H A T I R A

D E F T E R

Bugn de Diyorlar ki
HKMET FERD
Ruen Eref naydn'n 1914-1918 yllannda
gerekletirdii "Edebi ziyaret ve mlakatlardan"
oluan Diyorlar ki kitap olarak yaynlandnda
byk ilgi devirmitir. Sanatyla sylei trnn
edebiyatmzdaki bu ilk rnei o zamann gen kuaklann da etkilemi; nitekim sonraki yllarda ben
ze syleiler yaplmtr. Hikmet Feridun'un kale
me ald Bugn de Diyorlar ki... dnemin edebi
yatlarn, 1930 yllannn yazarlann "harpten ev
velkilerle biramda, i ie yanstmay amalamtr.
Ruen Erefin betimleyici anlatmna karlk, Hik
met Feridun "Anketinin objektiften fark yoktur..."
grn benimsemi, syleilerini de "Ben bug
nn edebiyatna ait sadan soldan nden arkadan,
profilden, fatan birka poz resim ektim," diye yo
rumlamtr. 'Hatra Defteri1bu "resimlerden bazlann altm yl sonra gndeme getiriyor..

ABDLHAK HAMT
Kapal perdelerden byk salona
portakal reeli renginde bir akam gnei
szlyor... Tavana yakn bir yerde sigara
dumanndan kuruni bir bulut, uzayan,
byyen, etrafa yaylan, dalan duman
dan halkalar var... salonda bol sigara iili
yor, bol bol ikolata yeniyor!..
Lsyen Hanm bir sigara yakt... Sami
Paazade Sezai Bey viskisine biraz soda
kartrd. air Hseyin Rifat Bey Jozefin
Bekeri andran bonbonlardan birini az
na att. Hamit Beye gelince, o yalnz tek
gzln dzeltti... Ve nndeki ay
ar ar, aheste aheste kartrd. Gm
kak porselen bardan iinde tatl kr
tlar yaparken szne balad:
- Beyefendi... Sezai Bey size fikirlerini
sylemi... Ben ondan ayr deilim ki ayr
eyler syleyeyim.
Sezai Beyin gzleri hafife yaard:
- Ne tevazu efendim! Zerreler afitaba
tabidir. Siz benden ayr deilsiniz, ben si
ze merbutum...
Hseyin Rifat Bey:
- Manzur liniz oldu mu beyefendi...
Resimli Ay mecmuasnda zat linizden
bahis bir makale vard...

Abdlhak Hamit Bey Kontesin(l) y

zne bakt, Hseyin Rifat Beyin yzne
bakt ve zarif rugan iskarpinlerine, zarif
beyaz getrilerine uzun uzun baktktan
sonra:
- Okudum, dedi makalede: "Hamit'in
en kuvvetli yazsn baka bir dile evirin,
bakn nasl srtr, baka bir dile deil hatta
konutuumuz Trkeye tercme edin
bakn dhinin dehas nasl sabun kp
gibi dalverir'1deniliyor.
Ben kendimi uzun uzun mdafa ede
cek deilim... Bunu byk Trk genlii
ne brakyorum...
Yalnz unu syleyeyim ki en byk
dhilerin eserleri bile baka bir lisana ter
cme edildii zaman kymetlerinden kay
bederler.
Mesela Firdevsi yldrm gibi bir ahsi
yettir. Tercme edildii zaman insan
hayretler iinde brakacak derecede dei
ir.
Sezai Bey:
- Efendim Fuat Paa "Tercme, kanavienin alt tarafdr," der, ne doru sz.
Kontes:
- Bahusus lirik eyler hi tercmeye
gelmez...
air monoklsn gzne yerletirir
ken:
- Buna ramen 'Tark" Almanlar da
Srplar da tercme ettiler... Pekl oldu.
Hseyin Rifat Bey:

138

- Ve bu yksek eser o kadar yce idi ki

tercmesinde de hi heybetini kaybetme
di.
- Sonra gene o makalede "Hamidi
Trkeye tercme" deniliyor ben saf
Trke eserler de yazdm... Mesela Ya
banc Dostlar...
Kontes uzun pembe azlna bir si
gara daha yerletirdi:
- Efendim, dedi, Hamidi ett etmek
iin "SardanapaP'i alyorlar. "Hamit yazla
rnda ecnebi kelimeler kullanyor," diye
bu eseri ortaya sryorlar. Halbuki Hamid'in srf Trke yazlm birok yazlan
vardr. Acaba kimdi o makaleyi yazan?..
- Vallahi bilmiyorum efendim.
- Nzm Hikmet Bey galiba...
Hamit Bey:
- Nzm Hikmet Bey dedi, benden
yanlsz bir sayfa okuyamaz, beni anlaya
maz. Anlamad halde nasl tenkit eder?..
Sezai Bey:
- Efendim anlamyorum. Avrupa'da
sanatkrlar birbirlerine hcum ederler
ama bunun bir sebebi vardr... nk ora
da methedilen sanatkr byk para kaza
nr, hcum edilen rabet grmez... Bura
da yle deil ki...
- Vaktile Paris'e "Byk Dhiye" diye
bir mektup gelmi. Bu mektubu Viktor
Hugo'ya gtrmler. Viktor Hugo zarfn
stn okumu, Lamartine' yollam... Lamartin "Byk Dhiye" cmlesini oku
yunca tekrar Viktor Hugo'ya gndermi...
Ve bu mektup iki byk adam arasnda
gnlerce mekik dokumu. Yani Avru
pa'da da byk adamlar kendilerinden
baka edebi bir kutup olmadna kail de
ildiler.
- Beyefendi bugnn airlerinden
kimleri beeniyorsunuz?..
- Ben hak tanyan adamm... Nzm
Hikmet'i janrnda beenirim. stidad var.
Lkin pek mahdut, biraz tenevv lazm
deil mi?.. Mesela ben her tarzda yazdm...
Hatta zenbereksiz nazm bile...

Kontes pencereden dar bakarak

okudu:
"skdar!..
skele...
Herkeste tahacm!
Acele...
Evet... Sonra Faruk Nafz'i, Halit Fahri'yi, Necip Fazl' iyi bulurum.
Sezai Bey:
- Yahya Kemal, Ahmet Haim Siret,
Faik Ali beyler bugnden ziyade bize da
ha yakn... Lkin ben yenilerin iinde bir
Faik Ali bir Siret grmyorum. Yeniler he
nz olmam... Ham deil olacak...
- Romanclardan en ziyade kimi bee
nirsiniz efendim?
- Genlerden Reat Nuri'yi... Sley
man Nazif'e emniyetim vardr. O, Reat
Nuri Beyi beenirdi... Binaenaleyh Reat
Nuri Bey kuvvetlidir.
-

- Bir zamanlar Hamit nesir yazabilir

mi, diye ortaya bir mesele kmt da Ta
lat merhum: "Hamit raks ediyor, yrme
sini bilmez mi?" demiti.
airi zam etraf izgili gzlerini yere
dikti, sonra szne devam etti:
- Beyefendi, bana evvela dhi ismini
takan kimdir bilir misiniz? Aktr Burhaneddin...(2)
Ben dhi deilim vhiyim vhi...
Hseyin Rfat Bey:
- Estafurullah efendim, estafurul
lah... ihan yan edep diyoruz... Siz, Sezai
Bey, Ekrem, Kemal... Bu drde bir beinci
ilave edebilir misiniz?
Hamit Bey tevazuyla ban sallad.
Kontes:
- Ben buldum beinciyi, dedi, Filorinal.(3)
"Derin hufreler, yksek dalarn ya
nnda olur" derler. Hamit Bey beni kapya
kadar geirdi...
Kontes:
- Cumalar evdeyiz... Bu cuma gelsenize... dedi. Hamit Bey ilave etti:
- Mutlaka bekleriz. Sezai Bey de gele
cek... Bol bol edebiyattan bahsederiz...

SAMPAAZADE SEZA
Gzlerini hi krptrmadan denize
bakan beyaz bir kurt... Tatan ama...
Onun yannda bir iskemle, bir iskemle da
ha... Birinde stat oturuyor, birinde de
ben...
Biz konuuyoruz, tatan kurt gzleri
ni krptrmadan dalgalara bakyor:
- Dne nazaran bugn stat! Edebiyat
terakki mi etmitir. Yoksa gerilemi midir?
Mesela Hamit devrine gre bugn...
- Vallahi beyefendi ben literatrde
dne ve bugne kail deilim... Edebiyat
ilim gibi, mesela tp gibi deil ki terakki
esin... Dnyann ilk afa ile bu sabahki
afak arasnda terakki var mdr? Siyah
gzler diyoruz bunlar eski siyah gzler
dir... blbller, gller, deniz, mehtap te
rakki edebilir mi? Etmez tabii... Bu dei
meyen eylerin verdii heyecan da ayn
heyecandr. Edebiyat douran bu heye
canlar olduu iin ben literatrde terakki
kabul etmiyorum...
- Lkin beyefendi dnn gr ile
bugnn gr bir midir? Mesela ilk in
sanlara karanlk korku verirmi, imdi ge
ce airlere ilham veriyor. Sonra dnk ce
miyet bugnk cemiyet deildir. Binae
naleyh dnn gr ile bugnn gr
arasnda fark olmaldr...
- Sanatkr nasl grrse grsn... Ben
grmn yalnz kuvvetine bakarm.
Mesela Sadi'nin 500 sene evvel syledii
yle kuvvetli eyler vardr ki bize bugn
de heyecan verebiliyor. Sonra Homer,
Dante, ekispir gibi byk dhilerin bize
verdii heyecan seneler getike azalmak
yle dursun ziyadelemektedir.
- ekispir buyurdunuz da hatrma
geldi... Son ekispir mnakaalarn(4)
takip ettiniz mi?
- Evet grdm efendim... iirin edebi
yatn eskimeyecei iddiasna bir misal
aranacak olsa evvela ekispir hatra gelir.
ekispir milli ve hususi bir air deildir.
Kaniatmul bir airdir. Onu taklit eden
bir millet takdire ayandr. ekispir iin
"Allah'tan sonra haliktir" derler. Viktor
Hugo da heyecana geldii bir zaman:

139

"Ben ekispir'e kar hiim," diyor.

- Hangi eserlerinizi aynen hayattan al
dnz?
- Sergzet, hayatn etddr. Bir va
kann aynen kopyas deildir... Hakiki
olan "Kediler" ismindeki eserimdir.
- Size nazaran en kuvvetli romanc
kimdir?
- En kuvvetli romanc Halit Ziya Bey,
Yakup Kadri Bey son zamanlarda da Reat
Nuri Bey vesaire...
- iirde?
- Tabii Hamit'ten bahsetmeyeceim.
nk ondan ayr gayr bir ey deilim...
Zerreler Afitaba tabidir. Yahya Kemal'i
ok severim... Orhan Seyf Beyin zerim
de byk bir sempatisi vardr... Ahmet Ha
im Bey gayet iyi air olmakla beraber bi
raz egzantrik... Parmak hesab ile yazlm
ok gzel iirler grdm. Lkin yenilik ya
pacam diye garabete denleri sevmi
yorum, hatta tahamml edemiyorum.
- Beyefendi, uras muhakkaktr ki
bizde Avrupai teknik ile ilk hikye ve ro
man siz yazdnz. Acaba bunun iin kim
den mteessir oldunuz?
O zaman bizde Avrupa tekniiyle ya
zlm eser yoktu. Bunun iin benim; tek
niini model ittihaz edeceim bir eser
mevcut deildi. Ben Avrupai teknii do
rudan doruya Avrupa'dan getirdim...
- Umumi edebiyat hayatnzda kimse
nin tesiri yok mudur?
- Ben iki cazibe arasnda kaldm: Ke
mal, Hamit...
Hamit beni nazma tevik ederdi. Na
mk Kemal'in de nesrinin tesiri altnda
idim... Efendim malum ya... Kemal pek
ateli, pek heyecanl yazard... Ben de o
zaman gentim. Onun yoluna saptm...
Lkin Hamid'in tevikini tervi etmedii
me ok pimanm...

F ER DUN

"Sergzet" muharriri bugn ok ihti

yardr. Yznde senelerin izdii hatlar
genlik hayatnn sergzetlerinin etele
si gibidir. Ve bu hatlar, bu izgiler nam
tenahiye doru, gurbete doru uzanan i
mendifer hatlar gibi, insann iine garip
bir hzn verir. htiyar romancnn vaka
ba koca yaln dalar gibi bembeyaz
dr... Fakat kalbi hl 25 yandadr. Bu
nun iin bahsimiz bir mddet sonra ak
hudutlarnn iine girdi. Sevmekten, ak
tan bahsettik. Bana genliini, aklarn,
stanbul'da sevdii mehur bir tiyatro ar
tistinden anlatt, Madrit'te k olduu Andalozal dansz Konsuella'dan bahsetti.
Bilhassa Konsuella'dan ok bahsetti. D
arya kt. nce bir kartona yapk bir
gen kadn resmi ile ieri dnd:
- te... dedi. Belki spanyollarn, Andolazal gen kzlann en gzeli idi, diye f
sldad.
Karanlk kutup geceleri kadar siyah
gzler...
Andaloza'nn yaz gnleri kadar scak
baklar... Kk az... Katran gibi dz,
siyah salar... te Kosuella...
- Onun kastenyetler elinde bir dans
edii, bir ayan yere vuruu vard. Gr
meli idiniz Feridun Bey...
HSEYN RAHM
Dik bir yoku, bir bahe kaps, bir ip
ve ipin ucunda da bir ivi...
Sadri Etem:
- Buras, dedi. pi ektik kap ald...
- Akolsun sana Sadri Bey... Akolsun
sana... Akolsun sana... Ben senin sami
miyetinden hi phelenmemitim... Sen
o szleri syleyensin yle mi? Akolsun
vallahi!..
Sadri Etem fena halde aalad:
- Bir kusur mu ettik stat?.. Hangi sz
lerden bahsediyorsunuz?
- Anketten bahsediyorum. Akamn
anketine verdiiniz cevaptan... Neler de
sylememisiniz ki. statlar yokmu. Ye
ni balayanlar varm... Pekl madem ki
byle sylyorsunuz biz bari nmze

bir petemal balayp ta; rakla razyz,

"Bize de yer yok mu?" diye yannza gele
lim...
- Aman stat estafurullah, estafu
rullah... Vallahi ben "statlar yoktur," der
ken sizi kastetmedim. Ben, mevzubahs
olan isimler zerine sz syledim... Sizi
bu lye sokmadm. Siz bizim saftasnz
ve en genlerimizden birisiniz...
- Anlatmz ok iyi oldu yoksa bu
benim iimde bir ukte gibi kalacakt.
- Vallahi stadm... Size kar daima
ayn samimiyeti muhafaza ediyorum...
- Sonra ortada bir ey yok. statlk y
le maal bir mesnet deil ki... Siz de be
nim yama gelin size de stat derler... Bu
tesadf iyi oldu. Anlatk, aramzda bir ey
kalmad... Sonra benim Alaykk'ne
kar bir cephe aldmdan bahsediyorlar.
Katiyen... Beyefendi mlakatm bunlarla
dolmasn... Sual sorun bakalm...
- Soraym efendim... Zaman zaman
ortaya kan bir mesele var: Adapte... Siz
bunun iin ne dersiniz?..
- Adaptenin katiyen aleyhindeyim,
edebiyatmz mahveden budur. Az olsun
fakat bizim olsun...
- Romanlarnz yazarken hi ecnebi
eserlerden istifade etmediniz mi?
- Katiyen...
- Halbuki "lffet"i adapte ettiinizi sy
lerlerdi.
- Evet... Bunun vaktiyle mnakaalar
olmutu da bir zat "ffetle Eyp, Aksaray,
Kale Kaps var, ecnebi bir eserde bunlar
bulunur mu?" demiti.
- Sevdiiniz romanclar sayar msnz
beyefendi.
- Yakup Kadri Beyin eserlerinde ec
nebi lisanlarla okuduum byk eserle
rin kuvvetini bulurum. Kendisi Trke
slubun statlarndandr. Ercment Ek
rem Beyin ifadesinde babasndan mevrus
bir asalet vardr. zzet Etem.
- Efendim?
- Taktim tehir yaptm galiba. Etem z
zet Beyde iyi sahifeler okudum... Efen
dim romanclardan bahsederken unu da
syleyeyim. imdiki romanlarda iyi par
A

140

alar, iyi sahifeler var. Fakat ereve yok.

- Reat Nuri Beyi nasl bulursunuz?
- Gryorum ki iyi muharrir. Lkin a
lkuu ile br romanlar arasnda daima
bir mesafe kalyor. Bunun sebebini anla
yamyorum. Aka Gndz' ok severim.
Onda coan bir ey var. Mahmut Yesari
Beyin ulluk'unu okudum, ba taraf en
fes. Roman sonuna kadar o gzellikte git
seydi harikulade bir ey olacakt.
- Burhan Cahit Bey...
- Gzel sayfalar var. Lkin tiplerde
ok fazla fotoraf yapyor. Kahramanlannn vcutlarnn eklini adam akll gste
riyor.
- iir hayatmz ne lemde?
- iirle hi itigalim yok. Ben lakrd
sylemek iin vezin ve kafiye aramaya a
arm.
stat, Cumhuriyet'teki makalesinde
yenilerin ba aa yrdn yazmt;
dikkat ettim isimleri de ters sylyor. Me
sela Fazl Necip, Hikmet Nzm vesaire gi
bi...
Bir aralk sz gene o makaleye geldi,
sordum:
- Makalenizde "orijinalite yapacaz,"
diye garabete den genlerden bahsedi
yorsunuz. Bazlar bundan Nzm Hikmet'i kastettiinizi sylyorlar.
- Hayr... Ben Hikmet Nzm' takdir
ederim... Ben Avrupa'daki yeni airler
hakknda Fransz statlarnn fikirlerini
grdm. Ve bunu yazdm...
- Resim isteyeceim beyefendi.
- Vereyim... Vermesine vereyim am
ma... Bu resimde ok rtu yaplm. Hem
"yapma" diye ne kadar syledim. Lkin
efendim bu resim benden ziyade zzet
Melih Beye benziyor... Efendim sizin an
kette herkes reklamn yapyor. Ben de ya
paym bari. Ltfen kaydedin imdi bir ro
man yazyorum, ismi de "Utanmaz
Adam." Lkin bu utanmaz adam kadn ba
caklar arasnda dolamyor. Mevzu u:
Bir adam utanmay bir tarafa brakyor ve
hayatta dehetli muvaffak oluyor.
Giderken bahis lisana intikal etti.
- Azizim lisan durmayp akan bir nehir

gibi... Biz de bu nehrin nnde bir p...

Nehrin cereyanna kendini kaptrp da
mansaba kadar gidenlere ne mutlu. Fakat
gidemeyip de kede bucakta kalanlarn
vay haline... Lisan mthi bir sratle ko
an bir ekispres gibi...
Bu esnada uzaktan denizin stnde
bir duman tabakas fark ettik. Sadri:
- Vapur, dedi. Son vapur...
stada veda ettik. Biz aaya doru
koarken stadn biraderi canberaberi
Hulusi Bey arkamzdan sesleniyordu:
- Tela etmeyin... Daha yedi dakika
var...
NAZIM HKMET
Resimli Ay matbaas... Yukar kat...
st msveddelerle, kilielerle, resimler
le, hokkalarla, kalemlerle dolu iki masa...
Birinde Resimli Ay Mdr Zekeriya Bey
alyor. Dierinde Nzm Hikmet dakti
lo ile... Evet daktilo ile istida deil iir yaz
yor. Daktilo ile iir!.. Birbirine zt gibi g
rnen iki kelime... Eeee ne yaparsnz:
"Makinelemek istiyorum!" airi baka
trl yazamaz ya... Kalp ve blbl airleri
mehul ufuklara bakp kafiye araya dur
sunlar ben Nzm'n elini tutarak faaliyeti
ne nihayet verdim...
- Haydi syle...
- Syleyemem...
- Niin?
- nk edebiyatmz hakknda fik
rim yok. Benim anladm edebiyat mef
humu ile bugn yaplan edebiyat arasn
da dalar kadar fark var...
- Nasl fark?
- Bugnk edebiyatn iar:
"iirin balad yerde uur susar",
halbuki ben uursuz iir olacana kani
deilim. Onun iin, bugnk edebiyat
mz anlamyorum.
Anladm ey hakknda da bir ey
syleyemem. Fakat, benim anladm
edebiyata, doru yola km baz ahsi
yetler vardr. Bundan baka sen, hibir za
man profesyonel edip olmayan zzet Me
lih Bey, Mithat Cemal Bey, Halide Nusret
Hanmlarla mlakat yaptn. Bunlar olsa

olsa edebiyatn amatrleridir. Halbuki,

ben, profesyonel kundurac, ofr, ma
rangoz gibi profesyonel bir yazcym.
Amma Abdlhamid'in marangozu gi
bi marangoz deil...
Milyonerin otomobil kullanmas gibi
ofr deil...
- Peki... Sana bir ey soraym: Bir ya
znda "Kuyruuma pervane takacam,"
diyorsun... Bunu tasrih eder misin?
- Benim idealize ettiim ey pervane
dir. Ben papatyay deil pervaneyi anlat
yorum. Papatya da pervaneye benzer,
onun da kanatlar vardr; ona ben perva
neyi tercih ederim.
Gsme papatya takacam, diyen
airler olduktan sonra, ben neden kuyru
uma pervane takmayaym?..
- Bu papatya ile pervane neyin sem
boldr, izah eder misin?
- Papatya endstrinin eli dokunmad
ham mevadn semboldr. Pervane de,
sanayinin sembol... Ve ben, sanayinin
yaratt itimai hayattaki muayyen bir s
nfn airiyim. O zmrenin dertlerini, ac
larn, ihtiyalarn anlatrm.
- Niin iirlerini daima serbest nazm
la yazyorsun?
Nzm Hikmet, pervane gibi birden
bire harekete geldi!.. Yerinden frlad.
Rzgrnn iddetinden masann stn
deki eya birer birer yere dt.
- Azizim, sen bana hakaret ediyorsun:
Nazm da ne demek? Ben nazm yazmyo
rum... Veznin en byk dmanym...
Ben oban deilim ki kaval alaym...
- Peki 835 satrnda kullandn ifade
vastas nedir?
- Mimari... Benim iin en iyi air mima
ra en yakn olan airdir. Edebiyatta amali
erbea deil m sellesat kreviye
hkimdir.
Nzm Hikmet daha birok eyler
syleyecekmi gibi elini kaldrd...
Fakat sustu...
Sonra da ilave etti:
- Hani ben bir ey sylemeyecektim?..
Amma da enem ald ha... Kfir, beni fa
ka bastrd
A

141

ETEM ZZET
"Yaklacak Kitap", "Iztrap ocu
umun mellifi(6):
- Sorduunuz hangisi, dedi. Trk ede
biyat m, Osmanl edebiyat m? Osmanl
edebiyat sizlere mr. Bugn Trk mille
tinin bedii zevk ve benliine hkim olan
bir tek edebiyat var:
Harp sonu neslinin vcuda getirdii
milli Trk edebiyat... Bu edebiyat ok k
sa bir mazisi olmasna ramen ok temiz,
tamamyla asri ve millidir.
Eserlerimiz herhangi bir Avrupa lisa
nna bilatereddt tercme edilebilir. Bu
neslin yapt inkilap ayn zamanda lisan
inklabdr da. Bugn gen kalemlerin ih
tiyar kalemleri arkasndan koturan terte
miz Trkesi bu inklabn en bariz eseridir
ve bu eser daima yaayacaktr. Yakup
Kadri Bey bir makalesinde Fransz edebi
yatnn son tekaml safhasndan bahse
derken diyor ki:
"Edebiyat tkenmiyor, deiiyor, e
kil itibariyle, gaye ve ifade itibariyle dei
iyor. nk insan deiiyor, bize gelin
ce..." Bu bize gelince cmlesini tamamla
mak ve Yakup Kadri Beyin merakn izale
etmek lazm. Yakup Kadri Bey emin olma
ldr ki biz de, yani harp sonu nesli de onu
yaptk, yapyoruz, yapacaz da...
Bunu sz ile deil fiil ile sylyoruz.
Edebiyatn her ubesinde kendilerine bu
inklabn eserlerini gsterebiliriz ve zan
nederim ki aferinlerini de alabiliriz. Fakat
sadece bize takaddm eden meslek arka
dalarmz bu koskocaman eseri grm
yorlar veya grmek istemiyorlarsa tabii
onun mesuliyeti bize ait deildir.
- Yeni neslin edebiyat telakkisi nedir?
- Edebiyat artk zzet Melih Beyin size
gsterdii ark odasndaki mzeyyenattan deildir. Biz edebiyat maeri kelimesi
ile tarif ediyoruz.
Edebiyat kitlenin heyecandr, cemi
yetin zevkidir, kitle iin yazlr, kitle iin
sylenir, kitle duyar, kitle ifade eder... Fert
onun vastasdr.
- Harp sonu nesli diye kimleri aynyorsunz?

FERDUN

- Byle bir teekkl yok tabii. Onun

iin ben ancak kendi kanaatime gre bir
tasnif yapacam. Romanda: Ya bizden
ileri ba bizimle olan Aka Gndz. Bu
ateten bir muharrirdir. Sonra Peyami Sa
fa, Yesari. Hikyede: V-N, Sadri Etem,
mellif Selami zzet, Ahmet Hidayet. iir
de: Nzm Hikmet. Nesirde: Hikmet Feri
dun, Refik Ahmet, Hayri Muhittin. Tiyat
roda Vedat Nedim, Erturul Muhsin. Ma
kalede Mahmut (Siirt) ve Necmettin Sadk
beyler. Bunlar yle aklma gelen isimler.
- Burhan Cahit, Reat Nuri beyler.
Bu zevat seven, kendilerini beenen,
romanlarn okuyan adamm, lkin sanat
telakkilerimiz baka.
- Niin?
- Bu zevat bizim sanat tasnifimize gre
Osmanl edebiyatnn sonuna kavuan fa
kat bizimle birlik olamayan romanclar
dr...
- Eserlerini beenir misiniz?
- Niin beenmeyeyim.' Kendi janrlar
dahilinde mkemmel romanlar. Sadece
ekol fark var.
- Bu yeni mektebin messisleri kim
oluyor?
- Hepimiz. Sen, ben, o, biz. Harp so
nunda yazan ve bugn edebiyat heyeti
umumiyesinde hretlerini tesis ve kabul
ettiren arkadalar.
- Yeni mektebin bir iki eserini sayar
msnz?
Pek oklar iinden bir ikisini syle
yeyim: Dikmen Yldz, Bir Akamd, Ya
klacak Kitap, ulluk, Baltac ile Katerin,
krklar Durunca, Kaldnmlar, 835 Satr,
Istrap ocuu, Kara Davut, Krolu ve
daha birok eserler.
- Fecriaticiler arasnda en kuvvetli
kimi buluyorsunuz?
- Fecirati teekkln kabul etmiyo

rum. Edebiyat cedideden sonra fertler ve

yeni bir mektep var. Bu fert ve hretler
arasnda en kuvvetli ahsiyet phesiz
Yakup Kadri. Sonra Haim, Yahya Kemal,
Faruk, Ercment bu neslin gzideleri. Ru
en nevi ahsna mahsus bir nair, Ruenin nesri bizim nesrimiz deil, fakat
"Damla Damla" nasrnn zevk ve kudreti
iin ok canl bir misaldir.
- ok eskiden balayp bugn hl yazanlan mesela Mehmet Rauf, Hseyin Su
at, zzet Melih beyleri nasl bulursunuz?
- Ben onlar bugnn karsnda ede
biyatn Tevfik Paalar, Ali Rza Paalar,
zzet Paalar sayarm.
- Lkin zzet Bey, Istrap ocuu Trk
edebiyatna yeni bir janr getirmitir, di
yor.
- Evet... Yeni mektebin yeni eserlerin
den biridir. phe yok ki eski nesil byle
eserler karsnda Mehmet Rauf gibi ha
zmszla uramtr.
Fakat bunlar mezardan gelen sesler.
Bahse demez.
- Yeni eser hazrlyor musunuz?..
- Evet... Ak Gnei isminde byk bir
romana alyorum.
En kudretli muharrir olarak kimi bilir
siniz?..
- Fatih. Dn de, bugn de, yarn da,
Falih Rfk en kuvvetli, en ateli Trk mu
harriri olarak kalacak... Hatta baz zevatn
tesahpleri olmasa Falih Rfk'y bizim
mektebin muharriri diye ilan ederiz. Belki
edebiyat tarihi byle syleyecektir de...
KUFE NHAL
- Rvet kabul etmez misiniz beyefen
di?.. kfe Nihal Hanm kestane ekerle
meleri ile dolu taba uzatt, onun arkasn
dan sigara kutusunu nme koydu.
ekerlemeyi yedikten sonra sordum:
- Size nazaran kfe Hanm en iyi
hikyeci kimdir?
- YaaaaL mtihan balad demek? Re
at Nuri'nin hikyelerini beeniyorum.
Bilmem neden onun satrlarnda insan
srkleyen bir kuvvet var. V-N'nun
hikyeleri de gzel. Vl'nn bilhassa lisa

142

nn methedeceim. Mevzular da kendi

sinin olsa daha beeneceim. Roman sa
hasnda da en ok beendiim gene Reat
Nuri'dir. Tiplerini gayet iyi yaatyor. Ro
manlarnda ok samimi, ok derin cmle
ler var.
kfe Hanm elindeki her tanenin
stne "Nihal" ismi yazl nar iei tebihi
aklata aklata ekti. Fondann yerken:
- Beyefendi, dedi. Vallahi bu yaknlar
da hi okumuyorum. Onun iin sualleri
nize birdenbire cevap veremeyeceim
zannediyorum.
- Muharrirlerden beendiiniz han
mefendi?
- Muharrirlerden mi dediniz? Kim var
muharrir? Diyorum ya, bu yaknda hi
okumuyorum. Yazan kim izen kim far
knda deilim...
- airlerden kimi beenirsiniz?
- Bakn bu vadide istediiniz kadar
syleyebilirim. Bence en kuvvetli air Fa
ruk Nafiz'dir. Hatta diyebilirim ki mazide
nasl bir Fuzul, Nedim devri varsa bu de
vir de Faruk devridir. Faruk Nafiz hislerin
daha kefedilmemi kelerindeki telleri
bulup ihtizaza getiren bir sanatkrdr.
Nzm Hikmet'le Necip Fazl' da beeni
rim. timai ve beeri iirleri houma gi
der. Nzm insan gk grlts gibi sar
sar... Bilhassa kendi okuduu zaman. Ha
lide Nusret Hanm ok ince ok derin iir
leri ile temayz etmitir.
- Ya Ahmet Haim?..
- Haiiiiim?.. ok beenirim, vezin ve
kafiye kusurlarna ramen... Ahmet Ha
im bu memlekette anlalmam bir air
dir... "Gllerde bu dem bir kam olsam"
mnakaas vardr. Bilirsiniz tabii. O g
zel msra bile anlalmad. Ne nefistir o!..
Haim'in scakl ve bir l kzgnl var.
- Nesirlerini nasl bulursunuz?
- iirlerini daha ziyade seviyorum.
Belki iiri daha ok sevdiim iin...
- Yahya Kemal nasldr?
- Faruk'u beenen Yahya Kemal'i de
beenir. Ne fena ki az yazyor. Size gene
Faruk'tan bahsedeceim.
Faruk Fuzul kadar derin Nedim kadar

uh bir airdir. Lkin daha ziyade onda

Nedim'lik vardr. Hatta Fuzul olduu za
man bile Nedim'dir... unu da syleyeyim
ki Abdlhak Hamidi ayrmak lazmdr.
Btn azameti ile o bir ahikadr.
- Halit Fahri'yi nasl bulursunuz?
- Baykuta ok gzel. Nedim'de daha
iyi olacak zannettim. Fakat olmad. Or
han Seyfi'nin "Frtna ve Kar" ismindeki
eserini pek severim. inde derin, lirik
paralar var... Yusuf Ziya fazla fantezi...
"Yanar Da!" iiri yepyeni bir mevzudur.
- B iraz da rom an clard an
hikyecilerden bahsedelim efendim. Re
at Nuri'den, V-N'dan baka beendi
iniz hikyeci, romanc yok mu?
- Selami zzet'i ok beenirim. Lkin
mevzular kendisinin olduu zaman...
- Burhan Cahit Beyi?
- Muntazaman okuyamadm... Ayten
gzel... Lkin bu romanda baz fazlalklar
, sahife doldurmak iin yazlm satrlar
var...
- Peyami Safa?..
- Edebi olmayan eserleri okumak
detim deildir...
- kfe Hanma daha birok isimler
sordum, ite aldm cevaplar:
- Okuyamadm efendim...
-Tanmyorum...
- Edebi olmayan eserleri okumam.
-Okumadm...
-Okumadm...
NURULLAH AT
Gene bizim tahrir odasndayz..
Selmi var (7)... Vl var (8) ..Ben va
rm...Nurullah At (9) bey sylyor:
-Atiye intikal meselesi hakkndaki d
ncelerimi Milliyet'te yazmtm. Ben ka
lacak muharrirlerin sade bedii sebepler
den dolay kalacaklarn zannetmiyorum.
Maamafih sizin istediiniz bir falclk de
il, srf ahsi zevklerimiz hakknda malu
mat edinmek olduundan, ben de dnk
ve bugnk muharrirlerimiz arasnda
kimlerin kalmasn arzu ettiimi syliyebilirim...
Edebiyat cedideciler arasnda Fik

ret'le Halit Ziya bey yalnz bir edebi zm

renin reisleri olduklar iin deil, eserle
rindeki srr bedii kymetler dolaysyla da
kalacaklardr. Halit Ziya beyin eserleri va
ka bugn bizi lisan itibariyle sinirlendiri
yor. Bu ecriture artiste meselesi benim in
dimde bir edebi hatadr. Fakat byle ssl
slup meselesi bugn de var. Halit Ziya
beyin romanlarnda yalnz slup tarafn
grp de beeri taraflarn grmemek,
Firdevs hanmn, Behll'n (10), Cemil'in
(11) unutulmaz kuvvetli ibdalar olduu
nu inkar etmek belki polemik itibariyle
kabul olunur. Fakat bunlar hakikat diye
ortaya atmak birer gnah olur.
Edebiyat cedideciler arasnda bu iki
kiiden bakalarnn kalacan ummam.
Hseyin Cahit bey vaka hayli kurnaz
adamdr. Trke bilmez, kendisini dil ali
mi gsterir, cahildir, timinden bahsettirir.
Zeki deildir, memlekette birok kimse
ler zekasna kanidir. Eer zeka bir takm
sathi grleri ssl psl sylemekten
baka bir eyse, sorarm, bir Cahit beye,
bir Cenap beye zeki demek kabil midir?
Zaten edebiyat cedidecilerin, Halit
Ziya mstesna balca vasflar bbrlen
mek ve zeka ktldr. Dnn ki Ali Ek
rem beyi mizah muharriri addetmiler,
Cahit bey genlerin okumadn syliyor, hakk var, edebiyatn "yerden ge
kan bu bilmem neler, gkten inen bil
mem neler kadar bilmem nedir," zanne
denlerin Necip Fazl' anlamasna elbette
imkan yoktur. Kaldrmlar'daki asabi in
san ruhu airin ta kendisidir. Edebiyat ce
dideciler bunu grmez. te yenilerden
kalacak air: Necip Fazl, bir de Nazm
var... Ahmet Haim'e gelince, bana yle
geliyor ki bundan iki asr sonra bugnk
edebiyatmzdan bahsederken ona Ah
met Haim devri diyeceklerdir. Selami
atld:
-Nurullah At bozuyor. Malum ya s
caklar.
Nurullan At bey devam etti.
-Daha baka isimler sayaym. Bittabi
bunlar zamanmzn ok byk muharrir
leri diye deil, bize byk mitler veren
A

genler diye syliyorum...Bunlarn ban

da Suut Kemalettin ile Burhan mit gelir...
Ahmet Hamdi var, Kemalettin Kmi
var...Sonra bugn deil, yarnn belki en
kuvvetli siyasi muharriri Burhan Asaf
var...Bilmiyorum kim yeniler arasnda
mnekkit yok demi. Abdlhak inasi'nin
(12) geenlerde Hkimiyeti Milliye'de
kan Nigr hanm ismindeki yazs Ahmet
uayp beyin nerolunmu veya olunma
m btn yazlanndan ok daha gzeldir.
Edebiyat dn yoktu, bugn var.
O-

(1) lsyen Hanm bir ara Abdlhak Hamii'Ien boan

m, bir talyan kontuyla evlenmi, sonra yine Abdlhak
Hamit'le evlenmesine ramen 'kontes' Unvanndan vaz
gememitir.
(2) An teatral jestleriyle taranan liurhanettin Tepsi.
Burhanettin, Hamit'in baz oyunlann imparatorluk dne
minde oynamtr. Rportajn gerekletirildii yllarda ise
adalaan Trk tiyatrosu zerinde hemen hi etkisi kal
mama
(3) Sz edilen kii Florinal Nzmdr. 1883-1939
yllan arasnda yaayan air, Behet NecatigU'm 'szl
nde' yle anlr: "Dili dzgn ve gzelce iirleri varsa
da, asl hreti, son yllarnda kendi kendisine iir kral Un
vann vermesinden trdr. (...) ou, Abdlhak Ha
mil, Tevfk Fikret, Neft gibi nl airleri yceltme heve
siyle, kendi byklnden bahseden on iki kadar bror
yaymlamtr."
(4) Hikmet Feridun'un gazetede yaynlanan bu sy
leilerinde air Hseyin Suat Shakespeare'in yaznsal bir
deer tamadn ileri srm ve bu savyla tartmalara
yol amtr.
(5) Ad geen Sadri Etem, Sadri Ertem'dir. Syleiler
srasnda Hikmet Feridun'a eski kua yenmi, yeni yazar
lar vmtr. An sinirliliiyle tannan Hseyin Rahmi
hesap soruyor...
(6) 1903-1967 yllar arasnda yaayan Ethem zzet
Benice, zellikle Yaklacak Kitap romanyla nlenmi,
halk kitlelerince benimsenmi, popler romanlar yazan
dr. Bugn eserleri pek hatrlanmayan Benice'in o gn
lerde ok iddial konumu olmas dikkat ekici.
(7) Selami zzet Sedes; gazeteci yazar. zgn
hikyeleriyle tarandktan sonra uyarlama romanlar, oyun
lar yazd. Mehmed Rauf'un damad oldu.
(8) Vl Nurettin. V-N adyla yazan yazar 19011967 yllar arasnda yaad. Hafif, elendirici romanlar
yazd, 1965te yaymlad Bu Dnyadan Nzm Geti'de
Nzm Hikmet'le arkadalklann, anlarn dile getirdi.
(9) Ata, o yllarda Nurullah At olarak tannyordu.
(10) Ak- Memnu'nun kiileri.
(11) Mai ve Siyah'n ba kiisi Ahmet Cemil.
(12) Nurullah Ata'n daha o yllarda hibir nemli
eseri yaynlanmam Abdlhak inasi Hisar) deerli bul
mas ilgintir. Abdlhak inasi'nin kyasland Ahmet uayip Edebiyat- Cedide yazarlarndand. Realizm, natralizm zerine makaleler yazm, Taine ve Flauberti incele
miti...

143

Kiisel Arivlerde stanbul Bellei

Taha Toros Arivi

* 0 0 1 5 1

1 9 1 6 0 0 6 *