NNOVASYA MENECMENT

Plan:
1.
2.
3.
4.
5.

nnovasiya v innovasiya menecmenti haqqnda anlay

nnovasiya faliyytinin sas mrhllri
nnovasiya menecmentinin tkilati formalar
Dvltin innovasiya siyasti
Yeni innovasiya tkilatlar

Innovasiya- elmi- texniki rtlrini tmin etmk, keyfiyyti artrmaq v digr

yksldici v tkmilldirici mnan ifad edir.
Innovasiya haqqnda mxtlif triflr var:
- nnovasiya ( yeniliklr) istehsal orqanizminin ilkin strukturunda
dyiikliklrdir, yni onun daxili strukturunun yeni vziyyt keididir.
- nnovasiya- yeni praktiki vasitlrin yaradlmas, yaylmas v istifad
edilmsinin kompleks prosesidir.
- nnovasiya- yeni texnoloji ideyalarn, tkliflrin, elmi-n texniki qrarlarn
praktiki ttbiq edilmsi v hyata keirilmsidir.
Bu triflr diqqt yetirsk, burada 2 chti qeyd ed bilirik: birinci, bu yeni
ideya , thsil xidmtidir; ikinci is istehsala yeniliyin ttbiq edilmsidir ki,
nticd istehsal sisteminin z dyiir, isthsal yeni keyfiyytli vziyyt keir.
Innovasiya prosesi mxtlif yollarla hyata keiril bilr. Hr bir konkret halda
n smrli yolun seilmsi texnologiyann xarakterindn, son mhsul bazarndan,
firmann potensialndan, iqtisadi mhitdn, rhbrin sritli olmasndan v s.
asldr.
Innovasiya prosesinin mqsdini aadaklarla izah etmk olar:
- mslnin yeni texniki hllini tapmaq- ixtirann yaradlmas
- elmi- tdqiqat v tcrb konstruk ilrinin aparlmas
- paralel qaydada satn hazrlanmas v tkili
- yeni mtlrin bazarda ttbiqi v s.
ngilisc olan innovasiya menecmenti yeniliyin idar olunmas
mnasnda ilnilir. Innovasiya menecmenti dar v geni mnada baa dlr.
Szn geni mnasnda innovasiya menecmenti yalnz yeni texnika, texnologiya v
materiallarn yaradlmasnn idar edilmsi prosesi il bal funksional faliyyti
deyil, hm d innovasiya il bal infrastrukturan yeniliyin kommersiyalamas
msllrini v s. hat edir.
Innovasiya menecmenti kompaniyan idaretmnin rhbrliyin ali sviyysind
hyata keiriln strateji idaretm istiqamtlrindn biridir. Onun mqsdi
1

aadak sahlrd firmalarn elmi- texniki v istehsal faliyytinin sas

istiqamtlrini myyn etmkdir.
Innovasiya menecmenti mzmunca aadak msllri hat edir:
- yeni mhsul bazarnn tdqiqi, hmin mhsullarn bazar tutumu, yeni mhsul
istehsal zr faliyytin tkili v proqnozladrlmas, yeni mhsul sat
formalarnn tkili ( vasitilrin, sifariilrin seilmsi, firma ticarti,
topdansat v s. )mhsul istehsal n materiallar, resurslar, konyukturann
seilmsi, yeni mhsul zr xrclrin, istehsal hminin, sat qiymtlrinin
kompleks thlili baxmndan yanalmas.
Dnya miqyasnda innovasiya ifadsin eyni mnal yanalmr. Msln,
1. innovasiya bir proses kimi
2. innovasiya bazara yeni avadanln xarlmasn tmin edn texniki, istehsal
v kommersiya tdbir5lrinin mcmuudur
3. innovasiya yeni mlumat, texnologiya yaratmaq mqsdil praktikada elmi
ideyalardan istifad ediln ictimai- texniki- iqtisadi prosesdir
4. innovasiya- bu el bir ictimai- texniki- iqtisadi prosesdir ki, onun vasitsi il
ideya v ixtiralardan z xsusiyytlrin gr daha yax mmulatlar v
texnologiya yaradlmasna gtirib xarr. Innovasiyann iqtisadi fayda v ya
mnft istiqamtlndiyi halda onun bazara xarlmas is lav mhsul
ld edilmsin gtirib xara bilr v s.
Bundan baqa, innovasiyaya mzmun ( texniki, elmi, iqtisadi, tkilati, istehsal
idariliyi) , miqyas ( lokal, qlobal) , parametrlr ( hazr mhsul), yenilik
sviyysin gr, innovasiya menecment ( tkiletm, planladrma,
proqnozladrma v s. ) smrlilik sviyysi ox mnft gtirn baxmndan da
yanamaq olar.
Firma zr innovasiya siyastinin hyata keirilmsi btvlkd aadaklar
nzrd tutur:
- innovasiya faliyytinin plan v proqramnn ilnib hazrlanmas
- yeni zv mhsullar ilnib hazrlanmas gediin v onun ttbiqin nzart
edilmsini
- yeni zv mhsullar yaradlmasnn layihlrin baxlmasn
- innovasiya faliyyti proqramnn material v maliyy resurslar il tmin
edilmsini
- innovasiya faliyytinin ixtisasl heytl tmin edilmsini v s.
nnovasiya menecmenti aadak faliyyt nvlri ( mrhllri) il bal olur.
1. dnya miqyasl v lk daxili yeni ideyalarn yrnilmsi v
sistemldirilmsi. ( istehsalda v bazar sferalarnda yeni texnologiya,
yeniliklr haqqnda informasiyalarn toplanmas, marketinq xidmtinin
yaranmas v s. )
2. akara xarlm yeni ideyalarn seilmsi ( hmin ideyalarn imkanlar v
hyata keirilmsi)
3. yeni mhsula potensial bazar tlbatnn yrnilmsi ( istehsal v sat
imkanlarnn aradrlmas, uzun mddtli mal alan v vern partnyorlarn
myyn edilmsi)
2

4. yeni mhsulun yaradlmas ( mhsulun nmunlrinin hazrlanmas, istehsal

v sat hcminin myyn edilmsi)
5. bazarda testldirm
6. innovasiya menecmentinin tkilati formalarnn tkmilldirilmsi
7. mhsul zr marketinq proqram sasnda yeni mmulatn istehsalatda
ttbiqi haqqnda qrar qbul edilmsi
elmi- texniki trqqinin v ste4hsaln inkiaf nqteyi- nzrdn innovasiya
faliyyti 5 cr olur:
1. byk innovasiya. Bunlarn nticsind inqilabi yeniliklr hyata keirilir
ki, istehsal strukturunu, idaretmni v iqtisadi inkiafn srtini kkndn
dyiir.
2. radikal innovasiya. Elmi ideyalar v ixtiralarla nticlnir ki, bunlarn da
sasnda texnoloji sistemlrin keyfiyytinin kkndn dyidirilmsi v yeni
istehsal sahlrinin yaranmas mmkn olur.
3. prinsipial innovasiya. Byk ixtiralar v elmi- texniki tkliflrl nticlnir
ki, bunlarn da bazasnda texnikann yenisi il vz edilmsi il rti il yeni
texnologiya yaranr.
4. tkmilldirilmi innovasiya. Mvcud texnologiyann, obyektlrin,
mhsulun v texnikann tkmilldirilmsin ynldilmi innovasiyadr.
5. sad innovasiya. Bunun vasitsil istehsalda istifad ediln texnika v
texnologiyann texniki- iqtisadi parametrlrinin bir mddt saxlanmasna
nail olunur.
Menecmentin bu formasnn frqli xsusiyyti ondan ibartdir ki, o, elm v
texnikadan geni istifad edilmsin, yeni texnologiyann hrtrfli ttbiqin, yeni
texnologiyann znn hrtrfliliyin, mhsulun keyfiyytinin yksldilmsin,
yaradclq axtarlar v yeniliklr, idaretmd yeni mtrqqi formalarn ttbiqi
sasnda istehlaklarn tlbatnn dnilmsin v bellikl d iqtisadi artmn
ld edilmsin ynldilmidir.
Bildiyimiz kimi, SSR- nin dalmas v Azrbaycan Respublikasnn mstqillik
ld etmsi lkmizin qarsnda kemi dvr mxsus olmayan, hllini gzlyn
yeni problemlr xard. Mstqil iqtisadi sistemin yaradlmas. Bu sistemin dnya
iqtisadi sistemin mvffqiyytl inteqrasiya ed bilmsinin zruriliyi yeni
problemlrin myyn edilmsii tmin edir. Iqtisadi thlksizliyin tmin edilmsi
n lk iqtisadiyyatnn innovasiya rolu il inkiaf etdirilmsinin byk
hmiyyti vardr. mumi daxili mhsulun adambana dn hcmin gr irlid
gedn lklr, msln, AB, Almaniya, Yaponiya yksk iqtisadi gstricilr
xammal hesabna deyil, mhz innovasiya yolu il gedrk, elmi- texniki
imkanlardan geni istifad edilmsi nticsind nail olmudur.
Innovasiya faliyytinin kifayt qdr geni miqyasda tkil edilmsi n elmi,
elmi- texniki v hminin elmi- texniki trqqini tmin edn istehsalat sahlrinin
sasl transformasiyas il bal problemlrin hlli vacibdir. Bu problemlr tkc
iqtisadiyyat elmin aid deyil, hminin bazar mnasibtlrinin tlblri nticsind
meydana glmi menecment v digr elmi sahlrin d tdqiqat obyektidir. Yeni
problemlr elmi- texniki v innovasiya faliyytin yeni prizmadan baxmaqla,
elmi- texniki mhsula yeni yanamalarn v onlarn dzgn idar edilmsinin d
3

formalamasn rtlndirir. Bellikl, qarda duran sas msl lknin

innovasiya sisteminin dzgn formalamasndan v dzgn idar edilmsindn
ibartdir.
lknin innovasiya sisteminin formaladrlmas sisteminin formaladrlmas bir
ne konkret mslni ortaya xarr ki, bunlarn da n vacibi elmi- texniki
mhsula v mumiyytl, intellektual mhsula mnasibtin dyidirilmsi, elmitexniki mhsulun mt pul mnasibtlrind digr ( maddi) mhsullarla eyni
drcd itiraknn tmin edilmsidir.
Innovasiya potensialndan frqli olaraq innovasiya sistemind tkc yeni
texnologiyalarn istehsal v istifadsi il mul olan subyektlrin mcmusu deyil,
hminin bu proses zamn onlarn arasnda ba vern mnasibtlrin d mcmusu
aiddir.
Ona gr d lknin innovasiya sistemi vahid v tam bir struktur tkil etmli v
mtlq dvltin himaysind olmaldr. Bu sasn onunla rtlnir ki, innovasiya
faliyyti bir qayda olaraq, hmi innovasiya prosesinin btn mrhllrind
riskl bal olur. Ona gr d bu prosesin gedii, dzgn idar edilmsi v son
( yeni) mhsulun realiz lunmasnn tminat vvlcdn hyata keirilmlidir.
Bunun n mvafiq qanunvericilik aktlar paketinin ilnib hazrlanmas v tsdiq
edilmsi vacibdir.
Bellikl, lknin iqtisadiyyatnn innovasiya yolu il qurulmas mhz milli
innovasiya sisteminin yaradlmas v faliyytinin tmin edilmsindn asldr.
Yuxardak aradrmalar mumildirrk, milli innovasiya sistemi lknin
daxilind, mumiyytl, yeni bilik v texnologiyalarn istehsal v yaylmas, idar
edilmsi prosesinin btn itiraklarnn v onlarn arasnda bu proses zaman
tzahr edn mnasibtlrin mcmusudur. Burada innovasiya sisteminin
milliliyi anlay dvlt himaysinin olmasn bildirir.
Azrbaycan Respublikasnda bazar mnasibtlrin uyun milli innovasiya
sisteminin yaranmas v uurlu faliyyti aadak amillrdn sasl surtd
asldr:
1. yeni texnologiyalarn, texnikann, ideya v biliklrin istehsalar olan
mssislr bksinin mvcudluu
2. yeni mhsul istehsal ed biln istehsalat mssislri bksinin
mvcudluu
3. sadalanan istehsal proseslri itiraklarnn ( mssislr v digr
subyktlrin ) maliyyldirilmsi sisteminin mvcudluu
4. btn trflr arasnda mnasibtlrin tnzimlm mexanizminin olmas
v s.
Milli innovasiya sisteminin yaranmas v formalamasna mane olan bir sra
amillr d vardr ki, onlar da aradan qaldrmadan bu sistemin yaranmas mmkn
deyil. Bu amillrdn biri innovasiya faliyytin dvlt dstyinin son drc
zifliyidir.
kinci amil kimi respublikann intellektual mlkiyyt obyektlrinin uotunun
olmamasn gstrmk olar.

ntellektual mlkiyyt dedikd, sasn elm, texnika, dbiyyat, incsnt v

digr yaradclq sahsindki intellektual faliyytinin nticsind olan hquq baa
dlr.
nnovasiya prosesinin mrkzi fiqurunu ixtira tkil edir.
Onun beynind yeni ideyalar yaranr, sonradan is bzn btv bir kollektiv
trfindn hmin ideyalarn realladrlmas mexanizmi ilnib hazrlanr. Bu
baxmdan yeni innovasiya tkilatlar: - konsorsium, daxili venzur v s. sas rol
oynayr.