EKOLOSKI MENADZMENT-Predavanja-dio 4 PDF

Pomorski fakultet Bar
DIO IV
1. ZAKONSKA REGULATIVA
Zakon o lukama - Zakon o lukama je osnovni dokument kojim se ureuju pravni status, podjela luka,
upravljanje, naknade, koncesije, red, inspekcijski nadzor kao i druga pitanja koja su od znaaja, ukljuujui
osnovne odredbe o upravljanju ivotnom sredinom.
Prema lanu 26, Organ uprave, odnosno Pravno lice i koncesionar moraju obezbijediti ispunjavanje uslova
utvrenih meunarodnim i domaim propisima kojima se regulie: sprjeavanje zagaivanja ivotne sredine
s brodova, zatita morske sredine i priobalnog podruja i civilna odgovornost za tetu izazvanu zagaenjem.
U lukama je zabranjeno isputati i odlagati u more i na obali vrsti i teni otpad, ulje i zauljane vode i
ostatke tereta sa broda, kao i sve druge materije koje zagauju ivotnu sredinu, osim na mjestima gdje
postoje postrojenja, oprema i ureaji za prihvat i rukovanje ovim materijama.
Pravno ili fiziko lice koje koristi postrojenja, opremu i ureaje iz stava 2 ovog lana duno je preduzeti
mjere za sprjeavanje isputanja ili isticanja ulja i zauljanih voda, odnosno sprijeiti irenje tih materija u
more i na obalu.
Inspekcija nadlena za bezbjednost plovidbe e naloiti pravnom ili fizikom licu koje zagauje more da
odmah prekine zagaenje i otkloni tetne posljedice.
Ako pravno ili fiziko lice ne postupi po naredbi iz stava 4 ovog lana, Inspekcija e naloiti ienje luke o
troku lica koje zagauje more.1
lanovima 28-31 se regulie nadzor (inspekcijski organi) i kaznene odredbe.
Prema Uredbi o odravanju reda u lukama, Luka kapetanija je ovlatena da kontrolie luka postrojenja,
ureaje i opremu koji mogu ugroziti ljudske ivote, plovidbu ili zagaditi obalu i vodu.2 Korisnik luke je
duan da isti vodenu povrinu i morsku obalu u luci i sidritima od zauljanih i drugih materija. Zabranjeno
je zagaivati more, opasnim ili tetnim materijama sa plovnih objekata i drugih transportnih sredstava,
zagaivati vazduh isputanjem praine, dima ili gasova iznad dozvoljenih koliina utvrenih posebnim
propisima.
Zakon o jahtama - Prema Zakonu o jahtama, lanu 33, jahti upisanoj u Registar, kao i stranoj jahti koja
boravi u vodama Republike Crne Gore, zabranjeno je isputanje i bacanje u more ulja i zauljanih voda,
otpada i smea kao i bilo kojih drugih materija koje zagauju ivotnu sredinu. Jahta upisana u Registar kao i
strana jahta koja boravi u vodama Republike, mora posjedovati sredstva za sprijeavanje zagaenja mora
uljima i zauljanim vodama, otpadom i smeem, kao i spremnike za njihovo skladitenje, koji e se isprazniti
u odgovarajuoj opremi za prihvat na obali prema odredbama Meunarodne konvencije o sprjeavanju
zagaivanja ivotne sredine s brodova MARPOL, Konvcije o zatiti morske sredine i priobalnog podruja
Sredozemlja i Meunarodne konvencije o civilnoj odgovornosti za tetu izazvanu zagaenjem naftom
(International Convention on Civil Liability for Bunker oil Pollution Damage-Bunkers Convenction) i na
nain kako je to regulisano propisima Republike. Posada i putnici upisani na jahti upisanoj u Registar, kao i
stranoj jahti koja boravi u vodama Republike Crne Gore moraju biti upoznati sa instrukcijama o
sprijeavanju zagaenja mora uljima i zauljanim vodama, otpadom i smeem.3
https://www.uckauprava.me/sajt/biblioteka/zakoni/zakon-o-lukama.pdf , 10.03.2015., u 10h

Slubeni list Crne Gore, br. 41/06
3
https://www.omorstvo.me/files/jahte/Zakon-o jahtama.pdf. , 10.03.2015.g, u 11h
2
Ekoloki menadment Dio IV

Zakon o moru - Ovim zakonom ureuje se morski i podmorski prostor Crne Gore, i to: unutranje morske
vode, teritorijalno more, iskljuiva ekonomska zona, epikontinentalni pojas, zabrana uplovljenja,
zaustavljanje i progon broda.
Prema lanu 2 ovog zakona Crna Gora ostvaruje suverena prava i jurisdikciju radi istraivanja,
iskoriavanja, zatite, ouvanja i unapreenja prirodnih morskih bogatstava, ukljuujui bogatstva na
morskom dnu i u morskom podmorju i radi obavljanja drugih privrednih djelatnosti. Crna Gora titi, uva i
unaprijeuje morsku sredinu. Crna Gora sarauje sa dravama u regionu i uestvuje u radu regionalnih i
svjetskih meunarodnih organizacija radi utvrivanja optih i regionalnih pravila, mjera preporuene prakse i
postupaka u cilju sprijeavanja i smanjenja zagaenja mora i morske sredine zagaivaima iz izvora na
kopnu, s brodova, potapanjem, iz vazduha ili vazduhom i zagaenja prouzrokovanih aktivnostima na
morskom dnu i u morskom podmorju. Crna Gora podstie regionalnu saradnju, posebno sa susjednim
dravama radi donoenja zajednikih planova hitnog djelovanja u sluaju nezgode koja prouzrokuje
zagaenje morske sredine.
Prema lanu 8 ovog zakona Strane jahte i strani amci namjenjeni razonodi, sportu ili rekreaciji mogu ploviti
i boraviti u teritorijalnom moru i unutranjim morskim vodama Crne Gore, pod uslovom da odmah, nakon
uplovljenja u unutranje morske vode, uplove uobiajnim najkraim putem u odredinu luku otvorenu za
meunarodni saobraaj, radi obavljanja granine i druge kontrole. Prema lanu 20 ovog zakona u cilju
sigurnosti plovidbe, zatite mora od zagaenja, sprijeavanja ugroenosti biolokih vrsta, kao i radi
smanjenja opasnosti od veih pomorskih nezgoda, Ministarstvo moe zabraniti plovidbu pojedinim
djelovima unutranjih morskih voda ili teritorijalnog mora za odreene vrste i veliine brodova.4
Zakon o zatiti mora od zagaivanja sa plovnih objekata - Ovim zakonom ureuje se zatita mora od
zagaivanja sa plovnih objekata koji plove ili se nalaze u unutranjim morskim vodama i teritorijalnom moru
Crne Gore, prihvat i rukovanje otpadom u lukama, kao i odgovornost i naknada tete u sluaju zagaivanja.
Prema lanu 4 ovoga zakona, zabranjeno je sa plovnog objekta u vode Crne Gore:
Isputanje ulja, zauljanih mjeavina, kaljunih voda i zauljanog otpada;
Isputanje tetnih materija koje su privremeno utvrene kao takve, voda od pranja tanka ili drugih
mjeavina koje sadre takve materije;
Isputanje i odlaganje na morsko dno tetnih materija u upakovanoj formi;
Isputanje komunalnog otpada;
Isputanje tetnih materija u vazduh;
Isputanje balastnih voda i taloga iz balastnih tankova ako sadre tetne materije, patogene
mikroorganizme i invazivne vrste;
Primjena antivegetativnih sistema protiv obrastanja broda ako sadre biocidna organska jedinjenja
kalaja;
Namjerno potapanje, spaljivanje i zakopavanje na morskom dnu otpada ili drugih materija.
U sluaju zagaivanja mora sa plovnog objekta izvrie se uzimanje i analiza uzoraka, radi utvrivanja vrste
zagaivanja ili preduzimanja mjera za otklanjanje zagaivanja i otkrivanje poinioca.
Prema lanu 30 ovoga zakona brod nosivosti do 400 tona koji prevozi vie od 15 putnika i lanova posade i
brod nosivosti najmanje 400 tona mora da ima meunarodno svjedoanstvo o sprijeavanju zagaivanja
mora fekalnim otpadom. Brodovi iz lana 30 ovog zakona moraju da imaju ugraen i u funkcionalnom stanju
jedan od sistema ureaja za fekalni otpad,i to:
1. Sistem za obradu fekalnog otpada;
2. Sistem za usitnjavanje i dezinfekciju fekalnog otpada sa odgovarajuim skladinim prostorom za
privremeno odlaganje fekalnog otpada, kada se brod nalazi unutar 3 nautike milje od najblieg
kopna;
4
www.arhus/centri.me/.../Zakon o moru.pdf. , 10.03. 2015.g, u 12h

3. Skladini tank, kapaciteta dovoljnog za skladitenje cjelokupnog fekalnog otpada do predaje u
ureaje za prihvat i rukovanje otpadom u luci, a iji se sadraj mora ispustiti preko standardne
spojnice za pranjenje koja se nalazi na otvorenoj palubi.
Prema lanu 32 ovog zakona, zabranjeno je isputanje fekalnog otpada sa broda u more,osim u sledeim
sluajevima:
1. isputanje usitnjenog i dezinfikovanog fekalnog otpada na udaljenosti veoj od 3 nautike milje od
najblieg kopna ili isputanja postepenog fekalnog otpada koji nije usitnjen i dezinfikovan, a koji je
uskladiten u skladinim tankovima dok brod plovi brzinom ne manjom od 4 vora, na udaljenosti
veoj od 12 nautikih milja od najblieg kopna;
2. kada brod ima sistem za obradu fekalnog otpada iz lana 31, stav1, taka 1 ovog zakona;
3. kada je isputanje fekalnog otpada izvreno radi spaavanja ivota ljudi ili obezbjeenja sigurnosti
broda;
4. kada je isputanje fekalnog otpada nastalo kao posledica oteenja broda ili opreme ili drugih
razloga koji se nisu mogli izbjei, a preduzete su sve mjere za sprijeavanje isputanja fekalnog
otpada.
to se tie komunalnog otpada, prema lanu 33 ovog zakona, otpaci od hrane sa broda mogu se ispustiti u
more na udaljenosti veoj od 3 nautike milje od kopna, ako su usitnjeni ureajima za usitnjavanje sa
otvorima manjim od 25 mm. Prema lanu 34 ovog zakona, na brodu duine najmanje 12 metara mora biti na
vidnom mjestu istaknuto uputstvo o rukovanju komunalnim otpadom. Brod nosivosti najmanje 400 tona, kao
i brod koji prevozi najmanje 15 putnika i lanova posade mora da:
ima vidno oznaene skladine prostore za razliite vrste komunalnog otpada;
ima plan upravljanja komunalnim otpadom;
vodi knjigu upravljanja komunalnim otpadom;
Plan upravljanja komunalnim otpadom sadri opis postupaka za sakupljanje, skladitenje, tretiranje i
odlaganje komunalnog otpada.
to se tie isputanja tetnih materija u vazduh, prema lanu 35 ovog zakona, zabranjeno je sa plovnog
objekta isputanje tetnih materija u vazduh, osim u sluajevima istraivanja ili iskoriavanja morskog dna i
polaganja podmorskih kablova, kao i u sluajevima neposredne opasnosti po ivot i zdravlje ljudi i ivotnu
sredinu, a na osnovu odobrenja organa dravne uprave nadlenog za poslove zatite ivotne sredine, pri
emu se mora voditi rauna da se zagaivanje svede na najmanju moguu mjeru. Odobrenje za isputanje
tetnih materija u vazduh izdaje se na zahtjev pravnog ili fizikog lica koje obavlja djelatnost iz stava 1 ovog
lana. Blie uslove pod kojima se moe vriti isputanje tetnih materija propisuje organ dravne uprave
nadlean za poslove zatite ivotne sredine, uz prethodnu saglasnost Ministarstva i organa dravne uprave
nadlenog za poslove ugljovodonika.
Prema lanu 36 ovoga zakona, zabranjena je na brodovima ugradnja instalacija ili sistema koji koriste,
odnosno sadre materije koje oteuju ozonski omota. Na brodu koji ve ima ugraene instalacije i sisteme
koji koriste, odnosno sadre materije koje oteuju ozonski omota mora biti na vidnom mjestu istaknuto
uputstvo o rukovanju i odravanju tih instalacija i sistema.
Prema lanu 46 zabranjeno je u vode Crne Gore isputanje balastnih voda koje sadre mikroorganizme,
invazivne vrste ili druge tetne materije.
Ako inspektor posumnja da balastne vode sadre mikroorganizme, invazivne vrste ili druge tetne materije,
naredie da se izvri analiza uzoraka i ispitivanje balastnih voda koje se isputaju.
Trokove uzimanja uzoraka i ispitivanje balastnih voda iz stava 2 ovog lana snosi vlasnik broda.
Ako se utvrdi da balastne vode ne sadre mikroorganizme, invazivne vrste ili druge tetne materije, trokove
uzimanja uzoraka i ispitivanja snosi Ministarstvo.
Vrste mikroorganizama, invazivnih vrsta ili drugih tetnih materija iz stava 1 ovog lana propisuje organ
dravne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sredine, uz prethodno pribavljeno miljenje organa
dravne uprave nadlenog za poslove zdravlja.

Prema lanu 47 zapovjednik broda duan je da talog koji ostaje nakon isputanja balastnih voda sakuplja
iskljuivo korienjem mehanikih alata i odlae u kopnene ureaje za prihvat i rukovanje.
Prema lanu 48 korisnik luke duan je da svaka tri mjeseca vri analizu stanja mora u odnosu na zagaivanje
balastnim vodama na lukom podruju i o tome sainjava izvjetaj.
Izvjetaj iz stava 1 ovog lana dostavlja se Ministarstvu i organu dravne uprave nadlenom za poslove
zatite ivotne sredine, u roku od dva dana od dana sainjavanja izvjetaja.5
Balastne vode imaju trostruki negativan uticaj:
1) Ekoloki - strana flora i fauna je po pravilu agresivna, potiskuje domicilne vrste, poinje da
dominira i unitava bioraznolikost, ime direktno utie na lanac ishrane. Jednom kada se
prekine lanac ishrane posledice su nesagledive i praktino nepovratne;
2) Ekonomski - ribarstvo i druge komercijalne aktivnosti kao to je turizam, ometani su
najezdom doneenih vrsta;
3) Negativan uticaj na ljudsko zdravlje - toksini organizmi putem zaraza i patogenih promjena
uzrokuju bolest pa ak i smrt kod ljudi;
Jo neki oblici zagaenja su: radioaktivno, svjetlosno, eutrofikacija (cvjetanje mora), termalno zagaenje,
zagaenje bukom.6
Prema lanu 49 Zakona o sprijeavanju zagaenja mora sa plovnih objekata, plovni objekti nosivosti
najmanje 400 tona, osim fiksne i plutajue platforme FPSO i FSO, moraju da imaju meunarodno
svjedoanstvo o sistemu protiv obrastanja trupa broda. Brod duine najmanje 24m i nosivosti najvie 400
tona u meunarodnoj plovidbi mora da ima izjavu o sistemu protiv obrastanja trupa broda i potvrdu, odnosno
raun o nabavci sredstava protiv obrastanja trupa broda.
Antivegetativni premazi (eng.antifouling) imaju funkciju da tite podvodni dio brodskog trupa od obratanja,
na taj nain obezbjeuju da oplata sadri potrebnu glatkou, od ega zavisi brzina broda i potronja goriva.
Ovi premazi takoe tite oplatu od korozije. Za antivegetativnu zatitu brodskog trupa koriste se tri grupe
antivegetativnih sredstava:
1) sredstva na bazi kalaja
2) sredstva bez kalaja
3) sredstva na bazi bakra.
Sredstva na bazi kalaja sadre TBT (tributyltin), otrov koji ubija mikro i makro organizme (larve koljaka i
spore algi), im dou u dodir s oplatom. Meutim, TBT je otrovan i za morske organizme u lukama ili
mjestima gdje je velika frekvencija brodova. Na tim mjestima lokalna koncentracija TBT-a moe biti tako
visoka, da morski organizmi izumiru ili se deformiu. Zato se TBT potpuno izbacuje iz upotrebe, a
zamjenjuju ga sredstva bez kalaja (tin-free antifouling). Debljina sloja premaza antivegetativnih farbi
prilagoena je trajanju farbe (do 5 godina) koliko iznosi i zahtjev klasifikacionih drutva vezan za dokovanje
broda, tj. najmanje svakih 5 godina. Dobar biocid u antivegetativnoj farbi treba da ima sledee karakteristike:
-iroku primjenu
-nisku toksinost za morske organizme
-malu rastvorljivost u vodi
-da se ne akumulira u lancu ishrane
-da je razgradiv
-da je kompatibilan sa sistemom farbanja
-da ima dobru cijenu u odnosu na efikasnost djelovanja.
Prema lanu 51 korisnik luke duan je da opremi luku ureajima za prihvat i rukovanje otpadom, otpadnim
uljem, ostacima tereta i talogom iz balastnih tankova sa plovnih objekata, u skladu sa meunarodnim i
domaim propisima kojima se ureuje sprjeavanje zagaivanja ivotne sredine s brodova, zatita morske
sredine i priobalnog podruja i civilna odgovornost za tetu izazvanu zagaivanjem.
5
6
www.clt.org.me, 10. 03.2015, u 10h

www.fms-tivat.me/.../Ekologija-i-odravanje-jahti , 10.03.2015, u 14h

Prema lanu 52 korisnik luke duan je da ima ovjeren plan prihvata i rukovanja otpadom, otpadnim uljem i
ostacima tereta sa plovnog objekta.
Korisnik luke duan je da o svakoj izmjeni plana prihvata i rukovanja otpadom, otpadnim uljem i ostacima
tereta sa plovnog objekta obavijesti Ministarstvo, u roku od 24 sata od nastalih izmjena.
Ovjeru plana iz stava 1 ovog lana vri Ministarstvo.
Prema lanu 53 zapovjednik broda koji uplovljava u luku duan je da Kapetaniji dostavi izvjetaj o
koliinama otpada, otpadnim uljima i ostataka tereta na brodu, kao i datum i mjesto posljednje isporuke, i to
ako:
- je odredina luka poznata, najmanje 24 sata prije uplovljavanja;
- odredina luka nije poznata, odmah po saznanju odredine luke;
- je trajanje putovanja manje od 24 sata, odmah poslije isplovljavanja iz prethodne luke.
Izvjetaj iz stava 1 ovog lana zapovjednik broda duan je da uva do dolaska u sljedeu luku.
Prema lanu 54 zapovjednik broda duan je da otpad, otpadno ulje i ostatke tereta isporui u ureaje za
prihvat i rukovanje prije isplovljavanja iz luke, osim ako na brodu postoji skladini prostor za skladitenje
otpada, otpadnog ulja i ostataka tereta koji su nastali za vrijeme boravka u luci.
Ako Kapetanija doe do saznanja da luka odredita nema odgovarajue prihvatne ureaje ili je luka odredita
nepoznata, duna je da zatrai da brod iz stava 1 ovog lana preda otpad, otpadno ulje i ostatke tereta.
Zatita mora od zagaenja provodi se radi zatite morske okoline,ouvanja ivota i zdravlja ljudi i
omoguavanja nekodljivog i nesmetanog koritenja morskih prostranstava za razliite namjene. Zatita
mora ostvaruje se nadzorom nad stanjem kvaliteta morske vode i izvorima zagaenja, sprijeavanjem,
ograniavanjem i zabranjivanjem radnji i ponaanja koja mogu uticati na zagaenje morske vode i stanje
morske okoline u cjelini, kao i drugim djelovanjima usmjerenim na ouvanje i poboljavanje kvaliteta i
namjenske upotrebljivosti morske vode.
Plovnom objektu e se dozvoliti isputanje, primjena antivegetativnih materija protiv obrastanja broda ili
namjerno spaljivanje ili potapanje otpada ili drugih materija ako za to prethodno dobije odobrenje koje izdaje
Ministarstvo nadleno za poslove pomorstva, uz saglasnost ministarstva nadlenog za poslove zatite ivotne
sredine. Aktivnosti su dozvoljene ako:
- su uinjene radi sigurnosti broda ili spasavanja ljudskih ivota na moru ili
- nastale kao posledica oteenja plovnog objekta ili njegove opreme ili
- nastale iz drugih razloga koji se nisu mogli izbjei.7
Pored ovih zakona znaajno je napomenuti i vanost sledeih zakona, uredbi i propisa koji se odnose na
domen zatite ivotne sredine.
Zakon o vodama - Ovim Zakonom se ureuje pravni status, upravljanje i zatita voda. lan 3. predstavlja
osnove principe: upravljanje zatitom vodenih ekosistema, obezbjeivanje dobrog statusa voda, podsticanje
privrednog i drutvenog razvoja, promovisanje odrivog korienja voda, omoguavanje ispunjenja
meunarodnih obaveza u oblasti voda.8
U skladu sa lanom 6. koji se odnosi na pravni status, vode su u dravnoj svojini i mogu biti od lokanog ili
meunarodnog znaaja. lanovima 72 do 91 regulie se zatita voda od zagaivanja: razlozi za zatitu;
ciljevi; mjere; klasifikacija i kategorizacija povrinskih voda; plan zatite voda od zagaivanja; zabrane u
cilju zatite kvaliteta voda; obaveza preiavanja otpadnih voda; obaveza zagaivaa; sistematsko praenje
kvaliteta vode; obaveze kompanija i drugih tijela da instaliraju ureaje za mjerenje i redovno kontroliu
koliinu i kvalitet otpadnih voda i njihov uticaj na prijemnik i da dostavljaju podatke nadlenom organu;
zatita voda od zagaivanja mineralnim uljima; obaveze luka da postave potrebne ureaje za preuzimanje
otpadnih mineralnih ulja, uljnih smjea, otpadnih voda i drugih otpadnih materija sa plovnih objekata;
zahtjevi za izgradnju ureaja za prihvatanje, obaveza prijave zagaenja itd.
7
8
www.clt.org.me

Vlasnici, odnosno korisnici plovnih objekata duni su, shodno odredbama ovog Zakona, da na plovnim
objektima vode knjigu ulja u skladu sa meunarodnim i domaim propisima.
Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji povrinskih i podzemnih voda - Ova Uredba klasifikuje i

kategorie vode u Crnoj Gori u cilju usklaivanja sa EU zakonodavstvom. U njoj se definiu tri vrste vode:
voda za pie i prehrambenu industriju; voda za ribarstvo i uzgoj koljki i voda za kupanje. U Uredbi se
definiu etiri klase vode za pie, a dat je i spisak pokazatelja i graninih vrijednosti za vodu za pie (pH
vrijednost, boja, mutnoa, suspendovane materije, temperatura, odnos Ca/Mg, miris, NO3, N02, metali,
biohemijska potronja kiseonika, Orto-Fosfati, pesticidi, mineralna ulja, bakterije, itd.).9
Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehnikim uslovima za isputanje otpadnih voda u recipijent i javnu

kanalizaciju, nainu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i
sadraju izvjetaja - Pravilnik definie maksimalno doputene koncentracije opasnih i tetnih materija u
otpadnim vodama, koje se smiju isputati u javnu kanalizaciju, sanitarno-tehnike uslove za isputanje
otpadnih voda u prijemnik i javnu kanalizaciju, nain i postupak za ispitivanje kvaliteta otpadnih voda.
U lanu 2. se definiu i dijele otpadne vode na komunalne otpadne vode; industrijske otpadne vode;
rashladne otpadne vode; radioaktivne otpadne vode; atmosferske vode; vode od pranja ulica; drenane
vode.10
U lanu 3. se navode maksimalno doputene koncentracije opasnih i tetnih materija u otpadnim vodama,
koje se smiju isputati u javnu kanalizaciju, a u lanu 5. maksimalne doputene koncentracije opasnih i
tetnih materija u otpadnim vodama, koje se smiju isputati u povrinske vode. U lanovima 7 do 17 se
navode sanitarno-tehniki uslovi za isputanje otpadnih voda u javnu kanalizaciju i recipijent, dok se
lanovima 18 - 23 reguliu sanitarno-tehniki uslovi za isputanje otpadnih voda u recipijent. lanovima 24
- 34 reguliu se nain i postupak za ispitivanje kvaliteta otpadnih voda, minimalni broj ispitivanja i sadraj
izvjetaja o utvrenom kvalitetu otpadnih voda.
Efikasna implementacija ovih odredbi jo uvijek izostaje zbog trenutnih ekonomskih problema i izostanka
adekvatnih postrojenja/opreme i redovnog monitoringa. Kanalizacioni sistemi veine naseljenih mjesta su
prilino zastarijeli i postoji hitna potreba za njihovom izgradnjom, rekonstrukcijom i poboljanjem rada
neophodnih postrojenja za tretman otpadnih voda.
Zakon o upravljanju otpadom - Zakon definie vrste i klasifikaciju otpada, kao i planiranje upravljanja
otpadom, obezbjeivanje uslova i nain upravljanja otpadom i druga pitanja od znaaja za upravljanje
otpadom.11
Potrebno je naglasiti da se iz primjene ovog zakona izuzimaju, izmeu ostalog: gasovite materije koje se
emituju u vazduh; zemljite, ukljuujui neiskopano kontaminirano zemljite i graevinske objekte trajno
povezane sa zemljom; nekontaminirano zemljite i druge materijale iskopane izvoenjem graevinskih
radova, ako se taj materijal koristi za graevinske svrhe, u svom prirodnom obliku na gradilitu na kojem je
iskopan; radioaktivni otpad; sedimente koji se premjetaju unutar povrinskih voda, radi upravljanja vodama
i vodotocima, sprijeavanja poplava ili ublaavanja posljedica poplava, sua ili regeneracije zemljita, ako se
dokae da su ti sedimenti bezopasni; otpadne vode, otpad iz rudarstva, otpad koji nastaje na plovnim
objektima, itd.
U poglavlju II ovog Zakona definisana je klasifikacija i karakterizacija otpada, kao i obaveze i odgovornosti
proizvoaa otpada, obaveze imaoca otpada. U istom poglavlju se definie i sakupljanje i prerada otpada
kao i njegova reciklaa. Upravljanje otpadom vri se u skladu sa dravnim planom upravljanja otpadom i
9

11
10

lokalnim planovima upravljanja komunalnim otpadom i svi relevantni podaci prikazani su u lanovima 19.
do 30.
Ovim zakonom se utvruju postupci dobijanja dozvola i registracija kao i posebne vrste otpada, te
suspaljivanje i spaljivanje otpada i njegovo deponovanje i skladitenje. Poglavlje X utvruje nadzor nad
sprovoenjem ovoga zakona, dok poglavlje XI definie kaznene odredbe koje proistiu iz nepotovanja
odredbi Zakona o upravljanju otpadom.
Pravilnik o klasifikaciji otpada i postupcima njegove obrade, prerade i odstranjivanja - Pravilnik

utvruje klasifikaciju otpada koja se vri na osnovu Kataloga otpada (Prilog I Pravilnika).12
Grupe i osnovne vrste opasnog otpada, koje su opredijeljene na osnovu svojstava otpada ili djelatnostima u
kojima nastaju (otpad moe biti u tenom, muljevitom ili vrstom stanju) su dati u Prilogu II, Lista
komponenti opasnog otpada je data u Prilogu III, Lista opasnih svojstava otpada se nalazi u Prilogu IV,
Postupci prerade otpada odnosno njegovog odstranjivanja nalaze se u Prilogu IV, odnosno V.
Pravilnik o dozvoljenim koncentracijama tetnih i opasnih materija u zemljitu i metodama za njihovo

ispitivanje - Ovaj Pravilnik regulie maksimalne dozvoljene koncentracije opasnih i tetnih materija u
zemljitu, koje potiu od neodgovarajue upotrebe gnojiva i supstanci za zatitu biljaka, kao i istovara
otpadnog materijala iz razliitih izvora. Maksimalne dozvoljene koncentracije tekih metala, supstanci za
zatitu bilja i tetnih i kancerogenih materija u zemljite su dati u lanovima 3-5.13
Zakon o zatiti ivotne sredine - Principi zatite ivotne sredine i odrivog razvoja, subjekti i instrumenti
zatite ivotne sredine, uee javnosti o pitanjima ivotne sredine i druga pitanja od znaaja za ivotnu
sredinu ureuju se ovim Zakonom.
Zakonom o zatiti ivotne sredine definiu se polazne osnove za uvoenje integrisanog sprijeavanja i
kontrole zagaivanja kroz sistem izdavanja integrisane dozvole za rad novih i postojeih postrojenja koja
mogu imati negativne uticaje na zdravlje ljudi i ivotnu sredinu.
lanom 21 Zakona o zatiti ivotne sredine propisani su instrumenti za zatitu ivotne sredine. Jedan od
instrumenata je i sprijeavanje i kontrola udesa koji ukljuuju opasne materije. Zakonom je definisano da se
sprijeavanje udesa odnosi na postrojenja u kojima ili putem kojih se obavljanjem djelatnosti postrojenja
opasne materije: proizvode; prerauju; skladite; nastaju kao nusprodukt u procesu proizvodnje; koriste kao
sirovine u proizvodnji, odnosno tehnolokom procesu; transportuju unutar postrojenja i/ili odlau u svrhu
proizvodnog procesa, odnosno mogu nastati prilikom velikog udesa.14
Zakon o zatiti prirode - Zatiena prirodna dobra koja uivaju posebnu zatitu Crne Gore (lan 37)
definiu se ovim Zakonom.15
Kategorije zatienih podruja prirode (zatieni lokaliteti) se dijele na: stroge i posebne rezervate prirode,
nacionalne parkove, regionalne parkove i parkove prirode, spomenike prirode, zatiena stanita i predjele
izuzetnih odlika. Ostala zatiena prirodna dobra su: zatiene vrste biljaka, ivotinja i gljiva - strogo
zatiena divlja vrsta i zatiena divlja vrsta i zatieni geoloki i paleontoloki objekti.
Ouvanje staninih tipova i ekoloki znaajnih lokaliteta je regulisano lanom 30., kroz uspostavljanje
ekoloke mree NATURA 2000. Stanini tipovi od interesa za zatitu su: stanita kojima prijeti nestajanje u
njihovom prirodnom rasponu, stanita koja imaju mali prirodni areal kao posljedica regresije ili ograniene
12
Slubeni list Crne Gore, br. 68/09, 86/09

Slubeni list Republike Crne Gore, br. 18/97
14
15
Slubeni list Crne Gore, br. 51/08, 21/09
13

oblasti rasprostranjenja, stanita koja predstavljaju glavne primjene tipinih karakteristika jednog ili vie
biogeografskih regiona (alpskog, kontinentalnog i mediteranskog). Zakonom je definisano da je zabranjeno
vrenje radnji, aktivnosti i obavljanje djelatnosti u zatienom prirodnom dobru u kojem se nalazi stanini tip
ili stanite zatienih divljih vrsta biljaka, ivotinja ili gljiva u skladu sa zakonom i meunarodnim
ugovorima.
Zakon o procjeni uticaja na ivotnu sredinu - Ovim Zakonom se ureuje postupak procjene za projekte
koji mogu imati znaajan uticaj na ivotnu sredinu, sadraj elaborata o procjeni uticaja, uee
zainteresovanih organa i organizacija i javnosti, postupak ocjene i izdavanja saglasnosti, obavjetavanje o
projektima koji mogu imati znaajan uticaj na ivotnu sredinu druge drave, nadzor i druga pitanja od
znaaja za procjenu uticaja na ivotnu sredinu.
Procjenom uticaja na ivotnu sredinu utvruju se, opisuju i vrednuju mogui direktni i indirektni uticaji
planiranog projekta na: ivot i zdravlje ljudi, floru i faunu; zemljite, vode, vazduh, klimu i pejza;
materijalna dobra i kulturno nasljee i uzajamne odnose ovih elemenata.16
Zakonom je odreeno da e se propisom Vlade Crne Gore utvrditi projekti za koje je obavezna procjena
uticaja i oni za koje se moe zahtijevati procjena uticaja prema sljedeim fazama: odluivanje o potrebi
procjene uticaja na ivotnu sredinu; odreivanje obima i sadraja elaborata o procjeni uticaja na ivotnu
sredinu; odluivanje o davanju saglasnosti na elaborat.
Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu - Ovim Zakonom utvruju se uslovi, nain i
postupak vrenja procjene uticaja odreenih planova ili programa na ivotnu sredinu kroz integrisanje
principa zatite ivotne sredine u postupak pripreme, usvajanja i realizacije planova ili programa koji imaju
znaajan uticaj na ivotnu sredinu.
Ovaj Zakon se ne odnosi na odreene projekte, ve planove, programe i strategije, s ciljem da se ve u fazi
njihove pripreme i izrade identifikuju, u najveoj moguoj mjeri, eventualne posljedice po ivotnu sredinu.17
Osnovni principi strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu su: princip odrivog razvoja, princip
integralnosti, princip predostronosti, princip potovanja hijerarhije i koordinacije i princip javnosti.
Strateka procjena se vri za planove ili programe kad postoji mogunost da njihova realizacija izazove
znatne posljedice po ivotnu sredinu.
Postupak strateke procjene sastoji se od sljedeih faza: odluivanje o potrebi izrade strateke procjene;
utvrivanje obima i sadraja izvjetaja o stratekoj procjeni; odluivanje o davanju saglasnosti na izvjetaj o
stratekoj procjeni.
Zakon o morskom dobru - Ovim Zakonom se definie prostor teritorijalnog mora i obalnog pojasa koji se
tretira kao jedinstvena cjelina od posebnog znaaja za Crnu Goru i definie se njegovo korienje,
unapreenje i zatita. Poglavlje III Zakona se odnosi na zatitu morskog dobra od zagaivanja opasnim i
tetnim materijama sa kopna i plovnih objekata.18
Zakonom se ureuje i upravljanje morskim dobrom, njegovo korienje, unapreenje i zatitu.
Korisnik luke otvorene za meunarodni saobraaj duan je da luku opremi ureajima za prihvatanje
balastnih voda, voda iz ispranih rezervoara i drugih tetnih materija sa brodova i drugih plovnih objekata kao
i ureajima za sprijeavanje irenja i za njihovo sakupljanje.
16

Slubeni list Republike Crne Gore, br. 80/05
18
Slubeni list Republike Crne Gore, br. 14/92, 27/94; Sluzbeni list Crne Gore 51/08
17

Zakon o integrisanom sprjeavanju i kontroli zagaivanja ivotne sredine - Zakonom su propisane
vrste aktivnosti i postrojenja, uslovi i postupak izdavanja integrisane dozvole, nadzor i druga pitanja od
znaaja za sprijeavanje i kontrolu zagaivanja ivotne sredine.
Zakonom se ureuju uslovi i postupak izdavanja integrisane dozvole za postrojenja i aktivnosti koje mogu
imati negativne uticaje na zdravlje ljudi, ivotnu sredinu ili materijalna dobra, vrste aktivnosti i postrojenja,
nadzor i druga pitanja od znaaja za sprijeavanje i kontrolu zagaivanja ivotne sredine.19
2. MODELIRANJE SISTEMA UPRAVLJANJA ZATITOM IVOTNE

SREDINE PREMA STANDARDIMA ISO 14000
2.1 STANDARDIZOVANI MENADMENT SISTEMI
2.1.1 Razvoj standardizovanih menadment sistema
Standardizacija i sertifikacija menadment sistema organizacije predstavlja kljuni, pa ak i formalni uslov
njenog uspjenog poslovanja na globalnom tritu. Izdvajaju se sljedei standardizovani menadment
sistemi:
- Kvaliteta QMS, prema standardu ISO 9001;
- Zatita ivotne sredine EMS, prema standardu ISO 14001;
- Zdravlja i bebjednosti OHSMS, prema OHSAS 18001;
- Socijalna odgovornost korporacija CSRMS, prema standardu SA 800;
- Bezbjednosti hrane HACCP/ISO 22000 i dr.20
Integracija svih navedenih sistema sa postojeim sistemima u organizaciji u jedan operativni mendment
sistem predstavlja prvorazredni zadatak za njihove menadere. Organizacija treba unaprijed da obezbjedi
povjerenje da e se ostvariti izbalansirani rezultati prema svim zainteresovanim stranama, korisnicima
rezultata organizacije. S druge strane, korisnici rezultata organizacije, kupci, akcionari, zaposleni, isporuioci
i drutvo, zahtjevaju odreeni sistem prema odreenom standardu. Standardi su dokumentovani sporazumi
iji sadraj ine tehnike specifikacije i drugi precizni kriterijumi koji se koriste kao pravila, uputstva ili
definicije karakteristika sa ciljem obezbjeivanja da materijali, proizvodi, procesi i usluge u potpunosti
zadovolje svoju namjenu.21
Crnogorske standarde donosi Institut za standardizaciju Crne Gore, a znak ISMEmark je dobrovoljni znak
usaglaenosti koji potvruje da je neki proizvod usaglaen sa zahtjevima odgovarajuih crnogorskih
standarda.22
19
Slubeni list Crne Gore, br. 80/05; 54/09

Milenko Heleta, Menadment kvaliteta, (Beograd, Univerzitet Singidunum, 2008), str.145
21
www.ccd.uns.ac.rs (01/08/2013)
22
Radi ostvarivanja ciljeva standardizacije, ispunjavanja zahtjeva meunarodne zajednice i Evropske Unije po pitanju
standardizacije kao i sprovoenja aktivnosti na donoenju crnogorskih standarda, Vlada Crne Gore je na sjednici od 29.
marta 2007. godine donijela Odluku o osnivanju Instituta za standardizaciju Crne Gore ("Slubeni list RCG",
br.21/2007)
kao
Nacionalnog
tijela
za
standardizaciju
Crne
Gore.
Slijedei misiju, viziju, strategiju i opte ciljeve, Institut za standardizaciju Crne Gore je postao Correspondent member
Svjetske organizacije za standardizaciju (ISO), Affiliate member Evropskog komiteta za standardizaciju (CEN),
Associate member u Meunarodnoj elektrotehnikoj komisiji (IEC) i Affiliate member Evropskog komiteta za
standardizaciju u oblasti elektrotehnike (CENELEC). Jedan od uslova za ukljuivanje Crne Gore u EU je da Institut za
standardizaciju bude punopravni lan CEN/CENELEC. Prije nego Institut postane punopravni lan ovih institucija treba
da ispuni 6+3 kriterijuma. Jedan od njih je da Institut objavi najmanje 80% evropskih standarda kao crnogorske
standarde. Do kraja 2011. godine na nacionalnom nivou usvojeno je oko 7000 standarda. S druge strane, u 2011. godini
evropske organizacije za standardizaciju imale su oko 20000 standarda, dok se procjenjuje da e 2014. godine imati
izmeu 22000-23000, odnosno 2018. godine vie od 25000 standarda. To znai, da Institut treba da do 2014. godine
objavi ukupno oko 19000 crnogorskih standarda.
www.isme.me (20.08.2013.)
20

Najpoznatiji meunarodni standrad je ISO koji obuhvata sva polja tehnike osim elektrotehnike i elektronike,
koji su obuhvaeni standardom IEC. U usvajanju prve serije standarda poznata pod imenom ISO 9001,
1987.godine, uestvovalo je 26 drava i jo desetak kao posmatrai, gdje su konsenzusom stvorili seriju
standarda sistema upravljanja kvalitetom.23 Nakon toga su ovi standardi pretrpjeli niz transformacija 1994.,
2000., 2001., 2004., 2005., 2008., i 2009.24 Svrha ISO 9001:2000 je da obezbjedi razvoj sistema upravljanja
kvalitetom koji obezbjeuje da e proizvodi ili usluge koje organizacija nudi tritu ispunjavati zahtjeve za
namjeravanu upotrebu ili primjenu. Ovaj standard predstavlja osnovu za sve naknadno usvojene standarde.
Standardi serije ISO 9000:2000 sastoje se od sledeih standarda:
- ISO 9000:2000 Mendment sistemi kvaliteta- Osnove i rjenik
- ISO 9000:2000 Menadment sistemi kvaliteta- Zahtijevi
- ISO 9004:2004 Mendment sistemi kvaliteta- Smjernice za poboljanje performansi.25
Godine 2005.godine je izalo novo izdanje stadarda ISO 9000:2005 u kome je izvreno terminoloko
usklaivanje ovog standarda sa standardom ISO 19011:2002 i standardom ISO 14001:2004:
- 1996.godine je donesen, a 2004. je usvojena nova verzija standarda ISO 140001 za EMS menadment sistem ivotne sredine, orijentisan prema zadovoljenju zahtjeva drutva;
- 1999.godine je donesen standard OHSAS 18001 za OHSMS menadment sistem zdravlja i
bezbednosti na radu, koje je izdala OSHA Health and Safety Management Group;
- 2007.godine Britanski institut za standardizaciju je izdao standard BS OHSAS 18001:2007 koji
je usaglaen sa standardom ISO 14001:2004, a u velikoj mjeri i sa standardom ISO 9001:2000 i
koji ima rastuu primjenu;
- 2001. godine je donesen standard SA 8000 za CSRMS-menadment sisteme koji sadri etike
norme za drutvenu odgovornost kompanije prema zaposlenima, koji je izdala meunarodna
organozacija SAI-Social Accountability International;
- 1997.godine Codex Alimentarius Commission je adaptirala HACCP principe za analizu
opasnosti i upravljanje kritinim takama u procesu proizvodnje hrane, a 2005.godine je donesen
standard ISO 22000 za uspostavljanje menadment sistema za bezbjednost hrane, usklaenog sa
standardima ISO 9001;
- 2005. godine je donesen standard ISO/PAS 28000:2005 za SMS menadment sistem sigurnosti
koji e pomoi u borbi protiv prijetnji bezbjednom i mirnom toku meunarodne trgovine;
- 2005. godine je donesen standard ISO/IEC 27001:2005 sa ISMS-mendemnt sistem sigurnosti
informacija koji se ne odnosi samo na aspekt informacionih tehnologija, ve takoe i na ljude i
procese;26
2.1.2 Menadment sistem zatite ivotne sredine

Sistem upravljanja ivotnom sredinom predstavlja dio ukupnog sistema upravljanja koji obuhvata
organizacionu strukturu organizacije, odgovornosti, procese, postupke i resurse za razvoj i sprovoenje
politike zatite ivotne sredine u nekoj organizaciji.27 Zadatak ekolokog menadment sistema je da se u
organizaciji obezbjedi razmatranje ekolokih pitanja tokom donoenja poslovnih odluka na svim nivoima
rukovoenja. Uvoenje EMS omoguuje organizaciji da rjeava ekoloke probleme planski i na
ekonominiji nain, dajui prioritet preventivnim mjerama.
23
Nadeda ali, navedeno djelo, str. 115

ivan ivkovi, Predrag orevi, Upravljanje kvalitetom, (Bor, Grafomed, 2013), str 81
25
Nacionalne verzije ovog standarda predstavljaju njihov prevod i sadre u svom nazivu dodatnu nacionalnu oznaku
ispred i godinu izdavanja kao npr. JUS ISO 9000:2001, EN ISO 9000:2000 i dr. Novo izdanje standarda ISO 9004
donosi sutinske novine, gdje sam naziv standarda Menadment za odrivu uspjenost-pristup menadment kvalitetu,
pri emu se odriva uspjenost definie kao rezultat sposobnosti organizacije da dugorono odrava i razvija svoje
performanse tako to ostvaruje svoje ciljeve vodei rauna o balansu potreba i oekivanja svih zainteresovanih strana.
Prema: Milenko Heleta, navedeno djelo, str.148
26
Milenko Heleta, navedeno djelo, str.148
27
Enciklopedija ivotna sredina i odrivi razvoj, Beograd, Ecolibri, 2003, str. 419
24
10

Na taj nain organizacija poboljava kontrolu ekolokih trokova, a smanjuje ekoloki rizik i rizik od
incidenata. Poveava se i efikasnost, posebno u korienju energije i sirovina, kao i smanjenje reciklae
otpada, to doprinosi dugoronim utedama.
Niz faktora utiu na odluku organizacije da razvije i implementira EMS. Glavni razlozi su sve vei pritisak
zainteresovanih strana kao i narastajui zahtjevi za usklaenou sa zakonskim i drugim zahtijevima vezanim
za zatitu ivotne sredine. Pokret za zatitu ivotne sredine pojavio se tokom 1970-tih godina, pokuavajui
da ukae na poveano zagaenje vode i vazduha. Zakoni i druga regulativa koja utvruje zatitu ivotne
sredine koju su usvajale vlade i drave evoluirali su u pravcu zadovoljenja zahtijeva i javnog i privatnog
sektora. Poznati Comprehensive Environmental Response Compensation and Liability Act-CERCLA, koji
utvruje pravila rukovanja i isputanja opasnih materija sa naglaskom na analizi uticaja iz prolosti je dat na
usvajanje kao savezni zakon SAD od strane kongresa 1980.godine.28 Poslije 1980-tih godina, dolo je do
nove filozofije koja prmovie prevetivni pristup umjesto korektivnog pristupa. Takoe i zabrinutost javnosti
za pitanja zatite ivotne sredine postala je snaan motivator za razvoj i primjenu standarda zatite ivote
sredine.
Glavni razlog za posjedovanje dobrog sistema upravljanja je stvaranje dobrog mehanizma kontrole trokova
svojih aktivnosti, drugi razlog jeste mogunost da se zainteresovanim stranama dokae da organizacija
zadovoljava i da e u budunosti zadovoljiti njihove potrebe i oekivanja, to kao rezultat treba da bude ivot
u zdravom okruenju. Trokovi zatite ivotne sredine najee se definiu u odnosu na spremnost za
plaanjem svih potrebnih trokova radi sprjeavanja zagaenja i tada je rije o preventivnom pristupu ili
prihvatanja odgovornosti i svih trokova saniranja problema uzrokovanih ekolokim katastrofama, a to je
korektivni pristup. Eko efikasni koncept definie se kao ostvarena dodatna vrijednost podjeljena sa
trokovima zatite ivotne sredine.29 Cilj je da se ostvari porast vrijednosti bez negativnih uticaja na
negativnu vrijednost.
Pritisak koji dolazi od zainteresovanih strana (javnost, nevladine organizacije, zaposleni, akcionari,
dobavljai isporuioci, korisnici kupci), moe da utie i da ubrza sve odluke vezane za uvoenje sistema
upravljanja zatitom ivotne sredine. Inicijalno, organizacije koja osjeaju ove pritiske e biti one koje su u
industrijama, koje su ve pod pritiskom i koje ve moraju da javnosti objavljuju svoje rezultate u vezi sa
uinkom zatite ivotne sredine kao rizicima svojih industrija na ivotnu sredinu. Organizacije koje su uvele
sistem upravljanja zatitom ivotne sredine su objavile utede u trokovima koji su povezani sa osiguranjima.
One su uveale svoje napore ka sprijeavanju zagaenja i evidentirale manji broj ekolokih incidenata.
Prilikom posmatranja sistema upravljanja zatitom ivotne sredine, svaka organizacija se moe posmatrati
kao crna kutija sa svim svojim ulazima i izlazima, kod koje je primarni zadatak da se identifikuju koji su
resursi korieni i koja vrsta zagaenja se isputa u koji od medija. Selektovani parametri indikatora uinka
zatite ivotne sredine i poetna faza sakupljanja podataka paralelno moe da poslui za inicijaciju uoavanja
potencijalnih rizinih situacija. Upravljanje rizikom ivotne sredine je jedna od ve uspostavljenih oblasti
profesionalne ekspertize.30 Prikupljeni podaci dalje se mogu tretirati kao ulazni parametri potrebni za
simulaciju i modelovanje razvoja potencijalnog hazarda. Analiza prikupljenih informacija otkriva slabe take
sistema po pitanju njegove osjetljivosti i gdje se moe oekivati razvoj rizinih situacija. Pristupa se
proraunu rizika koji je i zavrna faza procjene i rezultati se publikuju u okviru izvetavanja.
28
Programi privatnog sektora, kao to su Chemical Manufacturers Associations Responsible Care program, The Global
Environmental Management Initiative GEMI i Coalition for Environmental Responsible Economies CERES su
rezultovali u pravilima za upravljanje zatitom ivotne sredine.
Prema: ivan ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.8
29
ivan ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.92
30
Upravljanje rizikom se koristi u oblastima ininjeringa, poslovanja, finansija, zdravlja i bezbjednosti, upravljanja
zatitom ivotne sredine, upravljanja reagovanjem u sluaju opasnosti, sporta i rekreacije. Upravljanje rizikom je skup
stvari koje treba uraditi da se upravlja neizvjesnom budunou u odnosu na uinak na ivotnu sredinu.
Prema: www.singipedia.com (28/07/2013)
11

Analize dobijenih rezultata ocjene uinka zatite ivotne sredine i procjene rizika, paralelno dovode do
sprovoenja mjera poboljanja, koje i za potrebe smanjenja potencijalnog uticaja rizika ukljuuje: planove
prevencije, procedure odgovora na hazard, monitoring posthazardske situacije i mjere sanacije posledica
hazarda. Na taj nain je faza kontrole rizika integrisana kroz proces kontinualnih poboljanja.
2.1.3 Zajedniki elementi integrisanih mendament sistema

Integracijom zahtjeva, razliitih standarda za sistem menadmenta, treba da se dobije iri i snaniji
integrisani sistem menadmenta kojim se na efikasniji i efektivniji nain upravlja organizacijom. U
savremenim proizvodnim preduzeima ekoloki aspekt je integrisan u sistem menadmenta na najviem
niovou. Kod sistema kvaliteta primarni korisnici su kupci proizvoda i usluga, a mjerilo uspjenosti je
zadovoljstvo kupaca. Kod sistema upravljanja zatite ivotne sredine nivo uticaja na sredinu je mjerilo
uspjenosti koje odreuju svi koji su izloeni negativnim uticajima na okolinu aktivnostima preduzea.
Kvalitet kao nain i mjera ostvarenja ciljeva danas se promjenio postao je komplekciji. I danas je najvaniji
sadraj kvaliteta zadovoljstvo kupaca ali to nije dovoljno. Sauvati zdravlje zaposlenih i ivotnu sredinu,
uiniti vlasnike zadovoljne profitom, a zaposlene platom, sigurno definisati rizike i upravljati njima, takoe su
dio kvalieta. Da bi se ovi i mnogi drugi zahtijevi ostvarili razvijen je spektar menadment sistema koji
poivaju na internacionalnim upravljakim standardima.
Integrisani menadment sistem je najbolji mendment pristup za istovremeno oduevljenje kupca,
restruktuiranje organizacije, snienje trokova, poveanje produktivnosti i profita i dugoroan odrivi razvoj
organizacije. Samim tim, od integracije se oekuje da se od razliitih standarda za sisteme menadmenta
dobiju iri, obuhvatniji i snaniji integrisani sistemi menadmenta kojima se na efikasniji i efektivniji nain
upravlja organizacijom. Znai, sistem menadmenta integrie sve elemente poslovanja u jedan koherentan
sistem, tako da omoguuje ostvarenje svrhe, misije i vizije odreene organizacije. Ako organizacija ima
sertifikovan QMS, integrisani sistemi mendmenta se mogu nadograditi dodavanjem potrebnih procesa u vezi
zdravlja, bezbjednosti, zatite ivotne sredine i drugih zahtijeva standrda za sisteme menadmenta. Baza
integracije sistema menadmenta su osam principa QMS-a koji su takoe osnovni principi i ostalih sistema
menadmenta: EMS-a, OHSAS-a i drugih. Ovi principi su:
- okrenutost korisnicima i zainteresovanim stranama
- liderstvo
- ukljuenost zaposlenih
- sistemski pristup
- procesni pristup
- stalna poboljanja
- donoenje odluka na osnovu injenica
- razvijanje partnerskih odnosa.31
Svaki standard sistema menadmenta ima svoje specifine zahtjeve, ali se sledeih est nalazi u svima i
mogu se usvojiti kao osnova za integrisanje, a to si: politika, planiranje, uvoenje i funkcionisanje,
ocjenjivanje performansi, poboljavanje i preispitivanje od strane rukovodstva. Osnova modela integracije je
procesni model kod najveeg broja kompanija. Sistemi se baziraju na procesnom pristupu uz identifikovanje
svih procesa koji su neophodni za upravljanje kvalitetom, zatitom ivotne sredine i zatitom zdravlja i
bezbjednou na radu.
Sistem menadmenta kvalitetom, sistem upravljanja zatitom ivotne sredine i sistem upravljanja zdravljem i
bezbjednou na radu, kao integrisani mendment sistemi su projektovani, dokumentovani i primjenjuju se
uz stalno praenje i poboljanje njihove efikasnosti i efektivnosti, a sve sa ciljem da proizvodi i usluge
ispune zahtjeve i oekivanja korisnika i da se ouva i unapredi radna i ivotna sredina.
31
ivko ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.148
12

Elementi koji su zajedniki za ova tri sistema ureeni su zajednikim procedurama i drugim potrebnim
dokumentima i uglavnom se odnose na odgovornost rukovodtsva, upravljanje resursima i procese mjenjanja i
poboljanja. Neki od zajednikih dokumenata su:
- Politika kvaliteta, zatite ivotne sredine i politika zatite zdravlja i bezbjednosti na radu je
zajedniki dokument ali sa odvojenom Izjavom o politici kvaliteta, Izjavom o politici zatite
ivotne sredine i Izjavom o politici zatite zdravlja i bezbjednosti na radu, da bi se istakle i
naglasile njihove specifinosti;
- Prirunik kvaliteta, zatite ivotne sredine i zatite zdravlja i bezbjednosti na radu. Tek kod
izrade ovog dokumenta, mada se on ne zahtjeva u sistemu uprvaljanja zatitom ivotne sredine,
vidi se kolika je kompatibilnost, odnosno nekompatibilnost ovih standarda;
- Planiranje u sistemu upravljanja kvalitetom, zatite ivotne sredine i ztite zdravlja i
bezbjednosti na radu, posebno u djelu definisanja operativnih ciljeva kvaliteta, zatite ivotne
sredine i zatite zdravlja i bezbjednosti na radu;
- Interna i eksterna komunikacija;
- Preispitivanje sistema uprvaljanja kvalitetom, zatitom ivotne sredine i zatitom zdravlja i
bezbjednou na radu;
- Postupak kod internih provjera;
- Postupak kod korektivnih i preventivnih akcija;
- Sva dokumenta koja tretiraju problematiku upravljanja dokumentima (ukljuujui i zapise),
uprvaljanje procesima, uprvaljanje kadrovima, uprvaljanje razvojem, uprvaljanje nabavkom,
uprvaljanje proizvodnjom, upravljanje infrastrukturom, upravljanje mjernom i ispitnom
opremom i dr.32
Odreen broj specifinih dokumenata za sistem upravljanja zatitom ivotne sredine uraen je potpuno
prema istim principima koji vae sa sistem uprvaljanja kvalitetom. Tehnologija kontrole znaajnih aspekata
ivotne sredine projektovana je kao i sve ostale kontrolne tehnologije u sistemu upravljanja kvalitetom. Svu
planovi i postupci kontrole i verifikacije aspekata ivotne sredine imaju identinu strukturu sa planovima i
postupcima kontrole i verifikacije karakteristika kvaliteta.
Analogno sa denisanjem QMS denisani su i EMS po standardu ISO 14001:2004 i OHSMS po standardu
OHSAS 18001:1999 kao dio ukupnog menadment sistema koji obuhvataju njegove pojedinane aspekte ili
stanovita. EMS standard sadri principe menadment sistema koji vae za QMS prema ISO 9001. U
standardu se denie da organizacija moe da koristi postojei menadment sistem prema ISO 9001 kao
osnovu za svoj EMS. Pri tome se mora voditi rauna o razliitim ciljevima i razliitim zainteresovanim
stranama (kupac - drutvo) ova dva menadment sistema. Standardi ISO 9001:2000 su denisali zahtjeve za
QMS, koji su kompatibilni sa zahtjevima ostalih standardizovanih menadment sistema (EMS i OH&S MS),
iako ne postoji horizontalna integrisanost zahtjeva standarda.
2.2 MODELIRANJE SISTEMA MENADMENTA ZATITOM IVOTNE SREDINE NA OSNOVU

STANDARDA ISO 14001
2.2.1 Struktura ISO 14001
ISO organizacija izdala je seriju ISO 14000 standarde koja se sastoji od 21 standarda u cilju pomaganja
privrednim subjektima irom svijeta u upravljanju ekolokim zahtjevima i osiguranju da njihove ekoloke
politike i praksa zadovoljavaju misiju i ciljeve. Sam standard ISO 14000 podjeljen je u est kategorija:
1. Ekoloki menadment sistem
2. Ekoloki audit
3. Ocjena djelovanja u odnosu na okolinu
4. Ekoloko oznaavanje
5. Procjena ivotnog ciklusa
6. Ekoloki aspekti u standardima proizvoda.33
32
33
ivko ivanovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str. 168

ivan ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str 87.
13

ISO 14001:2004 postavlja zahtjeve za sistem upravljanja ivotnom sredinom, a ISO 14004:2004 daje opte
smjernice za implementaciju sistema upravljanja ivotnom sredinom, dok se ostali standardi iz ove serije
odnose na specifine djelove u okviru zatite ivotne sredine kao npr.: oznaavanje, ocjenjivanje
performansi, analizu zatite ivotnog ciklusa, komunikaciju i reviziju. Ispunjavanje definisanih zahtijeva
potrebno je dokumentovati kako bi postojao dokaz o potovanju standarda i o efikasnom radu u skladu sa
standardom.
Sistem upravljanja ivotnom sredinom u skladu sa ISO 14001:2004 je upravljaki alat koji omoguava
organizaciji bilo koje veliine da:
- Identifikuje i kontrolie uticaj svojih aktivnosti, proizvoda i usluga na ivotnu sredinu;
- Pobolja odnos prema ivotnoj sredini;
- Implementira sistemski pristup kojim e postizati ciljeve koji se odnose na zatitu ivotne
sredine i obezbjedi dokaz da je postigla ciljeve.
Interni ciljevi koji se postiu primjenom ISO 14001:2004 su:
- Osiguranje menadmentu da je uticaj preduzea i njegovih poslovnih procesa na ivotnu sredinu
pod kontrolom;
- Uvjerenje zaposlenima da se preduzee u kome rade odgovorno odnosi prema ivotnoj sredini.
ISO 14001:2004 se koristi i za ostvarenje sledeih eksternih ciljeva:
- Uvjerava eksterne stejkholdere da preduzee vodi brigu o ivotnoj sredini;
- Usklauje poslovanje sa propisima iz oblasti ivotne sredine;
- Podrava tvrdnje organizacije u odnosu prema ivotnoj sredini;
- Daje primjer drugim organizacijama, poslovnim partnerima.34
Prilikom implementacije ISO 14001 vre se preispitivanja u sledeim oblastima menadmenta:
- Sveobuhvatni opis menadmenta;
- Ekoloka politika;
- Registar ekolokih aspekata i uticaja;
- Ekoloki zakoni i zakonski propisi:
- Ciljevi i nastojanja;
- Programi ekolokog menadmenta;
- Ekoloka struktura i odgovornost;
- Obuka, svijest i kompetentnost;
- Ekoloke komunikacije;
- Dokumentacija ekolokog menadmenta;
- Kontrola ekoloke dokumentacije;
- Operativna kontrola;
- Pripremljenost i reagovanje u hitnim sluajevima;
- Monitoring i mjerenja;
- Neusaglaenosti, koektivne i preventivne mjere;
- Ekoloka evidencija;
- Provjera sistema ekolokog menadmenta;
- Preispitivanje od strane menadmenta.35
Ova serija standrada utvruje zahtijeve za upravljanje zatitom ivotne sredine u organizaciji, kako bi se
obezbjedila usaglaenost sa sopstvenom deklarisanom politikom i ciljevima zatite ivotne sredine, kao i da
bi se zadovoljili zakonski propisi.
Da bi organizacija mogla da sertfikuje svoj sistem ekolokog upravljanja njena ekoloka politika mora da
zadovolji est glavnih zahtjeva utvrenih u ISO-14001:
34
35
www.kvalitet.org.rs (12.08.2013.)
Nadeda ali, navedeno djelo, str.118
14

1. Da bude usaglaena sa zakonskim i drugim propisima koji se odnose na ivotnu sredinu, kao i sa
drugim dokumentima koje je radna organizacija potpisala;
2. Da odgovara prirodi i obimu aktivnosti organizacije, njenih proizvoda i usluga, kao i njenih
uticaja na ivotnu sredinu;
3. Da ukljuuje obavezu kontinualnog poboljanja i sprjeavanja zagaenja;
4. Da obezbjedi okvire za postavljanje i preispitivanje optih i posebnih ekolokih ciljeva;
5. Da bude dokumentovan, da se primjenjuje, sprovodi i saoptava svim zaposlenima;
6. Da bude dostupna javnosti.36
2.2.2 Osnove implementacije standarda ISO 14001

Postoji izvjestan broj koraka koji su neophodni da bi se ostvario ekonomian i uspjean sistem upravljanja
zatitom ivotne sredine:
- Prihvatanje principa ISO 14000 od strane rukovodstva rukovodstvo organizacije mora dati obaveze
u pogledu vodee uloge pri definisanju sistema upravljanja ivotnom sredinom;
- Poetno preispitivanje stanja zatite ivotne sredine ovdje se radi o sistem analizi postojeeg stanja
zatite ivotne sredine, prije svega pripremanju liste zahtjeva u oblasti zatite ivotne sredine,
temeljno pretresanje propisa, smjernica i drugih vaeih dokumenata od interesa za zatitu ivotne
sredine;
- Postavljanje plana definie se akcioni plan koji sadri potrebne kvantifikacije zahtjeva koji se
odnose na organizaciju, kao npr. Vrijednosti parametra za kolektorske vode, dozvoljene koliine i
vrste opasnih materija na lokaciji, istia vazduha, nivo buke, koncentracija nekih materija i dr.;
- Identifikovanja aspekata ivotne sredine i vrednovanje uticaja i rizika ovdje se radi o identifikaciji
kljunih stvarnih aspekata i znaajnih uticaja svoje organizacije na ivotnu sredinu. Za svaki
utvreni aspekt procjenjuje se nivo rizika zbog prekoraenja graninih vrijednosti odreenih
parametara i pokazatelja trokova i dobit;
- Usvajanje politike zatite ivotne sredine ovdje se propisuje od strane rukovodstva politika zatite
ivotne sredine sa ciljevima koje treba postii da bi se ta politika realizovala:
- Uvoenje i sprovoenje akcionog plana zatite ivotne sredine - prvo se rasiavaju oigledni
problemi ove zatite, a potom se pristupa sistematskom razmatranju uticaja na ivotnu sredinu;
- Monitoring radi praenja poboljanja ovdje se definie kontrola i planovi kontrole nad operacijama
sa identifikacijom mjesta koje su kritine sa stanovita zatite ivotne sredine.37
EMS (Environmental Management System) predstavlja sistemski skup uvoenju zatite ivotne sredine. To
je dakle sistem upravljanja zatitom ivotne sredine. On mora biti dio ukupnog sistema upravljanja koji
obuhvata organizacionu strukturu, aktivnosti planiranja, odgovornosti, praksu, postupke, procese i resurse za
razvoj, uvoenje, postizanje, preispitivanje i odravanje poltike zatite ivtne sredine. Svrha standarda ISO
14001 jeste da organizacijama obezbjedi pomo pri uvoenju ili poboljavanju EMS.
Upravljanje zatitom ivotne sredine je sastavni dio cjelokupnog sistema upravljanja u nekoj organizaciji.
Svaka organizacija u tom smislu djeluje ponaosob, ali mora voditi rauna o intemaciolizaciji zatite ivotne
sredine i o usklaivanju zakona u vezi zatite ivotne sredine sa zakonima svjetske zajednice.
Intemacionalizacija ideje o zatiti ivotne sredine u Evropskoj zajdnici je ishodilo Direktivu EZ o
Dobrovoljnom ueu industrije i trgovine u sistemu ekoloke revizije (EMAS).38
36
Dr Milan Pavlovi, navedeno djelo, str.8

38
EMAS (engl. Eco-Management and Audit Scheme) je instrument EU na dobrovoljnoj bazi koji poziva kompanije da
uvedu i koninuirano unapreuju eko-menadment. Uspostavljen je EU regulativom br.1836. iz 1993. godine, kao
dobrovoljna ema koja omoguava da kompanije verifikuju svoj sistem upravljanja zatitom ivotne sredine prema
zahtevima regulative. Vie od 4.100 registrovanih kompanija je ukljueno u ovaj program. Sve one imaju pravo
korienja EMAS logoa koji je garancija njihovog kvaliteta upravljanja zatitom ivotne sredine. Meu sertifikovanom
organizacijama su: industrijske kompanije, mala i srednja preduzea, servisi, administrativne i internacionalne
organizacije, ukljuujui i Evropsku komisiju i Evropski parlament.
Prema: www.wikipedia.org (20/08/2013)
37
15

Efektivan sistem upravljanja zatitom ivotne sredine treba da ima:
- Jasnu privrenost za smanjenje zagaenja i odgovarajuu politiku zatite ivotne sredine,
uspostavljene i ostvarive posebne i opte ciljeve i jasno definisane odgovornosti o ovlaenja;
- Jasno utvrene zakonske i druge zahtijeve vezane za aspekte zatite ivotne sredine organizacije
u odnosu na njene aktivnosti, proizvode i usluge;
- Dokumentovane procedure, radna uputstva i kontrole na mjestima upotrebe, program za
reagovanje u sluaju opasnosti:
- Uspostavljen sistem kontrole nad operacijama i adekvatne resurse;
- Performanse procesa koje je mogue prikazati ukljuujui kontrolu koja moe da dovede do
unapreenja kroz evaluaciju uinka zatite ivotne sredine u odnosu na politiku, posebne i opte
ciljeve:
- Kanali komunikacije koji su uspostavljeni sa internim i eksternim zainteresovanim stranama,
naine obezbjeivanja prikaza efektivnosti sistema, ukljuujui, ali ne ograniavajui na
provjere i druge oblike verifikacije.39
Osnovni principi EMS su:
- Prihvatanje stava da upravljanje zatitom ivotne sredine predstavlja jedan od najviih prioriteta
organizacije;
- Uspostavljanje i odravanje komunikacije sa internim i eksternim stranama:
- Odreivanje zakonskih zahtjeva i aspekata ivotne sredine vezanih za aktivnosti, proizvode i usluge
organizacije;
- Razvijanje obaveza rukovodstva i zaposlenih da ztite ivotnu sredinu, saglasno utvrenim
odgovornostima;
- Podsticanje planiranja zatite ivotne sredine u toku cjelokupnog ciklusa proizvoda ili procesa;
- Uspostavljanje procesa za postizanje ciljnog nivoa uinka zatite ivotne sredine;
- Stakno obezbjeenje odgovarajuih i dovoljnih resursa, ukljuujui i struno osposobljavanje, za
postizanje ciljnog nivoa uinka zatite ivotne sredine;
- Vrednovanje uinka zatite ivotne sredine u odnosu na politiku zatite ivotne sredine, opte i
posebne ciljeve organizacije, kao i uvoenje poboljanja kada je to mogue;
- Uspostavljanje procesa upravljanja radi provjeravanja i preispitivanja EMS i identifikovanja
mogunosti za poboljanja sistema, i kao rezultat toga uinka zatite ivotne sredine;
- Podsticanje ugovaraa i isporuilaca da uvedu EMS.
Potencijalne koristi od efektivnog EMS ukljuuju:
- Uvjeravanje zainteresovanih strana o svojoj privrenosti sistemu upravljanja zatitom ivotne
sredine;
- Odravanje dobrih odnosa sa javnou i zajednicom uopte;
- Jaanje imida, ostvarivanje veeg trinog uea i olakane trgovine;
- Unapreeno pridravanje zakonskih i drugih zahtijeva kao i bolji odnos vlasti i privrede;
- Pribavljanje i odravanje svih dozvola;
- Zadovoljenje zahtjeva investitora i unapreenje mogunosti pristupa kapitalu;
- Prednost prilikom dobijanja kredita kod banaka i ostvarivanja osiguranja po razumnim cjenama;
- Unapreenje kontrole trokova;
- Spreavanje zagaenja i smanjenje otpada, uteda potronje materijala i energije;
- Smanjenje incidenata to je rezultat vee pouzdanosti;
- Zadovoljenje zahtjeva zainteresovanih strana;
- Uestvovanje u razvoju i razmjeni rjeenja u oblasti zatite ivotne sredine, odrivi razvoj;
- Razvoj i proizvodnju zelenih proizvoda.40
39
40

16

2.2.3 Model EMS
Principi i elementi sistema upravljanja zatitom ivotne sredine dati su kroz model EMS. Taj model ini pet
principa:
- I princip-Obaveze i politika
- II princip-Planiranje
- III princip-Uvoenje
- IV princip-Mjerenje i vrednovanje
- V princip-Preispitivanje i poboljavanje.41
Organizacija treba da utvrdi svoju politiku zatite ivotne sredine i obaveze u svom EMS. Ova politika mora
da uzme u obzir interese mnotva organizacija i pojedinaca i mora da bude dostupna javnosti, kao i da ima
obavezu stalnog usavravanja. Politika ivotne sredine ima sledee osobine:
- Objavljena od najvieg rukovodstva;
- Odgovara prirodi, vrsti i uticaju aktivnosti i proizvoda na ivotnu sredinu;
- Orijentisana na preventivu i predostronost i stalna poboljavanja;
- Ukljuuje obavezu spreavanja zagaivanja;
- Usaglaena sa zakons
- Okvir za opte i posebne ciljeve ivotne kim i drugim propisima i drugim prihvaenim
zahtjevima o ivotnoj sredini; sredine;
- Usklaena sa politikom kvaliteta, zdravlja i bezbjednosti zaposlenih i drugim politikama;
- Ukljuuje specifine lokalne i regionalne uslove;
- Dokumentovana, primjenjena i odravana;
- Komunicirana prema svim zaposlenima;
- Dostupna javnosti;
- Periodino preispitivana.42
Organizacija treba da izradi plan za ostvarivanje svoje politike zatite ivotne sredine. Organizacija je
obavezna da za svoje proizvode ili usluge uvede sistem ekolokog planiranja koji osigurava da se u obzir
uzima i mogui uticaj proizvoda na ivotnu sredinu. Sistem planiranja mora da definie ciljeve povezane sa
ivotnom sredinom i mora da osigura da se obuhvate i zakonski uslovi kao i tehnoloke mogunosti
usavravanja procesa. Da bi se ovi ciljevi primjenili, potrebno je definisati odgovornosti, finansijska sredstva
i plan za realizaciju ciljeva. Primjena principa planiranja obuhvata:
- Identifikaciju aspekata zatite ivotne sredine;
- Ocjenjivanje tih aspekata;
- Identifikaciju i usaglaavanje sa svim zakonskim i drugim propisima;
- Utvrivanje internih kriterijuma uinaka zatite ivotne sredine;
- Utvrivanje optih i posedbnih ciljeva zatite ivotne sredine;
- Razvijanje plana zatite ivotne sredine;
- Izrada programa zatite ivotne sredine.43
Za efektivno uvoenje, organizacija treba da stvori uslove i pomone mehanizme potrebne za ostvarivanje
svoje politike zatite ivotne sredine, optih i posebnih ciljeva. Organizacija mora da stvori pogodnu
organizacionu strukturu i definie odgovornosti, uvede procese za kontrolu dokumenata, odredi redosled
operacija i da sprovede neopgodne mjere odravanja.
Obuka zaposlenih za potrebe uvoenja EMS obuhvata teorijsku i praktinu nastavu vezanu za radno mjesto,
sa posebnim osvrtom na upoznavanje radnika sa vanou ekolokih pitanja, ekolokog uticaja njihovog rada
i moguih posledica proisteklih iz nepravilnih postupaka. Zaposleni moraju ovladati u suzbijanju svime onim
to moe da utie negativno na zatitu ivotne sredine. Primjena principa uvoenja obuhvata:
- Utvrivanje resursa potrebnih za uvoenje EMS
41

43
42
17

-
Fokusiranje na ljudske, tehnike i finansijske resurse, strategiju i strukturu resursa utvrivanje

odgovornosti i ovlaenja koja se tiu pitanja zatite ivoten sredine;
Promociju svijesti o potrebi zatite ivotne sredine i motivacija dodjeljivanje odgovarajuih
zahtijeva EMS u postojei sistem upravljanja;
Identifikovanje i ostvarivanje obrazovnih potreba za dostizanje neophodnog nivoa sposobnosti;
Strune sposobnosti;
Razvoj i primjenu dokumentacije EMS;
Uspostavljanje i odravanje kontrole nad operacijama;
Razvoj i primjenu planova za reagovanje u sluaju opasnosti.44
Organizacija treba da mjeri, prati i vrednuje svoj uinak u zatiti ivotne sredine. Organizacija mora da
odredi odgovarajue mjere za nadzor aktivnosti bitnih za ivotnu sredinu, kao to su provjera mjernih
instrumenata, primjena dokumentacije i vrednovanje mjernih rezultata u odnosu na pravne propise za zatitu
ivotne sredine. Ovdje spadaju i dokazi o korektivnim postupcima i preventivnim mjerama primjenjenim da
se eliminie uzrok odstupanja od propisa. U okviru interne revizije treba da se provjeri ekoloka efikasnost
datog sistema u odnosu na ciljeve ekolokog planiranja, rezultate prethodnih revizija i zahtjeve standarda. U
programu revizije moraju se navesti uestalost, metode revizije i odgovornosti. Izvjetaj o internoj reviziji
predstavlja vaan dokument za ukazivanje na mogunost daljih poboljanja. Primjena principa mjerenja i
vrednovanja obuhvata:
- Identifikaciju mjerne opreme i metoda mjerenja;
- Razvoj alata za mjerenje i vrednovanje EMS;
- Primjenu korektivnih i preventivnih mjera;
- Razvoj i odravanje zapisa sistema upravljanja zatitom ivotne sredine;
- Promovisanje samoocjenjivanja kroz interne provjere.45
Organizacija treba da preispituje i stalno poboljava svoj sistem upravljanja zatitom ivotne sredine radi
poboljanja ukupnom uinka zatite ivotne sredine. Da bi se konsatntno postizalo i nastavljalo usavravanje,
podobnost i efikasnost sistema upravljanja zatitom ivotne sredine, kao i da bi se ekoloka politika
prilagoavala interesima odgovarajuih organizacija i pojedinaca, rukovodstvo organizacije mora u
odgovarajuim terminima da preispituje sistem. Rezultati tog preispitivanja moraju biti dokumentovani.
Primjena principa preispitivanje i poboljavanje obuhvata:
- Preispitivanje optih i posebnih ciljeva zatite ivotne sredine i uinka zatite ivotne sredine;
- Nalaze provjeravanja EMS;
- Ocjenjivanje efikasnosti sistema upravljanja zatitom ivotne sredine;
- Ocjenjivanje pogodnosti politike zatite ivotne sredine;
- Identifikovanje pravaca razvoja stalnog poboljanja uinka zatite ivotne sredine spreavanja
zagaenja.46
2.2.4 Procesni model EMS-a

Jedna od prednosti serije standarda ISO 14000 je promovisanje procesnog pristupa, koji se primjenjuje nakon
objavljivanja nove serije standarda ISO 9000:2005. Procesni model omoguava i olakava sposobnost
organizacije da idnetifikuje, razumije i kontrolie svoje aktivnosti i njihovu meuzavisnost.
Sistem se kreira, uspostavlja, odrava i unapreuje primjenom procesnog modela sa razliitim procesima za
realizaciju proizvoda ili usluga, kao i za odravanje i poboljavanje samog sistema. Procesi su povezani u
jedinstven sistem po pravilu je izlaz iz jednog ulaz u drugi. Da bi se mogli kreirati transparentni i upravljivi
procesi veoma je vano da se uspostavi njihova struktura i hijerarhija i to po nivou detaljizacije procesa i
aktivnosti unutar procesa i po sadraju i znaaju samih procesa.
44

46
45
18

Prema znaaju procesi se djele na kljune i podprocese. Kljuni procesi su oni u kojima se neposredno
kreiraju vrednosti za kupca i ostale zainteresovane strane, a podprocesi predstavljaju detaljizaciju (kljunih)
procesa (u dubini tree dimenzije), sastavljene od tehnolokih, administrativnih ili logistikih zadataka ili
operacija.47
Proces transformie ulaz u izlaz koristei mehanizme-resurse, to se regulie raznim kontrolama. Ulaz,
kontrola: procedure, radna uputstva, crtei i ostalo, i/ili izlaz moe biti opipljiv i neopipljiv. Sistem mjerenja
se moe koristiti da bi se obezbijedile informacije za analizu performansi procesa i/ili ulazne i izlazne
karakteristike procesa. Procesi se mogu kombinovati u mreu koja zajedno postiu cilj. Suma osvarenja svih
procesa pojedinano, ne mora nuno da prikae sveukupno poboljanje cjelokupnog sistema.
Generalno, kao ulazi najee se prepoznaju sirovine i materijal, oprema, alat, dokumentacija, kadar i
finansije, odnosno novac. Na ulazu u proces vri se kontrola ulaznih entiteta, u samom procesu se vri
procesna kontrola, a na izlazu zavrna kontrola i ispitivanja. U samom procesu i na proizvodu javljaju se
varijacije ili poremeaji koji se otklanjaju po principu povratne sprege. Upravljati kvalitetom znai planirati i
imati pod kontrolom kvalitet svih ulaznih entiteta, proces sa svim parametrima kvaliteta i kvalitet izlaznih
proizvoda na nivou koji zadovoljava izraene ili oekivane potrebe kupaca, uz optimalno korienje resursa i
minimalne trokove i stalan rad na poboljanju kvaliteta u cilju budueg odravanja konkuretnosti.48
Da bi se izbjegla pretrpanost procesa sa aktivnostima razliitog nivoa detaljizacije potrebno je izvriti
razgranienje izmeu procesa, aktivnosti i zadataka (operacija). Procesi se sastoje od logiki ureenog niza
povezanih aktivnosti. Aktivnosti se mogu dalje segmentirati na zadatke (ili operacije u tehnolokom procesu)
koji predstavljaju detaljizaciju aktivnosti. Osnovna podjela izmeu aktivnosti i zadataka se vri prema vrsti
resursa koji se koriste u ostvarenju njihovih funkcija. Vie zadataka ili operacija koji se obavljaju sa
istovrsnim resursima (ljudi sa svojim sposobnostima, oprema i komunikacije u okviru jedne slube, pogona,
linije) ine jednu procesnu aktivnost. Procesi mogu da sadre vie aktivnosti kojima se upravlja u
razliitim slubama i nazivaju se multifunkcionalni procesi. Proces se moe posmatrati kao lanac reakcija
meusobno zavisnih aktivnosti pokrenutih eksternim dogaajima. Takoe, proces moe biti denisan u
odnosu na kupce i isporuioce.
Procesi u menadment sistemu organizacije se djele, prema sadraju aktivnosti, na sledee tipove:
- Procesi menadmenta vertikalni procesi za menadment vizije, misije, politike, ciljeva,
strategije, kao i operativnih aktivnosti, zadataka, resursa i administracije na nivou cijele
organizacije.
- Poslovni procesi horizontalni- viefunkcionalni procesi za realizaciju proizvoda i/ili usluga
koji se isporuuju kupcu i/ili korisniku.
- Procesi poboljanja procesi u kojima se vre provere, analize, ocene i generiu poboljanja i
inovacije proizvoda, procesa, sistema u cjelini i poslovnih rezultata organizacije.
- Procesi za podrku procesi koji pomau da se poslovni procesi odvijaju efek-tivno i ekasno.49
Koliko se dobro upravlja procesima, toliko e i oni direktno ili indirektno doprinositi kvalitetu na nain koji
je definisan od strane kupca. Metodologija poznata pod imenom Demingov PDCA50 krug moe se primjeniti
na sve procese:
47

Kriterijum Baldrige nagrade za kvalitet pokazuju ta generalno prihvata kao standard za upravljanje procesom
kvaliteta: Kategorija upravljanje procesom kvaliteta podrazumjeva ispitivanje sistematskih procesa koje kompanija
koristi da bi dostigla jo vei kvalitet i jo bolje operativne performanse. Ispituju se kljuni elementi upravljanja
procesom, ukljuujui i istraivanje i razvoj, dizajniranje, upravljanje procesom kvaliteta svih radnih jedinica i
dobavljaa, sistematsko unapreivanje kvaliteta i procjena kvaliteta.
Prema: ivan ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.158
49
Milenko Heleta, navedeno djelo, str 155
50
Deming je najpoznatiji pionir u kreaciji i popularizaciji menadment kvaliteta u Japanu, ranih 1950-tig godina. Tvorac
je poznate Demingove nagrade za kvalitet koja je u Japanu ustanovljena 1951.godine, to se smatra za prvi TQM pristup
u svijetu.
Prema: Milenko Heleta, navedeno djelo, str.30
48
19

-
Plan planiraj;
Do uradi;
Check provjeri;
Action realizuj.
Ovaj ciklus treba da bude primjenjen od strane svakog zaposlenog, kod realizacije svake aktivnosti u
poslovnom procesu. To znai da svaku aktivnost, proces ili projekat treba planirati, realizovati, pa potom
provjeriti i na osnovu tog iskustva preduzeti mjere za poboljanje. Planom se u irem smislu pored klasinog
plana resursa, smatra standard, pravilo, propis ili procedura po kome se izvode odreena aktivnost, proces ili
proizvod.
2.2.5 Faze implementacije ISO 14001

Prema dr Milanu Pavloviu faze implementacije ISO 14001 su:51
1. Priprema organizacije za prihvatanje standarda ISO 14001 i donoenje odgovarajuih odluka za
realizaciju zahtjeva zog standarda (prihvatanje zahtjeva standarda od strane rukovodstva).
Sistem upravljanja zatitom ivotne sredine je sa stanovita menadmenta jo jedan oblik dobre poslovne
prakse koji bi svaki dobro obavjeten tim rukovodioca trebao da primjenjuje. Ova faza sadri organizacione,
obrazovno-instruktivne i metodoloke radnje kojima se rukovodstvo i svi zaposleni u organizaciji uvode u
razumjevanju sutine standarda ISO 14001. U tu svrhu primjenjuju se sledee radnje:
- Preliminarna dijagnoza stanja (upoznavanje se postojeom organizacijom i njenim funkcionisanjem);
- Formiranje makro (grubog) plana aktivnosti (Gantograma), njegovo razmatranje, korekcija i
usvajanje od strane nadlenog organa upravljanja;
- Imenovanje Odbora za zatitu ivotne sredine, Pomonika generalnog direktora za kvalitete i Radnih
timova za izradu dokumenata sistema za upravljanje zatitom ivotne sredine, kao i izbor zaposlenih
za obuku u obrazovnim kolama, centima za koordinatore i interne provjeravae sistema za
upravaljanje ztitom ivotne sredine;
- Definisanje finansijskih sredstava, nabavka lieratute i standarda, definisanje i obezbjeenje resursa
potrebnih za implementaciju standarda kvaliteta;
- Organizovanje uvodnih seminara za rukovodioce i zaposlene koji su odgovorni za radnu i ivotnu
sredinu, na temu razumjevanja standarda ISO 14001, cilja i naina njegove implementacije;
- Priprema tima, dodjela zadataka, ovlaenja i odgovornosti za narednu fazu, izuavanje zahtjeva
meunarodnih standarda kvaliteta.
2. Osnovna analiza trenutnog stanja zatite ivotne sredine u organizaciji i okruenju.
Kada vrhovno rukovodstvo organizacije prihvati obavezu u vezi formiranja sistema za upravljanje
zatitom ivotne sredine, mora se sprovesti poetno preispitivanje stanja zatite ivotne sredine, odnosno
postojee prakse upravljanja u preduzeu, a to podrazumjeva praenje postupaka, procjenjuje
osposebljenost kadrova, identifikuju se naini uvanja zapisa, vri procjena elemenata politike
organizacije, sagledava postojanje, kompletnost i svrsishodnost ranih uputstava, kao i trenutno
sagledavanje drugih izvora koji su namjenjeni zadovoljenju zahtjeva zatite ivotne sredine. Ova faza
obuhvata:
- Identifikovanje zatjeva za zatitom radne i ivotne sredine i vaeih regionalnih, nacionalnih i
meunarodnih zakona, propisa i drugih normativnih akata;
- Definisanje podruja, aktivnosti i organizacionih cjelina koje treba poetno preispitati u pogledu
ouvanja i zatite radne i ivotne sredine:
- Definisanje upitnika, intervjua, listi provjera, zapisa za poetno preispitivanje;
- Definisanje pregleda izvora podataka kao to su vladine agencije (u pogledu zakona i dozvola),
lokalne ili regionalne biblioteke i baze podataka (radi razmjene informacija), industrijska udruenja,
organizacija potroaa, proizvoai opreme koja se koristi u organizaciji, konsultantske organizacije
i dr.;
51
Dr Milan Pavlovi, navedeno djelo, str 262
20

-
Identifikovanje osnovnih aspekata ivotne sredine da bi se odredile aktivnosti, proizvodi ili usluge
koji imaju znaajan uticaj na ivotnu sredinu;
Sagledavanje postojee prakse i postupaka upravljanja zatitom ivotne sredine;
Identifikovanje postojee politike, povratnih informacija i miljenja zainteresovanih strana o stanju
zatite ivotne sredine u organizaciji i okruenju;
Ispitivnje prethodnih sluajeva neusaglaenosti i kritinih situacija po pitanju zatite ivotne sredine.
3. Definisanje, izrada i postavljanje plana i programa zatite ivotne sredine.

Ovu fazu ine:
- Postavljanje opte politike i ciljeva zatite ivotne sredine;
- Identifikovanje kvantitativnih parametara zatite ivotne sredine;
- Identifikovanje internih kriterijuma uinka zatite ivotne sredine;
- Identifikacija i procjena potrebnih finansijskih, informacionih, ljudskih i materijalnih resursa;
- Definisanje optimalnog plana i programa implementacije ISO 14001.
4. Produbljeno istraivanje i upoznavanje postojee organizacije i funkcionisanja sistema.
Produbljeno istraivanje ima za cilj sagledavanje i ocjenu svih bitnih osobina poslovnog sistema,
mogunosti sistema i njegove pozicije u okruenju. Sakupljanje relevantnih informacija, podataka i
dokumenata o sistemu vri se radi dobijanja prave predstave o sadanjem stanju strukture organizacije,
planiranja i programiranja, procesa obavljanja rada u svim djelovima firme, kontrolisanja, ispitivanja i
evaluacije procesa, infromacionog sistema i sistema upravljanja. Aktivnosti u kojima se koriste resursi i
vri upravljanje tako da se omogui transformacija ulaza u izlaze, mogu se posmatrati kao procesi, gdje
esto izlaz jednog procesa direktno stvara ulaz u sldei. Uobiajeni koraci vezani za ovu fazu su:
- Definisanje metodologije, izrada nosaa infromacija i formulara, anketnih listia i lista pitanja, kao i
drugih elemenata za snimanje stanja;
- Idntifikovanje procesa potrebnih za sistem menadmenta kvlitetom i njihove primjene u organizaciji,
odreivanje redosleda i meusobnog dejstva izmeu procesa;
- Intervjuisanje odgovornih lica pojedinih funkcija u organizaciji, radi odreivanja kriterijuma i
metoda potrebnih za obezbjeenje efektivnog izvoenja i upravljanja ovim procesima;
- Sakupljanje relevantnih infromacija i podataka radi obezbjeenja raspoloivih resursa i infromacija
neophodnih za podrku izvoenju i praenju ovih procesa;
- Prikupljanje podataka o tome kako se prate, mjere i analiziraju ovi procesi;
- Izbor aktivnosti, proizvoda i usluge date organizacije koji mogu imati koristan ili tetan uticaj na
ivotnu sredinu;
- Identifikovanje aspekata ivotne sredine aktivnosti (npr.potencijalno izlivanje opasnih materija u
sluaju udesa), proizvoda (npr.rekonstrukcija proizvoda radi smanjenja zapremine) ili usluge (npr.
Odravanje motornih vozila radi regulisanja emisije izduvnih gasova)
- Identifikovanje uticaja na ivotnu sredinu (zagaivanje zemljita ili vode, ouvanje prirodnih
resursa, smanjenje emisija u vazduh;
- Vrednovanje znaaja uticaja na zatitu ivotne sredine(obim uticaja, jaina uticaja, vjerovatnoa
pojavljivanja uticaja, trajanje uticaja, potencijalno podleganje propisima i zakonima, tekoe
promjene uticaja, trokovi promjene uticaja, dejstvo promjene na druge aktivnosti i procese, stavovi
zainteresovanih strana);
- Snimanje tokova kretanja dokumenata i obrada koje se na njima vre u procesu;
- Obrada podataka i analiza dokumenata i injenica primjenjivanja akcija neophodnih za ostvarivanje
planiranih rezultata i kontinualnih unapreenja ovih procesa.
21

5. Definisanje, postavljanje i usvajanje politike i ciljeva zatite ivotne sredine.
Rukovodstvo organizacije prethodno uopteno napisanu politiku zatite ivote sredine prispituje i precizira.
U ovoj fazi politika ne bi trebalo da bude previe uoptena, ve mora da bude specifina za tu organizaciju.
Isto tako moraju da se postave specifini merljivi ciljevi zatite ivotne sredine. Na taj nain e se
zaposlenima i drugim interesnim stranama dati potrebna informacija o tome ta se eli u vezi zatite ivozne
sredine i kakva je njihova obaveza u ostvarivanju ovih ciljeva.
6. Definisanje sistemskog pristupa uvoenju i upravljanju zatitom ivotne sredine.
EMS predstavlja sistemski pristup uvoenju zatite ivotne sredine i sistema za upravljanje zatitom ivotne
sredine. Osnovu ove faze ini:
- Postavljanje opte grube strukture EMS;
- Rjeavanje oiglednih problema u podrujima gdje postoji neusaglaenost sa zahtjevima standarda,
kupca i drutva;
- Identifikovanje dokumenata koja su potrebna organizaciji da obezbjedi efektno i djelotvorno
planiranje, izvoenje i upravljanje svojim procesima, procedura i uputstava, definisanje strukture i
hijerarhije dokumanata sistema zatite ivotne sredine;
- Definisanje uputstava za izradu dokumenata, definisanje oznaavanja, arhiviranja, zatite,
potraivanja, vremena uvanja, distribucije i drugih elemenata dokumenata sistema zatite ivotne
sredine;
- Odreivanje zaposlenih lica kao autora dokumenata i obuka istih za izradu dokumenata;
- Izrada i usvajanje prvih verzija procedura, uputstava i zapisa o zatiti ivotne sredine prema
zahtjevima ISO 14001;
- Definisanje svih segmenata/podsistema frime sa stanovita organizacije, tehnologije rada,
kadrovskih, informacionih, upravljakih resursa u skladu sa zahtjevima ISO 14001, organizaciona
ema, sistematizacija radnih mjesta, ovlaenja i idgovornosti itd.;
- Izrada poslovnika o zatiti ivotne sredine.
7. Implementacija projektovane konfiguracije obezbjeenja zatite sredine.
Za implementaciju, odnosno efikasno uvoenje EMS, organizacija treba da obezbjedi uslove (reagovanje na
zahtjeve zainteresovanih strana, mobilisanje svih zaposlenih, usklaivanje svih sistema u procesu poslovanja
i funkcionisanja, zatim usklaivanje strategija i struktura) i resurse (kadrovske, tehnike i finansijske) za
ostvarivanje svoje politike, kao i ciljeva zatite ivotne sredine. Uvoenje upravljanja zatite ivotne sredine
odvija se u koracima, u zavisnosti od nivoa svijesti i obuenosti zaposlenih, aspektima, oekivanjima i
koristima svih zainteresovanih strana, kao i od raspoloivih resursa. Faza se realizuje kroz naredne korake:
- Utvrivanje potreba za kdrovskim, tehnikim i finansijskim resursima;
- Stvaranje svijesti o potrebi zatite ivotne sredine i motivacija zaposlenih;
- Analiza sopstvenoh znanja, sposobnosti i strune osposbljenosti zaposlenih za potrebe ouvanja
ivotne sredine;
- Obrazovanje i struno osposobljavanje zaposlenih za poznavanje standarda, propisa, politike i ciljeva
zatite ivotne sredine;
- Obuka osoblja za homologaciju (praktinu primjenu) dokumenata sistema zatite ivotne sredine;
- Homologacija dokumenata (primjena utvrenih procedura, uputstava, formulara, kontrola
dokumenata i podataka, kontrola izdavanja i izmjene dokumenata i dr.)
- Analiza primjene poltike i realizacije ciljeva zatite ivotne sredine, analiza Poslovnika o upravljanju
zatitom ivotne sredine organigrama pomou kojega se odgovornost za zatitu ivotne sredine
dokumentuje i prema spoljnim korisnicima;
- Analiza primjene dokumenata sa stanovita unepreenja zatite ivotne sredine i poslovnih procesa u
organizaciji, kao i trokova zatite ivotne sredine;
- Prilagoavanje organizacije i drugih elemenata u odnosu na zahtjeve dokumenata i obrnuto ako je
potrebno;
- Provjere i preispitivanja uticaja primjene dokumenata na kupce i preduzimanja potrebnih korektivnih
akcija;
22

-
Komunikacija i izvjetavanje rukovodstva o problemima i pitanjima aspekata ivotne sredine vezane

za procese, proizvode i usluge;
Dostavljanje informacijama svim zaineteresovanim stranama o naporima koje ini organizacija u
vezi zatite ivotne sredine.
8. Mjerenje, praenje i vrednovanje uinka sistema zatite ivotne sredine.

Potrebno je u organizaciji sainiti planove mjerenja i kontrole zatite ivotne sredine, a to su planovi kontrole
nad operacijama i kojima se prikazuju procesi realizacije odreenog proizvoda ili usluge sa identifikovanim
takama koje su kritine za verufikaciju procesa sa stanovita zatite ivotne sredine. U kritinim takama se
moraju uspostaviti stalni monitoring i mjerenje. Mora postojati plan internih provjera i dokumentovani
postupci provjere, predlaganja i realizovanja preventivnih i korektivnih mjera. Korektivne mjere moraju biti i
dobro strukturisane i preispitane od strane rukovodstva.
9. Priprema firme za sertifikaciju i ocjenjivanje sistema za upravljanje zatirom ivotne sredine.
U ovoj fazi rada sve aktivnosti su usmjerene ka otklanjanju propusta u organizaciji, dokumentaciji i njenoj
implementaciji, doobuavanju kljunih kadrova u vezi upravljanja zatitom ivotne sredine i pripremu za
predocjenjivanje. Od velikog znaaja je izbor odgovarajue organizacije za sertifikaciju, te je neophodno na
vrijeme izvriti prijavu za sertifikaciju, kontaktirati sa vie sertifikacionih tijela i odluiti se za jednu od njih
sa kojm treba sklopiti odgovorajui ugovor. Za efikasno obavljanje bilo kog ocjenjivanja, bitno je sagledati
glavne elemente cjelokupnog procesa, kao to su: priprema za ocjenjivanje, detaljno planiranje, vrenje
ocjenjivanja, ocjena, vrednovanje rezultata, prezentacija rezultata i dogovo o korektivnim mjerama, praenje
sprovoenja korektivnih mjera ili ponovna provjera.
2.2.6 Procjena usaglaenosti i radnje za sertifikaciju

Procjena usaglaenosti je opti pojam koji se odnosi na svaku situaciju u kojoj pojedinac ili organizacija
nastoji da utvrdi da li su zahtjevi standarda zadovoljeni. Standardom ISO 14001 propisano je da procjena
usaglaenosti od strane akreditovane ili ovlaene tree strane predstavlja osnov za sertifikaciju ili
registraciju neke organizacije po tom standardu.52 Organizacija moe da izvri internu provjeru i proglasi
svoju usaglaenost. Meutim, poslovni partneri, kao i druge zainteresovane strane mogu zahtjevati eksternu
usaglaenost. Provjeru usaglaenosti u cilju registracije obavlja ovlaeni vodei provjerava sa svojim
timom, gdje nakon dobijanja izvjetaja o usaglaenosti organizacija moe dobiti sertifikat o usaglaenosti od
nadlenog dravnog organa.
Glavni zadatak registracije ili sertifikacije organizacije po ISO 14001 je da se utvrdi da li sistem upravljanja
zatitom ivotne sredine ispravno funkcionie. U tu svrhu vri se provjeravanje EMS koji podrazumjeva
postupak sistematskog, dokumentovanog potvrivanja objektivno dobijenih i vrednovanih dokaza, kako bi se
ustanovilo da li je sistem upravljanja zatitom ivotne sredine date organizacije usaglaen sa kriterijumima
provjere EMS i sa zahtjevima standrda ISO 14001.
Standardi koji obuhvataju smjernice, uputstva i kriterijume za provjeravanje sistema zatite ivotne sredine
su sledei:
- ISO 14010 - Smjernice za provjeravanje zatite ivotne sredine Opti principi: Ovaj standard
daje ote informacije, kao to su definicije, opti principi provjere, predmet provjere, osnovne
kvalifikacije provjeravaa, povjerljivost podataka, odnos prema naruiocu i opti sadraj
izvjetaj o provjeri. Pored drugih zahtjeva, vano je pri planiranju provjere navesti ogranienja,
tanost, stepen pouzdanosti, reproduktivnost i konzistentnost kritinih parametara postupka.
52
Standard se uvodi odnosno vri se priprema sistema za odgovor na zahtjeve odgovarajueg standarda tako to se u
saradnji sa konsultantskom kuom prvo snimi stanje, tj. napravi analiza ispunjenja zahteva i procjena potrebnog obima
poslova, a zatim kreira termin plan implementacije koji se odnosi na izradu i primenu dokumentacije koja opisuje
(standardizuje) procese koji se deavaju u organizaciji, a usklaeni su sa zahtjevima odgovarajueg standarda.
Prema: www.scribd.com (01/08/2013)
23
Takoe treba obezbjediti razmjenu informacija o postupcima provjere, obuhvatu, nalazima i

zakljucima izmeu svih strana ukljuenih u proces provjeravanja;
ISO 14011 - Smjernice za provjeravanje zatite ivotne sredine Postupci provjere
Provjeravanje sistema upravljanja ivotnom sredinom: Ovim dokumentom definiu se specifini
zahtjevi i procedure za provjeru usaglaenosti sa ISO 14001, odgovornosti vodeeg
provjeravaa, tima provjeravaa i naruioca, odnosno organizacije koje se provjerava. Postupak
sprovoenja provjere obuhvata: odreivanje obima, plana i ranih dokumenata provjere, podjelu
zadataka timu provjeravaa, uspostavljanje slubene komunikacije sa naruiocima, sakupljanje
dokaza o EMS, formiranje nalaza provjere i izradu i distribuciju izvjetaja o provjeri;
ISO 14012 Smjernice za provjeravanje zatite ivotne sredine Kriterijumi za klasifikacije
provjeravaa zatite ivotne sredine: Ovaj standard navodi kriterijume za sticanje klasifikacije
internog i eksternog provjeravaa sistema zatite ivotne sredine i za glavnog provjeravaa.
Kriterijumi obuhvataju: stepen obrazovanja, radno iskustvo, obuenost provjeravaa i line
osobine i sposobnosti provjeravaa. Prema standardu nije neophodno da se u svakoj organizaciji
ispune svi zahtjevi za provjeravaa, ve to zavisi od veliine, vrste, sloenosti i ekolokih
impakta organizacije i iskustva u poslovima zatite ivotne sredine.53
Proces registracije podrazumjeva da trea strana podnosi pismenu potvrdu da proizvodi, procesi ili usluge
organizacije zadovoljavaju specifirane zahtjeve. Proces registracije se sprovodi kroz sledee korake:
- Definisanje obima, programa i plana provjere identifikacija procesa na koji se ISO 14001
odnosi;
- Obavljanje provjere na licu mjesta po pravilu ovaj dio provjere poinje uvodnim sastankom
tima provjeraa sa predstavnicima organizacije koja se provjerava. Na sastanku se razmatraju
obuhvat i postupci ocjenjivanja. U toku provjere provjeravai vre pregled pripremljene
dokumentacije, obavljaju intervjue sa zaposlenima i obavljaju komplentno ocjenjivanje
ekomenadment sistema i postupaka zatite ivotne sredine naruioca. Provjera na licu mjesta
zavrava se zakljunim sastankom i raspravom o glavnim rezulataima;
- Ukoliko se prilikom provjere utvrde nedostaci i neusaglaenost, organizaciji se dozvoljava da te
greke ispravi;
- Kada se utvrdi da ekomenadment sistem organizacije funkcionie na zadovoljavajui nain i da
nema veih propusta, ovlaeni provjerava izdaje sertifikat o usglaenosti EMS sa standardom;
- Po dobijanju sertifikata organizacija je duna da periodino provjerava da li odrava svoj EMS u
skladu sa standardom. Kada je EMS organizacije jednom registrovan, periodine provjere slue
za odravanje ispravnosti registracije.54
Registracija za ISO 14000 je dobrovoljna, a posjedovanje sertifikata donosi brojne koristi, kao to su:
smanjenje trokova poslovanja, poveanje produktivnosti, prednost nad komkurecijom, bolja komunikacija
sa javnou i dravnim organima, bolji uslovi za slobodmu trgovinu i ruenje carinskih barijera i mnoge
druge povoljnosti.
53
54
Enciklopedija ivotna sredina i odrivi razvoj, Beograd, Ecolibri, 2003, str. 423
Enciklopedija ivotna sredina i odrivi razvoj, Beograd, Ecolibri, 2003, str.423
24

EKOLOSKI MENADZMENT-Predavanja-dio 4 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

EKOLOSKI MENADZMENT-Predavanja-dio 4 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

EKOLOSKI MENADZMENT-Predavanja-dio 4 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Pomorski fakultet Bar

https://www.uckauprava.me/sajt/biblioteka/zakoni/zakon-o-lukama.pdf , 10.03.2015., u 10h

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

www.arhus/centri.me/.../Zakon o moru.pdf. , 10.03. 2015.g, u 12h

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

www.clt.org.me, 10. 03.2015, u 10h

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji povrinskih i podzemnih voda - Ova Uredba klasifikuje i

Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehnikim uslovima za isputanje otpadnih voda u recipijent i javnu

Slubeni list Crne Gore, br. 2/07

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Pravilnik o klasifikaciji otpada i postupcima njegove obrade, prerade i odstranjivanja - Pravilnik

Pravilnik o dozvoljenim koncentracijama tetnih i opasnih materija u zemljitu i metodama za njihovo

Slubeni list Crne Gore, br. 68/09, 86/09

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Slubeni list Crne Gore, br. 80/05

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

2. MODELIRANJE SISTEMA UPRAVLJANJA ZATITOM IVOTNE

Slubeni list Crne Gore, br. 80/05; 54/09

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

2.1.2 Menadment sistem zatite ivotne sredine

Nadeda ali, navedeno djelo, str. 115

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

2.1.3 Zajedniki elementi integrisanih mendament sistema

ivko ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.148

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

2.2 MODELIRANJE SISTEMA MENADMENTA ZATITOM IVOTNE SREDINE NA OSNOVU

ivko ivanovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str. 168

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

2.2.2 Osnove implementacije standarda ISO 14001

Dr Milan Pavlovi, navedeno djelo, str.8

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

ivan ivkovi, Predrag orevi, navedeno djelo, str.90

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Dr Milan Pavlovi, navedeno djelo, str.272

Ekoloki menadment Dio IV

Pomorski fakultet Bar

Fokusiranje na ljudske, tehnike i finansijske resurse, strategiju i strukturu resursa utvrivanje