ANTOLOGIJA FRANCUSKOGA PJESNITVA

<0>

SUGLASJA
Knjiga 1.

Urednik
BOJAN MAROTTI

Design ovitka
IVICA BELINI
Grafiki urednik
FRANJO KI

Objavljivanje ove knjige potpomogli su, u sklopu izdavakoga programa Ministarstva vanjskih poslova Francuske, Francusko veleposlanstvo
u Hrvatskoj i Francuski institut u Zagrebu.
La publication de cet ouvrage dans le cadre du programme de participation la publication du Ministre franais des Affaires Etrangres,
bnficie du soutien de l'Ambassade de France en Croatie et de l'Institut
Franais de Zagreb.
ArTresor naklada, Ilica 75, Zagreb, 1998.
Ilustracija na ovitku: Photo RMN - Arnaudet

ANTOLOGIJA

FRANCUSKOGA
PJESNITVA

Sastavili

ZVONIMIR MRKONJI
MIRKO TOMASOVI

ARTRESOR
NAKLADA
ZAGREB, 1998.

Za pjesnike od C. Marota do Th. Gautiera odabir je napravio

te napisao dio predgovora i osnovne podatke o pjesnicima
Mirko Tbmasovi, a za ostale je pjesnike to uinio
Zvonimir Mrkonji.

Preveli:

FRANO ALE, ANTE IIN-AIN, ELJKA ORAK,

DRAGUTIN DOMJANI, GRGO GAMULIN, VLADIMIR GERI,
MARKO GRI, IVO HERGEI, JOVAN HRANILOVI,
DRAGO IVANIEVI, RADOVAN IVI, SLAVKO JEI,
ANTE JUREVI, JURE KATELAN, ELJKO KLAI,
NIKICA KOLUMBI, IVAN G. KOVAI, BOO KUKOLJA,
VLADISLAV KUAN, VINJA MACHIEDO, MATE MARAS,
TONKO MAROEVI, PREDRAG MATVEJEVI, NIKOLA
MILIEVI,
ZVONIMIR MRKONJI, VLADIMIR NAZOR, LUKO PALJETAK,
IVAN PANDI, VOJMIL RABADAN, JAKA SEDMAK, IVAN
SLAMNIG,
ANTUN OLJAN, NIKOLA OP, MIRKO TOMASOVI, IVAN
TRNSKI,
TIN UJEVI, STOJAN VUIEVI, BRANISLAV ZELJKOVI,

tutorskih prava za
ustanove da imaju
jdi ureivanja odnosa.

ANDRA ZLATAR, BOE V IGO

pojedine
autorsko

PREDGOVOR

1.
-ZVedu lirikama velikih svjetskih jezika europskoga Zapada, francuska lirika zauzima istaknuto mjesto. Njoj pripada neprijeporno prvenstvo po tome to se u francuskim zemljama najranije pojavilo pjesnitvo
na narodnom jeziku, tovie u tekstovima koji su potpuno autorski, te
su se kao takvi i sauvali. Ta pojava - trubadursko pjesnitvo - dogaaj
je od kapitalne vanosti ne samo za Francusku nego i za cjelokupnu
europsku kulturu. Nastanak trubadurskoga pjesnitva obavijen je maglom i do danas njegovi izvori nisu dostatno objanjeni. Je li presudna
bila latinska tradicija ili vanjski utjecaji, hispano-arapski, keltski, helenistiki itd. - ni jedna od teza ne ini se suvie uvjerljivom. Zato se
trubadursko pjesnitvo moe s pravom smatrati elementarnom pojavom proljea svijeta (Zeljka orak). Podruje je njegova nastanka i
proirenja juna polovina Francuske, koja se podudarala s podrujem
rasprostranjenosti provansalskoga (okcitanskoga) jezika. Prva sauvana
trubadurska poezija jest 11 pjesama Guilhema de Peitieua, IX. vojvode
akvitanskoga (1071. - 1127.), koji je ujedno jedno od najveih imena
trubadurskoga pjesnitva. Guilhemova poezija nosi znaajke koje e veinom biti tipine za cijelo to pjesnitvo. To su pjesme udvorne, idealne ljubavi, ali se ljubav u njima pokazuje isto tako i sa senzualne, satirine
strane. Ta poezija njeguje kult i praksu komplicirane, virtuozno ovladane
forme, koja kulminira u duhu paradoksa i apsurda. To je tzv. trobarclus
(hermetska poezija) nasuprot trobar plan (jasna, lagana poezija).
Osnovne vrste trubadurske poezij',jesu canz, sirventes i tenz. Canz je najomiljenija vrsta jer je to izraz ljubavnoga pjesnitva, u prvom
redu udvorne ljubavi. Pjevati dami koju ljubi, za trubadura znai stavi-

ti se u njezinu slubu; a biti u toj slubi jest iskuati njezine sretne, koliko
i one nesretne trenutke, nadu i beznae. Sirve?ites je canzo primijenjen
na drugovrsne sadraje, poglavito kada trubadur slui svoga feudalnoga
gospodara, slavei ga i branei ga od napada, pri emu ta esto politika
poezija poprima satiriki prizvuk. Tenz je poetski prijepor u dva glasa,
od kojih jedan postavlja drugomu pitanja, a drugi brani suprotnu tezu,
da bi se raspra zakljuila pozivanjem kakva gospara ili gospoje da presudi.
Postoje i manje reprezentativni anrovi kao to su pastourelle (prijepor zavoenja izmeu viteza i pastirice), alba (noobdijino upozoravanje ljubavnika da dolazi dan), romance (izvjee o sentimentalnim pustolovinama), ali i plesne pjesme baladas, dansas, estampidas. Osnovni je
medij trubadurskoga pjesnitva glas. Te se pjesme pjevaju, bilo da ih
izvodi sam autor - trubadur, ili ongler - pjeva, koji sam ne stvara pjesme. tovie, za uspjeh ljubavne pjesme u irem opinstvu presudniji
je napjev nego rijei. Bio on plemi ili ovjek niega podrijetla, trubadur je uena osoba, koja se kree po dvorovima, to je ongleru bilo
nemogue postii. Poznata su imena od oko 500 trubadura, ali od samo
manjega broja njih sauvana su djela u znatnijem opsegu. Trubaduri
nakon Guilhema Akvitanskoga proiruju krug tema te lirike. Sredinom
XII. st. Jaufr Rudel stvara mit o dalekoj ljubavi, do te mjere dalekoj
da postaje predmetom mistine tenje. Marcabrun, pjesnik otra jezika, gleda na ljubav posve realistiki, a o enama govori tovie kao enomrzac. Bertran de Born (oko 1140. - oko 1215.) zanesenjak je rata,
on potie velikae jedne protiv drugih, zbog ega je i zavrio u Danteovu Paklu. Bernart de Ventadorn (umro oko 1200.) ocrtao je s najvie
strasti i mate ljubavnu udnju, pa se smatra vrhuncem trubadurskoga
pjesnitva. Arnautz Daniel dobio je od Dantea epitet najboljega kovaa materinjega jezika, a kao virtuoza i inovatora pjesnike forme osobito ga je cijenio Ezra Pound.
Jedinstveni uzlet trubadurskoga pjesnitva bio je osuen na sustajanje onoga asa kada su mu poela izmicati njegova realna uporita.
U ratovima koje je poetkom XIII. st. pokrenula francuska kraljevina
protiv albigenza, katarskih heretika, veina velikaa francuskoga Juga
liena je zemlje i protjerana. Nestalo je gostoljubivih dvoraca na kojima je cvjetalo trubadursko umijee, pa su trubaduri morali potraiti

okrilje izvan podruja dosega svoga jezika, u panjolskoj, Italiji, Njemakoj, Maarskoj, pa je vjerojatno poneki od njih proao i kroz Hrvatsku. Istodobno, posvuda se suzbija provansalski jezik kao prometalo krivovjerja. Tako je zakljueno jedno od najblistavijih razdoblja u povijesti europskoga pjesnitva, bez steevina kojega je nezamisliv njegov kasniji razvoj. To je u prvom redu iskustvo da je mogue na narodnom jeziku pisati djela koja savrenou ni po emu ne zaostaju za
onima pisanima na klasinim jezicima. Ideologija udvorne ljubavi bijae
poticajem Petrarki i petrarkizmu. Trubadurski kult forme, koji je batinilo francusko pjesnitvo srednjega vijeka, reaktualiziran je u simbolizmu, da bi u Mallarma doivio vrhunac. Ljubav prema paradoksu i
apsurdu uinila je francusku poeziju mjestom upravo predodreenim
za pojavu nadrealizma.
U sjevernom dijelu Francuske, istodobno s poetcima trubadurskoga pjesnitva, nastaju na francuskom jeziku junake pjesme, chansons de geste. Piu ih redovnici u samostanima, a ire ih i razvijaju ongleri. Jedne obraduju teme iz antike, druge teme tzv. bretonskoga romana poznatoga po ciklusu o vitezovima Okrugloga stola i kralju Arturu, tree pak dogaaje oko Karla Velikoga. Iz ovih potonjih nastalo
je najznaajnije djelo toga pjesnitva, Pjesan o Rolandu (oko 1100.), borcu
protiv Saracena. Najznaajniji pjesnik romana u stihovima, Chrtien
de Troyes (1135. - 1190.), ostavio je niz djela u kojima je razvio teme
iz bretonskoga ciklusa, a mnoga e, od Tristana do Percevala (Parsifala), ostati u pamenju preko opera R. Wagnera. Suprotno junakomu
ozraju tih romana, tovie parodirajui ih, basne u stihovima koje tvore
Roman o Liscu, proizvod su graanskoga svjetonazora, koji satiriki komentira karaktere i ponaanje ljudi iz viih drutvenih razreda.
U lirskom pjesnitvu poticaj trubadura prenijet e se na sjeveroistok, u Champagneu, a njihovi e nastavljai biti truveri {trouvres). Tako
Gace Brl krajem XII. st. preuzima teme udvorne poezije. Na pjesnitvo truvera snano djeluju nedae kriarskoga ivota i preko njih se
prelamaju svi sadraji te poezije. Conon de Bthune (1150. - 1219.),
jedan od kriarskih vojskovoa, pjeva o kriaru koji ide u rat ostavljajui
ljubljenu. Katelan od Coucya proslavio se kao pjesnik bolnoga oprotaja od svoje gospoje. Thibaut de Champagne, grof ampanjski i kralj
Navarre, takoer kriar, pjesnik je ljubavnoga razoaranja.

Kao svojevrsna sinteza, koja saima cijelo jedno razdoblje francuske

poezije oko njezine sredinje zaokupljenosti - ljubavi, nastao je Roman
o Rui, opsean roman u stihovima, koji su u dva navrata pisala dva autora. Prvi je dio napisao Guillaume de Lorris (1210.? - 1240.?) i u njemu
izlae nauk o udvornoj ljubavi u obliku snovite alegorije sa simbolinim
osobama. U vrtu Uitka Ljubavnik eli osvojiti Ruu, pri emu mu pomau saveznici, a odmau neprijatelji. Pedesetak godina poslije, Jean
de Meung (1250.? - 1304.) pie opsean nastavak, ali u posve suprotnom duhu. Dok De Lorris prilazi svojoj temi kao pjesnik udvorne ljubavi, De Meung je racionalist i skeptik, koji tu temu dovodi u pitanje.
U tu svrhu slui se antikom filozofijom i skolastikom, pa suprotstavljajui se tretiranju ene kao idealnoga bia, dospijeva u drugu krajnost - krajnost mizoginije. Time je ovaj pjesnik konano zakljuio razdoblje udvornoga pjesnitva te pridonio zaokretu srednjovjekovnoga
pjesnitva prema humanizmu, koji najavljuje knjievnost renesanse.
Tijekom XIII. st. truversku poeziju, kao izrazito dvorsko pjesnitvo,
nastavljaju pjesnici graanskoga podrijetla, mijenjajui time i njegovu
narav. Njihovi nastavljai, ongleri, stavljaju enski ideal udvorne ljubavi
u konkretniji okvir, dok njihov doivljaj stvarnosti dobiva egzistencijalnu dimenziju. U tim mijenama imalo je znatna udjela i latinsko pjesnitvo golijard, klerika loega, raspusnoga ivota. Svojim satirikim
pjesmama protiv visokoga sveenstva, tovie protiv Rima, oni su poetski oblikovali duh nepokornosti i pobune te ga prenijeli na pjesnike francuskoga jezika. Kao najvea pjesnika figura toga stoljea ocrtava se
Rutebeuf (izmeu 1230. i 1290.). Taj ongler, profesionalni izvoa poezije, koji je i sam pjesnik, sve tegobe svoga ivota parikoga skitnice i
siromaha doivljava duboko individualno, pa je i u naslove svojih pjesama stavljao svoje ime. Svojim individualizmom, svijeu o propadljivosti
ljudskoga opstanka i svijeu o svome pjesnikom pozivu, Rutebeuf je
utjelovio sastavnice pjesnike sudbine, koje e biti znaajkom mnogih
francuskih pjesnika, osobito onoga koji e dva stoljea poslije njega
oznaiti vrhunac poezije srednjega vijeka, Franoisa Villona.
Imena Rutebeufa i Villona znae samo najistaknutije toke jednoga
pravca nazonoga u francuskom pjesnitvu od samoga njegova poetka.
To je poezija, kako je u svojoj razdiobi naziva Ren Lalou, robusnoga
realizma, satirikih i opscenih krajnosti. Drugi je pravac aristokratske

tananosti udvornoga pjesnitva, kojemu prijeti suprotna opasnost, tj.

da zapadne u prenemaganje. Ova potonja tenja uzela je sve vie maha
u XIV. st., kada se poezijom bave pjesnici od zanata, kojih su pjesme,
namijenjene plemstvu i bogatim graanima, daleko od briga puka. Zato
se njihova invencija oituje u iznalaenju sloenih novih pjesnikih formi kao to su rondeau, ballade, chant royal, virelai itd., kojima je zajedniko
viekratno navraanje istih srokova. U svim tim novostima okuao se
sjajni skladatelj i pjesnik Guillaume de Machaut (oko 1300. - 13 77.), davi
opis lirskih formi u djeluLijek sree. Njegov uenik Eustache Deschamps
(1346. - 1406.?) napisao je prvu proznu poetiku, Umijee pjevanja i sastavljanja pjesama (1392.), dok je u stihovima, u kojima kritizira dvorjane,
vojnike, novare itd., ostavio slikovito svjedoanstvo o drutvu XIV. st.
Pjesnikinja Christine de Pisan (1363. - 1431.?) prva je profesionalna
spisateljica u francuskoj knjievnosti. Ostavi ve u dvadeset i petoj godini udovica s troje djece, ona nalazi u knjievnosti mogunost preivljenja i zadovoljtine. Kao spisateljica uzela je u zatitu ene, koje napada Jean de Meung u drugom dijelu Romana o Rui. Francusko pjesnitvo srednjega vijeka zakljuuje se s dva znaajna pjesnika, koji najbolje ilustriraju njegovu dvojstvenu narav. Charles Orlanski (1394. 1465.) izdanak je visokoga plemstva, vrlo prisutan u politikim previranjima do trenutka kada ga u dvadeset i etvrtoj godini zarobljuju Englezi
u bitci kod Azincourta. Za vrijeme od etvrt stoljea zatoen je u Engleskoj, da bi po povratku epikurejski ivio u dvorcu Blois okruen uenim
ljudima i pjesnicima, medu kojima je bio i Villon. Charles Orleanski
posljednji je pjesnik udvorne ljubavi, koji istodobno, preko majke Talijanke, prenosi prve odjeke talijanske renesanse i petrarkizma. Premda
se sluio alegorijom i ostalim vjetinama u duhu vremena, on je suptilan lirik, koji ocrtava radosti ivota, manje iskren u ljuvenoj retorici nego
u opisu malih prizora, u slikama prirode, gdje spada i slika dolaska proljea, kojoj zahvaljuje svoj najljepi rondeau: Gle, vrijeme je skinuto plat.
U dvorcu Blois srela su se dakle dva pjesnika koja sluajno pripadaju
istomu vremenu, aristokrat Charles Orlanski i puanin Franois Villon (1431. - 1464.?), kojim zapoinje francuska moderna poezija. U Villona nema vie zamiljene gospoje udvornoga pjesnitva, on kao neki
Driev junak ustanovljuje da s praznim elucem ne haje za ljubav. Tomu
osobnomu iskustvu odgovaraju i ostale naznake Villonova dubokoga

individualizma. Ovaj suident Sorbonne stekao je knjievnu naobrazbu

da bi se mogao rugati (nadri)uenosti. Na Villonovo pjesnitvo vie je
od svega utjecao njegov nesretan, buran ivot, koji ga je vodio u krme,
javne kue, a preko umorstva i u zatvor. Iekivanje smrtne kazne nadahnulo ga je za njegove pjesnike Oporuke, gdje dolazi na domak spoznaje o zlosretnosti pjesnikoga opstanka - to Villona ini dalekim preteom prokletih pjesnika, Baudelairea, Corbirea, Verlainea, Mallarma i Rimbauda.

2.
Demedievalizacija francuskoga pjesnitva skopana je, kao i drugdje
u Europi, s konstituiranjem humanistike knjievnosti, koja se osobito
razvija pod okriljem Franje I. Mecena i animator kulture i umjetnosti,
dovodi na svoj dvor i u Francusku mnoge glasovite Talijane, a sestra
mu Margareta Navarska okuplja oko sebe literate i sama se nastoji pjesniki iskazati. Humanizam ne samo namee novi izraajni medij nego
i drugaije standarde i mjerila knjievne tvorbe prema razini antike
tradicije i razvijene talijanske renesanse. Clment Marot, neko vrijeme
povezan s krugom Margarete Navarske, pokuava kao vrlo darovit pjesnik i umjean versifikator retoriarsko i dvorsko stihotvorstvo modernizirati, tj. prilagoditi novim gibanjima s ugledom na zamamno talijansko pjesnikovanje. Ipak, tek s tzv. lyonskom kolom dohodi do svjesnoga
poetikoga posvajanja pripadnih estica renesansne lirike, ponajlake
prepoznatljivih u neoplatonistikom petrarkiziranju. Lyonski pjesnici
ne potpadaju pod dvorsku zatitu, ve djeluju u urbanom sreditu, u
odnosu na humaniste stoga im je komunikacijski protok bri i iri. Recepcija lirike ne podrazumijeva uenu elitu, ve vei broj primatelja,
sastavi se ne samo piu nego i izvode uz glazbalo. Vezanost Lyona uz
Italiju, posebice uz Firenzu, izazivlje elju za jednakim civilizacijskim
i kulturnim prosperitetom, a gradski ambijent, mnogo tipiniji i razvijeniji od onoga parikoga, pogoduje renesansnim autorskim oitovanjima. Ba se u Lyonu oko 1530. oblikuje druba tovatelja talijanske
kulture, nazvam Anglique, u kojoj su Maurice, Claudine i Sybille Scve,
Pernette du Guillet, Jeanne Gaillarde. Objekt njihova kulta biva Fran-

10

cesco Petrarca i njegova interpretacija u okviru neoplatonizma, po uzoru

na talijanske otmjene razgovore, Dijaloge o ljubavi (Leona Hebrejca).
Maurice Scve u tom duhu ispisuje kanconijersku zbirku (Dlie, 1544.)
sa zamrenom versifikatorskom strukturom i vertikalnom zamilju sublimacije ljubavi do zdruenja bia u vrhovnom dobru. Louise Lab, bliska Scveu, dama s lutnjom, zloudana lijepa uarka, korespondira
u uvstvenim, senzualnim sonetima s eznutljivim Olivierom de Magnyem, pjesnikom uzvratnih sastavaka. Taj lyonski renesansni nagovjetaj, obiljeen slatkim misticizmom (Michelet), nije mogao suvie
odjeknuti izvan mjesnih granica. Sira nacionalna protega ostvaruje se
djelovanjem tzv. plejadista iz parike metropole, dosta estokom polarizacijom unutar nje. S jedne je strane Sorbonne, nesklona i protivna novomu duhu, humanizmu i renesansi, a s druge pak mladi buntovni krug
oko Ronsarda i Du Bellaya. Taj reformatorski dvolist oblikuje programatska naela i poinje ih primjenjivati u svojim pjesmama. Ronsardova
je ambicija stvoriti ne samo francuski jezik dostojan grkoga i latinskoga
nego i francusku muzu dostojnu antikih, usporedice s prijenosom talijanskih iskustava i postignua. Ronsard poinje s pindarovskim odama,
ali dotada nevienu uvenost doivljuje s knjigom Ljubavi (1552.), od
paa se uzdie do nacionalne osobnosti, respektiran, uvaavan kaopota doctus, pota christianus, tenerorum lusor amorum.. Zahvaljujui Jeanu
Doratu, koji ga je helenski izobrazio, on u galantnu poeziju unosi renesansne erotike natuknice, na stanovit je nain despiritualizira i pribliuje mladomu narataju, privlai sljedbenike. Joachim du Bellay, poevi
jednako sa sjetnim petrarkiziranjem, izrazuje francusko domotuje i galski satiriki naboj. Rije je o pjesnicima europske pozicije i dometa: s
Plejadom se napokon francuska poezija u odnosu na europski kontekst
deprovincijalizira, internacionalizira, jer oba autora, poglavito Ronsard, bivaju prihvaeni i priznati izvan matine literature. On i drugi
pjesnici Plejade popunie versifikatorski i tematski repertoar, uvedoe
antike vrste, oblike i obrasce i tako je reformatorski projekt renesansne adaptacije zaista primijenjen. No, u odnosu na sline procese u europskim poezijamaXVI. stoljea ima nekih razlika: vea rezistencija prema talijanskoj metrici (nije prihvaen hendekasilab), istrajnost nekih
nacionalnih srednjovjekovnih stalnih oblika i izostanak reprezentativnoga epa (unato nervoznomu Ronsardovu pokuaju). Potkraj istoga sto-

11

ljea plejadistika koncepcija izazivlje reakciju zbog sve veih primjesa

uenoga, eruditskoga, latinizirajuega pjesnitva, pa se iznovice oivljuje
lirika talijanske mode, udvorna, jednostavnijega izraza i barokistike
skrbi za artistiki efekt. Poetkom dojduega stoljea, krasnici i precioze oduevljavaju se panjolskim pjesnicima, a krvava tragika vjerskoga, graanskoga rata takoer ima svoju emotivnu emanaciju. Nije posve
lako rasporediti, omeiti i specificirati francusko barokno pjesnitvo,
zbog vie djelatnih silnica, a i preklapanja s renesansnim i klasicistikim.
Negda ignorirano, ono se danas u kritikim i antologiarskim sudovima s pravom prevrednuje, moda ak otkriva. Pozornost se vie usmjeruje prema skupini tzv. libertinaca (Thophile de Viau, A. G. de SaintAmant) nego prema interpretima prpone, neobvezatne, salonske i galantne poezije (Vincent Voiture). Thophileovi sumiljenici bili su svjesni protivnici uspostavljajue klasicistike doktrine, skloni matarijama,
pa i fantastici, a istodobno je barok proizveo potrebu pjesnikoga oitovanja spiritualnih i metafizikih pobuda (Jean Raine). Konetizam
i druge manire iz Italije (poetkom XVII. stoljea u Parizu boravi G.
B. Marino i briljira po njegovim salonima) izazivlju zazor pobornika klasicizma, koji trae racionalizaciju, demetaforizaciju i versifikatorski strogo voenu liriku, kako to sankcionira implicite Malherbe, a explicite Boileau. Sredina XVII. stoljea vrijeme je sveopega literariziranja
strasti {lapassion) i njezine polarizacije (krasna ili tragina), vrijeme
je duhovno-religijskih kriza (isusovci - jansenisti), recivilizacije javnoga
ivota i obrazaca vladanja s imperativnim okomitim dvorskim ustrojem,
kranskoga preispitivanja udorea i sve je to zabiljeeno u lirskim fragmentima, koji su raspreni diljem pojedinih opusa i autorskih opcija
prema mjerodavnim uzvienijim anrovima. anrovska hijerarhija i nametljiva normativnost na neki su nain degradirale liriku kada je nadvladala punina klasicistike stege. Pjesme su se tako esto svodile na male
dosjetke (otuda bezbroj prigodniarskih soneta) ili na stanovito rjeavanje krialjke pozivom na mitologijsku erudiciju. Jean de La Fontaine
iziao je iz reenih okvira, demitologizirao prirodu, smjestivi u nju iva
bia iz ljudskoga vidokruga na jedan zabavan i pouan nain (divertir et
instruire), kako su to zahtijevale klasicistike poetike. Njegove basne,
prodahnute zanimanjem za zoologiju iz uenih salona, zapravo su mali
pjesmotvori, koji na podlozi tradicionalne vrste iskazuju vrhunsko indi-

12

vidualno umijee i oporbeni mentalitet. PoezijaXVIII. stoljea nije, meutim, uspjela ostvariti neke vee koncepcijske ni tematske novine.
Openito govorei, ona je u to doba ipak art mineur, to znai da se
pjeva o svemu i svaemu, autorski uglavnom nerazlikovno, a njeguju
se potroni oblici epigrama, epitafa, madrigala, popijevaka, basni, oda,
elegija. Takvi se sastavi mogu razvrstavati i na salonske, lagane, prpone, didaktike, opisne pjesme, pjesme u slubi znanosti ili filozofije, osobne polemike ili pamfletizma. Rugalaku darovitost nacije potvruju mnogi stihotvorci, ne samo Voltaire. Alexis Piron ovako, primjerice, saimlje svoju glasovitu nadgrobnicu:
Ovdje poiva Piron, aka jada,
postat akademik ni to ne b kadar.
Potkraj stoljea nazire se jedna jaka pjesnika osobnost, Andr Chnier, legendarni utamnienik i rtva terora, obnovitelj lirike. Njegov
je program dostignue ljepote po helenskom kodu, a okolnosti su ga
nagnale da sklada pojedine tubalice u negvama, u predgiljotinskoj tjeskobi. Roen 1762., dakle u istom desetljeu kao i Chateaubriand, da
ga nasilna smrt nije omela, vjerojatno bi preao prag novoga stoljea
kao srodnik romanticima, koji su ga, uostalom, i prepoznali kao pjesnika.
Napokon Lamartine doe, moglo bi se parafrazirati glasovit polustih Boileauov, kojim je fiksirao pojavu Malherbea u klasicistikim
gibanjima. Alphonse de Lamartine lirizirao je francusko pjesnitvo,
vratio mu uvstvenu sponu, izraajnu fluidnost, meliku svojstvenost,
dignitet vrste. Njegove Pjesnike meditacije (1820.) uinile su ga pjesnikom prvoga romantiarskoga narataja s recepcijom koja je zadobila
nacionalne razmjere. Bio je to povratak pjesnika liriara i poetak najveega stoljea francuske poezije. Nakon dugo vremena razabire se ne
samo ekstenzitet uvjebanoga umijea nego i intenzitet autorskoga uloga; uspostavljaju se uzori i sljedbenici (lamartinisti, hugoisti), pravci i
kole (intimna, pitoreskna, filozofska), omalovaavana kategorija galantnoga stihotvorstva dobiva nesluenu poetiku vrijednost, biva
sudbinski, egzistencijalni pjev o eni. Svi oblici, sastojci i instrumenti
lirike oivljuju se, renesansna se poezija vraa u djelatnu maticu nacionalne knjievnosti. Victor Hugo, koji je sam ispisao oko 200 000 stiho-

13

va, ima svjesne reformatorske ambicije nalik Ronsardovima. U poetski se medij ukljuuje leksik XVI. stoljea; Hugo, primjerice, propovijeda iznaae, otajstvo rijei. Romantiarski sindrom, dakako,
dovodi i izvanjsku patetiku, hipersentimentalizam, ljuvenu hipertrofiju, egotistiku boleivost. No, usporedice postoji i tendencija upitnoga
pjesnikovanja (Alfred de Vigny), elja da se poetizira ovjekova razapetost izmeu Neba i Zemlje, suodnos s boanstvom i pozicija u svemiru. Lamartineova potraga za jezerskim, idilinim, visinskim krajolicima u slijedu jaa nagnue prema tipskim opisima prirode. Mussetova
opijenost ljubavnom bolju na temelju vlastitoga sluaja bivala je poticajem dekorativne kliktavosti. Egzotizam, orijentalizam takoer su imali svoj vijek trajanja. Naglo prihvaeni pjesniki pokret obino nije imun
na maniru. Primjese pomodnoga romantizma u poeziji izazivale su potrebu za redukcijom ili preispitivanjem. Epski pokuaji, vjeni kompleks
francuskih pjesnika, nisu imali pravoga odjeka, pa stoga ni zamaha. Pedesetih godina zamjeuje se stanovita unutarnja revizija romantiarske
pjesnike prakse. Himerini soneti Grarda de Nervala, sloeni u stanju supernaturalistikoga sna, pretkazuju simbolistike postupke i zaokupljenost snovima, a Emajli i kameje Thophilea Gautiera u potrazi
su za totalitetom forme sugestijom rijei, likovnoga i glazbenoga znaka. Ta Gautierova zbirka zagovorom plasticiteta i predmetnosti pjesme bit e u skladu s nekim postavkama parnasovaca, premda se oni skrajnje negativno odreuju prema Thophileovoj teoriji l'an pour Varta.
Sve te poetske turbulencije romantizma i postromantizma, estetike i
poetike napetosti, svoj su vrhunac i istodobno sintezu ostvarile u Baudelaireovoj magiji pjesme.

3.
U francuskome je pjesnitvu XIX. st. razdoblje kada svijest o razlikama medu stilovima vodi k proizvodnji i sve broj izmjeni umjetnikih pravaca (pojava koja e doivjeti vrhunac u naem stoljeu). Svim
tim pravcima koji e se nizati od romantizma naovamo, bit e zajednika
svijest o samosvojnosti umjetnikoga djela, proistekla iz larpurlartizma,
estetike umjetnosti radi umjetnosti. Samo korak dalje vodi zakljuak

14

da je umjetniko djelo nadmono tvorevini prirode. Zato se sve vea

pozornost posveuje pjesnikomu postupku, nasuprot premoi osjeaja
u romantiara. Parnasovska kola, koju je zastupao Leconte de Lisle,
zaokupljena je, umjesto subjektivnom ispovijeu, pjesnikom slikom
i predmetnim opisom. Ako se pjesniki ishodi parnasovaca i doimlju
pomalo hladno, parnasovci su odigrali nezamjenjivu ulogu u pretvaranju
pjesnikoga jezika u precizni instrument.
ini se da je romantina pobuna mogla postati djelotvornom u djelu svojih neizravnih nasljednika tek onda kada je postala poetskim programom, a taj je pak mogla iznijeti samo izuzetna pjesnika egzistencija. Ta je uloga pripala Charlesu Baudelaireu(1821. - 1867.), koji poeziju smatra bitnom u genezi moderniteta uope. Osnovni je problem
moderne poezije definicija stvarnosti kao nune, a ujedno nedostatne.
Vidljivi je svijet za Baudelairea ifrirani tekst, koji treba otkljuati uz
pomo slinosti (analogija) i suglasja medu podatcima raznih osjetila.
To je zadaa pjesnike fantazije, koja svijet analizira i ponovno ga rekonstruira, polazei pritom od drugaijega pojma ljepote, koji ukljuuje
sve njezine iaene krajnosti. Sve to programira Baudelaireovu glavnu
knjigu Cvjetovi zla (1857.) - sredinju knjigu francuskoga pjesnitva uope, a ujedno prvu knjigu moderne francuske i europske poezije - kao
knjigu koja, bjeei kako od iskljuivosti subjektivnoga, tako i objektivnoga, stavlja u sredite svoga interesa sam instrument, poeziju.
injenica da je s Baudelaireom francuska lirika postala europskom
pojavom (Hugo Friedrich), oituje se i u tome to njega nastavlja nekoliko pjesnika koji produbljuju njegov trag. Isidore Ducasse, poznatiji
pod imenom Lautramont (1846. - 1870.), piui svojaMa/dororovapjevanja ide jo dalje od Baudelairea u apoteozi Zla, napadom na ovjeka
i njegova Tvorca. On to ini uz pomo osebujne pjesnike proze, u kojoj
je napisana i najslavnija metafora modernoga pjesnitva, poznata kao
kultno mjesto nadrealista: Lijep kao sluajan susret ivaega stroja i
kiobrana na razudbenom stolu. Jedini koji bi prihvatio Lautramontovu pobunu, premda je stvorio vlastitu u mnogoem njoj usporednu, bio
bi Arthur Rimbaud (1854. - 1891.), ija se meteorska pjesnika djelatnost odvila od njegove petnaeste do dvadesete godine. Sve je u Rimbauda u znaku negacije: od odnosa prema obitelji, do odnosa prema
drutvu i prema knjievnosti. Baudelaireova poetika suglasja postaje u

15

Rimbaudovu tumaenju promiljenim rastrojstvom svih osjetila, kojemu je svrha postizanje pjesnike vidovitosti. I dok ivi sablanjivo po
blinje, sanja o objektivnoj poeziji i o poeziji kao univerzalnom jeziku. To mu u potpunosti uspijeva njegovim oporunim Iluminacijama
(1874.), nepremaenom poveljom modernosti europskoga pjesnitva.
U Iluminacijama nalaze se i prve pjesme napisane slobodnim stihom, a
Rimbaud nikada nije tu novost najavio ni komentirao.
S Baudelaireom, Lautramontom i Rimbaudom uspostavljeno je
u francuskoj poeziji dvojstvo, prema M. Ravmondu, izmeu navedenih
pjesnika, koje naziva vidovitima, i drugih, koje zove artistima. Idealan
je predstavnik potonje skupine Stphane Mallarm, koji svrhu pjevanja vidi onkraj svladavanja golemih prepreka to ih pjesniku postavlja
disciplina forme. Ta je svrha ideja, kojoj se dolazi tako da se pisanjem pjesme poniti njezina stvarnosna, doslovna graa. Tako se Mallarm pribliio izazovu nitavila, koje sirenski mami literaturu. Artist
je i Paul Verlaine (1844. - 1896.), ije se pjesnitvo najvie pribliava
istoj glazbi - prema zahtjevu njegove pjesme Umijee pjesnitva. Ta je
glazba impresionistika: ona izbjegava zvonki parnosloni stih, osnovni joj je izraaj prijelaz, nijansa, titraj ozraja.
U izmaku XIX. st., koji i sam nosi stilski naziv fin de sicle, poezija
ovih pjesnikih velikana dala je povod teorijskim postavkama simbolistikoga pokreta. Taj se pokret stvarao preko nekoliko manifesta, od
kojih je prvi napisao Jean Moras: Neprijateljica pouavanja, deklamacije, lane osjetljivosti, objektivnoga opisivanja, simbolistika poezija
nastoji odjenuti Ideju osjetilnim oblikom [...]. Opipljivije se odreenju
simbolistikoga postupka pribliio Mallarm: Imenovati predmet znai oduzeti tri etvrtine uitka u pjesmi, a taj se sastoji u srei da ga malo-pomalo nagaamo; stvoriti njegovu primisao, to nam je san. Pjesnici
simbolizma, Jean Moras, Henri de Rgnier, Ren Ghil, Gustave Kahn,
Georges Rodenbach, Maurice Maeterlinck, Albert Samain i dr. nisu
mnogo dodali dometima svojih pretea. Simbolistika kola, kae
Slavko Jei, bila je, takorei, nesporazumak. Mlade je pjesnike oarao
Verlaine, osvojio Rimbaud, upuivao Mallarm, i oni su se udruili, mjesto da zarone svaki u sebe i da razvijaju mogunosti to su im pruali
njihovi uitelji. No oni su proli mimo toga i ostavili buduim generacijama da se koriste tima izvorima. Njihova je neprolazna zasluga ipak

16

u tomu to su olakali francuski stih, uinili ga elastinim i slobodnim.

I unijeli su u poeziju osjeaj muzikalnosti.
Nasuprot dekadentnosti simbolista, Jules Laforgue (1860. 1887.) nalazi uporite u ironiji, kalamburu i sinkretinom jeziku. Emile
Verhaeren (1855. - 1916.) svojim se vizionarskim pristajanjem uz modernu strojnu civilizaciju isto tako odmie od estetizma simbolista. Time su se ta dva pjesnika prikljuila duhu novoga stoljea i modernih
vremena. Ali reakcije na simbolizam bile su mnogostruke i poticajne,
a svodile su se, po rijeima G. Picona, na jednu te istu svau izmeu
reda i pustolovine, nasljea i iznaaa. To je, s jedne strane, neosimbolistika kola, a s druge, pjesnici koji individualno nalaze put povratka
jednostavnosti prirode. Tako se Francis Jammes (1868. - 1938.) nije
bojao izravnoga obraanja jednostavnosti stvari i okruju prirodi bliske
svakodnevice. Najvjerniji Mallarmov uenik Paul Valry (1871. 1945.), nakon blistavih poetaka, odrie se poezije za dugi niz godina,
da bi se poemom Mlada Parka ponovno vratio simbolistikomu pjesnitvu. Ali Valiyu svrha pisanja nije poezija: on pisanje shvaa kao disciplinu preko koje pjesnik izgrauje sebe. Paul Claudel (1868. - 1955.)
ulazi u poeziju otkrivajui Rimbauda, ali e ubrzo prerasti simbolistiki
intimizam u osjetu kozmikoga, kojega instrument nalazi u biblijskom
stihu zasnovanome na podudarnosti misli i daha. Sto se tie nihilizma
fin de siclea, on je dobio protuteu u preporodu vjerskoga osjeaja od
Jammesa, Claudela i Pguya do Oscara de Lubicz-Milosza, koji uvodi
stanovitu ideologizaciju, ali esto budi vjeru u misterij ivota. U zakljuku bi se moglo rei da je simbolizam samo odgodio sueljenje
izmeu moderne poezije i modernoga svijeta predstavljenoga tehnikim
izumima. Znanost i tehnika omoguuju brzo ovladavanje prostranstvom
svijeta, ali svim tim moima raspolae i poezija ukoliko se ostvari kao
simultanistiko vienje. Upravo simultanizmom Guillaume Apollinaire
definira novi duh u poeziji, koji zahtijeva uklapanje raznorodnoga
gradiva i tehniku montae. Pjesnitvo novoga duha prenosi teite s
glazbenosti stiha (simbolizam) i oslobaanja stiha (postsimbolizam) na
pjesniku sliku.
Tehnika, nova prometna sredstva i moda putovanja u egzotine krajeve odreuju drugaiju duevnost, koja naputa elitni ukus simbolizma.
Jules Romains u svom unanimizmu vidi pjesniko djelo na presjecitu

17

kolektivne duevnosti. Biaise Cendrars, Victor Segalen i Paul Claudel

svjetski su putnici te provode dobar dio ivota na Dalekom istoku. Ne
manje snano utjeu na poeziju druge umjetnosti, poglavito slikarstvo.
Cendrars se nadahnjuje Chagallom i crnakom umjetnou. Kubizam
(izraz je uostalom izmislio Apollinaire) djeluje na Maxa Jacoba, a De
Chiricovo metafiziko slikarstvo na Pierrea Reverdya, koji je pridonio
odreenju nadrealistike slike poznatim iskazom: Slika je ista tvorevina duha. Ona ne moe nastati iz usporedbe, nego iz zblienja dviju
vie ili manje razdaljenih stvarnosti.
Dadaizam i nadrealizam nastaju iz ratnih krhotina spajajui destruktivnost s konstruktivnou. Na poticaj Freudove psihoanalize Andr Breton dolazi u svom Manifestu nadrealizma do definicije: NADREALIZAM, im. m. Cisti duevni automatizam, pomou kojega se hoe izraziti, bilo govorom ili pismom, ili na koji god drugi nain, zbiljsko odvijanje misli. Diktat misli izvan nadzora razuma, izvan svake estetske ili udoredne svrhe. Premda se automatski tekstovi izvorno odriu svake svrhe, pa i one knjievne, u manje kanonskoj verziji automatizam raa neobuzdanom asocijativnom spontanou, kao primjerice
u Paula Eluarda, ija poezija nikada ne gubi jednostavnost ljubavnoga
lirizma.
Svi pokreti koji su burkali francusko pjesnitvo u prvoj etvrtini
ovoga stoljea, pripremili su doae plejade velikih pjesnika, koji se,
izmiui duhu vremena, pripadnosti pokretima i ideologijama, okreu
prostorima pjesnikoga otkria. Njihovi poetski svjetovi zasnovani na
kulturi imaginarnoga, pokazuju visok stupanj samosvojnosti i neovisnosti, to te pjesnike izdvaja u pjesnikom krajobrazu stoljea. Nastavljajui
pravac egzotizma, Saint-John Perse (1887. - 1975.) istodobno je diplomat, prognanik, duhovni apatrid i graanin svijeta. I on se slui biblijskim stihom i pie ritmiziranu muzikalnu prozu bogata rjenika da bi
izrazio svojevrsnu sakralnost bez Boga. Jules Supervielle (1884. 1960.) pie poeziju usporednu s nadrealistikim istraivanjem unutranjih prostora psihe, ali gravitacija koja u njegovu svemiru sve povezuje, nije psihotiki opsesivna, to je gravitacija simpatije, koja povezuje
stvari osloboene ega. Pierre Jean Jouve (1887. - 1976.) otkriva pomou psihoanalize bezdane spolnosti, koja istom preko osjeaja grijeha postie vrhunac naslade. U istraivanjima unutarnjih prostora ni je-

18

dan od tih pjesnika nije dopro dalje od Henria Michauxa (1899. - 1984.).
Ispunivi te prostore slikama komarne konkretnosti, on u njima eksperimentira sa subjektom, koji se opire tjeskobom, krikom straha i patnje. Pisanje tada nema druge uloge nego da bude egzorcizam. Krajnje
osoban doprinos rimbaudovskoj dilemi poezije i akcije dao je Ren Char
(1907.- 1988.). Isprva sljedbenik nadrealizma, Char je u svojim pjesmama u prozi nastavio enigmaxicnost Iluminacija, spojivi je s mudrosnim
tonom Heraklitovih fragmenata. Nasuprot cjelokupnomu tadanjemu
francuskom pjesnitvu, Francis Ponge (1899. - 1988.) stavlja teite pjesnikoga postupka na odnos jezika i predmetnoga svijeta. Bit te metode jest opis koji sustavno obuhvaa predmet mreom analogija i metafora, a krajnji joj je cilj da se, s pjesnikom, stavimo na stranu stvari.
Jedna od postojanih zaokupljenosti francuskoga pjesnitva od samih
njegovih poetaka jest pitanje jezika, njegove (ne)podinjenosti smislu
i prekoraivosti njegovih granica. Ako je Mallarm uspio u nitenju prizemnoga smisla i pobuivanju pjesnike Ideje, a Lautramont svojim
cinizmom opjevao destrukciju samu, nadrealizam je od jezika stvorio
prometalo apsolutne pobune, koja odbija svaku svrhu. Raymond Queneau(1903.- 1976.) polazi od analize jezika, od raskoraka izmeu knjievnoga i neknjievnoga, etimolokoga i fonetskoga, te uspostavlja svoj
meumodel, koji humorno kombinira dva prethodna. S Queneauom
se postavlja pitanje komunikativnosti moderne poezije: kako je vratiti
nadahnuu svakodnevnom zbiljom. Za Jacquesa Prverta (1900. 1977.) to znai vratiti poeziju tradicionalnijim, govornijim oblicima pjesnikoga kazivanja, dati joj tematiku blisku obinomu ovjeku, razglasiti je preko masovnih medija, ansone, kazalita, filma.
Nakon razdoblja kada francusko pjesnitvo postie najvei stupanj
samosvojnosti, godine nakon Drugoga svjetskoga rata donose sve jai
utjecaj filozofije. Teko bi meutim bilo rei da pjesnici poinju opjevavati filozofske pojmove, ali je sigurno da ih prevode u ozraje, kvalitetu
i metaforu. Neosporno je da je poezija Yvesa Bonnefoya (1923.) pod
snanim utjecajem egzistencijalizma, a u ozraju metafizikih pitanja
piu Philippe Jaccottet (1925.) i Andr du Bouchet (1924.). Jednako
snaan utjecaj izvrit e zatim strukturalna lingvistika, stvorivi teorijsku kolu oko asopisa Tel Quel, koja e poeziju takorei dovesti do samodokinua; vodei pjesnik te kole, Denis Roche (1937.), uvjeren je

19

naime da je poezija dio ideologije vladajuih klasa, te stavlja sebi u

zadau unititi - dekonstruirati poeziju.
Od pokuaja da poezija premai granice vlastita djelokruga te postane uzorom mijenjanja ivota (Rimbaud), do time proizvedene negacije poezije kao omeene djelatnosti, po nekima osuene da nestane
zajedno s drutvenim razredom kojemu slui kao ukras - zatvara se primjerni krug jednoga od najzanimljivijih stoljea poezije jednoga naroda. Izmeu tih krajnjih ambicija, od kojih jedna uzdie poeziju onamo
kamo pjesnik jedva da je moe jo slijediti - o ikarskoj sudbini takva
pothvata posvjedoio je sam Rimbaud - i druge, koja joj daje mjeru potroene, racionalizirane pobune, francuska se poezija, sreom, moe
shvatiti kao neto istodobno praktinije i dinaminije u preobrazbama
svoje vremenite pojavnosti. Iskuavajui krajnje mogunosti retorike i
pjevne inkantacije, individualnoga svjedoenja i skupnoga iskaza, racionalne konstrukcije i iracionalne destrukcije, opisa i obrednika, govora
i utnje, da bi jednom bila rukotvorinom, a drugi put ishodom jezine
alkemije, molitvom i svetogrem, priopajnim sredstvom i znamenom
nepriopivosti, umjetnou i znanou - francusko je pjesnitvo postalo najreprezentativnijim i najranjivijim izrazom genija jednoga jezika
u svijesti o svojim ogranienjima, ali i o mnogostrukim, ingenioznim i
virtuoznim nainima kako da se ona premae.

ZVONIMIR MRKONJI
MIRKO TOMASOVI

20

PJESAN O ROLANDU
(izmeu 1090. i 1130.)

Francusko epsko pjesnitvo nastaje osamostaljenjem svjetovne sfere

od duhovne: borbeni feudalci angairani u kriarskim ratovima i ostalim oruanim pothvatima podravaju pisanje pjesama koje opjevavaju junaka djela. To su chansons de geste (junake pjesme), koje su nastale mijeanjem raznih utjecaja: narodne predaje, klerika u samostanima
i onglera, koji su ih izvodili. Najznaajniji ciklus takvih pjesama nastao je oko bajoslovne osobe Karla Velikoga i ratova to ih je on vodio
po Europi. Medu tim spjevovima istie se najstariji od njih, Pjesan o
Rolandu (Chanson de Roland). Napisan je u asoniranom desetercu, a iznosi
290 laisses, kitica nejednake duine. Povijesna pozadina spjeva znatno
je izmijenjena i heroizirana. Na povratku iz pobjednikoga pohoda u
panjolsku zaelje vojske Karla Velikoga napali su Baski i unitili ga;
medu poginulima nalazio se i bretonski grof Hruotland (Roland). U
spjevu Roland postaje carevim neakom, Baski postaju golemom saracenskom vojskom, koja pobjeuje jedino zahvaljujui Ganelonovoj izdaji. Ne izdravi u nejednakoj borbi, u kojoj su svi izginuli, Roland doziva
rogom Karla. On dolazi, pobije Saracene i kanjava izdajicu Ganelona. Skladnom kompozicijom i realistikom slikovitou detalja spjev
upuuje na autorstvo jednoga ovjeka - moda Turolda, koji se spominje na kraju.

21

naime da je poezija dio ideologije vladajuih klasa, te stavlja sebi u

zadau unititi - dekonstruirati poeziju.
Od pokuaja da poezija premai granice vlastita djelokruga te postane uzorom mijenjanja ivota (Rimbaud), do time proizvedene negacije poezije kao omeene djelatnosti, po nekima osuene da nestane
zajedno s drutvenim razredom kojemu slui kao ukras - zatvara se primjerni krug jednoga od najzanimljivijih stoljea poezije jednoga naroda. Izmeu tih krajnjih ambicija, od kojih jedna uzdie poeziju onamo
kamo pjesnik jedva da je moe jo slijediti - o ikarskoj sudbini takva
pothvata posvjedoio je sam Rimbaud - i druge, koja joj daje mjeru potroene, racionalizirane pobune, francuska se poezija, sreom, moe
shvatiti kao neto istodobno praktinije i dinaminije u preobrazbama
svoje vremenite pojavnosti. Iskuavajui krajnje mogunosti retorike i
pjevne inkantacije, individualnoga svjedoenja i skupnoga iskaza, racionalne konstrukcije i iracionalne destrukcije, opisa i obrednika, govora
i utnje, da bi jednom bila rukotvorinom, a drugi put ishodom jezine
alkemije, molitvom i svetogrem, priopajnim sredstvom i znamenom
nepriopivosti, umjetnou i znanou - francusko je pjesnitvo postalo najreprezentativnijim i najranjivijim izrazom genija jednoga jezika
u svijesti o svojim ogranienjima, ali i o mnogostrukim, ingenioznim i
virtuoznim nainima kako da se ona premae.

ZVONIMIR MRKONJI
MIRKO TOMASOVI

22

PJESAN O ROLANDU
(izmeu 1090. i 1130.)

Francusko epsko pjesnitvo nastaje osamostaljenjem svjetovne sfere

od duhovne: borbeni feudalci angairani u kriarskim ratovima i ostalim oruanim pothvatima podravaju pisanje pjesama koje opjevavaju junaka djela. To su chansons de geste (junake pjesme), koje su nastale mijeanjem raznih utjecaja: narodne predaje, klerika u samostanima
i onglera, koji su ih izvodili. Najznaajniji ciklus takvih pjesama nastao je oko bajoslovne osobe Karla Velikoga i ratova to ih je on vodio
po Europi. Medu tim spjevovima istie se najstariji od njih, Pjesan o
Rolandu (Chanson de Roland). Napisan je u asoniranom desetercu, a iznosi
290 laisses, kitica nejednake duine. Povijesna pozadina spjeva znatno
je izmijenjena i heroizirana. Na povratku iz pobjednikoga pohoda u
panjolsku zaelje vojske Karla Velikoga napali su Baski i unitili ga;
medu poginulima nalazio se i bretonski grof Hruotland (Roland). U
spjevu Roland postaje carevim neakom, Baski postaju golemom saracenskom vojskom, koja pobjeuje jedino zahvaljujui Ganelonovoj izdaji. Ne izdravi u nejednakoj borbi, u kojoj su svi izginuli, Roland doziva
rogom Karla. On dolazi, pobije Saracene i kanjava izdajicu Ganelona. Skladnom kompozicijom i realistikom slikovitou detalja spjev
upuuje na autorstvo jednoga ovjeka - moda Turolda, koji se spominje na kraju.

23

PJESAN O ROLANDU
[ulomak]

ROLANDOVASMRT

o sent Rollanz, la vue ad perdue

CLXXI.

Spozna Roland - vida nema vie,

Skupi snagu, na noge se die;
Obrazi mu od tog poblijedie.
S bola, srdbe, udarae maem
Sivu stijenu to se pred njim nade.
kripi elik, ali se ne lomi.
Pomozi mi, Gospo, junak moli.
Jao vama, Durendal, moj mau!
Niste vie za me, umrijet ja u.
A tol'ke sam bitke s vama bio
I tolike zemlje osvojio
Svud gdje vlada Karlo brade sijede!
Ne dajte se ruci ue bijedne!
Bjeste dugo vi u ruci mukoj
Kakve nema vie u Francuskoj!

CLXXII.

Ahat-kamen tue maem golim,

elik kripi, ali se ne lomi.
Vidje da ga nee moi slomit Poe nad njim tad suze da roni:
Durendale lijepi, sjaja ista,
Kako li mi prema suncu blista!

24

Kad se Karlo u Morjani nao,

Aneo je Boji s neba sao
S porukom da hrabrom velikau
Kralj vas dade; - plemeniti vladar
Meni ga je opasao tada.
Njim osvojih Anjou i Bretagnu,
Njim osvojih Poitou i Mainu,
Njim osvojih vrlu Normandiju
I Provansu i Akvitaniju,
Lombardiju i Romagnu bijelu,
I Bavarsku i Flandriju cijelu,
Burgundiju i itavu Poljsku,
Istanbul, to Karlu je u ropstvu,
Saksoniju, to ga smjerno slui;
S njim kroz kotsku, Wales i Irsku kruih,
Za Englesku ja se njime borih Tol'ke zemlje njime ja pokorih
Da im Karlo sjedobradi vlada.
Zbog tog maa tuan sam i jadan Ne dam ga u nevjernike ruke!
Boe oe, spasi ast Francuske!
CLXXIII.

Roland tue po kamenu sivom:

Kol'ko ga je samo poodbijo!
kripi, cvili otrica od maa,
Ne lomi se, ve k nebu odskae.
Kad grof vidje da ma nee slomit,
Poe blage suze nad njim ronit:
Durendale sveti, kako sija!
Zlatni balak pun ti relikvija:
Petrov zub i krv od Bazilija,
Mog patrona Dioniza vlasi,
Halja svete Marije te krasi.
Nevjernikoj ruci ne prilii,

25

Kranin se treba tobom diit.

Za kukavca Gospod te ne stvori.
Mnogo zemlje ja s tobom pokorih,
A za Karla rascvjetane brade,
Hrabrog kralja, to im vladat znade.
CLXXIV

Vidi Roland - ivot mu se trne,

Od glave mu smrt u srce srne,
Pod bor jedan Roland urno trkne,
Tu se prui po zelenoj travi,
Na se stavi rog i ma svoj slavni,
K nevjernikoj zemlji lice svrne.
Tb uini, jer zbilja htijae
Da kralj Karlo i sav narod kae:
Junak osta grof i umirui!
Pokajno se u grud stade tui,
Rukavicu Bogu pruajui.

CLXXV

Ka panjolskoj Roland gleda s brijega,

Vidi da mu vie nema vijeka.
Jednom rukom u grudi se lupa:
Milostivi Boe - mea culpa
Zbog svih malih i velikih grijeha
Koje inih od svojeg roenja
Sve do asa kad mi ivot jenja!
Rukavicu desnu Bogu preda,
Sioe mu aneli sa neba.

CLXXVI.

Grof Roland pod borom lei nice,

K panjolskoj se okrenuo licem.

26

Sjeati se stade mnogih stvari:

Podviga i osvojenja hrabrih,
Francuske i ljudi soja svoga,
Gospodara Karla Velikoga.
Za njima on jeca, lije suze,
Al i za se on se brinut uze:
Milost trai, na kajanje misli:
Boe, koji nikom slago nisi,
Sto Lazara od mrtvih uskrisi,
Danijela od lavova spasi,
Ouvaj mi duu od propasti,
Rijei grijeha, da se mirno skrasim!
Rukavicu desnu Bogu daje,
Gabrijel mu s ruke uzima je.
Glava mu na ruke mirno panu,
I sklopljenih ruku duu dahnu.
Svog keruba k njemu Bog upravlja
I Mihajla, to od zla izbavlja,
I Gabrijel side skupa s njima,
Odnijee mu duu k nebesima.
Predrag Matvejevi - Antun oljan

27

MARIE DE FRANCE
(oko 1120. - 1190.)

Je li Marie de France bila opatica, princeza ili graanka, o tome

postoje samo nagaanja. Crpla je iz istoga izvora bretonskih pria odakle
su crpli i onodobni romanopisci, ali je pisala narativne pjesme kraega
opsega, lais, od kojih je ona na popularnu temu Tristana i Izolde najpoznatija.

28

KOZJA KRV

Li rois Mars estoit corrodez

Kralj Marc je bio ljut na svog
Neaka Tristana; i stog
Izagna ga iz zemlje tad
S kraljice, jer ju ljubi mlad.
Otide on u kraj mu mio,
U Sud-Galles, gdje je roen bio.
Godinu cijelu tu se krije,
Natrag se vratit smio nije.
I mislima se preda tada
Da skona, smrt da sebi zada.
Vi nemojte se udit tom,
Taj koji ljubi duom svom,
Tuan je, bol mu para grudi,
Jer ne moe mu bit to udi.
Tristan je smrknut i pun vaja,
Zbog toga ode iz svog kraja,
Pravo u Cornwall, jer je mila
Kraljica tad mu tamo bila.
Potpuno sam kroz ume ide,
Ne eli da ga drugi vide.
Izlazi tek u sumrak van,
Kad vrijeme je da nae stan.
Seljaci, i puk ubog, mali
Prenoite su dat mu znali.
Pitae svakog da mu javi
Cime se kralj tog asa bavi.
Rekoe da su uli oni
Da pozvani su svi baroni:
U Tintagel svak doi mora,
Kralj e tu sazvat cvijet svog dvora.

29

Na Duhove se tamo spravlja,

Puno veselja, puno slavlja.
I kraljica e tamo biti.
Na tu vijest Tristan na put ht:
Ona tad nee moi proi
Da je on vidjet nee moi.
Kad krenuo je kralj, dan taj
Vratio Tristan se u gaj
Na stazu gdje u ovoj zgodi
Znao je da put pratnju vodi.
Otkinu ljeskov prut i stane
Tu s etiri ga tesat strane.
Kad obrezao tap je tako,
Napisa noem ime lako.
Kraljica ako panju svrati,
Koja sve uvijek pomno prati
(Jednom ve slina stvar se zbila
Da ga je ona opazila),
Poznat e odmah, im ga spazi,
tap prijatelja svog na stazi.
Tu se sutina pisma krije
to poslao joj ga je prije:
Da je on vrlo dugo tamo
Boravio i eko samo
Da uje i da sazna vijest
Kako bi mg s njom se srest;
Jer ivjet ne moe bez nje:
Kod njih je dvoje bilo sve
Ko s kozjom krvi to se cijela
Bila o ljeskov prut oplla:
Kad ovije se jednom tako,
Od njeg je nitko ne bi mk,
Zajedno dugo mogu trajat,
Onaj tko eli ih razdvajat,
Da ljeskov prut mre, ini tim

30

I zajedno krv kozja s njim.

Druice lijepa, to je kod ns:
Ni vi bez mene, ni ja bez vas!
Kraljica jau konja minu.
Gledaju pomno niz kosinu,
Opazi odmah tap sa strane,
Rijei joj na njem bjehu znane.
Vitezovima svojim smjesta,
Sto pratili su je do mjesta,
Naredi da se stane tamo;
Da odmore se malo samo.
Uradie po elji oni.
Ona se tad od pratnje skloni.
Pouzdanu u isti tren
Dozove dvorkinju, Brangaine.
Polako malo s puta zade
I onoga u umi nade
Sto ljubljae je iznad svega.
Silna bje radost nje i njega.
Govorio joj je o svemu,
Ona o svom uitku njemu,
Objasnivi mu potom kako
Pomirit e se s kraljem lako,
Jer njemu bjee vrlo ao
to ga je tako izgnat dao.
(Kleveta tom je kriva prosta.)
Tad ona ode, a on osta,
Al kad je trebalo da krenu,
Poee plakat u tom trenu.
Tristan se odmah u Galles vrati,
Dok ne htjedne ga ujak zvati.
Stog jer je tako sretan bio
to druicu je svoju srio,

31

Zbog svega to u drvo meko

Kraljici pis je, i rek,
Da zapamte se rijei te,
Tristan, to dobar harfist bje,
Jedan lai novi odmah sklada.
Spomenut u ga kratko sada:
Englezi Godelefxt ele
Za nj, Chvrefeuille Francuzi vele.
Luko Paljetak

32

GUILHEM DE PEITIEU
(1071. - 1127.)

Europsko pjesnitvo na narodnom jeziku nije moglo imati blistavijega poetka nego s 11 sauvanih pjesama Guilhema de Peitieua. Guilhem, sedmi grof od Poitiersa i deveti vojvoda od Akvitanije, najmoniji
je velika june Francuske. Kao vojskovoa nije bio osobito sretne ruke:
kriarska vojna koju je poveo, zavrila se porazom, nije uspio sauvati
ni sve zemlje koje je imao. ivot je zavrio u samostanu. Guilhem je
prvi u nizu trubadura - o onome to mu je prethodilo samo se nagaa.
Bilo je vie pokuaja da se gotovi modeli Guilhemove poezije objasne
utjecajima, od kojih je onaj o utjecaju hispano-arapskoga pjesnitva najznaajniji. Guilhemove pjesme, meusobno vrlo razliite, dijele se na
aljivo-erotske i ozbiljne. Medu potonjima su i prvi primjeri ljubavnih
pjesama, gdje se ljubav definira kao mo i ideal kojemu ljubavnik mora
sluiti kao svomu vladaru. U Guilhema Akvitanskoga u potpunosti je
razvijena svijest o vlastitim pjesnikim sposobnostima - o tome i izriito govori - i moi poezije, kojoj je sve pa i sama ljubav samo tema.
Time se objanjava zapanjujua pjesma 0 niemu npjesan spjevat, zbog
koje u ovom pjesniku vidimo preteu manirizma i nadrealizma. Od te
pjesme potjee takozvani trobar clus, zamreno ili zakuasto pjevanje,
gdje se virtuoznom, sloenom formom ifrira smisao.

33

Ab la dolchor del temps novel

Sa novim vremenom slatkoe
listaju ume, ptica hoe
da svaka na svoj nain jekne
po stihu novom, novom zvuku;
pa pravo je svak to da stekne
za im ga elje snano vuku.
Od te to ima svu mi svijest,
ne dolazi ni list ni vijest,
zbog eg' nit spavam nit se smijem,
a niti se pokrenut smijem,
jer ja o miru ne znam je li
onakav kakva ga ja elim.
Naa je ljubav jednakoga
udesa kao grana gloga
koja na grmu drhte lista
za noi, kie i za slane,
do jutra, sunce kad zablista
u zelenome liu grane.
Jo spomen mi na jutro traje
kad ratovanju bio kraj je
i kad mi dade dar ko niko:
svoj prsten, milovanja slast:
daj Bog mi ivjet jo toliko
da ruke stavim pod njen plat!
Briga me ba za besjede,
drim se mile susjede,

34

znam ja za priice i ale

i razne razgovore jo,
nek drugi ljubavlju se hvale,
al u nas je i kruh i no.
Ivan Slamnig

Farai un vers de dreit nien

0 niemu u pjesan spjevat,
Ni svijet ni sebe u nju dijevat,
Ni ljubav niti mladost pjevat,
Nit drugo bome,
Jer stah je u snu zapodijevat
Na konju svome.
Ne znam u koji sat sam roen,
Nit vesel sam nit srdbom voen,
Ni lud ni mahnitou zgoen,
1 to u kome,
Ako sam i ja nou roen,
Na brdu k tome.
Ne znam da 1' san il java tee,
Ako mi nitko to ne ree.
Srce mi gotovo utee:
Jer bol ga pome,
A ne bje mi od mia pree,
Svetog mi Tome!

35

Bolan sam, strahom ja se trujem,

0 smrti znam tek to to ujem,
1 lijeniku se javit snujem,
Al ne znam kome,
Dobrom kad zdravlje opet tu je,
Inae zlome.
Ja dragu imam, ne znam tko je,
Oi je ne vidjee moje,
Nit slast mi prui nit zlo koje,
To bolje po me,
Norman ni Francuz jo ne stoje
U dvorcu mome.
I ne vide je nju ja ljubim,
Nit lijepim dirnu me nit grubim,
I bez nje jedva vie gubim
No pijetlov spomen,
Jer vredniju ja lako snubim
Ba u mnogome.
Zgotovih pjesan ni o emu,
I dalje u je prenijet njemu
Tko e u Anjou k sljedeemu
Krenuti s njome,
Taj nek mi klju d u njoj svemu
Sakrivenome.
eljka orak

36

Pos vezem de novelflorir

Kad lug i vonjak vidim gdje se
Cvijeem i liem opet rese,
A potok se i esma krijese,
Vjetrovito je,
Radosno svak nek domogne se
Radosti svoje.
0 Ljubavi to imam rei?
Ni trun ni nita ne znah stei.
Ne prilii mi zanos vei.
Al izvjesno je
Da onog obilno usrei
Tko smjeran joj je.
1 uvijek mi se tako zgodi,
Da ljubav bez veselja vodim,
S njim niti vodih nit u vodit.
A srce moje,
Kad znam, a inim, ve pogodi:
Sve nitavno je.
Od elje zdrav mi razum pati
Da imam to se uvijek krati,
A istinu je lako shvatit,
Jer reeno je:
Uz hrabrost e i mo se dati,
Ustrpljiv tko je.
Za Ljubav ima tit tek jedan,
Ako je ovjek sav joj predan,

37

Od
blinjih,
daljnjih
Te pristao je
Da tuje svakoga od reda
U rodu svojem.

dobro

gledan,

Potovat mora mnogo ljudi

Taj isti koji ljubit udi,
Da o njemu se dobro sudi,
I korisno je
Na dvoru da se ne usudi
Zlo izre koje.
O pjesmi svojoj znam da vrijedi
Svakom tko slua je i slijedi,
U istu mjeru rijei sredih,
Lijepo se poje,
Krasno li verse rasporedih,
Divota to je.

PRIPJEV

Kad u Narbonu put ne slijedi,

Nek za me stoje
Ti versi, tamo ih odredih
Za jamce svoje.
Kad k mom Estevu put ne slijedi,
Nek za me stoje
Ti versi, tamo ih odredih
Za jamce svoje.
eljka orak

38

POJ de chantar m'es prs talenz

Za pjevom jer me elja prenu,
Pjesmom u svoju bol spomenut:
U Poituu ni Limousinu
Nikad ve lenik neu biti.
Sad moram slijedit stazu moju,
A sina ostavit u boju,
U pogibli i nespokoju,
Susjedi na nj e udariti.
Kako u teko na put krenut
Od dobra svog u Poitiersu!
Folcona ostavljam d'Angieusu
Da bratia i zemlju titi.
Ako mu Folcon pomo ne da
Ni kralj, to meni leno preda,
Gaskonci, Anuvinci s reda
Nevjerni na nj e zaratiti.
Ne uini 1' se vrlo smjelim,
Kada se od vas ja odijelim,
Vide ga samim, nedozrelim,
Brzo e vlast mu ugrabiti.
Za milost molim druga svoga,
Zadah li zla mu ikakvoga,
Latinsku, puku rije na Boga
Za me nek htjedne upraviti.

39

Veselje, smjelost znadoh uit,

Al s njima mi se sad razdruit,
Put Onoga u ja produit
Kud svaki grenik svrsi hiti.
Grezah u raskoi i srei,
Al Gospod ne da mjeru prijei,
Moj teret bit e sve to vei
Kako u kraju prilaziti.
Svemu to ljubljah, zbogom rekoh,
Gordosti, plemstva se odrekoh,
Pred Bojom voljom u svem klekoh,
elei Bogu blii biti.
Kad umrem, molim prijatelje
Da prirede opijelo velje,
Vijek radosne mi bjehu elje,
Ne znadoh ih zaustaviti.
Tako u svilu i veselje,
Samur, sve krzno ostaviti.
eljka orak

40

GROFICA OD DIE
(XII. stoljee)

Po predaji, ova prva trubadurka bila je zaljubljena u trubadura

Raimbauta d'Aurengu. Kako se vidi iz pet njezinih sauvanih pjesama,
poezija joj oituje strastan doivljaj ljubavi, od boli zbog neuzvraene
i prevarene ljubavi do radosti zbog njezina potpunoga ostvarenja.

41

Estt ai en greu cossirier

Veliki mene snae jad
S viteza kog sam svojim zvala,
Hou da svatko sazna sad
Koliko sam ga ljubit znala;
Nevjeran sad se meni pie,
Jer ljubav mu odbijah zla,
A zanos utjeh usred sna
Gola i odjevena cijela.
Biti moj vitez on je rad
U zagrljaj kad bih mu pala,
Ushien bio on bi tad,
Bok bih mu svoj za jastuk dala;
Jer se zaljubih ak i vie
No Floris u Blanchefleur, s tog ja
Srce mu dajem, nek se zna,
Duh, oi, ivot, prsa vrela.
Moj prijatelju lijep i mlad,
Kada vas drugoj budem krala
I legla s vama, bilo kad,
I vaa usta ljubit stala,
Nek svaka druga slast se brie:
Vi mjesto mua, slast je sva,
Ako mi vae srce da
Rije da e init to bih htjela.
Luko Paljetak

42

JAUFR RUDEL
(izmeu 1130. i 1170.)

injenica da je Rudel otiao 1147. u kriarsku vojnu, iz koje se nije

nikada vratio, uz neke motive iz njegovih pjesama, posluila je stvaranju
poetine legende oko njegova imena. Pjesme mu pjevaju o eni koju
pjesnik nikada nije vidio; ona ivi daleko i on je uzalud nastoji vidjeti.
Legenda je tu enu nala u grofici od Tripolija. Kada se pjesnik, krenuvi zbog nje u rat, naao na domak svoje ljubavi, smrtno se razbolio
te je izdahnuo na njezinim rukama. Rudel, pjesnik uzviene daleke
ljubavi, stvorio je jedan od najslavnijih toposa trubadurskoga pjesnitva.

43

Lanquand lijorn son lonc en mai

Za vrijeme dugih dana maja
pjev ptica volim iz daljine,
i kad otidoh iz tog kraja,
sjea me drage iz daljine:
mrk idem, sjetan, ute ud,
pjesma, glog cvjetni, sav taj blud
raduju ko i zima mene.
Ja znam da dat e Bog iz raja
da vidim ljubav iz daljine;
al dobro to mi malo traja,
dvostruko boli iz daljine.
Hodoasniki, ah! na put
da krenem, da moj plat i prut
vide te lijepe oi njene!
O radosti za tog to zdvaja
kad d mi zaklon iz daljine:
htjedne li, ja u sred tog gaja
ostati, premda iz daljine:
tad e se slatki smijeh ut svud,
dalek njen dragan svit na grud
na smjeliji kad prijedlog skrene.
Poi u sretan i pun vaja,
ako je vidim iz daljine:
al ne znam kada, jer ne spaja
nas nita osim te daljine:
mnogo je hoda, puta tud,
vra nisam, zato nemam kud...
Nek Bog u ruke sve to djene!

44

Za mene ljubav nema sjaja,

samo ta ljubav iz daljine,
jer blagost i dobrotu zbraja
kao ni jedna iz daljine;
krepost se njena zna i ud,
prst bih da Saracen hud
utamnii me zbog te ene!
Nek Bog, to sve to gleda s kraja
i stvori ljubav iz daljine,
d mi, to srce uvijek haja,
da vidim ljubav iz daljine,
stvarno, da plati sav moj trud,
da sobu i gaj, tako bud,
stvori u dvorce neviene!
U pravu je tko kae da ja
ljubavi eljan iz daljine
zovem se, jer me ne opaja
drugo do ljubav iz daljine.
udnje mi prijei netko lud,
jer meni je proreen sud:
od ljubavi e stradat zlene.
udnje mi prijei netko lud.
Nek proklet je tko kaza sud:
od ljubavi e stradat zlene!
Luko Paljetak

45

Quan lo rius de la fontana

Kad razbistri se mlaz fontane,
kako i treba u as nov,
kad divlje rue bukne cvat
i umom razlegne se jeka to slavuj pjeva s vrha grane
i pjesma izvija se meka to ne bi jeknula i moja?
0 ljubavi sa tla daleka,
zbog vas mi tijelo mui jad,
a nai mu ne mogu lijeka,
osim da doem na va zov,
dok ljubavne me elje mame
za zastor, il u cvjetna polja
u drutvu eljene mi dame.
Al prilike mi nema sad
1 ne udim se to sam plamen,
jer niti jedna od nje bolja
kranka nije, ne da Bog,
ni idovka ni Saracenka;
kog malo njenog srca eka,
tog uistinu manom hrane!
Moja je elja stalna tijeka
k toj, kojoj najvie sam rad;
a znam, zavarava me volja,
ako je izgubljena za me;
otrije bode nego glog
bol to u slasti nade lijeka!
al nemoj stog se smilit na me.
Ivan Slamnig

46

MARCABRUN
(izmeu 1100. i 1150.)

Ovaj trubadur, poznat po svome oporom znaaju, izdvaja se medu

svima drugima kao enomrzac i neprijatelj kulta ene, koji je upozoravao na prijevare ljubavi. Marcabrun vlada pjesnikom formom, istrauje
njezine mogunosti, to ga dovodi do namjerno zagonetnoga izraavanja. Smatram uenim, rekao je, onoga koji u mom pjevu pogaa
to svaka rije znai, a zbunjen sam kad moram razjasniti neku nejasnu
rije. Po tome je Marcabrun predstavnik pjevanja koje je dobilo naziv trobarclus (zatvoreni ili zakljuani pjev). Legenda govori da je pjesnik
poginuo zbog svoga poganoga jezika.

47

A la fontana del vergier

Gdje esmu sakri lisnat lug,
gdje potoku je zelen rub,
gdje sjenu baca pitom dub,
a bijeli cvat je uokol,
nov pjev u kronji i na tlu,
samcatu samu nadoh nju,
to ne brine se o meni.
Ta djevojka je divan stvor,
ki onog koji ima dvor,
i ba kad miljah: ptiji kor
i vrt, to vie nije gol,
veseli je - ne budi spor,
sasluat tvoj e razgovor dranje ona promijeni.
Kraj vode plau u beskraj
iz srca pusti uzdisaj:
Isuse, to ste svijetu kralj,
zbog vas mi raste golem bol,
jer vaa bruka moj je kraj najbolji odoe u dalj,
a vi ste to izvoljeli.
S vama e drug moj, nikom par,
odnosi lijepost, hrabrost, ar,
a meni osta velik kvar,
enja za njime, suza sol;
aj, Luju kralju elim zla,
to obavijest i nalog da,
pa bol sad srce bode mi.

48

Kad zauh njezin tuni krik,

uz izvor stadoh, do nje tik,
Ljepoto, rekoh, prevelik
nagrdit e vam lice bol.
Ne tuite ko oajnik,
jer taj to gaju mijenja lik,
moda vama radost podijeli.
Gosparu, ja ko i grenik mnog
znam da e milost dat mi Bog
u slavi svijeta vjeitog,
kad napustimo suzni dol;
al ovdje uzima mi tog
koji mi godi; plaem stog
to on daleko ode mi.
Ivan Slamnig

49

PEIRE VIDAL
(1150. - 1210.)

Peire Vidal pobrinuo se da nam u svojim pjesmama od svih trubadura ostavi najvie podataka o sebi. Imao je vie mecena, kojima je bio
odan, ali s kojima se isto tako znao posvaditi. U velikakoj slubi mnogo
je i daleko putovao, pa je prigodom udaje aragonske princeze za madarsko-hrvatskoga kralja Emerika boravio na njegovu dvoru. U Vidalovu djelu zastupljene su sve klasine vrste trubadurske poezije, a gotovo
sve njegove pjesme proima aljiv ton, ponajvie kada govori o sebi.

50

A toi domna'm sui donatz

Gospoji toj obeah se
kojoj je ivot ljubav, slast,
vrednota, tovanje i ast,
od eg ljepota vea je,
ko zlatu kad ga oganj ga,
a kako mene uslia,
ko da sam vladar svijetu svem
i kralju feud podjeljujem.
Ja radou sam okrunjen
i iznad careva sam svih,
jer draga mi komtura ki,
i toliko sam zaljubljen
da mi je drai malen trak
od gospoje Raimbaude znak
no kralju Rikardu Poitiers,
negoli Tours, nego Angers.
Pa neka sam i vukom zvan,
i nek pastira ujem zov
i neka na me dignu lov,
zbog toga mene nije sram,
i volim spleten hrast i bor
vie no kuu, nego dvor.
Dok kroim k njoj kroz led i snijeg,
od mene nema sretnijeg.
Vuica kae da sam njen,
a bome sam joj zajamen,
jer ja njoj vie pripadam
no ikome, no sebi sam.
Ivan Slamnig

51

ALBA

Alba (zora) naziv je za ljubavne pjesme u kojima se pjeva o ljubavnicima koji se nakon zajedno provedene noi, opomenuti noobdijinim
poklikom, moraju rastati. Ta pjesnika vrsta postojala je najprije u narodnom pjesnitvu pa su je odatle preuzeli pjesnici.

52

NEPOZNATI PJESNIK
(kraj XII. stoljea)

ALBA

En un vergier sotz fuella d'albespi

U vrtu, gdje se lisnat stere glog,
Gospoja grli prijatelja svog,
Dok straar: Zora! duhne u svoj rog.
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!
Da dade Bog da uvijek traje no,
Pa nee morat prijatelj moj po,
A straar zoru vidjet nee mo!
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!
Jo cjelov meni, prijatelju, daj,
Na livadi gdje ptice bude gaj;
Sve to za inat ljubomornom znaj:
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!
Igrajmo slatku novu igru sad,
U vrtu, gdje se uje ptica sklad,
U sviralu dok duhne straar mlad.
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!
(Prijatelj odlazi)
U slatkom daku to mi u taj mah
Od prijatelja lijepog stie plah,
Ja popih zraak slatki, njegov dah:
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!

53

Gospa je mila, zabavna je sva,

S ljepote mnogi gledati je zna,
U srcu joj je vjerna ljubav ta.
O Boe, Boe, zora! Zar to svie ve!
Luko Paljetak

54

NEPOZNATI PJESNIK

ALBA

Quart lo rossinhols escria

Kada slavuj kliktat stane
Mnogo prije zore rane,
S dragom ja sam ispod grane,
Ispod cvata,
ekaju da straar s vrata
Vikne: ostavi sad san!
Svie zora, bijeli dan.
Luko Paljetak

55

BERNART DE VENTADORN
(1148. - oko 1200.)

Sin pekara i kuharice u dvorcu Ventadornu, Bernart je bio tienik

kraljice Alienor Akvitanske, koju je pratio na mnogim putovanjima sve
do Engleske. Ovaj pjesnik, kojega veina smatra najveim trubadurom,
pisao je u svim svojim pjesmama o ljubavi. Ljubav je po njemu jedino
nadahnue pjesnitva: Pjev je vrijedan samo ako dolazi iz srca, a pjev
moe potei iz srca jedino ako tanana ljubav prebiva u njemu. Bernarta ne privlai umijee forme ni zakuasti trobar dus. Jedino je imena svojih ljubavi u svojim pjesmama brino skrivao pod alegorinim
pseudonimima. Njegova je pjesma jednostavna, proljetno ponesena i
izrazito glazbena, a takvi su i sauvani napjevi pjesama. Premda u njegovoj poeziji prevladava sjetna i bolna intonacija, njegove pjesme, primjerice i ona koja zapoinje prizivanjem eve, prolaze cijelu ljestvicu
osjeaja to ih pobuuje ljubav. Tom pjesmom nadahnuo se i Dante u
XX. pjevanju Raja, metaforizirajui sliku eve.

56

Can vei la lauzeta

Kad vidim evu kako spram
sunca od sree krila vije,
da gubi svijest i svaki gram
od slasti to joj srce mije,
ah! kako udnjom ovaj gaj
ispunja meni sada grud,
udim se to mi, u as taj,
srce ne rastopi ta ud.
Avaj! ja smatrah da sve znam
o ljubavi, a znam od svjeh
najmanje, ne znam suzbit plam
ljubavi za tom to se smije
jadu mom; sveg me uze, kraj
ona je moj, sav svijet i prud;
kad ode, meni osta, vaj,
tek edno srce, pla i stud.
Ne vladah vie sobom sm,
ne pripadah sam sebi, mrijeh
kad dade mi da pogledam
u zrcalo, u zjene dvije.
Zrcalo, kad tvoj vidjeh sjaj,
od enje klonu svaki ud,
potonuh sav u tvoj beskraj
ko lijepi Narcis u vir lud.
Vie se ne pouzdavam
u ene; kao nekad prije
neu ih branit, ako sam

57

jednom, to sad mi na um nije.

Ni jednoj nije stalo, daj
nadi je! Ni njoj ija ud
skona me; sve na svijetu, znaj,
iste su, stog im bjeim svud.
Ni moja nije bolja, sram
nee je bit, nju isto bije:
to mora, nee, kaem vam,
a to joj brane, init htije.
U nemilost sam i oaj
zapao, ko lud gazim sprud;
i ne znam otkud ovaj vaj,
visoko ciljah, to je sud.
Milosti nema ko ni kam
(neznano dosad bilo mi je),
jer ona ju, pretpostavljam,
ne posjeduje, gdje je krije?
Tko vjerovo bi, kazivaj,
da nesretnika ovog, hud
to bez nje nee vidjet raj,
ta ini mrijet uzalud.
Jer molbama ni zakletvam,
ni pravom nee da se svije
ta gospa, niti drag joj sam
jer ljubim je, njoj neu rijet
to nikad vie, tom je kraj!
Smrt ljubav d mi, smrt joj bud
Kad nee me u zagrljaj,
idem u izgon, ne znam kud.
Tristane, sad me gubi, vaj,
ucviljen idem, bilo kud.

58

Naputam pjesni, tom je kraj,

ljubavi, srei, smrt sad bud!
Luko Paljetak

Lo tems vai e ven e vire

Vrijeme dolazi, bjei, tee,
mjeseci, ljeta, dana trista,
a moje srce to da ree?
Moja je elja uvijek ista,
niti se mijenja, nit me minu,
jer vazda elim nju jedinu,
koja mi ne htje radost dati.
Ona se smije, jer joj godi,
a mene mui bol paklena.
Igra, kojoj me ona vodi,
za me je dvaput izgubljena,
jer ljubav lako gine, bjei,
kad samo jedno za njom tei
i dok je drugo ne prihvati.
Ako sam brukom tom pogoen,
sve mi to moja pamet dade,
jer nije stvor, od majke roen,
sluio tako, a bez nade.
Ne kazni li me ona sama,
jo ludi bit u, jer ludama
batina samo razum vrati.

59

Zato pjevati vie neu,

kao to moj je htio metar,
jer pjesma mi ne donije sreu,
iako strofa bje mi vjeta;
bilo da zborim il se tuim,
niemu sve mi to ne slui,
uvijek me ista bijeda prati.
No neka, neka samo ini
od mene to je njena volja,
neka me mui, neka kini,
jednom e ipak postat bolja,
jer iz Svetoga pisma slijedi
da dan radosti vie vrijedi
nego sto dana kad se pati.
Ljubavi dobra i jedina,
lice proeto rujnom bojom,
stasito tijelo, puti fina,
to Bog je stvori rukom svojom,
0 tebi uvijek ja sam snio
1 drugu nisam poio
nit u za drugu ljubav znati.
Pojavo divna, lie mio,
On to te stvori, kad bi htio
da me uz tebe k srei vrati.
Nikola Milievi

60

Can vei laflor, Verba vert et lafolha

Kad vidim cvijee, zelen list i vlati
i ujem da u umi ptica pjeva,
od radosti to u mom srcu sijeva,
hrani se pjev moj; rada, raste, cvati.
Ne ini mi se da to vrijedit smije
tko ljubavi i radosti se krije,
kad zabavlja se svatko i vesl.
Da odriem se ljubavi, tko veli,
da krzmam ljubit jer mi srce pati,
kad sebi sm slobodu ne znam dati,
jer osvaja me ljubav, jer me strijeli
i strau spram njoj najdrae me bije.
Prem volim jednu koja moja nije,
ljubav me, da joj vazal budem, skree.
Gospodar, to u ljubavi se nee,
udvara kao prostak tko to eli,
ljubav prostotu mrzi, to je cvijeli.
Siromane i mone skupa mee;
kad ljubavnik za nieg drugog tije,
s ponosom ljubav teko da se slije,
ponos mre, ljubav pravu ljubav prati.
Oholu slijedim to mi milost krati,
a bjeim toj to na me milost lijeva,
i jer joj se ne javih od tog dneva,
pravo je da me s dveri svojih vrati;
postupa tono, jer lud bijah prije

61

to je ne viah dugo, moj je grijeh,

zbog te, spram koje beutan sam cijeli.
Ludo se vlada svaki poludjeli,
sam sebi uvijek ree tap to mlati
i ranjava ga; patim, treba znati,
jer traih druge ljubavni plam vreli.
Ipak zbog vjere to u srcu klije,
ako mi vrati nadu to me grije,
niim bit neu uzrok njena gnjeva.
Zar bit e tako okrutna ta djeva,
klevete sluat koje su mi spleli,
jer ja gdje god sam, vazal njen sam smjeli,
u zalog dajem svoju glavu, revan,
njoj sam na volju, sklapam ruke dvije,
neu se maknut njoj do nogu svijen,
u lonicu dok ne bude me zvati.
Srca mog pla u oku to se zlati,
za glupost da se kajem predumnijeva,
na teti bit e gospa ako snijeva
ne dat mi oprost te se zainati.
Svoj nisam, ta oko prsta me vije,
vie od mene gubi kad ja mrijem;
najbolje kad nagodit bi se htjeli.
Pozoru lijepom mome glas taj plije,
jer ta to razbor sav uzla mi je,
gospe me lii, od sebe me dijeli.
Preporuam vas Bogu najtoplije,
Tristane, budu da se nismo sreli.
Luko Paljetak

62

E mainh genh se volv e s vira

U raznom vidu vrti, kree
moja se elja, ide, bjei,
k mjestima gdje mi volja tei.
Ne staje srce, sve je vee,
tako sam sretan sada
zbog ljubavi to mnome vlada;
obuzdati se ne znam ja!
Tjeskoba ljubav razbit nee
nit ljuta rije to na nju rei,
kad u njoj prava vrijednost lei.
Onaj tko na nju uzde mee,
to radi, ne zna tada,
jer nije dobro bilo kada
da njoj se ini kakva zla.
Nisam ljut, ja sam prepun sree.
Premda se gospa slabo njezi,
neu se alit nikad; svjei
san sva je, ista kao cvijee,
pa mene dri nada
da milost e mi pruit mlada,
htjednem li da mi oprost d.
Veselje mojim srcem ee;
zbog strasti kojoj sam u mrei,
meni je proljet i kad snijei.
Gle: da je blie, zar to sve e
pruit mi vie slada?
Da, trpio bih manje jada
kad zadrala bi me ta.

63

Glasnice, srce moje mrijet e

to ve s njom nisi sada.
Podi i vrati se iz grada,
al neka ovu pjesmu zna.
Luko Paljetak

Non es meravelha s'eu chan

Nije udno da ja pjevat znam
Bolje od ma kg drugog pjevaa;
K ljubavi me vie srce svraa,
Nalog njen ja bolje usvajam
Srcem, tijelom, umom, znanjem
I snagom, svim to u nju stavih;
Toli prema njoj me ljubav plv
Da ni za to drugo ja ne hajem.
Samo mrtvac ljubav uti manje,
Slatki okus to u srcu jaa,
Bez ljubavi ivot siv je, mraan,
Ljudima je tek na zaziranje;
Toli me ni Bog ne mrzi sm
Da u i za dn ivot nastavit
Te dosadom pustom sebe mlavit
Ako ljuven ve ne utim plam.
U svojoj vjeri posve iskren sam,
Ja najbolju ljubim, najkrasniju,

64

A uzdiem, oi suze liju,

Volim je do boli, izgaram,
Sto mogu kad ljubav uze mene:
Iz tamnice u koju me stavi,
Klju je suut, jedini i pravi,
Kad je ona due nesmiljene.
Plemenito ljubav rani mene
Tim okusom sladim jo od sviju,
Stoput dnevno mrem od boli sniju
Oivljenje radou zbog ene;
Bol moj ima lice tako krasno,
Vie volim bol no dobro ikog,
Pa kad mi je bol dobra toliko,
Nakon boli primam dobro lasno.
Boe, da se ljubavnici pravi
Otrijebe od lanih medu njima,
Da se opadaima, jalnima
Nasred srijede ela rog pojavi,
Sva srebra, sva zlata, blago skrito
Dao bih, sve to ovjek imade,
Samo da mi moja gospa znade
Kako ja nju ljubim istinito.
Kad je vidim, tako je oito
Po licu mom, boji i oima:
Od straha me svega trese zima,
Ko list na vjetru silovitom;
Ko dijete sam, ljubav um mi travi,
Ljubav me sebi samom krade:
ovjek koji sav joj se predd,
Darom tek e naklonost izjavit.
Nita od vas neu, gospo mila,
Nego da za slugu uzmete me,

65

Kao gospar sluit u sve vrijeme

Ma kakva mi za to plaa bila.
Pod zapovijed vau stoga stadoh,
Poniznoga tijela, vedar sav,
Jer vi niste ni medvjed, ni lav,
Nit ete me ubit kad se dadoh.
Mojoj Cortes ovu pjesan aljem,
Nek s utjehom u njoj nade radost
Dokle put je njezin nosi dalje.
Zvonimir Mrkonji

66

BERTRAN DE BORN
(oko 1140. - oko 1215.)

Ako je ljubav prvi pol trubadurskoga pjesnitva, rat je drugi. Po

tome je Dante s pravom nazvao Bertrana de Borna pjesnikom oruja.
Razlog zato ga je u XXVIII. pjevanju Pakla prikazao kako dri glavu
odsjeenu kao svjetiljku kakvu za kose, jest taj to je ovaj trubadur podjarivao Henrya, najstarijega sina engleskoga kralja Henrya IL, na mrnju
protiv svoga oca. Ratoborni i svadljivi Bertran de Born, gospodar dvorca
Hautefort, volio je vie od svega rat i njegovu arenu vrevu, pa je na
njega poticao pjesmom i inom. On buni barune jedne protiv drugih,
prieljkuje rat izmeu francuskoga i engleskoga kralja. Zato je najvie
pisao sirventese, politikom i ratom nadahnute pjesme, a malo je pjevao
ljubav prema eni, koju vidi jedino golu u svom krevetu. ivot je zavrio
kao redovnik.

67

Domna, puois de me nous chai

Otkako, gospo, ne marite za me
i od sebe ste me posve odagnali
bez ikakva mi znana razloga,
glavu izgubih, ne znam kog da snubim jer nikada i nigdje vie za me
ovako zanosna se srea nee nai.
I ako gospu o kakovoj sanjam,
ravnu mojoj izgubljenoj dragoj,
ne naem meu ljepoticama drugim,
nijednu vie ne elim da ljubim.
Kako ne mogu nai vama jednaku,
ni tako lijepu, ni veselu tako,
ni tako raskonog i arkog tijela,
ni tako punu umiljatih drai
- a opet silno otmjenu i gordu,
jer se dii slavom svoje estitosti na sve u strane krenuti da traim,
od svake gospe uzet poneku ljepotu
i tako sastavljenu gospu sazdat,
to mojom bit e opet, i zavazda.
Ovu svjeu i prirodnu rumen
i ovaj topli zaljubljeni pogled
uzimam od vas, lijepa Cembelino;
i s moje strane, rasipna je drskost
to uope ostavljam vam ita,
jer sve na vama uvijek bje valjano.
Sto da traim od gospoje Elis?
Okretni govor, duh koji ne drijema,

68

da pomognem time tvorbu moje gospe,

da ostala ne bi glupa niti nijema.
Pitat u kontesu od Chalaisa
da mi odmah dade kao prilog
grlo bijelo i dvije bijele ruke.
I kako se svog puta vrsto drim,
okoliat neu, nego hitam ravno
gradu Rochecouartu, gdje e gospa Agnes
poklonit mi to od svoje ruse kose;
jer premda je Izolda, ljuba Tristanova,
uvena bila po kosi to je krasi,
ni ona toli lijepe ne imae vlasi.
Gospa Audiarta zlo mi samo eli,
al ipak, nek mi dadne svoje dranje,
to pristaje joj tako savreno
ko kakva za nju saivena odjea.
Njene su drai vrlo pouzdane,
ne kvare se nikad, nikad nisu manje.
A od moje drage Miels-de-be?| Traim
njeno gipko, raspupalo tijelo,
jer puki pogled na tu gospu dragu
kae da je slatko grliti je nagu.\
Od gospode Faidide, dalje, hou
njene lijepe od bisera zube,
gostoljublje njeno i prijazne rijei,
koje tako obilato dijeli
u svom ljupkom i srdanom domu.
Od moje lijepe Bel-Mirale traim
veselost i uvijek tonu mjeru:
u tome ona ne grijei ni zeru zna dobro to joj prilii i godi,
i stog je posvuda i uvijek u modi.

69

A od vas, Bel-Senher, ja ne traim nita

do da za svojom sastavljenom gospom
eznem toliko koliko za vama;
i da se u meni ljubav rodi
sa onom strau koju utim za vas,
da tijelo moje od pohote gori;
jer ja vie eznem enju za vama
nego da mi druga u zagrljaj pane.
Sad vidite, gospo, kako sam vas volio,
zato onda vie ne marite za me?
Pjevau moj, Papiole, podi
i prenesi pjesmom mom Magnetu
da se ljubav ovdje nikad nije znala,
da je, padnuv s neba, nisko pala.
Antun Soljan

Bern platz lo gais temps de pascor

Proljetni volim vedri as
kada se javlja list i cvijet,
godi mi uti ptiji glas
kada se iv kroz lia splet
s kronje na kronju seli,
godi mi kad na poljski cvat
atore stanu podizat,
i gledat me veseli

70

kada se postroji za rat

s vitezom vitez, s hatom hat.
Kada pred etom prethodnih
stoka i puk u bijeg se da,
drago mi gledat, poslije njih,
gdje hrupi vojske tusta tma,
i u srcu mi godi
kad tvrd dvor vidim napadnut
i bedem sruen, razmetnut,
a vojska je pri vodi
za jarkom zbijena u kut,
oko nje plot, do pruta prut.
A onaj mi je gospar drag
to prvi nalijee u boj,
s orujem, s konjem, ne zna strah,
sokoli tako odred svoj,
dok vri pothvat smion.
Pa kada razgori se rat,
svatko ga tada slijedi rad,
spreman na boj ko i on,
jer da to znai, mora znat
udarce mnoge primit, dat.
Mlat, ma i tit i aren ljem,
kad okraj se zametno,
tu vidjet emo razlomljen,
vazale stradat zajedno,
dok ranjenih i mrtvih
konji e pusto posrtat,
a kad se upuste u rat
svi
ljudi
plemske
ele
tek
sasje
ruku,
bolje je mrijet no uzmicat.

71

krvi,
vrat:

Kaem vam, takvu meni slast

ne prua jelo, pilo, san,
ko Udri, udri zaut glas
s obiju strana - slobodan
dok njiti konj u umi,
i Pomo, pomo viku ut,
malen i velik vidjet trup
gdje travnat jarak puni,
mrtvace to im probi grud
kiena koplja komad krut.

/
^

Zaloite, baruni,
i zadnji dvorac, selo, grad,
samo ne prekidajte rat.
Ivan Slamnig

72

ARNAUTZ DANIEL
(izmeu 1180. i 1260.)

Slavi Arnautza Daniela pridonio je najvie Dante kad ga je nazvao

najboljim kovaem materinjega jezika, davi mu tovie da u XXVI.
pjevanju istilita izgovori nekoliko stihova na staroprovansalskom jeziku. I Ezra Pound smatrao je Danielove pjesme savrenstvom provansalskoga pjeva. Arnautz Daniel ueni je pjesnik, koji se prisjea antike, predstavnik trobarric, tj. bogatoga odnosno esteticistikoga pjevanja. Daniel je kova forme, bolje rei cizeler, koji radi na njezinu kompliciranju kao i na precioznoj razradi izriaja. Jedno je od njegovih iznaaa i sekstina - akrobatski sustav sa est rijei koje se uvijek, s novom
kombinacijom znaenja, pojavljuju u svih est esterostihovnih strofa
- kojom su se osobito sluili Dante i Petrarca.

73

En cest sonet coind' e

U vedar napjev evo slaem
rijei blanjane i tesane,
a da stihovi budu zreli,
i turpijom ih katkad reem,
jer ljubav isti i reeta
pjesmu mi to iz one vrije
koja kreposna djela tvori.
Sved bivam bolji, sebe vaem,
jer najdivniju i bez mane
ja sluim gospu, kad vam velim.
Od pete me do glave vee,
pa nek udari bura kleta,
mene i usred zime grije
ljubav koja mi srce mori.
Ja sluam mise, palim blaen
svijee uljane i votane,
neka mi pomo Bog udijeli
pred njom, bez koje sve je tee;
kad pojavu joj vitku sretam,
kad joj se plava kosa vije,
draa je nego carski dvori.
Zelje je moje tako trae
te mogu bez nje da ostanem,
jer bjei to se snano eli.
Visoko njeno srce see
i za me to je teka meta.

74

Ona je takva da umije

gazdu s duanom da pokori.
Rimsko mi Carstvo nije drae,
ni apostolom da postanem,
kad bi mi zato nju uzeli,
koja mi srce kida, ree.
Nek spasi me do Novog ljeta,
nek me poljubi - il ubije
i onda nek u paklu gori.
Sva patnja to je duh moj kae,
ne odvraa me od dragane,
kada u pusto zbog tog selim
i tamo slaem rime svjee.
Ljubav me sijee poput dlijeta:
volio ni trun vie nije
ni Moncli, o kom pria zbori.
Ja sam Arnautz, skupljam vjetar,
s pomou vola zeca bijem
i sved se protiv struje borim.
Nikola Milkevi

71

CONON DE BTHUNE
(1150. - 1219.)

Conon de Bthune iao je dva puta u kriarsku vojnu te sudjelovao

u osvajanju Carigrada kao istaknuti vojskovoa. U toj je ulozi pokazao
izrazite vojnike sposobnosti pa je na Istoku proveo dobar dio ivota. I
veina njegovih pjesama tematski je vezana za kriarski rat. U njima se
govori o kriaru koji idui u rat ostavlja u domovini svoju ljubu, ali ima
i onih u kojima napada velikae koji se ne ele pridruiti ratnomu pohodu.

76

Mout me semont Amours que je m'envoise

Da vedar budem, mene Ljubav sili,
Kad najvie bih prestat pjevat htio;
Al utjeti jo vie mi se mili,
Pa sam se pjesme odrekao cio;
Francuzima moj jezik ne bje mio
Ni pjev kad u Sampanji sam se zbio
Pred kneginjom, to najvie me cvili.
Prosta je bila Kraljica u svili,
I sin joj Kralj, to kudit me je smio.
Rije nije govor francuski mi ili,
Francuski ipak zna se to sam mnio;
Prosti su i ti tu to sam ih srio,
to kude, iz Artoa jer sam bio,
A oni su iz Pontoaza bili.
Boe, to init? Da 1' joj otkrit jade?
Zamolit je za ljubav kao prije?
Da, bogami, jer danas svatko znade:
Bez molbe nita lako posti nije;
A ja sam truver drskiji od svijeh,
Na me se Gospa ljutiti ne smije,
Ve na Zar to mi utjeti ne dade.
Luko Paljetak

77

Ahi! Amors, com dure dpartie

Oj, Ljubavi, to rastanak mi teak
Od ljubljene sad valja initi,
Najbolje ene kojoj itko slui!
Nek Bog me k njojzi opet povrati
Ba ko to s boli sad je ostavih!
Sto, jao, rekoh? Ostavit ne mogu!
Ja tijelom svojim idem sluit Bogu,
Njoj srcem u u slubi ostati!
Sa uzdasim' u Siriju sad idem,
Jer Stvoritelja neu izdati,
Tko Boga u toj zapusti bijedi,
U jo e veoj Bog ga pustiti.
To mali treba znat i veliki,
Da svaki od nas vitez mora biti,
Da nebo stjee i ast svoju titi.
I ljubav svoje drage zaslui.
U dokolici dosad hrabri bjesmo,
Al tko je junak, vidjet e se sad;
Stog poi on e oprati sramotu,
Zbog koje bijesan i star je i mlad:
Za sveto mjesto borit e se rad
Sad izgubljeno, gdje Bog za nas strada;
U rukama je dumanina sada,
Sramota takva zbi se rijetko kad.
Tko nee ivot dosadan i prazan,
Nek vesel ide da za Boga mre,
O, kako smrt je ugodna i slatka

78

Kad s njom veselje rajsko stjee se!

Al prave smrti nema za njih, ne,
Uskrsnut svi u vjeitoj e slavi;
A iv tko bude, sretnik bit e pravi,
Jer ast i slava pratit e ih sve.
Svi sveenici i svi stari ljudi
Plemenita e djela initi,
Svi drugi e u vojsku sad otii,
A ene e ih vjerno ekati
I drugovi im asni ostati;
A kad bi s kime po zloj pole stazi,
To kukavci bi bili i zli vrazi,
Jer dobri svi e u boj otii.
Bog sada lei u svom skrovitu
I eka, hoe 1' pomo donijeti
Svi oni to ih On iz tmine spasi
Na kriu koji Turin zarobi.
Osramoeni bit e ljudi svi,
Van ako bolni, bijedni i sirote Svak bogat, mlad i zdrav je pun sramote,
Za Boga ako svog se ne bori.
Ah, suze ronim poput ljetne kie,
Nek Bog u teki pomogne mi sat!
Na ljubljenu u, znajte, mislit vie,
Sve vrijeme, nego na taj cijeli rat!
Slavko Jei

79

KATELAN OD COUCYA
(? - 1203.)

Guy, katelan grada Coucya, izrazio je najpatetinije tipinu truversku temu oprotaja kriara s ljubljenom, koja je u pjesmi Odiljam. se
odjeknula i u starome hrvatskom pjesnitvu. Doista, pjesnik je i umro
na ladi koja ga je nosila u etvrtu kriarsku vojnu. Slava koju je postigao svojim pjesmama, uinila je Katelana od Coucya junakom legende o pojedenom srcu, gdje se govori kako je ljubomorni mu dao svojoj eni da pojede srce njezina mrtvoga truvera. Prema toj je legendi
Jakemes Bretel napisao popularni roman Katelan od Coucya i gospoda
odFayela. Katelan od Coucya virtuozno je nasljedovao uzore trubadurskoga pjesnitva.

80

La douce vois del rossignol sauvage

Divlji slavujak umilno biglie,
Glasom me njenim i no i dan prati,
Pa srce moje blagou odie,
I za veselje elim prepjevati.
Tek dobrim pjevom mogu izazvati
Naklonost one kj se usmjerie
Hvale mog srca, te u bit uslien
Ako me htjedne slugom zadrati.
Srce mi la ni hir ne dohvatie,
Stog morao bih dobro doekati,
Ta dolino je ljubim, al se skrie
Znaci to ljubav dali bi joj znati.
Jer lijepost njena na me ini svrati
I sve se rijei pred njom izgubie,
Niti joj gledam isto lice vie,
Toliko strah me pogled s nje odvratiti
Uz nju se srce i misli mi svie,
Zato nek Bog mi d se radovati!
A stalnost moja i ar nadmaie
I Tristana, to napitka se lati.
Za ulog srce, tijelo, ud u dati,
Razum i znanje, moda uma lien.
A jo u vijeku koji mi se pie,
Dvojim da 1' dosta njoj u pripadati.
Nazvao ne bih ludim inom vie
Ni smrt, da rad nje moram umirati.
Jer krs i um se u njoj sastavie,

81

I nema ravne to e uz nju stati.

Drage je oi znae izabrati:
im vidjee je, srce ostavie
Ko taoca, i otad uz nju die,
Ni tren ne ele s njom se rastajati.
Kud kroi mi se po ne osmj elise,
Tobom u, pjesmo, svoje glase slati,
Jer zavidnici zli me zaplaie,
Sto unaprijed ve znaju nazirati
Ljubavnu slast; nek Bog im kletvom vrati!
Jer ljubavniku mnogom naudie,
Te meni krutu korist ostavie,
Da silom u ih morat posluati!
Zeljka orak

Bien cuidai vivre sans amor

Mnih da e mirno ivot cijeli
Bez ljubavi mi dotrajati,
Al srce koje ve iscijelih,
U ludilo me opet vrati.
Odah se dubljoj mahnitosti
No dijete kad se oalosti
Traei lijepu zvijezdu za se
Koja visoko nad njim sja se.
Iako kuah gorke ase,
Naknadu meni ljubav plati

82

Zato to, ne mislei na se,

Nikad joj slubu ne uskratih:
Kruni me kraljem mahnitosti,
A jednakim e dobrom gostit
Svakog tko vjernost njoj ne gazi:
Tko vjeruje joj, neka pazi.
I nije udo da jad slazi
U me na ljubav to me pati.
0 Boe! da se mojoj snazi
Bar jedan dan nje doepati!
Isplatit e zbog mahnitosti
Ako se na me Bog smilst:
1 morati e mrijeti tada,
Ako mi gospu ne savlada.
Nemojte ludost za zlo sada,
Vi to sve znate, uzimati.
Ljubit Vas s pravom na me spada
Tek ako ljubav to ne krati.
No sila plod je mahnitosti,
Ko vjetar lai kad pakosti,
Sto ide kud je vjetar vue,
Dok je ne smrvi i ne stue.
0 gospo, dobra sveg prisue,
Ushtijte milost meni dati,
Ko to zlo rad Vas utrnut e,
A sve vrline krijesom sjati.
Spoznajte izvor mahnitosti
Sto mom ivotu ne oprosti:
1 tko e meni bol zacijelit
Ako je neu s Vama dijelit?
Od lijepe mi mahnitosti,
Rad Boga i estitosti,

83

Milost, pjesmo, ti zaeli,

Da me himbom ne ustrijeli.
eljka orak

A vos, Amors, plus qu'a nule autre gent

Ljubavi, vama od svih ponajprije
Zbog boli svoje valja mi se tuit,
Jer neminovno otputovat mi je,
Od vjerne druge moje se razdruit,
A gube nju ve nita neu uit.
I Ljubavi, nek neznano vam nije,
Da ako tko zbog zdvojna srca mrije,
Ni stih ni lai ja neu ispjevati.
Kako da to se, Gospodine, zbije?
Zar u joj ruku na oprotaj pruit?
Tako mi Boga, da, jer druge nije.
U tuu zemlju bez nje u produit.
Odsad u svakom zlu ko meta sluit,
Jer na me njen se blagoslov ne lije,
Nit druga ljubav radou me grije
Do njena; da 1' jo ikad, tko e znati.
Gospode Boe, zar bi ponestala
Utjeha njene blizine bez traga,
I slast to esto ona mi je dala
Koja bje moja gospa, druga, draga?

84

Kad prisni mi se udvornost joj blaga

I njene rijei to je zborit znala,
Zar dua bi u tijelu obastala?
Ne ode 1', zlo u u njoj prepoznati.
Ta nisu zalud u dio mi pala
Kroz ivot moj tolika Boja blaga,
No sada su me tako skupo stala
Da smrt sa cijenom izravnava vaga.
Ljubavi, milost: na Boga bi ljaga
Pala, kad ljubav bi se dokonala;
Iz srca mi se istr nije dala,
A meni se od gospe rastajati!
Sad bit e sretan koji rogobori
Na dobro to sam nekad uit smio,
Al se romarom takvim neu stvorit
Da sklon bih njemu ikad biti htio;
Stog put moj cilj bi lako promaio;
Jer zlom tolikim izdajnik me mori
Da pomirbeni Boji nagovori
Tek teret bi mi mogli predstavljati.
Odlazim, gospo: Bogu, to sve tvori,
Preporuam vas, makar gdje ja bio.
Ne znam da 1' ikad jo u s vama zborit:
Moda sam zadnji put vas opazio.
Molim vas Bogom, ma kud prolazio,
Nek vrsti budu nai dogovori,
I molim Boga da mi as sazori
Ko vjera to je vama znadoh dati.
eljka orak

85

HELLNANT DE FROIDMONT
(1160.? - ?)

Stihovi o smrti Helinanta de Froidmonta saimlju snanu prisutnost smrti u ivotu srednjega vijeka. Zato je ta pjesma stekla veliku popularnost i sauvala se u mnogim prijepisima. Rije je o opsenoj alegoriji Smrti, koja se tematski varira s rastuim intenzitetom iz kitice u kiticu do nedvojbene zakljune pouke. Helinant je napisao tu pjesmu posluivi se strofom koju je sam stvorio, a sastoji se od dvanaest osmeraca sa samo dvije rime. Stihovi o smrti napisani su oko 1195. u cistercitskoj opatiji Froidmont, kamo se pjesnik povukao.

86

VERSI O SMRTI

Que vaut biautez, que vaut richece

emu blago, emu lijepost,
emu slava, emu krjepost,
kada smrt po svojoj udi
kiom dadi, suom pri,
sve u svojoj pesti dri,
to se prezre, to se udi?
Smrtnog straha tko je jai,
joter vie smrt privlai,
poglavito k njem se svrati.
Mehko meso, tusto tijelo,
ognju plat i crvu jelo tko uiva, vie pati.
Smrt je dokaz, dvojbe nije,
kako sve to vene, mrije,
podjednako malo valja.
Sve je nita, smrt svjedoi,
prodrljivost to rastoi
i pohota to okalja.
Smrt sagrijeit svetcu ne da,
jer na nita on ne gleda
njezini to grizu zubi.
Smrti sve je istog roda,
tor i zipka, vino, voda smrt veselje svako zgubi.
Smrt sve lovi poput mree,
smrt je ruka sve to stee,
sve to zgrabi zavijek ima.
Smrt plat crni svakom sudi,

87

prostirku na goloj grudi,

smrt jednako slui svima.
Smrt otkriva tajne groba,
smrt slobodi nujna roba,
smrt zasunji papu, cara,
smrt d svakom to zaslui,
smrt ubogu dug odui,
smrt gavana s blagom vara.
Smrt svem pravu mjeru kae,
smrt sve tonim tegom vae,
smrt svakome pravdu vri,
smrt nepravdu svaku sveti,
smrt oholom gnjile nijeti,
smrt u ratu kralja skri,
smrt i vlast i zakon titi,
smrt bez lihve i dobiti,
smrt u trpnju nehaj mijenja,
smrt grahu i posnoj kai
u klotru, gdje blud se plai,
daje okus od peenja.
Smrt smiruje ljute prie,
smrt stiava veselice,
smrt sve bitke okonava,
smrt kriare raspne hude,
smrt namiri krotke lude,
smrt sve parbe poravnava.
Smrt od rue lui trnje,
krupe brano, slame zrnje,
isto vino patvorina.
Smrt kroz vel i zastor gleda,
tono znade svakom s reda
koliko se tovat ima.
Smrti, da te monik kua,
ne bi njemu pala dua

88

gdje ne treba zlata, srebra;

ne bi kljk tijelo lomno,
nit otrio nokte pomno
da bijedniku guli rebra;
jer zarije snano zube
i duboko u sve grube
nepravedno koji kinje
jadnu eljad bez zatite
da gramzljivost svoju site
od imetka sirotinje.
Smrti, ti si rat i zamet
svima to kroz pljaku, namet
zlostavljaju tlakom slabe.
Ti sve one mui vele
to se tuem zlu vesele.
Ipak danas mnogi rabe
(o vlasteli svud se uje)
nepogode i oluje,
na put zloe duu vode.
Hej, drsko se dobit moe
irok pas od tue koe
i korist od tue kode.
Smrti, gdje se holost hvali,
hita gasit to zapali,
pa noktima vjeno para
bogataa to uije
siromahu krv dok pije.
Ah, bogatstvo, to nas vara?
Salo krade tko se masti,
kruha krade tko se slasti,
navada ve tako hoe;
to je ovjek bogatiji,
to je tvri i krtiji sav u perju, a cvokoe.

89

Najtustiji s mnogo ruha

gule one s korom kruha
i dronjcima; dokaz to je
da Bog sudbu, dok postoji,
velikim i malim kroji.
im skonaju jade svoje,
mlad i star, ve prosta dua
u as smrtni opet kua
dobrih djela zbroj i grijeha.
Tad iz svog iskustva ita:
treba init Bog to pita,
ovjek nije stvor od smijeha.
Tko li desno-lijevo ote
maraka i livri svote
od bogatstva irom svijeta;
tko jesetre i lubine,
tuke, mrene i murine,
i losose na stol meta;
tko potroi hranu, svilu
na smrdljivu put i gnjilu;
tko ne kroi bez koije;
tko se Bogu ne pokori,
sad ga paklen oganj mori:
tko sav gori, zlo se grije.
Boe, zato da se eli
jed to grjenu put veseli,
kad rastae nau narav
i toliko kratko traje?
Potom tako skupo staje!
Poguban je ostan varav
koji duu na dug snubi
rad uitka to se gubi,
a gorine vjena aa!
Bje', pohoto! Bjei, gnuse!

90

Neu tako skupe kuse.

Drai su mi grah i kaa.
Mate Maras

GAIETE I OROUR

Lou samedi a soir fait la semainne

U subotu naveer, pod kraj tjednu,
Sestre Gaiet i Oriour tad htjednu
Pod ruku oti na fontanu jednu.
Nek pue vjetar, nek se grane viju:
Koji se vole, oni slatko sniju.
Tu mladi Grard s vjebalita bane,
Ugleda Gaiet kraj one fontane,
Zagrli je i blago stezat stane.
Nek pue vjetar, nek se grane viju:
Koji se vole, oni slatko sniju.
Oriour, vode kad zagrabi, tada
Poi, put znade, vrati se do grada,
Ja ostat u s Grardom, km sam rada.
Nek pue vjetar, nek se grane viju:
Koji se vole, oni slatko sniju.
Oriour dakle pode, tuna, blijeda;
Oiju planih, sva se bli preda,
Sto Gaiet, sestra, po joj s njima n d.

91

Nek pue vjetar, nek se grane viju:

Koji se vole, oni slatko sniju.
Nesretne mene, Ori'our e, joj!
Ostavih sestru u dolini toj.
Mladi je Grard vodi u grad svoj.
Nek pue vjetar, nek se grane viju:
Koji se vole, oni slatko sniju.
Mladi Grard i Gaiet natrag krenu.
Pooe pravo k gradu u tom trenu:
im stigoe, on uze je za enu.
Nek pue vjetar, nek se grane viju:
Koji se vole, oni slatko sniju.
Luko Paljetak

92

RUTEBEUF
(izmeu 1230. i 1290.)

Medu svim truverima XIII. stoljea pa nadalje sve do Villona, sva

stoljea poslije, Rutebeuf se istie osobnim prizvukom svoga lirizma,
koji ga uzdie daleko iznad pjesnikih konvencija njegova doba. Isprva
ivi kao putujui ongler, dok se poslije utjee mecenatu velikaa. Bez
velikoga uspjeha, ini se, jer ga cijeloga ivota more glad i studen, a
ono malo zarade odnosi mu kocka. Prihvativi takvu sudbinu za osnovu svoga pjeva, on se ne nastoji prilagoditi predlocima udvorne lirike
aristokrata. Zato su mu pjesme tualjke nad ivotnim nedaama, ali bez
plaljiva samoaljenja. S dotad neuvenim realizmom i samoironijom
Rutebeuf saima injenice svoga ivota. On istodobno vrlo bistro analizira svijet svoga doba te sonim stihovima napada raskoan ivot Crkve, suprotstavljajui mu jednostavnu vjeru. Uza sve to, Rutebeuf je
virtuoz i istraiva forme, koji je obogatio francusko pjesnitvo novim
ritmikim kombinacijama i smionim rimama. On posjeduje posve modernu osjetljivost za rije, pa mu igre rijei imaju svu teinu proivljenoga iskustva. Malo je koji pjesnik prakticirao toliko razliitih pjesnikih
vrsta od pjesme, basne i satire do alegorije, mirakla i kriarske pjesme.

93

POTEPUSI S GRVEA

Ribaut, or estes vos a point

Sretnih li vas potepuha:
Stabla se od lia dijele,
A na vama nema ruha,
Trne bok od zime vele.
Da je doi do kouha
I do halje s krznom cijele!
Ljeti vi ste bodra duha,
Mrazovi vas snevesele!
Ne brine vas crevlja suha
Dok tabani mast ne ele.
Odsad mjesto crnih muha
Vas e bosti muhe bijele.
eljka orak

TO B OD MOJIH PRIJATELJA?

Dieus m'afet compaignon ajob

Jednakim Jobu stvori me Bog,
jer sve mi, to god imadoh svog,
uze za trenut.
Ni desnim okom, to vidi bolje,
ne vidim sada od nevolje

94

kud mi je krenut.
O, to je teko, ubitano,
jer i podne je sada mrano
za to mi oko.
Nieg nemam to srce voli,
ve sam ubog i sve me boli
vrlo duboko.
Sada u dnu ponora tuim
i ekam da mi pomo prui
taj to i prije
imao je milosti za me,
jer srce mi je puno tame
i jad ga bije...
ena mi eto rodi dijete,
konj mi slomio nogu lete
tu preko plota.
Plau ite dojkinja vrla,
ta to me tako ve odrla
da je strahota...
Nevolji mojoj nigdje kraja.
Drva nemam ni naruaja
u kui sada,
u ove dane, da se grijem.
Ta nikad nikog bilo nije
da tako strada.
Jo ovako ne bjeh bez para;
gazda mi kue prigovara
da najam platim,
a nigdje nieg, pusto sura,
i ja se evo gola tura
po zimi klatim.
Zato i pjevam drugaije,
tvrdo i teko, ne ko prije:
vedro i ilo...
Nesrea ne zna sama priti
i to god mi se moglo zbiti,

95

sve mi se zbilo.
Sto b od mojih prijatelja,
koji su bili sva mi elja
i ljubav due?
Moda bjehu rijetko sijani,
loe u zemlju zakopani
te povenue.
Ni prije nisu bili bolji,
a otkako po Bojoj volji
postadoh rtva,
nijedan vie k meni ne eta.
Mora da ih je odnio vjetar.
Ljubav je mrtva.
Takove vjetar brzo hvata,
a puu mi stalno kod vrata
odnije ih lako,
te nikog da se za me stara
nit da mi nosi kakva dara.
I eto tako
znam: svoje nitko nee dati,
a kajanje onoga prati
tko troit eli
da prijateljstva stekne mnoga,
jer nee nai nijednoga
da bol s njim dijeli.
Nikola Milievi

96

GUILLAUME DE LORRIS
(1210.? - 1240.?)

JEAN DE MEUNG
(1250.? - 1304.)

Roman o Rui alegorijski je spjev, koji saima kulturni rafinman svoga doba, a ujedno upuuje na to kako da se ono nastavi pozitivnim vrednotama novih vremena. Razlog dvojakosti Romana o Rui lei u tome
to su ga napisala dva ovjeka. Prvi dio romana napisao je Guillaume
de Lorris, a sastoji se od 4000 osmeraca. U njemu se sintetizira iskustvo udvorne ljubavi u svojevrstan ljubavni prirunik. U formi sna
izlae se romansirani put Ljubavnika prema Rui preko niza kunja, u
kojima sudjeluju personifikacije kao npr. Lijep doek, Plahost, Sram,
Strah. Roman je ostao nedovren i to je bio razlog to je Jean de Meung
pedeset godina poslije napisao opsean nastavak od 18 000 stihova. On
ne samo to uvodi nove likove nego mijenja sadraj i narav spjeva. Dok
se Guillaume nadahnjivao trubadurima, Jean prenosi misao antikih
filozofa. On je racionalist i skeptik pa, u suprotnosti s prvim piscem
Romana o Rui, opominje protiv robovanja iluzijama ljubavi.

97

ROMAN O RUI
[21 - 107, 129 - 155, 339 - 384]

Ou vintiesme an de mon aage

U dvajstom bjeh goditu
Ljubav kada danke ite
od mladei, nou spavah
kako vazda obiavah,
tvrdo zaspah, ne bjeh budan;
usnuh tada sanak udan,
tom ljepotom bjeh oaran;
on ni od eg ne bje stvaran
to se potom ne bi zbilo
i u pjesan ovu slilo.
Kanda on mi verse rodi,
srca vaa njim' zavodi
kako Ljubav moli, hita.
Nek' se nitko ne zapita
koje djelu dat u ime
ije prve piem rime,
neka bude ROMAN O RUI
ART D'AMORS jer zaokrui.
Lijepa i nova mu je tvar,
drag da Bogu taj bude dar,
to ga zaeh u ast dami
svom vrlinom jer me smami:
to Rua je uzviena
toli vrijedna biti ljubljena.
U snu mi se jutro snilo,
pred pet-est ljeta to je bilo;
dan u maju, sav od lijeposti,
doba ljuveno, svo od radosti,

98

doba kad se sve veseli,

svaki grm il plot bi htjeli
svibnjom sebe ukrasit,
liem novim grane ovit.
Zimi ume skoro svenu,
zeleno sada na se djenu;
ponosna se zemlja snai
rosom, to je milo vlazi,
zaas nesta njena bijeda
kad bje zimi sva od leda.
Uznosita hoe krenut,
halje nove rad' je djenut,
toli divnog, krasnog kroja,
one tkane s tisu boja
trava i istonog cvata
brojnih prelijepih lata,
o ruhu njenu kad ja zborim,
zemlju dinu vie dvorim.
Ptice to su nijeme bile
pod obruem lene sile,
zimsku preboljee ranu,
sad u krasnom maju stanu
pjevati veselje svoje,
iz srca sveg radost poje
da zvui pjev kroz itav log.
Slavuj mali iz glasa svog
trudom glasni poj izvodi.
Igra se s veseljem rodi
u gaju eve i papige;
zaljubit se - ima 1' brige
druge mladim srcima
do dat se proljetnim arima.
Jadno srce to ne ljubi
kad mu duu nujnu snubi
opojni poj iz kroanja.
Takvo doba jednom sanjah,

99

ljubav kad u vrijeme majsko

zgodi svako bie rajsko.
Andra Zlatar

Vidjeh tada u spavanju

da ve jutro dobro svanu.
Odmah ustah tu bez muke,
obukoh se, umih ruke,
srebren-iglu uzeh tada
sa jastuca puna sklada,
podoh konac udjenuti.
Tad poeljeh van krenuti,
posluati pjev ptiica
kako poju sa granica
u godinje novo doba.
Stegnuvi rukava oba,
vesel i sam podoh tako
sluajui ptice kako
tud marljivo popijevahu,
dok vrtovi svi cvjetahu.
Pun radosti i ivota
podoh tamo put klopota
rijeke, koju uh da tee,
jer ne imah slasti vee
nego etat rubom rijeke.
Neko vrijeme kako hodah,
tad perivoj ja ugledah,
i zid visok oko njega,
slike mnoge krasie ga
te natpisi urezani.
Ti likovi uslikani
pogled su mi zaplijenili,
a kakvi su oni bili
rei u vam i priati,
kako u se ve sjeati.

100

U sredini Mrnja stase,

koja stalno poticae
gnjev i ljutnju vrlo jako.
Na toj slici isto tako
vidjeh svae i karanja
te svakakva mrka stanja.
Ne b lijepo odjevena,
ve k neka bijesna ena.
Namrtena lica, ljuta,
k tome nosa zavrnuta;
Grozna bjee, uprljana,
a oko nje omotana
haljina joj bjee bijedna.
Druga jote slika jedna
bjee slijeva uslikana,
itah slova ispisana
da Nevjerom sebe zvae.
Tad Starosti slijedi slika,
od ijega nekad lika
nita ne bi sad na tijelu,
nije mogla prii jelu,
tako stara, slaba bjee.
Lijeposti joj potamnjee
i gadosti posta slava.
Sjedinama puna glava
bjelinom je procvjetala.
Ne bi, kad bi smrtno pala,
bila teta niti alost,
jer je tijelo njeno starost
presuila, unitila.
Lica to su nekad bila
glatka, ravna, oi pune,
u borama sad sve trune.
Ui joj se smeurae,
zubi joj poispadae

101

te ni jedan tu ne osta.
A pognuta tako posta
da ni etiri koraka
hodat ne moe bez taka.
Vrijeme juri bez pokoja,
obdan, obno bez zastoja,
ono tee i odlazi,
ali kriomice plazi
pa se ini k da stoji,
no ni hip ne popostoji;
ne prestaje prolaziti
pa ne moe ni smisliti
koje vrijeme sada bude,
da uene pita ljude,
jer prije neg misli dodu,
tri vremena ve ti prou:
vrijeme to ne voli stanka,
nego bjei bez prestanka,
kao voda kad se lije,
pa se vratit kap ne smije;
vrijeme km se sve predaje,
gvoe, sve najtvre da je,
jer sve ono dere, gazi;
vrijeme to sve preobrazi,
ini rasti, sve nas hrani,
sve istroi, sve pokvari;
ini da nam oci stare,
ini starit kralje, care,
pa e i nas ostariti
ako smrt ne preduhitri.
Nikica Kolumbi

102

GUILLAUME DE MACHAUT
(oko 1300. - 1377.)

Pojava Guillaumea de Machauta znaajna je za doba u kojem dolazi

do promjene u statusu pjesnika i pjevanja. Pjesnik vie nije lutalicay'oragleur, nego mnestrel, trajno vezan za jednoga gospodara. Poezija se pie
u utvrenim formama, medu kojima su najee balada, rondeau i virelai. Guillaume de Machaut tim se formama slui vjeto, ali ne uvijek izvorno. Opis svih tih pjesnikih formi kojima se i sam sluio, ostavio je
u djelu Lijek sree (Remde de Fortun). Slava Guillaumea de Machauta
danas je mnogo vea kao skladatelja glasoviteMme de Ntre Dame, prve
cjelovito komponirane skladbe te vrste.

103

TKO UJUTRO SE SMIJE

Et en ce penser ou festoie
Prebiru tako po mislima svojim
Na um mi pade da sazdam i spojim,
Od sree i od boli svoje,
Od misli i od suza koje
Prolijevam, priu to se ima
Tualjka zvati, s puno rima,
A sadrajem tuu tako,
Zato u poeti ovako:
Luko Paljetak

TKO UJUTRO SE SMIJE,

NAVEER PLAE

Tels rit au main qui au soir pleure

Tko ujutro se smije, naveer plae;
Dok misli da ti ljubav pomae, pae
Za dobro radi, laska ona ti jae
I zlo ti prti,
I nikada ne eka jutro da svane
Da okrene se; ona nikada ne stane
Dok se ne okrene, preokrene s tri strane,
I tako toga
Koji je bio dolje, postavlja gori,

104

A onog to je gore, dolje tad sori,

I najradosnijega u hipu stvori
U turobnoga.
Fortuna mrska ljubav je zlobna;
Blagodat to je nesretna, kobna;
Dareljivost je to krta, drobna;
Ubotvo to je;
Jadno i bolno zdravlje jedno;
To je bogatstvo oskudno, bijedno;
Gospodstvo to je prijezira vrijedno;
Nevjerno to je;
To nadmena je poniznost jadna
I milosrdnost jalna, gadna,
I pogibeljna tatina gladna;
Sumnja je guta;
To predah je u nevoljama,
I glad u srcu punom plama,
I radost ljuta.
Od udnje moje srce vene,
Al ne od raznih, to ga plijene;
Na svijetu nema ovjeka, ene
Da lijek mi d,
Do gospe moje, koja grije,
Podrava ud, pali, rije
Po njoj da iskrom arkom sije
Stalno, bez dna.
Fortuna mi je susjeda kruta,
Umrijet, mislim, ovog u puta
Bez rane ja.
No sad na kraju kad ivot gubim,
Gospi, to istim arom je ljubim,
Dua se, rukam' sklopljenim, grubim,
Predaje sva.
Luko Paljetak

105

Dame, mon cuer en vous remaint

Srce mi, gospo, pripada vama,
Ma to me od vas odvojit htjelo;
Zbog ovog arkog u meni plama
Srce mi, gospo, pripada vama.
Ne druga, ve da vi ga sama
Imate, molim vrijeme cijelo,
Srce mi, gospo, pripada vama
Ma to me od vas odvojit htjelo.
Luko Paljetak

Quant fait eurent une estampie

Kad poskoice zvuk se prospe,
S pratiocima krenu gospe
P dvoje, po troje tog trena
Uhvaeni za ramena
Do jedne krasne lonice.
Luko Paljetak

106

EUSTACHE DESCHAMPS
(1346. - 1406.?)

Djelatnost ovoga uenika Guillaumea de Machauta opsena je i raznovrsna. Napisao je u prozi prvu poetiku na francuskom jeziku, Umijee
pjevanja i sastavljanja pjesama (Art de dictier et dfaire chansons, 1392.), a
i niz kazalinih komada. Najuspjeniji je i najplodniji bio u poeziji. Opisivao je povijesne dogaaje i obiaje svoga doba, pa je ostavio niz realistikih zapaanja i razmiljanja o ivotu kasnoga srednjega vijeka.

107

BALADA MXXIII.

Chascuns parle de chevance acqurir

Svi govore o stjecanju dobara,
0 blagu, moi, o velikoj slavi,
Sto vie imat, svaki sad se stara
1 asti stei uitak je pravi;
0 tome misli, s tim se mui, davi.
Te stvari neu srcu da se svide,
Ve svaki dan svoj obol neka stavi;
Ta dosta mi je da mi dobro ide!
Ja tueg blaga nikada ne gledam,
Za tue s brigom ja ne gubim dane,
Za tuu zemlju ubiti se ne dam;
1 bogat jede to u trbuh stane.
Zar jezik zlatan treba kuat hrane?
Za asti zar da patnju oi vide?
To dim i vjetar je to ljulja grane;
Ta dosta mi je da mi dobro ide!

I dobro znam da svakom umrijet treba,

Tko rodio se, svakoga smrt eka,
Na svakog ona bez iznimke vreba,
To odredba je neizbjena neka.
Za blaga emu udjeti daleka,
U debele to skrivati ih zide,
Sto borba sva, za bogatstvom ta dreka?
Ta dosta mi je da mi dobro ide!
Vladaru, ovaj treba svijet uivat,
Te zakon ljudski i Boji potivat,
Ne elit tue da ti oi vide,

108

to dobro je, to s blagoslovom Boga

Nek svaki uva i dri se svoga Ta dosta mi je da mi dobro ide!
Slavko Jei

109

CHRISTINE DE PISAN
(1363. - 1431.?)

Ki talijanskoga lijenika i astrologa na dvoru Karla V, Christine

de Pisan udala se s petnaest godina, ali je ve deset godina poslije postala udovica i ostala u tom stanju do kraja ivota. Kako bi mogla uzdravati troje djece, ona ivi od pera kao prva profesionalna spisateljica u
francuskoj knjievnosti. U tu svrhu pie prigodno pjesnitvo za ljude s
dvora, pravi luksuzna iluminirana izdanja svojih knjiga za biblioteke
velikaa itd. Branei ene, Christine de Pisan svrstava se protiv Jeana
de Meunga i antifeminizma njegova Romana o Rui. Svestrano naobraena, pisala je filozofsko-moralistika djela, a kao povjesniarka napisala
je knjigu protiv graanskoga rata koji je poetkom XV stoljea harao
Francuskom. Sastavljala je pjesme u svim onodobnim pjesnikim formama, a najvie se pamte one u kojima jednostavnim slogom govori o
vlastitim jadima osamljene ene. Svoju posljednju pjesmu napisala je o
Ivani Orlanskoj.

110

Seulete m'a laissi en grant martyre

Ostavio me samu s bolom vrelim
u ovom pustom svijetu punom jada
moj mili suprug, to mi srcem cijelim
pruae bezbroj radosti i nada.
On je sad mrtav, a bol na me pada
i sama patnja u srcu me eka:
smrt u njegovu plakati dovijeka.
Ako uzdisat i cviljeti elim
za mrtvim dragim, to mi vrijedi sada?
Jer kad pomislim kako mi veseli
bijahu dani, u srei, nekada,
kad ivjeh s njime nestana i mlada,
pone me gristi teka tuga neka:
smrt u njegovu plakati dovijeka.
Ko grlica sam bez druga to seli
na suho granje, a bjei iz hlada,
ko janje to se od stada odijeli
i strepi da mu kurjak smrt ne zada.
Tako mi eto dua sama strada
bez dragog svoga, i nema joj lijeka:
smrt u njegovu plakati dovijeka.
Nikola Milkevi

111

CHARLES ORLANSKI
(1394. - 1465.)

Sin vojvode Louisa Orlanskoga, Charles Orlanski zarobljen je

u bitci kod Azincourta i odveden u Englesku, gdje je bio zatoen petnaest godina. U zatoenitvu je napisao Knjigu tamnovanja (Le Livre de la
Prison), punu istanane sjete, kojoj daju snagu stihovi velike jednostavnosti. Uskoro zaboravljen, ponovo je bio otkriven u XVIII. stoljeu.
Medu njegovim stihovima izdvajaju se njegovi proljetno nadahnuti rondeaui, koji su se uspjeli osloboditi tehnikih komplikacija poezije njegova
doba. Nakon povratka u Francusku povukao se u svoje dvorce, osobito
Blois, gdje je okupljao najvidenije pjesnike svoga doba, medu kojima i
Villona, oko pjesnikih natjeaja na temu kao to je primjerice bila:
Kraj studenca sam, a umirem edan. Charles Orlanski posljednji je
pjesnik nasljea udvornoga pjesnitva.

112

RONDEAU

Le temps a laissi son manteau

Gle, vrijeme je skinulo plat
Od vjetra i zime i kie,
Na novi si veze sve vie
Sad sunca sjaj, bljetav i tat.
I zvijerki i ptici je slast,
Da sretna se gls i die:
Gle, vrijeme je skinulo plat
Od vjetra i zime i kie.
I rijeci i vrelu je kras
Taj areni plat to se njie
K alemi kapljica kie,
Za svakog je obnove as.
Gle, vrijeme je skinulo plat
Od vjetra i zime i kie,
Na novi si veze sve vie
Sad sunca sjaj, bljetav i tat.
Slavko Jei

BALADA

Nouvelles ont couru en France

Kroz Francusku glas proe sada
Da mrtav sam, kroz mjesta mnoga,

113

S eg alie me malo tada,

T to me mrze bez razloga.
Oajni bjehu drugi stoga,
Svak privren, to rd me ima,
Prijatelj dobar, koji ali.
Tako na znanje dadoh svima
Da na ivotu mi je mali.
Ne utjeh bol ni jad, ma kada,
Zdrav sam i snaan hvalim Boga;
Cijelo me vrijeme krijepi nada
Da mir e jutra se jednoga
Probuditi, i dana toga
Donijeti silnu radost njima.
Neka Bog srdbu svoju svali
Na tog to nerado vijest prima
Da na ivotu mi je mali.
Nada mnom mladost mono vlada;
Premda se trudi starost stroga
Da svojom vlau mene svlada,
Al samo trati truda svoga:
Dalek sam njoj od porta zloga.
Mog nasljednika mladost gl,
I n d suzama ga zlima.
Nje snaga me i mo proima,
Da na ivotu mi je mali.
Crnine nitko se ne prima,
Sivoga platna sada fali;
Pokazati je stalo svima
Da na ivotu mi je mali.
Luko Paljetak

114

BALADA O LUTAOCU

En la forest d'Ennuyeuse Tristesse

Jedanput, usred ume Tuge klete,
kada hodei sm tamo navratih,
ondje Boginja Ljubavi me srete
i upita me kud se samac klatim.
Rekoh joj da me usud neprijatni
prognao davno tu u umske sjene
te s pravom sebi mogu ime dati:
lutalac koji ne zna kud da krene.
Smijee se ree, puna tihe sjete:
Kada bih mogla, prijatelju, znati
zbog kakva jada dua ti se smete,
rado bih htjela da te srei vratim;
ja te darivah radostima zlatnim,
no ne znam kakve sile ti ih plijene,
i ao mi je to se mora zvati
lutalac koji ne zna kud da krene.
Rekoh: Vladarko iz boanske ete,
svi jadi moji vama su poznati.
To je zbog smrti grube i proklete,
koja mi uze nju za kojom patim
i s kojom su mi tekli sretni sati;
svud njena ruka vodila je mene,
no ona umrije i ja postah zatim
lutalac koji ne zna kud da krene.
Slijep sam, a puti neznani i blatni,
te svojim tapom, da s pravca ne svratim,
pipam polako staze zapletene,

115

i to je bolno to me naziv prati:

lutalac koji ne zna kud da krene.
Nikola Milievi

RONDEAU

Jeunes amoureux nouveau

Ljubavnici mladi, novi,
U proljeti novoj sada,
Bez razloga, usred grada
Jau, skokom svaki plovi.

ine da ih s okn lovi

Plam, to poput uglja pada,
Ljubavnici mladi, novi,
U proljeti novoj sada.
Ne znam da 1' svoj ps v
Rade dobro il ne; kada
Ostruga ih ista zbd,
Svaki se ko konj mu povi,
Mladi ljubavnici, novi.
Luko Paljetak

116

FRANOIS VILLON
(1431. - 1464.?)

Posljednji pjesnik srednjega vijeka i prvi pjesnik moderne poezije,

Franois Villon, javlja se u doba zasienosti versifikacijskim modelima
te se izdie iz njega izvornom snagom svoje pojave. Franois de Montcorbier, kako se zvao prije nego je preuzeo prezime svoga zatitnika
kanonika Villona, rodio se iste godine kada je spaljena Ivana Orlanska.
Studirao je pravo na parikom sveuilitu, ali je vie od toga pohaao
sumnjive krme i druga slina mjesta. Villon je iskuao sve krajnosti
pustolovnoga ivota: u tui zbog ene ubio je nekoga klerika, sudjelovao
je u velikoj krai, bivao utamnien i dva puta osuen na smrt vjeanjem
i dva puta pomilovan. Trag mu se izgubio kada mu je 1463. smrtna kazna
bila preinaena u izgon iz Pariza. Godine 1456., kada je poinjena spomenuta kraa, Villon dovrava Zapis (Lais), mzvznMalom oporukom (Petit Testament). U toj dugoj pjesmi od 40 strofa on oporuuje sve to ima
i to nema, ljudima koje je sreo u ivotu, protiv mnogih okreui satirike otrice. Poto je zahvaljujui amnestiji iziao iz tamnice, Villon
je dovrio rukopis svoga glavnoga djela, Oporuke (Testament), nazvanoga
Velikom oporukom. Tb se djelo razlikuje od prvoga ozbiljnou svoga tona,
ali i gradbom: sastoji se od 186 strofa, meu koje je umetnut niz drugih
pjesama, veinom balada. Izmeu njih se nalazi i glasovita Balada o gospama davnih dana, kojom se nadahnuo T. Ujevi u pjesmi Nae vile. U
Oporuci Villon sagledava u perspektivi smrti cijeli svoj burni ivot i te
slike bude u njemu razliite osjeaje od smijeha do suza, od ljubavi do
mrnje, od poruge do kajanja, pa se knjiga najbolje moe prispodobiti
s bogato instrumentiranim dance macabreom (V Vinja). Vllon nije poetski inovator, ali je duboko izvoran te je svoje ivotno i egzistencijalno
iskustvo u najveoj mjeri uinio iskustvom svoga pjesnitva. Neosporan utemeljitelj rodoslovlja prokletih pjesnika, Villon zastupa u francuskoj knjievnosti rodoslovlje pisaca u kojih se avanture ivota i knjievnosti prepliu u svojevrsnu sintezu.

117

BALADA FRANOISA VILLONA ZA NATJEAJ

CHARLESA ORLANSKOGA

Je meurs de seuf aupr de la fontaine

Kraj studenca sam, a umirem edan;
ko ar sam vreo, zub mi o zub tue;
u svome kraju, a namjernik bijedan;
uz vatru drhtim, premda mi je vrue;
ko crvi gol sam, s ruhom tecikue;
u plau smijem se, a nadam bez nade;
tek oaj za me utjehe imade;
i radujem se, tugama sam deran;
silesija sam, a slabosti me jade,
svud priman rado, a odasvud tjeran.
Tek neizvjesnom s pouzdanjem predan;
sve mrano kao providno me vue;
ja sumnjam tek u sluaj oigledan;
vjet zgodama to nikad se ne slue;
sve stekao sam, tek osto sam bez kue,
u zoru velim: Nek Bog nam pono dade!
Kad leim, mislim: past u poput klade;
sva blaga imam, dunik neizmjeran;
dobitak ekam da mi s neba padne,
svud priman rado, a odasvud tjeran.
Ne elim nita, cilj mi samo jedan:
da sve imadem, da briga me ne tue;
tko dobro zbori, mrnje mi je vrijedan;
tko istinit je, taj mi lai gue;
a drui su mi oni to me ue
da je vrana bijeli labud to ga glade;
svi to me mue, najbolje mi rade;

118

ko istini sam svemu lanom vjeran;

sve cijenim, volim, a svi mi se gade,
svud priman rado, a odasvud tjeran.
Moj Knee blagi, nek vaa milost znade
da mnogo znam, a glup sam u sve grade;
i svojeglav sam u emu je svak smjeran.
I to jo znam? Da plau primim sade,
svud priman rado, a odasvud tjeran.
Vladimir Geri

GDJE SU GOSPE DAVNIJEH DANA?

Dictes moy o, n'en quel pays

Recite mi, gdje, u krju kome
Flora sad je, rimska ljepotica,
Tais i Arhipijda s njome,
to joj bje ko roena sestrica,
Eho, to s jezr i rjeica
Jek Zagora vraa svaijeg,
A nadljudska bila krasotica?
Jao, gdje je, gdje je lanjski snijeg?
Gdje je lojza, uvena po svome
Umu? (Zbog nje Ablardu ubfca
Mukost uze, te monah svetome
Bje Denisu, ljubav zlu mu klica!)

119

Gdje je Buridanova kraljica,

to ga vrei baci u Seinu, al bijeg
Lukavcu n sprijei, razvratnica?
Jao, gdje je, gdje je lanjski snijeg?
Blanche, kraljica krinu par bijelome,
Glas sirenski, pa Dugstopica
Berta, Alix, Bietrix i oinskome
Maineu Haremburga batinica,
Jeanne d'Arc, vrla Lrenka ratnica,
Spaljena u Rouenu, uz Engleza stijeg?
Gdje su one, Kruno svih djevica?
Jao, gdje je, gdje je lanjski snijeg?
Knee, tih n ptjte sdmc,
Gdje su one, ni godita svg,
Da n vraam pripjev tih kitica:
Jao, gdje je, gdje je lanjski snijeg?
Vojmil Rabadan

BALADA

DOBROGA

NAUKA

(Onima koji provode rav ivot)

Car ou soies porteur de bulles

Da si pop te oprost trai,
vara kockom, novac kuje,
u paklu e da se pri
ko zloinac, ko da truje,

120

vara sud i huli sveto;

varaj, kradi milodare:
to mislite, na to sve to?
- Sve na cure i krmare.
Budi svirac, rimozborac,
igra, lutkar, zzo, luda,
glumac, frula, udotvorac,
farse i pasionate,
gradu, selu kazuj uda,
kockom, kartom zgri pare,
sve e k jednom, vi to znate!
- Sve na cure i krmare.
Koji za to sve ne mare,
neka oru, prirod beru,
mazge, konje nek timare,
ako nisu vjeti peru!
Bit e lasno da se goji;
al ma kako lan se tare,
zato mui se i znoji?
- Sve za cure i krmare.
Hlae, prsluk, kope s halja,
odore i dronjke stare,
prodaj brzo, dok to valja,
- Sve za cure i krmare.
Vama, drui u razvratu dragom tijelu, al zlom dui! nauk dajem ko brat bratu:
grk je ar to mrtve sui.
Zla mu zuba uvajte se,
utecite jo zarana;
i, zaboga, sjetite se,
umrijet ete jednog dana.
Boo Kukolja

121

BALADA O UDOBNOM IVOTU

(Ustuk Francu Gontieru)

Sur mol duvet assis, un gras chanoine

Na mko perje tust kanonik lijee
Uz zrnk, sred tapt punog stana,
Gospa Sidonia uza nj se protee,
Bijela i njena, ista, dotjerana,
Hipkras piju cijele noi i dana.
Smiju se, ale, maze, cjelivaju,
Goli, da tijelom jae uivaju.
Kroz rupu jednu vidjeh ih sirota
I spoznah: da se jadi rastjeraju,
Nema ti blaga do udobna ivota!
Kmet Franc Gontier i Helena mu druga
Taj divni ivot da su vodit smjeli,
enjak i luk, s eg smrdi dah k kuga,
Prismoit ne bi crnoj kriki htjeli.
Za kau i mlijeko sve, to kmet kiseli,
Bob uplji ne dam, rijeh, bez svae, jasno..
Pod ruom lee i tim se hvale glasno!
Je 1' bolje to il kreveta toplta?
Kaite! emu priat dugoasno?
Nema ti blaga do udobna ivota!
O kriki crna, od jema i zobi, hljeba
T ive, vodu piju ljeti, zimi!
Sve ptice od tud do kairskoga neba
Zadrale me dan jedan jedini
Ne bi, ni jutro, o takvoj jestvini!
Nek samo Franc Gontieru radost stvara

122

S Helenom kad pod lijepim glogom ara.

Je 1' dobro njima, meni briga stota!
No, to god rekli o ivljenju ratara,
Nema ti blaga do udobna ivota!
Sudite, Knee, da se mnijenja sloe!
Ja velim: nikom nek nije grehota,
Al edom uh, to amo pristat moe:
Nema ti blaga do udobna ivota.
Vojmil Rabadan

O DEBELOJ MARGOTI BALADA

Si j'aime et sers la belle de bon hait

Ako li je ljubim i ako joj sluim,
Zar prostak sam, divljak, i budala zato?
Svake slasti s njome ja se iv nauim,
Pa je stoga kitim i srebrom i zlatom.
Kada netko svrati, hitro, obilato
U velikom sudu donosim mu vina,
Kruha, sira, voa, biranih jestvina,
Ako masno plati, kaem mu: Dobro je,
Nema li gdje spati, vazda mjesta ima
U bordelu gdje se bavimo nas dvoje.
No s veeri katkad, kada sva se snudi
Sto ni groa nema, dre se inatno,
Na smrt mrzim lik joj srditi i runi.

123

Otimam joj halje i govorim nato

Da gubitak s tim u naplatit bogato.
Ona krijeti, vriti: Ti si krv Judina!,
Vie i zaklinje mkm Bojeg sina
Da ne inim toga. A prut tada svoje
Sare po njoj ara modrim pismenima,
U bordelu gdje se bavimo nas dvoje.
Gromoglasno, masno, tada se odui
Prdacem Margota! Ode stanje ratno!
Kosu tad mi mazi, meke prste prui
Do butine, gogo! tepa umiljato.
Oboje pijani, ko top spimo potom.
Ujutro se, rano, budi s udi, i na
Trbuh mi se penje, a gogi milina!
Pod njom ploten stenjem, puti nam se znoje,
Razbludom me ludom izmodi stegnima,
U bordelu gdje se bavimo nas dvoje.
Vazda imam kruha - kakva god godina.
I bludnik sam stari, ona ki kurvina.
Loiji sad tko je? ud nam se proima:
Lonac i poklopac nas smo obadvoje.
O sramu ivimo, sram nas sebi prima,
Ne tujemo asti, stoga je ne ima
U bordelu gdje se bavimo nas dvoje.
Boe V. Zigo

124

VELIKA OPORUKA
[ulomak]

Je plains le temps de ma jeunesse

Ja plaem svoje dane mlade,
kad bijah ludi od ostalih,
sve dok preda me starost pade sad su se kriom razbjeali;
nisu na konju odjahali,
a niti pjeke. Kud se skrie?
Iznenada se u bijeg dali,
a dara mi ne ostavie.
Oni odoe, mene evo
i bez pameti i bez znanja,
crn ko kupina, tuan, sveo,
bez rente, novca i imanja;
sva moja svojta, bez krzmanja,
odbaciti me ve se spravlja,
i zbog ubogog moga stanja
prirodni zakon zaboravlja.
0 Boe, da sam uit htio
dok luda pamet bje mi svjea,
1 da sam dobru odan bio,
im bih kuu, mekan leaj,
al jao, ja iz kole bjeah
ko svaki deran neposluan.
U srcu bol mi sve je tea
dok to napisat evo kuam.
Od mladosti sam ubog vazda,
od ubogih sam potekao:

125

moj otac nije bio gazda,

ni djed, koji se Horac zvao;
ubotvo sve nas slijedi, jao,
i na rukama preda mojih
(Bog mi kod sebe mjesto dao!)
nit ezlo niti kruna stoji.
Srce mi ree mnogo puta,
- zbog siromatva kad sam plako:
ovjee, emu bol ta ljuta?
Ne budi nikad tuan tako
to nisi bogat ko Coeur Jakov:
bolje pod gunj em ubog biti
nego da si bio gospar lakom
pa u bogatu grobu gnjiti.
Znam, aneosko nisam dijete
kojem na elu sja dijadem
od bilo kakve zvijezde svijede.
Moj otac Bogu duu dade,
a tijelo mu u zemlju pade...
ujem, i majka e umrijeti,
a jadna ena dobro znade
da smrt i sinu njenom prijeti.
Znam: bijednog e i bogatuna,
mudra i luda, popa, laika,
milosna, krta, lijepa, runa,
plemenitaa i seljaka,
otmjene dame ruha laka,
ma kakva roda i pameti,
pune nakita, uvojaka,
smrt e ih redom sve odnijeti.
Umir Paris il Helena,
tko umire, u patnji mrije,

126

jer zraka niti daha nema,

a u mu se na srce slije;
onda ga svega znoj probije,
i tko e bol mu ukloniti?
Nitko od roda voljan nije
da bi mu htio jamcem biti.
Svi umirui drhte, ute,
vene se napnu, nos se svine,
vrat se napue, oi smute,
ile nabreknu od siline.
O ensko tijelo pti fine,
koje svu dra i njenost ima,
zar ni njeg takvo zlo da mine?
Ne! U nebo je doi svima.

Nikola Milievi

STROFA
KOJU
JE
NAPISAO
KAD JE MISLIO DA E BITI OBJEEN

VILLON

Je suis Franois, dont il me poise

Ja sam Franjo-Francuz, to mi teko pada,
Pontoazac rodom, iz Pariza grada;
moj vrat o uetu oprobat e sada
da mi je guzica teka kao klada.
Nikola Milievi

127

BALADA OBJEENIH

Frres humains qui aprs nous vivez

Brao, ljudi, koji ivite za nma,
N budite srca kamenog!
Smilujte se n ns, pa duama
Vaim bit e milosniji Bog!
Gle, pet, est nas visi s drva tog...
Pt, to preve gojili smo prije,
Odavno je prodrta, izgnjije,
Prah i pepel bivamo mi kosti...
Naem zlu nek nitko se ne smije!
Molite da Bog nam svima prosti!
Zovemo 1' vas braom, zazor vama
N budi, to od suda pravednog
Smaknuti smo... Ta u svim glavama
Nema, znate, uma sreenog.
Branite nas, kad ivota svog
Lieni smo, pred Sinom Marije,
Milost svoju da nam ne odbije,
Branila nas paklenih pakosti!
Nek nam mrtvim nitko ne dodije!
Molite da Bog nam svima prosti!
Preni smo, isprani kiama,
Suhi, crni od ara sunanog,
Oi ispi gavran sa vranama,
Bradu, obrve skube s svakog.
Mirni nismo ni trena jednog,
Vjetra mijeni kako se prohtije,
Amo-tamo baca nas i vije...
K naprstak ptice sve e izbsti...

128

Nek u krug na nitko ne dospije!

Molite da Bog nam svima prosti!
Knee Kriste, vlast nad svima ti je,
Ne daj da nas pakao dobije!
S njim nemali posla ni dunosti!
Ljudi, ovdje rugu mjesta nije!
Molite da Bog nam svima prosti!
Vojmil Rabadan

NATPIS ZA GROB NAMA OBJEENIMA

Frres humains qui aprs nous vivez

0 brao, djeco sutranjega doba,

smekajte tvrdo srce prema nama.
Ako alite uas naeg groba,
1 dobri Bog e biti blai s vama.
Nas pet-est, vie, uva ista jama.
A nae meso trudom nahranjeno
odavno je trulo i pojedeno.
Prah i pepeo bit e nae kosti.
A ruganje je patnji nepoteno:
Molite Boga da nam dui prosti.
Pozvasmo brau. Vama budi pravo,
iako nas je ruka pravde smakla.
Mnogom se od nas - drugi ive zdravo u glavi duga na stranu pomakla,

129

mi poludjesmo od ivotnog pakla.

Molite za nas, ovjeju strvinu,
obratite se Djeviinom Sinu,
neka nas titi od paklenih zlosti.
Mrtvi smo. Nek nas ivi mirno minu.
Molite Boga da nam dui prosti.
Dad nam tjelesa kupao i sprao,
sunce ih speklo, isuilo cijela.
Gavran je oi nama iskopao,
iupao bradu i obrve s ela.
Ne sjede mirno nikada nam tijela.
No kako vjetar vije amo-tamo,
tako se i mi tromo povijamo.
Ko naprnjake pti e nas izbosti,
u nae drutvo ne stupajte samo;
molite Boga da nam dui prosti.
Isuse kralju, koji vlada svijetom,
ne daj nas u vlast crnom paklu kletom;
dunici nismo tu ni mili gosti.
O ljudi, ruglo tu bi bilo tetom,
molite Boga da nam dui prosti.
Tin Ujevi

130

CLMENT MAROT
(1496. - 1544.)

Clment Marot oznauje u francuskom pjesnitvu prijelaz izmeu

tzv. retoriara i Plejade, dakle prijelaz od srednjega vijeka k renesansi. S
poezijom ga retoriara, kojih je eminentni predstavnik bio njegov otac
Jean Marot, veu kako neki stalni oblici (rondeau, balada, tualjka), tako
personificiranje, alegoriziranje, eruditivnost. Takva je i njegova poema
Le Temple de Cupido. Prelazak u dvorsku slubu Margarete Navarske i
Franje L, kod kojega je bio i slubeni pjesnik, uvjetovao je nove tonove
i orijentaciju njegovih stihova. U bitci kod Pavije (1525.) biva zarobljen,
ali i iste godine osloboen. Te ga je godine i supruga prevarila, to je opisao
u jednom sastavku. Meutim, ona mu se osvetila na taj nain to ga je
prijavila crkvenim vlastima da je mrsio za vrijeme korizme (jeo je zapravo slaninu). Marot je dopanuo tamnice, a cio je taj proces, u kojem je na
kraljevu intervenciju dobro proao, opisao u satiri LEnfer (Pakao).
U humanistikoj dvorskoj atmosferi i u krugu Margarete Navarske Marot se sve vie usmjeruje prema antikoj i talijanskoj knjievnosti. Prevodi Ovidija, Vergilija, Marcijala, oduevljeno ita Boccaccia i Petrarcu.
Uz spomenute tradicionalne oblike, on se okuava i u poslanicama, eklogama, elegijama, epigramima, te medu prvim francuskim liricima njeguje sonet. Zadojena liberalnim duhom i reformatorskim idejama, u
napetoj atmosferi vjerskih kriza i konflikata, Marota su uzeli na zub
bigotni krugovi. Optuivan zbog kalvinizma (njegove parafraze psalama francuski su protestanti uzeli za slubeno tivo), vie puta uhien,
naposljetku emigrira u vicarsku, u Zenevu (g. 1543.), a umire u progonstvu u Turinu. Impulsi Marotovih pjesama ponajee su prigodnoga i anegdotalnoga karaktera kao npr. Poslanica kralju kako bijae okraden
(aljiva poema od 130 stihova kako ga je sluga opljakao i kako bi mu
kralj trebao nadoknaditi manjak). U njega jo nije, kao u plejadista, bila
oblikovana renesansna samosvijest o uzvienoj zadai i iznimnosti pjesnitva. Od toga se mnogo ne razlikuju ni njegove ljubavne pjesme, centrirane po Petrarkinu uzoru oko jedne ene, Ane d'Alenon, s kojom
je pjesnikova idila trajala vie godina (1526. - 1534.). Marot je, meu-

131

tim, posjedovao izvanredan dar za konverzacijsko versificiranje, za duhovito pjesniko askanje, pa je znao male motive i banalne povode zaodjeti prikladnim i biranim pjesnikim ruhom. Usto njegovi stihovi, i
onda kada se tui na zlu sudbinu i ivotne mnogovrsne nedae, ne naputaju elju za humoristikim poigravanjem i uveseljavanjem. Ponajvie zahvaljujui tomu svojstvu, koje je Boileau apostrofirao kao otmjeno aljenje (l'lgant badinage), Marot je trajno imao itatelja, ostao je
medu najsimpatinijim, najpopularnijim francuskim pjesnicima.

132

TO SAM BIO, NISAM VEE

Plus ne suis-je ce que j'ai t

Sto sam bio, nisam vee,
to bit nigda neu znati.
Moje krasno pramaljee
kroz prozor se sunovrati.
Ljubavi, m vladarice,
ko botvo te sluih svoje.
Da se rodim iznovice,
sluio bih jo te bolje.
Mirko Tomasovi

S VRH ODLASKA ANE

O allez-vous, Anne? que je sache

Gdje idete, Ana, znat bih htio,
recite mi sad se odiljui
to u init, da bih okom skrio
teku peal to mi srce mui.
Znadem to u, ne treba me uit:
uzmite ga, srce Vam predajem;
nosei ga smirite mu vaje,
to daleko od Vas tu e patit,
jer bez srca i ivot prestaje,
dajte meni svoje, zbogom zatim.
Mirko Tomasovi

133

ANLNA GRUDA SNIJEGA

Anne par jeu mejecta de la neige

Snijeg u ali Ana baci na me,
za kog miljah, jamano je hladan:
al, znam dobro, to bijae plamen,
jer ueen postah iznenada.
Kud u ii, da ne gorim jadan,
kad i plamen usred snijega ima
stan potajan? Ana, vi jedina
plam bi mogli zgasit to me pali,
a ne voda, snjegovi i zima,
kad bi istu vatru osjeali.
Mirko Tomasovi

O FRA LUBINU

Pour courir en poste la ville

Navrat-nanos grad itavi
bezbroj puta protrati,
neku grdnu psinu spravit,
to e Lubin dobro znati;
rijeju asnom djelovati,
ko kranin ivot vodit,
u kreposti ustrajati,
fra Lubinu to ne godi.

134

Vjeto, kao strunjak pravi

tudi novac svom dodati,
bez groa vam dep ostavit,
to e Lubin dobro znati;
zalud mnite da e vratit,
zalud ete k njemu hodit,
ni vam nikad nee platit,
fra Lubinu to ne godi.
Da se cura k zatravi,
ne trebuje babe zvati
za zbor medni i lukavi,
to e Lubin dobro znati.
Ko teolog uen ati,
al u bistroj, pitkoj vodi
pas vam moe uivati,
fra Lubinu to ne godi.
Zlu, ne dobru prednost dati
to e Lubin dobro znati;
kad se valjan posai zgodi,
fra Lubinu to ne godi.
Mirko Tomasovi

PJESNIKU NEVJEI

Qu'on mne au champs ce coquardeau

Nek tu blunu u polje se stjera,
jer se od njeg kvari kada sklada,

135

kako rond tako i balada,

predmet, tuma, sadraj i mjera.
Iz sveg glasa stoga u se derat,
bez mozga je i modana jadan:
nek tu blunu u polje se stjera.
Ako novog to nainit smjera,
nek se prozi posveti odsada
(ujem u tom da je neto kadar),
jer u ritmu vol je bez primjera,
u polje ga, dakle, treba stjerat.
Mirko Tomasovi

DESETEROSTIH

Ungjour Robin vint Margot empoigner

Jenput Rok Uru strefi poleg vrat
i mam metriju zvadi, ni zgovoril
ni re, a ve je znala kaj bi rad,
pak zine: Joj, pak bu me vmoril!
Predebel je, predugi taj tvoj mlat!
- Pak ja ti, Rok ji otpove, ve dam
frtalj od sega! Zgrabil ju je mam
i sam ga zmoil gda mu se otprla.
- Joj, zdehne Ura, suni mi ga mam
do kraja, i tak sem napol ve hmrla!
Vladimir Geri

136

NEPOZNATI PJESNIK
(XVI. stoljee)

TUALJKA ZA KRALJEM RENAUDOM

Le roi Renaud de guerre vint

Dolazi kralj Renaud iz boja,
Rukama dre crijeva svoja.
Na kuli mu je bila mati,
Vidje gdje sin Renaud se vrati.
Renaud, Renaud, gle za te slavlja,
Porodi ena tvoja Kralja.
Ni eni niti sinu, mati,
Ne mogu ve se radovati,
Ja utim smrt to proima me,
O, neka prostru leaj za me,
Al neka tako tiho rade,
Da moja ena ne doznade.
Nimalo u njem spavat neu,
Okolo pola noi mrijet u.
I tako kada pono dode,
Renauda kralja dua pode.
Jo zrake sunca nisu sjale,
Ve su ga sluge zakopale.

137

K njegovoj eni dopre buka,

U postelji tad stade kukat.
Sto ujem, mati, ja odavle,
U to zabijaju te avle?
Kerce, tesari prave buku,
Na tavanu o gredu tuku.
Sto ujem, mati, draga mati,
Kakva to pjesma mene prati?
Kerce, tek oko kue to je
Procesija to pjesmu poje.
Kog ujem mati, draga mati,
alosno tako zaplakati?
Kerce, pastirova je ena,
Zbog smrti malog sina njena.
A zato, mati, draga mati,
Vas ujem tako zaplakati?
Kerce, zatajit ti ne mogu,
Renaud je mrtav i u grobu.
Mati, grobaru hajte rei
Za dva nek grob iskopa vei,
I neka bude takva jama
Da se i dijete stavi s nama.
0 pukni zemljo preda mnome,
K Renaudu hou, kralju svome!
1 puknu zemlja, jama nasta,
A Gospoda se s duom rasta.
eljka orak

138

MAURICE SCVE
(1500. - 1560.)

Romantici su reafirmirali Plejadu, dok je tek XX. stoljee otkrilo

tzv. lyonsku kolu, kojoj je elni pjesnik bio Maurice Scve. Malo se zna

o ivotnom tijeku toga veoma obrazovanoga lyonskoga plemia (ni godina roenja nije sigurna). Po nekima se kolovao i u Italiji, na bolonjskom sveuilitu. Nauio je latinski, grki, talijanski, panjolski, a zasebno ga je inspirirao Francesco Petrarca. Poduzeo je Scve, boravei u
Avignonu, potragu za Laurinim grobom i navodno ga otkrio u kapelici
Svetoga Kria franjevakoga samostana g. 1533. Petrarkini tovatelji
hodoastili su tomu mjestu (ak i kralj Franjo I.), a Scve je po uzoru
na Kanconijer zamislio svoju zbirku idealnoj eni: Dlie, object deplushaulte
vertu (Delija, bie vinje vrline), objavljenu g. 1544., a nastalu u razdoblju
od 1533. do 1543. Lyonski ueni pjesnik i intelektualac ivio je dosta
povueno, kanei se javnih funkcija, okruen svojim uenicima i uenicama, a posvetivi se poeziji. U renesansnom ozraju Lyona, koji je
u ono doba kulturno i gospodarski bio prosperitetniji od Pariza, uvaavan od Franje I., Margarete Navarske i Henria II., Scve je oko sebe
okupio mladi knjievni narataj. Taj krug nasuprot Marotu, dvorskomu prigodniarskom i anegdotalnom stihotvorstvu, nasuprot koncepciji
pjesnitva po kojoj je ono otmjeno askanje, oblik retorike, propovijeda dignitet, autonomiju i samosvojnost poetskoga iskaza. Galantne motivacije podie na vii stupanj diskursa prouavajui talijanske neoplatonistike dijaloge o ljubavi i doktrinu Leona Hebrejca. To
se navlastito reflektira u Deliji (anagramska varijacija pojma l'ide), koju
je Scve poput Petrarke posvetio savrenoj gospoji. Njegova je Laura
Pernette du Guillet, pjesnikinja (Rime Plemenite i Kreposne Gospoje Pernette du Guillet) i uenica mu, to je takoer bila udana za drugoga i
prerano umrla. Paralelno s platonistikom interpretacijom ljubavi u toj
knjizi pjesama, Scve nastoji oplemeniti i uzdii francuski lirski medij
latinizmima, arhaizmima, znanstvenim izrazima, neologizmima, prethodei pokretu Plejade. Zbirku je razradio prema pomnu nacrtu s alkemistikim i mistikim konotacijama, veoma umjeno pretapajui de-

139

seterac u kiticama od deset stihova s apartnom shemom srokovanja.

Formula je: 5 + (9 x 49) + 3 = 449. Brojka pet oznauje ovjeka i njegova svojstva, devet - Muze, etrdeset i devet - pjesnikova nesavrenstva,
a brojka tri Sveto Trojstvo (svetost, istou i jedinstvo u vlastitoj projekciji). Ispisao je 449 desetostiha, ukrasivi ih s pedeset crtea likovne simbolike. Objavio je Scve i nekoliko tankoutnih ekloga, a posmrtno mu
je tiskan pjesmotvorMicrocosme (g. 1562.), ep po modelu Lukrecija Kara,
gdje slavi u zamrenoj simbolizaciji ljudsku slobodu i napredak, otkupljenje grijeha i povratak u Eden posrednitvom znanja. Francuska modernija kritika u Scveovoj poetici, hermetizmu, emblematinim, sintaktikim i grafikim konstrukcijama, u halucinatornim, apokaliptikim
vienjima, traenju novih, skrovitih pjesnikih znaenja rijei vidjela
je dalekoga pretka Rimbaudu, Mallarmu, Apollinaireu. Suvremeni
francuski pjesnik i kritik Jean-Louis Depierris tumai Scvea kao jednoga od kljunih pjesnika nacionalne tradicije. Reputacija najveega pjesnika francuske renesanse, koju je dugo uivao Ronsard, u recentno vrijeme nije vie tako neprijeporna: Scve i Du Bellay pomalo izbijaju u
prvi plan.

140

DELIJA

I.

L'oeil trop ardent en mes jeunes erreurs

Grjeno oko mojih davnih snova
mirkalo je, ludo, motre redom:
gle (o strahu, svih drugih strahova),
kad li Guja ubojstvenim gledom
Duh i Tijelo prostrijeli mi jedom,
te osvoji Duu Due moje.
Tim udarom razbi ih na dvoje,
Tijelo ivo, a Duh mrtav osta,
edna rtva spram tebe, Gospoje,
jer Idolom mog ivota posta.
Ivan Pandi

XXII.

Comme Hcate' tu me feras errer

Uini me Lunom Vitorogom
te iv lutah medu Sjenam' zemnim:
ko Dijanu izravna me s Bogom,
potom postah uznikom podzemnim:
da Ti sluim, uini me spremnim
e da vidim patnje iskupljene.
Sve to Luna uli mi u vene,
to Ti bjee, jesi, bit e, DLIE,
ljubavlju mi misli zatravljene,
od koje me i Smrt ne odijeli.
Ivan Pandi

141

XLVI.

Si le dsir, image de la chose

Ako elja, slika stvari, skriva

u dnu srca odraz stvora mila,
i u misli zavazda je bila
Ona, koju dua grli, iva zato gonit, za km dua sniva,
i to onda napori ti znae?
Jer to vie jelen bjei, jae
lovac hrli, uhvatit ga voli.
Sto sam dalje, srce vie plae
za tim slatkim plijenom, mojom boli.
Slavko Jei

CXLVni.

Voy que, l'Hiver tremblant en son sjour

Zima dre u svom obdanitu,
pustim poljem gdje se stabla crne,
lijepi dani Pramaljea itu,
zatim lie, cvijee, voe grne:
zelenilo nato zaogrne
stabla, ume, grmove i luge.
S gnjeva tvoga zapadoh u tuge,
te mi nada ostala bez cvijeta:
al odoe moje boli duge
i doba mi ovi Travanj sretan.
Ivan Pandi

142

CLXI.

Seul avec moi, elle avec sa partie

Sm sam, ona sa svojim je drugom.

I u branoj dok poiva luci,
od bjesnila valjam se u muci.
Na rukama poiva mu s tugom njegov dodir zasipa me rugom;
vri slaba, to je dunost eni;
ljubav skvrni, to je pravo plijeni.
To je ljudsko, a ne Boje pravo!
O zakone sveti, krut si meni,
jer ja patim, njoj to skrivi davo.
Slavko Jei

143

LOUISE LAB
(1520. ili 1522. - 1566.)

Ta pjesnikinja, pripadnica lyonske kole, napisala je svega 24 soneta

i tri elegije, koji su publicirani zajedno s proznim spisom Rasprava o
Ludosti i Ljubavi (g. 1555.), a ostala je trajno nazonom u antologijama
francuske poezije. Nazivana dama s lutnjom, Sapfa francuske renesanse, lijepa uarka, bila je okruena famom, koja je pridonijela njezinoj popularnosti, ali ni novije vrijeme nije dovelo u pitanje arm uvstvene joj lirike. Podrijetlom iz obitelji uglednoga i bogatoga uara s
tri braka, Louise je stekla natprosjenu naobrazbu. Liberalna ponaanja,
pogrdno nazivana kurtizanom, vrsna sviraica, vina jahanju i maevanju, privukla je skupinu tovatelja, od kojih, istina, svi nisu bili platonski. ivot joj se nije mnogo promijenio ni nakon udaje za postarijega
uarskoga majstora, kojega je Olivier de Magny nemilice izrugao u jednoj odi. Njezino navodno pustopano ponaanje kao prodirateljice
mukaraca treba odbaciti kao legendu, jer je u svojem domu okupljala
na knjievne domjenke odabrano drutvo (medu kojima i Scvea i Pontusa de Tyarda) lyonskih literata, koji su se spram nje odnosili s velikim
uvaavanjem i divljenjem. Razliito od Scvea (njega je i ona smatrala
svojim metrom), ona ljubav poimlje kao stvarnu, zemaljsku opojnu
strast, deklarirajui se za boanski ljuveni ar, jedino vrijedan ljudske egzistencije. Vibrantnu emotivnost pjesnikinja je umjeno uklopila u sonetne okvire, slijedei svoj glavni uzor - Francesca Petrarcu.
Senzualnost, neposredna enstvenost, podcrtane suptilnom sonetistikom elegancijom odlike su poezije lijepe uarke, ime je nailazila
na postojanu rezonanciju kod kasnijih narataja. Najenstvenija je, ako
ne i najvea francuska pjesnikinja sve do najnovijega doba.

144

Tant que mes yeux pourront larmes espandre

Dok mi suze mognu iz oiju tei,
za vremenom s tobom provedenim patit,
dok jecaje glas mi mogne uzdrati,
kroz uzdahe barem rije poneku rei;
dok mi ruka mogne u leut zvonei
0 lijeposti tvojoj ice prebirati;
1 dok duh mi htjedne samo za te znati
nikakvoj ne tee izvan tebe srei,
ja ivjeti elim sve do toga trena.
Ali kad outim da sjaj zgasnu zjen,
kad glas mi zamukne, ruka mo izgubi,
u tom smrtnu stanu kada duh pun jada
pokazat ne mogne vie kako ljubi,
smrt u molit nek mi dan pomra tada.
Mirko Tomasovi

Tout aussi tt que je commence prendre

im mi se tijelo u postelji prui
i u san klone da odmora nade,

145

alosni duh moj iz mene izae

i k tebi leti, oko tebe krui.
Tad mi se ini: u meni prebiva
eljeno dobro koje sam sanjala
i za kojim sam tako uzdisala
te esto miljah da u svisnut iva.
O slatki snovi, prepuni tiine,
odmore blagi, moja sretna noi,
neka se san moj nikad ne prekine.
Ako ne moe moja jadna dua
do svoga dobra u stvarnosti doi,
neka ga barem u obmani kua.
Nikola Milievi

Baise m'encore, rebaise et baise

Ljubi me, sljubi, ljubit nemoj stati,
poljub mi podaj najslai, najdui,
najstrasniji mi od ljuvenih prui;
tri u ti vrua neg erava dati.
ali se, jao? Bol da stiam, skratim,
nek tome deset novih slasti slui,
poljubljaj sretan da nas, dakle, zdrui,
jedno u drugom uivajmo zatim.

146

Tad svakom slijedit dvostruko e ice.

U sebi ivjet i kroz drugo bie.
Amore, misli dopusti mi lude:
ivei mudro loe se osjeam
i manjkaju mi zadovoljstvo, srea,
iz mene ako planua ne bude.
Mirko Tomasovi

On voit mourir toute chose anime

Sve to je ivo, smrt, vidimo, prati,
kad njena dua othodi iz tijela:
tijelo sam, ti si sr mi boljeg dijela.
Voljena duo, gdje si, tko e znati?
Ne
putaj
dugo
da
bez
kasni li, zalud do' e,
Tvom
tijelu
prijeti,
ah,
polovicu mu, dio njegov vrati.

svijesti
venem
pogibelj

patim:
cijela.
vela:

Al, prijatelju, na opasnost samo

pripazi kad se opet ugledamo,
u susretaju ljubovnom odstrani
tvrdou, strogost, milinje nek vlada,
to blago tvojom lijepou me hrani,
okrutnom negda, a naklonom sada.
Mirko Tomasovi

147

PIERRE DE RONSARD
(1524. - 1585.)

Ronsard potjee iz stare plemike obitelji, pa je u mladosti bio kraljevski pa. U toj je slubi proputovao velik dio Europe (Engleska, kotska, Italija, Njemaka). Bolest (slune smetnje od 20. godine) opredijelila ga je za drugaiju karijeru. Bio je utemeljitelj i voaPlejade, renesansne grupacije s jasnim i teorijski artikuliranim programom knjievne
reforme. Pjesniki mu opus sadri desetak svezaka stihova i poetna
pjevanja jednoga epa. Uveo je u francusku poeziju anr ode (zbirka Odes,
1550., 1552.) u maniri Horacija i Pindara. Druga Ronsardova zbirka
Ljubavi (Les Amours, 1552.), kanconijer od 183 soneta posveena zamamnoj Firentinki Kasandri Salviati, iznijela ga je na glas kao francuskoga Petrarcu. Osokoljen velikim odjekom u javnosti i oduevljenjem
mlade generacije, razvija opsenu i razgranam pjesniku djelatnost. Petrarkizira pastirici Mariji Dupin sa svjeim akcentima, pastoralnim
ugoajima i jednostavnijim retorikim aparatom. Njegove galantne pjesme puninu doivljavaju u stihovima zrele i kasne ljubavi prema Heleni Surgres. Ronsard je na stanovit nain helenizirao petrarkistiku
komponentu. Metafizika, ista, savrena ljubav u njegovim pjesmama
potisnuta je ulnim instinktom. Evazivne konfesije i opisi ljuvenih jada
izmjenjuju se sa senzualnim aluzijama na putene uitke, a anakreontsko-hedonistiki tonovi sa sjetom zbog prolaznosti i malotrajnosti ivota
i nostalgijom za mladou. Kasandra, Marija, Helena, k tomu i Astreja
(Franoise d'Estres), nisu eterina bia, ve ene oliene tjelesnou
sa specifinim individualnim arima. Usporedno s ljubavnim sastavcima niu se i njegove himne, elegije, maskerate, pastirske ekloge. Ronsard ne ostaje po strani vjerskih konflikata, ispovijedajui uz domoljublje i pobonost, katkada takoer religiozni fanatizam (Les Discours,
1562.). Iz toga razdoblja potjee i njegov pokuaj da nacionalnoj poeziji
dade primjeren ep (La Franciade, 1572.), koji je u vergilijanskoj konvenciji trebao pokazati antiko podrijetlo francuskoga naroda. Za Karla
IX. postaje dvorski pjesnik, to je vieputno od njega iziskivalo stihove
po narudbi i prigodnoga karaktera. Za HenrialII. Ronsard se pomalo

148

udaljuje od dvorskoga ivota. Kralj preferira zabavnijega i lepravijega

Desportesa, a rec Muza, ljubimac kraljeva i kraljica, umoran i
pomalo razoaran, trai utoite na svojem imanju. Izoliran od bunoga
prijestolnikoga ambijenta, njegovih strasti i spletaka, naao je smirenje
u prirodi i krajolicima (Vendmois, Saint-Cosme), koje je poletno evocirao u poznim stihovima. Ronsard se nametnuo XVI. stoljeu kao njegov najpoznatiji i najtipiniji pjesnik. Klasicizam ga je, meutim, odbacio, romantizam prigrlio (osobito Hugo) i stvorio od njega legendarnu linost. Zahvaljujui tomu budio je sve do nedavno najvei interes
naih prevoditelja to se tie francuske renesansne poezije.

149

Qui voudra voir comme Amour me surmonte

Tko vidjeti eli kako Amor vlada,
kako pobjeuje kad boj sa mnom bije,
kako moje srce zaledi pa zgrije,
kako moje ruglo njemu u ast pada;
tko vidjeti eli jednu mladost koja
zalud uzrok svoje hude kobi prati,
neka mene tije: i sav jad e znati
za kog Bog ne haje ni Boginja moja.
Tako e spoznati da je
samo
varka
slatka,
tek
i isprazna nada asovita hira;

ljubav
tamnica

slijepa,
lijepa

ter e spoznat da se ovjek gorko kaje

kada se u bludnji slijepcu vodit daje,
a djetia za svog uitelja bira.
Mirko Tomasovi

Mignonne, allons voir si la rose

Mila, da vidimo da li rui
to jutros svoje haljine prui
suncu pokazav grimiz svoj,

150

jo i veeras jednako valja

grimizan nabor njezinih halja
i boja kao obraz tvoj.
Jao, pogledaj kako joj pao,
mila, i brzo gubit se stao,
jao, jao, ljepote znak!
Zaista priroda maeha je
kada i takav cvijet samo traje
od jutra pa dok pane mrak!
Dakle, ja tebi svjetujem, mila,
dok prva mladost bude ti krila
rascvjetane ljepote sjaj,
uberi, uberi mladost svoju:
starost, to cvijetu tom ote boju,
ljepoti e ti donijet kraj.
Frano ak

POZDRAV KASANDRI

Ciel, air et vents, plains et monts dcouverts

Nebo, zrae, polja, brda bez drvea,
ume razlistane, rodni vinogradi,
vi zeleni luzi i umarci mladi,
obale uvite, vrela uborea,
spilje udubljene, mahovinom skrite,
livade, pupoljci, bilje, cvjetno polje,

151

hridine, stihove to primate moje,

i vi ali plavi, dole hladovite,
toli srdit, smuen bijah da ne mogoh
pri odlasku rei lijepom oku zbogom,
to me travi blizu il daleko bilo,
te vas kunem, nebo, zrae, brda, spilje,
ume, vrela, ali, dole, cvijee, bilje,
mjesto mene vi je pozdravite milo.
Mirko Tomasovi

Vous mprisez Nature: tes-vous si cruelle

Ne slijedite Narav: vi neete ljubav;
to ste tako kruti? Gle vrapce na grani,
gdjeno skakuui ivcu od nje gnani,
gledajte grlicu, vidite goluba.
Promotrite ptice kako gajem lijeu,
kako zaljubljeno jedna drugoj hrli,
i gle kako brjesti mlada loza grli
i kako veseli sve se pramaljeu.
Pastirice predu vretenom kraj stada
kliu svoju ljubav, a pastirad mlada
uzvraa im pojem; sve ljubavlju sjaje

152

i sve za njom udi i sve o njoj veli,

a za nju jedino nikako ne haje
hladno srce vae, to ljubit ne eli.
Mirko Tomasovi

Marie, levez-vous, ma jeune paresseuse

Ustajte, Marija, ljenivice mlada:
ve se nebom ori poj veselih eva,
ve slavuj u grmlju tankovito pjeva
i ljuvenu svoju tugovanku sklada.
Na noge! Poimo vidjet travnjak mali,
to biserom blista, i pupoljke bujne
rue vae krasne te klinace rujne
koje ste briljivo sino zalijevali.
Sino ste lijeui kleli oi svoje
da ete od mene jutros di se prije;
ali san u zoru drag diklicam to je,
jo vam slatkim drijemom divne oi krije.
Ah, dajte da njih i vae lijepe grudi
cjelivam sto puta, da vas tako budim.
Mirko Tomasovif

153

Je songeais, sous Vobscur de la nuit endormie

Usred tmice noi ja sam jednom snio
kako se preda mnom grob otvara jedan:
smrt leae u njem, sva od strave blijeda
- to grob je Marije - odzgor natpis bio.
Od tog sna preplaen kliknuo sam smjesta:
I ljubavlju, dakle, ljudski zakon vlada!
Najljepe je svoje izgubila sada
i njenoga carstva s jednom smru nesta.
Ni doreko nisam kad u zoru ranu
putnik neki brian na vrata mi banu
i vijest bolnu doznah od putnika toga.
Hrabro, duo moja, slijedit nam je treba:
isti smjer bje puta i njenog i moga:
i ve ujem kako zove nas iz neba.
Mirko Tomasovi

Comme on voit sur la branche au moi de mai la rose

Ko to majskoj rui, kad blista na grani,
u mladosti lijepoj, u svom prvom cvatu,
i nebo zavidi na sjaju i zlatu,
a Zora je, plau, suzom rose hrani.

154

Ljubav i milina u njoj sniju tada

i mirisom njenim vrt itavi die,
a onda, najednom, od ege i kie
nemona umire, list joj po list pada.
Tako tebe, mladu, u ranoj ti zori,
dok te sve slavilo s ljepote i sree,
kobna Parka ubi i u prah obori.
Posljednji ti poklon alost moja prua:
tu posudu s mlijekom i koaru s cvijeem,
da iva i mrtva bude kao rua.
Nikola Milievi

Quand vous serez bien vieille, au soir la chandelle

Kada stara bude, naveer, pri svijei,
predui uz vatru, ti e iznenada
poju pjesme moje u zanosu rei:
Ronsard me slavio kad sam bila mlada.
A sluavka tvoja te e rijei uti,
premda ve pospana od dnevnoga rada,
na moje e ime glavu podignuti
i besmrtne hvale rei e ti tada.
Ja bit u pod zemljom, avet bez kostiju,
pod mirtom u sniti, daleko od sviju,
a ti e kod pei, stara i pognuta,

155

alit ljubav moju i svoj prijezir ljuti.

Zato ivi danas, dok ivota puti
ruama ti cvatu, i ne ekaj sutra.
Nikola Milievi

Cesse tes pleurs, mon livre: il n'est pas ordonn

Prestani plakati, knjigo: sudbine tebi je znana
volja, da za mog ivota nee dosei slavu;
prije no onkraj sam rijeke crne sklonio glavu,
poast, koja te ide, nee ti biti dana.
Netko, za tisue ljeta, pjesmama zadivljen mojim,
u mom e htjeti Loiru kao u Permesu piti,
i moj kad kraj vidi mali, sav e u udu tad biti,
oima nee moi pravo vjerovat svojim.
Hrabra mi budi, knjigo: dokle god ivi ovjek,
vrsne njegove odlike mrske su ljudima dovijek.
A kad ga vie nema, svatko ga smatra bogom.
Zloba klevetati ivog nikada nee da staje;
al kad u carstvo smrti trudnom si stupio nogom,
tada tek potomstvo kasno bez zavisti poast ti daje.
Slavko Jei

156

JOACHIM DU BELLAY
(1522. - 1560.)

Du Bellay je takoer poput Ronsarda potjecao iz aristokratske obitelji, ali je rano ostao bez roditelja. Za njegov se odgoj brinuo stric kardinal. Potpisnik je glasovitoga manifesta Plejade nazvanoga Obrana i
slavljenje francuskoga jezika. Kao pjesnik, openito govorei, spontaniji
je i blii ivotu od Ronsarda, vjerojatno najosobniji francuski pjesnik
XVI. stoljea. Knjievni mu je prvijenac zbirka od petnaest petrarkistikih soneta Olive (1549. - 1550.), programatski usmjerena prema talijanizirajuoj poeziji. U kasnijoj pjesnikoj aktivnosti nije toliko vezan uz program, niti je dijelio Ronsardov stav da se u pjesmi valja kloniti
svega to ve nije verificirano i provjereno od antikih pisaca. Uzmicanje
od velikih tema prema prisnoj motivaciji i neparadigmatinom oblikovanju pribliuje Du Bellaya modernomu senzibilitetu. Taj se proces
zbivao tijekom boravka u Rimu (1553. - 1557.), u koji dohodi kao pratnja stricu u svojstvu tajnika-intendanta, pun oduevljenja to mu se
pruila prilika da posjeti vjeni grad, to je bio san svakoga mladoga
Francuza renesansnoga vremena. U Rimu, meutim, doivljava otrjenjenje kreui se medu bankarima, trgovcima i vjerovnicima. Drutvo,
u kojem se kretao po ingerencijama ambicioznoga kardinala, izazivlje
u njemu odbojnost politikantstvom, poltronstvom, snobizmom i orgijama. U rijetkim slobodnim trenutcima on s humanistikim pijetetom,
slino Petrarki, obilazi drevne lokalitete i preputa se asocijacijama, to
ih u njemu bude minula stoljea. Iz takve smjese meditacija i historijskih evokacija raa se rukovet soneta Les Antiquits de Rome, a istodobno s njima i sredinje Du Bellayovo djelo aljenja (Les Regrets, 1558.),
za koje je naslov, ne sluajno, pozajmio od Ovidija (Tristia). Razoaran
poslovima to ih je morao obavljati, deprimiran zbog neprestanih novanih tekoa, tjei se asovitim sanjarenjem o zaviaju i o Francuskoj.
Iz emigrantskoga ambijenta javlja se nostalgina slika angevinskih polja,
rodnoga Lyra, idiline domovine kao idealizirani kontrast svega onoga to susree u Rimu. Korektiv sentimentalnosti njegovi su satiriki
soneti, to je bila novina. Pjesnik se u njima oslobaa vlastitih iluzija,

157

ismijava neke ope ljudske mane, ironizira rimsko drutvo i njegove

predstavnike (raspojasane prelate, zabavljae, novare, kurtizane), karnevalske sveanosti i vatromete, ponaanje na papinskom dvoru, gdje
vlada skandalozno udvornitvo, spletkarenje i luksurioznost. Iste godine
kada je tiskao aljenja, objavio je i Seoske igre (Les Jeux rustiques), proete
pastoralnou i idilizmom. Okuao se Du Bellay i u latinskim heksametrima, a njegov se pjesniki put okonao znatno prije nego Ronsardov
uslijed teke bolesti (apopleksije).

158

Nouveau venu, qui cherches Rome en Rome

Pridolice, koji Rim trai sred Rima,
od Rima u Rimu to ne vidi nita,
palae te stare, zidine, svodita,
koje uprav motri, to ime Rim ima.
Gledaj tu tatinu, to od sjaja osta
grada koji svijeta gospodar je bio:
svlada sebe jer je sve nadvladat htio
i plijenom vremena razornoga posta.
Znaj da Rim je Rimu spomenik jedini,
do Rima Rim nisu pobijedili ini.
Tek Tiber, to k moru bjeei ubori,
ostatak je Rima. Prolaznosti svijeta!
Ono to je vrsto, unitie ljeta,
a ono to tee, s vremenom se bori.
Mirko Tomasovi

Tout ce qu'Egypte en pointe faonna

Sve to su Egipta dlijeta isklesala,
svi hramovi drevni, ona zdanja mnoga

159

korintskog, atikog, jonskog, dorskog sloga,

zidani dok grka umjetnost je evala,
sve to je stvoreno Lizipa vjetinom,
ono im je ruka Fidije, Apela
grad stari i slavni ukrasiti htjela
to zadivi samo nebo veliinom,
sve to je mudrosti imala Atena,
sva zlata Azije, sva bogatstva njena,
sva tajanstva ona to Afrika skriva,
ovdje se vidjelo. O uda li velog!
Rim je ive bio ures svijeta cijelog,
a sad mrtav svijeta on grobnica biva.
Mirko Tomasovi

France, mre des arts, des armes et de lois

Majko umjetnosti, oruja i sklada,
dugo su me tvoje napajale grudi;
kao janje svoju to dojilju udi,
gaj i spilje punim imenom ti sada.
Ako me djetetom priznala si nekad,
to se ne odzove, o okrutna mati?
Francuska, Francuska, glasu mom odvrati,
al leleku samo odgovara jeka.

160

Med vucima divljim lutam poljem jadan,

ve utei zimu od koje dah hladan
drhturavom jezom kou mi ledeni.
Ina tvoja janjad dosta pae ima,
nju ne plae vuci, vjetrovi i zima;
najgori u stadu zar kob je bit meni?
Mirko Tbmasovi

0 qu'heureux est celui qui peu passer son ge

Blago onom koji medu jednakima
svoj ivot provodi te bez mnogih zala,
bez udnje za slavom, bez straha i jala,
u svom skromnom domu vlast i spokoj ima.
Slobodnu mu volju nikad ne proganja
ona jadna briga da se ima vie,
a najvea elja to u njemu die,
ne prua se izvan vlastitog imanja.
U tue poslove nikad ne zabada,
prije svega on se sam u sebe nada,
te svoj gospodar, svoj kralj i zatita.
On ne jede kruh svoj negdje u tuini
nit opasna djela za drugoga ini
i veeg bogatstva nit eli nit pita.
Nikola Milievi

161

Je has du Florentin l'usurire avarice

Mrzim Firentinca lihvarsku krtou,
mrzim prevrtljivost Sienaca ludih
i malu iskrenost genovljanskih ljudi,
mrzim Venecije lukavost i zlou,
poroke Ferrare, kojih bezbroj ima,
mrzim Lombarane jer kre rije danu,
mrzim Napuljaca gizdu pretjeranu,
mrzim tromost, nerad stanovnika Rima,
buntovnost Engleza, goropadnost kotsku,
nevjeru burgundsku, bahatost panjolsku,
povrne Francuze, Nijemce vinopije;
mrzim neku manu u narodu svakom,
nedostatke svoje isto mrzim jako,
al znanje pedantsko vrh sveg mrsko mi je.
Mirko TcrmasovU

Marcher d'un grave pas et d'un grave souci

Hodati ozbiljno, pun draesti fine,
i s ozbiljnim smijekom svakog doekati,

162

svaku rije mjeriti, stalno uzvraati

sa Ni?, gospodine i Da, gospodine.
U razgovor esto mijeati Tako je
i sa Va sam sluga uvijek otmjen biti,
kao sudionik stalno besjediti
kako li Firenza, kako Napulj stoje.
astiti svakoga ljubei mu ruku,
i slijedei primjer dvorskih ljudi Rima
otmjenim izgledom kriti bijedu puku.
To su sve vrline to ih dvor taj ima,
s kog se na kljusetu, bolan i bez gaa,
bez brade i novca mnogi Francuz vraa.
Nikola Milievi

163

PHILIPPE DESPORTES
(1546. - 1606.)

Desportes je obasipan povlasticama i darovima kako od HenriallL,

tako i od Henria IV. Bio je pristaa Plejade, vie podloan talijanskoj
modi nego oponaanju antike. Desportes bez ograde koristi talijanska
iskustva, preuzimlje motive iz kanconijera. Petrarcu zna naizust, miljenici su mu jo Sannazzaro, Rota, Tansillo, a prevodi i tri talijanska soneta Dinka Ranjine iz jedne onodobne popularne antologije. Poevi od
Malherbea obezvrjeivan, kritiziran stroe nego drugi zato to je bio
versificator regis i slavio kraljeve prilenice, negda smatran pukim epigonom Talijana, u novije se doba sve vie uvaava. Lirika mu se danas
objanjuje barokom,ym de sicleom, poetcima precioznosti, istie se njezina fluidnost i skladnost. Nasuprot poestomu Ronsardovu uzvienom
stilu i uenomu vokabularu njegovih sljedbenika, Desportes je izraajno
jednostavniji i versifikatorski nepretenciozniji. Majstor je kratkih oblika
i pjevnih sastavaka, namijenjenih uglazbljenju. Njegova je Villanella,
primjerice, inspirirala dva skladatelja (Caietaina i J. Chardavoinea). Valja
takoer izdvojiti jasnou njegove stihovane fraze, po emu je Desportes
posrednik izmeu Plejade i Malherbea. Prenio je stancu u francusku poeziju i preveoPsalme (1592., 1595.), nadmaivi prethodne biblijske interprete (Marota, Bai'fa). Zbirke su mu Prva djela (Les Premires oeuvres,
1573.), Posljednje ljubavi (Les Dernires amours, 1583.).

164

IKAR

Icare est chut ici, le jeune audacieux

Tu b pad Ikara, odvanika mlada,
to je put nebesa uzletio smjelo:
tu, lieno perja, srui mu se tijelo.
Sva mu hrabra srca zavide s tog pada.
Sretnim inom duha slavu stee tada,
s tako malo kode zadobie velo!
O sretna nesreo, za korisno djelo:
poraen, u vjene pobjednike spada.
Novim putem mladost ne sprijei ga poi,
smionost imae, uzmanjka mu moi:
najljepe ga zvijezde sjajem oprie;
pogibe, tenja ga k visinama gnala,
ude nebo, vir ga pokopao vala:
ili cilj je ljepi, ili grob jo vie?
Mirko Tbmasovi

VILLANELLA

Rosette, pour un peu d'absence

im izbivah, Rosette, malo,
srce vam se izmijenilo,

165

nestalnost vam jer je znalo,

i mom isto to se zbilo;
ari takve nevjernice
kanit u se dok iv trajem:
vidjet emo, pastirice,
tko e prvi da se kaje.
Dok u plau bolan venem,
svoj odlazak kunu jadan,
po navadi mjesto mene
vi grlite drugog sada.
Nemaju ni vjetrenice
tako brze okretaje;
vidjet emo, izdajnice,
tko e prvi da se kaje.
Obeanja gdje su mnoga,
na rastanku rijei mile?
Varka srca nestalnoga
one suze zar su bile?
Boe, kakve laljivice!
Proklet tko vam vjeru daje!
Vidjet emo, pastirice,
tko e prvi da se kaje.
Onaj to mi mjesto ote,
kao ja vas ljubit nee,
koju ljubim, ta ljepote
i vjere je od vas vee.
Ljubavi se dr'te svoje,
za promjene m ne haje,
vidjet emo od nas dvoje
tko e prvi da se kaje.
Mirko Tomasovi

166

AGRIPPA D'AUBIGN
(1552. - 1630.)

Tragikom vjerskih ratova, krvavim kaosom u koji su oni bacili Francusku, obraunom katolika s hugenotima ponajjae je bio pjesniki motiviran Thodore Agrippa d'Aubign. Fanatino odan kalvinizmu, neposredni svjedok njegova otpora i sloma, on je i svoju humanistiku
kulturu i pjesniko poslanje stavio u slubu toga uvjerenja. Odgojen
od uenih humanista, legendarno darovit (u petoj je godini ivota vladao
latinskim, grkim i hebrejskim jezikom), kao mladi od esnaest godina stupa u hugenotske ete, postaje titonoom Henria Navarskoga, s
kojim e se poslije razii kad se ovaj zbog dinastikih ambicija opredijeli
za katolianstvo. Jedva izbjegnuvi Bartolomejskomu pokolju, sklonio
se naposljetku u enevu, gdje je i umro. Prvi su mu koraci u knjievnosti
u znaku divljenja prema Ronsardu, a sakupljeni su u zbirci Proljee (Le
Printemps, 1571.). Sastavljena je od oda, stanci i ciklusa od 100 soneta,
koji nosi naslov Hekatomba Dijani. Dijana je pak neakinja Ronsardove
Kasandre (Salviati), kojoj je devetnaestogodinji D'Aubign ispjevao
petrarkistiki kanconijer, koncipiran kao sjetno ljuveno oitovanje nedostinomu idolu, to je usto pripadao i katolikoj obitelji. Teko ranjen u boju kod Casteljalouxa (g. 1577.), kao rekonvalescent poinje
pisati prve stranice svoje pjesnike oporuke, nazvane Tragine pjesni (Les
Tragiques), koju je nadopunjavao sve do 1600., dok e se itavo djelo
pojaviti pred javnou tek 1616. Epopeja se sastoji od sedam dijelova
(knjiga) stilski i tematski dosta razliitih, koje povezuje jedinstvo nadahnua i neki proroki trans usmjeren do sudbinske biblijske vertikalnosti. Potresen stradanjima domovine i njezinim ratnim opustoenjem,
zelotski identificirajui vlastitu egzistenciju s religijom, D'Aubign pokuava apokaliptiki predstaviti poinjene strahote i zazvati anatemu
na krivce. Njegov bijes, podgrijavan humanitarnim uvstvima i patriotskom zabrinutou te vjernikim revnovanjem, materijalizira se u razornim, nenadmanim satirikim pasusima, uperenim protiv protivnikih
voda, korumpiranosti Crkve i javnih institucija. Tragine pjesni bivaju
tako zgusnuta kronika krvoprolia, groteskna slika povampirenih strasti

167

i licemjerja, prosvjed protiv bezumnosti, apologija i brevijar kalvinistikoga pravovjernitva, vizija Jehovine odmazde. Nevolje, njihov uvodni dio, iz kojega donosimo preveden fragment, evociraju emer nad
razorenom Francuskom, jecaje nedunih rtava, zapomaganje seljaka,
a majka Zemlja prekorava ovjeka zbog nezahvalnosti.

168

LUDA LJUBAV

A l'clair violent de ta face divine

Snanim blijeskom svoga boanskog pogleda
mene smrtnog tvoja nebeska ljepota
nagna da okuam to je smrt i bijeda
da bih se domogo besmrtna ivota.
Duh tvoj me zanese i nebu me ote,
tvoj plamen boanski smrtnost mi sagori,
moja dua s tvojom bje puna divote:
boginjo, bozima ti me ravnim stvori.
Usnom htjedoh taci usnice crvene,
da bih, lien smrti, lijepost vjenu brao;
ambrozija, nektar hranili su mene,
najslae boanstvo tad sam uivao.
Imam rtvenika posred rajskih dvora
ko i drugi bozi, puni zlobna bijesa,
i za me se, Boe, stidi Ljubomora
otkad zvijezdom svojom izmijenih nebesa.
Slijepi, kivni ljudi gone me bez kraja,
ljestvama do neba popeli se k meni:
no ja im prezirem zemlju iz svog Raja,
a uz lijepost tvoju nit nebo ne cijenim.
Nikola Milievi

169

TRAGINE PJESNI

NEVOLJE
[55-58, 89- 118, 125 - 130]

Je n 'cris plus les feux d'un amour inconnu

Ja ne pjevam vie ljubavne mi plame,
rad mudrosti blage to se svila na me,
rekoh stoga peru, drugo sada zbori,
inu vatru pjevaj, to Francusku mori.
O Francuska tuna! Zemljo krvoedna!
Pepelu, ne zemljo! Majke li si vrijedna,
dok otimlje djeci svoje slatke grudi,
dok smrt im i zator tvoja ruka nudi.
Pod tvojom se dojkom surov ivot rada,
ukletom plemenu borba je najslaa.
Plod utrobe tvoje vjeno kavgu ite,
na grudima tvojim otvara bojite.
Francusku bih tunu htio opjevati,
s djecom u naruju kao brinu mati.
Onaj bahatiji, obje dojke hvata
kradu tako mlijeko slabijega brata.
Udarcima drskim bratov dio krade,
to ga narav sveta obojici dade.
Taj pomaman lupe, kao Ezav znani,
skvrni sveto mlijeko, to obadva hrani.
Htiju svojem bratu ivot unititi,
odvie ne haje za udes vlastiti;
Jakov opet danas ostavi bez hrane,
osvetu podmuklu gnjevan trait stane,

170

na brata se stoga bijesan sunovrati,

a poprite bolno, iznova je mati.
Krikovi i suze te bolni uzdasi
malo pomogoe da se gnjev ugasi;
poneseni srdbom, to ih stalno mui,
tu se otrov bratski samo udvostrui.
Sukob tako raste do nesretna sraza,
a majka je samo svjedokom poraza.
Suzna ova ena, bolom ucviljena,
od preteke patnje pada izmuena.
Zadnjim trzajima, dok joj mlijeko tee,
nevjernim sincima ove rijei ree:
Grud se sada moja i krvlju oblila,
to vam prvi korak mlijekom je zalila;
nek vas otrov hrani, krvav-narataju,
samo krv vam odsad moje grudi daju!
Ivan Pandi

VLADARI
[459 - 498]

Rois, que le vice noir asservit sous ses loix

O kraljevi koje porok tako kvari,
vi robovi grijeha, sunji, ne vladari
sviju svojih strasti, kakva bijesna bura
u zloin vas nosi, goni vas i gura
da vam strana ezla crna krvca kvasi,
da su zli i prvi i posljednji asi
strahovlade vae, pune zla i boli,
za iji svretak narod Boga moli?
Kako narod kralju tvori trup i uda,

171

a kralj puku glavu, mahnito je luda

glava to za sebe uvati ne eli
svoju krv kad ona ivot joj je cijeli,
i loa je glava koja bez p muke
svome tijelu sijee i noge i ruke.
No nije li bolje, miljenja su neka,
kad je bolest jaa od svakoga lijeka,
kad rana pocrni, kad je nateena
i kad se na koncu pojavi gangrena,
nije P bolje liit jednoga se dijela
nego da to bude kraj itava tijela?
Takvo to se dade sasvim lijepo rei
kad udove nije pogibeljno sjei,
no drugo je kada gnoj iz silnih rana
prodre putem krvi do bitnih organa:
nek se mozak isti, nek osjeti tada
da je zbog njeg bolno tijelo kojim vlada.
Kralj to svome tijelu ne slui ko glava,
nije kralj, ve zvjerka i nakaza prava.
Po tom da li silom ili milom radi,
zna se je li silnik ili kralj na vladi:
jedan rui zie i zakone kri,
drugi mirnim putem carsku volju vri;
jednom narod slui da ratove vodi,
drugi vodi narod miru i slobodi;
jedan budi mrnju da ga svak se boji,
drugi stjee ljubav da strah ne postoji;
jedan tjera zvijeri, drugi sam je zvijere,
kralj tek runo strie, silnik kou dere;
zbog mira je kralju zahvalno puanstvo,
al zato u dui proklinje tiranstvo.
eljko Klak

172

JEAN DE SPONDE
(1557. - 1595.)

Ovoga kasnorenesansnoga pjesnika i istodobno predstavnika baroka biljee tek novije povijesti i antologije francuske knjievnosti. Njegove je pjesme otkrio Alan Boase u Cambridgeu. De Spondea s jedne strane karakteriziraju postupci, slini Desportesu, proistekli iz kontakta s
talijanskom poezijom (concetti, antiteze, gipkost i ritamska razvedenost),
samo to ih je on izotrio, osobito u pogledu sonetistike perfekcije, a
s druge pak strane srodnost s metafizikim, pjesnicima. U svojem nedugu ivotu ovaj je suptilni pjesnik na razmeu dviju epoha zapravo prevalio jedan bogat i raznovrstan egzistencijalni i literarni put. U poetku
se bavio ljubavnom poezijom i prevoenjem antikih autora. Od 1582.
do 1588. posveuje se meditativnoj religioznoj poeziji. Iz hugenotske
obitelji kao asnik odrie se vjere za koju se borio, i prelazi na katolianstvo. U krvavim okrajima godine 1594. njegov je otac kao hugenot
likvidiran. On, meutim, ostaje i nadalje vjeran svojoj konverziji i u spiritualnim stihovima pronalazi pjesniku vokaciju. Inspiriran psalmima
i kranskim pjesnicima Sponde u duhovnim obzorima trai ispomo
za ovozemaljske nedae, dileme i okrutnosti. Najpoznatije mu je djelo
poema Stance o smrti (1588.), popraena s 12 Soneta o istoj temi. Tu je
ostvario najvei naboj svojih metafizikih preokupacija, varirajui motiv
barokne zaokupljenosti smru, u veoma odnjegovanim strofama birana jezika, fluidna stila i efektnih srokova.

173

STANCE O SMRTI
[ulomak]
Je m'ennuy de vivre, et mes tendres annes
Sit sam tog ivljenja, umoran od svijeta,
stenjem pod teretom malog broja ljeta,
nalaze se skrhan na srijedi ivota,
al ne zato to mi hrabrost nije dana,
ve primam, ko luku poslije zlih orkana,
prijezir na budunost zbog prolih strahota.
Vidjeh kako svijet taj grli svoje slasti;
ja na svijetu grlim muke i propasti:
vedra mu proljea za me led su samo,
blagi zefir meni zlu buru donese
i kad svijet poiva, ja se drhte tresem,
0 kako razlune ciljeve imamo!
Taj svijet to se tako sam pred sobom kvari,
ne odvraa srce od voljenih stvari,
a ne voli nego svoju opainu:
moj duh me naprotiv izvan svijeta die
1 Ljepoti neba nosi me sve blie
te u ja odsada ljubit nju jedinu.
No osjeam neto da u meni rei,
to je protiv Neba, a za Svijetom tei,
to vedrine rajske mrklinom zatvara.
Duh, koji je oganj, elje moje grije,
a put, jer je voda, vodu na plam lije,
no te vode nee ugasit mi ara.

174

Put, tatinom svijeta stoput zavedena,

hoe jo da iem bude ovijena,
a duh smrt priziva, jer se boljem nada.
Zbog te dvije strane pogibelj me mui:
Boe, u tu borbu i ti se ukljui,
i na jau stranu ja u stati tada.
Nikola Milievi

175

STANCE O SMRTI
[ulomak]
Je m'ennuy de vivre, et mes tendres annes
Sit sam tog ivljenja, umoran od svijeta,
stenjem pod teretom malog broja ljeta,
nalaze se skrhan na srijedi ivota,
al ne zato to mi hrabrost nije dana,
ve primam, ko luku poslije zlih orkana,
prijezir na budunost zbog prolih strahota.
Vidjeh kako svijet taj grli svoje slasti;
ja na svijetu grlim muke i propasti:
vedra mu proljea za me led su samo,
blagi zefir meni zlu buru donese
i kad svijet poiva, ja se drhte tresem,
0 kako razlune ciljeve imamo!
Taj svijet to se tako sam pred sobom kvari,
ne odvraa srce od voljenih stvari,
a ne voli nego svoju opainu:
moj duh me naprotiv izvan svijeta die
1 Ljepoti neba nosi me sve blie
te u ja odsada ljubit nju jedinu.
No osjeam neto da u meni rei,
to je protiv Neba, a za Svijetom tei,
to vedrine rajske mrklinom zatvara.
Duh, koji je oganj, elje moje grije,
a pt, jer je voda, vodu na plam lije,
no te vode nee ugasit mi ara.

176

Pt, tatinom svijeta stoput zavedena,

hoe jo da iem bude ovijena,
a duh smrt priziva, jer se boljem nada.
Zbog te dvije strane pogibelj me mui:
Boe, u tu borbu i ti se ukljui,
i na jau stranu ja u stati tada.
Nikola Milievi

177

FRANOIS DE MALHERBE
(1555. - 1628.)

Malherbe je postupno i uporno gradio svoju karijeru, a naposljetku kad se domogao ugleda, bio je najutjecajniji knjievnik svojega doba,
voda kole, kritiar bez priziva, neka vrsta institucije. Roen u pokrajini (Caen) u inovnikoj obitelji, bio je ponajprije tajnikom jednoga
vojnoga odlinika. Nakon dugotrajna boravka u Provansi i Normandiji
tek je u etrdeset i treoj godini doao u Pariz i naskoro zauzeo vrste
pozicije na dvoru. Malherbe se suprotstavlja prezasienosti petrarkizmom i prevelikomu talijaniziranju poetskoga medija. Njegova reforma otvara put velikomu stoljeu, klasicizmu, i stoga je onaj zanosni
Boileauov usklik: Enfin Malherbe vint. Za klasicizam je karakteristino
podvrgavanje disciplini, metodinosti, mjerodavnosti i elja za redom,
jasnoom i mjerom u knjievnom stvaranju. To je upravo Malherbe zahtijevao, inzistirajui da se u poeziju unese to vie razuma, naravnosti
i preciznosti u izraavanju nasuprot baroknoj razbaruenosti i redundanciji. On je protivnik sloenih stilskih figura, prevelikoga metaforiziranja, jer je to nautrb jasnoe i zdravoga razuma. Reorganizira i versifikaciju odbacujui metrike korektive i postupke kao to su opkoraivanje, prijenos, amplifikacija. Aleksandrincu propisuje vrstu, odjelitu
cezuru, a rimovanju rigoroznu pravilnost u zvuku i slovu. Malherbe
revidira dotadanje francusko pjesnitvo, pronalazei kod Ronsarda, Du
Bellaya, Desportesa mnogo nepravilnosti, kaotinosti i primjera loega ukusa (osobito kod potonjega). Domaaj njegovih ideja i teorema
bio je epohalan, a oko njega se formirala skupina tovatelja (Mainard,
Racan). Taj stari kolnik, tiranin rijei i slogova (Guez de Balzac)
ostavio je razmjerno malen pjesniki opus: nekoliko pohvalnih pjesama kralju i kraljici, prigodnih dvorskih sastavaka, neto ljubavnih soneta,
te Les Larmes de Saint-Pierre (Suze sv. Petra, 1587.), prepjev-imitacija
Tansilla. U francuskim je antologijama uvijek prisutan po pjesmi Utjeha Du Prieru s desetak proverbijalnih kitica.

178

UTJEHA DU PRIERU U POVODU

SMRTI NJEGOVE KERI
[ulomak]

Ta douleur, Du Prier, sera donc ternelle

Bol tvoja, Du Prier, zar da vjeno traje,
s rijei punih plaa,
to ih ljubav oca dui stalno daje,
zar e bit sve jaa?
Zar kob keri, to ti u grob ko svi ljudi
morala je sai,
labirint je u kom tvoja pamet bludi
ne mogu se snai?
Znam djetetom kakve imala je drai;
ne kanim zbog jada,
prijateljski to ti hou da se blai,
to umanjit sada.
Bila je na svijetu to najljepim prua
sudbu ponajgoru;
ko to rue ive, ivjela je rua
samo jednu zoru.
Da Bog ti pak molbe usliati htjede,
te joj dano bilo
da okona ice kose bijele, sijede,
to bi s tim se zbilo?
Starija bi, misli, bila doekana
bolje sred nebesa?

179

Il utjela manje prah grobnoga stana

i crve svog lijesa?
Ne, ne, moj Du Prier, u asu kad Parke
duu tijela lie,
tad nestaje vrijeme s ove strane barke,
mrtve ne zna vie.
Smrt je vrhu svega nesmiljena, stroga;
utaman se moli,
oglui se vazda srca kamenoga
na vapaje boli.
Rob joj je siromah sred kolibe svoje
tekar slamom skrite;
od nje orunici to pred Louvreom stoje,
kralja nam ne tite.
I umjesno nije njoj pogrde slati,
srdit se i kleti;
nauk je jedini, to mir moe dati,
Boju volju htjeti.
Mirko Tomasovi

180

ETIENNE DURAND
(1585. - 1618.)

Etienne Durand pjesnik je jednako iznimna ivota - tonije reeno

smrti - kao i poezije. Da se istakne pred nesretno ljubljenom Marijom
de Fourcy, umijeao se u zavjeru protiv kralja, a u korist kraljice-majke, Marije Medici, kojoj je inae bio dvorski pjesnik. Osuen je na smrt,
razlomljen na kotau, a potom spaljen na trgu Grve. Na otrici kratkotrajnoga maniristikoga doba, u ambijentu jednoga maniristikoga dvora, on je odivio i ispjevao krajnje subjektivne stihove i sudbinu. Njegove
su Stance nestalnosti (Stances l'inconstance, 1611.) jedna od najkarakteristinijih definicija maniristikoga vremena - definicija koja uz prolo,
sadanje i budue uvodi i etvrto, jedino stvarno vrijeme egzistencije:
bjeee vrijeme (Z. orak). Intenzivni romantizam Etiennea Duranda
kao da dohvaa duhovno podneblje devetnaestoga stoljea.

181

STANCE NESTALNOSTI

Esprit des beaux esprits, vagabonde inconstance

O due nad duhom, nestalnosti skitna,
Sto je Eol, vladar vjetra, s valom zae,
Jer ko druga narav ti si svijetu bitna,
Pjev nek ovaj primi mo ti neumitna,
Ko to nekad ti se moje due tae.
Boginjo to nigdje i posvud se stvori,
Ravna nae dneve i grobu nas vije,
Koja elje namah poraa i mori,
Svaki tren u novu vrtnju nebo sori,
Da vee ni ljepe nita od tog nije.
Ako dolje zemlji tekoj dno je speto,
To je hod atoma sporiji il bri,
Na hrptu Neptuna mo ti klee dlijeto,
A godinja doba velije ti sveto
Duom kau koja cio svemir dri.
Na je duh tek vjetar, i ko vjetar ludi
Njihaj tekar udljiv on stalnou cijeni:
To to misli danas, zaas sjenom sudi,
Juer hlapi, sutra kao oblak bludi,
Sto prisutnim smatra, vidi gdje se smijeni.
Orisat bih rado misao kad sine,
No ve dok se misli, misao se mijenja,
Sto drim, to bjei, a stvar koja mine,
U nita pred novim asom uvijek pline,
Tako duh se klanja onome to jenja.

182

Tvoja veliina otkad se sjedini

Sa mnom, ja navukoh kruti prijezir na se;
Ludima se rugah koji u estini
Daju strahovladi da ih robljem ini,
I pokajno ive za dobro se gase.
Sred ledenih svijea znadem plamen rei,
Sred naslada mnogih tjeskoba me koi;
Jedna e mi usta, druga duu ei,
I najljepa gospa ko grijeh e me pei,
Dri li mi srce dulje nego oi.
Dakle, keri zraka, perjem odjevena,
Koja mene roba u slobodu vrati,
Pretekla mi smrt je tebi namijenjena,
Izmijenjena ljubav, pusta vatra njena,
I nestaan predmet rad kog htjedoh stati.
Namjenjujem tebi fantastinu sliku
Gdje e ispod ruke ljubav igru vodit,
Zaborav i nadu, elju preveliku,
Prekrene kletve, i gdje na vidiku
Sjetno, arko, ene s vjetrima e hodit.
Morski e oblutci, oluje i pjene,
Vatre koje tvore gromornu toplinu,
I munje to zamru sasvim neviene,
Slike neba kojih ne poznaju zjene,
Toj boanskoj slici kao boje sinut.
Ljepoticu svoju za hram posveeni,
Njeno srce tebi za oltar namijenih.
Za prebivalite njezin um zaplijeni,
A ja u ti biti odani sveenik
Koji dane traje u besmrtnoj mijeni.
eljka orak

183

THOPHILE DE VIAU
(1590. - 1626.)

Thophile, kako je bilo njegovo pjesniko ime, pripada krugu pjesnika s poetka XVII. stoljea, koji se nisu vezali uz neku kolu ili koncept. To su knjievni anarhisti, libertinci, a njihova uloga, kako
odmie vrijeme, biva sve veom u povijesti francuske poezije s aspekta
maniristikih i baroknih gibanja. Thophile je bio ponajdarovitiji medu
tim prethodnicima parike boeme, ali i najimpulsivniji, najnesputaniji.
Potjecao je iz hugenotske obitelji, to mu je bila prva oteavajua okolnost. Godine 1622. pod njegovim je imenom objavljena antologija Le
Parnasse satyrique, koja je od crkvenih vlasti ocijenjena kao razvratno i
bezbono tivo. Makar je Thophile bio tek jedan od autora, sva je krivnja pala na njega. Po prijavi isusovaca poveden je postupak i Thophile
je osuen na lomau, a spaljivanje je bilo predvieno na trgu Grve,
gdje je godine 1662. objeen i javno saeen pjesnik Claude le Petit zbog
sline optunice. Thophile je, meutim, ishodio pomilovanje, ali je
protjeran i dopanuo je tamnice, koja mu je unitila krhko zdravlje. Dio
njegovih stihova nastao je u zatvoru kao i Villonov i Verlaineov. Neke
su mu, pak, pjesme sasma nekonvencionalne, odudaraju i od tadanje
burleskno-groteskne poezije, a u Thophileu Curtius prepoznaje srodnost s nadrealizmom 1920-ih godina. Romantiari su ga cijenili (osobito Gautier) zbog njegova slobodnjatva i zbog finoga osjeaja za prirodu, koji je posebno doao do izraaja u dvjema antologijskim pjesmama Jutro i Samoa. Napisao je i jednu zanimljivu, barokno obiljeenu,
dramu Pyrame et Thisb (1617.). Izdao je za ivota dvije knjige: Oeuvres,
I. (1621.) i Oeuvres, II. (1623.).

184

TLAPNJE

Un corbeau devant moi croasse

Ispred mene gavran lijee;
poglede mi tmina krije;
dvije lasice i dvije lije
nasred puta svog susreem;
mojem konju noga fali,
padavica slugu svali;
ukaza mi duh se jedan;
sluam prasak i gromove;
ujem da me Haron zove,
u sredite zemlje gledam.
Potok tee uzbrdice;
na zvonik se krava penje;
krv se toi niza stijenje;
zmije ljube medvjedice;
na vrh jedne kule stare
guje deru leinare;
sunce za as pomralo;
usred leda dim se pui;
vidim mjesec gdje se rui;
drvee se kretat stalo.
Mirko Tomasovi

185

SAMOA
[ulomak]

Dans ce val solitaire et sombre

U tom dolu osamljenu
na um vode to se toi,
jelen riu sputa oi
k vrelu motre svoju sjenu.
Iz potoka gdje Najada,
otvorivi dveri svoje,
sred kristalna stana poje,
zvone zvui serenada.
Nimfa lovom satjerana
u hlad ovih luga zade
da skrovito mjesto nade
od satira divljeg gnana.
U brijestova mladih sjeni
spokoj sniva hladan, sjetan,
dok granama njie vjetar
ire neki ar ljuveni.
Corine, blie sada doi:
prostrimo se tu na polje,
da budemo skriti bolje,
ili sa mnom spilji poi.
Oh, otvori oi snene:
sto ljubavi lei tamo,
njezinih su strijela plamom
ispunjene tvoje zjene.

186

Od pogleda znaj da tvojih

i sm Amor biva svladan,
te u svojem carstvu sada
u uzama ko rob stoji.
Mirko Tomasovit

187

NICOLAS BOILEAU-DESPRAUX
(1636. - 1711.)

Boileau je proslijedio Malherbeovim putem po svojem klasicistikom poimanju poezije i umjetnosti uope. Poznat je u prvom redu po
djelu L'Art potique (Pjesniko umijee, 1674.), teorijsko-kritikom traktatu u stihovanom obliku, koji je postao kanonom klasicizma. Optuivan
s dosta argumenata kao doktrinaran i normativan teoretik, antipoe'ta, u
svome praktinome pjesnikom radu pokazivao je izrazite crte individualnosti i versifikatorske umjenosti. Boileau je prezreo cjelokupnu francusku renesansnu poeziju, ne videi u njoj dostatno umjetnikoga sklada
i pravilnosti, a kod suvremenih knjievnika otro je kritizirao sve natruhe
precioznosti, barokizma i izvjetaenosti. Njegov uspon na drutvenoj
ljestvici bio je slian Malherbeu: polako se uzdizao do trona najvee
autoritativnosti. Istina, Boileau je roen u Parizu u obitelji slubenika
Parlamenta. kolovao se za sveenika, ali se nije zaredio, ve je zavrio
pravo i postao odvjetnik. Nakon oeve smrti ivio je od rente, to mu
je omoguavalo knjievnu i drutvenu neovisnost u ambijentu koji je
ovisio od povlastica monika i pripomoi Kralja Sunca. Pisao je satire
s duhovitim osvrtima na knjievne, drutvene i parike aktualnosti. U
satirama i poslanicama iznosio je svoje poglede na knjievnost i ocjenjivao tekuu knjievnu produkciju. Te stavove napokon je uobliio u cjelovitom djelu, Pjesnikom umijeu, koje je zanimljiva sprega poetike i
poezije. Boileau izlae principe, pravila, postulate knjievnoga stvaranja,
ali to pjesniki oblikuje, a katkada i interpretira. Pokazuje se pritome,
uza sav svoj racionalizam i dogmatizam, kao iv duh, superiorno obrazovan, duhovit i prodoran. Nakon toga spisa Louis XIV. dodjeljuje mu
stalnu plau, a godine 1677. zajedno s J. Racineom postaje kraljevskim
historiografom. Napisao je i herojsko-komiku poemu Le Lutrin (tionik, 1673., 1683.) te preveo vaan antiki estetiki Traktat ouzvienome,
koji se pripisivao Longinu.

188

PJESNIKO UMIJEE
[iy i -178]

Dans Florence, jadis, vivait un mdecin

U Firenzi lijenik b u jednom asu,
ueni hvastavac, ubilac na glasu.
Dugo bjee uzrok jada sveopega:
sin siroe oca zahtijeva od njega;
brat zbog otrovanog brata suze lije.
Jedan mre bez krvi, drugi pun kasije;
po njemu je nazeb opasna upala,
a ve je ludilo glavobolja mala.
Najzad grad napusti, svugdje s mrnjom gledan.
Od svih prijatelja iv ostavi jedan,
vodi u svoj dom ga, ureeni, krasni:
to b bogat opat i graditelj strasni.
Lijenik kanda u tom umijeu se rodi:
0 zdanju ko Mansart razgovore vodi:
dvorani u gradnji on proelje kudi;
trijemu, odve mranom, drugo mjesto nudi,
drukije vodeno hvali stepenite...
Prijatelj ga shvati, svog zidara ite.
Zidar
dode,
uje,
prepravlja,
prihvaa.
Najzad,
da
ta
bude
udna
pria
kraa,
za svoj zanat haje na ubilac malo;
1 otada, dre estar i ravnalo,
sumnjivu Galena znanost napustivi,
posta vjet graditelj rav lijenik bivi.
Izvrsnu pouku daje nam taj vidar.
Tko je tim obdaren, nek je rade zidar,
uvaeni radnik potrebne vjetine,

189

nego puki pjesnik i pisac svjetine.

U drugim vjetinam' red je razliiti,
moe se estito drugog stupnja biti;
u tekom umijeu spisa, srokovanja
od osrednjeg k loem nema stupnjevanja;
re mlak pisac isto to i grozan znai.
Boyer ili Pinchne, ne lue itai;
ne tiju se vie Rampale, Mesnardire,
neg Magnon, Du Souhait, Corbin, La Morlire.
Lda bar smijeh budi, zabave nam dade;
hladan pisac samo dosadivat znade.
Smjel smijeh Bergeraca za me vie vrijedi
neg sav trud Motina, to nas versom sledi.
Ne opijajte se hvalom laskavaca,
koju skup vam kadto praznih tovalaca,
kliu udivljeno, na domjenku daje.
Neki spis, to pamen po sluanju, traje,
kada pak se tiskan pred opinstvom javi,
ne izdri oka pogled pronicavi.
Tisue pisaca sudbu tunu znamo:
Gombaut slavni sada uva duan samo.
Posluajte svakog, savjetu dosljedni.
Katkad i budala dade prijedlog vrijedni.
Kakve god verse primili od Feba,
bre-bolje svuda itat ih ne treba.
Nemojte ko onaj poet, bijesni, buni,
svojih praznih spisa ita milozvuni,
svakom, tko pozdravi, verse krasnoslovit,
po ulici s njima prolaznike lovit.
Nije ni hram sveti, tovan od anela,
sigurno sklonite od njegovih djela.
Ve rekoh: prosudbe rado prihvatite,
bez ljutnje ispravke primiv razloite.
Al ne hajte kad vas kori kakav bedak.

190

Neznalica vjeti, nije sluaj rijedak,

grdi nepravedno, s tatine, spis cijeli,
najljepih stihova kudi uzlet smjeli.
Sud mu glupi zalud opovrgnut biva;
u lanoj ocjeni duh njegov uiva;
nejak um mu, lien sve bistrine, dri
da vid njegov slabi sve motri do sri.
Ne sluajte svjet mu; tko mu vanost dadne,
bjeei od hridi, esto na dno padne.
Naite kritika korisna i zdrava,
kojeg razum vodi, znanje obasjava,
ije pero mjesto odmah e otkriti
kog utimo slabim, al elimo skriti.
On sam vae dvojbe razbistrit e znati,
on e vaeg duha strepnje odagnati.
I on e vam rei kakav ushit sretni
kadto moe nagnat duh jaki, poletni,
a umijeem sputan, da pravila prijee
i da ak umijea prekorai mee.
No, takvog kritika nai nije lako:
netko vrsno pie, sudi naopako;
netko slavu grada versima polui,
a nigda Vergila s Lukanom ne lui.
Morate moj savjet, spisatelji, slijedit.
elite li matom vi uspjeh zavrijedit?
Nek vam Muza tivom pounim i plodnim
korisno i trajno spoji vijek s ugodnim.
Od prazne zabave mudar ita bjei
i od razbibrige stei hasne tei.
Nek vam ud se, dua djelom ocrtaju
i o vama slike plemenite daju.
Ne mogu cijeniti te tetne pjesnike,
te, u stihu, asti gnusne odmetnike,

191

to pisaljkom grjenom, izdaju vrline,

pred okom itaa porok ljupkim ine.
No, ne spadam medu tune due one
to iz sviju spisa edno ljubav gone,
tog ukrasa divnog liavaju scenu,
trovaima dre Rodriga, Chimnu...
Cisto prikazana i ljubav neasna
u nama ne budi sramno uvstva strasna.
Nek Didona jeca, oarava mene,
grijeh joj osuujem dijele patnje njene.
Pisac ednih versa, to za krepost mari,
golicaju ula srca nam ne kvari.
ar njegov plam grjean ne pali pri tome.
Stog ljubite krepost, hranite se njome.
Zalud duh je prepun plemenite moi:
stih niskosti srca vazda posvjedoi.
uvajte se vrh sveg niske zavidnosti,
te prostih duhova zlobne mahnitosti.
Ona pravog pisca nikada ne kalja,
taj porok osrednjosti pripisati valja.
Taj vrijednosti svijetle suparnik najgori,
protiv nje kod monih smutnjama se bori,
i na prste zalud kuaju se dii,
nastoji je snizit da je moe stii.
Nemojte u takve spletke podle pasti,
sramnim rovarenjem ne idimo k asti.
Nek vam versi nisu briga neprestano;
tujte prijatelje, vjerno, pouzdano:
nije dosta da ste kroz spis dopadljivi,
treba znat kako se uz to aska, ivi.
Radite za slavu, nek gnusna zarada
svrha vrsnog pisca ne bude nikada.

192

Znam, bez grijeha, stida da duh plemeniti

moe za rad stei prinos zakoniti;
al ne mogu podnijet da pisac ugledan,
prezasien slavom, a novaca edan,
na plau knjiara Apolona mee,
pretvoriv u najam boansko umijee.
Prije neg je razum rijei iznaao,
pouio ljude, zakone im dao,
grubu narav ljudska slijedila su bia,
lutali su umom trae hrane, pia.
Ko zakon i pravo vladala je sila;
umorstva tad nisu kanjavana bila.
Al zbora umjena najzad sklad je mio
obiaja divljih grubost ublaio,
razasute ljude po umama zdrui,
bedemom i zidom gradove okrui,
prizorom muenja zloinca ustravi,
nedunosti slaboj tit zakona stavi.
Taj red, kau, plod je prvih versa bio.
Tad um nasta, kog je svemir prihvatio,
da kroz brda traka u Orfeja poju
smekan tigar divlju ud izgubi svoju;
da poj Amfiona stijenje maknu tvrdo,
to se slono die u tebansko brdo.
Sprva blagoglasje stvori ta udesa;
stih potom proroku dadoe nebesa;
aru sveenika u boanskom strahu
oduka stihovi Apolona dahu.
Zatim Homer drevne junake uskrisi,
na pothvate smjele zvali su mu spisi.
S poukom korisnom za njim Hesioda
lijena polja bre davala su ploda.
U tisue djela mudrost zapisana
b pomou versa svijetu javno dana;
ti naputci, postav pobjednici duha,

193

doprijee do srca posrednitvom sluha.

tovanim Muzama ta su dobra djela
velu poast s pravom u Grkoj donijela;
umijeu im ljudi, kao izraz hara,
podigoe svugdje stotine oltara.
Zbog bijede se plitkost naposljetku javi,
predanju otmjenost Parnas zaboravi;
zahvativ duhove strast za novcem kuna,
ukalja sve spise kroz laskanja runa,
na tisue jadnih djela proizvede,
prodavala rije je, trila besjede.
Nek taj gadan porok ne prlja vas zato.
Ako silnom snagom privlai vas zlato,
izbjegnite predjel to ga Permes poji:
na njenoj obali bogatstvo ne stoji.
Najvrsnijem piscu, najveem vojniku
Apolon tek nudi ast i lovoriku.
Mirko Tomasovit

194

OPAT CLAUDE CHERRIER

(? - 1738.)

Ovaj pisac, ija se godina roenja tek nagaa iz podatka da je umro

s vie od osamdeset godina, predstavlja u svom stoljeu rubnu, anakroninu pa stoga danas zanimljivu pojavu. Doista, usred galantnogaXVIII.
stoljea Cherrier unosi duh manirizma; njegovo glavno djelo Huncutarije ili zbirka Lakrdija (Polissoniana ou recueil de Turlupinades, 1722.)
sastoji se naime od zbirke rebusa i kalambura. Pripisuje mu se jo djelo
Nepoznati ovjek ili dvosmislice jezika (L'Homme inconnu ou les Equivoques
de la langue, 1713.). Zbog djela iljasti eir imao je posla s policijom, a
knjiga je izgubljena. Oko 1725. postao je policijski cenzor za razuzdane
knjige.

195

TLAPNJIV OPIS JEDNOGA RAZUMNOG BIA,

SKALUPLJENOG OD SKUPLJENIH DIJELOVA,
ODJEVENOG DVOZNANOM TKANINOM,
KOJE JE STVORILA HRPA DVOSMISLICA UZ POMO
BURLESKNOGA GENIJA

// a un corps de garde
On ima skuptinsko tijelo,
Ucviljene udove,
Glavu obitelji,
Kurje oi,
Sputeni nos,
Vid problema,
elo kolone,
Planinsku kosu,
Lakat brade,
Pedalj mua,
Adamovu jabuicu,
Strani jezik,
Kratki dah,
Trkae grlo,
Zub vremena,
Magaree ui,
Obraz od kurve,
Sotonski smijeh,
Maji kaalj,
Zlatnu groznicu,
Duge prste,
Visoku nogu,
Tek izlegle miie,
Zelene listove,
Ahilovu petu,
Nokat prednosti,

196

Svinjska rebra,
Bubreg u loju,
Kamenac mudraca,
Jetru na aru,
Vodene ile,
Muda Marijanova,
Riblju kost,
Zlu krv,
Bijesne gliste,
Petrovu stolicu,
Rep za kruh,
Ubrzani rast,
Objeenu volju,
Bosansku grbu,
Karakter stvari,
Sumnjivo lice,
Organ vlasti,
Javno mnijenje
Slubeno miljenje,
Struni izraz,
Sud od vina,
Kratku pamet,
Lani izgovor,
Morske ideje,
Tajni savjet,
Pasji ivot,
Srednji vijek,
Ime zakona
I zadnju rije.
Sve te injenice dokazuju da je bio topao brat.
Zvonimir Mrkonji

197

ANDRE CHENIER
(1762. - 1794.)

Chnier je jedan od kamena meaa francuske lirike, pjesnik koji

dostojno zatvara krug, otpoet Ronsardovim i Du Bellayovim reformama, i koji istodobno iskupljuje poetski oskudno XVIII. stoljee. No, on
po svojoj poruci ivi tekuXLX. stoljeu, djela mu bijahu objavljena 1819.
Andr je tragino zaglavio od giljotine, u 32. godini ivota, 7. termidora,
tj. 25. srpnja, dakle dva dana prije Robespierreova pada godine 1794.
Smaknut je nekoliko sati prije ukinua Terora, optuen da je neprijatelj
naroda i slobode, a suprotstavljao se bezumnomu prolijevanju krvi. U
tamnici je nainio ponajljepe pjesme, u oekivanju smrti, uao je u legendu, protagonist je istoimene znamenite opere Umberta Giordana.
Chnier je roen u Carigradu, gdje mu je otac slubovao kao konzul,
od majke Grkinje. Njegov zanos za helenskom kulturom bitan je pokreta poetskoga djelovanja. Umjesto Rousseauova povratka prirodi geslo mu je bilo: retour Vantique. Boravei u Strasbourgu, dolazi u doticaj s helenistima (to je vrijeme Winckelmannovih otkria) i otada se
posvema posveuje izuavanju antike i njezinu pjesnikomu rekreiranju.
Ipak, najljepi su Chnierovi sastavci iz tamnice: Mlada zarobljenica i
Jambi. Za prvu pjesmu inspirirala ga je suzatvorenica u Saint-Lazareu,
osamnaestogodinja Aime Coigny, u sudbini koje je naao proroki
motiv za autoidentifikaciju. U Jambima progovara njegov slobodarski
duh, odgojen na enciklopedistima, koji se suprotstavlja nasilju i revanizmu, uvjeren da je pravda na njegovoj strani, stihovima punim pecali,
ali dostojanstvenima i prijeteima. Chnier je njegovao mnoge antike
vrste (bukolike pjesme, poslanice, himne, ode) i specifine poeme, koje
su zapravo nacrt neostvarena epa o postanku i razvoju ovjeanstva. U
jednoj od njih (L'Invention) razluuje da se treba kaniti slijepe imitacije
antikih tema i pronai u naoj civilizaciji novu grau, a da od starih
trebamo posvojiti umjetnost, koja je savrena: Na misli nove piimo
stare stihove.

198

EPIGRAM

J'tais un faible enfant qu'elle tait grande et belle

Nejako bijah dijete, a ona lijepa, zrela.
Dozivala bi me smijekom i na se bi me sjela.
Dok stajah joj na krilu, edna mi ruka mala
njenu je kosu, lice i grudi milovala.
A kadto njena ruka, iz koje ljupkost zbori,
tu nesmotrenost djeju pravila se da kori.
Kad kraj sebe je dragane imala, smetene,
mazila je jo vie ta divna ena mene.
Ah, koliko li puta (ta to zna u toj dobi?)
moje lice od njenih usana cjelov dobi!
A zavidni pastiri govorili su meni:
Sretno dijete! Koliki cjelovi izgubljeni!
Frano ak

MLADA ZATOENICA

L'pi naissant mrit de la faux respect

Od kose straha nema klasu to jo zrije,
ni u ljeto od pree lozi koja pije
sjaj zore bilom vrelim;
i ja, ko oni lijepa, ja, ko oni mlada,
pa bilo kakve patnje muile me sada,
smrt ipak jo ne elim.

199

Nek stoik hladna oka eljno u smrt juri,

ja plaem, al se nadam; preputam se buri,
al vraam pogled gore;
znam, mnogi dan je gorak, al i dragih ima.
Jer, jao, gdje je med da bude sladak svima,
il bez oluje more?
Ja mnotvo sanja usred svojih grudi nosim.
Tamnikih zidova teinu lako snosim,
jer imam krila Nade.
Kad iz mree utee zarobljena eva,
jo sretnija se k nebu uzdie i pjeva,
jer sad i za zlo znade.
Zar ja da umrem? Uvijek spokojna u dui,
te u snu ni na javi nikada ne gui
zla savjest moju mladost.
U oku svatko pozdrav u susret mi nosi,
a mrku elu lik moj katkad mir donosi
i skoro vraa radost.
Ta jo je tako dugo putovanje moje!
Ja idem; a od brijestova, to uz put stoje,
do prvog tek sam stigla.
Na ivotnu gozbu tek to sam ui smjela,
a usne mi drhtnue od obilata jela
i ruka tek se digla.
Ja proljee tek znam, a etvu vidjet hou;
i poput sunca cijele godine slatkou
svih doba da outim.
Zablistavi ko cvijet, to ponos vrta biva,
ja vidjeh sjati samo srebro jutra siva,
a blistav dan tek slutim.

0 smrti, pri ekaj! Ne prilazi mi blizu;

1

tjei srca koja sram i strava grizu

200

u beznaima bijelim!
Jer za me oblaci jo bogati su snima,
a muze glazbom, ljubav poljupcima;
ja umrijet jo ne elim.
Kad, tuan zatoenik, zauh gdje se jada
u pjevu alobnom zatoenica mlada,
ve izgubivi snage,
ja trgoh da upamtim glas, to me zapljusne
ko val, i da opjevam jadanje te usne
i naivne i drage.
Njen pjev, tamnovanja i moga vjerna
nagnat e jo mnoge da trae dra tog lika
to svatko mu se divi;
jer njezin glas i lice odiu ljepotom
i svatko e ko ona drhtat nad ivotom
kad uz nju e da ivi.

slika,

Vladimir Geri

U PROGONSTVU

Sans parents, sans amis et sans concitoyens

Bez svojih zemljaka, drugova i roda,
izgubljen na zemlji, bez ikoga svoga,
valovima baen na taj otok pusti,
esto slatko ime Francuske izustim.
Uz crno ognjite sm tuim i snivam,

201

brojim spore sate, smrt svoju dozivam.

Nemam jednog druga da me osokoli;
tko uza me sjedne, vide da me boli
i da suze s lica kaplju mi u muku,
upita: to ti je? - i stisne mi ruku.
Nikola Milievi

202

ALPHONSE DE LAMARTINE
(1790. - 1869.)

Kako god periodizirali francuski romantizam, Pjesnike meditacije

(Mditationspotiques, 1820.) oznauju njegov prijelomni datum. Pisac
Alphonse-Marie Prat de Lamartine upravo je bio navrio tri desetljea
ivota i dotada nije gajio neku veu knjievnu samosvijest. Oduevljenje
za tu neveliku knjigu od 24 pjesme (u definitivnom izdanju iz godine
1849. ima ih 41) i samoga ga je iznenadilo i bitno utjecalo na njegov
daljnji ivot. Potranja mladih i enskih itatelja bila je tolika da je iste
godine izalo novih est naklada. Do Meditacija Lamartineovi su se dani
odvijali vie manje u dokolici, u traenju ivotne fizionomije, ljubavi i
profesije. Potjee iz plemenitake obitelji. Nakon kolovanja otac ga
godine 1811. alje u Italiju da bi ga odvratio od nepoudne enidbe.
Po obiteljskoj tradiciji monarhist, s radou doekuje Napolonov pad
i 1814. upisuje se kao asnik u kraljevsku gardu, ali se uskoro demobilizirao. U kupalitu Aix-les-Bains upoznaje godine 1816. Julie Charles,
dvadesetogodinju suprugu postarijega profesora fizike. Iz kratkotrajna susretaja rodit e se vrsta emotivna i duhovna veza. Rije je o Elviri, koja dominira Meditacijama i autobiografskim romanom Raphal. U
pjesnikovu sjeanju Julie se preoblikuje u Elviru, umrlu godinu dana
nakon kupaline epizode, koja od ljubavnice postaje neka vrsta nadzemaljskoga bia, ideal snatrene ene. Ta kontemplativno-platonska komponenta stanovito je proienje prijanjih i kasnijih Lamartineovih odnosa sa enama, iskupljenje grijeha mladosti (nezakoniti sin), protutea njegovoj branoj situaciji, u kojoj se 1820. naao s bogatom Engleskinjom. Od 1820. do 1840. Lamartine je u kovitlacu diplomatske i
politike karijere (tajnik ambasade u Napulju i Firenzi, zastupnik, ef
vlade i ministar vanjskih poslova). Na visokim funkcijama bio je razmjerno kratko (izruio je vlast Cavignacu), a potkraj 1848. na izborima za
predsjednika Republike dobio je tek 17910 glasova. Poduzeo je u spomenutom razdoblju i dugo putovanje na Orijent, a na povratku je proputovao i Srbijom. Nesretna ljubav prema Elviri, tragina smrt djece i
majke, opozicioni govori u Skuptini stvorili su oko njega legendu, koja

203

brojim spore sate, smrt svoju dozivam.

Nemam jednog druga da me osokoli;
tko uza me sjedne, vide da me boli
i da suze s lica kaplju mi u muku,
upita: to ti je? - i stisne mi ruku.
Nikola Milievi

204

ALPHONSE DE LAMARTINE
(1790. - 1869.)

Kako god periodizirali francuski romantizam, Pjesnike meditacije

(Mditationspotiques, 1820.) oznauju njegov prijelomni datum. Pisac
Alphonse-Marie Prat de Lamartine upravo je bio navrio tri desetljea
ivota i dotada nije gajio neku veu knjievnu samosvijest. Oduevljenje
za tu neveliku knjigu od 24 pjesme (u definitivnom izdanju iz godine
1849. ima ih 41) i samoga ga je iznenadilo i bitno utjecalo na njegov
daljnji ivot. Potranja mladih i enskih itatelja bila je tolika da je iste
godine izalo novih est naklada. Do Meditacija Lamartineovi su se dani
odvijali vie manje u dokolici, u traenju ivotne fizionomije, ljubavi i
profesije. Potjee iz plemenitake obitelji. Nakon kolovanja otac ga
godine 1811. alje u Italiju da bi ga odvratio od nepoudne enidbe.
Po obiteljskoj tradiciji monarhist, s radou doekuje Napolonov pad
i 1814. upisuje se kao asniku kraljevsku gardu, ali se uskoro demobilizirao. U kupalitu Aix-les-Bains upoznaje godine 1816. Julie Charles,
dvadesetogodinju suprugu postarijega profesora fizike. Iz kratkotrajna susretaja rodit e se vrsta emotivna i duhovna veza. Rije je o Elviri, koja dominira Meditacijama i autobiografskim romanom Raphal. U
pjesnikovu sjeanju Julie se preoblikuje u Elviru, umrlu godinu dana
nakon kupaline epizode, koja od ljubavnice postaje neka vrsta nadzemaljskoga bia, ideal snatrene ene. Ta kontemplativno-platonska komponenta stanovito je proienje prijanjih i kasnijih Lamartineovih odnosa sa enama, iskupljenje grijeha mladosti (nezakoniti sin), protutea njegovoj branoj situaciji, u kojoj se 1820. naao s bogatom Engleskinjom. Od 1820. do 1840. Lamartine je u kovitlacu diplomatske i
politike karijere (tajnik ambasade u Napulju i Firenzi, zastupnik, ef
vlade i ministar vanjskih poslova). Na visokim funkcijama bio je razmjerno kratko (izruio je vlast Cavignacu), a potkraj 1848. na izborima za
predsjednika Republike dobio je tek 17910 glasova. Poduzeo je u spomenutom razdoblju i dugo putovanje na Orijent, a na povratku je proputovao i Srbijom. Nesretna ljubav prema Elviri, tragina smrt djece i
majke, opozicioni govori u Skuptini stvorili su oko njega legendu, koja

205

kao da se ugasila slomom na predsjednikim izborima. Dvadesetak preostalih godina proivjet e u tekim financijalnim iskuenjima i naporima da ouva obiteljsko nasljee. Lamartine je prije svega pjesnik Me Jz'tacija, premda je njegov opus voluminozan i anrovski raznovrstan. Glavna je znaajka te zbirke nekonvencionalni, za ono doba, intimizam,
spontanitet i osjeajnost te melika svojstva. To i neke druge odlike (pretapanje pjesnika u prirodu, opisi krajolika, sjetnost, reminiscencije na
umrlu voljenu enu, enja da se ivotne tegobe i nespokoj smire uzdignuem srca boanstvu) slagali su se s ukusom i potrebama onoga
vremena, koje je bilo u romantiarskom previranju. Specifinu lirsku
atmosferu Meditacija Lamartine kua slijediti u narednim zbirkama; no,
to je tek u pojedinim ostvarenjima postizavao. Doekan kao poetnik
s iznimnim i neoekivanim odobravanjem, postupno je podlijegao maniri prvijenca i padao pod dojam romantiarske pjesnike odgovornosti.
U knjizi Pjesnika i vjerska blagoglasja (Harmonies potiques et religieuses,
1830.) prevladavaju religiozni stihovi, a Lamartine je zamislio i jedan
ambiciozan ep, u kojem bi simboliki prikazao pozicije ovjeanstva,
faze koje ljudski duh mora prijei da bi stigao svrsi putovima Bojim.
Ostvario je istom uvodnu i zavrnu sliku te epopeje: Jocelyn (godine
18 3 6.) i Posrnue jednoga anela (La Chute d'un ange, 1838.), koje je kritika
suzdrano primila, a Posrnue je slubeno osueno od pape. Posljednji
je vrjedniji pjesniki Lamartineov objavak (potkraj ivota on je u novanoj oskudici mnogo pisao i objavljivao bez kriterija) Vinova loza i kua
(La Vigne et la maison, 1857.), napisana u kui u Milyu, gdje se rezignirano i tugaljivo rekapituliraju sjeanja i nadanja cijeloga ivota.

206

JEZERO

Ainsi, toujours pousss vers de nouveaux rivages

I noeni vjeno, u vjeitoj noi,
bez povratka gnani spram obala skritih,
zar u moru ljeta neemo se moi
ni dan usidriti?

0 jezero! Jedna godina tek ode,

a pred mile vale, koje bez nje gledam,
gdje ona sjedae, na kamen kraj vode,
ja sm evo sjedam.
1 onda si tako bualo pod stijenom
i razbijalo se o tvrde joj strane,
a njoj vjetar prao tvojih vala pjenom
noge milovane.
Jednu veer - pamti? - plovismo u muku,
med vodom i nebom nigdje iva glasa,
jedino se vesla ula kako tuku
u skladu talasa.
Najednom, glas neki, udan, posve blago
s arobnih obala podigao jeku,
val se primirio, a iz glasa dragog
uh rijei gdje teku:
O vrijeme, ne leti! Vi, trenutci sretni,
ne hitajte tamo!
Pustite da slasti naih dana cvjetnih
mirno uivamo!

207

Koliko nesretnih na zemlji vas moli:

za njih brzo hajte;
njima odnosite i dane i boli,
sretne ne gledajte.
Jo koji trenutak zalud molim vrue,
vrijeme ni da uje.
Noi zborim: 'Lake!', ali ve svanue
tamu rastjeruje.
Ljubimo se dakle! Ne gledajmo nita!
Nek nas radost primi!
ovjek nema luke, vrijeme pristanita,
s njim teemo i mi.
O zavidno vrijeme, zar e pjani sati,
kad nas ljubav sretnim valovima hrani,
jednakom brzinom od nas otjecati
ko nesretni dani?
Zar od njih ni traga nee biti vie?
Zar zauvijek nesta tih asova sree?
Vrijeme to ih daje, vrijeme to ih brie,
zar ih vratit nee?
Vjenosti, prolosti, vi, dubine tamne,
od otetih dana to tamo inite?
Hoete P nam vratit sve zanose plamne
to nam ih grabite?
O jezero! stijene! pilje! umo slijepa!
Vi tono vas vrijeme obnavlja i tedi,
na tu no sauvaj, o prirodo lijepa,
barem spomen blijedi!
Bilo u tiini tvojoj il u buri,
jezero, u sjaju okolice tvoje,

208

u jelama crnim, u hridima surim

to nad tobom stoje.
Bilo u lahoru koji ume brodi,
u umoru to ga al alu predaje,
u srebrnoj zvijezdi to u tvojoj vodi
blijedim sija sjajem.
Vjetar to jaue, trska to umori,
lagani mirisi u zraku i dahu,
sve to vidim, ujem, diem, neka zbori:
Oni se voljahu!
Nikola Milievi

HRAM

Qu'il est doux, quand du soir l'toile solitaire

Lijepo li je kad se polako upree
veernjaa, noni glasnik ljudskom rodu,
da bi zatreptala na nebeskom svodu,
kad dan i no zemlju osvojiti tee;
lijepo li je tada u pobonu hodu
slazit u dno dola k hramu malog sela,
po trijemu kojeg se mahovina splela,
al gdje srca vjerna mole se Gospodu!
Zdravo, umo sveta! Zdravo mrtvih brijee,
gdje seoske rake u tiini lee;

209

blagoslivljem kroe edne ploe grobne.

Oskvrnut prah mrtvih zlo je ponajtee!
Pokleknem na kamen, srce mi se stee,
a korak odzvanja laom crkve drobne.
Kakva tama i muk! Do dna hrama see
jedva vidljiv plamen, koji je ueen
da vijek gori ispred svetih rtvenika.
On jedino svijetli, dok sav svemir drijema,
ko znamen dobrote, to bdi, to se sprema
ovdje prihvatiti uzdahe smrtnika.
Uimo! Niotkud uma, glasa nema;
tek predvrae kripi od koraka moga,
u svetite zade napokon mi noga.
rtvenici sveti i zidovi hrama!
Sm sam, pa bol vruu iskalit pred vama
i re nebu tajne elje mogu stoga:
nitko ut ih nee osim vas i Boga.
Sto!... Usuujem se k rtvenicim' ii!
Srca, u kom plamti bol i ljubav, prii
svetom krugu, Vinji, zar se usuujem!
A ne plaim se da kazna e me stii,
to velinost tvoju dostojno ne tujem!
Ne! Sram me nije ognja koji me izgara:
ljubav nije grjena kad je krepost stvara.
Zbog tog sasma ista kao predmet njeni
ona gori vatrom blaenom u meni.
I stalnost je resi, kob je isti huda.
Izrekoh je zemlji i prirodi svuda;
pred oltarom smjelo izrekoh je svetim:
i pred Tobom, Boe, nazvat u je smjeti.
Da, unato strahu, tu u Tvojem stanu,
Elvirino ime usna tiho anu.
Ime joj od groba k grobu ode smjesta,

210

ko cvil tuan sjena kad vapiti stanu,

i narui spokoj ukopnoga mjesta.
Mjesto grobno, zbogom! Zbogom, hladne ploe!
Otkada pred vama ja jecati poeh,
u se dvaput kroz no kako sati tuku.
Utjeen odlazim, Bog mi vidje muku.
Moda isto tako sad negdje daleko
Elvira u hramu bdi mranomu nekom,
sama s mojom slikom, i u plau moli
doavi pred oltar prostrijet svoje boli.
Mirko Tomasovi

USAMLJENOST

Souvent sur la montagne, l'ombre du vieux chne

Na brdu u sjeni hrasta mnogo puta
pri zalazu sunca sjedim sjetan, tuan;
pogled mi dolinom amo-tamo luta,
to se arolika podno mene prua.
Tu pjenastih vala rijeka umno tee;
vijuga, u dalji sve tamnijom biva;
tamo gdje kroz plavet zvijezda javlja vee,
u jezeru mirnu tiha voda sniva.
Zadnja zraka pada u sutonu dana
vrhu gor tamnim ovjenanih gajem,

211

a kraljice noi kola se zvjezdana

penju, i ve obzor bijelim rube sjajem.
Tog trena, gotiku napustivi strijelu,
poboni napjevi zrakom skladno lete;
prolaznik zastane, a zvono u selu
s bukom zadnjom dana zvuke mijea svete.
No, te slike ljupke ne privlae mene,
nit pred njima utim ushita i sree;
gledam ovu zemlju ko prolazne sjene:
sunce ivih mrtve ogrijati nee.
Od brda do brda zalud oi trae,
s istoka na zapad, od sjevera k jugu,
prelijeem sve toke beskraja i kaem:
Za me sree nema nigdje u tom krugu.
Sto e mi te dole, kolibe i vile,
tate stvari, kojih draest prola me je?
Rijeke, stijene, ume i osame mile,
jednog bia nije, tako pusto sve je!
Ja 1' sunce zapoe ili presta sjati?
Ja P vedro il mutno izlazi il pada,
njegov hod ja sasma ravnoduno pratim;
to mi sunce znai? Niem se ne nadam.
Na golemu putu da ga pratit smijem,
vidio bih svugdje jaz pustinja golih:
ja ne elim nita od svega to grije,
od cijeloga svijeta ja nita ne molim.
Al moda iznad njegovih bih sfera,
gdje istinsko sunce druga neba ari,
ugledao ono emu toli smjerah,
da se mogu liit tih zemaljskih tvari.

212

Tamo ja bih pio na uenim vrelim';

i ljubav i nadu naao bih tamo,
i ideal koji svaka dua eli,
a kojem na zemlji imena ne znamo.
Na krilima zore to mi nije dano
vinuti se Tebi, svrho elja mojih!
Sto me jo vezuje sa zemaljskim stanom,
u zemlji progonstva zbog ega jo stojim?
Kad u dolu padne umski listak mali,
veernjak se digne, s livada ga smete;
uvenulu listu ja sam tako nalik:
nosite i mene, o vi bure klete!
Mirko Tomasovi

LEPTIR

Natre avec le printemps, mourir avec les roses

S ruama umirat, edo pramaljea,
na krilu zefira nebom noen biti;
ljuljan u naruju tek procvala cvijea,
mirise, svjedosti, plavetnila piti;
tresui sa svojih krila zlatan praak,
do vjenoga svoda vinut se ko daak,
leptiru je sudba takvu dala sreu.
Nalik je eljama, to zastat ne mogu,
to neutaene, dodirnuv stvar mnogu,
da slast itu, k nebu naposljetku kreu.
Mirko Tomasovi

213

HIMNA BOLI
[ulomak]

Tu fais l'homme, Douleur! oui l'homme tout entier

Ti, o boli, pravi ovjeku si znamen,
ko kraljevka zlatu, kano mjedu plamen;
tako ba i junak otricu si ljutu
posjeklici otri na kamenu krutu.
A tko tebe ne zna, ne poznaje svijeta,
tromo njemu noga po toj zemlji lijeta,
nad ivota burom ko oblak se vije,
i na zemlji traga korakom mu nije;
znoj s umorna ela ne kvasi mu ruke;
ne sre mu noga na putovih muke;
a oruje kada klonuti mu uze,
ne zna ga ojaat na biserju suze.
On u srcu ne zna one borbe teke
pred kojom i grudi drhtaju viteke;
ne zna uzdi k nebu oko oroeno,
nit ustalit ne zna klecavo koljeno;
i beznaa tajnog kad ga shvate ralje,
o zaprekah ne zna otisnut se dalje...
A to sa mnom misli ti, o teka boli?
Tvoja me je ruka ogrlila toli;
pod zatitu neba krila mi te nose
kad zbog tebe esto oi mi se rose.
Jovan Hranilovi

214

ALFRED DE VIGNY
(1797. - 1863.)

Alfred-Victor de Vigny nije u ivotu imao toliko spektakularnih

dogaaja i obrata kao to je to bio sluaj s Lamartineom, Hugoom, pa
i De Mussetom. Sin viega asnika, rojalistiki odgojen, veoma mlad
ulazi u vojnu slubu, dospjevi do ina satnika (1814. - 1827.). Napustivi vojsku, bavi se knjievnim radom i stjee solidan ugled kao predstavnik novih romantiarskih tendencija. Od 1837. do smrti ivi povueno. Tek nakon smrti otkrit e se da je dosta radio u osamljenitvu u
dvorcu Maine-Giraud u Charenteu. Dvogodinju agoniju (rak na elucu) stoiki je podnosio. Na bolesnikom krevetu pohodio ga je Baudelaire da mu izrazi svoje tovanje. De Vigny je poeo pisati pjesme godine
1815. Prva mu zbirka Pomes izlazi 1822., koju poslije usavruje i nadopunjuje, tiskajui svoj pjesniki opus pod naslovom Antike i moderne
poeme (Pomes antiques et modernes, 1826., 1829. i 1837.). Posmrtno mu
je objavljena zbirka Sudbine (Les Destines, 1864.). Ostavi dosta postrance od vehementnih borbi s pobornicima i epigonima klasicizma, De
Vigny svoj poetski put pronalazi u specifinim sastavima, u kojima je,
kako sam napominje u predgovoru izdanja iz godine 1837., neka filozofska misao iznijeta na vidjelo u epskome ili dramatikom obliku.
Zazirui od intimne i sentimentalistike lirike, on je do pjesnike afirmacije doao mnogo sporije i tee ju odravao nego Lamartine i Hugo,
ali je imao vie izvornosti od bilo kojega velikoga pjesnika epohe romantizma. Ta se izvornost ponajprije tumaila problematikom njegovih filozofsko-religioznih poema, u kojima je na versifikatorski skladan
i uinkovit nain pokretao vjena pitanja ovjekove egzistencije i kobi, a moderno doba otkriva je u simbolistikim i mitskim obiljejima
De Vignyeve poezije. Od prve zbirke, kojom prevladavaju biblijski sadraji, a kojima su kasnije pridavanimoderni, do posljednje s karakteristinim imenom, ovaj je pjesnik razraivao sline teme, neku vrstu leopardijevskoga pesimizma, koji u njega evolvira do neposredne optube boanstva i filozofije beznaa. Mnogo mu spominjani pesimizam nema,
kao u Lamartinea, nikakva katarktikoga i utjenoga izlaza u prirodi,

215

ovjeanstvu i religiji. Dok u poemi Mojsije, nastaloj u poetnoj fazi,

byronovski apostrofira traginu izoliranost genija, u Sudbinama je ve
propovjednik apsolutnoga fatalizma i teze da je ovaj svijet jalov, zao i
zanemaren od Stvoritelja. Svemogui iz Maslinske gore ravnoduan je
spram patnji stvorenja, okrutan prema svojem sinu, ije ljudske molbe
ne uvaava niti mu doputa da ovjeanstvu otkrije posvemanju istinu.
Eloa (u istoimenoj pjesmi iz 1829.) pak, aneo roen iz Kristove suze,
pokuava spasiti grjenoga arkanela, izgnana iz raja. Ne uspijeva meutim obratiti Sotonu i taj aneo (zapravo anelica) sa Sotonom zavruje
u propasti. No, uza sve to to se De Vigny kao pjesnik kree jednom
svjesno izdvojenom putanjom, to misaonou, zgusnutim izrazom i
klasinom smirenou fakture izbjegava karakteristine romantiarske
retorike postupke, on je ipak postojano u koordinatama svoje epohe,
poglavito po odnosu prema ljubavi (tajnoj, nevidljivoj i neobjanjivoj
moi) i patnji, koja po njemu kao Damoklov ma visi nad ljudskim udesom. Iz te patnje proishodiuzdignue (lvation) pjesnika i zvjezdani trenutci njegova stvarateljskoga komuniciranja s drugima. De Vignyeva
se poetika boli, dakle, pribliuje DeMussetovoj i prethodi Baudelaireovoj.

216

MOJSIJE

Le soleil prolongeait sur la cime des tentes

Po vrku atorja sunce produuje
one kose zrake, one vatre rujne,
trage zlatne koje u zraku ostavlja,
kad se u log pjean u pustinji spravlja.
Kao da je grimiz odjeo dolinu.
Neplodnog se Neba penju uz planinu,
zasta, Boji ovjek, Mojsije, i, smjeran,
dugo promatrae obzor neizmjeran.
Gleda prvo Pisgu, okruenu smokvom;
onkraj gora, koje on prelazi okom,
stere se Gilead, Efrajim, Manae,
plodna zemlja kojih njemu zdesna stase;
prema Jugu, Juda golem se protee
s pustim pijeskom more gdje zapadno lijee;
dalje, u dolini, ve zastrtoj tminom,
prua se Naftali, ovjenan maslinom;
u ravni u cvijeu, prekrasnom i tihom,
grad se palmi vidi: grad to je Jerihon;
iz fogorskih polja svoje luge ire
mastika se gusta k Soaru prostire.
Vidi sav Kanaan, tlo mu obeano,
gdje le' u grob, znade, nee bit' mu dano.
Gleda, nad Hebreje ruku jaku prui,
pa svoj put spram vrha planine produi.
Skrivaju moapskih polja udubine,
uz podnoje svete zbijena planine,
djeca Izraela bijahu tog asa
nalik itu koje sjeverac talasa.
U vrijeme kad rosa zlato pijeska kvasi

217

i lie javora biserima krasi,

poao Mojsije, prorok stogodinji,
okruen poau, da se sretne s Vinjim.
Gledahu gdje plamen s glave mu se die,
a kad vrhu brda velikoga stie,
kad elom je oblak Boji dotakao,
koji vis taj bjee munjom ovjenao,
uga kd s oltara kamenih se tada,
a Hebreja, nice, eststo je hiljada,
u sjeni tamjana kog sunce pozlati,
stalo jednoglasno hvalopjev pjevati;
diu se iz mnotva, sinovi Levija
ko empres to se nad pijeskom povija,
prate puk uz harfu, slono put nebesa
upravljahu Kralju svih Kraljeva pjesan.
Mojsij u oblaku, "Vinjem suelice,
govorio njemu licem je u lice.
Zar jo ne dovrih?, rekao je Bogu,
Gdje eli da opet stavim svoju nogu?
Zar u vazda ivjet moan, u samoi?
Pusti da san zemlje zaklopi mi oi.
Sto li ti uinih da izabra mene?
Kamo ti si htio, vodah tvoje pleme.
Zemlja obeana, evo, pred njim stoji,
sad nek drugi bude posrednikom tvojim,
izraelskog hata neka obuzdaje;
moj mu tap i knjigu u nasljedstvo dajem.
Sto ti je trebalo sprit moje nade,
s eg ne ostah ovjek to nita ne znade,
od gore Horeba jer do Neba item
utaman mjesto za svoje ukopite?
Avaj, med mudrim mudrim me uini!
Prstom vodah prolaz puka u pustinji.
Na kraljevske glave grad i oganj sruih;

218

zakon moj e klee puk tovat budui;

dano mi je prvi grob ljudski otvorit,
smrt u mojoj rijei rije proroku zbori,
velik sam, noga mi vrh naroda staje,
ruka mi stvara i rui narataje.
Avaj, ja sam, Vinji, moan, u samoi,
pusti da san zemlje zaklopi mi oi!
Avaj, tajne neba ja znam povrh toga,
i ti mi zjm jakost oka tvoga.
Zapovijedam noi da skine koprenu;
usta mi brojahu zvijezde po imenu,
im neku na svodu kretnja bi mi zvala,
svaka bi se urno: 'Tu sam', odazvala.
Stavljah svoje ruke na oblaka elo
u njima olujno da presuim vrelo;
potopih pod pijeskom gradova svu silu;
drobio sam brda na vihar krilu;
vrste su mi noge od prostranstva jae;
kad prolazih, rijeka vela se odmae,
a pred mojim glasom uti more svako.
Kad moj narod trpi, il mu treba zakon,
podignem svoj pogled, duh tvoj side na me;
zemlja se zanjie i sunce tad stane,
zavidno mi divi anela se eta. No, ja, Gospodine, ipak nisam sretan;
ostario si me monog, u samoi,
pusti da san zemlje zaklopi mi oi.
im si nadahnuo pastira, tog dana
ljudi ve rekoe: 'On je tuin za nas';
s oiju mi plamnih, avaj, gled svrnue,
u njim' mi jo neto vidjev povrh due.
Ne spoznah ljubav i prijateljstvo vie;
strepe da e umrijet, djeve lice skrie.
Zaogrnut onda stupom crnog dima,
tuan, sm u slavi, idui pred svima:

219

'to da udim sada?', svojem srcu rekoh.

Pretrom sam da snivo na krilu bi nekom,
dirnem li kog rukom, uas ga ispunja,
u glasu mi bura, na usnama munja;
mjesto da me ljube, svi dru od muke;
padnu mi do nogu, kad im irim ruke.
O Gospode, ivljah moan, u samoi,
pusti da san zemlje zaklopi mi oi!
Puk je mole eko, i, gnjeva se plae,
Boga ljubomornog brdo ne gledae;
im bi digo oi, iz oblaka mranih
jer bi se valjali gromovi jo jai,
zasljepljuju oi svjetlaca je plamen
priginjao zemlji ela na sve strane.
Bez Mojsija vrh se ukaza najednom. Bje oplakan. - K zemlji sa mlijekom i medom
Joua iao blijed je i zamiljen,
jer on je ve bio izabranik Vinjeg.
Mirko Tomasovi

MASLINSKA GORA

Alors il tait nuit, et Jsus marchait seul

I.

Tada no je bila, a Krist sm idae,

zaogrnut bijelim kao mrtvac platem;
dolje uz breuljak uenici spahu

220

pod maslinam', to se na vjetru svijahu;

poput njih drui Krist koraa urno;
tuan sve do smrti, gledajui tmurno,
prignut, preko halje skrstiv ruke dvije
ko tat noni tono ukradeno krije,
kamenje mu bolje neg puteljci znano,
zastaje na mjestu Getsemani zvanom.
Odjedanput klee, lice k zemlji spusti,
pa gledaju nebo: Oe moj! izusti.
- Nebo osta crno, Bog mu se ne javi.
Zauen se die i hodat nastavi
treptave masline dodiruju tijelom.
Hladan znoj i krvav curi mu niz elo.
Vraa se, silazi, uasnuto veli:
Zato sa mnom niste molili i bdjeli?
Ali mrtvim snom su apostoli spali.
Rabija ne uje Petar ni ostali.
Sin ovjeji tad se sporim vraa hodom;
ko misirski pastir trai da li svodom
u dnu zvijezde kakve ne sjaje Aneo.
Crn oblak ire se ko udovin veo
zaas naborima pustinju opkoli.
Isus misle kakve trpio je boli
trideset tri ljeta, ovjekom postade,
i srce mu smrtno strah stezati stade.
Bje mu hladno. Trikrat jo zaman prozbori:
Oe moj!. Vjetar mu samo odgovori.
Sjeo je na pijesak i, kroz muke svoje,
ovaj svijet i ljude ljudski sudio je.
- Tlo zadrhta ute teret Spasitelja,
koji je pred noge pao Stvoritelja.
II.

Isus ree: Oe, ivjet mi ne prijei!

Ne sklopi mi knjigu prije krajnje rijei!

221

uti li da svijet i ljudsko pleme cijelo,

dru ti u ruci, pati s mojim tijelom?
Jer se zemlja boji da e bit udova
bez onog od kojeg vijest izae nova,
ti dade da krilo presahnulo njeno
tek jednom mi rijeju bude napojeno.
Al ta rije tako je ista, blaga bila
da obitelj smrtnu ko da je opila
jednom kapljom ica, duha boanskoga,
raskrilivi ruke kada rekoh: 'Sloga!'
Oe, obavih li poslanje veliko,
sakrivah li Boga pod mudrakim likom,
ako preinaih vrijednost rtve ljudi,
da se mjete tijela prinos duha nudi,
zamjenjuju svugdje stvari sa simbolom,
borbu s besjedama, riznicu s obolom,
s valom rujnog vina val krvi rumene,
s bijelim, itnim hljebom ude prinesene;
od ropskog slobodno vrijeme li odijelih; uime prolosti, koju perem vrelim
mlazom krvi mojeg tijela umirueg,
prolijmo je pola za vrijeme budue!
Te nedune, njene krvi polovicu,
Oe Svemogui, unaprijed po licu
baci onih to e doi govorei:
'Radi sviju smije krv nedunog tei.'
Znamo da kroz ljeta daleka e ivit
vladaoci kruti s mudracima krivim,
to duh e naroda svakog uzburkati,
jer e kriv smisao otkupljenju dati.
Avaj, dok jo zborim, ve je ovo vrijeme
izvrglo mi prie u otrovno sjeme;
otkloni taj kale, neist, to je gorak
vie nego pelin, u i voda mora.
ibe to e doi, pun trnova vijenac,

222

avli ruku, prsa kopljem probodena,

pa kri to me eka, koji ve se pravi,
ne mogu me niim, Oe moj, prestraviti
Kad se sruit bozi na svjetove ele,
tragove moraju ostaviti vele;
ja pak metnuh nogu na taj globus manjkav,
iji me uzdasi zvahu bez prestanka,
da mene odmijene dva anela ova,
iji trag e biti od svih ljudi tovan:
sretno Pouzdanje te Uhvanje smjelo,
koji rajem hode smijee se veselo.
Sa zemljom kukavnom evo se opratam
podigav tek zastor toga bijednog plata,
sukno kobno, to je naborima krui,
kog Zlo s jednog kraja, Sumnja s drugog dri.
Zlo i Sumnja, to su od vas predvieni,
mogu jednom rijeju smrvit! Dajte meni,
to ih dopustiste, da vas krivnje liim.
- To je tuba odsvud to Stvaranje titi! Lazara nad grobom osovimo iva.
S tajnom mrtvih neka vie krt ne biva,
na ono to vidje, sjeanja mu dajmo;
neka zbori to je prolazno, to trajno,
u srce Naravi to stavi Gospodar,
to svakomu stvoru odue i poda,
kakav to je s Nebom nijem razgovor njezin,
nekaziva ljubav preistoj u svezi;
kako sve se u njoj rui i obnavlja,
s eg se neto krije, a neto pak javlja;
da 1' kuane redom, poput ove nae,
druge zvijezde iskup grijeha doekae;
da 1' one rad zemlje, zemlja rad njih traje;
to li basne lau i to tajne taje,
to um sudi krivo, to ne znaju znanja,
zato dua pati sred uznikog stanja,
med dva puta irna to staze ne vode,

223

izmed ame mira i krotke ugode

te bjesova strasti ispraznih bez kraja,
izmeu bunila i izme trzaja;
zato Smrt je poput maa nesmiljena,
udarima cvile Narav svakog trena; je F zlo i nepravda, je F pravda i dobro
sluaji su grubi u obruu kobnom,
il su vasione dva pola najvea,
to Nebo i Zemlju dre iznad plea;
i zato zli Dusi pobjedom se hvale,
s bezrazlonim zlima, smru djece male;
- jesu F Puci ene kojim upravljaju
Bojih misli zvijezde u zlatnomu sjaju,
il su luda djeca bez svijee sred tmue,
to bez vode plau, guraju se, rue;
- hoe F, kad vremena ura sveprolazna
prospe zrnca pijeska i ostane prazna,
jedan mig vam oka, glasa jedan apat,
jedan znak mog kria, srca jedan vapaj,
moi Vjenih Muka uzao odvezat,
otet plijen im ljudski i krila im srezat?
- Kada ovjek spozna, to se otkrit sve e,
iz kog mjesta stie, a u koje kree.

III.

To Sin Boji kaza Ocu Bogu tada.

Prostire se opet, iekuje, nada,
ali odustaje rekavi: Nek volja
vazda vaa bude, a ne volja moja!
Duboka mu zebnja i beskrajna strava
polaganu smrtnu borbu uveava.
Gleda dugo, dugo okom ite zaman.
Ko crni bje mramor svod nebeski taman;
Zemlja bez svjedosti, zvijezda, zore lui,
bez svjetlosti due opet bivajui,

224

drhtae. - Korake zau iz drvea,

zatim vidje Jude gdje vrluda svijea.
TIINA

Ako je istina kako Sin ovjeji

u biblijskom vrtu izneseno ree;
slijep, gluh na stvorenja vapijuih rijei,
ako li nas Nebo ko svijet jalov nijee,
pravednik e prijezir odsuu odvratit,
i tek hladnim mukom odgovor e dati
spram utnje Boanstva beskonane, vjene.
Mirko Tomasovi

225

VICTOR HUGO
(1802. - 1885.)

Hugo je u literaturi aktivno i stvaralaki sudjelovao ezdesetak godina, ime se moe pohvaliti rijetko koji pisac. Nadivio je romantizam, realizam, suvremenik je naturalizma i simbolizma, a kao pjesnik
nije bio doveden u pitanje. Nije ga zadesila sudbina Chateaubrianda,
Lamartinea, De Musseta, da, nakon slave i uspjeha, na smiraju ivota
zapozna osamu i knjievnu izdvojenost. Taj neobino plodan i raznovrstan spisatelj (genij bez granica, Baudelaire) nema premca u francuskome XIX. stoljeu ne samo po golemoj agilnosti i literarnoj potenciji
(prvo, Hetzelovo, izdanje sabranih djela broji 57 tomova bez korespondencije) nego i po odzivu i popularnosti u najrazliitijim slojevima itatelja. Otac mu je bio visoki Napolonov asnik, majka fanatina rojalistkinja. Odrastao je uz majku zbog nestabilna braka roditelja. U ranom djetinjstvu zbog oeve slube boravio je u Napulju i panjolskoj.
Poeo je pisati veoma mlad (u etvrtoj godini izustio je prvu pjesmu:
Napolon bat comme un lon), kao sedamnaestogodinjak pokrenuo je
knjievno glasilo. Prvu knjigu poezije objavio je godine 1822., a dokraja
ivota proizveo je dvadesetak zbirki, piui usporedice mnogobrojne
drame, romane, manifeste, eseje, politike i humanitarne spise i proivljavajui teke obiteljske tragedije (duevna bolest brata, smrt novoroenoga sina, utapanje tek udane keri Lopoldine, smrt ene, nagla smrt
drugoga i treega sina). etrdesetih godina vidljivije sudjeluje u politikom ivotu, angairajui se sve vie na strani ljevice. Kada je osjetio
autokratske ambicije Louisa-Napolona, prelazi u opoziciju. Nakon dravnoga udara godine 1851. pred uhienjem bjei u emigraciju, odbija
amnestiju iz 1859. Za vrijeme dugotrajna izgnanstva nastavlja nesmiljenu borbu protiv diktatora NapolonalII. i stjee ugled muenika, branitelja obespravljenih i potlaenih. Stoga nakon trijumfalnoga povratka
godine 1870. postaje neka vrsta nacionalne institucije i svetinje. Pratimo li Hugoov pjesniki razvoj, razabrat emo nekoliko etapa: od klasicistikih relikata preko temeljne romantiarske orijentacije do nagovjetaja simbolizma. etvrta zbirka po redu Orijentalke (Les Orientales,

226

1829.) definitivno mu je uvrstila reputaciju i neosporavano vodstvo u

romantikoj koli. Trideset od etrdeset pjesama posveeno je helenskim
temama i odjek je oduevljenja za grke ustanike protiv Turaka, koje je
zahvatilo francusku javnost. Ostale evociraju Afriku, Arabiju, Perziju i
panjolsku. Odlikuje ih lokalna boja, bogatstvo fantazije, neoekivani
kontrasti, raznovrsnost ritamskih i srokovnih elemenata. Sljedee tri
zbirke u znaku su intimizma i subjektivizma. Ponajvei uspjeh postiu
stihovi koje obiljeava pomalo sjetan, topao izravan lirizam, posveen
ljubavi, prirodi, obitelji i vlastitoj patnji. Pjevajui u krugu opih mjesta onodobne poetike, ispovijedajui u razmjerno velikom broju stihova svoja uvstva prema obitelji, on je mogao takvim stihovima udahnuti
svjeine i originalnosti zahvaljujui prvenstveno versifikatorskoj umjenosti i nepresunoj rjeitosti. Nakon dvanaestogodinje pjesnike utnje Hugo se oglasio gnjevnom zbirkomPedepse (Les Chtiments, 1853.),
u kojoj se obraunava s Napolonom Malim kao despotom, to je
izdao slobodu i republikanske ideale, perfidnom i okrutnou uzurpirao prava naroda. Zbirka je istodobno bolan prosvjed izgnanika, mjeavina satire, lirike i epopeje. U Kontemplacijama (Les Contemplations,
1856.), golemoj knjizi s deset tisua stihova, Hugo varira etika, drutvena i osobna pitanja, uspostavljajui svoju filozofiju progresa: dua
prebiva u svim stvarima, manje ili vie osloboena materije, Bog je kraj
te ljestvice, a ovjek e isto tako u boljoj budunosti stii na vrhunac.
Legenda vjekova (La Lgende des sicles, 1859.) nastavlja se u idejnom pogledu na prethodnu zbirku, a trebala je biti posljednja rije autorova
umovanja i pjesnikovanja, te u isti mah obnova francuskoga epa. Pjesnik
je nakanio opjevati svjetsku povijest od postanka do suvremenih dana,
da bi, kako sm veli, prikazao nain na koji se ljudi od tmine izdiu k
idealu. To su, meutim, fragmenti historijskoga i mitskoga nejednake
vrijednosti, necjeloviti i stilski nejedinstveni, s nekoliko antologijskih
poema, gdje na trenutke prepoznajemo danteovske poteze, ponesenost
govornikoga talenta, versifikatorsku i imaginativnu silinu. Najopsenija mu je i najzanimljivija kasna zbirka stihova etiri vjetra duha (Les
Quatre Vents de l'esprit, 1881.). Hugo je svojom produktivnou izrazito nadvisio sve francuske romantiarske pjesnike; opus mu je toliki da
bi mogao ispuniti cijelu jednu nacionalnu onodobnu batinu. Ne samo

227

po tome on je izborio povlateno mjesto u tako intenzivnoj pjesnikoj

konkurenciji prve polovice francuskoga devetnaestoga stoljea. Bio je
raznolikiji i mnogoznaniji: jednako uporan kao pjesnik rodoljubnih,
socijalnih, religioznih, ljubavnih tema, kao politiki satirik, povijesni
vizionar i bard obiteljske intime, lirik idile, elegije, krajolika, mora. Nadalje, njegova je poezija bila jae proeta duhom barikada, bila je suvremenija i komunikativnu a, te je, to je rijetkost medu romanticima, nosila
optimistiku poruku. Jezinom kreativnou i retorikim nabojem iskupljivao je banalnost opih, pjesniki istroenih sadraja, prosvjetiteljsku deklamatoriku, romantiarske klieje, preosoban sentimentalizam,
povrne i naivne filozofske pretenzije. A. Gide, odgovarajui na anketno pitanje tko je najvei francuski pjesnik, dao je poslovian odgovor:
Victor Hugo, aliboe!

228

BIJEG VREMENA

Le soleil s'est couche' ce soir dans les nues

Veeras je sunce zalo sred oblaka,
sutra dan e doi, i bure, i vee,
pa zora od pr priguenih zraka,
pa dan i no, kroi vremena, to tee.
Svi ti dani pro' e, dana niz beskrajni,
pro' e licem mora, brda i brzaca,
vrh srebrnih rijeka, sred uma, gdje tajni
kanda poj se iri dragih nam mrtvaca.
I povrje voda i elo timora,
nabranih ne starih, i zelen e gore
vijek se pomlaivat, poljska rijeka spora
brdu val e krasti nose ga u more.
Ja, pod svakim danom prignutije glave,
prolazim, i, leden pod tim suncem sree,
uskoro u oti usred sve te slave,
a da svijetu bajnom nita manjkat nee.
Mirko Tomasovi

STELLA

Je m'tais endormi la nuit prs de la grve

Na alu sam jedne ja zaspao noi.
Vjetar me probudi; otvorivi oi,

229

vidjeh, iziavi iz bunila svoga,

Danicu, to u dnu neba dalekoga
kroz bjelinu njenu, neizmjernu sjae.
Odnose nevrijeme bura odmicae.
Pahuljam' oblaci postajahu sivi.
Sjaj to bjee jasni, to misli, to ivi;
stiavao udar vl je u hridje;
kanda dua neka kroz biser se vidje.
Uzalud jo none vladale su tmine,
Boji osmijeh uga nebeske visine.
Vrak je jarbola svjedost posrebrila;
na crnomu brodu bijela jedra bila;
jato galebova, stoje na strmini,
pozorno gledalo zvijezdu u daljini
ko nebesku pticu iz iskre roenu;
ocean, ko narod, motre sjajnost njenu,
bue posve tiho, k njoj se primicao
ko u strahu da je ne bi odagnao.
Neiskazna ljubav rosila iz zraka.
Do nogu mi tresla vlat se trave svaka,
ptice avrljahu usred svojih gnijezda;
cvijet mi zbuden ree: sestra mi je zvijezda.
I dokle svoj veo podizahu sjene,
uh glas to sa zvijezde stizae do mene:
Ja sam ona zvijezda koja prva hodi,
u koju u grobu vjeruju, to vodi.
Sijah vrh Sinaja, sijah vrh Tajgeta;
stijena sam ognjena, zlatna, odapeta,
ko iz prake Boje, na crn obraz tmue.
Ja podiem snova svijet koji je sruen.
O narodi, ja sam plamna poezija.
Blistah vrh Dantea, blistah vrh Mojsija.
Ljubav za mnom lava oceana tjera.
Stiem. Nek ustaju krepost, hrabrost, vjera
Mislitelji, dusi, na tornjeve hajte!
Otvor'te se vjee, zjenice zasjajte,

230

zemljo, buni brazdu, ice, vrevu vrati,

na noge, spavai! - onaj to me prati,
to me alje poput prethodnice svoje,
aneo Sloboda, div Prosvjeta to je!
Mirko Tomasovi

VENI, VIDI, VLXI

J'ai bien assez vcu, puisque dans mes douleurs

ivio sam dosta, jerbo kroim tuan
ne nahode ruku to pomae, tjei,
djeci oko sebe jer se jedva smijeim,
jer mi cvijee vie radosti ne prua;
jer s proljea slavljem kad Bog narav kiti,
toj divnoj ljubavi duh mi ne pribiva;
u stanju sam kad se ovjek svjetlu skriva,
jer emer u svemu uti tajnoviti;
jer nada u dui skrhana mi osta;
jer u vrijeme rua, s mirisima svjeim,
keri moja, sjeni gdje poiva, teim,
jer je srce mrtvo, ivio sam dosta.
Ispunih poslanje na zemlji mi dano.
Evo moje klasje! Eno moja brazda!
ivljah sav nasmijan, odve uvstven vazda,
uspravan, al nagnut k tajni neprestano.

231

Sluio sam, bdio; injah to sam mogo,

a jad mi bje predmet rugla esto puta.
Cuah se zato me prati mrnja ljuta,
budu sam radio i patio mnogo.
Sred uza gdje se krilo ne otvara,
ne tue se, krvav, posru od truda,
od robova ljudskih ismijavan svuda,
nosio kariku lanca sam prastara.
Sad mi tek se napol otvaraju oi;
idem dalje kada zovu ime moje;
mlitav sam, zlovoljan kao ovjek to je
ustao se rano bdiju cijele noi.
U crnoj lijenosti ve mi stalo nije
odvratit ustima jalnim to mi kode.
Oh, vrata mi tame otvori, Gospode,
da bih otiao, nestao to prije.
Mirko Tomasovi

Demain, ds l'aube, a l'heure ou blanchit la campagne

Sutra, kad se polje zabijeli od zore,
na put u poi. Znam, ti me eka tamo.
Ii u kroz umu, ii preko gore,
jer ne mogu dugo da ti nisi sa mnom.

232

Zadubljen u misli, hodat u u muku,

nit u to vidjeti niti uti moi,
sam, neznan, pogrbljen, prekrtenih ruku,
tuan, a dan e mi biti slian noi.
Neu pred Harfleurom gledat u sumraku
jedra u daljini, zlato to se ljeska.
Kad stignem, na tvoju poloit u raku
buket od boike i procvala vrijeska.
3. IX. 1847.
Nikola Milievi

OCEANO NOX
Saint-Valery-sur-Somme

Ob! combien de marins, combien de capitaines

Koliko mornara, koli kapetana,
to su poli sretni put dalekih strana,
ieznu sred toga sumornog obzora!
Koliko ih nesta, sudbo, tuna, kruta!
Slijepi ih ocean zanavijek proguta
u oblanoj noi, u bezdanu mora!
Uz posade koli mrtvih gospodara!
Sve im orkan ica stranice pohara,
po valovlju jednim hukom sve raspri!
U dnu provalije tko e kraj im znati?

233

Svoj plijen u prolazu svaki val zahvati,

jedan val un, drugi moreplovca skri!
Nitko kob vam ne zna, glave izgubljene!
Valjaju puinom struje vas vodene,
biju vaim mrtvim elima u hridi.
S nadom zadnjom mati umirae mnoga
ekaju na alu da brod sina svoga
na povratku vidi!
Zbori se o vama jo katkad za sijela.
Na sidrima sjede druina vesela
uplie vam ime, s sjenom zaborava,
u smijeh, pripjev, priu, u cjelov u tmici,
otet moda vaoj nekoj krasotici,
dok vi poivate ispod morskih trava.
- Gdje su? Zar su nekog otoka vladari?
S ljepeg ala za kraj zar ne mare stari? I sjeanje na vas ak je pokopano.
Trup u vodi, ime u pamenju mrije.
Vrijeme, to sjen crnji na sjen svaki lije,
crn zaborav iri crnim oceanom.
Sjen va nesta brzo iz oiju svima.
Netko barku svoju, a netko plug ima.
Tek, noi kad bura sve lomi i baca,
ene vae sijede, u ekanju dugom,
jo o vama zbore, prevrui lugom
ognja i srdaca.
Kad grob sklopi njine vjede, za imena
nitko vaa ne zna, niti skromna stijena
tijesnog groblja, gdje nam odgovara jeka,
niti vrba, koja u jesen ogoli,

234

niti jednolina pjesma koju moli

na staromu mostu prosjakinja neka.
Gdje su potonuli usred nonih tama!
Koli tunih pria, vali, plovi s vama!
Vali, s kojih majke, pune strepnje, klee!
Pripovijedate ih podiui plime;
stog je oajniki glas va kada s njime
dolazite do nas, valovi, uvee!
Mirko Tomasovi

DVA SUMRAKA

Le soleil dclinait; le soir prompt le suivre

Sunce se sputae; spravna da ga slijedi,
veer tamni obzor; vrhu poljske stijene,
na izmaku ica, jedan starac sjedi
okrenuv zapadu oi zamiljene.
Stari pastir to je, brdski uvar stada,
to je negda ubog, mlad, slobodan, io,
kad se brdo gubi u sjeni to pada,
kroz luge vesele svirke izvodio.
Sad star, bogat, prolim obuzet bijae;
radini praotac velikomu rodu,
dokle mu se stada vraaju iz pae,
lien zemlje, gleda on nebeskom svodu.

235

Dan to svri, vrijedi dan to zapoinje.

Pod modrilom krasnim sni mislitelj dobni.
Pred njim se u beskraj iri more sinje
ko nada pravednog pred dverima grobnim.
Divni trene! Vjetri i divlji talasi
suspregnuvi huku sada uutie.
Starac je gledao sunce to se gasi;
sunce je gledalo starca to izdie.
Mirko Tomasovi

CIDOV ROMANCERO
[ulomak]

CID DOEKUJE KRALJA

Vous ne m'allez qu' la hanche

Do boka ti mi jedva sie.
Iako hol i smjel u licu,
Oh, malen li si, kralju Sano,
A Cid je velik, za dvojicu.
Kada na pragu moje kule
Ti doekanje moje prima,
Sav dre kao list na vjetru,
O kralju Sano - a krivo ima.

236

Sre, moj most je vrst i vjeran;

Sire, moj prag je blag; i smijei
Zamak se moj u osvit dana
Zori to blista na nebesih.
Moja je kula hrpa od stijenja,
Al ja sam njen gospodar: nosi
Svoj brljan kao to se svojim
Potenjem starim Cid ponosi.
Laste su moje njene; miris
Mojih je uma ist; a sva su
Gnijezda mi takva da ne znadu
Ni traga kakvom tuem vlasu.
Kastiljski kralju, svaki putnik
- Pa bio Maurin il Zid Do k meni moe; utoite
I san e dat mu taj moj zid.
Ja Cid sam tihi, koji prodat
Ne zna, il kupit to od koga:
Jedna je samo sjen nada mnom,
A to je ruka ivog Boga.
Tebi se udim. - Tuan i go
Ostah kad ti si uza me proso:
A ipak gle te sad kod mene.
O kralju, zlo mi danas doo!
Vladimir Nazor

237

RUA LNFANTKINJE

Elle est toute petite, une dugne la garde

Stoji mala, dok je dadilja nadgleda.
Rukom ruu dri i pozorno gleda.
to to gleda? Ne zna. Vodu u bazenu,
po kom bor i breza ire mrku sjenu;
pred njom: jedan labud krila snjene boje,
njihanje valova u napjevu hvoje
i vrt dubok, to se zrai i mirie.
Tog anela lijepog snijezi umijesie.
Vidi se palaa ko u dnu glorije,
perivoj, ribnjaci gdje kouta pije,
pauni zvjezdasti sred bujna drvea.
Nedunost je na njoj bjelina jo vea,
ko da su joj drai zraka treperava.
Oko tog djeteta sva se blista trava
i izgleda puna dragulja, rubina:
mlaz safira tee iz usta delfina.
Stoji tik do vode; cvijet privlai dijete.
ipkom joj genovskom skut koulje pleten;
vez na svilnoj suknji arabesku prati,
to se kroz sto niti firentinskih zlati.
Cvijet, irom rastvoriv latice purpurne,
izlaze iz svjeeg pupa ko iz urne,
preljupku majunost titi ruke njene;
kad ona ispruiv usnice rumene,
dirne se, diu ga, nosnice mu sjajne,
cvijet rue kraljevske, pregrimizne, bajne,
vie nego pola krasnog lica skrije,
da oko sad dvoji, da mu lako nije
taj stvor to se igra, razluit od cvijeta,
ne zna da 1' cvijet vidi il obraz djeteta.

238

Pod vjedam joj smeim ljepe oi plave.

Na njoj sve je miris, radost, ari prave;
blag joj pogled, blago ime joj Marija!
Njeno ime moli, njeno oko sija!
Sva je zraak; ipak pred nebom i iem
uti se velikom, jadno malo bie!
Pramaljeu, sjeni, svjedosti pribiva,
suncu kad se tamno poloito skriva,
raskonoj ljepoti koju prua vee,
potoku kog uje, ne vidi gdje tee,
naravi to vjeno spokojna je, mlada,
s vanou to maloj kraljici pripada;
ne vidje ovjeka, neg pognuta lica;
jednom e Brabanta biti vladarica,
stat e vrh flandrijskog il sardinskog trona.
S pet ljeta prezire, kraljevna je ona.
Takva su kraljevska djeca; njino elo
ve krug sjene nosi; krok prvi poelo
kraljevanja biva... Cvijet miriu eka
da joj se ubere kraljevina neka,
gled, ve carski! To je moje, opominje.
S nje zajedno zrae trepet i milinje.
Da vide je drobnu, netko na nju stavi
ruku, makar da je od neeg izbavi,
prije neg rije rekne, krokom krene, pala
na njegovo elo sjena bi vjeala.
To se slatko dijete smijei i ne radi
nita nego ivi, ruu rukom gladi,
tu biva med cvijeem, biva ispod zvijezda.
Dan se gasi; apu svadalice gnijezda;
na liu je ruho zalaznog purpura;
rumene se ela mramornih skulptura,
koje, regbi, dru ute da no pada;
sve to lebdi, slazi; mir posvuda vlada,

239

nema uma, plama; tajna veer sklanja

sunce ispod vala, pticu ispod granja.
Dok se dijete smijei divnom cvijetu svojem
u zdanju rimskom katolikom, kojem
lukovi na suncu mitri sjajnoj slie,
netko se uasan iza okna mie;
odozdol se vidi gdje ta sjena bludi
s prozora prozoru tako da strah budi;
regbi na sve slijepa ta strana osoba,
bljedolika, crna, luta diljem soba;
misli, kobno elo k bijelom staklu prua.
U veernjem plamu sjen joj biva dua.
Blijeda sablast! Krok joj spor ko zvono plano,
ako Kralj to nije, smrt je to jamano.
On je; ovjek u kom carstvo ivi, pati.
Da netko u oko moe pogledati
aveti to sad je naslonjena na zid,
u mranom ponoru ne bi mogo spazit
dijete, preljev vode uz zlatne odsjaje
veernjega neba, perivoje, gaje,
ptice to se kljuju u kronji stabala.
Ne; u oku to se stakli poput vala,
ispod obrvica kobnih to zastiru
zjenice to slie oceanskom viru,
razabrat se mogu, kao u obmani,
brodovi u bijegu od vjetrova gnani,
i u pjeni, kroz lij et valovlja sred mraka,
golemo treptanje flote jedrenjaka,
te tamo, pod maglom, otok s kog se uje
gdje se ta tutnjava valim' pribliuje.
Tim se privienjem ovaj as zanijelo
gospodara ljudi hladno bie cijelo,
zbog njeg oko sebe on ne vidi nita.
Armada, brodea toka uporita
poluge s kojom e svijet podii novi,

240

sad, silna, kroz morsku pomrinu plovi;

kralj je slijedi duhom pobjednim puinom,
a kobni mu nemir nema svjetlo ino.
Filip Drugi bjee groza, uas zbiljski.
Iblis iz Korana ni Kain biblijski
nisu tako crni ko taj kralj utvara,
u svom Escorialu, sin utvare cara.
Filip Drugi bjee Zlo to maem mae.
Vrh svijeta ko sanju zauze. ivljae;
ravno ga gledati nitko nije smio;
strah je udnim sjajem kralja obavio;
drhtahu vide mu samo doglavnika:
mijeahu ga oi zbunjenih smrtnika
s ponorom, zvijezdama neba plavetnoga!
Njegov dohod za sve bje ko dohod boga!
Volja mu uporna, tvrda, nesmiljena
bjee kao kuka u kob zabodena;
drae Indiju sa svom Amerikom,
vladae Europom, poduprt Afrikom,
mir mu je mutila Engleska jedina;
dua bje mu tajna, a usta tiina:
tron, sazdan od spletke i prijevare same,
oslanjao vazda na silu se tame;
na kipu mu sjena konj bijae krilni.
Odijevo se crnim ovaj smrtnik silni,
kanda stog to ivi, sved korotu stavlja,
slian sfingi, stalnoj, to utke probavlja;
sve bivaju, nita re imao nije.
Ne vidje tog kralja nitko da se smije;
smijeh bje manje mogu na gvozdenim ustim'
neg zora na pakla reetkama gustim.
Iz zmijskog mrtvila pokrenut se dao
tek da bi krvnika na poslu gledao,
odraz mu lomaa sjae iz zjenice,
koje bi pirio i sm zgodimice.

241

Prema mnijenju, pravu, napretku, ljudima

uasan je bio, a smjeran spram Rima;
vrag bje to uime Krista vlada monog;
stvari, proistekle iz duha mu nonog,
sliile opakom gmizanju su zmije.
Escorial, Burgos, Aranjuez, pilje
tog kralja, stropovim' modrim se ne sjahu,
nit za gozbe, glumce i zabave znahu;
izdaje za igre, lomae za slave.
Nemirnim kraljima stajae vrh glave
njegov naum nou otkriven opako;
snovi mu za svemir bjehu breme jako;
sve strt i pobijedit mogo je i htio;
ko grom mukli um je molitve mu bio;
donosila munje sanja mu je svaka,
na koje miljae, vikali su: Zraka!
Puci imperije, veliki i mali
drhtahu utei da ih okom pali.
Karlo kraguj, Filip sova bje kljunata.
Sa crnim prsnikom, runom oko vrata,
tmuran, regbi, straa ledena sudbine;
nekretom nalae; ko otvor peine
zjenica mu sijeva; prstom neku kretnju
ocrtavajui posve nezamjetnu,
kanda tmini nalog daje, neto pie.
udesno! Usta mu osmijeh zakripie.
Osmijeh nedokuiv, nepronian, gorak.
To slika njegova brodovlja sred mora
u mranoj mu misli raste neprestano;
vidi ga da plovi ciljem njeg'vim gnano
ko da tamo on je lebde pod zenitom;
sve je dobro; ravna ocean se pitom,
armada ga plai ko potop korablja;
flota se razvija, u borben red stavlja,
a lade uvaju stalan razmak plova,

242

red kockast palublja, jarbolja, mostova,

bibaju se vodom poput veljeg sita.
To su lade svete, val im mjete tita;
struje da pomognu flote iskrcaju,
zakazati nee, svoj posao znaju;
oko lada talas s ljubavlju udara;
u biser se pjena, u most hrid pretvara.
Evo svih galija, njenih gastadura;
onih od Escauta, onih od Adoura;
do sto pukovnika i dva generala;
Njemaka je svoje vrste amce dala,
Napulj brigantine, Cadiz teretnjake,
Lisabon potrebne morske mu junake.
Filip se naginje, razmak ga ne prijei.
Povrh tog to vidi, uje buku, rijei.
Idu, jure. Eno dozivala krika,
tranje mornara uokol branika,
admiral koji se na paa naslanja,
posadnih asnika zviduci, bubnjanja,
pozivi na bitku, pomorske dojave,
tropot crni, grobni borbene priprave.
Je 1' to morovran? Je 1' to citadela?
Muklo, snano tuku krilim' jedra bijela.
Voda tutnji, skup taj golem sve to jae
nadimlje se, valja, stranom bukom praen.
Kralj se smijei; lada etiristo ima,
osamdeset tisu maa je na njima.
Cerenje vampira utaena glada!
Tu blijedu Englesku on e epat sada!
Tko je moe spasit? Barut e je sprit.
Filip u desnici snop gromova dri.
U aci mu tko e taj sveanj razvezat?
Nije li gospodar, to za otpor ne zna?
Nije li nasljednik Cezarov najbolji,
sjena mu od Ganga do Vezuva stoji?
Kada kae: Hou, zar ne svri sve se?

243

Zar pobjedu sveer za kosu ne trese?

Zar ovo brodovlje ne tjera po vodi,
ove strane lade zar on ne sprovodi,
koje voze tako kako treba vali?
Zar on ne pokree svojim prstom malim
to jato zmajeva rairenih krila?
Zar kralj nije, ovjek kojeg mrana sila
ravna tih grdoba kola strahovita?
Beit-Cifresil, sin Abdallah-Beita,
na zdencu kairske moeje uklesa:
Zemlja jeste moja, Boja su nebesa.
Kako se sve mijea, brka amo-tamo;
svi su nasilnici jedan despot samo;
to to sultan ree, i kralj ovaj sudi.
Meutim, uz bazen, kraljevna sveudilj
cvijet ozbiljno dri i ljubi ga katkad,
ta modrih oiju anelica slatka.
Naglo vjetri, jedan od dasaka onih
koje veer umna kroz ravnice goni,
huni zefir, to se u obzor zalijee,
muti vodu, trske buni, drhtaj mee
u asfodela i mlade mre gaje,
stie do djeteta i krila trzajem,
potresav ak stablo u blizini, gurnu
iznenadno ruu u bazen purpurnu.
Infantkinja trn sad tek ima u aci.
Naginje se, gleda: ruini ostatci
plutaju na vodi; dre, to se desi?
Ne zna, pa u udu trai po nebesim'
lahor kog strah nije to e je naljutit.
Bazen, kanda srdit, poeo se mutit;
netom tako bistar, crn je ovog asa;
poput uskipjelog mora se talasa;
jedna rua sva je na njemu rasuta;
sto lista joj, koje vir valja i guta

244

kao brodolomce, na sve strane ode

na sto val vjetrom razdraene vode:
regbi neka flota u bezdan propada.
Gospo, tamnolika dadilja e tada
curici, to stase u udu, zanijeta,
sve pripada kraljim', izuzevi vjetar.
Mirko Tomasovi

DOBA SJETVE: VEER

C'est le moment crpusculaire

Promatram, sjedei pred vratim',
dok naokolo suton pada,
kraj dana kako svjetlom zlati
ve posljednje trenutke rada.
I gledam ganut: po poljima,
to no ih eto blago mije,
podrti starac pregrtima
u brazde novu etvu sije.
Nad dubokim oranjem tamo
crni mu lik visoko see.
Da vjeruje, to osjeamo,
u korist to nam dani bjee.
iroko sije, sve bez glasa,
i po beskrajnoj hoda ravni,
ruku otvara svakog asa,
a ja razmiljam, svjedok tavni,

245

dok sjena, s kojom um se uje,

biva sve ira i sve jaa,
ona do zvijezda produuje
sveani pokret tog sijaa.
Nikola Milievi

Ave, Dea; moriturus te salutat.

La mort et la beaut sont deux choses profondes

Smrt su i ljepota dvije stvari jake
to u sebi nose mrak i plavet sjajnu;
sestre su, jednako plodne i opake,
istu zagonetku kriju, istu tajnu.
O ene, pogledi, kose plave, crne,
sjajte, ja mrem! Sijaj, ljubavi i drai!
O blistave ptice iz dubrave tmurne!
O biserje to ga val mije i vlazi!
Gospo, nas smo dvoje blii po sudbini
neg to se po licu mom i vaem ini:
u oima vaim svemirski je ar,
a u mojoj dui zvjezdan ponor vreba;
oboje, Judita, susjedi smo neba,
vi, jer ste prelijepi, a ja jer sam star.
Nikola Milievi

246

ALOYSIUS BERTRAND
(1807. - 1841.)

Taj mali romantik, koji je pisao u sjeni velikih, u svemu se

razlikovao od svojih suvremenika. Dok su oni stvarali u neobuzdanu
naletu nadahnua i impulsu deklamacije, Bertrand je svoje pjesme u
prozi dugo cijedio i cizelirao. Cijeli svoj knjievni vijek, ivot proveden
u odricanju i bijedi, utroio je on za jedva to drugo osim ezdeset i
est sastava svoga jedinoga djela, Gaparnonik: Fantazije na Rembrandtov
i Callotov nain {Gaspard de Nuit: Fantaisies la manire de Rembrandt et
de Callot, 1842.). Zahvaljujui svojoj bizarnoj slikovnosti, humoru i snovitoj boji svojih vizija, Gapar nonik privukao je simboliste, poevi od
Baudelairea, koji ga je smatrao svojim izravnim prethodnikom, od koga
je preuzeo i novu knjievnu vrstu, pjesmu u prozi.

247

GOTIKA SOBA

Nox et solitudo plenae sunt diabolo.

Crkveni od
Nou je moja soba prepuna vragova i

Oh! la terre, - murmurai-je la nuit

O, naa je zemlja mirisava aska, njezin pesti mjesec,
a zvijezde su pranici!, proaptah u no.
I snenih oiju zatvorim prozor, koji u utom svetokrugu okana zacrta znamen crnog golgotskog kria.

O ponoi, u doba zloglasno, kad vladaju bjesovi i vragovi, kao da sam opet uo bauka to se opija uljem iz moje
svjetiljke.
A moda je to bila i dadilja, koja jednolino pjevuei
ziba mrtvoroene u oklopu mojega oca.
A moda je kostur landsknechta, koji ami zatoen u zidu iza drvene oplate, malo zakucao elom, laktom i koljenom.
A moda je moj pradjed siao sa slike u crvotonom
okviru i zamoio svoju eljeznu rukavicu u svetu vodu kropionice.
Ali ne, to je Scarbo, koji mi grize vrat, pa da bi ispalio
krvavu ranu, uranja u nju svoj gvozdeni prst usijan u zaarenoj pei.
lladislav Kuan

248

ZIDAR

Zidarski

majstor:

Gledajte

vi

te

kule na bedemima i te potpornje - kao

da ih sagradie za vjenost.

ScW/fer, WlhelmTeU

Le maon Abraham Knupfer chante

S mistrijom u ruci, visoko na skelama pjeva zidar Abraham Knupfer. On je na takvoj visini da itajui starinske
stihove odlivene na velikom zvonu, nadvisuje i crkvu sa trideset potpornja i grad sa trideset crkava.
Vidi on kako kameni zmajevi rigaju vodu s krova od
kriljevca u tmurni ponor, gdje se naziru doksati, prozori,
potpornji, tornjii, kule, zabati, grede, a na njima negdje
poput sive mrlje i svijeno krilo nepominoga kopca.
Vidi on bedeme koji se ocrtavaju u obliku zvijezde, i
tvravu to se u sredini kooperi kao koka pred uljenom
pogaom, vidi dvorita palaa, gdje sunce isuuje zdence, i
samostanske trijemove, u kojima sjena oko stupova krui.
Carske su ete smjetene u predgrau. Eno, ba sada
ondje bubnja jedan konjanik. Abraham Knupfer raspoznaje
njegov trorogi eir, uzice od crvene vune, kokardu na gajtanu i perin svezan vrpcom.
U perivoju s bujnim granatim kronjama vidi i vojniine to s prostranog travnjaka puanom tanadi reetaju
drvenu pticu na vrhu iskienog stabla-svitnjaka.
A kad skladna laa stolne crkve, skrstivi ruke na poinak, uveer usne, zidar s ljestava spazi kako se neko selo
koje zapalie ratnici, nadno obzorja krijesi kao zvijezda repatica na nebeskoj plaveti.
Vladislav Kufan

249

GRARD DE NERVAL
(1808. - 1855.)

Grard Labrunie de Nerval ivio je u razdoblju romantizma, ali

e tek nakon odumiranja toga pokreta pobuditi pozornost. Djetinjstvo
je proveo u idilinom okoliu zaviajne pokrajine Valois. Prikljuio se
generaciji 1820.. No, bio je sklon lutalatvu, pa je dosta putovao Europom. Ve kao djeak intenzivno je itao okultne knjige, a poslije su
mu omiljeni pisci bili njemaki romantici (Schiller, Hoffmann, Heine). Angairao se u politikim zbivanjima s mnogo emocija, pa je tako
zbog republikanstva godine 1832. boravio u tamnici. Od 1841. vie se
puta lijei od mentalnih kriza u duevnoj bolnici, iz koje ga prijatelji
izbavljaju. U jednome takvu napadaju objesio se u staroj parikoj uliici,
rue de la Vieille Lanterne. De Nerval je kao pisac podosta raznovrstan,
jer se kao nemiran i znatieljan duh bavio novinarstvom, esejistikom, novelistikom, prevoenjem (znamenita je njegova verzija Goetheova Fausta)
i poezijom. Cio mu opus nosi zajedniki peat nekakva mistinoga unutarnjega nespokoja, koji nikada nije uspio prevladati i dovesti do bilo kakva
racionalnoga uporita. Muili su ga problemi besmrtnosti due, otkupljenja, reinkarnacije. Naginjui tlapnjama i snovienjima, Nerval se nalazio
u raskoraku izmeu zbilje i snova, to je uvjetovalo i njegove stalne ivome
peripetije. Literatura mu nastoji povezati ta dva svijeta, od kojih mu se
svijet snova inio zamamnijim, mistinijim i realnijim. Sredite mu lirike tvori desetak antologijskih soneta, ciklus Himere (Les Chimres, 18 54.).
U posveti prijatelju A. Dumasu (s kojim ga vee i suautorstvo drame Lo
Burchart) De Nerval te pjesme karakterizira sloenima u stanju supernaturalistikoga sna. U njima se ponajbolje zamjeuju jaz izmeu realnosti i halucinacija, asovi lucidne vidovitosti, religijski i kulturoloki sinkretizam, to vie to su se pjesniki ostvarile kroz maginu sposobnost da se
u jednu strogo omeenu formu unese toliko skrivenih, fantomskih i okultnih akcenata. Himere po pjesnikoj artikulaciji i tajnovitosti svakako zasluuju atribut najizravnijih prethodnica simbolizma, ili, bolje reeno,
one su simbolistika zbirka ante litteram.

250

ZLATNI STIHOVI

I to? Sve osjea!

Pitagora

Homme, libre penseur! te crois-tu seul pensant

ovjee, umnice, ta zar ti jedini
misli, tu gdje ivot u svemu se javlja?
Tvojom moi tvoja sloboda upravlja,
no glas tvoj ne uje svemir u visini.
Duh djelatni potuj u zvijerima svima:
svaki cvijetak duu Prirodi otkriva;
tajanstvo ljubavi u kovini sniva:
Sve osjea! I sve mo nad tobom ima.
Znaj, iz slijepog zida pogled na te vreba:
u samoj se tvari Rije nalazi iva.
Samo asnoj svrsi ona sluit treba!
esto u dnu bia skriven Bog prebiva;
kao mlado oko to ga vjeda krije,
pod korom kamenja duh netaknut bije!
Nikola Milievi

251

DELFICA

La connais-tu, Dafn, cette ancienne romance

Je P ti, Dame, znana stara pjesma ova,
0 ljubavi tono, pod bijelim lovorom,
pod maslinom, vrbom, mirtom, sikomorom,
ko romansa uvijek poinje iznova?
Poznaje hram li golemoga trijema,
1 limune gorke tvojem zubu drobnu?
Spilju za goste nesmotrene kobnu,
gdje svladana zmaja drevno sjeme drijema?
Vratit e se bozi koje dua plae!
A vrijeme e vratit red minulih dana;
ve prorokim dahom zemlja drhtat zae...

A Sibila lica latinskog jo snije,

uz luk Konstantina tvrdo uspavana.
- U red stroga trijema nita taklo nije.
Grgo Gamulin

EL DESDICHADO

Je suis le Tnbreux, - le Veuf, - l'Inconsol

Oajan, - Udovac, - Mraan kao bezdan,
Princ akvitanski sam kom se kula sori:

252

Umrije moja Zvijezda, - a leut mi zvjezdan

Nosi crno Sunce koje Sjetom gori.
Ti to utjehu mi u no grobnu prui,
Posilip mi vrati, more Italije,
Cvijet u kojem srce ucviljeno ui,
Sjenicu gdje Rua o Lozi se vije.
Lusignan il Biron, Feb il Amor, tko sam?
Cjelovom Kraljice lica zaarena,
U Peini sanjah gdje pliva Sirena...
I Aheront dvaput sretno preao sam:
Uglazbivi zvukom Orfejevih ica
Krik Vila i uzdah bojih Ugodnica.
Zvonimir Mrkonji

MYRTHO

Je pense toi, Myrtho, divine enchanteresse

Na te mislim, Myrtho, arobnice, rosi
dok Istoka svjetlo vrh tvog ela ista,
kad Posilip gordi s tisu vatra blista,
i na groe crno u zlatnoj ti kosi.
Iz tvoje se ae opih pjanstva vinom,
iz pogleda hitra, to ti smijehom sjao,
do Bacchusa nogu kad sam, mole, pao,
jer Muza me stvori drevne Grke sinom.

253

Znam i zato vulkan opet vatrom vrije...

Zato to ga juer nogom dirnu lakom,
i obzorje ve se pod pepelom krije.
Otkad Norman skri botva tvojeg svijeta,
uz lovor Vergila, pod kronjom mu svakom,
Hortenzija blijeda uz zelen-Mirtu cvjeta.
Grgo Gamulin

RYTHRA

Colonne de Saphir, d'arabesques brode

Stupe od safira, vezen vezom tajnim,
Osvani! - Ve grivnja plau gnijezdu stie:
Granitnom ti elu s plavih nogu die
Grimiz se Judeje s naborima sjajnim!
Kad Benares spazi ponad rijeke svete,
Uzmi luk i oklop od bljetava zlata:
Orao ve stie s Patanija, jata
Leptira dok bijelih iznad mora lete.
Madhwa. Svoj veo daj vodi to tee,
Nek potoci nose grimizno ti cvijee:
Sa Kataja snijeg ve Atlantikom vije:
Sveenica dotle, lica ozarena,
Pod Sunevim lukom lei oka snena:
- A mir stroga trijema nita taklo nije.
Grgo Gamulin

254

MATANJE

II est un air pour qui je donnerais

Imade pjesma, meni milija
neg Mozart, Weber i Rossini s njima.
Starinska, tugom, enjom silnija,
to za me tek skrivenu draest ima.
I kad god ujem da se pjesma glasi,
pomlaujem se za dva vijeka ja:
Vijek Luja Petnaestog... Dan se gasi,
breuljak vidim zelen-ut gdje sja;
I od opeke dvor, to kam ga rubi;
crvenkaste je boje prozor svak;
svud perivoj, a rijeka gri mu ljubi,
kroz samo cvijee tok joj tee lak.
I crnooku plavuu ljepotu,
starinski odjevena ozgor zre...
Mogue da je u prolom ivotu
ve vidjeh jednom - pa se sjeam nje!
Jaka Sedmak

LUKSEMBURKA ALEJA

Elle a pass, la jeune fille

iva i brza kao ptica,
ona je prola, mlada djeva,

255

u ruci divan cvijet joj blista,

dok neki novi napjev pjeva.
Moda bi ba ta mogla doi
i mome srcu ljubav dati,
i svu dubinu moje noi
jednim pogledom obasjati.
Al ne - mladost je zavrena...
Zbogom, ti blago svjedo moje Djevojka, miris, uspomena...
Srea je prola - nestalo je.
Nikola Milievi

CRNA TOKA

Quiconque a regard le soleil fixement

Tko
je
ikad
sunce
promatrao
Misli
da
mu
lebdi
pred
oima
Neka tamna mrlja, oko njega, zrakom.
Tako, dok sam bio posve mlad i vatren,
Drznuh se u slavu uprijet oi na tren:
Crna toka ude u moj pogled lakom.
Poslije, proimljui sve ko znamen jada,
Svugdje, na sva mjesta gdje mi oko pada,
Vidim da i ona, crna mrlja, sjeda!

256

sjajno,
trajno

to, zar vazda? Da mi stalno sreu krije?

Jao nama, jao! Sam orao smije
Nekanjeno Sunce i Slavu da gleda.
Mate Maras

NADGROBNICA

// a vcu, tantt gai comme un sansonnet

ivljae, as bodar ko vorak sred jata,
pa redom zaljubljen, i njean, i sretan,
as mraan i sanjar kao Clitandre sjetan,
zau jednog dana kucanje na vrata.
Smrt bijae! On je zamoli da doe
posljednji na sonet kada toku stavi;
pa u hladan koveg ispruit se pode,
tu tijelo da dre, posve mirno spravi.
Lijen naprama svemu tono povijest pie,
pusti tintu da se sui isuvie.
Nita ne spoznade, a htjede sve znati.
I kad nastupio u zimsko je vee
as rastanka s duom, sit ivota, ree
othode: Ta, to me i rodila mati?
Mirko Tomasovi

257

ALFRED DE MUSSET
(1810. - 1857.)

Louis-Charles-Alfred de Musset pripadao je uglednoj parikoj obitelji, koja se po tradiciji bavila knjievnou. Studirao je lijenitvo i pravo.
U osamnaestoj godini dohodi u doticaj s Hugoom. U romantiarskim
krugovima to razmaeno dijete frapira starije kolege svojimkerubinskim izgledom, njenou, sposobnou i naitanou. Ve se godine
1830. naglo prouo kao pjesnik i otada do smrti djeluje kao knjievnik
(pjesme, drame, proza, publicistika) s asovitim uspjesima. Iscrpivi se
prerano kao pisac, nenauen na neuspjehe, tragian ljubavnik, potkraj
ivota osjeao se premorenim, suvinim i zaboravljenim. Uavi u drutvo
ve glasovitih knjievnika, De Musset se potvrdio zbirkom panjolske i
talijanske prie (Contes d'Espagne et d'Italie, 1830.), s pomalo bizarnim i
traginim sadrajima, proetima strastvenou i personalnim pesimizmom. U dojduoj poemi Rolla (g. 1833.) naslovni se junak truje, poto
ga je naglaena mladika konsumacija ljubavi ostavila bez sredstava za
ivot i s pustoi u dui. Na pomolu je Mussetova ivotna kriza. Vrhunac
njegove lirike i neposredan odraz te krize jesu poeme nazvane/Vo (Les
Nuits, 1835. - 1836.). Tomu ciklusu na stanovit nain pripada i Pismo
Lamartineu (Lettre Lamartine, 1836.), a zatvara ga Uspomena (Souvenir,
1841.). Te pjesme, nastale nakon njegove uvene avanture sa George
Sand, koncipirane u raznovrsnu metrikom dijalogu izmeu pjesnika i
Muze, odnosno pjesnika i njegovaalterega, najvjernije i najautentinije
ilustriraju njegovu tadanju ivotnu i poetsku poziciju: zaokupljenost
ljubavnim uvstvima i njihovim svemonim djelovanjem na vlastito duevno stanje. On u biti svoju duboku sentimentalnu, psihiku i moralnu krizu ekstremno romantiarski generalizira kao vjenu ljudsku sublimaciju. Veliina se ovjeka po njemu mjeri veliinom patnje, umjetnost takoer. U Kolovoskoj noi opsjednutost i e za ljubavlju dotjerani
su do paroksizma, do udnje za apsolutnim ieznuem u toj strasti. U
Svibanjskoj noi glorificira se nerazdruivost patnje i poezije. Poetika
opsesija romantizma, potreba da se posvema objavi i izrazi le moi (ja),
jedini je impuls njegove lirike. Kako se u njegovoj nutrini tridesetih

258

godina neprestance odvijala ista drama, ushiti i razoaranja u odnosima sa enama, on zapravo varira uvijek iste motive i raspoloenja i u
tom razdoblju stjee blistavu reputaciju kod mlaega narataja. Poslije
je pao u zaborav, da bi Baudelaire o njemu izrekao veoma otre sudove,
nazivljui ga uiteljem fifiria. De Musset je prvi doao na udar nove
generacije, koju su iritirale romantiarska patetika i sentimentalistika
prezasienost. No, njegova ovidijevski fluidna lirika nije bila samo svjedoanstvo vremena, ve je u svojim boljim trenutcima i danas uvjerljiva po iskrenosti i spontanosti, ritmikoj i izraajnoj lakoi i skladnosti.

259

ANDALUKLNJA

Avez-vous vu, dans Barcelone

Za andaluko ono edo
u Barceloni tko je znao?
Na trijemu tko je nju mi gledo,
ah, ono moje zlato blijedo,
markizu Amegvijsku, tko?
Oh, esto li se zbog nje pobih,
sonete esto sazdah njoj!
0 nonoj mnokrat straah dobi
dragotu kako vidio bih,
kroz zavjese joj bujan kroj.
Ej ujte, moja lia to su,
1 usana joj rumen ar,
svojatam oko, bujnu kosu,
to niz tijelo si platem prosu,
svojatam svaku njenu stvar.
I moja sva joj bujnost tijela,
divota grla, grudih zboj,
i moja vitkost stasa cijela,
i ruica joj mala, bijela,
i noka moja, skut je moj.
Kroz koprenu joj kad se speti
da sijeva oka divlji ar,
pomogli tako svi mi sveti,
Castilla sva e da doleti
dotaknut joj se skuta bar.

260

U spavaem joj ruhu bijelu

da vidi samo stas i rast,

i gdje me grli, davi nojcu cijelu,
a cjelivu joj bijesnu, vrelu i tepanju se dulji slast.
I veselo se, gle, smijuca,
bjeljice oblae kad
jutrenu pjesan si pjevuca,
a svila na njoj jedroj puca,
goropadnu ju gledam rad!
Hej, pau, spremi tamburu mi,
alkadom kanim krit mir,
veeras pjevat njoj naumih,
da veselo i val zaumi,
kud tee brz Gvadalkivir.
Ivan Trnski

TUGA

J'ai perdu ma force et ma vie

Izgubio sam ivot, snagu,
izgubio sam sve veselje,
i ponos svoj, i prijatelje,
i u svoj genij vjeru dragu.
Ja istini vam srce dadoh,
i druica mi posta mila;

261

kad vidjeh kakva sve je bila,

tad ojaen je mrzit stadoh.
Al ipak ona vjeno traje,
i tko je tuan ne poznaje,
taj nita nije nikad znao:
rije Boju u njoj uje svetu.
Sva srea bje mi na tom svijetu
to katkad sam se rasplakao.
Slavko Jei

PISMO LAMARTTNEU
[ulomak]

Qui de nous, Lamartine, et de notre jeunesse

Tko od nas, Lamartine, kad mladi smo bili,
ljubavnika strasnih pjesmu nije znao
uz jezero kad si za nas uzdisao?
Koga ti jecaji nisu rasplakali,
ko nebo duboki, isti kao vali?
Tko ljubavi lanih tuge dugotrajne,
ostatke vremena, to se svuda krije,
te tragove zrake prolazne i sjajne,
ne poznaje, zar se ovjek zvati smije?
Tko ljubljae, tom su brazgotine dane,
to sved otvorene u grudima stoje;
nosei te drage, tajanstvene rane
manje eli lijeka bolesniji to je.

262

To tebi pjesniku patnje zar da reem

kako bol ti slavnu patih podjednako?
Kako sam pred nebom, ko ti ono vee,
u naruju bio ica, nade, sree,
poput tvog da san moj nesta isto tako?
Uz lahor u sumrak da sam jednog asa
usnuo spokojan kao ti i sretan
na nebeske rijei ljubljenoga glasa,
misle da stala zanavijek su ljeta?
Mirko Tomasovi

KOLOVOSKA NO

Depuis que le soleil, dans l'horizon immense

MUZA

Otkad kroi sunca neba na puini

uarenu os su Raka prevalili,
srea me napusti, ekam u tiini
as kad e me pozvat prijatelj moj mili.
Ve mu je stanite dugo opustjelo;
nekadanja radost u njemu uminu.
Jo dolazim sama, pokrivena velom,
da stavim na vrata odkrinuta elo,
ko plana udova na grob svomu sinu.
PJESNIK

Zdravo, vjerna drugo moja!

Ljubavi mi, zdravo, slatka!

263

Najdraa je i najbolja
to te eka kod povratka.
Bjeh zaveden asomice
politikom, lakomou.
Zdravo, hranko i majice!
Zdravo, zdravo, vidarice!
Siri krilo, pjevat hou.

MUZA

S eg, srce varavo, srce sito nade,

bjei tako esto, ne vraa se dugo?
Ako ne sluajnost, to pak trai drugo?
to donosi svagda ako li ne jade?
to ti radi negdje, dok ekam po noi?
Blijed si blijesak mrklom i dubokom tamom.
Od slasti tvog svijeta ostat e ti samo
za asnu nam ljubav prijezir pun nemoi.
Tvoja radna soba prazna je kad doem;
dok ja, zamiljena, nemirna s te lode
ogradu tvog vrta gledam sanjarei,
ti se sav predaje svojoj hudoj srei.
Neka silna lijepost u lance te metnu,
pa puta da mrije tu verbenu sjetnu
u sretnijim danim, ije hvoje
trebahu zalijevat suzne oi tvoje.
iv mi simbol tuno to je zelenilo;
zbog tvog zaborava mrijet emo oboje;
a miris mu laki, kao ptije krilo,
odletjet e k nebu uz sjeanje moje.
PJESNIK

Po livadi kad se etah

i stazicu svoju slijedih,

264

vidjeh noas glogov cvijetak,

cvijet drhtavi, sveli, blijedi.
Uz njeg pup se nalazio
njiu se na grmu lako;
spazih, nov cvijet izlazio;
taj je mladi ljepi bio:
i s ovjekom biva tako.
MUZA

Jedan ovjek uvijek, avaj, pla i muke!

Vijek pranjave noge, vijek se elo znoji
Vijek strahotne borbe i krvave ruke;
srce zalud lae, u dnu rana stoji.
Avaj, za sve zemlje ivot vijek isti je:
pruit, primit ruku, aliti i udit;
isti glumci uvijek, iste komedije,
i to god izmisli ljudska himba, nije
istinito nita do kostura ljudi.
U vama, moj mili, ve pjesnika nema.
Vaa lira na sve ve ostaje nijema;
pokapate srce sred nestalne sanje;
ne znaju da enu to ljubite jae,
bre blago due u pla se rastae,
i da Bog od suza krvcu cijeni manje.

PJESNIK

Kad dolinom idah skoro,

s gnijezda ptica pjevala je.
Njene sinke, mili porod
smrt u noi otela je.
To pjevae zoru ranu;
ne plaite, Muzo, sada;
tko sve zgubi, tom ostanu
jo Bog gore, dolje nada.

265

MUZA

A to e pronai onda kad te vrati

bijeda samog do tvog oinskog ognjita?
Kad drhtavom rukom stane otirati
prah s zaboravljena skromnog zaklonita,
s kakvim licem doi vlastitoj e kui
iskat malo mira, gostinjstva, ugode?
Tu glas bit e jedan stalno vapijui:
to uini od svog ica i slobode?
Toli koli hlepi, zar zaborav skriva?
Trae sebe, dri, sebe na se mora?
Od tebe i srca tko pjesnikom biva?
Srce. Od kog nee uti odgovora.
Ljubav e ga skrit; pretvorit u kamen
u dodiru s zlima strast e zlokobnica;
utjet e mu grozne preostatke same,
to e se ko zmijski preostatci micat.
Tko e ti pomoi? to u init kad mi
onaj to sve moe ljubit, te zabrani,
kad me krila, dru protiv volje moje,
k njemu odnesu da me od tebe razdvoje?
Siroe! ne bje nam ljubav ugroena
kad kroz lug Auteuila, vrlo zamiljena,
pod zelen-kestenom i jablanom sjajnim,
ja te draih diljem okuka nehajnih.
Bjeh mlada i nimfa, a umske bi vile,
da me vide, koru breza otvarale,
dok suze, to su se za etnja nam lile,
padahu ko zlato na vode kristale.
to uini s dnima mladim, ljubavnice?
Tko mi moj plod ubra na mom stablu dragom?
Bje boginji milo cvjetno ti oblije,
ija ruka zdravljem dariva i snagom.
Tvog ludog ga oka suze izblijedie;
ko lijepost i krepost tvoja nestat treba.
Meni, to u ljubit jedina te vie,

266

kad bozi me gnjevni tvog genija lie,

to e odgovorit, ako padnem s neba?
PJESNIK

Jerbo umska ptica jo lijee i klie

granom gdje razbita jaja su joj mlada;
jer cvijet poljski, to se rastvori kad svie,
vide gdje cvijet drugi iz pupoljka nie,
tiho se naginje i sa nou pada;
jer pod krovom granja u dnu ume tajne
mrtvo drvo kripom na stazi se javlja,
i jer idu diljem prirode beskrajne
ovjek znao nije na spoznaje trajne
osim da vijek kroi i vijek zaboravlja;
jer sve, ak i hridi, u prah zavrava,
jer sve mre veeras da oivi s danom;
jer umorstvo i rat ispaa su prava;
jerbo i na grobu ipak raste trava
to nas obdaruje kruha svetog hranom;
Muzo, smrt il ivot, to nevanim sudim!
Ljubim, hou venut; ljubim, hou patit;
ljubim, i svoj genij za poljubac nudim;
ljubim, i na licu mravomu udim
utjet ubor vrela to ne moe stati.
Ljubim, hou pjevat radosti i rane,
ludovanja, lijenost, hou svima javit,
hou opetovat, priat cijele dane
da, poto se zakleh ivjet bez dragane,
prisegnuh ivjeti i mrijet od ljubavi.
Pred svim gordost munu treba otkrivati,
srce puno ui, tvrdo zakljuano.

267

Ljubi, uskrsnut e; cvijet da bude, cvati.

Poto si pario, i ponovno pati;
poto si ljubio, ljubi neprestano.
Mirko Tomasovi

268

THOPHILE GAUTIER
(1811. - 1872.)

Gautier je zapoeo karijeru kao vatren i impulsivan pristaa romantiara, a okonao je kao ideolog jedne nove pjesnike struje: Fart pour
Farta. Na povijesnoj predstavi Hugoova Hernania godine 1830. vodio
je pljeskae, pobornike komada. Pisao je, uz poeziju, romane, novele,
knjievne, likovne i kazaline kritike. Zanimalo ga je posebno slikarstvo, pa je neko vrijeme proboravio u radionici slikara Rioulta. Kao pjesnik Gautier ima vie faza, od romantiarskih zbirki do plastine lirike.
Posies, iz godine 1830., pod jakim su utjecajem Hugoa, poema Albert us (l S 3 3. ) odjek je pakMusseta. Prosljeujui neke postavke Hugoovih
Orijentalki, okruen skupinom slikara i pjesnika (Grard de Nerval u
prvom redu), proklamira sintezu poezije i likovne umjetnosti. U nekim
pjesmama, primjerice Trijumf Petrarke i Thermodon, razvija princip tzv.
transpozicije umjetnosti, izravno opisuje slike Boulangera i Rubensa. Od
godine 1847. do 1870. iskljuivo pie Emajle i kameje (Emaux et cames)
obuzet tenjom da na raznim temama realizira ideal pjesnike forme i
da je prome simfonijama boja, linija, glazbenih zvukova. Kratkim osmerakim kiticama kadto mu uspijeva dzumikrosujetima udesno izazove lirsku harmoniju i, takorei, viedimenzionalnu plastinost. Pjesma Umjetnost (L'Art) iz te zbirke postala je credo parnasovake kole.
Po Gautierovu poimanju poezija je, poput plastinih umjetnosti, istodobno umjetnost i zanat, koji zahtijeva tehniku. Stoga pjesnik treba valjano
poznavati jezik; jezik je materija, koju obraduje, kao to slikar obraduje
boju, a kipar kamen. eli li pjesnik iskazati vjetinu, mora izabrati to
tei oblik. Jedino forma preostaje trajnija od vremena i smrti.

269

OBLAK

l'horizon monte une nue

Oblak se die, nad zrenikom,
Gradec svoj lik sred neba ista:
Ko djevica je to se, gola,
Iz pjene digla vala bistra.
Djeva! Trup njezin zrani rb
Svjetlosti raznih vela i mrena,
A ruka zore rue baca
Na ramena joj od satena.
Pojavi toj, na krilma strasti,
- A sprijeiti je nita nee Da zagrlim je ko Iksion,
Dua mi arka uvis lijee.
Razum e nato: Dim je. Gleda
Varku to tvoj se san joj smije.
Sjen je to vjetar lik joj mijenja,
Puljak to puca - i ve ga nije.
A osjeaj e: Neka! A to je
Lijepost? Sjen koju vjetra krila
Odnose, avet neka krasna
to nita nije, a sve je bila.
Otvori duu idealu,
U srce metni dio neba!
I ljubi sjenu, ljubi enu,
Al ljubi! to je to nam treba.
Vladimir Nazor

270

PASTEL

J'aime vous voir en vos cadres ovales

Promatrat volim, u oblom okviru,
Ljepota davnih sure slike, vas;
U ruci rue mru vam na papiru
Jer sto je ljeta rastavilo nas.
Taj zimski mraz to lica vam se hvata,
Karanfil, lijer je ofurio va,
Koketni made piknje sad su blata,
Zaprljo vas na keju prah je na.

Odzvonilo je carstvo Paraber

I Pompadour, slavi njihovoj.
Sad udljivih tek ima kavaljera,
A ljubav s njima u grob lee svoj.
Meutim vi, zaboravljene slike,
Buketa tih jo mirie cvijet,
I smijeite se sjetno, ljubavnike
Sve spominju to ostavie svijet.
Jaka Sedmak

POSLJEDNJI LIST

Dans la fort chauve et rouille

U goloj umi, u jeseni,
nieg u spletu granja bijedna,

271

ve jedan list zaboravljeni,

jedan list i ptica jedna.
U pustom krilu moje due
jo jedna ljubav jadikuje,
ali jesenski vjetar pue
i ne doputa da se uje.
Odlazi ptica, listak pada,
ljubav se gasi od studeni.
Dodi mi na grob, ptico mlada,
pjevaj, kad stablo zazeleni.
Nikola Milievi

STANCE

Maintenant, - dans la plaine ou bien dans la montagne

Sad - u gori raste ili u ravnici
hrast il jela, ne znam, stablo gustih grana,
u Francuskoj, Finskoj, Turskoj, Americi,
stablo pod kojim u proi jednog dana.
Sada - pred kolibom nekom punom bijede,
ena, nogom ziblju kolijevku malenu,
i ne misle da je Parka koja prede,
prstima razvlai predu na vretenu.
Sad - tamo gdje ne sja sjaj nebeski bijeli,
ko krtica slijepa sred uska hodnika,

272

pod dom ivih ruje radnik pocrnjeli

da iupa gvode iz grudi rudnika.
Sad - u kutu svijeta to mi poznat nije,
ima kraj gdje travnjak cvijeem se odijeva,
gdje radosno sunce suze zore pije,
gdjeno pela zuji i gdje ptica pjeva.
To stablo to gnijezda pune su mu grane,
zeleno i bujno, svjee i veselo,
od debla mu bit e daske izdjelane,
a one e dati lijes za moje tijelo.
Platno to se otka od te prede tanke,
dat e krilo brodu usred luke trome,
za stidljivost veo, stolnjak za pijanke,
ili moda pokrov jadnom leu mome.
Od gvozda zbog kojeg rudar zemlju ruje,
dok mu tmurnim svjedom fenjer njegov svijedi,
jao, kova od njeg treba da iskuje
avle to e pribit poklopac ukleti.
Na ovome mjestu, gdje sam bezbroj puta
sjedao i snio mnoge snove plave,
ponor e zinuti da me tu proguta,
da siem u mrano boravite strave.
Nikola Milievi

273

KINEZERIJA

Ce n'est pas vous, non, madame, que j'aime

Ne, gospodo, vi niste moja draga,
Nit vas se ljubav, o Julijo, tie,
Ni vas, o Lauro plava, oka blaga,
Ni vas, Ofelijo, i Batrice;
U Kini sad je moja izabrana,
Uz starog oca i majku se skriva
U kuli svoj od fina porculana,
Nad utom rijekom, gdje morovran pliva.
Njene su oi koso urezane,
Jasnija put od mjedi svjetiljaka,
Stopalo sitno da u aku stane,
A nokti sjajni od rujnoga laka.
Pletenica joj oko glave tee,
Silazi lasta dirnut je u lijetu,
I kao pjesnik, ona svako vee
Pjeva o vrbi i breskvinu cvijetu.
eljka orak

274

LECONTE DE LISLE
(1818. - 1894.)

Roen na otoku Runion u Indijskom oceanu, Leconte de Lisle

izgradio je najvei dio svoga pjesnikoga djela na temama prostornoga
i vremenskoga egzotizma. Prvim poticajem bile su mu Hugoove Orijentalne pjesme, a potom prouavanje mitova i legenda raznih naroda, u
prvom redu Grka. U zaokupljenosti starom Grkom napisao je svoje
Antike pjesme (Pomes antiques; 1852.), gdje dolazi do izraaja parnasovska estetika objektivnosti u spoju vrste strukture i blistave forme. Kao
republikanac i sljedbenik Fourierova utopijskoga socijalizma, Leconte
de Lisle pisao je protiv ropstva, nadajui se da e revolucionarna gibanja
godine 1848. preobraziti lice svijeta. Objavljivanje De Lisleove knjige
Barbarskih pjesama (Pomes barbares, 1862.) pobuuje oduevljenje mladih pjesnika, koji osnivaju grupu Parnas (Albert Glatigny, Lon Dierx,
Sully Prudhomme, Franois Coppe, ga Ackermann, Jos-Maria de
Hrdia i dr.), a 1866. poinju izdavati zbornik Suvremeni Parnas ( L e
Parnasse contemporain). Premda uskoro osporen nadolazeim simbolizmom, parnasovski je pokret potrajao gotovo do kraja De Lisleova ivota; nastavi kao otpor intimistikoga i ispovjednoga romantizma, Parnas istie jasnu i plastinu slikovnost oslonjenu na erudiciju i svojevrstan
pjesniki pozitivizam. Time je stvorio osnovu za osebujne pjesnike dosege Ch. Baudelairea, S. Mallarma, P. Verlainea i A. Rimbauda.

275

HIALMAROVO SRCE

Une nuit claire, un vent glac. La neige est rouge

No je jasna, vjetar hladan. Crven snijeg.
Tisuu junaka tu spava bez groba.
Ma u ruci, oi bijele. A slomljen stijeg.
Gavrani u zraku graku. Kasno doba.
U daljini mjesec blijedo svjedo lije.
Hialmar se die u gomili mrtvaca,
I o ma svoj upre ruke obadvije
Dok smrt mu iz boka grimiz krvi baca.
Hej! Ima li netko tu jo malo daha,
Od momaka ovih, veselih i pustih,
Sto smiju se jutros, pjevahu bez straha,
Kosovima slini sred grmova gustih.
Ve nijemi svi su. Moj tit i ljem su strti.
Probita je maljem oklopa mi kora.
Oi mi krvare. ujem glase smrti,
Ko daleki urlik vukova i mora.
Gavrane crni, to ljudske kljuje oi!
Tim gvozdenim kljunom grudi mi razderi,
Kad nas sutra nae poslije tamne noi,
Srce mi odnesi Ylmerovoj keri.
Sred Upsale yarli dobro pivo piju,
Kucaju se vrem to ga zlato resi;
Ti to zrakom krui dok sva bia sniju,
Potrai mi dragu, srce joj odnesi.

276

Na kuli gore gdje krue crna jata,

Vidjet e je, bijelu, usred noi kasne.
Na uima su joj koluti od zlata,
A oi ko zvijezde usred noi jasne.
O, glasnice mrki, da je volim, kai,
I srce joj predaj. A ona e znati
Da jako je, vrsto, bez ikakve lai.
I smijeak e tebi ki Ylmera dati.
Ja umirem. Duh moj tee kroz sto rana.
Doite, o vuci, moje meso jesti!
Proe moje doba. Mlad, hrabar, bez mana,
Sutra u na suncu med bogove sjesti.
Grgo Gamulin

PODNE

Midi, Roi des ts, pandu sur la plaine

Podne, Vladar ljt, prelilo ravnice,
S modra neba pada ko srebrna pjena.
Zrak bez daha gori, sve poniklo nice;
U ognjenu ruhu Zemlja omamljena.
Golemo prostranstvo, i bez hlada polje,
Presahnuo izvor gdje su pila stada;
Nepomina uma mrana ruba, dolje,
U daljini, mirno san teak pada.

277

Kao zlatno more, samo ita jedra,

Bjee u dalj, z san pokazuju nehaj;
Miroljubna djeca iz Zemljina njedra
Bez bojazni Sunev iskapljuju pehar.
Katkad, ko dah njine due, koja gori,
Lelujanje blago, veliajno, strano,
Iz dna grudi teka klasja to mrmori,
Budi se da umre na obzorju pranom.
Leei u travi, dva-tri bijela vola
Ondje lijeno sline podgunjake tuste;
Ohole im oi prate, pune bola,
Unutarnje snove neskonane, puste.
ovjee, kad srce pjeva ili vapi,
Sretne li o podne sjajna klasalita,
Bjei! Sunce dere, a Priroda zjapi Ni radost, ni tuga, tu ne ivi nita.
Ali ako, lien i suza i smijeha,
edan zaborava toga svijeta burna,
eli, ne znajui pratanja ni grijeha,
Kuat to je krajnja ta naslada tmurna,
Dodi! Sunce tebi vinje rijei zbori;
Beskrajno se promi ognjenom mu silom,
U bijedni se vrati grad korakom sporim,
Okupavi srce Bojim Nitavilom.
Mate Maras

278

CHARLES BAUDELAIRE
(1821. - 1867.)

Baudelaireova se duhovna biografija ve od njegovih najmlaih dana poela podudarati sa stvarnom. Ostavi u estoj godini bez oca, pjesnik gubi iskljuivu ljubav majke njezinom preudajom za (kasnijega)
generala Aupicka. Ouh i dijete nisu se nikada podnosili, a jednom od
posljedica toga bilo je da je Aupick povjerio dvadesetjednogodinjega
Baudelairea kapetanu jednoga broda koji je putovao za Indiju. Baudelaire je prekinuo putovanje i vratio se nakon estomjesenoga izbivanja. Po povratku upoznaje se sa Sainte-Beuveom i Gautierom, pie pjesme i kritike osvrte. Budui da je ivei isprva rasipno potroio sav
naslijeeni imetak, obitelj ga stavlja pod sudsko skrbnitvo, koje mu
ubudue dodjeljuje samo mjesene iznose. Na tragu romantikoga supernaturalizma (taj je izraz Nerval preuzeo od Nijemaca) zbio se Baudelaireov presudni susret s djelom Amerianina Edgara Allana Poea, kojega e prevoditi i koji e svojim nastojanjem oko rasvjedjivanja procesa pjesme pobuditi njegovu kritiku inteligenciju. Revolucionarna zbivanja 1848. privlae Baudelaireovu pozornost te poinje suraivati u
socijalistikom glasilu Salut public. Razmjerno malo poznat kao pjesnik,
jer je mnogo vie objavljivao kritike i prijevode, Baudelaire objavljuje
1857. svoju jedinu knjigu stihova Cvjetovi zla (Les Fleurs du Mal). Iste
godine pjesnik i nakladnik osueni su svaki na 300 franaka globe zbog
povrede javnoga udorea, a iz svih primjeraka u prodaji istrgnuto je
est pjesama. Tri godine poslije pjesnik objavljuje prozu Umjetni rajevi
(L es Paradis artificiels), u kojoj opisuje svoja iskustva s opijumom. Iste
godine Baudelaire poinje doivljavati ozbiljne duevne smetnje. Objavljuje drugo izdanje Cvjetova zla i radi na knjizi pjesama u prozi Spleen
Pariza (Spleen de Paris), koja e izii tek dvije godine nakon njegove
smrti. Baudelaireovo se stanje pogorava, dok pogoen paralizom ne
izgubi dar govora te nakon jednogodinjega bolovanja umire u etrdeset
i estoj godini. Bez obzira na miljenja koja ga smatraju vrhuncem francuskoga romantizma, i druga to ga smatraju samom njegovom suprotnou, Baudelaire se openito uzima prvim pjesnikom francuske i eu-

279

ropske moderne poezije. On prvi razdvaja pjesnitvo od pjesnikove osobe (H. Friedrich), pa premda smatra svoj ivot prokletim, zaevi tako
rodoslovlje prokletih pjesnika (tako ih je naime nazvao P. Verlaine),
konstruktivnost Baudelaireova pjesnikoga pothvata sastojat e se u tome da pie usprkos ivotu, utemeljujui oblikovnu vrstou pjesme nasuprot propadljivosti opstanka. Tematski, meutim, on uvodi u svoju
poeziju sve to unitava ivot u ovjeku i izvan njega: strah, oaj, zlo,
rugobu. Na tako izgraenoj suprotnosti izmeu spleena (dosade) i ideala poiva i knjiga Cvjetovi zla, koja se nakon pokuaja bijega i metafizike pobune konano usmjerava k smrti. Baudelaire je ovjek krajnosti
i on ih ostvaruje u svakoj pojedinoj slici svoje poezije. Poseban vid sprege
suprotnosti jesu analogije isuglasja medu podatcima raznih osjetila, koji
treba da poslue kao sredstvo izraavanja podudarnosti izmeu due i
nadosjetilnoga svijeta, i mranoga i dubokoga jedinstva svemira.
Plodnou svojih pjesnikih zasada Baudelaire je djelovao duboko u 20.
stoljee, kao ishodite dvama pravcima u razvoju francuskoga pjesnitva:
pjesnikim artistima, na liniji od Mallarma i Valrya, i vidovitima, koji
e preko Rimbauda i Lautramonta dovesti do nadrealizma.

280

SUGLASJA

La Nature est un temple o des vivants piliers

Sva
Priroda hram
je
gdje
Izrijecima
mutnim
ponekad
Kroz
ume
simbola
ovjek
I pod njinim prisnim pogledima ivi.

stupovi
ivi
se
glase:
probija
se

Ko odjeci kad se iz daleka spoje

U jedinstvo mrano, duboko bez kraja,
Silno poput noi i suneva sjaja,
Dozivlju se zvui, mirisi i boje.
Jedni mirisi su ko put djeja svjei,
Slatki ko oboa, ko polja zeleni,
- Drugi od sveg jai, bujni, iskvareni,
Kao stvar se ire to u beskraj bjei:
Mous, ambra, tamjan, te izmirna plave
Curila i duu, ushite im slave.
Zvonimir Mrkonji

BLAGOSLOV

Lorsque, par un dcret des puissances suprmes

Kad vrhovnih sila odluka se zbude
Te se Pjesnik rodi u emernu svijetu,

281

Prestravljena mati s krikom psovke lude

Die k Bogu pesti, a ne hvalu svetu:
O, to nisam vrgla korpije i zmije,
Nego da mi grudi ovo ruglo doje!
0, prokleta no kad strast nam uzavrije,
Te utroba zae ispatanje moje!
Kad od sviju ena na me gnjev svoj svali
Da se muu jadnom zgadim kao kuna,
I kad ne moe u ognju da se spali
Ko ljubavno pismo ta nakaza runa,
Prenijet u svu mrnju kojom si me shrvo
Na prokleto sredstvo tvoga zla i kazne,
Tako dobro svinut u to bijedno drvo
Da nikad ne pusti pupove zarazne!
Tako joj se usta gnjevom kletve pjene,
1, ne shvaajui sudbu onozemnu,
Samoj sebi sprema u grodu Dehene
Lomau za zloin grenih majki spremnu.
Ipak, dok nevidljiv aneo ga titi,
Nesretno dijete zrake sunca pije,
I sve to okusi, to uzme piti,
Biva srk nektara, trunak ambrozije.
S vjetrom igra se i s oblacima pria,
Opojen, sa pjesmom krinim putem hodi;
Motrei ga, vedra poput umskog ptia,
I Duh plae to ga u romanju vodi.
Svi koje on voli, klone ga se, strani,
Ili, pakosni zbog njegove mirnoe,
Nadmeu se tko e ljue da ga rani,
I na njemu vre ispit svoje zloe.

282

Njegov kruh i vino, bez grinje nemirne,

Pepelom i slinom esto opogane;
Licemjerno bace ono to on dirne,
Strahuju da tko mu u trag stope stane.
A ena mu vie po mjestima javnim:
Kad sam dosta lijepa da mu zanos budim,
elim biti slina kraljicama davnim,
Ures ista zlata ko i one udim;
elim pjanstvo mirta, tamjana i kada,
Mirisavih ulja, paske, mesa, vina,
Da znam da 1' mi osmijeh ije srce svlada
Da pobono tuje dra mojih vrlina!
A kad mi ta igra pakosna dodija,
Stavit u mu na grud krhku, snanu ruku;
Moji nokti, otri ko nokti harpija,
Znat e sve do srca da mu se zavuku.
Kao mlado ptice, to plaho treperi,
Trgnut u mu srce skrletno iz prsi,
Od dragosti, svojoj najmilijoj zvijeri
Bacit u ga, s mrnjom, neka se omrsi!
K nebu, gdje mu oko vidi tron u svili,
Pjesnik vedro die ruke u visine,
Blijesak svevidnog mu duha uvis krili,
Dalek svemu onom to zli ljudi ine:
Blagoslovljen, Boe, to nam patnju dijeli,
Ko boanski lijek za nae niske slasti,
Najbolju, najiu hranu kojom eli
Jake spremiti za pothvat svetih strasti!
Za pjesnika, znam da jedno mjesto ima
U presretnu krugu svojih serafina,

283

Na vjeitu gozbu da ga k
Vjeni blagdan Vlasti, Trona i Vrlina!

sebi

prima,

Znam, tek bol je prava plemenitost, koju

Ne satire mo zemaljska ni paklena,
Za mistinu krunu potrebno je moju
Da zadivim svemir sav i sva vremena.
Ali ni Palmirsko basnoslovno blago,
Ni biserje morsko, neznani metali,
Djela vaih ruku, ni kamenje drago,
Na toj dijademi sjajnoj ne bi sjali;
Jer ona tek svjetlom najistijim zrai,
Prsnulim iz iskre jednog jasnog pradna,
Ljudsko oko, kraj sveg sjaja, uza nj znai
Tek sjaj ogledala maglena i jadna!
Vladimir Geri

DE PROFUNDIS CLAMAVI

J'implore ta piti, Toi, l'unique que j'aime

Ljubavi jedina, milosnu te zovem
Iz ponora mrana gdje mi srce pade.
To je svijet sumoran, s vidikom bez nade,
Gdje u noi kletve i uasi plove.
est mjeseci sunce ozgo jedva tinja,
est drugih se zemlja tamnoj noi preda;

284

To je kraj goliji od polarnog leda,

Nigdje zvijeri, vode ni kakva bilinja.
Nijedna strahota nije tako kruta
Ko surovost hladna tog sunca smrznuta
I ta no to kao davni kaos posta.
Moju zavist budi i svaka zvijer prosta
Kada vidim kako glupi san joj prija,
- Tako sporo nit se vremena odvija!
Nikola Milievi

EGZOTINI MIRIS

Quand, les deux yeux ferms, en un soir chaud d'automne

Kad sklopljenih vjea u jesenje vee
Pijem udno miris tvojih vrelih grudi,
Na ale blaenstva dua mi odbludi,
U slap itkog sunca, to sveudilj tee.
To je otok sneni, kojem zemlja daje
Drvee prebujno, rujno slasno voe;
Snani vitki momci tu planduju kroe,
A oi se ena sladostrasno sjaje.
Odmamljen daleko dahom iz njedara,
Gledam punu luku klonulih jedara
I brodova trudnih od prole oluje,

285

A
vonj
tamarinda,
to
pline
od
Drakaju
nosnice
dok
lahori
U meni se mijea s pjevanjem mornara.

ara,
struje,

VJadislav Kuan

SPLEEN

Je suis comme le roi d'un pays pluvieux

Jedne kine zemlje nalik sam vladaru,
Bogatu, nemonu, mladu ipak staru,
Komu se puzanje uitelja gadi,
Pa se dosauje s psima i zvjeradi.
No, radost ni divlja, ni sokol mu nije,
Ni puk, to nasuprot balkona mu mrije.
ak ljubimca lude smijene prigodnice
Ne mogu razvedrit tog bolnika lice;
Krevet, krinom posut, postaje mu rakom,
Dvorske dame, princu to dive se svakom,
Neednu haljinu obu ve ne znadu
Sto bi osmijeh dala tom kosturu mladu.
Ne uspije ni mudrac, tvorac zlata, stari
Iz njega odagnat pokvarene tvari,
Nit kroz kupke krvi, od Rimljana znane,
Sto rabe ih moni u izmakle dane,
Mogae zagrijat taj trup obamrli
Kojim voda Lete mjesto krvi hrli.
Mirko Tomasovi

286

UNITENJE

Sans cesse mes cts s'agite le Dmon

Uza me je Demon, to me stalno prati,
Ko zrak neopipljiv oko mene pliva;
Srcem ga i utim kako dah mi blati
Ognjem jedne udnje, koja krivnju skriva.
Ponekad - jer znade da me Lijepost plijeni Poprimi lik ene, zavodnice tamne,
Pod krinkom ljepote, licemjerno, meni
Predobiva usne za napitke sramne.
Odvodi me tako od Bojega oka,
Skrena, bez daha, daleko, sve dalje
U pustinju ame, u grotla duboka,
Pa u oi moje, smuene od bdjenja,
Baca ive rane, zagaene halje,
Krvave i strane sprave Unitenja.
Ante Jurevi

JESENJA PJESMA

Bientt nous plongerons dans les froides tnbres

I.

Skoro emo zaci u studene tmice;

Zbogom, prekratkih nam ljeta ivi sjaju!

287

U dvoritu ujem kako cjepanice

Uz pogrebnu buku o tlo udaraju.
Cijela e se zima vratiti u mene:
Gnjev, uas i mrnja, trud to predah ne da,
I, ko sunce k paklu polarnom kad krene,
Srce e mi biti crven grumen leda.
Sav drui sluam udar svake klade;
Stratite u gradnji ne odzvanja glue.
Duh moj slii kuli kada se predade
Ovnu iji teki udarci je rue.
ini mi se, dok me zvuk monoton njie,
Da se negdje urno lijes mrtvaki kuje.
Za kog? - Ve je jesen; ljeta nema vie!
U toj lupi udnoj odlazak se uje.

II.

Ljubim tvoje sjajne zelenkaste oi,

Ljepoto, al danas prepun sam gorine,
Ni lonica, ljubav, oganj nee moi
Nadomjestit sunce nad morem kad sine.
Pa ipak me ljubi, njena! Budi mati
ak za neharnika, ak za opakoga;
Ljubavnica, sestra - znaj blagosti dati
Krasne jeseni il sunca sutonskoga.
Zakratko! Grob eka, hoe moje tijelo!
Daj mi elom na tvom krilu poinuti
Da uivam, ale ljeto arko, bijelo,
Okasnjelog sunca topli traak uti!
Zvonimir Mrkonji

288

NEPRIJATELJ

Ma jeunesse ne fut qu'un tnbreux orage

Mladost mi je tamna i olujna bila,
Tek je katkad u nju sunce prodiralo;
Kia s gromovima sve je unitila
Te roda u vrtu ostade mi malo.
Jesen zrelih misli evo stie k meni
Te aov i grablje trebam, s mnogo mara,
Da ponovno sredim vrt svoj razriveni,
U kom voda rupe ko rake otvara.
Da 1' e novo cvijee koje dua sniva,
U tlu to isprano ko pijesak poiva,
Nai tajnu hranu, da do snage dode?
O boli! O boli! Vrijeme ivot guta:
Neprijatelj mrani to nam srce gloe,
A hrani ga stalno naa krv prosuta.
Nikola Milievi

MIRIS

Lecteur, as-tu quelquefois respir

Da F, itaoe, ikad miris srknu
Sa zanosom i sladokustvom sporim,

289

Tamjana zrnce koje puni crkvu,

II moka to se u kesici skori?
Magian, dubok ar - njim nas zanijela
Prolost, u ovom obnovljena trenu!
Ko divan cvijet s oboavana tijela
Ljubavnik tako bere uspomenu.
Vonj neki brinu divlji i samnik
(iv moka sud, alkova kadionik!)
Iz teke kose to se gipko trnu,
A iz odjee, muslina, baruna,
Sto mladosti joj iste bjee puna,
Die se dah i mirie po krznu.
Ivan Slamnig

VEERNJI SKLAD

Voici venir les temps o vibrant sur sa tige

Dah opojnog cvijea prostorima pline
Ko da tamjan struji iz kadionika.
Mirie i bruji sumraje vidika,
Ples turobne udnje i vrtlog miline.
Ko da tamjan struji iz kadionika,
Ko da srce jeca kroz pla violine,
Ples turobne udnje i vrdog miline,
A nebesa divna poput rtvenika.

290

Ko da srce jeca kroz pla violine,

Srce, koje strepi od nonih zrenika,
A nebesa divna poput rtvenika,
U zgruanoj krvi mrazno sunce gine.
Srce, koje strepi od nonih zrenika,
Sanja davne dane sree i vedrine.
U zgruanoj krvi mrazno sunce gine...
Duom, ko monstranca, trepti sjaj tvog lika.
Vladislav Kuan

ZAARANO ZVONO

// est amer et doux, pendant les nuits d'hiver

Gorko je i slatko u duge zimske noi
Sluat, kad ti glava pokraj vatre klone,
Sjeanja, to znaju iz daljine doi;
Na glas zvona kada usred magle zvone.
Sretna li zvona to tako snana glasa,
Prem napuklo, staro, velju snagu krije,
I vjerno svoj pokli alje ko znak spasa,
Kao vojnik stari to na strai bdije.
I moja je dua zaarana. Kada
Ispunit bi pjesmom htjela noi hladne,
O, kako joj esto glas oslabljen tada
Hropcu
muklom
slii
ranjena
Do
krvave
mlake
kad
naputen
Umiru smiren pod hrpom ranjenika.

vojnika,
padne,

Grgo Gamulin

291

SUTON

Voici le soir charmant, ami du criminel

Evo ljupko vee, pobratim svih hulja,
Korakom ortaka neujno se ulja;
Ko lonica velja nebo se zatvara,
A ovjek nestrpljiv u zvijer se pretvara.

0 prijazno vee, eljkuju te oni

Koji s pravom vele - umorni i boni:
Radili smo danas! - Veer melem nosi
Dui koja trpi i poinak prosi,
Starcu uenjaku kome vjede tee,
1 radniku svakom koji trudan lijee.
U zraku, meutim, demoni se bude,
Po nemiru nalik na poslovne ljude,
Sve kapke i strehu okrznu u letu.
Dok svjetla na vjetru ziblju se i pletu,
Ulicama svuda Blud se pali tada,
Ko mravinjak vrvi u njedrima grada;
On posvuda kri sebi put potajni,
Dumaninu slian, sprema prepad tajni;
Rujui po blatu, to sred grada die,
Poput crva snagu iz ovjeka sie.
Odsvakud se uje iz kuhinja pisak,
Kazalita amor i kapela vrisak;
Za stolom gdje kocka uitak je fini,
Sjate se bludnice i sudruzi njini;
Tatovi to nou za odmor ne znadu,
Uskoro i oni prionut e radu:
Provalit e vrata i opljakat kese
Da poive malo, odjenu metrese.

292

Saberi se, duo, u tom tekom asu

I ne sluaj ciku to gradom se rasu.
To je as kad patnje bolesnih su ljue,
Mrana No ih davi i u ponor vue
- U bezdanu jamu, zajedniku svima,
Bolnice se pune njinim jaucima.
Mnogi vie nee uvee kraj vatre
Sa voljenom duom da sjede i snatre.
A koliki nisu osjetili nikad
Toplinu svog doma, nit ivjeli ikad!
Ante Jurevi

SPLEEN

J'ai plus de souvenirs que si j'avais mille ans

Ko tisugodinjak imam uspomena.
krinja to spisima sva je ispunjena.
Tu su pjesme, pisma, rauni, parnice,
kose uvijene u stare mjenice.
Tu je manje tajni neg u mozgu mome.
To je piramida, golem grob, u kome
vie mrtvih neg u skupnoj raci lei.
- Groblje sam nad kojim i mjesec se jei,
gdje se kao grinja dugi crvi kreu
i najdrae mrtve prve mi salijeu.
Ja sam stari salon, prepun rua svelih,
gdje poiva mnotvo moda preivjelih,
gdje slike Bouchera i pastele snene
mirisom boice poje otepljene.

293

Hromi dani uvijek najdui su svima,

kad, pod pahuljama mnogih snjenih zima,
ama, plod tupoga i bezvoljna trena,
skoro u besmrtnost bude pretvorena.
- Tada nisi drugo, o ti, tvari iva,
ve granit to usred mutne strave sniva,
smiren u Sahari, koju magla hvata!
Stara sfinga tromu svijetu nepoznata,
na karti je nema, a zla ud joj pjeva
samo kada sunce zadnji sjaj isijeva.
Nikola Milievi

LJUBAV PREMA LAI

Quand je te vois passer, ma chre indolente

Kad vidim gdje ide, nehajna i hladna,
Draga, uz pjev glazbe to zvoni o stijene,
Suzdrana hoda, lagana i skladna,
S iskrom bezdna u dnu rastuene zjene,
Kad u svjetlu svijee promatram ti boru
Blijeda ela, gdje sjaj boleljivi cvjeta,
Gdje veernje zublje razgorjee zoru
I privlane oi ko oi portreta,
Velim: Divna je! I svjea kao vrelo!
Teka uspomena je, kraljevska kruna,
Kruni, srce joj je ko i tijelo zrelo
Za znalaku ljubav, kao plod sladuna.

294

Da li jesenje si voe vlasne slasti,

Da li pogrebni si sud za suzu groze,
Miris to e u snu oazama cvasti,
Jastuk milovanja, struak tuberoze?
Znam da ima zjena, sjetnih kao noi,
U kojima tajna skrivena ne ivi;
krinja bez dragulja, kutija bez moi,
Praznijih i dubljih, Nebesa, no i vi!
Ma bila privid, nije li to pravo
Zdravlje srcu, kad za istinu ne ivim?
Bila glupa, hladna, dekor, maska - zdravo!
Jer samo ljepoti ja se tvojoj divim.
Vladimir Geri

SPLEEN

Quand le ciel bas et lourd pse comme un couvercle

Kad svod nizak, teak kao poklop tlai
Duh izmuen stravom dugih amotinja,
I kad sapet krugom neba to se mrai,
Tuniji od noi dah sivkasti tinja;
Kad zatvoru vlanom slii lice svijeta
U kojemu Nada bojaljivo krili
I ko imi slijepo oko zida lijeta,
O stropove glavom udara i cvili;

295

Kad mlazovi pljute jednolika zvuka

I reetke riu tamnice prostrane,
I kad nijemo mnotvo odvratnih pauka
Na dnu mozga mree raspinjati stane,
Tad najednom jeknu zvona poput groma
I urlike nebom prospu grozomorno,
Ko dusi to blude samotni, bez doma,
Pa jecati ponu dugo, tvrdokorno.
Niz mrtvakih kola promie bez glasa
Mojom duom; Nada shrvana zavija,
A despotska Strepnja prepuna uasa
U lubanju moju crni stijeg zabija.
Ante Jurevi

PUTOVANJE

VII.

Amer savoir, celui qu'un tire du voyage!

Putovanje gorkom spoznajom zazebe!
U tom svijetu malom, punom tuge same,
juer, danas, uvijek mi vidimo sebe:
oazu grozote u pustoi ame.
Otii, ostati? Ostaj, ako treba,
il putuj. Jedni se vinu, drugi zgure,
da bi prevarili dumana to vreba,
kobno Vrijeme! Jao, ima ih to jure

296

poput apostola ili vjenog Zida,

te im ni vlak ni brod nikad ne dostaju
da bi tom krvniku izmakli iz vida,
kog neki u zipci ve ubiti znaju.
A kad nam konano nogom kimu svine,
moi emo s nadom viknut: Naprijed samo!
kao to nekada krenusmo put Kine,
s kosama u vjetru i s pogledom tamo.
Mi emo otii oceanom Mraka
sa srcem radosnim ko putnici mladi.
ujte jeku glasa ljupka i opaka
to pjeva: Ovuda, kojima se sladi
jesti soni Lotos. Ta ovdje se trese
udno voe, koje srce vam osvaja
slatkou udesnom, hajte, opijte se
u ovo popodne kojem nema kraja.
Po prisnom se tonu aveti naslute.
Na Pilad nas eka i ruke nam iri.
A kae nam ta to ljubljasmo joj skute:
Plovi ka Elektri, da ti srce smiri!
Nikola Milievi

VIII.

O Mort, vieux capitaine, il est temps! levons l'ancre!

Kapetane stari, Smrti, sidra gore!
Smrti, tu je amno! Treba da se krene!
Nek su posve crni i nebo i more,
due su nam, to zna, sjajem ispunjene!

297

Otrov toi ne bi 1' snage nama dao!

Hoemo, jer mozak vri nam vatrom ovom,
u bezdan, svejedno, u Raj il Pakao!
Na dno Nepoznatog, da naemo novo\
Nikola Milievi

298

FREDERI MISTRAL
(1830. - 1914.)

Otkako je u kriarskoj vojni protiv katara (albigenza), zapoetoj

1203., unitena kultura Provanse i provansalskoga (okcitanskoga) jezika (langue d'oc), taj blagozvuni jezik trubadura sveo se na narjeje, koje
je nastavilo ivjeti jo samo u puku. Iz toga gotovo potpunoga zaborava probudila ga je 1854. skupina od sedmero mladih zanesenjaka, koji
su osnovali pokret flibrige. U pothvatu obnove svoga nacionalnoga jezikzflibrige se poziva na one narode, posebice na Hrvate i ehe, koji su
svoju borbu za narodnost neto prije zapoeli borbom za svoj jezik. Najvei medu sedmoricom bio je Frederi Mistral, pisac spjevaM/'rao, zbog
kojega ga je Lamartine usporedio s Homerom.

299

MIRIO
[ulomak]

MAGALI

0 Magali, ma tant amado

O, Magali, tak draga meni,
Aubadu tu posluaj as,
Na oblok glavu svoju deni,
uj guslah s tamburini glas.
Vse puno zvezdah je vrh nas,
Spi veter zdeni,
Al vsaka zvezda mam bledi,
Kad te gledi!
- Jo grana gde umi si mala.
Ba za popevku stalo mi!
Bum v plave vale skrit se znala
Kak jegulja mede kameni.
- e, Magali, se ribom ti
Napravi z vala,
Postanem onda ja ribar,
Vlovim te bar.
- e hoe se ribar napravit,
Ja tiica bum, kaj leti,
Kad tel bu mreu ti postavit,
V ledine tiica zleti.
- e, Magali, kak tica ti
Me sme ostavit,

300

Napravim se ja lovcom tam,

Dobim te mam.
- e vrabce ti il prepelice
Na zanjku hoe loviti,
Ja skrijem se vu travah kmice,
Senokoam gde kraja ni.
- e, Magali, se stvori ti
Vu tratinicu,
Kak bistra voda bum ja vre,
Zalejem te.
- e bistra voda hoe biti,
Ja v oblak velik zala bi,
V Ameriku bi prek oditi,
Tam dalko, dalko nala bi.
- I v Indiju e, Magali,
Ti vtegne iti,
Ja morski veter bit bum smel
I bum te zel.
- e morski veter ti bu jaki,
Ja znam ti jo pobegnuti,
Vruina sunca ja bum taki,
Tak arka, da se led tali.
- e, Magali, napravi ti
Se sunca traki,
Zeleni guer ja bi bil,
I bi te pil.
- e salamander bu, kaj hasni,
Da v ikari se on taji,
A ja bum puni mesec krasni,
Koj coprnicam posveti.

301

- e, Magali, se stvori ti
Vu mesec jasni,
Ja v gustu meglu zvijem se
I skrijem te.
- I e bi megla me pokrila,
Ti mene nemre imati,
Bi devianska roa bila,
Vu grmu bela cvela bi.
- Ce, Magali, vu rou ti
Bu sebe skrila,
Ja kak metul bum tebi mal
Svoj kulec dal.
- Preganjat naj me, ne pomore,
Nigdar me ni dostignuti,
Obleem se vu hrasta kore
Vu lugu, gde nit svetla ni.
- Ce, Magali, se hrastom ti
Napravi z gore,
Bum kakti pulec brljana
Te grlil ja.
- Ce ruka mene bi prijela,
Bu stari hrast smel zgrabiti.
Opatica postanem bela
Od klotra Svetog Blaa ti.
- Opatica e, Magali,
Bi biti tela,
Bum kapelan, spovedam te,
Zezvedem vse.
- Ce odpre portu klotra toga,
Opatice bu videti,

302

Kak okol mene hodi vnoga,

V mrtvekoj plahti budem si.
- e, Magali, napravi ti
Mrtvik se bogi,
Ja crna zemlja bum nad njim,
Tetak dobim.
- Na koncu verujem ti mlada
Da ne e me smehavati.
Stekleni prsten dam ti rada
Na spomen, lepi deko ti!
- O, Magali, kak dobra si;
Vi zvezde sada,
Kak koja tebe pogledi,
Tak mam bledi!
Dragutin Domjani

303

JOSE-MARIA DE HEREDIA
(1842. - 1905.)

Rodom s Kube, potomak panjolskih konkvistadora, Jos-Maria

de Hrdia ve zarana dolazi u Francusku, gdje se koluje. Poinje pisati
ugledajui se na svoga pjesnikoga uitelja Lecontea de Lislea. Svu gradu svoje jedine knjige Trofeji (Trophes, 1893.), sastavljene od 118 soneta,
Hrdia crpe iz mitologije i povijesti (antika i renesansa). Za razliku
od ostalih parnasovaca, Hrdia vidi svoj predmet iz kuta koji, odbacujui herojsko i monumentalno, izabire zaudnost intimnijih dimenzija i
detalja. Njegovi su soned male, tematski saete slike odabrane ukusom
kolekcionara, bez filozofskih ambicija, uzdrane od osobnih iskaza. Prizori su to vieni okom minijaturista, osluhnuti uhom komornoga glazbenika, iscizelirani u tvrdom materijalu umijeem vrsna stihotvorca.
Zbog glazbenosti svojih stihova Hrdia se u stanovitom smislu moe
smatrati sponom izmeu parnasovske i simbolistike poezije.

304

ROB

Tel, nu, sordide, affreux, nourri des plus vils mets

Gledaj! gol i straan, rob sam lica blijeda,
itavo mi tijelo nosi znake sramne.
U drai sam roen pokraj vode tamne,
Medonosna gdjeno Hybla vrh ogleda.
Svoj sam otok sretni napustio... Kada
Sirakuzi doe, pelama i cvijeu,
Kud proljetnom stazom labudovi lijeu,
Za onu pitaj to ljubila me mlada.
Hou 1' ikad vidjet njene oi jasne,
Gdje pod smjelim lukom vedar pogled gasne,
A svoj modri podsmijeh rodno nebo rie!
Claristu nadi sred otoka juna,
Reci joj da zbog nje moja grud jo die.
Poznat e je po tom to je uvijek tuna.
Grgo Gamulin

TREBBIA

L'aube d'un jour sinistre a blanchi les hauteurs

Probuen je tabor, buka je sve jaa.
U dolu, gdje rijeka valja se i kida,

305

Konjica se laka napaja Numida.

Odsvakud odzvanja jasni zov trubaa.
Scipionu uprkos, rijei lanih vraa,
Kii i Trebbiji, to bujicom tee,
Sempronije konzul, eljan slave vee,
Pokrenu liktore i lati se maa.
Ozarivi nebo ko plamene zore,
Insubrijska sela na obzorju gore,
Dok se negdje rika jednog slona uje.
A dolje, pod mostom, gledaju u vodu,
Hanibal kraj stupa, tmuran, oslukuje
Gdje potmulo tutnje legije u hodu.
Grgo Gamulin

OSVAJAI

Comme un vol de gerfauts hors du charnier natal

Ko jastreba jato izvan rodna kraja
Bijedom su gonjeni drevni kapetani,
Iz Palosa, gordi, od sna veljeg pjani,
Iz Moghera ili na pute bez kraja.
Bajoslovni metal traili su sjajni,
Daleka Cipanga to skrivahu njedra,
Vjetri alizejski njihali im jedra
Po Zapada rubu, gdje su puti tajni.

306

Svaku veer epske izgledahu dane,

Krije azura tropskih u cik zore rane
Opsjenama zlatnim travio im snove;
II gledahu s pramca bijelih karavela
Nepoznate gdje se, preko neba cijela,
Sa dna oceana diu zvijezde nove.
Grgo Gamulin

307

STEPHANE MALLARME
(1842. - 1898.)

Premda ga je Verlaine ubrojio medu proklete pjesnike, Mallarmov ivot nije imao nita od burnih obrata Baudelaireova, Rimbaudova
i Verlaineova ivota. Nakon kolovanja i usavravanja u Londonu, Mallarm postaje profesorom engleskoga jezika. Rani brak i obiteljske brige
teko mu padaju jer ga prijee da se potpuno posveti knjievnosti. Godina 1864. prekretnica je u njegovu pjesnitvu: nakon prvih pjesama
pisanih tehnikom parnasovaca, a u duhu Baudelaireove lirike, Mallarm
poinje pisati tragediju u stihovima Herodijadu, od koje je dugogodinjim saimanjem ostala tek odua pjesma. Borba s gradom spjeva usmjerava njegovu poetiku u pravcu stvaranjautilnesugestije, to se postie
smiljenim zamuivanjem jasnoe sadraja i izraza. Sva sredstva metrike,
rime i biranoga rjenika slue pjesniku da bi stihom stvorio nove rijei
za sadraje koji jo ne postoje u stvarnosti. Nakon niza godina provedenih u pokrajini, Mallarm konano seli u Pariz, gdje iri svoju knjievnu
djelatnost, u to spadaju i poznati sastanci utorkom u njegovu stanu,
gdje se skupljaju simbolisti i drugi mladi pisci, koji e obiljeiti sljedee
razdoblje (Claudel, Gide, Valry itd.). Zbog dugotrajnosti svoga postupka Mallarm pie malo pjesama, pa upotpunjava pjesniku djelatnost
drugovrsnim pothvatima. Tako je izdao i nekoliko brojeva modnoga
asopisa Posljednja moda, gdje je pisao gotovo sve priloge - posao kojemu se nije posveivao iz materijalnoga razloga, nego prvenstveno iz
ljubavi prema kratkotrajnim, krhkim pojavama iz svijeta mode, podobnim takoer da izraze poetsku sugestiju nekoga trenutka. Godine 1887.
izlazi napokon prvo skupno izdanje njegovih tekstova Stihovi i proza
(Vers et Prose). Vie od svega Mallarma zaokuplja pjesniki projekt od
kojega e ostati samo biljeke i skice: to je Knjiga (Le Livre), u koju bi
trebalo dospjeti sve postojee, a koja bi ostvarila zamisao univerzalne
Knjievnosti. Dovreni oblik te ideje sauvao se u poemi Bacanje kocki
nikada nee ukinuti sluaj (U n Coup de ds jamais n 'abolira le hasard, 1897.),
djelu koje je sinteza poezije, glazbe i arhitekture. U toj poemi rijei su
rasporeene na nain glazbene partiture, koja iziskuje krajnje aktivira-

308

nje vizualnoga udjela itanja (zbog ega se to djelo

prethodnika tzv. vizualne i konkretne poezije).
vnim radom Stphane Mallarm zacrtao i premaio
koga pokreta, zadavi francuskoj i europskoj poeziji
ona nije prestala raditi do danas.

309

smatra
Svojim
poetiku
zadae

jednim od
je knjiesimbolistina kojima

MYSTICIS UMBRACULIS
(Proza luaka)

Elle dormait: son doigt tremblait, sans amthyste

Snivae: drhto joj prst, bez ametista,
Gol pod kouljom, dok, uzdasima karan,
Ne zastade, dignuv k pupku rub batista.
Trbuh njezin regbi u snijeg se pretvara,
Gdje bi, kada zlatni trak umom zablista,
Palo meko gnijezdo vedra eljugara.
Zvonimir Mrkonji

MORSKI POVJETARAC

La chair est triste, hlas! et j'ai lu tous les livres

Put je tuna, jao, knjige proitane.
Pobjei daleko! Ptice slutim pjane
Izmed udne pjene i neba duboka!
Nita, ni vrtovi u odrazu oka,
Srce to u more roni, sprijeit nee,
O noi, ni svjetlost samotne mi svijee
Na praznu papiru, kog bjelina brani,
Niti mlada ena koja dijete hrani.
Poi u! Brode to njie jarbolima,
Dii sidro prema egzotinim tlima!

310

Dosada, to nada okrutna je slama,

Vjeruje posljednjem pozdravu marama!
Moda ti jarboli pozivlju oluje
Ve nagnuti vjetrom u brodolom huje,
Bez otoka plodnih, strti, bez jedara...
Al, o srce moje, pouj pjev mornara!
Zvonimir Mrkonji

POINAK U PORCULANU

Las de Vanter repos o ma paresse offense

Trudan gorkim mirom gdje mi lijenost vrijea
Slavu zbog koje sam pobjegao divnom
djetstvu ruinjaka ispod plavih prea,
sedam puta trudan po savjetu kivnom
da bdijui kopam opet novu jamu
u krtom zemljitu mojeg mozga lenom,
grobar bez milosti za jalovost samu,
- to toj Zori rei, Sni, kad priu jednom
rue, kada stravom blijedih rua svojih
to prostrano groblje prazne rupe spoji?
Bacam prodrljivu Umjetnost okrutne
zemlje, te se starom prigovoru smijeim
prolosti, drugova, genija i mutne
lampe, kojom svoje umiranje tjeim.
Slijedit u Kineza srca bistra haran
kom je isti zanos dati zalaz kistom
na snjenim tasama za mjesec oaran

311

udna cvijeta to ga promirisa listom

s kraja na kraj. Cvijet to, dijete, osjeti ga
gdje se uz filigran plavi due cijepi.
Kad smrt bude takav san mudrog bez briga,
izabrat u jote mlad krajolik lijepi,
na tasama u ga snimit rasijano.
Tanka blijeda crta plavetnila bit e
jezero u nebu naga porculana,
jasan polumjesec bijelom maglom svit e
svoj spokojan rog u ogledalo voda
pokraj tri smaragdne trstike, tri boda.
I m Ujevi

Le vierge, le vivace et le bel aujourd'hui

edno, ivo, lijepo danas zar nam prijeti
Pjanim razbit krilom to jezero kruto
Posred zaborava snjenog opsjednuto
Jasnim ledenjakom lijetova sapetih!
Davni labud pamti da je slika ista
Svog uznosa, al se opire bez nade
Jer kraj gdje da ivi, opjevat ne znade
Kad jalove zime dosada zablista.
Sav vrat mu se protiv smrti bijele bori,
Koju prostor zada ptici to ga spori Ali tla ne svlada gdje mu perje susta.

312

Avet koju sjaj njen ist tom mjestu nudi,

Koi se od teka sna prezrive studi,
to ga snosi Labud sred progonstva pusta.
Zvonimir Mrkonji

GROB EDGARA POEA

Tel qu 'en Lui-mme l'ternit le change

Takav ko to vjenost Njim ga samim tvori,
Izaziva Pjesnik s blijeskom maa grozna
Svoje doba, to se zgranu jer ne spozna
Da smrt u tom glasu neobinom zbori!
Oni, ko skok hidre kad anela zau
Gdje plemenskoj rijei ii smiso daje,
Obznanie glasno ar ispijen da je
Sred beasna vala u meteu mranu.
Od tla i oblaka kivnog - o nesree! Ako nam ideja reljef ne usijee
Kojim e se resit Poeov grob blistavi,
Mirna

stijena

Neka

ovaj

pala
granit

iz
bar

tamna
granicu

rasula,
stavi

Crnim lijetovima svih buduih Hul.

Zvonimir Mrkonji

313

FAUNOVO POPODNE
Ekloga

Ces nymphes, je les veux perptuer

FAUN

Ove nimfe hou da su navijek.

Laka
Tako jasna put im da lebdi sred zraka
Tihog od sna bujna.
Zar ja voljeh sanje?
Sumnje mi se, nanos drevne noi, tnj
U granice mnoge, to ostaju pravom
Sumom jame, jao, da za slavlje samom
Sebi nudih greku idealnu rue.
Razmislimo...
ene to ti milju krue
Zar tek lik su elje tvojih bajnih ula!
ednijoj se od njih u oku rasula
Varka, hladnu i modru kao suzno vrelo;
Druga je, sva uzdah, oprena zacijelo,
Ko dah vrelog dana u bujnoj ti kosi!
Ne! Ako s klonulom, umornom se nosi
Nesvjesticom, gue egom jutro svjee,
Samo ubor-vode iz frule mi bjee
U suglasjem roen gaj; i jedini je
Vjetar spreman pote iz dviju cijevi prije
Negoli razaspe zvuk sred suhe kie,
Na obzorju koje ni nabor ne njie,
Taj umjetni daak vidljive vedrine
Nadahnua to se vraa u visine.

314

0 sicilski ali smirenih movara,

Sto ih sunce i tatina moja hara,
PRIAJTE u utnji iskriava cvijea
Da tu uplje trske ukroene stjecah
Talentom, na sinjem dok zlatu zelene
Daljine to esmu liem loze sjene,
ivotinjska bijelost mirno se talasa;
1 da, sporim kad se pjevom frula glasa,
Lijet se labudova, ne! najad, skrije,
II zaroni...
Sve u ridem asu vrije,
Bez kreta, ne kau kako skup taj rasu
Pretek strasti onog koji tei glasu;
Tad u se probudit kao nekad revan,
Sam, uspravan, drevnom svjetlou oblije
Krin! prostodunou jedan medu vama.
Od blagoga nita na njinim usnama,
Cjelova, to tiho govori o zloi,
Drukije mi ujed ista grud svjedoi,
Tajnovit, i nekim vinjim zubom zadat;
Neka! ta se tajna odluila jadat
Dvojnoj trski koja pod plaveti zvui:
Ona, uvraaju to to obraz mui,
Samotno i dugo sanjari o smijeku
Okolne ljepote, kad inimo greku
Pjev svoj lakovjerni zamjenjuju s njome;
I da u visinu, k glasu ljubavnome,
Izvije se iz sna obinoga leda,
ista boka to ga slijedim ispod vjed,
Crta monotona, zvuna, uzaludna.

* * *

O glazbalo bijega, procvjetaj,

Siringo, gdje mene na jezeru eka!

315

zloudna

A ja, gord to zvuim, bit u duga jeka

Boica; uz pomo slika zaljubljenih,
Njihovoj u sjeni pojaseve plijenit;
Tako, kad isisah svjedost groa arka,
Gone alost to je moja zastrije varka,
Nasmijan, grozd diem k ljetnom nebu, lakom
Za pjanstvom, i pune sjajnu opnu dahom,
Kroz ehulje zurim do veernje sjene.
Nadmimo, o nimfe, razne USPOMENE.
Kroz trske moj vid ispijae obline
Besmrtne to blae svoje oegline,
S bijesnim krikom ponad ume u modrinu;
A blistava kupelj vlasi namah zginu,
Dragulji! u svrhu svjetlonosne pjene.
Pritrah; do nogu vidjeh zagrljene
(Zlog uitka to su dvije c'ute muku)
Spavaice izmed smjelih svojih ruku;
Otmem ih, spletene, pa trei krenem
K busenu, izmaklom mrnji tate sjene,
Rua, kojim miris sav na suncu svenu,
Da nam obijest slii danu potroenu.
Ja te oboavam, bijesu djeva, slasti
Divlja svetog, golog trha, koji krasti
Hoe mi se usni, to pije ko strijela
Uzdrhtale munje, otajni strah tijela:
Od nogu beutne, k srcu te plaljive,
Nevinost to skupa gube, punu ive
Vlage divljih suza, il para manje tunih.
Moj zloin je to sam, strah taj kad zasunjih
Izdajniki, na dva razdvojio dijela
Naumom- bogova spleten bokor tijela:
Jer, tek to sam htio skriti osmijeh strasni
U diklice jedne pregibima krasnim,
(Paze samo prstom da krinove njene
Strast oboji sestrice joj uspaljene -

316

Bezazlenu malu koja ne rumeni:)

Iz ruku, nesvijeu mutnom rastvorenih,
Taj plijen nezahvalni uspje iskliznuti
Ne ale moj jecaj to me pjanstvom smuti.

Neka! K srei druga odvest e me tijela

Kosa vezanih o rogove mog ela:
Ti, o strasti, zna da zreo, boje krvi,
Svaki ipak prsli sav od pela vrvi;
A krv zaljubljena, to podlonost nudi,
Lije se za cio roj vjeite udi.
Sad kad pepeo i zlato umu zavi,
Sred ugasla lia sveanost se slavi:
N te, Etno, evo gdje Venera slazi
Da ti lavu nogom bezazlenom gazi
Kad tuni san tutnji il plamen se gui.
Drim kraljicu!
O kazno...
Ne, to dui
Ponestaje rije, a tijelo otealo
Pod gordom tiinom podneva je palo:
Smjesta mi je zaspat da hulu prebolim
Na tlu edan lee i kao to volim
Zvijezdi vina pruit usne rastvorene!
Zbogom, obje: odoh motriti vam sjene.
Zvonimir Mrkonji - eljka orak

317

PAUL VERLAINE
(1844. - 1896.)

Nazvavi pjesnike Baudelairea, Corbirea, Villiers de l'Isle-Adama,

Mallarma, Rimbauda i sebe samoga prokletim pjesnicima, Paul Verlaine unio je vlastiti uznemireni ivot u svoju poetiku. Pretjerano vezan
za majku, mladi je Verlaine tjelesno i karakterno labilan. Kako bi se ustalio
i okanio poroka, medu kojima alkoholizam nije bio najtei, Verlaine se
oenio i postao inovnik. Tada mu je jedan sedamnaestogodinji pjesnik
poslao na ogled svoje pjesme; ustanovivi da je rije o pjesnikom geniju, Verlaine ga je oduevljeno pozvao u Pariz. Bio je to Arthur Rimbaud,
iji se boravak u Parizu ubrzo pokazao kobnim po Verlainea. Dvojica su
pjesnika skupa pobjegli u Englesku, zatim u Belgiju, gdje je nakon burnih
svaa Verlaine ak pucao u Rimbauda u asu kad ga je ovaj htio napustiti. Verlaine je osuen na dvogodinji zatvor, u kojem je doivio prolazno
obraenje. Unato pokuajima da ivi po graanskim normama, Verlaine
se uvijek vraa staromu nainu ivota, koji ga konano unitava. U svojim
pjesnikim poetcima Verlaine pie pod utjecajem Baudelairea i parnasovaca, pa tako nastaju njegove Saturnskepjesme (Pomes saturniens, 1866.).
Uskoro se poziva na duhovnu srodnost sa srednjim vijekom i Villonom,
ali i na slikovitost rokokoa, te pie na teme Watteauovih slika. Verlaineov
je slog mnogo manje vrst od parnasovskoga, ne toliko odan potivanju
pravila koliko iskoritavanju nepravilnosti. Kao to je napisao u pjesmi
Pjesniko umijee, on tei postii pjesmom glazbeni sklad mekih, pokrenutih pravaca, zbog ega daje prednost asonanci pred rimom, neparnomu
ritmu pred parnim, slobodnomu ustroju pred vrstim redom, sugestiji
pred idejom. Svrha je pjesme postii tonost u nestalnome, to znai prijelaz, nijansu. Takva impresionistika poetika najbolje je dola do izraaja
u zbirci Romance bez rijei (Romances sans Paroles, 1874.), punoj ritmikih
inovacija. Dvije kasnije objavljene zbirke, Nekad i sada (Jadis et Nagure,
1884.) i Usporedo (Paralllement, 1889.), odaju tragove koje je u Verlaineovu ivotu i pjesnitvu ostavio meteorski prolaz Rimbaudova genija. Verlaine je izvan svojih zbirki ostavio i mnotvo sonih erotskih stihova,
koliko heteroseksualnih, toliko i homoseksualnih, koji su za iru javnost
postali poznati tek nedavno, kad su objavljeni u knjizi Hombres.

318

Blijedi se lije
Mjeseev sjaj,
S grane se vije
Svake niz gaj
Glas ispred hvoja...
Ljubavi moja.
U ribnjak gleda
Dubok i snen,
Zrcali blijeda
Vrbe se sjen,
Gdje vjetar plk...
Sniva se tako.
Pokoj se neki
Sputa kroz sne
Njeni daleki
S neba, gdje sve
Duge su boje...
as divan to je.

La lune blanche

319

Dragutin Domjani

JESENSKA PJESMA

Les sanglots longs

Jecaja puna
Jesenskih struna
Svirka duga
Ide do srca
I ono grca
S gluhih tuga.
Sav blijed od jada,
Bez daha, kada
Ura zvoni,
Sjeam se sjena
Davnih vremena,
Suze ronim;
Pa blude dima
S vjetrima zlima
Ja se vrtim
Posvuda,
kao
List to je pao
K svojoj smrti.
Zvonimir Mrkonji - eljka orak

GREEN

Voici des fruits, des fleurs, des feuilles et des branches

Evo lie i cvijee, grane, plodovi zreli,
evo i moga srca, to samo za vas bije.

320

Nemojte raniti ga rukama svojim bijelim,

i ovaj skromni darak neka vam mrzak nije.
Dolazim prepun rose, po meni kapi mnoge,
od vjetra na mom elu hvata se inje lako.
Pustite da moj umor, uz vae mirne noge,
sanja asove sretne i da se odmori tako.
I po grudima vaim nek moja glava pliva,
koja od poljubaca sva umori i pada.
Od te oluje krasne nek tako otpoiva,
i da trenutak zaspim kad i vas umor svlada.
Nikola Milievi

NEVERMORE

Souvenir, souvenir, que me veux-tu? L'automne

Zato me tako uspomena mui?
Gna jesen drozda po ozraju mlakom,
sunce se hita jednolikom zrakom
na utu umu gdje sjeverac hui.
Idasmo snatre sred samoe, sree,
kose i misli vjetar mrsio je.
Naglo mi njeno svrnuv oi svoje:
Koji bje dan tvoj ponajljepi?, ree
glas zlatan, zvonak u anelskom zvuku.
Moj blag joj osmijeh utke odgovori,
pobono bijelu poljubih joj ruku.

321

Ah, kako miri prvo rano cvijee!

U slatkom zvonu kako li ubori
da prvo tono s ust dragih lijee!
Mirko Tomasovi

KLONUE

Je suis l'Empire la fin de la dcadence

Ja sam kao carstvo, kasno, blizu kraja,
Sto barbare bijele kako idu, gleda,
Akrostihe kuju, lijene stihe reda,
Sloga zlatnog, bolnog od suneva sjaja.
U osami dua od dosade pati.
Krvave su bitke, kau, tamo dolje,
O, nemoni to smo, slabi i bez volje,
Bez elje da radost ivota se vrati!
O, ne moi htjeti, o, ak niti htjeti!
Oh, ispili sve smo! Bathil, smij se tie!
Oh, ispili sve smo, rijei nema vie!
Samo
pjesma
jedna
vatri
Jedan rob nehajni to sve
I dosada neka, bol nepreboljena.

namijenjena,
nekud leti,
Grgo Gamulin

322

PRISNI SAN

Je fais souvent ce rve trange et pntrant

enu nepoznatu vrlo esto snijem:
Ja ju ljubim, ona ljubavlju mi vraa,
I nikad ta ena posve ista nije,
Niti druga, ali ljubi me i shvaa.
Shvaa me i srce njoj nita ne krije,
Jao, njoj tek nisam nedokuiv, mraan,
Pa kad znoj niz blijedo elo mi se slije,
Osvjeit ga znade makar puna plaa.
Smea li je, plava, rida? - Ne bih znao.
Ime? Spominjem se da je zvuno, meko,
Ko ljubljenih to ih ivot izagnao.
Njezin pogled ima snagu kipa nijema,
A glas njezin dubok odzvanja daleko
Naglascima dragih kojih vie nema.
Zvonimir Mrkonji

SVITA

Un singe en veste de brocart

Majmun u ruhu od brokata
Ispred nj skakue i cupka,

323

Ona pak ipkast rupi cupka,

Rukavicom ga finom hvata.
A sasvim rumen crni dotle
Rukama dri uzdignute
Haljine njene teke skute,
Paze gdje nabor sklize o de;
Ne skida majmun oka svoga
S gospina grla tako bijelog,
S tog blaga to bi za se htjelo
Obnaen torzo nekog boga;
Katkad prepreden crni die
Vie od doputene mjere
Svoj raskoan i sjajan teret
Da none snove vidi blie;
Ona po stubama se penje,
I niti znakom kae kojim
ivotinjama kunim svojim
Da laskavo je dira mnijenje.
eljka orak

MJESEINA

Votre me est un paysage choisi

Vaa je dua birani krajolik
Sto uvide ga arovitim ine

324

Prebiru lutnju i pleu, i tolik

Tek bol je ispod obrazine njine.
U molu udilj pjesmom uznosei
Nadmonu ljubav, lagodnu sudbinu,
Kao da svojoj ne vjeruju srei
I mijea im se pjev u mjeseinu,
U mjeseinu lijepu, tunu, mirnu,
Od koje ptica na svom stablu snije,
A vodoskok do jecaja je dirnut,
I velik, tanak mramorjem se lije.
eljka orak

NEHAJNI PANTUM

Trois petits pts, ma chemise brle

Tri su mie mae, koulja se pali.
Veleasni baca kosti odostraga.
Sestrinu mi plavu Urulom su zvali,
Zato ravan krenuh, kos ti odoh s traga?
Sestrinu mi plavu Urulom su zvali
Ko da je vrh voda perunika draga.
Nek urica ivi, nek se zvoni hvali!
Spavaj, dijete, spi, vretenca pojte blaga.
Zato ravan krenuh, kos ti odoh s traga?
Tri su mie mae, toka, zarez mali;

325

Ko da je vrh vda perunika draga;

Nek urica ivi, nek se zvoni hvali.
Tri su mie mae, toka, zarez mali;
Spavaj, dijete, spi, vretenca pojte blaga.
Libela vrluda gdje je a i vlaga.
Veleasni, moja koulja se pali!
eljka orak

UMIJEE PJESNITVA

De la musique avant toute chose

Glazbe nad svim i prije svega,
Ti nepar stog radije usvoji,
Neodreen, lake raslojiv
U zraku, bez glume il tga.
Treba da tvoj izbor se kree
Do rijei sve to smis skriva;
Jer najdraa pjesma je siva
Gdje Nejasno s Tonim se stjee.
lb zastrt sjaj zjena je krasnih,
I titrav ar junoga dana,
Jesenjim nebom utiana
Vreva plava od zvijezda jasnih!
Do Prijelaza nam postupnoga,
Ne Boje, tek do njega nam je!

326

Oh! Prijelaz sve je obeanje,

Sanja sanje, svirala roga!
Poanti zloj uini konac,
Krutu Duhu, poganu Smijehu,
Od kog suze Plaveti teku,
enjaku tom za prosti lonac!
Rjeitosti vrat mora skrit!
Dobro e bit moe li pritom
Natjerat Srok da bude pitom,
Jer bez paske gdje e taj svrit?
Krivnje Sroka tko e izrei?
Da 1' crnac lud il gluhak mali
Za nas jeftin nakit taj sl,
Koji uplje pod brusom zvei?
Glazbe nek svud i uvijek ima!
A stih tvoj sm neka uzlijee
Bjee dui to drugim kree
Nebesima i ljubavima.
Neka ti stih zgoda je sretna,
U kovrast, rn vjetar sjetva,
Od kojeg tim cvjeta i metva...
Drugo su sve tek slova spretna.
eljka orak

327

TRISTAN CORBIRE
(1845. - 1875.)

Posve odvojen od glavnih pjesnikih struja svoga vremena, Tristan

Corbire pisao je poeziju izvornu po surovosti obrauna sa samim sobom. Bretonac, zaljubljen u more, bio je boleu sprijeen u tome da
postane pomorac, a runoa kao posljedica bolesti nauila ga je da se
uasava sebe. Grevit humor daje njegovu pjesnitvu znaajku svojevrsne antipoezije: Umjetnost ne zna za me. Ja ne znam za Umjetnost.
Tipini su za Corbira stihovi sastavljeni iz dva dijela, koji se meusobno
pobijaju. Nasuprot tenji svoga doba prema zvukovnoj alkemiji, Corbire se slui banalnou i obnavlja suglasja narodne poezije. Traei
izraz za svoju raskidanost, Corbire tovie namjerno pie metriki pogrene stihove, koji prethode izumu slobodnoga stiha. Pjesnikov se ivot
samotniki odvijao posve po strani od knjievnih krugova. To je razlog
zato je njegova jedina knjiga, ute ljubavi (Amoursjaunes, 1873.), potonula u zaborav sve dok na nju nije svratio pozornost Verlaine 1884.,
devet godina nakon Corbireove smrti, kad ga je proglasio jednim od
prokletih pjesnika.

328

EPITAF
Osim zaljubi]enika-poetnika ili svrenih koji hoe
poeti s krajem, ima toliko stvari to se zavravaju poetkom, tako da poetak poinje napokon biti na svretku,
svretak e tome biti to e zaljubljenici i drugi napokon
poeti zapoinjati onim poetkom koji e naposljetku biti
tek svretak vraen onome to e poeti time to e biti
ravno vjenosti koja nema ni svretka ni poetka te e napokon takoer biti konano jednako vrtnji zemlje gdje
se napokon vie nee razabirati gdje poinje svretak odakle zavrava poetak to je svaki svretak svakog poetka
jednakog svakom zavrnom poetku beskraja odreenog
neodreenim. - Jednakog epitafa jednakom predgovoru i uzajamno.
Mudrost nacija

Il se tua d'ardeur, ou mourut de paresse

Ubi se od revnosti il ga ubi dokolica,
Ako ivi, od zaborava to je; sad preputa se, sit svih lica:
ali tek to vlastita ne bje ljubavnica.
Ni jedan kraj ne rodi njega,
Bje oduvijek guran sa svih strana,
I bje arlekinski svatarska hrana,
Preljubna mjeavina svega.
Od bog-bi-znao-ega - al ne znaju kud da se djene;
Od zlata - bez pare prebijene;
Od ivaca - bez nerva; krepkosti bez snage mnoge;
Od poleta - uganute noge;
Od due - a bez violine;
Od ljubavi - bludnom puti gonjen.
- S previe imena, a da bi imao ime.
Idealu tee - bez ideje;

329

Zvonka rima - nikad rimovana;

Premda nije niti otiao - vratio se je;
Nalaze se svugdje, a bez stana.
Pjesnik, unato svojim stihovima;
Umjetnik bez umjetnosti - naopak svima;
Filozof - u kog nita ne tima.
Ozbiljan aljivac - nimalo smijean.
Glumac: u roli neumjesan;
Slikar: lud za klarinetom;
A glazbenik: bolji s paletom.
Glava! - Al bez glave;
Isuvie lud da bi znao biti glupan;
Skupa rije mu ista ko i ona to ide skupa.
- Krive pjesme jedine mu bile prave.
Rijetka ptica - kojih ima mirijada;
Mujak... vrlo enstven pokatkada;
Sposoban za sve - nita vrijedno nije obro;
Dobro kvare zlo, loe ono dobro.
Razmetan kao to sinom se zvao
Starog zavjeta - a nije se zavjetovao.
estit i esto lo da izbjegne sud,
S prljavom vodom bacao je dijete i sud.
Bijesan kolorist - bljedunjav pritom;
Neshvaen... - od sebe osobito;
Plako je, pjevo, pravo - tonovima krivim;
- Mn bez mn bje primjer ivi.
Ne bijae netko, niti neka stvar.
Poza mu bila prirodni dar.
Nipoto pozer, za jedinog pozirajui;

330

Prenaivan, cinino sve prozirui;

Ne vjeruju ni u ta, vjeruju u sve.
- Nagnue mu bjee gaenje.
Suvie sirov - jer odve bje kuhan,
Slie niem manje nego sebi samu,
S jadom svojim se zabavljao s puno duha
Da besano moe zuriti u nonu tamu.
eta puinom - koji pluta,
Nikad ne videi svretak svog puta...
Previe Ja da bi mogo sebe trpit,
S duhom na suhu, ali glave pjane,
Svren, ali ne znajui svrit,
Umrije ekajui bolje dane
I ivje nadaju se smrti.
Tu lei - srce bez srca, loe posaen,
Preuspio - ko promaen.
Zvonimir Mrkonji

331

LAUTRAMONT
(1846. - 1870.)

Pod pseudonimom comte de Lautramont objavio je Isidore Ducasse jednu od najneobinijih knjiga francuske knjievnosti, Maldororova pjevanja (Les Chants de Maldoror, 1869.). Tiskavi ih, nakladnik je bio
toliko preplaen njihovom crnoom i blasfeminom smjelou da je,
bojei se posljedica, odbio dati knjigu u prodaju. Godinu dana poslije,
pjesnik je objavio pod svojim pravim imenom knjiicu Pjesme (Posies)
kao predgovor jednoj buduoj knjizi, gdje, u opreci s Maldororovim
pjevanjima, kani ispraviti u smislu nade najljepe pjesme Hugoa, De
Musseta, Byrona i Baudelairea. Umrijevi iste godine, Lautramont nije
stigao potkrijepiti istinitost svoga obrata od pjesnika Zla u pjesnika Dobra. Ostala je zagonetka Maldororovihpjevanja, toga djela u formi prozne
epopeje, kojemu je sadraj apsolutna pobuna: protiv knjievnosti (jer
je poema zapravo parodija romantikoga satanizma, presudan podatak
za tumaenje pjesnikove namjere), protiv ovjeka i protiv njegova tvorca, Boga. Kao osnovicu svoga sistema obrnutih vrijednosti svojih Pjevanja Lautramont uzima Zlo da bi stvorio pjesniki svijet sugestivnoga
komara karakteristian po svome agresivnom bestijariju od osamdeset
i pet ivotinja, to ga je prouavao G. Bachelard. Halucinantne slike,
podrijedom iz dubina nesvjesnoga, Lautramont je sroio slogom koji
ide od retorske patetike do ironije i persiflae, ne uspijevajui nikada
dokraja iskorijeniti lirsko. Lautramont je pjesnik najsmjelije, najsablanjivije poredbe modernoga europskoga pjesnitva (Lijep kao sluajan
susret ivaega stroja i kiobrana na razudbenom stolu.), koja je pola
stoljea poslije oplodila nadrealizam.

332

MALDOROROVA PJEVANJA

PRVO PJEVANJE
[ulomak]

Vieil ocan, aux vagues de cristal, tu ressembles

Stari oceane, kristalnih valova, ti si razmjerno nalik na
one plavetne oiljke koje vidimo na iibanim leima mladih
mornara; ti si golema modrica na tijelu zemlje: volim ovu
poredbu. Kad te prvi put ugledamo, otegnuti dah tuge, koji
nam se ini kao umor tvog njenog lahora, prolazi ostavljajui neizbrisive tragove na duboko potresenoj dui, i ti podsjea one koji te vole, a da to svagda i ne opaaju, na mune
poetke ovjeka kad upoznaje bol koja ga vie ne ostavlja.
Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, tvoj skladno kuglasti oblik koji razveseljava ozbiljno lice geometrije, podsjea me isuvie na sitne
ovjeje oi, po siunosti sline veprovim oima, a po krunoj savrenosti obrisa sline oima nonih ptica. No ovjek se u svim stoljeima smatrao lijepim. Ja meutim mislim da ovjek vjeruje u svoju ljepotu samo iz samoljublja;
jer zato tako prezrivo gleda na lik svog blinjega? Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, ti si simbol istovjetnosti: uvijek si jednak
i isti. Nikada se ne mijenja bitno: ako su tvoji valovi negdje
razjareni, malo dalje, u nekom drugom pojasu, oni su savreno mirni. Ti nisi kao ovjek koji se zaustavlja na ulici
da vidi kako se grizu dva buldoga, ali koji se ne zaustavlja
kad prolazi sprovod; koji je ujutro pristupaan, a naveer
zlovoljan; koji se danas smije, a sutra plae. Pozdravljam
te, stari oceane!

333

Stari oceane, nije nemogue da ti u svojoj utrobi krije budue koristi za ovjeka. Ti si mu ve dao kita. Ti ne
doputa da pohlepne oi prirodnih znanosti lako razotkriju
tisuu tajna tvog unutranjeg ureenja. Ti si skroman. ovjek se neprestano hvali, i to za sitnice. Pozdravljam te, stari
oceane!
Stari oceane, razliite vrste riba koje hrani, nisu se medu sobom zaklele na bratstvo. Svaka vrsta ivi za sebe. Temperamenti i oblici, koji su u svakoj od njih drugaiji, dovoljno razjanjavaju ono to se u prvi as ini izuzetkom. To
upravo vrijedi za ovjeka koji nema iste isprike. Ako na jednom komadu zemlje ivi trideset milijuna ljudskih bia,
oni smatraju da im je dunost da se ne mijeaju u ivote
svojih susjeda, uraslih kao korijenje u komad zemlje koji
je do njega. Od velikog do malog ovjeka na nie, svatko
ivi kao divljak u svojoj jazbini i rijetko iz nje izlazi da posjeti svoga blinjega, koji u jednoj drugoj jazbini isto tako
ui. Velika je svjetska ljudska obitelj utopija, dostojna najprosjenije logike. Osim toga, kad gledamo tvoje plodne
dojke, pred oi nam dolazi slika nezahvalnosti; jer odmah
moramo misliti na one brojne roditelje, tako nezahvalne
prema Stvoritelju, da odbacuju plod svoje kukavne veze.
Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, tvoja materijalna veliina moe se porediti, samo onda, ako pomislimo koliko je trebalo aktivne snage da se stvori cjelokupnost tvoje mase. Ne moemo te
obuhvatiti jednim pogledom. Da te razgledamo, na pogled
mora neprekidno okretati svoj teleskop prema sve etiri
strane horizonta, slino kao to matematiar, da bi rijeio
neku algebarsku jednadbu, mora odijeljeno ispitivati razliite mogue sluajeve, prije nego rijei tekou. ovjek
jede hranjive tvari i ini druge napore, dostojne bolje sudbine, da bi se inio debeo. Neka se ta divna aba napuhava
koliko god hoe. Budi miran, nee dostii tvoju debljinu;
ja bar tako mislim. Pozdravljam te, stari oceane!

334

Stari oceane, tvoje su vode gorke. Imaju upravo isti

okus kao u, koju kritika cijedi na umjetnost, na znanost,
na sve. Ako je tko genijalan, prikazuju ga idiotom; ako tko
drugi ima lijepo tijelo, onda je on grozan grbavac. ovjek
bez sumnje snano osjea svoje nesavrenstvo - a za tri etvrtine tog nesavrenstva kriv je uostalom on sam - kad ga
tako kritizira! Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, ljudima jo nije polo za rukom, i pored
sve savrenosti njihovih metoda, i pored sve pomoi znanstvenih istraivanja, da izmjere vrtoglavu dubinu tvojih ponora; najdublje, najtee sonde pokazale su da ima nedohvadjivih dubina. Dostupne su... ribama: ljudima - ne. esto sam sm sebe pitao to je lake upoznati: dubinu oceana
ili dubinu ljudskog srca! esto sam, s rukom na elu, stojei
na brodovima, dok se mjesec nepravilno njihao medu jarbolima, znao sebe zatei, ne obazirui se ni na to to nije
bio moj cilj, kako se trudim rijeiti taj teki problem! Da,
to je dublje, to je nedokuljivije: ocean ili ljudsko srce?
Ako trideset godina ivotnog iskustva do izvjesne mjere
moe pretegnuti na jednu ili na drugu stranu, bit e mi doputeno da kaem da se ocean, unato svojoj dubini, ne moe po tom svom svojstvu mjeriti s dubinom ljudskog srca.
Imao sam veze s ljudima koji su bili kreposni. Umirali su
sa ezdeset godina, a svi su uvijek uzvikivali: inili su dobro na zemlji, to jest bili su milosrdni: to je sve, to nije teko, to moe svatko. Tko e shvatiti zato se dvoje ljubavnika, koji su se jo juer oboavali, zbog jedne loe protumaene rijei razilaze, jedan prema istoku, drugi prema zapadu, sa aokama mrnje, osvete, ljubavi, i grinje savjesti, i vie se ne viaju, svaki u oklopu svog samotnog ponosa? T je udo, koje se ponavlja svaki dan i koje zbog
toga nije manje udesno. Tko e razumjeti zato uivamo
ne samo u openitim nesreama svojih blinjih nego i u
posebnim nesreama svojih najdraih prijatelja, a u isto nas
vrijeme one aloste? Evo jednog neoborivog primjera na
kraju: ovjek licemjerno kae da, a misli ne. Zato divlje i-

335

votinje ovjeanstva imaju toliko povjerenja jedne u druge

i nisu egoisti. Psihologija jo mora napredovati. Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, ti si tako moan da su to ljudi nauili na
vlastitoj koi. Oni uzalud upotrebljavaju sve sposobnosti
svog duha... ne mogu te nadvladati. Nali su svog gospodara. Kaem da su nali neto to je jae od njih. To neto
ima ime. To je ime: ocean! Strah koji u njima budi, takav
je da te potuju. Unato tome, na tebi njihovi najtei strojevi pleu draesno, otmjeno i lako. Ti ih tjera da prave
gimnastike skokove sve do neba, i da divno gnjure sve do
dna tvojeg carstva: akrobat bi bio ljubomoran. Blaeni su
ako ih zauvijek ne umota u svoje uzavrele nabore, da odu
pogledati, bez eljeznice, u tvoju vodenu utrobu kako ive
ribe, a osobito kako ive oni sami. ovjek kae: Ja sam
inteligentniji od oceana. To je mogue, to je i prilino istinito; no ocean je strasniji njemu nego on oceanu: to nije
potrebno dokazivati. Taj praotac, suvremenik prvih epoha
nae objeene zemaljske kugle, promatra i smjeka se od
saaljenja kad prisustvuje pomorskim bitkama razliitih naroda. Evo stotinjak levijatana, koji su izmakli iz ruku ovjeanstva. Patetine zapovijedi starjeina, krikovi ranjenika, pucanje topova, to je hotimice proizvedena buka da
se ubije nekoliko sekunda. ini se da je drama zavrena, i
da je ocean sve spremio u svoj eludac. drijelo je strahovito. Mora da je golemo u dubinama, u pravcu nepoznatog!
Napokon, kao kruna te glupe komedije, koja ak nije zanimljiva, vidimo, u zraku, pokoju rodu, koja je zaostala zbog
umora, i koja uzvikuje, u letu, rairenih krila: Gle!... opako
je! Dolje je bilo crnih toaka; zatvorila sam oi: one su nestale. Pozdravljam te, stari oceane!
Stari oceane, o veliki neenjo, kad ti promatra sveanu
samou svojih ravnodunih carstava, s pravom te obuzima
ponos na tvoju uroenu velianstvenost i na iskrene pohvale koje ti ja revno iskazujem. Dok te s nasladom njiu
tople magle tvoje velianstvene sporosti, koja je najgrandi-

336

ozniji od svih atributa to ti ih je udijelila najvia mo, ti

pokree, usred mrane tajne, na cijeloj svojoj uzvienoj
povrini, svoje jedinstvene valove, s mirnim osjeajem svoje
vjene snage. Oni idu jedan za drugim usporedno, odijeljeni kratkim razmacima. im se jedan smanji, ve mu drugi
ide u susret rastui, a praeni su sjetnim umom pjene, koja
nestaje, da nas sjeti da je sve pjena (tako i ljudska bia, ti
ivi valovi, umiru jednoliko jedan za drugim; ali oni ne ostavljaju pjenuavog uma). Na njima se s povjerenjem odmara
ptica selica, i preputa se njihovim pokretima, punim ponosne draesti, sve dok kosti njezinih krila opet ne zadobiju
staru snagu, da nastavi svoje zrano hodoae. Htio bih
da je ljudsko velianstvo samo utjelovljenje odsjaja tvog velianstva. Mnogo traim, ali ta je iskrena elja laskava za
tebe. Tvoja moralna veliina, slika beskonanosti, golema
je kao misao filozofa, kao ljubav ene, kao boanska ljepota ptice, kao razmiljanje pjesnika. Ti si ljepi od noi. Odgovori mi, oceane, hoe li biti moj brat? Pokrei se silovito... jo... jo jae, ako hoe da te usporedim s Bojom osvetom; isprui svoje modre pande krei sebi put po svojim vlastitim grudima... dobro je tako. Pokrei svoje strane
valove, gadni oceane, koga shvaam samo ja, i pred kojim
padam niice na koljena. Ljudsko je velianstvo prividno;
ono ne budi u meni potovanja: ti, budi. Oh! kad ti napreduje s visokom i stranom krestom, okruen krivudavim
naborima kao dvorjanicima, neodoljivo privlaan i surov,
valjajui svoje valove jedne preko drugih, svjestan onoga
to si, i izvija, iz dubina svojih grudi, satrt nekom silnom
grinjom savjesti, koju ne mogu otkriti, onu vjenu muklu
huku, koje se ljudi tako boje i onda kad te sa sigurnog mjesta, drui, promatraju s obale, onda vidim da nemam velikog prava kazati da sam jednak s tobom. Zato bih ti, kad
promatram tvoju nadmonost, poklonio svoju ljubav (a nitko ne zna koliko ljubavi ima u mojim tenjama prema ljepoti) da zbog tebe s bolju ne moram misliti na svoje blinje,
koji su tebi najironinija opreka, najsmjenija antiteza u ci-

337

jelom stvaranju: ne mogu te voljeti, ja te mrzim. Zato se,

po tisui put, vraam u tvoje prijateljske ruke, koje se otvaraju da pomiluju moje arko elo, s koga se gubi vruica
od tog dodira! Ja ne poznajem tvoju skrovitu sudbinu; mene
sve zanima to se tebe tie. Kai mi da li u tebi stanuje car
tame. Kai mi... kai mi, oceane (i to samo meni, da ne rastui one koji su dosad upoznali samo iluzije): da li Sotonin dah stvara oluje koje diu tvoje slane vode sve do oblaka. Mora mi to rei jer bih se radovao da znam da je pakao tako blizu ovjeka. Hou da ova strofa bude posljednja
strofa mog zazivanja. Zato hou da te samo jo jedanput
pozdravim i da se oprostim s tobom! Stari oceane, kristalnih valova... Obilne suze vlae mi oi, i nemam snage da
nastavim; jer osjeam da je doao as da se vratim medu
ljude surova izgleda; ali... budimo hrabri! Napregnimo se
jako i podvrgnimo se, s osjeajem dunosti, naoj sudbini
na ovoj zemlji. Pozdravljam te, stari oceane!
Radovan Ivi

ETVRTO PJEVANJE
[ulomak]

Je suis sale. Les poux me rongent. Les pourceaux

Prljav sam. Ui me grizu. Svinje bljuju kada me gledaju. Kraste i kore gube naslagale su mi se po koi prekritoj
ukastim gnojem. Nisam znao za rijenu vodu, ni za rosu
oblaka. Iz moje ije, kao s gnojita, raste grdna gljiva titastih struaka. Sjedim na komadu bezoblina pokustva i nisam krenuo udima ve etiri stoljea. Noge su mi uhvatile
korijena u tlu i tvore sve do mog trbuha neku vrstu ivahna raslinja, punog gnusnih nametnika, koje jo nije bilj-

338

ka, a vie nije ni meso. Uza sve to moje srce kuca. Ali kako
bi ono moglo kucati da ga trule i isparine moje leine (ne
usuujem se rei tijela) obilato ne pothranjuju? Pod lijevim
mi se pazuhom nastanila obitelj krastaa, pa kad se koja
od njih pokrene, zakaklje me. Pripazite da neka od njih
ne izmakne i da vam ne stane grepsti gubicom po unutranjosti uha: ona bi vam onda bila kadra ui u mozak. Pod
desnim mi se pazuhom gnijezdi kameleon, koji ih neprestance lovi kako ne bi skapao od gladi: svatko treba da ivi.
Ali kad jedna strana potpuno izigra lukavstva one druge, i
jedni i drugi ne nalaze nita bolje nego da se ne daju smesti, pa siu fino salo to mi pokriva rebra: na to sam naviknut. Opaka mi je guja prodrla spolovilo i zauzela njegovo mjesto: ta me besramnica uinila eunuhom. O, da sam
se mogao uzetim rukama braniti; ali mislim da su se pretvorile u klade. Kako bilo da bilo, vano je ustanoviti da se
krv u njima vie ne giba svojim rumenilom. Dva jeia zaustavljena u rastu bacila su sadrinu mojih muda psu, koji
to nije odbio: briljivo opravi kou, nastanili su se u njima. Jedan rak zakrio mi je mar; ohrabren mojom nepokretnou, uva klijetima ulaz i zadaje mi veliku bol! Dvije
meduze prele su mora smjesta dovabljene nadom, u kojoj se nisu prevarile. Pogledale su s namjerom dva mesnata
dijela to tvore ljudsku stranjicu, te, pripivi se uz njihovu izboenu oblinu, toliko su ih zgnjeili neprestanim daenjem da su ta dva komada mesa iezla, a ostale su dvije
nemani potekle iz carstva ljigavosti, jednake bojom, oblikom i svirepou. Ne govorite o mojoj hrptenjai, jer ona
je ma! Da, da... nisam na to obraao pozornost, va je upit
umjestan. Htjeli biste znati, zar ne, kako se dogodilo da
mi bude okomito usaen u kria! Ni sam se toga dosta jasno ne sjeam; ipak, ako odluim prihvatiti kao uspomenu
ono to je moda tek san, znajte da je neki ovjek, doznavi
da sam se zakleo kako u ivjeti s boletinom i nepokretnou dokle god ne pobijedim Stvoritelja, hodao iza mene
na prstima, ali ne tako tiho da ga ne bih mogao uti. Vie

339

nisam nita osjeao za vrijeme od jednog trenutka, koji nije

bio dug. Taj se otri bode zabio do drka izmeu dva ramena blagdanskoga bika, i njegov je kostur prodrhtao kao od
potresa. Otrica tako jako prianja tijelu da je do danas nitko nije mogao izvui. Adeti, mehaniari, fdozofi, lijenici
iskuali su redom najrazliitija sredstva. Oni nisu znali da
se bol to ju je priinio ovjek, ne moe vie unititi! Oprostio sam dubini njihova uroenog neznanja i pozdravio sam
ih onim kapcima. Putnie, kad bude prolazio pokraj mene, nemoj mi uputiti, preklinjem te, ni najmanju utjenu
rije: oslabio bi mi hrabrost. Pusti me da zgrijem svoju ustrajnost na plamenu svojevoljnog muenitva. Odlazi... da
ne pobudim u tebi nikakve suuti. Mrnja je udnija no to
ti misli; ponaanje je njezino neobjanjivo poput prelomljenog izgleda tapa zaronjenog u vodu. Takav kakvim
me vidi, ja mogu jo praviti izlete do bedema neba na elu
legije ubojica, i vratiti se da zauzmem ovaj poloaj, kako
bih iznova kovao plemenite osvetnike osnove. Zbogom,
neu te vie zadravati; i da bi se pouio i sauvao, razmiljaj
o kobnom usudu to me je doveo k pobuni, kad sam moda
bio roen dobar! Priat e to si vidio svom sinu; i uzevi
ga za ruku, daj mu da se divi ljepoti zvijezda i udesima
svemira, crvendaevu gnijezdu i hramovima Gospodnjim.
Zaudit e se to je tako posluan savjetima oinstva, pa
e ga nagraditi smijekom. Ali kad bude doznao da ga nitko ne promatra, baci oko na njega i vidjet e ga gdje pljuje
svoju slinu na vrlinu; prevario te, on koji je potekao od ljudskoga roda, ali te nee vie varati: znat e otada to e postati. O nesretni oe, da bi pratio korake svoje starosti, pripremi neunitivo stratite, to e odsjei glavu preuranjenom zlikovcu, i bol, koja e ti pokazati put prema grobu.
Zvonimir Mrkonji

340

ARTHUR RIMBAUD
(1854. - 1891.)

Roen u gradiu Charleville na sjeveroistoku Francuske, u obitelji gdje je odbjegloga oca zamijenila autoritativna mati, Arthur Rimbaud ve s deset godina pokazuje znakove izvanredne pjesnike nadarenosti. S etrnaest godina s lakoom pie latinske stihove, a godinu dana
poslije pie prve pjesme na francuskome. esnaestogodinji Rimbaud
vlada u potpunosti pjesnikim umijeem te asopisi poinju objavljivati
njegove pjesme, koje nose sve znaajke rane genijalnosti. Nakon nekoliko pokuaja bijega od kue, 1871. napokon se ustaljuje u Parizu uz pomo pjesnika Paula Verlainea, koji uvodi Rimbauda u parike knjievne
i boemske krugove. Rimbaud kobno utjee na Verlainea, odvaja ga od
njegove obitelji navodei ga da 1872. otputuje s njim u Bruxelles, a zatim
u Englesku. Kada 1873. doe do krize u njihovim odnosima, Verlaine
bjei u Bruxelles, Rimbaud ga slijedi i tom prilikom Verlaine ranjava
Rimbauda hitcem iz pitolja. Na pozadini toga dogaaja nastaje iste
godine Sezona u paklu (Une Saison en Enfer), knjiga pjesama u prozi,
koju Rimbaud godinu dana poslije tiska na vlastiti troak. Nakon konanoga raskida s Verlaineom, Rimbaud dovrava 1874. rukopis svoga
posljednjega pjesnikoga djela, knjige pjesama u prozi Iluminacije (Illuminations), zapoete dvije godine prije. Nakon Iluminacija, knjige koja
oznauje vrhunac njegova pjesnikoga genija i veliku pjesniku oporuku
budunosti, Rimbaud ostvaruje svoju namjeru da se prestane baviti knjievnou, koju je najavio u Sezoni. Idue godine pjesnikova ivota ispunjene su uenjem jezika, putovanjima i pokuajima zaposlenja. Godine 1880. Rimbaud napokon odlazi u Afriku, gdje se bavi poslom trgovca,
dok 1891. nije prisiljen vratiti se zbog bolesti u Francusku, gdje umire
10. studenoga iste godine. Za svega etiri godine svoje knjievne djelatnosti Rimbaud je ostvario djelo koje ga ini jednim od najveih pjesnikih genija koji su ikad postojali. Za to kratko vrijeme ono se ostvarilo
na obje strane svoga luka: kao apsolutna pobuna i kao odustajanje. Pobunom je obuhvaeno gotovo sve: obitelj, religija i dotadanja poezija,
koju smatra nepopravljivo subjektivnom. Objavljujui rat pjesnikomu

341

Ja, Rimbaud izjavljuje: Ja, to je netko drugi. Put k objektivnoj poeziji vodi preko ostvarenja pjesnike vidovitosti, kao to kae u poznatom Pismu vidovnjaka: Pjesnik ini sebe vidovitim putem dugoga, neizmjernoga i promiljenoga rastrojstva svih osjetila. Ali Rimbaudova
krajnja ambicija, da poezijom promijeni ivot, zavrava se pjesnikovim odricanjem od knjievnosti, odbacivanjem vlastitoga djela i dobrovoljnim progonstvom. Taj zagonetni ishod, koji su mnogi nastojali protumaiti, moda ne izlazi izvan jednostavne logike: poezija je svojom
meteorskom brzinom prestigla pjesnikov ivot i ostavila ga za sobom
kao svoj nijemi preostatak.

342

SPAVA U DOLINI

C'est un trou de verdure o chante une rivire

Kroz kotlinu ludo rijeima umori
Vjeaju na zelen srebrnaste trake.
Uareno sunce ve zori na gori,
A u malom dolu ljeskaju se zrake.
Lei mladi ratnik sred kutravih trava,
Oko gole glave glazba vlati uti.
Otvorenih usta, blijed, ispruen spava.
Po njegovu logu svjetlost neba pljuti.
Spava. Obris nogu perunika skriva.
K bolesno edo tu nasmijeen sniva.
O, zagrij ga, zemljo, tako mu je zima!
uh nosnice zalud draka mirisima,
On ukoen lei s rukom na grudima,
Gdje dvije rujne rane s desne strane ima.
Vladislav Kuan

SAMOGLASNICI

A noir, E blanc, I rouge, U vert, O bleu: voyelles

A crno, I rujno, O modro, E bijelo,
U zeleno - evo postanja vam tajnih:

343

A, dlakavo, crno tijelo muha sjajnih

U mnotvu to n smrd zujei je sjelo,
Mrk zaton; E, ator, pare ozarene,
Ledena koplja, bijeli kralji, titast trepet:
I, grimiz, krv iz usta, smijeak usne lijepe,
Od kajanja kivne ili zanesene;
U,
krui
boanski,
srh
Mir
panjaka
punih
stoke
Alkemijom utrt u ela iroka;

zelenih
i
mir

mora,
br

O, udesna reskost ponajzadnje Trube,

utnja gdje se Zvijea i aneli gube:
- O, Omega, modri trak Njegova Oka!
Zvonimir Mrkonji

UKRADENO SRCE

Mon triste coeur bave la poupe

Tuno srce krmom bali,
Srce moje ispod krde:
Juhom bi ga izaprali,
Tuno srce krmom bali:
Dok se momad masno ali
I grohoe sve to grde,
Tuno srce krmom bali,
Srce moje ispod krde!

344

Kurate ter soldateskne

ale su ga vrgle k vragu!
Na kormilu vidi freske
Kurate ter soldateskne.
Vode abrakadabreskne,
Sperite mi srca ljagu!
Kurate ter soldateskne
ale su ga vrgle k vragu!
Kad im spline pjanstvo stalno,
to bi, srce ukradeno?
tucati e bakanalno
Kad im spline pjanstvo stalno,
Trzat u se stomakalno
Srce kad je potueno:
Kad im spline pjanstvo stalno,
to bi, srce ukradeno?
Zvonimir Mrkonji

PIJANI BROD

Comme je descendais des Fleuves impassibles

Dok beutnom Rijekom nosili me vali,
Ne osjeah da me laari ve vuku:
Indijanci su ih viu prikovali
O arene kolce, gole mete luku.
Uz flamansko ito i engleski pamuk
Na momad sam svaku ve zaboravio.

345

Bez ladara kada ne uh tu galamu,

Rijeke su mi dale plovit kud sam htio.
Te zime, u pljusku razbjesnjelom plima,
Ja bjeah, od mozga djetinjega glui,
A po odsidrenim Poluotocima
Tako silan mete jote se ne srui.
Bure Morskim jutrom blagoslovie me.
Od pluta sam laki plesao kroz vale,
Sto valjaju rtve niz beskrajno vrijeme,
Deset noi, svjetlo fenjera ne ale!
Slada nego djeci jabuna ljutina,
Kroz jelovu ljusku voda sinja probi,
Te od bljuvotina pomodrjelog vina
Izapra me, sidro i kormilo zdrobiv.
I od tog se doba kupam u Poemi
Mora, punoj zvijezda i mlijene bjeline,
deru zelen azur, gdje davljenik nijemi
Zamiljeno plove stie iz daljine;
Gdje, boje odjednom modrine sve ire,
Groznice i ritme spore u ruj zore,
Alkohol nadjaav, vea nego lire,
Sve ridosti gorke ljubavi nam gore!
Znadem nebo to se u munjama slama,
Pijavice, vale, struje: veer znadem,
Zoru ushienu nalik grlicama,
I vidjeh to oku samo mata dade!
Vidjeh kako sunce, s grozom tajnih vatra,
Sije ljubiaste zrake put daljina,

346

I glumcima nalik drevnoga teatra

Vale koji niu drhtaj aluzina.
Sred snjene bjeline sanjah no zelenu,
Poljubac to raste spram oiju mora,
Sokova potklh vrtnju neuvenu,
ut uranak modra fosfornoga zbora!
Mjesecima slijedih nasrt pomamnoga
Krda, s grebenima zaraene vale,
Ne misle da svijetla Marijina noga
Obuzdati moe oceanske vale.
Neshvatljive, znajte, okrznuh Floride,
Gdje pantera ljudske puti oko tinja
Kroz cvjetove! Dugu, to ko uzda ide
Pod obzorje mora, gdje su stada sinja!
Vidjeh kako silne bare vriju, vre
Gdje u trstikama Levijatan gine!
Gdje se sred bonaca bune vode kre
Dok u vrtlog tmuli uviru daljine!
Led, sedefne vale, nebesa od ara,
Sred zaljeva smeih naplavine gada,
Gdje golema guja, koju gamad hara,
Niz skrivljena stabla s crnim vonjem pad;
Zlatne ribe-pojke iz modroga vala,
Te orade djeci pokazat sam htio.
Pjena cvijea moj je otplov milovala,
Od silnoga vjetra i krilat sam bio.
Izubijan gdjekad od polova, zona,
More, kojeg jecaj bje mi zipka meka,

347

Sjenato mi cvijee slalo, utih zvona,

I kleao tad bih kao ena neka...
Kao poluotok, rubom broda gone
Plavookih ptica graju, izmet gnusan,
Veslao sam dok su kroz krhke mi spone
Davljenici ili unatrake u san!
Ja, brod to pod kosu drg znade zaci,
A vihor u eter bez ptica ga baci,
Ja, kom le od vode ne mogu nai
Oklopnjae, pa ni Hanze jedrenjaci;
Slobodan, pue, sred ljubiasta dima,
Ja, to probih rujno nebo nalik stijeni
Koja nosi, slatko drago pjesnicima,
Liajeve sunca, azur zaslinjeni;
Koji trah, s malim lunama munjine,
Luda daska, praen morskim konjicima,
Kad skidahu Srpnji hitcem topuzine
Tamnomodra neba u lijevke od dima;
Ja, to na pedeset milja uh sa stravom
Gdje se neman pari maelstromskih strana,
Vjeiti bjegunac nekretnou plavom,
alim za Europom drevnih prsobrana!
Ja otoja vidjeh i kolje od zvijezda,
Kojih nebo kaza veslau se nago:
Zar si izgnala se u taj noni bezdan,
Jato zlatnih ptica, o budua Snago?
Zbilja, preve plakah! Nujna su svanua,
Svako sunce gorko, svaka luna kruta:

348

Jetka ljubav puni opojem klonua.

Kilj nek prsne! Nek me puina proguta!
Europsku li udim vodu, to su mlake
Crne, hladne, gdjeno u mirisni smiraj
Dijete ue, puno tuge, jedrenjake
Puta krhke poput svibanjskog leptira.
Ja ne mogu, vali, amom vaom slaman,
Za brazdom tegljaa pamuka ve poi,
Prolazit kroz slavu zastava i plama,
Nit plivat pontona vide grozne oi.
Zvonimir Mrkonji

O saisons, chteaux
O dvorci, o dobe s!
K bez greha dua je?
O dvorci, o dobe s!
Ja jedne sree imam ar,
K nigdo ne bo vjel nigdr.
Pozdravi njega saki pot
Km galski javlja se kkt.
Ah! da niman elj ja vre:
Od nj ivot slomil se.

349

Taj raj je duo, telo zel I s muke mi je snel.

O dvorci, o dobe s!
Hip mojega bega v spas
Bo i moje smrti as.
O dvorci, o dobe s!
Ivan Goran Kovai

IVOTI

II.

Je suis un inventeur bien autrement mritant

Ja sam izumitelj mnogo zasluniji od svih prije mene;
glazbenik, tovie, koji je pronaao neto kao klju ljubavi.
Sada, plemenita oporog polja pod trijeznim nebom, pokuavam se ganuti uspomenom na prosjako djetinjstvo, na
naukovanje ili na dolazak u cokulama, na polemike, na pet
ili estudovatva i na neke poroke gdje me moj vrsti znaaj
sprijeio da dostignem svoje drugove. Ne alim za svojim
starim udjelom boanske radosti: trijezan zrak tog oporog
polja pothranjuje moj uasni skepticizam. Ali budui da se
taj skepticizam sada ne moe provesti u djelo, i da sam uostalom odan novom nemiru - oekujem da u postati vrlo
zloest luak.
Zvonimir Mrkonji

350

III.

Dans un grenier o je fus enferm a douze ans

U ambaru gdje su me zatvorili kad mi je bilo dvanaest

godina, upoznao sam svijet, ilustrirao sam ljudsku komediju. U nekom podrumu nauio sam povijest. Na nonoj sveanosti, u nekom gradu na sjeveru, naao sam sve ene davnih slikara. U nekom starom parikom pasau pouili su
me klasinim znanostima. U nekom divnom obitavalitu
okruenom cijelim Orijentom dovrio sam svoje golemo
djelo i doivio svoje slavno povlaenje. Ne treba ak vie
ni misliti na to. Ja sam odista s onu stranu groba, i nikakvih
narudbi.
Zvonimir Mrkonji

ZORA

J'ai embrass l'aube d't

Ogrlio sam ljetnu zoru.
Nita se jo nije micalo na proelju palaa. Voda bijae
mrtva. Tabori sjena nisu naputali umsku cestu. Koraao
sam, budei ive tople dahove; a dragulji pogledae i krila
se beumno digoe.
Prvi je pothvat bio na stazi ve ispunjenoj svjeim blijedim odsjajima da mi je jedan cvijet rekao svoje ime.

351

Nasmijan se plavom wasserfallu koji se razbaruio kroz

jele: na srebrnastom vrku prepoznah boicu.
Onda uzeh dizati jedan po jedan veo. U drvoredu, maui rukama. Po ravnici, gdje je obznanih pijetlu. U velegradu ona je bjeala medu zvonicima i kupolama, a ja sam
je gonio trei kao prosjak po mramornom keju.
Visoko na cesti, kraj lovorova gaja, okruio sam je njezinim zgrnutim velovima te sam pomalo osjetio golemo
joj tijelo. Zora i dijete padoe podno ume.
Kad sam se probudio, bilo je podne.
Zvonimir Mrkonji

RASPRODAJA

A vendre ce que les Juifs n'ont pas vendu

Prodaje se sve to Zidovi nisu prodali, to plemstvo ni
zloin nisu okusili, to ne poznaju kleta ljubav ni paklensko potenje ms! Ono to vrijeme ni znanost ne moraju
priznati:
Obnovljeni Glasovi; bratsko buenje svih zborskih i
orkestarskih snaga i njihove trenutne primjene; jedinstvena prigoda da oslobodimo svoja utila!
Prodaju se neprocjenjiva Tijela koja ne pripadaju nikakvoj rasi, nikakvu svijetu, nikakvu spolu, nikakvu podrijetiu!
Bogatstva to izbijaju pri svakom koraku! Nenadzirana rasprodaja dijamanata!

352

Prodaje se anarhija za mase; neuguivo zadovoljstvo

za vie amatere; grozna smrt za vjernike i ljubavnike!
Prodaju se nastambe i seobe, sportovi, savrene arolije
i lagode, uz buku, pokret i budunost to ih tvore!
Prodaju se i primjene rauna i neuveni harmonijski
skokovi. Dosjetke i neslueni izrazi - neposredno posjedovanje.
Bezuman i beskrajan polet prema nevidljivom sjaju,
beutnoj nasladi - i njegove tajne, to izbezumljuju svaki
porok - i njegova veselost, to zastrauje gomilu.
Prodaju se tijela, glasovi, neizmjerno neosporivo bogatstvo, ono to se nikada nee prodati. Prodavai nisu jo
zavrili s rasprodajom! Niti trgovaki putnici moraju tako
brzo predati svoju dobit.
Zvonimir Mrkonji

353

EMILE VERHAEREN
(1855. - 1916.)

Pjesniki razvoj Belgijanca milea Verhaerena stoji u znaku bujanja pjesnikih pravaca s krajaXIX. stoljea. Zapoinje pisati vrstim parnasovskim slogom; ubrzo u knjizi Veeri (Les Soirs, 1887.) opisuje tune
flandrijske krajolike na nain simbolista. Prebrodivi unutranju krizu, o kojoj svjedoi knjiga Crne zublje (Les Flambeaux noirs, 1890.), Verhaeren progovara novom ekstravertnom poezijom, koja se zanosi svijetom novoga doba. Poticaj za tu mijenu ne nalazi samo u uroenoj mu
sklonosti nego i u mijeni poetskoga ukusa na pragu tehnike ere, u smislu novoga osjeaja svijeta, u kojem je W Whitman ve napisao svoje
Vlati trave. Verhaeren panteistikim zanosom pjeva o svijetu rada, o
modernom gradu, o tvornicama i o novom ovjeku, koji u njima ivi i
radi. UknjigamaPolipskigradovi (Les Villes tentaculaires, 189'5.), Halabune snage (Les Forces tumultueuses, 1902.), Mnogostruki sjaj (La Multiple
Splendeur, 1906.) itd. on je taj doivljaj opisao snano ritmiziranim slobodnim stihovima, kojemu polet rima samo pridonosi. U taj zanos Verhaeren je naposljetku ugradio i vlastitu traginu smrt: stradao je nesretnim sluajem pod eljeznikim kotaima.

354

NAPOR

Groupes de travailleurs, fivreux et haletants

Grozniave i usopljene skupine radnika
koji se uspravljate i prolazite diljem vremena
sa snom na elu o korisnim pobjedama,
s pleatim i tvrdim trupovima,
tonim i jakim kretnjama!
Stupanja, trke, stanke, nasilja, napori,
kakve gorde retke hrabrosti i slave
vi zloslutno zapisujete u moje pamenje!
Ja ljubim vas, momci iz itorodnih zemalja, lijepi vozari
njiskavih i jasnih i tekih zaprega;
i vas, ridi drvosjee iz uma punih mirisa,
i tebe, ocvali i stari seljae iz bijelih sela,
koji voli samo polja i njihove skromne puteljke
i koji ije sjemenje ispruenom rukom,
najprije u zrak, ravno preda se, prema svjedosti,
da bi malo poivjelo od nje, prije nego padne u zemlju;
i vas takoer, mornari, koji plovite na mora
s jednostavnom pjesmom, nou, pod zvijezdama,
kada se nadmu na atlantskim vjetrovima jedra
i za trepere katarke i jasna ueta;
i vas, teki trhonoe, kojima iroka plea
tovare ili istovaruju uzdu rujnih pristanita
brodove, koji neumorno putuju pod suncima
da podvrgnu sebi valove sve do polarnih meaa;
i vas takoer, traioci zamamnih kovina,
po ravnicama leda, na snjenim alima,
u dnu bijelih krajolika, gdje vas opsjeda studen

355

i naglo vas stisne u svoj beskrajni procjep;

i vas takoer, rudari, to hodate pod zemljom
s tijelom koje gmie, sa svjetiljkom meu zubima,
sve do uske ile, gdje klimavi ugalj
poputa pod vaim nepoznatim i samotnim naporom;
i vas, napokon, kovci eljeza, kovai elika,
lica od crnila i zlata, to bue tamu i maglu,
miiava lea, koja se naglo napnu ili zgure
oko velikih eravnika i golemih nakovanja,
crni valjari sazdani za vjekovjeno djelo
koje se prua iz vijeka u vijek uvijek prostranije
nad gradovima strave, bijede i raskoi;
ja vas osjeam u svojemu srcu, mone i bratske!
O taj divljani, grubi, uporni, strogi rad
na ravnicama, meu morima, u grudima brda,
koji stee svoje uzlove posvuda i zakiva svoje karike
od jednoga do drugoga kraja zemalja na svijetu!
0 te smione kretnje, u tami ili na vidjelu,
te miice uvijek arke i te ruke neutrudive,
te miice i te ruke ujedinjene kroz prostore
u svrhu da bi usprkos svemu utisnule na ukroeni svemir
ig ljudskoga stiska i snage,
1 da bi po drugi put stvorile brda i mora i ravnice
po drugoj, novoj volji.
Tin Ujevi

356

JEAN MORAS
(1856. - 1910.)

Jean Moras rodio se u Ateni pod pravim prezimenom Papadiamantopulos, ali se kolovao u Francuskoj. Pjesniki se odgojio na poeziji
francuske renesanse, postao poznat kao simbolist knjigom pjesama
Sprudovi (Les Syrtes, 1884.), a tovie, pisao je simbolistike manifeste.
Ali ubrzo, privuen ljubavlju prema klasinim idealima mladosti kao i
poticajem obnove sredozemnoga nasljea, Moras osniva romansku
kolu. Oslanjajui se na grko-latinsku tradiciju srednjega vijeka, renesanse i klasicizma, on se potpuno okree protiv pjesnikih steevina svoga stoljea. Nakon prijelomne knjige Strasni romar (Le Plerinpassion,
1891.), Moras pie u novom duhu Stance (Les Stances, 1898.), poeziju
jasne forme, ispunjenu meditacijama o prolaznosti. Morasova klasina
reakcija samo je jedan od oblika pobune protiv simbolizma u izgledu
novih vitalnijih sadraja i drugih gradbenih naela.

357

OBALOM U POI

Et j'irai le long de la mer

Obalom u poi uz more iskonsko
Sto pjeni se, jei, u dnu uplje stijene,
Vitlajui repom u dnu uplje stijene;
Obalom u poi uz more iskonsko.
Da poloim negdje, o more oinsko,
Usred olupina, trave, morske pjene,
Ponos svoj i snove, tunu hrpu pjene,
Da ih valom ziblje, o more oinsko.
Krikove u tamo sluat alkiona
Pod olovnim nebom crnim poput grinje,
Krikove u vjetru otrom poput grinje.
I plakat u tako poput alkiona,
I tuan u brati sve do svoje smrti
Ljiljane u pijesku blijede poput smrti.
Grgo Gamulin

HIMERA

J'allumai la clart mortuaire des lustres

Svijenjaka posmrtnog uego sam svijee
U kripti gdje tvoje ugasle su oi,

358

I movarno u snu ubrao sam cvijee

Za samrtni ures tvom tijelu, u noi.
Izrei u rijei strane, pune strave,
Po obredu drevnih mrtvih arobnjaka,
Na usne ti stavit sok biljke krvave
Da snom tekim provru od napitka jaka.
I tako te stvorih od najbolje tvari
Ko sablast nekvarnu, i ela zvjezdana,
Da od svih zemaljskih oistim se stvari,
Da srce sred crna utjeim bezdana.
Grgo Gamulin

359

JULES LAEORGUE
(1860. - 1887.)

svome kratkom ivotu i nemalome pjesnikom djelu Jules Laforgue utjelovljuje dvostruko raspoloenje^ de sieclea (kraja XIX. stoljea), melankoliju zavretka i humorni otpor prema njoj. Boravei nekoliko godina u Berlinu kao lektor, upoznao je Hartmannovu filozofiju nesvjesnoga i Schopenhauerov pesimizam, koji su ga se duboko dojmili. Ali jedino dubina njegova pesimizma tumai dubinu njegova humora proetoga kozmikim suglasjima. Nakon Baudelaireova metafizikoga prijepora i Rimbaudova mladenakoga titanizma, Laforgue prvi
nakon pjesnika izumitelja fonografa, Charlesa Crosa, i Tristana Corbirea uvodi alu tonom hinjene ozbiljnosti i uozbiljenoga ruganja. U
svojim ranim pjesmama, koje zove Tualjkama (Les Complaintes, 1885.),
najee se slui oblikom narodne pjesme i jednostavnim pukim ritmovima. U knjizi Oponaanje Nae Gospe Lune (L'Imitation de Notre-Dame
la Lune, 1886.) i postumnom Jecaju zemlje (Le Sanglot de la Terre, 1901.)
Laforgue ide jo dalje u traenju novih izraajnih sredstava. Stvarajui
nove ritmove i prvi nakon Rimbauda svjesno se sluei slobodnim stihom, Laforgue prelazi na kovanje novih rijei, a uvoenjem argoa ide
korak dalje u najavi estetike runoga. Nakon Rimbauda, koji se odrekao
pisanja, i Laforgue je, prema G. E. Clancieru, osjetio kunju antipoezije,
koja e u vie navrata nadahnjivati pjesnike naega stoljea.

360

PIERROTOV GOVOR

Je ne suis qu'un viveur lunaire

Tek lunarni sam lumper, zbilja,
Krugove stvaram usred bara,
I u tom nemam drugog cilja
No samo postat legendaran.
Prkosno rukav zavrui
Mandarinskoga plata svoga,
Usnice puim - izdiui
Savjete blage Raspetoga.
Ah, stoljeima postat arlatanskim
Na pragu, postat legendaran!
Ali gdje Mjeseci su lanjski?
Ne treba 1' Boga opet stvarat?
Antun Soljan

TUALJKA LUNE U PROVINCIJI

Ah! la belle pleine Lune

Oh, ta lijepa puna luna,
Debela je k Fortuna!
Na spavanje zov se uje,
Gle, gospodin pristav tu je;

361

Klavsen svira preko puta,

Maak neki trgom luta:
Provincija spat se sprema.
Ve i klavir hvata trema,
Prozor stade zatvarati.
Koliko e biti sati?
Mirna Luno, kakav znamen!
Treba li sad rei: Amen?
Luno, diletantko ista,
Pod svakim si nebom ista:
Missouriju si juer sjala,
Nad Parizom si danas pala,
Nad fjordove plave, svuda,
Pole, mora, tko zna kuda?
Sretna Luno! ti sad vidi
I nita se tog ne stidi,
Pratnju branog putovanja!
U kotsku se ona sklanja.
Grdna bi to bila ala,
Da je meni vjerovala!
Luno, Luno, gledaj simo,
Hajde da se pobratimo!
Divne noi! I umrijet u,
Provinciju jo voljet u!
A ta Luna, dobra stara,
Vatom ui nek zatvara!
Slavko Jei

362

TUALJKA KRALJA OD TULE

Il tait un roi de Tbul

Bio jednom kralj od Tule,
ist, bez svake hule,
U suknje se on ne kue,
Nad prijetvorbom gorko tue
Ljiljana u rue
Usred svoje kule!
Kad mu rue sve usnule,
Uze kljue kule,
Pred zvijezdama stade tkati
Neki Veo nepoznati
ivo platno strativ
Usred noi tmule!
Vl bje gotov - zvijezde ule,
Daleko od Tule,
On zavesla put puine,
Prema suncu koje gine
Ko da Crkva sine,
Punim glasom tule:
Crklo sunce, jo si danas
Svjetlost dalo usred tmica
ivoskotnim paljenicam
Onog kulta Ljubav zvana.
Ali prije mraka toga
Osjeaju da e klonut,
Ti prolijeva krvcu bonu
Da opere prag svog Loga!

363

Sunce! Sunce! Slazim pravo

U dvore od lene struje
Da u Velu pomilujem
Srce ti krvavo
Zipkom talasavom!
To ree i Vl razmotav,
Mahnit od ivota,
U brodolom sred koralja,
Izrugan od enskih halja,
Kao Mag bez slavlja,
Sie taj ljepotan!
Ljubavnici noi tmule,
Kren'te kljue trule!
Od ljubavi zaleena
Sve e jecat jedna sjena:
Bio jednom kralj od Tule,
ist, bez svake hule...
Zvonimir Mrkonji

364

PAUL CLAUDEL
(1868. - 1955.)

Jedan od prvih nastavljaa simbolizma, Paul Claudel, zapoinje svoj

pjesniki put negacijom simbolistike poetike i nauka svoga uitelja S.
Mallarma ili istoga umjetnika, koji opaa da nema to rei. Presudan
poticaj za to nalazi u Rimbaudovoj poeziji i u iznenadnom obraenju.
Claudel prihvaa dogmu Crkve, kako kae G. E. Clancier, da bi se
osjeao zatien od sebe samoga, od tenje prema nadilaenju sebe koji
se lecnuo na Rimbaudov zov. I Claudelov ivot protjee u znaku slinoga prihvaanja: ulazi u diplomaciju, u kojoj e ostati etrdeset i pet
godina, slubujui kao konzul i ambasador u vie zemalja, od ega je za
njegovo djelo neobino vaan bio boravak u Kini i Japanu. Doivljaju
Istoka zahvaljuje postanak prva Claudelova knjiga pjesama u prozi, Spoznaja Istoka (Connaissance de l'Est, 1900.). Prihvaajui dogmu, a odbacujui mistiku, Claudel je prihvatio jedan poredak vrijednosti na kojem
gradi osnovu novoga saveza sa stvarnim. Usmjeren k prvobitnomu i
pozitivnomu, Claudel stoji poganski u dosluhu sa svijetom elemenata.
Himniko oduevljenje Claudelova pjesnitva, potaknuto itanjem Grka, izvire iz uvjerenja da sve u prirodi jest rije, koju oglauje pjesnik.
Svoj obuhvat stvarnoga Claudel je pjesniki ostvario pomou svoje verzije dugoga biblijskoga stiha. Odbacujui dekorativnost pravilnoga ritma i rime, Claudel vidi okosnicu poezije u nekome temeljnom jambu prepoznatome u radu srca i plua, te je stih za njega prije svega jedinica za mjerenje daha i poetske misli. To iskustvo, provjereno u Claudelovu opsenome kazalinom djelu pisanome stihom, ostvareno je u
njegovim znaajnim pjesnikim djelima kao to su Pet velikih oda (Cinq
Grandes Odes, 1910.), Kantata za tri glasa (Cantate trois voix, 1911.),
Corona Benignitatis Anni Dei (1915.), Listii svetaca (Feuillets de Saints,
1925.). Unato estoku otporu i odbacivanju to su ga Claudel i njegovo djelo doivjeli kako od strane tradicionalista, tako i od strane naprednjaka, kritiari koji su i manje skloni Claudelu, priznaju njegovu pjesnikomu djelu onu masivnu snagu koja kao da se nakon Hugoa bila
izgubila (P. Seghers).

365

TMINA

Je suis ici, l'autre est ailleurs, et le silence est terrible

Ja sam ovdje, drugi je drugdje, tiina je kleta:
Nevoljnici smo, a Sotona u svom nas situ reeta.
Ja trpim, i drugi trpi, a nigdje nikakva puta
Izmeu nje i mene, od drugog k meni, ni ruka ni rije da zaluta.
Jedino je no svima opa i nepriopiva,
No, gdje se djela ne tvore, a grozna je ljubav neispunjiva.
Ja oslukujem, i sm sam, a strepnja se primie.
ujem neto nalik njegovu glasu i ujem gdje netko vie.
ujem lahor i kosa mi se na glavi uspravlja.
Izbavi je iz pogibelji smrtne i zvjerskih ralja!
Evo okus smrti medu zube mi se vraa,
Rovovi, prevrtanje i elja da povraam.
Bijah sm u tijesku, izgazih groe u groznici,
Dok grohotom se smiju od zida do zida hodah u tmici.
Onaj koji je stvorio oi, bez oiju zar me nee vidjeti?
Onaj koji je stvorio ui, zar me nee uti bez uiju?
Gdje obiluje grijeh, znam da Tvoja suut cvjeta.
Moliti treba, jer as je Vladara od ovoga svijeta.
Zvonimir Mrkonji

366

BALADA

Les ngociateurs de Tyr et ceux-la qui vont leurs afft

Trgovci drski i oni to za poslima idu danas po vodi
na velikim zamislima mehanike,
Oni to ih prati na krilima galeba drhtaj marame kad
je ve ruka iezla koja je kree,
Oni to njihovo polje i vinograd ne bjehu im dosta,
nego je gospodin imao osobnu ideju Amerike,
Oni otili to su i nikad se vratiti nee,
Svi ti derai daljina: gle, morem ih sada slue; a misli li da e im dosta to biti?
Tko je nagnuo kupu, taj ne puta samo tako,
Muno je do dna progutati, al treba tek ustrajno piti.
Teko je s gutljajem prvim, poslije ide ve lako.
Momadi brodova torpediranih, kojim imena statistike
piu,
Garnizoni krstarica oklopljenih malo jo prije, to odlaze najkraim putem do zemlje,
Patrole prsobolnih brodia, gonjenci podmornica, to
nepravilno diu,
I sve to velike tovare skida kad kiljem se uvis penje,
Svima zadae eto na dosegu obzorja pusta.
More sad prilazi k njima, put ima otvoren svatko.
Treba tek ekati mirno i irom otvoriti usta:
Teko je s gutljajem prvim, poslije ide ve lako.
Sto su to rekli noas putnici velikih transatlantika,
Ba u noi zadnjega dana, kad im je radio rekao da
tonu,

367

Dok emigranti u treoj klasi htjedoe da ih utjei glazba,

I kad se neumorno more penjalo uz pucanje stijenki k
salonu?
Stvari to si ih jednom pustio, zauvijek brii iz srca
svoga!
Tko bi htio da ivot iznova pone opet kad svren je
ve i tako?
Nai se s onima koje ljubi bilo bi lijepo, al zaborav je
ljepi od toga:

Teko je s gutljajem prvim, poslije ide ve lako.

POSVETA

Samo je more oko nas i sa svih se strana sputa i die!

Dosta je vjeitog trnja u srcu, dosta tih dana to kaplju polako!
Svuda more to vjeno to evo i do nas ve stie:

Teko je s gutljajem prvim, poslije ide ve lako.

Slavko Jei

368

MUZA KOJA JE MILOST

(Nasrtaj pjesnikoga pijanstva)

Encore! encore la mer qui revient me rechercher comme une barq\

Opet! Opet se more vraa da me potrai kao amac,
Opet se more meni okree za sizigijske plime i die
me i mie me s mog leita kao olakalu galiju,
Kao amac koji se dri samo na uetu, i koji bjesomuno plee, i koji uzmie, i koji nasre, i koji se klanja, i koji
se prebacuje, nosom uz svoj kolac,
Kao velik istokrvni konj dran za nozdrve, to posre
pod teretom amazonke koja skae na njega sa strane, i koja
surovo hvata uzde glasno se smijui!
Opet se no vraa da me potrai,
Kao more to dosie punou u tiini u ovaj as koji spaja s Oceanom ljudske luke pune brodova u iekivanju, i koji
odvaja vrata i nasip!
Opet odlazak, opet uspostavljen promet, opet vrata to
se otvaraju!
Ah, sit sam te osobe koju predstavljam medu ljudima!
Evo noi! Opet se otvara prozor!
I ja sam poput djevojke na prozoru lijepog bijelog dvorca, na mjeseini,
Koja uje, usprenuta srca, onaj blaeni zviduk pod stablima i topot dvaju konja to poigravaju,
I ona ne ali doma, nego je kao tigri koji se skuplja, i
cijelo joj je srce uzdignuto ljubavlju prema ivotu i velikoj
svemirskoj sili!
Izvan mene no, a u meni raketa sile none, i vino Slave, i bol od ovog previe punog srca!
Ako vinogradar ne ude nesmetano u kacu,
Biste li vjerovali da sam toliko moan da izgazim svoju jematvu rijei,

369

A da mi od toga ne navru pare u mozak!

Ah, ova je veer moja! Ah, ova je velika no moja! Sav
ponor noi kao dvorana za prvi ples djevojke!
Istom je zapoela! Bit e vremena za spavanje nekog
drugog dana!
Ah, ja sam pijan! Ah, izruen sam Bogu! ujem glas u
sebi i ritam to se ubrzava, kretanje radosti,
Pokrenutost Olimpijske kohorte, boanski umjeren
hod!
Sto mi je do svih ljudi sada! Nisam za njih stvoren, nego za
Prijenos tog svetog ritma!
0 kriku zaepljene trublje! O gluhi udarcu po orgijskoj
bavi!
Sto mi je do bilo kog od njih? Samo taj ritam! Idu li za
mnom il ne? to mi je do tog uju li me il ne?
Evo gdje se iri veliko pjesniko Krilo!
to mi govorite o glazbi? Dajte mi samo da obujem
svoje zlatne sandale!
Nije mi potrebna sva ta oprema to njoj treba. Ne item da pokrijete oi.
Rijei kojima se sluim,
Svakidanje su rijei, a nisu iste!
Neete nai srokova u mojim stihovima, nit ikakve vradbine. To su upravo vae reenice. Nema ni jedne od vaih reenica koju ne bih mogao preuzeti!
Ovo je cvijee vae cvijee, a vi kaete da ga ne prepoznajete.
1 ove su noge vae noge, al evo gdje kroim po moru
i gazim vode mora u slavlju.
Zvonimir Mrkonji

370

KANTATA ZA TRI GLASA

[ulomak]

KANTIK O VINOGRADU

Ah, si cet homme ne veut pas en cueillir la grappe

LAKTA

Ah, ako ovjek taj nee da ubere grozd,

Ah, ako nee da udie dimove ni da vatreno obgrli sam
bok zemlje predaka, koji mu rastvara svoju dareljivu ilu,
Ah, ako hoe i dalje biti sudac,
Ah, ako mu je do toga da sauva svoj mali sud i svoj
razum, a ne da se prepusti vatri to u njemu odasvud pucketa i die se u plamovima i iskrama,
Sve pretvaraju u toplinu i svjedost,
Tad nije trebalo zasaditi u kutu, suncu najomiljenijem,
medu goruim kamenovima, ne bi li nastavio sunce pokojim dubokim i ustrajnim korijenom,
Vinograd, edo potopa i tajanstven znak naeg spasa!
Ah, ako prezire grozd, nije trebalo zasaditi vinograd,
i tko prezire kale, nije morao zasaditi radost!
Tko je to izmislio da nam stavi sunce u au kao da
voda dri sve to na okupu,
Iskazuju taj grozd koji se dugih mjeseci njome napajao?
Tko je dakle izmislio da nam stavi oganj u au, oganj
sm i ono utocrveno to premeemo u pei araem,
I eravu strpljive glavnje?
Bez sumnje bog neki, a ne ovjek, izmislio je da spoji,
kao za nau vlastitu krv,

371

Vatru s vodom!
Bog neki, izjavljujem vam, a ne ovjek, izmislio je da
sve dri na okupu u ai,
I toplotu sunca, i boju rue, i okus krvi, i kunju vode,
kojoj spada da je piju!
I koja nam je dala u istoj ai iz koje pijemo,
Da bismo oslobodili duu, ujedno vodu, koja rainja,
i vatru, koja prodire!
Ah, ako ne eli da ona u to povjeruje,
Nije trebalo da ovjek taj uzme djevojku za ruku i kae
joj da je ljubi i da je lijepa,
Ah, ako nee da je odvede, nije ju smio uzeti za ruku!
Ah, ako nee da iskapi au, ne treba na nju staviti usne!
Jer nije to amfora koja mu se ljulja medu rukama,
I kakvu snagu ima vino prema istu srcu? I kakvu toplinu ima
Vatra koja je unutar vode,
Pored one koja s tijelom tvori besmrtnu duu?
I pored onog ivog duha, to je vino koje prija ak mrtvacima, i koje se s njima u njihov grob polae?
Jer ni u jednom drugom asu, do upravo u ovom, mi
ne posjedujemo tu enu koja je jedinstvena sa svojim tijelom i u kojoj je sve sjedinjeno!
A ako on nee kalea, nije potreban vinograd!
A ako hoe samo jesti, neuskisli mu je kruh dovoljan.
Ali ono to hrani tijelo, ne tai duu.
Ah, ako je krt i ako voli samo stvari koje se stjeu jedna za drugom,
Ah, ako je spor i strpljiv i oprezan, i ako ga pustolovina zatjee nesigurnog i izbezumljenog, i ako nema onu veliku prazninu spremnu u sebi,
Ah, ako treba uvijek uiniti neto prije toga te mu je
potrebno raspitivati se i suditi i znati i umovati,
Ah, nek ne stavlja usana na ovu au koja skrauje vrijeme i sve nam istodobno daje

372

Jer, ivot je ovaj predug i vrijeme dugoasno, i jedino

je vjean trenutak, koji ne ima trajanja!
Sto da inim, koja ne mogu biti ena do u njegovu naruju i aa vina do u srcu mu,
Ako nee da prihvati ono to ne ima vremena, i to mu
dolazi od drugdje?
Ah, ako mu je do toga da ostane netaknut, ne treba
zagrliti vatru!
A ako mu aa dolazi neoekivano,
Sto e biti od ene? Sto e biti od smrti?
-Ja sam rekla vinograd, a ti, Fausta, reci ito.
Zvonimir Mrkonji

373

FRANCIS JAMMES
(1868. - 1938.)

Pojava Francisa Jammesa sretno se podudarila sa zamorom i iscrpljenjem simbolistike poezije. Ovaj provincijalac, koji je cijeli svoj ivot
proveo daleko od knjievne prijestolnice, najbolje je iskoristio novost
osloboenoga (ne i slobodnoga) stiha i mogunosti realistinijega svjetonazora. Kao rusoovac bez svoga znanja, Jammes pie naivnou mimo
svakoga knjievnoga utjecaja o svakidanjem svijetu ovjeka koji ivi u
prirodi drugujui s njezinim biima i pojavama. U tom je duhu nastala
njegova prva i najznaajnija zbirka Od jutarnje do veernje (De l'Anglus
de l'Aube l'Anglus du Soir, 1 898.). Ona je smjesta pobudila pozornost
tako krajnje razliitih pjesnika kao to su Mallarm (i drugi njegovi suvremenici), Gide, Claudel, Proust i Rilke, a zatim je utjecala na niz mladih pjesnika, posebice na Superviellea i Jacoba. Jammes je tako spontano
prihvaen da je u doba knjievnih manifesta i sam aljivo obznanio vlastit
pseudomanikst, amizam. S godinama Jammes od bukolikoga vjernika
postaje dogmatian katolik, a njegovo se pjesnitvo vraa stegama kojih se bilo oslobodilo, ili, po rijeima pjesnikinje Anne de Noailles, Jammesova se rosa pretvorila u blagoslovljenu vodu.

374

JA BIH TAKO ELIO

L'aprs-midi d'un dimanche je voudrais bien

Ja bih tako elio u dan nedjeljni bijeli,
kad bude mnogo vrue i kad su grozdovi zreli,
da mi je ruati u kakvoj seoskoj kui,
kod neke stare djevojke, gdje se rublje sui,
bijelo i isto rublje na konopcima svuda,
a po dvoritu mnotvo pilia vrluda
i vrti se oko zdenca, - i jedna cura mlada
da s nama zajedno za stolom bude tada.
Ruali bismo dobre, masne gibanice,
a s njima moda i dvije peene golubice.
Onda bismo popili kavu svih nas troje
pa bismo brzo sloili servijete svoje
i poli bismo u vrt, pun kupusa plavog,
a stara bi nas pustila da ostanemo tamo.
Dugo bismo se grlili, a naa usta arka
crvena bi se spojila pored crvenog maka.
Onda bi zazvonilo, kada se polja smrae,
a mi bismo se stisnuli vatrenije i jae.
Nikola Milievi

BLAGOVAONICA

Il y a une armoire peine luisante

Ima vam ormar, ve sjaja blijeda,
On uo je glas mojih pratetaka,

375

On uo je glas i mojeg djeda,

On uo je glas i oca moga.
I spomen mu na njih je draga svaka.
Svi krivo misle da uti on samo,
A esto mi priat si znamo.
Ima tu s kukavicom jo sat,
A to je bez glasa, ne mogu znat,
Ni pitati ja ga to ne bih htio.
I njemu je moda slomio se tako
Glas, koji u onoj je kuici bio,
Blago k tima to umiru lako.
Ima tu blagovaonik jo stari,
S mirisom voska i slatkih stvari.
I mesa i kruha i kruaka zrelih,
lb vjerni je sluga, koji dobro znade
Da nam se ne smije nita da krade.
Tu mnogi mi dou, mukarci i ene,
Bez vjere u ove su due malene,
I jer svi dre da ivim tu sam,
Tek smjekam se kad mi koj' posjetnik veli:
- Pa kako ste vi, gospodine Jammes?
Dragutin Domjani

S PLAVIM KIOBRANOM

Avec ton parapluie bleu et tes brebis sales

S plavim kiobranom i prljavim ovcama,
s mirisom sira u svojim haljinama,

376

prema nebu breuljka ide drei se

svog tapa od hrasta, mumule il tise.
Slijedi psa kudrava i magarca to nosi
kante potamnjele na leima kosim.
Ispred kovaa e proi u selima
i doi u goru s balzamskim mirisima,
gdje e ti stado pasti kao grmlje bijelo.
Ondje spore magle kriju gorsko elo,
golovrati ondje supovi svud lete,
a dimovi rujni u noima svijede.
Ondje e gledati oima spokojnim
duh Boji gdje lebdi nad beskrajem onim.
Nikola Milievi

SKORO E SNIJEG
Lopoldu Baubyu

// va neiger dans quelques jours. Je me souviens

Snijeg e skoro, a ja pogruen kraj pei
mislim na lani, na bol to mi se u dui krije.
to je tebi? - Kad bi mi netko htio rei,
apnuo bih: ostavi me, ostavi, to nita nije.
Lani, dok je snijeg teak padao po poljani,
u sobi skruen, uranjao sam u sjeanja stara:
al uzalud. I sad iz drvene lule puim, ko i lani,
iz lule, iji rub je od tamnog ilibara.

377

Moj ormar hrastov uvijek svjee mirie iz kuta.

Lud sam bio, mislei da ono to je bilo
izmijeniti se moe, i smijean tko luta
da nade svome sjeanju zaborava toplo krilo.
emu misli i razgovori nai? Sve isprazno zvei.
Zar nisu jasnije nam suze nijeme i poljupci vrui?
I zar nisu topliji od sviju njenih rijei
Koraci prijatelja, kad vjerno ti priu kui?
Krstili smo zvijezde i ne mislei
da im ne treba ime, a brojevi kojima se
dokazuje da e lijepe zvijezde prijei
u sjenu, prisilit ih nee da se zgase.*
A sada, gdje su bolovi prolih dana?
Jedva ih se sjeam, prah zaborava ve ih krije.
Pusti me, to nije nita, rekao bih u samoi stana
kad bi netko uao i upitao: to li ti je?
Nikola op

MOLITVA DA S MAGARCIMA
ODEM U RAJ

Lorsqu Hl faudra aller vers vous, mon Dieu, faites

Kad budem morao k tebi, o moj Boe, daj
da to bude na blagdan, kada pranjavi sjaj
ovije selo, jer elim, ko to ivjeh ovdje,
* T strofa ne postoji u Sopovu prijevodu, pa ju je preveo Z. Mrkonji.

378

da put svoj izaberem i da njime odem

gore, prema raju, gdje zvijezde danju sjaju.
Svoj u uzeti tap i poi na dug put
i magarcima dragim rei u, kad me vide:
Ja sam Francis Jammes i evo u raj idem,
jer ne postoji pakao u zemlji dobroga Boga.
Rei u: vi prijatelji neba plavetnoga,
doite drage ivotinje, koje zamahom uha
oslobaate se pela i dosadnih muha.
Da k tebi doem, Boe, s tim ivotinjama
koje od srca volim, jer su blagost sama
kad milo spuste glavu, a kad naglo stanu,
tako skupe noge da nas u duu ganu.
Meu bezbroj uesa ja u doi s njima,
to korpe noahu na svojim bokovima,
s njima, koji su vukli kola pelivana,
il kola od bijelog lima, perjem nakrcana,
s njima, to na sebi nose kante u muku,
s magaricama breim, to se jedva vuku,
s onima to im znaju stavit hlae stare
zbog pomodrelih rana to stalno krvare,
jer ih jata muha napadaju i more.
S tim magarcima, Boe, daj da doem gore.
I nek nas u miru anela ruke bijele
povedu k potocima gdje drhte trenje zrele,
glatke poput puti djevojake vedre.
U boravitu dua, na svetim jezerima,
daj da budem posve jednak magarcima,
koji e sliku svoje ubogosti smjerne
ogledat u jasnoi ljubavi bezmjerne.
Nikola Milievi

379

PAUL VALRY
(1871. - 1945.)

Rimbaudovim odricanjem od knjievnosti francuska poezija postaje

prijelomnim mjestom meusobno vrlo razliitih tenja i ostvarenja. Za
razliku od Claudela, koji postaje vjernik, najvjerniji je Mallarmov uenik - Paul Valry - skeptik, poklonik lucidne pjesnike metode, koja
ga vie zanima nego njezin ishod, pjesma. Objavivi pregrt pjesama i
dva prozno-esejistika djela, Valry u dvadesetoj godini takoer prestaje
pisati poeziju da bi se posvetio itanju i matematici. Tek etvrt stoljea
nakon toga, na poticaj da svoje stare stihove prikupi u knjigu, on pie
novo pjesniko djelo, poemu Mladu Parku (La Jeune Parque, 1917.).
Cijelo njegovo neveliko pjesniko djelo stat e u nekoliko omanjih knjiga kao to su Album starih stihova (Album des vers anciens, 1920.), Pjesni
(Charmes, 1922.) itd. Valryeva svojevrsna negativna poetika definira
se time to on poeziju smatra samo sredstvom izgraivanja sebe. Tb ga
ne prijei da se posveti ispunjavanju najstroih zahtjeva i konvencija
klasine versifikacijske discipline. Prisile forme, smatra nadalje Valry,
pomau pjesniku ukloniti iracionalnost nadahnua, kako bi nesmetano
mogao motriti rad svoga duha. Unato takvim stavovima, koji njegovu poeziju odvajaju od cjelokupnoga toka francuskoga pjesnitva, Valry
je napisao niz formalno savrenih i utilno sugestivnih pjesama. U njima on se otkriva kao pjesnik spoznaje koja se rada, misli u embrionalnom stanju, svih prijelaznih stanja izmeu nesvjesnoga i svijesti (M.
Raymond). Do takva stanja Valrya vodi sustavan obrat poetikih pretpostavki: U pjesniku: uho govori - usta sluaju; inteligencija i budnost raaju i sanjare; san jasno vidi; slika i privienje gledaju; ono nedostajue i prazno - stvaraju. U dilemama to ih iznose pjesme, pobjeuje napokon poziv ivota kao egzistencijalno opredjeljenje uroeno
Sredozemcu.

380

PRIJATELJSKA UMA

Nous avons pens des choses pures

Mislima istim poneseni
idasmo utke cestom dugom
drei ruku jedan drugom
pored cvjetova zatamnjenih.
Samotni, poput zarunika,
sve kroz zelenu no prerije
dijeljasmo taj plod arolije mjesec, drugara bezumnika.
Tad umrijesmo na mahovini,
sami, u blagoj hladovini
te ume prisne i sumorne.
A gore, gdje je sjaj bjeline,
mi se naosmo suze rone,
ja i moj dragi drug tiine.
Nikola Milievi

PRELJA
Lilia..., neque nent

Assise, la fileuse au bleu de la croise

Do prozora plava s odbij escima zlata,
Gdje melodini vrt ziblje sjenke granja,
Prelju opi vrtnja stara kolovrata.

381

Opojnim azurom iscrpljena, sklanja

Kosu neposlunu prstima sa ela,
Mala joj se glava sputa i ve sanja.
Busen s kupkom zraka biva bilo vrela
Prsnula iz dana da ljepotom plavi
Prosipanje cvata mirom vrta zrela.
Grana gdje se trudni vjetar zaustavi,
Uzaludni pozdrav zvjezdane vedrine
Nudi ruom starom kolu azur plavi.
Al usnula sada prede niti fine;
Tajanstvena sjenka plete se u tkanje
Pod usnule duge prste u bjeline.
Aneoski lijeno ispreda se sanja,
Beskraju se tuge naivna vretena
Talasaju vlasi s enjom milovanja...
Iza sjaja cvijea azur posta sjena,
Prelja primi list i iskre vijencu jasnu;
Svod zelenkast gasne. Kronja biva mrena.
Tvoja sestra rua smjeka ti se na snu
Sveta, svojim dakom dirnuv blijedost ela
Cista, mislila si ezne... A ti zgasnu
Do prozora plava gdje si vunu prela.
Vladimir Geri

382

IPCI

Dures grenades entr'ouvertes

Sipcima pukla kora kruta,
navala zrnja je raznijela,
kao da vidim umna ela
od svog otkria rasprsnuta.
Kada suneva sva silina,
0 ipci poluotvoreni,
nagna vam ponos izmoreni
da kida spone od rubina,
1 kad vam suho zlato kore,
jer ga pritisci snage more,
puca, te curi sok najslai,
tad sili sjajem tog kidanja
da moja biva dua sanja
o tajanstvenoj svojoj gradi.
Nikola Milievi

VESLA
Andru Lebeyu

Penche' contre un grand fleuve, infiniment mes rames

Nagnutog uz rijeku, mnotva me vesala
Nerado iz kraja nasmijana vuku;

383

Due dane gru s vesla trudnih ruku,

Tu i nebo gasne uz opijelo vala.
Oka hladna na ljepotu koju ruim,
Sran, zrenjem krugova na vodi rijeke,
Dugim zaveslajem elim rasut meke
Pjege lia s blijeskom kog tiho pjevuim.
Kronje kojim brodim, preljeva svih tkanje,
Vodu s mrenom lia, puni mir u sanku,
Razderi ih, barko, rei brazdu tanku
Da velikog mira zatre se sjeanje.
Nikad, ari dana, niste ma i ime
Trpjeli ko od bjegunca to se brani;
Jer otkad me sunce djetinjstvu odstrani,
Izvoru se penjem gdje gine ak ime.
Zalud svaka nimfa, tijek neomeeni,
Prijei istom kretnjom moje trudne ruke,
Razderat u spone hladne cijenom muke,
Srebrnaste brade nagih snaga njenih.
Tajni mrmor vode i ta rijeka valna
Viju vrpcom svile moju zlatnu mladost;
Niim tako slijepo ne zri drevna radost
Kao umom bijega ustrajna i stalna.
un pod prstenastim mostovima brza
Vodom, svodom vjetra, mrmora i noi,
Sve mi prijee elom i amom ga toi,
Al je tvra kost no vrata to ih krza.
Njina no je duga. Duh pred njima skriva
Svoja lomna sunca, svoje pomne zjene,
Kad u kretnji kojom uda mi kamn,
Plaveti isprazne plov mi prijezir biva.
Vladimir Geri

384

KORACI

Tes pas, enfants de mon silence

Tvoj korak, dijete moje utnje,
Svet i lagan, muk ne muti.
K logu bdijenja poput slutnje
Klize nijemi, zamrznuti.
O bie isto, sveta sjeni,
Tih je korak tvoj snu blagom!
Bozi! Sve to elim, k meni
Dolazi s tom nogom nagom!
Ako usnom ponuenom
Hranu cjelova ti sprema
Stanovniku mojih misli
Da bi miran mogo drijemat,
Ne hitaj tim inom njenim,
Teret sumnje nije gorak;
ekah te ivotom cijelim,
Moje srce tvoj je korak.
Vladimir Geri

385

GROBLJE POKRAJ MORA

MT|, cpiA.a yux, pHov dvaTov
o7te\)5e, -cv 8' urcoccx-cov avrXet paxavv.*

Pindar, Pitijska III.

Ce toit tranquille, o marchent des colombes

Tj mirni krov kud eu golubovi,
Titra sred borja gdje lee grobovi;
Pravedno podne sainja iz vatra
More, to uvijek zapoeto more!
0 nadoknado to je misli tvore
Kad pogled spokoj bogova promatra!
Kako se u ist rd svjedac djene
Toliki dragulj nezamjetne pjene
1 kakav spokoj, ini se, nastaje!
Kad sunce iznad bezdana poiva,
Ta djela ista Uzroka sveiva,
Vrijeme svjetluca, a San znanje daje.
Stameno blago, Minerve svetite,
Gromado mira, vidljivo spremite,
Vjedasta vodo, Oko kojem snove
Mnoge unutra veo vatre gui,
O moja utnjo!... O zdanje u dui,
Sljeme od mnotva crijeplja zlatnog, Krove!
Hrame Vremena, sav u jednom srhu,
Privikavam se, k istom streme vrhu,
to optae ga moj pogled puine.
* Ne tei, draga duo, za ivotom besmrtnim,
ve iscrpi polje mogueg.

386

I ko to rtva k nebu mi se penje,

Sipa iz vala jasno iskrienje
Nadmoan prijezir gore put visine.
Kao to plod u nasladu sazori,
Te od odsua svog uitak stvori
U ustima, gdje oblik mu se rui,
Tu utim miris svog budueg dima,
Dok o alima pod gromorom plima
Nebesa poju rasplinutoj dui.
Istinsko nebo, sad gleda ve drugog!
Nakon ponosa i toliko dugog
udnoga mira prepunjenog snagom,
Preputam sebe blistavoj plaveti,
Vrh kua mrtvih moja sjena leti
Primiruju me kretnjom svojom blagom.
Izloiv duu zublji suncostaja,
Od pravde svjetla neu se odvajat,
Ni od otrice nemilosne njene!
istu je vraam njenu zaviaju:
Nek sebe gleda!... Al davanje sjaju
Pretpostavlja i mrani dio sjene.
O za me, meni tek, u meni samo,
Na vrutku pjesme, pored srca, tamo
Med dogaajem istim i prazninom,
Jeku nutarnje ekam veliine,
Bunara zvunog mraka i gorine
Sto dui zvoni buduom upljinom!
Prividni robe lia, da li znade,
Drago to ipke te mrave krade,
Kad arke tajne oi nam prisvoje,
Koje me tijelo koncu tromom gura,

387

I koje elo, k toj zemlji

Tu iskra msl na odsutne moje.

kostura?

Zatvoren i svet, pun vatre bez tvari,

Kut zemlje to se svjetlosti podari,
Taj predjel volim, vrh kog baklje gr,
Od zlata, mranih stabala i stijena,
Gdje mramor drhti povrh mnotva sjena
Nad humcima mi spava vjerno more.
Presjajna kujo, ti se boca rijei!
U osami kad pastirski se smijeim,
I pasem dugo, ko ovce zaudne,
To bijelo stado, moje humke mirne Ukloni iz njeg golube obzirne,
Anele znanja udne, sne zaludne!
Ovdje je lijenost sva budunost dui.
I reski kukac tek strae po sui;
Sve razvrgnuto, sagano, zrak bistri
U strogoj nekoj bti k sebi vue...
Prostran je ivot, opijen odsuem,
Gorina slatka, a sav duh se bistri.
Mrtvima salim dobro je u tmui
Tople zemlje, to tajnu njinu sui.
Podne visoko, Podne ustavljeno
U sebi sebe misli, sebe puno...
Uzorna glavo, savrena kruno,
Ja sam u tebi kretanje skriveno.
Samo se u me tvoja strepnja sklanja!
Tjeskobe moje, dvojbe, pokajanja
Greka su tvojeg velikog kristala...
Ali u noi tekoj od mramorja
Nejasna eljad iz korijena borja
Na tvoju stranu ve je tiho stala.

388

Oni se slle u odsutnost vrstu,

Crvena glina bijelu upi vrstu,
A dar ivota na se cvijee uze.
Mrtvima gdje su rijei prisno znane,
Pregnua vlasna, due odabrane?
Liinka tka sad gdje bijahu suze.
Krikovi reski podrakane ene,
Oi i zubi, vjede ovlaene,
Zar to se s ljupkom poigrava grudi,
Krv, to sjaj tjera u usne podane,
Darovi zadnji, prsti to ih brane, Pod zemlju slazi sve, i sve se budi!
A ti, velika duo, san zar trai,
Ali ne vie u bojama lai
Sto smrtnom oku val i zlato daju?
Hoe li pjevat kad prijede u kapi?
Hajde! Sve bjei! Prisutnost mi hlapi,
I nestrpljenje sveto dode kraju!
Besmrtnost crna, zlatna i jalova,
Utjeha grozna vijenca lovorova,
to smrt ko krilo materinje daje,
Te lijepe lai, pobona bajanja!
Tko ih ne pozna i tko ne otklanja,
Lubanju uplju, smijeh koji ne staje!
Duboki oci - opustjelih glava,
to pod teinom tolikih grudava
Zemlja ste, ne znate nam koraaje,
Rastonik pravi, crv to nas ne mine,
Nije za vas to spavate sred gline,
Od ivog ivi, i od mene traje!
Je li to ljubav il mrnja u meni?
Bliz mi je tako njezin zub skriveni

389

Da sva imena lako bih joj dao!

Zalud! On vidi, hoe, dira, sanja,
Voli mi put, i sve do mog skonanja
ivim da biu tom bih pripadao!
Zenone kruti! Glavo elt!
Zar iz tvog luka zgodi me krilata
Strijela to dre, leti, a ne leti!
Od zvuka roen, od iljka mrem njena!
Sunce!... Za duu kornjaina sjena,
Ahile, kom su koraci sapeti!
Ne, ne!... Na noge! U vremensku mijenu!
Razbij, o tijelo, formu zamiljenu!
Pijte mi, grudi, vjetar to se rodi!
Svjeina nk, morem izdisana,
Vraa mi duu. O silino slana!
Trimo k valu da nas preporodi!
Da! Silno more grozniavih pjena,
Koo pantere, haljo izbuena
S tisu tisua sunanih kumira,
Bijesna hidro od modre pjana puti
Sto rep svoj grize blistavih kreljuti
U buci koja zvui poput mira,
Vjetar raste!... Uz ivot valja pristat!
Sav neizmjeran zrak mi knjigu lista!
Val smrskan skae iz kamena njedra!
Poletite, o zablijetene strane,
Razbijte, vali, vode razigrane,
Taj mirni krov gdje kljucala su jedra!
Zeljka orak - Zvonimir Mrkonji

390

CHARLES PGUY
(1873. - 1914.)

Pjesnik, dramatik, politiki pisac, Charles Pguy zapoeo je kao

katolik i borbeni socijalist da bi doao do stajalita estokoga rodoljublja. Njegov pjesniki stil prispodobiv je nezadrivoj plimi jezine mase
koja u jednolinom ritmu raste iz bujanja bogatih primisli, postupnom
mijenom teme. To je stil vjernika koji se preputa mistinomu nadahnuu i lirskoj inkantaciji. Nije sluajno Pguy dvaput pisao o najveoj francuskoj junakinji, Ivani Orlanskoj, prvi put kao mladi, 1897., slavei
u njoj veliinu rtve, a drugi put 1910. u Misteriju milosra Ivane Orlanske (Le Mystre de la Charit de Jeanne d'Arc), u kojem se preputa prorokomu nadahnuu pjeva. Slijedi Predvorje misterija druge vrline (Le
Porche du mystre de la deuxime vertu, 1911.), posveeno Ufanju. Gospina
tapiserija (La Tapisserie de Notre-Dame, 1913.) Pguyevo je pjesniko remek-djelo, kojemu se pridruuje i posljednje djelo objavljeno za pjesnikova ivota, Eva (Eve, 1914.). U svojoj etrdeset i prvoj godini, 1914.,
Pguy je pao kao dragovoljac prvoga dana rata, slijedei poziv na samortvovanje iz svoga posljednjega djela.

391

PREDVORJE MISTERIJA DRUGE VRLINE

[ulomak]

O ma fille entre toutes premire. Toi qui russis mme

O moja keri prva medu svima.Ti koja ak uspijeva,
Ti koja katkad uspijeva
Ti koja uspava ovjeka u naruju moje materinske
Providnosti
O moja blistava i tamna keri pozdravljam te
Ti koja oporavlja, ti koja hrani, ti koja odmara
O tiino mraka
Takva tiina vladae prije stvaranja nespokoja.
Prije poetka kraljevine nespokoja.
Takva tiina vladat e, ali tiina svjetlosti
Kad sav taj nespokoj bude potroen,
Kad sav taj nespokoj bude iscrpljen.
Kad iz zdenca budu izvukli svu vodu.
Poslije unitenja, poslije iscrpljenja svega tog ovjejeg nespokoja.
Zato si ti, keri moja, starodrevna i ti kasni
Jer u tom kraljevstvu nespokoja priziva, slavi uspomenu,
zamalo obnavlja,
Zamalo uspostavlja iz poetka prijanji Spokoj
Kad je moj duh lebdio nad vodama.
Ali istodobno, moja zvjezdana keri, moja keri u tamnome
plastu, ti si jako uranila, jako si preuranjena.
Jer ti navijeta, jer ti predstavlja, jer ti gotovo svake veeri
unaprijed zapoinje
Moj veliki Spokoju vjene
Svjetlosti.
Noi, ti si sveta, Noi, ti si velika, Noi, ti si lijepa.
Noi obavijena velikim plastom

392

Volim te, Noi, i pozdravljam i slavim te i ti si moja velika

ki i moje stvorenje.
0 lijepa noi, obavijena velikim plastom, moja keri sa zvjezdanim plastom
Ti me podsjea, mene samog ti podsjea na onu veliku
tiinu koja vladae
Prije no to bijah rastvorio brane nezahvalnosti.
1 ti navijeta, meni samom ti navijeta tu veliku tiinu koja
e biti
Kad ih budem zatvorio.
0 blaga, o velika, o sveta, o lijepa noi, moda najsvetija
od mojih keri, noi u velebnoj haljini, u zvjezdanoj
haljini
Ti me podsjea na onu veliku tiinu koja bijae na svijetu
Prije poetka ovjekova kraljevstva.
Ti mi navijeta tu veliku tiinu koja e biti
Nakon svretka ovjekova kraljevstva, kada opet dohvatim
svoje ezlo.
1 katkad ve pomiljam na to, jer taj ovjek uistinu podie
silnu buku.
Ali ponad svega, Noi, podsjea me na onu no.
A sjeat u je se vjeno.
Bijae odzvonio deveti sat. Bijae to u zemlji mog naroda
izraelskog.
Bilo je sve svreno. Ta neizmjerna zgoda.
Od estoga do devetog sata nastade tama po svoj zemlji.
Bilo je sve svreno. Nemojmo vie o tome govoriti. To me
boli.
Taj nevjerojatni silazak mog Sina medu ljude.
K ljudima.
Za ono to od njega uinie.
Tih trideset godina dok bijae drvodjelja kod ljudi.
Te tri godine to bijae neka vrst propovjednika kod ljudi.
Sveenik.
Ta tri dana dok bijae rtva kod ljudi.
Medu ljudima.

393

Te tri noi dok bijae mrtav kod ljudi.

Medu mrtvim ljudima
Ta stoljea i ta stoljea u kojima je on hostija kod ljudi.
Bilo je sve svreno, ta nevjerojatna pustolovina.
Poradi koje, ja, Bog, imam vezane ruke za svoju vjenost.
Ta pustolovina s kojom mi je moj Sin vezao ruke.
Za sve vijeke veui ruke moje pravde, za sve vijeke vjekova odrjeujui ruke mojeg milosra.
I protiv moje pravde izumljujui pravednost samu.
Pravednost ljubavi. Pravednost Ufanja. Bilo je sve svreno.
To to se moralo zbiti. Kako je ve moralo biti. Kako to
bijahu navijestili moji proroci. Hramski se zastor razdera na dvoje, od vrha do dna.
Zemlja se potrese; peine se raspuknue.
Grobovi se otvorie, te uskrsnue mnoga tjelesa pravednika
to bijahu umrli.
I oko devetog sata moj Sin povika jakim glasom.
Taj krik se nikad nee izbrisati. Sve je bilo svreno. Vojnici
se vratie natrag u vojarne.
Smijui se i alei jer je sluba zavrila.
Straa koju vie nee uvati.
Ostade samo jedan stotnik, i nekoliko ljudi.
Malena straa da uva to drvo kria bez vanosti.
Vjeala na kojima je visio moj Sin.
Zadralo se tu samo nekoliko ena.
Tu je bila majka.
I moda jo nekoliko uenika, a i to se ba sigurno ne zna.
Dakle svaki ovjek ima pravo pokopati sina.
Svaki ovjek na zemlji, ako ga stigne ta velika nesrea
Da ne umre prije svojeg sina. I jedino ja, ja Bog,
Ruku vezanih tom pustolovinom,
Jedino ja u tom asu otac poslije tolikih oeva,
Jedino ja ne mogoh pokopati svojega Sina.
Ba tada stie ti, o noi.
O najdraa moja keri medu svima i ja to jo vidim i vidjet
u to tijekom cijele svoje vjenosti

394

Ba tada stie ti, o Noi, i u veliku ponjavu ti zavi

Stotnika i njegove rimske vojnike,
Djevicu i svete ene,
I ono brdo, i onu dolinu, na koje se sputae veer,
I moj izraelski narod i grenike i skupa s njima onoga koji
umirae, koji umrije za njih
I ve se pribliavae Josip iz Arimateje sa svojim ljudima
Nosei bijelu ponjavu.
Vinja Machiedo

EVA
[ulomak]

- Heureux ceux qui sont morts pour la terre charnelle

- Blago palima za zemlju prolaznosti,
Ali usred rata pravedna i sveta.
Blago palima za etiri strane svijeta.
Blago palima u smrtnoj sveanosti.
Blago palima u veliajnoj bitci,
Dok lee na tlu pred licem Boga s neba.
Blago palima na zadnjoj uzviici,
U svoj popudbini velikih pogreba.
Blago palima za gradove pojavne,
Jer su oni tijelo grada vinjeg Boga.
Blago palima rad ognjita i ognja,
Za oinske kue i asti kukavne.

395

Jer su prava slika i poetak one,

I tijelo i prvi ogled Boje kue.
Blago
palima
za
zagrljaje
vrue
U procjepu asti i zemaljske spone.
Jer ta spona asti jest poetak prvi
I prvi je ogled vjenoga priznanja.
Blago palim u tom nitenju to mrvi,
U tom ispunjenju zemnog obeanja.
Jer to obeanje zemlje je poetak
I prvi je ogled koji jami vjernost.
Blago palima za ovjenan svretak
Sto ga daje ta poslunost i ta smjernost.
Blago palima, jer vratie se oni
U najprvu glinu, prvu zemlju zbitu.
Blago palima u nekoj svetoj vojni.
Blago zrelu klasju i njevenu itu...
Majko, evo tvojih sinova iz rata,
Nek ne tee kao aneli to tee.
Bog nek s njima metne malo onog blata
Sto s poetka bjehu i gdje opet lee.
Majko, evo tvojih sinova iz boja,
Nek ne tee kao demoni to tee.
Bog nek s njima metne malo onog gnoja
Sto bjehu s poetka i gdje opet lee.
Majko, evo tvojih sinova iz rata,
Nek se ne mjere ko to se dusi mjere.
Nek se sude ko prognanik to se vere
I skritih se puta na povratku hvata.
Majko, evo ti sinova s vojskom jakom.
Nek se ne sude za same svoje jade.

396

Bog nek s njima malo one zemlje dade

to ih izgubi, a voljeli je tako.
Majko, izgubljenih evo ti sinova.
Neka se ne sude porad spletke puke.
Ko rasipno dijete nek se prime snova.
Nek padnu u dvije ispruene ruke.
Mate Maras

397

MAX JACOB
(1876. - 1944.)

Svojom osobom pjesnik Max Jacob oliuje ono vedro doba s poetka naega stoljea kada su se poljuljane stilske kategorije
naginjale
as naivnoj mistici i mistifikaciji, a as ali i parodiji meusobno se
ne
iskljuujui. Zapoeo je kao slikar, zatim se bavio likovnom kritikom,
koja ga je zbliila s kubistima, ali tek je za vrijeme rata postao
poznat
kao pjesnik zbirkom pjesama u prozi karakteristina naslova Rog za
kocke
(Le Cornet ds, 1917.). Slijedi niz drugih pjesnikih zbirki, meu kojima Sredinji laboratorij (Le Laboratoire central, 1921.), Paklena vienja
(Visions infernales, 1924.) i Pokajnici u ruiastoj majici (Les Pnitents en
maillot rose, 1925.). Nemiran ivot ovoga mistinoga klauna (P. de
Boisdeffre) koji se potpuno povukao od svijeta, prekidaju nacisti

deportirajui ga kao Zidova u koncentracijski logor u Drancyu, gdje je i umro.

Jacob je ongler rijeima, ali takav kojemu igre rijei, najdomiljatije
u
modernoj francuskoj poeziji, slue za smione skokove fantazije i pjesnike invencije. Stavivi u slubu poezije neke psiholoke znaajke
svoje
osobe, Jacob igrom ironije, parodije i mistifikacije ne poteuje nita
pa ni samu poeziju. Spontanost i automatizam te igre ine Maxa Jacoba neposrednim prethodnikom dadaizma i nadrealizma.

398

OSNIVANJE NASEOBINE U BRAZILU

On fut reu par la fougre et l'ananas

Na doek dode paprat i ananas iza nje
I antilopa plaha ispod ipecacuanhe.
Monah je ilustrator akvarel svoj odloio,
A brod jo nije svoja ni krila sloio,
Kad sto se lakih zgrada ko cvijee umom zae.
I kopaju ve dumne. I jedna od njih plae,
U jednom pismu uzrok za tugu nade ona.
Opijo groem jedan neumjeren se monah
I molilo se oprost za ovaj njegov grijeh.
Sa vrhova se grana otrove bralo crne,
A braa koarai pleli su bijele urne.
Robija odbjegli, to ivljae od lova,
Bi rijeen svojih rana, milou taknut Boga:
Oboavan od sviju, jer bjee posto svet,
Zvijeri bi prisiljavo da njima liu pete.
ivotinje zemaljske i ptice su sa neba
Donosile im svima predmete kakvih treba.
I orgulje se stvore u otvoru u zidu.
Gomile ovaca, busenje to grizu.
Tapetar jedan monah, a drugi destilator;
Nedjeljom predveer skupljo bi bilje svatko.
Pozdravite mango, nek plod mu se blagoslovi
Frula vas krastae u svom govoru oslovi.
Od zbilja udna bilja ukrase oltar ima
I mirisi mu vuku osmijehe anelima, Silfima, duhovima, to skriva umska tama
Okolo uglatih zidova samostana.
Al evo jednog jutra, u krvavoj Aurori

399

Oblak se stvori iim, svjeijom biljka stvori,

Suma u kojoj loza sa cedrima se spoji,
Ko ugom da se osu. Pojavio se Crnac
Pa dva, pa sto, bez broja, masa im travu boji
I Svetac to je znao ivotinje da stia,
Ne moe nita tima to krvnici mu bie.
I glava samostana u travu se stropota,
Monasi pobiti i mjesto pusto posta,
A u azuru nita ne zadrhta od smrti.
Obuen u nevinost i ljubav tako sam
Ja napredovo slijede svoj poso svaki dan
Mole se vjerujui tad u ljepotu stvari
Al okrutan me smijeh i brige to su dari
Para i javnog mnijenja i gluposti jo tue
Uinie burujem tvrdim, kog potpis tu je!
Ivan Slamnig

LJUBAV PREMA BLINJEMU

Jeanu Rousselotu

Qui a vu le crapaud traverser une rue?

Tko je vidio abu krastau batrgati se ulicom? Neki
ovjeuljak je to: ni lutka sitnijom od njega nije. Vue se
na koljenima: srami se, regbi...? Ne! Reumatian je, noga
mu jedna ostaje pozadi, dovlai ju na pravo mjesto! Kamo
e napokon? Iz kanala se izvlai, lakrdija jadni. Nitko ne
zamjeuje krastau na ulici. Neko, ni mene nitko na njoj

400

opaao nije, sada se djeca rugaju utoj zvijezdi mojoj. Sretna baburao! Ti nema zvijezdu utu.
Stojan Vuievi

RAT

Les boulevards extrieurs, la nuit, sont pleins de neige

Vanjski su bulevari nou prepuni snijega; razbojnici su
vojnici; napadaju me smijehom i sabljama, ogoljuju: spaavam se eda bih opet u drugome kvadratu pao. Je li to dvorite kasarne ili krme? Koliko sabalja! Koliko kopljanika!
Snijei! Bocka me neka prica: to je otrov kojim me usmrtiti kane; glava kostura zastrta florom grize mi prst. Zamagljene uline svjetiljke bacaju po snijegu svjetlo moje smrti.
Stojan Vuievi

401

OSCAR VLADISLAS DE LUBICZ-MILOSZ

(1877. - 1939.)

Zacijelo najkozmopolitskija pojava modernoga francuskoga pjesnitva, Oscar Vladislas de Lubicz-Milosz, iva je sinteza raznih narodnosnih znaajki: po narodnosti Litvanac roen u Bjelorusiji, slavenske osjeajnosti, germanski racionalan erudit, odan mistici po udjelu idovske
krvi, on se pjesniki razvija u doba zamiruega simbolizma, kojemu e
udahnuti nov, vrlo osobno obojen ivot. Prve zbirke, Poema dekadencija (Le Pome des Dcadences, 1899.) i Sedam, samoa (Les Sept Solitudes,
1906.), nostalgine su kontemplacije idealnoga svijeta, kojemu su vrijeme i mjesto prolost i daleka domovina, pri emu su konkretne naznake
sve vie zamjenjivane predodbama iz svijeta legende i projekcijama u
rilkeovski unutranji prostor svijeta. Dvadesetak godina Milosz je
proveo na velikim putovanjima po Europi i Africi. Premda ga mui samoa, opsjednut je problemom Don Juana kao apsolutnoga ljubavnika i ljubavnika apsolutnoga, odakle tei pojmu Apsoluta kao Ljubavi.
Miloszeva poezija slijedi putanju mistinih vienja nastalih na osnovi
meditacija o Bibliji. U knjigama Poela (Elments, 1911.) i Lemuelova
ispovijed (La Confession de Lemuel, 1922.) Milosz izlae svojevrsno orfiko
tumaenje svemira, ogoljela pjesnikoga iskaza, kojemu okosnicu daje
strog ezoteriki sustav. Nakon posljednjih knjiga, Ars magna (1924.) i
Otajstva (Les Arcanes, 1926.), u kojima zakljuuje svoje djelo simbolikom
proroanstva, Milosz prestaje pisati te ga do kraja ivota zaokupljaju
jedino djeca i ptice. Slabo prihvaen za ivota, Milosz je tek nakon rata
priznat za jednu od vrhunskih vrijednosti suvremenoga francuskoga pjesnitva.

402

I OSOBITO

- Et surtout que Demain n 'aprenne pas o je suis

-1 osobito da sutranji dan ne sazna gdje sam Suma, uma bezbroj crnih bobica krije Tvoj glas je kao zvuk mjeseca u starom zdencu,
Gdje jeka, srpanjska jeka dolazi da pije.
I da nitko ne izusti moje ime tamo, u snu,
Vremena, vremena su se posve ispunila Ko sitno stablo, to pati od prvog soka,
U halji bez nabora bjelina je tvoja mila.
I da se trnovo grmlje zatvori za nama,
Jer strah me je, strah me je da se natrag vratim.
Veliki bijeli cvjetovi miluju tvoja koljena.
A sjena, sjena je blijeda od ljubavi i pati.
I nemoj rei vodama umskim tko sam,
Ime je, ime je moje mrtvo i puno zaborava.
Oi tvoje imaju sretnu boju mladih kia,
Mladih kia na jezeru koje spava.
I nita ne priaj vjetru sa staroga groblja,
Jer bi mi mogao narediti da ga slijedim.
Kosa tvoja mirie na ljeto, mjesec i zemlju.
ivjeti, ivjeti treba, drugo nita ne vrijedi.
Nikola Milievi

403

RUJANSKA SIMFONIJA

Soyez la bienvenue, vous qui venez ma rencontre

I.

Budite dobrodoli, vi koji mi idete u susret

U jeci mojih vlastitih koraka, s dna mrana i hladna hodnika
vremena;
Budite dobrodoli, samoo, majko moja.
Kada je radost koraala u mojoj sjeni, kada su ptice
Smijeha udarale o zrcala noi, kada je cvijee,
Kada je strano cvijee mlada milosra guilo moju ljubav
I zavist kad je obarala glavu i u vinu ogledala se,
Mislio sam na vas, samoo, mislio na vas, o naputena.
Pitali ste me crnim kruhom ednim i mlijekom i divljim medom;
Bijae slatko iz vae ruke vakati kao vrabac,
Jer nikad ne imah ni oca ni majke, o Hraniteljko,
Nego bezumnost i hladnoa bludijahu kuom bez cilja.
U crtama neke ene ukazivaste mi se katkad,
Za lijepe i lane jasnoe drijemea. Vaa halja
Imae boju sjetve; i u mome izgubljenom srcu,
- Nijemom, naroguenom i hladnom kao kameni na putu, Prekrasna njenost budi se jo i danas
Kad spazim neku enu obuenu u tu sirotu smeost
Tunu i koja prata: ah, prva lastavica
Leti, leti nad oranjem, u svijetlu suncu djetinjstva.
Znao sam da niste voljeli mjesto na kojem ste bili,
I da, tako daleko od mene, vi niste vie moja lijepa samoa.

404

Litica obuena vremenom, bezuman otok sred mora

Obitavalita su njena; al poznam mnogi grob u rdi i cvijeu.
No ne moe biti da vaa kua ondje je gdje nebo i more
U ljubiastu beskraju spavaju, skupljeni kao ljubavnici.
Ne, prava kuica vaa nije iza breuljaka.
Tako, na srce moje miljaste. Jer odande vi ste.
Ondje u zidove pisaste djetinje ime vae.
I, kao ena to vidje smrt supruga zemskog,
Vraate se s okusom soli i vjetra na licima bijelim
I tim starim, prastarim mirisom boinog inja u kosi.
Kao iz ugljevlja koje se njie oko nekog lijesa.
utim iz svoga srca, - gdje umi ovaj tajanstveni ritam, Kako se die miris podneva iz djetinjstva. - Ne smetnuh s uma
Lijepi sukrivac - vrt, s dozivom Odjeka, vaeg drugog sina,
samoo.
Prepoznajem ve i mjesto gdje sam nekada spavao
Do vaih nogu. Zar ne, preljevi vjetra jo brzaju ondje
Po lijepoj i tunoj travi ruevina, a meden zvuk
Runjava bumbara ne oklijeva li u lijepoj jari?
I ako treperavoj i vjernoj ivi vi razgrnete
Kosu sirote: ah, lice vode
Ukazat e se tako mi svijetlo, i tako isto! Cisto i svijedo
Kao Daleka koju gledamo u lijepome jutarnjem snu!
I staklenik ukraen dugom vremena drevna
Bez sumnje zatiuje jo patuljasti kaktus i krhku smokvu
Sto doli su neko iz koje zemlje sree? I suncokreta to mrije,
Miris luduje jo u groznici poslijepodneva!
O zemljo djetinjstva! o sjenoviti posjedu preda!
Lijepa dremovna lipo, draga pelama vanim,
Jesi li sretna kao nekad? i ti, zvuno zvono zlatnoga cvijea,
Oarava li breuljaka sjenu za zaruke

405

Bijele spavaice u pljesnivoj knjizi,

Koju je tako slatko listati kad veernje zrake
Sputaju se na itnice prah: i oko nas je tiina
Zaustavljenih kotaa pauka prelca. - O, srce!
alosno srce! pastir odjeven u ohu
Pue u drugi od kore rog. I u vonjaku
Draesna una zakiva sanduk ljubavi svoje
I aba moli u trskama muklim. O, tuno srce!
Divlja ruo njena, bolesna podno breuljaka, da 1' u te vidjet
Jednoga dana? Zna li da cvijet gdje smije se rosa,
Bijae srce moga djetinjstva tako teko od suza? O, prijatelju!
Drukije trnje nego je tvoje ranjavalo me!
I ti, mudra esmo, pogleda tako tiha i lijepa,
U doba zvonke vreline, kamo se sklonilo sve
Sto je na zemlji ostalo od sjene i od tiine!
Ne tako ista voda tee danas preko mog lica.
Ali veerom, iz djejeg mi loga, s prodahom cvijea, ja vidim
Lunu svretcima ljeta preludo ureenu, kad gleda
Kroz vinograd trpki gdje u miomirisnoj noi
Melankolije itav opor bezumno laje u snu!
A zatim dode Jesen sa kripom osi, bunara, i lupom sjekira. I ko
bijeg
Zeca trbuha bijelog niz prvi snijeg, dan ustri
Stuknu nam tuna srca nenadano, muklo. - A sve to
Kad ljubav koje ve nema, jo nije ni roena bila.

II.

Samoo, majko moja, ispriajte mi opet moj ivot! Evo

Zid bez raspela i stol i knjiga

406

Zaprta! Pa nemogue - ekano tako dugo Kucne li na moj prozor kao pali na smrznuto srce,
Tko e se dakle ovdje ustat da mu otvori? Zaziv
U movarama blijedim okasnjelog lovca
Posljednji mladosti krik slabi i mrije: sunovrat jednog jedinog
lista
Ispunja uasom stranim promuklo srce ume.
Pa to si ti, dakle, alosno srce? usnula soba
Gdje, s laktima na zaprtoj knjizi, potomak izgubljeni
Slua zujanje stare, plave muhe djetinjstva?
Ili zrcalo koje se sjea? ili grob to ga je probudio lopov?
Sretne daljine noene uzdahom veeri, oblaci zlatni,
Brodovi lijepi koje su aneli nasuli mnm! zar zbilja
Svi, svi ste me prestali voljet, i nikad,
Zar nikad vie vas neu vidjeti kao kroz kristal
Djetinjstva? Zar boje, glasi i moja ljubav
Trajahu manje nego u vjetru zujanje ose:
I zar je suze zvuk koja je na lijes pala,
Tek puka la, - tek udar mog srca zaut u snu?
Sm pred nijemim ledenjacima starosti! Sam
S odjekom imena jednog! I uas dana i uas noi
- Poput sestara dviju koje stoje na mostu snova
Po izmirenju u patnji - domahuju jedno drugom!
I ko to je jadan kamen na dnu jezera mrana
Pao jo davno iz ruku djeteta lijepa, surova:
Tako u najtunijem kutu moga boleivog srca,
U sjeanja nanosu drijemnu, poiva preteka ljubav.
Branislav Zeljkovi

407

KANTIK SPOZNAJE
[ulomak]

L'enseignement de l'heure ensoleille des nuits du Divin

Pouka osunana asa Boanskih noi
Onima koji - pitavi - primili su i znadu ve.
Onima koje je molitva privela kontemplaciji o postanku jezika.
Drugi, kradljivci bola i radosti, znanosti i ljubavi, nee nita
od toga shvatiti.
Da bismo to shvatili, neophodno je poznavati predmete
oznaene nekim bitnim rijeima
Kao to su kruh, sol, krv, sunce, zemlja, voda, svjetlo, sjene,
i kao to su sva imena kovina,
Jer te rijei nisu ni braa, niti sinci, nego ba oci utilnih
predmeta.
S tim predmetima i knezom njihove tvari bili su baeni iz
nepomina svijeta arhetipova u ponor vremenitog metea.
Jedino duh stvari posjeduje ime. Njihova tvar imenovana
nije.
Mo da imenujemo utilne predmete, posve nepronine
duhovnom biu,
Dolazi nam od spoznaje arhetipova, koji, budui naravi naega duha, ko i on su smjeteni u svijesti sunanog jajeta.
Sve to se opisuje pomou drevnih metafora, opstoji na jednom mjestu; jedinom od sviju mjesta beskraja koje
je smjeteno.
Te metafore, koje nam danas jezik jo namee, kad god se
obratimo tajni naega duha,
To su ostatci istoga jezika iz. doba vjernosti i spoznavanja.

408

Ovaj svijet arhetipova viahu Boji pjesnici i opisivahu ga

pobono tonim i svijetlim izrazima jezika spoznaje.
Opadanje vjere oituje se u svijetu znanosti i ljepote kao
pomraivanje jezika.
Pjesnici prirode opijevaju nesavrenu krasotu utilnog svijeta na drevni posveeni nain.
Ipak, pogoeni tajnom nesuglasnou izmeu svijeta izraza i sadraja,
I nemoni uzdii se do jedinoga smjetenog mjesta - podrazumijevam Pathmos, zemlju vizije arhetipova,
Zamislie, u noi svog neznanja, jedan posredni lepravi i
jalovi svijet simbola.
Sve rijei iji je magini skup stvorio ovu pjesmu, jesu imena opipljivih tvari,
Koje je pisac, milou ljubavi, motrio u dva svijeta - blaenstva i pustoi.
Branislav Zeljkovi

409

VICTOR SEGALEN
(1878. - 1919.)

Rodom iz lukoga grada Bresta, Segalen je odabrao poziv mornarikoga lijenika. Godine 1902. putovao je na Tahiti tragom slikara Gauguina, ali je stigao tri mjeseca nakon njegove smrti. Od 1910. boravio je
pet godina u Kini radei kao lijenik i sudjelujui u arheolokim iskapanjima. U Pekingu je tiskao svoje najznaajnije pjesniko djelo, Stle (Stles, 1912.). Dok Paul Claudel, koji je presudno utjecao na Segalena,
prihvaa od Kine samo ono to mu doputa katolicizam, Segalen se nastoji duhovno poistovjetiti s kineskom kulturom. Za Segalena je egzotizam estetika drugaijega pa on eli osloboditi taj pojam svih uz njega vezanih europocentrinih zloporaba. Premda je bez Segalenova utjecaja nezamislivo djelo i samoga Saint-John Persea, Segalenova je poezija
pravilno vrednovana tek ezdesetih godina.

410

U AST RAZUMU

J'enviais la Raison des hommes

Zavidjeh Razumu ljudi, to ga proglauju jedva pogreivin ,
i da bih izmjerio njegov domet, predloio sam: u Zmaja
su sve moi; istodobno je dug i irok, dva i jedan, odsutan i ovdje, - i oekivao sam velik smijeh medu ljudima, - ali,
Povjerovali su.
Proglasio sam zatim Objavom: da se nespoznatljivo Nebo
rasprio neko kao zvjezdani cvijet, izbacujui na dno
Velike Praznine svoj pelud ljeta, mjeseca, sunaca i trenutaka:
Stvorili su kalendar.
Odluio sam da svi ljudi budu jednake vrijednosti i istoga
ara - neprocjenjivi - i da je bolje ubiti njegovu najbolju devu za samar nego epava gonia koji se vue.
Nadao sam se poricatelju, - ali,
Rekli su da.
Dao sam razglasiti tada po itavome Carstvu da ono ne postoji vie, i da se narod, odsad Nezavisan Vladar, mora

411

hraniti sam, poto su poniteni tragovi slave, zapoinju od brojke jedan:

Krenuli su ponovo od nitice.
Tada, zahvaljujui im na povjerenju, i vraajui uslugu njihovoj lakovjernosti, obznanio sam: Stujte ljude po ovjeku i ostalo u njegovoj razliitosti.
I potom su me nazvali sanjarom, izdajnikom, namjesnikom
to ga je Nebo liilo njegove vrline i prijestolja.
Vinja Machiedo

POHVALA I MO ODSUTNOSTI

w
Je ne prtends point tre l
Ne kanim uope biti tu, ni iskrsnuti nenadano, ni pojaviti
se u ruhu i puti, ni vladati vidljivom teinom svoje osobe,
Ni

odgovarati cenzorima, svojim glasom; buntovnicima,

neumoljivim okom; nepouzdanim ministrima, kretnjom koja bi vjeala glave na moje nokte.

Kraljujem po udesnoj moi odsutnosti. Mojih dvjesto sedamdeset palaa protkanih medu sobom mranim
hodnicima ispunjaju se samo mojim naizmjeninim
tragovima.

412

I glazba svira u ast mojoj sjeni; dvorjani pozdravljaju moje

prazno sjedalo; moje ene vie dre do poasti noi, u
kojima se neu udostojati.
Jednak Duhovima, koji se ne daju ukloniti jer su nevidljivi
- nijedno oruje ni otrov nee znati gdje da me dohvati.
Vinja Machiedo

413

GUILLAUME APOLLINAIRE
(1880. - 1918.)

Roen u Rimu od majke Poljakinje i oca Talijana, Wilhelm Apollinaris de Kostrowitzky dolazi ve kao dijete u Francusku, tamo se koluje,
te posljednjih godina prologa stoljea poinje objavljivati pjesme pod
pseudonimom Guillaume Apollinaire. Usporedo se bavi likovnom kritikom pa postaje braniteljem i prijateljem Picassa, Braquea i Delaunaya.
Druguje s pjesnicima Jarryem, Jacobom i Cendrarsom. Objavljuje prve
knjige proznih sastava, a tek 1913. prvu knjigu stihova, Alkoholi (Alcools).
Idue godine izbija Prvi svjetski rat i Apollinaire se javlja za dobrovoljca. Bjeei od ljubavnih razoaranja, pjesnik promatra rat kao futuristiku aroliju do asa kad ga komad granate pogaa u glavu. Nakon
dvije trepanacije lubanje napokon se oporavlja, eni se, da bi 1918. naprasno umro od panjolske gripe, stigavi prethodno objaviti svoju posljednju knjigu pjesama, Kaligrame (Calligrammes). Premda stranac,
Apollinaire je bolje od ijednoga svoga suvremenika proitao cjelokupno
francusko pjesnitvo, pa njegova poezija sintetizira neke istaknute trenutke tradicije, od Villona i Plejade do romantiara, Nervala i Verlainea.
Djelujui u sklopu likovne i knjievne avangarde parike kole, Apollinaire sentimentalni romantik pretvara se u modernista ak protiv svoje
volje. Dionik teatralnoga duha preobrazbe i mistifikacije svojih kolega, Apollinaire je otvoren svim poticajima svoje sredine i svoga vremena,
sklon svemu neobinomu, osjedjiv katalizator pojava budunosti. Tako
je njegova najsmjelija pjesma, Zona, potaknuta itanjem Cendrarsovih
pjesama; kubistiko slikarstvo i film potiu asocijativne skokove njegovih pjesnikih slika i sintakse njegove poezije, koja joj gdjekada daje
izgled automatizma vodenoga diktatom nesvjesnoga. Godine 1917. izvodi se njegov kazalini komad Tiresijine dojke, koji u podnaslovu nosi
pridjev nadrealistiki, prihvaen kasnije za naziv jednoga novoga razdoblja francuskoga pjesnitva. Malo prije smrti Apollinaire objavljuje pjesniku oporuku, Novi duh i pjesnici, koja istie neproturjenost Reda i
Pustolovine. Dok Red podrazumijeva prihvaanje klasinoga nasljea,
Pustolovina otvara pjesniku nepregledno podruje novoga, to mu ga

414

pruaju mogunosti tiskarske vjetine, umjetnosti, filma. Sva je novost sadrana u iznenaenju, pa je stoga poeljan udio sluaja, koji
neizmjerno proiruje polje unutranjih i vanjskih poticaja poetske sinteze.

415

IMA

Il y a un vaisseau qui a emport ma bien-aime

Brod je odnio moju dragu.
Duguljasti baloni na nebu nalik su na crve to raaju zvijezdama.
Dumanska podmornica progoni moju ljubav.
A tisue malih smreka raznijela je granata.
Prolazi pjeak zaslijepljen otrovnim plinom.
Sve smo poharali streljakim jarcima Nietzscheovim i
Goetheovim.
Kunjam i eznem za pismom, koje ne dolazi.
U lisnici su mojoj njene fotografije.
Prolaze zarobljenici nemirna pogleda.
Oko baterije vrpolje se topnici.
Strametar je dokasao putem Samotnog drva.
Neki se uhoda vrze, nevidljiv, - vele - jer se lopua s obzorjem stopio.
Njene su grudi uspravne poput ljiljana.
Kapetan broda tjeskobno eka beine vijesti na Atlantiku.
ene trae kukuruza i sve neto viu pred krvavim Kristom
u Meksiku.
Golfska struja je blaga, koristonosna.
Groblje se prua na pet kilometara, sve krievi, krievi.
Berberske su smokve i kaktusi u Aliru.
I tintarnica koju sam napravio od jedne rakete, a nisu je
htjeli otpremiti.
Moje je sedlo izloeno kii.
Rijeke se ne vraaju izvorima, nego teku, teku.
Moja je ljubav blaga i neodoljiva ko rijeka.
vapski zarobljenik nosi na leima mitraljez.
Ima ljudi koji nikada nisu bili u ratu!
Hindusi gledaju u udu zapadnjaku vojnu,

416

Turobno se sjeaju domaje i pitaju: hoe li je ikad vidjeti,

Jer ovdje ovjek lako postane nevidljiv.
Ivo Hergeji

PREKO EUROPE
M.Ch.

Rotsoge
Rotsoge
Tvoje purpurno lice tvoj dvoplonjakkoji se moe pretvoriti i u hidroplan
Tvoja okrugla kua u kojoj pliva osuen sied
Treba mi klju kapaka
Srea to smo vidjeli G. Panada
I mirni bar to se tie toga
Sto upravo vidi moj stari M. D...
90 ili 3 24 ovjeka gore u zraku tele to gleda iz utrobe svoje
majke
Dugo sam lutao cestama
Toliko oiju sklopljeno je na kraju cesta
Vjetar tjera u pla vrbike
Otvori otvori otvori otvori
Gledaj no pogledaj dakle
Starac pere svoje noge u umivaoniku
Una volta ho inteso dire Ch vuoi
I ja sam proplakao sjetivi se vaih djetinjstava
A ti mi pokazuje jezivu ljubiastu boju

417

Ta mala slika s koijom podsjetila me na dan

Jedan dan nainjen od komadiaka sljezove boje ute plave
zelene i crvene
Kada sam otiao na ladanje s jednim draesnim dimnjakom to je vodio na uzici svoju kuju
No sada vie ne preosta nita od svega toga i ti vie nema
svoje male svirale
Daleko od mene dimnjak pui ruske cigarete
Kuja laje na jorgovan
Nona svjetiljka ve se trne
I na haljinu su pale cvjetne latice
Dva zlatna prstena pokraj sandala
Planula su na suncu
Ali tvoje su kose tramvajske lire
Sto vode preko Europe odjevene u male raznobojne vatre
Boo Kukolja

RIOKOSA LJEPOTICA

Me voici devant tous un homme plein de sens

Evo me pred svima ovjeka puna razbora
Koji poznaje ivot a o smrti zna ono to iv ovjek moe o
tome znati
Koji je osjetio sve patnje i ljubavne radosti
A ponekad je znao nametnuti i svoje ideje
Koji poznaje vie jezika
I koji je putovao prilino mnogo
Koji je doivio rat u topnitvu i u pjeadiji
Te ranjen u glavu preivio trepanaciju pod kloroformom

418

Koji je izgubio svoje najbolje drugove u stranoj bitci

A o starom i novom zna onoliko koliko ovjek sam moe
o tome znati
I ne uzbuujui se danas vie nimalo zbog ovoga rata
Medu nama i jedino zbog nas drugovi
Osuujem tu dugotrajnu bitku izmeu tradicije i otkrivanja
Reda i Pustolovine
Vi ija su usta stvorena na sliku i priliku Boju
Usta koja su sama zakon
Budite blagi kad nas budete usporeivali
S onima koji su bili utjelovljeni zakon
Nas koji smo svuda traili samo neobine doivljaje
Jer mi vam nikada nismo bili neprijatelji
I mi jedino elimo osvojiti iroka i neobina prostranstva
Gdje se procvala tajna nudi svakome tko eli da je uzbere
A ima tu i novih vatri nikad jo vienih boja
Tisue snovienja kojima ne moemo odrediti oblik
Ali kojima treba da dademo zbiljnost
I mi elimo ispitati dobrotu golemih predjela u kojima sve
uti
Ali postoji isto tako i vrijeme koje moemo odagnati i prisiliti ga da se ponovo vrati
Milost za nas koji se vjeno borimo
Na granicama izmeu Neogranienog i Budunosti
Milost za nae zablude milost za nae grijehe
Jer eto gdje dolazi ljeto estoko godinje doba
A moja mladost je mrtva kao i proljee
O sunce vrijeme je plamene Razboritosti
I ja ekam
Kako bih je slijedio oblika uvijek plemenita i blaga
Sto ga uzima na sebe i zbog ega je jedino ljubim
Eto ve stie i privlai me poput najjaeg magneta

419

Ona ima draestan oblik

Neke oboavane riokose ene
I rekao bih da joj je kosa od samoga zlata
Poput udesna blijeska dugotrajne munje
Ili pak poput vatri koje se pale
Na utim ruama kada stanu da venu
Ali smijte se smijte se meni
Vi ljudi odasvud a osobito ti svijete odavle
Jer ima toliko toga to vam se ne usuujem rei
Toliko toga da mi ni vi sami ne biste dopustili da vam to
kaem
Budite stoga milostivi prema meni
Boo Kukolja

MOST MIRABEAU

Sous le pont Mirabeau coule la Seine

Ispod mosta Mirabeau Seina tee
A treba li da me sjeti
Ljubavi i dana sree
Nakon patnje radosti su bile vee
Doi noi kucaj ure
Ja ostajem dani jure
Dre te za ruke gledam lice tvoje
Dok pod mostom ruku naih

420

Voda tee od pogleda to je

Umorna vjenih i valja vale svoje
Dodi noi kucaj ure
Ja ostajem dani jure
Ko i ljubav svaka tako voda tee
Ko i ljubav odilazi
Sto se ivot sporo kree
O nade nae sve snanije i vee
Dodi noi kucaj ure
Ja ostajem dani jure
A niz dana naih vjeno nekud lijee
Kao vrijeme to nam minu
Ni ljubav se vratit nee
Ispod mosta Mirabeau Seina tee
Dodi noi kucaj ure
Ja ostajem dani jure
Grgo Gamulin

421

VALERY LARBAUD
(1881. - 1957.)

Za Valerya Larbauda poezija je u opijenosti kretanjem, obrisima i

bojama, u brzini izmjena krajolika, podneblja, ljudskih tipova i osebujnih
pojedinaca. Zato je odluio uloiti svoje bogatstvo u putovanje. Svoje
doivljaje i razmiljanja iznio je preko svoga alter ega, A. O. Barnabootha,
milijardera i svjetskoga putnika, u knjizi Pjesme A. 0. Barnabootha (Les
Posies de A. 0. Barnabooth, 1913.). Larbaud je, zajedno sa Cendrarsom
i Apollinaireom, francuskomu pjesnitvu otvorio europske i kontinentalne obzore.

422

ODA

Prte-moi ton grand bruit, ta grande allure si douce

Podaj mi moni svoj tutanj, monu i njenu hitrost,
Nono svoje klizanje preko osvijetljene Europe,
0 luksuzni vlae! i tjeskobnu glazbu
Sto bruji hodnicima tvojim od pozlaene koe,
Dok za vratima lakiranim, s kvakama od tekoga bakra,
Spavaju milijunai.
Pjevam i hodam tvojim hodnicima
1 slijedim put tvoj prema Beu i Budimpeti,
Mijeajui glas svoj sa deset tisua tvojih glasova,
0 Harmonika-Zugl
Prvi put osjetih svu slast ivota
U kabini Nord-Expressa, izmeu Wirballena i Pskova.
Klizismo preko livada gdje pastiri,
Podno skupina golemih stabala, brdima nalik,
Bijahu odjeveni u ovje koe, sirove i gnusne...
(U osam sati jesenskog jutra, a lijepa pjevaica
Ljubiastih oiju pjevae u susjednoj kabini.)
1 vi velika okna preko kojih gledah gdje promiu
Sibir i samnijske planine,
Kastilja vrletna, bez ijednog cvijeta, i Mramorno more pod
mlakom kiom!
Podaj mi, o Orient-Expresse, Siid-Brenner-Bahne, podaj
mi
Svoj udesni tutanj potmuli
I drhtavi svoj zvuk najtanje ice;
Podajte mi lagano disanje lokomotiva, visokih i vitkih,
Tako nesputanih, lokomotiva brzih vlakova,

423

to bez napora vuku etiri vagona sa zlatnim slovima

Preko gorovitih osama Srbije
I, jo dalje, preko Bugarske pune rua...
Ah! ovi tutnji i ovo gibanje
Valja da udu u moje pjesme i da mi iskau
ivot moj neizrecivi, moj ivot
Djeteta koje nee nita da znade, tek
Da se vjeno nada neem nejasnome.
Marko Gri

VARAVI

Dans ce grand souffle de vent noir que nous fendons

Na jaku crnome vjetru kroz koji se probijamo,
Zanesen, plaui bludim po palubi jahte;
Pono na moru, kopnu ni traga.
im sunce zapade,
U maglenoj se tmui topovi s Bospora razlegoe,
Obala Azije odvraae obali Europe
(Radi voenja brodova) svako etvrt ure.
I upravo s tim ratnim zvucima u krmu, moj brod,
Lakrdijakog imena Narrenschijf, u propnju
Ue u ovu smolastu no i u ovaj kaos Crnoga mora...
Jo kao dijete plovljah ovom brazdom
Mranom, po odmotaju golemog grimiznoga vala,
Svega pretrpana blijedim cvjetovima morskog runolista.

424

A sutradan! nad alima se podie dan

I u srcu mome dragom, punom zvona!
U beskraju: obale Otomanskog Carstva,
Ruiaste i zelene, blago valovite, gdje su uurena
Sela zemljane boje i starinske tvrave;
Ili pak blizina kakve ruske luke, koju najavljuju
Tisue zelenih bundeva to plutaju po ljeskavoj vodi
(Kao to se Auzonija katkada, ednije,
Najavljuje pomorcu praznim fiaschettom, koji njie
Val Tirenskoga mora.)
Oh izlazaka ljetnoga sunca nad umnim morima
I tiine ala to se u daljini vide!
No dajte da se mrvu raznjeim nad djetinjstvom svojim,
Da pogledam sebe kao petnaestogodinjaka, na ulicama
Odesse,
Dajte da noas plaem ne znajui zato,
I da na vjetru zapjevam ovaj stih:
Ya que para mi no vives,
Sto ga, uz valcera napjev, uh ni sam ne znam gdje, uz ciganski napjev,
Da, jecajui, zapjevam, uz ciganski napjev!
Opet se spominjem zanosnih zemalja:
Pristanita prepunih brodova i modrih luka
Optoenih rivama s divovskim palmama i gorostasnim
Smokvama, poput konih atora to vise s neba;
I prostranih uma, napola pod vodom,
I sjenovitih paseos Barcelone;
Srebrnih i kristalnih kupola u istome zraku;
I Male Kitere, uplje poput pehara,
Gdje se, uz najspokojnije potoke na svijetu,
Igraju sve starinske pastorale,
I onih grkih otoka to plutaju na moru...
Ne umijem rei da li od oaja ili od sree
Ovako plaem, mijeajui

425

Jecaje svoje priguene s paninim zavijanjem sjeverca,

S ritmom stroja, s gromotom i hukom valova
Sto se, kao hrpe stakla, uzvijaju uz bokove
Broda, i svi se razastru poput draguljnoga plata
(Ali, nita se od tog ne vidi)...
No, boli moja... Oh, boli moja, mila moja!
Tko da prihvati bol ovu nerazlonu,
Koju prolost ne upozna i kojoj budunost,
Bez ikakve sumnje, nee spoznati tajne?
Oh, neka potraje spomen na ovu bol sadanju,
Ovu bol bez uzroka, ali
Koju mi darovae Nebesa.
Marko Gri

426

JULES SUPERVTELLE
(1884. - 1960.)

Supervielle se rodio u Urugvaju, pa mu je i poezija trajno obiljeena

doivljajem prostranih pampasa, oceana i nebesa. Davi svoj tematski
doprinos poeziji putovanja u duhu svoga vremena, Supervielle je zatim
slijedio Rilkeov poziv na pounutrenje vanjskoga svijeta. Otada njegova poezija sve vie oslikava jedan unutranji svemir tajnih bia i pojava,
osnovan na zasebnoj kozmologiji i mitologiji. Osnovnim pokretaem
te mitologije jest osjeaj prisnosti i blizine medu biima i stvarima, koliko god one bile razdvojene prostorom i osamljene u njemu. Obnovljena renesansna ideja o tome da se mikrokozam tijela zrcali u makrokozmu prirode daje Supervielleovim svemirskim slikama toplinu tjelesnih osjeta. Njegove pjesme uvaju jednostavnost prie i onda kada ona
see do najdubljih slika individualne pjesnike mitologije. Pjesma ne
smije biti rebus, kae pjesnik, kako bi tajna mogla biti njezin miris i
nagrada. to se mene tie, uvijek sam odbijao pisati poeziju za specijaliste tajnovitoga. U knjigama Gravitacije (Gravitations, 1925. i 1932.),
Neduni robija (Le Forat innocent, 1930.), Neznani drugovi (Les Amis
inconnus, 1934.) i Bajka svijeta (La Fable du Monde, 1938.), Supervielle
je izgradio jedan od najmatovitijih, a ujedno najprisnijih svjetova modernoga pjesnitva.

427

SILAZAK DIVOVA

Montagnes derrire, montagnes devant

Planine unatrag, planine unaprijed,
Postrojene sjene i svjetla se gloe,
Svemiru se ovdje nadimaju leda,
A mi tako sitni izmed svojih vjeda
I krvavog srca svagda ispod koe.
Treba li da za nas sja toliko zvijezda,
Da tolike kie iz neba nas kvase,
Da toliki dani na suncu se griju,
Kad ve malo vjetra gasi nae glase
Polijeu nas uzdu smjernih nam kostiju?
Divovi e doi iz drugih svjetova,
Prekorait e movare i brda
I provjerit da li zemlja je okrugla
Rukama golemim, iz pukoga rugla,
Ili, povlae se, oima bez ruba.
Zvonimir Mrkonji

TIJELO

Ici l'univers est l'abri dans la profonde temprature de l'homme

Tu je svemir sklonjen u dubokoj ovjekovoj toploti,
A krhke zvijezde nebeskim koracima napreduju

428

U tmini, to je mjerodavna im prijeemo kou,

Tu sve prate neujni koraci nae krvi
I tajni usovi to ne prave buku u naim krajevima,
Tu je sadrina neusporedivo vea
Od stijenjena tijela, alosne posude...
Al to nam ne prijei ponizne svakodnevne ruke
Da diraju razne toke tijela to je ukonailo zvijezde,
Sa meuzvjezdanim daljinama vjerno ouvanim u nama.
Ko beskrajni gorostasi umanjeni ljudskim tijelom, gdje
nam valja istrajati kako god bilo,
Prolazimo jedni pored drugih, loe kriju svoje zvijezde,
svoje vrtoglavice,
Sto nam se odrazuju u oima, jedinim pukotinama nae
koe.
I uvijek smo na udaru te unutranje beskrajnosti,
ak onda kad na svijet sumnjom obuzet
Brzo uzmie u nama dok se ne usitni i ne zbrie,
A srce nam lupa tek za ljusku puti,
Kad smo svedeni na posljednju golotinju svojih organa,
Tih ivotinja naputenih u krvavoj tali.
Zvonimir Mrkonji

ALBA ZA ZEMLJOM

Un jour, quand nous dirons: C'e'tait le temps du soleil

Jednoga dana kad budemo rekli: Bilo je to vrijeme sunca,
Sjeate se, obasjavalo je i najmanju granicu,
I vremenu enu i zauenu djevojku,
im bi se spustilo, bojilo bi predmete,

429

Slijedilo konja u trku i s njim zastajalo,

Nezaboravno bilo je vrijeme kad smo bili na zemlji,
Ondje, tek to bi neto palo, oula bi se buka,
Ogledavali smo se znalakim oima,
Ui su nam razumijevale sve tanine zraka,
A kad nam se bliio korak prijatelja, znali smo to,
Uzimali smo ne samo cvijet ve i glatki oblutak.
Vrijeme kad nismo mogli uhvatiti dim,
Ah, to je sve to bi nam ruke sad umjele domait.
Zvonimir Mrkonji

430

BLAISE CENDPvARS
(1887. - 1961.)

Baudelaireovski poziv na putovanje, to ga je Rimbaud preuranjeno i tragino slijedio, postao je tridesetak godina nakon njega pustolovina u kojoj se ovladava poljem moguega tehnikoga doba. Biaise
Cendrars obre Rimbaudov primjer: on najprije putuje da bi tek onda
pisao. Putovao je u Rusiju, gdje je vidio kako se die veliki Krist ruske
revolucije, na Daleki istok, u Kanadu, SAD itd. U New Yorku je za
svega jednu no napisao Uskrsu New Yorku (Les Pques New York, 1912.),
kojega spontani distisi oslukuju ivot najniega sloja newyorskoga ivlja. Svaki je ivot tek pjesma, kretanje, kae Cendrars: ivjeti u kretanju, poetika je novoga pjesnikoga stila. On ju je gotovo doslovce ostvario u poemi Proza transsibirske eljeznice i male Jehanne francuske (La Prose
du Transsibrien et de la petite Jehanne de France, 1913.). To je epopeja
putovanja eljeznicom na Daleki istok, koja svojom slikovnou podsjea na ono to bi zabiljeila kamera jednoga Ejzentejna. U isto vrijeme dok putuje Sibirom, pjesnik je unutranjim okom prisutan na drugim mjestima, osobito u Parizu. Ni rat, u kojem gubi ruku, ne zaustavlja
Cendrarsa u lutanju svijetom i obavljanju raznih poslova, te on mijenja
zanimanja od novinara i trgovca do nadzornika poslova. Nakon rata
Cendrars pokazuje vie sklonosti za trenutne snimke nego za pokretne
kadrove, a u opisu naputa patetiku u korist preciznoga opaanja. Tom
tehnikom napisani su njegovi Dokumentarci (Documentaires, 1924.), ishod Cendrarsovih lutanja preko vie kontinenata. Tom knjigom Cendrars naputa poeziju da bi se do kraja ivota posvetio pisanju romana.

431

PORTRET

Il dort
On spava
On je budan
Odjednom, pone slikati
Uzme crkvu i slika crkvom
Uzme kravu i slika kravom
Srdelom
Glavama, rukama, noevima
On slika volovskom ilom
On slika svim gadnim strastima idovskog gradia
Svom raspirenom spolnou ruske provincije
Za beulnu Francusku
On slika svojim bedrima
On ima oi na guzici
I odjednom eto vam portreta
To si ti itaoe
Tb sam ja
Tb je on
Tb mu je zarunica
To je trgovac s ugla
Kravarica
Babica
Tu su vjedra za krv
Tu peru novoroenad
Neba ludila
drijela modernog
Toranj kao vadiep
Ruke
Krist
Krist je on
On je proivio djetinjstvo na Kriu

432

On se svakoga dana ubija

Odjednom, vie ne slika
Bio je budan
Sad spava
Davi se svojom kravatom
Chagall se udi to je jo iv
Zvonimir Mrkonji

MOJ PLES

Platon n accorde pas droit de cit au pote

Platon ne daje pjesniku graansko pravo
Vjeni Zid
Don Juan metafizik
Prijatelji, blinji
Nema vie obiaja a jo nema navika
Treba se izmaknuti tiraniji asopisa
Knjievnost
ivotarenje
Neumjestan ponos
Maska
ena, ples kojemu nas je Nietzsche htio nauiti
ena
A to s ironijom?
Neprestano amo-tamo
Specijalno potucanje
Svi ljudi, sve zemlje

433

Tako vie nisi na teretu

Vie se ne pokazuje...
Ja sam gospodin koji u bajoslovnim brzim vlakovima prelazi uvijek iste Europe i obeshrabreno gleda kroz prozor
Krajolik me vie ne zanima
Nego ples krajolika
Plei-pejza
Paritatitata
Ja se okreokreem.
Veljaa 1914.
Zvonimir Mrkonji

NASLOVI

Formes sueurs chevelures

Oblici znojenja kose
Trzaj postojanja
Ogoljen
Prva pjesma bez metafora
Bez slika
Novosti
Novi duh
Nezgode arolija
400 otvorenih prozora
Elisa dragog kamenja sajmita menstruacija
Zakrljao konus
Seobe na koljenima

434

U bagerima

Preko nebeske harmonike i teleskopiranih glasova

Kad su novine u vrenju kao strogo uvana munja
eoni naslov
Srpanj 1914.
Jure Katelan

435

SAINT-JOHN PERSE
(1887. - 1975.)

Predodreen za egzotizam ve injenicom da se rodio na otoku Guadeloupeu u Antilima, Alexis Saint-Lger Lger, kasnije poznat pod
pseudonimom Saint-John Perse, proveo je cijeli ivot kao diplomat,
prognanik, duhovni apatrid i graanin svijeta. Kao Claudel, i Saint-John
Perse slubuje u Pekingu, odakle poduzima duga putovanja po Mongoliji, Japanu i sredinjoj Aziji. Odbacujui europocentrizam, on se poput
V Segalena nadahnjuje drugou Istoka. Ve sam naslov Saint-John Perseove prve knjige, Pohvale (Eloges, 1907.), daje bitno odreenje njegovoj buduoj poeziji: to je himniki sveana pohvala zemaljskim stvarima i pojavama. Ali doku drugih pjesnika takav ton nastoji obnoviti praodnos poezije i religije, u Saint-John Persea on izraava svojevrsnu sakralnost bez Boga. Nakon prve knjige, koja vrlo izvorno interpretira
utjecaj Rimbauda, Gidea (Zemaljske hrane), a osobito Claudela, od kojega preuzima dugi biblijski stih i sveani ton, Saint-John Perse pie
djelomice ritmiziranu muzikalnu prozu iznimno bogata rjenika. Ako
su ga tekstovi istonjakih filozofija i religija neemu pouili, to je drevno iskustvo da poezija nije drugo do obrednik i obred Rijei, pomou
kojega ona postaje iskustvom univerzalnoga. Knjiga Anabaza (Anabase,
1924.) napisana je na pozadini velikih povijesnih dogaaja - seoba naroda kroz pustinjska prostranstva, osnutka gradova, slavlja pobjednika ali svrha toga epa nije pria, nego izdvajanje njegova isto poetskoga
poticaja. Spjev Progonstvo (Exil, 1942.) znai povratak individualnomu
glasu pjesnika-prognanika, rtve nasilja povijesti. Sljedea knjiga, Vjetrovi (Vents, 1946.), kao i prethodee joj poeme o kii i snijegu, prilaze svijetu poela, koja briu ovjekovu nazonost na zemlji obnavljajui izvorno
lice zemlje. Najvei Saint-John Perseov spjev, Morekazi(Amers, 1957.),
opijeva napokon najspektakularniji element kozmikoga jedinstva Zemlje, Ocean, preko svih oblika preko kojih se u njemu odrazuje ljudski
opstanak. Saint-John Perseovo djelo zakljuuje se Ljetopisom Velikoga
Doba (Chronique du Grand Age, i960.), u kojem pjesnik kontemplativno
saima svoj ivot i djelo. Godine 1960. dobio je Nobelovu nagradu.

436

ANABAZA
[ulomak]

VII.

Nous n 'habiterons pas toujours ces terres jaunes

Neemo nastavati svagda te ute zemlje, nasladu nau...
Ljeto prostranije od Carstva vjea o ploe prostora vie
slojeva podneblja. Zemlja prostrana po povrju valja pod
pepelom hrpe svog blijedog ugljevlja. - Boje sumpora, meda, boje besmrtnih stvari, sva zemlja s travom pali se na
slami prole zime - a iz zelene spuve jednog jedinog stabla nebo cijedi ljubiasti sok.
Kakvo mjesto od tinjca! Ni jedne iste sjemenke u bradama vjetra. A svjedo poput ulja. - Pukotinom vjea sjedinjuju se s obrisom vrhunaca, znadem kamen zamrljan krgama, rojeve tiine u svjedosnim konicama; a srce mi se
skrbi za jednu obitelj skakavaca.
Preblage deve na strienju, prosite sinjim oiljcima,
nek se breuljci zapute pod datostima poljodjelskog neba
- nek putuju utke ponad blijedih uarenja ravnice; i nek
pokleknu naposljetku, u dimu sanja, tamo gdje se narodi
dokidaju u mrtvom prahu zemlje.
Velike, spokojne crte odlaze prema plavi astim mrljama nimalo vjerojatnih vinograda. Zemlja na vie od jednog
mjesta dozrijeva ljubiice oluje; a ti pjeani dimovi, to se
diu na mjestu mrtvih rijeka, nalik su skutima putujuih
stoljea...
Tiim glasom za mrtve, tiim glasom za vidjela. Toliko je blagosti u srcu ovjekovu, pa zar je mogue da se ona
ne iskae?... Govorim ti, duo moja! - duo moja sva za-

437

mraena konjskim mirisom! A neke kopnene ptiurine to

na Zapad plove, dobro oponaaju nae morske ptice.
Na istoku neba tako blijedog, kao sveto mjesto potvreno rubljem slijepca, spremaju se spokojni oblaci gdje krue rakovi kamfora i roine... Dimovi to nam ih daak neki
otima! zemlja sva u slutnji svojih brada punih kukaca, zemlja raa krasote!...
Au podne, kad iimak lomi temelj grobovima, ovjek
vjee sklapa i osvjeuje zatiljak putuju u druga doba... Konjice sna na mjestu mrtva praha, o ceste isprazne to ih neki
dah kutra sve do nas! gdje nai, gdje nai ratnike da uvaju rijeke u njinu pirovanju?
Na um velikih voda u pohodu zemljom ustrepti u snovima sva sol zemlje. A odjednom, ah! odjednom to hoe
od nas ti glasi? Podignite kakav zrcalni narod na kosturnici rijeka, pa nek podnese priziv slijeda stoljea! Podignite
stijene u slavu moju, podignite stijene tiini, a ta mjesta nek
uvaju konjice od zelene bronce na prostranim cestama!...
(Sjena krupne ptice prelijee mi lice.)
Zvonimir Mrkonji

438

PROGONSTVO
[ulomci]
Archibaldu MacLeishu

Portes ouvertes sur les sables, portes ouvertes sur l'exil

I.

Otvorivi vrata prema pijesku, otvorivi vrata prema

progonstvu,
S kljuima u svjetioniara i zvijezdom ivom muenom
na stijeni praga:
Domaine moj, ostavi mi svoju staklenu kuu na prini...
Gipsano Ljeto otri vrke svojih sulica u naim ranama,
Ja izabirem mjesto oito i nikakvo kao kosturnica doba
godinjih,
A na svim alima ovog svijeta, Boji duh zadimljen naputa svoj azbestni leaj.
Grevi munje na divljenje su Prineva u Tauridi.

II.

Nikakvim obalama posveen, nikakvim stranicama povjeren, ist zaetak ovog pjeva...
Drugi dohvaaju u hramovima oslikane uglove rtvenika:
Moja je slava na pijesku! Moja je slava na pijesku!... I
nije bludnja, o Tudine,
Prieljkivati najgolije podruje da bi se na sprudovima progonstva sabrala velika pjesan roena iz niega, velika
pjesan iz niega sainjena...
Fijuite, o prake po svijetu, pjevajte, o koljke na vodama!

439

Postavio sam temelj na ponoru, rosulji i dimu pjeanom. Lijegat u u atrnje i udubljene lae,
Na sva mjesta isprazna i beivotna gdje je odleao okus
veliine. [...]

III.

... Uvijek bje ta graja, uvijek bje ta sjajnost,

I kao kakav visoki pothvat oruja to ophodi svijetom,
kao prebrojavanje naroda to se iseljuju, kao osnutak carstava pretorijanskom pobunom, ha, kao nadimanje usana pri
roenju velikih Knjiga,
Ta velika gluha stvar po svijetu, koja poraste odjednom
poput pijanstva...
... Uvijek bje ta graja, uvijek bje ta veliajnost,
Ta stvar to bludi po svijetu, ta visoka nesebeznalost
po svijetu, i po svim alima ovoga svijeta, istim dahom, izgovoren, isti val to izgovara
Jednu jedinu, dugu reenicu bez stanke zasvagda neshvatljivu...
... Uvijek bje ta graja, uvijek bje ta pomamnost,
I taj veoma visoki uzmak vala na vrhu naleta, na vrku
udnje, taj isti galeb na svom krilu, isti galeb nad svojim
okrugom, to strelimice sabire kitice progonstva, i po svim
alima ovoga svijeta, istim dahom izgovorena, ista tualjka
bez ritma
U potrazi, preko pijeska, za mojom numidskom duom... [...]

I as je, o Pjesnie, da otkloni svoje ime, svoje roenje

i pleme...

Zvonimir Mrkonji

440

MOREKAZI
[ulomci]

Et vous, mers, qui lisiez dans de plus vastes

songes
I.
A vi, Mora, to itaste prostranije snove, zar ete nas
neke veeri ostaviti na govornici Grada, sred javnog kamena i bronane loze?
ire je, o gomilo, nae sluateljstvo na ovom obronku
doba koje ne zalazi: More, golemo, zeleno, poput zore na
istoku ljudi,
More u slavlju na svojim stepenicama ko kamena oda:
predveerje i slavlje na naim granicama, romor i slavlje
na visini ljudi - samo More naa je java, poput boanske
objave...
Zalobni miris rue nee vie opsjedati reetke grobnice; ivi sat sred paoma nee vie preuivati svoju tuinsku
duu... Bijahu 1' ikad gorke nae usne ivuih stvorova?
Vidjeh gdje se u ognjima puine osmjehuje veliko blagdansko udo: More u slavlju naih sanja, poput Uskrsa od
zelene trave i slavlja to se proslavlja,
Sve More u slavlju mea, pod sokolitem bijelih oblaka, kao podruje povlastice i zemlja neotuive batine, kao
pokrajina korova to bje prokockana...
Preplavi, lahoru, moje roenje! A milost nek mi se prospe u okrugu najprostranijih zjena!... Sulice podneva trepte
na vratima radosti. Bubnjevi nitavila poputaju pred sviralama svjedosti. A Ocean, odasvud, to valja breme mrtvih
rua,
Na naim kalcijskim terasama ko Tetrarh die glavu!

441

VI.

I More smo prie nam po kamenim stepenicama drame:

S Kneevima svojim, s Namjesnicima, sa Skoroteama
odjevenim u zanos i kovinu, sa svojim velikim Glumcima
iskopanih oiju i Prorocima u lance sputanim, sa svojim
Carobnicama, koje trupkaju na drvenim cokulama, i sa svojim porezom u Djevicama koje kroe brazdama himne.
Sa svojim Pastirima, Piratima i Dojiljama kraljevia,
sa starim prognanim Nomadima i elegijskim Kneginjama,
s velikim udjivim Udovama pod slavnim sjenima, s velikim Otimaima prijestolja i Osnivaima dalekih naseobina, s Nadarbenicima i Trgovcima, s velikim Pronevjeri te ljima kositarskih pokrajina i velikim Mudracima to putuju na bivolima riita,
Sa svim svojim blagom nemani i ljudskih bia, ah, sa
svim priplodom besmrtnih bajki, povezujui sa svojim guvama robova i helota glasovitu boansku Kopilad i uvene
keri Pastuha - sva ta gomila to urno se die s lukovima
Povijesti i valja k areni, s prvim drhtajem veeri u mirisu
algi,
Kao krasnoslov to kree k Piscu i naslikanim ustima
njegove maske. [...]

***

Jer ti e nam se vratit, prisutnosti, im vjetar veernji

zapue,
U tvari svojoj, u puti i teretu svome morskom, o glino! u boji stajskog kamena i dolmena, o More! - medu roenim ljudima i predjelima njinim od lunjaka, ti More
snage i oranja, More s mirisom enske utrobe i fosfora, u
silnom pucketanju otmikih bieva! More dokuivo vatrom
ponajljepih inova duha!... (Kad u vrlo kratkom odmoru

442

Barbari odsjednu na Dvoru, zar sjedinjenje s kerima robova ne nadvisuje tako visokim glasom mete krvi?...)
Vodi me, prelesti, putovima svakoga mora; uz drhtaj
svakog lahora, gdje se razbuduje trenutak, poput ptice krilatom odjeom odjenute... Ja kreem, kreem krilatim putem, gdje je i sama tuga tek krilo... Krasnu zemlju zaviaja
opet valja osvojiti, krasnu zemlju Kralja koji je ne vidje od
roenja, i obrana njezina u mojem je pjevu. Zapovjedi pokret, o sviralo, i jote ono milje ljubavi to stavlja nam u
ruke tek maeve radosti!...
A vi, ta tko ste vi, o Mudraci! da nas korite, o Mudraci! Ako usud morski pothranjuje jo, sred svog doba, veliku neku pjesan izvan razuma, zar ete mi uskratit da joj
pristupim? Zemljo mog gospodstva, da u te udem! bez ikakva srama zbog svog zadovoljstva... Ah! nek pristupi kakav
Pisar i kazivat u mu u pero... Pa tko bi dakle, od ovjeka
roen, bez uvrede podijelio sa mnom radost moju?
- Oni koji od roenja stavljaju svoju spoznaju iznad
znanja.
Zvonimir Mrkonji

443

PIERRE JEAN JOUVE

(1887. - 1976.)

Pierre Jean Jouve zapoinje svoj pjesniki put kao sljedbenik unanimizma (pjesnike kole koju je njezin osniva J. Romains opisao kao
izraz jednodunoga i kolektivnoga ivota), ali nakon Prvoga svjetskoga rata potpuno odbacuje svoj dotadanji rad. Godine 1924. Jouve
uz pomo supruge psihoanalitiarke otkriva psihoanalizu kao protuteu
svojoj izrazitoj mistinoj nastrojenosti. Videi u dvojstvu Erosa i Smrti
osnovnu suprotnost to razdire modernoga ovjeka, Jouve u predgovoru svojoj knjizi Krvavi znoj (Sueur de sang, 1935.), pod naslovom Nesvjesno, spiritualnost, katastrofa, zacrtava osnovne teme svoje poezije. U
nastojanju da oslobode poeziju od racionalnoga, pjesnici nakon Rimbauda
takoer su zasluni za otkrivanje nesvjesnoga, jer upuuju na tendenciju
katastrofe, koju ono sadri: Najgora katastrofa civilizacije mogua je
u ovom asu jer ona stoji u ovjeku. [...] Psihoneuroza svijeta dosegla
je visok stupanj koji daje povoda pribojavati se samoubojstva. Poezija
se postavlja protiv katastrofe jer je sam ivot velikoga Erosa, koji umire
i preporaa se. Ono to Jouveovu stavu daje ivot, jest spolnost potencirana osjeajem grijeha i apokaliptike kazne. U etvorici francuskih
pjesnika prethodnoga razdoblja, pie Jouve, Nervalu, Baudelaireu,
Rimbaudu, Mallarmu - vidimo prve inove drame Erosa, koji, kao Poezija, sebe shvaa i po prvi se put usuuje pokazati se. Po svemu, Jouve
nastavlja erotiku tih pjesnika i dovodi je do vrhunca koji nije dosegao
ni nadrealizam, razbivi sve prepreke oitovanju Erosa. Sve njegove
knjige
-Tajanstvenipir(LesMystrieusesNoces,
1925.),
Pir
(Noces,
1928.),
Nebeska tvar (Matire cleste, 1937.), Kyrie (1938.), Dijadem (Diadme,
1949.) - svjedoe o snazi toga osamljenoga, dubokoga glasa koji, spojivi puteno i duhovno, slogom klasino jednostavnim, a ujedno modernim po sintaktikoj slobodi, promie visinu pjesnike zadae.

444

MISTINA KRAJINA

Beaux nuages beaux anges prisonniers clairs

Lijepi oblaci lijepi aneli uznici prejasni
Stablo u podne topla ruka zelenila
Crkva ena iz kamena
Sunce svakome na elu
Otisnuta na granju zraka pukotina
to zguvana die najveu od tajna
Riu smeu ili crnu
Mous i uzbueno ljeskanje u runima
Roenje zametka i orlova veoma istih
Naprotiv pliva nagnut bijelom danu
Krasan zarobljeni balon
Pod bojaznim suncem spava
Na ruiastim vjetrima prebiva
Vii od oblaka uenih predmeta
Vii od udnje vii od njihove borbe
Ne dosta visok preteak
Da slomi ue od dugih suznih kesica
Dok je planina kristalnih cesta
Gomilaju podno sebe ljeposnu maglu
Glazbu gospodovanj
Vukla k sebi duge zelene rijeke
Natovarene ljudskim uljem
I krojila Djevici halju iz kamena
Skaredno sainjenog od umskoga neba.

Zvonimir Mrkonjk

445

LOV

Les premiers grands oiseaux on les abattait nus sous le corsage

Prve velike ptice obarahu gole pod prslukom
Na mahovini vidi se velik rastvoreni estar
Kouta zapomae na zapadu svojih dugih nogu
Zameui prsten pod suknjama stida
Srce joj se bori svagda izmed nogu
Daj mi da otvorim to srce i zaronim u nj svoju nesreu
Prekrasni pobijeeni sjenoviti su guzovi
A na oba oka plua joj od uasa izlijeu.
Zvonimir Mrkonji

LEPTIRI

Les papillons sont enferms

Leptiri su zatvoreni
Leptiri ruiasti i crni leptiri masni
Leptiri su neljudski topli
Krila su im nesporazumi sjeanja
Te zvijerke nose biljeg i kobnost dvaju lica
Sto se zatvaraju u stroge donje nabore
Kad ih spazimo u njihovoj tami
Leptiri donjega mesa
Nadiru ruiasti masni

446

Nadiru
ali
trepu
Trepu
ali
nadiu
Miris bezumlje golotu teinu.
Zvonimir Mrkonji

ORFEJ

Mnades retentissantes organises

Menade gromoglasne organizirane
Koje prebivate na vrcima grebena
Neovjenog svijeta to ne ljubi vie ljubav
Ratna ua raskreenih butina
Menade sna koje urlate smrt
Pjevaa, furije zlata i vlasti
Sestre moje budite oruane budite gole budite pjane
Prodrite sve to vam je moje srce nastvorilo.
Zvonimir Mrkonji

UTI KONJ

Quatrime Cheval tu es un soleil jaune

etvrti Konju ti si uto sunce
Pojavio se Konj etvrti Konj najgori
Onaj to rije ga ljudska nije rekla.

447

ut sred bijela dana obasjava nas

Kako te vidjet a ne oslijepit to vidjesmo
Nebo i stravu na neobinoj zemlji
A da se rijei ne poure da te kau?
ut si a oblik ti se preko kostura slijeva
Na pradrevnu bavu rebara
Zelene krpe otpadaju sve providnije
Rep je bez dlaka a zdjelica na takama
Radi jalova optoka nasilja
A vjetar kemija
Pue ti kroz nozdrve i pobijeljelo oko.
Muka smrti! Predoi prvi grijeh
U mirnom zlatnom zelenilu Povijesti,
Svojim posve unutranjim okom promatraj ga
Prolaze preko hladnih nam tijela utjelovi ga
I tvore nae konano odsue, poini ga!
Konju sunce to kroi starim meniskusom
Pripremi gomile slavodobitnoga Grijeha!
Groteskna debljina plahta i kamenja
Slijedi te, smrvljeno Stanite Mrtvih
Zemlja nonih bujica i tualjki
Mo studeni koju ne moe probaviti
Bijedna zemlja jer tako je krvava srdba
Sto vodi drugoj smrti od gorueg ulja
Vladaj na toj zemlji
Tjeraju je u njenu Sjenu il u njeno Ne
Oduvijek praen kugom i gradom
Svjedocima zvijezda
Prodiru bogatstvom rak-rane
O koji hoda zvijeima
Narasti odjednom s kotaem vremena
Sveano i nijemom nakupinom istrulih krikova.

Zvonimir Mrkonji

448

JEAN COCTEAU
(1889. - 1963.)

svim formama svoje mnogostruke djelatnosti - u poeziji, romanu, drami, u slikarstvu i na fdmu - Jean Cocteau uvijek je pjesnik, tovie
pjesnik poezije (G. E. Clancier), metapjesnik. Ipak, Cocteau je daleko
od toga da bude sveenikom pjesnitva u smislu ozbiljnosti i nepokretnosti toga pojma. Naprotiv, svojim stilskim i tematskim pretvorbama
on je zavrijedio oznaku maga modernoga duha, po emu je najsliniji
svojim velikim suvremenicima, slikaru Pablu Picassu i skladatelju Igoru Stravinskomu. Do dvadesetih godina Cocteau je ekspresionist, sredinom dvadesetih, u knjizi Jednoglasni pjev (Plain-Cbant, 192 3.), on je klasicist po formi, a romantik nadahnuem, da bi pedesetih godina bio
privuen verbalnim automatizmom nadrealistikoga nadahnua. Koristei se svim raspoloivim mitovima, Cocteau je stvarao nove mitove,
u sreditu kojih je pjesnikov ivot.

449

BATERIJA

Soleil, je t adore comme les

Sunce, k tebi uzdii u hvalu
ko divljaci niice na alu.
Sunce, daje slikama punou,
svojoj stoci, u koari vou.
Opali mi tijelo i osoli,
velike me oslobodi boli.
Crnac, kome svi se zubi
crn izvana, rumen iznutra je.
Ja sam pak iznutra crn, a rumen
izvana, unesi mijenu u me.
Boju, miris tijela mi pretvori
ko to Hijacinta cvijetom stvori.
Daj da cvrak navrh bora cvri,
daj da se u krunoj pei grim.
Stablo to o podne ispuni se noi,
s veeri opet no iz sebe toi.
Daj da moji zli se snovi plijeve,
sunce, zmijo Adama i Eve.
Daj da na to sviknem se to prije,
da je jadni drug moj Jean ubijen.

450

sjaje,

Lutrijo, dobitke na kat sloi,

to jest lopte, posude i noe.
Ti nevrijednu svoju robu steri
na Antile i na divlje zvijeri.
Ponajbolje tu nama predoi
zato da nam ne pokvari oi.
Bordel Goulue, mane od baruna,
gdje zrcala arpeggia su puna.
Iupaj mi boljku, snano vuci,
varalice u zlatnoj karuci.
Vrue mi je, jer je podne. Gorim!
Vie ne znam ni sam to to zborim.
Nemam sjene, od mene se mae,
sunce, svih mjeseci zvjerinjae.
Sunce, Barnume, Buffalo Bille,
jae si od opijumske sile.
Ti si klaun, toreador; zlatni
u tebe su i lanii satni.
Ti si modri crnac koji bije
ekvatore i ekvinocije.
Sunce, snosim udarce ti jake,
na svom vratu tvoje teke ake.
Ipak ti si ono za im hlepim,
sunce, paklu moj prelijepi.
Mate Maras

451

Je n'aime pas dormir quand ta figure habite

Loe spavam kada glava ti u noi
Lei uz moj vrat
Jer mislim o smrti, to e brzo doi
San tvrdi nam dat.
Umrijet u, a ti e ivjet, to me budi!
Uasno me strah.
Jednom neu uti srce ti u grudi,
Ni sluat tvoj dah.
Zar bi plaho ptice jo potpuno sneno
Gnijezdo ostavilo,
Gdje s etiri noge tijelo razvedeno
Dvoglavo je bilo.
O da moe vjeno radost potrajati
Koja jutrom jenja,
Kojoj andel, duan da me putem prati,
Sudbu moju mijenja.
Lak sam pod tom tekom glavom to se ini
Od moje gromade,
Mnom tiena stoji, slijepa u tiini,
Prem dan mi je krade.
Glavo odsjeena, k svjetovima drugim,
Razliitim stiu,
Ti urasta u san korijenima dugim,
Daleko, a blizu.

452

Ah, da mi je s tvojim profilom uz vrat

Kroz snena ti usta
Dah iz vignja tvojih grudi osjeat
Dok smru ne sustam.
Zvonimir Mrkonji

453

PIERRE REVERDY
(1889. - 1960.)

Rodom junjak, Reverdy je u svojoj poeziji trajno obuzet ljubavlju prema prirodi i krajoliku, intenzivnoj do kontemplacije i samonegiranja. Doavi 1910. u Pariz, on je postao pjesnikim suputnikom kubistikoga pokreta, zbog ega je dobio naziv kubistikoga pjesnika. I
Reverdy je zaokupljen predmetnou svijeta, ali ne na nain smrznute
dinamike pogleda u analitikom kubizmu. Da bi predmeti i njihovi odnosi doli to vie do izraaja, u Reverdyevoj je poeziji prizor krajnje
sveden i ispranjen. Dok su dogaaji u tom svijetu svedeni na najmanju mjeru, sve je sadrano u odnosima medu stvarima, pojavama i kakvoama. Na osnovi te znaajke svoga pjesnikoga svijeta, Reverdy je 1916.
stvorio definiciju pjesnike slike - koja nastaje iz priblienja dviju rijei
podrijetlom iz to je mogue udaljenijih realnosti - preuzetu uskoro za
jednu od osnovnih postavki nadrealistike poetike. U svojim najznaajnijim knjigama, Ovalniprozori (La Lucarne ovale, 1916.), Skriljevac krova (Les Ardoises du Toit, 1918.), Kravate od konoplje (Cravates du Chanvre,
1922.) itd., Reverdy je stvorio uzorak ispranjenoga, ali vrlo prisutnoga
svijeta egzistencijalne tjeskobe i oekivanja, ime e snano utjecati na
korjenita strujanja u francuskom pjesnitvu nakon Drugoga svjetskoga
rata.

454

SUH JEZIK

Le chu est l
Klin je tu
Zadrava obronak
Svijetla krpa podignuta na vjetru jest neki dah i onaj
tko razumije
Svaki je put gol
Ceste plonici daljina ograda bijeli su
Ni kapi kie
Ni lista sa stabla
Ni sjene halje
Iekujem
daleko je postaja
Rijeka meutim tee obalama uzvodno
zemlja se sui
sve je golo sve je bijelo
Samo s razdeenim hodom ure
buka promakloga vlaka
Iekujem
Zvonimir Mrkonji

KASNO U NO

La couleur que dcompose la nuit

Boja koju rastvara no
Stol za kojim sjede

455

Cilindar petrolejke
Svjetiljka je srce koje se prazni
Druga je to godina
Jedna nova bora
Jeste li na to ve pomislili
Prozor upravlja plavo okno
Vrata su prisnija
Rastajanje
Grinja i zloin
Zbogom ja padam
U slatki kut ruku koje me prihvaaju
Krajikom oka vidim sve one koji piju
Ne usuujem se pomaknuti
Sjede
Stol je okrugao
I moje pamenje isto tako
Sjeam se sviju
ak onih koji su otili
Ante iin-ain

PJESNICI

Sa tte s'abritait craintivement

Njegova glava sklanja se bojaljivo pod sjenilo svjetiljke. On je zelen i njegove su oi crvene. Postoji glazbenik
koji se ne mie. Spava; njegove odsjeene ruke sviraju violinu ne bih li pomou njih zaboravio svoju bijedu.
Stubite koje nikamo ne vodi, uspinje se oko kue. Nema, uostalom, ni vrata ni prozora. Na krovu se vide usko-

meane sjene koje se strmoglavljuju u prazno. Padaju jedna za drugom, a ne ubijaju se. Brzo se ponovno uspinju
stubitem i poinju iznova, vjeito oarane glazbenikom
koji svagda svira violinu rukama koje ga ne sluaju.
Vinja Machiedo

HODNIK

Nous sommes deux

Nas dvoje smo
Na istoj crti gdje sve se nie
U meandrima noi
Rije je u sredini
Dvoja usta koja se ne vide
um koraka
Jedno lako tijelo klizi prema drugom
Podrhtavaju vrata
Jedna ruka prolazi
Htjeli bismo otvoriti
Svijetla zraka stoji uspravno
Tu preda mnom
I vatra je to to nas razdvaja
U mraku gdje tvoj prof iezava
Minuta prekinuta disanja
Zapalio me je na prolazu tvoj dah.
Vinja Machiedo

457

Cilindar petrolejke
Svjetiljka je srce koje se prazni
Druga je to godina
Jedna nova bora
Jeste li na to ve pomislili
Prozor upravlja plavo okno
Vrata su prisnija
Rastajanje
Grinja i zloin
Zbogom ja padam
U slatki kut ruku koje me prihvaaju
Krajikom oka vidim sve one koji piju
Ne usuujem se pomaknuti
Sjede
Stol je okrugao
I moje pamenje isto tako
Sjeam se sviju
ak onih koji su otili
Ante iin-ain

PJESNICI

Sa tte s'abritait craintivement

Njegova glava sklanja se bojaljivo pod sjenilo svjetiljke. On je zelen i njegove su oi crvene. Postoji glazbenik
koji se ne mie. Spava; njegove odsjeene ruke sviraju violinu ne bih li pomou njih zaboravio svoju bijedu.
Stubite koje nikamo ne vodi, uspinje se oko kue. Nema, uostalom, ni vrata ni prozora. Na krovu se vide usko-

458

meane sjene koje se strmoglavljuju u prazno. Padaju jedna za drugom, a ne ubijaju se. Brzo se ponovno uspinju
stubitem i poinju iznova, vjeito oarane glazbenikom
koji svagda svira violinu rukama koje ga ne sluaju.
Vinja Machiedo

HODNIK

Nous sommes deux

Nas dvoje smo
Na istoj crti gdje sve se nie
U meandrima noi
Rije je u sredini
Dvoja usta koja se ne vide
um koraka
Jedno lako tijelo klizi prema drugom
Podrhtavaju vrata
Jedna ruka prolazi
Htjeli bismo otvoriti
Svijetla zraka stoji uspravno
Tu preda mnom
I vatra je to to nas razdvaja
U mraku gdje tvoj profil iezava
Minuta prekinuta disanja
Zapalio me je na prolazu tvoj dah.
Vinja Machiedo

459

PAUL LUARD
(1895. - 1952.)

Najtananiji lirik modernoga francuskoga pjesnitva, Eugne Grindel (s knjievnim imenom Paul luard), kako u svom ivotu, tako i u
svojoj poeziji, predaje se svagda istoi nekoga poriva. Isprva pod utjecajem unanimizma, Eluard ubrzo pristupa dadaistima, zatim sudjeluje s
Bretonom u stvaranju nadrealistikoga pokreta. Godine 1924. ukrcava se bez iijega znanja na put oko svijeta, s kojega se vraa nakon nekoliko mjeseci. Premda je ve objavio nekoliko zbirki pjesama, u kojima dolaze do izraaja Apollinaireove pouke o slobodi rijei, luard tek kao nadrealist objavljuje knjige kojih naslovi ostaju medu najznaajnijim steevinama nadrealizma: Umrijeti od neumiranja (Mourir de ne pas mourir,
192 2.), Kapitala boli (Capitale de la Douleur, 192 6.), Ljubav, poezija (L'Amour,
la Posie, 1929.), Neposredni ivot (La Vie immdiate, 1932.). Kada 1931.
Aragon i jo neki nadrealisti prihvaaju harkovsku liniju, tj. estetiku socijalistikoga realizma, luard ostaje vjeran pokretu, ali se istodobno sve
vie angaira kao antifaist. Za vrijeme okupacije luard ilegalno radi
za pokret otpora, u emu vanu ulogu igra i njegovo pjesnitvo. U tom
razdoblju nastale su knjige Javna rua (La Rose publique, 1934.), Plodne
oi (Les Yeux fertiles, 1936.), Prirodni tok (Cours naturel, 1938.), Omoguiti
da se vidi (Donner voir, 1939.), Poezija i istina (Posie et Vrit, 1942.),
Neprekidna poezija (Posie ininterrompue, 1946.), Politike pjesme (Pomes
politiques, 1948.) i Moralna pouka (Une Leon de morale, 1949.). Ljubav je
osnovni poticaj luardova pjesnitva, koji se ne zaustavlja na uvstvenom odnosu prema eni, nego ga nosi prema svim biima. Nema poezije koja bi u tome bila manje subjektivna od luardove. Prenositi drugima poruku ljubavi spada u program mijenjanja svijeta: Pjesnik je mnogo vie onaj koji nadahnjuje, nego onaj koji je nadahnut. Poistovjeujui ljubavno i pjesniko iskustvo, luard pie poeziju velike jednostavnosti, koja povezuje slobodu nadrealistike uporabe jezika s izravnou sveljudskih poruka. Premda po svojoj naravi upravo suprotna Bretonovu pojmu grevite ljepote, klasino smirenoga i uravnoteenoga izraza, luardova je poezija najvie pridonijela irokomu oglaenju nadrealizma.

460

ZRCALO TRENUTKA

II dissipe le jour
Ono rasipa dan,
Ono kazuje ljudima slike osloboene privida,
Ono oduzima ljudima mogunost da se od njega odvoje,
Ono je tvrdo kao kamen,
Kamen bezoblian,
Kamen kretanja i vida,
A odsjaj mu je takav da kvari sve oklope, sve obrazine.
Ono to je ruka uhvatila, prezire ak poprimiti oblik ruke,
Ono to je bilo shvaeno, ne postoji vie,
Ptica se stopila s vjetrom,
Nebo sa svojom istinom,
ovjek sa svojom stvarnou.
Zvonimir Mrkonji

VOLIM TE

Je t'aime pour toutes les femmes que je n 'ai pas connues

Volim Te radi svih ena to ih ne upoznah
Volim Te radi svih doba u kojima ne ivljah
Radi mirisa puine i mirisa toplog kruha
Radi snijega to se otapa radi prvih cvjetova
Radi istih ivotinja koje ovjek ne plai
Volim Te radi voljenja

461

Volim Te radi svih ena to ih ne volim

U komu se odrazujem ako ne u tebi vidim se tako malo
Bez tebe ne vidim nita izim pusta prostranstva
Izmeu neko i danas
Postoje sve te smrti to ih s mukom prekoraih
Ne mogoh probiti zid mojeg zrcala
Trebao sam rije po rije uiti ivot
Kako se zaboravlja
Volim Te radi razbora to nije moj
Radi zdravlja
Volim Te usuprot svemu to je tek privienje
Radi tog besmrtnog srca koje ne uvam
Dri se sumnjom a razum si samo
Pripeka si to mi udara u glavu
Kad sam siguran u sebe
Mirko Tomasovi

MOJA LJUBAV

Elle est debout sur mes paupires

Ona je uspravna na mojim vjedama
I njena je kosa u mojoj kosi,
Ona oblik mojih ruku nosi,
Ona ima boju mojih oiju,
Ona u moju sjenu uranja
Kao kamen u nebo.
Njene su oi vazda otvorene
I ne da mi usnuti.

462

Njene sanje u blijesku svjetla

ine da hlape sunca,
I nagone me na smijeh, na pla i na smijeh,
Nagone me da govorim iako nemam to rei.
Drago Ivanievi

OSLIKANE RIJEI
Pablu Picassu

Pour tout comprendre

Da bi se sve razumjelo
I
Stablo s pogledom pramca
Stablo koje oboavaju guteri i povijue
A i oganj i slijepac
Da bi se spojilo krilo i rosa
Srce i oblak dan i no
Prozor i vidik odasvud
Da bi se dokinulo
Kreveljenje nidce
to e se sutra kotrljati po zlatu
Da bi se dokrajilo
Prenemaganje slatkasto
Divova punih sebe
Da bi se vidjele sve oi odraene
Od svih oiju

463

Da bi se vidjele sve oi jednako lijepe

Kao to one vide
More upojno
Da bi se lako smijalo
Jer ti je bilo vrue jer ti je bilo hladno
Jer si bio gladan jer si bio edan
I da bi govor
Bio jednako podaan
Kao poljubac
Da bi se zdruila kupaica i rijeka
Kristal i plesaica oluje
Kora i doba dojki
udnja i mudrost djetinjstva
Da bi se dao eni
Zamiljenoj i samoj
Oblik draganja
Koje je snivala
Da bi pustinje bile u sjeni
Umjesto da su u
Mojoj
Sjeni
Dati moram
Svoje
Dobro
Dati
Svoje
Pravo.
Drago Ivanievi

464

GLAVOM PROTIV ZIDOVA

Ils n 'taient que quelques-uns

Bilo ih je samo nekoliko
Na cijeloj zemlji
Svaki se smatrao samim
Pjevali su imali su pravo
Pjevati
Ali pjevali su kao to se pljaka
Kao to se ubija sebe
Noi vlana otrcana
Hoemo li te trpjeti
Jo zadugo
Neemo li prodrmati
Tvoju oitost kloake
Mi neemo ekati na jutro
Napravljeno po mjeri
Htjeli smo vidjeti jasno u oima drugih
Njihove iscrpljene ljubavne noi
Oni sanjaju samo o tom da umru
Njihove lijepe puti zaboravljaju se
U srcovrteim pavanama
Pele uhvaene u svom medu
Oni ne znaju za ivot
A nama je od njeg zlo posvuda
Crveni krovovi topite se pod nepcem
Pasja ego u punim krevetima
Dodi da isprazni svoje kesice pune tople krvi
Ima jo jedna sjena ovdje
I komad glupana ondje
Na vjetru njihove maske njihove prnje

465

U olovu njihove zamke njihovi okovi

I razborite im sljepake kretnje
Ima vatre pod peinom
Za onog tko vatru ugasi
Pripazite mi imamo
Unato noi koju ona smilja
Vie snage nego utroba
Vaih sestara i ena
I mi emo se razmnaati
Bez njih ali udarcima sjekire
U vaim zatvorima
Kameni potoci oranje pjene
Gdje lepraju oi bez pizme
Oi pravine bez nade
Koje znaju vas
I koje ste morali iskopati
Radije nego da ih ne poznate
Udicom vjetijom od vaih vjeala
Mi emo uzeti svoje dobro gdje hoemo da bude.
Zvonimir Mrkonji

466

ANDR BRETON
(1896. - 1966.)

Opsjednutost slobodom jedinstveni je nazivnik Bretonova ivota,

djelatnosti i njegove poezije. Zato je teko razgraniiti njegovu poeziju od drugovrsnih tekstova kao i dogaaja njegova ivota vezanih uz
pojam s kojim se poistovjetio: nadrealizam. Poetkom Prvoga svjetskoga
rata, kao student medicine, Breton je dodijeljen neuropsihijatrijskoj slubi, zahvaljujui emu se upoznao s Freudovim radovima i s pojmom
nesvjesnoga. Godine 1919. objavljuje prvu knjigu, Zalagaonica (Mont
de Pit), i pristupa dadaistima (od kojih e se odvojiti 1922. smatrajui
ih suvie destruktivnima) te s L. Aragonom i P. Soupaultom osniva asopis Literatura, gdje objavljuje prvi nadrealistiki tekst, Magnetska polja,
napisan u suradnji sa Soupaultom. U njemu otkriva automatsko pisanje, koje e g. 1924. u prvom Manifestu nadrealizma ovako definirati:
NADREALIZAM, im. m. Cisti duevni automatizam, pomou kojega
se hoe izraziti, bilo govorom ili pismom, ili na koji god drugi nain,
zbiljsko odvijanje misli. Diktat misli izvan nadzora razuma, izvan svake
estetske ili udoredne svrhe. Poeziji koja se oslobodila pomou misli
nesvjesnoga, nije vie svrha knjievno djelo, nego prije svega in slobode, kojim se moe, kao to je govorio Rimbaud, promijeniti ivot.
Takav stav vodi Bretona i njegove drugove u politiki angaman te oni
osnivaju 1930. asopis Nadrealizam, u slubi revolucije, od kojega se Breton 1935. distancira. Sve Bretonove najznaajnije knjige, Sjaj zemlje
(Clair de Terre, 1923.), Nadja (1928.), Spojene posude (Les Vases communiquants, 1932.), Sijedi revolver (Le Revolver cheveux blancs, 1932.), Luda
ljubav (L'Amour fou, 1937.), trajna su rezultanta pjesnikove tenje da
prevlada tjeskobnu pomisao na nepremostivi razdor izmeu djelovanja
i sna. Pokreta pisanja i svakoga drugoga djelovanja jest za Bretona
pjesnika slika u smislu susretita krajnosti, kako ju je bio odredio Lautramont. Tenja da se dovede mata na vlast (kako su nadrealistiki
zahtijevali 1968. pobunjeni studenti u Parizu), da se ostvari udesno,
moe se konkretizirati jedino preko novoga pojma ljepote, koja e, po
Bretonovim rijeima, biti grevita ili je nee biti. Po tim znaajkama

467

Bretonovo djelo i cijeli nadrealizam oituju crte krajnje, apsolutne pojave romantizma suoene sa slutnjama neumoljivo svrstanoga svijeta
budunosti.

468

SLOBODNA VEZA

Ma femme la chevelure de feu de bois

Moja ena kojoj je kosa od umskog poara
Kojoj se misli blistaju od ara
Kojoj je struk od pjeane ure
Moja ena u koje je struk vidre u raljama tigra
Moja ena kojoj su usta znaka i bokor najkrupnijih zvijezda
Kojoj su zubi trag bijelih mieva na bijelom tlu
Kojoj je jezik od izglaane ambre i stakla
Moja ena kojoj je jezik probodena hostija
U koje je jezik lutka to otvara i zatvara oi
Kojoj je jezik od nevjerojatna kamena
Moja ena u koje su treptaji trepavica djeje pisanje
U koje su obrve od ovala lastavijega gnijezda
Moja ena kojoj su sljepooice od ploe na krovu staklenika
I od pare na oknima
Moja ena kojoj su ramena od ampanjca
I od esme s glavama dupina pod ledom
Moja ena kojoj su zglavci od igica
Moja ena kojoj su prsti od sluaja i od asa herca
U koje su prsti od sijena tek pokoena
Moja ena kojoj su pazuha od kunovine i od bukova ploda
I od Ivanjske noi
Od svibe i od gnijezda koljaka
U koje su ruke od pjene mora i brana
I od mjeavine penice i mlina
Moja ena vretenastih nogu
Kojoj su kretnje kao u urarstva i u oaja
Moja ena u koje su noni listovi od bazgove srike
Moja ena u koje su noge inicijali
U koje su noge svenjii kljueva
U koje su noge od sml to upijaju

469

Moja ena kojoj je vrat biserni jeam

Moja ena kojoj je grlo Zlatna dolina
I susret u samom koritu rijene struje
Kojoj su grudi no
Moja ena kojoj su grudi morski krtinjaci
Moja ena kojoj su grudi rumeni talionici
Kojoj su grudi utvare rue pokrivene rosom
Moja ena kojoj je trbuh rairena lepeza dana
Kojoj je trbuh divovska panda
Moja ena u koje su leda uspravljene ptice
U koje su leda od ive
U koje su leda od svjedosti
Kojoj je zatiljak zaobljeni kamen i vlana kreda
I pad ae tek ispijene
Moja ena u koje su bokovi od brodice
Bokovi od svijenjaka i pera u strijele
Rebra od per bijeloga pauna
Od neosjetljive vage
Moja ena kojoj je stranjica od pjeenjaka i od azbesta
Moja ena u koje je pozadina labudice
Moja ena u koje je proljetna stranjica
I spol perunike
Moja ena kojoj je spol zlatni rudnik i kljuna udnovati
Moja ena kojoj je spol alga i ustajali bomboni
Moja ena kojoj je spol od zrcala
Moja ena oiju punih suza
Oiju to su oruje ljubiasto i magnetska igla
Moja ena u koje su oi od savane
Moja ena u koje su oi od vode to se u tamnici pije
Moja ena kojoj su oi od drvea po kojem vazda sjekira pada
U koje su oi na razini vode na razini zraka zemlje i vatre
Marko Grti

470

SABLASNI STAVOVI

Je n 'attache aucune importance la vie

ivot mi nije nimalo vaan
Ni najsitnijeg leptira ivota ne bih pribo za neto vano
Nimalo nisam vaan ivotu
Ali grane od soli grane bijele
Svi mjehurii sjene
I anmone morske
Slaze i diu u mojoj misli
Stiu iz plaeva neisplakanih
Iz koraka neiskoraenih koji su zato dvostruki koraci
A pijesak ih pamti kad se digne plima
Preke su u krletci
I ptice s velike visine slijeu da bi pjevale pred tim prekama
Podzemni prolaz sve mirise sjedinjuje
Jednog se dana ena neka umijea u to
ena ta postade tako blistava te je ne mogoh ni vidjeti
Oima ovim kojima vidjeh sebe sama gdje plamtim
Ve bijah dobio sadanju dob
I bdjeh nad sobom nad milju svojom kao noni uvar u
golemoj tvornici
Jedini uvar
Kruni tok opinjae vazda iste tramvaje
Likovi sadreni ne izgubie ba nimalo izraajnost
Zagrizahu smokvu osmijeha
Poznajem tkaninu jednu u iezlu gradu
Da mi se prohtjede da pred vas banem u toj tkanini
Pomislili biste da vam kucnu posljednji as
Kao i meni
esme e napokon shvatiti da ne smiju rei esma
Marko Gri

471

On nie dit que l-bas les plages sont noires

Kau mi da su tamo ali crni
Od lave potekle u more
I da se odmataju podno neizmjernog visa zadimljenog snijegom
Pod jednim drugim suncem divljih daka
Koja je to daleka zemlja
Sto svu svoju svjetlost kao da crpe iz tvog ivota
Ona trepti vrlo stvarna na vrhu tvojih trepavica
Blaga tvojoj puti poput bestjelesne rubenine
Netom izvuene iz odkrinute krinje stoljea
A za tobom
Bacajui posljednje svoje mrane plamsaje medu tvoje noge
Na tlo izgubljenog raja
Ogledalo tmine zrcalo ljubavi
I nie jo k tvojim rukama to se otvaraju
Dokazivanju proljeem
NA OSNOVI
Nepostojanja zla
Svaka rascvala morska jabuka
Zvonimir Mrkonji

472

Le monde
baiser
Svijet u cjelovu
Igra s ljeskinim tapiima priivenim na rukave
Smiruje roj mladih majmuna-lavova
Koji halabuno sioe s okvira
Sve postaje tmasto vidim gdje prolazi koija noi
Vuku je aksolotli u plavim cipelama
Palucavi ulaz injenina puta to vodi u grob
Poploan vjeama i njihovim trepavicama
Zakon odmazde satire zvjezdani narod
I zbog mene iaran si crnom rosom
Dok se strahobne umne mede
S vrijeom loze
Raskoljuju po duljini
Proputajui bijele aplje
Koje slijeu na susjedno jezero
Reetke prizora udesno su svinute
Dugo zrano vreteno jedino posvjedouje ovjekov bijeg
U praskozorje u sjajnim lucernama
Vrijeme je
Odsad samo odzvanjanje cigankinih zlatnika
Na volanima rusomae
Jahaica uspravna na konju u galopu s pjegama olujnih
runaca
Izdaleka se ruke svagda bono proteu
Odozdo me praan romb tita podsjea
Na ator iskien modrim bivolima
Indijanaca sa titnikom za ui
Vani zrak iskuava imeline rukavice
Na tezgi bistre vode
Svijet u cjelovu-svijetu

473

dans

un

Moj je oklop
Oklop goleme nebeske kornjae s hidrofilnom
Koja se svake noi bori u ljubavi
S golemom crnom kornjaom divovskom stonogom korijenja

utrobom

Vinja Machiedo

NA PUTU ZA SAN ROMANO

La posie se fait dans un lit comme Vamour

Poezija se ini u postelji kao ljubav
Njezine razbacane plahte postaju zora stvari
Poezija se ini u umi
Ona ima prostor koji joj je potreban
Ne ovaj drugi nego onaj koji uvjetuju
Jastrebovo oko
Rosa na preslici
Sjeanje na oroenu bocu traminca
na srebrnoj plitici
Visoka ipka od turmalina na moru
I put misaone pustolovine
Koji se okomito uspinje
Ako samo malo zastane odmah zarasta u ikarje
To se ne zvoni na sva zvona
Nije pristojno ostaviti vrata otvorena
Ili pozvati svjedoke
Jata riba ivice sa sjenicama
Tranice na ulazu u veliki kolodvor

474

Zrcaljenje dviju obala

Brazde u kruhu
Mjehurii u potoku
Dani u kalendaru
Pljuskavica
in ljubavi i in poezije
Nisu spojivi
Sa itanjem novina na glas
Smjer sunane zrake
Modro svjeducanje koje povezuje udarce drvosjeine
sjekire
Uzica djejeg zmaja u obliku srca ili vre
Ravnomjerno mahanje dabrova repa
Brzina munje
Slap slatkia s vrha starih stepenica
Lavina
Soba arolija
Ne gospodo nije sudnica za prijestupe
Ni sobetina puna pijanih vojnika nedjeljom naveer
Plesne figure otplesane u prozirnome iznad movara
Omeivanje enskog tijela na zidu bacanjem bodea
Svijetli kolutovi dima
Uvojci tvoje kose
Krivulja spuve s Filipina
Prepletanje pjega zmije koraljke
Ulaenje brljana u ruevine
Ona ima mnogo vremena pred sobom.
Poetski je zagrljaj kao tjelesni zagrljaj
Dok traje
Zaklanja svaki pogled na bijedu svijeta
1948.
Radovan Ivi

475

ANTONIN ARTAUD
(1896. - 1948.)

Posljednji u nizu prokletih pjesnika, Antonin Artaud, naao je

u nadrealizmu najbolju mogunost odreenja svoje razdrte osobnosti,
koja se suprotstavlja stalnoj prijetnji ludila i rasapa. Unato tomu to
je i on osudio knjievnost (Svako je pisanje svinjarija.) njegovi tekstovi
biljee uspjeno nastojanje pjesnika da dosegne i zabiljei svoju misao,
raspadanje koje je osjeao na tjelesno neposredan nain. Psiholokomu
i racionalnomu Artaud je stoga suprotstavljao tjelesno i iracionalno, videi u njima ne sredstva, nego svrhu nadrealistike djelatnosti. Zapoevi kao pjesnik koji je osim svojih kasnijih tjeskobnih, grevitih svjedoenja o svojoj duevnoj drami, napisao i estokih pjesama u tradicionalnoj formi, Pupak limba (L'Ombilic des limbes, 1925.), Zivcomjer (Le
Pse-Nerfs, 1927.), Artaud je usporedo djelovao kao glumac i redatelj,
koji je svojim kazalitem okrutnosti dao veliki poticaj kazalitu budunosti.

476

MOLITVA

Ah, donne-nous de crnes de braises

0 daj nam lubanje gorue

Zgromljene munjom lubanje arne
Lubanje lucidne lubanje stvarne
1 proete tvojim prisuem
0 daj nam se rodit u nutarnjem nebu
Puni kovitlaca ko bujini nanos
Pa nek nas probode vrtoglavi zanos
Noktima svojim to nas ognjeni grebu
Zasiti nas jer smo gladne strvi
Meduzvjezdanih potresa i uzbuenja...
1 saspi u nas astralnih privienja
Uzavrelu lavu namjesto nae krvi
Oslobodi nas a zatim podijeli
Rukama svojim otrobrida ara
Rastvori svodove arke nek se nebo para
Gdje umiremo jo dalje od smrti
Daj da nam mozak uzavre do puna
U krilu mudrosti svoje u vlastitu znanju
I predaj razbor na tom oaranju
Pandama novoga tajfuna.
Bozo Kukolja

477

ZAZIVANJE MUMIJE

Ces narines d'os et de peaux

Nozdrve od kosti i koe
gdje poinju apsoluta mrkline
i bojom oslikane usne
koje zatvara kao zastore
I zlato to te uvlai u san
ivot koji guli s tebe kost,
i rascvjetan pogled laan
kojim tad dostie svjetlost
Mumijo, i vretenaste ruke
da isprevru tvoja crijeva,
ruke u kojima mrak straan
poprima oblik ptice
Sve ime smrt sebe ukraava
ko nekim sluajnim obredom,
eretanjem sjena i zlatom
kojim plutaju crna crijeva
Da, ba tako te sustiem,
po ovapnjenoj cesti vena
a tvoje zlato je kao moja patnja
svjedok najgori pun pouzdanja
Vinja Machiedo

478

OVDJE POIVA
[ulomci]

Moi, Antonin Artaud, je suis mon

Ja, Antonin Artaud, ja sam svoj sin,
svoj otac, svoja mati,
i ja
mjernik glupog kruenja, gdje se uhvatilo
u zamku raanje,
te obilaenje
tata - mama
i dijete,
plijesan iz stranjice stare - majke,
mnogo prije negoli kod oca - majke.
Sto znai da prije tate i mame,
koji nisu imali kau ni oca ni majke,
a gdje bi ih uostalom i uzeli oni,
kad je postojao taj jedan jedini
par,
koji ni ena ni suprug - oboje
ne vidjee gdje sjede ili stoje
pred tom nevjerojatnom rupom, to je
duh uvijek trai za svoje,
da se ogade sebi oboje,
dok je to beskorisno tijelo u spolovilu
bilo jo nainjeno od mesa i lude sperme,
to tijelo raspeto i od blijede erme,
cijedei na nemoguem stolu
neba
svoj oguglali znoj atoma,
svoj rakijski miris smrdljivih stoma,
detritusa

479

iscijeenih iz tijela
nekog inke zgnjeena prstima
to je kao misao imao tek pola ruke,
a od ruke je imao samo aku
mrtvu, besprstu, laku,
stavljajui kraljeve redom na muke.
nuyon kidi
nuyon kadan
nuyon kada
tara dada i i
ota papa
ota strakman
tarma strapido
ota rapido
ota brutan
otargugido
ote krutan
jer bijah inka, ali ne kralj
kilzi trakilzi
faildor
bara bama
baraba
mince
etretili
TILI

I nije bilo ni sunca ni kakvoga bia,

ni jednoga bia tu prije mene,
nikoga tko bi me oslovio s ti.
Imao sam tek nekoliko vjernih podanika,
koji nisu prestajali umirati za mene.
No kad su ve bili odvie mrtvi, a da bi oivjeli,

480

vidjeh medu njima tek pakosnike,

iste one koji su pomno vrebali na svoja mjesta,
borei se jedino za sebe,
no odvie jadne za protivnike.
Ali tko ih je vidio?
Nitko!
Jer to je kraj, koji je poetak,
i taj kraj,
to je taj
isti koji brie
sve mogunosti.
Velika je tajna indijanske kulture
u tome da itav svijet zauvijek svede
na nulu
ali bolje
1) prekasno negoli rano
2) to e rei
bolje ranije
nego prerano

3) to e rei da se kasnije
moe vratiti samo
ako ranije pojede prerano
4) to e rei da kasnijemu
u isto vrijeme prethodi
i prerano
i rano
5)

i ma koliko se ranije
urilo,

481

prekasno,
koje ne kae ni rijei,
uvijek je tu,
da mrvu po mrvu ikolji
sve to je rano.

KOMENTAR

Svaki je pravi govor

neshvatljiv...
Bozo Kukolja

482

HENRI MICHAUX
(1899. - 1984.)

Michaux se rodio u belgijskom gradu Namuru u graanskoj obitelji, koja mu je namijenila zvanje arhitekta. On se meutim u dvadeset
i prvoj godini ukrcava na prekooceanski teretnjak kao obian mornar.
Nakon nekoliko mjeseci plovidbe Michaux se iskrcava i poinje pisati.
Ali ni kasnija mnogobrojna putovanja svijetom nee pjesniku pruiti
grau za njegovu poeziju: ona je tvrdoglavo okrenuta prema pjesnikovu imaginarnom svijetu kao jedinom mjestu gdje se njegova vienja mogu konkretizirati. Kao i Lautramont, koji mu je bio jednim od rijetkih
poticaja iz pjesnike lektire, i Michaux uvodi u svijet budnih snova podloan himerinim mijenama. Pjesnik opisuje taj svijet as mirnoom znanstvenika, kao Swift i Kafka, primjerice u knjigama Barbarin u Aziji (Un
Barbare en Asie, 1933.), Putovanje u Veliku Garabagneu (Voyage en Grande
Garabagne, 1936.), U zemlji magije (Au Pays de la Magie, 1941.), as govori u prvom licu jednine tolikom izraajnou osobnoga da se izraz
izobliuje u neposredne jezine kristalizacije nesvjesnoga. Premda suvremenik nadrealizma, nazvan tovie jedinim pravim nadrealistom,
Michaux nema izravne veze s tim pokretom, ali njegova pobuna protiv
poezije kao knjievne vrste nije manje uvjerljiva. Michauxova poezija
poprima formu dokumenta uznemirene unutranjosti ovjeka koji pisanjem egzorcira svoje utvare: Egzorcizam, reakcija snagom, kao nasrtaj ovna, istinska je zatoenikova pjesma. [...] Na samo mjesto patnje
i fiksne ideje uvodi se takva egzaltacija, tako divna silovitost, sjedinjena s ekianjem rijei, da se zlo postupno rasipa i nadomjeta zranom
demonskom loptom - udesnim stanjem. Ta poetika, iskazana u knjizi Pokusi, egzorcizmi (Epreuves, Exorcism.es, 1945.), ostvarena je i u drugim
Michauxovim znaajnijim knjigama kao to su Stanoviti Plume (Un Certain Plume, 1930.), Unutranja daljina (Lointain intrieur, 1938.), ivot
u naborima (La Vie dans les Plis, 1949.) itd. Egzorcizam je za Michauxa
in ruke koja se bori sa svojim tlapnjama, ali i s medijem na koji se oslanja, pa se pjesnikova djelatnost produuje i na planu crtea i grafike.

483

POINAK U NESREI

Le Malheur, mon grand laboureur

Nesreo, moj veliki orau,
Nesreo, sjedni,

Poini,
Poinimo malo ti i ja,
Poivaj,
Ti me nalazi, snalazi, dokazuje,
Ja sam tvoja razvalina.
Moje veliko glumite, moja luko, moje ognjite,
Zlatni moj rudnie,
Moja budunosti, moja istinska majko, moj obzore,
U tvojoj svjetlosti, tvom prostranstvu, tvojoj grozi
Ja se preputam.
Zvonimir Mrkonji

IZAZIVAM!

Je vous construirais une ville avec des loques, moi!

Ja u vam sazdati grad iz dronjaka!
Sazdat u vam bez nacrta i cementa
Zdanje koje neete razoriti
I koje e svojevrsna zapjenjena oitost

484

Podravati i nadimati, njaui u nos vama

I u mrzli nos svih vaih Partenona, vaih arapskih umjetnosti i vaih Mingova.
Dimom, rasprivanjem magle
I zvukom koe bubnja
Posadit u vam tvrde goleme i veliajne
Tvrde sainjene iskljuivo od vrtloga i trenja
Pred kojima e se va mnogotisuljetni red i geometrija
Srozati u budalatine, baljezganje i prah pjeani bez razuma.
Zvono! Zvono! Mrtvako zvono za sve vas, nitavilo za ive!
Da, vjerujem ja u Boga! O tome on naravno nema pojma!
Vjera, nepoderiv potplat - za onog tko ne ini ni koraka.
O
svijete,
svijete
zadavljeni,
studena
utrobo!
ak nisi ni simbol, nego nitavilo: izazivam te, izazivam te!
Izazivam
te
i
kljukam
te
crknutim
psima.
U tonama, ujete li me, u tonama u vam otrgnuti ono to
ste mi uskratili u gramima.
Otrov je zmiji vjeran drug,
Vjeran, a ona ga po njegovoj pravoj vrijednosti cijeni.
Brao, brao moja prokleta, slijedite me s povjerenjem.
Vuji zubi vuka ne putaju.
Ali puta meso ovce.
U mraku jasno emo vidjet moju brau.
U labirintu nai emo pravi put.
Crkotino, gdje je tebi ovdje mjesto, upisana guljivko, razlupanilone?
kripava koloturo, kako li e osjetiti napetu uad etiriju
svjetova!
Kako li u te raetvoriti!

Zvonimir Mrkonji

485

VELIKA BORBA
R.-M. Hermantu

// l'emparouille et Vendosque contre terre

On ga oprndai i priledi zemlji;
On ga graba i skrominja dok ne zadrope;
On ga druzgara i glaboe i barui mu uture;
On ga pradjai i tropara,
Topuzi ga stopo na sto i stepe na ste.
Na kraju ga ispredokosuri.
Onaj drugi krzma, otprahuje se, plasne, kopri se i mlavi.
Brzo e s njime biti svreno;
Onda se pribre i trokne... ali zaludu,
Obru koji se toliko kotrljao svali se.
Abrah! Abrah! Abrah!
Klonu noga!
Pue ruka!
Krv potee!
Rujte, rujte, rujte,
Zenture to ukrug urlate u rupce,
U loncu njegova trbuha krulji velika tajna;
udimo se, udimo se, udimo se,
Zurimo u vas,
I mi traimo Veliku Tajnu.
Zvonimir Mrkonji

486

ALI KADA E TI DOI?

Mais Toi, quand viendras-tu?

Ali kada e Ti doi?
Jednoga dana, pruajui svoju ruku,
iznad etvrti u kojoj stanujem,
u pravom asu kad budem zaista oajan;
u sekundi groma,
upajui me s uasom i vlau
iz mog tijela i krastava tijela
mojih misli-slika, smijena svemira;
sputajui u me svoju strahotnu sondu,
groznu glodalicu Tvoje prisutnosti,
da bi u trenu podigao nad mojim proljevom
svoju uspravnu i nenadvisivu katedralu;
izbacujui me ne kao ovjeka,
nego granatu u okomitu putanju,
TI E DOI,

Ti e doi ako postoji,

primamljen mojom zbrkom,
mojom mrskom samostalnou,
izronivi iz Etera, od bilo kuda, moda ispod mog izbezumljenog ja,
da bi me bacio kao igicu u Tvoju neizmjernost,
i zbogom, Michaux.
Ili moda, to?
Nikada? Ne?
Kai, Glavni Zgodite, kamo hoe pasti?

Zvonimir Mrkonji

487

BUDUNOST

Quand les mah

Kad mohi,
Kad mohi,
Movare,
Prokletstva,
Kad mohohohoki,
Mohohohordi,
Motrotrimotrotrihihi,
Mokromrakoborci,
Mlohokurokonkusi,
Gnusoglavci grlati,
Mlakohoplopi puru para pura,
Tereti, trovanja, truljenja,
Nekroze, krvoprolia, prodiranja,
Ljigavci, odljudci, gnjidavci,
Kad med se bude gruao u kamen,
A sante budu gubile krv,
Kad Zidovi izbezumljeni budu navrat-nanos iskupljivali
Krista,
Kad Akropola, kasarne budu pretvorene u kupus,
Pogledi u imie ili u bodljikave ograde, kutije avala,
Nove ruke u silovitu plimu,
U ostale kraljeke nainjene od vjetrenjaa,
Kad se sok radosti bude prometao u oegline,
Draganje u bolna pustoenja, najsloniji organi tijela u dvoboje sabljama,
Kad pijesak rideg milovanja postane opet olovo na svim
ljubiteljima plaa,
Kad se mlaki jezici, strasni etai, budu pretvorili bilo u
noeve ili u tvrde ljunke,

488

A predivan umor rijeka to teku u ume papiga i morskih

ekia,
Kad Grozomor neumitni raspojasavi se napokon
Zasjeo bude tisuama svojih kunih stranjica na ovaj zatvoreni, usrediteni i kao o klin objeeni Svijet,
Okreui se, okreui oko sebe, a da se nikad ne uspije otrgnuti,
Kad posljednji ogranak Bitka, patnja, okrutna otrica, jedina bude nadivjela, sve tananijom,
Sve otrijom i nesnosnijom... a tvrdoglavo Nitavilo svud
naokolo bude uzmicalo poput panike...
O, nesreo, nesreo!
O, posljednji spomenu, mali ivote svakog ovjeka, mali
ivote svake ivotinje, ivoti maleni ko toke;
Nikad vie.
O, praznino!
O, Prostore! Neraslojeni Prostore... O,
Prostore,
Prostore!
Zvonimir Mrkonji

489

FRANCIS PONGE
(1899. - 1988.)

poeziji Francisa Pongea prenosi se naglasak s odnosa jezika i

duevnosti na odnos jezika i predmetnoga svijeta. Da se jezik oblikuje
po uzoru na stvari, prastara je jezikoslovna teorija, od koje Ponge stvara
nov pjesniki postupak. Pongeova se metoda sastoji u opisu koji strpljivo
i sustavno obuhvaa predmet retoriki organiziranom mreom analogija
i metafora. U svome najznaajnijem pjesnikom djelu, Na strani stvari
(Le Parti pris des choses, 1942.), gdje se bavi opisom predmeta kao to su
oblutak, koljka, kruh itd., Ponge stvara svojevrsnu materijalistiku poeziju neizravne moralistike namjere. Svrha je opisa, izostavljanjem razloga ovjekove koristoljubive upuenosti na stvari, doprijeti do njihove
iste pojavnosti. Pjesnik tako ui gledati itatelja, a istodobno primjerenije se izraavati. Prikupljajui opisom cijeli jedan svijet prisnih, svakodnevnih stvari, Ponge nam prua mogunost da i na ovjeka ponemo
gledati sa stajalita stvari. Premda je Ponge tvorac nove prisnosti s osjetnim svijetom i na njoj zasnovanoga humanizma, cilj to ga on piui
sebi postavlja, drugaije je naravi: to je stvaranje retorike kojoj nas ue
stvari dok ih opisujemo. Zahvaljujui takvoj poetici, u doba kada je francuska knjievnost jo stajala u znaku egzistencijalizma, Ponge je pozdravljen od mladih pisaca kao prethodnik tendencija koje su se kristalizirale u francuskome novom romanu i jo vie izotrile u pokretu
pisaca oko asopisa Tel Quel.

490

KRUH

La surface du pain est merveilleuse d'abord cause

Povrina kruha udesna je sprva zbog onoga gotovo
panoramskog dojma to ga ostavlja: kao kad bismo pod rukom imali Alpe, Taurus ili Andske Kordiljere.
Tako je dakle neka bezoblina masa koja se jo podrigivala, bila za nas gurnuta u zvjezdanu pe, da bi se ondje
tvrdnui uobliila u doline, grebene, bregove, rasjeline...
I sve te onda tako razgovijetno ralanjene ravni, te tanke
ploe gdje svjetlost marno odlae svoje plamenove - ni da
se osvrnu vie na prostu mekou to pod svim lei.
To mlitavo i hladno podzemlje to se zove sr, ima tkivo slino spuvinu: listovi ili cvjetovi ondje su poput sijamskih sestara spojeni sa svih strana istodobno. Kada kruh
splasne, ti cvjetovi sahnu i ulaze u se: onda se jedni od drugih odvajaju, pa masa time postaje jestivom...
Ali razlomimo ga: jer kruh nam u ustima ne smije toliko biti predmet tovanja koliko potronje.
Zvonimir Mrkonji

SUNCE IGRA ZA BIEVANJE

Que le soleil brille d'abord en haut et gauche

Nek sunce zablista najprije na vrhu i slijeva prve stranice ove knjige, to je prirodno.

491

Sjajno sunce! Ponajprije usklik radosti u kom se odziva povlaivanje svijeta (ak kroz suze, jer zahvaljujui njemu one blistaju).
Posve je umjesno vjerovati (smijena li izraza) da smo
mi u unutranjosti sunca; ili barem u unutranjosti sustava
njegove moi i ljubavi.
Dan je meso nekog ploda kojemu bi sunce bilo jezgrom. A mi, utopljeni u to meso kao njegove nesavrenosti, njegove mrlje, njegove mane, asimetriki smo prema
njegovu sreditu. Njegovo nas zraenje odijeva i probija,
da bi se odigravao jo mnogo dalje od nas.
No je predstava, promiljanje; ali dan je tamnica, prisilni rad plaveti.
Ta je zvijezda ponos sm. Jedini sluaj opravdana ponosa.
Zadovoljstvo ime? Zadovoljstvo sobom, prevlast nad
svim.
Sve stvoreno ona osvjetljuje, zagrijava, obnavlja.
Sunce raspruje oblak, ponovo ga stvara pa prodire
napokon u viteza. A jo nije upotrijebilo svu svoju snagu...
(La Fontaine, Feb i Boreja)
Odjednom, ti udari svjetlosti i toplote istodobno, sva
jedra izvana obijeljena.
Ali mrzla struja u kupelji uvijek najposlije prevlada.
Sunce pobuuje jedan svijet to ga je isprva obreklo
smrti: to je dakle tek pobuivanje groznice ili agonije.
U posljednjim vremenima svoje moi, ono stvara bia
sposobna da ga promatraju; potom ona posvema odumiru
i ne prekidajui svoju slubu gledalaca (ili pratilaca).

492

Pobuujui, palei one to ga promatraju, sunce s njima igra psiho-kompliciranu igru, oijuka s njima.
Njegova zaljevaa gdjekad preplavljuje nas, a gdjekad
samo krov ili staklenik.
Ono je zrakast ispust velike bave nebesa, esto obavijen krpom mranih oblaka, ali uvijek vlanom, jer kolik je
tlak unutranje tekuine, toliko krpa po naravi upija.
Nek ispust popusti pa nek mlaz (ist i opasan) brine,
to je tad ono to je u asu samrtnom vidio Goethe i opisao
nam: Vie svjetla. Da, eto to moda znai umrijeti.
Zasljepljujui jeinac. Klupko. Zupasto kolo. Udarac
ake. Buzdovan. Toljaga.
Najprije i napokon tu se stapaju.
Bubanj i baterija.
Svaki se predmet zbiva izmeu dva izgona.
Zvonimir Mrkonji

ETNJA KROZ NAE STAKLENIKE

O draperie des mots, assemblages de Part littraire

O sjajne draperije rijei, spletovi knjievnog umijea,
o stijene, plurali, o cvijetnjaci obojenih vokala, uresi crta,
sjene zanijemjelih glasova, ponosne veze suglasnika, o zdanja, ukrasi toaka i kratkih znakova U pomo! u pomo

493

ovjeku, koji vie ne umije plesati, koji vie ne poznaje tajnu

ponaanja, i koji vie nema ni sranosti ni znanja da se neposredno izrazi pokretima.
Meutim, hvala vam, neiscrpne zalihe osjeajnih pobuda, zalihe zanosa zajednikih bez sumnje svim uljuenim
ljudima naega DOBA, elim u to vjerovati, moete li me
razumjeti, ja sam shvaen. Skupite i oslobodite sve svoje
snage - i neka rjeitost u djelima proizvede isto toliko nesuglasica i elja, poetnikih napora i poticaja, koliko i najosjetljivija sprava za pojaavanje zvuka u uhu koje ga slua.
Stroj, ali duboko osjetljiv.
Boanska potrebo nesavrenosti, boanska prisutnosti nedovrenog, nedostatka i smrti u djelima, pritecite mi
vi u pomo. I neka nedoreenost izraza dopusti jedno novo
uvoenje ljudskog medu te znakove, odvie ve odijeljene
od njega, i istroene, odvie ve ukoene, odvie ve iscrpljene. I neka sva mudrovanja budu podrovana duboko u
sebi, te kao rastopljena tim tajnim arom mana uzrokovanih vremenom, prestankom ivota ili nedostatkom stvaralakoga dara. I napokon, neka se ve jednom prestane
vjerovati s toliko sigurnosti u bilo kakvo opstojanje, u bilo
kakvu stvarnost, osim u neto pokrenutog zraka pri prolasku glasova, u neto neobinih ukrasa od mramora ili papira
na tragu britka noa.
O svi vi tragovi ljudi na samom vrhu ruku, o samonikli zvukovi, spomenici djetinjstva umjetnosti, i malone neprimjetne izvanjske preinake, o SLOVA, udesni predmeti
zamjedjivi jo samo s dva osjetila, pa ipak jo uvijek stvarniji
i blii od samih znakova - elim vas pribliiti biti - a pritom udaljiti vas od vaih vanjskih svojstava. elim da vas
vie ljube zbog vas samih, nego zbog vaeg imenovanja. I
naposljetku, elim vas uzdii na poloaj vii od pukog oznaavanja stvari.
Boio Kukolja

494

OBLIK SVIJETA

U faut d'abord que favoue une tentation

Moram ponajprije odati kunju neobino zamamnu,
ustrajnu, svojstvenu, neodoljivu mom duhu.
Ona je u tome da svijetu, cjelokupnosti stvari koje vidim ili poimam vidom, ne dadem, kao to to ini veina filozofa i kao to je to bez sumnje razumno, oblik velike kruglje, velikog bisera, mekog i oblanog, reklo bi se maglenog, ili naprotiv kristalnog i providnog, kojemu bi - kao to
to ree jedan od onih - sredite bilo posvuda, a obod nigdje,
niti da mu dadem oblik geometrije u prostoru, neizmjerne
ahovnice, ili pak konice s bezbroj elija naizmjence ivih i
napuenih, ili mrtvih i naputenih, kao to neke crkve postadoe sjenicima i spremitima, kao to stanovite koljke koje negda spadahu pokretnom i voljnom tijelu mekuca, plivaju poto ih je ispraznila smrt, te ukonauju jo samo vodu i
neto sitna ljunka do asa kad ih rak-samac bude izabrao
za nastambu te se repom bude prilijepio za nju, niti da mu
dadem oblik gorostasna tijela iste naravi kao i ljudsko, kao
to bismo to jo mogli zamisliti, gledamo li u planetnim sustavima jednakovrijednost molekulskih sustava te usporedimo dalekozorsko sa sitnozorskim.
Nego bih mu radije, na posve samovoljan nain, davao
redom oblik najpojedinanijih, najasimetrinijih stvari poznatih po svojoj prolaznosti (i ne samo oblik, nego i sve
znaajke, posebnosti boja i mirisa), kao to je primjerice
grana jorgovana, kozica u naravnom akvariju, hridina na
kraju gata u Grau-du-Roi, runiku mojem kupatilu, kljuanica s kljuem u sebi.
I s pravom je mogue rugati se tome i smatrati me zrelim za ludnicu, ali ja u tome nalazim svu svoju sreu.
Zvonimr Mrkonji

495

JACQUES PRVERT
(1900. - 1977.)

Jacques Prvert, apsolutno najitaniji francuski pjesnik svih vremena, postigao je tu slavu razmjerno kasno. Od 1927. do 1930. drui se s
nadrealistima, a onda se posveuje pisanju scenarija za filmove, koji su
redom doivjeli velik uspjeh. Za to vrijeme pie pjesme, koje, unato
tomu to ih ansonjeri uglazbljuju i pjevaju, kolaju samo u formi rukopisa. Godine 1946. prvi su put tiskane u knjizi Rijei (Paroles), koja postie golem uspjeh u italaca. Taj Prvertov uspjeh ne moe se meutim
objasniti dopadljivou ni ustupcima stanovitoj vrsti publike. Mnogostrane znaajke njegove poezije sjedinjuju sentimentalnost s ironijom,
jednostavnost poetskoga pripovijedanja s nadrealistiki zahuktalom retorikom, koja vie od svega voli igre rijei, kalambure i premetaljke.
Naavi u poeziji oruje pobune, Prvert estoko osporava osnovne
pretpostavke graanskoga drutva, od drave do religije i kulture, kao
i osjeaje to ih podupiru. Ali ono ime je Prvert predobio itatelje i
u daljnjim knjigama, Spektakl (Spectacle, 1951.), Kia i lijepo vrijeme (La
Pluie et le beau temps, 1955.) itd., jest poezija bliska osjeajima i ambijentima maloga ovjeka Pariza. Iako u kasnijim knjigama Prvert nije
dosegao Rijei, on ostaje pjesnikom koji je duboko izmijenio naine primanja poezije te predobio za nju novo itateljstvo.

496

NE DAJTE

7/ ne faut pas laisser les intellectuels jouer

Ne dajte intelektualcima da se igraju ibicama

Jer Gospodo kad ga ostavimo na samu
Mentalni svijet Gosssspodo
Nije ba blistav
Te im ostane na samu
Radi samovoljno
Uzdie se zbog sebe sama
A toboe velikoduno u ast radnika na zdanju
Kao automonument
Ponovimo Gosssssspodo
Kad ga ostavimo na samu
Mentalni svijet zamee
Mete
Monumentalno.
Zvonimir Mrkonji

POVORKA

Un vieillard en or avec une montre en deuil

Starac od zlata sa satom u koroti
Manuelna kraljica s engleskim radnikom
Pomorski organ sa strojarem sigurnosti

497

Husari u kupusu s jurinim volom

Zmija za kavu s mlincem naoarkom
Lovac na uetu s plesaem ljudskih glava
Maral od pjene s lulom u penziji
Popianac u fraku s gentlemanom u pelenama
Skladatelj za vjeala s osuenim na glazbu
Duhovni pobira s vodom opuaka
Brusa od Colignya s admiralom kara
Bengalska milosrdnica s tigrom sv. Vinka Paulskog
Profesor porculana s krpaem filozofije
Nadzornik Okruglog Stola s vitezovima Parike Plinare
Patka na Svetoj Heleni s Napolonom u naranama
uvar iz Samotrake s Pobjedom groblja
Teglja mnogolane obitelji s ocem za otvoreno more
lan prostate s hipertrofijom Francuske Akademije
Konjusina in partibus sa cirkuskim biskupom
Zbor ski kontrolor s autobuskim pjevaem
udo od kirurga sa zubarem djetetom
I general ostriga s otvaraem za jezuite.
Zvonimir Mrkonji

BARBARA

Rappelle-toi Barbara
Sjeti se Barbara
Nad Brestom je bez prestanka kiilo tog dana
A ti si prolazila nasmijana
Pokisla radosna i oarana

498

Sjeti se Barbara
Nad Brestom je bez prestanka kiilo tog dana
A ja sam te sreo na Sijamskoj cesti
Ti si mi se tada ljupko nasmijala
A i ja sam se tebi nasmijao
Sjeti se Barbara
Ti koju tada nisam jo ni znao
Ti koja mene isto nisi znala
Sjeti se
Sjeti se ipak toga dana
I ne zaboravi
Jedan ovjek pod strehu je stao
Povikavi iz svega glasa tvoje ime
Barbara
I ti si po kii prema njemu potrala
Pokisla radosna i oarana
I u zagrljaj mu ravno pala
Sjeti se toga Barbara
I ako ti kaem ti ne ljuti se zbog toga na mene
Jer ja svakome govorim ti kog tako volim
ak i ako ga ne poznajem najbolje
Ja svima govorim ti koji god se vole
ak i ako oni ne poznaju jo mene
Sjeti se Barbara
I ne zaboravi jo te jednom molim
Onu kiu mudru i sretnu
Po tvome licu sretnom
Po tome gradu sretnom
Onu kiu po moru
I po arsenalu
Po brodu iz Ouessanta
0 Barbara
Rat je uistinu gluparija
1 reci mi to je s tobom sada
Pod tom kiom gvozda
Vatre elika i krvi

499

I da l' onaj to te dro tada u zagrljaju

Zaljubljeno i sretno
Jo i sad ivi ili ve i njega izjedaju crvi
O Barbara
Gle jo uvijek kii iznad Bresta
Kao to je kiilo i prije
No to sada vie isto nije
Sada lije strana i korotna kia
To ak vie ni oluja nije
Od elika gvozda ili krvi
Ve naprosto oblak
Sto se ko uginula tenad strvi
Otjeui vodom ponad Bresta
Da nestane negdje daleko
Daleko veoma daleko od Bresta
Gdje nestaje sve.
Boo Kukolja

IVI PIJESAK

Dmons et merveilles
Demoni, udesa
vjetrovi i morske mijene
osekom vode u dalj otplavljene
a ti
koljka uzbibana od zranog milovanja
u pijesku postelje mie se sred sanja
Demoni, udesa
vjetrovi i morske mijene

500

osekom vode u dalj otplavljene

al u oima ti poluotvorenim
ostala su dva malena vala
Demoni, udesa
vjetrovi i morske mijene
dva mala vala da utope mene
Zvonimir Mrkonji

501

RAYMOND QUENEAU
(1903. - 1976.)

poetku sljedbenik nadrealizma, Raymond Queneau odvaja se

od njegove u osnovi romantine destruktivnosti te nastoji stvoriti program obnove knjievnosti osporavanjem njezine dotadanje uporabe
jezika. Zaokupljen njemakom filozofijom kao i njegov pjesniki uzor
Laforgue, mladi Queneau otkriva parodiju. Parodirajui, Queneau ustanovljuje za Francuze kobnu pravopisnu razdaljinu izmeu onoga to
se pie i onoga to se govori, to znai izmeu onoga to se pie i onoga to se misli. Ne priklanjajui se ni istomu francuskomu ni pukomu, on uspostavlja svoj osobni trei francuski, koji se sastoji od
svojevoljne fonetski saete grafije, iskrivljene etimologije itd. Time se
Queneau, napola parodiki, a napola ozbiljno, stavlja o bok velikim francuskim knjievnim reformatorima. Takav stav prema jeziku kao sadraj
poezije Queneau razvija u nizu romana i knjiga pjesama, od kojih su
najznaajnije zbirke autobiografija u stihovima Hrast i pas (Chne et Chien,
1937.), Kobni trenutak (L'Instantfatal, 1946.), Stilske vjebe (Exercices de
Style, 1947.), Sto tisua milijardi pjesama (Cent mille milliards de pomes,
1961.). Knjiga Mala prijenosna kozmogonija (Petite Cosmogonie portative,
1950.) jedno je od najizvornijih djela francuskoga modernoga pjesnitva,
gdje se u obliku spjeva od 6 pjevanja humorno saima povijest nastanka zemlje, ovjeka i njegovih postignua sa stajalita jezika koji se igra
sa svim svojim stegama i posveenim sadrajima.

502

TUMAENJE METAFORE

Loin du temps, de l'espace, un homme est gar

Van vremena, mjesta, luta ovjek jedan,
Tanan poput vlasi, iran poput zore,
S nosnicama ljutim, izbuljeno gleda,
Pruiv ruke da bi napipao dvore
- Kojih, uostalom, nema. Al zbog ega
Shvatiti je teko opseg metafore:
Tanan poput vlasi, iran poput zore,
I nosnice emu van triju protega?
Ako
kaem
vrijeme,
mislim
Ako
kaem
mjesto,
znai
da
Ako
kaem
ovjek,
uskoro
Ako kaem vrijeme, kraj mu tako spremam,
Ako kaem prostor, rtvujem ga bogu,
Ako kaem ljeta, samim tim ih nitim,
Sluam li tiinu, neki bog tad vriti,
Ustrajni mu krici nakodit mi mogu.
Jer bozi su vrazi; po prostoru gmiu,
Tanki poput vlasi, irni poput zore,
S nosnicama ljutim, te pljuvaku liu,
Pruiv ruke da bi napipali dvore
- Kojih, uostalom, nema. Al zbog ega
Shvatiti je teko opseg metafore:
Tanki poput vlasi, irni poput zore,
I emu pljuvaka van triju protega?

503

kako
leti,
ga
nema,
e
mrijeti,

Ako kaem bozi, i more e skriti

Neumrlim letom, teretom beskrajnim,
Ako kaem bozi, zrakom e se viti,
Ako kaem bozi, to je da su trajni,
Ako kaem bozi, to pod zemljom ruju,
Ispunivi svu je svojim snanim dahom,
Ako kaem bozi, tad eljezo kuju,
Cijede sok il griju ugljenim se prahom.
Da F bozi il vrazi? Ispunjaju vrijeme
Tanki poput vlasi, irni poput zore,
S nosnicama ljutim, a oi im nijeme,
Pruiv ruke da bi napipali dvore
- Kojih, uostalom, nema. Al zbog ega
Shvatiti je teko opseg metafore:
Tanan poput vlasi, iran poput zore,
I emu te ruke van triju protega?
Da, vrazi su. Jedan stie, drugi krenu.
Svaka no dan ima, svaki vrh dolinu,
Svaki dan no svoju, svako stablo sjenu,
Svako bie Nita, svaki mrak vedrinu,
Da, to odsjaji su, slike negativne,
Sto se nepokretno pomiu i trae,
Baena u nita ta mnoina ivne
I istini svakoj tad dvojnika slae.
Al, ni bog ni avo, luta ovjek jedan,
Tanan poput vlasi, iran poput zore,
S nosnicama ljutim, izbuljeno gleda,
Pruiv ruke da bi napipao dvore
- Kojih, uostalom, nema. Stoga, luta;
Nit je dosta tanan, nit je dosta iran:

504

Odvie miia, odve slinu guta.

Kad Hram ovog oblika vidi, bit e miran
Jer mu vjenost jami na svretku puta.
Tonko Maroevi

ZA POETIKU

Bon dieu de bon dieu que j'envie d'crire un petit pome

Boga mu bojeg kako mi se pie neki pjesmuljak
Gle eno ga ba jedan prolazi
Sitan sitan sitan
dodi amo da te naniem
na ogrlicu svojih drugih pjesama
dodi amo da te uvuem
u gusti svojih sabranih djela
dodi amo da te popjesmim
pa da te urimujem
pa da te uritmujem
pa da te liriziram
pa da te pegaziram
pa da te ustihujem
pa da te poprozim
mulac
kako mi mugnu
Tonko Maroevi

505

SUNCE

Le soleil rouge comme une boule

Sunce crveno kao kugla
sprema se u zimovalite
omotalo se maglicom
oklijeva sii
u podzemlje obzorja
gdje je savilo svoje gnijezdo
baca posljednji pogled
na svijet to ga ziblje
misli jo jednom na Kopernika
na Keplera na Galileia
koji je otkrio njegove pjege
na sve koji su se njime bavili
nita im ne zamjera
naprotiv dirnuto je
njihovom panjom
i ne moe se bez ganua sjetiti
da ga je Anaksimen smatrao plosnatim poput lista
a da mu je Heraklit pridavao veliinu ovjejeg
stopala
konano se odluuje
i sputa se u svoje zimovalite
do sljedee zore.
Tonko Maroevi

506

TAJ MIRIS

L'picier vend de la morue

Trgovac prodaje bakalar
pun kabli robe ima
koju je iznio na trotoar
pa sad sva ulica smrdi po njima
Ne vidi se uope od ega je bakalar pravi
ni u kakvoj je svezi s njim druga prodavana hrana
a jo manje kako je predvien da se na brudet spravi
Kau da je riba i ulovljena da je
na puini i ak dalje od puine negdje sred oceana
te da s posebnim brodom ribolov dugo traje
ja pak mislim na djetinjstvo bakalara
mora da je imao hrpu sestara i brae koje je mati brino odgajala
a sad je taj vonj to ga trgovac bez gaenja prodaje
Tonko Maroevi

KRAJ GODINE

Onze nombre impair. La rtention du temps

Jedanaest broj neparni. Vrijeme stalo
Povorku kruni prosinac pred nama

507

Ne od tisuu al ni sto nije malo

Snijega jo nema blato i kia sama
Na zavretku rubu kom sve hita
Stablo plod dat e i lava postat stijenje
Kosa uklanja gnijezdu se termita
Zvijezda putuje kud pijetlov pijev se penje
Svi e sti. Lijepa mrcina zora
Odbacujui no sav svijet erupa
Sva promukla se ljeska perad glupa
Raspuklo sjeme na posao mora
Godina rada svog aleksandrinca
Sonet na broju etrnaest staje
Tanko Maroevi

508

LOPOLD SDAR SENGHOR

(1906.)

Senegalski pjesnik Lopold Sdar Senghor, svojedobni predsjednik Republike Senegal, openito se smatra jednim od najveih pjesnika frankofone Afrike. Senghor spaja modernu verziju biblijskoga stila
i stiha sa stvarnosnim i mitskim odjecima svoga zaviaja. Ozraje legende i obreda daje njegovu pjesnitvu prepoznatljiv retoriki uzmah. Nakon Sjenovitihpjesama (Chants d'ombre, 1945.) i Crnih hostija (Hosties noires,
1948.), Senghor sve vie istrauje posebnosti afrikoga izraza i svjetonazora, npr. u zbirci Nokturni (Nocturnes, 1961.).

509

CRNA ENA

Femme nue, femme noire

eno gola, eno crna!
Odjevena svojom bojom koja je ivot, svojim oblikom koji
je ljepota!
Rastao sam u tvojoj sjeni, njenost tvojih ruku povila je moje oi.
I eto gdje u srcu ljeta i juga, otkrivam te zemljo obeana s
vrha visoke i puste vrleti,
I tvoja me ljepota pogaa sred srca poput munje brzog orla.
eno gola, eno tamna!
Plode zreli vrsta mesa, mutne ekstaze crnog vina, usta to
zanose moja usta,
Savano sa istim obzorima, savano to drhti pod arkim
milovanjima Istonog vjetra,
Tam-tame isklesani, tam-tame zategnuti to grmi pod prstima Pobjednika,
Tvoj duboki glas kontraalta duhovna je pjesma Ljubljene.
eno gola, eno tamna!
Ulje to ga ne mreka ni jedan dah, ulje mirno s bokova
adeta, s bokova prineva Mali,
Gazelo nebeskih nagnua, biseri su zvijezde u noi tvoje
koe!
Slasti ljubavnih igara, odsjevi crvena zlata na tvojoj koi,
to se prelijeva.
U sjeni tvoje kose paluca mi tjeskoba na bliskom suncu tvojih oiju.
eno gola, eno crna!
Pjevam tvoju ljepotu koja prolazi, oblik koji urezujem u
vjenost.

510

Prije no to te ljubomorna sudbina pretvori u pepeo da hrani njime korijenje ivota.

Boo Kukolja

NDESS

Mre, on m'crit que tu blanchis comme la brousse

l'extrme hivernage
Majko, piu mi da se bijeli kao grm na cioj zimi,
A ja sam trebao biti blagdan, sveti blagdan Tvojih etava,
Tvoje divne dobi od sedamput po devet godina bez oblaka i punih itnica, to pucaju od prosa sitnoga.
Tvoj prvak, Kr-Sanou\ Poput palme iz Kata-mague
Nadvisuje on sve svoje takmace svojom glavom okienom
perjanicom od srebra
I kose ena vijore po njihovim ramenima i srca djevica u
njihovim zanjihanim grudima.
Majko, eto me, ja sam opet pred tobom, vojnik sa zavrnutim rukavima
I odjeven sam tuim rijeima, u kojima tvoje oi vide samo
sveanj tapia i dronjaka.
Majko, kada bih ti mogao kazati sve! Ali ti bi ula samo
neprirodan amor i ne bi shvatila
Kao kada, dobre ene sererske, vi radovaste boga stadima
oblaka,
Dok su puke odjekivale nad amorom rijei paragnesss.
Majko, priaj mi, iako moj jezik ustro klizi po naim zvunim i oporim rijeima,

511

Jer ti ih zna uiniti tako njenima i mekima kao neko tvome sinu dragome.
Ah teak mi je teret djetinji te moje obmane!
Ja nisam vie slubenik, koga potuju, ni sveenik s ushienim uenicima.
Europa me je zgnjeila ko bojnu pliticu pod debelokonim
nogama tenkova,
I moje srce jo je vie ranjeno od moga tijela nekada
Na povratku s dalekih lutanja po obalama zaaranim Dusima.
Majko, trebao sam biti palma procvala od tvoje starosti,
Jer bih htio da ti vratim zanos tvojih mladih godina,
A ja sam samo tvoje dijete ucviljeno, koje se premee na
svojim ranjenim slabinama,
Ja sam samo jadno dijete, koje misli na tvoje grudi majinske, i koje plae.
Primi me u no, koju obasjava sigurnost tvoga pogleda,
I priaj mi opet stare prie s prela crnakih, da se izgubim
na cestama bez sjeanja.
Majko, ja sam vojnik ponien, koga hrane prosom debelim.
O, reci mi, dakle, ponos mojih oeva!
Boo Kukolja

512

REN CHAR
(1907. - 1988.)

Za Rena Chara odnos meditacije i akcije tajno je sredite pjesnike

rijei i njezina odnosa prema povijesti. Polje zajednike akcije Charu se
pokazuje isprva u nadrealistikom pokretu, gdje u zajednici s Eluardom
i Bretonom pie svoju prvu knjigu, Usporiti, radovi (Ralentir, travaux,
1930.). U iduoj knjizi, CeMr'bez gospodara (Le Marteau sans matre, 1934.),
nakon koje naputa nadrealistiki pokret, Char se pokazuje pjesnikom
estokih, oporih stihova, dok u pjesmama u prozi nastavlja enigmatinost Rimbaudovih Iluminacija. Vrijeme njemake okupacije donosi
prekretnicu njegova ljudskoga i pjesnikoga iskustva. Sudjelujui u francuskom pokretu otpora pod pseudonimom kapetana Alexandrea na elu
borbene jedinice, Char u predasima akcije pie Hipnosove listie (Feuillets d'Hypnos, 1946.), poemu sastavljenu od 238 proznih fragmenata razne duine. U svome dvostrukom vidu, aktivistikom i meditativnom,
ti fragmenti pokazuju Charovo konano usmjerenje prema zbijenome
gnomskom izrijeku. U tome Char pokazuje samo formalnu slinost s
La Rochefoucauldovim maksimama, dok se sadrajno, zadravajui estinu nadrealistikih metafora, okree saetomu aforistikomu izraavanju grkih predsokratovskih filozofa, osobito Heraklita. Time u poeziji ovoga junjaka poinje zauzimati sve vei udio ne samo prizor elemenata nego i krajolik juga, kao poziv na obnovu zajednitva ovjeka i
prirode. Unato zgusnutosti svoga pjesnikoga sloga, Char nie nove
knjige, Bijes i tajna (Fureur et Mystre, 1948.), Sunce vod (Le Soleil des
eaux, 1949.), Jutarnji (Les Matinaux, 1950.), Rije u arhipelagu (La Parole en archipel, 1962.). U istom duhu nastaju i nove Charove knjige blistava, a ujedno eliptinoga jezinoga umijea. Unato teoj pristupanosti njegova pjesnikoga stila, Charov ugled ne prestaje rasti, otkako ga
je A. Camus zbog njegova humanizma nazvao pjesnikom nae renesanse, do ugleda jednoga od najveih i najdubljih francuskih pjesnika naega stoljea.

513

URI SE PISATI

lu es press d'crire
uri se pisati
Kao da kasni za svojim ivotom
Ako je tako budi pratnja svojim izvorima
Pohitaj
Pohitaj da prenese
Svoj udio udesnog pobune dobroinstva
Zaista kasni za svojim ivotom
ivotom neiskazivim
Jedinim napokon s kojim pristaje sjediniti se
Onim koji ti je svakodnevno uskraen biima i stvarima
Od kojih s mukom dobiva m i tamo pokoji obestvareni odlomak
Na kraju nepotedne borbe Izvan njega sve je tek podlona agonija gruba svrha
Ako za vrijeme dok se bude trudio naide na smrt
Primi je kao to oznojenu vratu dobro dolazi suh rubac
Naklanjajui se
Ako se hoe nasmijati
Ponudi potinjenost
Nikada oruje
Bio si stvoren za nimalo obine trenutke
Izmijeni se iezni bez aljenja
Na volju blage strogosti
etvrt po etvrt likvidacija svijeta se nastavlja
Bez prekida
Bez zabune
Roji prainu
Nitko nee otkriti vau vezu.

Zvonimir Mrkonji

514

POSVEENO A..

Tu es mon amour depuis tant d'annes

Ti si moja ljubav ve toliko godina
Moja vrtoglavica pred tolikim ekanjem
Sto ga nita ne moe postariti, ohladiti;
Ni ono to je iekivalo nau smrt
Ili nas polako moglo pobjeivati,
Ni ono to nam je tue,
Ni moje pomrine, ni moji povratci.
Zatvorena kao imirov kapak
Jedna krajnja zbijena mogunost
Na je planinski lanac
Na stlaujui sjaj.
Kaem mogunost, o moja iekiana;
Svaki od nas moe primiti
Dio tajne drugoga,
A da mu ne razglasi tajnu;
I bol to od drugdje dolazi,
Razdvaja se naposljetku
U mesu naeg jedinstva,
Nalazi napokon svoju sunanu cestu
U sreditu naeg oblaka
Sto ga razdire pa opet zainje.
Kaem mogunost kao to to osjeam
Ti si uzdigla vrhunac
Sto e ga morati prijei moje ekanje
Kad sutranjice nestane.

Zvonimir Mrkonji

515

SLOBODA

Elle est venue par cette ligne blanche

Dola je po onoj bijeloj crti to je jednako mogla znaiti
izlazak zore kao i svijenjak sumraka.
Prijee makinalna ala; prijee rasporene vrhunce.
Okonavahu se odricanje kukavikog lica, svetost lai,
alkohol krvnika.
Njena rije nije bila slijepi ovan, nego platno gdje se
upisao moj dah.
Korakom kojim bi zabludila jedino iza odsutnosti, ona
je dola, kao labud po rani, po onoj bijeloj crti.
Zvonimir Mrkonji

JACQUEMARD IJULIJA

Jadis l'herbe, l'heure o les routes

Neko je trava, u asu kad su se ceste na zemlji slagale
u svom zalasku, uzdizala njeno svoje stabljike i palila svoje
jasnoe. Konjanici dana raali su se u pogledu svoje ljubavi, a dvorci njihovih dragana brojili su onoliko prozora koliko ponor nosi laganih oluja.
Neko je trava poznavala tisuu krilatica to se nisu
proturjeile. Ona je bila promisao lica oblivenih suzama.
Opinjala je zvijeri, pruala utoite zabludi. Prostranstvo
joj se moglo usporediti s nebom, koje je pobijedilo strah
od vremena i olakalo bol.

516

Neko je trava bila dobra luacima i neprijatelj krvniku. Preudala se za prag vjenosti. Igre to ih je ona izmiljala, imale su krilat osmijeh (igre oprotene i podjednako kratkovjene). Nije bila tvrda ni jednom od onih koji
gubei svoj put prieljkuju da ga zauvijek izgube.
Neko je trava bila uglavila da no manje vrijedi od
svoje moi, da izvori ne mrse kako im drago svoje tokove,
da je zrno to klekne, ve napola ptici u kljunu. Neko su
se zemlja i nebo mrzili, ali zemlja i nebo su ivjeli.
Neutaiva protjee sua. ovjek je zori tudinac. Ipak,
u potrazi za ivotom koji se jo ne moe zamisliti, ima uzdrhtalih htijenja, mrmorenja to e se suprotstaviti, i djece
ive i zdrave koja otkrivaju.
Zvonimir Mrkonji

517

EUGNE GUILLEVIC
(1907.)

Kad bismo u suvremenoj francuskoj poeziji htjeli nai antipoda

nadrealizmu, izbor bi bez premiljanja pao na Guillevica. On nije samo
jedan od rijetkih koji su ostali izvan utjecaja toga pokreta, nego svojom poetikom zastupa saetost izriaja, kojoj su uzorom neprobojne,
nijeme i jednostavne stvari. Na slian povod, dakle, ovaj Bretonac reagira opreno od retorinoga Sredozemca E Pongea. krt krajolik Bretagne
sa svojim monumentalnim stijenama i menhirima bio je nadahnuem
jednoj od njegovih najboljih pjesama, Stijenama (Les Rocs). Istinski materijalizam pjesnikoga pisanja pokazao se u Guillevica uvijek djelotvornijim od njegova socrealistikoga angamana.

518

STIJENE

Ils ne le sauront pas les

I.

Stijene doznati nee

Da je rije o njima.
I zanavijek e snositi
Samo veliinu.
I zaborav na oseku i plimu,
Na crvena sunca.

II.

Ne treba njima smijeh

Ili pijanstvo.
Jo manje ei
Sumpor u tami.
TI nikad se i nisu
Straile smrti.
Strah im je
Gostom,
A ludost
Vidovita.

519

III.

A potom njihov uitak

Zbog znanja o prijetnji
I o trajanju,
Radost to ih na bridima
Kamenim naputa
Eda ih val i vjetar grepsti uzmognu

0 podnevu dok poivaju.

IV

One svoje lice ne dre

Muilitem.
One nisu kanjene licem
S koga se sve ita.

V.

Ples je u njima,
Plamen je u njima,
Kad su im po volji.
Nije to prizor ispred njih,
Nego u njima.
Ples je to njihov nutarnji
1 bistra ludost.
Plamen je to u njima
Iz jezgre eravice.

520

VI.

Hotjele nisu biti hramom

Gdje se zadovoljstvo skriva.
Ali prijetnja je vazda ondje
U vanjtini.
I uitak im pritjee
Iz njih samih,
Pa neka more sivim bude
Ili trulim od plavila.

VII.

One ute vanjtinu,

Dobro je znaju.
Kadto bi je moda blagosiljale
Da ih omei:
Svemo im
Slabou nije.

VIII.

Kadikad u noi njihovoj

Grmljavina neka
Odjekuje dugo.
I pljusak im se gui
U beskrajnoj stravi:
I ne znaju vie
Glas svoj neko jak.

521

IX.

Zbude se da klada neka

Odvali se i obara,
Pada da ti dah zastane,
U more tekue.
One ne bjehu dakle zbilja
Do klade kamene,
Takvo mjesto u plesu
Koje ga iscrpi.

X.

Ali vazda je najgore

Izvan sebe biti
Kada ludost vie bistra nije.
Biti uspomenom kakve stijene i protezanjem
Prema vanjtini i prema valu.
Stojan Vuievi

522

AIM CSAIRE
(1913.)

Najvei pjesnik medu afrikim knjievnostima francuskoga izraza, a takoer jedan od znaajnih pjesnika modernoga francuskoga pjesnitva uope, Aim Csaire, rodio se na otoku Martiniqueu. Sintetiziravi Lautramontovu okrutnost, Bretonovu nadrealistiku slikovnost
s elementima crnake tradicije, Csaire je stvorio blistav i silovit pjesniki slog, koji nosi sve znaajke pjesnikove pobune protiv slijepoga
podvrgavanja europskoj kulturi. Poznata mu je zbirka Biljenica s povratka u zaviaj {Cahier d'un retour au pays natal, 1939.).

523

OBZNANA GAANJA

Le mulet de mes paupires glissant sur le pav lourd de mes

S mazgom svojih kapaka to klizi tekim plonikom mojih
predzemaljskih oiju
ekam na rubu svijeta putnike-koji-nee-doi
0 dajte mi
mlijeka djetinjstva, hljebova kinih, brana pononog i baobaba
moje ruke izbodene bunjem zvijezda ili uzbrane iz pjene
prije vremena odrjeuju
tijelo od krauna
1 smrtonosnu geometriju od trigonocefala
za moj san s nogama sata to kasni
za moju mrnju potopljena brodskog tovara
za mojih 6 gorostasnih stabala iz Tasmanije
za moj dvorac od glava u Papuaziji
za moje zore sjeverne moje sestre moje dobre prijateljice
za moju prijateljicu moju enu mog lava morskog
ovi sva moja prijateljstva udesna, moja prijateljice, ljubavi
moja
smrti moja, moj poinku, moje kolere
moje rime mjeseaste
moji hrtovi
sljepooice moje proklete
(i rudnici radija zakopani u morskoj dubini mojih nevinosti
prsnut e u zrnje
u hranilitima za ptice
i kubni metar zvijezda
bit e zajedniko ima ogrjevnog drva
sabranog u naplavinama ila pjevaica noi)
u 61. minuti posljednjega sata
nevidljiva plesaica prostrijelit e srce
crvenim nabojima pakla i cvijeem propupalim prvi put

524

zdesna bezmesni dani bez oiju bez nepovjerenja bez jezera

slijeva pozicijske vatre kratkotrajnih dana i lavina
ljetnikovac zmaja s bijelim zubima ute groznice
bit e podignut na neogranieno vrijeme
od vatre guste ikare bratstva
Boo Kukolja

ZMIJI

II m'est arriv dans l'effarement des villes de chercher

Dode mi u pomutnji gradova da potraim ivotinju koju
bih oboavao. Tada se vraam u prva vremena. Razmeui krugove odrjeujui vorove unitavajui spletke
skidajui pokrove tamanei svoje taoce ja traim.
Rova. Tapir. Iskorjenjiva.
Gdje gdje gdje je ivotinja koja mi je najavljivala urode
Gdje gdje gdje je ptica koja me je vodila u medite
Gdje gdje gdje je ptica koja me je razglaavala izvorima
Uspomena na velike pogaene saveze na velika prijateljstva izgubljena naom krivnjom zanosila me
Gdje gdje gdje
Gdje gdje gdje
Rije mi prosta postade
O zmijo raskone hrptenice zatvara li u svom talasavom
remenu monu duu moga pradjeda?
Zdravo zmijo kojom jutro razmahuje divne kose sljezove
boje prosinakih mangoa i za koju no izum mlijeka
kotrlja sa svog zida svoje svjetlucave mieve
Zdravo zmijo izbrazdana poput morskog dna i neka nas moje
srce rastavi od istine kao od pretpostavke potopa

525

Zdravo zmijo ije je gmizanje uzvienije od hoda njihova i

mir to im ga njihov Bog ne daje ti suvereno uva u
sebi.
Zmijo miru i mahnitanje
polje mi ralanjuje na reetima pogrdna vjetra tajne oglasie svoje korake na izlasku iz tisugodinje rupe grla
to su ih stiskale da ih zadave.
U smee! neka sve istrune da saini zastavu crnoga gavrana iznemoglog od udaranja bijelim krilima.
Zmijo
obilna i kraljevska odvratnosti to povratak zatrpava u pijesku prijevare
prskavice to hrani zaludni galebov protok
u blijedoj oluji utjenih tiina ti se zagrijava ponajmanje
krhka.
Ti se kupa s ovu stranu najneskladnijih krikova na sanenim pjenama trave
dok s obudovjele barke die se plamen to prodire rt sjaju jeke
samo da jae zatravi svojim uzastopnim smrtima - zeleno
posjeivanje elemenata - svoju prijetnju.
Tvoja prijetnja da tvoja prijetnja tijelo to proviruje iz promukle magle gorine gdje je iskvarilo brinog uvara
svjetionika koji zvidi i ne hita trkom prema smrtonosnim mjestima otkria.
Zmijo
draesni napadau enskih grudi po kome se smrt uvlai
kao zrelost u samo srce ploda jedini gospodaru jedini
jedini gospodaru ija mnogostruka slika prinosi na oltar prokletoga smokvinoga stabla poklon kose to je
prijetnja polipa to je ruka pronicljiva koja ne oprata
podlacima.
Bozo Kukolja

526

PIERRE EMMANUEL
(1916. - 1984.)

Dok vei dio francuskoga pjesnitva uoi Drugoga svjetskoga rata

dobiva, izravno ili ne, poticaj od nadrealizma, Pierre Emmanuel svojom
se poezijom okree nadahnuima prolosti. U njoj su nastala ne samo
znaajna pjesnika djela nego i osnovni mitovi na kojima poiva naa
kultura. I Emmanuelove knjige nadahnjuju se postanjem mitova, koji
pjesniku daju mogunost da se proroki obrati svomu vremenu. Poznate
su mu zbirke: Orfejev grob (Tombeau d'Orphe, 1941.), Pjesnik i njegov
Krist (Le Pote et son Christ, 1942.), Sodoma ( 1946.), Babilon (Babel, 1952.)
itd.

527

EURIDIKINA TUALJKA
[ulomak]

O le ciel dtremp par la pluie des annes

0 nebo raskvaeno kiom godin to se sputa

s tamne trepavice na nijema Orfejeva usta
On blagoslivlje te blage suze vjerujui
da dolaze s vjea ljepote dugo sklopljenih
napokon preputenih plau! Ali dok
popijena daljina krv mu injem sjeni
1 zimska magla grudi njegove rije
a led stee Tijelo gorskim usjecima,
Orfej alosna igraka svete ironije
jeca u Euridiki nagoj nad predjelima
a tualjka njegove drage proima
s vlastitim mu glasom to ga razdiru u suprotne
razloge pohlepni zubi mrtvaca
Gdje sam
kamo me dozvao strani tvoj pjev
i kakvoj li sam to zimi izruena harfa sramote
kojoj pokidane ice sjaju na crnome vjetru?
Krvare mi oi to ih podgriza tvoja Dua: no
ispunja mi prostor medu dojkama tvojom odsutnou
i sve do tvrdog trokuta gdje je smrt upisana
sve do usana tvog usuda tijelo mi se cijepa
pod klinom krutog vladara. Propuh vremena
pue kroz moju put koju vie se ne usuuje braniti
smrt zanijekana ve nekim divljim Nita
to me rastee u zvonku icu nad bezdanom
gdje iv gmie u strasnoj tenji da prekorai
svoju smrt. Mrtvaki pokrov probuen zvijezdama i metcima
zemlja (ili kakav drugi komad sjeanja i modrine

528

razinom rova punog noi to tone)

sakriva oblaka muk crveni
i golem dim krvi gdje se gubi
besmrtni Krik to si ga posvetio meni. [...]
Zvonimir Mrkonji

SILAZAK U PAKAO
(Ulomci Orfejeva pamenja)
[ulomci]

UJI homme descendait la pente de sa mort

ovjek je silazio nagibom svoje smrti
Nou, a neizreciv trepet
Njegove due priopavae svakoj sjeni
Njegovo blago sutonsko znanje: obrisi
Drevnog svijeta umirahu u nevidljivim valovima
A prolost malaksavae u budunosti.
as izmeu ivota i smrti kratki as suz
Previe sretnih da bi ikad bile prolivene
Suze koje su oi due, gdje se otkriva
Hlapljiv sjaj nitavila...
Ja vidim! - to se ne moe izvana
Jer je snaga oiju unutar stvari
Pogled je najglui i najtajniji plod
to je sazreo u stvari za njezina slijepog ljeta
Jer svaka je ljepota tek ispunjeno iekivanje
Nakon kojeg jedina je Smrt poeljna.

529

ovjek je stizao do dna svog ivota

U svitanje sivih godina koje krv
Nikad ne bi probila svojim noima svanua
Jao! Taj ovjek goli neutjeni M
Trao je k nemonom suncu: mlinski kamen
Okretae se u njemu lud od dosade - to mu je bilo srce
I vidio je svoje misli prljave od znoja i smea
Kako idu prema potoku i osjeao je
Kako se one mijeaju sa zemljom
I svom boli svog tijela znao je
Koliko zemlja bijae prisna s njegovom nevoljom
Te je uranjao u blato sunca
S cijelim ljuvenim i sjenatim teretom jednog kamena.
Ali stajae jo na ploniku
Neke nevjerojatne ulice mrana nagiba
Zemlja bijae i dalje isto tako tvrda njegovim nogama
Njegovim nogama isto tako tvrdim prema zemlji. [...]

Dvostruki kip aroban-oaran

Kruto se kree k Sebi samom
Ja te ne razumijem (ree Ona) mrzim sebe
Jer te ljubim i osjeam se naga u tvom crnom glasu
Ja sebe ne razumijem to sam ti tako blizu
Da uvam peat tvoj tijela na svom spolovilu
I da su mi uda rijeke tvoje smrti.
Ali (pita glas) gdje je ljubljena?
Nita ne odgovara osim zamiljene dubine
Jeke koja ponavlja: gdje je ljubljena?
I nikad se kip ne izbavlja sebe
Jer on je mukarac i ena nerazmrsivo. [...]

Zvonimir Mrkonji

530

RADOVAN IVI
(1921.)

Pristupivi 1954. grupi pisaca oko A. Bretona, hrvatski pjesnik Radovan Ivi nastavlja pisati na francuskom jeziku svoje daljnje knjige:
Bunar u kuli (Le Puits dans la tour, 1967.), Duboka tmina gaanja (Les
Grandes tnbres du tir, 1973.), Naokolo ili unutra (Autour ou dedans,
1974.). Godine 1964. Jean-Louis Bdouin uvrstio je Ivieve Meteore
u svoju Antologiju nadrealistike poezije.

531

METEORI

Sombre, elle est dans le vide

1.
Mrana, ona je u praznini. Prst joj se budi, krzma, potom promee u ribu. Cijelo joj se tijelo obasjava. Magla je
to, kae sebi.

2.
Teka, u vihoru, sva je iva rana. Krik joj rastvara usta,
ali njezini su noni palci leptiri koji polijeu. Munja je to,
kae sebi.
3.

Crvena, ona se iudava: tijelo joj vie ne prekrivaju

ljuske, nego bezbrojne sitne usne. Ona se umata u bijelo
platno. Snijeg je to, kae sebi.

4.

Uzdrhtala, ona kroi k ponoru premda bi htjela pobjei. To nije ponor, jastreb je to to joj se ustremio na goli
vrak dojke. Ona se smije. Opsjena je to, kae sebi.

5.

Graanka, ona zna tajnu kako se otvaraju kavezi. S prvim tigrom silazi u podzemnu eljeznicu. Doskora e biti
u pustinji. Gase se arulje, ali u mraku dva zelena oka e
se brzo upaliti. Pomrina je to, kae sebi.

532

6.
Zadihana, uspela se na vrh najvie klisure. Odjednom,
za stijenom spazi oko, pa jo jedno: tisue poudnih zjena
uprte su u nju. Ona se brzo pone svlaiti. Napokon gola,
zakroi prema strmoj travnatoj padini pa stane silaziti u ravnicu prebacujui se na rukama. Vihor je to, kae sebi.

7.

Sunoala, u mahovini otkriva zvijezde, tragove jelena

i naposljetku vrelo. Hermelin joj se u bijegu skrije pod pazuho. Komet je to, kae sebi.

8.

Ljubomorna, vidi leda neznancu koji motri sebe u zrcalu. Ona uzme sjekiru i hitne je prema hladnoj povrini
da uniti njezinu prijevarnu dubinu. Neznanac se okrene i
pogleda je ne bi li moda spazio svoju novu sliku. Ne. Potres je to, kae sebi.
Zvonimir Mrkonji

533

YVES BONNEFOY
(1923.)

Najznaajniji pjesnik poratnoga francuskoga pjesnitva, Yves Bonnefoy, meditira u svojim harmoninim stihovima nad traginim krajolikom unitenja, odsutnosti i smrti. Ali sama pjesma, pobjeda govora nad
utnjom, znai u tom ozraju potvrdu ivota. Nastavljajui se na istanani stilski osjeaj Mallarma i Jouvea, a slikovnou na svedeni prizor
heraklitovskoga svijeta elemenata, pjesnitvo Yvesa Bonnefoya svojim
sveanim, tamnim govorom tei biti in prisutnosti. Poznata mu je zbirka O kretanju i nepominosti Duve (Du Mouvement et de l'Immobilit de
Douve, 1953.).

534

SVJETLOST, IZMIJENJENA

Nous ne nous voyons plus dans la mme lumire

Mi se ne vidimo vie u istome svjetlu,
Mi nemamo vie iste oi, niti ruke,
Sad je stablo blie, a glas izvora je ivlji,
Koraci su nai dublji medu umrlima.
Boe koji nisi, ruku stavi nam na rame,
Teinom povratka svoga ocrtaj nam tijelo,
Nek nam s duama se ne mijeaju ve te zvijezde,
Te ume, ti ptiji krici, te sjene i dani.
Ko to plod se kida, oporeci se u nama,
Zbrii nas u sebi. I nama razotkrij
Smisao tajnovit onog posve jednostavnog
Sto bez vatre pade u rijei bez ljubavi.
Zvonimir Mrkonji

GLAS

J'ai port ma parole en vous comme une flamme

Nosio sam rije u vama kao plamen,
Tmine tee no su ognjevima vjetri.
I nita me ne svlada u dubokoj borbi,

535

Nikakva zla zvijezda i nikakva bludnja.

Tako sam ivjela, al od ognja jaka,
to iskusih osim njegova povijanja
I noi, to, znadem, doi e kad spadnu
Okna bez sudbine njegova uzleta.
Ja tek rije sam pokrenuta k odsuu,
Odsue e razorit moje ponavljanje.
Da, tek rije biti znai skoro poginuti,
Zadau kobnu i zaludno okrunjenje.
Zvonimir Mrkonji

536

ANDR DU BOUCHET
(1924.)

Svojom asketskom pojavnou poezija Andra du Boucheta oliuje

kunju tiine, s kojom se moderno pjesnitvo prvi put suoilo u
mallarmovskoj strepnji prazne stranice. U Du Boucheta rijei su zgusnute i
zaustavljene na praznini stranice krajnjom suzdranou govora. U
ispranjenom ozraju, gdje se izmjenjuje prevlast suprotstavljenih elementarnih poela, nema govora o osjeajima i mislima govornika ili
nekoga drugoga: sve su samo stanja krajolika i sila koje ga
dramatiziraju. Poznata mu je zbirka U praznoj ezi (Dans la chaleur vacante, 1961.).

537

S RUBA KOSE

L'aridit qui dcouvre le jour

I.

Suhoa koja otkriva dan.

Uzdu i poprijeko, dok oluja
uzdu i poprijeko ide.
Putem to usprkos kii ostaje suh.
Golema izlijeva se zemlja, a nita se ne gubi.
Razderotina u nebu, dubina tla.
Pobuujem vezu cesta.

II.

Planina,
zemlja koju ispija dan, a da se
zid ne pokrene.
Planina
kao pukotina u dahu
tijelo ledenjaka.
Oblaci koji lete nisko, uz samu cestu,
obasjavajui papir.

538

Ne govorim prije ovog neba,

razderotina,
poput
kue vraene dahu.
Vidio sam gdje se uzdrmao dan, a da se zid ne pokrenu.

m.
Dan guli glenje.
Bdijui, sputenih kapaka, u bjelini
sobe.
Bjelina stvari pojavljuje se kasno
Idem ravno k vrtlonu danu.
Zvonimir Mrkonji

539

DENIS ROCHE
(1937.)

Vodei pjesnik teorijske kole pisaca ezdesetih godina okupljenih

oko asopisa Tel Quel, Denis Roche, provodi i sam zajedniki stav da
treba dokinuti anrovski omedenost poezije. On je tovie uvjeren da
je poezija dio ideologije vladajuih klasa, te hoe unititi - dekonstruirati poeziju, s krajnjom posljedicom da poetkom sedamdesetih godina
demonstrativno prestaje pisati pjesnike sastavke. Vanjskim izgledom
oponaajui pjesme, njegovi tekstovi, dovedeni dadaistiki subverzivnom montaom do ruba itljivosti, povezani su unato tomu s niti opsesivne erotske motivacije. Poznata mu je zbirka Eros energumenos (Eros
nergumene, 1968.).

540

PJESNITVO JE PITANJE DALEKOZORA

Jedan bog ne bavi se naravi stvari
kao ovjek politikom, i za jednog su
boga

rat

prostitucija

samo

narav

stvari, koja ne moe biti ni dobra ni

loa, nego jedino boanska.

Georges Bataille, Krivac

Je vous parle avec confiance les lettres ont des

od 12 h 04 do 12 h 13
7. veljae 1961.
Razmotrite gospo da mi spada u dunost biti
Medu vaim neraspoloenjima ono najneumornije
Pa bez beskrajne muke
Ne obuzdavam u granicama vaih migrena
Zapjenjena konja svoje ljubavi
Tako visoko die on ratobornu glavu
Da to znai ljuveno mi potaknuti ludilo
Do razmjera litica engleske obale
Ali kosa vam nadignuta
Stvara obrub elu
Koje je merovinka granica
Sretna iskopina
Neuhvatljiva
od 12 h 14 do 12 h 27
7. veljae 1961.
Gospo u trenu ba kad vam zakazujem sastanak
Na tratini to je torta koju valja razrezati

541

Duh mi poinje vrvjeti

Postao je rua kao stablo ljive
A pod nogama mu krune najljepeg uinka
Jedna je posve bijela jer to je boja
Vaeg obiteljskog posjeda a ima jedna kojoj
Preljevi pripadaju natpisima brijanica
Iz tog vihora izie planeta
Kupola koja je UITAK
Kotrlja se prema vama
Ona je dobrohotan unak
U zemlji haljina i papua
Ona ima okomitu os koja je vaa Gospo
od 18 b 59 do 19 h 06
7. veljae 1961.
Gospo ne stigoh jo kola svog
Ludila erotike to izbija u daljini
Kao reetka u nedogled koju emo vidjeti
Oboje u nizu
Dolazi dan kad e poezija morati preporuiti svoju
Duu Bogu dan kad e se krave pogledati
S uenjem kad e zelena stabla biti lakirana
Kad e Bog lica obiljeena zlobom
Pokazati nos iza breuljka
S biljenikim perom za uhom
Pratit e oima krijetanje svraka
I kako god se moglo uiniti udno
Nee vie biti vremena da se povezem kolima
Zvonimir Mrkonji

542

PRIPOMENA

jR-vu verziju ove knjige predali smo naruitelju, Nakladnomu zavodu Madce hrvatske iz Zagreba, na Silvestrovo 1975. u dogovorenom
roku. Sadanji rukopis, namijenjen drugomu nakladniku, zbog vremenske razdaljine doivio je stanovite preinake. Uvaavali smo, koliko je
god bilo mogue, nove pojave u francuskom pjesnitvu i nove hrvatske
prepjeve.
Nastojei to dostojnije predstaviti francusko pjesnitvo, htjeli smo
naznaiti i njegovu recepciju u hrvatskoj knjievnoj kulturi. Stoga je
naa antologija i antologija hrvatskih prijevoda francuske pjesnike rijei. Svjesno smo uvaili taj tradicijski imbenik, ali smo se trsili osigurati to vrsnije prijevode i popuniti mnoge praznine. Obratili smo se
veemu broju strunjaka i znalaca sa zamolbom za suradnju, kadto i s
popisom elja i zadataka. Zahvaljujemo im na odzivu, dobro obavljenu
poslu i poglavito na strpljenju. Kad nismo mogli nai suradnike, sami
smo prevodili nemimoilazne autore i njihove pjesme, usavravali postojee verzije. Prvotni naslov Zlatna knjiga francuske poezije promijenjen je u primjereniji: Antologija francuskoga pjesnitva. Sastavlja Mrkonji, prema naelnom dogovoru, bio je zaduen za sva razdoblja osim
za dio od renesanse do romantizma, za to se skrbio Tomasovi.
Zahvaljujemo ArTresor nakladi iz Zagreba, koja je spremno preuzela prvotni rukopis i pretvorila ga u svoj projekt.
Zagreb, kolovoza 1998.

SASTAVLJAI

543

 ZA IZVORNIKE:
ANTONTN ARTAUD: Molitva/Prire (iz Tric Trac du Ciel, Oeuvres compltes tome I), Gallimard; Zazivanje
mumije/Invocation la Momie (iz Poemes 1924193 5, Oeuvres compltes tome I), Gallimard; Ovdje
pociva/Ci-gt (iz Oeuvres compltes tome XII), Gallimard
YVES BONNEFOY: Glas/Une Voix (iz Du Mouvement et de l'Immobilit de Douve), Mercure de France 195 3 ; Svjetlost, izmijenjen a/La Lumire, change (iz Pierre crite), Mercure de France 1965
ANDRE DU BOUCHET: S ruba kose/Du bord de la faux (iz Dans la chaleur vacante), Mercure de France 1961
ANDRE BRETON': Slobodna veza/L'Union libre (iz Le Revolver cheveux blancs), Gallimard; Sablasni stavovi/Les
Attitudes spectrales (iz Le Revolver a cheveux blancs), Gallimard; Kau mi da su tamo ali crni/On me dit
que l-bas les plages sont noires (iz il Air de l'eau), Gallimard; Svijet u cjelovu/Le monde dans un baiser (iz
VAir de Veau), Gallimard; Na putu za San Romano/Sur la route de San Romano (iz Oublier), Gallimard
BLATSE CENDRARS: Portr et/Portrait (iz Dix-neuf pomes lastiques), Editions Denol 1947; Moj ples/Ma danse
(iz Dix-neuf pomes lastiques), Editions Denol 1947; Nas lovi/Ti tres (iz Dix-neuf pomes lastiques),
Editions Denol 1947
AlM CESAIRE: Obznana gaanja/Avis de tirs (iz LesArtnes miraculeuses), Gallimard; Zmiji/Au serpent (iz La
Posie), Editions

du Seuil 1994

RENECIAR: uri se pisati/T es press d'crire (iz Commune prsence), Gallimard; Posveeno A.../A *** (izA
une srvit crispe), Gallimard; S lo bod a/Libert (iz Fureur et Mystre), Gallimard; Jacquemard i Julija/Jacquemard et Julia (iz Le Pome pulvris), Gallimard
PAUL CLAUDEL: Tmina/Tnbres (iz Corona Benignitatis Anni Dei), Gallimard; Balada/Ballade (iz Corona
Benignitatis Anni Dei), Gallimard; Muza koja je milost/La Muse qui est la grce (iz Cinq Grandes Odes),
Gallimard; Kantik o vinogradu/Cantique de la Vigne (iz Cantate trois voix), Gallimard
JEAN COCTEAU: Baterija/Batterie (zPosie), Gallimard; Loe spavam kada glava ti u noi/Je n'aime pas dormir
quand ta figure habite (iz Plain-Chant), Comit Jean Cocteau
PAUL LUARD: Zrcalo trenutka/Le Miroir d'un moment (iz Capitale de la Douleur), Gallimard; Volim te/Je
t'aime (izLe Phnix), Gallimard; Moja ljubav/L'Amoureuse, (iz Mourir de ne pas mourir), Gallimard;
Oslikane rijei/Paroles peintes (izCoursnaturel), Gallimard; Glavom protiv zidova/LaTte contre les
murs (iz Les Yeux fertiles), Gallimard
PIERRE EMMANUEL: Euridikina tualjka/La Plainte d'Euridice (iz Tombeau d'Orphe), Seghers; Silazak u pakao/La Descente aux enfers (iz Tombeau d'Orphe), Seghers
EUGENE GUILLEVIC: Stijene/Les Rocs (iz Terrnqu), Gallimard
R\DOVAN Ivi: Meteori/Mtores, Radovan Ivi
PIERREJEANJOUVE: Mistina krajina/Paysage mistique {izMatire cleste), Mercure de France; Lov/La Chasse
(izMatire cleste), Mercure de France; Leptiri/Les Papillons (izMatire cleste), Mercure de France;
Orfej/Orphe (izMatirecleste), Mercure de France; uti konj/Cheval jaune (izKyrie), Mercure de
France
VALERY LARBAUD: Oda/Ode, Gallimard; Yaravi/Yarav (iz Les Posies de A. 0. Bamabooth), Gallimard
HENRI MICHAUX: Poinak u nesrei/Le Repos dans le malheur (iz Un Certain Plume), Gallimard; Izazivam !/Contre (iz LaNuit remue), Gallimard; Velika borba/Le Grand combat (iz Qui je fis), Gallimard; Ali kada
e ti doi?/Mais1bi, quand viendras-tu? (iz Un Certain Plum), Gallimard; Budunost/LAvenir (izMes
proprits), Gallimard
FRANCIS PONGE: Kruh/Le Pain (iz Le Parti pris des choses), Gallimard; Sunce igra za bievanie/Le Soleil toupie fouetter (izLe Grand recueil), Gallimard; etnja kroz nae staklenike/La Promenade dans nos serres
(iz Pronies), Gallimard; Oblik svijeta/La Forme du monde (iz Promes), Gallimard
JACQUES PREVERT: Nedajte/Ilne faut pas (iz Paroles), Gallimard; Povorka/Cortge (iz Paroles), Gallimard;
Barbara/Barbara (iz Paroles), Gallimard; ivi pijesak/Sables mouvants (iz Paroles), Gallimard
RAYMOND QUENEAU: Tumaenje metafore/UExplication des mtaphores (iz Les Ziaux), Gallimard; Za poetiku/Pour un art potique (iz Bucoliques), Gallimard; Sunce/Le Soleil (izBattre la campagne), Gallimard;
Taj miris/Cette odeur (izFendrelesflots), Gallimard; Kraj godine/Bout de l'an (izBucoliques), Gallimard
PIERRE REVERDY: Suh jezik/La Langue sche (iz Plupart du Temps), Flammarion; Kasno u no/Tard dans la
nuit (iz Plupart du Temps), Flammarion; Pjesnici/Les Potes (iz Plupart du Temps), Flammarion;
Hodnik/Couloir (iz Plupart du Temps), Flammarion
DENIS ROCHE: Pjesnitvo je pitanje dalekozora/La posie est une question de collimateur (iz La Posie est
inadmissible), Editions du Seuil 1995
SAINT-JOHN PERSE: Anabaza VII./Anabase VII, Gallimard; Progonstvo I., IL, III./Exil I, II, III, Gallimard;
Morekazi I., VI./Amers I, VI, Gallimard
LEOPOLD SEDAR SENGHOK: Crna ena/Femme noire (izOeuvrepotique), Editions du Seuil 1964; Ndess/Ndess
(iz Oeuvre potique), Editions du Seuil 1964
JULES SUPERVIELLE: Silazak divova/D es cente des Gants (iz La Fable du Monde), Gallimard; Tijelo/Le Corps
(iz La Fable du Mond), Gallimard; alba za zemljom/Le Regret de la terre (iz LesA?nis bicofwus), Gallimard

544

KAZALO PJESNIKA

Apollinaire, Guillaume 408

Arnautz Daniel 71
Artaud, Antonin 468
Aubign, Agrippa d' 165

Ivi, Radovan 523

Jacob, Max 392
Jammes, Francis 368
JaufrRudel 41
Jean deMeung 95
Jouve, Pierre Jean 438

Baudelaire, Charles 273

Bernait de Ventadorn 54
Bertran de Born 65
Bertrand, Aloysius 241
Boileau-Despraux, Nicolas 184
Bonnefoy, Yves 526
Breton, Andr 459

Katelan od Coucya 78

Cendrars, Biaise 425

Csaire, Aim 515
Char, Ren 505
Charles Orlanski 110
Chnier, Andr 194
Cherrier, Claude, opat 191
Christine de Pisan 108
Claudel, Paul 359
Cocteau, Jean 443
Conon de Bthune 74
Corbire,Tristan 322
Coucy, Chtelain de Katelan od
Coucya
Deschamps, Eustache 105
Desportes, Philippe 162
Du Bellay, Joachim 155
Du Bouchet, Andr 529
Ducasse, Isidore Lautramont
Durand, Etienne 177
luard, Paul 452
Emmanuel, Pierre 519
Gautier, Thophile 263
Grofica od Die 39
Guilhem de Peitieu 31
Guillaume de Lorris 95
Guillevic, Eugne 510
Helinant de Froidmont 84
Hrdia, Jos-Maria de 298
Hugo, Victor 220
545

Lab, Louise 142

La Comtessa de Dia Grofica od
Die
Laforgue,Jules 354
Lamartine, Alphonse de 199
Larbaud, Valry 416
Lautramont 326
Leconte de Lisle 269
Lger, Alexis Saint-John Perse
Lubicz-Milosz, Oscar Vladislas
de 396
Machaut, Guillaume de 101
Malherbe, Franois de 174
Mallarm, Stphane 302
Marcabrun 45
Marie de France 26
Marot, Clment 129
Michaux, Henri 475
Mistral, Frederi 293
Moras,Jean 351
Musset, Alfred de 252
Nerval, Grard de 244
Orlans, Charles d' > Charles
Orlanski
Pguy, Charles 385
Peire Vidal 48
Ponge, Francis 482
Prvert,Jacques 488
Queneau, Raymond 494
Reverdy, Pierre 448
Rimbaud, Arthur 335
Roche, Denis 532
Ronsard, Pierre de 146
Rutebeuf 91
Saint-John Perse 430
Scve, Maurice 137
Segalen, Victor 404
Senghor, Lopold Sdar 501
Sponde, Jean de 171
Supervielle, Jules 421
Valry, Paul 374
Verhaeren, Emile 348
Verlaine, Paul 312
Viau, Thophile de 180
Vigny, Alfred de 209
Villon, Franois 115

546

KAZALO PREVODITELJA

227, 240, 240, 245, 250,

267, 279, 283, 288, 291,
315, 369, 371, 373, 375,
397
Mrkonji, Zvonimir 64, 193,
275, 282, 304, 305, 307,
311, 314, 317, 325, 334,
339, 343, 344, 345, 346,
358, 360, 364, 367, 384,
423, 424, 427, 428, 432, 434,

ale,Frano
149,195
Ciin-Sain,
Ante
450
orak, eljka 34, 36, 38, 80, 82, 83,
92,136,179,268,311,314,318,
319,320,321,384
Domjani, Dragutin 297,313,370
Gamulin, Grgo 246, 248, 248, 271,
285, 299, 300, 301, 316, 352,
353,415
Geri, Vladimir 117,134,197,278,
289,376,378,379
Gri, Marko 418,420,462,463
Hergei, Ivo 411
Hranilovi, Jovan 208
Ivanievi, Drago 455,456
Ivi, Radovan 332,467
Jei, Slavko 77, 107,111, 140,141,
154,256,356,362
Jurevi, Ante 281,287,290
Katelan,Jure 429
Klai,eljko 170
Kolumbi, Nikica 100
Kovai, Ivan Goran 344
Kukolja, Boo 119, 412, 414, 469,
474, 486, 492, 503, 504, 517,
518
Kuan,Vladislav
242,243,280,285,
337
Machiedo, Vinja 389,406,407,451,
451,466, 470
Maras,Mate 89,251,272,391,445
Maroevi, Tonko 497,497,498,499,
500
Matvejevi, Predrag 2 5
Milievi, Nikola 58, 73, 94, 109,
114, 125, 125, 144, 153, 154,
159, 161, 167, 173, 198, 203,
547

266,
292,
377,
247,
307,
338,
347,
422,

437, 439, 440,

447, 449, 453,
477, 478, 479,
487, 489, 490,
508, 509, 521,
528, 531, 534

441,
458,
481,
493,
522,

441,
464,
483,
506,
525,

442,
476,
485,
507,
527,

Nazor, Vladimir 231,264

Paljetak, Luko 30,40,43, 52, 53, 57,
60,62,75,90,102,103,104,104,
112, 114
Pandi,Ivan 139,139,140,169
Rabadan, Vojmil 118, 121, 127
Sedmak,Jaka 249,265
Slamnig.Ivan 33,44,47,49,70,284,
394
oljan, Antun 25,68,355
op, Nikola 372
Tomasovi, Mirko
133, 134, 143,
150, 151, 151,
159, 160, 163,
183, 190, 205,
219, 223, 225,
239, 251, 257,
454
Trnski, Ivan 255

131,
145,
152,
164,
207,
226,
262,

131,
145,
157,
176,
207,
229,
280,

132,
148,
158,
181,
214,
230,
316,

Ujevi,Tin 128,306,350
Vuievi, Stojan 395,395,514
Zeljkovi, Branislav 401,403
Zlatar, Andra 98
igo, BoeV. 122

548

KAZALO NASLOVA
NA HRVATSKOME JEZIKU

Alba.............................................................................................................................
Alba.............................................................................................................................
Ali kada e Ti doi? ................................................................................................
Anabaza .....................................................................................................................
Aridalukinja .............................................................................................................
Anina gruda snijega .................................................................................................
Balada .........................................................................................................................
Balada .........................................................................................................................
Balada dobroga nauka (Onima koji provode rdav ivot) ....................................
Balada Franoisa Villona za natjeaj Charlesa Orlanskoga ...............................
Balada MXXIII .........................................................................................................
Balada o lutaocu .......................................................................................................
Balada o udobnom ivotu (Ustuk Francu Gontieru)...........................................
Balada objeenih........................................................................................................
Barbara .......................................................................................................................
Baterija .......................................................................................................................
Bijeg vremena ...........................................................................................................
Blagoslov ...................................................................................................................
Blagovaonica ............................................................................................................
Budunost .................................................................................................................

51
53
479
431
254
132
111
361
118
116
106
113
120
126
490
444
223
275
369
480

Cidov romancero ..................................................................................................... 230

Crna toka.................................................................................................................. 250
Crna ena ................................................................................................................... 502
De profundis clamavi ............................................................................................... 278

549

Delfca .......................................................................................................................
Delija ........................................................................................................................
Deseterostih ..............................................................................................................
Doba sjetve: veer.....................................................................................................
Dva sumraka .............................................................................................................

246
139
134
239
229

Egzotini miris .........................................................................................................

El desdichado ...........................................................................................................
Epigram .....................................................................................................................
Epitaf .........................................................................................................................
Erythra......................................................................................................................
Euridikina tualjka ....................................................................................................
Eva .............................................................................................................................

279
246
195
323
248
520
389

Faunovo popodne .................................................................................................... 308

Gaiet i Ori'our .........................................................................................................
Gdje su gospe davnijeh dana? .................................................................................
Glas.............................................................................................................................
Glavom protiv zidova .............................................................................................
Gotika soba .............................................................................................................
Green .........................................................................................................................
Grob Edgara Poea ...................................................................................................
Groblje pokraj mora ................................................................................................

89
117
527
457
242
314
307
380

Hialmarovo srce .......................................................................................................

Himera .......................................................................................................................
Himna boli ...............................................................................................................
Hodnik .......................................................................................................................
Hram .........................................................................................................................

270
352
208
451
203

I osobito.....................................................................................................................
Ikar .............................................................................................................................
Ima .............................................................................................................................
Izazivam! ...................................................................................................................

397
163
410
476

Ja bih tako elio ........................................................................................................ 369

550

Jacquemard i Julija ....................................................................................................

Jesenska pjesma .........................................................................................................
Jesenja pjesma ...........................................................................................................
Jezero .........................................................................................................................

->"
314
281
201

Kantata za tri glasa ...................................................................................................

Kantik spoznaje .........................................................................................................
Kasno u no ..............................................................................................................
Kinezerija....................................................................................................................
Klonue .....................................................................................................................
Kolovoska no..........................................................................................................
Koraci.........................................................................................................................
Kozja krv ..................................................................................................................
Kraj godine ...............................................................................................................
Kruh ..........................................................................................................................

365
402
449
268

Leptir .........................................................................................................................
Leptiri.........................................................................................................................
Lov ............................................................................................................................
Luda ljubav ...............................................................................................................
Luksemburka aleja .................................................................................................

316

257
79
27
499
483
3

207
440
440
167
249

Ljubav prema blinjemu ......................................................................................... 394

Ljubav prema lai ..................................................................................................... 288
Mirio.........................................................................................................................
Maldororova pjevanja .............................................................................................
Maslinska gora ..........................................................................................................
Matanje.....................................................................................................................
Meteori.......................................................................................................................
Miris ..........................................................................................................................
Mistina krajina ........................................................................................................
Mjeseina ..................................................................................................................
Mlada zatoenica .....................................................................................................
Moj ples ....................................................................................................................
Moja ljubav ...............................................................................................................
Mojsije .......................................................................................................................
Molitva .......................................................................................................................

551

294
327
214
249
524
283
439
318
195
427
454
211
469

Molitva da s magarcima odem u raj .....................................................................

Morekazi ...................................................................................................................
Morski povjetarac .....................................................................................................
Most Mirabeau .........................................................................................................
Muza koja je milost (Nasrtaj pjesnikoga pijanstva) ............................................
Myrtho .......................................................................................................................
Mysticis umbraculis (Proza luaka) .......................................................................

372
43 5
304
414
363
247
304

Na putu za San Romano .........................................................................................

Nadgrobnica .............................................................................................................
Napor .........................................................................................................................
Naslovi ......................................................................................................................
Natpis za grob nama objeenima............................................................................
Ndess .......................................................................................................................
Ne dajte .....................................................................................................................
Nehajni pantum .......................................................................................................
Neprijatelj .................................................................................................................
Nevermore.................................................................................................................

466
251
349
428
127
503
489
319
283
315

O debeloj Margoti balada .......................................................................................

O fra Lubinu ............................................................................................................
Obalom u poi .......................................................................................................
Oblak .........................................................................................................................
Oblik svijeta...............................................................................................................
Obznana gaanja .....................................................................................................
Oceanonox ...............................................................................................................
Oda ............................................................................................................................
Orfej ..........................................................................................................................
usamljenost ................................................................................................................
Oslikane rijei ...........................................................................................................
Osnivanje naseobine u Brazilu................................................................................
Osvajai .....................................................................................................................
Ovdje poiva ............................................................................................................

121
132
352
264
487
516
227
417
441
205
455
393
300
471

Pastel ......................................................................................................................... 265

Pierrotovgovor .......................................................................................................... 355

552

Pijani brod .................................................................................................................. 339

Pismo Lamartineu .................................................................................................... 256
Pjesan o Rolandu ...................................................................................................... 22
Pjesnici ...................................................................................................................... 450
Pjesniko umijee ...................................................................................................... 185
Pjesniku nevjei ......................................................................................................... I33
Pjesnitvo je pitanje dalekozora .......................................................................... 533
Poinak u nesrei ..................................................................................................... 476
Poinak u porculanu ................................................................................................ 3^5
Podne ........................................................................................................................ 271
Pohvala i mo odsutnosti ........................................................................................ 406
Portret ....................................................................................................................... 426
Posljednji list ............................................................................................................. 265
Posveeno A ............................................................................................................. 507
Potepusi s Grvea..................................................................................................... 92
Povorka .................................................................................................................... 489
Pozdrav Kasandri .................................................................................................... 149
Predvorje misterija druge vrline ............................................................................. 386
Preko Europe ........................................................................................................... 411
Prelja .......................................................................................................................... 375
Prijateljska uma ....................................................................................................... 3?5
Prisni san .................................................................................................................. 317
Progonstvo ............................................................................................................... 43 3
Putovanje .................................................................................................................. 290
Rasprodaja ................................................................................................................
Rat ..............................................................................................................................
Ridokosa ljepotica ...................................................................................................
Rob ............................................................................................................................
Roman o Rui ..........................................................................................................
Rondeau.....................................................................................................................
Rondeau.....................................................................................................................
Rujanska simfonija ..................................................................................................
Rua infantkinje .......................................................................................................

346
395

412
299
96
Hl
H4
398
232

S plavim kiobranom .............................................................................................. 370

553

S ruba kose.................................................................................................................
Sablasni stavovi .........................................................................................................
Samoa .......................................................................................................................
Samoglasnici .............................................................................................................
Silazak divova ...........................................................................................................
Silazak u pakao (Ulomci Orfejeva pamenja) ......................................................
Skoro e snijeg .........................................................................................................
Sloboda.......................................................................................................................
Slobodna veza ..........................................................................................................
Spava u dolini .........................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Stance ........................................................................................................................
S tance nestalnosti.....................................................................................................
Stance o smrti ...........................................................................................................
Stella............................................................................................................................
Stijene .........................................................................................................................
Strofa koju je napisao Villon kad je mislio da e biti objeen.............................
Suglasja .......................................................................................................................
Suh jezik .....................................................................................................................
Sunce .........................................................................................................................
Sunce igra za bievanje ..........................................................................................
Suton .........................................................................................................................
Svita ...........................................................................................................................
Svjetlost, izmijenjena ................................................................................................
Svrh odlaska Ane .....................................................................................................

530
463
182
337
422
521
371
508
461
337
280
287
289
266
178
172
223
511
125
275
449
498
483
286
317
527
131

etnja kroz nae staklenike ..................................................................................... 485

ipci ........................................................................................................................... 377
Sto b od mojih prijatelja? ........................................................................................ 92
Sto sam bio, nisam vee.......................................................................................... 131
Taj miris .................................................................................................................... 499
Tijelo .......................................................................................................................... 422
Tko ujutro se smije ................................................................................................. 102

554

Tko ujutro se smije, naveer plae .........................................................................

Tlapnje........................................................................................................................
Tlapnjiv opis jednoga razumnog bia, skalupljenog od skupljenih
dijelova, odjevenog dvoznanom tkaninom, koje je stvorila hrpa
dvosmislica uz pomo burlesknoga genija ...................................................
Tmina .........................................................................................................................
Tragine pjesni .........................................................................................................
Trebbia ......................................................................................................................
Tuga ...........................................................................................................................
Tumaenje metafore.................................................................................................
Tualjka kralja od Tule.............................................................................................
Tualjka lune u provinciji ........................................................................................
Tualjka za kraljem Renaudom ..............................................................................

102
181

192
360
168
299
255
495
357
355
135

U ast razumu............................................................................................................
U progonstvu ...........................................................................................................
Ukradeno srce ........................................... .............................................................
Umijee pjesnitva ...................................................................................................
Unitenje ...................................................................................................................
Utjeha Du Prieru u povodu smrti njegove keri.................................................

405
197
338
320
281
175

Veernji sklad ...........................................................................................................

Velika borba...............................................................................................................
Velika oporuka .........................................................................................................
Veni, vidi, vixi ...........................................................................................................
Versi o smrti .............................................................................................................
Vesla ........................................................................................................................
Villanella ....................................................................................................................
Volim te .....................................................................................................................

284
478
123
225
85
377
163
453

Yarav ........................................................................................................................ 418

Za poetiku .................................................................................................................
Zaarano zvono ........................................ .............................................................
Zazivanje mumije .....................................................................................................
Zidar ...........................................................................................................................

555

497
285
470
243

Zlatni stihovi ............................................................................................................

Zmiji ..........................................................................................................................
Zora ...........................................................................................................................
Zrcalo trenutka..........................................................................................................

245
517
345
453

alba za zemljom .....................................................................................................

ivi pijesak.................................................................................................................
ivoti .........................................................................................................................
Zuri se pisati ..........................................................................................................
uti konj ...................................................................................................................

423
492
344
506
441

556

KAZALO NASLOVA NA IZVORNIKU

A*** ............................................................................................................................
ACassandre.................................................................................................................
travers l'Europe......................................................................................................
A un pote ignorant ..................................................................................................
Alba .............................................................................................................................
Alba .............................................................................................................................
Amers .........................................................................................................................
Amour du prochain ..................................................................................................
Anabase ......................................................................................................................
Art potique ...............................................................................................................
Au serpent .................................................................................................................
Aube ...........................................................................................................................
Avec ton parapluie ...................................................................................................
Avis de tirs .................................................................................................................
Ballade de bonne doctrine ( ceux de mauvaise vie) .........................................
Ballade de l'homme gar ........................................................................................
Ballade de la Grosse Margot ...................................................................................
Ballade des Contrediz de Franc Gontier ..............................................................
Ballade des dames du temps jadis .........................................................................
Ballade des pendus ..................................................................................................
Ballade des pendus ..................................................................................................
Ballade du Concours de Blois ................................................................................
Ballade MXX1II .......................................................................................................
Ballade .......................................................................................................................
Ballade .......................................................................................................................

557

507
149
411
133
51
53
435
394
431
320
517
345
370
516
118
113
121
120
117
126
127
116
106
111
361

Barbara .......................................................................................................................
Batterie........................................................................................................................
Bndiction ...............................................................................................................
Bout de l'an ...............................................................................................................
Brise marine ..............................................................................................................

490
444
275
499
304

Cantate trois voix .................................................................................................. 365

Cette odeur ............................................................................................................... 499
Chanson d'automne .................................................................................................. 314
Chanson de Roland .................................................................................................
22
Chant d'Automne...................................................................................................... 281
Cheval jaune .............................................................................................................. 441
Chimaera ................................................................................................................... 352
Chinoiserie ................................................................................................................ 268
Ci-gt .......................................................................................................................... 471
Clair de lune .............................................................................................................. 318
Complainte de la lune en province ........................................................................ 355
Complainte du roi de Thul..................................................................................... 357
Complainte du roi Renaud....................................................................................... 135
Consolation Monsieur Du Prier sur la mort de sa fille ................................. 175
Contre .......................................................................................................................
Correspondances .....................................................................................................
Cortge .....................................................................................................................
Cortge .....................................................................................................................
Couloir.......................................................................................................................

476
275
317
489
451

D'Anne qui lui jecta de la neige .............................................................................

De frre Lubin .........................................................................................................
De profundis clamavi ..............................................................................................
Delfica ......................................................................................................................
Dlie ..........................................................................................................................
Descente des Gants ..............................................................................................
Description chimrique d'un tre de raison fabriqu de pices
rapports, habill d'une toffe double sens, lequel fut construit
par une assemble d'quivoques, assists du gnie burlesque ..................
Deux crpuscules ....................................................................................................

132
132
278
246
139
422

558

192
229

Dixain..........................................................................................................................
Du bord de la faux ....................................................................................................
Du partement d'Anne ..............................................................................................

134
530
131

El Desdichado ...........................................................................................................
loge et pouvoir de l'absence ..................................................................................
En exil.........................................................................................................................
pi gramme ...............................................................................................................
pitaphe .....................................................................................................................
pitaphe .....................................................................................................................
rythra .....................................................................................................................
Et j'irai ........................................................................................................................
Et surtout que ...........................................................................................................
tablissement d'une communaut au Brsil .........................................................
Eve .............................................................................................................................
Exil .............................................................................................................................

246

406
197
195
251
323
248
352
397
393
389
433

Fantaisie......................................................................................................................
Femme noire.............................................................................................................

249
502

Gaiet et Orour ........................................................................................................

Green .........................................................................................................................

89
314

Harmonie du Soir ....................................................................................................

Hommage la raison ...............................................................................................
Hymne la douleur .................................................................................................

284
405
208

Icare .......................................................................................................................... 163

Il ne faut pas ............................................................................................................. 489
Il va neiger................................................................................................................. 371
Il y a ......................................................................................................................... 410
Invocation la Momie............................................................................................. 470
Jacquemard et Julia ................................................................................................... 508
Je t'aime ..................................................................................................................... 453
L'Amour du Mensonge .......................................................................................... 288

559

L'Amour fou ........................................................................................................... 167

L'Amoureuse ............................................................................................................ 454
L'Andalouse .............................................................................................................. 254
L'Aprs-midi ............................................................................................................. 369
L'Aprs-midi d'un Faune ......................................................................................... 308
LArt potique ........................................................................................................... 185
L'Avenir .................................................................................................................... 480
LEffort ....................................................................................................................... 349
L'Ennemi .................................................................................................................. 283
L'Esclave .................................................................................................................... 299
L'Explication des mtaphores................................................................................. 495
L'Isolement ............................................................................................................... 205
L'Union libre ............................................................................................................. 461
La Chambre gothique .............................................................................................. 242
La Chasse ................................................................................................................... 440
La Cloche fle.......................................................................................................... 285
La Dernire feuille .................................................................................................... 265
La Descente aux enfers (Fragments de Mmoire d'Orphe) ............................. 521
La Destruction ......................................................................................................... 281
La Fileuse................................................................................................................... 375
La Forme du monde ............................................................................................... 487
La Fuite du temps .................................................................................................... 223
La Guerre .................................................................................................................. 395
La Jeune captive ....................................................................................................... 195
La Jolie rousse ........................................................................................................... 412
La Langue sche........................................................................................................ 449
La Lumire, change ................................................................................................ 527
La Muse qui est la grce (Invasion de l'ivresse potique) ................................... 363
La Nue ...................................................................................................................... 264
La Nuit d'aot .......................................................................................................... 257
La Plainte d'Euridice ................................................................................................ 520
La Posie est une question de collimateur ........................................................ 533
La Promenade dans nos serres................................................................................ 485
La Rose de l'infante ................................................................................................. 232
La Saison des semailles: Le soir ............................................................................. 239
La Salle manger ...................................................................................................... 369

560

La Solitude ................................................................................................................
La Tte contre les murs ..........................................................................................
La Trebbia ................................................................................................................
Langueur ...................................................................................................................
Las de l'amer repos ..................................................................................................
Le Bateau ivre ...........................................................................................................
Le Bois amical ...........................................................................................................
Le Cantique de la connaissance ..............................................................................
Le Chvrefeuille .......................................................................................................
Le Cimitire marin ...................................................................................................
Le Coeur de Hialmar ...............................................................................................
Le Coeur vol ...........................................................................................................
Le Corps ...................................................................................................................
Le Crpuscule du Soir ..............................................................................................
Le Dormeur du val ...................................................................................................
Le Grand combat......................................................................................................
Le Grand Testament ...............................................................................................
Le Lac ........................................................................................................................
Le Maon ...................................................................................................................
Le Miroir d'un moment ..........................................................................................
Le Mont des Oliviers................................................................................................
Le Pain .......................................................................................................................
Le Papillon ................................................................................................................
Le Parfum .................................................................................................................
Le Point noir .............................................................................................................
Le Pont Mirabeau ....................................................................................................
Le Porche du mystre de la deuxime vertu ........................................................
Le Rameur .................................................................................................................
Le Regret de la terre ................................................................................................
Le Repos dans le malheur........................................................................................
Le Romancero du Cid ..............................................................................................
Le Soleil......................................................................................................................
Le Soleil toupie fouetter .......................................................................................
Le Temple .................................................................................................................
Le Tombeau d'Edgar Poe .......................................................................................
Le Voyage .................................................................................................................

561

182

457
299
316
305
339
375
402
27
380
270
338
422
286
337
478
123
201
243
453
214
483
207
283
250
414
386
377
42 3
476
230
498
483
203
307
290

Les Attitudes spectrales ...........................................................................................

Les Chants de Maldoror ..........................................................................................
Les Conqurants ......................................................................................................
Les Grenades ............................................................................................................
Les Papillons .............................................................................................................
Les Pas ......................................................................................................................
Les Potes .................................................................................................................
Les Rocs.....................................................................................................................
Les Tragiques ...........................................................................................................
Lettre Lamartine ....................................................................................................
Li Diz des ribauds de Greive .................................................................................

463
327
300
377
440
379
450
511
1^8
256
92

Libert ....................................................................................................................... 508

Locutions des Pierrots ............................................................................................. 355
Ma danse ...................................................................................................................
Mirio .........................................................................................................................
Mais Toi, quand viendras-tu? .................................................................................
Mtores ...................................................................................................................
Midi ...........................................................................................................................
Mose .........................................................................................................................
Mon rve familier .....................................................................................................
Myrtho .......................................................................................................................
Mysticis umbraculis (Prose des fous) ....................................................................

427
294
479
524
271
211
317
247
304

Ndess ....................................................................................................................... 503

Nevermore................................................................................................................. 315
Oceanonox ............................................................................................................... 227
Ode ............................................................................................................................ 417
Orphe ...................................................................................................................... 441
Pantoum nglig .......................................................................................................
Parfum exotique .......................................................................................................
Paroles peintes .........................................................................................................
Pastel .........................................................................................................................
Paysage mystique .....................................................................................................

562

319
279
455
265
439

Plus ne suis-je ce que j'ai t..................................................................................... 1 ^1

Portrait ........................................................................................................................ 426
Pour un art potique ................................................................................................ 497
Prire pour aller au paradis avec les nes ............................................................. 372
Prire .......................................................................................................................... 469
Quatrain ..................................................................................................................... 12 5
Que sont devenus mes amis? .................................................................................. 92
Roman de la Rose..................................................................................................... 96
Rondeau ..................................................................................................................... 111
Rondeau ..................................................................................................................... H4
Sables mouvants ......................................................................................................
Solde ...........................................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Spleen .........................................................................................................................
Stances l'inconstance ............................................................................................
Stances de la mort ....................................................................................................
Stances .......................................................................................................................
Stella ...........................................................................................................................
Sur la route de San Romano....................................................................................
Symphonie de septembre .......................................................................................
Tard dans la nuit ........................................................................................................
Tels rit au main qui au soir pleure ..........................................................................
Tels rit au main .........................................................................................................
Tnbres ....................................................................................................................
Titres ..........................................................................................................................
Tristesse ....................................................................................................................
Tu es press d'crire ...................................................................................................

492
346
280
287
289

178
172
2 66
223
466

398
449

102
102
360
428

255
506

Une Alle du Luxembourg ...................................................................................... 249

Une Voix .................................................................................................................................. 527
Veni, vidi, vixi ..........................................................................................................

563

22^

Vers de la mort ..........................................................................................................

Vers dors..................................................................................................................
Vertiges ......................................................................................................................
Vies .............................................................................................................................
Villanelle ....................................................................................................................
Voyelles .....................................................................................................................

85
245
181
344
13
337

Yarav ........................................................................................................................

418

564

KAZALO PRVIH STIHOVA

NA HRVATSKOME JEZIKU

A crno, I rujno, 0 modro, E bijelo .................................................................................

A vi, Mora, to itaste prostranije snove ..........................................................................
Ah, ako ovjek taj nee da ubere grozd............................................................................
Ako elja, slika stvari, skriva .......................................................................................
Ako lije ljubim i ako joj sluim ....................................................................................
Ali kada e Ti doi? ....................................................................................................

337
435
365
140
121
479

Bez svojih zemljaka, drugova i roda ..............................................................................

Bilo ih je samo nekoliko .................................................................................................
Bio jednom kralj od Tule................................................................................................
Blago onom koji medu jednakima ...................................................................................
Blago palima za zemlju prolaznosti ..............................................................................
Blijedi se lije..................................................................................................................
Boga mu bojeg kako mi se pie neki pjesmuljak ...........................................................
Boja koju rastvara no...................................................................................................
Bol tvoja, Du Pe'rier, zar da vjeno traje .......................................................................
Brao, ljudi, koji ivite za nama.....................................................................................
Brod je odnio moju dragu ..............................................................................................
Budite dobrodoli, vi koji mi idete u susret......................................................................

197
457
357
159
389
313
497
449
175
126
410
398

edno, ivo, lijepo danas zar nam prijeti........................................................................

emu blago, emu lijepost ..............................................................................................
etvrti Konju ti si uto sunce .........................................................................................
im izbivah, Rosette, malo............................................................................................
im mi se tijelo u postelji prui .....................................................................................
ovjee, umnice, ta zar ti jedini .....................................................................................

306
85
441
163
143
245

565

ovjek je silazio nagibom svoje smrti ............................................................................

521

Dabi se sve razumjelo ..................................................................................................

455
283
118
75
284
492
79
230
375
517
339
143
135
508

Da l\ itaoe, ikad miris srknu ......................................................................................

Da si pop te oprost trai ...............................................................................................
Da vedar budem, mene Ljubav sili ...............................................................................
Dah opojnog cvijea prostorima pline ...........................................................................
Demoni, udesa ...........................................................................................................
Divlji slavujak umilno biglie ........................................................................................
Do boka ti mi jedva sie...............................................................................................
Do prozora plava s odbijescima zlata ............................................................................
Dode mi u pomutnji gradova da potraim .....................................................................
Dok beutnom Rijekom nosili me vali .........................................................................
Dok mi suze mognu iz oiju tei ...................................................................................
Dolazi kralj Renaud iz boja ..........................................................................................
Dola je po onoj bijeloj crti ............................................................................................
Evo lie i cvijee, grane, plodovi zreli ..........................................................................

314
286
Evo me pred svima ovjeka puna razbora ..................................................................... 412
Evo ljupko vee, pobratim svih hulja ............................................................................

Gdje esmu sakri lisnat lug ...........................................................................................

Gdje idete, Ana, znat bih htio .......................................................................................
Glazbe nad svim i prije svega .......................................................................................
Gle, vrijeme je skinulo plat ..........................................................................................
Gledaj! gol i straan, rob sam lica blijeda .....................................................................
Gorko je i slatko n duge zimske noi ............................................................................
Gospoji toj obeah se ...................................................................................................
Grjeno oko mojih davnih snova ...................................................................................
Grozniave i usopljene skupine radnika ........................................................................

46
131
320
111
299
285
49
139
349

Hodati ozbiljno, pun draesti fine ................................................................................. 160

I noeni vjeno, u vjeitoj noi ...................................................................................... 201
/ osobito da sutranji dan ne sazna gdje sam ..............................................................

397
Ima vam ormar, ve sjaja blijeda ................................................................................... 369

566

lmade pjesma, meni milija ............................................................................................

Ispod mosta Mirabeau Seina tee ..................................................................................
Ispred mene gavran lijee .............................................................................................
Izgubio sam ivot, snagu ...............................................................................................
Ja, Antonin Artaud, ja sam svoj sin ..................................................................................
Ja bih tako elio u dan nedjeljni bijeli .............................................................................
Ja u vam sazdati grad iz dronjaka! ................................................................................
Ja ne pjevam vie ljubavne mi plame ...............................................................................
Ja plaem svoje dane mlade ............................................................................................
Ja sam Franjo-Francuz, to mi teko pada ......................................................................
Ja sam izumitelj mnogo zasluniji ...................................................................................
Ja sam kao carstvo, kasno, blizu kraja .............................................................................
Ja sam ovdje, drugi je drugdje, tiina je kleta ..................................................................
Je F ti, Dafne, znana stara pjesma ova ............................................................................
Jecaja ptina ....................................................................................................................
Jedanaest broj neparni. Vrijeme stalo ..............................................................................
Jedanput, usred ume Tuge klete ...................................................................................
Jednakim Jobu stvori me Bog ........................................................................................
Jedne kine zemlje nalik sam vladaru .............................................................................
Jednoga dana kad budemo rekli: Bilo je to vrijeme sunca ..............................................
Jenput Rok Uru strefi poleg vrat ...................................................................................
Kad budem morao k tebi, o moj Boe, daj .....................................................................
Kad lug i vonjak vidim gdje se ....................................................................................
Kadmohi .......................................................................................................................
Kad poskoice zvuk se prospe .......................................................................................
Kad razbistri se mlaz fontane .........................................................................................
Kad sklopljenih vjeda u jesenje vee ..............................................................................
Kad svod nizak, teak kao poklop tlai ...........................................................................
Kad vidim cvijee, zelen list i vlati .................................................................................
Kad vidim gdje ide, nehajna i hladna ...........................................................................
Kad vidim evu kako spram ..........................................................................................
Kad vrhovnih sila odluka se zbude ................................................................................
Kada slavuj kliktat stane ................................................................................................
Kada stara bude, naveer, pri svijei ............................................................................

567

249
414
181
255
471
369
476
168
123
125
344
316
360
246
314
499
113
92
280
42 3
134
372
35
480
104
44
279
289
59
288
55
275
53
153

Kapetane stari, Smrti, sidra gore! ...................................................................................

Kau mi da su tamo ali crni ..........................................................................................
Klin je tu ......................................................................................................................
Ko jastreba jato izvan rodna kraja ..................................................................................
Ko to majskoj rui, kad blista na grani ..........................................................................
Ko tisugodinjak imam uspomena ...............................................................................
Koliko mornara, koli kapetana ......................................................................................
Kraj studenca sam, a umirem edan ..............................................................................
Kralj Manje bio ljut na svog ...........................................................................................
Kroz Francusku glas proe sada ....................................................................................
Kroz kotlinu ludo rijeima umori .................................................................................
Leptiri su zatvoreni ........................................................................................................
Lijepi oblaci lijepi aneli uzniciprejasni ........................................................................
Lijepo li je kad se polako upree ..................................................................................
Loe spavam kada glava ti u noi .................................................................................
Ljubavi jedina, milosnu te zovem ..................................................................................
Ljubavi, vama od svih ponajprije ..................................................................................
Ljubavnici mladi, novi .................................................................................................
Ljubi me, sljubi, ljubit nemoj stati ................................................................................
Majko umjetnosti, oruja i sklada .................................................................................
Majko, piu mi da se bijeli kao grm na cioj zimi .........................................................
Majmun u ruhu od brokata ..........................................................................................
Menade gromoglasne organizirane ..............................................................................
Mi se ne vidimo vie u istome svjetlu ...........................................................................
Mila, da vidimo da li rui .............................................................................................
Mislima istim poneseni ..............................................................................................
Mladost mije tamna i olujna bila ...................................................................................
Mnih da e mirno ivot cijeli ........................................................................................
Moja ena kojoj je kosa od umskog poara .................................................................
Moram ponajprije odati kunju ....................................................................................
Mrana, ona je u praznini ............................................................................................
Mrzim Firentinca lihvarsku krtou .............................................................................

568

291
464
449
300
152
287
227
116
27
111
337
440
439
203
446
278
82
114
144
158
503
317
441
527
148
375
283
80
461
487
524
160

Na brdu u sjeni hrasta mnogo puta ................................................................................ 205

Na doek dode paprat i ananas iza nje .......................................................................... 393
Na jaku crnome vjetru kroz koji se probijamo ................................................................ 418
Na meko perje tust kanonik lijee ................................................................................ 120
Na te mislim, Myrtho, arobnice, rosi ............................................................................ 247
Na alu sam jedne ja zaspao noi .................................................................................. 223
Nagnutog uz rijeku, mnotva me vesala ......................................................................... 377
Nas dvoje smo ............................................................................................................... 451
Navrat-nanos grad itavi ............................................................................................... 132
Ne dajte intelektualcima da se igraju ibicama ............................................................... 489
Ne, gospodo, vi niste moja draga ..................................................................................... 268
Ne kanim uope biti tu ................................................................................................. 406
Ne slijedite Narav: vi neete ljubav ................................................................................ 150
Nebo, zrae, polja, brda bez drvea................................................................................. 149
Neemo nastavati svagda te ute zemlje .......................................................................... 431
Nejako bijah dijete, a ona lijepa, zrela ........................................................................... 195
Nek sunce zablista najprije na vrhu i slijeva .................................................................. 48 3
Nek tu blunu u polje se stjera ........................................................................................ 133
Neko je trava, u asu kad su se ceste ............................................................................ 508
Nesreo, moj veliki orau ...................................... ........................................................ 476
Nije udno da ja pjevat znam ........................................................................................
62
No je jasna, vjetar hladan. Crven snijeg ......................................................................... 270
Nosio sam rije u vama kao plamen .............................................................................. 527
Nozdrve od kosti i koe ................................................................................................. 470
Njegova glava sklanja se bojaljivo .................................................................................

450

0 brao, djeco sutranjega doba........................................................................................

0 daj nam lubanje gorue ................................................................................................
0 due nad duhom, nestalnosti skitna .............................................................................
0 dvorci, o dobe se! ........................................................................................................
0 kraljevi koje porok tako kvari.....................................................................................
0 moja keri prva medu svima.Ti koja ak uspijeva ......................................................
0 nebo raskvaeno kiom godina to se sputa ................................................................
0 niemu u pjesan spjevat .............................................................................................
0 sjajne draperije rijei, spletovi knjievnog umijea .........................................................

127
469
178
343
169
386
520
33
485

569

O, Magali, tak draga meni ........................................................................................... 294

O, naa je zemlja mirisava aska .................................................................................. 242
Obalom u poi uz more iskonsko ................................................................................. 352
Oblak se die, nad zrenikom......................................................................................... 264
Oblici znojenja kose....................................................................................................... 428
Oajan, - Udovac, - Mraan kao bezdan ....................................................................... 246
Od kose straha nema klasu to jo zrije ......................................................................... 195
Ogrlio sam ljetnu zoru .................................................................................................. 345
Oh, ta lijepa puna luna.................................................................................................. 355
Oj, Ljubavi, to rastanak mi teak................................................................................
76
On ga oprndai ipriledi zemlji ........................................................................................ 478
On ima skuptinsko tijelo ............................................................................................ 192
On spava ..................................................................................................................... 426
Ona je uspravna na mojim vjedama .............................................................................. 454
Ono rasipa dan ............................................................................................................ 453
Opet! Opet se more vraa da me potrai kao amac ........................................................ 363
Ostavio me samu s bolom vrelim .................................................................................... 109
Otkad kroi sunca neba na puini.................................................................................. 257
Otkako, gospo, ne marite za me ...................................................................................
66
Otvorivi vrata prema pijesku ...................................................................................... 43 3
Ove nimfe hou da su navijek........................................................................................ 308
Planine unatrag, planine unaprijed .................................................................................
Platon ne daje pjesniku graansko pravo .......................................................................
Po vrku atorja sunce produuje ...................................................................................
Podaj mi moni svoj tutanj, monu i njenu hitrost..........................................................
Podne, Vladar ljeta, prelilo ravnice ...............................................................................
Poezija se ini u postelji kao ljubav ...............................................................................
Pouka osunana asa Boanskih noi ...........................................................................
Povrina kruha udesna je sprva zbog ............................................................................
Prebiru tako po mislima svojim.....................................................................................
Prestani plakati, knjigo: sudbine tebi je znana................................................................
Pridolice, koji Rim traisred Rima ............................................................................
Prljav sam. Ui me grizu. Svinje bljuju ........................................................................
Probuen je tabor, buka je sve jaa ................................................................................
Prodaje se sve to Zidovi nisu prodali.............................................................................

570

422
427
211
417
271
466
402
483
102
154
157
332
299
346

Proljetni volim vedri as .................................................................................................

Promatram, sjedei pred vratim.......................................................................................
Promatrat volim, u oblom, okviru...................................................................................
Prve velike ptice obarahu gole pod prslukom ...................................................................
Put je tuna, jao, knjige proitane .................................................................................
Putovanje gorkom spoznajom zazebe! ............................................................................

68
239
265
440
304
290

Razmotrite gospo da mi spada u dunost biti..................................................................

Recite mi, gdje, u kraju kome ........................................................................................
Rotsoge..........................................................................................................................

533
117
411

S mazgom svojih kapaka to klizi tekim plonikom .....................................................

5 mistrijom u ruci, visoko na skelama ...........................................................................
S plavim kiobranom i prljavim ovcama .................................. ....................................
S ruama umirat, edo pramaljea .................................................................................
Sa novim vremenom slatkoe .........................................................................................
Sad - u gori raste ili u ravnici ........................................................................................
Sm sam, ona sa svojim je drugom..................................................................................
Sit sam tog ivljenja, umoran od svijeta .........................................................................
Sjeti se Barbara .............................................................................................................
Skoro emo zaci u studene tmice .....................................................................................
Smrt su i ljepota dvije stvari jake....................................................................................
Snanim blijeskom svoga boanskog pogleda .................................................................
Snijeg e skoro, a ja pogruen kraj pei ..........................................................................
Snijeg u ali Ana baci na me .........................................................................................
Snivae: drhto joj prst, bez ametista ................................................................................
Spozna Roland - vida nema vie ....................................................................................
Srce mi, gospo, pripada vama .........................................................................................
Sretnih li vas potepuha ..................................................................................................
Starac od zlata sa satom u koroti ..................................................................................
Stari oceane, kristalnih valova, ti si razmjerno nalik ......................................................
Stijene doznati nee ........................................................................................................
Stoji mala, dok je dadilja nadgleda.................................................................................
Stupe od safira, vezen vezom tajnim ..............................................................................
Suhoa koja otkriva dan ...............................................................................................
Sunce crveno kao kugla..................................................................................................

516
243
370
207
32
266
141
172
490
281
240
167
371
132
304
22
104
92
489
327
511
232
248
530
498

571

Sunce, k tebi uzdii u hvalu .........................................................................................

Sunce se sputae; spravna da ga slijedi .......................................................................
Sutra, kad se polje zabijeli od zore ................................................................................
Sva Priroda hram je gdje stupovi ivi ............................................................................
Sve stoje ivo, smrt, vidimo, prati ..................................................................................
Sve to su Egipta dlijeta isklesala ..................................................................................
Svi govore o stjecanju dobara ........................................................................................
Svijenjaka posmrtnog uego sam svijee ......................................................................
Svijet u (jelovu ..............................................................................................................
Sipcimapukla kora kruta ...............................................................................................
to sam bio, nisam vee ................................................................................................
Tada no je bila, a Krist sm idae ................................................................................
Taj mirni krov kud eu golubovi .................................................................................
Takav ko to vjenost Njim ga samim tvori ..................................................................
Tek lunarnisam lumper, zbilja .......................................................................................
Ti, o boli, pravi ovjeku si znamen ...............................................................................
Ti si moja ljubav ve toliko godina ...............................................................................
Tko je ikad sunce promatrao sjajno ...............................................................................
Tko je vidio abu krastau batrgati se ulicom? ..............................................................
Tko od nas, Lamartine, kad mladi smo bili ...................................................................
Tko ujutro se smije, naveer plae .................................................................................
Tko vidjeti eli kako Amor vlada ...................................................................................
Trgovac prodaje bakalar ...............................................................................................
Trgovci tirski i oni to za poslima idu ...........................................................................
Tri su mie mae, koulja se pali ...................................................................................
Trudan gorkim mirom gdje mi lijenost vrijea .............................................................
Tu bipad Ikara, odvanika mlada .................................................................................
Tu je svemir sklonjenu dubokoj ovjekovojtoploti ........................................................
Tuno stre krmom bali .................................................................................................
Tvoj korak, dijete moje utnje ......................................................................................
Uambaru gdje su me zatvorili .......................................................................................

444
229
226
275
145
157
106
352
465
377
131
214
380
307
355
208
507
250
394
256
102
148
499
361
319
305
163
422
338
379

345
96
UFirenzi lijenik biu jednom asu ............................................................................... 185
U dvajstom bjeh goditu ..............................................................................................

572

U goloj umi, u jeseni ...................................................................................................

U raznom vidu vrti, kree .............................................................................................
U subotu naveer, pod kraj tjednu .................................................................................
U tom dolu osamljenu ..................................................................................................
U vedar napjev evo slaem.............................................................................................
U vrtu, gdje se lisnat stere glog ......................................................................................
Ubi se od revnosti il ga ubi dokolica .............................................................................
Uini me Lunom Vitorogom..........................................................................................
Usred tmice noi ja sam jednom snio ............................................................................
Ustajte, Marija, Ijenivice mlada .....................................................................................
Uza me je Demon, to me stalno prati ...........................................................................
Van vremena, mjesta, luta ovjek jedan .........................................................................
Vanjski su bulevari nou prepuni snijega ......................................................................
Paa je dua birani krajolik ............................................................................................
Veeras je sunce zalo sred oblaka ................................................................................
Veliki mene snae jad ..................................................................................................
Volim Te radi svih ena to ih ne upoznah .....................................................................
Vrijeme dolazi, bjei, tee .............................................................................................

265
61
89
182
72
51
323
139
152
151
281
495
395
318
223
40
45 3
57

Za andaluko ono edo..................................................................................................

254
37
Za vrijeme dugih dana maja .........................................................................................
42
Zato me tako uspomena mui? .................................................................................... 315
Zavidjeh Razumu ljudi .................................................................................................. 405
Zima dre u svom obdanitu ....................................................................................... 140
Za pjevom jer me elja prenu .........................................................................................

Zeno gola, eno crna! ................................................................................................... 502

Zenu nepoznatu vrlo esto snijem ................................................................................. 317
iva i brza kao ptica ...................................................................................................... 249
ivio sam dosta, jerbo kroim tuan .............................................................................. 225
ivljae, as bodar ko vorak sred jata .......................................................................... 251
ivot mi nije nimalo vaan ........................................................................................... 463
uri se pisati ............................................................................................................... 506

573

KAZALO PRVIH STIHOVA

NA IZVORNIKU

l'clair violent de ta face divine ...................................................................................

A l'horizon monte une nue ..................................... ....................................................
A la fontana dei vergier ................................................................................................
A noir, E blanc, I rouge, U vert, O bleu: voyelles............................................................
A tal domna 'm sui donatz ...........................................................................................
A vendre ce que les Juifs n 'ont pas vendu.......................................................................
A vos, Amors, plus qu 'a mde autre gent ......................................................................
Ab la dolchor dei temps novel .......................................................................................
Ah! la belle pleine Lune ...............................................................................................
Ah, donne-nous de crnes de braises ...............................................................................
Ah, si cet homme ne veut pas en cueillir la grappe ...........................................................
Ahi! Amors, com dure dpartie......................................................................................
Ainsi, toujours pousss vers de nouveaux rivages.............................................................
Alors il tait nuit, et Jsus marchait seul ........................................................................
Amer savoir, celui qu'un tire du voyage! ........................................................................
Anne par jeu mejecta de la neige.....................................................................................
Assise, la fileuse au bleu de la croise ............................................................................
Avec ton parapluie bleu et tes brebis sales .......................................................................
Avez-vous vu, dans Barcelone ........................................................................................

167
264
46
337
49
346
82
32
355
469
365
76
201
214
290
132
375
370
254

Baise m'encore, rebaise et baise.......................................................................................

Be-mplatzlo gais temps de pascor ...................................................................................
Beaux nuages beaux anges prisonniers clairs...................................................................
Bien cuidai vivre sans amor ...........................................................................................
Bientt nous plongerons dans les froides tnbres .............................................................
Bon dieu de bon dieu que j'envie d'crire un petit pome...................................................

144
68
439
80
281
497

574

C'est le moment crpusculaire..........................................................................................

C'est un trou de verdure o chante une rivire .................................................................
Can vei laflor, l'erba vert et lafolha ................................................................................
Can vei la lauzeta mover ...............................................................................................
Car ou soies porteur de bulles ........................................................................................
Ce n'est pas vous, non, madame, que j'aime ....................................................................
Ce toit tranquille, o marchent des colombes ...................................................................
Ces narines d'os et de peaux ..........................................................................................
Ces nymphes, je les veux perptuer ..................................................................................
Cesse tes pleurs, mon livre: il n 'est pas ordonn .............................................................
Chascuns parle de chevance acqurir ...............................................................................
Ciel, air et vents, plains et monts dcouverts ...................................................................
o sent Rollanz, la vue ad perdue ................................................................................
Colonne de Saphir, d'arabesques brode .........................................................................
Comme Hecattu me feras errer ......................................................................................
Comme je descendais des Fleuves impassibles...................................................................
Comme on voit sur la branche au moi de mai la rose ......................................................
Comme un vol de gerfauts hors du charnier natal.............................................................

239
337
59
55
118
268
380
470
308
154
106
149
22
248
139
339
152
300

Dame, mon cuer en vous remaint ................................................................................... 104

Dans ce grand souffle de vent noir que nous fendons......................................................... 418
Dans ce val solitaire et sombre ....................................................................................... 182
Dans Florence, jadis, vivait un mdecin .......................................................................... 185
Dans la fort chauve et rouille ...................................................................................... 265
Dans un grenier o je fus enferm a douze ans ................................................................ 345
De la musique avant toute chose ..................................................................................... 320
Demain, dis l'aube, a l'heure ou blanchit la campagne..................................................... 226
Dmons et merveilles ..................................................................................................... 492
Depuis que le soleil, dans l'horizon immense .................................................................. 257
Dictes moy o, n 'en quel pays ....................................................................................... 117
Dieus m'a fet compaignon a Job...................................................................................... 92
Domna, puois de me no-us chai ...................................................................................... 66
Dures grenades entr 'ouvertes ......................................................................................... 377
Emainh genh sevolv e-s vira............................................................................................ 61
Elle a pass, la jeune fille ............................................................................................... 249

575

Elle dormait: son doigt tremblait, sans amthyste ........................................................... 304

Elle est debout sur mes paupires .................................................................................. 454
Elle est toute petite, une dugne la garde ........................................................................ 232
Elle est venue par cette ligne blanche .............................................................................. 508
En cest sonet coind' e leri ...............................................................................................
72
En laforest d'Ennuyeuse Tristesse ................................................................................. 113
Enunvergier sotzfuella d'albespi ....................................................................................
51
Encore! encore la mer qui revient me rechercher comme une barque .................................. 363
Esprit des beaux esprits, vagabonde inconstance.............................................................. 178
Estt ai en greu cossirier................................................................................................
40
Et en ce penser ouj 'estoie .............................................................................................. 102
Et j'irai le long de la mer .............................................................................................. 352
Et surtout que Demain n 'aprenne pas o je suis ........................................................... 397
Et vous, mers, qui lisiez dans de plus vastes songes ........................................................ 43 5
Tarai un vers de dreit nien.............................................................................................
Femme nue, femme noire................................................................................................
Formes sueurs chevelures ...............................................................................................
France, mre des arts, des armes et de lois ......................................................................
Frres humains qui aprs nous vivez .............................................................................
Frres humains qui aprs nous vivez .............................................................................

33
502
428
158
126
127

Groupes de travailleurs, fivreux et haletants .................................................................. 349

Heureux ceux qui sont morts pour la terre charnelle........................................................ 389
Homme, libre penseur! te crois-tu seul pensant ............................................................... 245
Icare est chut ici, le jeune audacieux................................................................................
Ici l'univers est l'abri dans la profonde temprature de l'homme.....................................
Il a un corps de garde ..................................................................................................
// a vcu, tantt gai comme un sansonnet.......................................................................
Il dissipe le jour ............................................................................................................
Il dort ...........................................................................................................................
// est amer et doux, pendant les nuits d'hiver ................................................................
// est un air pour qui je donnerais.................................................................................
// tait un roi de Thul ...............................................................................................

576

163
422
192
251
453
426
285
249
357

Il faut d'abord que j'avoue une tentation ........................................................................

II l'emparouille et Vendosque contre terre .......................................................................
Il m'est arriv dans l'effarement des villes de chercher ......................................................
7/ ne faut pas laisser les intellectuels jouer ......................................................................
Il se tua d'ardeur, ou mourut de paresse..........................................................................
Il va neiger dans quelques jours. Je me souviens ..............................................................
Il y a un vaisseau qui a emport ma bien-aime ..............................................................
Il y a une armoire peine luisante ..................................................................................
Ils n'taient que quelques-uns .........................................................................................
Us ne le sauront pas les rocs...........................................................................................

487
478
517
489
323
371
410
369
457
511

J'ai bien assez vcu, puisque dans mes douleurs ................................................................

J'ai embrass l'aube d't ................................................................................................
J'ai perdu ma force et ma vie ..........................................................................................
J'ai plus de souvenirs que si j'avais mille ans....................................................................
J'ai port ma parole en vous comme une flamme................................................................
J'aime vous voir en vos cadres ovales..............................................................................
J'allumai la clart mortuaire des lustres ...........................................................................
J'enviais la Raison des hommes ......................................................................................
J'tais un faible enfant qu'elle tait grande et belle ...........................................................
J'implore ta piti, Toi, l'unique que j'aime .......................................................................
Jadis l'herbe, l'heure o les routes .................................................................................
Je fais souvent ce rve trange et pntrant.........................................................................
Je has du Florentin l'usurire avarice ..............................................................................
Je m'ennuy de vivre, et mes tendres annes ......................................................................
Je m'tais endormi la nuit prs de la grve .......................................................................
Je meurs de seuf aupr de la fontaine................................................................................
Je n'aime pas dormir quand ta figure habite.....................................................................
Je n 'attache aucune importance la vie ...........................................................................
Je n 'cris plus les feux d'un amour inconnu .....................................................................
Je ne prtends point tre l ..............................................................................................
Je ne suis qu'un viveur lunaire ........................................................................................
Je pense toi, Myrtho, divine enchanteresse .....................................................................
Je plains le temps de ma jeunesse .....................................................................................
Je songeais, sous l'obscur de la nuit endormie ....................................................................
Je suis comme le roi d'un pays pluvieux............................................................................

225
345
255
287
527
265
352
405
195
278
508
317
160
172
223
116
446
463
168
406
355
247
123
152
280

577

Je suis Franois, dont il mepoise......................................................................................

Je suis ici, l'autre est ailleurs, et le silence est terrible .......................................................
Je suis l'Empire la fin de la dcadence ..........................................................................
Je suis le Tnbreux, - le Veuf, - l'Inconsol ...................................................................
Je suis sale. Les poux me rongent. Les pourceaux ...........................................................
Je suis un inventeur bien autrement mritant ..................................................................
Je t'aime pour toutes les femmes que je n'ai pas connues ...................................................
Je vous construirais une ville avec des loques, moi! ...........................................................
Je vous parle avec confiance les lettres ont des ..................................................................
Jeunes amoureux nouveau .............................................................................................

125
360
316
246
332
344
453
476
533
114

L'aprs-midi d'un dimanche je voudrais bien...................................................................

L'aridit qui dcouvre le jour .........................................................................................
L'aube d'un jour sinistre a blanchi les hauteurs .............................................................
L'enseignement de l'heure ensoleille des nuits du Divin ..................................................
L'pi naissant mrit de la faux respect ........................................................................
L'picier vend de la morue .............................................................................................
L'oeil trop ardent en mes jeunes erreurs ..........................................................................
La chair est triste, hlas! et j'ai lu tous les livres ............................................................
La connais-tu, Dafh, cette ancienne romance.................................................................
La couleur que dcompose la nuit ..................................................................................
La douce vois dei rossignol sauvage.................................................................................
La lune blanche ............................................................................................................
La mort et la beaut sont deux choses profondes .............................................................
La Nature est un temple o des vivants piliers ..............................................................
La posie se fait dans un lit comme l'amour ...................................................................
La surface du pain est merveilleuse d'abord cause ........................................................
Lanquand lijom son lonc en mai....................................................................................
Las de l'amer repos o ma paresse offense ....................................................................
Le clou est l ...............................................................................................................
Le maon Abraham Knupfer chante .............................................................................
Le Malheur, mon grand laboureur.................................................................................
Le monde dans un baiser...............................................................................................
Le mulet de mes paupires glissant sur le pav lourd de mes ............................................
Le roi Renaud de guerre vint ........................................................................................
Le soleil dclinait; le soir prompt le suivre....................................................................

369
530
299
402
195
499
139
304
246
449
79
313
240
275
466
483
42
305
449
243
476
465
516
135
229

578

Le soleil prolongeait sur la cime des tentes .......................................................................

Le soleil rouge comme une boule .....................................................................................
Le soleil s'est couch ce soir dans les nues........................................................................
Le temps a laissi son manteau ......................................................................................
Le vierge, le vivace et le bel aujourd'hui ..........................................................................
Lecteur, as-tu quelquefois respir ....................................................................................
Les boulevards extrieurs, la nuit, sont pleins de neige .....................................................
Les ngociateurs de Tyr et ceux-la qui vont leurs affaires ...............................................
Les papillons sont enferms.............................................................................................
Les premiers grands oiseaux on les abattait nus sous le corsage.........................................
Les sanglots longs...........................................................................................................
Li rois Mars estoit corrodez ...........................................................................................
Lo tems vai e ven e vire ..................................................................................................
Loin du temps, de l'espace, un homme est gar................................................................
Lorsqu'ilfaudra aller vers vous, mon Dieu, faites .........................................................
Lorsque, par un dcret des puissances suprmes ...............................................................
Lou samedi a soir fait la semainne .................................................................................

211
498
223
111
306
283
395
361
440
440
314
27
57
495
372
275
89

Ma femme la chevelure de feu de bois ...........................................................................

Ma jeunesse ne fut qu'un tnbreux orage ........................................................................
Maintenant, - dans la plaine ou bien dans la montagne ..................................................
Mais Toi, quand viendras-tu?.........................................................................................
Marcher d'un grave pas et d'un grave souci .....................................................................
Marie, levez-vous, ma jeune paresseuse ............................................................................
Me voici devant tous un homme plein de sens ..................................................................
Mnades retentissantes organises ....................................................................................
Mre, on m'crit que tu blanchis comme la brousse l'extrme hivernage . . . .
Midi, Roi des ts, pandu sur la plaine .........................................................................
Mignonne, allons voir si la rose ......................................................................................
Moi, Antonin Artaud, je suis mon fils ..........................................................................
Mon triste coeur bave la poupe .....................................................................................
Montagnes derrire, montagnes devant .............................................................................
Mout me semont Amours que je m'envoise .....................................................................

461
283
266
479
160
151
412
441
503
271
148
471
338
422
75

Natre avec le printemps, mourir avec les roses ................................................................ 207

Non es meravelha s'eu chan ........................................................................................... 62

579

Nous avons pens des choses pures ..............................................................................

Nous n 'habiterons pas toujours ces terres jaunes ..........................................................
Nous ne nous voyons plus dans la mme lumire .........................................................
Nous sommes deux ......................................................................................................
Nouveau venu, qui cherches Rome en Rome ................................................................
Nouvelles ont couru en France .....................................................................................

375
431
527
451
157
111

0 draperie des mots, assemblages de l'art littraire ........................................................ 485

0 le ciel dtremp par la pluie des annes ...................................................................... 520
O ma fille entre toutes premire. Toi qui russis mme ................................................. 386
O Magali, ma tant amado ............................................................................................. 294
O Mort, vieux capitaine, il est temps! levons l'ancre! ..................................................... 291
O qu 'heureux est celui qui peu passer son ge ............................................................. 159
O saisons, chteaux.................................................................................................... 343
Oh! combien de marins, combien de capitaines ............................................................. 227
Oh! la terre, - murmurai-je la nuit ............................................................................... 242
On fut reu par la fougre et l'ananas ........................................................................... 393
On me dit que l-bas les plages sont noires ................................................................... 464
On voit mourir toute chose anime ................................................................................ 145
Onze nombre impair. La rtention du temps ................................................................. 499
O allez-vous, Anne? que je sache ................................................................................ 131
Ou vintiesme an de mon aage ......................................................................................
96
Pench contre un grand fleuve, infiniment mes rames ..................................................

377

Platon n 'accorde pas droit de cit au pote .................................................................. 42 7

Plus ne suis-je ce que j'ai t .........................................................................................
Portes ouvertes sur les sables, portes ouvertes sur l'exil .................................................
Pos de chantar m'es prs talenz .....................................................................................
Pos vezem de novelflorir ..............................................................................................
Pour courir en poste la ville ........................................................................................
Pour tout comprendre ..................................................................................................
Prte-moi ton grand bruit, ta grande allure si douce.......................................................
Qu'il est doux, quand du soir l'toile solitaire ...............................................................
Qu'on mne au champs ce coquardeau .......................................................................
Quan lo rius de la fontana ...........................................................................................

580

131
433
37
35
132
455
417
203
133
44

Quan lo rossinhols escria......................................... .....................................................

Quand je te vois passer, ma chre indolente ..................................................................
Quand le ciel bas et lourd pse comme un couvercle .........................................................
Quand les mah .............................................................................................................
Quand vous serez bien vieille, au soir la chandelle .......................................................
Quand, les deux yeux ferms, en un soir chaud "automne ..............................................
Quant fait eurent une estampie ......................................................................................
Quatrime Cheval tu es un soleil jaune ..........................................................................
Que le soleil brille d'abord en haut et gauche ..............................................................
Que vaut biautez, que vaut richece .................................................................................
Qui a vu le crapaud traverser une rue?............................................................................
Qui de nous, Lamartine, et de notre jeunesse...................................................................
Qui voudra voir comme Amour me surmonte ..................................................................
Quiconque a regard le soleil fixement.............................................................................

53
288
289
480
153
279
104
441
483
85
394
256
148
250

Rappelle-toi Barbara......................................................................................................
Ribaut, or estes vos a point ............................................................................................
Rois, que le vice noir asservit sous ses loix .......................................................................
Rosette, pour un peu d'absence .......................................................................................
Rotsoge..........................................................................................................................

490
92
169
163
411

Sa tte s'abritait craintivement .......................................................................................

Sans cesse mes cts s'agite le Dmon ...........................................................................
Sans parents, sans amis et sans concitoyens .....................................................................
Seul avec moi, elle avec sa partie ...................................................................................
Seulete m'a laissi en grant ma?~tyre ............................................................................
Si j'aime et sers la belle de bon hait ...............................................................................
Si le dsir, image de la chose ..........................................................................................
Soleil, je t'adore comme les sauvages ................................................................................
Sombre, elle est dans le vide ...........................................................................................
Sous le pont Mirabeau coule la Seine .............................................................................
Souvenir, souvenir, que me veux-tu? L'automne .............................................................
Souvent sur la montagne, l'ombre du vieux chne ........................................................
Soyez la bienvenue, vous qui venez ma rencontre...........................................................
Sur mol duvet assis, un gras chanoine ............................................................................

450
281
197
141
109
121
140
444
524
414
315
205
398
120

Ta douleur, Du Prier, sera donc ternelle .....................................................................

175

581

Tant que mes yeux pourront larmes espandre ..............................................................

Tel qu 'en Lui-mme l'ternit le change .....................................................................
Tel, nu, sordide, affreux, nourri des plus vils mets .........................................................
Tels rit au main qui au soir pleure ................................................................................
Tes pas, enfants demon silence ....................................................................................
Tout aussi tt que je commence prendre ....................................................................
Tout ce qu'Egypte en pointe faonna ...........................................................................
Trois petits pts, ma chemise brle ............................................................................
Tu es mon amour depuis tant d'annes..........................................................................
Tu es press d'crire .....................................................................................................
Tu fais l'homme, Douleur! oui l'homme tout entier .....................................................
Un corbeau devant moi croasse ....................................................................................
Un homme descendait la pente de sa mort ...................................................................
Un jour, quand nous dirons: C'etait le temps du soleil .................................................
Un singe en veste de brocart ........................................................................................
Un vieillard en or avec une montre en deuil ..................................................................
Une nuit claire, un vent glac. La neige est rouge .........................................................
Ungjour Robin vint Margot empoigner ........................................................................
Vieil ocan, aux vagues de cristal, tu ressembles ...........................................................

143
307
299
102
379
143
157
319
507
506
208
181
521
42 3
317
489
270
134

327
Voici des fruits, des fleurs, des feuilles et des branches ................................................. 314
Voici le soir charmant, ami du criminel ......................................................................... 286
Voici venir les temps o vibrant sur sa tige .................................................................... 284
Votre me est un paysage choisi ................................................................................... 318
Vous mprisez Nature: tes-vous si cruelle ................................................................... 150
Vous ne m'allez qu ' la hanche .................................................................................... 230
Voy que, l'Hiver tremblant en son sjour ....................................................................... 140

582

SADRA
J

PREDGOVOR ........................................
PJESAN O ROLANDU .....................

Pjesan o Rolandu .............................

Rolandova smrt........................

MARIE DE FRANCE ....................

Kozja krv ........................................
GUILHEM DE PEITIEU ...................

Sa novim vremenom, slatkoe . .

O niemu u pjesan spjevat
Kad lug i vonjak vidim gdje se
Za pjevom jer me elja prenu .

GROFICA OD DIE ........................

Veliki mene snae jad .......................

JAUFR RUDEL ...........................

Za vrijeme dugih dana
Kad razbistri se mlaz fontane .

maja

MARCABRUN ..............................
Gdje esmu sakri lisnat lug . . .
PEIRE VIDAL ...............................

Gospoji toj obeah se ..........................

ALBA ...........................................

..................
Alba .............................................

NEPOZNATI PJESNIK

583

NEPOZNATI PJESNIK ....................................................................

Alba ...................................................................................................................

53
53

BERNART DE VENTADORN...........................................................
Kad vidim evu kako spram. .............................................................
Vrijeme dolazi, bjei, tee ................................................................
Kad vidim, cvijee, zelen list i vlati .......................................................
U raznom, vidu vrti, kree ...............................................................
Nije udno da ja pjevat znam. ............................................................

54
55
57
59
61
62

BERTRAN DE BORN .....................................................................

Otkako, gospo, ne marite za me..........................................................
Proljetni volim, vedri as ..................................................................

65
66.
68

ARNAUTZ DANIEL ........................................................................

U vedar napjev evo slaem ...............................................................

71
72

CONON DE BTHUNE .................................................................

Da vedar budem, mene Ljubav sili.......................................................
Oj, Ljubavi, to rastanak mi teak ....................................................

74
75
76

KATELAN OD COUCYA ................................................................

Divlji slavujak umilno biglie .............................................................
Mnih da e mirno ivot cijeli ..............................................................
Ljubavi, vama od svih ponajprije .........................................................

78
79
80
82

HELINANT DE FROIDMONT ........................................................

84
85
89

Versi o smrti ....................................................................................................

Gaiet i Oriour ...............................................................................................

RUTEBEUF ...................................................................................
Potepusi s Grvea ...........................................................................................
to b od mojih prijatelja? ..............................................................................

91
92
92

GUILLAUME DE LORRIS & JEAN DE MEUNG ...............................

95
Roman o Rui ................................................................................................. 96,

GUILLAUME DE MACHAUT .......................................................... 101

Tko ujutro se smije ......................................................................................... 102
Tko ujutro se smije, naveer plae................................................................. 102
Srce mi, gospo, pripada vama ............................................................. 104

584

Kad poskoice zvuk se prospe ............................................................. 104

EUSTACHE DESCHAMPS ............................................................... 105

Balada MXXIII ................................................................................................. 106
CHRISTINE DE PISAN .................................................................... 108
Ostavio me samu s bolom, vrelim ......................................................... 109
CHARLES ORLEANSKI ................................................................... 110
Rondeau............................................................................................................. 111
Balada ................................................................................................................ 111
Balada o lutaocu .............................................................................................. 113
Rondeau............................................................................................................. 114
FRANOIS VILLON ......................................................................... 115
Balada Franoisa Villona za natjeaj Charlesa Orlanskoga .. 116
Gdje su gospe davnijeh dana? ................................. ............................ 117
Balada dobroga nauka (Onima koji provode rdav ivot) 118
Balada o udobnom ivotu (Ustuk Francu Gontieru) .................................. 120
O debeloj Margoti balada .............................................................................. 121
Velika oporuka.................................................................................................. 123
Strofa koju je napisao Villon kad je mislio da e biti objeen ... 125
Balada objeenih ............................................................................................. 126
Natpis za grob nama objeenima .................................................................. 127
CLMENT MAROT ......................................................................... 129
Sto sam bio, nisam vee .................................................................................. 131
Svrh odlaska Ane ............................................................................................. 131
Anina gruda snijega ......................................................................................... 132
O fra Lubinu .................................................................................................... 132
Pjesniku nevjei ................................................................................................ 133
Deseterostih ..................................................................................................... 134
NEPOZNATI PJESNIK .................................................................... 135
Tualjka za kraljem Renaudom ...................................................................... 135
MAURICE SCVE ........................................................................... 137
Delija.................................................................................................................. 139
1 ....................................................................................... 139
XXII.......................................................................................................... 139

585

XLVI ......................................................................................................... 140

CXLVIII ................................................................................................... 140
CLXI ......................................................................................................... 141

LOUISE LAB ............................................................................... 142

Dok mi suze mognu iz oiju tei ...........................................................................
im. mi se tijelo u postelji prui ............................................................................
Ljubi me, sljubi, ljubit nemoj stati ........................................................................
Sve stoje ivo, smrt, vidimo, prati ..........................................................................

143
143
144
145

PIERRE DE RONSARD ................................................................... 146

Tko vidjeti eli kako Amor vlada .......................................................................
Mila, da vidimo da li rui ....................................................................................
Pozdrav Kasandri ............................................................................................
Ni? slijedite Narav: vi neete ljubav .....................................................................
Ustajte, Marija, Ijenivice mlada ..........................................................................
Usred tmice noi ja sam. jednom, snio ...................................................................
Ko to majskoj rui, kad blista na grani ..............................................................
Kada stara bude, naveer, pri svijei ....................................................................
Prestani plakati, knjigo: sudbine tebi je znana ......................................................

148
148
149
150
151
152
152
153
154

JOACHIM DU BELLAY ..................................................................... 155

Pridolice, koji Rim. trai sred Rima .................................................................
Sve to su Egipta dlijeta isklesala .........................................................................
Majko umjetnosti, oruja i sklada ........................................................................
Blago onom koji medu jednakima ........................................................................
Mrzim. Firentinca lihvarsku krtom ...................................................................
Hodati ozbiljno, pun draesti fine ........................................................................

157
157
158
159
160
160

PHILIPPE DESPORTES ..................................................................................... 162

Ikar .................................................................................................................... 163
Villanella ........................................................................................................... 163

AGRIPPA D'AUBIGNE ........................................................................................ 165

Luda ljubav ...................................................................................................... 167
Tragine pjesni ................................................................................................ 168
Nevolje .................................................................................................... 168
Vladari ..................................................................................................... 169

586

JEAN DE SPONDE .......................................................................... 171

Stance o smrti .................................................................................................. 172
FRANOIS DE MALHERBE ............................................................ 174
Utjeha Du Prieru u povodu smrti njegove keri ....................................... 175

ETIENNE DURAND ...................................................................... 177

Stance nestalnosti............................................................................................. 178

THEOPHILE DE VIAU ................................................................... 180

Tlapnje ............................................................................................................... 181
Samoa ............................................................................................................. 182

NICOLAS BOILEAU-DESPREAUX ................................................... 184

Pjesniko umijee............................................................................................. 185
OPAT CLAUDE CHERRIER ............................................................ 191
Tlapnjiv opis jednoga razumnog bia, skalupljenog od
skupljenih dijelova, odjevenog dvoznanom tkaninom,
koje je stvorila hrpa dvosmislica uz pomo
burlesknoga genija .................................................................................. 192

ANDR CHNIER ......................................................................... 194

Epigram ............................................................................................................ 195
Mlada zatoenica .............................................................................................. 195
U progonstvu .................................................................................................... 197
ALPHONSE DE LAMARTINE ......................................................... 199
Jezero ................................................................................................................. 201
Hram.................................................................................................................. 203
Osamljenost ..................................................................................................... 205
Leptir ................................................................................................................ 207
Himna boli ....................................................................................................... 208
ALFRED DE VIGNY ........................................................................ 209
Mojsije .............................................................................................................. 211
Maslinska gora .................................................................................................. 214
VICTOR HUGO .............................................................................. 220
Bijeg vremena .................................................................................................. 223
Stella ................................................................................................................. 223

587

Veni, vidi, vixi .................................................................................................. 225

Sutra, kad se polje zabijeli od zore ........................................................................ 226
Oceano nox.......................................................................................................227
Dva sumraka.....................................................................................................229
Cidov romancero ............................................................................................ 230
Cid doekuje kralja ................................................................................. 230
Rua infantkinje .............................................................................................. 232
Doba sjetve: veer ........................................................................................... 239
Smrt su i ljepota dvije stvari jake ......................................................................... 240

ALOYSIUS BERTRAND ...................................................................................... 241

Gotika soba..................................................................................................... 242
Zidar ................................................................................................................. 243

GRARD DE NERVAL ......................................................................................... 244

Zlatni stihovi ....................................................................................................245
Delfica ...............................................................................................................246
El desdichado....................................................................................................246
Mvrtho ..............................................................................................................247
Erythra.............................................................................................................248
Matanje.............................................................................................................249
Luksemburka aleja .........................................................................................249
Crna toka.........................................................................................................250
Nadgrobnica .....................................................................................................251

ALFRED DE MUSSET .........................................................................................252

Andalukinja .................................................................................................... 254
Tuga................................................................................................................... 255
Pismo Lamartineu .......................................................................................... 256
Kolovoska no ................................................................................................ 257

THOPHILE GAUTIER ......................................................................................263

Oblak ............................................................................................................... 264
Pastel..................................................................................................................265
Posljednji list ....................................................................................................265
Stance ...............................................................................................................266
Kinezerija .........................................................................................................268

588

LECONTE DE LISLE ......................................................................

Hialmarovo srce ..............................................................................................270
Podne ................................................................................................................271

CHARLES BAUDELAIRE ....................................................................................273

Suglasja .............................................................................................................. 275
Blagoslov .......................................................................................................... 275
De profundis clamavi ..................................................................................... 278
Egzotini miris ......................................................................... <..................... 279
Spleen ............................................................................................................... 280
Unitenje ...........................................................................................................281
Jesenja pjesma ...................................................................................................281
Neprijatelj .........................................................................................................283
Miris ..................................................................................................................283
Veernji sklad....................................................................................................284
Zaarano zvono................................................................................................285
Suton..................................................................................................................286
Spleen ............................................................................................................... 287
Ljubav prema lai............................................................................................. 288
Spleen ............................................................................................................... 289
Putovanje .......................................................................................................... 290
VII............................................................................................................. 290
VIII ........................................................................................................... 291

FREDERI MISTRAL ..............................................................................................293

Mirio ................................................................................................................ 294
Magali ...................................................................................................... 294

JOS-MARIA DE HRDIA .............................................................................. 298

Rob ...................................................................................................................299
Trebbia .............................................................................................................299
Osvajai ............................................................................................................ 300

STPHANE MALLARM .................................................................................... 302

Mysticis umbraculis (Proza ludak) .............................................................. 304
Morski povjetarac ............................................................................................ 304
Poinak u porculanu ....................................................................................... 305

589

edno, ivo, lijepo danas zar nam. prijeti .............................................. 306

Grob Edgara Poea .......................................................................................... 307
Faunovo popodne ........................................................................................... 308

PAUL VERLAINE ........................................................................... 312

Blijedi se lije ................................................................................ 313
Jesenska pjesma ................................................................................................ 314
Green ................................................................................................................ 314
Nevermore ....................................................................................................... 315
Klonue ............................................................................................................316
Prisni san .......................................................................................................... 317
Svita.................................................................................................................... 317
Mjeseina ........................................................................................................... 318
Nehajni pantum ............................................................................................... 319
Umijee pjesnitva .......................................................................................... 320
TRISTAN CORBIRE ...................................................................... 322
Epitaf ................................................................................................................ 323
LAUTRAMONT ........................................................................... 326
Maldororova pjevanja .................................................................................... 327
Prvo pjevanje ......................................................................................... 327
etvrto pjevanje .................................................................................... 332
ARTHUR RIMBAUD ....................................................................... 335
Spava u dolini ................................................................................................ 337
Samoglasnici .................................................................................................... 337
Ukradeno srce .................................................................................................. 338
Pijani brod......................................................................................................... 339
O dvorci, o dobe s! ....................................................................... 343
ivoti ................................................................................................................. 344
II...................................................................................... 344
III ....................................................................................345
Zora................................................................................................................... 345
Rasprodaja ........................................................................................................ 346

EMILE VF.RHAEREN .................................................................... 348

Napor ............................................................................................................... 349

590

JEAN MORAS........................................................................... - - 351

Obalom u poi................................................................................................ 352
Himera .............................................................................................................. 352
JULES LAFORGUE ....................................................................^354
Pierrotov govor................................................................................................. 355
Tualjka lune u provinciji ................................................................................ 355
Tualjka kralja od Tule .................................................................................... 357
PAUL CLAUDEL ............................................................................. 359
Tmina ................................................................................................................. 360
Balada ................................................................................................................ 361
Muza koja je milost (Nasrtaj pjesnikoga pijanstva) ................................... 363
Kantata za tri glasa ........................................................................................... 365
Kantik o vinogradu ................................................................................ 365
FRANCIS JAMMES .......................................................................... 368
Ja bih tako elio................................................................................................. 369
Blagovaonica .................................................................................................... 369
S plavim kiobranom....................................................................................... 370
Skoro e snijeg.................................................................................................. 371
Molitva da s magarcima odem u raj............................................................... 372
PAUL VALRY ................................................................................ 374
Prijateljska uma ............................................................................................... 375
Prelja................................................................................................................... 375
ipci .................................................................................................................... 377
Vesla ................................................................................................................ 377
Koraci ............................................................................................................... 379
Groblje pokraj mora ....................................................................................... 380
CHARLES PEGUY .......................................................................... 385
Predvorje misterija druge vrline .................................................................... 386
Eva ..................................................................................................................... 389
MAXJACOB .................................................................................... 392
Osnivanje naseobine u Brazilu....................................................................... 393
Ljubav prema blinjemu ................................................................................ 394
Rat ..................................................................................................................... 395

591

OSCAR VLADISLAS DE LUBICZ-MILOSZ ........................................ 396

I osobito ............................................................................................................ 397
Rujanska simfonija .......................................................................................... 398
Kan tik spoznaje............................................................................................... 402
VICTOR SEGALEN ........................................................................ 404
U ast razumu ................................................................................................. 405
Pohvala i mo odsutnosti ............................................................................... 406
GUILLAUME APOLLINAIRE ........................................................... 408
Ima..................................................................................................................... 410
Preko Europe................................................................................................... 411
Ridokosa ljepotica ...........................................................................................412
Most Mirabeau .................................................................................................414
VALRY LARBAUD ........................................................................ 416
Oda ...................................................................................................................417
Yarav .................................................................................................................418
JULES SUPERVIELLE ..................................................................... 421
Silazak divova ................................................................................................... 422
Tijelo .................................................................................................................. 422
alba za zemljom ............................................................................................ 423
BLAISE CENDRARS ........................................................................ 42 5
Portret .............................................................................................................. 426
Moj ples ............................................................................................................ 427
Naslovi ............................................................................................................. 428
SAINT-JOHN PERSE .....................................................................430
Anabaza ........................................................................................................... 431
VII ............................................................................................................ 431
Progonstvo ...................................................................................................... 433
1 .......................................................................................433
II................................................................................................................433
III ..............................................................................................................434
Morekazi ...........................................................................................................435
1 .......................................................................................435
VI .............................................................................................................. 436

592

PIERRE JEAN JOUVE ..................................................................... 438

Mistina krajina................................................................................................. 439
Lov ..................................................................................................................... 440
Leptiri ................................................................................................................ 440
Orfej ................................................................................................................. 441
uti konj ........................................................................................................... 441

JEAN COCTEAU ............................................................................. 443

Baterija............................................................................................................... 444
Loe spavam kada glava ti u noi ........................................................ 446
PIERRE REVERDY ..........................................................................448
Suh jezik.............................................................................................................449
Kasno u no .....................................................................................................449
Pjesnici ...............................................................................................................450
Hodnik............................................................................................................... 451
PAUL LUARD ...............................................................................452
Zrcalo trenutka ................................................................................................ 453
Volim te ............................................................................................................ 453
Moja ljubav........................................................................................................ 454
Oslikane rijei .................................................................................................. 455
Glavom protiv zidova .................................................................................... 457
ANDR BRETON ............................................................................459
Slobodna veza ..................................................................................................461
Sablasni stavovi ................................................................................................463
Kau mi da su tamo ali crni ............................................................. 464
Svijet u cjelovu .............................................................................. 465
Na putu za San Romano ................................................................................ 466
ANTONIN ARTAUD ........................................................................468
Molitva............................................................................................................... 469
Zazivanje mumije ............................................................................................ 470
Ovdje pocjva .................................................................................................... 471
HENRI MICHAUX .......................................................................... 475
Poinak u nesrei ............................................................................................ 476
Izazivam! ...........................................................................................................476

593

Velika borba ..................................................................................................... 478

Ali kada e Ti doi? ....................................................................................... 479
Budunost ........................................................................................................ 480

FRANCIS PONGE ........................................................................... 482

Kruh ................................................................................................................. 483
Sunce igra za bievanje.................................................................................. 483
etnja kroz nae staklenike ............................................................................ 485
Oblik svijeta ..................................................................................................... 487
JACQUES PREVERT .........................................................................488
Ne dajte ............................................................................................................ 489
Povorka ............................................................................................................ 489
Barbara ............................................................................................................. 490
ivi pijesak ...................................................................................................... 492
RAYMOND QUENEAU ................................................................... 494
Tumaenje metafore.........................................................................................495
Za poetiku .........................................................................................................497
Sunce..................................................................................................................498
Taj miris ............................................................................................................499
Kraj godine .......................................................................................................499
......................................................... 501
Crna ena ......................................................................................................... 502
Ndess .............................................................................................................. 503

LOPOLD SDAR SENGHOR

RENE CHAR ................................................................................. 505

uri se pisati ................................................................................................... 506
Posveeno A..................................................................................................... 507
Sloboda ............................................................................................................. 508
Jacquemard i Julija .......................................................................................... 508
EUGNE GUILLEVIC ..................................................................... 510
Stijene................................................................................................................ 511
AIME CESAIRE .............................................................................. 515
Obznana gaanja ............................................................................................ 516
Zmiji ................................................................................................................. 517

594

PIERRE EMVIANUEL .................................................................... 519

Euridikina tualjka .......................................................................................... 520
Silazak u pakao (Ulomci Orfejeva pamenja)............................................... 521

RADOVAN IVI .................................................................................................... 523

Meteori .............................................................................................................. 524

YVES BONNEFOY ................................................................................................ 526

Svjetlost, izmijenjena ...................................................................................... 527
Glas ................................................................................................................... 527

ANDRE DU BOUCHET ....................................................................................... 529

S ruba kose ....................................................................................................... 530

DENIS ROCHE ......................................................................................................532

Pjesnitvo je pitanje dalekozora ................................................................. 533
PRIPOMENA .......................................................................................................... 535
KAZALO PJESNIKA ............................................................................................. 537
KAZALO PREVODITELJA ............................................................................... 539
KAZALO NASLOVA NA HRVATSKOME JEZIKU.................................... 541
KAZALO NASLOVA NA IZVORNIKU ......................................................... 549
KAZALO PRVIH STIHOVA NA HRVATSKOME JEZIKU ...................... 557
KAZALO PRVIH STIHOVA NA IZVORNIKU ........................................... 566

595

ANTOLOGIJA FRANCUSKOGA PJESNI'

Izdava
ARTRESOR NAKLADA
Zagreb, Ilica 75
tel./faks 4846-794, tel. 4846-791
e-mail: artresor@zg.tel.hr
Za izdavaa
SILVATOMANI KI

Korektura
LIDIJAOPAI
Grafika priprema
ARTRESOR NAKLADA

Tisak

TISKARNADAN d.o.o., Ljubljana

Naklada
1500 primjeraka

CIP - katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i sveuilina knjinica, Zagreb
UDK 840-1=862(082)
ANTOLOGIJA
francuskoga
pjesnitva
/
sastavili
Zvonimir
Mrkonji,
Mirko
Tomasovi ; (preveli Frano Cale... et al.)-Zagreb : ArTresor naklada, 1998.-588 str. ; 24 cm. - (Suglasja ; knj. 1)
Kazala.
ISBN 953-6522-08-X
1. Mrkonji, Zvonimir 2. Tomasovi, Mirko
980917032

pi.iiL
muni
540006526