DKME TAHIL YKLEYECEK GEMLER N DENGE (STABILITY) Tarihe: Dkme tahl yk kayc hatta, yar sv denebilecek

zelliklere sahiptir. Bu zellikler nedeniyle gemilerin denizde urayacaklar ar yalpalar srasnda bulunduklar yk kompartman
iinde daima yer deitirme eilimi iindedirler. Bu eilim yeterli artlar olutuunda kompartmann iinde bir yer deitirme
hareketine dnr. Dkme tahl yk bir yerden dier bir yere yer deitirmeye balar. Bu yer deitirme nemli bir boyuta
ulatnda gemiyi tehlikeli alara kadar bayltabilecek hatta devirtebilecek bir etkinlie ular. Bu tehlikeli durumlarn nne
gemek iin yllardan beri eitli kurallar konmu ve bunlar uygulanmtr. 1969 yl ncesine kadar uygulanan kurallarn temel
hareket noktas tahln gemi iindeki hareketinin snrlandrlmas olarak ele alnmtr. Aadaki nlemlarle bu snrlama eylemi
gerekletirilmeye allmtr. 1- Kompartmann merkezinden geen boyuna tahta perdelerin (shifting boards) uygulanmas 2Boalan hacimleri doldurmak / beslemek iin yaplan feeder lar 3- Ambar azlarna kurallarla belirtilen miktar ve ykseklikte
uvall yk yklenmesi (soucer trimming) 4- Dkme yk zerine belirli lde uvall yk veya sandk vs gibi uygun yklerin istif
Btn yukarda belirtilen nlemlere ramen 1969 ncesi kurallarn aadaki u iki noktadan dolay etkisiz ve yetersiz olduu
anlalmtr. a) Gverte alt boluklar doldurmak zere tesis edilen besleyicilere (feeder) ar gvenilmesi (aslnda bu
besleyiciler oluan boluklar hibir zaman tam olarak besleyip dolduramamtr.) Ayrca kurallar, boluklar dolaysyla ykn
ambar iinde yer deitirme etklerini hi hesaba katmamtr. b) General kargo gemilerinin birbirinden olan farkllklar gz
nne alnmam. Btn gemilerin ayn yapda olduklar kabul edilerek hepsini kapsayan ok dk bir GM deeri yeterli
saylmtr. Ayrca kurallar tahl yknn gemi iindeki hareketinin etkisinin geminin bireysel denge artlarna bal olduu
gereini de gzden uzak bulundurmutur. 1967 1968 yllarnda ABD Coast Guard Amerikan Ulusal Yk Brosu (National Cargo
Bureau) ve ngiltere ticaret bakanl bu konuda byk bir alma yapmtr. Bu alma srasnda dkme tahl yknn eitli
durum ve artlarn gerekletiren yklemeler srasndaki hareketleri incelenmitir.Meydana getirilen modeller zerinde eitli
ykleme artlar denenmi, ar hava artlar oluturularak mdel gemiler zerindeki etkiler dikkatle gzlenerek kurallara temel
oluturacak aadaki belirlemelere ulalmtr : 1) Gnmzde uygulanan yntemlerle ne trl ara kullanlrsa kullanlsn, bir
yk kompartman, ne trl hab edilip doldurulursa doldurulsun, bu kompartman tam olarak doldurmaya imkan yoktur. Bundan
dolay gverte altlarnda ve yatayla 30den daha az a yapan btn yzeyler altnda bir boluk (void) kalr. Bu boluklarn
derinlii : a) Kompartman d snrndan dkme tahl ykleyen pskrtc (shooter), elevator az arasndaki uzakla, b) Ykn
kompartman d snrna (alabanda gibi) ulamasn engelleyen mezerna, girder vs. gibi engellerin derinliine bali olacaktr. 2)
Genel olarak besleyiciler tahl yknn ulaamad gverte alt boluklarn (underdeck voids) doldurmakta yetersizdir. Ayrca bu
besleyiciler, geminin ar yalpalar srasnda geminin yatt taraftaki boluklar beslerler. Bylece geminin baylmasn (list)
artrc daha da fazla etki yaparlar. 3) Tahl yknn yer deitirme hareketinin boyutu, ykn zellikleri ve ykleme
yntemlerine gre deiiklikler gsterir. 4) Ykn yer deitirme hareketinin bykl/kkl yklendikleri gemilerin yk
kompartmanlarnn geometrik ekillerine gre de byk deiiklikler gsterir. 5) Dkme tahl yknn yer deitirme hareketinin
gemiler zerindeki etkisi, bunlarn denge zelliklerine gre de ok deiik biimlerde ortaya kar. Yukarda anlan be
belirlemeden hareketle IMO Resolution A.184(VI) olarak anlan kurallar oluturulup ortaya konurken her gemiye ait denge
artlarnn belirlenmesi iin aadaki iki esas temel alnmtr. a) Gemideki dkme tahl yknn beklenen/olas (potential)
hareketinin boyutlar b) Geminin bireysel denge zellikleri ( inherent stability characteristics) Son olarak dkme tahl yk
tayan gemiler iin, International Code for the Safe Carriage of Grain in Bulk (International Grain Code) altndaki kurallar
dzenlenmitir. TANIMLAR Tahl Ykleme As (Angle of Repose of Grain) Bu a tahln baka bir etki uygulanmakszn doal
olarak oluturduu kme, yn (pile) dan biraz daha byk bir adr. Bu kmelenme as tahln cinsine gre deiiklikler
gsterir. Tahln Olas yer Deitirme Hareketi ( Potential for shifting Grain) Tahl yk serbest yzeyi (free surface) zerinde
kalan her boluk (void), gemi herhangi bir ayla bir tarafa yattnda tahln yatay olarak hareket etmesine neden olur. Bu yatay
hareket; gemi yalpa as, tahl kmelenme asna eit olduunda veya bu adan biraz daha byk olduunda olumaya balar.
Grain capacity : Yk kompartmanlarnn dkme yk olarak Hacimsel maximum kapasitesidir. Geminin stabilite kitaplarnda
mevcuttur. ( cu.m veya cu.ft alarak verilir ) Bale capacity : Yk kompartmanlarnn uvall yk olarak Hacimsel maximum
kapasitesidir. Geminin stabilite kitaplarnda mevcuttur. ( cu.m veya cu.ft alarak verilir ) STOWAGE FACTOR : Ykn 1 tonunun
ambar iinde kaplad hacim deeridir. Her ykn SF farkldr. ( cu.m/MT veya cu.ft/MT ) Dkme tahl yk kayc, yar sv
denebilecek zelliklere sahiptir. Bu zellikler nedeniyle gemilerin denizde urayacaklar ar yalpalar srasnda daima yer
deitirme eilimi iindedirler. Bu eilim yeterli artlar olutuunda kompartmann iinde bir yer deitirme hareketine dnr.
Bu yer deitirme nemli bir boyuta ulatnda gemiyi tehlikeli alara kadar bayltabilecek hatta devirtebilecek bir etkinlie
ular. Bu tehlikeli durumlarn nne gemek iin yllardan beri eitli kurallar konmu ve bunlar uygulanmtr. 1969 yl ncesine
kadar tahln gemi iindeki hareketinin snrlandrlmas olarak ele alnmtr : * Kompartmann merkezinden geen boyuna
tahta perdelerin (shifting boards) uygulanmas * Boalan hacimleri doldurmak / beslemek iin yaplan feeder lar * Ambar
azlarna kurallarla belirtilen miktar ve ykseklikte uvall yk yklenmesi (soucer trimming) * Dkme yk zerine belirli lde
uvall yk veya sandk vs gibi uygun yklerin istif Dkme Yklerde Hab leminin nemi (Trimming Cargo) Dolu
kompartmanlarda tahl yknn hareketinin boyutu yk zerinde kalan boluun derinliine bal olarak deiir. Bu nedenle bu
kompartman hab edilerek mmkn olduu oranda dolu (full) hale getirilmesi gerekir. Ksmen yklenmi (slack)
kompartmanlarda da ykn dzeltilmesi tepelerin krlarak yzeyin yatay hale getirilmesi de ayn derecede nemlidir. Tahl yk
kmelendii ekilde brakldnda kayma hareketi geminin kk al yalpalaryla birlikte balayacaktr. Grain Heeling Moments
(Tahl yatrc momenti) : Dkme tahl yknn enine olarak hareket etmesi bir yatrc moment oluturur. Bu yatrc moment
yatay olarak hareket eden tahln arl ile bu ykn arlk merkezinin, yer deitirmeye balad ve yer deitirmenin son
bulduu noktalar arasndaki uzakln arplmas ile bulunur. Yer deitiren ykn arlk merkezi balangta G, yer
deitirdikten sonra G olduundan: Heeling Moment = w x d = w x G G *-Bir yk kompartmannn dkme tahl yk yatrc
momentinin bykl/kkl ve ykn zgl arl ile doru, ykleme birimi (stowage factor) ile ters orantldr. Yani ykn
zgl arl arttnda heeling moment byr. Stowage factor bydnde (daha haff yk yklendiinde) heeling
moment klr. Gemilere ok eitli ykler yklendiinden ve bunlarn stowage factor leri de hep baka baka olduundan
gemilerin Tahl ykleme kitaplarnda (Grain loadin booklets) bu yklere ait yatrc momentlerin tek tek gsterilmesi pratik bir yol
deildir. Bunun iin Volumetric Heeling Moment kavram gelitirilmitir. Moment = Arlk x Mesafe imdi bir an iin tahl
yknn deil de bir kompartmann iine yerletirilmi tahl yk zerinde kalan boluun hareket ettiini dnelim ve arla
benzer ekilde momentini hesaplayalm. Meydana gelecek moment bir bo hacmin bir yerden dier bir yere hareketinden dolay
oluacak bir moment olduundan bunu hacimsel yatrma momenti olarak isimlendirelim. Hacimsel Yatrma Momenti(VHM) =
Hacim x mesafe = (m.m) Arlk = Hacim / Stowage Factor olduundan bu eitlii 2. formlde yerine koyduumuzda ; Moment
= Arlk x mesafe = Hacim / SF x mesafe olacaktr. (VHM = Hacim x mesafe) Ksmen yklenmi ambarlara ait V.H.M. ayrca
eriler halinde de verilir. Bunlar kompartmann tam tabannda 0 deerindedir. Kompartmann yarsna geldiinde en st-max
deerine ular. Sonra ykseldike bu moment deeri azalr. Kompartmann en st snrna geldiinde full VHM deerine verilir.

VHM deerleri geminin her bir ambar iin ayr ayr Grain Loading Manualde verilmitir. Ayrca, VHM for untrimmed ends, VHM
for trimmed ends, Olarak da ayrlmtr.
DKME TAHIL YKLEMELER N DENGE KURALLARI BALANGI GM YKSEKL (INITIAL GM) : Balang GM deeri yakt, su,
balast ve FSM dzeltildikten sonra hibir zaman 30 cm den kk olmayacaktr. YATMA AISI (ANGLE OF HEEL) : Dkme tahl
yknn gemi iinde enine olarak yer deitirmesi gemiyi belli bir dereceye kadar yatrr ve gemi bu etki ile tam dik durumda
deil de ykn kayd ynde bir yerlerde denge durumuna gelir. Kurallara gre bylece oluan angle of heel hibir zaman 12
dereceyi gemeyecektir. DOKUNULMAMI DNAMK DENGE ALANI (Residual Dynamic Stability) : Statik stabilite diyagram
iindeki Dokunulmam dinamik denge alan, (RDS) 0.075 metre-radyandan kk olamaz. Bu alan, Dorultucu ve Yatrc kol
erileri ile 40 derece meyil asndan klan dikin arasnda kalan alandr. DENGE (stability): D kuvvetler etkisiyle bir tarafa
yatm geminin balang konumuna dnme yeteneidir. DURGUN DENGE (statical stability) : Bir geminin verilen yatma asnda
bulunduu srada sahip olduu denge zellikleri demektir. DORULTUCU MOMENT (righting moment): Arlk x Moment kolu
Dorultucu moment = Deplasman x Moment kolu (GZ) DORULTUCU MOMENT KOLU (righting arm/lever) : GZ mesafesidir. GZ =
GM x sinQ APRAZ DENGE ERLER (cross curves of stability): Bu eriler GZ deerlerinin eitli deplasman ve verilen yatma
alar iin elde edilmesini salamak iin hazrlanmtr. YATIRICI MOMENT KOLU (heeling/upsetting arm): BG arasndaki yatay
mesafedir. Bir gemi enine hareketinden dolay bir yana yattnda yatrc moment kolu erisinin yatay eksen arasndaki alan
kayp alan denge (lost stability) yi belirleyecektir.
List of Grains: WHEAT MAIZE (CORN) SORGHUM (MILO) OATS RYE BARLEY BARLEY MALT RICE MILLET SCREENING & HULLS
PULSES (PEAS, BEANS, LENTILS) COFFEE BEANS DISTILLED DRIED GRAIN COCOA BEANS SOY BEANS LINSEED NUTS (incl.
PEANUTS shelled) FLAXSEED COTTONSEED CANOLA (RAPESEAD) RAPESEED PELLETS SUNFLOWER SEED MUSTARD SEED
SAFFLOWER SEED Trimming: When grain is free poured into a compartment it arranges itself into a pile of conical shape. The
angle of the surface of the grain with horizontal varies with the specifc variety of the grain but may be as much as 30 degrees.
This is termed the angle of repose. With a ship in motion at sea the grain can move thereby moving the centre of gravity of the
grain mass. This is a grain shift which causes a ship to heel. PREPARING A SHIP FOR LOADING GRAIN The following suggestions
are offered for officers of ships carrying grain cargoes: ! CLEANLINESS: All spaces intended for grain be thoroughly clean. !
BILGES: Cleaned & sealed with burlap. (graintight). ! INFESTATION: Can cause rejection. ! STRUCTURAL INTEGRITY: Watertight
integrity. ! SHEATHING OF HOT BULKHEADS: Required if above 43.3C. ! DEEP TANKS: Ballast & heating lines blanked. Box bilge
suction. ! WING TANKS: No entry of water possible. ! ELECTRICAL WIRING: In holds disconnect or defuse. bunlar bi incele
kardeim aklna taklan bi soru olursa tekrar yardmc oluruz.