. 93. a. Poloaj ruke i smjer centralne zrake za dor

zalnu snimku nadlaktice
Priprema bolesnika i materijala za iz

voenje profilne snimke nadlaktice ista je
kao i za izvoenje dorzalne snimke. Bo
lesnik lei na zdravom boku, odnosno na
boku suprotnom od nadlaktice koju eli
mo snimiti. Zdrava ruka je pod glavom ili
ispruena iznad glave. Noge su flektirane
u koljenu i privuene tijelu. Nadlaktica
koja se snima ispruena je uz tijelo, ali je
ruka flektirana u laktu, a dlan volarnom
stranom prilijee uz prsa. Film se nalazi
izmeu toraksa i bolesne nadlaktice. Cen
tralna zraka okomita je na film i cilja na
sredinu nadlaktice. Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm. Snop rendgenskog
zraenja treba suziti na neto manje od
veliine formata upotrebljavanog filma.
Tijelo bolesnika treba prekriti zatitnom
55
Sl. 94. Dorzalna snimka nadlaktice
Sl. 95. Profilna snimka nadlaktice
56
pregaom. Strukture prikazane na snimci

(sl. 95): profilna snimka nadlaktice prika
zuje nadlakticu u
osim njezine glavice.
profilnoj
projekciji,
Transtorakalna lateralna snimka

nadlaktice
Transtorakalna lateralna snimka nad
laktice radi se u onih bolesnika koji ne
mogu ruku nimalo abducirati u ramenu
(stanje nakon frakture ili luksacije).
Priprema bolesnika je uobiajena kao i
za dorzalnu snimku nadlaktice. Snima se
filmom formata 24x30, rjee 15x40 uz
upotrebu folije i reetke. Film se stavlja
uzduno. Obavezna je oznaka D ili L,
prema tome koja se strana snima.
Poloaj bolesnikova tijela: Snimanje se
izvodi u sjedeem ili stojeem poloaju
bolesnika, i to tako da on bolesnom stra
nom prilijee uz film Bolesnik se nalazi u
profilnom
poloaju.
Medijalna
ravnina
njegova tijela paralelna je s ravninom fil
ma, a frontalna je okomita na ravninu fil
ma. Snimana nadlaktica priljubljena je uz
toraks. Snimana ruka u laktu je ekstendirana, prislonjena uz tijelo. Nesnimana ru
ka podignuta je iznad glave. Time se iz
bjegava
superpozicija
na
rendgenskom
filmu. Centralna zraka je horizontalna,
Sl. 97. Transtorakalna lateralna snimka nadlaktice
Sl. 96. Ploaj tijela i nadlaktice za

transtorakalnu lateralnu snimku
nadlaktice
Snima nje gornj ih ekst re mit eta
ali pada okomito na film i cilja na sredi

nu nadlaktice. Eksponira se u vrijeme
maksimalnog inspirija bolesnika, kad su
plua puna zraka. Centralna zraka prola
zi kroz itav toraks (sl. 96). Udaljenost fo
kus film iznosi 100 cm. Zatita bolesni
ka je uobiajena.
(sl. 97): Glavica nadlaktice i proksimalni
dio njezine dijafize projiciraju se kroz to
raks u profilnoj projekciji.
57
bedra. U takvu poloaju ruke epikondili

nadlaktice su pod kutom od nekih 45
prema filmu. Tim je poloajem glavica
nadlaktice u neutralnom poloaju. Kod
unutarnje rotacije bolesnikova je ruka ab
ducirana u ramenu, flektirana u laktu, a
njezin je dlan priljubljen uz bok. Takav
poloaj ruke povoljan je za prikaz subdeltoidne burze i proksimalnog dijela nad
laktice u istom lateralnom poloaju.
Dorzalna snimka ramenog zgloba

SNIMKE RAMENOG ZGLOBA
Postoji vie snimaka ramenog zgloba,
ovisno o tome koju anatomsku strukturu
zgloba treba bolje, tj. jasnije prikazati. Pa
ipak, kada na uputnici pie snimka rame
nog zgloba, onda se pod time obavezno
podrazumijeva dorzalna snimka. Za sve
snimke ramenog zgloba bolesnik mora bi
ti svuen do pojasa. Rameni zglob snima
se filmom formata 18 x 24 ili 24 x 30, uz
upotrebu folije i reetke. Film je u veini
sluajeva poloen uzduno. Snimke rame
nog zgloba izvode se u stojeem, sjede
em ili leeem poloaju bolesnika. Rame
koje se snima moe biti razliito prislo
njeno uz film, ovisno o poloaju ruke. Na
dobivenoj snimci razliito su dobro ili lo
e prikazane razliite anatomske struktu
re ramenog zgloba. U naelu razlikujemo
vanjsku rotaciju ruke, neutralni poloaj
ruke i unutarnju rotaciju ruke. Kod vanj
ske rotacije ruka je u laganoj abdukciji u
ramenu, ekstendirana u laktu, a dlan se
nalazi u supinaciji. Pri takvu poloaju ru
ke frontalna ravnina epikondila nadlakti
ce paralelna je s ravninom filma. Snimka
ramena u vanjskoj rotaciji prikazuje ana
tomske odnose kostiju i mekih esti u ra
menom zglobu. Odnos glenohumeralnog
zgloba i subakromijalne burze te tuberozitas major dobro su prikazani u takvom
poloaju ruke. Dobro je prikazan i veliki
tuberkulum, koji se u tom poloaju nalazi
najlateralnije. Kod neutralnog poloaja
ruke dlan je prislonjen uz bolesnikova
Priprema bolesnika: Za dorzalnu snim

ku ramenog zgloba bolesnik mora biti
svuen do pojasa, odnosno s podruja
vrata i ramena treba ukloniti sve predme
te koji ostavljaju rendgensku sjenu. Snim
ka se izvodi filmom formata 18 x 24 ili
24 x 30, pomou folije i reetke. Snima se
u stojeem, sjedeem ili leeem poloaju
bolesnika.
Dakle, bolesnik lei poleice na stolu
za snimanje ili stoji prislonjen uz stativ.
Ruka snimanog ramena je u vanjskoj ro
taciji. Podlaktica, odnosno dlan snimane
strane je u supinaciji. Frontalna ravnina
epikondila nadlaktice paralelna je s rav
ninom filma (sl. 98). Nesnimano rame tre
ba malo odignuti i podloiti pod njega
meki jastui kako bi snimano rame to
bolje prileglo uz film.
je na rameni zglob, odnosno na sredite
filma. Kaseta je postavljena oko tri po
prena prsta iznad mekih esti ramena.
Ciljamo oko tri poprena prsta iznad pazunog nabora. Udaljenost fokus film
iznosi 100 cm. Obavezno se na kasetu
stavlja oznaka strane. Za vrijeme ekspozi
cije bolesnik prestaje disati. Eksponiramo
u ekspiriju. Radi zatite moramo suziti
primarni snop zraenja na neto manje
od veliine upotrebljavanog filma. Boles
nikovo tijelo prekrit emo zatitnom pre
gaom. Za vrijeme ekspozicije bolesnik
treba da prestane disati. Podlaktica se
moe imobilizirati vreicama s pijeskom.
58
Sl. 98. Poloaj tijela i ruke bolesni

ka za dorzalnu snimku ramena
Prikaz struktura na snimci: (sl. 99) Na

dorzalnoj snimci ramenog zgloba prika
zan je proksimalni dio nadlaktice, kavitas
glenoidalis skapule, akromion, lateralni
dio klavikule, procesus korakoideus i la
teralni dio toraksa one strane iji se rameni zglob snima. (sl. 100).
Sl. 99. Shematski prikaz anatomskih struktura rame

nog zgloba:
1-capitulum
humeri,
2-tuberculum
majus,
3-tuberculum
minor,
4-fossa
glenoidalis,
5-acromion,
6-processus
eoreoideus,
7-clavicula,
8-articulatio
acromia-davicularis, 9-corpus scapulae
Sl. 100. Dorzalna snimka ramenog zgloba
Snimanj e gornj ih ekst re mit eta
59
ruke za izvoenje snimke za prikaz
muskulus teres minor
Snimka za prikaz muskulusa teres

minor (Blackett Healy-jev
poloaj)
Priprema bolesnika i pribor za tu snim
ku isti su kao za dorzalnu snimku rame
na. Bolesnik lei potrbuke na stolu za
snimanje. Ruka snimane strane je flekti
rana u laktu i poloena na bolesnikova
kria, tako da je dlan te ruke u SUPINACIJI. Ruka nesnimane strane je pruena
uz tijelo. Mediosagitalna ravnina okomita
je na ravninu stola. Centralna zraka oko

ruke za prikaz subskapularne in
sercije
mita je na sredinu filma i cilja oko 2 3

poprena prsta bolesnika ispod procesusa
korakoideusa (sl. 101). Udaljenost fokus film je 100 cm. Obavezno se oznauje
strana L ili D. Imobilizacija i zatita bo
lesnika identine su kao i za dorzalnu
snimku ramenog obrua.
Snimka za prikaz subskapularne

insercije
Priprema bolesnika i materijal isti su
kao i za dorzalnu snimku ramena. Boles
60
nik lei na leima na stolu za snimanje.

Ruka snimane strane je abducirana u ra
menu, tako da uzduna osovina nadlakti
ce ini s uzdunom osovinom tijela kut
od 90. Snimana ruka je flektirana u lak
tu, dlan je u pronaciji (sl. 102). Centralna

prikaz subskapularne insercije
Sl. 104. Snimka za

subskapularne insercije
prikaz
anatomskih
struktura
za
zraka je okomita na film i cilja na rameni

zglob. Udaljenost fokus film iznosi 100
cm. Za vrijeme ekspozicije bolesnik pre
staje disati, i to u ekspiriju. Zatita je uo
biajena (sl. 103. i 104).
Snimanj e gor nji h ekstr emite ta
61

ruke za prikaz procesusa korakoideusa
Snimka za prikaz procesusa

korakoideusa
bolesnika za izvoenje te snimke identi
ni su kao za izvoenje dorzalne snimke
ramena. Procesus korakoideus nalazi se u
sreditu kasete. Centrira se izravno na
procesus korakoideus, a centralna zraka
je oko 25 ukoena kranijalno (sl. 105. i
106).
biajene.
Sl. 106. Snimka procesusa korakoideusa
62
Snimka za prikaz fose glenoidalis

skapule
Transaksilarna (aksijalna) snimka

ramenog zgloba po Mayeru

kao i za dorzalnu snimku ramena. Snim
ka se izvodi u stojeem ili leeem polo
aju bolesnika. Rameni zglob je u sredi
tu filma, tijelo je za nekih 45 rotirano u
smjeru bolesne strane, znai, zdravo rame
odmie se od stativa, odnosno od stola za
snimanje, a bolesno rame primie stolu ili
stativu. Ako bolesnik lei, zdrava mu se
strana podloi jastucima. Uglavnom, bo
lesnika rotiramo tako da skapula bude
paralelna s filmom, a da glavica nadlakti
ce bude u kontaktu s filmom. Ruka je u
laganoj unutarnjoj rotaciji. Eksponiramo
u ekspiriju. U momentu ekspozicije bo
lesnik ne die. Centralna zraka je okomita
na film i cilja oko etiri poprena prsta
bolesnika medijalno i distalno od gornje i
vanjske granice ramena (na procesus ko
rakoideus).
Zatita i imobilizacija bolesnika su uo
biajene. Ta snimka dobro prikazuje fosu
glenoidalis i glavicu nadlaktice u profilnom poloaju.
Ta se snimka izvodi u bolesnika u kojih

je ograniena abdukcija ramena. Pripre
ma bolesnika i materijal identini su kao i
za dorzalnu snimku ramena. Film je po
stavljen uz rame, koje je podloeno jastu
cima. Bolesnik lei poleice na stolu za
snimanje. Pod glavu i rame koje se snima
stave se jastuii oko 10 cm debeli. Sni
mana ruka je maksimalno abducirana u
ramenu, dlan je u supinaciji. Snima se s
horizontalnim snopom rendgenskog zra
enja. Centralna zraka pada izravno kroz
aksilu na akromioklavikularni zglob. Stu
panj medijalne angulacije centralne zrake
ovisi o stupnju abdukcije ruke. Snimka
pokazuje glenohumeralni zglob, lateralni
dio procesusa korakoideusa i akromiok
lavikularni zglob (sl. 107). Postoji i modi
fikacija transaksilarne snimke ramenog
zgloba po Lawrenceu. Kod modificirane
snimke po Lawrenceu poloaj ruke i tije
la je isti kao i kod klasine transaksilarne
snimke ramenog zgloba (sl. 108). Central
na zraka takoer je horizontalna i medio-
Sl. 107. Transaksilarna aksijal

na snimka ramenog zgloba po
Mayeru
Snimanj e gornj ih eks trem i tet a
Sl. 108. Shematski prikaz ruke i tijela za

prikaz transaksilarne aksijalne snimke ra
menog zgloba po Lawrenceu
sagitalnom ravninom tijela ini kut od

45, a cilja na aksilu (sl. 109). Imobiliza
cija i zatita bolesnika su uobiajene.
Sl. 109. Transaksilarna aksijal

na snimka ramenog zgloba (po
Lawrenceu)
63
64
SNIMKE KLAVIKULE
Klavikula se snima u leeem, sjede
em i stojeem poloaju bolesnika, uz
upotrebu folije i reetke. Postoji ventralna,
dorzalna,
semiaksijalna
i
aksijalna snimka klavikule. Najbolja je
ventralna snimka jer je tada klavikula bli
e filmu.
Radiogr afs ka tehnika skeleta

lja na sredinu klavikule, tj. oko 3 4 po
prena prsta od gornjeg ruba ramena (sl.
110) Udaljenost fokus film iznosi 100
cm. Za vrijeme ekspozicije bolesnik pre
staje disati. Eksponira se u ekspiriju.
Obavezno se mora suziti primarni snop
zraenja na neto manje od formata upotrebljavanog filma, a bolesnikovo tijelo
prekriti zatitnom pregaom.
Ventralna snimka klavikule

Priprema bolesnika: za izvoenje ventralne snimke klavikule bolesnik mora bi
ti svuen do pojasa. Format filma za klavikulu je 18 x 24 ili 24 x 30. Snima se po
mou folije i reetke. Film je postavljen
poprijeko. Obavezno se stavlja oznaka
strane L ili D. Gornji rub kasete nalazi se
oko 34 poprena prsta iznad mekih
esti ramena. Bolesnik lei potrbuke u
ventralnom kosom poloaju ili, ako se
snima stojei, onda je licem prislonjen uz
stativ. Ruka snimane strane je pruena uz
tijelo, a glava je okrenuta na stranu sup
rotnu od snimane strane.
(sl. 111): Na ventralnoj snimci klavikule

vide se cijela klavikula, kaput humeri i lateralni rub sternuma (sl. 112)
Sl. 111. Shematski prikaz klavikule:

l-extremitas acromialis., 2-tuberositas deltoidei,
3-tuberositas coracoidei, 4-corpus claviculae, 5-extremitas sternalis, 6-tuberositas costalis
Sl. 110. Poloaj bolesnika za izvo

enje ventralne snimke klavikule
Snimanje gornj ih eks tr em i tet a
Sl. 112.
vikule
65
Ventralna snimka kla-
Dorzalna snimka klavikule

Priprema bolesnika i materijala ista je
kao za ventralnu snimku klavikule. Boles
nik lei poleice na stolu za snimanje.
Ruke su pruene uz tijelo. Medijalna rav
nina tijela okomita je na ravninu stola.
Centralna zraka je okomita na sredinu
klavikule. Udaljenost fokus film iznosi
100 cm. Imobilizacija i zatita bolesnika
su kao i za ventralnu snimku. Na snimci
su prikazane iste strukture kao i na ventralnoj snimci.
Semiaksijalna snimka klavikule

kao i za ventralnu snimku. Bolesnik lei u
ventralnom kosom poloaju. Glava mu je
okrenuta na stranu suprotnu od strane
klavikule, koja se snima. Snimana klavikula nalazi se u sreditu filma. Ruka sni
mane strane pruena je uz tijelo. Central

na zraka je za 25 30 ukoena kaudalno. a cilja na podruje fose supraklavikularis. Udaljenost fokus film iznosi 100
cm. Imobilizacija i zatita su uobiajene.
Aksijalna snimka klavikule

Priprema bolesnika i materijala za aksijalnu snimku klavikule ista je kao i za
ventralnu. Bolesnik lei na leima. Ruka
snimane strane pruena je uz tijelo. Glava
je okrenuta na stranu suprotnu od strane
koja se snima. Nesnimana ruka je savije
na u laktu i stavljena ispod bolesnikove
glave. Centralna zraka je za 15 25
ukoena kranijalno u odnosu na ravninu
stola. Centriramo na sredinu klavikule.
Film se nalazi na ramenu bolesnika, (sl.
113. i 114). Udaljenost fokus film izno
si 100 cm. Zatita i imobilizacija bolesni
ka su uobiajene.
66
Sl. 113. Poloaj

snimku klavikule

aksijalnu snimku klavikule
Snimke akromioklavikularnih
zglobova
Ventralna snimka obaju

akromioklavikularnih zglobova
Za ventralnu snimku obaju akromiok
lavikularnih zglobova bolesnik mora biti
svuen do pojasa. S podruja vrata treba
ukloniti sve predmete koji bi mogli dati
nepoeljnu rendgensku sjenu. Snimka se
izvodi filmom formata 15x40 i 20x40.
Film je stavljen poprijeko. Snima se po
tijela
poloaja
za
aksijalnu
bolesnika
za
mou folije i reetke. Obavezno se stavlja

oznaka L i D. Snimka se izvodi u stoje
em ili sjedeem poloaju, pri emu je bo
lesnik licem okrenut prema stativu ili sto
lu. Obje ruke pruene su uz tijelo i maksi
malno optereene. Medijalna ravnina bo
lesnikova tijela okomita je na ravninu sto
la, odnosno filma. Centrira se horizontal
nim snopom zraenja, a centralna zraka
cilja na sredinu tijela u medijalnoj liniji u
visini
akromioklavikularnih
zglobova.
Za vrijeme ekspozicije bolesnik prestaje
disati, i to u ekspiriju.
Snimanj e gor nji h ekstr emite ta
67
Sl. 115. Ventralna snimka obaju akromioklavikularnih zglobova
Prikaz struktura na snimci (sl. 115): Na

ventralnoj
snimci
akromioklavikularnih
zglobova vide se obje klavikule i oba akromioklavikularna zgloba.
okomito na akromioklavikularni zglob.

Radi komparacije, uvijek se snimaju oba
zgloba.
Dorzalna snimka jednog

akromioklavikularnog zgloba
Aleksandrova projekcija
SNIMKE SKAPULE
Priprema bolesnika za tu snimku ista je

kao i za ventralnu snimku obaju akromi
oklavikularnih zglobova. Snimanje se iz
vodi filmom formata 13x18 pomou foli
je i reetke. Film je stavljen poprijeko.
Obavezno se oznaava strana sa L ili D.
Snimanje se izvodi u stojeem poloaju,
pri emu je bolesnik leima prislonjen uz
film. Obje su ruke pruene uz tijelo i op
tereene. Medijalna ravnina tijela okomi
ta je na ravninu filma. Centralna zraka je
za 15 ukoena kranijalno, a cilja na pro
cesus korakoideus.
Zatita bolesnika je uobiajena. Na
snimci je prikazan jedan akromioklavikularni zglob.
Kosa snimka jednog

akromioklavikularnog zgloba
Kosa
snimka
akromioklavikularnog
zgloba izvodi se u ventralnom kosom po
loaju bolesnika. Centralna zraka cilja
Skapula se snima u leeem, stojeem

ili sjedeem poloaju bolesnika. Uvijek se
snima uz upotrebu folije i reetke filmom
formata
18x24
ili
24x30.
Najea
snimka skapule je dorzalna, rjee su pro
filna snimka, kosa snimka, i snimka ska
pule po Lilienfeldu.
Dorzalna snimka skapule

Priprema bolesnika: Za dorzalnu snim
ku skapule bolesnik mora biti svuen do
.pojasa. Snimanje se izvodi filmom forma
ta 18 x 24 ili 24 x 30, i to pomou folije i
reetke. Obavezno se stavlja oznaka D ili
L. Kaseta je postavljena uzduno.
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnik lei
na leima ili stoji, leima prislonjen na
film. ee se snima u leeem poloaju
bolesnika. Suprotna strana podloena je i
malo odignuta kako bi snimana strana to
bolje prilegla uz film. Ruka snimane stra
ne je odmaknuta od tijela tako da uzdu
na osovina nadlaktice ini s uzdunom
68

ruke za dorzalnu snimku skapule
osovinom tijela pravi kut. Dlan je u supi

naciji. Ruka nesnimane strane pruena je
uz tijelo (sl. 116).
ta na film koji je postavljen tako da ie
gornji rub kasete oko tri poprena prsta
iznad mekih esti ramena. Centralna zra
ka cilja na sredinu skapule, to znai oko
tri poprena prsta medijalno od pazunog
nabora. Udaljenost fokus film iznosi
100 cm. Za vrijeme ekspozicije bolesnik
prestaje disati. Eksponira se u ekspiriju.
Radi zatite bolesnika obavezno treba su
ziti primarni snop zraenja na neto ma
nje od formata upotrebljavanog filma, a
Sl. 117. Shematski prikaz skapule:

l-corpus scapulae, 2-acromion,. 3-processus coracoideus, 4-spina scapulae, 5-fossa glenoidalis, 6-angulus medialis, 7-angulus inferior, 8-angulus superior,
9-angulus lateralis
bolesnikovo tijelo prekriti zatitnom pre

gaom.
Prikaz strukutra: (sl. 117) Na dorzalnoj
snimci skapule vide se skapula, lateralni
dio klavikule, glavica nadlaktice i jedan
dio lateralne stijenke toraksa (sl. 118).
Snimanje gornjih ekst remite ta
69
Sl. 118. Dorzalna snimka skapule

Sl. 119. Profilna snimka skapule
Profilna snimka skapule

Profilna snimka skapule rijetko se izvo
di.
kao i za dorzalnu snimku. Snimanje se iz
vodi obino u stojeem poloaju bolesni
ka, ali i u leeem. Poetni poloaj boles
nikova tijela je profilni poloaj tako da je
medijalna ravnina tijela paralelna s ravni
nom filma. Nakon toga bolesnika treba
rotirati iz profilnog poloaja prema napri
jed kako bi snimana skapula dola u ta
kav poloaj da njezina ira ploha bude
okomita na film. Obje su ruke flektirane
u laktu, prekriene na prsima ili su ispru
ene iznad glave. Prilikom rotacije boles
nika nesnimanu stranu treba jae rotirati
prema naprijed i time se snimana skapula
izbaci prema filmu. Centralna zraka je
horizontalna i pada okomito na sredinu
skapule koja se snima i koja je u protruziji u odnosu na nesnimanu stranu, a oko
mita je i na film. Udaljenost fokus film

iznosi 100 cm. Obavezno se stavlja ozna
ka strane L ili D. Eksponira se u ekspiriju. Obavezna je adekvatna zatita bolesni
ka (sl. 119).
Kosa snimka skapule

kao za dorzalnu snimku skapule. Boles
nik lei na leima. Zdravo rame je podloeno, stoga snimana skapula bolje prilijee uz film. Ruka snimane strane flektira
na je u laktu, prebaena preko glave, tako
da je dlan u supinaciji. Nesnimano rame
treba lagano odignuti, a ruku nesnimane
strane pruiti uz tijelo. Centralna zraka je
okomita na skapulu i film. Udaljenost fo
kus film iznosi 100 cm. Oznaku D ili L
treba navesti prema tome koja se strana
snima. Obavezne su uobiajena zatita i
imobilizacija.
70

ku skapule po Lilienfeldu
Snimka skapule po Lilienfeldu

Priprema bolesnika i materijala za tu
snimku isti su kao i za dorzalnu snimku
skapule. Bolesnik lei na boku one strane
skapule koje elimo snimiti, i to tako da
je skapula u istom profilu. Ruka snima
ne strane je flektirana u laktu i stavljena
ispod glave. Ruka nesnimane strane je
pruena prema naprijed. Zdravo rame je
lagano rotirano prema trbuhu. Centralna
zraka pada okomito na sredinu skapule
koja je u protruziji i okomito na sredite
filma (sl. 120, 121, i 122). Imobilizacija i
zatita bolesnika su uobiajene. Ponekad
se snimka skapule izvodi i po Lorenzu (sl.

122 a). Bolesnik takoer lei na boku i
poloaj njegova tijela isti je kao i za snim
ku skapule po Lilienfeldu, ali je ruka sni
mane strane pruena, i to tako da je uz
duna osovina nadlaktice okomita na uz
dunu osovinu bolesnikova tijela, flekti
rana u laktu i stavljena takoer pod gla
vu. Tijelo se okree zatim iz bonog polo
aja prema naprijed, tako da se snimana
skapula izbaci prema filmu, ali izvan
projekcije rebara. Centrana zraka je oko
mita na sredinu skapule, koja je u protru
ziji. Za vrijeme ekspozicije bolesnik ne di
e. Zatita bolesnika je uobiajena.
Sl. 121. Shematski prikaz poloaja bolesnika

snimku skapule po Lilienfeldu
71
Snimanje gornji h ekst remi t et a
Sl. 122. Snimka skapule po Lilienfeldu
Sl. 122. a. Poloaj bolesnika za snimku skapule po

Lorenzu
SNIMANJE DONJIH
EKSTREMITETA
Prije snimanja zdjelice preporuuje se
dijetalna prehrana dan prije snimanja i
eventualno upotreba laksativnih sredsta
va kako bi se eliminirao crijevni sadraj,
koji bi zbog superpozicije s kostima zdje
linog obrua ometao analizu kostiju
zdjelice. Specijalna medikamentozna pri
prema nije potrebna, a to isio vrijedi i za
ostala snimanja donjih ekstremiteta. Ne
posredno prije snimanja bolesnik treba
da sa snimanog dijela ekstremiteta, od
nosno s podruja zdjelice, skine obuu i
odjeu. Snimanja zdjelinog obrua izvo
de se uvijek u leeem poloaju bolesnika
na stolu za snimanje. Ostala snimanja do
njih ekstremiteta izvode se ili u leeem
ili sjedem poloaju bolesnika na stolu za
snimanje. Sjedi li bolesnik na stolu za sni
manje, njegove su ruke ispruene, zabae
ne iza tijela i njima se bolesnik oslanja o
stol za snimanje. Na taj nain fiksiran mu
je poloaj tijela. Noga koja se snima je
ekstendirana ili flektirana u koljenu, ovis
no o snimci koja se izvodi. Lei li boles
nik na stolu za snimanje, onda poleice
ili na boku snimane ili na boku nesnimane strane, ovisno o snimci koja se izvodi.
Prilikom izvoenja nekih snimaka upot
rebljavaju se podloci za podlaganje nesnimanog dijela noge kako bi snimani dio
to bolje prionuo uz film, a bolesniku bilo
to ugodnije.
Snimanja zdjelinog obrua izvode se
filmom formata 30 x 40, 13x18, 18 x 24 i
24x30 popola, a 15x40 i 20x40 koristi

mo za ostale snimke donjih ekstremiteta,
ovisno o tome koji se dio snima. Noni
prsti mogu se snimati zubnim filmovima.
Sva se snimanja izvode pomou folije i
bez reetke, osim snimanja natkoljenice,
koja se izvode pomou folije i reetke.
Takoer se sva snimanja zdjelinog obru
a izvode pomou folije i reetke. Kada
se stavlja kaseta, mora se paziti da budu
prikazana dva susjedna zgloba, gdje god
je mogue (npr. na snimci potkoljenice
koljeni i skoni zglob). Obavezno se stav
lja oznaka L za lijevi i D za desni ekstre
mitet.
Uvijek treba ako je mogue, a naroito
u djece i pri snimanjima kroz sadru, pod
ruje gonada prekriti gumenim ili olov
nim titnicima kako bi se te strukture, iz
razito osjetljive na zraenje, zatitile od
ionizirajueg djelovanja. Takoer treba
pri svakom snimanju suziti primarni snop
zraenja na neto manje od formata upotrebljavanog filma. Kad je bolesnik na
mjeten u eljeni poloaj, treba dio koji
se snima imobilizirati vreicama s pijes
kom ili vrpcama za fiksiranje. Kod nekih
snimanja bolesnik sam pridrava vrpca
ma za fiksiranje snimani dio (npr. kod aksijalne snimke patele bolesnik vrpcama
za fiksiranje privlai potkoljenicu prema
tijelu). Za vrijeme ekspozicije bolesnik
mora bit putpuno miran. Prije eksponiranja ing. med. radiologije jo e jednom
74
obavezno prekontrolirati poloaj bolesni

ka i smjer centralne zrake. U podruju
donjih ekstremiteta snimaju se tipi
ne snimke (snimke u dvije projekcije).
Budui da se profilno snimanje zdjelice
veoma teko izvodi, zdjelica se obino
snima samo u anteroposteriornim projek
cijama. Osim tipinih snimaka donjih ek
stremiteta esto se izvode kose i aksijalne snimke, a ponekad i komparativ
ne
SNIMKE STOPALA
Plantarna snimka stopala
Priprema
bolesnika:
Prije
snimanja
plantarne snimke stopala bolesnik mora
podruje stopala i potkoljenice noge koja
se snima osloboditi obue i odjee. Snima
se filmom formata 18x24 ili 24x30 po
pola, pola za plantarnu, a pola za profilnu ili kosu snimku. Film je postavljen uz
duno. Snima se pomou folije i bez re
etke. Obavezno se stavlja oznaka L ili D.
Poloaj
bolesnikova
tijela:
Plantarna
snimka stopala izvodi se u leeem ili sjedeem poloaju bolesnika na stolu za sni
manje. Nesnimana noga je ispruena i ek-
stendirana u koljenu, a snimana noga

flektirana u koljenu i privuena prema ti
jelu tako da se bolesnik stopalom oslanja
o stol, odnosno o rendgenski film. Stopa
lo koje elimo snimati nalazi se na sredini
filma. Uzduna osovina stopala koja pro
lazi kroz trei prst i treu metatarzalnu
kost paralelna je s duom stranicom fil
ma. Svi dijelovi stopala jednako su uda
ljeni-od rubova kasete, a planta pedis je
priljubljena uz film (sl. 123)
Ccntriranje: Centralna zraka je okomi
ta na sredinu filma i cilja na bazu tree
metatarzalne kosti. Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm. Pri izvoenju te snim
ke obavezno se mora suziti primami snop
zraenja na neto manje od veliine upotrebljavanog formata filma i bolesnika za
titi zatitnom pregaom. Ako je bolesnik
nemiran, stopalo se mora imobilizirati
platnenom vrpcom, koja ne daje rendgen
sku sjenu na filmu, a na ijim se krajevi
ma nalaze vreice s pijeskom. Za vrijeme
eskspozicije snimana noga mora biti po
sve mirna.
plantarnoj snimci stopala vide se kalkaneus, maleolus fibule, maleolus tibije, os
kuboideum, os navikulare, osa kuneiformis od prvog do treeg prsta, osa metatarzi od prvog do petog prsta, osa sezamoi-
Sl. 123. Poloaj bolesnika i stopala

za plantarnu snimku stopala
Sni manj e donji h ekstr emi le la
Sl. 124.
jekciji
Shematski
prikaz
75
kostiju
stopala
AP
pro
da, proksimalna i distalna falanga palca

te proksimalne medijalne i distalne falan
ge od drugog do petog prsta (sl. 125)
Modifikacija plantarne snimke

stopala
tijela isti su kao i za plantarnu snimku
stopala. Ispod snimanog stopala nalazi se
podloak klinasta oblika, s kosinom od
15 do 20. Deblji kraj podloka okrenut
je prema prstima. Centralna zraka je oko
mita, a cilja na bazu tree metatarzalne
kosti. Imobilizacija i zatita su kao i za ti
pinu plantarnu snimku stopala. Na mo
dificiranoj plantamoj snimci stopala s
podlokom bolje se vide interfalangealni
zglobni prostori i interfalangealni zglobo
vi. Isto se postie ako se snima bez pod
loka, ali s nagibom centralne zrake za 15
do 20 kranijalno.
Sl. 125. Plantarna snimka stopala
Dorzalna snimka stopala

Priprema bolesnika i materijala za izvo
enje te snimke isti su kao i za plantarnu
snimku stopala. Bolesnik lei potrbuke s
rukama flektiranim u laktovima, dlanovi
su u pronaciji i priljubljeni uz stol u visini
oiju. Medijalna ravnina tijela okomita je
na ravninu stola. Oba stopala su u dorzal-
76

rzalnu snimku stopala
noj ekstenziji, a dorzum stopala, koji tre

ba snimiti, nalazi se u sreditu filma. Oba
su koljena podloena kako bi bolesniku
bilo ugodnije leati, a i stopalo koje se
snima. Dua osovina filma paralelna je s
uzdunom osovinom stopala, koja prolazi
kroz bazu tree metatarzalne kosti (sl.
126). Centralna zraka je okomita i cilja iz
ravno na bazu metatarzalne kosti. Imobi
lizacija i zatita bolesnika su uobiajene.
Na gotovoj snimci prikazane su iste
strukture kao i plantarnoj snimci stopala.
za
do-
Kosa dorzalna snimka stopala
Za izvoenje kose dorzalne snimke sto

pala priprema bolesnika i materijala ista
je kao i za plantarnu snimku stopala. Bo
lesnik lei na boku snimane strane. Sni
mana noga lagano je flektirana u koljenu,
nesnimana je noga takoer flektirana u
koljenu i stavljena ispred snimane noge.
Dorzum stopala koje snimamo je pod ku-

enje kose dorzalne snimke stopa
la
Sn im anje donj ih eks tr em i tet a
77
tom od 45 u odnosu na film. Uzduna

osovina filma paralelna je s uzdunom
osovinom stopala, koja prolazi kroz bazu
tree metatarzalne kosti (sl. 127). elimo
li prikazati meuprostor izmeu prve i
druge metatarzalne kosti, stopalo emo za
30 rotirati medijalno, a elimo li bolje
prikazati zglobni prostor izmeu druge i
tree, tree i etvrte te etvrte i pete meta
tarzalne kosti, rotirat emo stopalo za
20 lateralno. I u jednom i u drugom slu
aju centralna zraka pada okomito na
film, izravno na bazu tree metatarzalne
kosti. Imobilizacija i zatita bolesnika su
uobiajene.
Sl. 128.
projekciji
Shematski
prikaz
kostiju
stopala
kosoj
Na kosim dorzalnim snimkama stopala

(sl. 128) prikazane su iste anatomske
strukture kao i na dorzalnoj, odnosno
plantarnoj snimci stopala (sl. 129).
Medijalna i lateraina kosa

projekcija stopala
Priprema bolesnika je uobiajena kao i
za ostale snimke stopala. Kose snimke
stopala izvode se filmom formata 18 x 24.
ili 24x30 po pola, ovisno o veliini sto
pala. Te se snimke stopala neto ee iz
vode nego kosa dorzalna snimka.
Sl. 129. Kosa dorzalna snimka stopala
78
Sl. DO. Poloaj stopala za izvoe

nje medijalne kose projekcije sto
pala
Poloaj bolesnikova tijeka: Bolesnik le

i na leima ili sjedi na stolu za snimanje,
s nogom dovoljno flektiranom u koljenu.
Planta pedis dolazi na film. Uzduna oso
vina stopala paralelna je s uzdunom oso
vinom filma. Kod, medijalne kose projek
cije stopalo rotiramo medijalno, tako da
je lateralni rub stopala (uz peti prst) odignut za oko 30 od ravnine filma (sl. 130).
Kod lateralne kose projekcije stopalo ro
tiram tako da. je medijalni dio stopala (li
nija palca) odignut od filma za nekih 30
(sl. 131). I u jednom i u drugom sluaju
centralna zraka pada okomito na sredinu
filma, a cilja na bazu tree metatarzalne
kosti. Imobilizacija i zatita bolensnika su
uobiajene.
Prikaz struktura na snimkama (sl. 132):

Medijalnom kosom projekcijom prikazu
je se zglobni prostor izmeu kuboidne
kosti i kalkaneusa, izmeu kuboidne kos
ti te etvrte i pete metatarzalne kosti, iz
meu kuboidne i tree kuneiformne kosti,
te izmeu talusa i navikularne kosti. Lateralnom kosom projekcijom bolje se prika
zuje prostor izmeu prve i druge metatar
zalne kosti te izmeu prve i druge kunei
formne kosti. Osim medijalne i lateralne
kose projekcije postoji i plantodorzalna
kosa projekcija stopala, kod koje su pri
prema bolesnika, materijal, poloaj tijela
i snimanog dijela odnosno stopala isti
kao i za kosu dorzalnu snimku stopala, a
kod koje je stopalo za 45 rotirano u od
Sl. 131. Poloaj stopala za izvoe

nje lateralne kose projekcije stopa
la
Sni manj e donji h ekstr emite tu
79
Sl. 132. Medijalne i lateralne kose snimke stopala
nosu na film. Centralna zraka pada oko

mito na sredinu filma i cilja na bazu tree
metatarzalne kosti. Ta je snimka dobra za
prikaz kalkaneusa, os kuboideuma i kuneiformne kosti.
Profilna snimka stopala

Priprema bolesnika i materijala isti su
kao za plantarnu snimku stopala. Profil
na snimka stopala rjee se izvodi nego
80
kose snimke, i to zato to se na profilnoj

snimci stopala metatarzalne kosti meu
sobno
superponiraju.
Profilna
snimka
stopala radi se onda kad se trai strano ti
jelo.
na boku one strane stopalo koje elimo
snimiti. Noga snimanog stopala je lagano
flektirana u koljenu, tako da je stopalo fibularnom stranom prislonjeno uz film
(peti prst lei uz film). Taj je poloaj ei
nego poloaj u kojem bolesnik tibijalnom
stranom, odnosno palcem prilijee uz
film. Stopalo se nalazi u laganoj dorzalnoj fleksiji pa su osovina stopala i potko
ljenica pod pravim kutom. Kaseta je po
stavljena uzduno. Osovina stopala para
lelna je s duom stranicom kasete odnos
no filma. Plantarna ravnina stopala pada
okomito na ravninu filma. Udaljenost od
proksimalnog i distalnog ruba stopala do
rubova filma je jednaka. Jednaka je tako
er udaljenost od vrka pete i vrka prsti
ju do rubova filma. Sredinji dio stopala
nalazi se dakle na sredini kasete odnosno
filma. Filmom moramo obuhvatiti odnos
no snimiti i distalni dio potkcljeninih
kostiju. Obavezno se stavlja oznaka stra
ne L ili D. Centralna zraka pada okomito
na film, a cilja na bazu prve metatarzalne
kosti. Udaljenost fokus film je 100 cm.
Radi zatite bolesnika obavezno treba
primarni snop suziti na neto manju veli
inu od formata upotrebljavanog filma i

tijelo bolesnika prekriti zatitnom prega
om. Potkoljenicu emo podloiti i imo
bilizirati. U toku ekspozicije bolesnik ne
smije stopalom micati.
Prikaz struktura na snimci: Kod te
snimke prsti se superponiraju, a dobro se
vide talus i kalkaneus (sl. 133).
Komparativne snimke stopala

Radi lake analize, u praksi se esto
snimaju
komparativne snimke stopala.
Priprema bolesnika je ista kao i za plan
tarnu snimku. Format filma je 24x30.
Film se stavlja uzduno, odnosno po visi
ni. Oznaka je D i L. Komparativna snim
ka stopala snima se bez folije i bez reet
ke. Snima se u sjedeem i leeem poloa
ju bolesnika na stolu za snimanje. Noge
su flektirane u koljenima, privuene k ti
jelu i obje plante pedis dolaze na film.
Oba se stopala nalaze na filmu i jednako
su udaljena od prednjih i latcralnih rubo
va upotrebljavanog formata filma. Cen
tralna zraka pada okomito na sredinu fil
ma i cilja na sredinu spojnice tree meta
tarzalne kosti desnog i lijevog stopala.
Udaljenost fokus-film, imobilizacija i za
tita isti su kao za plantarnu snimku jed
nog stopala (sl. 134).
Sl. 133. Profiina snimka stopa

la
Snimanje donj ih ekst re mit eta
Sl.
134.
stopala
Komparativne
81
snimke
Snimke nonih prstiju

Na nozi imamo 14 malih kostiju, koje
ine skelet nonih prstiju. Raspored im je
isti kao i na ruci, samo su mnogo manje.
Njihove povrede su este, pa su i snima
nja vrlo esta.
Plantarna snimka svih prstiju

U praksi se mnogo ee snimaju svi
prsti. Snimaju li se pak pojedinano, on
da najee palci. Priprema bolesnika za
sve snimke prstiju ista je kao i za ostale
snimke stopala. Plantarna snimka svih
prstiju izvodi se filmom formata 13x18
ili 18 x 24 popola. Film se stavlja poprije
ko, odnosno po irini. Snima se bez folije
i bez reetke. Stavlja se oznaka L ili D.

Plantarna snimka nonih prstiju izvodi se
u sjedeem ili leeem poloaju bolesnika.
Ako bolesnik sjedi, ruke su mu zabaene
prema natrag i njima se opire o stol, ako
lei, ruke su mu prekriene na prsima ili
pruene uz tijelo. Nesnimana noga je is
pruena, a snimana je flektirana u kolje
nu i privuena prema tijelu tako da se bo
lesnik prstima izravno oslanja o stol, od
nosno o film (sl. 135).
Snimani prsti nalaze se na sredini fil
ma. Centralna zraka pada okomito na sre
dinu filma i cilja na proksimalni zglob
treeg prsta, tj. na trei metatarzofalangealni zglob (sl. 136). Udaljenost fokus-film
iznosi 100 cm. Uvijek se provodi uobia
jena zatita bolesnika. Ako bolesnik ne
miruje s prstima koji se snimaju, moe se
cijelo stopalo imobilizirati platnenom
82
Sl. 135. Poloaj bolesnikova

za plantarnu snimku svih prstiju
tijela
Sl. 136. Poloaj stopala za plantar

nu snimku svih prstiju
vrpcom, koja ne daje rendgensku sjenu

na filmu i na ijim se krajevima nalaze
vreice s pijeskom. Za vrijeme ekspozicije
prsti, odnosno cijela, noga moraju biti
mirni.
Sl. 137. Shematski prikaz kostiju nonih prstiju

plantarnoj snimci prstiju vide se glavice
svih pet metatarzalnih kostiju, proksimalna i distalna falanga palca i sve tri falan
ge prstiju od drugog do petog prsta. Do
bro su prikazane trohlea falangi i tuberozitas ungvikularis. (sl. 138).
Snima nje donj ih ekst remi t et a
83
Dorzalna snimka nonih prstiju

kao za plantarnu snimku prstiju. Za izvo
enje dorzalne snimke nonih prstiju bo
lesnik lei potrbuke, a stopalo je u laga
noj plantarnoj ekstenziji. Da bi odnos ob
jekta koji snimamo bio optimalan u od
nosu na film, pod kasetu i film stavlja se
podloak. Dua osovina stopala prolazi
kroz trei metatarzofalangealni zglob i
mora biti paralelna s kraom stranicom
kasete filma, to znai da je film postav
ljen poprijeko. Stopalo se nalazi na sredi
ni filma, tonije trei metatarzofalangealni zglob je na sredini kasete i filma. Planta pedis okrenuta je prema cijevi. Central
na zraka pada okomito na sredinu kasete
i filma i cilja na trei metatarzofalangealni zglob. Udaljenost fokus film, imobi
lizacija i zatita iste su kao i za plantarnu
snimku nonih prstiju.
Prikaz struktura na snimci: Na snimci
su prikazane iste anatomske strukture
kao i na plantarnoj snimci nonih prstiju.
Kosa dorzalna snimka nonih

prstiju
Sl. 138. Plantarna snimka nonih prstiju

enje kose dorzalne snimke nonih prsti-
Sl. 139. Poloaj stopala za kosu

dorzalrtu snimku nonih prstiju
84
Plantarna medijalna kosa snimka

nonih prstiju
Ta se snimka esto izvodi, a priprema
bolesnika i materijala za nju isti su kao i
za plantarnu snimku nonih prstiju. Bo
lesnik sjedi ili lei na stolu za snimanje.
Ako sjedi, ruke su mu zabaene straga i
njima se oslanja o stol za snimanje, a ako
lei, ruke su mu prekriene na prsima ili
pruene uz tijelo. Nesnimana noga je is
pruena, a bolesna, tj. snimana noga,
flektirana je u koljenu, privuena k tijelu,
stopalo se plantarnom stranom oslanja na
film, i to tako da medijalna strana stopala
prilijee uz film, a lateralna je odignuta te
kut izmeu tako rotiranog stopala i filma
iznosi 45.
filma i cilja na proksimalnu falangu tre
eg prsta. Udaljenost fokus film, imo
bilizacija i zatita iste su kao i za plantar
nu snimku nonih prstiju. Osim te snimke
Sl. 140. Kosa dorzalna snimka nonih prstiju
ju ista je kao i za plantarnu, odnosno dorzalnu snimku nonih prstiju. Bolesnik le

i na boku one strane stopalo koje snima
mo.
Stopalo dovodimo u kosi poloaj u od
nosu na ravninu filma da bi linija koja
prolazi kroz metatarzofalangealne zglo
bove bila u odnosu na ravninu filma pod
kutom od 30. Noga je ukoena tako da
je planta pedis okrenuta prema cijevi, a
peta stopala lagano podloena. Snimano
stopalo prislonjeno je fibularnom stra
nom uz film, a noni se prsti nalaze na
sredini filma (sl. 139). Centralna zraka
pada okomito na trei metatarzofalangealni zglob. Imobilizacija i zatita bolesni
ka su uobiajene. Na snimci su prikazane
falange u kosoj projekciji (sl. 140).
Sl. 141.
prstiju
Plantarna
medijalna
kosa
snimka
nonih
85
Snimanje donjih e kstr em i tet a
izvodi se i plantarna lateralna kosa snim

k a nonih prstiju. Snimana noga rotirana
j e na lateralnu stranu, dakle fibularno, a
medijalna strana odignuta je za 45, te

planta pedis ini s ravninom filma kut od
45. Centralna zraka je takoer okomita
na sredinu filma i cilja na proksimalnu
falangu treeg prsta. Sve ostalo je posve
isto kao i za izvoenje plantarne medijal
ne kose snimke nonih prstiju (sl. 141)
Komparativne snimke nonih

prstiju
Radi lake analize u praksi se esto iz
vode i komparativne snimke. To se pogo
tovo odnosi na snimke djejih stopala.
Priprema bolesnika je ista kao za plantarnu snimku nonih prstiju. Format filma je
18x24. Film se stavlja poprijeko, odnos
no po irini. Obavezno se stavlja oznaka
D i L. Snima se bez folije i bez reetke.
Komparativne snimke nonih prstiju sni
maju se u sjedeem ili leeem poloaju
bolesnika na stolu za snimanje. Obje no
ge flektirane su u koljenima, privuene k
tijelu, a obje plante pedis dolaze na film.
Noni se prsti nalaze na sredini filma i
jednako su udaljeni od prednjih i lateralnih rubova upotrebljavanog filma. Cen
tralna zraka pada okomito na sredinu fil
Sl. 142. Poloaj stopala za plantar

nu snimku nonog palca
ma i cilja na sredinu spojnice proksimalnog zgloba treeg prsta desnog i lijevog

stopala. Udaljenost fokus film, imobi
lizacija i zatita su iste kao za plantarnu
snimku nonih prstiju.
Plantarna snimka prvoga nonog

prsta
Priprema bolesnika za plantarnu snim
ku prvoga nonog prsta ista je kao za
plantarnu snimku svih nonih prstiju. Pri
mjenjuje se film formata 13x18 popola
ili zubni film. Film se stavlja uzduno,
odnosno po visini.
Obavezno se stavlja oznaka D ili L.
Snima se bez folije i bez reetke. Snima
nje se izvodi uvijek u sjedeem ili leeem
poloaju bolesnika na stolu za snimanje.
Snimana noga je u koljenu flektirana, pri
vuena k tijelu, a zdrava je pruena ustranu. Palac koji treba snimiti mora biti u
sredini filma. Centralna zraka pada oko
mito na sredinu filma i cilja na proksi
malnu falangu prvoga nonog prsta (sl.
142). Udaljenost fokus film, imobiliza
cija i zatita iste su kao i za plantarnu
snimku svih prstiju. Na plantarnoj snimci
prvoga nonog prsta vide se (sl. 143) bazis falangis, kapitulum falangis, korpus
falangis, osa sezamoide, falangis distalis
86
halucis, trohlea falangis i tuberzitas ungvikularis.
Profilna snimka prvoga nonog

prsta
Sl. 143. Plantarna snimka nonog palca
Sl. 144. Poloaj stopala za profilnu

snimku nonog palca
Priprema materijala i bolesnika je ista

kao za plantarnu snimku prvoga nonog
prsta. Bolesnik lei na boku nesnimane
noge. Noga koja se snima flektirana je u
koljenu, a nesnimana ispruena i zabae
na prema straga ili prema naprijed. Medijalni dio stopala koji se eli snimiti lei
okomito na ravninu filma. Kaseta i film
postavljeni su poprijeko. Dua osovina
palca paralelna je s duom stranicom fil
ma. Ravnina nokta palca okomita je na
film (sl. 144). Sredina kasete i filma nalazi
se u visini prvoga metatarzofalangealnog
zgloba. Ostali su prsti flektirani. Postie
se to primjenom flastera ili ljepljive trake
ili se izmeu palca i drugog prsta stavi
stanievina. Centralna zraka cilja okomi
to na proksimalnu falangu. Udaljenost
fokus film, imobilizacija i zatita iste
su kao i za plantarnu snimku svih nonih
prstiju. Na profilnoj snimci prvoga no
nog prsta vide se anatomske strukture ko
je su prikazane i na plantarnoj snimci
prvoga nonog prsta, ali u profilnoj pro
jekciji.
Sni manj e donji h ekstr emite ta
U istom poloaju snimaju se i ostali

prsti u profilu, svaki zasebno. Snima se
zubnim filmovima, koji se stave u interdigitalni prostor, za svaki prst posebno, a
ispod prsta koji se snima. Ravnina filma
paralelna je s duom osovinom treeg
prsta. Centralna zraka pada okomito na
srednji interfalangealni zglob i na sredinu
kasete s filmom. Moe se upotrijebiti i
obian film bez kasete, uvijen u crni ne
prozirni papir.
87
prema sebi. Na taj nain se sezamova

kost uz prvi metatarzofalangealni zglob i
ispupi. Film je stavljen ispod pete pa je
udaljen od prve sezamske kosti, i to je ne
dostatak te snimke. Centralna zraka pada
okomito na sezamsku kost i na sredinu
filma. Imobilizacija i zatita su uobiaje
ne.
Aksijalna snimka sezamskih

metatarzofalangealnih zglobova
Priprema bolesnika i materijala za tu
snimku ista je kao i za plantprnu snimku
svih nonih prstiju. Bolesnik lei potrbu
ke na stolu za snimanje. Potkoljenica je Sl. 146. Shematski prikaz poloaja stopala i smjer
zrake za izvoenje aksijalne snimke se
podloena. Stopalo je u dorzalnoj fleksiji centralne
zamskih metatarzofalangealnih zglobova
i bolesnik se prstima opire o film. Film je
stavljen ispod prvog metatarzofalangealnog zgloba. Centralna zraka pada okomi
Lateromedijalna projekcija
to na prvi metatarzofalangealni zglob (sl. sezamske kosti uz prvi
145. i 146). Imobilizacija i zatita bolesni
metatarzofalangealni zglob
ka su uobiajene. Moe se izvesti i modi
(Caustonova
projekcija)
fikacija te snimke. Bolesnik sjedi na stolu
za snimanje, snimana noga je ispruena,
ekstendirana u koljenu, a palac fiksiran
enje te snimke ista je kao i za ostale
trakama koje bolesnik pridrava i privlai

nje aksijalne snimke sezamskih
metatarzofalangealnih zglobova
88

enje Causlonove projekcije

nje Caustonove projekcije
snimke svih nonih prstiju. Bolesnik lei

na boku zdrave strane. Nesnimana noga
je ispruena, a snimana je u koljenu flektirana i prebaena ispred nesnimane (sl.
147). Potkoljenica je podloena. Stopalo
je u medijalnom poloaju i ravnina nokta
palca pada okomito na ravninu filma.
Film je postavljen pod prvi metatarzofalangealni zglob (sl. 148). centralna zraka
usmjerena je za 40 kranijalno, a cilja na
prvi metatarzofalangealni zglob (sl. 149).
Sl. 149. Shematski prikaz Caustonove projekcije
Snimka prikazuje kosu projekciju sezamske kosti uz prvi metatarzofalangealni zglob.
Snimke kalkaneusa
Kalkaneus je jedina kost tarzusa koja
pri hodanju dodiruje zemlju. Povreda te
kosti ea je od povreda ostalih kostiju
tarzusa. U praksi se svakodnevno susree
mo sa snimkama kalkaneusa, i to u razli
itim poloajima. Razlikujemo profilnu
snimku
kalkaneusa,
aksijalnu
snimku,
a este su i komparativne snimke. Kal
kaneus je vrlo dobro vidljiv na profilnoj
ili kosoj snimci stopala. Bilo koja se
snimka kalkaneusa izvodi, priprema bo
lesnika za tu snimku je uobiajena kao i
za ostale snimke stopala, Kalkaneus se
snima filmom formata 13x18 ili 18x24
popola i to pomou folije i bez reetke.
Profilna snimka kalkaneusa

Poto je bolesnik pripremljen za snima
nje filmom formata 13 x 18 ili 18 x 24 po
pola snimit e se kalkaneus u bonom leeem poloaju bolesnika na stolu za sni
manje. Bolesnik lei na boku snimane
strane. Noga koja se snima flektirana je u
koljenu i lagano flektirana u stopalu (do
rzalna fleksija), tako da je fibularnom
Sl. 150. Profilna snimka kalkneusa
89
stranom prislonjena uz film. Kalkaneus

se nalazi na sredini filma. Film se stavlja
poprijeko, odnosno po irini. Obavezno
se stavlja oznaka L ili D. Kalkaneus se
snima pomou folije i bez reetke. Nesnimana noga je u maksimalnoj fleksiji u ko
ljenu, privuena k tijelu i zabaena ispred
ili iza snimane noge i stopalom se oslanja
o stol u visini koljena snimane noge. Ru
ke bolesnika prekriene su na prsima ili
se nalaze ispod bolesnikove glave. Ukrat
ko, poloaj bolesnika za snimanje profil
ne snimke kalkaneusa isti je kao za izvo
enje profilne snimke stopala. Centralna
zraka je okomita oko 2,5 cm kaudalnije,
odnosno distalnije od maleola tibije, a
pada okomito na sredinu filma. Udalje
nost fokus film iznosi 100 cm. Obavez
no treba suziti primarni snop zraenja na
neto manje od veliine upotrebljavanog
filma i zatititi bolesnika zatitnom prega
om preko nesnimanog dijela tijela. Ako
je bolesnik nemiran, moe se kalkaneus
imobilizirati tako da se stave vreice s pi
jeskom na potkoljenicu snimane noge. Za
vrijeme ekspozicije bolesnik mora miro
vati sa snimanom nogom.
Prikaz struktura na snimci: Na profil
noj snimci kalkaneusa vide se kalkaneus,
90
talus, talokrularni zglob, distalni dio tibije i fibule i tuber kalkanei (sl. 150).
Aksijalna snimka kalkaneusa

enje aksijalne snimke kalkaneusa ista je
kao i za izvoenje profilne snimke. Boles
nik lei u dorzalnom poloaju ili sjedi na
stolu za snimanje. Noga koja se snima u
koljenu je ekstendirana, a njezino stopalo
Radiogralska tehnika skeleta
je u maksimalnoj dorzalnoj fleksiji. Ako

bolesnik ne moe stopalo dobro flektirati,
onda e se ono platnenom trakom zateg
nuti prema tijelu i traku e bolesnik dra
ti rukama, ime e istovremeno i stopalo
biti fiksirano, (sl. 151. i 152). Nesnimana
noga je ekstendirana i fiektirana u kolje
nu i privuena k tijelu. Stopalom nesnimane noge bolesnik se oslanja o stol po
kraj koljena snimane noge. Centralna zra
ka je za 40 ukoena kranijalno, ulazi na
sredinu kalkaneusa i izlazi na procesus
posterior tali (sl. 153). Udaljenost fokus-
Sl. 151. Poloaj potkoljenice i sto

pala za aksijalnu snimku kalkane
usa
Sl. 152. Poloaj stopala za aksijalr.j snimku kalkaneusa
Sni manj e donji h ekst remi t et a
91
Modifikacija aksijalne snimke

kalkaneusa
S!. 153. Shematski prikaz poloaja

zrake za aksijalnu snimku kalkaneusa
smjer
centralne
-film, imobilizacija i zatita su iste kao i

za profilnu snimku kalkaneusa. Na aksijalnoj snimci kalkaneusa vide se prikaza
ne sljedee strukture (sl. 154): talokrularni
zglob, tibijalni dio kaput tali, korpus kal
kaneusa, fibula, fibularni maleol, maleol
tibije, kuboidna kost, etvrta i peta metatarzalna kost, procesus anterior kalkanei.
sustentakulum tali, talus tibija, tuber kal
kanei, tuberkulum fibulare tuberis kalka
nei i tuberkulum tibijale tuberis kalkanei.
Modifikacija aksijalne snimke kalkane

usa koja je prije opisana takoer se izvodi
prilino esto. Priprema bolesnika i mate
rijal isti su kao i za aksijalnu snimku kal
kaneusa. Kod modificirane snimke boles
nik, lei potrbuke, s rukama flektiranim
u laktovima i s dlanovima priljubljenima
uz stol za snimanje. Obje su noge ekstendirane u koljenima, a stopala su u dorzalnoj fleksiji. S prednje strane skonog
zgloba stave se vreice s pijeskom, odnos
no podloci, pa se stopalo moe lake do
kraja ekstendirati, te je imobilizacija sni
manog dijela tijela bolja. Dua osovina
potkoljenice okomita je na duu osovinu
stopala. Film je priljubljen uz plantarnu
stranu stopala, i to uz onu nogu koju eli
mo snimiti. Plantarna strana stopala nala
zi se, dakle, uz kasetu i film, a ravnina ka
sete i filma paralelna je ravninom plante
pedis. (sl. 155). Centralna zraka ukoena
Sl. 154. Aksijalna snimka kalkane

usa
92

nje
modificirane
aksijalne
snimke
kalkaneusa
je za 40 kaudalno. Ulazi u visini procesusa posterior tali, ide koso prema vrcima prstiju i izlazi na sredinu kalkaneusa
(sl. 156). Na taj nain mogu se snimiti i
oba kalkaneusa. Pri tome je sve isto, samo to centralna zraka cilja izmeu oba
kalkaneusa na sredinu kasete i filma i takoer je za 40 ukoena kaudalno.
Modificirana aksijalna snimka kalkaneusa moe se izvesti i u stojeem poloaju
bolesnika s tim da mu je tijelo nagnuto
naprijed (sl. 157). Bolesna noga poloena
je tako kao da e bolesnik napraviti korak
Sl. 156. Shematski prikaz poloaja stopala

centralne zrake za izvoenje modificirane
snimke kalkaneusa
Sl. 157. Stojei poloaj bolesnika

za modificiranu aksijalnu snimku
kalkaneusa
i smjer
aksijalne
Snimanje d onjih e kstr em i tet a
Sl. 158. Stojei poloaj

modificiranu
aksijalnu
kalkaneusa
93
noge zu
snimku
naprijed, tj. potkoljenica je u fleksiji u

odnosu na stopalo. Film je postavljen is
pod stopala. Nesnimana noga takoer je
flektirana u koljenu, ali vie nego snima
na, malo je zabaena naprijed da boles
nik bude stabilan. Centralna zraka na
gnuta je za 350 kaudalno prema nogama,
cilja na procesus posterior tali, ide koso
naprijed i izlazi u visini baze pete metatarzalne kosti na sredini stopala (sl. 158).
Priprema bolesnika, materijal i zatita bo
lesnika za izvoenje te snimke isti su kao
i za ostale aksijalne snimke kalkaneusa.
na prsta iznad skonog zgloba. Centralna

zraka cilja na suptalarni zglob i za 23
ukoena je kaudalno. Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm. Najvanije je radi
zatite suziti primarni snop rendgenskog
zraenja na veliinu neto manju od for
mata upotrebljavanog filma. I bolesnik se
mora zatititi zatitnom pregaom preko
nesnimanog dijela tijela. Ako je bolesnik
nemiran, stave mu se na potkoljenicu sni
mane noge vreice s pijeskom. Za vrijeme
ekspozicije snimana noga mora biti mir
na.
Prikaz struktura na snimci suptalarnog
zgloba: Na snimci suptalarnog zgloba vi
Snimka suptalarnog zgloba

Suptalarni zglob je zglob izmeu talusa
i kalkaneusa. Priprema bolesnika za sni
manje tog zgloba ista je kao i za snimanje
ostalih dijelova stopala. Snima se Filmom
formata 13x18. Film se stavlja poprije
ko, odnosno po irini. Obavezno je ozna
ka L ili D. Slika se pomou folije i bez re
etke.
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnik le
i na boku snimane noge, koja je u kolje
nu ispruena. Stopalo je u lateralnom
profilnom poloaju (peti prst je uz film),
lagano ekstendirano i nalazi se na sredini
filma. Gornji rub filma je oko tri popre
de se talokrularni zglob, kalkaneus, talus,

fibula, tibija, fibularni maleol, tibijalni
maleol i tuber kalkanei. Snimka prikazuje
dakle, suptalarni zglob i lateralni maleol.
SNIMKE SKONOG ZGLOBA

Povrede skonog zgloba veoma su es
te, a mogu rezultirati prijelomima zglobnih tijela, ili pak samo povredom iigamentarnog aparata zgloba. Stoga su i sni
manja skonog zgloba veoma esta i sva
kodnevna. U praksi se uz standar
dne snimke skonog zgloba esto rade
kose
i
komparativne,
ali
i
mno
94
ge modifikacije, ovisno o stanju bo

lesnika. Prilikom snimanja bilo koje
snimke skonog zgloba bolesnika treba s
podruja stopala i potkoljenice osloboditi
obue i odjee. Snimke skonog zgloba
izvode se filmom formata 13x18 ili
18x24 popola. Snima se uvijek pomou
folije i bez reetke. Obavezno je staviti oz
naku strane L ili D. Takoer je nuna i
adekvatna zatita bolesnika od zraenja.
maleofa i okomito na sredinu filma. Uda

ljenost fokus film iznosi 100 cm. Oba
vezno treba radi zatite bolesnika suziti
primarni snop zraenja na neto manje
od veliine upotrebljavanog formata fil
ma i bolesnika prekriti zatitnom prega
om preko nesnimanog dijela tijela. Ako
je bolesnik nemiran, skoni zglob imobili
zira se vreicama s pijeskom koje se stave
na potkoljenicu snimane noge. Za vrije-
Dorzalna snimka skonog zgloba

Za dorzalnu snimku skonog zgloba
upotrebljava se kaseta s filmom formata
1 3 x 1 8 ili 18 x 24 popola. Film se stavlja
uzduno, odnosno po visini. Skoni zglob
snima se pomou folije, ali bez reetke.
Obavezno se stavlja oznaka L ili D.
di ili lei na leima na stolu za snimanje s
rukama prekrienim na prsima ili prue
nim uz tijelo (sl. 159.). Snimana noga je
ekstendirana u koljenu i petom se boles
nik izravno oslanja o film. Stopalo je u la
ganoj fleksiji prema naprijed, to se posti
e primjenom vrpci za fiksiranje.
Centriranje: Centralna zraka pada oko
mito na sredinu spojnice koja spaja dva
Sl. 160. Shematski prikaz nonog zgloba:

l-tibia, 2-fibula. 3-malleolus lateralis, 4-malleolus
medialis, 5-talus
Sl. 159. Poloaj tijela i potkoljeni

ce za dorzalnu snimku skonog
zgloba
Snimanj e donji h ekst remite ta
95
me ekspozicije snimana noga mora biti

potpuno mirna.
Profilna snimka skonog zgloba

dorzalnoj snimci skonog zgloba mora bi
ti prikazan talokrularni zglob, kalkaneus,
talus, os kuboideum, os kuneiforme, os
navikulare te distalni dio tibije i fibule.
(sl. 161).
Profilna snimka skonog zgloba druga

je tipina snimka skonog zgloba i oba
vezno se izvodi uz dorzalnu snimku. Pri
prema bolesnika i materijala ista je kao i
za dorzalnu snimku. Bolesnik lei na bo
ku, iji skoni zglob elimo snimiti. Boles
nikove ruke su ispod glave ili pruene iz
nad glave. Noga koja se snima je lagano
flektirana u koljenu i s fibularnom stra
nom prilijee uz film tako da se skoni
zglob nalazi na sredini filma. Stopalo je u
laganoj dorzalnoj fleksiji, to spreava
njegovu lateralnu rotaciju (sl. 162). Kase
ta je stavljena tako da je njezinim gornjim
rubom obuhvaen distalni dio fibule i tibije. (sl. 163). Obavezno se stavlja oznaka
L ili D. Nesnimana noga je u maksinalnoj
fleksiji u koljenu, privuena k tijelu i. iz
baena naprijed da se ne bi superponirala
sa snimanim skonim zglobom.
Centralna zraka je okomita na
filma i cilja na sredinu skonog
Udaljenost fokus-film, imobilizacija
tita su iste kao i za dorzalnu
skonog zgloba.
Sl. 161. Dorzalna snimka skonog zgloba
sredinu
zgloba.
i za
snimku
Prikaz struktura na profilnoj snimci

skonog zgloba: (sl. 164). Dobro se vide
talokrularni zglob, kalkaneus, talus te dis

talni dio tibije i fibule, (sl. 165).
Sl. 162. Poloaj tijela i skonog

zgloba za izvoenje profilne snim
ke skonog zgloba
96
Sl.
za
ba
163. Poloaj stopala na

profilnu snimku skonog
Sl. 164. Shematski prikaz kostiju skonog zgloba u pro

fil noj projekciji:
1-tibia, 2-fibula, 3-malleolus medialis, 4-malleolus late
ralis, 5-processus posterior tali, 6-talus corpus, 7-caput
tali,
8-calcaneus,
9-tuberosiias
calcanei,
10-os
naviculare, 11-os cuboideum. 12-processus medialis et lateralis
calcanei, 13-sustentaculum tali,
Sl. 165. Profilna i dorzalna snimka

skonog zgloba
kaseti
zglo
Snimanje d onjih e kstr em i tet a
Modificirana profilna snimka

skonog zgloba
Ako je bolesnik povrijeen ili ga ne
smijemo micati, onda se profilna snimka
skonog zgloba improvizira.
Priprema bolesnika i materijala je ista
kao i za dorzalnu i profilnu snimku sko
nog zgloba. Bolesnik obino lei na lei
ma, ali se ne smije okretati ni desno ni li
jevo. Film se stavlja izmeu nogu, odnos
no izmeu skonih zglobova, tako da je
skoni zglob koji elimo snimiti na sredi
ni filma. Na filmu se mora vidjeti i distalni dio tibije i fibule, te talus i kalkaneus.
Zdravom nogom film emo imobilizirati.
Centralna zraka ide horizontalno, ali pa
Sl. 166. Poloaj potkoljenice za iz

voenje
modificirane
dorzalne
snimke skonog zgloba
Sl. 167. Poloaj

ciranu
dorzalnu
zgloba
stopala za modifi
snimku
skonog
97
da okomito na sredinu filma i cilja na sre

dinu skonog zgloba. Udaljenost fokusfilm, imobilizacija i zatita iste su kao i za
dorzalnu i profilnu snimku skonog zglo
ba.
Modificirana dorzalna snimka

skonog zgloba
Bolesnik sjedi na stolu za snimanje os
lonjen rukama straga. Obje su noge ispru
ene, kao i pri standardnom dorzalnom
snimanju. Snima se filmom prikladnog
formata po visini, pomou folija i bez re
etke. Noni zglob bolesne noge dolazi na
sredinu filma tako da je bimaleolarna li
R adiograls ka tehnika skeleta
Sl. 168. Shematski odnos zglobnih

zgloba na modificiranoj dorzalnoj snimci
tijela
skonog
nija paralelna s donjim rubom filma (kasete).Kada se noga namjesti na kasetu s

filmom, izvede se maksimalno mogua
ekstenzija
stopala
(plantarna
fleksija),
kombinirana s adukcijom i inverzijom. U
tom poloaju izvodi se fiksiranje tako da
bolesnik palcem zdrave slobodne noge
pritie palac bolesne noge i sam dozira-
nim pritiskom aktivno pomae ekstenziju

i inverziju, (sl. 166). Centralna zraka pro
lazi tono kroz sredinu nonog zgloba na
sredinu filma pod kutom od 90 (sl. 167).
Udaljenost fokus-film, vrijednosti Kv i
mAs jednake su kao pri standardnim sni
manjima nonog zgloba ovisno o aparatu,
filmu, folijama itd.
Sl. 169. Komparativni prikaz

rzalne, profilne i modificirane
rzalnc snimke nonog zgloba
dodo-
Modificiranu dorzalnu snimku nonog

zgloba opisao je u nas Sarajli. Ta
snimka daje bolji uvid u meuzglobne odnose i omoguuje tonije radiolo
ke dijagnoze (sl 168). Zbog jednostavnos
ti izvoenja i preciznosti ona je pretraga
izbora uz standardne snimke nonog
zgloba. Izbjegava se superpozicija sjena
distalnih okrajaka tibije i fibule uz jasan
prikaz pojedinih struktura gornjega no
nog zgloba. Modificirana snimka izvede
na na opisani nain omoguuje da se vide
patoloke promjene, koje se ili teko pri
mjeuju ili se i ne vide na standardnim
snimkama (sl. 169).
Sl.
170.
Poloaj
potkoljenice
za
komparativne
snimke
skonih
zglobova
Sl. 171. Poloaj stopala za kompa

rativnu snimku skonih zglobova
99
Komparativne snimke skonih

zglobova
Radi lake analize u praksi se esto sni
maju komparativne snimke skonih zglo
bova.
Priprema bolesnika ista je kao i za do
rzalnu snimku skonog zgloba. Snima se
filmom 24 x 30, koji se stavlja poprijeko,
odnosno po irini. Oznake D i L su nu
ne. Skoni zglobovi snimaju se pomou
folije, ali bez reetke.
Bolesnik sjedi ili lei na leima s ruka
ma prekrienim na prsima ili pruenima
uz tijelo (sl. 170). Noge su u koljenima
100
Sl. 171. a. Komparativne

skonih zglobova
ekstendirane i bolesnik se petama oslanja

izravno na film tako da se palevi nogu
dodiruju, a pete su malo razmaknute
(unutranja rotacija) (sl. 171). Centralna
zraka pada okomito na sredinu filma i ci
lja na sredinu spojnice koja spaja desni i
lijevi maleol fibule. Udaljenost fokus
film, imobilizacija i zatita isti su kao za
dorzalnu snimku skonog zgloba. Na fil
mu se vide oba skona zgloba, distalni di
jelovi tibije i fibule i talus. (sl. 171. a).
snimke
Kosa snimka skonog zgloba

kao i za dorzalnu snimku skonog zgloba.
Bolesnik lei na leima. Snimani skoni
zglob rotiran je za 45 lateralno ili medijalno, uz napomenu da se uvijek rade oba
kosa poloaja skonog zgloba, (sl. 172,
173. i 174). Stopalo je u laganoj dorzofleksiji. Film je ispod stopala, a sredite
filma je u sredini izmeu dva maleola.
Sl. 172. Poloaj potkoljenice i sto

pala za kosu snimku skonog zglo
ba
101
Snimanj e donji h ekst remite ta
Sl. 173. Medijalna rotacija

za kosu snimku skonog zgloba
Sl. 174. Lateralna rotacija

za kosu snimku skonog zgloba
Sl. 175. Medijalna i lateralna kosa

snimka skonog zgloba
stopala
stopala
102
Stopalo je u dorzofleksiji da bi se izbjegla

superpozicija lateralnog maleola i kalka
neusa. Ako se skoni zglob ne moe iz bilo kojeg razloga rotirati za 45, onda e se
cijelo tijelo malo zarotirati na snimanu
stranu da se lake dobije eljeni poloaj.
Centralna zraka pada okomito za zglob.
Udaljenost
fokus-filma,
imobilizacija
i
zatita isti su kao za dorzalnu snimku
skonog zgloba.
U medijalnoj kosoj projekciji dobro se
vidi distalni dio tibije i fibule te lateralni
maleol, a i zglob izmeu talusa i kalkane
usa. (sl. 175).
Ako se sumnja na leziju ligamentarnog
aparata skonog zgloba, a bez znakova
frakture na dorzalnoj i profilnoj snimci,
potrebno je ponekad uiniti i takozvanu
dranu snimku skonog zgloba. Poloaj
tijela i skonog zgloba tada je isti kao kod
kose snimke skonog zgloba, a skoni je
zglob maksimalno zarotiran i pomou tra
ka za fiksiranje fiksiran u poloaju maksi
malne rotacije. Centralna zraka pada
okomito. Sve ostalo je isto kao za tipinu
kosu snimku skonog zgloba.
SNIMKE POTKOLJENICE
Zbog estih povreda potkoljenica se
snima esto. Snimke potkoljenice obavez
Sl. 176. Poloaj potkoljenice za

dorzalnu snimku potkoljenice
no se izvode pomou folije, ali bez reet

ke, filmom formata 15x40 ili 30x40 po
pola.
Priprema bolesnika za snimanje potko
ljenice je obavezna. Bolesnika treba oslo:
boditi obue i odjee do podruja iznad
koljena. Izvodi se dorzalna i profilna
snimka potkoljenice, a esto i kompara
tivna snimka.
Dorzalna snimka potkoljenice

Materijal potreban za snimanje je kase
ta s filmom 15 x 40 ili 30 x 40 popola. Sni
ma se pomou folije, ali bez reetke. Oba
vezno se stavlja oznaka L ili D.
poleice na stolu za snimanje. Noga koja
se snima ekstendirana je u koljenu i laga
no medijalno rotirana. Nesnimana noga
je flektirana u koljenu i privuena k tije
lu. Ruke su prekriene na prsima ili pru
ene uz tijelo. Kaseta s filmom obuhvaa
itavu potkoljenicu, a to znai i dio koljenog i skonog zgloba.
ta, pada na sredinu dijafize potkoljenice i
na sredinu filma (sl. 176) Udaljenost fokus-film iznosi 100 cm. Da se bolesnik za
titi, treba suziti primarni snop rendgen-
103
Sni manj e donji h ekstr emite ta
Sl. 177. Dorzalna i profilna snimka potkoljenice
104
skog zraenja na neto manje od veliine

upotrebljavanog filma i prekriti ga zatit
nom pregaom. Ako je bolesnik nemiran,
treba
potkoljenicu
imobilizirati
platne
nom trakom, koja ne ostavlja rendgensku
sjenu. Za vrijeme ekspozicije snimana po
tkoljenica mora biti mirna.
(sl. 177): Na dorzalnoj snimci potkoljeni

ce vide se koljeni zglob, skoni zglob, tibija i fbula u itavoj duini, ukljuivi i
maleol fibule i maleol tibije, kondili tibije
i itava dijafiza tibije i fibule.
jafize tibije i fibule i okomito na sredinu

filma (sl. 178). Udaljenost fokus film,
imobilizacija i zatita iste su kao i za do
rzalnu snimku potkoljenice.
Prikaz struktura na profilnoj snimci
potkoljenice (sl. 177). Prikazane su iste
strukture kao i na dorzalnoj snimci, tj. i
tava tibija i fibula u profilnoj projekciji,
te koljeni i skoni zglob.
Profilna snimka potkoljenice

potkoljenice
Priprema bolesnika i materijala za pro

filnu snimku potkoljenice isti su kao i za
dorzalnu snimku. Snimka se izvodi fil
mom formata 15 x 40 ili 30 x 40 popola.
Snima se pomou folije, bez reetke. Bo
lesnik lei na boku, s ispruenom nogom
koja se snima, a sa zdravom nogom flektiranom u koljenu i privuenom k tijelu te
zabaenom ispred snimane noge. U pro
filnoj projekciji svaka se potkoljenica sni
ma zasebno. Potkoljenica koja se snima
nalazi se, dakle, fibularnom stranom na
filmu, tako da je njezina uzduna osovina
paralelna s duom stranicom filma. Cen
tralna zraka pada okomito na sredinu di-
Ako se zbog povrede bolesnika ne mo

e uiniti tipina profilna snimka, a po
tkoljenicu ipak treba snimiti u profilnoj
projekciji, izvest e se modificirana pro
filna snimka potkoljenice.
Pri izvoenju te snimke bolesnik lei
na leima, a film se stavi izmeu potko
ljenica, tako da bolesnik zdravom nogom
imobilizira film. Snima se s horizontal
nim snopom zraka, pri emu centralna
zraka pada okomito na sredinu dijafize
potkoljenice i na sredinu filma. Udalje
nost fokus film, imobilizacija i zatita
iste su kao za dorzalnu snimku potkolje
nice.
Sl. 178. Poloaj potkoljenice za

profilnu snimku potkoljenice
Snimanje donji h ekst remite ta
Komparativnina snimka
potkoljenica
Priprema bolesnika za tu snimku ista je
kao i za dorzalnu snimku potkoljenice.
Komparativna snimka potkoljenice izvo
di se filmom formata 30 x 40, koji se
stavlja uzduno. Snima se pomou folije i
bez reetke, uz obaveznu oznaku strane L
i D. Bolesnik sjedi ili lei na leima s ru
kama pruenim uz tijelo ili ispod glave
Sl. 179. Poloaj bolesnika za kom

parativnu snimku potkoljenica
Sl. 180. Unutranja rotacija potko

ljenica
i
stopala
pri
izvoenju
komparativne snimke potkoljenica
105
(sl. 179). Obje su noge pruene tako da se

palevi dodiruju, a pete su razmaknute
(unutranja rotacija) (sl. 180). Centralna
zraka cilja na sredinu izmeu dijafize lije
ve i desne potkoljenice i pada okomito na
sredinu filma. Udaljenost fokus film,
imobilizacija i zatita iste su kao i za dor
zalnu snimku potkoljenice.
Na snimci su prikazane anatomske
strukture obiju potkoljenica, koje su pri
kazane i na dorzalnoj snimci.
106
SNIMKE KOLJENA
Koljena se obavezno snimaju u dvije ti
pine projekcije dorzalnoj i profilnoj. Meutim, od svih tih standardnih
snimaka koljena esto se u ortopediji i
traumatologiji izvode i neke druge snim
ke, npr. kose snimke, snimke fose inter
kondilike, te razliite snimke patele. Za
sve snimke koljena potrebna je priprema
bolesnika, koja se sastoji u tome da se ko
ljeno koje treba snimiti oslobodi odjee.
Snima se filmom formata 18 x 24 ili
24 x 30 popola, pomou folije, ali bez re
etke. Kaseta s filmom uvijek se postavlja
tako da je na njoj obuhvaen distalni dio
natkoljenice i koljeni zglob, koji dolazi u
sredite zgloba, kao i proksimalni dio tibije i fibule. Lateralni dio mekih esti koIjenog zgloba mora biti jednako udaljen
od rubova kasete. Kod nekih snimaka ko
ljena esto treba potkoljenicu podloiti.
Snimke koljena izvode se u naelu na sto
lu za snimanje, u sjedeem ili leeem po
loaju bolesnika.
Dorzalna snimka koljena

Priprema bolesnika: Za izvoenje do
rzalne snimke koljena obje noge treba os
loboditi odjee. Snima se filmom formata

18 x 24 ili 24 x 30 popola pomou foli
je, ali bez reetke. Film se stavlja uzdu
no. Obavezno se oznauje strana sa L ili
D. Koljeni zglob nalazi se u sreditu fil
ma. Gornjim rubom kasete obuhvaen je
distalni dio natkoljenice.
na leima ili sjedi na stolu za snimanje.
Noga koja se snima ispruena je u kolje
nu, zdrava je ekstendirana ili flektirana i
privuena k tijelu, malo odmaknuta od
snimanog koljena da se izbjegne superpozicija sa snimanim koljenom (sl. 181). Na
taj nain bolesnik je fiksiran na stolu za
snimanje. Noga koja se snima lei na sre
dini stola, a njezino stopalo oslanja se
stranjim dijelom o stol za snimanje. Ko
ljeno koje se snima je na sredini filma.
Potkoljenica je imobilizirana.
mito ili je 5 7 ukoena kranijalno, to
je bolje, jer se bolje prikae zglobni pro
stor. Cilja izravno na zglobni prostor i pa
da na sredite filma. Ulazno mjesto joj je
oko jedan popreni prst bolesnika ispod
donjeg ruba patele u medijalnoj liniji (sl.
182). Udaljenost fokus film iznosi 100
cm. Radi zatite bolesnika najvanije je
suziti primarni snop zraenja na neto
manje od formata upotrebljavanog filma.
Takoer treba bolesnika zatititi zatit-
Sl. 181. Poloaj bolesnika za dor

zalnu snimku koljenog zgloba
Snim anje donj ih ekst remi t et a
107
nom pregaom. Ako je bolesnik nemiran,

stavit e se na potkoljenicu vreice s pi
jeskom. Za vrijeme ekspozicije snimano
koljeno mora biti mirno.
Prikaz struktura na dorzalnoj snimci
koljena (sl. 183): Prikazani su donji dio
femura, koljeni zglob s patelom, koja se
superponira na distalni dio natkoljenice,
te proksimalni dijelovi tibije i fibule (sl.
184).

zglobnih tijela koljenog
zgloba AP projekciji
Sl. 182. Smjer centralne zrake za

5-7 kranijalno za dorzalnu snim
ku koljenog zgloba
Sl. 181. Poloaj bolesnika za dor

zalnu snimku koljenog zgloba
108
Profilna snimka koljena

Priprema bolesnika i materijal za profil
nu snimku koljena isti su kao i za dorzal
nu snimku. Bolesnik lei na boku noge
koja se snima. Ruke se nalaze ispod glave
ili su pruene iznad glave (sl. 185). Noga
ije se koljeno snima je u laganoj fleksiji,
a nesnimana noga zabaena je natrag ili
naprijed, uglavnom ne smije se superponirati sa snimanim zglobom. Zglob sni
manog koljena nalazi se na sredini filma.
snimane noge mora biti

kako bi lateralni i medijalni
kondili femura bili paralelni s ravninom
filma i meusobno se prekrivali (sl. 186).
Obavezno se stavlja oznaka strane L ili D.
ta na sredinu koljenog zgloba i na sredinu
filma. Udaljenost fokus film, imobilizacija i zatita iste su kao i za dorzalnu
snimku koljena.
Potkoljenica
podloefia
Sl.
za
ba
185. Poloaj bolesnikova

profilnu snimku koljenog
tijela
zglo
Sl. 186. Poloaj koljena i potkolje

nice za profilnu snimku koljenog
zgloba
109
Prikaz struktura na profilnoj snimci (sl.

187): Na profilnoj snimci koljena mora
biti prikazan donji dio natkoljenice pro
ksimalni dio tibije, fbula i patela. Patela
se nalazi u profilnoj projekciji ispred
kondila natkoljenice. Mora se vidjeti pro
stor izmeu patele i kondila natkoljenice,
to je znak dobrog poloaja bolesnika.
Ako se taj prostor ne vidi poloaj nije bio
ispravan, kondili natkoljenice meusob
no sc ne prekrivaju, a to je znak da potko
ljenica nije bila dobro podloena prilikom
snimanja (v. sl. 184).
Sl. 188. Medijalna rotacija

za kosu snimku koljenog zgloba

zgloba u profilnoj projekciji
zglobnih
tijela
koljenog
Kosa snimka koljenog zgloba

enje kosih snimaka koljenog zgloba ista
je kao i za izvoenje dorzalne snimke.
Bolesnik sjedi ili lei na leima, noga ko
ja se snima ispruena je u koljenu i za
45 rotirana lateralno ili medijalno. Ko
ljeno se nalazi u sreditu filma. Centralna
zraka pada okomito na sredinu zgloba i
na sredinu filma.
Imobilizacija i zatita kod kose snimke
koljena iste su kao i kod dorzalne, odnos
no profilne snimke. Na kosoj snimci ko
ljena moraju se vidjeti kondili natkoljeni-
Sl. 189. Lateralna rotacija koljena

za kosu snimku koljenog zgloba
koljena
I 10
Sl. 190. Medijalna i

snimka koljenog zgloba
ce, proksimalni dio tibije i fibule, i patela.

Obavezno se radi medijalna (sl. 188) i la
teralna (sl. 189) projekcija kose snimke
koljena (sl. 190). Moe se izvesti i modifi
cirana kosa snimka koljenog zgloba. Prili
kom izvoenja te snimke bolesnik lei po
trbuke, a noga je u koljenu rotirana za
45 lateralno ili medijalno. Potkoljenica
je obavezno podloena. Centralna zraka
pada okomito na fosu popliteu, na sredi
nu koljenog zgloba i na sredinu filma.
lateralna
kosa
Komparativna snimka koljena

Kod komparativne snimke koljena sni
maju se oba koljena s jednom ekspozici
jom, i to u dorzalnom poloaju, radi lake
analize kotanih struktura na oba koljena
zgloba. Prije snimanja potrebna je uobi
ajena priprema bolesnika. Komparativ
na snimka izvodi se na kaseti filmom for
mata 24 x 30. Snima se pomou folije,
Sl. 191. Komparativna snimka ko

ljenog zgloba
111
bez reetke. Film se stavlja poprijeko, od

nosno po irini. Obavezno se oznauje
strana sa D i L. Poloaj bolesnikova tijela
i koljena za komparativnu snimku kolje
na ista je kao i za izvoenje dorzalne
snimke. Centralna zraka pada okomito na
sredinu filma i cilja na sredinu spojnice
izmeu koljenih zglobova. Imobilizacija i
zatita bolesnika su uobiajene (sl. 191).
Napominjemo da se ta snimka radi na
izriiti zahtjev radiologa. U naelu treba
raditi dorzalnu snimku svakog koljena za
sebno.

snimane noge za izvoenje snimke
fose interkondilike
Sl. 193. Poloaj koljena

centralne zrake za snimku
terkondilike
i smjer
fose in
Snimke fose interkondilike

Priprema bolesnika i materijal za izvo
enje snimke fose interkondilike isti su
kao i za dorzalnu snimku koljena. Snima
se pomou folije, ali bez reetke. Film je
postavljen uzduno. Obavezno se oznau
je strana. Bolesnik lei na leima, s ruka
ma prekrienim na prsima ili pruenim uz
tijelo (sl. 192). Bolesna noga je flektirana
u koljenu i to tako da uzduna osovina
potkoljenice ini s uzdunom osovinom
natkoljenice kut od 60 (sl. 193). Nesni-
Radiografska tehnika s kelela
112
zrake za snimku fose interkondilike
smjer
centralne
mana noga je ispruena, ekstendirana u

koljenu. Centralna zraka ukoena je kra
nijalno toliko da pada okomito na uzdu

nu osovinu potkoljenice, a cilja na zglobnu pukotinu koljenog zgloba (sl. 194).
Udaljenost fokus film je 100 cm.
Zatita bolesnika i imobilizacija su uo
biajene.
Na snimci fose interkondilike prikazani
su fosa interkondilika, koljeni zglob, patela, kondili natkoljenice te proksimalni
dio tibije i fibule (sl. 195).
Modificirana snimka fose

interkondilike
Sl.
195. Snimka
osovina natkoljenice
tkoljenice kut od 60
fose interkondilike kad uzduna

ini s uzdunom osovinom po
Snimka fose interkondilike moe se iz

vesti i u kleeem poloaju bolesnika na
stolu za snimanje, pri emu se bolesnik
rukama oslanja o stol. Obje su noge flektirane u koljenu, malo razmaknute, da se
ne bi superponirale. Uzduna osovina po
tkoljenice ini s uzdunom osovinom na
tkoljenice kut od 110. Kut izmeu stola
i uzdune osovine natkoljenice iznosi 70
(sl. 196). Centralna zraka pada okomito
na sredinu filma i okomito na uzdunu
osovinu potkoljenice, a cilja na fosu popliteu (sl. 197. i 198). Udaljenost fokus film, imobilizacija i zatita iste su kao i
za prethodnu snimku (sl. 199).
Snimanj e donj i h eks tre mit eta
113
enje modificirane snimke fose in
terkondilike
Sl. 197. Smjer centralne zrake i

njezina
ulaska
za
modificiranu
snimku fose interkondilike
Sl.
198.
Shematski prikaz odnosa filma uzdune
osovine natkoljenice i centralne zrake kod modifici
rane snimke fose interkondilike
114
Snimke patele
Ventralna snimka patele

Priprema bolesnika za ventralnu snim
ku patele ista je kao za ostale snimke ko
ljena. Snimanje se izvodi filmom formata
18 x 24 popola ili 13 x 18. Film je po
stavljen uzduno. Snima se pomou foli
je, ali bez reetke. Obavezno se stavlja oz
naka L ili D. Bolesnik lei potrbuke na
stolu za snimanje. Obje su mu noge ispru
ene, ekstendirane u koljenu i malo raz
maknute da ne bi dolo do superpozicije
sa snimanom patelom (sl. 200). Snimana
noga je u koljenu lagano za 5 10 medijalno rotirana tako da je ira ploha petele
paralelna s ravninom filma (sl. 201).
Centralna zraka je okomita, cilja na
sredinu patele i na sredinu filma. Udalje
nost fokus film iznosi 100 cm.
Zatita i imobilizacija za tu snimku iste
su kao i za ostale snimke koljena.
Prikaz struktura na ventralnoj snimci
Sl. 199. Modificirana snimka fose interkondilike
Sl. 200. Poloaj bolesnika za ventralnu snimku patele
patele: Na toj snimci vide se patela, kondili natkoljenice, tibija i fibula, fosa interkondilika i zglobni prostor koljena.
115
Sl. 201. Lagana medijalna rotacija

koljena za ventralnu snimku pate
le
Profilna snimka patele

Priprema i poloaj bolesnika za izvoe
nje profilne snimke patele potpuno su isti
kao i za izvoenje profilne snimke kolje
na. Snima se filmom formata 13 x 18.
Centralna zraka cilja okomito na sredinu
patele i na sredinu filma.
Imobilizacija i zatita iste su kao i za
ostale snimke koljena.
Na profilnoj snimci patele vide se one
strukture koje se vide i na profilnoj snim
ci koljenog zgloba.
Kosa snimka patele

Za kosu snimku patele priprema boles
nika i materijal isti su kao i za ostale
snimke patele. Bolesnik lei potrbuke na
stolu za snimanje, obje su noge ispruene,
ekstendirane u koljenu, lagano razmak
nute. Snimana noga je za 45 rotirana la
teralno. Potkoljenica je imobilizirana vre
icama s pijeskom. Centralna zraka uko
ena je za 25 30 kaudalno, a cilja na
sredinu patele. Udaljenost fokus film,
imobilizacija i zatita iste su kao i za
snimku patele.
Aksijalna snimka patele

Aksijalne snimke patele esto se izvo
de. Materijal i priprema bolesnika isti su
kao i za ostale snimke koljena. Aksijalna
snimka patele snima se bez reetke ali po
mou folije.
na trbuhu. Snimana noga je u koljenu
flektirana, a potkoljenica fiksirana plat
nenom trakom, koju bolesnik dri ruka
ma. to je noga u koljenu vie flektirana
(sl. 202), snimke e biti bolje. Koljeno se
nalazi na sredini kasete (sl. 203).
Centralna zraka ukoena je kranijalno i
prolazi
tangencijalno
pored
koljenog
zgloba. Koliko e centralna zraka biti
ukoena kranijalno, ovisi o stupnju fleksi
je potkoljenice. Centralna zraka mora pa
dati okomito na zglobni prostor, tj. na
prostor izmeu patele i kondila natkolje
nice (sl. 204). Udaljenost fokus film je
100 cm.
Imobilizacija i zatita isti su kao i za
ventralnu snimku patele.
Prikaz struktura: Na snimci su dobro
prikazani
patela
i
patelofemoralni
zglobni prostor (sl. 205).
116
Sl. 202. Poloaj tijela i potkoljeni

ce bolesnika za aksijalnu snimku
patele
Sl. 203. Poloaj koljena

maksimalno
flektirano
za
nu snimku patele
Sl. 204. Shematski prikaz prolaza

centralne zrake kod aksijalne
snimke patele
koje je
aksijal
Snimanje donjih ekstremiteta
117
Sl. 205. Aksijalna snimka patele
Modificirana aksijalna snimka

patele
Pri izvoenju modificirane aksijalne
snimke patele bolesnik sjedi ili lei na le
ima. Noga je flektirana u koljenu, a film
se nalazi na natkoljenici. Uzduna osovi
na natkoljenice ini s uzdunom osovi
nom potkoljenice kut od 30, 60 ili 90.
Zdrava noga je pruena. Rukom snimane
strane, odnosno snimane patele bolesnik
pridrava film, koji se nalazi na natkolje
nici. Patela se nalazi na sredini filma (sl.

206). Centralna zraka ide horizontalno, s
lakim nagibom prema ventralno. Mora
padati okomito na podruje kondila, a ci
lja izmeu patele i natkoljenice. Udalje
nost fokus film, imobilizacija i zatita
iste su kao i za ventralnu snimku patele.
Modificirana aksijalna snimka patele
moe se izvesti i u sjedeem poloaju bo
lesnika, pri emu je film takoer na na
tkoljenici, a centralna zraka ukoena je
kranijalno i cilja na patelu i na sredite
filma.

enje modificirane aksijalne snim
ke patele
118
Komparativne aksijalne snimke

patele
Priprema bolesnika je ista kao i za ventralnu
snimku
patele.
Film
formata
24 x 30 stavljen je poprijeko. Snima se
pomou folije, ali bez reetke. Obavezno
se stavlja oznaka strane L i D. Bolesnik
lei potrbuke, obje su noge flektirane u
koljenima i maksimalno privuene k tije
lu. Bolesnik rukama dri stopala i tako
odrava maksimalnu fleksiju. Centralna
zraka pada okomito na podruje kondila
i na sredinu filma. Cilja izmeu lijeve i
desne patele. Udaljenost fokus film,
imobilizacija i zatita iste su kao za ventralnu snimku patele.
SNIMKE NATKOLJENICE
(FEMURA)
Natkoljenica se snima u dvije tipine
projekcije dorzalnoj i profilnoj, i
to uvijek pomou folije i reetke, filmom
formata 15 x 40 ili 20 x 40 ili 30 x 40
za obje natkoljenice.
Na snimci natkoljenice moraju uvijek
biti prikazani i koljeni i koksofemoralni zglob. Ako na jednom filmu
ne stane itava natkoljenica, pa nismo u
mogunosti prikazati i koljeni i koksofemoralni zglob, upotrijebit emo dva fil
ma, ili emo obavezno prikazati onaj
zglob koji je blii povrijeenom dijelu na
tkoljenice. Za snimke natkoljenice mora
se itava natkoljenica i potkoljenica oslo
boditi odjee. Snimke natkoljenice uvijek
se izvode u leeem poloaju bolesnika
na stolu za snimanje.
Dorzalna snimka natkoljenice
Sl. 206. a. Aksijalna

pod kutom 30, 60 i 90
snimka
patele
Priprema bolesnika: Bolesnik mora os

loboditi odjee itavu nogu iju natkolje
nicu elimo snimiti. Snima se filmom for-
mata 15 x 40 ili 20 x 40. Film je postav

ljen uzduno. Rubovima kasete nastoji se
obuhvatiti i koksofemoralni i koljeni
zglob. Obavezno se stavlja oznaka D ili L.
Natkoljenica se snima uz upotrebu folije i
reetke.
di ili lei na leima s nogama pruenim
uz tijelo, i s rukama prekrienima na prsi
ma. Palevi nogu se dodiruju, a pete su
malo
razmaknute
(medijalna
rotacija).
Snimana natkoljenica nalazi se na sredini
filma tako da je njezina uzduna osovina
paralelna s duom stranicom filma (sl.
207).
119
I
tijelo bolesnika, osobito podruje gonada, mora se zatiti zatitnom pregaom.
Ako je bolesnik nemiran, na potkoljenicu
treba staviti vreice s pijeskom. Za vrije
me ekspozicije snimana natkoljenica mo
ra biti posve mira.

mito na sredinu filma i cilja na sredinu
dijafize natkoljenice. Udaljenost fokus film iznosi 100 cm.
Radi zatite bolesnika obavezno se mo
ra suziti primarni snop zraenja na neto
manje od formata upotrebljavanog filma.
Sl. 207. Poloaj bolesnika za do

rzalnu snimku natkoljenice
Sl. 208. Dorzalna snimka

prikazan koljeni zglob
natkoljenice
na
kojoj
nije
120
Prikaz struktura na dorzalnoj snimci na

tkoljenice (sl. 208): Na toj snimci vide se
acetabulum, glavica i vrat natkoljenice,

krista intertrohanterika, dio Os ishii, veli
ki i mali trohanter, dijafiza natkoljenice,
oba epikondila i dio koljenog zgloba.
Profilna snimka natkoljenice

kao i za dorzalnu snimku natkoljenice.
Bolesnik lei na onom boku iju natkolje
nicu elimo snimiti (sl. 209). Snimana no
ga je lagano flektirana u koljenu, a sni
mana natkoljenica nalazi se na sredini fil
ma, tako da je njezina dua osovina para
lelna s duom osovinom filma (sl. 210).

Filmom bi trebala biti obuhvaena cijela
natkoljenica, dio koljena i dio kuka. Nesnimana noga je flektirana u koljenu i za
baena natrag (sl. 210) ili naprijed (sl.
211) da se izbjegne superpozicija sa sni
manom natkoljenicom. Centralna zraka
pada okomito, cilja na sredinu dijafize i
pada na sredinu filma. Udaljenost fokus film, zatita i imobilizacija iste su kao i
za dorzalnu snimku natkoljenice. Ako se
na jednoj snimci ne moe prikazati kolje
ni i koksofemoralni zglob, te itava dijafi
za natkoljenice, snimit e se posebno gor
nji dio natkoljenice s koksofemoralnim
zglobom i posebno donji dio s koljenim
zglobom. Na obje snimke moraju biti pri
kazana oba zgloba (sl. 212. i 213).
Sl. 209. Poloaj bolesnika za pro

filnu snimku natkoljenice
121
Sl. 210. Kod profilne snimke natkoljenice snimana

je noga flektirana u koljenu, a nesnimana je zabae
na prema straga
Sl. 211. Kod profilne snimke natkoljenice nesnimana je noga zabaena prema naprijed
Sl. 212. Profilna snimka natkoljenice s prikazom

koksofemoralnog zgloba (poloaj kao na s .
122
Sl.
213.
Dorzalna
snimka
natkoljenice
koljenog zgloba

natkoljenice
Ako bolesnika ne moemo zbog povre
de polei na bok one strane natkoljenice
koju elimo snimiti, izvest emo modifici
ranu profilnu snimku natkoljenice. Pri to
me bolesnik lei na leima. Film je po
stavljeni izmeu natkoljenica i fiksira se
platnenim trakama koje ne ostavljaju ne
poeljnu rendgensku sjenu. Snima se ho
rizontalnim snopom zraka. Centralna zra
ka pada okomito na sredinu dijafize na
tkoljenice i na sredinu filma. Udaljenost
fokus film iznosi 100 cm. .
dorzalnu snimku natkoljenice.
i
profilna
uz
prikaz
Komparativne snimke natkoljenice

Radi lake analize, u praksi se ponekad
izvode komparativne snimke natkoljeni
ca. Priprema bolesnika je uobiajena.
Snima se filmom formata 30 x 40, uz
upotrebu folije i reetke. Poloaj tijela i
snimanog dijela tijela, udaljenost fokus film, imobilizacija i zatita isti su kao i
za dorzalnu snimku jedne natkoljenice
(sl. 214 i 215). Centralna zraka pada oko
mito na sredinu filma i na sredinu spojni
ce sredinjeg dijela obiju dijafiza natko
ljenice u medijalnoj liniji.
S n i m a n j e donjih ekstremiteta
Sl. 214. Poloaj tijela i natkoljeni

ce za komparativnu snimku natko
ljenice
Sl. 215. Medijalna rotacija obiju

nogu
kod
komparativne
snimke
natkoljenice
123
124
SNIMKE ZDJELICE
Dorzalna snimka zdjelice

Priprema bolesnika: Prije snimanja bo
treba da podruje zdjelice oslobodi

odjee i ostalih predmeta koji bi mogli
ostaviti
nepoeljnu
rendgensku
sjenu.
Snima se filmom formata 30 x 40. Film
lesnik
se stavlja poprijeko, odnosno po irini. Sa

D oznaavamo desni donji kut, a sa L li
jevi donji kut. Sve se snimke zdjelice sni
maju pomou folije i reetke. Kaseta se
postavlja tako da njezin gornji rub bude
oko tri poprena prsta bolesnika iznad
kriste ilei.
na leima, na sredini stola za snimanje.
Medijalna ravina tijela okomita je na rav

rzalnu snimku zdjelice
za
do
Sl. 217. Shematski prikaz anatom

skih odnosa u podruju zdjelice:
1-corpus
LV
vertebrae,
2-sacrum,
3-os ilium, 4-os coccygis, 5-os pubis, 6-os ischii, 7-caput femoris.
8-femur,
9-symphysis,
10-foramen
obturatum,
11-tuber
ischii,
12-spina ischii,
Sl. 218.
lice
Dorzalna
125
snimka
zdje
ninu stola, odnosno filma. Ruke su pre

kriene na prsima, a noge ispruene, tako
da su pete razmaknute 1015 cm, a palevi priljubljeni jedan uz drugi. U tom se
poloaju dobro vidi vrat natkoljenice. Si
metrine toke zdjelice nalaze se u istoj
transverzalnoj ravnini, a isto tako i simet
rine toke ramena. Udaljenost od mekih
esti zdjelice do ruba stola mora biti s li
jeve ili desne strane jednaka (sl. 216).
Smjer centralne zrake je
okomit. Centralna zraka cilja na sredinu
filma, a njezino ulazno mjesto je na sredi
ni spojnice izmeu simfize i linije koja
spaja obje kriste u medijalnoj ravnini.
Obavezno se bolesnik mora zatititi suenjem primarnog snopa rendgenskog zra
enja i primjenom titnika za gonade.
Ako je bolesnik nemiran, treba ga imobi
lizirati trakama za fiksiranje, na ijim se
krajevima nalaze vreice s pijeskom. Za
vrijeme ekspozicije bolesnik prestaje di
sati, eksponira se u ekspiriju.
dorzalnoj snimci zdjelice prikazane su
obje ale osis ilii, oba sakroilijakalna zglo
ba i sakrum, oba koksofemoralna zgloba,
osi ishi i os pubis, simfiza, oba opturatorna foramena i lumbalni peti kraljeak (sl.
218).
Profilna snimka zdjelice
Centriranje:
Profilna snimka zdjelice izrazito se ri

jetko izvodi. Priprema bolesnika i materi
jala ista je kao i za dorzalnu snimku zdje
lice. Bolesnik lei na desnom ili lijevom
boku, ovisno o njegovu stanju. Ruke su
ispruene iznad glave ili prekriene na
prsima. Noge su flektirane u koljenima i
privuena k tijelu. Snimani dio tijela na
lazi se na sredini filma. Centralna zraka
je okomita na sredinu filma, a cilja oko 7
cm iznad velikog trohantera. Imobilizacija i zatita bolesnika iste su kao i kod do
rzalne snimke zdjelice.
Na profilnoj snimci zdjelice prikazane
su iste anatomske strukture kao i na do
rzalnoj snimci, ali u profilnoj projekciji
(sl. 219).
mi bolesnika za dorzalnu snimku. Aksi

jalna snimka izvodi se filmom formata
24 x 30. Snima se pomou folije i reet
ke. Kaseta s filmom postavlja se poprije
ko, odnosno po irini. Obavezno se ozna
uje lijeva (L) ili desna (D) strana. Snim
ka se izvodi u sjedeem poloaju bolesni
ka na stolu za snimanje. Noge su isprue
ne ili savijene u koljenu i vise pored stola.
Gornji dio tijela nagnut je prema natrag i
bolesnik se rukama opire o stol ili se bo
lesniku pod lea podmetne naslon da bi
bio u polusjedeem poloaju na stolu za
snimanje (sl. 220). Centralna zraka pada
okomito na sredinu filma i cilja na gornji
rub simfize. Udaljenost fokus film izno
si 100 cm. Za vrijeme ekspozicije bolesnik
ne smije disati. Zatita i imobilizacija bo
lesnika iste su kao i kod dorzalne snimke
zdjelice.
Sl. 219. Profilna snimka zdjelice
Prikaz struktura na snimci: Na aksijal-noj snimci zdjelice najbolje su prikazani

unutarnji rubovi osis pubis, to je pogod
no za analizu finih traumatskih promje
na, koje su u tom podruju relativno es
te. Djelomino se vide i foramina opturatoria i tuber ishi. Dakako, vide se i oba
sakroilijakalna
i
oba
koksofemoralna
zgloba (sl. 221).
Aksijalna snimka zdjelice

Priprema bolesnika za izvoenje aksi
jalne snimke zdjelice identina je pripre-
Sl. 220. Poloaj tijela bolesnika za

aksijalnu snimku zdjelice
Sl. 221.
lice
Aksijalna
127
snimka
zdje
Snimke sakroilijakalnih zglobova

Oba sakroilijakalna zgloba mogu se
snimiti s jednom ekspozicijom, ili se
snima svaki zglob zasebno, ali se
moraju snimiti oba zgloba radi kompara
cije.
Dorzalna snimka obaju

sakroilijakalnih zglobova
Priprema bolesnika za izvoenje do
rzalne snimke sakroilijakalnih zglobova
identina je pripremi bolesnika za dorzal
nu snimku zdjelice. Sakroilijakalni zglo
bovi snimaju se filmom formata 24 x 30.
Film se stavlja poprijeko, odnosno po i
rini. Gornji rub kasete nalazi se oko 2 3
poprena prsta iznad ilijakalnih krista.

Snima se pomou folije i reetke. Obavez
no se stavlja oznaka L i D.
na leima s rukama prekrienim na prsi
ma. Noge su ispruene tako da su palevi
priljubljeni, a pete razmaknute, znai da
su noge lagano medioponirane, odnosno
u laganoj su medijalnoj rotaciji. Medijal
na ravnina tijela okomita je na ravninu
stola. Simetrine toke zdjelice i ramena
nalaze se u istoj transverzalnoj ravnini.
ta ili do 15 ukoena kranijalno. Cilja na
sredinu spojnice simfize i umbilikusa u
medijalnoj liniji. Udaljenost fokus film
iznosi 100 cm. Eksponira se u ekspiriju
(sl. 222).
biajene.
128

sakroilijakalnih zglobova
Modificiranu dorzalnu snimku sakroi
lijakalnih zglobova primijenit emo u bo
lesnika koji iz bilo kojeg razloga ne mogu
leati na leima.
Priprema bolesnika i materijala identi
na je kao i za dorzalnu snimku sakroilija
kalnih zglobova. Bolesnik lei potrbuke,
s rukama flektiranim u laktu i s dlanovi
ma priljubljenim uza stol. U tom poloaju
medijalna ravnina tijela mora biti okomi
ta na ravninu stola.
Centralna zraka je okomita ili do 15
ukoena kaudalno. Cilja na sredinu izme
u sakroilijakalnih zglobova i na sredinu
filma.
dorzalnu snimku sakroilijakalnih zglobo
va.
Prikaz struktura na snimci sakroilija

kalnih zglobova: Prikazane su ale osis
ilei, sakroilijakalni zglobovi, etvrti i peti
lumbalni kraljeak, sakrum, os kokcigis,
te dijelovi koksofemoralnih zglobova (sl.
222).
Snimka sakroilijakalnih zglobova po

Barschoniju
Snimanje sakroilijakalnih zglobova po
Barschoniju izvodi se vrlo esto, a prika
zuje takoer oba sakroilijakalna zgloba s
jednom ekspozicijom.
enje te snimke ista je kao i za dorzalnu
snimku sakroilijakalnih zglobova. Boles
nik lei poleice na stolu za snimanje, s
rukama prekrienim na prsima (sl. 223).
Noge su flektirane u koljenima tako da su
stopala priljubljena, a koljena maksimal
no razmaknuta (ginekoloki poloaj) (sl.
129
Sl. 223. Poloaj bolesnikova tijela

za
snimku
sakroilijakalnih
zglobo
va po BARSCHONIJU
224). Sakroilijakalni zglobovi nalaze se

na sredini filma. Centralna zraka ukoena
je za 25 kranijalno, a cilja na sredinu
spojnice simfize i sredine linije koja spaja
obje spine ilijake anterior superior.
Zatita i imobilizacija iste su kao i za
dorzalnu
va.
snimku
sakroilijakalnih
Sl. 224. Ginekoloki poloaj boles

nika
za
snimku
sakroilijakalnih
zglobova po BARSCHONIJU.
zglobo
Prikaz struktura na snimci sakroilija

kalnih zglobova po Barschoniju isti je
kao i na dorzalnoj snimci sakroilijakalnih
zglobova (sl. 225).
Sl.
225.
Snimka
nih
zglobova
po
N1JU.
Dorzalna snimka jednog

sakroilijakalnog zgloba
Radi komparacije uvijek se snimaju
oba sakroilijakalna zgloba, ali svaki po
sebno.
kao i za dorzalnu snimku obaju sakroili
jakalnih zglobova. Obavezno se snima
pomou folije i reetke. Bolesnik lei na
leima s ispruenim nogama i rukama
sakroilijakal
BARSCHO-
prekrienim na prsima. Tijelo je rotirano

u nesnimanu stranu, odnosno za 25 30
podignuto tako da mu je snimana strana
od filma podignuta 25 30, a nesnimana priljubljena uz film. Zglob koji se sni
ma nalazi se u sredini filma (sl. 226). Cen
tralna zraka cilja 2 3 poprena prsta bo
lesnika medijalno od spine iliake anterior
superior snimane strane.
Imobilizacija i zatita su uobiajene,
odnosno iste kao i za dorzalnu snimku
sakroilijakalnih zglobova (sl. 227).
Sl. 226. kosi poloaj tijela za do

rzalnu snimku jednog sakroilija
kalnog zgloba
Snimanje donjih ekstremitetu
Sl. 227.
zgloba
Dorzalna snimka jednog sakroilijakalnog
Ventralna snimka jednog

sakroilijakalnog zgloba
kao i za dorzalnu snimku jednog sakroili
jakalnog zgloba, odnosno za dorzalnu
snimku obaju sakroilijakalnih zglobova.
Bolesnik lei potrbuke na stolu za sni
manje s ispruenim nogama. Ruka snima
ne strane ispruena je uz tijelo, a nesnimane flektirana je u laktu i njome se bo
lesnik opire o stol u visini oiju. Cijelo
tijelo je zarotirano, u snimanu stranu od
131
Sl. 228. Ventralna snimka jednog sakroilijakalnog

zgloba
nosno za 25 30 podignuto tako da mu

je snimana strana prislonjena uz film, a
nesnimana podignuta (ventralni kosi po
loaj). Snimani zglob nalazi se na sredini
snimanog filma.
dorzalnu snimku sakroilijakalnih zglobo
va.
Centralna zraka pada okomito, cilja iz
ravno na snimani sakroilijakalni zglob, u
visini spine ilijake anterior superior, etiri
poprena bolesnikova prsta medijalnije.
Imobilizacija i zatita su uobiajene (sl.
228).
132
Sl. 229. Poloaj bolesnika za aksi

jalnu
snimku
obaju
sakroilijakal
nih zglobova
Aksijalna snimka sakroilijakalnih

zglobova
Aksijalna snimka sakroilijakalnih zglo
bova izvodi se veoma rijetko. Priprema
bolesnika i materijala je ista kao i za do
rzalnu snimku sakroilijakalnih zglobova.
Bolesnik sjedi na rubu stola za snimanje s
nogama flektiranim u koljenima i spute
nim. Gornji dio tijela nagnut je naprijed.
Ruke su flektirane u laktovima, a podlak
tice su prislonjene na natkoljenice boles
nika (sl. 229). Centralna zraka pada oko
izmeu sakroilijakalnih zglobova
dorzalnu snimku sakroilijalnih zglobova.
Dorzalna snimka obaju kukova

Za dorzalnu snimku obaju kukova nu
na je analogna priprema bolesnika kao i
za dorzalnu snimku zdjelice. Snimka se
izvodi filmom formata 30 x 40. Snima se
pomou folije i reetke. Kaseta s filmom
postavljena je poprijeko, odnosno po iri
ni- Gornji rub kasete nalazi se u visini spine ilijake anterior superior. Obavezno se
stavlja oznaka strane L ili D.

poleice na stolu za snimanje s rukama
prekrienim na prsima. Noge su isprue
ne tako da se palevi dodiruju, a pete su
malo razmaknute. Medijalna ravnina tije
la okomita je na ravninu stola. Simetrine
toke zdjelice i ramena nalaze se u istoj
transverzalnoj ravnini (poloaj je u cije
losti isti kao i za dorzalnu snimku zdjeli
ce) (sl. 230).
ta na sredinu filma, a cilja na gornji rub
simfize u medijalnoj liniji. Udaljenost fo
kusfilm iznosi 100 cm. Radi zatite bo
lesnika obavezno se mora suziti primarni
snop rendgenskog zraenja na veliinu
neto manju od formata upotrebljavanog
filma. Obavezno se moraju primijeniti
olovni titnici za gonade. Ako je bolesnik
nemiran, mora se imobilizirati trakama za
fiksiranje na ijim se krajevima nalaze
vreice s pijeskom. Za vrijeme ekspozicije
bolesnik prestaje disati. Eksponira se u
ekspiriju.
Prikaz struktura na snimci: Na dorzal
noj snimci obaju kukova prikazuju se oba
acetabuluma, glavice i vrat natkoljenice,
veliki i mali trohanter. gornja treina dija
fize femura, te simfiza s os ishi i os pubis.
Takoer su djelomino prikazane ilijakalne kosti (sl. 231).
133
za dorzalnu snimku obaju kukova
tijela
Sl. 231. Dorzalna snimka obaju kukova
Dorzalna snimka jednoga kuka

U praksi se najee snima bolesni kuk.
Priprema bolesnika ista je kao i za izvo
enje dorzalne snimke obaju kukova. Do
rzalna snimka jednog kuka izvodi se fil
mom formata 24 x 30. Film je postavljen
po visini, odnosno uzduno. Obavezno se
stavlja oznaka D ili L. Snima se pomou

folije i reetke.
Poloaj bolesnikova tijela: Poloaj tije
la za izvoenje dorzalne snimke jednoga
kuka identian je poloaju pri izvoenju
dorzalne snimke zdjelice. Snimani kuk
nalazi se na sredini filma. Centralna zra
ka je okomita, a cilja 2 3 poprena prsta
134
ispod i lateralno od sredine linije koja

spaja spinu ilijaku anterior superior sa
simfizom (sl. 232).
biajene. Na dorzalnoj snimci jednog ku
ka prikazane su iste anatomske strukture
kao i na dorzalnoj snimci obaju kukova
(sl. 233, i 233.a).
Sl. 232. Poloaj bolesnika i mjesto

zrake za dorzalnu snimku jednoga kuka
ulaska
centralne
Sl. 233. a. Dorzalna snimka jednog kuka
Bilateralna projekcija vrata

natkoljenice (snimka po
Cleaveus-u)
Sl. 233. Shematski prikaz anatomskih struktura kuka

1-os
ilei,
2-acetabulum,
3-caput
femoralis,
4-fovea
capitis, 5-colli femoralis, 6-trochanter majus, 7-trochanter minor, 8-os femoralis, 9-intertrochanterica linea, 10-os pubis, 11-os isshii, 12-foramen obturatum

enje snimke po Cleavesu ista je kao i za
izvoenje dorzalne snimke obaju kukova.
Bolesnik lei poleice na stolu za snima
nje, u ginekolokom poloaju, s rukama
flektiranim u laktovima i prekrienim na
prsima (sl. 234). Centralna zraka ukoena
je kranijalno, a nagib joj ovisi o stupnju
adukcije, tj. ona mora biti paralelna s
osovinom dijafize natkoljenice. Cilja na
simfizu i na sredinu filma. Udaljenost fo-
Snimanje donjih ekstremitetu

ku po CLEAVEUSU
kusfilm, imobilizacija i zatita iste su

kao i za dorzalnu snimku kukova (sl.
235).
Sl. 235. Snimka po CLEAVEUSU
135
136
Dorzalna snimka koksofemoralnog

zgloba
Snimka koksofemoralnog zgloba s

prikazom dviju treina natkoljenice

enje te snimke ista je kao i za izvoenje
dorzalne snimke kuka.
Poloaj tijela prilikom snimanja tako
er je isti, samo to se snimana noga nala
zi za oko 15 u vanjskoj rotaciji (kod do
rzalne snimke jednog kuka snimana noga
je u unutarnjoj rotaciji).

enje te snimke ista je kao i za izvoenje
dorzalne snimke koksofemoralnog zglo
ba. Snima se filmom formata 20 x 40, po
mou folije i reetke. Bolesnik lei poleice na stolu za snimanje, s rukama flektiranim u laktu i prekrienim na prsima. No
ge su ispruene tako da se za oko 20
nalaze u unutarnjoj rotaciji. Centralna
zraka je okomita na sredinu snimanog
zgloba i na sredinu filma. Cilja oko dva
poprena prsta bolesnika lateralno i etiri
poprena prsta kaudalno od sredine spoj
nice simfize i spine ilijake anterior superi
or. Udaljenost fokus film, zatita i
imobilizacija iste su kao i za dorzalnu
snimku koksofemoralnog zgloba.
Centralna zraka pada okomito na sre

dinu filma, cilja oko dva poprena prsta
bolesnika lateralno od sredine spojnice
spine ilijake anterior superior i simfize.
Imobilizacija i zatita bolesnika su stan

dardne (sl. 236).
Profilna snimka vrata natkoljenice

(Danelius-Millerov poloaj)
Sl. 236. Dorzalna snimka koksofemoralnog zgloba
Profilno snimanje vrata natkoljenice iz

vodi se najee kod traumatiziranog bo
lesnika u bolesnikoj postelji. Frakture
vrata natkoljenice vrlo su este, osobito u
starijih osoba, a svako pomicanje izaziva
estoku bol. Stoga smo esto prisiljeni
takve bolesnike snimati u krevetu. Prije
snimanja uklone se s bolesnika svi pred
meti koji bi na snimanom dijelu mogli os
taviti nepoeljnu rendgensku sjenu. Sni
ma se filmom formata 24 x 30. Film je po
stavljen uzduno, odnosno po visini, tako
da kaseta s filmom prilijee uz bolesni
kuk, koji je podloen jastucima i tako fik
siran.
Obavezno se stavlja oznaka D ili L.
Snima se pomou folije i Lisholmove fine
reetke, koja dolazi na kasetu. Bolesnik
lei na leima s prekrienim rukama na
prsima. Bolesna noga je ispruena, zdra
va je flektirana u koljenu i maksimalno
137
Sl.
237.
Namjetaj
bolesnika
za
profilnu
snimku
vrata
natkoljenice
(Danelius-Millerov poloaj)
zabaena na suprotnu stranu od snima

nog vrata natkoljenice kako bi se izbjegla
superpozicija zdrave i bolesne noge (sl.
237). Snima se s horizontalnim snopom
rendgenskog
zraenja.
Centralna
zraka
pada okomito na uzdunu osovinu snima
nog vrata natkoljenice i na sredinu filma.
Ulazno mjesto centralne zrake odreuje
se na sljedei nain (sl. 238):
1. Povue se linija izmeu simfize i spine ili jake anterior superior. Sredinji dio
te spojnice oznai se kao toka A.
2. Ispalpira se najlateralniji dio velikog
trohantera i 2 cm ispod njega oznai to
ka B. Spojnica toaka A i B mora biti pa
Sl. 238. Shematski prikaz odreivanja ulaznog

ta centralne zrake za Danelius Millerov poloaj
Sl.
mjes
239. Profilna snimka

us Millerov poloaj)
vrata
natkoljenice
(Daneli
I38
ralelna s uzdunom osovinom vrata na

tkoljenice. Ulazno mjesto centralne zrake
je 6 cm kaudalnije od sjecita linije A i B.
Profilna snimka za prikaz glavice

natkoljenice i acetabuluma (snimka
po Lauensteinu)

biajene (sl. 239).
Priprema bolesnika je identina kao i

za ostale snimke zdjelice. Snima se fil

ku po LAUENSTEINU
Sl. 241.
STEINU
Snimka
po
LAUEN
139
mom formata 24x30. Film se stavija po

prijeko, odnosno po irini. Obavezno se
snima pomou folije i reetke. Mora se ta
koer staviti oznaka L ili D.
i u dorzalnom kosom poloaju. Snimana
noga je flektirana u koljenu, a zdrava za
baena maksimalno prema straga kako bi
se izbjegla superpozicija sa snimanom
glavicom natkoljenice i acetabuluma. Ru
ke su flektirane u laktovima i stavljene
bolesniku ispod ili ispred glave (sl. 240).
spojnice izmeu simfize i spine iliake anterior superior. Centralna zraka moe se
za 20 25 ukositi i kranijalno. Tada je
to takozvana Hickeyjova projekcija. Uda
ljenost fokus film iznosi 100 cm. Oba
vezno je provesti adekvatnu zatitu boles
nika. Eksponira se u ekspiriju.
Na uinjenim snimkama dobro je pri
kazan odnos glavice natkoljenice i aceta
buluma, ime je omoguena detaljna ana
liza eventualne destrukcije kosti ili prikaz
fragmenata. Zglobni prostor kuka je na
tim snimkama dobro prikazan (sl. 241).

glavice natkoljenice i acetabuluma
po Lauensteinu
moe leati na boku snimane strane, gla
vica natkoljenice i acetabulum mogu se
snimiti i u leeem poloaju bolesnika na
leima. Zdrava noga je ispruena, a bo
Sl. 242. Shematski

podruju simfize:
1-foramen obturatum,
phisis ossis pubis
prikaz
2-os
anatomskih
pubis,
3-os
struktura
ischii,
4-sym-
lesna flektirana u koljenu tako da boles

nik petom bolesne noge dodiruje koljeno
zdrave noge. Centralna zraka pada oko
mito na sredinu filma, a cilja na podruje
vrata natkoljenice. Udaljenost fokus
film, zatita i imobilizacija iste su kao i za
snimku glavice natkoljenice i acetabulu
ma po Lauensteinu.
Dorzalna snimka simfize
Priprema bolesnika za izvoenje do

rzalne snimke simfize ista je kao i za izvo
enje ostalih snimaka zdjelice. Snima se
filmom formata 24x30, pomou folije i
reetke. Film je postavljen poprijeko, od
nosno po irini. Obavezno se stavlja ozna
ka L ili D.
Poloaj bolesnikova tijela isti je kao i za
izvoenje dorzalne snimke zdjelice. Noge
su ispruene, u unutarnjoj rotaciji. Cen
tralna zraka ukoena je za 25 kranijalno
i cilja na donji rub simfize u medijalnoj
liniji. Udaljenost fokus film iznosi 100
cm.
Zatita i imobilizacija bolesnika su uo
biajene.
Na dorzalnoj snimci podruja simfize
prikazani su foramen opturatum, os pubis, os ishi i simpasis osis pubis (sl. 242. i
243).
140
Sl.
ze
Ventralna snimka simfize

enje veritralne snimke simfize ista je kao
i za dorzalnu snimku podruja simfize.
Bolesnik lei potrbuke na stolu za sni
manje s ispruenim nogama. Ruke su
flektirane u laktovima i bolesnik se dla
novima oslanja o stol za snimanje u visini
oiju. Medijalna linija bolesnikova tijela
243.
Dorzalna
snimka
simfi-
okomita je na ravninu stola. Centralna

zraka je za 10 ukoena kaudalno i cilja
etiri poprena prsta bolesnika iznad
spojnice glutealnih nabora u medijalnoj
liniji. Udaljenost fokus film, zatita i
imobilizacija iste su kao za dorzalnu
snimku podruja simfize.
Na ventralnoj snimci podruja simfize
vidimo iste anatomske strukture kao i na
dorzalnoj snimci, ali su bolje prikazane
jer je snimani dio blie filmu (sl. 244).
Sl. 244. Ventralna snimka simfize
Dorzalna snimka osis ilium

Priprema bolesnika za izvoenje te
snimke je uobiajena. Snima se filmom
formata 24x30, obavezno uz upotrebu
folije i reetke. Stavlja se oznaka strane L
ili D. Bolesnik lei u dorzalnom poloaju,
141
tijelo mu je lagano ukoeno, nesnimana

strana je za oko 40 podignuta od ravni
ne stola kako bi vei dio povrine ilijakalne kosti koju elimo snimiti bio paralelan
s ravninom filma. Centralna zraka usmje
rena je okomito na film i cilja na sredinu
kasete, a oko tri poprena prsta ulazi medijalno od spine ilijake anterior superior i
cilja na sredinu ilijakalne kosti.
biajene.
Na dorzalnoj snimci ala osis ileum vi
dimo koksofemoralni zglob s acetabulumom, ala osis ilei, kristu ilijaku, kaput femoris i simfsis osis pubis. (sl. 244. a).
Ventralna snimka osis ilium

(modifikacija)
Sl. 244. a. Dorzalna snimka ossis illei

kao i za dorzalnu snimku osis ileum. Bo
lesnik lei potrbuke na stolu za snima
nje, a tijelo mu je zarotirano na zdravu
stranu, odnosno bolesna strana je za 40
45 podignuta. U tom poloaju boles
na strana dobro prilijee uz film. Central
na zraka pada okomito na sredinu filma,
cilja na sredinu filma i na sredinu osis ile
um. Udaljenost fokus film, imobiliza
cija i zatita iste su kao i za dorzalnu
snimku osis ileum.
SNIMANJE KRALJENICE
Za snimke kraljenice nije potrebna ni
kakva specifina medikamentozna pripre
ma bolesnika. Jedino treba bolesnika os
loboditi odjee i ostalih predmeta koji bi
mogli uzrokovati nepoeljnu rendgensku
sjenu onog podruja koji se snima. Za
snimke lumbalne kraljenice, zdjelice i
sakruma preporuuje se osim toga da bo
lesnik dan prije snimanja konzumira ka
astu hranu, koja ne izaziva meteorizam,
zbog moguih superpozicija plina iz crije
va s kraljecima, to bi omelo radioloku
analizu kraljeaka.
Sva snimanja kraljenice izvode se u le
eem, stojeem ili sjedeem poloaju bo
lesnikova tijela (sl. 245, 246. i 247). Za sli
kanje kraljenice upotrebljavaju se filmo
vi: 18x24, 24x30, 15x40, 20x40 i
30 x 40. Slika se pomou folije i upotrebe
reetke, i to obavezno u dva smjera (tipi
ne ili standardne slike). Po potrebi se ra
de i kose, funkcionalne, slojevne i ciljane
snimke. Obavezno se za svaku snimku
Sl. 245. Shematski
loaju bolesnika
Sl. 246. Shematski prikaz kraljenice u leeem poloaju bolesnika
prikaz
kraljenice
stojeem
po
144
Sl. 247. Skica normalnog kraljeka u dvije projekci

je (AP i u profilu)
1-corpus
vertebrae,
2-pediculus
vertebrae,
3-lamina
vertebrae,
4-processus
transversus,
5-porocessus
spinosus, 6-foramen vertebrae, 7-facies articulares su-
periores,
8-processus
articulares
superiores,
9-facies
articulares
inferiores,
10-processus
articulares
infe
riores,
ll-fovea
costalis
superior,
12-fovea
costalis
inferior, 13-fovea costalis transversalis, 14-discus intervertebralis,
stavlja oznaka strane tijela L ili D. Prili

kom svakog snimanja mora se radi zatite
bolesnika suziti primarni snop zraenja
na neto manje od formata upotrebljavanog filma, a tijelo, osobito podruje gonada, zatititi zatitnom pregaom. Za sve
vrijeme ekspozicije bolesnik ne smije di
sati. Stoga se mora s bolesnikom prethod
no uvjebati duboko udahnite sve
izdahnite i to nekoliko puta, a zatim
duboko udahnite, izdahnite i ne diite
i u tom trenu eksponirati. Prije ekspozici
je obavezno se jo jednom provjeri polo
aj bolesnika i smjer centralne zrake.
kraljenice, svui ga do pojasa te skinuti

nakit s vrata i uiju.
SNIMKE VRATNE KRALJENICE
Dorzalna snimka vratne

(cervikalne) kraljenice
Priprema bolesnika: Bolesnika treba
pripremiti za rendgensko snimanje vratne
Pribor: Vratna kraljenica slika se fil

mom formata 18 x 24, uz upotrebu folije i
reetke. Kaseta se postavlja uzduno, a
njezin gornji rub dolazi u visinu procesua mastoideusa. Obavezno se stavlja oz
naka strane L ili D.
Poloaj bolesnikova tijeka: Bolesnik le
i na leima, na sredini stola za snimanje,
tako da je mediosagitalna ravnina glave,
vrata i tijela okomita na ravninu stola za
snimanje. Simetrine toke ramena u istoj
su transverzalnoj ravnini. Ruke su prue
ne uz tijelo, a ramena maksimalno spute
na i priljubljena uz stol za snimanje.
Poloaj snimanog dijela: Kao to je re
eno, mediosagitalna ravnina vratne kra
ljenice okomita je na ravninu stola za
snimanje. Bolesnikova brada malo je
podignuta kako bi superpozicija mandi
bule s vratnom kraljenicom bila to ma
nje izraena.
145
Snimanje kraljenice

za dorzalnu snimku vratne kralje
nice
Centriranje: Centralna zraka usmjere

na je maksimalno za 15 kranijalno, a ci
lja na etvrti vratni kraljeak, tj. na gornji
rub tiroidne hrskavice. Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm (sl. 248).
Imobilizacija i zatita bolesnika stan
dardne su kao i za ostala snimanja.
Sl. 249. Shematski prikaz anatomskih strukutra vrat

ne kraljenice u AP projekciji:
1-corpus
vertebrae,
2-processus
transversus
verteb
rae,
3-processus
spinosus,
4-discus
intervertebralis,
5-dens, 6-atlas, 7-axis, 8-os occipitale
Prikaz struktura: Na dorzalnoj snimci

vratne kraljenice (sl. 249) moraju biti pri
kazani korpusi svih sedam vratnih kraljeaka, te prvi torakalni kraljeak i dio
Sl. 250. Dorzalna snimka cervikalne kraljenice
mandibule. Osim korpusa svih sedam

vratnih kraljeaka prikazani su i procesus
transverzusi svih vratnih kraljeaka, procesusi spinozusi i artikulacijske plohe
vratnih kraljeaka (sl. 250)
Ottonellova projekcija vratne

kraljenice
vratne kraljenice, samo to bolesnik

maksimalno podigne bradu i u toku ek
spozicije polako otvara i zatvara usta.
Centralna zraka pada okomito na sredinu
filma, a cilja na etvrti vratni kraljeak,
odnosno na tiroidnu hrskavicu (sl. 251 i
252). Pomicanjem brade u toku ekspozici
je donekle se brie sjena mandibule, pa
je prvi i drugi vratni kraljeak bolje prika
zan od treeg i etvrtog (sl. 253)
Ottonellova projekcija vratne kraljenice

izvodi se jednako kao i dorzalna snimka

brade za Ottonellovu projekciju
Sl. 252. Smjer. centralne

mjesto njezina ulaska za
lovu projekciju
zrake i
Ottonel
Snimanje kraljenice
147
Profilna snimka vratne kraljenice

Priprema bolesnika i materijal za to sni
manje isti su kao i za dorzalno snimanje
vratne kraljenice. Kaseta je postavljena
uzduno, a njezin gornji rub nalazi se u
visini procesusa mastoideusa. Stavlja se
oznaka strane L ili D.
Poloaj bolesnikova tijela: Kad se radi
profilna snimka vratne kraljenice, boles
nik ili stoji ili sjedi uz stativ za slikanje
(sl. 254). Mediosagitalna ravnina tijela
paralelna je s ravninom filma, a frontalna
ravnina okomita je na ravninu filma. Bo
lesnik mora to vie spustiti ramena kako
bi sedmi vratni kraljeak bio to bolje pri
kazan. U tu svrhu obje se ruke opterete
jednakim teretom i slika se u ekspiriju da
bi ramena bolesnika bila sputena.
Poloaj snimanog dijela: Glava bolesni
ka lagano je zabaena prema natrag. Si
metrine toke ramena u istoj su transver
zalnoj ravnini.
Sl. 253.
projekciji
Snimka
vratne
Sl. 254. Poloaj bolesnika za profilnu snimku cervikalne kraljeni-
kraljenice
Ottonellovoj
Centriranje: Slika se s horizontalnim

snopom zraka. Centralna zraka pada oko
mito na sredinu filma, a cilja na etvrti
vratni kraljeak (sl. 255). Udaljenost iz
meu fokusa i filma je jedan metar plus
irina ramena.
148
Sl. 255. Smjer

profilnu snimku
nice
Ako je bolesnik traumatiziran te ne mo

e stajati, profilno snimanje vratne kra
ljenice izvest e se u leeem poloaju
bolesnika poleice. Priprema i materijal
su isti. Kaseta s filmom postavljena je
vertikalno uz bolesnikov vrat i podloena
jastucima. Slika se horizontalnim sno
ccntralne zrake za
cervikalne kralje
pom. Smjer centralne zrake je okomit na

etvrti vratni kraljeak i na sredinu kase
te. Imobilizacija i zatita su uobiajene.
Ocjena snimke: Na profilnoj snimci
vratne kraljenice vide se sve anatomske
strukture koje se vide i na dorzalnoj a
osobito se dobro vide procesusi spinozusi
i korpusi svih sedam vratnih kraljeaka te
i. v. prostori (sl. 256).
Funkcionalne snimke vratne

kraljenice
sl. 256. Profilna snimka cervikalne kraljenice
Priprema bolesnika je standardna, kao

i za ostala snimanja vratne kraljenice.
Za razliku od tipinih snimaka, funkci
onalne snimke vratne kraljenice izvode
se filmom formata 24x30, uz upotrebu
folije i reetke. I kod toga snimanja kase
ta s filmom postavljena je uzduno, a nje
zin gornji rub nalazi se takoer u visini
procesusa mastoideusa.
la isti kao i za profilno snimanje kralje
nice. Funkcionalne snimke vratne kralje
nice izvode se u poloaju maksimalne
fleksije ili antiefieksije (inklinacije). Bo
lesnikova brada maksimalno je privuena
prsima (sl. 257), te u poloaju maksimal-
Snimanje kraljenice
149
Sl. 257. Poloaj bolesnika pri izvo

enju
funkcionalnih
snimaka
cervikalne
kraljenice-bolesnikova
glava u poloaju maksimalne flek
sije ili antefleksije (inklinacije)
ne ekstenzije ili retrofleksije ili reklinacije

(glava je maksimalno zabaena prema na
trag) (sl. 258). Obavezno se izvode oba
snimanja, slika se s horizontalnim sno
pom zraenja. Centralna zraka cilja na
etvrti vratni kraljeak i pada okomito na
sredinu filma. Udaljenost fokusa film
ista je kao za profilnu snimku vratne kra
ljenice.
Imobilizacija i zatita bolesnika su
standardne.
Sl. 258. Poloaj bolesnika pri izvo

enju
funkciolnalnih
snimaka
cervikalne
kraljenice
bolesnikova
glava u poloaju maksimalne ret
rofleksije ili reklinacije
Ocjena snimke:
Na
funkcionalnim
snimkama vratne kraljenice prikazane su
anatomske strukture kao i na profilnoj
snimci vratne kraljenice, osobito dobrim
prikazom procesusa spinozusa na snimci
pri maksimalnoj fleksiji vrata. (sl. 259. i
260).
Sl. 259. Funkcionalne snimke

u poloaju maksimalne antefleksije
cervikalne
kraljenice
Kose snimke vratne kraljenice

Kose snimke vratne kraljenice omogu
uju optimalan prikaz foramina interver
tebralija. Rade se dorzalne i ventralne ko
se snimke.
kao i za funkcionalne snimke vratne kra
ljenice, dakle film formata 24x30. Prili
kom stavljanja oznake strane stavlja se
kod kosih snimaka vratne kraljenice oz
naka one strane koja je dalje od filma, tj.
blie cijevi (ako je lijevo rame uz film,
stavlja se oznaka D i slika desna forami
na intervertebralija).
Ovo se odnosi na dorzalne kose snim
ke, dok je kod ventralnih kosih snimaka
obratno.
Poloaj bolesnikova tijela: Kose snim
ke vratne kraljenice izvode se u pravilu u
sjedeem ili stojeem poloaju bolesnika,
a samo iznimno u leeem poloaju ako
to zahtijeva bolesnikovo stanje. Bolesnik
je dorzalnom stranom prislonjen uz film,
Sl. 260. Funkcionalne snimke

poloaju maksimalne retrofleksije
vratne
kraljenice
njegovo tijelo rotira se za 45 na jednu,

pa na drugu stranu (sl. 261. i 262). Time
mediosagitalna ravnina tijela ini s ravni
nom filma kut od 45. U tom poloaju su
foramina intervertebralija paralelna s fil
mom pa se najbolje prikazuju. Obavezno
se slika lijeva i desna strana.
Poloaj snimanog dijela: Mediosagital
na ravnina glave i vrata u odnosu na rav
ninu filma takoer je pod kutom od 45.
Ako umjesto prikaza foramina interver
tebralija elimo bolji prikaz artikulacij
skih intervertebralnih ploha, tada emo
tijelo, vrat i glavu bolesnika rotirati za
oko 70 umjesto za 45, pa e mediosagi
talna ravnina tijela, glave i vrata initi s
ravninom filma kut od 20c. Sve ostalo je
isto kao kod kosih snimaka za prikaz fo
ramina intervertebralija.
Centriranje: Kod kosih dorzalnih sni
maka vratne kraljenice centralna zraka
bit e za 15 20 ukoena kranijalno, a
cilja na visinu etvrtog do petog vratnog
kraljeka (sl. 261). Kose snimke vratne
Snimanje kraljenice
151
Sl. 261. Kosi dorzalni poloaj bo

lesnika za kosu snimku cervikiilne
kraljenice, gdje je centralna zraka
za.1520 usmjerena kranijalno
kraljenice za prikaz foramina intervertebralija mogu se napraviti i onda ako je

bolesnik
ventralnom
stranom
okrenut
prema filmu. Tada ga rotiramo za 45 na
lijevu, a zatim na desnu stranu. Ali je u
tom sluaju smjer centralne zrake ukoen
za 15 20 kaudalno (sl. 262). I ovaj put
ciljamo u visinu treeg do etvrtog vrat
nog kraljeka.
Ako bolesnik ne moe sjediti ili stajati,
onda je potreba kose snimke vratne kra
ljenice napraviti u leeem poloaju.
Ako je bolesnik u tekom stanju, tada
Sl. 262. Ventralni kosi poloaj bo

lesnika za kosu snimku cervikalne
kraljenice gdje je centralna zraka
za 1520 usmjerena kaudalno
obino lei na leima. Zato treba najprije

jednu, a zatim drugu stranu podignuti i
podloiti za 45. Ruka podignute strane
flektirana je u laktu i s njome se bolesnik
pridrava za rub stola suprotne strane.
Druga je ruka pruena uz tijelo. Central
na zraka u tom je sluaju za 15 20
ukoena kranijalno, a cilja takoer u visi
nu etvrtog do petog vratnog kraljeka.
Ocjena snimke: Na kosim snimkama
vratne kraljenice optimalno su i otro
prikazana foramina intervertebralija i
152
Ventralna snimka
atlanto-okcipitalnog zgloba
Poloaj bolesnikova tijela: Pri izvoe
nju ventralne snimke atlanto-okcipitalnog
zgloba bolesnik lei potrbuke s rukama
flektiranim u laktu i s dlanovima priljub
ljenim uz stol. Mediosagitalna ravnina ti
jela okomita je na ravninu stola.
Poloaj snimanog dijela: Glava se nala
zi u poloaju elo nos. Medijalna rav
nina glave okomita je na ravninu stola (sl.
264).
ta i cilja na sredinu spojnice dvaju proce
susa mastoideusa u medijalnoj liniji (na
rubu vlasita i vrata). Udaljenost fokus
film je 100 cm.
Sl. 263. Kosa snimka cervikalne

bro prikazana foramina intervertebralija
kraljenice
do
Ocjena snimke: (sl. 265) Na ventralnoj

snimci atlanto-okcipitalnog zgloba dobro
je prikazan zglob izmeu atlasa i okcipitalne kosti.
korpusi sedam vratnih kraljeaka (sl.

263). Kod dorzalnih kosih snimaka vrat
ne kraljenice bolje su prikazana forami
na intervertebralija koja su dalje od filma
(blie cijevi), dok je kod ventralnih kosih
snimaka obratno.
Snimke atlanto-okcipitalnog zgloba

Najee se izvodi v e n t r a l n a ,
a
rjee kosa snimka atlanto-ok
c i p i t a l n o g z g l o b a . I za jednu i za
drugu snimku priprema bolesnika je stan
dardna, znai kao i za ostala snimanja
vratne kraljenice. Materijal koji se upot
rebljava je film formata 13 x 18 ili 18 x 24.
Slika se pomou folije i reetke. Gornji
rub kasete postavlja se oko jedan popre
ni prst iznad mastoidnog procesusa. Oba
vezno se stavlja oznaka strane L ili D.

lanto-okcipitalnog zgloba
lo-nos
za ventralnu snimku
glava je u poloaju
at
e-
Snimanje kraljenice
Sl.
ba
265.
Ventralna
153
snimka
atlanto-akcipitalnog
zglo
Kosa snimka atlanto-okcipitalnog

zgloba
kao pri izvoenju ventralne snimke atlanto-okcipitalnog zgloba.
Bolesnik lei na leima s rukama ispru
enim uz tijelo. Glava je za 45 ukoena
udesno, a zatim ulijevo. Centralna zraka
je okomita i ulazi uz vanjski rub orbite
(sl. 266. a):
Snimke atlasa i aksisa

Razlikujemo tri snimke atlasa i aksisa:
dorzalnu, ventralnu i profil n u . Priprema bolesnika za sve tri snimke
je uobiajena, kao i za ostale snimke vrat
Sl. 266. Kosa snimka atlanto-akcipitalnog zgloba
ne kraljenice. Snima se filmom formata

13x18, uz upotrebu folije i reetke. Pre
poruuje se snimanje s tubusom. Kod sve
tri snimke uobiajena je zatita i imobili
zacija bolesnika.
Dorzalna snimka atlasa i aksisa: Izvodi
se u leeem poloaju bolesnika na lei
ma, s rukama pruenim uz tijelo i bradom
minimalno privuenom k prsima, dok su
usta maksimalno otvorena (sl. 267). Me
dijalna ravnina glave i tijela okomita je
na ravninu stola za snimanje. Centralna
zraka je okomita na sredinu maksimalno
otvorenih usta i pada okomito na film.
Osim u leeem poloaju bolesnika dor
zalna snimka atlasa i aksisa moe se iz
vesti i u sjedeem poloaju, pri emu je
bolesnik leima prislonjen uz stativ za
snimanje, a centralna zraka ulazi na sre
dinu maksimalno otvorenih usta te pada
okomito na sredinu filma (sl. 268. i 269).
154
Sl. 266. a. Poloaj bolesnika za do

rzalnu snimku atlasa i aksisa mak
simalno otvorena bolesnikova usta
Sl. 267. Shematski prikaz anatomskih struktura pod

ruja atlasa i aksisa.
1-atlas,
2-processus
transversus
atlasa,
3-axis,
4-dens axisa, 5-corpus vertebrae cervicales III, 6-os
occipitale, 7-gornji zubi. 8-donji zubi, 9-mandibula
Sl. 268. Shematski prikaz smjera centralne zrake

kod dorzalne snimke atlasa i aksisa
Snimanje kraljenice
155
Profilna snimka atlasa i aksisa: Boles

nik lei na leima s rukama pruenim uz
tijelo. Medijalna ravnina tijela i glave
okomita je na ravninu stola. Kaseta s fil
mom postavljena je vertikalno uz desnu
ili lijevu stranu bolesnikove glave podloena je jastucima. Medijalna ravnina gla
ve paralelna je s ravninom filma (isti
profil). Centralna zraka je horizontalna,
pada okomito na sredinu filma, a cilja
oko 2 3 cm ispod procesusa mastoide
usa s one strane koja je blie cijevi. Oba
vezna je imobilizacija i zatita bolesnika
kao i za ostale snimke vratne kraljenice.
Ocjena snimke: Na snimkama su jasno
prikazane mase laterales, dens aksisa, fo
ramen okcipitale magnum, a naroito nje
gov ventralni dio. Povrede atlasa i aksisa
su este, pa se po potrebi rade i dodatne
slojevne snimke (sl. 269. i 270).
Sl. 269. Snimka densa kroz otvorena usta
Ventralna snimka atlasa i aksisa: Boles

nik lei potrbuke s rukama flektiranim u
laktu i s dlanovima priljubljenim uz stol.
Bolesnikova brada nalazi se na podloku,
kojemu je kosina 23. Deblji kraj podloka okrenut je kranijalno. Vrat je maksi
malno ekstendiran i izravnat s filmom.
Centralna zraka pada okomito na spojni
cu dvaju procesusa mastoideusa u medijalnoj liniji. Kod te projekcije dens aksisa
projicira se unutar foramena okcipitale
magnum. Ventralna slika atlasa i aksisa
moe se izvesti i bez podloka, pri emu
bolesnik takoer lei potrbuke, a brada,
stavljena ravno na film maksimalno je ekstendirana.
Centralna
zraka
spojnice dvaju
medijalnoj liniji.
je okomita na sredinu
procesusa mastoideusa u
Sl. 270. Profilna snimka atlasa i aksisa
156
Snimke cervikotorakalnog prijelaza

Razlikujemo
dorzalnu,
ventralnu
i
profilnu
snimku
cervikotorakal
nog prijelaza. Dorzalna snimka cervi
kotorakalnog
prijelaza
(Pilarova
pro
jekcija) i profilna snimka rade se esto,
a centralna izrazito rijetko. Za sve tri
snimke cervikotorakalnog prijelaza po
trebna je uobiajena priprema, znai, bo
lesnika treba osloboditi odjee do pojasa
i skinuti mu nakit s podruja vrata. Slika
se filmom formata 13x18 pomou folije i
reetke.
Centar kasete nalazi se u visini juguluma. Treba staviti oznaku strane L ili D.
Kod dorzalne snimke cervikotorakalnog

prijelaza
(Pilarova
projekcija)
boles
nik lei na leima, ruke su mu pruene uz
tijelo, a brada je maksimalno podignuta.
Medijalna ravnina tijela okomita je na
ravninu stola. Simetrine toke ramena
nalaze se u istoj transverzalnoj ravnini.
Centralna zraka ukoena je za oko 20
30 kaudalno i cilja na cervikotorakalni
prijelaz. Udaljenost fokus film je 100
cm.
Ventralna
snimka
cervikotorakalnog
podruja izvodi se u leeem poloaju bo
lesnika na trbuhu. Ruke su flektirane u
laktu i priljubljene uz stol u visini glave.
Centralna zraka ukoena je za 20 kranijalno, a cilja na cervikotorakalni prijelaz.
Ocjena snimke: Na dorzalnoj i ventralnoj
snimci
cervikotorakalnog
prijelaza
prikazani su podruje donje vratne kra
ljenice i korpusi prvih triju torakalnih
kraljeaka.
Budui da je u rutinskom svakodnev
nom poslu esto teko dobiti dobar pri
kaz sedmog vratnog te prvog, drugog i
treeg torakalnog kraljeka u profilnoj
projekciji, zbog superpozicije mekih esti
ramena, esto se radi tzv. profilna snimka
cervikotorakalnog prijelaza. Priprema bo

lesnika za tu snimku je uobiajena. Izvodi
se filmom formata 24x30, pomou folije
i reetke. Stavlja se oznaka strane L ili D.
Profilna snimka cervikotorakalnog

prijelaza
na boku u profilnom poloaju tako da je
medijalna ravnina tijela i glave paralelna
s ravninom filma. Ruka one strane na ko
joj bolesnik lei svinuta je u laktu i boles
nik je dri ispod glave. Na taj se nain
postie da vratna kraljenica bude para
lelna sa stolom za snimanje. Ruka protiv
ne (ne prileee) strane lei na bolesniko
vu tijelu i bolesnik je mora maksimalno
povui prema kaudalno, odnosno prema
nogama (sl. 271). Time se postie da rame
neprileee strane bude to je mogue vi
e kaudalno potisnuto. Noge moraju biti
flektirane u koljenu, jer je u tom poloaju
bolesnik stabilno poloen na stol pa mu
druga imobilizacija nije ni potrebna (sl.
271 i 272).
Centriranje: Centralna zraka nagnuta
je za 10 kaudalno cilja u visini cerviko
torakalnog prijelaza a izlazi na sredinu
filma.
Snimka cervikotorakalnog prijelaza po

Twinningu. Priprema bolesnika je standar
dna. Slika se pomou folije i reetke fil
mom formata 18 x 24, koji se stavlja po
visini. Bolesnik je u istom profilu u sto
jeem stavu tako da mu je medijalna lini
ja paralelna s ravninom filma. Ruka koja
je blia filmu stavljena je iznad glave, a
druga ruka je ispruena uz tijelo i rame je
maksimalno sputeno.
Centralna zraka ide horizontalno, ali
pada okomito na sredinu filma i cilja na
cervikotorakalni prijelaz.
Imobilizacija i zatita su standardne.
Snimanje kraljenice
157
Sl. 271. Poloaj
filnu
snimku
prijelaza
bolesnika za pro
cervikotorakalnog
Sl. 272. Poloaj bolesnika za profilnu

snimku
cervikotorakalnog
prijelaza i smjer centralne zrake
SNIMKE GRUDNE
KRALJENICE
(TORAKALNE)
Najee se izvode dvije t i p i n e , stan

dardne snimke torakalne kraljenice
dorzalna i profilna
Dorzalna snimka grudne

kraljenice
Priprema bolesnika: Za izvoenje do
rzalne snimke kraljenice bolesnik se oba
vezno mora svui do pojasa i skinuti na
kit s vrata.
Pribor: Dorzalna snimka kraljenice iz
vodi se filmom formata 15 x 40 ili 20 x 40,
obavezno pomou folije i reetke. esto
se upotrebljavaju kompenzacijske folije.
Gornji rub kasete dolazi u visini procesu

sa spinozusa sedmog vratnog kraljeka.
Obavezno se stavlja oznaka strane L ili D.
Poloaj
bolesnikova
tijela:
Dorzalna
snimka torakalne kraljenice izvodi se u
principu u leeem poloaju bolesnika na
leima. Medijalna ravnina bolesnikova ti
jela okomita je na sredinu stola za snima
nje. Simetrine toke ramena nalaze se u
istoj transverzalnoj ravnini. Bolesnik mo
ra leati tono na sredini stola kako se na
rendgenogramima ne bi dobila iskrivljena
kraljenica uzrokovana loim poloajem
bolesnika pri snimanju, to moe praviti
zabunu s obzirom na stvarno patoloko
iskrivljenje kraljenice. Ruke bolesnika
ispruene su uz tijelo, brada je malo pod
ignuta, pod glavu bolesnika stavljen je
jastui da bolesniku bude ugodnije lea
ti (sl. 273). Noge su u koljenu lagano flektirane i privuene k tijelu. Na taj nain torakalna kraljenica bolje prilijee uz film.
Sl. 273. Poloaj

kalne kraljenice
bolesnika
za
dorzalnu
snimku
tora

ta na film i cilja na esti torakalni kraljeak (visina intermamilarne linije) u medijalnoj ravnini. Udaljenost fokus film je
prestaje disati. Snima se u ekspiriju.
Sl. 274. Dorzalna snimka torakalne kraljenice
Snimanje kraljenice
159

torakalne kraljenice prikazani su korpusi
svih dvanaest torakalnih kraljeaka, procesusi transverzusi s kostovertebralnim
zglobovima i intervertebralni prostori (sl.
274).
Profilna snimka grudne

kraljenice (latero lateralna)
Priprema bolesnika i materijal za sni
manje isti su kao i za dorzalnu snimku torakalne kraljenice. Ako bolesnik ima iz
razitu kifozu ili lordozu, umjesto filma
formata 1 5 x 4 0 i l i 2 0 x 4 0 upotrijebit e
mo kod profilne snimke torakalne kralje
nice film 30 x 40. U svakom sluaju snima
se pomou reetke i folije, i to redovno uz
upotrebu kompenzacijske folije, kao i za
Sl. 276. Profilna snimka torakalne kraljenice
Sl. 275. Poloaj bolesnika za profilnu snimku tora

kalne kraljenice
160
dorzalnu
snimku
torakalne
kraljenice.
Gornji rub kasete nalazi se u visini sed
mog vratnog kraljeka. Obavezno se stav
lja oznaka strane L ili D.
na boku (desnom ili lijevom). Ruke su mu
prekriene na prsima ili, jo ee, ispru
ene iznad glave. Noge su flektirane u ko
ljenu i privuene k tijelu. Ispod slabinskog dijela kraljenice obavezno se stavlja
podloak kako bi se torakalna kraljenica
to bolje izravnala i njezina uzduna oso
vina postala paralelna s ravninom filma.
Medijalna ravnina bolesnikova tijela pa
ralelna je s ravninom stola za snimanje
(sl. 275). Bolesnik se nalazi kao i kod dorzalnog snimanja torakalne kraljenice na
sredini stola za snimanje.
ta na film i cilja u visini estog torakalnog
kraljeka u stranjoj aksilarnoj liniji. Uda
ljenost fokus film je 100 cm. Za vrije
me ekspozicije bolesnik moe lagano di
sati. Time dolazi do brisanja rebara, ali
snimka se moe uiniti i pri kraju ekspirija.
Ocjena snimke: Na profilnoj snimci to
rakalne kraljenice moraju se vidjeti kor
pusi svih dvanaest torakalnih kraljeaka,
sedmi cervikalni i prvi lumbalni kraljeak
(sl. 276).
Sl. 277. Poloaj bolesnika za kosu

snimku torakalne kraljenice
Kosa snimka grudne kraljenice

enje kose snimke torakalne kraljenice
uobiajeni su kao i za tipine snimke to
rakalne kraljenice. Kosa snimka izvodi
se meutim ee u stojeem poloaju, ali
se moe izvesti i u leeem poloaju bo
lesnika. Bolesnikovo tijelo ukosimo tako
da njegova medijalna ravnina ini s ravni
nom filma kut od 45 (sl. 277). Ruka pod
ignute strane flektirana je u laktu i njom
se bolesnik podupire, a druga je isprue
na uz tijelo. U tom poloaju spinalni na
stavci postaju paralelni s ravninom filma
i na taj nain dobivamo njihov prikaz.
Uvijek se snima desna i lijeva strana (sl.
278).
ta na film i cilja na esti torakalni kralje
ak. Udaljenost fokus film je 100 cm.
Za vrijeme eksponiranja bolesnik ne smi
je disati. Osim opisanog naina, kosa
snimka torakalne kraljenice moe se ui
niti i tako da bolesnika iz istog profilnog
poloaja rotiramo za 15 20 prema
naprijed (kosa projekcija po Oppenheimeru), ili da ga pak rotiramo prema stra
ga, takoer za 15 20 (kosa projekci
ja po Fuchsu). U tom poloaju procesusi artikulaciones superiores postaju para
lelni s ravninom filma.
Snimanje kraljenice
161

snimku torakalne kraljenice si
metrine toke ramena i zdjelice u
istoj su transvezalnoj ravnini
Poloaj bolesnika je dakle takav da me

dijalna ravnina tijela ini s ravninom fil
ma kut od 15 do 20, pri emu frontalna
ravnina tijela ini tada kut od 70 ili 7 5 .
Obavezno se snima i lijeva i desna strana.
Oznauje se ona strana tijela koja je blie
cijevi.
Na kosim snimkama torakalne kralje
nice prikazano je svih dvanaest torakalnih kraljeaka, sedmi cervikalni i prvi
lumbalni. Osobito su dobro prikazani ma
li zglobovi. Pri izvoenju bilo koje snim
ke torakalne kraljenice obavezno se pri
mjenjuju sve zatitne mjere bolesnika od
Sl. 279. Poloaj tijeja za dorzalnu

snimku lumbalne kraljenice
ionizirajueg zraenja. Takoer treba pro

vesti odgovarajuu imobilizaciju bolesni
ka.
SNIMKE SLABINSKE
(LUMBALNE) KRALJENICE
Tipine snimke lumbalne kraljenice
su d o r z a l n a i l i a n t e r i o p o s t e r i o r n a snimka, te p r o f i l n a i l i l a t e r o l a t e r a l n a s n i m k a . Ali osim spomenutih
izvode se i k o s e s n i m k e , f u n k c i o n a l ne i ciljane snimke.
Dorzalna snimka slabinske

kraljenice
Priprema bolesnika: Na snimanje lumbalne kraljenice bolesnik mora doi pri

premljen, kao to je u uvodnom dijelu re
eno. Snimani dio lumbalne kraljenice
mora biti bez odjee i bez predmeta koji
bi mogli dati rendgensku sjenu.
Pribor: Lumbalna kraljenica slika se
filmom formata 15x40,
20x40 ili
24 x 30, obavezno pomou folije i reetke.
Kaseta je postavljena uzduno, a gornji
njezin rub nalazi se u visini ksifoida. Oba
vezno se stavlja oznaka strane L ili D.
Poloaj
bolesnikova
tijela:
Dorzalna
snimka lumbalne kraljenice izvodi se u
leeem poloaju bolesnika na leima, na
sredini stola za snimanje. Simetrine to
ke ramena i simetrine toke zdjelice u is
toj su transverzalnoj ravnini. Bolesnik le
i tono na sredini stola za snimanje, ruke
su mu prekriene na prsima ili pruene uz
tijelo. Noge su flektirane u koljenu i pri
vuene k tijelu. Time se izravnava fizio
loka lordoza lumbalne kraljenice, pa
njezina uzduna osovina bolje prilijee uz
film. Medijalna ravnina bolesnikova tije
la okomita je na ravninu stola za snima
nje (sl. 279).
Centriranje: Smjer centralne zrake je
okomit. Centralna zraka cilja na sredinu
linije koja spaja obje kriste ilijake u medi
jalnoj ravnini. Udaljenost fokus film
iznosi 100 cm. U toku ekspozicije boles
nik ne smije disati. Slika se u ekspiriju.
Podruje gonada obavezno se zatiuje
titnicima za gonade. Primarni snop ren
dgenskog zraenja treba takoer suziti.
lumbalne kraljenice prikazani su korpusi
svih lumbalnih kraljeaka, dvanaesti torakalni kraljeak i dio sakruma. Osim kor
pusa dobro se prikazuju procesusi transverzusi i intervertebralni prostori (sl.
280).
Sl. 280. Dorzalna snimka lumbalne kraljenice
Snimanje kraljenice
163
Profilna snimka slabinske

kraljenice
Priprema bolesnika za profilnu snimku

lumbalne kraljenice je uobiajena.
Profilna snimka lumbalne kraljenice
izvodi se filmom formata 1 5 x 4 0 ili
20x40. Ako bolesnik ima izrazitu lordozu ili kifozu, upotrijebit emo filma for
mata 30 x 40. Obavezno se snima pomou
folije i reetke. Gornji rub kasete dolazi u
visini ksifoida. Obavezno je stavljanje oz
nake strane L ili D.
na boku, u istom profilnom poloaju.
Ruke su mu pod glavom ili pruene iznad
glave. Bolesnik se rukama prema napri
jed moe pridravati i za stol. Medijalna
ravnina tijela paralelna je s ravninom sto
la za snimanje. Bolesnik se nalazi tono
na sredini stola. Noge su flektirane u ko
ljenu i privuene k tijelu. Ispod lumbalne
kraljenice mora se staviti p o d l o a k ,
koji ne ostavlja rendgensku sjenu, kako bi
se to bolje izravnala kraljenica (sl. 281).
ta i cilja oko tri poprena prsta iznad kriste ilijake u srednjoj aksilarnoj liniji. Za
Sl. 282. Profilna snimka lumbalne kraljenice
Sl. 281. Poloaj bolesnika za profilnu snimku lum

balne kraljenice
164
vrijeme ekspozicije bolesnik ne smije di

sati.
Obavezno se bolesnik mora zatiti od
zraenja.
Ocjena snimke: Na snimci lumbalne
kraljenice u profilnoj projekciji dobro su
prikazani korpusi svih lumbalnih kraljeaka, dvanaesti torakalni kraljeak i dio
sakruma. Osim korpusa dobro se prikazu
ju procesusi spinozusi i intervertebralni
prostori (sl. 282).
Kose snimke slabinske kraljenice

Priprema bolesnika za izvoenje kosih
snimaka lumbalne kraljenice uobiajena
je kao i za ostale snimke lumbalne kra
ljenice.
Snimke se izvode filmom formata
15 x 40 ili 20 x 40. Snima se pomou folije
i reetke. Gornji rub kasete nalazi se u vi
sini ksifoida. Obavezno se stavlja oznaka
L ili D.
Razlikujemo a n t e r i o r n e i p o s t e r i o r n e k o s e snimke lumbalne kraljeni
ce.
Za dorzalnu (posteriornu) kosu snimku
slabinske kraljenice bolesnik lei na lei
ma, ruke su mu ispod glave ili pruene
Sl. 283. Poloaj bolesnika pri sni

manju dorzalne (posteriorne) kose
snimke lumbalne kraljenice
naprijed. Noge su flektirane u koljenu i

privuene k tijelu da bi se izravnala fizio
loka lordoza lumbalne kraljenice. Tijelo
je za 45 podignuto na jednu, pa na dru
gu stranu. Medijalna ravnina tijela ini
ravninom tijela kut od-45. Podizanjem
bolesnikova tijela podie se podruje
zdjelice i ramena (sl. 283).
Kod centriranja centralna zraka pada
okomito na film i cilja tri poprena boles
nikova prsta iznad i pet medijalno od
kriste ilijake, odnosno na visinu treeg
lumbalnog kraljeka. Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm. Za vrijeme ekspozicije
bolesnik ne smije disati. Uvijek se snima
u ekspiriju.
Za ventralnu (anteriornu) kosu snimku
lumbalne kraljenice tijelo se nala~i u
ventralnom kosom poloaju rotirano za
45 na jednu, a zatim na drugu stranu.
Noge su savijene u koljenu, privuene k
tijelu kako bi se izravnala fizioloka lordoza lumbalne kraljenice (sl. 284).
mito i cilja tri poprena prsta bolesnikova
iznad i pet medijalno od kriste ilijake, od
nosno u visini treeg lumbalnog kralje
ka. Udaljenost fokus film je oko 100
cm. U toku ekspozicije bolesnik ne smije
disati. Primjenjuje se uobiajena zatita i
imobilizacija.
Snimanje kraljenice
165
Sl. 284. Poloaj bolesnika pri sni

manju
ventralne
(anteriorne)
kose
snimke lumbalne kraljenice
Ocjena snimaka: Na kosim snimkama

lumbalne kraljenice prikazani su mali
zglobovi koji se nalaze blie filmu. Prika
zani su i korpusi svih lumbalnih kraljea
ka, dvanaesti torakalni kraljeak i dio
sakruma u kosoj projekciji. Uvijek se radi
komparacije snimaju obje strane (sl. 285).
Funkcionalne snimke slabinske

kraljenice
Funkcionalne snimke lumbalne kralje
nice esto se izvode ali uvijek kao dopun
ske snimke, nakon uinjenih tipinih sni
maka. U naelu razlikujemo funkcional
ne snimke lumbalne kraljenice u m a k s i malnoj inklinaciji i maksimalnoj
r e k l i n a c i j i od snimaka s n a g i b o m t i
jela u lijevo i u desno.
Funkcionalne snimke u maksimalnoj in
klinaciji i reklinaciji mnogo se ee izvo
Sl. 285. Kose snimke lumbalne kraljenice
de. Kad se na uputnici trae funkcionalne

snimke lumbalne kraljenice, pod tim se
podrazumijeva da e se osim dorzalne i
profilne snimke uiniti i snimke u maksi
malnoj inklinaciji i maksimalnoj reklinaciii lumbalne kraljenice.
Priprema bolesnika za sve funkcional

ne snimke lumbalne kraljenice je uobia
jena kao i za standardne snimke. Funkci
onalne snimke lumbalne kraljenice rade
se filmom formata 30 x40, obavezno uz
upotrebu folije i reetke. Stavlja se Ozna
ka strane L ili D. Gornji rub kasete nalazi
se u visini ksifoida.
Funkcionalne snimke lumbalne kralje
nice u maksimalnoj inklinaciji i maksi
malnoj reklinaciji uvijek se izvode u sto
jeem poloaju bolesnika, u profilnom
poloaju bolesnikova tijela, pri emu je
medijalna ravnina tijela paralelna sa stati

vom za snimanje.
Bolesnikove ruke pruene su iznad gla
ve i savijene u laktovima. Bolesnik se
maksimalno nagne prema naprijed (mak
simalna inklinacija) (sl. 286), a zatim
maksimalno prema natrag (maksimalna
reklinacija) (sl. 287). Pri tome se mora pa
ziti da bolesnikova zdjelica ostane nepo
mina, odnosno fiksirana, tj. u istom po
loaju, a da bolesnik savija tijelo samo u
lumbalnom podruju.

za
funkcionalne
snimke
lumbalne
kraljenice-maksimalna inklinacija

za
funkcionalne
snimke
Jumbalne
kraljenice maksimalna reklinacija
Snimanje kraljenice
Sl.
288.
Funkcionalne
snimke
u poloaju maksimalne inklinacije
167
lumbalne
kraljenice
Centriranje: Snima se sa horizontalnim

snopom zraenja. Centralna zraka pada
okomito na film i cilja tri poprena prsta
iznad kriste ilijake. Obavezno se snima u
maksimalnoj
inklinaciji
i
maksimalnoj
reklinaciji lumbalne kraljenice. Udalje
nost fokus film iznosi 100 cm. Za vrije
me ekspozicije bolesnik ne smije disati.
Eksponira se u ekspiriju. Obavezno se
provodi uobiajena zatita bolesnika.
Ocjena snimke: Na profilnim, funkcio
nalnim snimkama lumbalne kraljenice u
maksimalnoj
inklinaciji
i
maksimalnoj
reklinaciji vrlo se dobro mogu analizirati
intervertebralni prostori (sl. 288. i 289).
Sl.
289.
Funkcionalne
snimke
lumbalne
u poloaju
maksimalne reklinacije
kraljenice
Dorzalne i ventralne funkcionalne snim

ke lumbalne kraljenice s nagibom tijela
ulijevo i udesno rjee se izvode od profil-
nih funkcionalnih snimaka. To osobito

vrijedi za ventralne funkcionalne snimke
lumbalne kraljenice. I dorzalne i ventral
ne funkcionalne snimke lumbalne kralje
nice izvode se uvijek u stojeem poloaju
bolesnikova tijela, pri emu je bolesnik ili
licem ili leima okrenut prema filmu. Bo
lesnik se naginje maksimalno najprije na
jednu, a zatim na drugu stranu u lumbalnom dijelu kraljenice.. Zdjelica ostaje
fiksirana, odnosno kukovi su na svom
mjestu. Obavezno se snima i lijeva i des
na strana (sl. 290. i 291).
168

rzalnu
Funkcionalnu
snimku
lum
balne kraljenice nagib bolesni
ka ulijevo

rzalnu
snimku
funkcionalne
lum
balne kraljenice nagib bolesni
ka udesno

mito na ravninu filma. Snima se s hori
zontalnim snopom zraenja, a cilja na
sredinu linije koja spaja obje kriste u me
dijalnoj ravnini. Udaljenost fokus film
iznosi 100 cm. Za vrijeme ekspozicije bo
lesnik ne smije disati. Snima se u ekspiriju. Obavezno se provodi odgovarajua za
tita bolesnika.
Ocjena snimaka: Dorzalne i ventralne
funkcionalne snimke lumbalne kraljeni
ce slue za prikaz intervertebralnih pro, stora.
Ciljane snimke etvrtog i petog

slabinskog kraljeka
Kada treba uiniti ciljane snimke et
vrtog i petog lumbalnog kraljeka, uvijek
se izvodi d o r z a l n a i p r o f i l n a snim
ka, a ponekad i k o s e s n i m k e p o K o
v a u . Ciljane snimke etvrtog i petog
lumbalnog kraljeka rade se zbog estih
degenerativnih
promjena
intervertebralnog diska u visini L I V L V i L V S I
kraljeka. Budui da je potrebna pomna
Snimanje kraljenice
analiza tog podruja, ine se ciljane snim

ke. Te se snimke nazivaju jo i snimke
lumbosakralnog prijelaza.
Priprema bolesnika za sve ciljane snim
ke lumbosakralnog podruja je uobiaje
na, kao i za ostale snimke lumbalne kra
ljenice.
Snima
se
filmom
formata
24 x 30, pomou folije i reetke. Prepo
ruuje se snimati s tubusom. Stavlja se oz
naka strane L ili D. Centar kasete nalazi
se u sredini izmeu obje kriste i obje spine ilijake anterior superior. Vano je to
vie suziti rendgenski snop kako bi snim
ka bila to otrija.
Kod dorzalne snimke bolesnik lei na
leima, s rukama prekrienima na prsima
ili pruenima uz tijelo. Noge su flektirane
u koljenu i privuene k tijelu.
169
bolesnika ak i do 45. Cilja se na pro

stor izmeu etvrtog i petog kraljeka u
medijalnoj liniji na sredinu spojnice, koja
spaja obje kriste i obje spine ilijake ante
rior superior (sl. 292).
Profilna snimka: Bolesnik lei na des
nom ili lijevom boku. Ruke su prekriene
na prsima ili pruene iznad glave. Noge
su flektirane u koljenu i privuene k tije
lu.
Centriranje: Centralna zraka je za

20 25 ukoena kranijalno, a kod nekih

mito na film, cilja na prostor izmeu et
vrtog i petog kraljeka u srednjoj aksilarnoj liniji (jedan do dva poprena bolesni
kova prsta ispod kriste). Udaljenost fokus film iznosi 100 cm. Za vrijeme ekspozi
cije bolesnik ne smije disati. Slika se u
ekspiriju (sl. 293).
Sl. 292. Dorzalna ciljana snimka etvrtog i petog

lumbal nog kraljeka
Sl. 293. Profilna ciljana snimka etvrtog i petog lumbalnog kraljeka
170
Kose snimke lumbosakralnog

prijelaza po Kovau
Za kosu snimku lumbosakralnog prije
laza po K o v a u priprema bolesnika i
materijal za izvoenje snimke isti su kao i
kod ostalih kosih snimaka lumbosakral
nog prijelaza. Snimke se izvode uvijek u
leeem poloaju bolesnika. Bolesnik lei
na boku, a zdjelica je za 30 ukoena pre
ma trbuhu. Rame je takoer ukoeno za
30. Ruke se nalaze pod glavom ili su
pruene iznad glave. Noge su malo savije
ne u koljenima i privuene k tijelu (sl.
294.
Centriranje: Centralna zraka je ukoe
na za 15 30 kaudalno, a cilja na L V
odnosno dva poprena prsta ispod kriste.
Kaseta je postavljena tako da je njezino
sredite u sredini izmeu kriste i spine ilijake anterior superior. Za vrijeme eksponiranja bolesnik zadrava disanje. Ekspo
nira se u ekspiriju. Kod svih ciljanih sni
maka lumbosakralnog prijelaza provodi
se uobiajena zatita bolesnika. Na cilja
nim snimkama etvrtog i petog lumbalnog
kraljeka
odnosno
lumbosakralnog
prijelaza dobro se vide korpusi spomenu
tih kraljeaka, procesus i spinozusi, spi
sl. 295. Kosa snimka lumbosakralnog prijelaza po

Kovau
nalni nastavci i stranji lukovi navedenih

kraljeaka (sl. 295).

snimku lumbosakralnog prijelaza
po KOVAU
Snimanje kraljenice
SNIMKE KRSTANE
KRALJENICE
171
(SAKRALNE)
Snimke sakruma izvode se uvijek u le

eem poloaju bolesnika. Snimaju se ti
p i n e snimke. Priprema bolesnika za
snimanje sakralne kraljenice analogna je
pripremi bolesnika za snimanje lumbalne
kraljenice.
ji (sl. 297). Udaljenost fokus f i l m iznosi

prestaje disati. Snima se u ekspiriju.
Ocjena snimke: Na snimci je prikazan
sakrum u cijelosti, peti lumbalni kraljeak
i dio osis kokcigis (sl. 298. i 299).
Dorzalna snimka sakruma

Priprema bolesnika je uobiajena. Sakrum se snima filmom formata 18 x 24 ili
24 x 30, pomou folije i reetke.
na leima, tono na sredini stola. Medi
jalna ravnina tijela okomita je na ravninu
stola za snimanje. Simetrine toke rame
na i simetrine toke zdjelice u istoj su
transverzalnoj ravnini. Ruke su prekrie
ne na prsima ili pruene iznad glave (sl.
296).
Centriranje: Centralna zraka je ukoe
na na 15 kranijalno i cilja sredinu linije
koja spaja desnu i lijevu spinu ilijaku an
terior superior i simfizu u medijalnoj lini

mjesto ulaska centralne zrake za
dorzalnu snimku sakruma

rzalnu snimku sakruma
172
ke bolesnik lei potrbuke na stolu za sni

manje. Centralna zraka ukoena je za 15
kaudalno, a cilja na sredinu filma, odnos
no na sredinu sakralne kosti.
Profilna snimka sakruma
snimku sakruma, ali kod ventralne snim
Priprema bolesnika za profilnu snimku

sakruma je ista kao i za dorzalnu snimku.
Pribor: Snima
se filmom formata
18 x 24 ili 24 x 30 pomou folije i reet
ke.
na desnom ili lijevom boku, s rukama
prekrienima na prsima, pruenima iznad
glave ili stavljenima pod glavu. Noge su
flektirane u koljenu i lagano privuene k
tijelu. Medijalna ravnina bolesnikova tije
la paralelna je s ravninom stola za snima
nje. Bolesnik lei tono na sredini stola za
snimanje. Ispod lumbalnog dijela kralje
nice stavlja se jastui.
Sl. 299. Dorzalna snimka sakruma
Sl. 300. Profilna snimka sakruma

kod dorzalne snimke sakruma
prolaza
centralne
zrake
Kod ventralne snimke sakruma pripre

ma i materijal su isti kao i za dorzalnu
Snimanje kraljenice
173

je na film i cilja oko 7 cm ispod kriste ilijake u stranjoj aksilarnoj liniji. U t o k u
ekspozicije bolesnik ne smije disati. Kod
profilne snimke sakruma, kao i kod osta
lih snimaka sakruma, obavezno se provo
di adekvatna zatita bolesnika.
sakrum u profilnoj projekciji (sl. 300).
SNIMKE
TRTINE
KRALJENICE
(OS KOKCIGIS)
Za izvoenje snimke kokcigealne kosti
potrebna je analogna priprema bolesnika
kao i za izvoenje snimke sakruma, od
nosno lumbalne kraljenice. Os kokcigis
snima se u tipinim projekcijama filmom
formata 13 x 18 ili 18 x 24 pomou foli
je i reetke.
sl. 302. Smjer centralne zrake i njezino ulazno mjes
Dorzalna snimka os kokcigis

na leima, na sredini stola za snimanje.

Medijalna ravnina bolesnikova tijela oko
mita je na ravninu stola. Simetrine toke
ramena i zdjelice nalaze se u istoj tran

rzalnu snimku os kokcigis
to za dorzalnu snimku os kokcigis
sverzalnoj ravnini. Bolesnikove ruke pre

kriene su na prsima ili pruene uz tijelo.
Noge su ekstendirane (sl. 301).
Centriranje: Centralna zraka ukoena
je za 10 kaudalno i cilja 45 poprenih
174
prstiju iznad simfize (sl. 302). Udaljenost

fokus film iznosi 100 cm. Za vrijeme ek
spozicije bolesnik prestaje disati, i to u
ekspiriju. Obavezno se provodi zatita bo
lesnika.
sakrum os kokcigis u cijelosti i peti lumbalni kraljeak (sl. 303).
Profilna snimka os kokcigis

Priprema bolesnika i priprema materija
la ista je kao i kod dorzalne snimke os
kokcigis.
na
desnom
ili
lijevom
Sl. 303. Dorzalna snimka os kokcigis
boku,
medijalna
ravnina njegova tijela paralelna je s ravni

nom stola za snimanje. Pod lumbalni dio
kraljenice stavljen je podloak. Noge su
lagano flektirane u koljenu i privuene k
tijelu. Ruke su flektirane u laktu, stavlje
ne uz glavu ili pod glavu.
je na film i cilja oko 12 cm ispod linije
kriste ilijake u stranjoj aksilarnoj liniji.
Udaljenost fokus film iznosi 100 cm. Za
vrijeme ekspozicije bolesnik prestaje di
sati, i to u ekspiriju.
Obavezno se provodi uobiajena zati
ta bolesnika.
peti lumbalni kraljeak, os sakrum i os
kokcigis (sl. 303 a.).
Sl. 303. a. Profilna snimka os kokcigis
SNIMANJE PRSNOGA KOA

(THORAX)
Pod snimkom prsnog koa podrazumi
jevamo u prvom redu snimke rebara, ia
ko, anatomski gledajui, prednji dio to
raksa ini sternum, a stranji dio torakalna kraljenica. Snimke ramena detaljno
su opisane u poglavlju o snimkama gor
njih ekstremiteta.
Za snimke toraksa potrebno je bolesni
ka svui do pojasa i toraks potpuno oslo
boditi odjee. Osim toga treba skinuti i
nakit s vrata, odnosno ukloniti sve pred
mete koji bi mogli ostaviti nepoeljnu
rendgensku sjenu.
Povrede rebara su este, pa su i snima
nja rebara esta. Pri tome moramo paziti
koja su rebra povrijeena. U pravilu se
snima onaj dio rebara koji boli, odnosno
gdje se oekuje povreda. Osim traumat
skih promjena tumorski procesi takoer
mogu biti indikacija za izvoenje snima
ka rebara. To se odnosi i na sternum.
Anomalije rebara mnogo su rjea indika
cija za snimke rebara. elimo li snimiti
sva rebra, upotrijebiti emo film formata
35 x 35, a za lijevu polovicu grudnog ko
a film formata 30 x 40. Dobivamo tada
snimke lijevog ili desnog hemitoraksa.
Sternum meutim snimamo filmom for
mata 24 x 30.
Rebra slikamo uz upotrebu folije i re
etke i to najee leei, ali se mogu sni
mati i stojee uz Buckijev stativ.
SNIMKE REBARA
Ventralna snimka prsnoga koa.
Priprema bolesnika: Za ventralnu snim
ku toraksa i rebara bolesnik mora biti
svuen do pojasa i s vrata mu moraju biti
uklonjeni ukrasni predmeti. Ako se snima
cijeli toraks, upotrijebit e se film forma
ta 35 x 35, a za hemitoraks film formata
30 x 40. Film 30 x 40 postavlja se uz
duno. Obavezno se stavlja oznaka D ili
L. Snima se pomou folije i reetke.
Poloaj bolesnikova tijela: Toraks se
obino snima u leeem poloaju bolesni
ka, mnogo rjee u stojeem. Za ventralnu
snimku toraksa bolesnik lei potrbuke
na stolu za snimanje, ruke su mu pruene
uz tijelo i lagano odmaknute od njega.
Da bi se izbacila skapula, dlanovi su u
suklinaciji. Medijalna ravnina tijela oko
mita je na ravninu filma. Frontalna ravni
na paralelna je s ravninom filma. Povrije
eni dio toraksa nalazi se na sredini fil
ma. Film je postavljen tako da je gornji
rub kasete oko 3 4 poprena prsta iznad
mekih esti ramena.
mito na film i cilja obino na povrijeeni
dio rebara. Ako se snimaju gornja rebra
176
cilja se na etvrti torakalni kraljeak, a

snimaju li se donja rebra, cilja se na deve
ti torakalni kraljeak. Ako se pak snima
desni ili lijevi hemitoraks, tada e se cilja
ti tri poprena bolesnikova prsta lateralno od torakalne kraljenice odnosno 3 4
poprena prsta paramedijalno, i to u visi
ni estog torakalnog kraljeka, odnosno u
visini estog rebra. Bolesnikovo tijelo tre
ba prekriti zatitnom pregaom, osobito
podruje gonada, a primarni snop ren
dgenskog zraenja obavezno suziti na ne
to manje od veliine upotrebljavanog fil
ma. Za vrijeme ekspozicije bolesnik mora
biti miran u namjetenom poloaju, mora
prestati disati, a eksponira se u ekspiriju
za donja rebra, a u inspiriju za gornja reb
ra.
Prikaz struktura na snimci: Na ventralnoj snimci rebara bolje su prikazani pred
nji krakovi.
Dorzalna snimka prsnoga koa

kao i za ventralnu snimku toraksa. Boles
nik lei poleice na stolu za snimanje ta
ko da mu je toraks na sredini filma ili je
na sredini filma onaj dio koji ga boli, od
nosno onaj dio koji treba snimiti. Obje su
ruke pruene uz tijelo i malo od njega od
maknute, kako bi se izbaci
le skapule (sl. 304). Ako tre
ba prikazati donja rebra,
bolesnik moe ruke staviti
iznad glave.

ku lijevog hemitoraksa
Sl.
ra
304.
Poloaj
bolesnika
za
dorzalnu
snimku
reba
Smjer centralne zrake je okomit i za

prikaz gornjih rebara cilja u visini et
vrtog torakalnog kraljeka u medijalnoj
liniji, a treba li pak prikazati donja rebra,
tada centralna zraka cilja u visini devetog
torakalnog kraljeka. Bolesnik duboko
Snimanje prsnoga koa (thorax)
177
njezino ulazno mjesto za snimku
lijevog hemitoraksa
Sl. 307. Dorzalna snimka prsnoga koa
178
udahne, zatim izdahne i ne die, odnosno

zadri dah, i u tom se trenutku eksponira.
Trebamo li snimiti lijevu ili desnu polovi
cu toraksa, tada se snima hemitoraks. Pri
prema i poloaj bolesnika su isti kao i za
dorzalnu snimku toraksa. Smjer centralne
zrake je okomit, ali se ne centrira medijafno, ve etiri poprena prsta bolesnika
paramedijalno u visini Th 4 za prikaz gor
njeg dijela hemitoraksa ili u visini Th 9 za
prikaz donjeg dijela hemitoraksa (sl. 305 i
306.).
Imobilizacija i zatita bolesnika isti su
kao i za ventralnu snimku rebara (sl. 307).
Kosa snimka rebara

Kosa snimka rebara izvodi se ako po
stoji sumnja na frakturu rebara u aksilarnoj liniji, a frakture rebara u tom dijelu
veoma su este. Priprema bolesnika i ma
terijala ista je kao i za ventralnu snimku
rebara. Bolesnik lei ili stoji, tijelo mu je
rotirano za 45, prema tome da li ga boli
lijeva ili desna strana. Bolesnikovo tijelo
nalazi se dakle u prvom ili drugom ko
som poloaju. Centralna zraka je okomita
na sredinu filma. Za gornja rebra cilja se
u visini etvrtog torakalnog kraljeka, a
za donja u visini devetog.
Imobilizacija i zatita su isti kao i za
ventralnu snimku toraksa.
Sl. 308.
ga koa
Poloaj
bolesnika
za
profilnu
snimku
prsno
PROFILNA SNIMKA PRSNOGA

KOA
Profilna snimka toraksa ili rebara izvo
di se vrlo rijetko. Priprema bolesnika i
materijala ista je kao i za ventralnu snim
ku. Bolesnik lei na desnom ili lijevom
boku, prema tome koja je strana rebara
povrijeena (sl. 308). Noge su flektirane u
koljenu i privuene k tijelu, ruke su pru
ene iznad glave. Centralna zraka okomi

ta je na sredinu filma, cilja u visini estog
torakalnog kraljeka u srednjoj aksilarnoj
liniji.
ventralnu odnosno dorzalnu snimku to
raksa (sl. 308. a).
179
Sl. 308. a. Profilna snimka prsnoga
koa
Snimke sternuma
Ventralna snimka sternuma
Prilikom snimanja sternuma treba na

stojati izbaciti sternum iz sjene kraljeni
ce kako se ne bi meusobno superponirali jer bi analiza sternuma bila onemogue
na. To se moe postii rotacijom bolesni
kova tijela ili nagibom centralne zrake.
Za snimke sternuma potrebno je bolesni
ka svui do pojasa. Sternum se snima fil
mom formata 24 x 30, uz upotrebu folije
i reetke, i to u leeem i u stojeem polo
aju bolesnika.
Priprema bolesnika: Za ventralnu snim

ku sternuma bolesnika treba svui do po
jasa, a s podruja vrata skinuti sve ukras
ne predmete koji bi mogli ostaviti nepo
eljnu rendgensku sjenu.
Snima se filmom formata 24 x 30, uz
upotrebu folije i reteke. Film se stavlja
uzduno. Obavezno se stavlja oznaka L ili
D. Kaseta je postavljena uzduno, a nje
zin gornji rub dolazi oko dva poprena
prsta iznad mekih esti ramena.
180
Sl. 309. Poloaj bolesnika za ventralnu snimku sternuma
Sl. 310. Shematski prikaz sternu

ma:
l-manubrium
sterni,
2-corpus
ster
ni,
3-processus
xiphoideus,
4-cla
vicula, 5-incisura jugularis

potrbuke na stolu za snimanje u ventralnom kosom poloaju, s podignutim lije
vim ramenom, to znai da je u lijevom
kosom poloaju. Uzduna osovina ster
numa centrirana je na sredinu filma. Prilagoava se podizanje ramena i zdjelice,
tako da je toraks dovoljno rotiran kako bi
se izbjegla superpozicija sjene kraljenice
i sternuma. To je otprilike za oko 10 do
20 (sl. 309).
Centriranje: Centralna zraka je okomota na film i cilja u visini treeg torakalnog
kraljeka. Obavezno treba suziti primarni
snop rendgenskog zraenja na neto ma
nje od formata'-upotrebljavanog filma, a
tijelo bolesnika, osobito podruje gonada, zatititi pregaom.
snimci je prikazan sternum u cijelosti, a
to znai podruje manubriuma, korpusa i
procesusa ksifoideusa (sl. 311).
Sl. 311. Ventralna snimka sternuma

romedijalnu snimku sternuma
za
late-
Lateromedijalna projekcija
sternuma
Profilna snimka sternuma

kao i za prethodnu snimku. Bolesnik lei
potrbuke na stolu za snimanje s rukama
pruenima uz tijelo. Medijalna ravnina ti
jela okomita je na ravninu stola. Manub
rium sterni lei oko 3 4 poprena prsta
ispod gornjeg ruba filma. Uzduna osovi
na sternuma poklapa se sa sredinom fil
ma. Bolesnikova glava lagano se ukosi u
stranu, to uvjetuje i minimalnu rotaciju
kraljenice. Smjer centralne zrake je ukoen od lateralnog prema medijalno za ne
kih 18 20. Kut centralne zrake ovisi o
dubini toraksa. Ulazno mjesto centralne
zrake je oko etiri poprena prsta lateromedijalno, odnosno lateralno od medijalne linije u visini Th IV (sl. 312). Central
na zraka izlazi na spoju gornje i srednje
treine sternuma. Za vrijeme ekspozicije
bolesnik ne smije disati.
biajene.

kao i za ventralnu snimku. Bolesnik stoji
u profilnom poloaju, znai da je medijal
na ravnina tijela paralelna s ravninom fil
ma, a frontalna ravnina okomita na ravni
nu filma. Obje su ruke zabaene prema
nazad i bolesnik se to je vie mogue is
prsi prema naprijed (sl. 313). Snima se
horizontalnim snopom rendgenskog zra
enja. Centralna zraka pada okomito na
sredinu sternuma i na sredinu filma (sl.
314). U toku ekspozicije bolesnik ne smi
je disati.

biajene.
profilnoj snimci sternuma vidljivo je pod
ruje manubriuma korpusa i procesusa
ksifoideusa u profilnoj projekciji (sl. 316).

filnu snimku sternuma
Sl. 314. Smjer centralne

profilnu snimku sternuma
Sl 315. Shematski prikaz sternuma u profilnoj pro

jekciji:
1-manumbrium
sterni,
2-corpus
sterni,
3-processus
xiphoideus, 4-clavicula
za
zrake
pro
za
183
Sl. 316. Profilna snimka sternuma
184

sternuma
Profilna snimka sternuma moe se iz
vesti i u leeem poloaju bolesnika. Bo
lesnik lei na stolu za snimanje u bonom
poloaju. Medijalna ravnina tijela para
lelna je s ravninom filma, a frontalna rav
nina okomita je na ravninu stola, odnos
no filma. Bolesnikove ruke izdignute su
iznad glave, tijelo je lagano rotirano i to
tako da je uzduna osovina sternuma
okomita na film. Centrira se na sredinu
sternuma i na sredinu filma.
Snimke sternoklavikularnog
zgloba
Sternoklavikularni
snimati zajedno, i
projekcija, ali se
zasebno. Tada je
jekcija. Za svaku
nog zgloba mora
zglobovi mogu se
tada je to bilateralna
mogu snimati i svaki
to unilateralna pro
snimku stenoklavikularse bolesnik skinuti do
Sl. 317. Poloaj bolesnika za ventralnu snimku obaju stemoklavikularnih zglobova
pojasa. Sve snimke sternoklavikularnog

zgloba snimaju se pomou folije i reetke
filmom formata 18 x 24.

sternoklavikularnih zglobova
Priprema bolesnika za bilateralnu pro
jekciju sternoklavikularnih zglobova ista
je kao i za ostale snimke toraksa. Snima
se filmom formata 18 x 24, uz upotrebu
folije i reetke. Film se stavlja poprijeko.
Obavezno se oznauje strana sa D i L.
Bolesnik lei potrbuke, tono na sredini
stola. Medijalna ravnina bolesnikova tije
la okomita je na ravninu stola za snima
nje. Ruke su pruene uz tijelo, s dlanovima koji su u supinaciji, glava i lice su
mirni, podloeni jastukom. Centralna zra
ka pada okomito i cilja u visini procesusa
spinozusa treeg torakalnog kraljeka (sl.
317). Eksponira se u ekspiriju, kako bi se
eliminirala sjena rebara.
biajene (sl. 318).
Sl.
ju
va
185
318. Ventralna snimka oba

sternoklavikularnih
zglobo
Ventralna snimka jednog

sternoklavikularnog zgloba
i u ventralnom poloaju tako da je sni

mani sternoklavikularni zglob u sreditu
filma.

tijela za ventralnu snimku jednog ster
noklavikularnog zgloba, odnosno za uni
lateralnu projekciju isti su kao i za bilate
ralnu projekciju. Medijalna ravnina bo
lesnikova tijela okomita je na ravninu sto
la odnosno na ravninu filma. Bolesnik le
Tijelo lagano rotiramo da se kraljeni

ca izbaci iz sjene sternoklavikularnog
zgloba koji se snima i on se tada nalazi u
sreditu filma (sl. 319). Centralna zraka
pada okomito na sredinu filma i cilja u
visinu procesusa spinozusa treega tora
kalnog kraljeka.
Sl. 319. Poloaj bolesnika za ven

tralnu snimku jednog sternoklavi
kularnog zgloba
Sl. 320. Poloaj

centralne
zrake
snimku
jednog
nog zgloba
Moe se. izvesti i modificirana snimka

kod koje bolesnik takoer lei potrbuke.
Kaseta se nalazi ispod prsiju, i to tako da
je sternoklavikularni zglob u sreditu fil
ma. Ruke su odmaknute od tijela s dlano
vima u pronaciji. Centrira se oko 3 4
Sl. 321. Snimka jednog ster

noklavikularnog zgloba
bolesnika i smjer
za
modificiranu
sternoklavikular
poprena prsta paramedijalno u visini Th

III. Centralna zraka je za 15 ukoena lateromedijalno, u odnosu na mediosagitalnu ravninu tijela (sl. 320).
biajene (sl. 321).
SNIMANJE GLAVE
Radi radioloke dijagnostike svakod
nevno se rutinski izvode pregledni radiogrami glave, ali veoma esto i specijalne
snimke pojedinih kostiju lubanje. Radiograme uvijek snimamo u dva smjera
anteroposteriornom
ili
posteroanteriornom i u profilnom, tj. laterolateralnom
smjeru. Obje snimke zajednikim ime
nom nazivamo kraniogram.
Radiografske projekcije glave standar
dizirane su za normalni kranijum i teme
lje se na odreenim orijentacijskim toka
ma i linijama, a uz tono utvrene stup
njeve angulacije centralne zrake u odnosu
na kranijum i u odnosu na ravninu filma.
Poznavanje tih linija i toaka umnogome
olakava centriranje prilikom snimanja
kostiju glave i bitan je uvjet za daljnje
razumijevanje materije, koja se u ovom
poglavlju obrauje. U toku praktinog ra
da uvijek je potrebno pridravati se orijentacijskih linija i toaka, u protivnom je
nemogue nainiti tehniki dobru i simet
rinu snimku, koju bi radiolog mogao
analizirati. Linije tijela opisane su u
uvodnom dijelu, ali emo ovdje jo jed
nom opisati one bitne ravnine i linije koje
su neobino vane za namjetanje boles
nika i centriranje prilikom izvoenja sni
maka kranijuma (sl. 322).
1. Medijalna ravnina dijeli glavu verti
kalno u dvije simetrine polovice, a u anterioposteriornoj liniji prolazi kroz sutura
sagitalis. Paralelna je s ravninom filma,
ako je glava korektno namjetena u pro
filnom poloaju, a s ravninom filma u
frontalnoj projekciji tvori pravi kut.
2. Frontalna ravnina paralelna je s rav

ninom ela. Koronarna ravnina je sredi
nja frontalna ravnina, koja tijelo dijeli na
ventralni (anteriorni, prednji) i dorzalni
(posteriorni, stranji) dio, a na glavi pro
lazi kroz koronarnu suturu.
3. Orbitomeatalna linija ili linija baze
(radiografski) imaginarna je linija koja
spaja vanjski rub orbite i vanjski sluni
otvor. Ta nam je linija potrebna kada e
limo istaknuti pod kojim je kutom glava
nagnuta u odnosu na ravninu filma. Rav
nina baze je ravnina koju ine obje linije
baze.
4. Glabelomeatalna linija spaja glabelu
s vanjskim slunim otvorom.
5. Interpupilarna ili interorbitalna linija
je imaginarna horizontalna linija koja
spaja lijevu i desnu pupilu. Pri profilnoj
snimci glave interorbitalna linija stvara s
ravninom filma pravi kut, i to je znak ko
rektnog poloaja glave za lateralnu pro
jekciju od verteksa do brade, pri emu
obavezno treba bradu podloiti. To je li
nija vodilja i za centralnu zraku, koja pri
profilnoj projekciji treba da pada okomi
to na film.
6. Infraorbitalna linija je imaginarna li
nija koja spaja donji rub orbite s vanj
skim slunim otvorom. Izmeu infraorbitalne i orbitomeatalne linije postoji kut
od oko 7, a izmeu orbitomeatalne i glabelomeatalne linije postoji kut od 8.
7. Linije elo nos i brada nos samo
su aproksimativne, jer postoje velike indi
188
Sl. 322.
na glavi
Prikaz
orijentacijskih
vidualne razlike u duini i prominenciji

nosa i brade.
8.
Gornja okluzijska linija spaja spinu
nazalis anterior (akantion) i vanjski sluni
otvor. Naziva se jo i akantomeatalna li
nija.
9.
Donja okluzijska linija spaja usni kut
s vanjskim slunim otvorom kada su usta
otvorena.
ravnina,
linija
toaka
10. Horizontalna ravnina (Virhow) dijeli

glavu na gornji i donji dio, polazei kroz
dno orbite i kroz vanjski sluni otvor.
Orijentacijske toke na glavi
1. Korijen nosa (nazion) mjesto gdje

se spajaju nosne kosti i eona kost.
2. Akantion spoj spine nazalis ante
rior i maksile u medijainoj ravnini.
Snimanje glave
189
Sl. 323. Shematski prikaz sutura na glavi
3. Bregma toka koja lei na sred

njoj liniji krova lubanje, na spoju eonog
i tjemenog ava (sl. 323).
ako je manji, onda je dolihocefalika (sl.

324). Prilikom snimanja glave treba obra
titi pozornost na konfiguraciju lubanje.
4. Glabela sredinja toka izmeu

supercilijarnih lukova u medijalnoj ravni
ni.
Nativnoj radiografiji kranijuma naje

e ne prethodi medikamentozna priprema
bolesnika. U toku snimanja u veini slu
ajeva prijeko je potrebna suradnja boles
nika i ing. med radiologije. Bolesnika tre
ba upozoriti da mora ostati potpuno mi
ran u odreenom poloaju, potrebnom za
odreeno snimanje. U toku kratkog raz
govora s bolesnikom informirat emo ga
o tome to emo mu snimati i dogovoriti
se s njim za suradnju. Za sva snimanja
kranijuma moraju se skinuti s glave i vrata svi ukrasni predmeti, npr. ukosnice, na
unice, ogrlice i eventualna perika, ras
pustiti smotuljak kose, skinuti zubne i
eventualno one proteze (umjetne lee),
naoale, sluni aparat i slino, ukratko
sve predmete koji bi mogli na snimci izaz
vati nepoeljnu rendgensku sjenu. U
mnogih je snimaka u daljnjem tekstu es
to uz pripremu bolesnika naznaeno sa
mo: priprema uobiajena. Pri tome se
u cijelosti podrazumijeva ovdje opisana
priprema, koja se iz tehnikih razloga u
daljnjem tekstu detaljno ne navodi.
Najee se za standardne snimke gla
ve upotrebljava film formata 24 x 30, a
5. Protuberancija okeipitalis eksterna
6. Lambda toka koja lei na medi

jalnoj liniji krova lubanje, a odgovara
spoju parijetookcipitalnih avova.
7. Vanjski sluni otvor (VSO)
8. eona kvrga (tuber frontale) dva

simetrina ispupenja na eonoj kosti.
9. Verteks vrh tjemena, u medijalnoj
ravnini.
10. Mastoidni nastavak sljepoone kos
ti, odnosno njegov vrh.
Pri normalno oblikovanoj glavi obje se
piramide temporalne kosti pruaju anteriorno i medijalno u odnosu na medijalnu
ravninu.
Linija koja prolazi kroz piramidu tvori
u stranjem dijelu piramide s medijalnom
ravninom glave kut od 47. Tako obliko
vana lubanja naziva se mezocefaliki
konfigurirana. To je ujedno najei oblik
lubanje u naoj populaciji. Ako je taj kut
vei, onda je lubanja brahicefalika. a
Sl. 324. Odnos piramida prema medijalnoj liniji:

a brahicefalina konfiguracija lubanje
b mezocefalina konfiguracija lubanje
c dolihocefalina konfiguracija lubanje
za specijalne snimke i filmovi manjih for

mata, 13 x 18, 18 x 24, u cijelosti ili po
pola. Ponekad se upotrebljavaju i okluzijski (zubni filmovi). I u radiografiji glave
vrijedi uglavnom pravilo da format filma
koji emo upotrijebiti diktira veliina ob
jekta. Sve se snimke snimaju pomou foli

je i reetke, a neke i s tubusom, to se po
sebno odnosi na neke specijalne snimke.
U radiografiji kranijuma vrlo je vaan
poloaj bolesnikova tijela. U principu se
glava snima u leeem poloaju bolesni-
Snimanje glave
191
Sl. 325. Nain podlaganja bolesnika za neke snimke

glave, ovisno o konstituciji bolesnika
1
2
3
4
5
6
7
8
debeo bolesnik angulacija linija

ispravan poloaj linija nakon podloka
debeo bolesnik angulacija linije baze
ispravan poloaj linije baze
mrav bolesnik
korigirana angulacija medijalne i interpupilarne linije
korigiran poloaj linije baze kod mravog bolesnika
korigirani poloaj linije baze kod debelog bolesnika
192
ka. Bolesnik lei ili potrbuke ili poleice

na stolu za snimanje. Mnogo se rjee sni
manje obavlja u uspravnom poloaju bo
lesnika, koji sjedi ili stoji uz Buckijev sta
tiv za snimanje. To se ne odnosi na snim
ke paranazalnih upljina, koje se vrlo es
to izvode u uspravnom poloaju bolesni
ka. Bolesnikovo tijelo poloeno je ovisno
o projekciji koja se radi. esto treba tijelo
podloiti, ovisno o snimci koja se radi, ali
i o grai, odnosno debljini bolesnika. Ta
ko, na primjer, u mravih bolesnika treba
stavljati pod prsa jastui kako bi se gla
va mogla ispravno namjestiti za profilnu
snimku i neke kose projekcije. U debelih
bolesnika potrebno je pak podloiti elo
ili okciput kako bi poloaj cervikalne kra
ljenice u odnosu na film bio ispravan.
Ne samo da se ponekad tijelo podlae
ve se koristimo i posebno konstruiranim
podlocima za podlaganje glave pri ne
kim specijalnim snimkama. O tome e se
detaljno govoriti u daljnjem tekstu (sl.
325).
Poloaj,
odnosno
namjetanje
glave,
pri izvoenju pojedinih snimaka detaljno
je opisan prilikom opisa snimanja svake
snimke, pa ovdje nee biti govora o tome.
Pri svakom snimanju mora se staviti oz
naka strane L ili D. Za veinu snimaka
vrijedi pravilo da se stavlja oznaka one
strane glave koja prilijee uz film. Pone
kad se obavezno snima i lijeva i desna
strana (npr. ciljana snimka sele turcike ili
snimka
temporomandibularnih
zglobo
va).
Pri svakom snimanju treba bolesnika
zatiti od zraenja. Ne smije se uiniti ni
jedna ekspozicija, a da se prethodno nisu
poduzele sve zatitne mjere. U veini slu
ajeva prekrit e se tijelo bolesnika zatit
nom pregaom, posebno podruje gonada. Osim toga vodit e se briga o primar
nom
rendgenskom
snopu.
Rendgenski
snop suzit e se uvijek na manje od velii
ne upotrebljavanog formata filma (sva e
tiri ruba filma moraju ostati neeksponira-
na za 12 mm). Time e se bolesnik za

tititi od zraenja, a i snimka e biti otrija.
U daljnjem tekstu esto se u okviru
rubrike Zatita bolesnika govori samo:
uobiajena ili standardna. Pod time se
uvijek podrazumijeva zatita bolesnika
provedena kako je ovdje opisano. Glavu
bolesnika esto treba imobilizirati, to se
postie primjenom platnenih vrpci za fik
siranje, koje su esto sastavni dio apara
ture. Pri izvoenju nekih snimaka boles
nik ne smije gutati ni disati, niti micati
onim bulbusima. Pri nekim snimkama u
tekstu rubrika Imobilizacija navedeno
je samo: uobiajena ili standardna, a uvi
jek se zapravo misli ovdje opisana imobi
lizacija bolesnika.
Smjer centralne zrake u radiografiji
glave je razliit, ovisno o snimci koja se
izvodi. Najee centralna zraka pada
okomito na objekt i na film, ali je kod od
reenog broja snimaka smjer centralne
zrake ukoen za odreeni broj stupnjeva
kraniokuadalno ili kaudokranijalno, fron
talno ili okcipitalno, to je tono definira
no kod nekih snimaka. Kod drugih pak
snimaka nagib centralne zrake ovisi o
konfiguraciji glave. U svakom je sluaju
pri opisu svake snimke tono definiran
smjer centralne zrake. Ing. med. rad. mo
ra uvijek pravilno odrediti njezin smjer u
odnosu na objekt i na film da bi na goto
voj snimci bile prikazane potrebne ana
tomske strukture.
Snimke glave u principu su tipine ili
standardne snimke, aksijalne snimke i
specijalne snimke. Kada bolesniku treba
snimiti glavu (uiniti kraniogram), onda
se uvijek pod tim pojmom podrazumijeva
snimka glave elom (ili zatiljkom) i profil
na snimka, to u pravilu znai snimanje
glave u dvije razliite projekcije. Snima
nje glave samo u jednom smjeru nije do
voljno. Snimka glave elom ili zatiljkom i
profilna snimka osnovne su, tj. tipine
snimke glave, i najee se izvode.
Snimanje glave
193
SNIMKE GLAVE
Snimka glave elom (frontalna snimka glave, frontalni cefalogram,
posterioanteriorna snimka, PA)
Priprema; Prijeko je potrebno s boles
nika skinuti sve predmete koji bi mogli
prouzrokovati
nepoeljnu
rendgensku
sjenu, npr. ukosnice, naunice, naoale,
proteze i dr.

za snimku glave elom (frontalna
snimka glave)
Sl. 327. Poloaj elo nos za

snimku glave elom linija baze
mora biti okomita na ravninu fil
ma
Pribor: Za snimku glave elom upot

rebljava se film formata 24 x 30, u kaseti
s folijom, postavljenoj po visini, odnosno
uzduno, a snima se pomou reetke.
194

potrbuke na stolu za snimanje. Ruke su
mu flektirane u laktovima, dlanovima se
oslanja o stol, postrance od glave, a prsa i
ramena podloena su jastukom. Simetri
ne toke ramena u istoj su transverzalnoj
ravnini. Ponekad, ali samo iznimno, moe
se glava snimati i u sjedeem poloaju bo
lesnika.(sl. 326).
Poloaj snimanog dijela tijela: Glava
elom i vrkom nosa prianja uz stol za
snimanje. Medijalna ravnina glave oko
mita je na ravninu stola (filma), pa se sre
dinja linija, koja prolazi sredinom zatilj
ka tjemena i lica, protee sredinom filma,
a paralelna je s postraninim rubovima
kasete. Linija baze okomita je na ravninu
filma (elo ili bradu bolesnika treba pod
loiti tankim jastuiem, koji ne daje ren
dgensku sjenu), a brada je privuena k
prsima, ime se postie da linija baze bud okomita na ravninu stola odnosno fil
ma (sl. 327).
Rubovi kasete: Postranini, kranijalni i
kaudalni dijelovi glave jednako su udalje

ni od rubova kasete. Potrebno je izvui la
dicu s kasetom i svjetlosnim vizirom ili
tapom produiti rubne dijelove snopa i
tako provjeriti nalazi li se snimani dio ti
jela unutar formata filma.
Oznaka strane: Obavezno se stavlja oz
naka L ili D.
Zatita
bolesnika:
Rendgenski
snop
zraka suzi se na veliinu malo manju od
formata filma (sva etiri ruba filma mora
ju biti za 1 2 mm neeksponirana). Bo
lesnikovo tijelo treba prekriti zatitnom
pregaom, osobito podruje gonada.
Imobilizacija: Bolesnikovu glavu fiksi
ramo vrpcama, na ijim se krajevima na
laze vreice s pijeskom. U toku ekspozici
je bolesnik ne smije gutati ni disati (prili
kom razgovora s bolesnikom treba ga na
to upozoriti).
mito na ravninu filma. Uzlazno joj je
mjesto oko 2,5 cm iznad protuberancije
okcipitalis eksterne, a izlazno na korijenu
nosa. Centralna zraka je paralelna s lini-
Sl. 328. Ulazno i

snimku glave elom
izlazno
mjesto
centralne
zrake
za
jom baze. Vidi sl. 328. Udaljenost fokus

film iznosi 100 cm.
Obavezna
je
kontrola
bolesniko
va poloaja prije ekspozicije!
Elektrini uvjeti: Ekspozicija mora biti
prilagoena snimanom dijelu tijela i apa
raturi. Ako je premalo kV, snimka e biti
mekana. Osim kotanog okvira lubanje
vidjet e se i meke esti, a struktura kosti
ju bit e nedostupna analizi jer nee biti
jasno prikazana. Kod premalo mAs zacrnjenje rendgenograma nee biti dovolj
no. Treba optimalno odabrati odnos kV i
mAs te obratiti panju na razvijanje.
Ocjena
gotove
snimke:
Rendgenska
snimka glave elom prikazuje suturu sagitalis, frontalnu kost, orbite, obje pirami
de, maksilu, nosni septum, nosne koljke
i mandibulu. Sjene piramida projiciraju
se u donjoj treini orbite. Najee su
pogreke (sl. 329):
1. Snimka nije simetrina (sutura sagitalis nije ravna linija na rendgenogramu)
jer medijalna ravnina glave nije bila oko
mita na ravninu filma.
2. Ako simetrine toke lijeve i desne
strane nisu jednako udaljene od postraninih rubova filma (pomak ulijevo ili
udesno), znai da snimani dio nije bio u
sredini filma, tj. nisu prikazane sve po
trebne strukture (odrezano rascentrirana cijev stol film).
Snimanje glave
195
Sl. 329. Snimka glave elom
3.
Sjene piramida ne projiciraju se u
donjoj treini orbite (linija baze nije bila
okomita na ravninu filma).
Opaska! elimo li bolje prikazati orbi
te, nagnut emo centralnu zraku za 20c
kaudalno, a sve ostalo je isto.
Promjena standardne tehnike: Bolesnik
sjedi uz rub stola veoma nagnut naprijed,
a glava mu prianja uz horizontalnu kase
tu, koja je odignuta od stola. Podlaktica
ma koje prianjaju uz glavu bolesnik se
opire o stol. Sve je isto kao za snimanje
glave elom, ali se primjenjuje film for
mata 18 x 24.
Kaseta je pomaknuta vie prema tjeme
nu (jer bradu ne treba prikazati) tako da
je kaudalni i stranji (okcipitalni) rub ok-
cipitalne kosti jednako udaljen od njezi

nih rubova a isto i eoni i tjemeni rub gla
ve. Pod bolesnikovu bradu moe se pod
metnuti njegova aka. To je snimka luba
nje elom (frontalni kraniogram).
Snimka glave zatiljkom

(okcipitalna snimka glave,
okcipitalni cefalogram,
anterioposteriorna snimka glave,
AP-snimka).
Priprema bolesnika: Priprema za sni
manje glave zatiljkom ista je kao i za sni
manje glave elom.
196
Sl. 330. Poloaj glave bolesnika za

snimku
glave
zatiljkom
(okcipitalna snimka glave)
Sl. 331. Snimka glave zatiljkom
Snimanje glave
Pribor: Upotrebljava se film formata

24 x 30. Film je postavljen uzduno, a
snima se pomou folije i reetke.
na leima. Sredinja ravnina tijela okomi
ta je na ravninu stola (filma). Ruke su
pruane uz tijelo. Koljena su blago privu
ena k tijelu i podloena jastukom. Simet
rine toke ramena u istoj su transverzal
noj ravnini.
zatiljkom prianja uz stol. Medijalna rav
nina glave okomita je na ravninu filma,
to znai da je sredinja linija koja prola
zi sredinom zatiljka tjemena i lica takoer
okomita na ravninu stola i filma. Linija
baze okomita je na ravninu stola i filma.
Da bi se dobio optimalni poloaj, boles
nik privue bradu prsima (tako da linija
baze bude okomita na film. Ovisno o kon
figuraciji glave odnosno debljini bolesni
kova tijela podloi se gornji ili donji dio
zatiljka (sl. 330).
Rubovi kasete: Postranini, kaudalni.
kranijalni dijelovi glave moraju biti jed
nako udaljeni od rubova kasete. Izvue se
ladica s kasetom i svjetlosnim vizirom ili
tapom produe se rubni dijelovi ren
dgenskog snopa. Time se provjerava da li
se snimani dio glave projicira unutar for
mata filma. Medijalna ravnina glave pa
ralelna je s postraninim rubovima kase
te.
Oznaka strane L ili D.
Zatita bolesnika: Kao i pri snimci gla
ve elom.
Imobilizacija: Bolesnikova glava fiksira
se vrpcama. U toku ekspozicije bolesnik
ne smije gutati ni disati.
Centriranje: Centralna zraka cilja na
korijen nosa, paralelna je s linijom baze i
okomita na sredite filma.
Obavezna
je
kontrola
poloaja
bolesnika prije ekspozicije!
Elektrini uvjeti: Potrebno je optimal
no odabrati Kv i mAs. Kriteriji kvalitete
snimke isti su kao i za frontalnu snimku.
Ocjena gotove snimke: Na snimci su
prikazane iste anatomske strukture kao i
197
kod snimke glave elom (sl. 331). Naje

e pogreke koje mogu nastati pri izvoe
nju snimke glave zatiljkom identine su
pogrekama pri izvoenju snimke glave
elom, stoga ih neemo ponavljati.
Opaska! Za snimku lubanje u poloaju
zatiljkom (okcipitalni kraniogram) dovo
ljan je film formata 18 x 24.
Profilna snimka glave (lateralna

snimka glave, snimka glave
postrance, profilni kraniogram,
profilni cefalogram)
Priprema
bolesnika:
Uobiajena
je,
znai treba skinuti s bolesnikove glave i
vrata sve predmete koji bi mogli dati ren
dgensku sjenu, npr. ukosnice, naunice,
zubalo, naoale itd.
Film formata 24 x 30 uz upotrebu foli
je po visini, uzduno. Snima se s reet
kom.
potrbuke na stolu za snimanje, u ventralnom kosom poloaju. To znai da mu je
tijelo lagano uskoeno tako da je rame
suprotne, nesnimane strane glave odignuto, podloeno, pripadajua ruka je flekti
rana u laktu i dlanom te ruke bolesnik se
oslanja o stol. Ruka i noga snimane stra
ne pruene su uz tijelo. Noga nesnimane
strane je flektirana u koljenu i lagano pri
vuena k tijelu (sl. 332). Ukratko, elimo
Ii da lijeva strana glave bude priloena uz
film, tijelo bolesnika emo staviti na slje
dei nain u ventralni kosi poloaj. Boles
nika polegnemo potrbuke na stol, pri to
me podignemo desnu polovicu njegova ti
jela tako da se bolesnik lijevim ramenom
i lijevom polovicom tijela oslanja o stol
za snimanje, dok je desno rame podloe
no. Lijeva ruka pruena je uz tijelo, s dla
nom u supinaciji (dlan gleda prema gore),
lijeva noga je ispruena. Desno rame je
podloeno, desna ruka je flektirana u lak
tu i bolesnik se njezinim dlanom opire o
stol. Desna noga je flektirana u koljenu,
lagano privuena k tijelu. Tako opisani
198
Sl. 332. Poloaj

filnu snimku glave
poloaj naziva se ventralni kosi poloaj, a

primjenjujemo ga pri izvoenju mnogih
snimaka glave.
postrance prianja uza stol. Medijalna rav
nina glave paralelna je s ravninom stola
(filma). Ravnalom provjerimo je li medi
jalna ravnina lica, tjemena i zatiljka para
lelna s ravninom stola. Interorbitalna (interpupilarna) linija okomita je na ravninu
stola. Linija baze paralelna je s gornjim i
donjim rubom kasete (sl. 333).
bolesnika
za
pro
Rubovi kasete: eoni, tjemeni i zatiljni

rub glave, a i brada moraju biti jednako
udaljeni od rubova kasete. Izvue se ladi
ca s kasetom i svjetlosnim vizirom ili rav
nalom produe se rubni dijelovi rendgen
skog snopa da bi se moglo provjeriti pro
jicira li se sniman dio tijela unutar forma
ta filma.
Oznaka strane: L ili D. Oznauje se
strana koja prilijee uz film.
Sl. 333. Poloaj glave bolesnika za

profilnu snimku glave
Snimanje glave
199
Sl. 334. Ulazno i izlazno mjesto centralne zrake kod profilne snimke glave
Zatita bolesnika: Potrebno je suziti

snop rendgenskih zraka, a bolesnikovo ti
jelo prekriti zatitnom pregaom, osobito
podruje gonada.
Imobilizacija: Kada smo bolesnika na
mjestili, u tom poloaju mora on ostati

miran; u toku ekspozicije bolesnik ne gu
ta niti die (to treba rastumaiti bolesniku
i uvjebati s njim).
mito na sredinju ravninu glave i filma.
Prolaz kroz selu turciku. Cilja dva centi
metra kranijalno od sredine linije baze
(sl. 334). To je projekciona toka sele turcike.
Obavezno
je
kontrolirati
polo
aj bolesnika prije ekspozicije!
Elektrini uvjet: Elektrine uvjete sni
manja treba prilagoditi objektu i aparatu
ri. Panju treba obratiti na razvijanje.
Ocjena gotove snimke: Profilni kraniogram prikazuje podruje frontalne kosti,
parijetalnih i okcipitalne kosti, plan um
sfenoidale, selu turciku, sfenoidni sinus,
orbite, tvrdo nepce, maksilu i mandibulu

te piramide koje se meusobno superpo
niraju. Najee pogreke:
1. Snimka nije simetrina planum
sfenoidale nije ravan ve dvostruke linije
krovovi orbite se ne poklapaju zna
i da medijalna ravnina glave nije bila pa
ralelna s ravninom filma.
2. Snimani dio glave nije u cijelosti pri
kazan na filmu odrezan central
na zraka nije prolazila sredinom snima
nog dijela glave (sela turcika) i nije ciljala
na sredinu filma rascentriran stol
kaseta cijev.
3. Kraniokaudalni pomak oba ramusa mandibule ne prekrivaju se dovoljno
znai da je glava u toku namjetanja
bila rotirana interpupilarna linija nije
bila okomita na ravninu filma. Napomi
nje se da i kod dobro uinjenog profilnog
kraniograma oba se ramusa mandibule ne
mogu u cijelosti superponirati, to ovisi o
distanci cijev objekt divergentno i
renje rendgenskih zraka. Maksimalno to
200
Sl. 335. Profilna snimka glave
lerantno
nepokrivanje
obaju
ramusa
mandibule iznosi do 1 cm.
4.
Frontalni ili okcipitalni pomak
kad snimani dio nije bio na sredini filma.
Promjena standardne tehnike: Ako bo
lesnik ne moe zauzeti potreban poloaj
(najee zbog promjena u vratnoj kra
ljenici), onda moemo uiniti profilnu
snimku glave u leeem poloaju bolesni
ka na leima, a film se stavlja vertikalno
uz bolesnikovu glavu.Medijalna ravnina
paralelna je s ravninom filma, a interpupilarna je okomita na ravninu filma. Cen
triramo horizontalnim snopom rendgen
skih zraka, a ciljamo na selu turciku.
Snimka lubanje u profilu: Sve je isto
kao za snimku glave u profilu, ali se sni
ma filmom formata 18x24. Rubovi kase
te moraju biti jednako udaljeni od eo
nog, tjemenog i zatiljnog ruba, a donji
rub te snimke je donji rub okcipitalne
kosti. Na snimci se mora vidjeti cijela

kotana baza lubanje. Linija baze lubanje
mora biti paralelna s gornjim rubom ka
sete (sl. 335).
Poluaksijalne snimke glave

G r a s h e y o v ploaj (A. P.
poluaksijalna projekcija)
Priprema, materijal i poloaj glave i ti
jela bolesnika potpuno su isti kao za
snimku glave, zatiljkom. Linija baze oko
mita je na ravninu filma (sl. 336).
Zatita i imobilizacija takoer su stan
dardni.
Centriranje: Centralna zraka ulazi na
rubu vlasita u medijalnoj liniji, usmjere
na je od 15 do 60 kraniokaudalno u od
nosu na okomicu, tj. na liniju baze. Cen-
Snimanje glave

jela za snimku po TOWNEU
201
ti
Sl. 337. Poloaj bolesnikove glave

za snimku po TOWNEU kraniokaudalni nagib centralne zrake za
30
tralna zraka izlazi u podruju foramena

okcipitale magnuma. Ako je nagib cen
tralne zrake 40, tada je dobro prikazan
foramen magnum i foramen jugulare. Na
gib centralne zrake moe biti i 30, 45
ili 60. Ovisno o njezinu nagibu pojedine
se snimke nazivaju i prema autorima, npr.
snimka po Towneu, ako je nagib central
ne zrake 30, (sl. 337, 338, 339, 340, 341 i
341a), ili po Altschulu, s nagibom central-
Sl. 338. Shematski prikaz prolaza centralne zrake na

snimci po TOWNEU
202
ne zrake od 45 (sl. 342). Napominje se

da se snimka po Altschulu izvodi vrlo
esto jer se na njoj moe dobro analizirati
piramida (fraktura). Ovisno o nagibu cen
tralne zrake, dobiva se razliit prikaz foramena okcipitale magnum, dorzuma se
le, stranjih klinoida, obiju piramida i okcipitalne kosti.
Sl. 339. Shematski

snimci po TOWNEU:
l-pars
petrosa
ossis
internus,
3-processus
occipitalae
prikaz
anatomskih
temporalis,
clinoides
struktura
2-meatus
anterior,
na
acusticus
4-foramen
Sl. 340. Snimka lubanje po

TOWNEU
Snimanje glave

glave za poluaksijalnu snimku po
Stewartu
Sl. 341. a. Snimka baze lubanje

po
STEWARTU;
kraniokaudalni nagib centralne zrake za
40 radi dobrog prikaza foramena magnum i foramena jugulare
203
204
Sl. 342. Snimka po ALTSCHULU; nagib centralne

zrake kraniokaudalno za 45
Snimanje glave
205
Sl. 343. Snimka u poloaju po

Grasheyu; nagib centralne zra
ke
u
kraniokaudalnom
smjeru
za 60
Poluaksijalna snimka glave po

HAAS-u
Priprema
bolesnika
je
uobiajena.
Upotrebljava se film formata 24 x 30. a
snima se pomou folije i reetke. Prilikom
te projekcije bolesnik lei potrbuke na
stolu za snimanje. Medijalna ravnina
okomita je na sredinu stola. Ruke su flektirane u laktu i prislonjene uz prsa. Simet
rine toke ramena lee na istoj transver
zalnoj ravnini. Glava je u poloaju kao
kad se snima glava elom. Medijalna rav
nina i linija baze okomite su na ravninu
filma (sl. 344).
Zatita
imobilizacija
su
standardne.
Centralna zraka je angulirana za 25 ili
45 kranijalno, cilja dva poprena prsta

ispod protuberancije okcipitalis eksterne,
a izlazi oko dva poprena prsta iznad ko
rijena nosa (sl. 345) vidi str. 207. Na tim
se snimkama prikazuje okcipitalna kost,
obje piramide, dorzum sele i foramen ok
cipitale magnum.
Ako je nagib centralne zrake od 45 u
poloaju po Haasu bolji je prikaz foramena okcipitale magnum, (sl. 346), a kod na
giba centralne zrake od 25 bolji je pri
kaz piramida (sl. 347).
206

ku po HAASU
Sl.
346.
Poluaksijalna
snimka
glave u poloaju po HASSU s
kaudalnokranijalnim
smjerom
za 45
Snimanje glave
207
Sl. 345. Shematski prikaz i smjer centralne zrake u
poloaju po HAASU
Sl.
347.
Poluaksijalna
snimka
glave po HAASU s kranijalnim
nagibom
centralne
zrake
za
25, radi boljeg prikaza pira
mida
208
Poluaksijalna snimka glave po

Valdiniju

kao za izvoenje Hasove PA-poluaksialne projekcije glave. Bolesnik lei potrbu
ke na stolu za snimanje. Prsa i ramena
podloena su jastucima. Simetrine toke
ramena nalaze se u istoj transverzalnoj

ravnini. Obje su ruke abducirane u rame
nima, flektirane u laktovima, dlanovi su u
pronaciji, priljubljeni uz stol, u visini bo
lesnikovih oiju (sl. 348). Glava je elom
Sl. 348. Poloaj bolesnikova ti

jela
za
poluaksijalnu
snimku
baze lubanje po Valdiniju
Sl. 349. Poloaj glave za snimku

po Valdiniju
Snimanje glave
209

zrake kod snimke po Valdiniju
Sl.
ju
350.
Shematski
prikaz
poloaja
glave
po
ulaska
izlaska
centralne
Valdini
prislonjena uz film, (sl. 349. i 350) tako da

je brada odignuta od filma toliko da lini
ja baze ini s ravninom filma kut od 50.
Medijalna ravnina glave okomita je na
ravninu filma. Interpupilarna linija para
lelna je s gornjim i donjim rubom kasete.
Centralna zraka pada okomito na sredinu
filma i cilja na donji rub foramena okcipitale magnum. To je ujedno ulazno
mjesto centralne zrake, a izlazno je na ru
bu vlasita u medijalnoj liniji (sl. 351).
Imobilizacija i zatita su iste kao i za osta
le snimke glave (sl. 352)
Osim opisane snimke moe se izvesti i
modificirana snimka po Valdiniju. Prili
kom izvoenja te snimke bolesnik sjedi li
cem okrenut prema stativu. Prsa su uda
ljena od stativa. Ruke su abducirane u ra
menu, flektirane u laktu i za lateralne ru

bove stativa bolesnik se pridrava ruka
ma. Glava je elom prislonjena uz film
tako da je brada odignuta od filma, i to
toliko da linija baze ini s ravninom filma
kut od 50. U tom poloaju je medijalna
linija glave okomita na ravninu filma. In
terpupilarna linija je paralalna s gornjim i
donjim rubom kasete. Centralna zraka
ide horizontalno, ali pada okomito na
sredinu filma i cilja na donji rub forame
na okcipitale magnum. To je ujedno ulaz
no mjesto centralne zrake, a izlazno je
rub vlasita u medijalnoj liniji. Imobiliza
cija i zatita su uobiajene. Na toj snimci
kao i na prethodnoj vide se foramen okci
pitale magnum, obje piramide i dorzum
sele.
210
Sl.
352.
Poluaksijalna
baze lubanje po Valdiniju
Aksijalne snimke glave

To su snimke kod kojih centralna zraka
prolazi duom osovinom snimanog ob
jekta. Kod aksijalnih snimaka glave cen
tralna zraka prolazi kroz selu turciku, ali
ne pod pravim kutom. Snimke baze luba
nje pripadaju u aksijalne snimke glave, a
izvode se vrlo esto. Postoje dva naina
snimanja baze lubanje tjemenom i bra
snimka
dom. Snimka baze lubanje tjemenom na

ziva se jo i submentokranijalna projekci
ja baze lubanje, a snimka baze lubanje
bradom jo i vertikosubmentalna ili kraniosubmentalna projekcija. Snimanje ba
ze lubanje submentovertikalnom i vertikosubmentalnom projekcijom opisao je
prvi Schler 1905. godine. ee se iz
vodi snimka baze lubanje tjemenom (sub
mentokranijalna
ili
submentovertikalna
snimka).
211
Snimanje glave
Aksijalna snimka glave tjemenom

(snimka baze lubanje)
Priprema bolesnika: S glave i vrata bo
lesnika treba skinuti sve predmete koji bi
mogli izazvati nepoeljnu rendgensku sje
nu. Materijal i pribor: film formata
24 x 30, u kaseti s folijom i reetkom.

za snimku baze lubanje tjemenom

za snimku baze lubanje tjemenom
(aksijalna snimka)
tijela

poleice na sredini stola za snimanje s
podmetnutim tvrdim jastukom pod gor
njim dijelom lea tako da mu je taj dio le
a podignut za nekih 30 40 cm iznad
stola. Na taj nain bolesnik e moi mak
simalno zabaciti glavu prema natrag pa
e vrhom tjemena dodirivati sredinu stola
za snimanje. Ruke su pruene uz tijelo, a
212
Sl. 355. Odnos linije baze i filma

lubanje tjemenom shematski prikaz
kod
snimke
baze
noge su savijene u koljenu, privuene k ti

jelu i podloene valjkastim jastukom (sl.
353).
Poloaj snimanog dijela tijela: Glava vi
si prema natrag i vrhom tjemena dodiruje
sredinu stola za snimanje. Medijalna rav
nina glave okomita je na ravninu stola i
filma. Sredinja linija lica takoer mora
biti okomita na ravninu filma. Linija baze
paralelna je s ravninom stola, odnosno
filma (sl. 354. i 355).
Rubovi kasete: eoni, sljepooni i zatiljni dio glave moraju biti jednako udaljeni
od rubova kasete. Izvuenu se ladicu s
kasetom i svjetlosnim vizirom i ravnalom
Sl. 356. Ulazno i izlazno

snimku baze lubanje tjemenom
mjesto
centralne
zrake
za
produe se rubni dijelovi snopa; tako se

provjerava nalazi li se snimani dio unutar
formata filma.
Oznaka strane: L ili D.
Zatita bolesnika: Bolesnikovo tijelo
prekrije se zatitnom pregaom, osobito
podruje gonada. Snop rendgenskih zra
ka suzi se na manje od formata filma.
Imobilizacija: U toku ekspozicije boles
nik ne guta i ne die. Mora ostati miran u
poloaju u kojem smo ga namjestili.
mito na liniju baze, (sl. 356), a cilja na
sredinu spojnice izmeu dva angulusa
213
Snimanje glave
Sl. 357.
tjemenom
Snimka
baze
lubanje
mandibule u medijalnoj liniji, na sredinu

filma i prolazi kroz selu turciku.
Obavezna
je
kontrola
poloa
ja bolesnika prije ekspozicije.
Elektrini uvjeti: Ekspozicija je prilago
ena snimanom dijelu i rendgenskoj apa
raturi. .
Prikaz struktura: Snimka prikazuje foramen
okcipitale
magnum,
okcipitalnu
kost, obje piramide, foramena ovale i foramena spinozum, sfenoidni sinus, maksilarne sinuse, mandibulu, nosni septum i
zigomatine lukove (sl. 357). Zigomatini
lukovi u tom se poloaju osobito dobro
vide ako se uobiajeni kilovati smanje za
10. Najee pogreke:
1.
Snimka nije simetrina-simetrine
sjene nisu jednako udaljene od medijalne
linije medijalna ravnina glave nije bila

okomita na ravninu filma.
2. Slika je u poluaksijalnom poloaju-linija baze nije bila paralelna s filmom i
centralna zraka nije bila okomita na liniju
baze i ravninu filma.
3. Nije prikazana cijela baza lubanje
(odrezano) glava nije bila na sredini
filma ili je rascentriran cijev stol
film ili premali format filma ili se boles
nik pomaknuo.
Promjena standardne tehnike: Bolesnik
lei poleice na stolu za snimanje, a kase
ta je poloena na dodatnom niem stoliu
ili pak bolesnik sjedi, a glava mu je mak
simalno nagnuta prema natrag. Centralna
zraka je horizontalno usmjerena, okomito
na liniju baze i ravninu filma, koja je sa
da takoer okomita. Ako bolesnik ne mo-
21 4
e zauzeti potreban poloaj, moe se ko

rekcijom
poloaja
kasete
nadoknaditi
premali nagib glave, ali centralna zraka
mora i tada biti okomita na liniju baze i
ravninu filma.
dodiruje sredinu stola. Sredinja ravnina

glave okomita je na ravninu stola i filma.
Linija baze u tom poloaju teko moe bi
ti paralelna s ravninom filma, i zato se
smjer centralne zrake odreuje prema po
loaju linije baze, a prema mogunostima
bolesnika.
Aksijalna snimka glave bradom

(snimka baze lubanje)
Priprema bolesnika: Ista je kao i pri
snimanju glave tjemenom. Iz higijenskih
razloga treba pod bradu bolesnika staviti
istu kompresu ili stanievinu.
Pribor: Film formata 24 x 30, u kaseti s
folijom poloen po visini. Snima se po
mou reetke.
CZ stol film provjeriti!
potrbuke na sredini stola. Medijalna rav
nina tijela okomita je na ravninu stola.
Ruke su flektirane u laktovima, a dlanovi
priljubljeni uza stol pokraj glave. Simet
rine toke ramena u istoj su transverzal
noj ravnini, ramena su maksimalno pri
ljubljena uza stol (sl. 358).
Poloaj snimanog dijela tijela: Glava je
maksimalno ekstendirana i vrhom brade
Sl. 359.
i filma
snimka)
Shematski prikaz linije baze, centralne zrake

za snimku baze lubanje bradom (aksijalna

za snimku baze lubanje bradom
Snimanje glave
Sl. 360.
bradom
215
Snimka
baze
lubanje
Rubovi kasete: Frontalni, sljepooni i

zatiljni dio glave moraju biti jednako
udaljeni od rubova kasete. Zato se povu
e ladica s kasetom te svjetlosnim vizirom
ili ravnalom produe rubni dijelovi sno
pa. Provjerava se da li se snimani dio pro
jicira unutar formata Filma.
Zatita bolesnika: Identina je kao i za
snimku baze lubanje tjemenom.
nik ne smije gutati ni disati.
Centriranje: Budui da u tom poloaju
najee linija baze nije paralelna s ravni
nom filma (stola), centralna zraka usmje
rit e se kraniokaudalno toliko da e lini
jom baze zatvoriti kut od 90 (sl. 359).

Centralna zraka ulazi na vrhu tjemena,
okomita je na liniju baze, prolazi kroz se
lu turciku, izlazi na sredinu spojnice dva
ju angulusa mandibule u medijalnoj liniji
i pada okomito na sredinu filma.
Obavezna kontrola bolesnikova poloaja
prije ekspozicije!
Elektrini uvjeti: Elektrini uvjeti prila
goeni su aparaturi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Na snimci baze
lubanje bradom prikazane su iste ana
tomske strukture kao i na snimci baze lu
banje tjemenom (sl. 360). Pogreke koje
najee nastaju u toku izvoenja te
snimke jednake su pogrekama koje se
216
javljaju prilikom
lubanje tjemenom.
izvoenja
snimke
baze
Snimke sele turcike

Uz kraniogram najee se od svih sni
maka izvode snimke sele turcike iz pod
ruja kranijuma. Sela turcika prikazuje se
na profilnom kraniogramu, ali kako treba
vrlo esto pomno analizirati, rade se ci
ljane
snimke
sele
turcike
u
pro
filnoj
projekciji.
Osim
ciljanih
sni
maka
ponekad
se
izvode,
aksijal
ne, frontalna snimka a po potrebi i
slojevne snimke.
Profilna snimka sele turcike

(ciljana snimka)
Priprema bolesnika: uobiajena.

Pribor: Film formata 13 x 18, snima se
pomou folije i reetke a esto i s tubusom.

Poloaj bolesnikova tijela: Identian je
poloaju za profilni kraniogram (sl. 361).
poloena u isti lateralni poloaj, kao za
profilnu snimku glave (sl. 362).
Rubovi kasete: Kaseta je postavljena
poprijeko, a njezino sredite nalazi se u
podruju regije sele turcike. Projekcija se
je turcike na glavi bolesnika je oko 2 cm
iznad sredine linije baze, tj. oko 2 cm kranioanteriorno od vanjskog slunog otvora
(to znai 2 cm iznad vanjskog slunog ot
vora, a zatim od te toke 2 cm prema na
prijed. U odnosu na liniju baze ta se to
ka nalazi oko 2 cm iznad sredine linije
baze.
Oznaka strane: L ili D. Obavezno se ra
di ciljana snimka lijeve i desne strane.
Snima se ona strana koja je uz film.
Zatita bolesnika: Tijelo bolesnika pre
krije se zatitnom pregaom i suzi se pri
marni snop rendgenskog zraenja.
Imobilizacija: Bolesnikova glava fiksi
rana je s tubusom, tubus takoer prido
nosi imobilizaciji. U toku ekspozicije bo
lesnik ne smije gutati ni disati.

za ciljanu snimku sele turcike
Snimanje giave
217

za
ciljanu
snimku
sele
turcike
identian kao za profilnu snimku
glave
Centriranje: Centralna
mito na selo turciku i
Njezina ulazna toka je
sredine linije baze (kao
ogram).
zraka pada oko

na sredinu filma.
oko 2 cm iznad
za profilni krani
Obavezna kontrola poloa

ja bolesnika prije ekspozicije!
Elektrini uvjeti: Prilagoeni su apara
turi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Ciljana snimka
seie turcike prikazuje skvamu temporalne
Sl.
363.
Ciljana
snimka
sele
turcike (obavezno se snima i li
jeva i desna strana)
kosti, prednje i stranje klinoide, sfenoidni sinus, pituitarnu fosu i dorzum sele (sl.
363).
Opaska: Snimke moraju biti ideal
no simetrine, u protivnom se stjee
dojam dvostrukog dna sele turcike, to
se via pri interaselarnim tumorskim pro
cesima. Pri simetrinoj snimci klinoidi se
meusobno
poklapaju.
(Obratiti
treba
panju uzrocima asimetrije profilne snim
ke glave).
Aksijalna snimka sele turcike
Aksijalne snimke sele turcike obavljaju

se u leeem poloaju bolesnika, poleice
potrbuke, mnogo rjee u sjedeem ili
uspravnom poloaju. Aksijalna projekcija
u leeem poloaju bolesnika na leima
naziva se Grasheyova projekcija, a u poloaju na trbuhu Haasova projekcija.
Za Grasheyev poloaj aksijalne snimke
sele turcike priprema bolesnika je uobiajena.
Pribor: Film formata 13 x 18. Snima se
pomou folije i reetke. Kaseta je postavljena uzduno.

Poloaj bolesnikova tijela: Isti je kao za
kcipitalnu snimku glave.
Poloaj snimanog dijela tijela: Glava se
namjesti kao za okcipitalni kraniogram,

uz napomenu da je infraorbitomeatalna
linija (a ne linija baze) okomita na ravniu filma. To znai da je bolesnikova brada jae odignuta od prsiju. Zatiljak boles
nikove glave treba po potrebi podloiti).

Medijalna ravnina glave okomita je na
ravninu filma (sl. 364).
Rubovi kasete: Kaseta je postavljena ta
ko da centralna zraka pada u sredite fil
ma.
Zatita i imobilizacija bolesnika: Provo
di se standardna zatita i imobilizacija
bolesnika, kao pri standardnim snimanji
ma glave.
Centriranje: Centralna zraka je za 30
usmjerena kraniokaudalno jer se pri toj
angulacije optimalno prikazuju dorzum i
tuberkulum sele te prednji klinoidi sele.
Moe biti angulirana i za 37. I u tom
sluaju bolje se prikazuju stranji klinoidi
u projekciji foramena okcipitale mag
num. Angulacija centralne zrake nosi se
na
infraorbitomeatalnu
liniju.
Njezino
ulazno mjesto je rub vlasita, a izlazno
mjesto podruje foramina okcipitale mag
num (sl. 365).

za aksijalnu projekciju sele turcike
(Graseyova poloaja)
219
Snimanje glave
Sl. 365. Shematski prikaz ulaska i izlaska

zrake te anatomskih struktura na snimci
projekcije sele turcike u poloaju po Grasheyu
je
ja-
Obavezna
kontrola
je
centralne
aksijalne
prije
eksponacibolesnikova
poloa
Elektrini uvjeti: Prilagoeni su objek
tu i aparaturi.
Ocjena
snimci
Sl. 366.
turcike
gotove
sele
Aksijalna
snimke:
turcike
snimka
sele
Na
aksijalnoj
(Gresheyo-
va
i
Hassova
projekcija)
analizira
ju se dorzum i tuberkulum sele turcike te
prednji i stranji klinoidi. Osim toga pri
kazuju se i obje piramide temporalne kos
ti, okcipitalna kost i foramen okcipitale
magnum (sl. 366).
220

za aksijalnu snimku sele turcike
poloaj po HAASU
PA aksijalna projekcija sele (Haasova projekcija)

Priprema bolesnika, materijal, zatita i
nobilizacija bolesnika ista je kao pri
Gresheyovoj
projekciji
sele
turcike.
blesnik je, meutim, u poloaju kao za
frontalnu snimku glave. Linija baze oko
mita je na ravninu filma. Po potrebi treba
bolesnikovu bradu podloiti (sl. 367).
Centriranje (CZ): Centralna zraka je za

25 usmjerena kranijalno. Njezino ulaz
no mjesto je foramen okcipitale magnum,
a izlazno mjesto rub vlasita u medijlanoj
liniji (sl. 368).
Ocjena gotove snimke: Snimka prikazu
je dorzum i tuberkulum sele turcike te
prednje i stranje klinoide. Osim toga pri
kazuju se i obje piramide temporalne kos
ti.
Frontalna snimka sele turcike
Priprema bolesnika: Uobiajena.

Pribor: Snima se pomou folije i reet
ke filmom formata 13x18.

Sl.368. Shematski
zrake na snimci
poloaju po HAASU
prikaz ulaska i izlaska centralne

aksijalne projekcije sele turcike u
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnikovo

tijelo je u poloaju kao za frontalnu snim
ku glave (sl. 369).
Poloaj snimanog dijela tijela: Bolesni
kova glava namjetena je kao za frontal
nu snimku glave u cijelosti.
(Medijalna ravnina glave okomita je na
ravninu filma, linija baze okomita na rav-
Snimanje giave
221
Sl. 369. Poloaj bolesnika i cen

tralne zrake za frontalnu projekci
ju sele turcike
ninu filma, poloaj elo nos, brada pri

vuena, (sl. 370).
ko da je njezino sredite u podruju glabele.
Zatita bolesnika i imobilizacija: Provo
di se standardna zatita i imobilizacija.

usmjerena
kranijalno.
Njezino
ulazno
mjesto CZ je foramen okcipitale mag
num, a izlazno glabela.
Sl. 370. Poloaj bolesnika za fron

talnu projekciju sele turcike
Obavezna
je
kontrola
va tijela prije ekspozicije!
bolesniko
turi i objektu.
Prikaz struktura. Na snimci se prikazu
ju dorzum i tuberkulum sele te stranji i
prednji klinoidi, koji se projiciraju u pod
ruju frontalne kosti, neposredno iznad
etmoidnog sinusa. Osim toga prikazuju se
obje piramide temporalne kosti (sl. 371).
te. Tumorski procesi u podruju lica iza

zivaju razor kotane strukture to iziskuje
pomnu analizu strukture kostiju lica. Pri
snimanju kostiju lica bolesnik najee le
i ili na leima ili na trbuhu. esto se ra
de profilne snimke. Kose snimke mnogo
su rjee.
Frontalna snimka (maja glava)

kostiju lica
Sl.371.
Frontalna
sele turcike
projekcija
Snimke kostiju lica

Kosti lica snimaju se vrlo esto jer su
traumatske ozljede lica relativno vrlo es
Sl.372. Poloaj bolesnikova tijela i

glave za frontalnu snimku kostiju
(maja glava)

Materijal: Film formata 18x24, snima
se pomou folije u kaseti i reetke.
potrbuke na stolu za snimanje. Medijal
na ravnina tijela okomita je na sredinu
stola. Ruke su pruene uz tijelo ili flektirane u laktovima. Ramena su podloena
tako da su simetrine toke ramena u is
toj transverzalnoj ravnini, a poloaj ugo
dan za bolesnika (sl. 372).
Poloaj snimanog dijela tijela: Medijal
na ravnina glave okomita je na ravninu
stola, odnosno filma. Glava je poloena
tako da bolesnik nosom i bradom dodiru
je ravninu stola za snimanje. Linija baze
Snimanje glave
223
Sl. 373. Shematski prikaz smjera centralne zrake
glava je u poloaju brada-nos kod frontalne snimke
kostiju lica
bolesnika je u odnosu na ravninu filma

pod kutom od 15 20.
Rubovi kasete: eoni, tjemeni i zatiljni
dio glave moraju biti jednako udaljeni od
rubova kasete. Potrebno je jo jednom
provjeriti smjer centralne zrake i perifer
ne zrake iz snopa, tako da obuhvate sni
mani dio i projiciraju se nekoliko milime
tara unutar formata filma.
treba prekriti pregaom i suziti primarni
rendgenski snop.
Imobilizacija :U toku ekspozicije boles
nik ne guta, ne die, glava je po potrebi
fiksirana vrpcama za fiksiranje.
Centriranje: Centralna zraka cilja 4
5 poprena prsta iznad protuberancije okcipitalne eksterne, izlazi na korijen nosa,
a pada okomito na ravninu filma.
Obavezna
je
kontrola
poloa
ja bolesnika prije ekspozicije!

ena aparaturi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Na snimci se
analiziraju orbite, nosna kost, obje maksi
le, zigomatine kosti i maksilarni sinusi
(sl. 374).
Primjena standardne tehnike.Priprema
bolesnika, materijal, poloaj tijela i polo

aj snimanog dijela tijela isti su kao i pri
frontalnom snimanju kostiju lica. Razlika
je samo u nainu centriranja. Centralna
zraka usmjerena je za 30 kaudalno. (Pri
frontalnoj snimci kostiju lica centralna
zraka je okomita). Ulazi na tjemenu, a iz
lazi na akantion (spina nazalis anterior).
Zatita i imobilizacija: Iste su kao pri
frontalnoj snimci kostiju lica.
Ocjena gotove snimke: Na tako uinjenoj snimci kostiju lica bolje su prikazani
donji rubovi orbite i zigomatine kosti ne
go na standardnoj, frontalnoj snimci kos
tiju lica.
224
Sl. 374. Frontalna

maje glave
snimka
kostiju
lica
snimka
Sl. 375. Okcipitalna snimka kostiju lica
Okcipitalna snimka kostiju lica

Pribor: Film formata 18x24, snima se
pomou folije i reetke.
CZ stol film - provjeriti!
lei
polcdice na stolu za snimanje. Mcdijalna
ravnina tijela okomita je na ravninu stola.
Ruke su pruene uz tijelo. Simetrine to
ke ramena u istoj su transverzalnoj ravni
ni.
Poloaj bolesnikova
tijela: Bolesnik
Poloaj snimanog dijela tijela: Medijalna ravnina glave okomita je na ravninu

filma.
Infraorbitomeatalna
linija
takoer
je okomita na ravninu filma. (Brada je
odignuta).
Rubovi kasete:Kaseta je postavljena uz

duno, a njezino sredite nalazi se oko 6
7 cm iznad protuberancije okcipitalis
eksterne.
Zatita bolesnika i imobilizacija: Stan
dardne.
usmjerena kranijalno. S linijom baze ini
kut od 37. Centrira se na sredinu brade
u podruju korijena donjih zuba u medijalnoj liniji.
Obavezna
je
kontrola
poloa
ja bolesnika prije ekspozicije:
ena aparaturi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Na snimci su
prikazane strukture (sl. 375) kao i pri
frontalnoj snimci kostiju lica.
Snimanje glave
225
Profilna snimka kostiju lica
Poloaj snimanog dijela tijela: Poloaj

glave je u istom lateralnom poloaju kao
za profilnu snimku glave.

Pribor: Film formata 18x24, postav
ljen uzduno. Snima se pomou folije i
reetke.
la identian je poloaju kao za profilnu
snimku glave (sl. 376).
Rubovi kasete: Zigomatina kost je u

sreditu kasete.
Oznaka strane: L ili D. Stavlja se ozna
ka one strane koja je uz film.
Zatita i imobilizacija: Standardne.
mito na sredinu filma, a cilj na procesus
zigomatikus maksile (sl. 377).

za profilnu snimku kostiju lica
Sl. 377. Poloaj glave za profilnu

snimku
kostiju
lica
centralna
zraka cilja na procesus zigomati
kus maksile
226
Obavezna kontrola poloaja bolesnika

prije ekspozicije!
Elektrini uvjeti: Ekspozicija je prilagoena aparaturi i objektu.
Prikaz struktura: Na snimci su prikaza
ne kosti lijeve i desne strane lica koje su
superponiraju (sl. 378).
Kosa snimka kostiju lica po

Rheseu
Prije snimanja treba skinuti sve pred
mete sa snimanog dijela tijela koji bi
mogli dati nepoeljnu sjenu. Upotreblja
va se film formata 18x24 cm, koji se
stavlja uzduno, odnosno po visini. Ozna
ka L stavlja se u donji lijevi kut za lijevu
stranu, a oznaka D u donji desni kut za
desnu stranu. Kosa snimka kostiju lica
snima se uz upotrebu folije i reetke. Uvi
jek se snima lijeva i desna kosa snimka
kostiju lica. Sredite kasete je neto ispod
donjeg ruba orbite.
Poloaj bolesnika:Bolesnik lei potr
buke u ventralnom kosom poloaju.
za 37 rotirana u snimanu stranu tako da
stol dodiruje gornji rub orbite, lateralni
rub zigomatine kosti i vrh nosa (sl. 379).
Koji put treba staviti tanki podloak is
pod neke od dodirnih toaka jer se glava
mora staviti u takav poloaj da njezina
medijalna linija ini ravninom filma kut
od 53 Mjesto podmetanja podloka ovi
si o veliini nosa i konfiguraciji glave.
Kosti lica nalaze se na sredini upotreblja
vanog filma (sl. 380).
Sl. 378. Profilna snimka kostiju lica

lave
za
kosu
snimku
lica
po
RHESEu
227
Snimanje glave
Sl. 380. Shematski prikaz medijalne linije i filma te

poloaja
SEu
Sl. 381. Ulazno mjesto centralne

zrake za kosu snimku kostiju lica
glave
za
kosu
snimku
kostiju
lica
po
RHE-
228
Centralna zraka: Centralna zraka je ili

okomita ili do 15 ukoena kranijalno, ci
lja oko 2 3 poprena prsta ispod tuber
parijetale nesnimane strane i pada na sre
dinu filma (sl. 381). Na snimci se vide
kosti lica u kosoj projekciji (sl. 382).
Kadiografska tehnika skeleta
SNIMKE NOSNE KOSTI

Nosne kosti snimaju se relativno esto,
pogotovo radi analize njihovih traumat
skih promjena. Frakture nosne kosti zarastaju obino kotanim kalusom, ali ako
se ponavljaju, npr. kod boksaa onda zarastaju ee vezivnim tkivom. U principu
se ee rade lateralne snimke nosne
kosti, rjee frontalna snimka ili tan
gencijalna
snimka.
Tangencijalna
snimka nosne kosti izvodi se da se prika
e medijalni ili lateralni pomak fragme
nata njezine frakture.
Profilna snimka nosne kosti

Priprema bolesnika: Standardna.
Pribor: Za snimku nosne kosti upotreb
ljava se film za snimanje zuba 5,5 x 7,5 ili
film 13 x 18, uz upotrebu folije, ali bez re
etke, a moe se snimati i s tubusom.
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnikovo
tijelo treba namjestiti kao

snimku glave (vidi str. 187).
za
profilnu
Sl. 382. Kosa snimka kostiju lica

fitnu snimku nosne kosti
Snimanje glave

kova glava je u istom lateralnom poloa
ju, kao za profilnu snimku glave. Ispod
nosa stavlja se jastui na koji se poloi
229
film tako da nos bolesnika bude u naju

em kontaktu s filmom, ako se snima fil
mom za snimanje zuba. Snima li se kase
tom s filmom formata 13 x 18, kaseta se
ne stavlja na podloak (sl. 383).
ko da se nos nalazi u sreditu filma. Film
je postavljen uzduno.
Zatita i imobilizacija bolesnika boles
nikovo tijelo prekrije se pregaom. Po po
trebi je glava fiksirana vrpcama za fiksira
nje. U toku ekspozsicije bolesnik ne smije
gutati ni disati.
mito na sredinu filma, a cilja na sredinu
nosa.
Elektrini uvjeti: Elektrini uvjeti prila
goeni su aparaturi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Na snimci se vi
di nosna kost i hrskavini dio nosa (sl.
384),
Frontalna snimka nosne kosti

Priprema bolesnika za izvoenje fron
talne snimke nosne kosti ista je kao i za
izvoenje ostalih snimaka kostiju lica.
Snimka se izvodi filmom formata 13 x 18.
Film se stavlja uzduno, odnosno po visiSl. 384. Profilna snimka nosne kosti

talnu snimku nosne kosti
230
ni. Obavezno se stavlja oznaka D ili L.

Frontalna snimka nosne kosti snima se
pomou folije i reetke.
i potrbuke na stolu za snimanje (ven-
tralni poloaj). Glava je u poloaju elo

nos. Medijalna linija glave okomita je na
ravninu stola, odnosno na ravninu filma.
Linija baze takoer je okomita na ravni
nu stola. Interpupilarna linija paralelna
je s ravninom stola, a paralelna je i s gor
njim i donjim rubom kasete (sl. 385). eli
mo li glavu staviti u opisani poloaj, po
nekad je potrebno podmetnuti tanke jas
tuie ispod brade ili ispod nosa, to ovisi
o veliini nosa i konfiguraciji bolesnikove
glave. Nosna kost mora biti na sredini fil
ma.
Centralna zraka je okomita, cilja oko 3
4 poprena prsta ispod protuberancije
okcipitalis eksterne, prolazi kroz sredinu
nosne kosti i pada na sredite filma. Uda
ljenost fokus film iznosi 100 cm. Zati
ta bolesnika i imobilizacija su uobiajene
(sl. 386).
Tangencijalna (aksijalna) snimka

nosne kosti
Priprema bolesnika je standardna. Za
tangencijalnu snimku nosne kosti upot
rebljava se film za snimanje zuba, koji se
stavlja u bolesnikova usta i bolesnik ga
pridrava zubima. Snima se ili u sjedeem
Sl.
386.
kosti
Frontalna
snimka
S. 387. Poloaj bolesnikove glave

filma za tangencijalnu aksijalnu
snimku nosne kosti
nosne
Snimanje glave
231
ili u leeem poloaju poleice. Centrira

se okomito na film, a centralna zraka ula
zi na korijen nosa. Nemamo li film za sni
manje zuba, tangencijalna snimka nosne
kosti moe se uiniti i u leeem poloaju
bolesnika potrbuke, s time da je brada
maksimalno
ekstendirana
i
podloena
jastuiima, a kaseta s folijom i filmom
dolazi izravno ispod bolesnikove brade
koja je ekstendirana i ispruena prema
naprijed. Centralna zraka je kraniokaudalno ukoena, ovisno o ekstenziji brade,
a cilja na korijen nosa (sl. 387. i 387a).
Zatita i imobilizacija bolesnika prilikom
izvoenja
tangencijalne
snimke
nosne
kosti su standardne.
SNIMKE ZIGOMATINE KOSTI

Sl. 387. a. Tangencijalna
na) snimka nosne kosti
(aksijal
Sl. 390. Poloaj bolesnikove

te ulaska i izlaska centralne
za snimku zigomatine kosti
glave
zrake
24 x 30, a snima se pomou folije i reet

ke.
232

Poloaj bolesnikova tijela: Tijelo je po-
loeno kao za okcipitalnu snimku glave.

kova glava je namjetena kao kada se ra
di okcipitalna snimka glave.
Rubovi kasete: Gornji rub kasete nalazi
se oko tri poprena prsta ispod glabele.
Zatita bolesnika: Tijelo bolesnika pre
krije se zatitnom pregaom, osobito pa
ljivo podruje gonada, a primarni snop
suzi se na neto manje od upotrebljavanog formata filma.
Imobilizacija:U toku ekspozicije boles
nik ne smije gutati niti disati. Po potrebi
se glava imobilizira vrpcama za fiksira
nje.
Centriranje:
Ulazno mjesto centralne
zrake je glabela. Centralna zraka za 30
je usmjerena kaudalno, a izlazi u podru
ju foramena okcipitale magnum. (Naponena:
Prilikom
Grasheyove
projekcije
centralna zraka ulazi na rubu vlasita
uz angulaciju od 30 snimka po Towneu a ne na glabelu, kao kod snimke zigomatinih kostiju (sl. 390).
Obavezno
se
kontrolira
polo
aj bolesnika prije ekspozicije!
turi i objektu.
Ocjena gotove snimke: Na snimkama se
prikazuju obje zigomatine kosti, obje pi
ramide, foramen okcipitale magnum, dorzum sele i mandibula. Zigomatine kosti
se ne superponiraju. Obje se kosti dobro
vide i na snimci baze lubanje tjemenom
ako se snimka izvodi s 10 kV manje i
upotrijebi manji format filma nego za
pravu snimku baze lubanje tjemenom.
Aksijalna snimka obaju

zigomatinih lukova
Priprema materijala i bolesnika je stan
dardna. Bolesnik lei poleice na stolu za
snimanje tako da mu je medijalna ravni
na tijela okomita na ravninu stola. Obje
su ruke ispruene uz tijelo. Noge su u ko
ljenu flektirane i malo privuene prema
tijelu.
Ispod lea treba staviti tvrde jastuke,
debljine oko 30 40 cm, da bi se glava
Sl. 389. Bolesnikov poloaj na ak

sijalnu
snimku
obaju
zigomatinih
lukova
Snimanje glave
233
imobilizacija i zatita isti su kao i za osta

le snimke kostiju lica.
Kosa aksijalna snimka jednog

zigomatinog luka po Zimmeru
Sl.390.
va
Aksijalna
snimka
obaju
zigomatinih
luko
mogla to lake zabaciti prema natrag.

Dakle, glava visi prema natrag i vrkom
tjemena prilijee uza stol ili kasetu. Glava
se mora namjestiti u takav poloaj da nje
zina medijalna linija bude okomita na
ravninu filma, a linija baze lubanje para
lelna s ravninom filma (sl. 389).
filma i na ravninu baze lubanje te cilja na
sredinu spojnice angulusa mandibule. Za
tita je standardna. Za vrijeme ekspozici
je bolesnik ne smije disati niti gutati (sl.
390).

cijelog tijela isti su kao za aksijalnu snim
ku obaju zigomatinih lukova. Ako boles
nik ne moe zabaciti glavu toliko prema
nazad da linija baze lubanje bude paralel
na s ravninom stola, onda se preporuuje
da se ispod tjemena stavi klinasti podloak, kojemu je deblji kraj okrenut krani
jalno. Na taj podloak stavlja se kaseta i
Lisholm-reetka. Glava se mora namjesti
ti u takav poloaj da linija baze lubanje
bude paralelna s ravninom filma. Bolesni
kova usta maksimalno su otvorena. Cen
tralna zraka je za 25 ukoena lateralno
prema snimanom zigomatinom luku i ci
lja na sredinu tog luka (sl. 391).
Kosa snimka zigomatinog luka

kao za izvoenje ostalih snimaka kostiju
lica. Bolesnik lei u ventralnom kosom
poloaju na stolu za snimanje. Glava mu
se nalazi na klinastom podloku, kojemu
kosina iznosi 35. Deblji kraj podloka
okrenut je prema elu. Glava je za 45zarotirana u snimanu stranu. U tom poloa
ju medijalna ravnina u odnosu na ravni
nu filma ini kut od 45. Film se nalazi
na podloku. Centralna zraka je okomita
na sredinu filma i cilja na snimani zigomatini luk. Udaljenost fokus film,
Sl. 391. Kosa

ZIMMERU
snimka
jednog
zigomatinog
luka
po
234
snimke maksile
Prikaz struktura na snimci: Na frontalnoj snimci maksile vide se maksila, maksilarni sinusi, spetum nazi, kapitulum
mandibule,
dio
mandibule,
zigomatini
lukovi i dijelovi temporalne kosti.
Maksila je vaan dio kostiju lica na ko

ji se spajaju druge kosti. Ona sudjeluje u
formiranju
paranazalnih
upljina.
U
praksi se najee snima s ostalim kostiIntraoralna snimka maksile
ma lica. Snima se uglavnom uz upotrebu
folije i reetke, ali se ponekad izvode i inPriprema bolesnika: Uobiajena, a oso
traoralne snimke maksile, uz upotrebu bito je vano da bolesnik izvadi eventual
zubnog filma, i snima se bez folije i reet
ne zubne proteze.
ke.
Pribor: Upotrebljava se najee film
za snimanje zuba (5,5 x 7,5), uloen u pa
pirnatu ili plastinu kasetu. Film se stavi
bolesniku u usta i on ga fiksira zubima.
Frontalna snimka maksile
Vrlo je vano obaviti sve pripreme prije
nego to se film stavi u usta kako bi to
Prije snimanja potrebna je priprema bo
krae vrijeme bio u ustima (da ostane suh
lesnika, koja je istovjetna pripremi bolessnika za ostale snimke kostiju lica. Ta se i da ne izazove nagon na povraanje).
Poloaj bolesnikova tijela: Snima se u
snimka izvodi filmom formata 13x18.
Film se stavlja poprijeko, odnosno po i- sjedeem poloaju bolesnika. Glava je
imobilizirana vrpcama za fiksiranje, film
rini. Obavezno se stavlja oznaka L ili D.
Frontalna snimka maksile snima se po- se stavi u usta bolesnika (sl. 392. i 393).
Zatita bolesnika: Tijelo bolesnika tre
mou folije i reetke.
Bolesnik je na stolu za snimanje u ven- ba prekriti pregaom.
tralnom poloaju, medijalna ravnina tije
Centriranje: Intraoralna snimka maksi
la okomita je na ravninu stola. Glava se le izvodi se kraniokaudalno usmjerenom
nalazi u poloaju elo nos. Medijalna rav- centralnom zrakom, koja pada okomito
nina glave okomita je takoer na ravninu na film ili je eventualno za 10 angulirastola, odnosno filma. I linija baze okomi
na kaudalno i okcipitalno. Njezino ulaz
ta je na ravninu filma. Interpupilarna lini
no mjesto je sjecite medijalne ravnine
ja paralelna je s gornjim i donjim rubom glave s frontalnom ravninom, koja prola
kasete. Maksila se nalazi u sreditu filma.
zi kroz vanjske rubove orbita.
Obavezno
je
letimino
kontro
filma, cilja oko etiri poprena prsta bolirati
poloaj
bolesnika
prije
ek
lesnika
ispod
protuberancije
okcipitalis
spozicije!
eksterne, to je ujedno njezino ulazno
mjesto, a izlazno je akantion. Udaljenost
turi
i objektu.
fokus film iznosi 100 cm.
Ocjena gotove snimke: Snimke prikazu
Zatita i imobilizacija bolesnika su uobiajene. U toku ekspozicije bolesnik ne ju nepce, usne upljine i korjenove zuba
smije gutati ni disati.
(sl. 394).
235
Snimanje glave

oralnu snimku maksile

intraoralnu snimku maksile
centralne
zrake
filma
za
Sl. 394. Intraoralna snimka

maksile
za
intra-
236
Kosa intraoralna snimka maksile
Profilna snimka maksile
Pri kosoj snimci maksile sve je isto kao

i
pri standardnoj intraoralnoj snimci
maksile. Centriramo na vanjski rub orbite
centralnom zrakom koja je usmjerena ko
so kraniokaudalno i lateromedijalno, ta
ko da s ravninom filma ini kut od 65.
Film se stavlja i u usta, ali vie na lijevu
ili na desnu stranu (sl. 395). Snima se
komparativno lijeva i desna strana, a oz
naka se stavlja s one strana na kojoj ulazi
centralna zraka. Napominje se da se
snimke maksile mogu obaviti i u leeem
poloaju bolesnika poleice, horizontal
nim kosim snopom rendgenskih zraka (sl.
396).

kao za izvoenje frontalne snimke maksi
le. Film se pri izvoenju profilne snimke
maksile postavlja uzduno, odnosno po
visini. Bolesnik lei na stolu za snimanje
u ventralnom kosom poloaju. Glava se
nalazi u istom profilnom poloaju. Lini
ja baze paralelna je s gornjim i donjim ru
bom kasete. Medijalna ravnina glave pa
ralelna je s ravninom filma. Maksila se
nalazi u sreditu filma. Centralna zraka
pada okomito na sredinu filma, a cilja
oko tri poprena prsta bolesnika ispod
procesusa zigomatikusa maksile, odnos
no na sredinu maksile. Udaljenost fokus
film, imobilizacija i zatita iste su kao i
za frontalnu snimku maksile.
Sl. 395. Shematski prikaz centralne

kosu intraoralnu snimku maksile
zrake
filma
za
Sl. 396. Kosa intraoralna snimka maksile
Snimanje glave
SNIMKE MANDIBULE
Mandibula je jedina pomona kost gla
ve, a s ostalim kostima vezana je s dva
zgloba. Snimanja mandibule su svakod
nevna. Imajui na umu anatomsku grau
mandibule, u lateralnoj se projekciji jed
na polovica mandibule poistovjeuje s
drugom polovicom, dok se u AP projekci
ji simfizis menti superponira s cervikalnom kraljenicom. Ta injenica iziskuje i
primjenu razliitih kosih projekcija kako
bi se svi dijelovi mandibule mogli adek
vatno prikazati. Osim toga duina i deb
ljina bolesnikova vrata i stupanj pokretlji
vosti vrata imaju vanu ulogu. Stoga se
prilikom snimanja mandibule upotreblja
vaju razliiti podloci s kosinom od 20 do
30. Pri tome se podloak postavlja tako
da se iri njegov dio podmee pod bradu,
a ui pod glavu kranijalno. Mandibula se
snima uz upotrebu folije i reetke, ali se
moe snimati i bez reetke. Moe se sni
mati i s tubusom.
Frontalna snimka mandibule

Pri izvoenju frontalne snimke mandi
bule treba skinuti s bolesnikove glave sve

talnu snimku mandibule
237
predmete koji bi mogli izazvati nepoelj

nu rendgensku sjenu. Snima se filmom
formata 13 x 18 Ili 18 x 24 popola. Film se
stavlja uzduno, odnosno po visini. Oba
vezno se stavlja oznaka D ili L. Za fron
talnu snimku mandibule upotrebljava se
folija i reetka.
potrbuke na stolu za snimanje. Obje su
ruke abducirane u ramenima i flektirane
u laktovima, dlanovi su u pronaciji, pri
ljubljeni uza stol, u visini bolesnikovih
oiju. Simetrine toke ramena nalaze se
u istoj transverzalnoj ravnini. Glava bo
lesnika je u poloaju elo nos. Medi
jalna ravnina glave okomita je na ravninu
stola, odnosno na ravninu filma. Linija
baze takoer je okomita na ravninu filma.
Interpupilarna linija paralelna je s ravni
nom filma, ali je istovremeno paralelna i
s gornjim i donjim rubom kasete. Ovisno
o veliini nosa i konfiguraciji bolesnikove
glave potrebno je ponekad ispod brade ili
ela staviti tanke jastuie (sl. 397).

mito na sredinu filma, cilja oko 4 5 po
prenih prstiju bolesnika ispod protuberancije okcipitalis eksterne, a izlazi na
spojnicu obaju angulusa mandibule u me-
238
jeskom. Za vrijeme ekspozicije

ne smije disati ni gutati.
bolesnik
Prikaz struktura na snimci: Na ventralnoj snimci mandibule vide se mandbula,

u cijelosti, konhe nazalis, dijelom maksilarni sinusi, septum nazi i zigomatini lu
kovi (sl. 398).
Modificirana frontalna snimka

mandibule
kao i za izvoenje frontalne snimke man
dibule.
Sl. 398. Frontalna snimka mandibule
dijalnoj liniji. Udaljenost fokus film iznosi 100 cm. Radi zatite bolesnika oba
vezno se suzi primarni snop na veliinu
neto manju od upotrebljavanog filma.
Takoer treba bolesnika zatiti zatitnom
pregaom. Ako je bolesnik nemiran, glavu treba imobilizirati platnenim vrpcama,
na ijim se krajevima nalaze vreice s pi-
Sl.399. Poloaj bolesnika za modificiranu frontalnu snimku mandi

bule
Poloaj bolesnikova tijela: Snimanje se

obavlja u leeem poloaju bolesnika, po
trbuke, na stolu za snimanje. Ovisno o
bolesnikovu stanju snimanje se moe pro
vesti i u stojeem ili sjedeem poloaju,
pri emu je bolesnik licem okrenut filmu.
U svakom sluaju medijalna ravnina tije
la okomita je na ravninu stola (filma) (sl.
399).
Poloaj snimanog dijela tijela: Brada i
nos su prislonjeni uz film. elimo li pri
kazati korpus mandibule, onda je sredite
filma na sredini izmeu usnice i vrka
brade, a elimo li prikazati ramus mandi
bule, onda je vrak nosa na sredini filma.
Snimanje glave
239

i smjer centralne zrake za modifi
ciranu
frontalnu
snimku
mandibu
le
Zatita bolesnika: Provodi se

dna zatita, tj. bolesnikovo tijelo
se zatitnom pregaom. Osim toga
primami snop na malo manje od
upotrebljavanog filma.
standar
prekrije
suzi se
formata
Imobilizacija: Bolesnik mora duboko

udahnuti nekoliko puta i izdahnuti, i na
kon toga jo jednom duboko udahnuti i
zrak zadrati kako bi se temporomandibularni zglobovi bolje prikazali. U toku
ekspozicije bolesnik ne smije ni gutati ni
disati.
Centriranje: Centralna zraka ima dva
smjera: 1. za prikaz korpusa mandibule
okomita je na sredinu filma. Ulazi oko 4
5 poprenih prstiju ispod protuberancije okcipitalis eksterne;
2. za prikaz ramusa i procesusa mandi
bule usmjerena je za 30 kranijalno i cilja
na C1, a izlazi na akantion (sl. 400)
Obavezna je prije ekspozici
je letimina kontrola bolesniko
va poloaja
Uvjeti: Ekspozicija mora biti prilagoe
na snimanom dijelu tijela i aparaturi.
Prikaz struktura: Ta projekcija pokazu

je korpus mandibule ili oba ramusa man
dibule, te temporomandibularne zglobo
ve, ovisno o angulaciji centralne zrake.
Snimak ramusa mandibule

kao za izvoenje frontalne snimke mandi
bule. Obavezno se snima lijevi i desni ramus mandibule, i to s podlokom ili bez
njega. Kod snimke ramusa mandibule s
podlokom bolesnik se nalazi u ventralnom kosom poloaju ili u istom ventralnom poloaju. Ispod ramena treba taviti
jastuke da se bolesnik moe lake namjes
titi u eljeni poloaj.
prilijee lateralnom stranom uz klinasti
podloak, kojemu kosina iznosi 15.
Deblji dio podloka okrenut je prema no
gama (kaudalno). Na podloku se nalazi
film, koji je postavljen po visini. Glava je
postavljena tako da je dua os ramusa
mandibule snimane strane paralelna s
240

ku
ramusa
mandibule
s
podlokom
ravninom filma. Brada je izvuena prema

naprijed da se izbjegne superpozicija s
cervikalnom kraljenicom. Ramus mandi
bule snimane strane nalazi se na sredini
filma (sl. 401).
Centralna zraka
Centralna zraka je za 30 ukoena kranijalno, cilja neto ispod i neto iza angulusa mandibule nesnimane strane i pada
na sredinu snimanog ramusa mandibule i
na sredinu filma (sl. 402).
Kod snimke ramusa mandibule bez
podloka
priprema
bolesnika,
upotreba
materijala i poloaj cijelog tijela isti su

kao za snimku ramusa mandibule s podlokom.
Glava je lateralnom stranom prislonje
na uz rendgenski stol, odnosno film, tako
da je dua os ramusa mandibule snimane
strane paralelna s ravninom filma. Brada
je maksimalno ekstendirana da se izbjeg
ne superpozicija s cervikalnom kraljeni
com. Ramus mandibule nalazi se na sre
dini filma (sl. 403)
Sl. 402. Snimka ramusa mandibule s podlokom
241
Snimanje glave
Sl.
ku
ka
403. Poloaj bolesnika za snim

ramusa mandibule bez podlo-
Sl.
404.
podloka
Snimka
ramusa
bez

ukoena kranijalno, cilja izravno na sni
mani ramus mandibule i pada na sredinu
filma. Njezino ulazno mjesto je oko jedan
popreni prst bolesnika ispod i jedan po
preni prst iza angulusa mandibule nesnimane strane (sl. 404).
Snimka korpusa mandibule

Priprema
bolesnika
je
standardna.
Upotrebljava se film formata 13x18 cm.
koji se stavlja uzduno, odnosno po visi

ni. Korpus mandibule snima se pomou
folije i reetke ili bez reetke, ali se vrlo
esto upotrebljava uski tubus da snimka
bude to otrija. Obavezno se snima des
na i lijeva strana. U praksi se korpusa
mandibule snima s podlokom i bez nje
ga. Kod snimke korpusa mandibule s
podlokom bolesnik se nalazi u ventralnom kosom poloaju ili u istom ventralnom poloaju. Ispod ramena moe se sta
viti jastuk da se bolesnik lake moe na
mjestiti u eljeni poloaj.
242

ku korpusa mandibule s podlokom
Poloaj snimanog dijela tijela: Glava la-
teralnom stranom prilijee uz podloak,

kojemu kosina iznosi 15. Deblji dio
podloka okrenut je prema nogama (kaudalno). Na podloku se nalazi film, koji
je postavljen po visini. Bolesnikova glava
postavljena je tako da je dua os korpusa
mandibule snimane strane paralelna s
ravninom filma. Brada je ekstendirana, tj.
povuena prema naprijed, da se izbjegne
superpozicija
s
cervikalnom
kraljeni
com. Korpus snimane strane mandibule
nalazi se na sredini filma (sl. 405).
ukoena kranijalno, cilja neto ispred i
neto ispod angulusa mandibule nesnimane strane i pada na sredinu snimanog
korpusa mandibule i na sredinu filma. Na
snimci se vide korpus, angulus i ramus
mandibule snimane strane (sl. 406)
Sl. 406. Snimka korpusa man

dibule s podlokom
Snimanje glave
Sl.
ku
ka
243
407. Poloaj bolesnika za snim

korpusa mandibule bez podlo-
Kod snimke korpusa mandibule bez

podloka
priprema
bolesnika,
upotreba
materijala i poloaj tijela isti su kao za
snimku korpusa mandibule s podlokom.
Glava lateralnom stranom prilijee uz
rendgenski stol, odnosno film, ali je na
mjetena tako da je dua os snimanog
korpusa mandibule paralelna s ravninom
filma. Brada je odmaknuta da se izbjegne
Sl. 408. Snimka

dibule bez podloka
korpusa
man
superpozicija
s
cervikalnom
kraljeni
com. Korpus snimane strane mandibule
nalazi se na sredini filma (sl. 407). Cen
tralna zraka je ukoena dvostruko, i to
25 kranijalno i 10 frontalno, cilja neto
ispod i neto ispred angulusa mandibule
nesnimane strane i pada na sredinu sni
manog korpusa mandibule i na sredinu
filma (sl. 408)
244
Sl. 409.
dibule
Aksijalna snimka mandibule

enje te snimke ista je kao i za ostale
snimke mandibule. Bolesnik sjedi kraj
stola
za
snimanje.
Neposredno
ispod
mandibule stavlja se film, koji se nalazi
na podlocima, tj. na podmetaima do
voljne visine kako bi bolesniku bilo ugod
no sjediti. Bolesnikova brada oslanja se
dakle na film. Centralna zraka je okomita
Aksijalna
na sredinu filma, ulazi na vrhu

izlazi na sredini mandibule.
fokus film, imobilizacija i
su kao i kod ostalih snimaka
(sl. 409).
snimka
man
tjemena, a
Udaljenost
zatita iste
mandibule
Snimke simfize mandibule

Priprema bolesnika: Standardna.

i centralne zrake za snimku simfize
mandibule
Snimanje glave
Sl. 411.
bule
Snimka
245
simfize
mandi

13 x 18 ili okluzijski film. Snima se bez
upotrebe reetke.
Poloaj bolesnikova tijela:
Simfiza
mandibule snima se u sjedeem poloaju
bolesnika.
kov vrat je maksimalno ekstendiran, bra
da izvuena prema naprijed, poloena na
stol za snimanje i ovisno o duini vrata
podloena jastuiem, na koji je stavljen
film, tako da je izravno u dodiru s fil
mom. Film je poloen tako da su simfiza
mandibule i korpus mandibule okomiti
na njegovu ravninu (sl. 410).
Zatita
bolesnika: Bolesnikovo
tijelo
mora biti prekriveno zatitnom pregaom,
posebno podruje gonada.
nik ne smije gutati ni disati; gleda u jed
nu toku.
45 usmjerena kaudalno i cilja izravno
na sredinu simfize mandibule (izmeu
donje usne i donjeg ruba simfize mandi
bule u medijalnoj liniji).
je simfizu mandibule (sl. 411).
Promjena standardne tehnike: Promje

na standardne tehnike sastoji se u snima
nju bolesnika u leeem poloaju poleice. Glava je ekstendirana tako da je donji
rub korpusa mandibule postavljen verti
kalno. U tom poloaju imobilizira se bo
lesnikova glava. Film je takoer postav
ljen vertikalno uz bradu i podloen. Uz
duna osovina filma je u medijalnoj rav
nini. Centralna zraka je za 40 45 us
mjerena kaudalno i cilja na sredinu simfi
ze mandibule (sl. 412). Imobilizacija i za
tita su iste kao pri standardnom snima
nju simfize mandibule.
je simfizu mandibule.
Intraoralna snimka mandibule

Intraoralna snimka simfize mandibule
(rjee se radi na filmu za snimanje zuba)
obavlja se u leeem poloaju bolesnika
poleice. Pod bolesnikova lea podmetne
se jastuk da bi se glava to vie ekstendirala. Medijalna ravnina glave okomita je
na ravninu stola za snimanje. U bolesni
kova usta stavi se okluzijski film to je
mogue dublje. Bolesnik ga lagano zagri
ze. Centralna zraka je okomita na film, a
ulazi na sjecitu medijalne i frontalne rav
nine koja prolazi kroz drugi molar (sl.
412).
246
Sl. 412. Poloaj bolesnika za

oralnu snimku simfize mandibule
SNIMKE TEMPOROMANDIBULARNIH
ZGLOBOVA
Temporomandibularni
zglobovi
veu
mandibulu i temporalnu kost. Zglobne

plotine nisu u izravnom dodiru, pa se izmeu njih nalazi diskus artikularis, koji
zglobnu upljinu dijeli u dva dijela i tako
pojaava kongruenciju meu zglobnim tijelima. U temporomandibulamom zglobu
giba se samo nandibula. Najvee njeno
gibanje je dizanje i sputanje, koje se vri
du poprene osovine. Dodue ona se
moe gibati i naprijed, i nazad, i ustranu,
ali su ta gibanja vrlo mala. Temporomandibularni zglobovi snimaju se pri sumnji
na luksaciju navedenog zgloba. Ako je
luksacija, onda, je najea prema naprijed
ispred tuberkuluma. Nisu meutim iskljuene ni centralne luksacije, kada glavica mandibule probije zglobnu ahuru i
esto ue u uni hodnik.
Priprema bolesnika za snimke tempotandibularnih zglobova je uobiajena.
Pribor: Za snimku temporomandibularnih zglobova upotrebljava se film for
intra-
mata 1 3 x 1 8 ili 1 8 x 2 4 popola za svaki

zglob zasebno. Snima se pomou folije i
reetke, ali ee s tubusom. Svaki se
zglob uvijek snima zasebno.
na stolu za snimanje u kosom ventralnom
poloaju.
u istom lateralnom poloaju kao za pro
filnu snimku glave. Brada je podloena, a
interpupilama linija okomita na ravninu
filma.
Rubovi kasete: Zglob koji se snima je u
sreditu kasete.
Oznaka strane: Obavezno se stavlja oz
naka L ili D.
Zatita bolesnika: Standardna.
nik mora ostati nepomino u poloaju u
koji smo ga namjestili. Ne smije gutati ni
disati. Obavezno se rade snimke otvore
nih i zatvorenih usta za svaki zglob zaseb
no (sl. 4 1 3 . i 4 1 4 ) . Kada se rade snimke
zatvorenih usta, bolesnik mora zrak udah
nuti i zadrati ga u toku ekspozicije.
Snimanje glave
247

za
snimku
zglobova otvorena usta

za
snimku
zglobova zatvorena usta

na je za 25 kaudalno. Snima se zglob ko
ji je uz film. Ako je uz film lijevi temporomandibularni zglob, stavlja se oznaka L.
Ulazna toka centralne zrake je 5 cm kranijalno od temporomandibularnog nesnimanog zgloba, koji je udaljen od filma.
Tako ukoena prolazi kroz zglob koji je u
dodiru s filmom (sl. 415).
Obavezna
bolesnikova
zicije!
je
letimina
poloaja
prije
kontrola
ekspo

raturi.
ju temporomandibularne zglobove, svaki
zasebno, otvorenih i zatvorenih usta (sl.
416).
Radiografska Ichnika skeleta
248
Sl. 415. Shematski
tralne
zrake
za
nih zglobova
prikaz ulaza i izlaza cen

snimku
temporomandibular
Sl. 416. Snimka temporomandibularnih zglobova s otvorenim i zatvorenim ustima
Modificirana snimka
temporomandibularnih zglobova
Ta se snimka izvodi u leeem ili sjedeem poloaju bolesnika. Uvijek se snima
desna i lijeva strana, i to uvijek sa zatvorenim i s otvorenim ustima.

enje te snimke ista je kao i za standar
dnu snimku temporomandibularnih zglo
bova s otvorenim i zatvorenim ustima.
Bolesnik lei na stolu za snimanje u ventralnom kosom poloaju. Glava mu je u
profilnom poloaju na klinastom podloku, kosina kojega iznosi oko 15 20.
Snima nje gl ave
249
Sl. 417. Poloaj bolesnika za modi

ficiranu snimku temporomandibu
larnih zglobova
Deblji kraj klinastog podloka okrenut je

kranijalno. Na podloku se nalazi film i
Lisholmova
reetka.
Temporomandibularni zglob koji se snima nalazi se na sre
dini filma. Centralna zraka je okomita na
rendgenski stol, cilja oko 2 3 cm iznad
temporomandibularnog
zgloba,
to
je
ujedno njezino ulazno mjesto, a izlazi na
sredinu
snimanog
temporomandibular
nog zgloba, (sl. 417). Udaljenost fokus
film, imobilizacija i zatita iste su kao i za
standardnu
snimku
temporomandibular
nih zglobova.
nesnimani je temporomandibularni zglob

toliko uvean da se ne superponira sa sni
manim zglobom. Obavezno se snima i sa
zatvorenim i s otvorenim ustima bolesni
ka.
Kontaktne snimke
temporomandibularnih zglobova
Kontaktne
snimke
temporomandibu
larnih zglobova izvode se rijetko zbog ve
like doze zraenja to je primi bolesniko
va koa. Glava bolesnika je u istom late:
ralnom poloaju. Kaseta s filmom je u
dodiru sa zglobom koji se snima. Centrira
se izravno okomito na zglob. Cijev je pri
bliena
nesnimanom
temporomandibulamom zglobu tako da je zglob koji se na
lazi nasuprot filmu otprilike na sredini iz
meu rendgenske cijevi i filma. Budui
da je rendgenska cijev u dodiru s nesnimanim
temporomandibularnim
zglobom,
Sl. 418. Kontaktna snimka temporomandibularnog

zgloba
250
Zatita i imobilizacija identine su kao

prilikom snimanja temporomandibularnih zglobova.
Na snimci je prikazan temporomandibularni zglob (sl. 418). Temporomandibularni zglobovi mogu se vidjeti i na ciljanim snimkama sele turcike u profilnoj
projekciji.
SNIMKE PARANAZALNIH SINUSA
Svaka grupa sinusa snima se zasebno,

snimaju se pomou reetke. Ponekad se
upotrebljava i tubus. Tubusom se ujedno
odreuje udaljenost fokus film. Ako se
sinusi snimaju bez tubusa, udaljenost fokus film iznosi 100 cm. Sinusi se u principu
snimaju
u
stojeem
poloaju
bolesnika ako se sumnja na postojanje tekueg sadraja u njima kako bi se zbog
uspravnog poloaja bolesnika prikazao
nivo tekuine unutar sinusa, kao rezultat
upalnih promjena. U ostalim sluajevima
mogu se sinusi snimati u leeem poloaju ako se sumnja na eventualni tumorski
proces u njima.
Frontalna snimka paranazalnih

sinusa
Priprema bolesnika za tu snimku je uo
biajena, Treba skinuti sve predmete s
bolesnikove glave koji bi mogli izazvati
nepoeljne rendgenske sjene. Snimka se
izvodi filmom formata 18x24. Film se
stavlja uzduno, odnosno po visini. Oba
vezno se stavlja oznaka L ili D. Frontalna
snimka paranazalnih sinusa snima se uz
upotrebu folije i reetke. Bolesnik je u sjedeem ili stojeem poloaju, licem okre
nut prema filmu, odnosno prema stativu.
Ruke su flektirane u laktovima i bolesnik
se njima pridrava za stativ. Usta su mak
simalno otvorena, a glava se vrhom nosa i
brade oslanja na kasetu. Medijalna ravni
na glave okomita je na ravninu filma.
Nos se nalazi u sreditu filma. Centralna
zraka je okomita ili za 15 ukoena kau
dalno, ovisno o veliini nosa. Cilja se ne
to iznad protuberancije okcipitalis ek
sterne (oko 1 1,5 cm), to je ujedno
ulazno mjesto centralne zrake, a izlazno
na vrhu nosa (sl. 419). Udaljenost fokus
film iznosi 100 cm. Zatita i imobiliza
cija bolesnika su uobiajene. U toku ek
spozicije bolesnik ne smije disati ni guta
ti.

talnu snimku paranazalnih sinusa
Snimanje glave
251

frontalnoj
snimci
paranazalnih
sinusa
prikazani su krila sfenoidne kosti, obje
orbite, zigomatine kosti, septum nazi,
frontalni sinus, maksilarni sinusi, mandi
bule, labirint etmoidne kosti, orbite i zi
gomatine kosti. (sl. 421)
Sl. 420. Shematski

ranazalnih sinusa
prikaz
anatomskih
struktura
pa
Profilna snimka paranazalnih

sinusa
Na njoj su prikazani svi sinusi. To je
pregledna snimka sinusa.
Priprema bolesnika: Uobiajena. Treba
skinuti sve predmete s bolesnikove glave
koji bi mogli izazvati nepoeljne rendgen
ske sjene.
Pribor: Profilna snimka sinusa obavlja
se filmom formata 13x18 ili 18x24. Sli
ka se pomou folije i reetke, a ponekad i
s tubusom.
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnik sto
ji ili sjedi (rjee lei na stolu za snimanje
u kosom poloaju)
Poloaj snimanog dijela tijela: Bez obzi
ra na poloaj tijela glava je uvijek u is
tom lateralncm poloaju. Medijalna rav
nina glave je paralelna- s ravninom filma.
Interpupilarna linija okomita je na ravni
nu filma. (sl. 422)
Rubovi kasete: Vanjski oni kut je u
sredini filma.
Oznaka strane: L ili D. Snima se ona
strana koja prilijee uz film.
mora biti prekriveno pregaom. Snop su
zimo za malo manje od formata filma.
nik ne smije gutati niti disati. Mora biti
miran, u namjetenom poloaju.
mito na sredinu filma. Njezino ulazno
mjesto je 2,5 cm posteriorno, (okcipitalno) od onog vanjskog onog kuta koji je
okrenut od filma (prema cijevi).
Obavezna
je
letimina
la poloaja ekspozicije!
Elektrini uvjeti:
mora
biti
prilagoena
dijelu tijela i aparaturi.
Ocjena
Sl. 421. i-rontalna snimka paranazalnih sinusa
gotove
pokazuje
frontalni,
moidni i maksilarni
noj projekciji (sl. 423).
kontro
Ekspozicija
snimanom
Snimka
sfenoidni,
etsinus u profil
snimke:
Ratliografska tehnika skeleta

filnu snimku sinusa
Snimka maksilarnih sinusa

Pri snimanju maksilarnih sinusa pro
blem je u tome to se piramide projiciraju
unutar njih. Da bi se to izbjeglo, potreb
no je uiniti sljedee.
a) vrak nosa udaljiti od filma za 0,5
1,5 cm; brada prilijee uz film,
b) liniju baze dovesti pod kut <od 37 u
odnosu na ravninu filma,
c) linija koja spaja vanjski sluni otvor
i vrak brade mora biti okomita na
ravninu filma.
Materijal i pribor:
Film formata
13 x 18. postavljen uzduno, snima se po
mou folije i reetke.
S. 423. Profilna snimka sinusa
Poloaj bolesnikova tijela: Bolesnik u

naelu stoji ili sjedi, mnogo rjee lei po
trbuke. Medijalna ravnina tijela okomita
je na ravninu filma.
poloena tako da je njezina medijalna
ravnina okomita na ravninu filma. Vrak
nosa udaljen je od stola (stativa) oko 0,5
Snimanje glave

ku maksilamih sinusa
253
za
snim
1,5 cm, a brada je prislonjena uza stol.

Linija baze s ravninom filma ini kut od
37 (sl. 424. i 425).
Rubovi kasete: Sredina filma nalazi se
u visini akantiona (spine nazalis anteri
or).
Zatita bolesnika: Uobiajena.
Imobilizacija: Postoje
posebni drai
za glavu. U toku ekspozicije bolesnik ne
smije gutati. Snima se u ekspiriju.

mito na sredinu filma. Ulazi na verteks
(vrh tjemena), prolazi kroz akantion i pa
da na sredinu filma.
Obavezna
je
kontrola
bolesni
kova poloaja prije ekspozicije!
Ako elimo prikazati sfenoidni sinus,
bolesnik mora maksimalno otvoriti usta.
Sve ostalo je isto.
Ocjena snimke: Vide se maksilarni si

nusi, a frontalni se ne vide. Vide se i oba
foramena rotuntum (sl. 426).
Sl. 425. Shematski prikaz odnosa linije baze. vrka nosa i filma kod snimke maksilarnih sinusa
254
Sl. 426. a. Frontalna snimka sinusa

Sl. 426. Snimka maksilarnih sinusa
Snimka etmoidnih sinusa
Priprema bolesnika i materijala za izvoenje te snimke ista je kao i za izvoenje

frontalne
snimke
paranazalnih
sinusa,
odnosno ostalih snimaka sinusa. Bolesnik
sjedi ili stoji licem okrenut prema stativu.
Vrhom nosa i ela oslanja se na stativ za
snimanje. Poloaj glave identian je poloaju kao za frontalni kraniogram. Korijen
nosa nalazi se na sredini filma. Centralna
zraka usmjerena je za 10 15 kranijal
no. Njezino ulazno mjesto centralne zrake je oko 2 3 poprena prsta ispod protuberancije okcipitalis eksterne, a izlazno
na korijenu nosa. Udaljenost fokus
film, imobilizacija i zatita iste su kao i za
ostale snimke paranazalnih sinusa.
Opaska: za bolji prikaz frontalnih sinu

sa smjer centralne zrake je okomit, a sve
ostalo je isto kao za snimku etmoidnih si
nusa (sl. 426 a).
Aksijalna snimka sfenoidnih sinusa

(vertikosubmentalna projekcija po
Schleru)
Priprema bolesnika: Uobiajena, kao i

za ostale snimke sinusa.
Materijal: Snima se filmom formata
13 x 18, uz pomo folije.
CZ - STOL FILM - PROVJERITI!
Poloaj bolesnikova tijela:Bolesnik lei
potrbuke na stolu za snimanje.
Snimanje glave
255
na sredini spojnice obaju angulusa man

dibule u medijalnoj liniji. Ukratko, cen
tralna zraka je kao kod snimke baze luba
nje bradom.
Obavezna
je
letimina
kontrola
bo
lesnikova
poloaja
prije
ekspozici
je!
raturi.
Ocjena gotove snimke: Prikazuju se
strukture koje se vide na snimci baze lu
banje, a osobito se dobro vide sfenoidni
sinus (vidi str.213) i etmoidni sinusi (sl.
427).
Transoralna projekcija sfenoidnih

sinusa

Pribor: Film formata 13 x 18, postav
Sl. 427. Aksijalna snimka sfenoidalnog sinusa

poloena kao za snimku baze lubanje bra
dom, samo to je pri aksijalnoj snimci sfenoidnog sinusa brada lagano podloena.
ko da je njezina sredinja linija ispod
spojnice angulusa mandibule i grkljan je
na sredini kasete. Idealno je ako je linija
baze paralelna s ravninom filma, to je,
meutim, teko postii.
Oznaka strane: Obavezno se oznauje
strana: L ili D.
Zatita i imobilizacija bolesnika: Stan
dardne su, kao i pri ostalim snimkama.
Centriranje: Centralna zraka usmjerena
je kraniokaudalno, tako da pada okomito
na ravninu filma, odnosno okomito na li
niju baze. Ulazi na tjemenu, gdje se presi
jecaju mediosagitalna i koronarna ravni
na glave, prelazi kroz selu turciku, a izlazi
ljen uzduno. Slika se pomou folije i re

etke.
CZ - STOL - FILM - PROVJERI
TI!

di ili stoji licem okrenutim prema verti
kalnom stativu, rjee lei (potrbuke) na
stolu za snimanje. Medijalna ravnina tije
la okomita je na sredinju liniju stola.
Glava se nalazi na podloku od 15 . Deb
lji kraj podloka okrenut je kranijalno.
postavljena tako da je njezina medijalna
ravnina okomita na ravninu kasete s fil
mom. Bolesnik maksimalno otvori usta i
lice prisloni uz stativ (stol), i to tako da se
vrkom nosa i brade oslanja na nj (iz higi
jenskih razloga potrebno je prethodno
stativ ili stol oistiti dezinficijensom).
Rubovi kasete: Sredina kasete treba da
bude u sredini otvorenih usta.
256
Zatita
bolesnika:
Bolesnikovo tijelo
prekrije se zatitnom pregaom i suzi se
primarni snop na malo manje od formata
upotrebljavanog filma.
Imobilizacija: Glava se moe imobilizi
rati posebnim draima za glavu ili tubusom, koji joj se maksimalno priblii. Za
vrijeme
ekspozicije
bolesnik
izgovori
AH kako bi mu se jezik povukao pre
ma drijelu da ne stvara sjenu.
Centriranje: Centralna zraka ulazi na
tjemenu u medijalnoj ravnini, prolazi
kroz selu turciku, izlazi na sredinu otvore
nih usta i pada na sredinu filma. Kaudalna angulacija centralne zrake ovisi o gra
i lica.
Obavezna
je
prije
ekspozicije
le
timina
kontrola
bolesnikova
po
loaja!
Ocjena gotove snimke: Na snimci
sfenoidni sinus projicira kroz otvorena
Sl. 428. Transoralna snimka sfenoidalnog sinusa
se
usta. Vide se i maksilarni sinusi i zigomatini lukovi (sl. 428).
SNIMKE ORBITA
Frontalna snimka orbite

Frontalna snimka orbite vrlo je esta,
osobito prilikom analize kotane struktu
re ako postoji tumor ili se sumnja na pri
sutnost stranog tijela. Postoji li klinika
sumnja na postojanje stranog tijela u
podruju orbite, tada se osim frontalne
snimke orbite rade i snimke pokreta o
nih bulbusa, o emu se kasnije govori.
Pribor:
Snima se filmom formata
13 x 18, poloenim poprijeko, pomou
folije i reetke.
TI!
potrbuke na stolu za snimanje. Medijal
na ravnina tijela okomita je na ravninu
stola. Snimanje se rjee obavlja u stoje
em ili sjedeem poloaju, ovisno o boles
nikovu stanju, licem okrenutim prema
vertikalnom stativu za snimanje.
prilijee spljotenim vrkom nosa uza stol
(kasetu), na koji smo stavili malo stanievine. Medijalna ravnina glave okomita je
na ravninu stola i prolazi kroz njegovu
sredinu stola. Linija baze pomaknuta je
za 15 20 kranijalno u odnosu na oko
micu, tj. prilikom namjetanja glave naj
prije se namjesti glava tako da su medijal
na linija glave i linija baze okomite na
ravninu stola (brada je privuena). Iz tog
poloaja jo se malo glava podigne napri
jed (stranji dio tjemena prema naprijed)
tako da linija baze ini kut od 15 do 20 s
prijanjim poloajem (okomicom), kada
je linija baze bila okomita na film. Time
se izbjegne projekcijapiramida unutar or
bite (sl. 429).
Snimanje glave
Sl. 429. Poloaj

talnu snimku orbita
257
bolesnika
za
fron
Rubovi kasete: Postranini rubovi kase

te moraju biti jednako udaljeni od postraninih rubova glave. Orbite se moraju
projicirati na sredinu filma.
Zatita bolesnika: Donji dio bolesniko
va tijela treba prekriti zatitnom prega
om, a rendgenski snop suziti na manje
od formata upotrebljavanog filma.
Imobilizacija: Bolesnik lei, a preko
njegove glave stave se vrpce na ijim su
krajevima vreice s pijeskom. U toku ek
Sl. 430. Frontalna snimka orbita
spozicije bolesnik ne smije gutati ni disa

ti, a vrlo je vano i da ne mie onim bulbusima, ve da gleda u jednu toku.
Centriranje: Centrira se okomito na
sredinu filma. Centralna zraka prolazi
sredinom orbite, ulazi 2 4 poprena
prsta iznad protuberancije okcipitalis ek
sterne, a izlazi na korijenu nosa. Ako se iz
bilo kojeg razloga ne moe postii kranijalni pomak linije baze za 15 20, na
gnut e se centralna zraka kraniokaudalno za 15 20 kako bi se izbjegla projek-
258
cija priramida unutar orbite.

Obavezna
je
kontrola
va poloaja prije ekspozicije.
bolesniko
Ocjena gotove snimke: Snimka mora bi

ti simetrina, a sjene obiju piramida mo
raju se projicirati ispod donjih kotanih
rubova orbite. Sve sjene koje lee u medi
jalnoj ravnini glave padaju pri simetri
noj snimci jedna na drugu. Postranino
smjetene sjene, npr. zigomatini lukovi,
jednako su udaljeni od rubova filma (sl.
430).
Snimke orbite uz pokrete onih

bulbusa
Snimke orbite uz pokrete onih bulbu
sa obavljaju se ako se pretpostavlja pri
sutnost stranog tijela. Snimke se rade jed
nako kao i standardne frontalne snimke
orbite, ali uz pokrete bulbusa ulije
vo i udesno, prema gore i prema
dolje. Prilikom svake ekspozicije stavi
se oznaka strane i strelicom se oznai
smjer pokretanja bulbusa. Naime, prije
ekspozicije uputimo bolesnika da s oba
bulbusa gleda u neku toku u jednom
smjeru i da ne mie oima. Nakon toga
gleda s oba bulbusa u toku eksponiranja
u suprotnom smjeru i tako redom u sva
etiri smjera (sl. 431).
Sl. 431. Snimka orbita uz pokrete onih bulbusa
Profilna snimka orbite

Profilno snimanje orbite je rjee, pone
kad takoer ako se sumnja na prisutnost
stranog tijela. Priprema bolesnika i mate-

filnu snimku orbita
Snimanje glave
259
ma (sl. 432). Zatita i imobilizacija tako

er su kao pri frontalnom snimanju orbi
te. Vrlo se esto rade slojevne snimke,
osobito u frontalnoj projekciji, rjee u
profilnoj (sl. 433).
Snimke optikih kanala po

Rheseu
Priprema: Uobiajena.
Pribor: Upotrebljava
Sl. 433. Profilna snimka orbita
rijal su identini kao za frontalnu snimku

orbite. Poloaj tijela i glava isti je kao i za
profilno snimanje glave. Centrira se oko
mito na vanjski rub orbite i na sredinu fil

ku optikih kanala po RHESEU
se film formata
13 x 18 ili 18 x 24 popola, za lijevi i za
desni optiki kanal. Snima se pomou fo
lije i reetke, ponekad s tubusom.
TI!
potrbuke, u ventralnom kosom poloaju.
Rame suprotno od snimane strane podloeno je jastucima. Ruka snimane strane
pruena je uz tijelo, a nesnimane strane
flektirana je u laktu i bolesnik se dlanom
te ruke oslanja o stol (sl. 434).
Poloaj snimanog dijela tijela: Optiki
kanal koji se snima poloen je na sredinu
filma. Glava je rotirana tako da se Iateralnim dijelom oslanja na zigomatinu kost,
kranijalno na gornji rub orbite i na vrak
Sl. 436. Odnos medijalne ravnine glave,

tiometealne ravnine i centralne zrake za
tikih kanala po RHESEU
optikih kanala po RHESEU
poloaja
glave
za
filma, akansnimku op
snimku
nosa, koji je lagano odignut. Ovisno o

konfiguraciji glave, ponekad je treba la
gano podloiti za kojih 1,5 cm, da orbita
bude lagano odignuta, a bolesnik se osla
nja o stol samo sa dvije dodirne povrine
nosom i zigomatinom kosti. Time se
moe
izbjei
eventualna
superpozicija
procesusa klinoideusa anterior sfenoidne
kosti preko optikog kanala (sl. 435). Ako
se bolesnikova glava dobro namjesti, nje
zina medijalna ravnina ini s ravninom
filma kut od 53, to znai da je rotirana
za 37 u pravcu snimane strane.
Rubovi kasete: Sredite filma nalazi se
u sreditu orbite koju snimamo.
Oznaka strane: L ili D. Snima se opti

ki kanal one strane koja prilijee uz film.
Zatita i imobilizacija: Standardne, kao
i pri frontalnom snimanju orbite.
ta, ulazi na tuberpartijetale suprotne (nesnimane) strane, a izlazi kroz orbitu koju
snimamo, 1 cm od njenog lateralnog ku
ta, prema sredini, na sredinu filma. Njezi
no ulazno mjesto je dakle oko 7 cm straga
i 7 cm prema gore od vanjskog slunog
hodnika, koji je udaljeniji od filma (nesniman) (sl. 436).
Sl. 437. Snimka optikih kana

la po RHESEU, optiki kanal
projicira se uz lateralni rub or
bite
Snimanje glave
261
Obavezna
je
letimina
kontrola
poloaja
bolesnika
prije
ekspozici
je!
raturi.
Ocjena gotove snimke: Na snimci se
prikazuje ovalno oblikovan, otro konturiran optiki kanal uz lateralni donji rub
orbite promjera oko 5 mm. Uvijek se sni
maju oba optika kanala, radi komparaci
je, s tono oznaenom stranom (sl. 437).
Modificirana snimka optikih

kanala po R h e s e u
Snimka optikih kanala moe se uiniti
i u leeem poloaju bolesnika poleice.
Bolesnikova glava okrenuta je nesnimanom stranom za 37 tako da medijalna li
nija glave ini s ravninom filma kut od
53, ovisno o konfiguraciji glave (sl. 438.
i 438.a i 439). Brada bolesnika treba da je
privuena.
Zatita i imobilizacija: Kao pri standar
dnom snimanju optikih kanala po Rhe
seu.
Sl. 438. a. Poloaj glave i smjer

centralne
zrake
za
modificiranu
snimku optikih kanala po Rheseu
Sl. 438. Poloaj bolesnika i njegove glave za modifi

ciranu snimku optikih kanala po RHESEU
262
Sl. 439. Shematski prikaz odnosa medijalne ravnine

glave, centralne zrake i filma za modificiranu snim
ku optikih kanala po RHESEU
Sl. 440.
optikih
Ocjena gotove snimke: Na snimkama je

ortorendgenogradno pogoen optiki ka
nal. Sjena optikog kanala pada u donji
lateralni kvadrat orbite. Ako glava nije
flektirana, dobit e se kraniokaudalni po
mak, a ako nije dobro rotirana, dobit e
se medijalni ili lateralni pomak. Uvijek se
izvode oba optika kanala radi kompara
cije, s tono oznaenom stranom. Snima
nu stranu treba oznaiti tako kao da bo
lesnika gledamo u lice (sl. 440).
Snimka optikih kanala po

Jankeru
kao i za snimku optikih kanala po Rhe
Modificirana
snimka
kanala po RHESEU
seu. Ta se snimka neto rjee izvodi. Uvi

jek se snimaju obje strane, lijeva i desna.
kao i za snimku optikih kanala po Rhe
seu. Prije nego bolesnik legne na stol za
snimanje, na rendgenskom stolu oznait
emo jednu toku, i u tu toku centrirati
centralnu zraku. Oznaena toka na stolu
poklapa se sa sreditem filma. Zatim bo
lesnik legne na stol za snimanje potrbu
ke u ventralni kosi poloaj i glavu mu zarotiramo za 40 na stranu koju snimamo.
Oko snimane strane bolesnik prisloni na
oznaenu toku na stolu za snimanje, ta
ko da kut izmeu medijalne linije glave i
filma bude 50. U tom poloaju uz stol za
snimanje prilijee gornji rub orbite arkus
zigomatikus i vrh nosa. Orbita snimane
strane nalazi se u sreditu filma. Central
Snimanje glave
263

ku optikih kanala po JANKERU
Sl. 442. Snimka

la po JANKERU
optikih
kana
na zraka pada okomito na sredinu filma,

cilja neto ispod protuberancije okcipitalis eksterne, zatim oko 5 6 cm desno za
lijevi optiki kanal, odnosno lijevo za
desni optiki kanal, to je ujedno ulazno
mjesto centralne zrake, a izlazno na sni
manom optikom kanalu (sl. 441). Uda
ljenost fokus film, imobilizacija i zatita

isti su kao i za frontalnu snimku orbite.
Obavezno se snima najprije jedna, a za
tim druga strana uz iste uvjete. U toj pro
jekciji projicira se optiki kanal, kao i
kod snimaka optikih kanala po Rheseu,
u donji i lateralni kvadrant (sl. 442).
264
SNIMKE TEMPORALNIH KOSTIJU
Pojedini dijelovi temporalne kosti mo

gu se radioloki prikazati na nekoliko na
ina i to tako da se pri pojedinim snimka
ma mijenja poloaj bolesnikove glave.
Prema poloaju glave snimka nosi naziv
obino po autoru koji ga je prvi opisao.
Tako se, na primjer, najee rade snimke
po
Schleru,
Stenversu,
Mayeru.
To su standardne snimke temporalne kos
ti, ali e osim tih snimaka biti opisane jo
neke, koje se takoer rutinski obavljaju,
iako dodue rjee.
Radiografski se posebno ispituje mastoid, a posebno piramida temporalne kosti.
Uvijek se meutim snimaju obje stra

ne, radi komparacije. To se odnosi i
na mastoid i na piramidu temporalne kos
ti.
Tangencijalna snimka mastoida

(snimka po Hickeyu)
U profilnom poloaju glave oba se
mastoida superponiraju, stoga se rade ko
se snimke mastoida, svakog posebno, ali
kao to je reeno, uvijek obje strane, kom
paracije radi.
Priprema bolesnika: S bolesnikove gla
ve treba ukloniti sve predmete koji bi
mogli prouzrokovati nepoeljnu rendgen
sku sjenu (ukosnice, naunice, lanie,
zubne proteze, naoale i dr.).
Pribor: Za snimanje mastoida upotreb
ljava se film formata 13 x 18 ili 18 x 24
popola (za jedan i za drugi procesus mastoideus). Snima se pomou folije i reet-
Sl. 443. Poloaj tijela bolesnika za

tangencionalnu (kosu) snimku
mastoida po HICKEVU
Snimanje glave
ke. Ponekad se snima s tubusom. Ako se

snima pomou reetke, upotrebljava se fi
na Lisholmova reetka.
TI!
poleice na stolu za snimanje. Medijalna
Ruke su pruene uz tijelo. Simetrine to
ke ramena u istoj su transverzalnoj ravni
ni.
265
Poloaj snimanog dijela: Bolesnikova

glava podloena je klinastim podlokom,
kojemu kosina iznosi 15 25, i to tako
da se deblji dio podloka nalazi kranijalno (obratno od snimaka mandibule) (sl.
443). Frontalna ravnina glave paralelna je
s ravninom Filma. Brada je privuena k
prsima. Iz tog poloaja okreemo glavu
za 35 od snimane strane, ali brada i da
lje ostaje privuena k prsima (sl. 444). U
tom poloaju prikazuje se procesus mas-
Sl. 444. Shematski prikaz rotacije glave bolesnika za 35 za snimku mastoida po HICKEYU
266
toideus, bez
nih struktura.
superpozicije
drugih
kota-
Rubovi kasete: Orijentacijsk,a toka je

2,5 cm posteriorno od vanjskog slunog
otvora snimane strane. Ta toka dolazi u
sredite filma.
Oznaka strane: Snima se procesus mastoideus one strane koja je dalje od filma.
Stavlja se oznaka L ili D.
Zatita bolesnika: Tijelo bolesnika tre

ba prekriti zatitnom pregaom ili suziti
primarni snop.
Imobilizacija: Bolesnikova glava fiksira
se vrpcama za fiksiranje. U toku ekspozi
cije bolesnik ne smije ni gutati niti disati.
mito na orijentacijsku toku, na sredinu
filma (sl. 445. i 446).
Sl. 445. Shematski prikaz poloaja glave bolesnika za snimku mastoida po HICKEYU
267
Snimanje glave
Obavezna
je
kontrola
poloaja
bolesnika prije ekspozicije!

ju mastoidni procesus s mastoidnim celulama (sl. 447).

raturi.
Sl. 446. Shematski prikaz ulaza i izlaza centralne zrake za snimku mastoida po HICKEYU
Sl. 447. Tangencijalna

ka po HICKEYU)
kosa
snimka
mastoida
Sl. 448. Shematski prikaz poloaja bolesnikove

ve za modificiranu tangencijalnu snimku mastoida
(snim
gla
Modificirana tangencijalna snimka

mastoida

moe leati na leima, kao za snimku
mastoida po Hickeyju, izvest e se modi
ficirana snimka mastoida. Pri tome boles
nik lei potrbuke, s rukama ispruenim
uz tijelo, ili su mu obje ruke abducirane u
ramenima, flektirane u laktovima, s dla
novima u pronaciji. Prsa bolesnika laga
no su odignuta od stola kako bismo glavu
lake namjestili u eljeni poloaj. Glava
prilijee licem uz klinasti podloak, koje
mu kosina iznosi 15, deblji dio podloka

okrenut je prema nogama, izmeu glave
bolesnika i podloka nalazi se kaseta s fil
mom (sl. 448). Glavu rotiramo za 35u
snimanu stranu tako da medijalna linija
glave ini s ravninom filma kut od 55.
Snima se mastoidni nastavak koji je blii
filmu. Centralna zraka pada okomito na
ravninu filma i cilja oko 2.5 cm posteriornije od vanjskog slunog otvora soimane
strane (sl. 449).
269
Snimanje glave
Sl.
449.
Shematski
prikaz
medijalne
ravnine
glave
i
ulaznog
i
izlaznog
mjesta
centralne zrake za modifici
ranu
tengencijalnu
snimku
mastoida
Snimke obaju mastoidnih

procesusa s jednom ekspozicijom
Snimka obaju mastoida (komparativna
snimka) s jednom ekspozicijom moe se
dobiti u projekciji po Grasheyu ako se
centralna zraka ukosi za 30 40 kaudal
no. Opisat emo samo ukratko spomenuti
poloaj odnosno projekciju, jer je detalj
no opisan na str. 200.

za snimku obaju mastoidnih
cesusa s jednom ekspozicijom
tijela
pro
Materijal i pribor:
Film
formata
24 x 30, reetka, folija.

TI!
poleice na stolu za snimanje. Tijelo i

glava tako su namjeteni kao kad se radi
okcipitalni kraniogram (sl. 450).
Imobilizacija i zatita bolesnika: Stan
dardne.
270
Sl. 451. Shematski prikaz poloaja po

za prikaz obaju mastoidnih procesusa s
spozicijom
GRASHEYU
jednom ek
Centriranje: Centralna zraka je usmje

rena za 30 40 kaudalno, ulazi na rubu
vlasita u medijalnoj liniji, a izlazi u pod
ruju foramena okcipitalne magnum (sl.
451).
Obavezna
kontrola
poloaja
bo
lesnika prije ekspozicije!
ena snimanom dijelu tijela i aparaturi.
Ocjena gotove snimke: Na snimkama se
prikazuju oba mastoida, vrkovi piramida
temporalne
kosti,
foramen
okcipitale
magnum, dorzum sele i okcipitalna kost
(sl. 452).
Sl. 452. Snimka obaju mastoidnih procesusa s jednom ekspozicijom
271
Snimanje glave
Snimke mastoida po Schleru

Snimanje
je esto.
mastoida
po
Schleru
vrlo
Priprema bolesnika: Prilikom tog sni

manja bolesnik mora skinuti sve predme
te s glave koji bi mogli izazvati nepoelj
nu rendgensku sjenu (ukosnice, naunice,
ogrlice, proteze, naoale i dr.).
Pribor:
Snima se filmom formata
13 x 18 ili 18 x 24 popola, za lijevi i des
ni mastoid i to pomou folije i reetke i s

za snimku mastoida po SCHL
ERU

za snimku mastoida po SCHL
ERU (profilni poloaj glave)
tubusorn. Reetka se moe primijeniti sa

mo ako je poznat smjer njezinih olovnih
lamela. Naime, centralna zraka mora se
nagnuti u smjeru tih lamela, nikako po
prijeko njihovu smjeru.
TI!
Poloaj bolesnikova tijela: Obino se
snima u leeem poloaju, i to potrbuke,
mnogo rjee u sjedeem i stojeem polo
aju. Bolesnik dakle lei na stolu za sni
manje u ventralnom kosom poloaju (sl.
453).

namjetena u istom lateralnom poloaju,
tj. njezina medijalna ravnina paralelna je
s ravninom filma, a interorbitalna je oko
mita na tu ravninu (brada je podloena).
Linija baze je paralelna s gornjim rubom
kasete. Uka one strane glave koja prilijee uz film mora biti obavezno presavinuta
prema naprijed, kako bi se izbjegla superpozicija uke s mastoidnim celulama (sl.
454).
Rubovi kasete: Film je namjeten tako
da se u njemu nalazi itavo podruje kotanog pneumatskog prostora mastoidnog
procesusa. Pri tome vanjski sluni otvor
mora biti u sreditu kasete.
Oznaka strane: L ili D. Snima se svaki
mastoid posebno, i to onaj koji je uz film.
Zatita bolesnika: Kao i prilikom svih
snimanja, tako se i prilikom ovog mora
pripaziti na zatitu bolesnika. Obavezno
je zatititi gonade, ali i ostali dio tijela za
titnom pregaom. Takoer treba suziti
rendgenski snop na malo manje od for
mata upotrebljavanog filma.
Imobilizacija: Bolesnika treba upozori
ti da mora ostati miran u poloaju u koji
smo ga namjestili. Ako ga snimamo u le
eem poloaju pritiskom vrpce, na ijim
krajevima vise vreice s pijeskom, olaka
vamo mirovanje.
Upozoravamo ga da treba prestati disa
ti za vrijeme ekspozicije.
Sl. 455. Shematski prikaz smjera centralne zrake za

snimku mastoida po SCHLERU
Sl. 456. Snimka mastoida po SCHLERU

na je za 25 30 kraniokaudalno. Ulazi
oko 3 4 poprena prsta (oko 5 cm) iznad
vanjskog slunog otvora izlazi na vanjski
sluni otvor koji prilijee uz film i cilja na
sredinu upotrebljavanog filma (sl. 455).
Obavezna
je
kontrola
bolesniko
va poloaja prije ekspozicije!
Ocjena gotove rendgenske snimke: Pro
jekcija snimke je dobra ako se sjene kotanih kanala vanjskog i unutranjeg sluhovoda nalaze jedna u drugoj, pokrivaju
se, tj. ine dva koncentrina kruga. Na
snimkama se prikazuju mastoidne celule,
antrum mastoida, vanjski sluni otvor i
tegmen timpani (sl. 456).
Snimanje glave
Sl. 457. Poloaj bolesnikove

za
snimku
mastoida
po
SCHENU
273
glave
HEN-
Neki autori preporuuju nagib central

ne zrake za 15 kraniokaudalno, pa se ta
kova projekcija naziva Henschenova pro
jekcija (sl. 457, 458, 459 i 460). Ako je
nagib centralne zrake za 35, onda je to
Lisholmova projekcija (sl. 461,462, 463
i 464).
Promjena standardne tehnike Schlerove projekcije: Snimka mastoida moe se
uiniti i onda ako se glava podloi, a cen

tralna zraka pada okomito. Bolesnikova
Sl. 458. Shematski prikaz poloaja bolesnikove glave za snimku mastoida po HENSCHENU
glava podloena je podlokom, kojemu

kosina iznosi 15. Na klinasti podloak
stavljen je film. Podloak je postavljen ta
ko da je njegov vii dio kranijalno. U tom
poloaju lice je rotirano za 15 prema na
prijed i frontalno inklinirano za 15 pre
ma dolje.
Uka uz film presavinuta je prema na
prijed. Interorbitalna linija okomita je na
podloak. Medijalna linija paralelna je s
podlokom. Centralna zraka je okomita,
Sl. 459. Shematski prikaz smjera centralne zrake za

snimku mastoida po HENSCHENU
274

mastoida po LYSHOLMU
poloaja
glave
za
snimku
Sl. 460. Snimka mastoida po HENSCHENU
a cilja oko 5 cm iznad vanjskog slunog

otvora, koji je okrenut prema cijevi, a koji
se ne snima, i izlazi na vanjski sluni ot
vor snimane strane. Sve ostalo je isto kao

i prilikom standardnog snimanja mastoi
da po Schleru.

ku mastoida po LYSHOLMU
Snimanje glave
275
Sl. 463. Shematski prikaz smjera
snimku mastoida po LYSHOLMU
centralne
zrake
za
obje piramide s jednom ekspozicijom.

Osim toga vrlo se esto rade i slojevne
snimke i piramide.
Komparativne snimke piramida
Sl. 464. Snimka mastoida po LYSHOLMU
Snimke priramida temporalne

kosti
Piramide temporalne kosti mogu se pri
kazati aksijalnim, kosim i profilnim
snimkama. U principu se snima svaka
piramida zasebno, ali uvijek obje radi
komparacije ili se komparativno snimaju
Postoje etiri razliita naina snimanja

obiju piramida s jednom ekspozicijom.
Priprema bolesnika, materijal, imobiliza
cija i zatita bolesnika uvjeti su koji mo
raju biti jednako ispunjeni u svih snima
ka piramida s jednom ekspozicijom. Svi ti
uvjeti su standardni, i o njima treba voditi
rauna prilikom svakog snimanja, a iden
tini su uvjetima u ostalih tipinih snima
ka kranijuma, pa se ovdje nee posebno
opisivati. Film koji se upotrebljava za sni
manje obiju piramida s jednom ekspozici
jom je formata 18 x 24. Snima se pomo
u folije i reetke. Koji emo nain snima
nja izabrati, ovisi o bolesnikovu stanju.
Napominjemo da se gornji rubovi obiju
piramida vide u projekciji donje treine
orbite, kod frontalnog kraniograma, ako
je linija baze bila okomita na ravninu fil
ma. Navest emo sada ukratko poloaj ti
jela i bolesnikove glave te nain centrirania pri svakoj od spomenutih etiriju pro
jekcija obiju piramida s jednom ekspozicijom.
276

glave prema HAASU za kompara
tivnu snimku piramida
A)Poloaj po Hassu
B)Poloaj po Grasheyu
Poloaj bolesnikova tijela i glave jed

nak je kao pri snimanju frontalnog kraniograma. Centralna zraka je angulirana za
25 kranijalno, njezina ulazna toka je
oko dva poprena prsta ispod protuberancije okcipitalis eksterne, a izlazna oko
dva poprena prsta iznad korijena nosa
(sl. 465, 466. i 467).
Poloaj tijela i glave isti je kao i prili

kom okcipitalnog kraniograma. Central
na zraka je za 30 usmjerena kaudalno
(ta se snimka naziva i Townuova projek
cija nagib centralne zrake je 30 kau
dalno). Pri tome je linija baze okomita na
ravninu filma. Ako je poloaj glave takav
da je infraorbitalna linija okomita na rav
Sl. 466. Shematski prikaz poloaja po HAASU za

komparativnu snimku piramida
Snimanje glave
277
Sl. 467. Komparativna snimka piramida u poloaju po HAASU
ninu filma, onda je nagib centralne zrake

za 37 kaudalno (razlika izmeu orbitomeatalne i infraorbitalne linije iznosi 7).
I u jednom i u drugom sluaju ulazno
Sl. 468. Poloaj bolesnika prema

GRASHEYU za komparativnu
snimku piramida
mjesto centralne zrake je na rubu vlasita

u medijalnoj liniji, a izlazno mjesto je foramen okcipitale magnum (sl. 468, 469. i
470).
278
Sl. 469. Shematski prikaz poloaja po GRASHEYU

za komparativnu snimku piramida
Sl. 470. Komparativna snimka piramida u poloaju po GRASHEYU
Snimanje glave
C)
Submentovertikalna
(baza tjemenom)
279
projekcija
Poloaj bolesnikova tijela i glave isti je

kao za snimku baze lubanje tjemenom.
Linija baze je paralelna s ravninom filma.
Centralna zraka je okomita i s linijom ba
ze lubanje ini kut od 90 (kod snimke
Sl.
471.
Poloaj
bolesnika
za
projekciju obiju piramida (sjedei poloaj)
submentovertikalnu
Sl. 472. Shematski prikaz poloaja bolesnika

za
submentovertikalnu
projekciju
obiju
pira
mida (sjedei poloaj)
baze lubanje tjemenom centralna zraka je

pod kutom od 90 u odnosu na liniju ba
ze). Njezino ulazno mjesto je sredina
spojnice od angulusa mandibule u medi
jalnoj liniji. Ta se projekcija moe uiniti
i u sjedeem poloaju bolesnika, s maksi
malno zabaenom glavom (sl. 471, 472. i
473).
280
Sl. 473. Snimka submentovertikalne projekcije obiju piramida
D)
Ventikosubmentalna
j a (baza bradom)
projekci-
Poloaj bolesnikova tijela i glave isti je

kao i prilikom snimanja baze lubanje
podbratkom. Centralna zraka je okomita
kaudalno usmjerana. Ulazi na verteksu u
medijalnoj liniji, a izlazi na sredini spoj
nice obaju angulusa mandibule (sl. 474,
475. i 476)
Na tim se snimkama osim obiju pirami
da prikazuju foramen okcipitalne magnum i dorzum sele, a na snimkama ui
njenim
submentovertikalnom
i
vertikosubmentalnom projekcijom, osim struktu
ra, koje se i inae vide na snimkama baze
lubanje, dobro prikazuju foramina ovale,
rotondun i spinozum.
Sl. 474. Poloaj bolesnika za ventikosubmentalnu

projekciju obiju piramida.
Snimanje glave
Sl. 475. Shematski prikaz poloaja bolesnika za vertikosubmentalnu projekciju obiju piramida
Sl. 476. Snimka vetrikosubmentalne projekcije obiju piramida
281
282
Aksijalna snimka piramide po

Mayeru

Materijal: Snima se filmom formata
13 x 18 ili 18 x 24 popola, za desnu i li

jevu piramidu, pomou folije, i reetke.
CZ STOL FILM - PROVJERI
TI!
poledice na stolu za snimanje. Medijalna

Ruke su pruene uz tijelo.
Poloaj snimanog dijela tijela: Najprije

se oznai orijentacijska toka, i to iza aurikule na koi glave, a u visini vanjskog
slunog otvora. Uku presavinemo prema
naprijed, tj. prema licu. Glavu rotiramo u
snimanu stranu tako da njezina medijalna
linija ini s ravninom filma kut od 45.
Brada je privuena k prsima, (sl. 477, 478.
i 479).
Rubovi kasete: Procesus mastoideus je
u dodiru s filmom, a orijentacijska toka
je u sreditu filma.
Oznaka strane: Snima se ona piramida
koja je blie filmu. Uvijek se snimaju obje
strane, svaka zasebno. Oznaka strane: L
ili D.

glave za aksijalnu snimku pirami
de po Mayeru

za aksijalnu snimku piramide po
Mayeru. glava rotirana za 45
Snimanje glave

ve za snimku piramide po Mayeru
283
bolesnikove
gla-
Sl. 480. Shematski prikaz odnosa medijalne linije

glave, centralne zrake i filma za snimku piramide p.o
Mayeru
Zatita bolesnika: Tijelo treba prekrit

zatitnom pregaom i obavezno suziti pri
marni snop.
Imobilizacija: Fiksacijske vrpce, drai
za glavu. U toku ekspozicije bolesnik ne
smije gutati ni disati.
Ocjena gotove snimke: Snimka je kosa

snimka piramide s prikazom podruja
vanjskog slunog otvora, antruma, mastoidnih
celula
i
temporomandibularnog
zgloba (sl. 481).

na je za 45 kaudalno, ulazi u podruju
tuber frontalne nesnimane strane (sl.
480), a izlazi na vanjski sluni otvor koji
je blie Filmu (snimana strana).
Obavezna
kontrola
poloaja
bo
lesnika prije ekspozicije!
raturi.
Sl. 481. Aksijalna snimka piramide po Mayeru
284
Kosa snimka piramide po

Lw B e e r u
Kosa snimka piramide moe se postii
ako je bolesnikova glava u istom lateralnom poloaju (sl. 482). Centrira se na sre
dinu,
izmeu
protuberancije
okcipitalis
eksterne i vanjskog slunog otvora, koji je

nasuprot filmu. Centralna zraka je usmje
rena 35 prema licu ventralno (sl. 483) i
10 kranijalno (sl. 484), a izlazi kroz vanj
ski sluni otvor, koji je u sreditu filma
(snimana strana) (sl. 485). Sve ostalo je is
to kao i pri ostalim snimkama piramide.
Sl. 482. Shematski prikaz profilnog

za kosu snimku piramide po Lw-Beeru
Sl. 483.
centralne
usmjerena
kranijalno
snimku
ru
Shematski prikaz ulaza

zrake koja je za 35
frontalno i za 10
(vidi sl. 484) za kosu
piramide po Lw-Bee
poloaja
glave
Snimanje glave
285
Sl. 484. Poloaj glave za ko

su
snimku
piramide
po
Lw-Beeru
Profilna snimka piramide po

Stenversu

Materijal: Upotrebljava se film forma
ta 13 x 18 ili 18 x 24 popola. Snima se

pomou folije i reetke .
TI!
,Sl. 485. Shematski prikaz prolaza centralne zrake za

kosu snimku piramide po Lw-Beeru
potrbuke na stolu za snimanje, u ventralnom kosom poloaju.

Poloaj snimanog dijela tijela: Najprije
se na glavi oznai orijentacijska toka.
286

glave za profilnu projekciju pira
mide po Stenversu
Ona se nalazi sa svake strane 2,5 cm anteriorno od vanjskog slunog otvora. Ako je
glava ispravno namjetena, ta se toka
projicira iznad eminencije arkuate. Medi
jalna ravnina glave je u odnosu na ravni
nu filma pod kutom od 45. Kada je gla
va rotirana za 45 u odnosu na film koji
je horizontalno postavljen, profilna pro
jekcija piramida koja je blie filmu para
lelna je s ravninom filma. Bolesnik gor
njim rubom orbite, nosom i zigomatinom kosti dodiruje sto. Brada je privue
na k prsima (sl. 486).
Rubovi kasete: Orijentacijska toka je u
sredini kasete odnosno filma. Gornji i do
nji rub kasete je paralelan s gornjim ru
bom piramide.
Oznaka strane: Snima se ona piramida
koja je blie filmu. Svaka piramida snima
se zasebno, ali uvijek obje radi kompara
cije. Oznaka: L ili D.
Zatita bolesnika: Tijelo se prekrije za
titnom pregaom, osobito podruje gonada. Obavezno se suzi snop rendgenskih
zraka, na malo manje od formata upot
rebljavanog filma.
Imobilizacija: Glava se fiksira vrpca
ma, na ijim krajevima vise vreice s pi
jeskom, ili specijalnim draima za glavu.
U toku ekspozicije bolesnik ne smije gu
tati ni disati.

na je kranijalno za 12, pada izravno na
sredinu filma, cilja na sredinu izmeu
protuberancije okcipitalis eksterne i vanj
skog slunog otvora nesnimane strane, a
izlazi malo iznad linije baze (sl. 487)
Obavezna
je
letimina
kontrola
poloaja
bolesnika
prije
ekspozici
je!

glave linije baze i centralne zrake za snimku pirami
de po Stenversu
Snimanje glave

raturi.
Ocjena gotove snimke: Snimka pokazu
je piramidu temporalne kosti u profilnoj

projekciji. Na snimci se vide rubovi pira
mide, mastoidne celule, antrum mastoida,
podrje kavum timpani i porus akustikus internus (sl. 488).
Sl. 488. Snimka piramide po Stenversu

glave za snimku piramide po Arce
liniju
287
Snimka piramide po Arceliniju

Profilna snimka piramide moe se ui
niti i u leeem poloaju bolesnika poleice (sl. 489). Ruke su pruene uz tijelo,
medijalna ravnina tijela okomita je na
ravninu stopala. Simetrine toke ramena
u istoj su transverzalnoj ravnini. Glava
bolesnika je rotirana za 45 nasuprot sni
manoj strani (sl. 490). Na njoj se oznai
orijentacijska toka, koja je 2,5 cm anteriorno od vanjskog slunog otvora. Orijen
tacijska toka projicira se na sredinu fil
ma. Medijalna ravnina glave ini kut od
45 s ravninom filma. Brada je privue
na. Centralna zraka je usmjerena za 10
kaudalno, a cilja na sredinu linije baze
koja je blie cijevi (sl. 491). Sve ostalo isto
je kao pri snimanju piramide po Stenversu (sl. 492).
Sl. 490. Poloaj glave

piramide po Arceliniju

glave, smjera centralne zrake i filma za snimku pira
mide po Arceliniju
Sl. 492. Snimka piramide po Arceliniju
za
snimku
SNIMANJE ZUBI
Tehnika snimanja zuba
Indikaciju za snimanje odreenog zuba
ili nekoliko njih postavlja lijenik stoma
tolog nakon pregleda zubi da bi dokazao
ili iskljuio patoloki proces odreenog
zuba jer kliniki sumnjiva bolest zuba
ima jasne radioloke simptome i rendgen
skom se snimkom sa sigurnou moe do
kazati ili iskljuiti. Prilikom snimanja zu
bi treba paziti na smjer zuba koji se sni
ma, na odnos centralne zrake i uzdune
osovine zuba i na odnos filma i zuba, i to
zato to rendgenska slika nekog predmeta
najvjernije prikazuje njegov oblik i velii
nu ako je pri snimanju predmet bio ne
posredno uz film, njegova dua osovina
paralelna s ravninom filma, a centralna
zraka bila pri snimanju okomita na duu
osovinu snimanog predmeta ili ravninu
filma, pri emu je ciljana na sredinu pred
meta i filma. Smjer zubi ovisi o grai al
veolarnih nastavaka. Pretkutnjaci i kut
njaci usaeni su tako da im je uzduna
osovina gotovo vertikalna, onjaci su usa
eni lagano prema van, a sjekutii, osobi
to gornji, jo vie prema van. U donjoj e
ljusti kutnjaci su lagano prema unutra,
pretkutnjaci su okomiti, a onjaci i sjeku
tii usmjereni su prema van. Kutnjaci
gornje eljusti smjeteni su u ravnoj liniji,
koja je gotovo paralelna sa sredinjom
ravninom glave. Zato za njihovo snima
nje treba centralnu zraku za gotovo 90
usmjeriti prema sredinjoj liniji glave. Po
loaj ostalih zubi u eljusti takoer se mi
jenja, kao to je reeno, stoga pri snima
nju treba uzeti u obzir njihov poloaj u

odnosu na medijalnu ravninu glave i pre
ma tome mijenjati smjer centralne zrake.
Poznato je da zubi gornje i donje eljusti
nisu smjeteni pod jednakim lukom.
Luk to ga ine zubi u gornjoj eljusti na
lik je slovu U, a u donjoj eljusti slovu V.
Donja eljust je vie angulirana, a gornja
je zaobljenija. Donja eljust graena je
tako da e izmeu zuba i filma uvijek biti
tanki sloj kotane supstancije alveolarnog
nastavka gingive, pa e biti nemogue
sasvim primaknuti film do zuba, nego e
on sa zubima initi odreeni kut. Na gor
njoj eljusti bit e kut jo vei zbog tvrdog
nepca (palatum durum).
Zub ima nekoliko povrina. Vanjska
povrina uz samu bukalnu sluznicu je labijalna ili bukalna povrina. Unutranja
povrina je lingvalna. Povrina kojom se
zubi meusobno dodiruju je kontaktna
povrina. Svaki zub ima dvije kontaktne
povrine. Ona koja je blie medijalnoj
ravnini zove se medijalna, a druga
udaljenija od medijalne linije zove se
distalna povrina. Povrina kojom zubi
melju ili sijeku je grizna, ili okluzijska, ili
incizivna. Postoje i dvije ravnine longi
tudinalna, koja je paralelna s uzdunom
osovinom zuba, i horizontalna ili meziodistalna, koja je okomita na uzdunu oso
vinu, a paralelna je s griznom povrinom.
Gornja okluzijska linija ima posebno zna
enje pri usmjeravanju centralne zrake.
Kad je eljust otvorena, svi su zubi u istoj
290
okluzijskoj ravnini. Korjenovi gornjih zu

bi nalaze se u gornjoj okluzijskoj ravnini.
Donja okluzijska linija je spojnica vanj
skog slunog otvora i kuta usta pri otvore
noj eljusti. Vrci korijena zubi donje e
ljusti nalaze se na granici proksimalne
dvije treine i distalne treine cijele visine
eljusti. Zubi se snimaju u naelu na dva
naina:
1. Ekstraoralne snimke Snimke gor
nje i donje eljusti.
To su profilne snimke, gdje se prikazu
ju obje eljusti. Ako oekujemo da je pa
toloki proces izrazito velik, pa se nee
moi
prikazati
intraoralnim
snimkama,
izvodimo tada ekstraoralne snimke.
2. Intraoralne snimke
izvode se mnogo ee u dentalnoj ra

diologiji te slue za prikaz pojedinih zubi.
To su snimke uinjene primjenom zub
nog filma, koji je uloen u usnu upljinu.
Svaki zubni film ima u jednom kutu ozna
ku, perforaciju, koja uvijek treba da bude
na desnoj strani. Kada snimamo desnu
polovicu, onda je oznaka na distalnoj
strani, a kada snimamo lijevu polovicu,
oznaka je medijalno. Filmovi su uloeni u
plastini omot da ih slina ne oteti. Za za
titu od svjetlosti film je u plastinom
omotu stavljen u kouljicu od crnog
papira. Filmovi su savitljivi pa se mora
paziti da se previe ne imprimiraju. U
plastinom ovoju, ali samo s jedne strane
filma, nalazi se tanka aluminijska folija.
Ta folija slui za uklanjanje onog dijela
rendgenskog zraenja koje je prolo kroz
film te spreava djelovanje povratnog zra
enja na film. Film treba pri snimanju biti
okrenut tako da je aluminijska folija uvi
jek nasuprot rendgenskoj cijevi i zubu ko
ji se snima. Na omotu filma postoji ozna
ka koja strana mora biti okrenuta prema
snimanom zubu. Filmovi su razliite os
jetljivosti. Standardna emulzija daje bolji
kontrast, ali zahtijeva dulju ekspoziciju.
Manji filmovi upotrebljavaju se ako je
luk eljusti jae zaobljen, pa se ne bi
mogli dobiti sjekutii na jednom filmu,
stoga se moraju snimati posebno lijevi i
posebno desni. Ako su zubi nepravilno
usaeni, takoer se snimaju malim filmo
vima. Osobito treba paziti da se filmovi

uvaju od iradijacije.
Osnovni poloaj bolesnika Pri intraoralnim snimkama zuba bitno je da je medi
jalna ravnina bolesnikova tijela i glave
bolesnika okomita, a grizna ravnina zubi
koju elimo snimiti horizontalna. Boles
nik sjedi zatiljkom naslonjen na naslon
zubarskog stolca. Medijalna ravnina tije
la, vrata i glave je okomita, a grizna ravni
na zubi koja se eli snimiti je u horizon
talnoj ravnini. Akantiomeatalna ravnina
je paralelna s griznom ravninom gornjih
zubi. Tu ravninu treba pri intraoralnim
snimkama zuba uvijek paljivo namjesti
ti, i to tako da bude horizontalna. Boles-,
nik se moe slikati i u leeem poloaju,
pri emu je medijalna ravnina tijela, vrata
i glave okomita na sredinu stola za snima
nje. Grizna ravnina zubi koju snimamo
mora biti okomita i poloena poprijeko
na duu os stola za snimanje. Priprema
bolesnika je standardna kao i za ostale
snimke glave. Pri intraoralnim snimkama
moraju se skinuti zubne proteze i ostali
predmeti koji bi mogli prouzrokovati ne
poeljne rendgenske sjene.
Za intraoralne snimke zubi nemi
novno
je
potivanje
nekih
zakoni
tosti :
1. Zakon ortoprojekcije,
2. Zakon izometrije,
3. Ispravan osnovni poloaj bolesnika,
4. Centralna zraka (CZ),
5. Oznaka strane,
6. Ulaganje filma.
1. ZAKON ORTOPROJEKCIJE (zbog
luka eljusti): Centralna zraka mora biti
okomita na vanjsku (bukalnu) plohu zubi
koju treba snimati i na ravninu filma, a
cilja izmeu dva zuba koji se snimaju.
Ako je snimka uinjena po zakonu ortop
rojekcije, onda se krune susjednih zubi
nee prekrivati. Kutovi centralne zrake
odreuju se prema medijalnoj liniji.
2. ZAKON IZOMERIJE (jer uzduna
longitudinalna osovina zubi ini kut s
ravninom filma): Centralna zraka treba
da bude okomita na sredinju rayninu ko
ja lei u sredini izmeu uzdune, due
Snimanje zubi
osovine zuba i ravnine filma. Budui da

gotovo svaki zub stoji u eljusti pod dru
gaijim kutom prema griznoj ravnini, a
debljine eljusnog nastavka i mekih esti
koje prekrivaju korijene zubi takoer su
razliite, ima dua osovina zuba i ravnina
filma gotovo za svaki zub drugaiji polo
aj. Prema tome, pri rendgenskom snima
nju zuba potrebno je odrediti drugaiji
kut po zakonu izometrije. Ako je smjer
centralne zrake ispravno odreen, onda
je rendgenska slika zuba jednake veliine
kao i zub.
3. ISPRAVNI OSNOVNI POLOAJ
BOLESNIKA: Bolesnik sjedi s naslonje
nom glavom. Medijalna ravnina glave,
vrata i trupa mora biti okomita. Grizna
ravnina zubi koji se snimaju treba da bu
de u horizontali.
4. CENTRALNA ZRAKA pod odree
nim kutom cilja na apeks zuba (iznimno
na sredinu snimanog dijela). Svi apeksi
gornjih zubi lee u gornjoj okluzijskoj li
niji, koja vanjski sluni otvor spaja s do
njim rubom nosnog krila (akantion). Po
loaj apeksa nakon odreenog zuba nae
se tako da se osovina zuba produi do
mjesta gdje ona presijeca gornju okluziisku liniju. Apeksi donjih zubi lee na gra
nici srednje i donje treine ukupne visine
donje eljusti (od grizne plohe zubi do
donjeg ruba mandibule). Apeks pojedi
nog zuba je na sjecitu tih linija i due
osovine zuba.
291
5. OZNAKA STRANE: Pri snima

nju treba oznaeni kut filma staviti udes
no. Na snimkama lijeve strane bit e oz
naka medijalno, a na snimkama desne
strane distalno.
6. FILM SE ULAE U USTA s istom
stranom prema snimanom zubu (ulazno
mjesto rendgenskih zraka), jer je na sup
rotnoj strani olovna folija. Zub koji se
snima treba da je na sredini filma. Dua
os dugih zubi (sjekutii i onjaci) parelelna je s duom osi filma. Pri ostalim zubi
ma dua os filma je poprijeko. Za snima
nje gornje i donje eljusti svih zubi po
trebno je 10 14 rendgenskih snimaka.
Tipina intraoralna tehnika

Pri tipinoj intraoralnoj tehnici film je
postavljen uz lingvalnu stranu zuba. Ulo
imo ga tako da je ista strana prema zu
bu koji se snima. Snimani zub je u sredini
filma. Bolesnik pridrava film palcem ili
kaiprstom suprotne ruke i pritie ga
prema kruni zuba.
Poloaj bolesnika: Bolesnik sjedi naslo
njen glavom. Medijalna ravnina tijela,
vrata i glave je okomita. Ako se snimaju
gornji zubi, onda je akantiomeatalna lini
ja horizontalna, a pri snimanju donjih zu
ba je spojnica griznih ploha donih sjekutia u horizontali s donjim rubom resice
uske.
KUTOVI CENTRALNE ZRAKE:

prema horizontali
1,2
40
3
45
za gornje zube
prema medijani
prema horizontali
0
10
45 ili 50
-15
za donje zube
prema medijani
45 ili 50
4,5
35
6,7 87
25
60 80 o 90
-10
-5
55
75
292
Centralna zraka cilja na apeks zuba. Pri

snimanju krezubih osoba i djece treba ku
tovima prema horizontali dodati 5
10 .
Zatita i imobilizacia bolesnika: U toku
ekspozicije bolesnik ne smije gutati ni di
sati. Glava je fiksirana vrpcama. Tijelo je
prekriveno zatitnom pregaom, osobito
paljivo podruje gonada.
Tehnika snimanja zubi s ugrizom u

vrpcu
Projekcije tom tehnikom prikazuju kru
nu i vrat zuba, ali se na njima ne mogu
analizirati korijeni i alverolarni nastavci
oko vrka korijena. To je dovoljno dentis
tima (koji prate promjene na kruni zuba
bez protetike). Za ta snimanja postoje po
sebni filmovi graeni u obliku leptira, tj.
u sredini imaju vrpcu, koja je gotovo oko
mita na ravninu filma. Tim se filmovima
dobivaju samo minimalne deformacije u
smislu izduivanja zuba. I ti filmovi ima
ju glatku povrinu, koja prilijee uz lingvalnu stranu, a na njihovoj drugoj strani
je folija. Postoji nekoliko emulzija razlii
tih osjetljivosti i nekoliko veliina tih fil
mova, pa prema tome imamo: tip 1
najui za snimanje prednjih zuba, tip 2 malo ui tipa 3, a iri od tipa 1; slui za
odvojeno snimanje kutnjaka i pretkutnjaka, tip 3 najiri, istodobno za kutnjake
i pretkutnjake, tip 3 najiri, istodobno
za kutnjake i pretkutnjake, tip 0 za sni
manje djejih zuba.
Tehniku snimanja s ugrizom u vrpcu
openito primjenjujemo pri vrlo nepravil
nim zubalima ili ako elimo vidjeti pro
mjene na kruni koje izravno ne moemo
vidjeti.
Ulaganje filma: ista strana filma ok
renuta je zubima i bolesnik dri vrpcu ug
rizom.
Osnovni poloaj bolesnika: Isti je kao i
pri intraoralnim snimkama zubi. Bolesnik
sjedi, gornja okluzijska linija horizontal
na je i okomita na uzdunu osovinu tijela.
Snimke se rjee rade u leeem poloaju

bolesnika.
Ulaganje filma: Kod otvorenih usta fil
mska vrpca je u griznoj povrini. ista
strana filma okrenuta je zubima, bolesnik
dri vrpcu ugrizom. Jezik je uvuen dubo
ko u usta. Poeljno je da bolesnik prije is
pere drijelo hladnom vodom kako bi se
desenzibilizirala sluznica i smanjio nagon
na povraanje. Bolesnik oprezno ugrize
vrpcu, ali pritom treba paziti da se glatka
povrina ne savije, nego da se rubovi sa
mo dotiu gingive, ali ne i povrine sa
mog zuba. Budui da je donja eljust kra
a od gornje, treba je malo izboiti.
Kutovi Centralne zrake: Centralna zra

ka usmjerena je prema griznim povrina
ma s kaudalnim nagibom. Za prikaz svih
zuba upotrebljava se 6 7 filmova, tri za
prednje, a dva ili etiri za stranje zube.
Za prikaz pretkutnjaka i kutnjaka upot
rebljava se film tipa 3, a centrira se na
distalnu povrinu prvog kutnjaka. Ako se
radi filmom tipa 2 pri odvojenom snima
nju, prvi se film centrira na medijalnu po
vrinu prvog kutnjaka, a drugi na distalnu
povrinu drugog kutnjaka. Centralna zra
ka cilja, kao to je reeno, na griznu plo
hu.
prema horizontali
prema medijani
1,2
0
3 UVIJEK
45 ili 50
4,5
57,5
6,7,8
80
Imobilizacija i zatita bolesnika: Pri

snimanju tehnikom s ugrizom u vrpcu
provodi se standardna imobilizacija i za
tita bolesnika.
Okluzijsko-kosa tehnika
Indikacije za tu tehniku snimanja iste
su kao i za tipinu intraoralnu snimku, ili
ako se snimanje iz bilo kojeg razloga ne
moe provesti tipinom tehnikom (npr.
kad bolesnik ne moe otvoriti usta ili je
gadljiv)
Snimanje zubi

renuta je prema zubima. Film je veim di
jelom stavljen u usta, neznatno viri izme
u kruna zubi, fiksiran je u ustima ugri
zom u rub filma.
Osnovni poloaj bolesnika (zatvorena
usta!): Kao za tipinu snimku (tipinu
tehniku pri snimanju gornjih zubi).
KUTOVI CENTRALNE ZRAKE:

prema horizontali
Za gornje zube
prema medijani
prema horizontali
Za donje zube
prema medijani
Centralna zraka cilja na apekse zubi.

Zatita i imobilizacija bolesnika: Stan
dardne.
Aksijalna snimanja zubi
293
Kutovi centralne zrake: Prema horizon

tali (ili ravnini filma) 90, osim za gornje
sjekutie i onjake, da se zraenju ne izla
e lea oka gdje je (80), za gornje zube
90, a prema medijalnoj ravnini 0. Cen
tralna zraka cilja na apeks zuba, dakle je
paralelna ili gotovo paralelna i okomita
na griznu povrinu zuba.
1,2
4,5
6,7,8
65
svi drugi
+45
0
za
45 ili 50
60
sve zube
80 90
45
45 ili 50
55
75
Zatita i imobilizacija bolesnika: I pri

tom snimanju su standardne.
Dosada su principijelno opisane stan
dardne tehnike snimanja zubi (tipina in
traoralna snimka, tehnika snimanja s
ugrizom u vrpcu, okluzijsko kosa teh
nika i aksijalna tehnika), a u nastavku e
mo ukratko opisati nain snimanja poje
dinih zubi gornje i donje eljusti.

renuta je prema zubima koji se snimaju.
Snimani zubi su u sredini filma. Film je
uvren ugrizom u omot filma. Film se,
dakle, nalazi u griznoj ravnini.
Snimke gornjih sjekutia (inciziva)
Osnovni bolesnikov poloaj: Usta su mu

zatovrena, kao za tipinu tehniku pri sni
manju gornjih zubi. Za snimku donjih zu
bi glava mora biti zabaena unatrag kako
bi centralna zraka ila osovinom zubi koji
se snimaju, a okomito na ravninu filma.
Za snimku gornjeg onjaka centralna zra
ka usmjerena je prema vanjskom rubu or
bite fossa canina i nagnuta za 80
na ravninu filma da se izbjegne zraenje
bulbusa. Za snimku gornjih sjekutia gla
va mora biti flektirana, a centralna zraka
usmjerena prema korijenu nosa.
Poloaj filma: Sjekutii se snimanju na

jedan film, koji je postavljen tako da nje
gova uzduna osovina bude paralelna s
uzdunom osovinom zuba. Bolesnik pri
drava film palcem, a film je postavljen
tako da donjim rubom za 5 mm prelazi
griznu povrinu i paralelan je s njom.
Ako je luk eljusti zavijen, bolje je snima
ti na dva filma, da se izbjegne savijanje
filma.
mito na sredinjicu kuta to je ini osovi
na filma i uzduna osovina zuba. Pod ku
294
Sl. 493. Shematksi prikaz snimanja gornjih sjekutia
Sl. 495. Shematski prikaz snimanja gornjih onjaka
tom od 45 u odnosu na okluzijsku ravni

nu zuba na vrak nosa. Okluzijska ravni
na je okomita, a mediodistalna je paralel
na s uzdunom osovinom cijevi (sl. 493. i
494).
treba pridravati palcem suprotne ruke.

Takoer se mora paziti na to da film do
diruje samo onjak. Kompresija filma ne
smije biti jaka.
Centriranje: Centralna zraka je u odno
su na okluzijsku ravninu nagnuta za 45".
Njezino ulazno mjesto je lateralni i dorzalni rub krila nosa, gdje je vrak korije
na onjaka kosa kanina (sl. 495. i 496).
Sl. 494. Snimka gornjih sjekutia
Sl. 496. Snimka gornjih onjaka
Snimke gornjih onjaka (kanina)

Svaki onjak snima se posebno. Onja
ci imaju najdui korijen, a usaeni su ta
ko da stre prema van. Poloaj filma:
Film se namjesti tako da mu je uzduna
osovina paralelna s uzdunom osovinom
zuba, a donji rub za 5 mm prelazi griznu
povrinu zuba s kojom je paralelan. Film
Snimke gornjih pretkutnjaka

(premolara)
Film se se stavi tako da njegova uzdu
na osovina bude okomita na uzdunu
Snimanje zubi
295
osovinu zuba. Na jednom filmu dobiva se

prikaz obaju pretkutnjaka. bolesnik pri
drava film palcem suprotne ruke i laga
no komprimira gornji, vanjski rub filma.
Gornja okluzijska ravnina je horizontal
na, a glava je rotirana tako da je mediodistalna ravnina paralelna s uzdunom
osovinom cijevi. Sredite filma je u visini
drugog pretkutnjaka.
Snimke gornjih kutnjaka (molara)

Film je okrenut tako da je njegova lon
gitudinalna ravnina okomita na uzdunu
osovinu zuba, a sredite u visini drugog
kutnjaka. Donji rub filma za 5 mm prela
zi griznu povrinu. Bolesnik pridrava
film palcem suprotne ruke, koji kompri
mira ventralni gornji rub doziranom kom
presijom.
Sl. 499. Shematski prikaz snimanja gornjih kutnjaka
Sl. 497.
njaka
Shematski
prikaz
snimanja
gornjih
pretkut

ta na sredinjicu kuta koju ini ravnina
filma i uzduna osovina zuba, s time da je
jo za 35 nagnuta kaudalno (sl. 497. i
498).
Sl. 498. Snimka gornjih pretkutnjaka

usmjerena kaudalno od okluzijske ravni
ne. Medijalna ravnina je okomita, oklu
zijska horizontalna. Centralna zraka cilja
na visinu drugog kutnjaka, a ulazno mjes
to je na toki lateralnog ruba orbite i sje
cita s okluzijskom ravninom (sl. 499. i
500).
Sl. 500.
Snimka
gornjih
kutnjaka
296
Snimke donjih zuba

Imobilizacija jezika postie se njego
vim dubokim uvlaenjem u usnu upljinu
i dubokim disanjem kroz usta. Film se
smjesti izmeu sublingvalne plike i gingive, dakle tono na mjestu gdje eljust pre
lazi u usnu upljinu. Postavi se tako da
mu je sredite u medijalnoj ravnini, a uz
duna osovina okomita i paralelna s uz
dunom osovinom zuba. Gornji rub za 5
mm prelazi griznu plotinu zuba, s kojom
mora biti paralelan. Centralna zraka je
okomita na sredinjicu kuta, to ga ini
ravnina Filma i ravnina zuba. Njezino
ulazno mjesto nalazi se na vrku mekih
esti koje prekrivaju protuberanciju men
talis. U odnosu na okluzijsku ravninu
centralna zraka je za 15 ukoena krani
jalno.
Bolesnikov poloaj: Medijalna ravnina
glave je okomita, a donja, okluzijska, ho
rizontalna. Ako bolesnik lei, pod glavu
mu se stavi jastuk, pa i donja okluzijska
ravnina postaje okomita, kao i medijalna.
Uzduna osovina cijevi je okomita s rav
ninom filma, koja je gotovo vertikalna.
Medijalnom stranom kaiprsta bolesnik
lagano komprimira film, pazei da ga ne
savije. Ostali prsti su savijeni, a palcem se
dri za donji rub mandibule. Ako je e
ljust jae razvijena, primjenjuju se dva fil
ma. Ako su zubi jae izvrnuti prema van,
poveava se vertikalni nagib centralne
zrake, odnosno smanjuje se za 5.
Snimke donjih onjaka (kanina)

Imobilizacija jezika. Poloaj filma: Sre
dina filma je u visini onjaka i bolesnik
kaiprstom suprotne ruke pridrava film.
usmjerena kranijalno od okluzijske ravni
ne i ulazi-2 cm lateralno od protuberancije mentalis. Medijalna ravnina je okomi
ta, donja okluzijska je horizontalna, ali
okomita na uzdunu osovinu bolesnikova
tijela. Uzduna osovina zuba paralelna je

s ravninom fiima (sl. 501. i 502).
Sl. 501. Shematski prikaz snimanja donjeg onjaka
Sl. 502. Snimka donjeg onjaka
Snimke donjih pretkutnjaka

(premolara)
Pretkutnjaci su jo manje ukoeni pre
ma van, pa e centralna zraka biti nagnu
ta samo za 10. Priprema i imobilizacija
su iste, film je okomit na uzdunu osovi
nu zuba, a gornji rub 5 mm prelazi griznu
povrinu zuba s kojom mora biti parale
lan. Medijalna ravnina je okomita, donja
okluzijska je horizontalna. Uzduna oso-
Snimanje zubi
297
Sl. 505. Shematski prikaz snimanja donjih kutnjaka

Sl. 503.
njaka
Shematski
prikaz
snimanja
donjih
pretkut
vina cijevi je paralelna s uzdunom osovi

nom filma. Ako bolesnik lei poleice,
donja okluzijska ravnina je okomita, ali
je glava zarotirana tako da ravnina filma
postaje paralelna s cijevi.
ta na sredinjicu kuta to ga ini ravnina
filma i zuba. Centrira se na drugi pretkutnjak (sl. 503. i 504).
ma za 5 mm prelazi griznu povrinu zuba

s kojom mora biti paralelan. Sredite fil
ma je u visini drugog kutnjaka. Cijev je
paralelna s ravninom filma. Donja oklu
zijska ravnina okomita je na ravninu fil
ma.
CENTRIRANJE: Centralna zraka je za
5 nagnuta kranijalno i cilja na korijen,
neposredno ispod gingive. Ako je dno us
ne upljine plie, tada se njezin nagib po
veava za 5, i obratno. Na snimkama se
prikazuju dva kutnjaka i eventualno trei
(sl. 505. i 506). Pri svim tim snimanjima
nije posebno opisana zatita bolesnika,
iako se uvijek mora provoditi na taj nain
da se tijelo prekrije zatitnom pregaom,
a osobito paljivo podruje gonada. Osim
toga uvijek treba suziti snop zraenja.
Sl. 504. Snimka donjih pretkutnjaka
Snimka donjih kutnjaka (molara)

Kutnjaci su vertikalni, ili ak okrenuti
prema unutra. Film se postavlja tako da
mu je njegova uzduna osovina okomita
na uzdunu osovinu zuba. Gornji rub fil
Sl. 506. Snimka donjih kutnjaka
Literatura
Altschul, W., Some
new methods in roentgenography, AJ.R. 17: 659 666, 1927.

radiografska tehnika, I dio, Via kola za medicinske sestre, Zagreb, 1982.
Birkner, R., Das typische Rntgenbild des Skelettes, Urban, Schwarzenberg, 1977.
Brewerton, D.A., 4 tangenial radiographic projection for demonstrating involvement of metacar
pal heads in rheumatoid artritis, Brit. J.Radiol. 40, 233 235, 1967.
Clark, K.C., Positioning in radiography, ninth Edition, William Heinem n medical books, Lon
Belani, I., Specijalna
don, 1974.
Dedi, S., Osnovi
opte rentgenologije, Nauna knjiga. Beograd, 1961.

Physik und Praxis der Rntgenaufnahmetechnik, VEB Gustav Fischer, Je
Dietze, R., E. Kcher,

na, 1977.
Drobni, F.,
1976.
Anatomija, fiziologija in patofiziologija glenja. Acta chirurgica Jugoslavica XX111,
Frik, W., U. Goering, Rntgenanatomie

Auflage, Georg Thieme, Stuttgart, 1979.
fr rztliches Hilfspersonal und Rntgentechniker, 2.
Fritz, H., V. Kohler, Rntgendiagnostische

Goretzki, G., Lehrbuch
zenberg, 1982.
Praxis. Georg Thieme, Leipzig, 1968.

der Radiologie fr technische Assistenten in der medicin, Urban, Schwar
Hennenberg, Z., R. karica i J. Pavei, Snimanje aka mekanim

jagnozi reumatoidnog artritisa. Med. Yad. vol. IX, No 3 4, 1977.
Hickey, P.M., The
zrakama kao doprinos ranoj di
anteroposterior position for the mastoid. A.J.R.I.: 321, 1914.
Jungbaer, M., Rntgeneinsteiltechnik, Roche, Basel, 1979.

Keros, P., Temelji
Krmpoti-Nemani,
greb, 1974.
anatomije ovjeka. Medicinska naklada, Zagreb, 1974.

J.. Funkcionalna anatomija lokomotornog sustava, Medicinska naklada, Za
Krmpoti-Nemani, J.. Anatomija

Laszlo, I., Conventional
323-336, 1973.
Lindenbraten, L.D., Metodija
ovjeka, Medicinska naklada, Zagreb, 1977.

radiography of the temporal bone, Otolaryngo. Clin, north Am. 6:
izuenija rendgenomskih snimkov. Medicina, Moskva, 1971.
Lubina, M., N. kegro. Snimke temporalne kosti. Radioloki vjesnik, Zagreb, 1986.
Mateji, M., Stomatoloka rendgenologija, kolska knjiga. Zagreb, 1980.
Merka, Z.. M. Perovi. Osnovi
radiologije. Medicinska knjiga, Beograd - Zagreb, 1965.

positions, Volume one of three volumes, Third Edition, St
Merrill, V., Atlas of roendgenographic

Louis the C.V. Mosby Company, 88: 91, 1967.
Merrill, V.. Atlas of radiographic
Edition. Toronto-London, 1982.
positions and radiologic procedures, Mosby Company, fifth
Morris, I.M., Biomechanics of the foot

Mufti, O.. P. Drrigl, I. Ruszkonski,
-Orthop-Techn. 102,43 45, 1982.
and ankle, din. orthop. 122, 10 17, 1977.

Beitrag zur Erklrung der Biomechanic des Fusses, Med-
Nargaard, F., Earliest roentgenological changes in polyartritis of the

artritis). Radiology, 85. 325 329, 1965.
Petrovi, F., Osnove radioloke tehnike. Via medicinska kola, Zagreb, 1974.
rhematoid type (rhematoid
300
Petrovi, F., Osnove zatite od ionizantnih zraenja, Via medicinska kola, Zagreb, 1974.
Petrovi, F., Opa radiologija. Via medicinska kola, Zagreb, 1976.
Petrovi, F., Primjeri
iz specijalne radiografske tehnike, Via medicinska kola, Zagreb, 1977.
Petrovi, F., Leksikon radiolokih pojmova, Zagreb, 1977.

Poppe, H., Technik der Rntgendiagnostik, 4. Auflage, Georg, Thieme, Stutgart,l98l.
Potts, D.G., A
system of skull radiography, Radiology 94: 25 33, 1970.
Sarajli, M., Modificirana pretraga skonog zgloba, Radiol. Jugosl., 4, 501 502, 1976.
Sarajli, M., Poboljanje dijagnostike gornjeg nonog zgloba modificiranim nainom
Magistarski rad, Zagreb, 1984.
Stenvers, H.W.. Roentgenology
prikaza.
of the os postreosum, Arch. Radiol, electrol. 22: 97- 112, 1917.
Swart, B., W. Dingendorf, H.D. Kappe, Grundstze der tomographischen Praxis, Der Radiologe
9,1969,93-126.
karica, R. and Z. Domljan, The value of additional radiographs in early diagnosis of rhematoid
artritis, Reumatizam, 4, 147151, Zagreb, 1972.
Thurn, O., E. Bcheier, Einfhrung
tgart, 1974.
in die Rntgendiagnostik, 4, Auflage, Georg Thieme, Stut
Wicke, L., Atlas der Rntgenanatomie, 2. Auflage, Urban & Schwarzenberg, Mnchen-WienBaltimore, 1980.
Wicke, L., Rntgendiagnostik, Einsteiltechnik fr Technische Assisten in der Medizin. Urban,
Schwarzenberg, 1983.
Zergollern, J., Biomehanika
nonog zgloba, Lijeniki vjesnik, 96: 308 9, 1974.

der Rndgendiagnostischen technik Springer-Verlag, Berlin-Heidetberg-New York, 1974.
Zimmer, E.A., M. Brossy, Lehrbuch der Rndgendiagnostichen Technik fr Rndgenassisteninnen und Arzte, 3. Auflage, Springer, Berlin-Heidelberg-New York, 1982.
Zimmer, E.A., M. Brossy, Lehrbuch
KAZALO P OJMOVA
A
abdukcija, 7, 57
adukcija, 7
akantion, 188
akromioklavikularni zglob, 66
aksijalna projekcija, 53
aksijalne snimke, 9, 74, 87, 210,
282
aksilarna linija,
Aksis, 153, 154, 155
Aleksandrova projekcija, 67
Altsc'nul, 202, 204
angulacija, linija, 191
angulus mandibule, 188
antefleksija, 7, 148
Arcelini, 287, 288
atlantookcipitalni zglob, 152
atlas, 153, 154, 155
B
Barschoni, 128, 129
Blackett-Healyjev poloaj, 59
bregma, 189
Brewerton, 14
C
Caustonova projekcija, 87
centralna zraka (CZ), 2
centriranje, 2
cervikotorakalni prijelaz, 156
Cleaves. 134
eona kvrga (tuber frontale),

189
D
Danelius-Millerov poloaj, 136
dijafiza. 54
dolihocefaliki, 189
donja
okluzijska
290
donji ekstremiteti, 73
dorzalno, 2, 6, 7
linija.
188,
E
ekstenzija, 7
elektrini uvjeti pri snimanju, 2
epikondili nadlaktice, 7. 42, 43
etmoidni sinusi, 254
F
fibula, 7
fibularno, 6, 7, 95, 104
film, 2
fleksija, 7, 9
folija, 2
foramina
intervertebraliia,
150.
151
fosa glenoidalis skapule. 62
fosa interkondilika, 111, 112
fosa poplitea, 110
frontalna ravnina, 4, 6. 187,
188
frontalna
ravnina
epikondila.
42
frontalni cefalogram. I9_funkcionalne snimke, 148, 165
G
ginekoloki poloaj. 128
glabela, 188, i 89
glabelomeatalna linija, 187
glavica radijusa, 50
gornja okluzijska linija. 188.
289
gornji ekstremiteti, 9
gornji sjekutii,. 293
Grasheyev poloaj. 200, 218.
219, 220. 276, 278
grudna kraljenica. 157, 159.
160, 161
H
Haasov poloaj, 205, 206. 207,
218. 219, 220, 276
Henschenova projekcija, 273
Hickey, 264, 266, 267, 268
horizontalna ravnina
(Virchow), 188
I
imobilizacija, 3
infraorbitalna linija, 187
inklinacija, 148, 165
intermamilarna linija, 7
interorbitalna linija, 187
interpupilama linija, 187
intraoralna snimka, 234, 235,
236, 291
izomerija, 290
J
Janker, 262, 263
jugulum, 4
K
kalkaneus, 89
karpalni kanal, 36
kaseta, 2
kaudalno, 7
klavikula, 64
klinasti podloak, 33, 265
koksofemoralni
zglob,
136
koljeno, 106
komparativne snimke, 9, 74,
85, 275
kontaktne snimke, 249
korijen nosa (nazion), 188
kose snimke, 9, 74
Kova, 170
kraljenica, 143
grudna, 157, 158, 159
302
krstana, 171
slabinska, 161, 162, 163, 164
vratna, 144, 146, 147, 148
kranijalno, 7
kraniogram, 192
L
lakat, 42, 44, 45
lambda, 189
lateralna kosa projekcija, 77,
olekranon, 7, 48
orbita, 256
orbitomeatalna linija (linija ba
ze), 187
ortoprojekcija, 290
os ilium, 141
os kokcigis, 173, 174
Ottonellova projekcija, 146
110
lateromedijalna projekcija, 87,
181
Lauenstein, 138
Lawrence, 62
Lilienfeld, 62
linija baze, 187
linija brada-nos, 187
linija elo-nos, 187
Lisholmova projekcija, 273,
274, 275
Lisholmova reetka, 233
Lw-Beer, 284
M
maja glava, 222
makroradiografska snimka, 9,
35
maksila, 234
maksimalna fleksija, 47
maksilarni sinusi, 252, 253
maleol tibije, 89
mandibula, 144, 146, 237
korpus, 242, 243
ramus, 239
simfiza, 244
mastoid, 264, 268
Mayer, 62, 282, 283
medijalna kosa projekcija, 77,
110
medijalna ravnina, 4, 5, 6, 187,
18S
medijalna rotacija, 119
mezocefaliki. 189
modificirana snimka, 34, 37
muskulus teres minor, 59
N
nadlaktica, 53
natkoljenica, 118, 134
neutralni poloaj, 57
Norgaard, 13
O
ocjena snimke. 2
okcipitalni cefalogram. 195
okcipitalno, 6. 7
palac, 15, 16, 17

paranazalni sinusi, 250
parcijalna fleksija, 46
patela, 7, 73, 114
Pilarova projekcija, 156
piramida, 190. 275
piantarna, 6, 7, 74
piantarna fleksija, 98
piantarna ravnina stopala, 80
podlaktica, 38
poloaj bolesnikova lijela, 2
poloaj snimanog dijela tijela.
poluaksijalne snimke glave.
200
potkoljenica, 102
pribor, 2
priprema bolesnika, 2
procesus korakoideus, 61
procesus koronoideus ulne, 46
procesus ksifoideus, 7
procesus mastoideus, 144. 189.
269
procesus spinosus, 7
procesus stiloideus radijusa, 7
procesus stiloideus ulne, 7
pronacija, 6, 7, 74
protruzija, 70
protuberancija okcipitalis ek
sterna, 194
prsni ko, 175
R
radijalna fleksija, 30
radijalni poloaj, 7. 50
radijalno, 6, 7
radiokarpalni zglob, 26
rameni zglob, 57
ravnina nokta, 16
rebra, 175
reklinacija, 148, 165
reetka, 2
retrofleksija, 7, 148
Rhese. 226, 227, 259, 260. 262
rubovi kasete, 2
S
sagitalna ravnina, 4
sakroilijakalni zglobovi, 127
sakrum. 171
Sarajli. 99
Schler. 210, 254, 271, 272, 273
sela turcika, 216
semifleksija, 26, 29, 41, 50
skapula. 67
spina iliaka anterior superior, 7
supinacija, 7, 59
semipronacija, 31, 33, 30
semisupinacija, 31, 33, 30, 50
sfenoidni sinusi, 255
simfiza, 7, 139
skoni zglob, 93
slabinska kraljenica, 161, 162,
163, 164
Stenvers. 285, 286, 287
sternoklavikularni zglob, 184,
185
sternum. 179, 180, 181
Stewart. 203
submentokranijalna projekcija.
210
suptalami zglob, 93
aka. 9. 11. 12, 13

karica. 14
T
tangencijalna snimka, 230
temporalna kost, 264
mastoid. 264, 268
piramida. 275, 190
procesus mastoideus, 144, 189,
269
temporomandibularni zglobo
vi. 246
tibija.
tipine snimke, 9, 74
tiroidna hrskavica, 7
Towne. 201
transverzalna ravnina, 4, 5, 6
trohanter
trtina kraljenica, 173
Twinnig, 56
U
udaljenost fokus-film, 13
ulnarna fleksija, 30
ulnarni poloaj, 7, 50
ulnarna, 6.
umbilikus.
unutrainia rotacija, 57
uzduni os (osovina), 10
Kazalo
303
V
Valdini, 208
vanjska rotacija, 53, 57
vanjski rub oka, 188
vanjski sluni otvor (VSO), 188.
189
ventralno, 2, 6
verteks, 189
vertikosubmentalna projekcija,
210, 254, 280, 281
volarno, 6, 7, 10, 16, 19, 53
vratna
kraljenica,
147, 148
Z
zapee, 36
zatita bolesnika, 3
zatiljna kost, 189
zdjelica, 70, 124, 132
zigomatina kost, 231
Zimmer, 233
144,
146,
POPIS KRATICA
CZ centralna zraka
L oznaka za lijevu stranu ti
jela
D - oznaka za desnu stranu ti
jela
VSO vanjski sluni otvor
PA posterioanteriorna snim
ka
AP anterioposteriorna snim
ka

Radiografska Tehnika Skeleta PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Radiografska Tehnika Skeleta PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Doc. dr. Nada Beenski i Nikola kegro ing. med. radiologije i dipl. oec.

prof. dr Marijan Lovreni

Objavljivanje ovog sveuilinog udbenika odobrilo je Predsjednitvo Skuptine

Katalogizacija u publikaciji CIP

Tisak: RO ZRINSKI TIZ AKOVEC

KNJIGU POSVEUJEMO USPOMENI

Udbenik Radiografska tehnika skeleta obrauje naine

SNIMKE GORNJIH EKSTREMITETA..........................................................................................................................

SNIMKE AKA ..........................................................................................................................................................

Radiografska tehnika skeleta

SNIMKE LAKTA................................................................................................................................ ........................

Kosa snimka jednog akromioklavikularnog zgloba ..........................................................................................

SNIMANJE DONJIH EKSTREMITETA.........................................................................................................................

SNIMKE NONIH PRSTIJU..................................................................................................................................

SNIMANJE KRALJENICE................................................................... ;.......................................................................

Radiografska tehnika skeleta

Profilna snimka vratne kraljenice............................................................................................

SNIMKE PRSNOGA KOA (TORAX)..........................................................................................................................

Profilna snimka sternuma....................................................................................................................................

Aksijalna snimka glave tjemenom (snimka baze lubanje ......................................................................................

SNIMKE PARANAZALNIH SINUSA

SNIMKE ORBITA........................................................................................................................................... ......

SNIMKE TEMPORALNIH KOSTIJU........................................................................................................................

Radiografska tehnika skeleta

Profilna snimka piramide po Stenversu...................................................................................................................

SNIMANJE ZUBI .............................................................................................................................................................

Tehnika snimanja zuba ............................................................................................................................................

Dobar rendgenogram skeleta mora jas

Osnovni principi radiografije

Radiografska tehnika skeleta

leice na stolu za snimanje, oznaka se

Poloaj bolesnikova tijela

Poloaj snimanog dijela tijela

Nakon to smo namjestili bolesnikovo

Pod rubovima kasete podrazumijeva se

bolesnikovo tijelo imobilizirati, posebno

PRIJE EKSPOZICIJE POTREBNO JE

Radiografska tehnika skeleta

Odreivanje elektrinih uvjeta pri

Ocjena snimke prikaz struktura

razloga pridravati opisanog redoslijeda

Osnovne ravnine tijela i oznake

Sl. 1. Osnovne ravnine s prednje strane

Radiografska tehnika skeleta

Sl. la. Osnovne ravnine i poloaji tijela. Stranji i boni pogled

pravnom ili sjedeem poloaju, ta je rav

se krajevima nalaze vreice s pijeskom.

Radiografska tehnika skeleta

ake se snimaju pomou folije, ali bez re

Volarna snimka ake

Sl. 3. Poloaj bolesnika za volarnu snimku ake

Sl. 2. Shematski prikaz kostiju ake

Poloaj bolesnikova tijela:Bolesnik sje

Sl. 4. Poloaj ake za volarnu snimku ake

Snimanje gornjih ekstremiteta

aka je u pronaciji (sl. 3). Osovina ake

Sl. 5. Volarna snimka ake

Prikaz struktura: Na volarnoj snimci

Profilna (lateralna) snimka ake

Sl. 6. Poloaj ake u ulnarnom poloaju za profilnu

Radiografska tehnika skeleta

prsti isprueni, samo je palac malo od

Sl. 8. Profilna snimka ake