I

SPAERAEMVNDIG5peiidiu FOELICITER INCHOAT,

Nouiiisaa6lc(ccnribu5!ada(b:onomiafcmp.c4p(rm^^

^tibus:probmiirao9trmitcaimlgariuclhgof^^^^

Se&cro

biiftofpharicfiopufailfiunacuadditionib^nonuHislittera

^ricdicaftimomismtiUferiecontextiimfaufto fidere

mchoat.

Ra5:atiimdefph2cra quattuor capitulis

|di(Hnguim^.Diduri primo copoEtione
3L

de cir
q forma mtidi. In fecudo
ex qbus fpha^ra materialis coponi^

rxi dC
ailis

fit

&illa fupercdcftis quse per iftam imagi/

nittiir

componi intelligitur

n tertio de

&

occaCu fignoru dediucrfitatedic

ortu
rum&no6lium qu^fitliabitantibusin
diuerfis locis dC

de diuiCone climatum.

quarto de circulis 6c motibus planae

de caufis eclipfium,
tarum;
In

--

&

CAPIT VLVM PRIMVM De DIFFINITIONE SPAERAE

&

comoditatc
dC de qbufda pricipiis fupp^nedis 6c fphterat copofitioe
On eft ipotdrate noftra celos furfu adire circulos gra
dus copi uifu cernere ;eoS 9 renolucre iindecut^ 6C quado
placuerittquae prcEterita in illis fiint; haud homo potefl: in

&

'

ituerimechois

astas fufficcretexpeQ:are quae

futura fut;6C

quas prefentia fiunt dum uiuit homo cuii6la ncino uidere

poteft ;
unc alibi dies efl; alibi nox;uni fol orif uel ftella

num dCcomodu eft artificiale fphjcrahabcrctqux manibus ad libitum

uolui:& fecundu comunc fitu 8C parte cofpici poftit: omnes eius gra
dus dC circulos percipi falte oportuni;qua mediante ueluti exemplo prae

&

fentia prjEterita

futura SCc.quje naturalis fiint Iphssras casli facile intelli

gercuatcamus. Ad memoria igit' couertamus ca

q dc circulis 6C piinfiif

feciido capio hiii^: Qc

ad fimilitudine deciniactnonac
ul odaii^ fphxrx (iFr fabricem*. Primo ut moris
e ex circiolis ex fiibtili
mcrallo iilligno idoneo i fua rotuditate
fitib^ bene quando dC fir/
mando duos circulos magnos fc orthogonafr lecantes lup pu(^ia po/
q
lo^i fut At<5 circulu aliu pro qnodiali ab ipfis polis
qdiftante .Silr
6c duos tropicos:& diioscirculos articu di antarticu i fuis
litibus
^

&

zonam zodiaci

Ata

bipartitam per eclipticam 6C in duodecim ligna

qui

gradibus in ecliptica lignatis di fuis nominib^fecundu ordine

fint^in/
lignita Et unaquan^ quarta qnodialis a coluro in coliiru
in gradus.
Ixxxx.fcparabimus Sintq; quart zodiaci limiliter partit;ita ut colu/

&

nis unus tranfeatpcr duo iblllitia

polos zodiacitalterper duo puda
quiiiodii.His odo circulis bn firmatis di fuis noiba di gradib:) dillin
dis tfadifqT duobus rotundis foraminibus in duobus locis diametra/
liter

qppofitisubicluo

circuli coluri fe fecant fint iierc punda polo^i

axe rotunda ex ferro redilTima illa duxerimus ex utra^
p
parte emincnte:circa qua fplira ualeat circuiiolui .Exfrinfeciis ex pari

ipfi^ rphra:

^oli fphsra: anllrali manubriu ligneu circa axe firmemus ut fpha:r arti
ticiii

manu teneri con lodius polTit: Sed prius lphrula ligneam firmiter

circa axe uere in medio lpha:r ftatiiemus

q nobis mole terr repfentet:

fuper cuius fuperficie quinqj plagas edi plagis relatiuasuiel duodecim

zonas proprie in ea prsefignabimus: feptem climata di quinc^ habita
biles

zonas denotent:

& reliquas

fiFr extremas

ut in fecudo caplb Emius

exponit cum fuis noiba: lignando in eade c^ailu longitudinali
lati
tudinalem fi rem completiore habere iiolumus Et totum quod cft he/
mifphrium eft ex parte oppofiti elimatu di duas cxtrenias zonas eius
at<5 refiduu illi^ meridionalis torridse zon adhret ex uiridi colore
q
pingemus ^ut per ipfum aquas maris occcani ambientis tota habitabile
terram intelligamiis : Preterea opus e tres alios drculosuolubiles circa
fphra exterius
p maiori comoditate ordinare: fed primos duos eo^i
unii fere alte^ cotingente qui circa (phra di axe circtiduci ipfis firmi/
ter retetis polTit .Et eo^ unus
p circulo meridiano habeaf di pprieex
terior cuius unaquxi^ medietas pracife eft: a polo in polu in centu di
q
oduaginta gradus diuifa fit di fuas fradiones Alter nero fimiluer qui
pro horizonte redo fignetur Et huic circulo Certiu circulu interiore dc/

&

foraminib^co^^Yadis circa
bito coiungcm^ingcnio p duos axiculos in
fphxrx q(f e peife i
reuolatois
polis
remota
a
aeque
oppofita
duo
puda
axiculos ipfe cir/
dire^lo circuli sgnodialis fphaerartut circa iftos duos
polo fpharx ad
uno
poflfit
ab
cuP terf i^ alio retento circa fphxra duci
nec
ipedient
hunc
motu
ne
eminetes
aliu.Et no faciemus axiculos

mo

horizonte obliquo que

tu mcridiani.Signabim'^quo9 huc cirailfi pro

gradus diuidcmus.ltacp ftructa erit artificialis Iphara:

Et qn habere uolue
utcoiteriufiihabet ex circulis materialib^fa(9!a*
rim^hoiizonte retu uelobliquu in fphaera debite ordinatu faciam^il/
ficut dC alios in

lii

horizonte firmiter teneri taliter

9 nulla pars circuferetix

ipfiiis fit al

horizontis:

& bo

tcra altior-.Na tuc erit nere sequidiftans fupficiei ueri

nn erit licet no fit necelTariu pars feptetrionalis fphaerae fit ueiilis fe/

ori
ptetrione 6i meridionalis uerlus meridie cu hoc q? pars hui^fparie
cum
Eteouenit
occidens.
uerfus
ocadetalis
cntalis fit uerfus oriete:
hoc utmeridian^circuluserigaf ita ut ta pars eius qindicat meridie'9

&

& occidete eiuf

ifima q denotat agulu nodis diftat ab oriete horizotis

de ^qliter oino qa p cjrta pte cqnodialis fiiie p grad^nonaginta Et fic
habemus locu zenith i fumo meridiani.: aqdiftati undicp ab ipfo hori/

2onte;E t eius nadir 1 imo ipfius .Et fi habere noluerim^ altitudine poli
loci terrx:ut gra exempli
Jiip horizonte obliquu ad latitudine alicuius
horizonte obii/
firmabim
ad duitate cui^latitudo fuerit nota:primo
fortiter fa/
efttteneric^
didu
ut
htu
meridianu iinuque^ in fuo
quu
polos ab
fuos
fup
fph^ano
uoluamus
tuc
nem^ipfum horizonte:

&

oriete

&
m occides neqs econuerfo:fcd a feptetrione fuo in auftru fup axi/

culos in horizonte ftatutos:eleuadopoiufuu feptetrionalefi latitudo

duitatis eft feptctrionalis:uel polu auftralcm fi latitudo illa eft auftralis
^cifeptotide gradus meridiani ftatutosdiftanf ab ipfo horizote obii

quo quot fut gradus uel minuta latitudinis illius.ciuitatis & in hoc

&

fta/

habebimus fphxram obii

tu meridianu etia fortiter teneri fademus

meridianu ad illa duitate j)portionales:6C ftan/
horizonte
qua
meridiano poterim^fphara uoluere bC reuoluere fu
tibus horizonte

&

&

&

fuos polos intra didos duos circulos &filitudinarieitclligcrc motu pri

mi mobilis ortu occafu reliq: t in.fphxra cali poft dicenda 6C
umbraru uarietates dC reliqua
dieru &noSiu
differentias tepofi

&

&

&

mobilis primi q contingere folct

&

cofiderarc uoluerimus.

iii

Se3 fi optkierimus Habere Iphaera pefqiia motu 'tionxSC nona

fphara: intelligerc pofilinius: Faciemus ergo fphara comune ex fiiis dr
culis ut didum elH&

aliam minoremtquac intra illam ualeat contineri

di ciruuuolui polTit ut Purbacliius dixit quae ex tribus tantum circulis
integretur:quonia ipfi in'propofito fatiffaciutjquorumdio ortHogo/
naliter fe fecant in duobus pundis uere diametraliter oppofitis ubi fta

tuemus e(Te polos fuos per axem penetrantem qua extra Ipharam hac
aqualiter emineat ad quantitatem femidigitinn aiius me
dio fi terram itelligere noluerimus Ipharulam firmabimus in ipfaaxc
di tunc non egemus axe prius fada qua per polos mundi tendebatjfed
loco polorum mundi quos prius extremitates axis efficiebant : impri/
matur in fphara exteriore prius fada firmilTimefuper ipfum eredi duo
clauiculi aquales ate^ rotundi:circa quos circulus meridianus dC hori/
zon redus fimiliter factus dC iudus horizonti obliquo ut prius demo/
ftratueftcircuduci ualeat ate^ ipfo flante fphara circiuioluitur.Ter /
tius liero circulus fphara inclufa fit cimilus latior pro zodiaco confli
tutus indiiodedm figna
gradus fimiliter ut alter exterior zodiacus
partitus efl:fed hunc firmabimus fecantem per medium alios duos qui
coluri uocantur fecundum fc totum aqualiter remotum a duobus po/
lis fphara ipfius Et ifla fphara ex tribus circulis flmda reprafentabit
nobis fphara nonam cum fuo zodiaco dC polis fiiis dC aliis circiiflan/
tiist^aindecima fpharapolis zodiaci ita figatur ut extremitates

parumper

&

&

axis q fada fut loco polorum eius circfuiolui poflint.

Maliam minore

I tem fimiliter

eodem modo quo fecunda ia di/

da difpofitamconficies:quanobis odaua fphara repfentabit. Cuius
duo punda diametraliter oppofita; fdliccC capita arietis libra no/
nain circuferentiapaniorum circulorum: quorum centra fiint caput
arietis di libra nona fphara circuuoluutnr.
Sed oportet pri^(^ una
in altera includatur di claudatur
^ duo ciraili parui fadi infixicp cir
ca caput arietis & libra nona fphara interius cum ingenio abili fint
ex totidem circulis

&

aqiianimiterptota periferia eorudemcocauatitita ut punda illa capi

fcilicet arietis di li bra odaua fphara clauiculos in le firmatos
emi/
nentes habetia ipfai concauitates pofiint circuduci manibus femper
p
tu

ex oppofitis partibs foliara nona locati:5c tali menfura q> nec ab ipfis

'

Cicile egrediat^.Nam ftatiito zodiaco

meatibus minis ftrigat' nec ita
ipellere b^c punda
potcrim^icqiiaiielocifate
alteri^
uni^fub zodiaco
moneri intelligi^
modo
quo
Tui
circuli
eo
qrta
i
qrta
de
cra:
2
oQiaxix rph
hoc uoluemus
purbachii.Etcu
Georgii
odaiixfph^ic
ultimo
in caplb
fohraipia interiore fup axe de qrta iqrta^quae pportionalitcrut ibi
apparebit fedio duo 9^ zodiacop^
krebat'
q figna efHciut' fepte/
meridionalia
6C quomodo dUlant &qiiomodo redeunt
trionalia
q
ad ftatu primu reliqua. Si quoc^ fphjcra ftniere noluerim^ cu ftellis
mediii ediate^ figuras peipere nalea/
occafus
fixx ut earu ortus

&
&

&

&

&

&

mus Sph^ra materiale folida coponem^i cuius fuperficie circulos ligna

&

&

circii/
ecliptica
bimus aliquos manifeftos utcirculu aiquinodiale
ba/
zodiaca
zona
gradus
ut
fex
duos
quHibet
ecliptica
paralellos
los
p
beatur in qua diftinguamus figna duodecim. Item fignabimus tropi

cos dC circulos articu

& antardicu & fex circulos coluros iranfeuntes

perpunda duodecim lignorum zodiaci & polos eius .reliquos

iiero

circulos paralellos eclipticadeuilTimedefcribemusidC fimiliterqui traf

eunt per polos zodiaci dC per omnes gradus zodiaci : ut feretur in ca

&

latitudines ftellarii fixanim

plb lecudo buiiis per quos longitudines
uerificata ad tempus
tabulam
habuerimus
Nam
cu
ualeanius:
fignare
noftru in ipfa fpbara fituarc Hellas poterim^hoc mo Q^onia fi fit ftel
ia longitiidinisgraduu.l.& latitudinis.xlmi.graduu; ubi in ipfa fphx/
.

ra colurus longitudinis quinqnaginta gradustfccat paralellu feptetrio

nalemfilatimSoftelkeftfeptentrionalis ucl auftralem fiauftralisifi/
gnabimus ftella illatquam in forma uel colore uel quantitate diltingui/

musuit in quo ordine fit intclligatur 6c reliquas modo cofimilit' Hori

zontem uero redum 6i obliquu atqj meridiana axem fine corpore
terrxhuic fplw^folide adaptabimus : uti in fpbara procedenti qua;
ex circulis octo erat compofita,

&

>4

Im

DIFFINITIO SPHAERAE ET DE QuIBVSDAM

PRINCIPIIS geeomtricissvM)nendis
Phxra igitur ab Euclide ncdefcribitur. Sphjcra
(itus circimferentiac dimidii circuli quotiens

cft

tran

iixadiame

troquoufqf ad locum fuum redeat

circunducitur.id.eft.Sphxra efl: tale

rotundum dC folidum quod

defcri/

bitur ab arcu fcmiciraiU circududo*

Sphicra etiam aTheodofiofic defcribitur.Sphx/

quoddam una fuperfide contentum

medio pun<9useft;a quo omnes lineae du/

racft folidum
incilius

fiaeadcircunfercntiamfunt jequales.Etille puftus

dicitur centrum fphsera:. Linea uero reda tranbens

per centrum (phxrx applicans extremitates fuas ad

circunfercntiamexutracppartc dicitur axis fphae/

rae.Duo quidem punda axem terminantia diam/

tur poli mundi.

Dequibufda

principiis geometricis

fupponendis quae funt addita

In primis quidc uidentur ftipponcn/

da & intelligenda ab cis qui nefeiunt geo

metricam difciplinam quibus dicenda
capere polTint: dC funt qiijc iam
feribimus dC proximioribus nouitiorum
Ilius

gratia addidimus.

Pundus

in rcquanta:cft,quid indiui/

{ibiletucl cuius

non efl: aliqua pars qux ui

fu percipiatur.

Linea eft latitudo line latitudine 5C

profiinditace:cuius extrema funt duo

pu

da fi finita Intelligatur.
Linea reda dlbraiilTimaextefio ab

uno ab extremo ad aliud:

'

Linea uero recta eft quae inter extrema

curuatiir.

Superficieseftlongitudo

cum

ne profunditate carens qus

latitudi/

linea uel

Ii/

neis terminatur.

Superficies plana eftqua:tamfecnn

dum longitudinem quam

fecundum la

titudinem breuifTime extenditur.

Non plana eft*qux concauitatem uel co

uexitatem aliqua habet.

Angulus

eft

duarum linearum con/

tadiis applicatione hon direda.

Angulus rediUneus e(l::qux fit exdu a

bus redis lineis. AnguF no redi lin eus eft
cu altera linearum eft non reda.

Cii linea rcaafupcr reSam lineam' occur>

rcrit 6C caufauerit ex utra <5 parte duos angu
losxqualesiquelibet earum dicitur perpedi
cularis fupalteram: ate^ quilibet illorum

angiiloru redus denominatur.

Itemquicunq? angulus uni illorum fimi/

lis&xqiialis fuerit reduseritquamobrem

omnes anguli irectilinei redo aequantur.

Si uero linea reda

recta: lineae ocaii^/

rens caiifet ex lateribus angulos duos in/

acqualestquselibet illarum linearum dici/
tur obliqua ucl inclinata fuper altera:SC
minor
angulus maior uocat' obtufus
redilineus
angulus
omnis
acutus:quare

&

maior agulo redo obtufus exiftit-.dCois

minor redo acutus.
Corpus cll quod longitudinem 8c ia/

&

profiinditatem continet.
Figura efl quae termino uel terminis clau

titudinem

dituriNihil figuratur nififuperficies uel

corpus.

non claudunt fu per

ficiemddeo figuram non formant.
Dux fupcrficies redae fimiliter corp^ no

Duc

linea: red^e

diffiniunt necp figuram.

Sifint diie linex uel fuperficies re

dx dC ex utra9

parte

p.iralcllcluiec

produdx qux

nunqua concurrant xquidiflantes ap

pellantur.

duorum eft quando

uno in aliud breuif/

Aeqiiidiflantia

omnes

linex ab

finie tenfie fuerunt xquales.

^luicc

cfcumtco

(T
Omnis circulus qui fphjcramfecat induo media

diameter fphara:

j^pellari mcrctur:& circulus magnus fphaerx dicimr;& in eadem Tpha:

ra omnes circuli magni funt squales quoniam per centrum fphsrs traf
eunt:quare omnes tales funt concentrici: pterea omnes duo ciraili ma/

gni in fpharra feper squaUa diuidunt.

Omnis circulus fecans fphsram cuius periferiaper fuperficiem

eius

reuoluiturfedorlphsrsuocatur.Et quilibet talis nabet axem propria

qus per centrum 4>hsrs currit in qua centrum ipftus circuli femper in
Quod fi
fiftat &punia extrema eiurdem axis funt poli circuli illius.
ipfe fiierit circulus magnus diftabunt ab eius circunferentia poli pa* s/

&

alter minus ab
qualem menfuram: fi liero minor unus eorum plus
fi femper unufquif^ ipforiim ab eadem equidiftaiierit.
eadem

&

Portio Iphsre cftqus finitur a fe<9:ore

& parte fuperficiei Iphsrs

Qus

quando exiftit medietas fphsrs: portio media aut hemifphsriu

nominatur. Sed fi plus fit hemifphsrio portio maior fphsrs.Et fi mi/
nus portio minor appellat' tueluti de portionibus circuli didfi fuit.

TOo!u0

tf^clus

2.iamctcrfpcrc

in.no:

sniocjl.

Quado duo femidraili circulo^^ maloru

fphjEraj coairrut Cip aliqui

linea reda q p centru fphxrx procedit formates augulu pars fphacr^ in

tercepta ab illis duab^fuperficiebus di parte Dperficiei fphxriE termi/

natur fcinda fphaers a multis uocatur:

&

imo/
Circuli paralelli in fpha^ra dicuntur quorum eadem axis eft :
quoque orthogonalitcr fela idem fimt poli .Ideocp paralelli nomi/
nantur? eo q? omnes duo ipforum a fe inuicem aequaliter diftant.Pars^
deniqg fuperficiei fphxrac inter quofcunm duos eoru accepta zona de/
nominat Circulus in fphxra in clinatus uiper alium dicitur cu non fuft

&

aut cu fecuerit ad angulos ina:qualcs.

Cu pcriferiiE
duoru cirailonim aquales uel inaquales i fupcrficie (phxrx taUtcr (e fe/
cent q? circa pim^imcomunisfeftionis omncsqirattnoranguli cau/
fentur aquales quod non nili ex cirailis magnis fieri contingit t aut ex
una parte duo collaterales tantum atqj reliqui duo ex altera aquales fa
di funt quod accidere non folet nifi ex inaqualibus pcriferiis: tunc
iit ei 5Eqiiidifl:ans

illi duo circuli fe orthogonaliter fccare dicut^.Et ecouerlo fi fint circufe

retia uel circuli i fphara orthogonaliter fe fecantes:oportet angulus fic

ri aquales quos diximus. E t nominantur ipfi anguli quattuor an guli re

di rpharales:cum omnes fibiiuicem pares fiierint.Sed fifolum anguli

contrapofiti inucniantur aqualitatem habere uel nullus alteri

aquc/
eorum periferie obliqua fe fecant atqj declinant abin/
Praterea omnes circumferentias circuli fiue magni fine parui in
Ilice.
fphara intelligiturdiuidi in aquas partes tercentas fexagintaSc qua/
tur:ipfi circuli dC

libet

earum uocatur gradus unus. Quare cum diameter circuli

tertia

fit

fere

pars longitudinis circuferentia qui non curaucrunt de re pracifa

&

(latuerunt ipfam diametrum elfe centum

uiginti graduum. Item ois
gradus in.lx.partcs aquales feperatur
iinaquaqg minutum dicitur:

&

omneq? minutu in .^Ix .partes

fimiliter

diuiditur:quamm qualibet

eft.

unum feaindu.Itaq^ deinceps diuidendo fempper.lx.omne fecundu

in tertia & omne tertium in quarta & omne quartum in quinta 6C
onme quintum in fexta& reliqua. Ex quibus patet non omnes grad^
:

maio/
prolpha/
econuerfo:unde frequder terra qua fpharica eft p orbe
ra accipitur
Cgnificat" ut orbis terrarum. V erum
fi fit omnis orbis fphara ; non
tamen omnis fphara eft orbis. Orbis em eftfpbara qua duabus termi
natur fupficiebus conuexa fcilicet exteriore qua fphara eft necelTaria
altera interiore
cocaua.Quod fi fint ipfe dua fiipficies cocentri/
ca habetes fcilicet unu centru erit ipfe orbis nniformis dC aqua fpiftitu
dinis.Sed fi earum fint duo centra orbis difFormis rqieritur in partu
clTe

aquales (cd Ibliimqui funt unius uel aqualiu circuloru:&

rum maiores: minonimc^ minores cxillere. Orbis

&

&

&

&

grolTior fic in parte gracilior.

pleruq^

Annulus cft quando^ ucliiti cx brbcVcfeSiis

Eft cni coistis rotudu centru habes cocaiiaq^ 6C
conexam hiperficietex quib*^ aliqh fit una:tunc
cni annulus fiiperficic comphenditur,
Sut& ali^efigurjE corporea: regulares

&

&

eap^q conexu hht e pyramis rotiida atq^coluna

Imaginat^ eft euclides q> (phacra caulet' cx re

uolutoe femicirculi fup chorda fua firmiter per
manentis donec reuertitur ad locu a quo CcCpit
circududi.
Siliterfi triangulus redilincus circuduci^

uno ex latctib^ conus

pyramis figuratur rotuda tqujc fuperficix
conexa ad cufpide terminata;& circulo q eiuf
de bafis dicit" coplediturtdequa refedacuf/
pide relidnu airta pyramis denoiatur.
Pariformiter quadrangulo rcdangulo cir/
culato format' coluna rotuda uno ex laterib
logioribus pmanenti.
copletareuolutoeftatc
fiiie

impanu uero fixo mande latere breuiorc

hoc 9 modo fi circuferat" alia
torno
Sut dC

TpiramuJ

figura plana corpus iit i

artifices faciut fieri cotingir,

figura: corpores

&cap^ no

UJ

eft

q redis tantu rupficieb* fmntt

numcr^. Vltimusex quib^ eft Pyramis

triagularis qttuor tri/

q
angulis claudit' .Et ex
q

qtuor dC una qdragula

ri bafe uel ex qnq^ trian
gulis 8C bafe pentagon a

quadri latcru

dC eiufmodi.
Ite 6C coluna lateratatut cx duobus tria
gulis fiC^tribus qdrilaterisquocari foleC

corpus feratile uel cx fex ^drilateris fup/

ficieb^q cu fucrin t sqlia atqp qdrata red

dut corp9 cubu.Eft eni qdratti figura fu

squaliu qtuor lateru dC qtuor
rcdojt anguloru.

pficialis

trilateri

L9

DIVISIO SPHAERAE

SECVNDVM SVBSTANTIAM.

Sphxra aut dupliciter diuiditiir fecimdu fubftantia 6C fecudu accidens

Secudu fiibftatia( A.i fpheras dece Sphaera decima:q primus mot^fiuc
.

dicif .& in fph

q primus motus;fiue primu mobile
fepte planeta 9^:Quap^ qda
Iphaeras
q firmametu nucupat^: 6C in fepte
Uit maiores qujcda minores fecudu q? plus accednntuel recedunt a

nr/

mamento VndeinteriUasfphseraSaturnimaximaeft.Sphaerauero
n* minima prout in fequenti figuratione continetur

lu

DI VISIO femndu acddens

SPHAERAE.

Sccimdu acddensautdiuidi^infphxra
habere
aam obliquam. I IU enim dicunt
aequinoaia/
fub
manent
fph^tra rcdamiqui
Et dicit reda
aliquis ibi manerepolTit.

&

lu fi

altero illis ele/

quonia neuter poloru magis

horizon mterlecat
uatur. Vel quonia illoru
Scinterfecaturabeode ad an

xquiiioaiale
^
culos reaosfphxrales.
rpharam obliqua
illi liero dicuntur habere

quiamahabitatcirca^quinoaialcueliiltm
Illiseniriiprahorizontealtcrpoloriirpele/
:Y et quo
reliquus nero femp deprimit

uatun

interfecat aqiii
nia iUoK horizon artihciahs
ad angu/
noSialcm interrccatur ab code

&

^
[

___
mon

>r-

mstheream rc ra.

Vniiierralisautmudimachinainduodiuidit
quidealtcrationicotinucpcriiia
elementare re?ionelcmetaris

inqllamordllidit^Eftemmtcrratan$mlmdlCcntrulmedIoomnl^
dlic purus

& no tur/

aqua :drca aqua acncirca aere ignis

Ubro methauroK i Cc
attingens! ut ait Ariftoteles
Sfs
quattuor demeta.di
difporuitdaisgloriofus&fublimis.Et, hac
foa-circa qua

SnS

tni ea

cun?qSmafemetipfisalteranfcorrupunt^^^
aut elementa corpa fimplicia: q in par

formaru minime diuidi

poflfut. Exquo^ cdmixtione diiierfe
gencrato9^ fpedes fiunt.Quo^e trium

tes diuerfaru

quodlibet teri-am orbiculariter undic^

circudatmifiquantuficcitas terrx hu/
mori aquiE obfiftit ad iiitam animatiu
tiieda.Oiaetia praeter
xiftut.qii^e

tate fui

mobilia e/
^

utcentrumudi

magnu extremo^e motu

dic5iEqiialiter.fugiens rotudje fpliaerae

^rtiuuirtuuucuuuaimuraDiiiellentiaimuiiiscxifl-^ncinriM.

arcuIariteM^

quinta

nLupanlr

Cui nouefutfph^sficutin proximo

pcnudatu
Mercurii Venens Solis Martis louis
Satnrni

elW

cft.fdUcet Lunx
Stellaru fixat&cdi
id
timi,
Iftaru autqhbetfupenor
infcriorecircudat
quide
duo
funtmotus Vnuseftem edi ultimi fuper
duas axis

Qua^
e^ei^tSiH^^

&

polu ardicu
antardicu ab oriente fer occidente
in
diesjque squinoaialis circulus

S/

permediu diuidit.Eftctia alius

rufph^arumotusperobliqiui huic oppofitus fuper

inferio

axes fuos diftates

apnmis.xxiii.gradibus:& .xxxii .minutis.Sed

primus oes alias Cphx/
cotra nitetibp.utf A ,Nona fphsra
in ducetis anis gradu uno
minuta fere lecu talimotu oSaiia fori^ra
-nur^c

& xxviii

phmm.xxxxix milibus annis Odauafphxra

proprio moto
tr^idationisin vii.milibus annis Saturnus
/xxx annis

xu.Marsin duobiis.Solin.ccclxv.diebiis&

luin cotinue

&

fere fex horis

fcilicet

Venus

&

&

uniformif.Eft
aliud fi
gnu.Sjflcll^qfutiuxta polu ardicu;qno

bisnuqjoccidutmoucnf' cotinue acuni

formiter circa polu deleri
bendo circulos

^
luos:&
- - __ femper
funtin quali
quaii diftantiaa
uurannaarti2___
ad imiicem& propinquitate.
Vnde per

cca
illosduosmotuscontinuosftellarutamteiidentiiu ad
occafu qj notpa

/.

tct

a firmamcntfi mbiictur ab oriente in occidentem.

DE CAELI ROTVNDITATE.
Quod aute fit c^du rotundu:triplex dl: ratio:fimilitiido:comoditas

6C nccdTitas, Similitudo cnuquonia niudiis fenfibilis factus e ad fimi

litiidinemudiarchetypirinquono eftprincipiunedp finis. Vn ad hui*
fimilitudine mudus fenfibilis habet forma rotudaun qua no eft alTignt

C6moditas:quia omniu corporu hyfopcrime

re principiu nec^ fine.

troru fphazra maximu cfl::omniu etia formaru rotunda eft capacifiima;

quoniaigif maximu dCrotundu :ideo capaciiTimuuindecurnudusoia

contineatttahs

dus

forma

eet alteri^form2E

fuit

illi

utilis

dC

comoda.

Neceflfitas:qm

fi

mu

rotudie.fcilicet trilatera: ufquadrilatcr^ urmulti

latera: feqrenf duo impoflribiliajfcilicetq aliquis

locus eflet uacuus:& corpus fine loco:

quomm

iitruc^falfucfttficut patet in angulis deiiatis

circuuolutis. I tem ficut dicit Alfraganus fi cxlu(

pars cdielTet nobis propin/

quior alia illa Icilicet q eet fupracaput noft^: :igif
ftellaibiexiftens eflfet nobis propinquior
9 exi/
ftes in ortu ulbccafiufed qu^e nobis propinquio/
ra fiint maiora uidentur: E rgo fol iiel alia ftella exiftens in medio cadi
maior uideri deberet^ exiften sin ortu uel occafir.cuius cotrariu uide/
mus corigere.Maior cni apparet fol ulalia ftella exiftens in orietcuel oc
eflfet pianti :aliqua

''

cii rei ueritas ita no fitthuius apparetia: cau

tempore hyemaliuelpluuiaii quidauaporesaftendunt inter
alpeSu noftru dC fole uel alia ftella
cii illi uapores fint corp^ diapho

cidente

9 in medio caditied

Ia eft:q? in

num dilgregant radios noftros uifiialcs:ita ($ no cdpra:hendut re iu lua

.latiirali&ueraqua
titate: ficut

patet *dc

denario proiedo in

fudo aqu^ ly^mpida:

qui propter fimilem
dilgregationeni ra/

4 <^

diorum apparet ma
foris

m fuxuerx qn

Cr,

Oc,'

tiratis.

QuOD TERRA SIT ROTVNDA.^

Quod ctia terra fit rotuda fic patet .Signa dC ftellae no arqliter oriu/
QC occidut oib^hoib%bic5 exiftetib':rcd pri^oriut'Scoccidiit illis qfut
oriete:6Cq> citi^& tardi^oriu^& occidut gbufda:ca' e tumor
terrx: ($ bn patet p ea q fiut i fiiblimi . na.n .& eade eclypfis luna: nu/
mero apparet nobis i prima hora nodis:apparet orietalib circa ho/
iif uerfus

pri^fiiit illis nox Scfol pri^eis occidit

ra noctis tertia Vn coftat
bis .Cui^rei ca e tatu tumor terra:.
Quod terra etia habeat tumorofi

^ no

tateafeptetr6eiauftru:6C ecotra
fic patet. Exifietib*^ uerfus fept&ri

oneqdaftellxfutfepitemx appa
ritois.f.qppinqaccedutad polu
arcticu A lix ucro fut fcpiternx oc cr
cultatiois ficut illx q futppinq po
loantarciico.fi igit*aligsj>ccderet

a feptetroe uerfus auftrusitatu pof

flfet pcedere:^ ftellx
q pri^ er^ ei
r^iternx apparitois :ei ia tederct
1 occafudC^to magis accederet ad
auftru jtatopFmoueret^i occafu

itepeidchdpofiet uide

Ille

re ftellas q pri^ fuerat ei fcpi

pitemx occultatiois.Et eco

uerfocotingeret alicuipce/

ab aufiro uerfus fepten

trione:hui% rei cl c tumor
terrx. I te fi terra efiet plana
ab oricte i occidetc : ta cito
deti

oriret^ftellx occidetalib'^cp

orietalib^: q7 patet cflfe falfu

Ite

fi

terra eet plana afepte

troe i auftru &ec6tra:ftellx

q eent alicui fempitcrnx ap

parit6is:ip appareret ei quocuc^ j)ccdcrct:quod falfu
fit

p nimia eius quantitate hoiwu ui^iii apparet*

ll

eft,

Sed

pUiia

QuOD AQuA SIT ROTVNDA;

neas diiflas ab utroa ad fignu:&

niilla

aUa'hui^rei<a e

nebuls&uapores
cliidat .ii.oia aliaipedimcta-.ficiit

j wmor aq.Ex
cu aq

afccdetcs.lte

totu cu ptiD^eiiuae enc ronisucu

)rotudanaturalif appctut forma er^o 6C to
lis 8C rorib^hcrbapi accidit
tuaiiiisiutptCT.
SIT
9
fic patet .Exiftentib^ i fu
fita
firmameti
medio
in
fit
terra
aut
quantitatis fiiie fmt i medio cdi
perficie terrs ftellx apparet eiiifde

fit corp^^hogeneu

OuOD TERRA

CENT ^MVNDI.

^lod

hoc quia terra xquaUter diftat ab cis

ue iuxta ortu : fiue iiixta occafu
una parte 9 in alia aliquis
Si eni terra magis accederet ad firm^mentu i
adjirmamctu no uide/
accderet
cxift i alia pte liipficiei terrx q magis
oes phos dicetes q? ubi
Ptolemxu
ret c^li medietate ;fed hoc e cotra

&

cu exiftat homo fex ligna orihf

ei

;& fex occidut ;SC medietas

cxli fe

terra ut ta^
per apparet ei tmedietasuero occultat. Illud ite e fignuq?
fi terra effet aliaiiu^s quatitatis
:quia
firmameti
refpedu
pudus
ch^ di
itelligaf
refpcdu firmameti :no cotingcret medietate cali uidcri Ite fi
cofcques
^qii^lia
:& p
plana fiip centpi terrae diuicies ea i duo
.

fupficies

ipfu.firmamentu.oculus

firmameti .Idecp exiftes i

exiftens icftro terrae uideretmedietateiu

Uipficie tcrr^ uideret cade medietate. Ex hiis
igit^

colligitf q> ifenfibile quatitas

quatitas toti^terrx ifenfibilis

terrx q e a fupficic ad cet^

:& p cofequcs

e rclpcdu firmameti.Dicit ctia Alfragan

a m^mafiellap^fixa^ uifu notabiliu maior etotaterratfcdipfaftellarc

(pcdu firmameti cftqfipu^ismiulto igif fortitis terra cu fit

minor ea.

DE IMMOBILITATE TERRAE.
Qiiodautterrammcdioommuimobilitertencat':cufi^
^iiaden ludet ee eius graiiitas.Oe eni graue tcdit

uistfic

naturaliter ad

qdc puelus cft in medio firmameti: terra igit^cu

fit fume
grauistad pudu illu naturaliter tedit: Ite quicquid
a medio niouef uer
Ius circuferentia cx\i afcenditjterra a medio
moucfergo afcendittauod
pro impofiibili relinquitur.
centru .Centru

DE QuANTITATE ABSOLVTA TERRAE

Totus aut terra abit^ audoritate Ambrofii Theodofii

Euriftenispho^r.duceta ac.lii.milia ftadiacotinere

Macrobii dC

diffinit". Vnicuia

qde.ccclx.ptiu zodiaci feptingeta deputando ftadia

.Supto

em' aftrola

tradireaecotrafeptetrioneameridiedonecin alterFnoais claritate

Ullo ut pri^ polo fieterit alti^ uno gradu medicliniir.poft
hoc menfus fit
hui itineris ^atiu:& uicniet f^tingeto^fl:adiope:deide
datis unicuim
ccclx.graduu tot fiadiis terreni orbis abit^iuetus erit.Ex
liis at

iuxta cir

6cdiametri regula:terrs diameter fic iueniri poterit. Aufer

uigefima

culi

fecuda pte de circuitu terrx:& remanetis tertia pars:hoc

e oaiugeta
.clxxxi .fi;adia 6C femis
t tia uni^ftadii erit terreni orbis diamiter

&

&

fiuc

CAPITVLVMSECVNDuDECIRCVLIS

Mmdo!

EXquibusiphaeramatcriaUscoponif ;& iUafiipcdeflis

qu^p ifta imaginat' componi intelligitur.

Oru aut cirailo^tquida funt maiores:quida minorestut

(enfuipatet.Maioreni circuPinfphiera

dicit'

q deferi/

diuidit in duo a^qlia:fcd in portioes inaeqles.Inter circu/

os uero maiores primo dicedu e de xqnoaiali. Eft

igit'

^uinoSialis

diuides fphxra in duo ^lia fecudu qualibet fiii pte aequi

mfias ab utro^ pdo .E t dicif xquodialis: qm qn fol

tranfit p illu qdl

anorin principio Arietis fdlicet dC l principio libric:eft' eqno/
:

aiu in uniuerfa terra. Vnde etia appellat' aqtor diei

dC nodistga adx/

quat die artificiale nodi.Et dicit cin^ilusprimimot^.Vndefciedu

q>
primns mot^dicit motus primi mobilis;hoc eft nonic (jphxvx fiiie
csli

\iltinii

q e ab orietc D occidente redies itc^ f 'oricntejqui ctiddicifmot^

ronalis :ad fimilitiidinemot^ ronis qui ei microcofmo .ideft Ihoie ,fi

qiiado fit cofideratio a creatore p creaturas in creatore ibi

planetape cotrarius huic e ab occidue
dus mot^ firmameti

&

p oriete

ite^ rediens i occidente .qui mot^dicif^irronalis fiuelenfiialis:ad fmili/

tudinemot^microcofmi.qeacorruptibilib^ad creatore iterii redies

ad corruptibilia.Dicit' ergo cingulus primi mot^; qa cingit fiue diuidit

primu mobile.f.fphxra decma nona i duo xqUa jcqdiftas a polis mudi
Ynde notandu q? polus mudi q nobis femp apparet :dicit' polus fepte
trionalis -.artiens urborealis.Septetrionalis dicit' afeptetri6c:hocemi

noti urfatqui dicit' a fepte

& trion quod e bos *.quia fepte ftelbeq fut in

uria tarde monent' ad modu bouis :cu fint ppinqux polo .Vel dicutut
ille fepte

ftclk l^tetrioes-.quafi fepte terioes-.eo q? terut ptes circa poln

Arcticus

qdem dicitur ab ardos ^ e maior urfa.Eft.n.iuxta maiore iir

fam

.Borealis nero dicitur.quia e i

illa pte a

qua uenit boreas.Polus uc

ro oppofit^ dicitfantartic^jqfi
cotraardicu pofit^ .dicitur fiC
meridionalis quia ex pte meri
dieie.dicituretia auftralistqa

a q uenit aufier.Ilta
dno pudai firmameto

eft i illa pte

igitur

ortuiire.

ftabilia :dicut* poli mudi-.quia

fphaers axe terminant :

&ad d

los uoluit'mudus-.quoriiunus

Ip nobis apparet; rcliqu^uero

(p ocailtatur. Vnde Virgiliiis

i primo georgico^: .Hic uertex

nobis fpfublimistat illum fiib

pedibus Ihxatrauidentmanef

5 profiindi,

?puui euiodl

<

DE'ZCDIACO CIRCVLO.

Efi alius circulus \ fohjcra qui itcrfecat aquinodiale

fterfecatiir ab
eode i duat ptes acquafes:& una ei^medietas declinat uerfus feptetrionc
aliaiierfusauftru:& dicitur ifte circulus zodiac^azoe qieuita.quiafe

cundumotu

plancta^ifobiUoeoisiiitairebusiferioribiis.Vel dicitar

iii

ia

zodion qdf c a?al;quia cu diiiidat

in.xii.ptcs a:qiialcs qiixlibet

ap/

nome habet fpeciale a noie alicuius aialistppter pro/

prietate aliqua coueniente ta ipli ql aiali: Vfpropter difpomione ftella
ru fixape i illis ptibus ad modu hiiiufmodi aialiu .1 fte uero circulus lati/

"pellatur fignu:&

ne dicitur fignifer :quia fert figna :uf quia diuiditur

'

ea.

Ab Ariftotelc

liero 1 libro de gcneratioedi corruptione dicitur circulus obliquus

ubC

dicit qilcunduaccdru6Crece(lufolisi circulo obliquo fiut generatio

nes dC corruptioes \ rebus iferioribus .Noia aut figno^ ordinatio dC

numenis i hiis patet uerfibus.Sut aries taurus gemini cancer leo uir^o
;

Librae^ fcorpiusardiitenes caper amphora pifces .Quodlibet autfi/

gnu diiudituri .xxx.gradus .Vnde patet 9 in toto zodiaco Cut.cccbf,
gradus, Secundu autem aftronoraos ite^ quilibetgradus duiidif in.bf.
minuta:quodlibet minutu i .Ix-fecudatquodlibet fecudu in.lx.tertia.fiC
fic deinceps iif^ ad.x.dC ficut diuidif zodiacus ab aftronomo.ita ficqli
bet circulus'! fphicratfiuc maior fiue minor iptes cofimiles .Cuolsetia

draiF i fpharra pter zodiacu itelligaf ficut linea urcircufcrctia

:fol^

20

diac^ itelligit*' ut fupficies habes i latitudine fua.xii.gradus, de cuiufmo

di gradib3 ia locuti fum^.Vndc patet
qda metiuf'i aftrologia dicefces

figna eflfe qdratamifi abutetes noie ide appellet qdratu

&qdrangului

Signu em habet.xxx.gradus il6gitudie;xii.ucro in latitudic.Linea aut

diuid^zodiaaim in circuitu
ita 9 ex una parte fui reliquat
fex gradus: dC exaliapte alios
fex.dicitur linea ecliptica:quo

niam quando folddunauint

linealiter fub illa: cdtingit ecli

pfis folis aut lunae. Solis : ut

fiat nouiluniu&

fi

luna iterpo/

natur rede inter afpedus no/

ftros
corpus folare. Lunx:

&

ut in pleniluniotquado fol lu/

nxoppoit^ diamctralf . Vnde

ccliplis Iunx nihil aliud eft
:
interpofitiotferrx iter corpus
folis
lunae, Sol quide femp

poUitf

deciinic fub ecIipticatos alii planetx declinat ufiierfiis (epe&rione:ueI

uerfus au(lrfi:qndo9 aut fuclUbecliptica.Pars liero zodiaciqu2 dedi

nat ab scquinodiali uerfus feptentrionc dicit'feptetrionalis:ul'borealis
iif

ardica:

E tHUa

fex figna q fut a principio arietis ufeg

fine uirginis di

cG t' figna fcptetrionalia ufborealia. Alia ps zodiaci q declinat ab xqno

diali uerfus meridie dicit meridionalis ufauftralis lu antarctica .Et (ex
figna

q funt a principio librir ufi^ in fine pifciu dicutur meridionalia ui

auftralia.Cu aut dicimrq? in ariete eftfoluel in alio figno.Sciendu qp

hjEcppofitio in.fiimiturpfub fecunduqpnfic accipimus fignu. In alia

aut lignificatone dicitur figna

pyramis quadrilatera : cuius ba

lis e illa fuperfices qua appella/

mus fignu: uertex uero eius eft t

cetro terr^. Et lecudu hoc pro/
prie loquendo polTumus dicere

planetas eflTei fignis.Tertiomo

do dicif' fignu ut itelligat^ fex cir

culi trafeutesfup polos zodiaci

&p pricipia.xii.fignoK

.Illi

fex

ciren dinidut tota fupheie fphae

rx i.xii.ptes latas i medio: artio

res uero iuxta polos zodiaci: fiC

qlibet pars talis dicitur fignu

nomenabetrpecialcanoie
figni

illi

quod intercipitur initer fuas duas lineas. Et fecundum hanc

acce /

ption^ftellxq fut iuxta polos dicut elTe ifignis.Item intelligaf corpus

quoddateuius bafis fitrignu:fccudu qp nuc ultimo accepim^ fignu.acu/

me uero eius fit fup axe zodiaci.T ale igif corpus i qrta fignificatioe di
cif figniufecudu

qua accqitione totus niudus diuiditur i.xii.ptes sqles

q dicuf' figna:& fic qiiicqd e i mudo efl: in aliquo ligno.

DE DVOBVS COLVRIS.

Sunt autem alii duo circuli maiores in

fphaa*a qui dicuntur coluris

quorum officium efl: difiinguerefolftitia & acquinodia.Dicitur auteni

colunis acolon grecequod eft membnim:& uros quod efl bos filuefler
quia quemadmodum cauda bouis filueftrisercda qua:

eft eius

mem/
iiii

bru facit femidrculil &non prcfeStbita coluras fempcr apparel:"nobifi

ithpfedns qm lolu una eius medietas apparet: alia uero nobis occultat
Colunis igi^ diftigiies folftitiatralit p polos mudi p polos 2odiaci:S6
maximas folisdeclinati 6 es.hoc e p primos grad^ cancri 6C capricomi
Vn primus puduscacri ubi colurusifte iterfdrat zodiacu didt pufhis
folftitii

adHualis:quia qn fol eft in eo:

eft folftitiu acftiualctSJ

magis accedere ad zenit capitis noftri E

.

aut zenith pudus

no pot fo!
i firmam

to direde fuprapofitus capitibus noftris. Arcus uero coluri q irercipi^

aequinodiale :appellat^ maxima folis de/
Iter pudu folftitii dhualis

&

clinatio.Eteftfecudu Ptolemxu.xxiii.graduu: dc.li.minutogi Secudft

Almeoneuero.xxiii.graduu.xxxiii,minut092 ,Siliter primus

pricornit ubi ide colunis ex
aliapteiterfecat zodiacu di

pudica

cifpudiis folftitiihyemalis

dC arcus coluri itercept^ iter

pudu illude sqnodiale di
cib alia maxima folis dedi/

natio dCe jeqlis priori Alter

qde colur^traftt ppolos mu

di: 6Cp prima puda arietis
librx: ubi fut duo jcqno

&

diatun appellat'colunis di/

ftigiies icquoctia.lfti at

duo

coluri interfecat fefe fiippo

eniocjl.

fosmudiad angulos redos

lpha3*ales.Signa qde follHtioru &eqnodioru patent his iierfib^.Hice
duo folftitia faciut cancer capricorn^fed nodes xquat aries libra die

&

DE MERIDIANO ET HORIZONTE.

bus.

Sut iteru duo alii circuli maiores i fphxra.f.meridian'^ 8C horizon.

Eft: aut meridian^.circuP quida trafiens p polosmudi;
p zenith ca/
pitis noftri.Et dicitur meridian^.qa iibicucp fit h 6 : 8c i qiiocuqj tpe ani
qn fol motu firmameti puenit ad fiiu meridianu e illi meridies Cofimi
duitas qni una magis
li ratioe dicitur circuP medise dici.Et notadu
accedit ad oriete 9 habet diuerfos meridianos. Arc'^ uero icqnodialis

&

itcrceptus iter duos meridianos dicimr logitudo ciuitatu.Si aut dux ci

uitatttcudehabclt mcridianu kuc aditer diftat ab ori&8C occidete

Horizon uero e circulus diiud& inferius hemilperiu a fugiori . Vn ap/
pdlatur horizonid eft terminator uifus.Dicitur etia horizon circulus
bmiTphxrii.Efl: aut dupleSt horizontrcct^&oblquus fiuc declinis.

Rc

aa horizota. dC fphaa*a recta habet illi quo^e zenith e i aeqnoctiali:qa

illopi horizon e circulus trafi& p polos mudi diuides xquinoctiale ad
angulos rectos fphxralesiuh dicitur horizon rect^t&fph^ra recta.Ob
liquu horiz5ta fiite decliucthabet illi quiba polos mudi eleuatur fupra
horizoferqm illope horizon iterfecat aequinoctiale ad angulos ipares

6obliquos.uh diciturhorizonobliquus:&fohacra obliqua fiuc de/

Zenith aut capitis noftri femp e polus horizotis.V n ex his p
rct q> qnta e eleuatio poli mudi fiipra horiz6te:tata e diftantia zenith
ab aequinoetiali.qd fic patet.Cu in quolibet dic naturali utcr<^ colurus
cliuis.

bis iugat' meridiano: fiue ide

qa meridianus

fit

quicquid

&

de uno pbatur de reliquo.

Sumatur igiturqrta pars co/
luti dift nguetis folftitia q eft

absequlnoctialiufq^ad polu
mudi: Sumatur ite^ qrta ps
ciurde coluri q e a zenith iiicB ^
^
ad horiz6te:cu zenit fit por

horizontis. Iftaeduac qrtjccu

fint qrtx eiufde circuli: iter (e

Sed fi ab jeqlib? 2cq

demantur iicl ide c6c:refi

fut jrqlcs.
lia

diia erut jeqlia:depto igit'c6i

arcu.f.q e inter zenith 6C

lu

po

mudi refidua erut quaUa.f.eleuatio poli mudi fupra horizont6*w8C

diftantia zenith

ab

aequinoctiali.

DE QuATTVOR CIRCyLlS MINORIBVS.

Dicto de fex circulis maiorib3:dicedu e'de qttuor minorib^. Nota/

du igitur qj fol exift in primo pueto cancri: fiuc in pueto

folftitii afti

ualis:raptu firmameti deferibit queda circulu qui ultimo defcripfns eft

a fole exparte poli arctici.Vn appellatur circulus

folftitii SEftiualis ra/

ratione fiiperius dictauiel tropiais aeftiiialis a tropos quod eft couerfio

;:

quia timclbl incipit fccDucrtcrc ad inferius hcmiiphajrifi

rttcderc a
nobis.Soliteru cxiftes in primo pucto capricomi fiucfoUlitii hycmaf:
raptu firmameti dcfcribit queda cirailu qui ultimo defcribitur a folc ex

ptcpoU antarctici. V ri appellatur circulus foUiitii hyemalis fiue tropi/

Cuaut zodiaais declinet

cusnycmalis-.quiatucfolcouertituradnos.

aba:quinoctiali;& polus zodiaci declinabit a polo mudi. Cum igitur

tnoueatur octaiia fphcra:& zodiacus qui e pars octaux Tpharx mouc
bitur circa axe mudi:&polus zodiaci monebitur circa polu miidi.Iftc

^itur circulus que dcfcribit polus zodiaci circa polii mudi arcticu dici
tur circulus arcticus.IUe uero circulus que defcribit alter polus zodiaci

drcapolu mudi antarcticu dicitur circulus antarcticus. Qiiataeft

etia

maxiafolisdeclinatio.r.abxqnoctiali:tantaediftantia poli mudi ad

polu zodiaci;q<J ficpatet.Sumat' colurus diftingues folftitia q trafitp

polos mudi:&p polos zodiaci.Cu igit' ocs qrtae uni^& eiufde circuli
inter Icfint ajqlcstqrta huius coluritquxeft ab jcqnofiialiufqj ad poIQ
mudi erit ajqlis qrtae eiufde coluri:q e a primo pucto cancri ufej ad po
Iu zodiaci.Igif ab illis aeqlibsdepto coi arcu qui ea primo pu&ocacri
ufep ad polu muditrefidua erut iequalia:fcilicet maxia folis declinatio:
diftatia poli mudi ad polu zodiaci.Cu autcirculus ar^liais fccudu
illa pars coluri quae eft
qualibet fui pte squidiftet a polo mudi:patet
inter pritnu pudu cacri dC circtilu arHcu fere e dupla ad maxima folis
declinatione.liue ad arcu eiufde coluri qui itercipit iter cirailu arcticu
dC polu mudi ardicu qui etia arcus aequalis e maxime folis declinatioi.

&

Cucni colurus ifteficut alii

cirailiin fphaera (It.ccc.lx.gradiiu quarta

duserit.lxxxx.graduu.Cuigit' maxima (olis declinatio fecuduPtoIe

totide graduu fit arcus q c iter
mJEU fit.xxiii.graduu .li.minuto^e
circulu ardicu

&
&
& polu mundi ardicujfi ifta duo fimul iuda: q fere fa/

ciut.xlviii.gradus fubtrahafa.lxxxx.rcfiduu crut.xlii.gradus:quatus c

arcus coluri;qc inter primupudu cacri

ille

& circulu ardicu:&

arais fere duplus e ad maxima folis declinatione.

fic

patet

Notadu

aequinodialis cu quattuor circulis minoriba dicuf quicj paralclli quali

acquidiftatesmo quia quatu primus diftat a fecudo:tm fecudus diftet

terdoiquia hoc falfu e ficut ia patuit. Sed quia quilibet duo circuli fimf
ifidiiecudu qualibet fiii pte aequidiflat abiuice

& dicuf paralellus aequi

<

noSialistparalWWoIftitiiseftiualii:
paralellus folftitii hyemalisj paralcl/
Ius ardicus:dC paralellus antardieus

Notadu etia
li

quattuor paralel/

minores. r.diio tropici;

& paralcl/

Ius arcticus;dC paralellus antarcticus

diftinguutincxloquiuqj zonas fiuc

r^ones.Vn Virgilius in gcoi^cis.

(^lincp tenet cselu zonxt quaru una

torrida
coruGro.Sempfole rubes;

&

fcmp ab igni.Diftingnunfetiam to/

6tt]0A

tidc plage in terra directe praedictis

zonis fuppofitac.VndeOuidius primo methamropholeorum.Toti/

dem <5 plagx tellure praemuntur. Quorum quae media eft no eft habi/
tabilifacftu.Nix

t^t alta duas ttotide inter utraf<$locauit.T^eriecp

I Ua igitur zona qus eft inter duos

dedit mixta cum frigore flamma*
tropicos dicitur inhabitabiUs propter ciorcmfolisdiljbjrreniis.fcm/

per inter tropicos. Similiter

plaga terrx illi diredefuppo
frta dici^ inhabitabilis pro /
pter calorem folis dilcurren/

<ut4bit46i7i

tis fuper illam. Illaeuero duae

2one quae circumfrribuntur a

circulo ardico; dC circulo an

Yardico circa polos mudi;in/

habitabiles funt ppter nimi/

am

frigiditatem quia fol ab

:

cis maxime remouetur;Simi/

liter intclligcndum eft de pia/

gis terrae illis direde fuppofi/

tis.Iliae autem

duaezons qua

rum una eft inter tropicu

aefti

uale dC circulum ardicumde re

liqua quae eft inter tropicu luemate dC drcuIu

antar^cum

habitabiles

Cint; SC tepcrata caliditate torrida: 2one exiftcntij; inter tropicos

&

fii

giditatc zonarii extremarum quacfuut circa polos mundi.Idcm intclU/

ge de plagis terra? illis direde fuppolitis.

De karadcribiis fphxrx decima: uel nona & ftellationibiis oB^nx.

& credas qm fnia cois lapientu in aftronomia ut

Attede diligeter

fupra clamit qp no folu ecliptica intelligat' in fphara od:aiia &zodiac^

fed etia i,fphara nona dC
i

decima eo modo diuifus i duodeci ptes quatu

logitudine triginta gradmr.SC duodeci i latitudine qua figna zodiaci

nona & decima noiant''eifde noib^ quib^ iiocanf figna zodiaci ofia/
ua fphara & fccudu illii ordine fituata uerutii no fut i ipfa fphara no

na uel decima ftella aliq.Sed dicut opinates q> i ipfa fint karaderes 6C
lineatoes qda imaginii no ita apparetiu nobis:ex numero qru duodeci
coftituut ipfa figna q filitei' habet iftuere i hac machina clemetare:&plu
rima alia cofiguratoes ocailta fparfa p ipfii orbe nonii & decimu mul
ta^e pprietatu ate^ uirmtu;Dixerunt 9 perfa^ aftrpnomi& indonim
aliaru^ nationu aliqs ifta^e peipia uifu efficaci

I
!

& acutiflimo certis te/

& motibus exi

porib3:& in ckriflTima nodis ferenitatei r^onib? fuis

&

quibj coceffu efi: uel feuclatu qs karaderes ipfi attribuat ange

noib? angelo/
orbiu plancta^ at^ ftellape:fub quib? karaderib?
ruatq] coftellationibus homines expcrimentatores&ipfanim ailto/
res ex ueteribus conflabant i metallis aut in es uel lapidibus eledis fcul/
pebatuiel figillabantcera argillataut fpeciegumi: aut imagines d^inge
bat uaria^ formapcSC materiepc:qs obfemabat Ptolamcus cgypti^:6C
Thebit bencorat:SC qi pliires etia greco^ ueteru hipocras &romani:ex
quoje numero fuerit V irgili^: nec opus efi: oes adducere: horu fufficiat
audoritas &eojeq in arte notoria Icripferut. Atqp legimus q> in regioc
noia principu
dauato itieniunf karaderes atqi figuric infernales :
diaboloji pformandis imaginib? ad lafciuia difeordia homicidia oc/
mudanoje bonoj: ai
ailta:^ritudinesintroducedas:&ad auaritia
piditate:
q ad alia mala ordinaf :q no angeli boni Icd aftuti diaboli
reuelauereTioibus iit in arte magica abhoiabili
q de fafeinationibus
in'fcriptis,redada fut multi fariquienintur. Vtina nec fieret nec credere/
tur huiufmodi qua: ad pnicie deducunt a:tcrna;&caliginofi ignis gehe/
na: has fieri fp prohibuit deus fed iubent malefici.Et fut g putat ea qco
ftdes;

&

lis

&

&

&

&

trauenriia:morbos:ignem:fulgura:j)celias:latr6nes:hoftcs:odia:fcras

lcrpentes:fcorpiones:murcs:tineas

& eiufniodi

fieri confuaiemnt:auC

ad fapietia eloquentia concordia iii^orta amicitia iienationc

uel piTca
tione thefaun ocailti metione
fifia facere iiidenf

&

no efTe danada

iicl

^^S^^S^da; cu aderit coftellatio Hib qua fieri coucniat;exiftimantes

hsEC
ueluti naturalia.de quali medicamina a bonis
angelis
reiielataUucius

iii

dicoeriaqadbonijfineuelhoneftudirigereapparetel^
laluorpcofiliomelion llmefefellit opinio.Ciiiierofimiliukaraaeru
dclcriDtOC?!iaria'fTnr/V niiQ-rb?

aa -ui igcnuu miua reguia lueniam-^at^ iiideanf quoquo

modop/
1

Mbiti^necredetes angelica llgnarediabolicafcribamuscosomittimus

ecadftellaru

accedam

imagnes&aliaprxcipue in/phjcra oSaua diflTeminata

Suntej fl:ella 92 fixa^s numemsmiagnitudo
ate

ita inquietes.

locietas. Nume9^
emo capitlicetaratusfalfeiadaueritfeoes
Iasconumcrafle:mfi-a*n5nj fiitnnifii r,A
an
;
>erlM

tmno/

cans^^te tepus Ptolemei : fed folum mille 6e duas

3C uiginti notauere
fortaireefficatiorpprictatunaturaru9:qsipfePtolomm
ratatqj deIcribittCiu9 quatxc^ fint logitiidinis
de latitudinis unaqua:

ipla^: nec legi cuiufcp libru

q pter has ftellas fixas alias denotaret I n ma
gnitudine ucro eap: limitata funt fex difFeretia uel

graduatoes:qm qua

&

ipledidiores 3C maiores eent ad primu ordinereferut

funtqndecim
nuerotdCq ordinis fecudi qa min^lucetes at^ minores
futnuero.xlv

dC
fcrtiiordinisnueroducetudCoao:dCqrtiordinisnueroducetu.kxiiit
qnti ordis nuero dnc&ude dece dC fepte:&
fextlordis nuero ducetu
oe qdraginta dC nouemter has fut rinn n
<*filniulalf;ideo nebule

iv^i

ci

jiuiant ^teneoroia:

ga tacp cauda.Societas liero feu'fl:ellatio efl:

ItellaK hxa^:

eo

rit

quaruuna ell: oblo

aggregatio duaru uel pluriu

ad alique finebrdinata coi noie uocaFimago iiel

forma
q
uf imagine aliaii us rei corporea nota.
Nec te

nome forma

ttendu eft qui ftellaru fcientia adepti fuerut iplbs

credidilTe tales figuras
corporeas in cado adu conftare aut eoe formas
coloribus tindas qles
qiiia cognouerut a uariis cali partibus
uarios confem^
^
errectusinhaccicm^Mrirmir*rt/A?ilf^c/>i.i/^/4x.^^j^
r._

&

morabim^. Na cbaMei ati^fTimi pcrfes; indita^ptii afqj gfarci po

moderni tade imitati
ftcriores pfcrutatorcs maximi fticrfit aftro^quos
funtnilpenit^adiicietcsinniimcro& cflfeillag^potiflimeqs aratus 6C

pimus fuccicte narrabim^quatuppofito latiltacere uiderim^.C^i iiero

ordinefe^tad ipft^
dcfidcrauerit pticulariiis fcire caru ftellaru noia fitns
funt cis noia difte
tabula fe couertat. Verutn a uariis nati6ibattributa

fed nec ftcllationcs na

r etia atqj diuerfe formap: lineatioes excogitata
aliq iiulture: alii aqui/
ftcllis
cifde
ftellaK loca nec ordine mutaiierc
accomodat. o/
fagiaa
qda
aculu
quida
I
ftcllis
la afifignat.Et aliis filr
animato^ wr/
no
uclreru
nominib^aialiu
imagines
caucriit aut has

Na

porcaK .aut qa habere uidcaf aliqua fimilitudine cu re a qua denoiant

apparet aut eo q? jpprictate
uti corona qux ex ftcllis i circulo cofiftaib^
habet illi filem uel influetia fup ipfam re ut fliuiius
r.

-r

fiir

fup aqs Scorpio liip

mO<c.nircTo fim iiirmncs urfteriles

& reUciua OCli

no coleqt tigura iphus rei.uuas eni ircuas in zzna, pai ic

uocat& certe nulla lineatio cuduab? ftcllis

fieri pot

mao

fomiar canis

fit

uariis nominibus uarias

fimilisifigura tamen canis illis circuferibututa
obferuat ut dixmi exp
expimetatores
alias
Has
macines lineauere

&

qdragita
tauoltenaturalescfFca*'& cfficatiasftellape. Ea?^ iiero
zodiaci
fignis
quas
odo imaginu ftcllap: duodeci funt prkipales
po/
ifta^duodeci
qlibct
licet
(latuerunt p eas ois planeta: pambulat.Et
iplc
imagines
pcifeattn
graduu
nat' pro uno figno longitudinis .xxx.

&

noniut oes sqlcs.Na alicj ea 5^fccudu parte tranfccndit

latitudine

zo

incurtat infra praifatu

diaciiqusda protendit' ultra gradus .xxx .alia

numenufigni.lteexipfisfutqexplurib3& qex paucionb3 ^

QCtov
manifeftabit'hocfitlegedoqia;fubfcribemus;qm oiiim ftella^
itedy
nuc
exponere
ma ipfaK imaginu xlviii.fecudu coem opinione

pmeates pofiti lut q^

mus.Ha:citaq3.M .xxii.i.xlviii.imagines oe cdu
lecudu arabes di
ordine
aut
centes fabiilofe noiant diiierfis noib^.Hoc
fponut'iterutrriqipoluexoib3.M.xxii.fteUisfixis.ccc.lx.auialolisacl

& ardtos.i.

boreafupt^figiiras.xxi.c6ftituut.Exqtiib3futpnmoloco
Tertia fi^irauocat di a
urfa maior chericetminoruerocinofiirauocat'
v. cafliopeia. vi.co
co medi^iterillas.C^artaflamigcrqccphc^ dicit .

&

a gbiifda cngonafis appeUaf.viii

rona. vii.hercules g 8C nixus did^
ledes olor q luilt' cad& didt'.ix.plcides fiiie gallina, x.arthophilax fiuc
boctcs qua arabes pallore uocat folet etia arfiur^uocari.Scd &urfos ar

^os no nulli appellat, xi.perfeiis cu capite gorgonis. xii .auriga fiiie agi
tator. xiii anguitenes qua greci ophnicu dicut.xiiii ipfe anguis .xv. Sagi

da q dCiaculu .xvi.aqla q etia uult^ nolas didt^.xvii.delphin.

-

xviii.equ^

prini^.xix.equusrecudus.xx.andromeda.xxi.deltato triaguF. Stella:

ucro.ccc.xlvi.in ipfa uia folis.xii .ligna zodiaci cdftitiiut. Reliqua:.ccc.
xvi.adauftpe fegregatx.xv .figuras plldut.Quap^ prima e magnus cet

Secuda gladio fucanctiisorion. Tertia nili uel eridani fluuius.Quar/

ta lepus, v.canis maior, vi .canis minor llue canicula, vii.argos nanis,
viii.ara.ix.crater.x.appollineus coriuis.xi.cliyron llue cetaurus.xii.hi/

dra. xiii.thuribulu.xiiii.auftralefertu.xv.pifcis auUraUs.

QuAE SIGNA QuIBVS CIRCVLIS DI VIDANTVR.'

Arcticus circuPfecat caput draconis pedus cephei pedes urfe maioris
(edilecalTiopeie dC pedes cius dextra genu Herculis

& manu boetis fini

Aelhuus Itcrlecat capita gemino^ agitatoris genua perfei crus dC

humept finiftru andromeda a pedore dC manu finiftradta caput eius
manu dextra fit iter sriHuu &ardicu. Ite pedes p^afi 6C
cu pedore
uirginis caput ppe tag:q fcificet uir/
caput figni ophnici humeros
go cdllituta c inter huc equitiodiale leo a pedore ufq^ ad lubos inter
ardicu rcliqiui crus iter huc
hfcic
equinodiale. Ite totu cacru i 15/
gitiidnc fecat mediu aiqnodialis iterfecat oes pedes arietis genua tau/
p
ri orjone pcing& tertia pte hydtx. cratera cornu: libra etia tangitgenua
ophhici finiftra ala aquilx dC caput equi pegaficii ceniicc fua. Hic/
malis capricornu mediu diuidit
pedes aqrii
cauda piftricis dC pe/
fira.

&

&

&

&

&

&

&

des leporis dCjpedes canis maioris piippi nanis cetaiiri humeros acumc
quo cauda: icorpionis &:arcu lagidarii Antardic^fccat/undu nauis
pedes cdauri pofteriores fere tages priores bafim ara: dCextremu herida

lii fluis.

finiftru

Galaxia primo tranfit p finiftra ala cigni finiftra manu pfei

p
humeru agitatoris dC manus eius genua geminop: pedes canis

minoris ibi tranfiensequinodialem tangit fumitatem mali in nani dC

inde reuertens tangit
interfecat genua centaiiri dC acum e caudae fcor

&

pionis dC arcum fagidarii medium pertranfiens pennas aquila d( inde

rcucrtituradprincipiufciiicct adliniflranialam cigni.

Colurus xJnoSialis ab ipfo figno arietis inchoatus

& uerfus 'poW

arcticu ptefus cotingit ultimu deltotes angiilii fumn q caput perfci dcx/
manu fecas p arcticu circulu uenit ad polu inde p cau
tru cius brachili
da draconis ad finiftra boetis dextra uirginis tagit pedeifinit p dextera
manu centauri hoftia tenet per corpus ceti p ceruice canis ad princi/

&

Colurus folftitialis a cacro incipies ad finiftra ex prio/

rib? maions urfe pede p pedus eius ac ceruice uenit ad polu: inde p clii
lies minoris urfac p dracone ad finiftra ala.c-igni ceruicccp duSus ultima

piu redit fuu

fagide fpiculu

& roftru aqla: tangit in capricornu dcfcedes cofurgit in/

&

puppim fecas ad primu redit: V t aut

fra argone cuius gubernaculu
pdicto^^ imaginu facilius habeat' cognitio:ipfas inferius fub fenfu de/
fcripfimusfecudii traditione maiore. Harcigif efl: forma fideru ficutno
Aries in coiudione zodiaci
jeqiiato
bis reliqrut antiq allronomi
ris cft pofitus dorfu habet ad borea caput eius couertif ad ortu cui fup

&

aimis ec5tra caput

ponit ddtos:orit a capite fed pedibus occidit.
habet occidetale deprelTu quah ad terra defledere uideatur: ic aucrfiis

Gemini habd capita ad boreaiudifep dorfis hincin

orit dC occidit.
demebradiftendutipfiinuiceutcoplexife mutuo tenet. Oiiunt iitia
edes fcuinclinati-.occidutuero a pedibus. Cancer rcfpicienslconem
pedes porrigit uerfus polu utruq3 di ueter eius refpicit terra:orit aut
Leo relpicies cancru dorfu ad bo/
occidit a pofteriore corporis pte.
V ii^o caput habet pofl: leone dC
occidit a capite.
rea habet:oritur
dextera manu tangit circulum aquinodialem qua: di fpicas tenet: ori/
Chele fiue libra qux efl: prima pars fcorpionis
tur di occidit a capite
duas lances quaru una dicitur auflralis
habet
efl borcalis cdipticSC

&

&

Scorpio refpiciduirgine pedes porrigit uerfuspolu

ftlteraborealis.
uenter refpicit terr.1: oritur re/
uerfus borea
refledit
cauda
utruc^ di
dus fed occidit corpore curuato. Sagidarius caput habet uerfus bo

&

rea refpicit fcorpione ponigd fagida di axcCv.di arais tangit manu fi/
Capricor/
niftra di pede fmiflnV.hic rediis oritur di pceps occidit.

nus habet dorfu uerfus borea di caput uerfus fagidariii fed coucrfij uer
Aquarius caput habet
fus aquariu:orit diredus fed occidit preceps.
Capricorni
di dextra ef
dorfu
fupra
extedit
uerfus borea:manu finiflra
ad or/
tendit
decurrit:&
pifciu
imagini
ad
iirna:quje
ufqi
fiindit aqua
occi
di
incliriatuiiideriiorit
corpore
efl
cu
nccefle
itafigurat
tu:quicu

ditcaputpriusccterismebris,
lis

Pifccsfuntdiio:dorruprimieft borea

& doiiij recudieftucrfus brachiu andromed^occidetale:& unus re

fpicitaqriu:5c alter borea. Eil^comifTura.i.IineoIa qdaqqfi

quoda
uinculo alligant' inter caudas ambo^ tinferior prim^uidet^oriri

& oc/

cidere.

SEQuuTVR FIGVRAE SEPTENTRIONALES.

Vrfa minor qfecudu noftru fitu tot^apparet:habet caput ad occidc

zodiaci:& habet polu arcticum in femore eius.
Vrfa maior modoec6uerfofc habet ad oriente dcdorfu uerfus polu
zodiaci. Oraco frcit duos nodos reflexionu circa polu zodiaci
ditii/
des cu cauda duas iirfas dirigi cauda ad oriente dC caput ad occidcntc
Hercules ponit' inter duos circulos ardicu dC aftiiiu utrifcj pedib?
3C
^

te dC iietvi uerliis polu

gemminde & ingeniculo ftare dicitur finiftro pede caput draconis prx

&

&

manu dextra eredus qua claiiu tenet aftiuu : fiiilines

leua cu pelle leonis medio interuallo inter aftiuu circulum
dCgenii fini/
initthumeris

ftru extendens: brachiaqj hinc inde tendens relpicit

faciem ferpentarii.
Oritur libra fiirgente quantu ad pede eius dextra:deinde reliquis
bris fcopione orietepter manuXiniftra orit'cu fagictario:

mem

Occidit aut
prius a capite qfi pend& pedibus ex circulo araico di hoc
leone fuigde
Artophilax fiue Boetes hic poft tergu maioris urfie uidet'hui^anus
fi
niftra Ic habet ita ut apud nos nec orit' nec occidit :pedes
dirigit fiip iiir
gine
hicinde extedes brachia i duo:tenens caput fiib pede dextro
her

&

culis refpiciturfam maiore-.habens

uelamen pudendo^:

&

manu de/

xtra qfi y greca littera triiiia feciidu mores uitx hiimanx. Sertpenari^rc
foicit facie herciirSi dirigit pedes fup fcorpione:tenet(^
manibus angue
fiue fetpete : dC qfi ipfo anaie cind^figurat^.Cui^ierpdis
caput dirigit
ad^oriete ad parte finiftra ferpdarii:fbl cauda hns reflexione feqt'

retro

Cu cauda aqla! orit cu (eorpione &fagidario:occiditaut ufqp ad geni/

cula dii gemini oriuf-.du nero furgit cacer occidit a geniba ufqj ad
hume

ros:&: ferp& que tenet defcedet 11

tur .

% ad

faucestcu ortu uero leonis coplc

Corona inter finiftru hume^ boetis & calce dextri pedis di her /

qd tenet ophnicus appropinquat. Cu fcor/

pioneontur:occiditautorientib3cancro3C leone. Sagi^afiibcigno

cule pofita capiti ferpentis

fignu ac^uils collocata acume cius ad pedes altera pars

ad humeros

ophnicitcndit:oriturcucapricorno;occidit autem iiirgine afccndete.

BB

Aqiiilaucntrehabctucrruscaelu adborcat& facicucrfiis dclphinu:fi/

Capricorno: occidit ante
niftra ala no longe a capite ophnicuoritiir cu
fiirgete Icone.

Delphinus habet caput ad borea

& cauda ad aulbu; SC

dodia a J aquila:Orit'cupofteriorc parte fagidarii-.occiditaute acapi

pedib? utrincj
expanfis alis
te du uirgo furgit: Pleiades fiiic galliua
caput in figno capricorni di cauda finit in figno pifeiu 6C ci^uen

&

liabet

ter refpicit terram.

Lyraorphaica pofita cft inter leuu crus

& manum

ar^icu (peiSiat.cacumen iiero

(iniftra herculis cuius ipfa tcftudo circulu
cu fagi(9:ario;occidit autc
uidetur:Oritur
circulu colccndere

ad aiftiuu

uirgine alcendete.

Equus duplex uterc]^ uentre habet boreale di i dor/

fo kcundi equi qui

& pegafus

dicit'"

fiipereminct ala.i.dcpingitur cor /

pofteriores no
pus habens uf(^ ad umbilicu deformatumnde di pedes
cu aqua
caput:oritur
andromedx
etia
fequetis:cft
huius
ftella

habet:

&

no
caput
prius
Oritur pars dextera eius cu pifeibus: finiftra cu ariete: occidit aut
orie/
ci^iacet
brachiis
fub
qui
pifce
capite & ceteris mcmbris:& hoc cu
caput i ariete 8C por
tibus uidelicct libra di fcorpione. Cepheus habet
iuxta dracone 3C
exiftens
tauro
i
ponit!pcdcs
ridens utrincp membra:

humeros^

habet in capite pileu di arctico includit' cirailotita ut pter

fagidarii afcedc
caput eius nihil occidat. Oritur caput eius cu humeris

cathedm
fedet
tibus:occidit autem fcorpione furgente. CafTiopeia
caput in figno aric
inclinata facie di corpore refpicit anftru di habet
di

occidit refupinato cor

di pedes in figno tauri:oritur aim fagi(3:ario
boream di hinc in/
ad
porc fcorpione furgente Perfeus habet caput
eius finiftru efe
latus
ad
:
di
auftru
de dirigi membra dirigit pedes ad
habes uer/
terram
refpiciens
tenet
manu
quod finiftra

tis

caput gorgonis
dextro pede ca
ticem boreale fubtus finiftro femore plciades apparet:
aluu arietis fur
ad
capitt
ei
ufqi
quia
re^us
Oritur
put aurigae premit:
oriente capricor /
caput
ad
inclinatus
autem
afcendit:occidit
gentem

no di fagiftario: huius caput di gladio funt fine fiderib^.

Eridoni

hircus hic ut lo
fiue auriga qui di agitator fiuecuftos caprarum imo di
:& habet
tauro
in
ram tenens figuratur iuxta leuu latus gem-norueft

caput ad boream di fparfis liinc inde jnembris tangit cum pede

dejctro

conin tauri borcali ut Gtiitercj ftcIIacomnniit&haafut omnia fidem

odo.
Figuras Aiiftralcs.
borcalia decem

&

Cetus fuie piftrix in parte aiifirali: habet caput in tauro: 8c caudam

roftro fuo fere pofteriorem partem arietis tangit: Qc uen
in pifeibus
trem habet ad auftrum dC pedus eius efl: iuxta fluuiu eridani. Orion
Iparfim hinc iude membris eleuat brachia
habet caput ad boream
manu dextra claua tenens aim tauro decertare uidetur dC tenet phare/
tram manu fmiftra accindufqjenie: habet ftellacomune pedis fmiftri
eridani fluuii. Itaqi eridanusfiuuius incipiens a pede finifira orio
nis in figno geminorum uadit ad pedus ceti in ariete:
refleditur in
figno arietis: Lep^exift in figno geminoru caput habet i pricipo ge
uetre auftrale finiftru pede orionis fugiens.
minopd &cauda in fine
Canis maior fiue auftralis caput habet ad borea &uetre iierfus lepore

&

&

&

&

&

& tauru c6ftitut^:habet

& caput iierfus principiu cancri. Nanis argus fun/
dum habet ad auftru dC puppim in figno cancri & definit imperfeda in
figno uii^inis & maioris canis cauda tangit. Hydra habens caput in
cancro:finit cauda in libra & habet reflexione in collo:uentrem habet
auftralem & fert ciphum in dorfo fiipcr prima curuatura. Cornu ctia
Canis minor fiue feptetrionalis iter geminos

ucntrern ad auftru

cum duobus alis eredis dorfo incumbente fuftinet: cuius caput cft
rius equus noftia dextra

boreale

manu tenet quas pantera dicitur & habet caput

& uentreuerfus fignu

uerfus centauru

uer/

Centaunis deferibitur anterius ho cti clipeo dC pofte/

fus caput hydre .

libras refpici& lupii:

Lup"^ habet uentre

&caput auftrale. Ara fiue focus exiftens in figno fagi/

darii habet igne in parte occidcntali:cuiusflama afcenditfupra flumc

ciuCde uerfus auftru, Et hxefunt figna auftralia.xiii.
Sutitac^ omnia
fideracdi.xlviii.fecundu modu antiquope.Numeru autem ftellaru QC

&

in eanim imaginibus ex tabulis ad hoc ordinatis ut alphontii

ex
hignio facile cognofces.Et fcito qp ftella e pars denfior fui orbis figurje
rotud2e:6C ideo lucet ficutdiaplianucondenfatu:&galaxia eftpars lii
eida magis inter partes fui orbis : etiam ficiit i ftellis quafi denfior eft
fitu

reliqux partes. Si c quo9 partes luna non funf uniformiter lucida.Di/

cimufqj
ftis

tantu

non apparent nobis umbra per lucem alicui^corporis cale/

9 p corpora qua funt magisiucifera eundis caleftibD:fcilicct

lunaucneris&folis.

BB

ii

CAPITVLVM TERTI VM DE .ORTV ET OCCASV

fignoru:dediuerfitate dieruSC nocdutdC de diiierfitate elimatu.
occafus dupliciter accipit^: qm,qua/
I gnoru aut ortus

&

tu ad poetas: dCquatu ad aftronomos.Eft igit"ort^& oc

quo ad poetas triplex .f.cofmicus;chroni/
cafus ligno

di eliacus. Cofmicuseni ortus fi.uemudanuse:qn fi

gnu uel ftella fupra horizote ex pte orietis de die afcedit

CIIS

Et licet in qlibct die artificiali fex figna fic oriaf^-.tn an/

tonomafice fignu illud dicit' cofmice oriri cu quo di i quo fol mane ori
tur.Ethicortuspprius di principalisdC qiiottidian^dicit'.De hoc ortu
exeplu 'i georgicis habetur; ubi docetur fatio fabarii di milii in nere fo/
leexiftete in tauro fic.Candid^ auratis aperit cu cornibus annu. Taur^
di aduerfo cedes canis occidit aftro. Occafus uero cofmiciis e rcfpefhi
oppofitionis.f.qn fol oritur cu aliquo fignotcuius ligni oppofitu occi
dit cofniice.De hoc occafu dicitur in georgicistubi docetur fatio frume
ti in fine autiimi foleexiftete in fcorpione.qui cu oriatur cu^ fole taur^ fi

gni ei^oppofitu nbi fut pleiades occidit; fic. Ante tibi eoe atlatides abf/
coiit' Debita;ep fulcis comittas femina. Chronic^ortus;fiuc tpalis eft
quado fignu uel ftella poli folis occafu fupra horizote ex parte orietis

emerget chroniccfinlicetdenode; di dicitur teporalis:quiatepus max

thematicoru nafcifcufolisoccafti.Dehocortii habem^inOuidio de
ponto;iibicoquerif mora exilii
liii

dicens
;

Quattuor autunos

pleias orta facit.Significans per

quattuor autumos quadragita

quattuor anos trafilfe pollqua
miflTus erat in exiliu.Sed Vii^i/
lius noluit i autuno pleiades

cidere; ergo cotrarii iiidet'.

oc

Sed

ratio huius e q> fecudii Virgiliu

occidut cofmice. Secudiim Oui

diu oriutur chronice;

quod be/

nepot cdtingereeode die. Sed

differenter tamequia cofmiais
occafus e relpeSu temporis ma

WriniXhroniaisueroortiisrefpeSuiicfpcrtini

eft.

Chronicusocca/

fuscft refpcdiioppofitionis.Vndc Incanus fic inquit.

falicas lu^ebat pania fagictas.

Tunc nox

Eliacus ortus fine folarisje qii

thcf/

Cgnu uc!

ftella uideripoteft
p elogatione foUs ab illo:q^ prius uideri no poterat
folispropinquitate.Exempluhui^ ponit Ouidius in libro de faftis fic

Ia leuis obliqua fubfedit aquarius urna.Et Virgilius in geor^cis Gno/

ardentis defceditftellacoroniE.Qusiuxtafcorpione exiftens

uidcbatur:dum fol erat in fcorpionc.Qccafiis eliacus eft quando

fignii

fol

no
ad

accedit:& illud fua prafentia dC luminofitatc uideri no permittic

Huius exemplum eft in uerfu prajmilTo fcilicet.Taurus dC aduerlo cedes

canis occidit aftro.

DE ORTV ET OCCASV SIGNOR VM

Seciindu aftrologos.

Sequitur de ortu

occafufigno92 prout fumuntaftronomi:&pri

tamin Iphsra refia obliqua afcedit xg

nodialis circulus femper uniformitertlcilicet in temporibus xqualibus
xquales arcus afeendunt. Motus eniexii uniformis eft:& angulus que
in fph^ra reda.Sciendu eft

facit xquinodialiscuhorizontejobliquonon diuerfificatur in aliqui/

bus horis.Partcs liero zodiaci non de ncceftitate habent xquales alce/
fiones in'Utra(5 fphxra :quia qua

to aliqua zodiaci pars redius ori

tur:

tanto plus temporis ponitur

in fuo ortu.Huius fignu

eft;

quia

fex figna oriuntur in longa uel in

breui die

in node,

artificiali; fimilitcr

SC

Notandu igif<p or/

tus ul occafus aliaiius figni nihil

aliud e q? illam parte xquinodi/

qux oritur cu illo ligno

ho
rizonteUcHUa parte xquinodia
alis oriri

orienteuiel alcendente fupra

oeddere q occidit cu altero li/

gno occidente; id eft tendente ad
lis

occafu fubhorizote.Signuautrcdeorirididt' cuqiio maior

pars *q/
nodialis orit;obliq ucrocu quo minor. Similiter etia intelligendueft

Bi3

iii.

..

m*nm

de occafit. Et e feiedil ^ in fphm rc5a qrtac zodiaci inchoata! qtiior

piindis: diiobD fcilicet folftitialibus di duob'^ squinodiialib^ adaqua /
cur Glis afcenGonib^iIdeft qiiatu teporis coGimit quarta zodiaci in fuo
ortiidn tanto tepore quarta aqiiinodialis illi coterminalis perorif: fed

tn partes illate quartape iiariant^.necp habent squales afcenfionesificut

iampatebit.Efteniregula:quilibet duo arcus zodiaci squales dC squa
liter diUantes ab aliquo quattuor pudoru iam diSoru squales habent

G^a oppofita squales habent afcenfio

loquensdeproceflii Catonis in Li/
Lucanus
dicit
eftquod
hoc
nes.Et
byamuerGissquinodiale Non obliqua meantmec tauro reS:ior exit
Scorpius: aut aries donat fua tempora librs: Aut aftrea iubet lentos de/
fcendere pifces.Par geminis chiron;& ide quod charcinus ardens.Hu/
exiften
midus sglocerosmec plus leo tollitur urna. Hic dicit lucanus
tibus fub squino&ali figna oppofita squales habent afcenfiones dC oc
afcenfiones.Et ex hoc requit' q>

cafu.Oppofitioaut fignoru habetur p hucuerfu.Eft li.ari.fcor,tau.fa;

gcmi.capri.can.a Ic.pif.uir.Et notadu q>no ualetf^s argumetatio.Ifii
duo arc*^ fut sqles:& fif incipiut oriri:& fp maior,orit^de uno qi de reli

quo:ergo ille arcus citius peroriet^ cuius maior pars fp oriebatur.Inftan

tia huius argumentationis manifcfta eft in pa^pibus prsdictaru quarta
ru .Si enim llimatur quarta pars zodiaciiq cft aprincipio arietis uf^ ad
finem geminoriufemper maior pars orif de quarta zodiaci cp de quar/
ta squinodialis fibt conterminali:& tame ilis dus quarts fimul pory
iintur.ldemintelUgcdequartazodiaciquse aprincipio librs uG^ in

finem Cagictarii.ltemfifumatur quarta zodiaci quseftaprincipio can

cri ufe^ in, fine uirginisifemper maior pars oritur de quarta squinodia
lis qj de quarta zodiaci illi conterminali:& tame ilis dus quarts fimul
peroriuntur.ldeintelligc de quarta zodiaci quseft: a primo puncto ca
pricorni ufe^ in fine pitou. In fphsra aute obliqua fiuc declini dus mc
dietates zodiaci adsquatur fiiis aGrenfionibus Medietates dico qus fu/

niuntur a duobus punctis squinoctialibus:quia medietas zodiacitqus

cft a principio arietis ufq^ in finem uirgims oritur cum medietate squi/
noctialis fibi conterminali Similiter alia medietas zodiaci oritur cu re
.

liqua medietate squinoctialis.Partes aute illaru medietatu uarianf" fe/

cudii iiias afcefiones i quonia in illa medietate zodiacijq eft a principio
arietis

uf9 in finena uirginis femper maior pars oritur dc zodiaco

$ de

aquinoctia!i:5c tameillc medietates fimulperoriunhir.Econuerfbcoii

lingit in reliqua medietate zodiacitqiixetVa principio libr2 uf<5 ad fi/
nem pifeirufemper cni maior pars oritur de aquinoctiali ^ de zodiaco

& tameillx medietates

fimiil

peroriutur.Vnde hic patet inflantia fada

nianifeflior contra ai^umentatione fiiperius dida .

Arcus aute qui fuc

cedut arieti iifqg ad finem uirginis in Iphaera obliqua minuiit afcenfio/
nes fiias fupra afcenfiones eorude arenti in fphara rccta:quia minus ori
lur de xquinoctiali .Et arcus qui fucadunt libra iifcj ad fine pifeium in

fphara obliqua augent afcenfiones fuas fupra afcefiones eorude arcuu

in fphara rectatquia plus oritur dc aqiiinoctiali. Augent dico fecimdii
tantam quantitatem in quanta arcus fuccedetes arieti minuiit. Ex hoc
patet q? duo arcus aquales

& oppofiti in fphara decliui habent afeen/

llones fuas iunSas aquales afccnfionibus eorunde arcuu in fphara rc/

fia fimul fumptisjquia quanta eft diminutio ex una parte: tanta eft ad/

ditio ex altera.Licet enim arcus inter fe fint.aqiules:tn quantum unus

minor efl tantum recuperat aUus.de fic patet adaquatio.Regulaquide
eft i fphara

duo

obliqua q? quilibet
arcus zodiaci aquales 3C

aqualiter diftantes ab alterutro

pundoru aquinodialiu aqua

habent afcenfiones.

les

Ex pra

didis etiam patet q? dies natu/

rales fut i aquales.Eft enim dies

naturaUs reuolutio aquinodia

lis

circa terra femel cn tanta

zo

diacipatte quanta interim fol

pertrafit motu pprio contra fir

mamentu .Sed cu afcenfiones il

loru arcuu fintinaquales:ut
tet

pa
pdida
tam
in
Cphxra
reda
p

^;inobliqua:& penes additametaillariiafcenfionu confidercn^:dics

naturales illi de neceflitateerut inaquales.Infphararedapptcr unica
caufa.f^pter obliquitate zodiaci.In Iphara nero obUqua. ppter duas
caulas Icilicet propter obliquitatem zodiaci: dC obliquitatem horizo/
tis obliqui.TertisJ^foIet aflignari caufa ccccntricitas circuli folis.

BB

iiii

Notandu etiam ^ foItcndcns*aprimopuntocapricorni\)cr aric

temufcjad primu punctu

cancri:raptii firmamenti defcribit.clxxxii.

parakllostqui etiam paralelli; &fi non omnino fint ciraili fcd fpirx cu

tamen non

fit

in hoc error.fenfibilisdn hoc uis non conftituatur: fi cir/

&

unus
culi appcUentur:de numero,quoru circuloru funt duo tropici:
sequinolialis:Item iam didos circulos defcribit fol raptu firmamenti
defcendensaprmopundoCancriperlibram ufc ad primu piincdu
capricorni.Etifti circuli dierum naturalium circuli'appellantur, Arais
autem qui funt fupra horizontcm funt arc us dierum artificialium Ar/
.

cus ucro q fut fub horizonte fut arc^noctiu .In fpha:ra igit^recta cu ho/
lizon fph^ra: redx tranfeat ptr polos muditdiiiidit oes cirailos iftosfli
ptes ajquales, Vnde tanti fut arc^dieru. quanti funt arc'^ noctiu apud ex
iftfe fub xqnoctiali.Vnde patet q> exiftentib^ fub squinodiali i qua

cum^ parte firmamenti fit fol eft femper aequinoSium .1 n fphxra autc
xquinoftialem in duas partes
pundorui aquinodialiu.tuc
^quinodiu in imiuefa terra.Oes

decliui horizon obliquus diuidit folum

aequales. Vnde quando fol eft in alterutro

arcus diei jcquatur arcui nodis:

eft

uero alios circulos diuidit horizon obliquus in partes inaequales:ita

in omnibus'circulis qui fiit ab icquinoctiali ufijj ad tropicum cancri:
nodis.ideft arcus liiper
imipfotropico cancri maior eft arcus diei

&

horizontcm q} fub horizonte. Vnde in toto tempore quo fol monetur

a principio arietis per cancru iifcj in finem uirginis maiorantur dies fu
pra nodes:& tanto plus quanto magis acceditfol adcancrum:& tan/
to minus quanto magis recedit.Econuerfo autem fc habet de diebus dC
nodibustdu fol eft in fignis auftralibus.In omnibus aliis circulis quos
foPdefcribit inter aequinodiale 6C tropicum capricorni maior eft,circii
arcus no
minor fupra:unde arcus diei e minor
dis.Et fecundum proportionem araium minorantur dies fupra no/
des.SC quanto circuli funt propinquiores tropico hyemali tanto ma/

Ius fub horizonte dC

gis

minoratur

dies. Vnde iiidef q?

fi

fumat'

duo circuli aequidiftates ab

jcquinodiali ex diiierfis partibus quant^eft arc^diei in uno tant^ e arc^

nodis in reliquo.Ex hoc fequi uidetur fi duo dies naturales fumant

in anno jcqualiter remoti ab alterutro ^quinodioru in oppofitis par/
tibus quanta eft dies artificialis uniusttanta eft nox dierius :6C econiier
fo.Sed hoc eft quantum ad uulgi fenfibilitatem in horizontis fixio ne.

R atio enim p ademptionem fofis' contra flrniametii in obliquitate 20

diaci iierius diiudicat.Quanto quidem polus

pra horizontem tanto maiores lunt dies

mudi magis cleiiatur

fu/

aftatis quado lol efl: in lignis

ieptcntrionaUbus.Sedcftcconuerfo quando eft in

%nis

auliralibus;

tanto.eni magis minorant^ dies fupra

nodes.

Notandu ctiamq? fex figna

q funt a principio cancri per libra ufej

infinem

fagidlarii

habda^cenliones

fuas in fphiera obliqua fimuliundas

maiores afcenlionibuslex lignoruq

funt a principio Capricorni per ariete
iifqj

ad finem geminoru .V nde illa fex

figna prius dida dicuntur rede oriri,

ifta liero fex

oblique. Vnde Vifgilius

R ecta ineantiobliqua cadunt a fidere

cacri.

Donec finitur chirontfed cetera

figna.Nafcutur pronotdefccndimt tramite recto.Et quando efl: nobis

maxima dies in arflate fcilicet folc exiflentein principio cancri: tunc

ori

imtur de dic fex figna directe orientia:de nocte aut fex oblique. Econ/
iierfo quando nobis eft minimus dies in anno fcilicet fole exiftente in
principiocapricorni-.timcdedicoriuntur fex figna oblique orientia:

de nocte nero fex directe.Quando autem foleftin alterutro punctoru

sequinoctialiiutunc dedieoriuturtria figna directe orietia:& tria obii

que di de nocte fimiliter Eft enim regula:quantucuq; breuis iiel prolixa

fit dies uel nox fex figna oriuntur de die
fex de noctetnec propter p/
lixitatem ucl breuitatem diei uel nocti^lura uel pauciora figna oriunlf
fi t fpacium temporis in quo medietas ligni peroritur:in qualibet die ar
tificiali:rimiliter& in nocte funt.xii.hor^ naturalcs.In omnibus aute

&

aliisdrculisquifuntalatereiequiiioctialistuel ex parte aiiftralfuel fe/

ptentrionalitmaioranturuel minoratur dies uel noctes feaindu qjplu
ra uel pauciora de fignisdirecte oricntibus:iiel oblique de dicuel de no

dcoriuntur.

DE FIGVRA CAELI.

Cum enim fignifer ad motu primi mobilis 01 die naturali circufera^

accidit ut in 01 pundo teporis eiufde figura cali comutef in qualibet rc
gionc habitabili cuius dics no trafcendetfpaciu uiginti Qi quatuor ho/

BB

raru NecefraritI eni e ficut cotinuo alius &'aliiis puSus ecliptici orif
.

ita alius

& aUus pudus cius ocddit:& alius & alius

fit

circulo meridi

eode fub terra. Similiter neceflTariu efl: de piidis

ano:6C
circuFmeridian*
^odialis cxlbdC ia dictu e i tertio hui^ gp horizo
alius dC alius in

finiiil diiiidut ecliptica

qiiJEc^

&
& equatore in qttuor quartas: & nouifti gp unaV

quarta circuli cft nonaginta gradiuV.erit ergo in ppofito mediem

fimiliter sequatoris fuper horizonte SCmedictas infra: 6C

tas zodiaci

&

iiocari folent cardines

& anguli punda zodiaci qnx funt principia ifta

V naqiiec^ earu quartap^ ^qnodialis circuli diui

ru quattuor quartaru
di uolut in tres partes 2equales:& eritqudibet graduu triginta : eruntep
partes i toto duodecini:quib^diiodecim partes zodiaci correfpondet.
pluribus a diuerfts expofitoribus
Et ifta qux fignifero accidut uariis

&

iiocat^ funt noiba utimagines: domicilia: habitacula: turres: burges:

partes: holpitia: receptacula loca manftones:caftra 6C domus duodeci

in figura raiolutionis c^li.Sed poft PtoloniJEu comunis confuetudo e

appellare cos domos

& ita nos uocabimus.Verutamen diuifio ipfarti

tripharialegif in antiquis

libris: SC

omnes fapietesihoc coueniriui

fi

deantur: quonia imaginati funt fex circulos magnos fuper duo punda
oppofita fe fe fecates-.qiiope comunis diameter tedit ab auftro uerfus fe

ptentrione procedereper punda duodecim diuifionis prxfatae in xqui

tota
no(ftiali unuquec^ per duo punfta oppofita ac totum ca:lu:imo dC
mu
eft
in
quicquid
diftinguere:ita
imindi machina iii duodecim partes

do in aliqua iftaru duodecim

partili ucl

domop^ eflTe concludit

Sed

aliqui extrema ipfius diametri luper qujc ipfi fex circuli fe fecantputaue

rutelTcpolos zodiaci. Aliiuero deqiio^ numero fuerit abraaauene/

ris fiibtilis aftronomiis: qui in plurib^iHdeturaduerfari Ptolomxo:cre
hx
didenit efTeduo puncta in quib^fe fccant horizon dC meridianus:

&

duc opiniones comuniter no tenenf Alii fuerunt ut Ptolomsus dCplii

rimi philofopho^ qui dicii t ea puii6l:a effe polus mundi fuper quos pri
mus dC regularis motus fit qui uarietatu ipfo^ domomm caufa potifti
ma exiftit:Hanc opinione credimus atq? moderni obferuant.Et in hoc
cafu cirailus horizon ut arbitrabaf abraa no eft femp unus ex fex circii
bn no
lis cu non fit femp horizon reiftus: fed ut plurimu obliquus. Et fi
duodecim
prcefatas
femp
muenies
non
taueris hos circulos diuidentes
partes zodiaci squales e(fe fed fblum oppofita fibiinuicc squari:imo
ncc ecliptica in quattuor qrtas diuidi uti squinodialis nifi certa hora
.

horizontis eft masjna caufa ut tales injeqiialitates domopi contingat SC

aliam ratione intetiexifti in libro tertio huius cu de afcenfionibus figno
nim loquutu fiut. Poft(^ ergo diuifus cfl: zodiacus i partes diioded Ici

&

appellat
re debes gp illaiiocat^ prima domus ciip initiu incipit oriri
de
inferiori
ad
hemifphxriu
fupius
urafc^ens
eo
q?
ab oibahorofcop^
fcandit:6(: dicitur etiam angulus

& cardo &

ciifpis orientalis.

Et quae

fub honzonte eftfeainda domustpoft hunc tertia fcquitur ^

ad angulu nodis finif :de hinc fequitur quarta domus quinta Tc/
reliqua fecudu hunc or
xta
fiiccedit ei

&

&

dine ufcp ad duodecima qux

ad principium orientis termi
natur .Et quarta earum appel/
latur cardo &anguP& cufpis

medie nodis

& imCi cali dC

& cufpis
:

feptima aguF cardo

occidetalis atqp defcedens

na

haec ex oppofito relpicit afcen

&

ocddere incipit. De
detem
cima liero cuius principiu feni
per eftin meridiano dicitur
cufpis meri/
angulus cardo
diei dC angulo noctis obiicit^.
Etcdfuctudo cbisedomos fe
ainda quinta odaua
undecima quae fequutur praefatos quattuor aii/^
gulosuocare fuccedentes:& ultimas quattuor qua funt tertia fexta no/
na&duodecima appellare cadentes: Sed quia ipfi plancta in ilHs duo/
decim domibus ficutinfignis fecunduqjdcfignoinfignuuadunt capi
untiiel perdunt uires
fignificationes quafdafupcr hunemundu me/
diu:fecundu q? iinufquifi^ in eflfe fuo difpofitus reperif .No minus qp/
pe nolentes futura pradicere per artem aftrorumtaut interrogantib^rc/
(podere dC dubia illucidaretfiue aliqd de nouo inchoare uf experimeto
ru imagines efficere huiulniodiq ad ipfi artis cffeduptincre putarut:

&

&

&

collderant hanc domoru dilpofition^uc figura cali contingde

dB

& clTc
vi

DE DIVER SITATE DIER VM ET NOCTI VM Qu AEFIT

HABITANTIBVS IN DIVERSIS LOCIS TERRAE.
Notandum autem
ailo fol bis in anno

q?

illis

tran fit per

quorum

zenith ellin jrquinoSiali cir/

zenith capitis eorum:fcilicct quando eft

in principio arietis uel in principio libr2e:& tunc funt illis duo alta fol/

fhtiatquoniam fol direde tran fit fiipra capita eonim .Sunt iterum illis
duo ima folftitiarquando fol efl: in primis pundis caneri di capricorni
dicuntur imatquia tuc fol maxime remonetur a zenith capitis eoru

&

Vndeexpricdidis patettaim femper habeant a:quinodium in anno

quattuor habebunt folflitiatdiio alta di duo ima. Patet etiam qj duas
habent cdlatesjfolelcilicet exiftente in alrerutro pnndorum equino/
dialiumuiel propc.Duas etiam habent hyemes fcilicet fole exiftente in
primis pundis cancri di capricorni uel prope.Ethoc efl: quod dicit AI
hyems fcilicet noflrjc funt illis unius eiufdem c5
fraganiis q? aflas
plexionisiquoniam duo tempora qiur funt nobis aflas di hyems funt

&

&

illis

duce hyemes .Vnde ex illis uerfibus.Lucani patet expofitio,

Depre

fiim efl hunc elTc locum quo circulus alti Solflitii medium fignonim
percutit orbem .1 bi enim appellat Lucanus circulum alti folflitii xqui/
nodialemtin quo contingunt duo alta folflitia fub xquinodiali exifte
tibus. Orbem fignonim appellat zodiacunv.quem medium. id efl me/
diatuni hoc efl diuifum in duo media ^quinodialis percutit:id efl diui
dit.Illis etiam in anno contingit habere quattuor umbras.Cum enim

tequinodialium tuc in maneiacitur iim/

bra eorum ..erfiis occidentem:in uefpere uero econucrfo.Iri meridie uc
ro efl illis umbra perpendicularis cum fol fit fupra caput eonim Cum
autem fol efl in fignis feptentrionalibus tunc iadtur umbra eorum uer
fol fit in

Utro pnndorum

fusauflnim.Qwandoeflin auflralibustimciacitur uerfus feptentrio/

occidunt flells qux funt inxta polos;ficut
nem.Illis autem oriuntur
q'uibufdam aliis habitantibus circa xquinodialcm .V ncle Lucanus
fic inquit.T unc furor extremos mouit romanus horeflas.Camienofcp
ducestquorumiam flexus in auflnmi Aether nom totam mergi tamen

&

&

afpicitarcton.Lucet& exigua uelox ibi node boctes. Ergo mergitur

panimlucet.Item Ouidiusde eadem ftella .Tingitur oceano cuflos
crimanthidos urfx.Aequoreafc^ fuo fidere turbat aquas.In fitu autem
noflro niin^ occidunt illa: ftellse, Vnde Virgilius.Hic uertex nobis fein

&

per fublimis at illu fiib.pcdibD fl)^x atra uidet manefeg prafiindi.& Lu

canus. Axis inocciduus gemina clarifTi mus ardon. Item Virgiliiisin
georgicis fic inquit. Arftos oceani metuentes cquore mergi.

QuORVM ZENITH ETS INTER AEC^iI/

NOCTI ALEM ET TROPICVM CANCRI.
I Ilis

autem quorum zenith eft inter jEquinodialem dC tropicum can

cri contingit bis in

anno qjfoltranfit per zenith

capitis

eorum quod

(Ic patet. Intelligatur circulus paralellus ^quinodialistranfiens per

zc

nith
litmcapitis eorumullecirailus interfecabit zodiacum in duobus locis
xquididantibus a principio cancri: Sol igitur exiftensin illis duobus
pim^Iistranfit per zenith capitis eomm.Vnde duas habent adlatestfiC

duas hy-emestquattuor folftitia:& quattuor umbras Ilcut exiftentes fnb

nde Luca/
xquinodiali.Et in tali fitu dicunt quidam Arabiam cflTe,
nus loquens de Arabibus uenientibus Romam in auxilium Pompeio
dicit.Ignotum uobis arabes ueniftis in orbem. Vmbras mirati nemo/

rumnonirefiniftras.

iimbrx

dextrse:

Quoniam in partibus fuisqiiandocj

quandoc^

finiftric:

erant

illis

quando^ p perdictilares; quadoc^

oricntaleS.quando9 occidentales.Sed quando uencrant

Romam cir

ca tropicum cancri tunc femper habebant umbras feptentionales.

QUORVM ZENITH EST IN TROPICO CANCRI.

Illis fi quidem quorum zenith c<Hn tropico cancricontingit qp Ic/
mei in anno tranfitfol per zenith capitis eorum Icilicet quando eft in
primo puncto cancri:& tunc in una hora dici unius totius ar eft illis
Luca/
umbra perpendicularis. In tali fitu dicitur Syene ciuitas, V*
Senui?
n^. Vmbras nuf
flectente Syc
ne hoc intcUige
.

'

^
i

meridie unius

diei; dC

um

p refidu

totius anni

iacit' illis

um /

bra feptentrio/
naiis.

Vnibra perpendicularis

idem quod jequiftoSialis.VndeJoim *quino5iaIis interfecet

zodiacum in diias partes cqiiales:Cc &illonim horizon relinquit me/
dietatem zodiaci fiipra:& reliquam infra. Vndccimifol decurrat pec
illam medktatemtquxefl: a principio arietis iifq^ in fine uirginis unus
rizon

erit dies continuus fine node:&

cum fol decurrit in illa medietate

quae

nox una continua fine die

Quare 6C una medietas totius anni eft una dies artificialis:& alia me/

cfl: a principio librae iifi^ in finem pifciu

erit

dietas efl: ima nox. Vnde totus annus eft ibi unus dies naturaUs.Sed cu
ibi

nun^ magis.xxiii.gradibus fol fub horizonte deprimatur: iiidetuc

&

nobis dies dicitur ante fo/

dies continuus fine nofie.Nam
ortum fupra horizontem.Hoc autem elT quantum ad uulgarem fen
jfibilitatem.Non enim efl: dies artificialis quantum ad phificam ratio/
nem nifi ab ortu folis ufep ad occafum eius fub horizonte. Ad hoc iteru
lux uidetur ibi eflfe perpetuatquoniam dies eft ante^ leiict' fuper ter/

qp

illis fit

lis

ram pcr.xviii.gradus ut dicit Ptolemcais. Alii ucro magiftri dicut.xxx

fcilicet per quantitatem

unius figni:dicenduq)aefeft ibi nubilofus

&

fpiftiis.Ramus enim folatis ibi exiftenfdebilis uirtutis magis de napo/

ribus cleuat

poflfit confiimcre:Undc acrem non ferenat: & n5 eft dies

DE DIVISIONE CLIMATVM.

I maginetur autem quidem circulus in fuperficie terrs dire<ftus fup/

politus xquinodiali.Intelligatur alius circulus in fuperficie terrx tran/

fiens per orientem di occidentem.& per polos mundi.Ifti dno circuli
interfecant fe lein duobus locis ad angulos redos fphserales:6C diuidut
,

totam terram in quattuor quartas:quarum una eft noftra habitabilis il

la fidlicet qnx intercipitur inter fcmicirculum ductum ab oriente in oc/
cidentem per polum arcticum. Nec tamen illa quarta tota eft habitabi/
lis quonia partes illius propinquaz aequinoctiali inhabitabiles funt pro
pter nimium calorem.Similiter partes eius propinquae polo arctico in
habitabiles funt propter nimiam fri^ditatem .1 ntelligatur ergo una li/
neaaequidiftans ab aequinoctiali diuidens partes quartae inhabitabiles
propter calorem a partibus habitabilibustquac funt uerfus feptentrio/
nem.IntelUgatur etiam aha linea xquidiftas apolo arctico diuidespar
tes quartae inhabitabilcs:quac funt uerfus

feptentrionem:proptcr frigus

apartibus habitabilibus qux funt uerfus a^quino&ialem.Inter iftas etii

duas lineasfextremas mtcfligaritur fex Irnea: paraIclI*axjumo5iaIiq*

cum duabus prioribus'diuidunt partem totalem quartae habitabilem
in feptem portione quae^icimtur feptem cliniata:prout in pr^enti pn
tctfigura.

Dicitur autem clima tantum fpacium terra: p quantu fcnGbiliter ua

liatur horologium.Idemnanqp dies icftiuus aliquantustquieft in una
regionetSC fcnfibilitcr eft minor in regioi^ propinquiori aiiftro.Spa/

cium igitur tantum quantum incipit dies idem lenfibiliter uariari dici/
tur clima.Nec efl: idem horologium cumprincipio:& finehuius fpam
obferuatu, Horae enim dici fcnfibilitcr uarianturtquarc Qi horologiu

Mcdiu igitur primi dimatis cft ubimaxima dici prolixitas cfl.xiii.ho/

ranim,& eleiiatio poli mundi fupra circulum hcmifperii gradibus.xvi

&

dicit" clima diameroes. Initium eius cft ubi diei maioris prplixitasc
quarta unius hora:.& eleuatur polus fupra
xii.horarum:& dimidix
quartas unius gradus.Et cxte/
horizontem grads bus.xii.S^dimidiae
ditureius latitudo uf<5 adiocum ubi longitudo prolixioris diei eft.xiii
horarum .& quarta uniust& eleuatur polus fupra horizonte gradibus
XX.& dimidio;quod fpatium terra cft.ccirc.xl.miliaria. Mediu autem
dimidiai
eleua/
fecundi climatis efl: ubi maior dies eft.xiii.boraru
tio poli fupra horizontem.xxiiii.graduu;6c quarta partis uriius grad^
Et dicitur clima diafy^enes. Latitudo uero eius efl: ex termino primi cli/
dimidia:SC
matis iifc^ ad lociimuibi fit dies prolixior.xiii.horarum
dimidio
quarta partis unius hora;5c eleuatur polus .xxvii. gradibus

&

&

&

&

&

&

& fpacium terra eft.cccc.mlliarioru.

Medium tertii climatis c

ubi

fit

longitudo. prolixioris diei.xuii.hora^i&eleuatio poli fupra horizote

&

dimidii:&quarta unius partis.Et dicitur clima dialexa

xxx.graduu
eius eft ex termino fecudi climatis uf9 ubi prolixior d i
Latitudo
drios.
altitudo poli.ccc.xxxVgraduum:6C
cs e.xiiii.horarti &quarta unius.
duarum tertiarum. quod fpacium terra eft.ccc .l.miliario^ Medium
quarti climatis efl: ubi maioris diei prolixitas efl: quatuordecim horaru
duarum quintarum.
axis latitudo.xxxvi. graduum
dimidia
Et dicitur diarhodos. Latitudo uero eius efl: ex termino tertio climatis
dimidia:
iifl^ ubi prolixitas maioris diei efl: quattuordecim horaru
quarta partis unius .cleuatio autem poli.xxxix*graduu quod fpa/
cium terra eft.ccc.miliariorum . Medium quinti cnmatis eft ubi ma/
tertia unius: 8C
eleuatio poli.xli .gradus
iordies eft.xv .horarum:
quarti cli/
extermino
Latitudo
uero
cius
efl
diaromes.
clima
dicitur
elciia
matis ufq^ ubi prolixitas diei fit.xv.horariim& quarta unius:

&

&

&

&

&

&

&

&

tio axis.xliii.gradufi 6C dimidii quod fpaciu terra cfl.cc.lv.miliario^.

Mediu fexti climatis efl ubi prolixior dies efl.xv .horarum & dimi/
dis: dC eleuatur polus fupra horizonte .xlv .gradibus .&

duabus quin/
Latitudo uero eius efl ex ter/
mino quinti climatis ufqp ubi longitudo diei plixior eft.xv. horaru dC
dimidia:fiC quarta unius:& axis eleuatio.xlvii.graduufi^ qrta unius,
tisuniiis.Et dicitur clima diaboriflenes.

qua diftantia terra dl.cc.xii.miliarioru. Mtdiu autem feprirqi clima

tis e(l

ubi maior prolixitas diei cft.xvi.horaru :

& cleiiatio poli fupra

horizonte.xlviii.gradiii5;6C diiaru tertiaru. Etdicit'' clima diariphcos

ex termino fexti climatis uf ubi maxima dies

eleuatur polus mundi fupra hori/
dimidio quod Ipaciu terrxeftx.Ixxxv.
zonte qnqginta gradibus
Vitra autem huius feptimi climatis terminu licet plures
miliariorii

Latitudo uero eius

cft.xvi. horarum

efl:

di quartae unius;

&

&

fint infulx; 3C

hominu habitati 6 es;quicqiiid tamen fit;quonia prauae e

non

habitationis fub climate

coputaf .Oisitacpiter termi/

nu initiale cliclimatu di fma/

leeorude diuerfitasefl: trium
horaru di dimidix; 8C ex ele/
iiatone poli fupra horizonte
xxxviii.graduu. Sic igitur

pa

tetuniufcuiufqpchmatis lati/

tudo a principio ipfi^uerfus

aequinodiale ufqp in fine eiuf

dem uerfus polii ardiciim; di

g> primi climatis latitudo
maior latitudine fecundi:
fic

deinceps.

eft

Logitudo aute

climatis poteft appellari linea

ducta ab oriente in occident^squidiflans ab squinoSiali. Vndelon/

gitudo primi climatis eft maior longitudine fecudi;& fic deinceps:qd!
contingit propter anguftiam fph^rac.

CAPITVLVM QuARTVM DE CIRCVLIS ET

MO

tibus planeta 9. 8C'dc caufis eclipfiu folis& Iunx.

Otandii q? fol habet unicu circulu per que monetur in

fii

perfide lincnceclipticx:& efteccetricus.Eccentricus qui/

dem circulus dicitur n5 omnis drculus .fed Iblu talis

qui

diuidens terra in duas partes aquales no habet centg: fu/

imicu cetro terra fed extra.Pudiis aute in eccetrico qui

maxime accedit ad firmamdu appellaf aiix:quc5d inter/

pretatureleuatio.Pildus uero oppofitus qui maxime remotionis eft a
firmamftodidt^ oppofitioaugis.Solisautaboccidetcin oriente duo

fiinf motiTStqi!052
iin

unus cftcij>pri in cimilo ruo'cfc?tricojquo monc^

omni dic ac nofic.Ix, minutis fere. Alius uero tardior

eft

mot^fpha:

raipfiusfupra polos axis circuli fignop; dC

cll aqualis motui fphara ftella92 fixaru fciU
cct in .ioo.anis gradu uno.Ex hiis itaq^ duo
bus motibus colligitur curfusei^incirculo
figno^ ab occidete in oriete per que abfein

ditcirculu fignoru in .ccc.lxiii. diebus

ta unius diei fere prater re

&

qr
modici qua nui/

.Quilibet aute plancta

habet circulos prater fole fcdicet aqua

luisefl: fenCibilitatis

tres

te deferentem &epicpclu .

Aequans quidem

hmaeftcirailusconccntric^cu terra:& eft in fuperficie ecliptica; Eius

uero deferens eft circulus eccentriais.nec eft in fuperficie ecliptica; imo

una eius medietas

declinat uerfusfeptentrione:altera uerfusauftru.

Et

intcrfccat deferens aquante in duobus locis.Et figura interfectionis ap

pellatur draco;quonra lata eft in

medio & anguftior

iierfus

finem

n/

terfe^Hoigit* illa per qua mouctur luna

ab auftro in aquilone appella/

tur caput draconis.R eliqua uero iterf^dioperqua monetur a fepten/
turione inauftru dicitur cauda draconis. DeferetesquidcdC aquantes
euiuflibct planetat fut aqualcs.E t feiendu
ta defert ^ aquas .Saturni
louis; Martis Veneris
Merairii funt
ccc^rici

&
& extra fuperficie ecliptica

tamen illi duo funt in eadem fiiperficie.

Qiiilibctetia plancta pratcf fole habet

cpicyclu.Etcft epicpclus circuPpani^p

cuius circuferetia defertur corpus plane

ta;& cent^e epicy'cli ^ defertur in circu

feretia deferetis.Si igitur dua linea du/

camr a cetro terra ita q? includat epicy/

clualiaiiusplaneta;una exparte orien
tis;reliquaex parte occidetis;pu&tsco

tadus ex parte orientis

dicit* ftatio

pri/

ma pudus uero contaftus ex parte oc/

;

cidentis^dicifftatio fecuda.

Et qn plane

ta eft 1 alterutra: illabi (lationu dicitur

ftationariiis. Arcus

nero epicycli fupc

rior ititer duas ftationes inter cept^,di

cit''dire(3:io 6Cqn planeia efl: in illo tuc
dicit' diret^us. Arcus

nero epicycli in/

ferior inter duas ftationes interceptus

dicif retrogradatio.dC planetaibiexi

ftes dicit' retrogradiis.Lunae aut no af
fignat'ftatio

Vn non

dire^o urretrogradatio

dicit'luna ftationaria direda

ucl retrograda ppter iielocitate mot*^

d^incpicyclo.

Deeclipfiluna*.

Cii autem fol ftt maior terra .neceflfe eft

minus a fole femper illuminetur

^ medietas fphxrac terra: ad

& umbra terrx extenta in aere tornati/

minuatur in rotuditatetdonec deficiat in fuperficic circuli fignorutn

infcparabilis a nadir folis.Eft autem nadir folis punctus directe oppofi
nde cu in plenilunio luna fuerit in capite ucl iu
tus foli 1 firmamento.
lis

cauda draconis fub nadir folisttunc terra interponetur foli limat.

de cu luna lumen non habeat nifi a fole: in rei ueritate deficit a lumine.
Et eft eclypfis generalis in omni terra fi fuerit in capite uel cauda draco/
nisdirccte.Particularisucrocclypfis fi fuerit prope uel infra metas de/
terminatas eclypfi.Et fenmer in plenilunio uel circa contingit cclyp fis.
Vnde cu in qualibet opoUtionehoc eft in plenilunio no fit luna in capi

cauda draconis nec oppofita nadir folis: no e neceffe in quolibet

plenilunio pati eclypfimtut patet in puti figura qux fubfequi^ . Cu au
te uel

Ic fuerit luna i capite ufcauda dracoistufppe metas fupra dictas:8c in

c6iuncti6ecufole:tunccorp^luna: interponet' inter afpectu noftruSC

corpus folare.Vndeobunbrabit nobis claritatem folus:& ita fol patie

tur eclypfimtnon quia deficiat luminetfed deficit nobis propter iterpo
fitionc Iunx inter alpedum noftrum di folem.Ex his patet gp non fem
perefteclypfisfolisinconiimdionefiucin nouiliinio.

etiam q> quado eft eclypfis Iunx

eft eclypfis folis

eft eclypfis in

Notandum

omni terratled quado e

nequa^immo in in uno climate e eclypfis

foUstdC in

alio non:quod contingit propter diucrfitatem afpedus in diuerfis cli/

matibiis.

Vnde Virgilius elcgaatifliiiie naturas utriufcj eclypfis fub c6

pcndio tetigit dicens ?

Uefeflus lunas iiarios
foliic^ labores.ESf prae

aidis patet gp eu ccly/

piis folis eflet in palTio

ne domini:& eade paf

lioefTet in plenilunio:

iQa eclypfis folis

non

fuit naturalis: imo

mi/

raculofa contraria na/

turc:
lis

quia eclyplls fo/

in nouilunio uf cir/

ca debet contingere

Propter quod legitur

Dioiiyfiu ariopa^ta i
cade palTionc dixiflfe:

Aut deus naturae pati/

tur.aut mundi

machi/

nadilToluetur.

Opurculu fphx/
ricuiohanisdefa/
cro bullo explici/
tiun eH.

cclipfis folis

DISPVTATIONVMIOHANNISDE MONTE REGIO

CONTRA CREMONENSIA IN PLANETAR VM
THEORICAS DELIRAMENTA PRAEFATIO
'

bona g^ artiu fludio iis Iohancs demote regio.S.P.D

ijj

Oft^ emifimus

indice qperu: qu^e

li

brariis noftris formanda tradem^mo

I

nullis (ut accepimus Radendi

magis

^ iuuadi fiudio inflamatis illud mox

uifu eft reprehenfioe dignucq? quoru/

jljda

opa

fcriptorii .imutare

conamur:

|alioruuero prdrfusreiicerenouis

iii/

delicet illatis tradudionibus:

I

deinde

'

9 plerifc^ probis iiefuftif^ audorib^

contradicere: ac

quoruda recentioru

comqntaria oblitterare no neremur:

/noibus etia:quod( ut illi putat jacerbu
eftt

eniiiKiatis.Mihiaiite nolenti pctiuspmpta reda^ exemplaria

aut noiia condere aut mendofa excribrarej haud qtia^

uerlarc

diffi

tedu eft id libenter at^ cofulto fadu elTemo quo aliense detraha

audo

ritati;led quo mathematicaru ftiidia ia inde a faculis mutifaria

inqui/
nata ac pene ab oib^derelidajoi labe quoad eius fieri potabllerfa
il/
luftrenf :quod j)fedo quu imutandi plurima tu denuo traducendi
of/

fidofieri necelTe efl.Contradicere autem fcriptoribus

qua^ antiquis
fiufq?uthoieserrauerintiuftiuiriac liberalis ingenii elTe arbitramur
cxeplo moiti omniu fere eoru qui un^ aliqd noui copofuere.

Quod

deniqjnoibusfcriptorunopepercim^haud abfentaneu uideri debet

eu milHli quidam nimia capti credulitate tantu tribuant feftiuis
libro/^
ru infcriprtonib%udoru uetuftati; ut de re quapia dilputaturi
fupre/

mu acualidilTimu argumentadilocu femp ab

audoritate mutuandu

cenfeant;fcilicet alieni alTertioni qualidi^ plus fidentes

tilTinix. Affert nefcio

^ rationi cer/

qd fingularis indulgentia mors hominu qui ali/

qd in uita copofuere: ut quos adhuc uiuos forlitan negligeremus eoru

iauitafundoruopareligiofiusamplexemurtfuie q? fententiis ipforu
refragari non

licet ne

p in uidia aiit infolentia id fieri credat" :fiiie quod

qm id pleru<|
aliena placita excutere argutiuf9 diiudicare grauamun
crediderim
ut c6
fine ma2;iio labore fieri nequit. Hinc ergo fadum e(Te
contra/
plura litterarii ftudia fomnii cuiufda aut anilis fabuk fpeciem
eru
obfequiofas.
cdmetationes
ac
xerint ob lecHones nimiu fecuras
ftudiis
comimcfit:
liberalibus'
ferme
oibus
illud
ficontagiii
liero

eni

&

qua: cofef/

in mathematicis th oino pudendu efl: ac intolerabilerqppe

defidia (x/
fu omniii i ppeUiam femp prx fe ferentia certitudinemoftri
ad fecem quanda decofta funt t adeo ut in fcientia fideralif uniuer
culi

fas eni inducere longii

efl:

pr^ter Getardu cremonenfem ac

Iohanem

de facrobufto eundos pene audoresnegligam^tia^ paftronomis ce

ut uo
lebremiir q eoru cdmenta Theoricas fcilicet planetarii Sph^raejf
pr^edidio/
tabularia
quoc^
numeroru
ubi
eant jmateiiale uidimiis At
.

nu9 inchoamenta quxda attigimus

tu dernu pfedi undiq^ credimur

Hinc alii ledionibus publicis allegamur difcipulos fcilicet faduri qua

fumus preceptores, Alii ad confultationes principii accerfimiir

Ics ipfi

mox in publicu ac plebeia turba deliramen

yfedo recefere, quanta no
pfunderenoerubcfcimus.Pudet
noftra
ta
cxci
bis inde cotumelia pleruc^ obueniat: 6C quidem no indigne qn p
quii
ad/
htrequide
tatem ftolidam ppvix precones fumus ineptiie.Sed
quoru applofione firmati

ad corrigenda exempla
nexafibi poena luat" leniori egent cenfura cp
eteni( nifi fallor)
ria fciape quaiiis reconditaruindifereteruimus. Hoc
pprie fuppofi/
cdtagiis
obtenebrare
nobiliu
piaculu eft fnias audoru

ignoranti^! pofteritateni9 uiciatis libroru exemplis inficere.Quis

excogita/
cni nefeiat mirificam illa formandi artemmiip a noftratibus
uolumi/
libro^
diifeminent"
mendofa
fi
mortalibus
tamiobeiTe tantu

tis

na quanta pdefl: exemplaribus rite cor redis. No queo milii tempera/

geographia
re quo minus unu pfera exemplu corredoris audaculiiqui

Strabonis latina aliquado fadatromanis nuper librariis formandam

litteris indicare hois fciqlicon/
exhibuit: quauis ridere magis libeat
diei maxima agit quae
plixitate
fidentia.Is in tertio uolumine ubi de

accidit habitatib^ inter

horaru Iblftitionaliu

Roma & Neapolim: dies

inquit

maxima

quindecim .illic ctia fepius hoc epitheto

efl:

folflitio

uno Icilicet uer/

bo duplicemproflituitignorantiam.Quumeni audorgrxeus dicat

naliurepetito:inldtiafua at9 barbarifinu indicans

copeoH i'(7i*UEpi vooM qtiod latine eft horaru xquinodialiuiftolidus

illc

miratus cfttquo na modo xquinodiales horjcdiem

fbiftitii

cofHtiicrc

poflTintt ^quinofliio ac folftitio multu inter fe diftantib^.Itacj

a folfti/

tio horas illas denoiauit:ignorans uticp cur a:quinodiales dicantur ho

rx etia ille qux in die folftitiali numerant^, Nemo fane tantu tradudo

Guarino uitiu imputabit: is eni fuperius haud loge poft caput fecun
di uoluminis;diem maxima apud britanos horaru xquinodialiu elTe
decem dC nouem infinuat.No diceret ille rolftitionaliu ficut gramati/
ri

cellus ifte:fed

a folftitio folftitiale formaret Lucanum imitatus dicen/

tem:rapidi<5 leonis folftitialecaput.Talicorredori imo potius cor/

niptori:exemplaria emendatu difficilia plurimuc^ ipedita o amice crc

disfC^iidquxfofietfitradudoris incuria primu exemplar uitio fit

obdudu;aut ab efurienti quouis librario pperaimutatiu^Quo^ pro /
(cQto utriinqp cernere efl in eo ope quod hodie p Geographia Claudii

Ptolemxi circufeff^-.ubi nec litteralis cotextus ausioris grxd refpodet

fententiis lacobo Angelo fforentino inuertentetne^ tabiilx puincia/
ru pticulariu a Ptolemxo inftituta feniant efFigiem:fed friuola ab hole
famelico palLefunt immutatione

Igit^ qui fe habere putabit

Gofmo/

graphia Ptolemxi ne umbram quide tanti operis poterit oftentaretfi/

dem9 nemono habebitfumati dicenti mihi: opushocnodu ad lati/

nos traflatu eire;pfertim fi refciuerit ipfii ob difficultatem fua diu apud

grxcos quoq^ pditu oinoq^ iterituru fiiiffe: nifl moachicuiufda maxia
iiigilatia reppertu eflfet.Sed hxc alibi pleniori reddent' tradatu:Ia ue/
ro reuertens unde abii:ne aliena delida reprehendentem meipfu uidear
eximere a grege ifto ridiculo affronomo^i tanql inocentem nulli 9 er/
rori obnoxiu: nuc profiteor xque latuni imo gratias ingentes habitu/
ru plerifqg oibus ^ meas infpicient editiones iudicabutq^ qluis infidio/
fe:quas
fi fcia Horatii C^intilianic^ monitu no efTe pcipitadas:ali/
qd tn in xtate uegetiori tentandu eft:ne uentri tantu more pecudu in/
infolentix crimen mihi
diligere uidear, Sufpicor aut fore nonullos

&

obiedabut:utquiin Germania ne dica barbarie dega:inops libroru:

hominu femot^itottaqp celebratos uiros impe

tere aufim: Sed hi ( nifi me fallit animus nenia dabut fi fine ppofiti: n 5
perfonaferiptoris aut fortuna perpenderint.Nam quo licentius abim
diusqg uniuerfi tentata mea infpicere:iudicare: corrigere ac retradarc
afrequentia($ dodoru

queat:ecce mciipfu fponCe interprxtamentoqg multiplici in mediu fia/

tuo haud reformidante p repnblica litteraria quaiiis experiri fortuna

Sit<^ h ec prajfens lucubraciuciila qli prcEgiiftamentu

imiuer& comen/
qua ueliiti menfiira reliqua astatis noftr^tquantacucj deus tr
buet:exercebimus.H[ortamur deni9 le<9:ores;beniuolos quidem ut
p
fuo quifc^ ingenio conatus noftros examinettno quide fine premio ni
fi quifpiam nominis fui celebrationem negligere uelittqiia certe
polii/
cemur faduros in opibus noftris ubi fuerit opportunu; amulis autem
n 5 nihil uoluptatis accedet fi hoiem res inufitatas aggredi aufii in erro
re dephenderint.Sed ne Ibgius prafemur incipiemus percurrere Theo
ricas planetaru: Gerardo cremonefi( ut ferf aditastia pridemcj i oib
)
ftiidiis generalibus legi captas:opus quide tenue fed a multis
magnif/
(5 ingeniis credule pbatu.xMultos paflTim offendas infanosei^expo/
rationis:

fitores:errataqt fiia demdftrationibus geometricis roborare conantes.

friuole uigilauerint fpecie dialogi nianib^noftris iadudu erepti

Qui ^

intelligent:quem in urbe

Roma quonda lufimustNuncij uniiierfos

fi

dcralis fcientiaftudiofos eojinterprete Salutamus,

VIENNENSIS

CRACOVIENSIS,
,c,
I quis forte roget quaobrem potifTimu

ad hanc adem diui Petri apii hoc mane

coceflerim; is fciat in primis oratu
ueniflTeut

Pio defudo potifex

me

fucce/

datcuifincera religio cordi fit:q chii/

ftiani nois inimico mahumeto occurre
reaufit:qui(5 externis olim coculcatis

hoftibusinteftinafludeat tollere difci/

dia:ut tandem 01 ambitioe ac praua cu/
piditate extinda boni mores ex integro

refumanf ac deinceps optima quaq^ ar

tes 1 lucem redeat
q turbulenta hac no/
ftra atate negligi uidenf.Na ut reliqua ftudioru genera filentio prate/

rea: artes liberales

hortanfpfertim illa quas uocatmathematicas:qua

ita mifere mortaliu

tis

dode cdfeciiti

animis exciderat: ut ppaucos hodie repperies qfa

fint eastplurimi autem fiC

ferme omnes uix aquo aio

mifcrabilc diSu: ca92

nomina audiat:nihil fuaue arbitratcs

^ no auri

facra famem expleat.lntcrea tii ea qux alh-o92 pollicetur noticia

quof

da afficit hoiesmo qdem:ut xqim eflTettanimi exercendi fed glori, aut

queft^gra q iufto ordine neglefto du ad futura,pronuciada nimiu pro/
perant:totam ferme qu demotibiis eftprjctereut aftronomiatquo de/

mu fieri foletuit uiilgari undiqp habeaf ludibriomeqj id iniuria:quado

ode ab erroribus fuis quo9^ occaliones ignorat ablfinere^ no (ludent.
Sed quifnam me appcllat:hoiem tata turba difcernere,n 5 (initfC.Sal/
nere iteru teiubeo Iohanes optime. V.Saluu te aduenilTe gaudeo ami/
ce dulciffime.C.Ia dudfffaliitatus haud refpondifti.Quid agit''f V.de/
ambiilaf^.^Sed tu qd rei hic habesf C.Expedo.V.O te fodicem expc
q
flandi gratia habes:ad capeffedas eni opes ecclefiaflicas hanc aiut dTc
uia. C.'Haha.Tifquoqj idcirco beaberf jqtantopeantejhodiu mora/
risracru,V.Deusfaxit.Sed nunc ego Nicenu expeflo dominu meu
non ut ita dixerim beneficia.C. At ego dhm meu opior futurfi aidodc

ad c 5 claue.y Tu igif hoc triduo in carcere latebis; id quide comodi

habiturus ut q? primu eleflio noni pontificis tibi mote(cat.C.^id'tu
podea.V .Vt inde fortunas ei* pdereJjolTis.C.Redepfeflo id expio
radi talis credit' e(Te ianua.V. Alii diem poti^ obferuadu cenfent 'quo
cathedra premit apKcam corona triplici redimit^ .SedmilTaidc fa/
.

ciamiis.orandusmulto maxime deus edut cptis illis adfpiret; utc^

Mercurium fuosfodici radio temperare iubeat homines deuotefup/
plicandu ed.C.Ita faciundiim cenfeo. Veru ut ad ufitata iucundioraeg
nodra colloquia redeam^ opportune mones ubiMercuriucomemo
ras. V Qui^ qtia^fo inciditfC. Theorie planetarum coes^in mentem
.

rcdiere;prrertimlocusilleubide minutis pportionalibus Mercurii

agif .Na fnia'eiiis loci haud qua^ refpondere uidef tabulis numerose
.Theoricas dicis Gerardo quodamf ut fama ed jcrcmonend ditas

qu unde prima fortitfint fidem uttantope legcrent^fkpenumero

admiratus fum.C Tu ne illas leflu iri adeo iniquu arbitrarisf V. Vtru
legend(intan potius,negligend;alius quifpiafiipaulopod indica/
rit.C.Igit ineptus ego frudra tantam illis, fidem habui; quippe quas
totiens magna cu intentione^legerim.V, Optimi uiri fundus ed offi/
modo eni bene'dicentib^ grati fut habend; ueru etia erratib

cio;n 5

Na p hos quide cautiores reddimur;p illos autem meliores.C. Adhuc

haereo 'du tot c5metarios fuos circufpidotgomnes explanare conan/

tur hafcetheoiicastnihil errati nihil deniqj infipienter didi notantes

V.Si quid obfcurius fcriptor ipfe ediderituiel indode forhtan pNce/

perit:officioc6mentatoris id quidem latius illuftradudftud uero de/
centi cu moderamine exponendu eft: alioquin ignau^ habebit^ comen
tator atqj temerariu s Sed ne diem teram^ res ipfa attentanda efl:. Ve/
lim nobis datu iri textum theoricaru:quo ordinatius lingula pluftrarc
liceat.C.In uicino amicii habemus unde petere oportebit. V. Vade er/
go ocius petitu .Anceps hodie facinus c^ptalTeuideor g aliena fcripta
&iamiu pro indubitatis habita retradare aulim*. Veru ubiubi opus
erit Euclides nofter at^ Ptolemais aduocati airiftent.fiC fi aliude tefti
.

monia fumi oportuerit copiajfic fpero;dabit'.Hoc na^ padoC nili me

Mit animus jcaluniandi plerifcj adimet' licentia.(^od nili fieret: plii
limos prxfcr ratione mihi oblocuturos uererer. Diceret forfitan Vnde
nouicio mihi tantu arrogem ut iietuftu prouocare audore no erubefea
Sed amiaimuideo redeuntem. Vbi efl: libellus quem petebamus fC,

Eccum ipfum. V.Satis efl.Nunc ordiendnm cefeo a rebus

paruistqua:.

aliqtenus tolerari poflTd fi moderamine certo acciperentur. Poflpau/

ca igit' initiaUa Medi inquit ille mot Solis dicit arais zodiaci cades
iter linea exeunte a cetro terras ufep

lineae exeunti a centro eccentrici

C^id

ad firmamentutlinea dico asgdiflate

per cct^ corporis folis ad zodiacu.C

in hifce uerbis notasf V.Exiguu aliquid efl;fuperflue quide fenu

eccetrici ad centr u folis terminata producit ufep ad zodiacu:

diametru

Na haec linea ad zodiacu ufe^ extenfatneqp mediu folis locu neq^

ueloci

iatern motus eius acqlem i zodiaco defignat.Sed fatis efl linea ex cetro
cccentricieduci6Cad centp: folis terminari: Hxceni.uelocitate folis in

cccentrico fuo declarat:cui demu xqdiflante ex centro mundi educere li

cebit.C .Pania uidetur illa nota. V.Ha ha he.6C pania exilHt in uerita/
te.

C.Quid rides ubi ueritate appellasf V.In mente uenit 'graculus qde

cfuries:que infanirc fecit hac linea ex centro eccetrici p centri folis iifcp
ad zodiiacu jdufl:a:ait eni mediu folis motu in zodiaco ad hHvulmodi

qn quid 'hac li/

quod J)priu
arcus
abfeindit
aqles
no
nea in Jeqs temporibex zodiaco
poft
.Dabit
ueli
iflu
noflfe
V
homine
Sed
ofFiciu
linea medii motus e
haccognolced.Tum6 cxptapfeqreledione, C.Aduerteigi^ animu*
linea tcrminari.C .Tam temere quilpialentirepotcflf

Qu2e aqtio nulla cft^olc cxiftetc fauge ufoppofito augist ipfo auteexi
ftente 1 longitiidinib^mcdiis e maxima.Quid quefo accipis p uocabu/
iu,longitudinis moiix. VXogitudine longiore Ptojemxus iutelligit Ii
nea qu ex centro mundi ad auge cccetrici protendi^jLogitudine autc
propiore accipit linea a cetro mudi ad oppofitu augis porreda. Inter/

dum tn piinda eccentrici didas lineas terminantia longiorem & pro/

pioremuocatlon^fudincs .Longitudinem autem mediam appellare
loletUneam egredientemex centro mundi ad circunferentiam eccentri
ci:aequalem quidem femidiametro eccentricitaut pundum eccentrici
quod terminat huiurcemodi linea. Appellamr autem longitudo me/
dia quoniam tantum fuperatur[a longitudine.longiore quantum 6C
ipla fiiperat longitudine propinemiorem* Qui aliter accipit longitu
mnem mediam eccentrici a mente Ptolemaei recedit. t autem pundu
huiuGnodi longitudinis medis determinari^ podittfiguratione uten/

dumeft.Circulis.a.b.c.fuper centro .d. lineatus eccentricum folis^^re/

prsfentet: in cuius diametro .a.c. longior atej propior longitudines

medi/
ad diamc/

confiftantjcentrum mundi fitie.diuifa(^.d.c.eccentridtate per

um

in pucdo.f.ex ipfo.f.^rediatuT.f.b.perpendiailaris

trum.a.c. Cuius pundum .b.terminalem dico cfTe longitudinem

diamcccentrici.Produdis'enim duabus lineis .b,d,dc.b.e, erunt
latera, b.f.

&

.f.d.

me/
duo

trianguli.b.d.L

zqualia duobus lateribus.b.f.dc.f

c.trianguli.b.c.f.& iitercp angulo

rum ad.Lredus quare per quarta

primi elementorum Euclidis.b.e.
unea ipii.b.d. femidiametro eccen
trici

squalis erit.linea autem.e.a.

Idlicct longitudinis longioris fu/

perat.ajd.lemidiametrum eccen/
lineam .b.e.ipia
cccentricitate .d.e. femidiameter
quoqp.d.c.dC ideo.b.e.sqlis ei ex/
cedit 16 gitudineppiore.e.c.eade eccctricitate.Sol igit' pudu.b.poflH

trici:atc^ idcirco

dis i logitudie media cccetrici fecud u mente Ptolemsi exiftere

dicet^.

C,P1^ id auhi,$ed textum continuabo nili aliud fubiungere uelis.

V.Quififccpaulifpcrdoneccxcetro inudi.c.ad diametru

cccetrid.a.c."

ppendiciilare.e.g.eduxero circuferetise eccetrici ipundo.g.icidente.

Perge ut liibet. V.Ptolemxus nofter demoftrauit foli { pudo.g.exifteti

maxima
dinis

in mofii fuo diiierfitateaccidere.C.No

fcilicet

igit"" i

pudo.biogitu

mediae squationejfolis maxima repperiem^qiieadmodu

bon^ iUetheorica92 audor aflferebat. V.R ede cocludis:n5 eni i ipfa 15

gitudine mediatfed ppe ea maxima folis diuerfitas colligit'.
uc ciete/

ra deinceps profer.

C .Audito igit' me leduril.

V.Sed milTu faciamus

Sole:lpeculationes aut motuu atq^ orbiu lunae aggrediamur.C.Eccetri

cus folis immobilis e nifi quatu ad odaua fphacram .eccetricus aute lu/

n^mouet' quolibet dic ab oriete i occidente undecim 'gradib^ fere.V.

Hic fiftc gradu. Quot comemorat ille eccetricosi IbeculationefuafC
nu duntaxat cpicycli delatore. V.Quomodo igir ide eccdricus oc/
cidentem iierfus moueri poterit: qui epicj^clu defert ad orientemtnili
cidc mobili duos cotrarios leflTc motus affirmare quis ueliti G. Nequa/
^ fup iifde polis.ueru de cdro eccetrici dixiffe uidct':illud eni ad occi/
dentejtralfert'.V.Sedne9 illud natura pmittit:oporteret eni hoc pa/
do fcindi corpora cxleftia uacuucj in eis rcppiri.G. Bene ratiocinaris.
Id eni neceflTario fequeret' nili orbi eccdrico epicyclii deferdi aliofduos
circuponam^ lingulis tantu fupficieb^ eccdricos:ita ut tota triu orbiu

cogeries mudol^fiat cocetrica.Sed ha:c oia i thcoricis fuis nouis Georgi

PurbachiuspriEceptortuus explanauit& gde accuratilTime.V.Illud

demu quod (equit' haud poterit intelligi:fl no duos exteriores huiufmo

di eccetricos imaginati fucrim^.G.Quid illud ef V. Paulo iuferi^ille.
Patet eni inquit qp cetru epicycli luna; bis in menfe pertrallt eccetricu .G

Vcru dicistquo nanqp pado epic)^clus peragrare polTet eccetricu cui ita
inditus e ut ad motu eius raptim circuferat'. V.Procededu e oci^:n6 du
cni lime trafgreflis nobis hora ferme itegra fubterfluxit.G .Ergo tacere
libet minuta pportionaliatqua ut ille autumat dicut' fexagclima parti

culielinea dupla ad linea exillcnte iter cetru terra

& cetru eccetrici diui

failexagintapartes. V.ProfedoliPtolemauuidilTet

h5

ille

minuta

pportionalia ronabiliterdifFiniuilTetfexagellmaseflre particulas ipli

cxcelTas non quide duaru lincaru more fuotueru duaru aquationu ar/

gumetimaximajiiquaru altera quide cpicyclo i auge eccetrici collituto

&

accidittaltera uero i aiigis oppofito.C.IUud deinceps minime fatifFacit

mihi ubi de dracone liinxtE t ducit inquit iftas interfe6lioes qda eircul^
cocetricus mudo exiftes i cxlo asqualis cccetrico Iimx i magnitudine;

fupficieorbisfigno^efiueiuialblis.Na 6C

mudococentriciu
ftes fiut;no ciraili.

ut

ille

huiufcc/

fl facile intelliga

moda duas interfe 6liones;motus th earu fieri pofTe n5

uidet'

aittorbeseni corporei fiint quib^

circulu

motus ede/

V. N5 iiuria notalH huc locu infiifficicntcr expofi/

n5 e cur pauciiTimi plena theoricarunoticia habe/

tu .Quare mirandu

ant;qiiquide diminute res ipfa tradita fit. Deluminarib^ia fatis;nunc

ad tres fupiores trafeundu efl::quoru qlibet inqt ille duos habet cirefos

& imobiles qn
& ad motu qiiottidianu.circa terra ab oric

cccetricos xqualcs diipofitos in eadefiipficie plana

tu ad motu odaus fph^rE

nifi

Quid de hac littera tibi uidef amice mifC.Neutru du

mwieri
afiTerit praeter^ ad motu odmx Iphaerx
primi
09
mobiIis:quod a ueritate alienu arbitror;cu alter eo^e oriente ueruis dc/

te ad occidentef
:

&

circulo^:

ferre'epicyclu foleat. V. Audi aliahui^hois ucrba.Et dicit' tuc efle cetra

epicycli i Idgitudine media jequatis qn diameter cpicycli fiat perpedicu

mudi tranfeute p cetra cccetrico^e Quid ibi dices?

C. Recurro ad ea q fupius dejogitudincmcdia^cccetricilolis oftedilH,
V.l eide fa 6turu te fiilpicor circa minuta pportionalia qux qde dephe
lari ter fup diafnetpe

di autumat p excelTus lineap^tno jequationu argumeti maxima^e que/

admodu Ptolemxus folet.C.Rede putas .Quis cnin5 potius ptole/

mdclariiTimi adhxreat fnix 9 ineptiis huP uiri. V.Nunc ad mercu/
riu qui hxc noftra colloquia fufeitauit defcedemus ex ordine ubi paulo

poft^mediueius-motudeferminauithxc profert uerba Et cu

ifte tres

linearxqualiter moneant' erunt fcmperaEquidifl:antes;aut erunt

omnes
una lineataut du^E eadem;& reliqua.Denotauit aute duas lineas quaje
altera quidem ex centro eccentrici per centrum folistaltcra uero ex ceu
tro xquantis mercurii per centmm epicycli cius pro tenditur;
tertia
cx centro mundi egreefiente praedidife^ duab^ ^quidiftate.C .Cur huc

&

locu negligendu cenfes f V.Quia nuncp di6t^E lines squidiftant ut ilis

afiTerit prster^ centro epicycli mercurii in altero duo^: nodop2 exiften
te;quodbis in Ipacio anni folaris accidere foletttiinc eni folum duo cir
culi eccetrici folis

dC mercurii at(^ idcirco prsdids lines in una plana

fupcrfidc collocantur jquod^ad azquidiftantiam linearum requiritur?

centro autem epicycli alibi conftituto memorata: linex quum non fint

in eadem plana fuperficief aequidiftare non poterunf.femper^ alia eft

hnea medii motus Solis:6C alia mercurii:pra:Ccrep dum linea medii mo
tus foUs e communis fedio cclipticje

& eccetrici mercurii:autin ipfa cc

centrici mercurii fuperficie repperitur.C .Profunda fpeculatio jha:c eft

adeo ut nemo rem hanc penims comprehendere poirit;iqui habitudi/

nes fiiperficierum inuicem fedarum ignorauerit. V.Inferiiis paulo hxc
(iiauerbacolliguntur.Centriimucroepicycli:& auxecccntrici;& quii

bet pundus cccentricitfempcr in aequalibus temporibus a:qualcs angu/

los dcicribunt fuper centro xquantis.C .Quid ibit Nonne centnim epi
cycli in centro jeqiiantis regulam fui motus habet.^ V.I ta res fe habet. C*.

Reliquis pundis eccentriciid quocp accidere creditur quod ipli centro

epicyclitita ut aequaliter circa centrum xquantis moueatur.V.Reliquis
ccccntrici pundis id non obtingere geometria noftra demonftrabit.

C.Aiifcultabo libenter ,V.In linea.a.c.fit centrum aequantis.g.centru

parui ciraili.f.lupcrquoipfc circulus panius ddc:riptus.c.m.g.pona/
mus nuccentru eccentrici deferetis ^icyclu ffumitate parui circuli fcili
cet in pudo.c.& fup eo eccetricu ipfe.a.b.d.Ia pftedet pudti eccetrici.

c.quod terminat diametj: eccdrici trafeute p cenr^ epicycli irregulari/

ter i cetro aequatis moueri.C.Cur na pudu.c.fiCj^no aUud alTuplilH.V.

Quo pcelTus di breuior fiat & in

tdC^u faciliorma d reliqs pudis
difricilius idedcmoftrarc
poterim^.C,Pergeigif ut caepifti

quauis

V.Fiat deiceps ut cetru eccentrici

deferetis epicyclu lege mot^ fui p

ucniet ad pundu .m.mediu lc3 fd

circuli parui occiddalis ita ,ut

du

da lemidiameter' pui circuli.f.m.

ppedicularis ad linea .a.c.fadoq^

m.cetro ite^i deferibaf eccetricus

k.b.l.d.ex centro denicj jeqntis.
g. egrediatur .g.k

redos faciens

angulos ad lineam, a.c,occurrens9 circunferentiae cccMcij 'puildo^

k .in quo oportebit rcpperiri centru cpicycIi.C.Ita eft.Nam centru ec/

centrici circa centru parui circuli

& centru

epicy^cli circa cetru

squatis

aequaliter in cotrarias ferunt'" partestducat' item ex pundo.k, diametri

eccentriciin pundo.l.definens j&alialinea.l.g.ineoatacj tempore

quo centru epic)Tcliex,a.ad.k.tradndum eft;pundus eidiametraliter

oppofitus ex.c.ad.l.peruenit;at<5 idcirco angulu.c.g.l.in cetro squan/
tis defcriplIt.C.No eo inficias. V.Procedat iteruepicycli centru do/
nec ad oppofitu augis squatis pducat':
ideo cetru eccetrici cu cetro
squatis quod e.g.c6ucniat:quo demu fieri oportet ut pundus eccetrici
centro epicycli p diametpt oppofitus i fuperiori parte lines.a.c.reppe/
liat'. C.Confiteor equide.V.ln fecudo igit' tcporecet^e epic)^di circa
cetru squatis angulureSudefcripfit ueluti in primo
ideo tepora i/

&

&

pfasqliafuiflTeoportet.C.Noedubiu.V.Infecudoetia tepore

pud^

squatis.Sicinduob^t^ri/
bus squalib^^duos angfos.c.g.l.Sc .l.g.a.circa cdru squantis defcripfit,

ille

alius delcripfitangulu.l.g.a.m centro

C.C^id ni.Sed eosjduos agulos isqles elTe uelim oftedasf V.Exeplo

idefRaa.Intriaglb eni.k .g.i.angulu,k.g.f.particulare coftituebam^ re
fi:u:quare.f.g.l.reliquus particularis minor erit redotnifi triagfo aiipia
redilineo tres angulos duob^redis maiores dare uelis.C.Nequa^ tri/

gefimafecuda primi elemdo^i phibete. V.Sutautduoangli.c.g.l.&.l

g.a.duob*^ redis squales nifi tertiadecima primi metia^ tquaobrc agu/
ius.c.g.l.maior redo habebit'.C .Certu id c.

pund^ ille alius cetro

VJn teporib^ igi^ sqUb

epiwclidiametraliter oppofir insquales angu/

los in centro squantis deCcripunt.C.Eigo perfpicuiun efl: non quodU/

betpundum eccentriciin temporibus

quantis deferibere angulos.

squalibus squales in centro s/

V.Rem apprime mihi placituram facies

litteram fequentem legest^o

enim

fi[

interea parumper quiefcensaulcul

tabo .C. Audi igitur : Sed duo fiint loca in quibus maxime accedit cen/
trum cpicycli centro terrs:& in aliis locis non poteft: tantum accedere
illa uero duo loca fiint punda prope oppofitum augis squantister/
minantia lineas contingentes panium circulum fiiper quem moiietur
centrum deferentis 6C tranfeuntes per centrum terrae. V. Illud notan
dumeft. Sed perge ut cspilH.C.Quum igitur inquit centrum cpicycli
cft in au/ge ftatim incipit ire uerfus orientem in fiio deferente
liter

centyum deferentis incipit

ire uerfus

& fimi /

occidentem infuo panio

drailo.V.hocucmmeft.C.Etquando centrum ^icycli cft in capite

linesE cotingentis quod caput e ppe oppofitu augis sequatis? tunc cctru
tuc aux defere
deferetis eft i pudo cota^lus parui circuli cu ipfa Unca
tis eft in maxima remotione ab auge sequatis QC tuc cetru epciycli eft in
oppofito augis deferetis .quare tuc eft in maiore appropinquatione ad
tcrra:quia tunc centpi deferetis defeendit plus in luo paruo circulo dC
plus remouef oppofitu augis deferetis a cetro terrsejquod faciliter pa/

&

tet inlpicicnti figura

i

& intelligetimoCu,& quadiu

erit cetru epicy^cliin

fto arai deferetis q cft interluo pu<fta uel capita lineali contingentia

quaz capita fut propinqua oppofito augis sequatis femp erit in oppo/
quatu currit epicyclus 1 una
fito augis deferetis;8C hoc fequif ex hoc

parte tantu currit cetp^ deferetis i aliatcrgo femp erut in eadMinea traf/
cunte centru terrae di cet^i deferetis; di tn nun<^ appropinquat cen

tru epicycli centro terrx quatu

appropinquat in capitib^ linearu cotin

gentiu V.I am quiefce.Loge melius erat tneoricas hafce nunql edidifle

.

mtottataf9'ineptiasprofiidiflre.C.Nunqdbencdidafutoiaf

V.No

^ht.C.Vbi qusefo erratu ef V.Centru cpicycli medio quide curfu fuo

diftas ab auge aequantis per quattuor fignacoia

propinquius cftVetro

ab eade auge sequatis diftat p tria figna queadmodu 1 bre

mudi qj
uiario Almaiefti demoftratu eft.C.Quid tu poftea.V.Tunc aut linea

dum

inter citr^ epicycli di ect^ mudi coprehenfa habet partes quiquagin/

in/
raquinqj quales fexaginta fut in femidiametro eccetrici deferetis
fuper minuta triginta tria unius partis.C .Quib^ obfecro r5 nib^ illud

&

cocludisf V.Scietiatriaglb^ planopi hsecoia nobis manifeftat.C .Ce

trum aute cpicycli lineam contingentem polTidens quot partibus ptx/

i^s a centro mudi rcmouef f V;Partibus quinquagintafex di minu/
tis uigiti duob^fere^C .Qu u igif i maxima ut iWx aflerit uicinitate ad
cetrum mundi exiftent.fiquide in alio commemorato fitu propinqui^
eidem reppcrit^JV.Suam uir ille bonus opera lufit.G.Eft ne aliud ni/
gra dignum lituraf V. Eft. Aitenim centrum ecccntrici deferentis' eflTe
in pundo contadus dum centrum epicycli 1 ipfa contingente linea exi
ftit.C.Quo pado id erratu eedemoftrabisf V.Ad ipoiTibileredigedo
aflfertore. Quod ut itclledu parati^ habCat'* fi^iratione lineari agedu
e.Sititacy
scqntis

&

linea.a.c.pudus.f.cet^ pui circiili.c.h.g.pud^ aut.g.cetpe

.n.cet^ mudi, ^agedeni^aiqntis.a, nota reprxfdetfi^.c.op

pofitu augis eiust duiSaqp Iinea.k.h. p centru mundi c5tingentc par/

centruqiiideepicycli inpundo

uumdrculu inpundo.h.infelligatur

k. lines contingentis:cetru autem eccentrid delatoris in pundo.h.quc

admodum ifte ftatuittpdiicanf deinceps dus lines.g.k.quidem ex/

centro sqiiantis ad centru epicy^cli.f.h.autem iemidiameter parui dr

culi^ad.h.centru eccentrid.Quuigit'' motus duoru centroru epicydi

&

eccentrid fint sque ueloces:hic quide in centro parui circuli

autem in centro squantisunceperitcy ab eodem termino auge uidc
licet squan tistnecelTe eft duos angulos
fcilicet
ille

a.g.k.6C.a.f.h. elTe squales. C.

ni dubium.

V. Atqp

Nemi

idcirco duos an/

gulos.k.g.n. dC.g.f.h. reliquos de bi/

nis redis squati oportebit Illud

meo

ris mandes uelim.C.Fiat.V.Ex oda/

ua autem

tertii

h.longior

eft

elementorum

linea.n.

ipfa linea. n.g. cui lines,

n.g.quum fi squalis femidiameter par

Ptolemsus oftendit

ui drculiud enim
libro

nono

capitulo nono;erit di li/

per

nea.n.h.longior ipfa.f.h. quare

&

decimanonam primi elementorum an

gulus .n.f.h. maior erit angulo .f.n.h.
6C ideo p quintamdecimam eiufdem
intercedente coi fda maior erit angulo

k.n.c.quicufit extrinfecusad triangu

Ium k.g.n. eritp fextamdecimam pri/

mi maior agulo.k .g,n.unde di p coem

fciam anguuis.g.f.h.maior erit angulo
k.g.n.quos antea coclulimus squales. ^

C. Conclamatu eft:ia eni ad ipolTibile redegifti aflTertoresu nulla quan

titas alteri squalis eirepoirit6Cinsqlis.jSed hoc unu

rogo Iohannes
optimef ubi na erit edru cccetrici deferetis qh cetru epicycli i linea con
tingcnte.k.h.c6ftitucffV.Habuim^ angulu.g.f.h.raaiore angulo.k.
g.n.excoigit' abfumat' aguP.g.f.l.squalis ipfi.k.g.n.duda femidia/

metro pui circuli, f,l.in cui termino, Uentru deferentis reperiri opor/

tebit.jfic cni

liqui

duo aguU.a.g.k.&.a.f.I.rei^

de binis redis aequales inuice exi/

rtd q jeadmodu limilitiido motuu exi

C. Igit' ex centro niudi.n.edudali
nea per pudu.l.ad parte fupiore ; in ea

git.

auxeccentrici necelTario repperiet^

.V

Veru eft.C .Quaobre aux eccdrici de/

ferentis

no

eft

in

maxima -remotione

ab auge aequatis cdro epicycli in p udo

k .Une^ cotingentis exiftentcj terminus
enl maxima remotionis ell in linea c6/
tingete pariiLi circulu. V.Redefubin/
fers cotrariu eius

quod ille i theoricis lii

is affirmat.C idcirco infup cetyu

epi^f

no

cli

erit

in

loppo
fitoau/
gisdefe
rentis:

noeni
cft

in linea.h .I.quatullbet cotmuata.

Illud quoqp Ihiam eiufde deftmit aper/

tiffimetdixifnanqjcentruepicj^cli dii

capite linex cotingetiselTet ioppofito

quo(p augiseccetriciexiftere.C.Quod
cetiu eccetrici deferetis ipudo cota/
d^pofitu fuerit ubi quxfo cetru cpicycli
reppief f V.In linea reSa q a cetro ecce/
trici
p cetru aeqntis educef *.cetru quoq^
Ii

cpicycli erit.Cui^ rei ueritate figuratio

declarabit, difpofita eni ut prius linea.a

paruo circulo dC linea cotingete eu

in pijdo.h. ducaf femidiameter ipfius
c.cu

pui

circuli, f.h,6Cchorda.g.h.

ponatfe^

Sgulus.a.g.k.ajqlis agl:b,a.f.h.pduta linea.g.k.idefinite logitiidinis;

qiioyemu

fieri

oportet; ut cetro eccefridexiftete

cetru epicycli fit i linea.g.k

pudo.h.cdrigetia:

Quu aut linea.n.h.cotingat circulu parim

p decimafeptima tertii anguP,f.h,n.redus;defcriptoqp circulo p i/

maginationefup.g.centro fecudu quatitatelines.g.n, cicuferetia eius
ibit p pudu quide.f.proptcr a^^litate dua^ linea^.g.n.&.g.fippu6lu
erit

aut.h.ex couerratrigefimE tertiiiagulo.h.redo exiftde, quaobre dC Ii/

nea.g.li.erit femidiameter eiufde circuli :cqlis femidiametro.g.f.q etia
aeqlis e ipi.f.h.triagulus
lis

ergo .f.g.h.erit xqlaterus di i5 agulus.f.g.h.azq

erit'agulo.g.f,hXed aguF.g.f.hxu agulo.ai.h.fifxqles fut duob^ re/

dis ptertiadecima primi qre& per cocmfciam duo anguli,f.g.h. di,

a.g.k.ualebutduosredos atep idcirco qrtadecima primi ratiocinari/
te dusE lincx.h.g.SC .g.k .fibi direde coiugunt' ,5C fut una linca.C Qua
;

pulchre certiore me reddidifli deeoqdl

quxreba uude iteru fniam hui^ hois c5

futarepoterim^.Sed reliqleds

littera:

falua ne fut oiaf V.lmmo lepta funt di

friuola.Quadiueniiquit cetru epicy/

arcu deferetis qe iter duo
puda uf capita linearu cotingetiu gea

cli erit lifto

pita

fiit

ppinq oppofito

augis

qua/

tisrfemp erit i oppofito augis deferetis

di rcliq.C. Velle audire qua na roneil

liid deftruercsf V.Refume igif linea.a.

cu paruo circulo di duab^ lineis re/

dis eu cbtingetib^ iter quas itelligaf ce

c,

tru epicycli i pte oppofiti augis quatis

uerbi gra inpundo.k ,ducafcp linea re/

da p ipfuk .piidu di cetru mudi fecans

circuferentia parui circuli i pudo.l.Si

ut ille autumat centru epicycli e in

oppofito augis eccetricitneceflfe e cetru

igit"'

quo(^ eccetrici defereti s i linea.k .l.rep

eriri.C.Nemoificiasibitmecefie eni
fep hc qttuor pudatauge eccetrici cetru^ ei^5C edru mudi atq^ op/

fitn'aiigis -1 una cotincri linea rc^a.V/Cetru

pui

circuli

lum^yefdritqnaobretet^e

ceflfario coftituef.

ante eccetrici circuferetia

eccetrici deferetisi pufto.l.ne/'

C ,Quid tu pofteaf certa fut eni quccuqp alTumis. V

Audies cotinuo fi pri^ cetru aquatis cu cetro epicycli p linea.g.k .copu

laueris.C,Fa6lu. V.I afy-llogiflCimu paulofupius fadu refimies cocludo
linea.n .Udgiore efle femidiametro pui circuli.f.l.atqi idcirco agiilu .Lf.

h, angulo. f.n.l.maiore q angul^.f.nd.quu fit xqualis.k .n.c.agulo cotra

pofito

&

ille

qdeextrifec^ ad triagiilu.g.k.n, agulo itrifcco.k.g.n.ma/

lor phibet": erit ob ea re coi fcia itercedete aguF.l.f.n.maior ipo agulo.

k .g.n.ac demu aguFa.g.k .foci^aguli.k .g.n.maior^ee cduicet'' agulo.a.f

t Na fi a qntitatib^ scqlib^ kqles abfiuleris:refiduu maioris ablataz mi

refiduo minoris.C. Certu id accipio. V.N6 igit" aeque uelocifer
monebat^: cetje qdeepicyclirerpeducetrijEqntist cetru aute deferetis
refpedu cetri pui circuU:q<J e icouenies dC cotra unanime oium aftit)/
nomo 92 fniam.C. Pulchre admodu ineptias hiii^ hominis detexifti;
n^^ erit

Qu^c tant^ tamq; crebr^E pr^ferti i

M ercurio

fertiuculas fuas contaminare uideant';niulto

res omnes defpicicndos cenfeo:

fuere ut reliqs omnes al>

autem

iufiius comentato

q me atq? alios plurimos ia diu fuis ne/

bulis ac delirametis inique remorati fut.Sed

quid refponderes obfecro

rationi qua ex 2cqlitate motuii centri epicycli ac centri deferentis elice/

.(^id nam aliud dicerem nifi hsec fua argumentatio

nullam forma habens neqi locu ficut de centro mundi nihil afilimit ita
quic^ de ipfo concludere nequiet: Na haud aliter inferre liceret cetru
cent^deferentisefiefempin una linea refta cu quolibet alio
epicycli
pulo linc^E.a.c. C. Aliud ne tenes de hac re profereduf V.Ia id fatiSjC.
C. Ergo ad locu ordo me ducet qui initio cofabulatiois nofirieanimu
pLilfauit meu. V.Qu^Eresefi:f C.aqtioesinqtargumeto^ qlcribun^
in tabulis fut aqtioes aefi fep fuifict cent^ epicy^cli i interfedioecircali
xquantis cu deferete *.& paulo inferi^. Quare oportet: inquit qp .tria
paria fint minutorupportionaliufcilicetminutapportionaliaad 15
gitudine logiore.dC liit excefiiis line^ exeutis a centro terra ad cetru e/
picycli ipfoexifiete i augeVieferetis ad linea exeute ab code cetro terras
ad interlediione circulo^ .excefiiis dico diuifus in.lx.ptes.Quid de his
uerbis tibi uifu eftr* V.aquatioes argumetopt i tabulis feripta n5 fut ad
huiufmodi interfedione circulop^ coputata queadmodu ipe dicituie/
rc conatur f

&

nim potius feciindu mentem Ptolem^i ad eu fitu centri epicj^cli ubi

di
ftantiaeiusacetromundijrqualis efemidiameti'o dcferetis:qua ipfe i

more fiio diiiifit ,Na fi rede numeraueris ^qua

argumenti maxima qu 2E accidit 'cetro epicycli exiftete in pr^dida
interfedioncuiginti unu gradus
uigihtiqui^ minuta n5 excedittea
aut qua habet tabulae uigintiduos gradus dC duo minuta c6pledit'',D ii
eni cd^ epicycli ab auge aequatis medio curfu fiio diftat p gradus quin
qiiagitaodo.6 minuta uiginti feretipfu coftituif' i interfedide circulo
ru deferetis dC acquatisT unc aiite diftatia eius a cetro mudi habet par/
tesfexagintauna quales fexagitafut i femidiametro deferetis di infup
fexaginta icquas partes

tio

&

minuta thgi tafcpte uni^ partis.Hicc oia quifi^ fcientia triagulo^ pia/

no^ habens facile confitebitur. G.De minutis autpportionalib''qd^

V. Dupliciter peccat:parti quide q> ipfa minuta pportionalia p excef/
^quationu argumeti maxima^e fi
ue relatiuape cofiderattpartim uero gp fitu epicycli i interfedioncfupra
fus lincapi ueluti in aliis planetis:n5

memorata in hifce minutis pportionalib^ extrahendis obfeniat;cu in

co fitu poti^ ilatuendiis fit epicj^cliis ubi a cetro mudi fexagita memo/
ratis partib^ reniouet':& ad ^eqtiones argumeto^e ibi cotingdes refe/
red^E fint binx ^equafiones:qua: in maxima di minima centri epicj^cli a
cetro mudi diftatiis acciderefolet. Sed h^ec i breuiario nofiro abundi^
explanata lut. Quo aut padotriplicia minuta pportionalia Mercu/
riu habere intelligedu
culetifiTime docuit.

fit

Georgi^meus Purbachius in theoricis fuis lu/

Sedfatis ia circa Merdiriu lufifie uidemur.Nuc iil

tcii^ pcededu cenfeo.

C.Sane illud prxterire no libet q( paulo inferi^

una quide ex cetro eccetnei

lentire uidet :tres lineas ^equidiltaretqua^e

Solis p cent^e Solis:alia uero a cetro sequatis Veneris cent^ epicj^cli

p
fui incedit*, tertia

aut qua uocat linea medii motus. Illud eni no nifi bis

anno folari accidere ex his qux ad Mercuriu fiipius difieruifti coclu/

dif V.Rede quide. Ad fequetia demu legeda animu adhibe.C .Plana
iiidef omnia. V. An illud filetioprsetereudu arbitraris f ubi Minuta ca
fusniquit dicunf' minuta edi quxptranfit Luna a principio ufqj a3
1

&

mediu eclypfistfi no obfcurat^ tota

reliqua. C.Hanc tu diffinitione
alpernaberef Nunquid pro fuo qiiifqp arbitratu rem diffinire poteftf
V.Primis quide artiu traditorib^ id facere liceticometatorib^ autfiuc
fcquacibusminimetquuraoaudori primario
diffinitiones fuasco

&

&

fententias. C,Ptoleinu fortaflTe imitari debuit^ V.

formare debent
modo Ptoleinxu iiepe etia alios q^minata cafiis diffmiut ea q per/
trafit Inna a pricipio iifqp ad media ecTipfis fiipando Sole i eclipfi qui/
depticiilariti eclipfi aut imiiicrfali ab initio eclipfis iifcj ad pricipiu to/
talis obfcurationis:itaq) minuta cafusinteUigafeire exceftus ille quo
motuS;Limaiierusitpehuiiifmodifupatmotu Solis ucrumo ipfe mo
tus luna: fimplV.Hsc diffinitio relpooet meti Ptolem^i i fexto libro at

No

pitulo feptimo magnas copofitiois fuac.Sed di l oib^tabulis talia feribu

tur minuta cafus:Quaobre ad habedu tepiis:expofitores tabulape

mo

net ipia minuta cafus diuidi p fupatione Limx uera i una hora:aut eif/

de addi duodecima fui parte & colleftu diuidi p motu Luna: ucru i ho
quoru naitrii bene perciperet' fi minuta cafus iuxta huius uiri Giiam
diffmeref.C.Satismihipmafuemeqp aliter fentiedueflTe arbitror de
minutis dimidia mora: quin p fupatione no p motu Luns itegru diffi

ra*.

nieda fint:atcp idcirco fequete littera cefeo negli^edanibi 6C j>pter hoc

inquit fi ifta minuta diiiidat' p motu Iunx xquale in una horameniet tc
pusiquoLunaptrafitifl:amiuuta.V.Re(3:epiitastNa 3Cfip diuifio/

nem huiufinodi exeat tepus i quo luna peurrit ipfa minutamd

tame il/
huiulmodi
minuta
oportebit
as:fed
lud e temp^ cafus aut dimidix mor
diuidi

fupra monuim^. Ia j>fi/

p fupatione Lunidhoraqueadmodu

cifcamur ocius hora monet: at^ res illas leues mifias faciam .C. Vis
ad latimdies planetap: trafeaf V.Perplacet:hoc legas pnmu.C.Et.fi in
quit accipimus declinatione grad orbis figno^t i quo c luna dC^ in ea/
de hora accipimus latitudine Lunx ab orbe figno^t fcilicet a uia folis:

&

latitudo feptetrionalestuelamba:
di fi fuerit ab2E:declinatio fcilicet
meiidionales:iungem utrac^tSC eucniet declinati o Lunx ab xquino/
dialiidC fi fuerit diuerfa::fubtrahem minore de maiori.Similiter in a/

Cu

Uis planetis iuenitf declinatio.V .Quis obf^ro ha:c feret xquo aiof
latitudo qde fit arcus circuli magni trafeutis p polos eclipricxtcetro a/
ftri

at<5 ipfa ecliptica intercept; Declinatio aut i circulo magno p po/

losacquinodialis &cetruftellxincedetcc6fideratf:c emarcus memo/

circuli
rati circuli cetro ftcll<c di ipfo :eqnoliaU intercept :Hi aut duo
(empfut diuerfi:pra:ter^ aftro in capite cacri aut Capricorni exiftetet

tunc na(^ coueniut diS:i circulitdo^rina^ hui uiri locit habcttaliubi

aut fi pofiicris ftella declinatio ueri loci ci cu ipfa ftella:

lati Uidic fi qua

agiilii:Quaobre cx cogcric declinati5is & lai i; u

no coflabit^ arcP un^cotinii^timdc quoc^ altej^ cx altero
demi ut decimatio (IcUje reliqt' friiiolc qfpia putabit. Que oia 11 opus

liabcat fep cociiiTet

dinis pdida^i

cflfet

figuratioe fua apti^ declarari poflTet.C.Omitte figurationejpfpi/

aia eni tua e argumetatio. Ad reliq hui^ capfi te tranlTerto Sed hoc unu

&

fxpeadmiror tabulas bipartialis

qdripartialis numeri ita abolitas
ec 1 qb^ th bon^ ille iiir omne hui^capli cofumit fermone. V.N6 terne
re tabulas illas alpna^ dodi aftronoitqndoqde a ueritate plurimu ab/
fuC;q^lane c5ftabit 11 latitiidies.ilUc elicitas coferem^ ad eas qua p ta/
bulas Ptolemai nuerat^.Sed redeam^ad littera.Inter catera de tabufla
titudinu ait ifte:& latitudo qua fcribit i taburbinarii e diftatia ptiu cir
"cufcretia epicy^cli a circuferentia eccetricitdiftatia dico cdpittata uerfus

C.C^id ibinotadu cefes.^V.Si ita ed:oporteretcetru planetas

nu^ reppiri fupficic eccetrici: Na apd omne argumetu aqtCi i tabula

iiiafof.

biptialis nueri aliqs ponit' nuer^ q:ut ipfefetit-.diftatia planeta ab ecce

trico denotat.C .Hoc nimipi fe^ret'.V. Alia

demu audi uerba ei^ Indi

nat' autepi^cl^ abcccetriconta q> fep critplaneta iter ecliptica

& cet^e

cpicycli mih cu cetpe epicycli fit i capite ulcauda dracoisjtuc eni cpicy/
cius e dired^i eccetrico.^iid tibi uidet'f C.Quu cd^i epicycli fep fit
in fupfide eccentrici fequitplaneta femp elTe iter duas planicies eclipti/

cac& eccctrici.V.Illudaiitabfdaneue.Naintrib^fupiorib^ rupfides

^ pars ei^upior qde auge

cpicycli fep fecat fupficie plana cccetrici:ita

&

epicycli c6 tines iter eccetrid

ecliptica duas fupfidcs c6phedit' :reliq
nero pars fiipfldei epicycli pF ab ecliptica remonet' ipa cccetrici fup

Vnde plancta quo^

hac ifcriori pte cpicycli exifiete pUisab ecli

ptica q? ipfu cccdricu remoneri: atc| iddrco n int' ecliptica
fiipfide

ficies.

&

cccetrici reppiri necefie e. Illud denicp fallo afflrmalfcetro epicycli i ca

pitc ufcaiida dracois exiftete:fiipficie eF direde i fupficic eccdrid iacc

re.Sic cni cdro epicycli i alfo nodo^: coftituto planeta extra auge uc/
raepiycli fui uf oppofitu angis exiftes fep latitudine ab ecliptica forti/
rct

:qa pfedo fallu e.Na tefte Ptolemao du cpicyclus i altero nodo^t

cxiftit nulla planeta accidit latitudo iibicucj etia i epicyclo fiierit:qua/

obre tota epicycli fiipcrfide i plano eclipticatno

celfeeft centro epicycli in altero

nodo 9^

eccentrici:iaccre ne/

cxiftentc.Sedquid tantopere

dcliramenta hiiF hominis tradamus^ C.Squeiitia igitur eius placita

uideamiis.Et quaiido inquit planeta eft in auge epicycli tunc maxi/

.me declinat a Ilia Solistqretuc maxima latitudo repperit'' i tabula, V,
Niig^e. Na maior eft latitudo cuiuflibet triu fiiperio^e du in' oppolito
angis epicycli exiftit
i ipfa auge. I de quo
9 eneri 8C mercurio femg

accidit praiterql cetro epicyrcli i iietre draconis exiftetedbi eni aiix epi/

oppofitu ei^ ^qles planct^E tribuut latitudines Ptolemaeo hacc

oia explanate.G .Quomodo igit' i pricipio tabulse binarii maior rep/
perit"' numerus qj in finef quali maior accidat plancta latitudo i auge
cycli dC

epicycli collituto

^ in eius oppolito^ricipiu eni tabulae augi: finis au

te expolito angis relpodere perhibet. V. Numeri qui i hac tabula feri

but o amice no fut ueraru latitudin u queadmodu 8C

ille

paulo inferi^

aflreuerabat.Sedofficiuhuiulcemodinumeroge fecudii mete Azarche

lis cdiuidere alios
latitudine ipfa elicere. Si aut diuiferis eudenume

&

ru g duos i^rquales; maior quide minore

elicit

numeru quoties: minos

aut maiore:quod ex uigefimafeptimi elenieto^e facile couincit .Sic

ma

ior numerus i capite tabula: bipartialis numeri oblat^:minore reddet la

.Certiore me reddidillitnihil i hoc capi
titudine cp mior i fine eiufde,

tulo latitudino aliud cp ineptias apparere dC quide itolerabiles.V eru/

V .Pergent lubet,
G ,Et latitudo qua: Icribiif in tabulis quaternarii e dillantia circiiferen/

tamen:fiiubes;{^uente eius litteram pronunciabo.

tia:

eccetrici a iiia Solistquae diftatia e paruula cu e prope nodos;

8C ma

xima cum in remotis locis a nodo per tria ligna. V ,N6 obtundas am/
plius.Nain finchiiiufce tabulae quadripartialis numeri .Saturnus ha/
bet gradus quin^.& io uenter draconis eius diftans a nodo p quadra/
tem circuli .quincp gradib^ ab ecliptica remouebif .Quaobrem Satur/
n^ in oppolito augis epicycli exiftensepicycloucntre draconis polii/
dete habebit latitudine maiore qiifcp gradib^.quod e falfu;maxima eni

&

minuta qttuor no exccdit.C. Ergo numed

qui fcribuntiir in tabulis non fnnt uerarumlatitadinu;liquidem non
oftendunt dillantiam partium cirenferentiae eccentrici ab ecliptica;

eP latitudo gradus tres

neqj dillantiam partiu circimferentia: epicycli ab ipfa fuperfici^r eccen/

trici. V. Re6le concludis .Tpfe etiam theoricani feriptor paulo inferius
inquit tabularum ad ollenlionem fui magifterii
noluit ponere ueros numeros prcedidlaru latitudinum in quibus unus
fubtrahitur ab altera fenipcr.^C reliqua. Vbi confitef aperte nur\ieros

Compolitor autem

Ho

ucr^iru latituditiiim in tabulis comcmoratis non

ia: iiidet^ extollere igcniu copofitoris tabula^i-.qfi opus egregiu

dte dcfcriptos <C .

pio

ad

obftat cur recetio>

latitiidies planeta9^ coputadas ediderit.Quid igit^
qua^risf Aiitori
obftat
V.Quid
utut^^
no
ftudiofiipfis
fcix
fideralis
res
Ptolemiri. noftri ueraci(Iimi:q i Ubro fuo ultimo maxima Saturno
tas

qttuor mimitop^Jp tabulas aut meo

nucrauit latitudine triu graduu
minuto
qttuor
ratas maxima Saturni latitudine oportet ee graduii
gra
maxima
latitudine
ru decefepte fere.Ioui deniq^ Ptolem^e^tribuit
accipiet
latitudine
tabulas
duu duo^ dC minuto^i o^lotqlccuduhas
qdragita uni^ minuto^i.Mars demu tabulas
gradiiu triu

&

&

maxima
&
affirmate rrwxima lati/
di6i;as no iiuria alpernabi^tqppe q Ptolemaeo
uigitiuni^^ au/
minuto^
qttuor
&
graduu
habet
tudinc:borealeqde
(Irale nero graduu fepte dC

minutore trigita.Ex hilce aut tabulis aeqlem

hicatq? illic ab ecliptica remotione fufcipict.Sed necp enus

eccetrici
rius calunia fua rcticebut.^Na du cetpe epicycli e i auge

Mcrcu

& Ve/

nus ipa i oppofito augis cpicycli j^id:ae tabulx latitudine maiore trede
cim gradib? exliibet:qu^ th iuxta mete Ptolemaei no erit pluriu ^ dece
miniito^i .Mcrairius uero

i fifi

circulo^e fuope fitu

p tabulas qde Cepe

di^s habebit latitudine maiore none gradib^.I n ueritate at qdragita

Albategnius pater ouim qui nueros tradat tabulares imitari ftiiduit

Du igit ab audorito recedes bonus ifte uir noua coputadi quaerit facili
quide abHirdiifimas.Sed qd itepi i hxc
tate plurimas effudit ieptias

&

nodis null^E fut latitudies:tuc eni diredus e epicyclus ieccetrico

6C cctru epicycli i uia Solis. V. Ia dudu illud uerbu floccifecim^ ;n5 eni
tuc epicyclus i eccetrici fupficie iacere folettfed i plano ecliptica teftimo

cycli c i

Veru no du quiefdstofteda bonu hunc uiru

dicit nui/
fibi ipfi haud qua^ coftare N a cetro epicycli nodis exiftete
nio Ptolemsri coftitui^.

fi

eccetri/
las elfe latitudines:caufa fubiugens gp epicyclus tuc fit diredus i
repperin
ecliptica
extra
co.Qiiod fi ita eftdequitf omne epicycli pudu

praeter^ ea qusfut ic6mimifcdioneepicycli5C ecliptica; ficunnuUii

orccntrid pilari in ecliptica e

pi^er ca"qua:icomunifcfiio'nccccetrici

& ccUptic^iacet.Quaobrecentroepicycliialteronodo^^ exiftetcpla/

neta no priuabit latitudine nifi in aiige cpicycli aut
ei^oppoflto fiietitt

hxc eni duo loca fut i pdida comiini fedionc. Sed uideam^
qd dicat
de motu capitis
caudx dracois. C.Caput at inqt
cauda tiiu fiipio
ru imobilia funt nifi ad motu odaujE fphsrx.Caput aut
cauda Ve/
neris
mercurii mouetur tali pportione qj ucrus loais capitis
utriufqi
difiat ab eis femp tatu quatu 6c uenis locus capitis
feriptus i tabula^
nonetdiftat a loco qui fit ex medio motu Solis
argumeto iftoru xq/
to.V .Fabulx.Caput eni cauda Veneris
merairii in ueritate no
monent aliter capita dC caudx triu liipiorutlta omnes lentiiitjcopo

&

&

&

&

&

&

fitorquo^fazpediaarii tabulap^ ideputaficuidefjquadoqde i

canone
fuo loca capitu uera pro cnere
Merairio coferibit tan^ imobilia.
Secundunugasauthuiusboniuiricaput Veneris tantu ferme contra

&

fiiccenrionefigno9dquatuftellaipfaiepic)7clorefpcau angis cius uera:

mouebif dempta tamen inde aut addita nonun^ ipfa arquatione argii
meti.
alienu a ueritate exifiat nemine ignorare arbitror.

deni

Quod
Ide
9 Mercurio accidere oportebit.Quo aut illud fequi oporteat fi/
i

gura declarabif .Cirailus.a.b.c.zodiacu repr^fetetuibi.a.fit principia

arietis.b.lociiscapitis Venerisutelligaf^linea

ipfu.b.pundu terminari du Venus ipfa in

medii motus ^Solis ad

auge^epicj^cli uera exifiit:

quod quidem pofiibileefttcuilli duo motus non habeant aquales

tiitioncs.Si itacp colligimus

refti

media

motu folis qui eft arcus.a.b.cu argu/

mento sqto ucncrisuit forma cano/
nis feqmur licet nuUu fit i hoc cafu ta
le

argumetumorefultabit

nifi arcus

a.b.ex quo fi detraxerim^^ueru

motu

capitismihil reftabittqjobre fiella e/

rit i

nodo capitis fcilicet pudo.b.De

inde tranladaaliqnto tempore pue

niat linea medii motus folis ad pun/

dum.c.augem uideUceteccentrici
facilior fit proceflTus

ut

fit^ arcus.c.d.

fimilis albumento arquato Veneris

Si igitur ex toto arcu.ax.d.qui confiat cx medio folis

motu

dC argu/

mento Veneris atquato

fiibtraxerimus araim.a.b.capitist relinquetur

mentem huius
uiri.Ponatur itaqj ftella fecudu uenim eius motu in pando .f.ita ut ar/
ciis.c.f.ftt fimilis aequationi argiimentitqux quidem aequatio argumen
arcus.b.d.ajqualisdiftantije capitis ab ipfa ftella iiixta

tineceftario femp minor eft'ipfo

argumento equato:fitqj arcus.b.e. x/

qualis arcui.d.f. atqj idcirco per comunem animi conceptionem arcus

nunc dTe in
piindo.c.quod prius eratin.b.pundo.Caput ergo draconis Veneris
motum eft contra fignonim ordinem per arcum .b.e. differentiam fci/
licet argumenti squati
squationis eiufdem argumentiullud quidem
in quarta parte anni folaris quod eft inconueniens maximum
Sed
ne totu teramus diem in iftis fomniis anilibustad fequens capitulu pro/
pere tranfeamus. C.Ita faciundum cenfeo. Vidiftin obGxrro aliquas ad
Arim compofitas tabulasf V.Nullas un^ uidi:fint ne autem an no in/
f.b.e .xqualisarcui.b.f.d .oportebit igitur caput draconis

&

certus fum.C.Mirandum tot fuifrecompofitores tabularuf ut afterit il/

le }ad

Arim & nul^ earu offendi exempla. V.Scio ego Ptolomsu qui/

dem flias inftituifte tabulas ad Alexandriam;qus non eft fub squino/

fiiali fita ne^ media inter orientem & occidentem .Albategnium ante
ad aratam ciuitatemtquemadmodum ex capitulo primo libri eius tra/
hitur.Sed necp Arata ipfa in medio mundi confiftittcum fit orientali/

orAlelxandria decem gradibus:Iatitudinem (5 habeat ab squinodiali

graduu triginta fex. C.Si placet audiamus opinione huius homiis dc

iiarietate altitudinam Solis in dorfo aflrolabii

&

in facie eius accepta/

ru;ac ifup,de moUi angis ei. V. Audiaf.C.Quadiu inquit Sol fuerit in
medietate eccetrici fui qus maxime remoiief a terra fcilicet i logitiidinc
logiori magis eleuaf allidada i dorfo aftrolabii i meridie cp grad^ folis
i rsti pofit
cctrici:

&

fup almicatarath i meridie.& e cotra fit i alia medietate cc/

qiiacuq? die

maior erit diftatia iter has duas

altitudies:i ea/

de erit Sol i auge eccetrici i medietate prima prsdidatqa quata e difta

tiatltaeeccetricitas:8C eduope graduiifere. V. Define define oro tot
huius hois proferre nugas.

None fi aftrolabiu

rite

fadu

fuerit*.pud:us

quo Sol dicit^ effe tantu pportionaliter eleuatur in li

neamcridianaiftrumeti*.quantu& pudus illecsleftis qui pprsdidfi
r eprefetat" in meridiano habitationis .C .Quid ni.V.Centru ante So/
lis ei linea reda qus ex cetro mudi ad prsfatii eclipties pudu extendi/ccliptics rstis in

iiii.

tur.C.Confitcor.V.Omniaueropuftaeiufdelincicexcetro horizon
tisadfublimec^'edietis:eande ab ipfo horizonte fortiiint" altitudine
cetro fantu horizontis fecliifo.C.Certue.Nahuiiifmodi linea unicu
compledit'' angulu cum fediouecomiini horizontis
nis per ipfa

& circuli altitudi

,

manorata linea trafeuntis. V.Centru ergo Solis ea qua pu

dus ecliptica: Celeftisrub'quo

exiftit habet

altitudind atq? idcirco tata

ucritate quanta

ofteditpudus eclipticsiflrumdaf in
Nemoinficiabif Quetfi^cnuini
eide (iit ^qlia
linea meridiana.
.Sed i dorfo aftrolabii ueradeprahendi
iter fe quoqi perhibet* tcqlia.
tur Solis altitudomifi quatu diftatia cctro5^ mudi 6C iftrumeri:autra/
dio radii folaris uariari poteft:quo9^ alter quidc p niliilo reputat phi/
lofophi q? terra ad orbe Solis infefibile ferme habeat magnitudine:ah
teru uero ppe infenfibile c(Te cerris oftendit*' rationib^.Quaobre duas
Solis altitudines in dorib dC facie aftrolabii deprdienfas infenfibiliter
differreiatqj ideo tanqj aquales haberi oportebit.C. Aperte delirante
cft altitudo folis

&

huchoicm cofutafti.V.Quicquid
re opoitet.Na applicatio Solis

igif littera fuae reliquueft: corrue/

ad auge eccentrici

fui

haud quaqi hoc

motus augis in an/

cognoftef indicio:nc9
Albategniu
hoepado anim/
arabe
dodiftimu
res
quas
n o percipiet":
aduertifte fomniataftrolabio uidelicettricubitaliufu urmaioris quati
tatis.Sed nefeio que tumultu audire iiideor I obfecro uifu qd rei fit^o
iterea fi qua deiceps notada fint qntoci'^ explorabo. C. Ibo ac lub.V.
fi paru i ufu fit hodie
Id pauculu qd! de afpedib^ pia neta92 fonat ta
rede tradit":pr^derti aftro meridianu obtinde:na fi i horizote fuerit uf
p alcefiones obliquas ulp defcefiones cazteri aftronomi inbefiueftiga/
ri alped^.I n locis aut mediis p afcefioes uf defcefioes pmifcuas id efFi
ciut. Sed cedit amicus nofter.f^id fitf quid agiff C.Cociirrit" undit^
domini futabituri.V .Et nos igit" coepto ludo moduftatuetes ext^lo
leqmur oportet.C.Qua comode tepus illudnoftris refpodebat coUo/
eccetricitas innotefcetmeqp

&

quiis adeo ut nihil peneitdatu rcliquerim^cu,nihil etia aplius ocii fup/

omnino pba
fit., V.Plerac^Vemiirius dida filetio praeteiiuim^ no tacp

tatCediiffucilcmoderada: ufno fatis digna de quihafermo haberetur:

eo cofnltius facere libuit ne aliena qutelibet dida auidius mor
uod

acre

&

^ ueritate iquirere iiideremur.Ia reliquu e fiiu uterc^ lare foelix re/

ifa t.Saliuis igit" fisamicoru

dulcilTimc.C.Ettu rede ualcro.

THEORICAE NOVAE PLANETARVM GEORGII

PVRBACHir ASTRONOMl CELEBRATISS.
DE SOLE
DI habet tres orbes a Ce uiice omniquac^.
iiuifos at<5 fibi cotiguos Quope (iiprx/

mus fecudu fiiperficie conucxa efl: mud6

:6centricus:fecudu cocaua auteccetricus

[nfimns nero (ecudu cocaua cocentric^:

'ed fecudu connexa eccetric?
ertius aut

hope medio locatus tam fecudu fuper/

_
kiem fua conuexa q; concaua cft mudo
xcentric^.Dicif' aut mudo cdcetric^^or/

fHEORICA ORBIVM SOLIS*

bis cuius ceiitru cfl: ccntgi mimdi .Eccentricus uero aiiiis

e aliud a

centro mundi.Duo itaqj primi fut eccetrici fecudu quid:& uocant'' or/
bcs augem foUs deferentes. Ad motum enim eorum aux folis uariaf'.
uocatur orbis fole deferens:
Tertius ucroeft eccentricus fimpliciter;

&

Ad motum eni eius corpus folarc infixum fibi monetur. Hi tres orbes

duo centra tenent. Nam fupficies conuexa fupramii & concaua infimi
ide centru habet quod eft mundi centrum .Vnde tota Iphsera Solis fiait
( alterius cuiufcun9 planetae' tota fph^era concentrica mundo dicitur
cfTe. Sed fiiperficies cocaua fiipremi atqp connexa infimi una'cu iitrifc^
fuperficiebiis medii iinu aliud quod centmm ecccntrici dicitur habent.

Monentur aute orbes deferentes augem Sons propriis motibus pro/

portionalibusjita qjfcmpejcftridior pars fiiperioris fit fupra latiorem
infcrioris:6c a:que cito circucunt iecudu

mutatione motus pdauae iphs

de quppofterius dicendum erit. Poli tamen huius motus funt edi/

pties odause fphaera:,Aux enim eccentrici Solem deferentis i fuperficie
eiufdepi ecliptica continue reuoluitur.Sed orbis folare corpus deferes
rac:

motij^ropriofiiper fiio centro fcilicet eccentrici regulariter {eaiiiduin

fucceiuonemfignonimquottidie.lix.minutis&oQofecundis

fere

de

par@.bus circiifCTentix per centru corporis Colaris una reuolutione c6/

plefa dcfcriptJEmdiietur .Cuius motus poli a polis priorum orbiu di/
liant: 6C fut termini axis^illius orbis fcilicet lineae euntis per centrum ec/

E x his appatlet
uirtute mdt^
quem
habent
deferentiu
augem
firoprer motu orbium
06&UX fplme taxis orbis Solem deferentis cum centro circuli ecceiitri
ci atA polis eiufdem circa axem orbiumjaugem deferentium tpariioru
circuforum circuferentias deleribant fecundum eccentricitatis qiiUnti/
tatem.Cum autem centrum folare admotum orbis ipfum deferentis re
cei^trici

axi orbium augem deferentiu xquidifiantis.

gulariter lliper centro eccetrici moiicatiirtnecdre erit ut fuper/^uocun/

9 pimdo aUo irregularitcr moueatur.Quare fol liipcr centro mundi

Cifculus ita<^ccef!trtci!Suel egreOfae cufpidi^ aut cgredicutis centri di>

citiir circulus cuius centrum eft ali.id a cehtrq mundi ipfiim tamen am/
Imaginamur autem in folc eccentricum circulum per lineam a
biens.
centrocGCcntriciufc^adccntrumlblareciintcm fuper centro eccentrid
regulariter motam

una reiiolutione fada

fuperficiei ecliptiCE orbisiignorum

defcribitqiii

octaux fphxrs.

femper eft pars

Atix folis in pri

ma fignificatione liue longitudo longior eft punctus circunferentiae ec/

maxime a centro mundi rcmotus.Et determinatur per lineam
a centro mundi per centrum eccentrid utrindip ductamtqiuT linea angis
Oppofitum angis fiuclongitudo propior eft punctus circum
dicitur.
ferentia! eccentrici maxime centro mundi propinquus: & femper angi
centrici

diamccraliter opponitur.
ti^E

inter augem

Longitudo media eft punctus circunferen

& oppofitum angis. Et in fole determinatur per linea

mundi exiens facit rectos angulos cum augis^, linea. T alia

duo tanitiin in eodem eccentrico reperiuntur.
Limea medii motus Solis eft linea a centro mundi ad zodiacum ex/

quE a centro

tenta lines a centro eccentrid ad centrum folare pertracts squidiftans

tamen dus lines bis in anno fiint una ut cum Sol in auge eccentrici

Hs

ueloppofito fuerit.Sicut autem una earum fuper centro fiio regulariter

femper cum differunt una cum
iioluitiir ita alia etiam fiipcrfiio.
Medius motus Solis eft arcus
faciunt.
angulos
squales
augis, linea

Nam

zodiaci ab ariete incipiens fecundum fignornm fucceflfionem ufeg ad li

neam medii motus computatus. Aux folis in Iccunda fignificationc
arcus zodiaci ab ariete fecundum fticcefTioncm fignorum ufe^ ad au
Argumentum Solis eft arcus zodiaci inter angis lineam
gis lineam.
eft

fc
& lineam medii motus Solis fecundum fignorum fucceffionem.Hic
fecud u

per efVfimilis araii eccentrid inter augeni eccetrici dC centru folis

fiibtracta auge Solis i fecuda figni
fucccfllonc cadcti.Ex illo patet ro
toto drculotargunietii Solis re/
cu
eo
ab
ficatoea folis motu medio aut
linea
a centro mundi p centru cor
eft
Solis
motus
Linea neri
maneat.
poris folaris ad zodiacum extenta. 'Q^am Sole in auge uel oppofito
erus mo/
exiftente eandem cum linea medii motus cfTe contingit .

ad neri motus linwm.* Tantu

autem exiftente Sole in auge uel oppofito medius motus 6C uerus ideni
AequatfoSolis eft arcus zodiaci
Cuit Alibi niin9 femper diflferunt.
tus Solis eft arcus a principio arietis fifc^

intcrlincasmcdiimotiis&iiericadcns.Hanc nullam effe accidit oini

(bl in auge ucl oppofito fiierit.Maior nero qusc poteft ciTc Sole in Ion/
gitiidinibus mediis conftitiito contingit. In alis autem locis fecundum
argumenti uariationem crefeit di decrefeit. Quato nanc^ uicinior Sol
augi fuerit iiel oppofito angis tanto minor eft.qiianto nero uicinior efl:
longitudinibus mediis tanto maior. Dum argumentum min^fex fignis
comunibiis fuerit* linea medii motus lineam ueriprxccditt quare tunc
quatio fubtrahitur. Sed dum maius fex fignis eft fit cconuerfo:quar
tunc aequatio medio motui coniugitur ut uerus motUs Solis exeat*

THEORICA LINEARVM.PT MOTVVM*

\
\\\
t>efcrct,-g

1
1

Cppofitu

Ttorica^a

ausia

DE LVNA.
Vna habet orbes quattuor & unam fpharulam, Primo
enim habet tres orbes ficut fol in figuratione dilpofitos:
fcilicetduos eccentricos fecundum 'quid: qui uocantur
tertium eccen
orbes augem eccentrici lunae deferentes:
tricum (impliciter in horum medio locatum qui deferes
qjicy^clum appellatur.Deinde habet orbem

mundo

c5

cctricum aggregatum ex tribus aliis anibientem:qui deferens caput dra

conis dicitur. V Itimo habet rphamilaiB quae uocatur cpicyclus profun/

Moiient"' aut deferentes aug^in eccetrici contra fiicenTionem figno^

nimfimul regulariter fuper centro mudi ultra motu diiirnu in die na/
turaligradibiis.xi.&.xii.minutis fere.Etaxis motus iftius axemzo/
diaci in centro mudi interfecat:unde&: politius apolis zodiaci dedi

nant.dC quantitas talis declinationis eft quinqj graduu inuariabilis fe/

per. Orbis liero epicj^clu deferens monetur feciindullicefllone ligno

ru regulariter fup chvo mudiuta

^ omni die naturali

tali

motu centru

^.xi.minuta fere perambiilet.Axis tamen huius

motus per centpe huius orbis quod cent^ eccentrici dicitur cequidifta/

epic)7cli.xiii .gradus

;.

auge defer|tiu moue^.Vndc ctia poli motus i(Hus a polis drbifi

auge dcferetiu diftabut fccudu ccc^ricitatis qualitate. Ex iftis fcqui^
Prinio:gp qnaiiis cccetricus cpi^clu deferes fiip axe atqj polis fuis mo/
uea^motarnefupeifdc^ularuermoucCi S^;^o quanto epicydus
Uinsaugidefereti^uuiidftibrEkritfato ueTdaus c|tB: eius mouetur:
quato uicinipr aiigls eiufde oppofito tanto tardiiS!|igpatis cni ali/
opp^tu q ner
quibus angiijis ^qualib^ fup cetro miidi uerfiis auge
alter uerfus oppofitu^^ledit'.
uis auge e5 maiore arcu eccetrici
axis eiufde dfl^circa
Tertigtc^^: eccetriciluna: circa centpe mudi
axem ^uJedeferdiu:6C.polieiufdecirca polos illoti uoluut'' r^^rif
circuferSias cotra fuccefljLone defcribedo . Quarto aux eccetri^mnje
fiir cptra fucceflionc figno pe progrcdiedo regulariter monebit'
ptica|frrteribit:unde quado^ in fupficie eiustquMoqp iiero ab easut

tiferaxi

&

&

iierliis

&

auftru aut uerfus aquilone repperiet'.Vn

fic

cccw/
QuiteSo

utetia cefpe

ci lifci fupficie ecliptica i partes oppofitas qiidocj recedat.

f(^ iiipficias ecliptice fupficie eccetrici p aqualia fecabit.Cu eni aipec

aua; e/
eclip^^ p

cetria,! latitudine fnerit:maior portio uipficiei eccetrici uerfus

rit.Supficies na<j eccetrici p fuperficie eclmtice i Miametro

cetru mudi trafeute fecat'.

oca^ aut fupncies eccetrici cirailu^tr li/

nea a cetro eccetrici uf<5 ad cetpe epicycliptenfa una reuolutide fada
deferiptus: Hui^circuferetia partes aux dC oppofitii augis atqflogitii/
dines media licut in fole uocat'. Didi uero orbes Luna i rnOtu fuo tale
habet ad folis motu annexionemt femp linea medii mot^ folis fit i me/
dio inf cetpi epicycli Lupa 8C auge eccetrici ei?uf fifcu eis ufi oppofi/
i oi media Solis dC Luna coiudioe cetpt e
to ambop: fifexiltetiu Ita
picycli luria dC linea medii motu jfolis[& aux eccetrici Lima fint i uno

pudo zodiaci lecudu logitudine. Quare fit ut i oib^qdraturis mediis

eop::centpe epicycli Luna fit i oppofito augis,eccetrici fui:& oi oppo
i

fitioe media riirfus in auge.

fi

patet^ ratio air medio motu folis fiib/

trado a medio luna:rcmaneat media eo^t el5gatio:& ea duplata cen/

tru Iunx proueniat. Diftatia na<^^ linea,: ledii motus Luna a linea me/
dii motus Solis fecfidfi fuccelTione fignope media uocat' eo^: elogatio.
Difiatia aut linea medii moUis Luna ab auge eccentrici fecundu fuc/
ecflTionem:cent9: luna dicit'uel logitudo duplex aut duplex interftitiu
in omni menfe lunari centru epicycli luna^bis pertran/
Patet edam

fit^rbcs auge cccentrici deferentes. Sed orbis quartus coccntricus ea/

put draconis deferens moue^ fup axe zodiaci circa centru mudi r^ula
liter contra iuccciTioneomnidie naturali tribus minutis ferctfecu tali
motu cotinue i^gr^atu extribus orbibus quos ambit^circuduccs.Vn
defit ut circuferctia eccentrici continue fuperficie ecliptica: in aliis dC
liis

puflis ei^ uerfus occidete interlecet,

Sequif etia ut tali motu poli

auge deferetiu circa polos zodiaci mouedo piferias circuio$s delci^^

THEORICA AXIVMET POLOMM.

aut circa cet^e futi corp lunare jlbi ifixil i fugiori ptc cotra
rucccATione n iferiori fecudu;deeredo moiiet^ fiip axe liio orthogonali
Epic)^cliis

ter

fup piferia cccentrid iac6te:ita

clitqua

^ fiipficies plana circufcreti^E epicy/

corporis lunae motu epicycli'defcribitti fupfide plana ecce

trid maneat nuf<^ ab eo dcclinans.CircuUoliiif tn epicyclus taliter

:iit

fup cetro pprio at(^ axe irregiilarif moneat'* Sed hjcc irregularitas ad
uniformitate reducit" iftatut a pudo angis cpicy-cli mediae quiciic^ fit il
.

Ic-.quolibet die naturali tredccim grad^

& qttuor minuta fere recedeti

do regulariter eloget*. Aux aut media epicycli e pud^ circfiferetix epi/

cycli que oftedit linea a pudo diametraliter oppofito cetro eccetrici in
circulo puo cetru epicycli duda .Sed aux epicycli uera e pud^ eiufde
p
circiiferetije que linea a cetro mudi p cet^e epicy cli duda idicat Ha: duae
auges un*^ pud^ fut:cu cd^e epicycli i auge deferetis uFoppofito fuerit.
Alibi aiit ubiciiq^ differut.Ex iftis patet 9 nulP ide piid^ cocauitatis 1
qua epicyclus fituaftcotiniie fup auge epicycli media fiiie uera maneat.

Na talis piid^cocaiiitatis qui cetro epicycli cxiftete i auge deferdis iiel

oppofito fup auge media epicycli 8C uera fuerittfemp ubicu^ cetpe epi
cycli fit linea duda a cetro eccdrici p cet^ epicycli determinat'*: Talis
p
aute piid^ cdro epicycli alibi ^j auge uf oppofito exiftdetno e fup au
ge media epicycli neq^ uera:imo ta aux uera ^ media fiit tuc fub locis e/
iufde cocauitatis aliis.T res naq^lineaz pr^dida puda ofteddes 1 cetro
epicycli tiic fefe fecabut. Erit tame ita ut aux uera femp du ab auge me/
dia differt fit iter auge media 6C pudu cocauitatis/iib quo aux uera du
cd9^ epicycli i auge deferdis uf oppofito fuerit tefie folet.Quare feqt^
ut ta aux media epicycli

9 uera cotinue uaridur. Infert" ex hoc etia q? re

medie
Linea ita^ medii

uoliitio epicycli drca cdru fuu cdro epicycli p fupiore eccdrici

tate difcurrete fit iielocior:p inferiore nero tardior.

piotus lun^E e

q a cdro modi ufcp ad zodiaco p cetp: epicycli ptrahit".

initio iifq? ad didu loco

loci
fine neri motus Iunx e q
Linea
ueri
Centro liinje patet ex didis
extendit". V erus mo/
zodiaco
Iunx
corporis
ad
a cetro modi p cdpe
tus Iunx eft arcus zodiaci a principio arietis ufi^ ad didam lineam.
Aequatio centri e arcus epicycliaugeipfiusuera 6C media intercidd
Hxc nulla fit cetro epicycli in ange ecceetrici uf oppofito exiftete.ma/
xima uero cu ipfu fuerit modicii infra longitudines medias deferentis.

Medius mot^lunas e arcus zodiaci ab ariet(

.

Argiimetu Iiinic mediu e{^ arcus gjicj^cli ab auge cpicydi media Teain
motu centri corporis lunaris ul^ ad ide centru lunare computatus*
Argumentu aute iieru ab auge ucra uftj ad centru corporis Iunx pro
tenditur.Diflfercntiaigit' inter hjcc argumenta quando difFerutcfl: ce/
tri aequatio. Cu uero cent9^ epicycli luna: minus fex lignis fueritnnaius
cargiimetu 1109: medio. io aquatio cftri ai^umeto medio adiicitur.
dii

Sed cu plus fex lignis fuerit fit ecouerfo.qretucfubtrahit^ ad habcndu

ueru argumetu Aeqtio argumeti c arc^ zodiaci lineis medii mot? Qc
ueri iteriaces. Hac nulla ee cotlgit du cct^ corporis lunaris 1 auge uera
cpicycli uf oppollto fuerit ubicu^ tuc llt centgi epicycli .Maxima uero
dij cet^: epicycli i oppofito augiscccentrid fuerit dC cu hoc Luna 1
.

THEORICA LINEARVM ET MOTVVM.

nea a cetro muidi ad j>iferia epicycli dufla cotingeter exiftete.Du aut iic
ru argiimetu e minaex lignist linea medii motus';linea ue#i pracedit i fi
gnoru fiiccelTionend tuca^qtio argumeti a medio motu fubtrahif.Sed

du pl^ fex fignis lueritj|t ecoucrfojqre tuc coiugit' iit

oieai^it*

Diuerfificantiirtame aequationes eorundem ai^umcntoru centro epi/

cydi ab auge deferentis ad oppofitum eunte: continue nancj maioraf

fecundum accelTum centri epicj^cli ad centru mundi. V nde fit ut ieqrio/

nesfinguloru argumentoru qua^cohtingpnt centro epicy^cli inoppo/
fitoaugiseccentrici exiftete;fint maiores fingulis aiquationibus aigu/

mentorum quae fiunt dum centrum epicycU in auge

eccetricifiierit;rela

tiuas fuis relatiuis comparando. ExcefTus autem harii fuper illas diuer/

diametri circuli breuis nuncupantur. Linea uero a cetro mun/

di ad augem deferentis protra<9:a longicr eft linea ab eodem centro ad
oppofitum augis extenta, ExceflCus autem illius fuper iftam diiiifus in
Ix.particulas aequales minuta proportionalia dicitur:& duplus eft ad
fitates

cccentricitate.

gem

Linea nanq^ medii motus Lunae qua: dirigitur ad au

eccentricimullamjdc iftis particulis extra periferiaeccentrici tenet

led omnes intra .Ea uero quae ad

oppofitum augis porrigitur omnes

habet extramullam autem intra.Sed quae ad alia loca eccentrici proten

diintur aliquot de illis habent extra tantocj plures quanto uicinius cen
truni epicycli fuerit augis oppofito:SC tanto pauciores quanto uicini
augi.
lis

Aequationes autem argumentomm qu^

feriptae

funtin tabii

funt quae contingunt dum centrum epicycli in auge deferentis fuerit,

fed illae ut did;u eft minores funt eis quae centro cpicycli alibi conftituto
fiunt,

Cum igitur centrum cpicycli alibi conftituitur.qiiod fit dum cen

aliquid; per centru accipiimtur in tabula minuta pro/

portionalia:& per atgumentumuerum accipitur diucrfitas diametrit
quae tota additur adaequationem argumenti prius in tabula receptam

trum Lunae eft

fi

minuta pportionalia.lx.fuerint.Sedfi minus fiierint;no tota addif

fed aliqua eius portio talisqlia fut

minuta pportionalia rcfpedu.lx.

& tuc proucmctVcquatio at^iimcnti ucm ad tal^ Ctum q>i(ycK.

mundi

pit;

altera;uerfus aiiftru

ab ediptica decimabit. Illa

interfecSio dvcujcrcntix eccentrici Liin^e

,

cum

igit

fiipcrficic

eclipricajiqiiaciicetruepicyclifiicrituerfiisagloncircici/

caput draconis nuncupatuncauda iiero reliqua.

nx interlectiones quottidie ultra motu diiirnu uerfus

nutis fere; uirtutemot*^ orbis aggregatu
triii

Monentur autem
occidetc trib? mi/

aliofj orbiu

Lunae abietis

m
Medius itaqg motus capitis draconis limazc arcus zodiaci a principio
Arietis c6trariicce(rioniefignoruuf9 ad linea a centro mudip feHo/
ne capitis protrada numerat^. Verus aut motus capitis e arcus zodia
ci ab arietis initio ad ia dida linea fecudu fucceflCione fignoru copiita/
tus. Sili- dici poteft de cauda. Exhismanifeftue ^fubtradomedio
motu capitis a duodecim fignis uerus eius mot^ remanet. V nde cornu
ne did:u dices Caput Lunae tantu medio motu ire contra firmamentu
quatu in ueritate uadat cil firmametotita intelligit^jmedi^ motus capi/
tis

Lunae cotra fucceflCione fignoru i eu pndu protedit' i que uerus feci

du fucceflCione fignoru

THEORICA DRACONIS LVNAE,

DE TRIBVS SVPERIORIBVS.

V ilibet triu fiigio^i tres orbes habet a fc diiiilbs (ecfidff

imaginatione triti orbiti Solistlnorbetamcmedio qui
eccentricus {impliciter cxiftit; quilibet habet epicyclum
in quo ficut inluna tadum eft corpus plancts figitur.

THEORICATRIVM SVPERIORVN et VEN aRlS

Orbes aut atiges deferte tiirtute mottis odatii fpharrx ftip axe
hs

eclipticae motienf.Sed

orbis cpicydu deferes fup axe fuo

& po

axemzo/

diaci feciinte fectldu Iticceflione lignose mouetf ;& poli eius diftat a po/
Iis

zodiaci diftantia no tEqtiali.Qu^rc fit ut auges coje eccetricoe nu$

ecliptica ptrafeatfcd

femp ab ea uerf^.aquilone dC oppoiita uerf' atiftgc

iii

mancat:ia ut auges fcilicet dcferetiu ^icydosjfimilit* oppofita at(^ ci

ira&poUdefereriu eccrtricop: circureretias fiipficiei eclipticae uircutc
hiotiis odaujE fphxrx defcribat xqiiidiftatesmi i ctia illis lupjficies ecce
iibricojii a fupficic cclipticsc inajqlitet* fccabut' atc^ maiores porti5es uer
fus auge minores iicn^^ oppofitu relinquat*'. Mot* aut epicyclu defcre
tis iiip cetro 6c polis fiiis difFormis et Haec tn difformitas hac regulari/
tatis habet normatut cent^: epicycli fup qiioda pii5:o in linea augis tau
i,

tiVa cetro hui^oii)is qiiatu hoc cet^e

rif moueaf'.

a cetramudidiftat elogato regula/

Vh & pu6i9illc cet^: jcquatis dicit'.&: cirail*rupco ad qua

titate deferetis fecu

eade fupficie imaginat^eccftriais xquas appellat'.

NecelTarioigit" oppofitu

ei

quod in Luna fiebat accidit in iftistutfcili/

cet centrii epicycli qiiato iiidni^augi deferetis fiierit tato tardius: quan/

to uero ppiqui^oppofito tato uelocius moneat'. Epicyclus iiero duos

habet motus quo^ unus c i lomttidinetalter i latimdine.De fecudo di/

ccdu erit poftea. Mot^ aut er in logitudinc e quo mouet' circa centru
fuu corpus planetx fibi infixu i parte fiipiori fcciidu fiicceflTione i infc/
riori ec5tra deferendotunde p oppofitu in hoc fe habet epicyclo Liinz
Axis hui^mot^trafuerfaliter Uip circuferetia iacet axi ecliptic* squidi/
ftans quado< :quado ho ut patebit:
e fup cetro cpicycli irr^laris
5
9

&

H*c tn irregularitas hac habet regula ut a pudo augis epicycli medi* g

cuq^ fit corpus planet* regulariter elonget'.Similiterigit' in his fiait in

luna feqiii necefiTe e utcoCiniie aux media epi<ycli fimul di uera uariet't
atqjuclocioreesmotu reuolutionisepicycliuipcetro fiiop medietate
deferetis fiipiore:tardiore autp infeiiore.Habetaut epicycli reuolutio
menrurailla ut(emclprccifcintanto tepore quatuc a media coiudio
ne Solis di iftiiisplanet* ad proxima fequetercuoluat':ita ut in omni
coiuftione media tale cetru corporis planctae fit in auge media epicycli.
unde di in omni oppofiitioe tali media fiet in oppofito augis epicycli.
Fitigit' ut fempcentpc corporis planetae tot gradib?& minutis difict
ab auge media epicycli:quot linea medii motus Solis diftata linea mc
dii mot^ planet*.Ergo uibtraSo medio motu planetae de medio moto
Solis necclTe e utargumetu mediu planet* remaneat.Hinc uide^ acci/
dere ut quato c^l epicycli planet* tardi^ circuit;tanto epicyclus ei^uc
loci^ reuoluit'.Na J>pter tarditate tale coiudio media mot^ (olis cu eo
citius rcucrtit'.Mcdi^etw motus ciuufcu^triu

hojc aggregatus motui

etas ffuo4>i^)^clo*qlis'mdio motui fblis

i gradibs

Sc minutis ttiftit

THEORICA AX1VMET POLORVM.

Anx aut media cpic/cli p linea a cetro xquatis p centru epicycli pm/
Sed aux iiera p linea arentro mundi centru epicycU
,
p
Inter has fecudu logitiidine ^icycli nihil mediat cu centru epicycli in
tra(9:a

auge deferentis uel oppofito nierit.Maxime uero differutcu fuerit j)pc

logitudine s medias deferentistqiiaj linea ia centro eccctrici deferetis lu
p
per linea augis orth^onaliter edu^ determinant'. Aux planetx i Ce/

cuda fignificatione e arcus zodiaci ab ariefe ufej ad linea augis. Linea

medii motus planeta: uel epicycli eliqua: a centro mildi ad zodiaami
;ptrahi^ linex excuti-a cetro xqntis adectr^ epicycli acgdiftas. Linea

iiii.

UCfimot^cpicycIicquxVxitac&roniudi p^cctpi cpicycli ad zodiacu*

Linea iieri lod uel motus plancta: c qua: a centro mundi p cetru cor/
poris planet* ad zodiacu ptendit' Medius mot^ planeta: uel cpicycU
c arcus zodiaci ab initio arietis fccudu Hiccedione ulq^ad linea medii

mot^ plancta: V enis aut mot^ epicycli ufc^ ad linea neri mot cpicycli
Sed ucrus motus planetx ufqp ad linea ucri motus planets coputatur
Cent^ medium planetae eft arcus zodiaci a linea augis ad liriea medii
motus epicycli Cdru ueru aut a:qtu a linea augis ufqp adlinea ucri mo
*

tus epicycU numerat^.

Aequatio cetri i zodiaco e arais zodiaci inter li

&

linea ueri motus ciiilde: Hxc nulla e centro

nea medii motus cpicycli
exiftete. Maxima uero du i logitu/
oppofito
cpicy^cU 1 auge deferetis ul'
minus e fex fignis ipfu mai
mediu
autcent^
Cu
dinib^ mediis fuerit
dl iiero:{irr medius motus planetae maior e uero motu ^icycU: qre tuc
.

(iibtrahit^ aequatio

cdri i zodiaco a centro medio

& etia a medio motu

cpicycli ut cet9^ ueru,et ueriis mot^ cpicycli rcmaneat.Oppoiltum uero

co tingit du cent^: mediu plus lex (ignis jEiierit. Acqtio cetri in epicyclo
iicra eius interiac&. Hxc (imilif nulla eft
e arcus cpicy'cli auge media
du cet^ epicycliin auge deferetis ufoppofito fuerit: maxia autin I 5 gi/
tudine deferetis media. Qualis uero e proportio aequatiois centri i zo/

&

diaco ad totu zodiacu:ea eft aequationis cetri in epicyclo ad totu epic/

clu:eo q? ppter lineas aequidiftates anguP uni^ squetur angulo alterius
reliqua.Dum autem
Igitur una'eadem in talibus accepta habetur
tio centri in zodiaco a centro medio minuitur utuerum habeatur xqua

&

tio centri in epicyclo argumento medio prouero habendo iiingitur:dc

econucrfo quando hxc adiungitur altera fubtrahitur:alternati enim pft
riter fefeCxcedunt atej exceduntur.

Argumentum medium planetae eft

arcus epicycli ab auge media (ecundum motum eius ad centriim corpo

ris planctae numeratus. Argumentum autem iienim abauge uera com
putatur. Aequatio argumenti eft arcus zodiaci lineas neri loci plane/
uerilocicpicycliiteriaces.HtEcficutilunanullaedu cetr^icorpis
planetaein auge uera epicycli uFoppofito fiicrit.Maxia uero du corpus

planctx

fuerit i Unca a cetro

mudi ad circuferetia epicycli cotiget edu/

fia cetro ^io^cli i oppofitoaugis deferetis exiftete.Cu uero ai*giimetu

{Eqtu min^e (ex (ignis:linea neri mot^ planetae

praiccdit.Ideo tuc aqtio argumeti ad

iicj:

Unea neri mot^

motu cpicycli

epicycli

iungit ut ue/

ws mot^ planetae ciicmattecoucrfo coringlt 'du

plus fex Ggms'fiicrtt,

THEORICA.LINEARVM ET MOrVYM

Accidit aut aeqtiones at^menti iniftis ffeut in luna ;^ter accefEim

cetriepicjrcliadcet^:

mudi

diuerfificari. Vndemaiorcsfunt

xqtiones

fingulopi argumeto^i cctro epicyrcli cxillftc i oppofito augis d^eretis

^ co exiftete

logitiidiniba mediis eiufde.I Ilie etia maiores

^ eo exifte

te i auge deferetis:relatiuas femp fuis relatiuis coparado/ ExceflTus igi^

aeqtionu argumetopi qua: fiut cetro epicycli exilletc i I5gitudine media

deferetis fup arqtiones coting^es du i auge fuerit:diucrfitates diametri

logiores fiue ad logitiidine logiore appellat^.Sed exee flTus ea^^qua fiut

cetro epicycli exiftete in oppofito augis conftituto fup cotingetes in lo

gitiidkmedia;diiierfitates diametri ppiores fine ad logitudineppiore

''

giorc^Iinca^COdeCltrQad Ipgitudmc me4 i5 defcceti^^ida:Ex/

celTus alit iftius fim ifta in fexagita particfas sqles diuiPiminuta ppor/
tionalia logiora mie adlogitudine logiore^dici^Xinea itac^ ucn mot
cpicfcXi du 1 auge deferas tiierit habet oes eas itra deferetis pifcria.fed
aiedia logitudme nulla itra:oes tame extra. I n locis'aut, itermediis ali/

<

&

&

aliquot extra;
de tato plures itra quato fuerit crtge epicy
quot itra
di deferetis augi uicini^.Similiter linea a cetro mudi ad logitudine dc
ferctis mediam extenfa longior eft ^ linea qua ab eodem cetro ad op/
politu angis deferentis ducitur. Exfdfus aut huius fuper illam in aequas
fexaginta partes diuifusin^inuta proportionalia ad longitudinem pro
piorem fiiie propiora iiocatur.LineaitacpuerimotijiSjepicyc|idum in
logitudine media fueridnulla capi habet extra deferetis pifeiia;fed^ au/
gis oppolito o& I n locis at intermediis tato plures extra quato cetpi c/
.

picychaugisoppolitofueritppiqui^.Aeqtioesatargumetopi qua

feri

buf I tabulcotigiit cetro epic/cli i longitudie deferetis media coiHtuto*

Sed ha ut didu e maiores fut his qua fiut dii i auge fuerit;minorcsuc
it) aliis i augis oppolito cotigetib? .Cii igit'' cctpe epicydi extra logitu/
dine media deferetis fuerit: p cetpi ue^ cognofcuf minuta pportiona

pargumetu accipif diiierfitas diametri; 16 gior qde fi mirjuta pro

portionalia fint longiora:ppior at fi ppiora: cui^^diuerfitatis pars pro
poitional fecudu pportione minutopi pportionaliu ad fexagita cu a/
qti5e argumeti i tabula reppta addeda e ulab ea minuedataddeda qde
lia

6C

ppiorfiicritmiinueda uerofi 16gior;& pueniet ;eqtioar/

DEVENERE, ad tale litu cetriepicj^cli,
gumetiucradCaqta
Euus tres hgbet orbesen epic)rclo quo ad litu r.19 mot;u 1
logitudine utaliqs fupioru difpofitos Orbes nam auge^
deferetes fup axe zodiad fecundu motu odaus IphaTje
nioiief :ita tn ut aux eccdrici ei^fub eo loco zodiaci fit fc
perfubquo aux eccetrici Solis .Vnde habita auge Solis
aux Veneris eade.Orbis
in fecuda fignificatioe habef
pcedit i logitudine ucr
mot^;
nu
quo
duos
habet
deferes
epicycLii
aiic
fi diiierfitas

&

tusorietercgulariterfupcetroaquantisutUiipioribp.itatnutin eo te
p.ore raiolutione una cetru epicydi fadatquo pracife orbis Solem de/
ures uni. Habet fe naq; cnus ad Sole i hoc ut linea medii motus ei^^

ino loco zodiadfccu3ulon^ludfnfin qifo linea medii motus Solis

ettninef:Vndehabitomcdio motu Solis habef fiC medius Veneris*
Semp igif' c media eo^i coiudio.Fit aiit mot*-' hiii^ deferetis i logitudi
tic fup^e eiu^maginario :aii^ poli accedut
recedut a polis zodia/
ci i utra(^ parte ppter motu aliu eccetrici i latitudine de quo poft dice/
du erit.Quareno accidit d quod fupioribs ut,auj(eccctrid ecliptica no
trafeat: uepi quadocp ad meridie quadocj ad leptetrionc declinat ut pa

&

tebit. Sed epicy^cFd^^jmotu duplici mouet' Idlicct i I6gu Qc i latu .In lo

^tudindqiUde liait epicycli fuperioru Idnp tamc i decemnoue menl^

busfoIaiibusferefemelreuoluit^undcSoleininhocficut fupiores no
frefpidt.Xerminogecxpolitiocspomniafuthicficuti tribs fupioriba.

THEORICA MIN VTOR VM PROPORTIONALI YM.

DE MERCVRIO.
Erairius habet orbes quiticp 6C cpicyclfi tquo^ cxti*emi
duo fut eccetrici fecudu qd:Siipficies na (5 conexa (lipre

mi & cocaua ifimi mado cocetricae futtcocaiia at fupmi

& conexa ifimi

eccetricae

mudo fubiipfis tn coccntrica::

dC cetpe 'ca^e tm aVentro a:qntis qnatn cent^e aequatis a

Jfcentro mudi diftat.Et ipfu e cetru parui circuli que ceu/
ut
uidebit'' deferibit. Vocant' aut deferetes auge ^qntis
tru deferetis
I

zodiaci.Inter hos extreos fut

alii duo fili* difformis (piflCitudis itra fe qntu orbe fcilicet cpicyclu defere

mouef ad motu ofiauae fpharric fup axe

&

c5caua iferioris ide cu puo

conexa iferioris una cu iitril/
nti orbis aliud cetK habet mobile qd cet 9^deferetis dici^

te locates. Supficies nacj conexa fupiojris

circlo cet^ habet. Sed cocaua fupioris 6C

HEORICA OroiYM MERCVRIL

Hi duo orbes auge eccetiid

s

dcferetes uocat*i&

moucntur

rcgularitet

fupcr cetro parui circuli cotra fuccllione fignoru tali iielocitafe ut prx/

medii motus folis una facit rcuolutionem

orbes ifti in partebppofita fimiliter una pficiat.Et fit motus ifte fuper
per centru parui circuli trafcu/
axeqiiadoqpsequidiftatcaxi zodiaci
te.Motu aut hoji orbiu fequit" iitcetru orbis deferetis epicyclu circiifc
cile in tempore quo linea

&

rentia quada parui circuli fimiliter in tato t^ore regulariter deferibau

Huiusuerofemidiameteretataqiiafaediftantia qua centrCi squantis

acetro mudidiftatjVndeh^c circuferetiapeetru jeqiiatis ibit.
Sed
ojrbis quitiis cpicjrclu

defer& i ra duos fecudos locat^ moiief i logitudi

THEORICA AXIVM ET POLORVM.

fcefccudufucccinonefignoruccntruepi^^^
cetro JEquatistquodquide in medio c

dcfercdo r^ulariter

interccntmmudi&cctru garut

circuli.HacfamehabctuelocitatcutcentrucpicycUjnco.teporc tcmel
rcuol uaC' in quo linea medii motus Solis ima coplet reiiolutionctHa/
bctfenaqp Mercurius inhoc ad SoleutVeniis.Fitenifcmp ut medius
motus Solis fit etia medius motus horu diiorij . Ex his igit^ didis fii

&

perius manifellu e fingulos fex planetas in motito eoge aliquid cu Sole

comunicare:motn9 iUius quafi quodda comune fpeailu dC mefurs re

gula cflTe motito illo^. Huius autorbisepicyclu deferetis motus fit fup
axe imaginario aiius extremitates ficut apparuit i enere ppter niotu

que habet in latitudine fimiliter accedut ad polos zodiaci di ab eis

recedut:axis tn ifie fccudu fc totu mobilis c fecudumotu centri defeten

aliu

tis iu circulo

paruo. Patet itacp ficut in Liinatcentru epicycli bis i men

fc lunari deferetes auge eccetriciptrafit;itaimcrairiocetru epicycli bis

anno deferetes auge epicydu^deferctis pagraretno tn e in auge defac

Aux eni dderetis Merairii no circulariter mouef circu/
lares reiiolutiones c6 pledo ficut in Lunx cotingit.Sed ppter motu ce

in

tis nifi femel.

tri

deferetis in

paruo circulo nuc fccudu fiiccelTione figno^i nuc cotra

pcedit.Habet na<^ limites certos.quos egredi ab auge aquatis receddio

no ualeC:fed cotinue fub arcu zodiaci a duab? lineis circulu paniu con
tingdib^ a centro mtidi ad zodiacu dudis coprehefo:afcededo di de/

{cenddio noluit" atq^ rcuohiif tQuoticnlcuqp em centru epicycU fuerit

i auge deferetis ipfu etia motuu fimUitiidic erit in auge aquatis di cetru
deferetis in auge fui parui circuli.Quare tuc cetg^ epicjcli i maxima re/
motide a cCntro madi fiet; di cctj^u deferetis i duplo plus diftabit a cen/
tro aqnfis
cetru aquatis a cetro mudi.Deinde uero cu centru deferc/
orbili duo^ fccudo^ mouebif ab auge fui circuli uerPocci/
tis
motu
p
dente: cetpe epicycli p motu defert mouebit" ab auge aqntis tantude

uerfus oricte. Vnde cetru deferetis ad cetru

deferetis

mudi icipitaccedcrc dC aux

ab auge aquatis uerfus occidete recedit cotinue donec cetru dc

i linea contingete cirailuoccidentali.Idatfitcuabaiige

panii circuli quattuor fignis diftitcrit;SC tilc fili* cent^: epicycli ab auge
aqiiantis uerfus orientem diftabit quattuor fignis. Aux autem deferen

ferentisfuerit

maxima fua ab aquantis auge uerfus occidentem remotione.

at9 in hoc fitu ccatnim' epicycli fiet in maxima fua quam folet habei-c

tis erit in

ad centru mudi acccflfionctnon tamen tiinc eritinoppoflto angis defc

rcntismec in linea ad paruuin circulum contingenter per centrum mu/
di produda.Poft eni deferente centro deferentis uerfus centru icqu^
tis

aux deferetis incipit reaccedere uerfus auge xqiiatis:centru aut epicjr

proportionaliter defeendet in altera medietate uerfus oppofitu au/

gis aequantis; nde magis remonebitur a centro mundi: nec penieni^
cli

ad oppofitu augis deferentis nifi cu ipfii fuerit in oppofito angis xqua/

tis.ld aut fiet cu centru deferentis penienieC in centru aequantis dC tunc

aux deferentis erit etia cu auge 2cquatis: 5C tam deferens ^ xqnas ex quo
xqualeSjin quatitate c6 ftituut'' :erut circulus unns:& plus difiabit a ceti
tro mudi cent^ epicy^cli tuct^ diftabat cu erat in fitu ab ange aequantis
p figna quattuor Hinc aut cu centru deferentis recedet a centro aiqima
tis in fuo circulo afeendendo; centmm epicycli recedet ab oppofito au
gis xquantis fiC deferentis dC continue magis centro [mudi propinqua/
bit.Sed aux deferentis remonebit'* ab auge aequantis uerfus oriente co/
tinue donec piieniet centru deferentis ad linea cotingente circulum par
,

iiuaparteorietis:quipuduscota6l:usetiaab auge parui

circuli uerfus

oriete qttuor fignis diftat.T uc eni aux deferetis fiet i maxima remotio

ne ab sequatis auge uerfus oriente: SC cet^: epicycli ite^: erit in maxima

ci^ ad terra accelfione qua habere folet:no tn erit i oppofito augis defc
rentis.

Ab hoc nero loco afeendente centro deferentis uerfus auge par/

aux deferentis co tinue reuertetur ad augem aquatis: 6c cen^

magis elongabitur a centro mundi uerfus augem aquantis afec
dendo ufq^ dum centrum deferentis ad augem panii circuli pcriieniet.
tunc aux deferentis erit cum auge aquantis:& centrum epicycli li
militer ta in auge deferentis
9 aquantis. Vnde itemm erit in maxima rc
motione a centro mundi fiait primo:rurfuf9'deinde firailis ut iam di/
eft mutatio redibit.
E x his primo uidetur in anno tantum femel
centrum deferentis eflfe idem cum centro aquantis:alias autem fempec
Ili circuli

epic)Tcli

Nam

deferentis centru a centro mudi diftantius ^e

aquatis centru .Qi^
rc fequif cotrariu ei quod i fiipioribo
uenere accidit:ut fcilicet quato

&

centru cpicycli uicinius augi aquantis fuerit tanto u elocius:& quan/

to uicinius eius oppofito tanto tardius moneatur. Secu do licet cen/

maxima remotio ne fuerit in anno a centro

mudi:bistanieinmaximappmqti6equahabcrefolct ipfu ee contin/
truepicycli taiitu femel in

git.Siniiliter

qn$bis

in anno (it in

maxima acccfllonettame

tatu fe/

meli ano i oppofitoaugis deferetis rcpperit. Tertio ncceffeeut oppo

fitu angis deferetis cetrocpicycli extra auge aquatis aut oppofitu eius
oppofitu augis aquatis femp iierfef ;ali
cxift^e inter ccntru cpicycli
quado quide uerfus cetrii cpicycli aliquado ab eo ta pracededo feque

&

do,fcfedeuoluens .Qu arto ficut aux deferes ad certos limites iirriqj ab

auge aquatis remouef ita etia fe habet oppofitu augis deferetis refpedu
oppofiti augis aquatistmaior tame e arcus huiufmodi motus augis dc
arcus motus oppofiti ei^.Vnde motus unius motu alteri ue/
feretis

locior erit.Quinto

cetro

&

fi

centru epicycli cotingat cITe i pudo deferetis a

mudi remotifllmo nun^ tame e i pufto deferetis que cetro mu/

diuicinilfimuclTecotingit.Nadu centje cpicyrclifucritiaugc deferto

THEORICAMOTVVM.

talis cft habitiido deferentis

.

ut oppofitu angis eius fit centro mimdiit

uicinu ^7 in quacu(5 alia deferentis quababet habitudinemullus.pun/

diis eius iiicinior aut tam iiicinus centro mundi repperiat"*. In tali autc
punQioquemuiciniirimuefiecontingincentruepicy^clino efl: eo tem/
pore quo propinquifiTimu eu effe contingitjfed i eius oppofito. Sexto

ex didis apparet manifefl:ecent9:epicycliMercurii propter motus fu

pra didos no( ut in aliis planetis fit jdrcuferetia deferentis circulare fed
potius figura: habentis fimilitudine cu plana ouali periferia deferibere.
Epicyclus liero in longitudine mouef ficut epicyclus

Veneris reuolu/

tionc tn una in quattuor menfibD folaribus fere fup centro fuo

perficit.

Termini autem tabularum hic ficut in fuperioribus dcclarantunnifi ^

diuerfitas in minutis porportionalibiis aliqualis exiftit.

enim argamento9^

Aequationes

ercurii qua in tabulis fcribuntiir funt qua contin

gunt dum centrum epicycli fiierit in mediocri eius a terra remotione.

Hac autem accidit centro epicy^cli ab auge aquatis per duo figna quat/
tuor gradus &.xxx.minutadiflante:red in aliis planetis centro epicy

media deferentis exiftenteTiebat.Item minima cen/

Mercurii a centro mundi remotio fit dum centrum epic)^/
di ab auge aquantis eius quattuor fignis diftiterit:Hac aute in aliis ceu
cliin longitudine
tri epicj^cli

tro epicycli in oppofito augis aquantis exiftente contingebat. Minuta

igif proportionalia longiora uintexcelliis remotionis centri epicycli

maxima fuper mediocrem eius remotionem in fexaginta partes aqua/

les diuifus.Sed minuta proportionalia propioi*a dicuntur excefTus re
motionis centri epicycli mediocrisfiipej remotionemeiusminimam:

Cmibteriin ,lx. particulas aquales diuiIiis.E t fecundum hoc duplex di/

uerfitas diametri diffiniatur. Quia tamen a loco maxima accefiionis
centri epicpcli uerfus oppofitum augis aquatis minuta proportionalia

propiora minuunf qua prius a loco mediocris remotionis ufep ad lo/

cu maxime accefiionis continue augebanf :ideo dicif in mercurio mi/
nuta proportionalia triplicif fe habere:,
tn in Venere :at<^ T riba

Qua

fuperioribus duplicitenln luna liero fimpliciterut manifefte patiiit:le

THEORICA MIN VTOR VM PROPORTIONALI VM

de passionibvs planetarvm diversis.^

f|Lanetadici^dircfl:iis

quando linea neri mot^eins

fecu/

du^ucce^^lonefigno9^pgredit^. Retrogradus autcotra.

Stationarius iiero du haec linea ftare uidct^. Statio pri/

ma in prima fignificatione e pund^epicycli in quo dum

fuerit planeta incipit retrogradari

Statio fecuda in pri

ma fignificatione eft pund^ epicpcli in quo dum

fuerit incipit dirigi,

Hx

plancta

ucro (lationes cxiftente centro epicycli in

eo/

3C pufliu ftatiois prima: itcriaccs.Statio fccilda i fecuda fignificaoc c

ab auge uera p oppofitu ei^ ufqj ad pudu ftationis fccud*
Arc^ diredi5is e arc^ ^iqrcli a ftatioc fecuda auge iifcp ad ftationc

cli

arc^ epicycli
,

prima i prima fignificatioe. Arc^ aut retrogradationis e arc^ epicycU a

pudo ftatiois f>rimx p oppofitu au^s ad pudu ftatiois fecuda.Hi uc/
ro arc^^maiorat"
minorat" j?plf fdido^: pudop: uariationc;(^ato

&

eni cct^ cpicycli uicini^ fiicrit oppofito augis ^qntis tato puda ftatio/

nu uiciniora fut oppofito uerx augis epicpcli.Hoc ide tato magis euc/
nit qnto planeta maiore epicpclu & motu argumenti tardiore habet.
Vn & tpa diredionu aut retrogradationu i qntitatibD fuis uariat".Exit
cni tepus talccu arc^ eius
p motu argumeti planeta in uno die diuidif

JHEORICA STATIONVM ET REGRESSIONVM;

Fii

Exdi(5 isfeqlutiirfi

Mo

prim'a fubtrahitiira toto cirailoremanet-

ftatio fecudatfed fubtrada (latione prima a (latione fecuda arcus retro

gradationis habebit^.
jftionis.

Qu

fi

toto circulo demit:manet arcus dirc/<>

Lunjc tn qiianql cpicy^clu habeattficut aliis quincjtftatio fiuc

motus centri epicycli eius:

quolibet die fecundu fuc
zodiaci
arcu
maiore
Semp cni centru epicydi
retrogradatio

non

celTione defcribit

accidit ppteruelocitatc

9 (Itarciis zodiaci correfpondens arcui epicyclitque

centru corporis Lunae qnocucp die fecudu fuccelTione. in fupiori parte

epicy^cli panibulat. Verutame ea dum in fupiori medietate epic)^cli fue/
rit tarda:

nets

inferiori nero ueloce curfu fieri necelTe e.

T ardi dicunt^ pia/

& minuti curfu cu linea ueri motus eoru tardius $ linea medii mo

tustautcontrafuceelTioneincedit. Veloces uero SCau^li curfu

quado

uclocius fecundu fuccefTione monent'. Au<9:i numero quando aquatio

mediumotu. Mimiti uero quando minuif. Audi lumine

cum reccd unt a Sole uel Sol ab eis Minuti uero lumine cu accedunt ad
Solem ue. Sol ad eos. Orientales dC matutini cum oriunt' antefolem.
addit' fup

Occidentales uero

& uefpertini cu occidunt pod folem

Orientes or/

tu matutino funt qui de fubradiis exeuntes propter remotionem eoru a

a Sole uel folis ab eis mane ante ortu folis apparere incipiunt. Orien/

tesbrtu iielpertinofuntquidefub radiis exeuntes proptd remotione

eorum a Sole uelperi pod folis occafum apparere incipiunt. Occiden
propter ac/
tes occafu matutino funt qui radios Solis ingrediunt
aute occafu
Occidentes
incipiut
celTnm eoru ad Sole mane occultari

&

&

propter accefTum co^

uefpertino funt qui folis radios ingrediun/
incjpiut occultari
occafum
Solis
pod
uefperi
ad Sole aut Solis ad eos

Tres fiipcriores n 5 occidutoccafu matutinotnec oriunt ortu uelper^i/

notfed Venus 6C Mercuriu^ atq? Luna. T riplex aut ed ratio cur Liiiia.

podcoiundionefuacufole quadoq?

Vna

citius

declinatio fiuc obliquitas zodiaci

quadoq^ tardius appareat:

& horizotis. N a

fi fit

coiiidio

fub ecliptica l medietate tame a fine Sagidarii ad finem geminoi^ :tinrc

cu fol occidedo l horizonte fuerittpliires gradus erut in circulo miolii/
de zodiaco a luna ad fole. nde in
tionis Luna: a luna ad horizonte
climatibafeptdrionalibaciti^uideripoterit ^fifuifTet 1 altera zodiaci

medietate. Sccuda e latitudo lunse ab ecliptica.

Nam pod coiudione

fi

monet' in latitudine feptdrionale ite^ citi^iiideri poterit

fi

moueretI(

in latitudine mcridiana.Tertia iicro e uelocitas motus Lunae ucri

uelox e motu citi^ apparet

fSLii(x c6airrat:tuc eode die

fi

Na fi

tarda foret.Fit igif quando<5 ut oes' h*

& uerns & nona apparet:quado<5 aut du*

tatuttuc fccuda diepot c6iud:ion6qndo9 uero una fola:tuc i tertio die

uidct^jqndoqjetiaohimcope oppofitu accidit:tuc qrtodiecotigiteam

(apparere.

THEORfCA

coiimfiiois&oppofitioisLVMlNARIVM

'

Afoecliis plancta^ trinus e'cu p tertia parte.

Quadrat^ cii p quarta

Sextilis liero cup fexta ecliptica parte eo^ iiera loca dilliterint. Coifi/

fiio media planetape

fit

qn lineae medio^e motuii eo^e fecundu

logitii/

era aut qn lineae ueroru motuu fic coueniiit*

dine zodiaci coiungu t'.
oculo
noftro percentracorpo^e fuo^e edudis
ab
lines
uifibilisqn
Sed
coiungut^ in unu .Similiter de oppolitione media dC iiera dicedu. Et at
minuto. Ex ifto patet fepe cfiiuftione
tedut nsc i eifde figno gradu

&

uera eflfe qn tii uifihilis

no esaliqn etia uiubile uera ^edereiqndocj uero fequi. Loc%er^aftri c
pudus firmameti linea a cetro mudi p cetru aftri pteta tenninas. Loc
aut uif^ fine apparens p linea ab oefo^ p cet^ afiri jptraSa. determinat"'.
Iiera fec qnmedia orsceSitaut futura eifaepe etia

THEORICA ASPECTVVM BT ,R ADIORVM

Dincrfifas aJpefliis aftri

& ucru Io/

& apparentem interceptus

eft arcus circuli magni per zcnitli

ciihi aftri tranletintis inter locum aftri

ueru

nde manifeftii eft quanto uicinius aftru centro fnudi di horizonti^fiic

maiore habere diuerTitate afpe&is.Hancquo^ maxima i Lii
na rcpperirUn Marteuero non beneperccptibilem.Habetnanqj femi
diameter tcrrxfcnfibilem ad femidiametrum orbis lunic: non multum
autem perceptibilem ad femidiametnim orbis Martis magnitudinem
rit tanto

Diiierfitas alpcSiis aftri in longitudine eft arcus eclipticic inter

duos

circulos magnos intcrceptustquo^i

ueril pceditjalter autp

unus per polos eclipticE di locum

eofde polos di locii aftri iiilu.Diuerfitas aftri in

latitudine eft arcus circuli magni

p polos zodiaci tranfeuntis di locum

alh-i ueriuinterceptus inter duos circulos ecliptica xquidiftantes

unusplocii ueru

aftri progredit^ alter per locu eius

quo^e

uiUim.Id ante quod

de his circulis aiquidiftantibus ecliptica intcrcipiif inter circulos ma/

gnos per polos zodiaci tranfeiintes fimile eft diuerfitati afpedus in
longitudineumde diiierfitas afpedus quafi linea diagonalis quadran/
guli cuius latera funtdiuerfitates afpeaus in longitudine
di latitudine;

Diiierfitas alpedus Lunae ad Solem eft cxceffusdiuerfitatis afpeSus

lun^ fuper diuerfitatem arpeSus folis Si ucra coniundio luminarium
.

fuerit inter gradum eclipticicarcendcntcm

fcendente; uifibilis

dCnonagefimumeius ab a/

eo^ coniundioprieceftit ucra. Si aute inter aindc

nonagefimu dC gradu occidente fuerit; uifibilis ucra fcqucf .Sed fii eo/
de gradu nonagefimo acciderit tuc fimul uifibilis coiudio cu ucra fiet;
milla<$ diuerfitas alped^ i loginidie cotinget.
cclipicaeab fclddeldup e i circulo

Nonagefim^ naqj grad'^

zenithfic polos zodiadpccdentc

iiii

Latitudo hms ui& cft arcus Ctrcidi magni ^ polos zodiaci 6c locu Iu/

nxucru aut uifumtranfcuntis inter eclipticam &cirailumfibijcqiiidi

ftantem incedentem per locum uifum intercg>tus

THEORICA DIVERSITATIS ASPECTVS

ETCONIVNCTIONIS VISIBILIS.

X)crtic.^i0pimcto

ll^oludSoaiacC

(Digiti ecliptici dicuntur duodecim* diametri corporis folaris

aut lunaris ecliplatae . Minuta cafus i eclipfUunari funt minuta zodia
ci quae luna perambulat Solem fuperando a principio cclipfis ufqp ad

mediu ciiistfi particularis fiicritiaut uniuerlalis fine morauiel a princi/

pio iifqp ad initium totalis obfcurationis fi uniucr&lis' cu mora fuerit.

Minutamorx dimidix (iint minuta zodiaci qux luna Soleni fuperaa>^

do a principio totalis obfcurationis uf^ ad mediu dus perambulat.

THEORICA ECLIPSIS LVNARIS.

Minuta Cafus in cclipli folari funt minuta qux luna a pricipio cclipfis
ad mediu fupatioe fua ultra Solem pficit. Quare fi minuta ifta fu
p
peratione Iunx in hora diuidat' temp^quoeaptrafit aieniet. Diame^
Sdis uifualis i auge eccetrici.xxxi.minutachordat:fed i oppoiito trigi
ta qttuonfemp th qux e pportio quintj ad lexagintafex ea c motus So
lis i hora ad diametru fua uifualediinx ucro i auge eccetrici
epicyclit
iif^

&

xxix.minuta fed i auge eccetrici dC oppoiito augis epicycli: trigintafex

lemp th qux e pportio qdraginta odo ad qdragita fepte ca e mot^ lu/

nx i hora ad diametru fua uifualem;Quare feqf poflibile Iit ut etiam

qiiado9 folis cclipOs accidat uniiicrlalismurup tn naturaliter appard^c

porcft ratione diuerfitatisarpedus ut totus fol toti terre uniuerfalitcr

eclipfetur.Du Sol in auge eccentrici fuerit diameter umbrx in loco tra/

habet ad diametru lunae iiifiiale fidit trededin ad quincj.

dum fol eft in auge fuper diametrum eius dum Sol
alibi fiieritin ccceaitrico deaiplus eft ad differentiam motuum Solis in

fitus Iunx

Exceflfus autem eius

hora quibus dum eft in auge atq^ ilio loco alio monetur.

THEORICA ECEIPSIS SOLARIS.

DE DECLINATIONE ET LATITVDINE,
Eclinatio ftellae e dirtantia ipfiiis ab jequinx: fliali:8C c5/
piitat^ in circulo

Ix

tralamtep polos mudi

que linea a cetro

& uerii locu

ftel

m udi p ccntp^ corpoiis ftellx duda

defignat. Latitudo aut licUx e diftatiaei^

coputat' in circulo polos eclipticx

p

ab ecliptica 6C

& ueru locum ftellx

modo dihim eimte. Ex his di de Sole fupra didis ma/

nifeftum cfi: Solem nullam habere latitudinemdicct declinationem ha
bcatjcocj fempfupficiesdcferentiseius infupficie cclipticx pmancat.

THEORICA DECLINATIONIS ET LATITVDINIS

Lima aut & ali quinqj latitudine habetJn luna na <5 propter

declina/'

tibne axis auge mouentiij ab axe zodiaci fupficies plana deferetis

ciii^

plana ecliptic^e fecat fup diametro mudi ab eade i parteis

^
oppofitas declinando quantitate fuae maxima: declinationis femp cade
inuariabiliter pmand:c.Supficies naq? plana epicycli eius nun^ a fup/
ficie deferentis recedet. Quappter no habet nifi latitudine una fcilicet

femp

liipfide

quarppter declinatione deferetis ab ecliptica cotingit.Hacc aut cogno/

fcit'

pargumetu latitudinis LunJcueru.Vndcargumentu latitudinislu

na: mediii e arcus zodiaci inter linea neri motus capitis draconis QC Ii/

nca medii motus liinje fecudu fuccelTione figno^ acceptus. Argumen

til aut latitudis luna: ueru efl: arcus zodiaci a linea neri motus capitis ad
linea neri motus Iunx numeratus fecudu fiiccelTione.Subtrado igif ue
ro motu capitis de nero loco lun^:aut addito nero motu Iunx cu medi/
o motu capitis argumenta latitudinis Iunx ueru pdibit. Tres uero fu/
piores duplice habent latitudineuma qux cotingit ppter^declinatione
fupfidei deferetis a fuperficie eclipticx in oppofitas partes ficut'in luna

femp quatitate maxima inuat iabili manete. I nterfeaiones tamen defe/

mudi qux etia caput & cauda dieun^

no monent' ficut in luna cotra fuccelTionc figno 9^ fed ficut?dilu e fecu
dfi motu odaux fphxrxuta ut auges deferetiu illo^: femp circuferdias

rentiu cu ecliptica fup diametip

cclipticx xquidiftates a parte feptetrionis deferibat

Qua^ aut auges il/

tame in omnib^ trib?lut puda maxima

ru latitudinu aeferentium ab ecliptica:immo folu in Marte fic c ut aux
deferentis maxime dedinet ad aquilone ab ecliptica.Sed in fatumo ta/
lope fep fint feptdrionales no

pundus difi at ante auge fui deferentis fcilicet c5tra fuccelTione quin/
quagiutagradibus.Inloueueropofi augem Idlicet fecundum fuccef/
fionem gradibus uiginti. Latitudinem aute aliam ex parte fuperfi/
cieiplanxepicycli quandoqpa fuperficie deferentis plana declinantis.
Monet" eni epicycFinlatitudincrefpeduaugis.uerxfupaxefuo cent^e
dus logitudines medias tr5feutes;falit" tnpt cu centru cpicycli luerit i
nodo capitis autcaudx :aux uera oppofitu epicyeli direde fint in fu
perficie deferentis &fuperf cies epicycli in fuperfide eclipticx. Pofi:^
lis

&

autem

&

recedit a nodo;diameteraugium epicyeli declinare indpit a fii/

perficie deferentisnta q?

oppofitu augis uerx epicyeli remoucri incipit

defei^etitis iicrfus ca parte ad qiia medidas deferentis per quam

ceatru epicycli incipit ab eclipticatdC aux iiera cpicy^di tan/
moneri
tuc
^mde ad parte oppofita. Et (Ic cdtinue remouent' aiix oppofitu au/
gis cpic)^di a fupfide deferentis donec centruepicydi puenietadpun/
deferentis maxime ab ecliptica dedinante:fcilicet inter duos nodos

&

mediuubi tuc maxime epicydi fupficies cu dida diametro a deferente

declinat. Ab hoc aut loco fiicceOfiue declinatio epicydi a deferete mino
i'at^ ufcjquo centru epicycli peruenit ad nodu aliudn quo itepe tota fup
ficies

epicydi erit in fiipfide ecliptica: dC diameter augiiTuera^e in fup/

ficie deferentis Vnde axis fup quo fit

centru cpicycli extra nodos fuerit

motus

iftein latitudine

fempau

fiipficiei ecliptica: ^quidiftabit.

Ex

his apparet primo cp axis ut didu e fuperiiis fup quo fit reuolutio epi/

quadoq^ jequidiftabit : qiddo9 nero

nomuql aut axi eccetrici :equidifl:abit. Secudo femp corp^planets du

cycli in longitudinetaxi ecliptica:

in fiiperiori medietate epicycli fuerit centro epicydi extra nodos exi/

ftenteierit inter duas fiiperfieies fcilicet ecliptica:

fui deferentis

dum

aiite fuerit in inferiori medietate epicycli erit diftantius

ab

deferes ab eade.No igif femper aftru inter deferente

edipticareppe

lietur.

ecliptica

T ertio auges epicyclope ueras di medias no femp terminos die

Verutame eas per tales lineas

Vnde aux media epicycli femp in fupficiepla/

linearu qu^e per centru epicycli trahuntur.

cotingit determinari.

na orthogonaliter fuperficiem

eft

deferentis in linea angis media: fecante:

di aux iiera epicydi in fimili fuperficie fecante deferentem in linea augis

ners. Quarto manifefle patet centra deferentium di a:quantiu a fuper
ficie plana ecliptica declinare. Latitudines autem horu quxfcribun^
in tabulis contingunt dum centru epicycli in pundo deferentis niaxi/
me declinate fuerit. Sed Venus di Mercurius triplicem folent habere
latitudinem: nam ex parte deferentis qux deuiatio dicitur. Aliam ex
parte inclinationis diametri augis uera: di oppofiti epicycli qux indi/
natio iiocatur. Tertiam ex parte reflexionis diametri longitudinu me/
diaru relpcdu augis uercC qua: reflexio apellaf : Supfides nanq^ defere/
tis in latitudinem nunc ad partem feptentrionis nuc meridiei fuper dia
metro mundi moueftanus motus poli utrinqj ab auge irquantis nona

ginta gradibus ediptic:e diftant:ibi enim caput di caudafiut. Hic tamc

motus latitudis motui centri epicycliitaliter efl: proportionat^ ut quan/

do ccntru epicycli fuerit i aliquo loco nodope fdlicet nonaginta gradi

b^ab augx jcquatis diftastniiUa eft deuiatio deferetis:fed tota fupficies
cius i fupficie cclipticie exiftit. Deinde cetro epicycli ei^ a nodo recedete^
incipit deferes deuiare ita ut medietas cius qua ingredit'' centru epicpcli

in

V cnere qiiide femp declinet ad aqloned Merairio uero femp ad

au
auge
cnere qde mi/

ftriuEt auget'' riiccelTuie deiiiatio donec cetpe epicycli piiencrit ad

deferetis ufcius oppofitu:tuc eni deuiatio e maximau

nuta dece fepte i Mercurio minuta qdragita quineptqu^ ultcri^cotinue

minoraf' ufq^quo cetru epicyli i nodu aliu pueneritmbi nirf^^nulla fiet
dcuiatio.Poftitepcfietutprf^.Vndepatetficutnu^cetru epicycli

Ve

neris uerfus meridie deuiaCab eclipticauta nu^ cetru cpicycli Mercurii

uerfus aquilone contingit deuiare. Manifeftii e ctia motu circiiitiois ce

deferente aquale eflTe reditioni deferentis i latitudie .Hinc

tri epicycli in

fimiliter apparet polos fup quibus fit motus deferentis

logitudine ut

didu e fupramuc ad polos zodiaci accederemuc ab eis remoueri.Pro/

pter didas aut deuiationes orbibs pranumeratis aliu miido cocetricu
pra:didos oes includente fupaddi uidetur oporterctad cui^motu trepi
dationis prsdidae deuiationes accidant.

fupficics epicycli plana a

Primo fuper dia

metro epicycli per longitudines medias ab auge uera ainte: quo motu

fuperficie deferentis hac atej illae declinado mouetun

fit ut diameter augis

& oppofiti fuperficiem deferetis

&

uera

fecet: ita

ut

aux uera in imam parte oppofitu in aliam a deferente declind Hac

tame declinatio monii centri epicycli taliter proportionatur ut qiian/
docimcp cdrii epicycli fuerit in auge aquantis dida diameter nuf^ a de
ferete declinct:fed in fuperficie cius conftituaCur. Centro autem epicy/
cli ab ea recedente aux uera epicycli a fuperficie deferentis declinare inci
pitjin
enerc quidem uerfus feptentrionem:in Mercurio uero ad me/
ridiem:6C oppofitum augis uera ad partem oppofitam: qua declina/
tio continue augetur ufqpquo cetru epicycli ad nodum cauda puenerit

fciUcet dil

ab auge aqntisnonagita gradib^fecudiimfuccefllonemfi/

gnopedilliteritUuc eni maxima dida diametri cotingit declinatio:qiia

poftea cotinue minorabit'' donec cetru epicycli ad oppofitu augis aqii

ris

puenerit ubi rurfus nuf^ dida diameter declinat fed in fuperficie

feretis coftitui^.Inde uero cetro

de

epicycU recedete uerfus nodu aliu aux

uera declinare incipit a (lipficie deferetisii

V enere quide ad meridie

iii

/.

Mcrcurfo aut ad aqlonetfiC oppofitii angis ad parti oppofita:& maia

ratur fucccfliue declinatio donec ad nodu aliu piienerit centru epicyrclij
tibi rurfus maxima fiet.Dehinc aut decrefcit donec in auge xqntis uc/
nerit; ubi ficut primo dida diameter l fiipfide deferetis erit I nde prioi*
.

difpofitioredit.Quadocuqjigit'' maxima deferetis deuiatio cotingit

nuUa epicyclus decimatione habet:& quado haec nulla ehlla maxima e

Secudo aut monet' ilipficies plana epicycli a fupfide deferentis declina

do fup diametro epicycli.p auge uera 6C eius oppolitu

fit ut diameter

cute:

p logitudines medias ab auge uera tranfies

quo motu

fupficie defc

retis quadoc^ fccetuta ut medietas epicyclitfiniftra i una partetdexf ra

uoco qux pofl: auge epicycli fecudii

CiccdTione cxiftit.Hxc tii dida diametri reflexio etia motui centri epi/
cycli yportionata e taliter ut quadocuc^ cent^ epicycli fuerit i nodo ca

alia a deferete refledat': finiftra at

pitis fcilicet in iterfedione ante auge deferetis cotra fuccefllone fignope

gradito nonaginta nulla fit didae diametri reflexiotfedi eade fupficie

cu deferete locefXentro aut epicycli hinc uerfus auge recedente medie
tas diametri dids finiftra fiue orientalis a fuperficie deferentisu Vene/

re/^uide ad feptentrionetfed i Mercurio ad auft^ incipit refledi:altera

liero medietas uerfus parte oppofitatquae quidee reflexio c6 tinue auge
tur ufi^qiio ceutmm epicycli ad auge aequantis uenerit ubi tunc

maxia

fiet.Poft uero uerfus nodu aliu decrefeet donecad eunde cent^e epicy
cli pueniet ubi rurfus nulla accidet reflexio. Sed

ad meridie:ad aquilone autem in mercurio;

ab hoc loco centro epi/

& augebitur ufej quo ue/

niet ad oppofitu augis aequantis; ubi tunc iteru maxima fiet.

tem minuetur fuccefliueufijdumcentmm

rcuertitur;ubi nulla fiet reflexio;

epicycliad

Hinc au/

nodum

capitis

& rurfus habitudo prior redibit. Ma

nifeftum eft igitur in loco deferentis ubi nulla contingit epicycli dedi/

natio maximam eius reflexionem accidere .Deuiationes itacp ab eclipti

ca;declinationes autem 5C reflexiones a deferente conputant'. Et qu^e
(cribuntur in tabulis funt quae cdtingunt dum maxime fiut.Cuaute ma
xima contingit reflexio ftilicet in auge deferentis uel oppofito exiften/
te centro cpicyclitextremitas diametri quae refleS:itur minorem habet
rcflcicioncm

$ plurcs partes circuferenti^E, epicycli fub ea uerfus oppo/

{ilu

angis cxiftetisjpufl,^tn circuferetixepicyrcli cotadiis a linea ea con/

tingete acetro mudi ptrafta: tticprx exteris maxima habet reflexioni

Sicut itaq^ mot^ declinatiois epicycli

fit

fup diametro qux refledif iita^

ecoiicrfo motus reflexionis epicycli fup diametro declinate accidit,

Vn

6 igif in iftis ficut in fuperiori

de uiciflfim una eft axis motus alterius
bus oportet axe fup quo fit motus inclinatiois epicycli cu extra nodos
fuerit uiperficiei eeclipticx xquidiftare. Propter didas epicycloru in/
.

dinationes.at^ reflexiones orbes parui cpicyclos itra fe locantes a qui/

biifdam ponuntur ad quoru motu exdem contingunt.

THEORICA LATITVDINVM.

DE MOTV. OCTAVAE SPHAERAE;

Gtauff uero fphicrjE ad cuius motum fepc dilu eft orbes

mutant triplex inefl: motus.

Ynusqiiide a primo mobili fcilicet diurnus: qiioindie
naturaU femel fuper polis mundi reuoluit''. Alter a nona
deferentes auges planeta^i

&

zodiaci regularis: ita iitin quibuflibet ducentis annis per iinu gradu
uigintiod:ominutafereprogredif'.Hicniotusaugiu&fl:ella^ fixa^
tabulis appellat'.

Et eft arcus zodiaciprimi mobilis

inter caput Arietis

&

primi mobilis
caput Arietis nonx Iphier^e. Supficies nanq^ eclipticjc
nonx fphxrx femp eft in fuperficie ecliptior primi mobilis.T ertius aut
eft fibi proprius:

odaux fphjtrx.

qui motus trepidatiois uocaf fiue acceftlis

fit fuper duos

fphxrx asqles fup principia Arietis

puda

& recelTus

circulos par uos in concauitate nonae

& libr^ eiufde derCTiptos:fic gp duo

& Librs eiufde uocanf

certa odauaelphacrae quae capita Arietis

diametralif oppofitacircuferetiastaliuduo^circiiloge nona: fpbxrae

re^larif defcribat:cu hoc q? ecliptica odaiiae fpxrx femp iterfecet ecli/
ptica nonae:du iterfecat falte i capitibD Cacri di Capricorni nonae dia/
metralit' oppolitis.Vnde feqt' cit un^eorudepundo^ odaiiefphaerx
c i rnedietate fui circuli meridiani :alt' erit i medietate fui circuli feptetrio

nali.Eclipcica quoqj odaux fphaere femp ecliptica nons i ptes aqles du

fecat fecabitratqp portioes circulo9^ puo^ alternati aeqles. Velocitatis

uero mot^ ifti^ regula e ifta:ut qlibet duop: pudo^ circuferetia fui pui
i quo circufert' i fepte milib? ano9^
prscife pficiat.Qua^ aut hoc
motupdidadiiopudardlicetcapitaArictis& Libr^ odauae rphaerac
duas ^qles circulop:circi5 feretias dercribat:nulla tn alia puda ei^circufe
circli

&

retias circlbru deferibere cfitigit.Capita uero Cacri

Capricorni oda
ua:(pbacra: qfi figuras cpnoidaleshabdespbafi lineas curuas

utri^ a
capitibDCacri&capricorninonaepagereneceftee.Vn
qndoc^pee/
det ea:qndo9 uero lequetf .qndocj aut coiuguf.Coiugut' eni caput

&

Ca

cri odau^

6i caput Cacri nonae du caputArietis odauae

fuerit i

maxia

latitudie ab ecliptica nonae:q^ accidit i circlo magno

p polos zodiaci
nona: di cetra cirailoru trafeiite.Poli aut eclipticx odaua:

ipropric di/

polos eclipticxnonsjqndo^ Cut fubcistqfi

di poli qndb<5 acccdut
receflfus femp cft fup dr/
tn acccflfus
:talis
rcmouenf
<5 UCTO ab dfde

magno p polos zodiaci nonz

U centra circulo^ pamo^ euntes

THEOR^AMOTVS OCTAYM. SPHAERAE.

Codngit ita^ ut ecliptica oSauxfphxrs fub

diuerfa eius habitudine

fuccelTiuc in diiierfis luis partiba acquinoSialc primi mobilis interfccet

at(5 interfeto talis nuci iplb capite arietis primi mobilis accidattnuc

citramuc ultra:ita ut i tepore quo ectru parui circuli reuolutionc unam

litcrjquilibct pui^^^cclipticx oSaiT* fphrie *no5iaIe |)pc capiit Aric

ppc caput fibra: primi mobilis fccuerittqua: quide icdiones

^njcqnodialiaccedcrcquado^adcapitaArietis&libra: primi mobi
lis qn <5 aut ab ciBe remoucri uidetif : aliquado quocp fecudu: aliquan/
tis at<5 etia

docontra fucce(Tionefigno 92 progrediendo.Vndefitutmaximxzo/

THEORICAALIA.

diaci declinatio^ u^abilescxiftat.Hmcita^cotigiflrccredif adiiicr*^

alh-onomis diucifisfeporibacarudcmaxima^: zodiaci declinatio'^

nuqntitetesfuifleno^qliterinuetas.Maiorcsnacpreppertefut aPto^

fis

Iemapab Alm^nc:q(f uti(pcufiniilib3uiis

^ modis yccflCerut uix

alif (^talimot^diuerfitateuf fimilificutdidu e

/

modo

cuenire potiut

ii

&

ariationc aut feSiois eclipticae oSauae

aeqnoSialis rdpc9u Arietis
primi mobilis necclfario (cq ut xgnoftia fitr folftitia cotinuediiierfi/
(

fice^^

THEORICA ALIA OCTAVAE SPHAERAE.

Vndcnonfenipcrcum Sol in capite Arietis primi mobilis fuerit necef

feeft aeqiiinpdiu accideretfed ftat antea fiiilTe iielpoftea fecutiiru ee:
fci/
licet cu fuerit in feSione prxdida.
quo nancj ficut fupra didu eft

Ex

orbes augem Solis deferentes fiip axe ecliptica o&ux fphaers ad motu
ciufde {phxrx mouenf ; dC orbis Sole deferens fup axe prxdido axi xq/

diftan timccefTario fequc^ uit centru corporis folaris fcmp in fiiperficie

fphars repperiaf.H^c aut fiiperficies fepe immo fre

primi mobilis: quare Tequitiir illatum'
eft ratio. Ex quibus quidem primo
folftitiorum
Similis de iiariacione
Solem in capite arietis uf
exiftentem
necefTarium
non
elTe
concluditur
Libra! primi mobiliSj nullam habere declinationem ab squinodiali.
Secundo fimiliter uon 'clTe neceflariu in capite Cancri uel Capricor/
nifprimi mobilis Solem exiftentem ab icquinodiali declinationem ha/
bere maximam .Stat enim Solem efte in cirailo per polos eclipticx pri/
mi mobilis caput Arietis eiufdem tranfeunte tamen e(Tc extra fup
fidem icquinodialis .Similiter ftat eum efte in circulo per polos zodia/
ci primi mobilis dC caput Cancri eiufdem eunteSc tamen tunc ab xqui
nodiali declinationem non habere maximam fed antea in ipfa fuifte uf
Capri
poft in ea eft*e futurum Hcc etiam fequitur tropicos Cancri
corni continue refpedu ^quinodialis uariari:nunc quidem uerfus eum
propinquandotnunc ab eo elongado: Certos tamen limites quos exire
non poteft habet illa uariatio. Ex his autem ftellarnm motibus fatis
apertum eft motum aggregatu ex motibus nona: trepidatione oda/
uE quandoqi fecundum fucceftionem nunc quidem uelodter nunc tar/
dc:quandoqj autem ftationarium 5C quandoc^ contra fuccelTione con
tingere fecundu diuerfum fitum capitis Arietis octau^e fphar^ in circu
ecliptica! oftaujE

^quentereft extra caput Arietis

&

&

&

&

ferentia fui parui circuli. Diffidleigif ualde fuit huius motus antiquis
repperire] qualitate.

V h diuerfi diuerlimode in hoc fuerunt imaginati.

& ftellas fixas moneri per noningetos ^an

Aliqui nancj dicebant auges

nos uerfus orientem continue ufej ad gradus feptem. Deinde per alios
noningentos annos tantundem econuerfo uerfus oeddentem. Alba
quatuor
tegni liero dicebat eas moneri uno gradu in fexaginta annis
nienlibus femper uerfus orientem. Alfragamis, autem putauit gp in
centum annis unum gradum femper uerfus orientem perficerent.
edius itacj motus accelTus
receftlis odaua fphara eft arcus circuli
parui apundo fupremo quartae fecundum fucceftionem figno^e uft^
ad caput Arietis odau^e fph^r^c computatus. Aequatio autem oda

&

&

USE fphicr^E eft arcus eclipticsEnonsEfphsEr^centrun\paruicirculi& cir

ciiliifiimagnumapoliseclipticsEnonsepeicaput Arietis odaiise tran/

iii

feuntcinteriaces.Cu igi^ medius motus acccfTus dC recefTus nihil fuerit

autfemicirail^muUa fit di^ia xqtio.Sed fi.kxxx.grad^aut.cclxx.fuerit

ipfa erit maxia.Cu aut talis mot^ acceflTus dC recelTus fuerit lemicirculo*

minor aquatio erit fcmpaddendatfedcu maior

fiieritferit

minuenda.

THEORICA AD terminos SPECT^^

Thte liero duplicemfantumoflauac fpha:r motum inelTe dixit:

Vnum a primo mobili fine {phxra nona diurnu feilicetsaliii nero pro/
prium fciiicet^trepidationis qui fit fiiper circulis paruis. Duplicem ecii/

pticam afreriiitjfixam qiiide i nona fphaera: mobilem' aiitcm in 0(3:aua:

Librx mobilis drciiferantiir in duobus circulis
ita iit capita Arietis
paruis quope media feii poli funt ipfa capita Arietis dC Librx ecliptica
fix^etSc arcus eclpticx fixx inter polos Horl paruope circulope dC circiV
fcrcntias fiias quattuor gradus habet deceniodo minuta.xliii.fccunda.
Dixit autem capita Arietis ScLibr^e mobilia taliter circuferri ut cimi

&

caputArietis mobilis fuerit in fedionepami

circuli

& aquatoris occi

dentali ipfum mouebitur in medietatem parui circuli qui ab iquatorc

feptentrionalis eft:caput autem libri mobilis monetur tunc per medie
tatem fui panii circuli quae meridiana e ab iqiiatore. Et cu caput Arie/
tis mobilis fuerittin fedione iquatoris 6C fui panii circuli orientali mo
uebitur in medietatem parui circuli qiii ab iquatore c meridiana: Ca/
put alitem libri mobilis uoluetur tunc per medietatem fui parui circuli
leptentrionalem ab iquatore At cum caput Arietis mobilis fuerit in al

terutro duomm punctorum fedionis ecliptici fixi cum paruo circulo

mobilis directe in fupcrficie ecliptici fixi quod in

una reuolutionecapitisArietisraobilis in fuo circulo paruo bis acci/
det.Iii omnibus autem aliis locis capite Arietis mobilis in periferia fiii
parui circuli locato:ecliptica mobilis fecabit eclipticam fixam in pim/
am hic duo
dis cniidem capitum Cancri dC Capricorni mobilium.
ftatiietiir ecliptica

punda ecliptici mobilis femper eircufcrentii ecliptici fixi in hoc mo

tu cohirent ut nuf^ ab ea recedant A capitibus tamen Cancri
Ca/
.

pricorni fixorum per quantitatem quatuor graduum:

dccemodo mi/

nutorum.xliii. fecundorum elongari nerfus orientem aut occidentem

Vbicunq; etiam fedio harum eclipticarum fiat ip fam ne/

Libri mobilium per quartam circuli ma
gni diftare. Licet uero in una reuolutibe capitis Arietis mobilis in fuo
circulo panio bis accidat ut capita Cancri oC Capricorni mobiliu fta/
Cuanf uib capitibus Cancri
Capricorni 6x09: :nunop tamen capita
Arietis
Libri mobiliu fub capita Arietis dC Libri fixorum perne/
contingit.

celTc e a principiis Arietis

&

&

nient.Nam dum ecliptica mobilis continget circulum

pamum a parte

pundo Arietis mobilis capita Cancri & Capricorni

mobilia iuueta iiint cum capitibus fixorum .Similiter accidit in conta/

feptetrionis in

du meridianoXed capita Arietis di Libri femper a capitibus fixorum

quantitate qua! difla cH:diftant.EcIIptica etiam fixa fenipcr fecat aqua

forem in capitibus Arietis

& libricfixorum ad angulii femper eundem

piita.xxiii.gradiiLi .xxxiii.minutoru:& .xxxXeciindonim .

ea mobilis iEqiiatorem

fuccefTiue fticat in fingiilis

Sed eclipti/

piindis compreKfis

duobus arcubus quos ecliprica mobilis in duobus litibus cotaduu

ab jrquatore feparat
quantitas cuiufcp efi- circiter .xxi.gradus
.xxx

in

&

&

minuta.Eftcni maxima diftantia capitis Arietis mobilisafedioe ecli

ptica!cu ^equatore per gradus dece
quadragintaqiu^jminuta.Vnde
maxima declinatio ecliptica mobilis ab equatore uariabilis eftmiaior
quandof^ declinatione ecliptica fixse qnadoq? minor eade : quandoq^

&

fibi acqualis.T lic eni aqualis eft illi cti

mobilis fub fiX3e fuperficie

fuerit,

maior uero in fitibus cotaSuu Vnde ea Ptolomxus.xxxiii.graduum

li .minuto
.xx.fecundopi reppcrit.Minor aut dum caput Arietis _mo
.

bilis in fefiione aquatoris

cclipticaru erit in

& parui circuli fuerit.Nam tuncinterfedio

p u6lo ecliptica mobilis maxime declinate qui minus

&

Aequatio itaqi octauae

Capricorni fixu
declinat cp caput Cancri
interfe
fph^je eft arcus eclipticc mobilis inter caput Arietis mobilis
aione eiufdem ccliptice cu aquinofiiali interceptus. Sed motus ac/
.

&

ceftiis

& receftlis

mobil' & in/

& circuli parui per medietatem circuli feptentrio

eft arcus circuli parui inter caput Arietis

teirfedione aiquatoris

nalem progrediendo. Hoc motu cofingit ut ftells fixx uideanf nunc

moneri uarfus orientemtminc uerfus occidentemunc motu uelod: nilc

motu tardo. Nam cum fuerit caput Arietis mobilis in quartis panii cir
culi ab equatore uidelicet prope fitus contaduum de quibus diximus
tarde uidentur moneri uerfus eam partem uerfus quam eft motus eann
q? tunc a*quatio odaux Iphicrje pa^ crefeat aut decrefcat.Sed cum fue/
rit caput arietis

mobilis in alterutra fcdionum aquatoris

ui ucl prope: uelodter moneri uidebuntur ftelle ad

& circuli par

eam partem ad qua

motus ea^tg? fub eirdcnTfitibusequatic odauE fpharre plurimum

Hinc diuerfitas manifefta in motu earum inuen/
ta eft .Ptolemxus enim earum loca tempore fiio iierificatac6parauit ad
aliis inuenta:repperit 9 motas motu tar/
loca earum ab Hipparcho
eft

crefeat aut decreftat.

&

douiidelicetin cet iianis gradu uno.

Na tuccaput Arietis erat 'Inaratu

a pudo qrtE circuli parui meridiane uerf^ ^qtore accedes.Pofteriores

uero du magis accederet iucnerut moneri i fexagitafcx anis uno gradu.

Nunc noflrfo tempore fcilicet Anno domini .M.cccclx.fa^in cftea

piit Arieris fcptentrionale fere fexgintafex gradibus a fcdione pami cir

&

jequatoris diftans.Vndc dC a fedione eclipticae mobilis ca aequa

tore*lxxxx.gradibusquadragintao^o minutis fere didat. Sedio igif
iam fit fuper.xx.gradu.xii.minuto Pifeium ecliptica: mobilis. Maxi/
ma autem aquatio odauae Iphara contingit dum caput arietis mobilis

*aili

fiicritfiiperpundis quartas circuli pami ab interfeobonibus eius aini

aequatore didinguentibus:& efl: decem graduum qiiadragintaqu nc^

minutorum .V nde quilibet pundus a decemnouem gradibus quinde/
cini minutis Pilciiim ufej ad decem gradus .xlv. minuta arietis ecli/
pticae mobilis potefl: fieri in loco interledionis ed pundus iequalita/
q
tis uernalis.Idem intelligendu

de pundo aqualitatis autnualis in arcu

oppofito.Condat etiam piinda tropica ncnfemperelTe in capite can

criaiitcapricomlmobilis-.fedinpundis per quartam a fedionc equa
toris cum ecliptica mobili didantibus.Ptolemaus itacy indicans dellas

tempore fuomoueriab occidente in orientem credidit unum tanmm

ede zodiacum fixum fcilicet qui femper eandem haberet declinatione
ab aquatoreiad quod fequitur id quod dixit. Nam ex quo della meri/
dionales a tropico hyemali recedentes accedebant uerfus pundu aqua
litatisuernalis &interhocpundumdC,tropicum adiuum in partem
feptentrionis recedebant ab aquatore: iiidicauit moneri feaindum fuc
cedionem fignorum .Sed dippofito hoc motu tempore fuo in rei uerita
te monebantur contra fuccelTionem fignorum ecliptica fixe.
erum e
tamen q?propter aquationem odaLia Iphara tiuic decrelcentem mo/
neri uifa uint ad fuccedionem figno^
gp in interledione ecliptica mo/
bilis cum aquatore- putabat ede caput Arietis zodiaci immobilis: qua
interfedionem femper fixam exiftimabat. Hunc motum (equuntur o/
rhnesfphara inferiores in motib^ fuisiita ut refpedu hui^ecliptica mo
bilis fint auges deferentium^ declinationes earum femp inuariabiles.

Camima in imprelToji

hui^opufculi laudem

Vranieqiiantuquantii debere fatentur

Cimda canopeo:cognita<5 aftra uiro

Santritter helbronna ludii ex urbe Iohannes

Schemata fic debent ipla r^erta tibi

aec minus haK tibi de wndis hieron/me'debent

Quam fociovnan^hicinuenitdpfefccas.
Hoc quoc^ fideratis fdentisc fingulare opiifculum
mirifica illa arte nuper ingenio germanico
in, lucc prodita imprelTione uideUcet

Frididie calen. Aprilis.

Anno Salutis.
M.cccc.lxxxviii.

completu eft.
Yeaeliu*