Publikacja LZS

Sport dla wszystkich.
Zdrowie dla kadego.
Poradnik dla animatorw sportu
Jestem animatorem.
Zaraam pozytywn
energi!
Aleksandra Godys, Iwona Derlatka,

Olga lirska, Katarzyna Tadeusiak-Jeznach
Sport dla wszystkich.

Zdrowie dla kadego.
Poradnik dla animatorw sportu
Publikacja opracowana w ramach Projektu "Czas wolny na sportowo - czyli

przygotowanie grupy animatorw sportu do upowszechniania w rodowisku
wiejskim modelu aktywnego spdzania wolnego czasu realizowanego przez
Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoy Sportowe z dotacji Ministerstwa Sportu
i realizacji zadania publicznego Upowszechnianie sportu w rodzinie oraz
w rnych grupach spoecznych i zawodowych.
LUDOWE ZESPOY SPORTOWE
Warszawa, 2012
Spis treci
Spis treci
Wstp
Sowniczek
3
5
7
1. Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?

Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie
Dostp do sportu
Organizacje sportowe
Strategiczne braki
Wymiary sportu
9
12
15
15
16
17
2. Aktywno ruchowa i rekreacyjna a zdrowie

Obszary zdrowia
Niebezpieczestwa cywilizacji
40+, 50+, 60+ i wicej lat
Czy Europejczycy wicz?
22
22
25
28
33
3. Co zrobi, by ludzie zaczli wiczy?

Diagnoza nasz si
Zaraanie sportem, czyli 25 sposobw na zacht
Nowe zasady dziaania
38
39
42
46
4. Jak zaoy Klub Sportowy - prawo i praktyka
49
5. Impreza rekreacyjna i sportowa od A do Z

Impreza sportowa
4 aspekty, o ktrych naley pamita organizujc imprez sportow
Festyn rekreacyjny
Impreza turystyczna
Turystyka kwalikowana
56
57
60
64
67
72
6. Pomysy na ciekawe zajcia ruchowe dla rnych grup

Inspiracje i dodatkowe materiay dydaktyczne
75
88
Zakoczenie od autorek
O autorkach
90
91
Wstp
Publikacja, ktr przedstawiamy, to poczenie inspiracji i praktycznych wskazwek
wynikych z dowiadczenia dziaaczy Ludowych Zespow Sportowych i praktykw dziaa
spoecznych i sportowych.
Publikacja powstaa po to, by pokaza, e sport, jako aktywno spoeczna, musi by
dostpny dla wszystkich, dostosowany do potrzeb rnych grup (wiekowych, sprawnociowych) i atrakcyjny (rwnie cenowo). Z publikacji mona dowiedzie si, z jakimi innymi
dziedzinami ycia spoecznego sport jest poczony i od czego zaley jego dobre, lokalne
funkcjonowanie. Chcemy, by wszyscy Ci, ktrzy zajmuj si sportem i rekreacj na co dzie,
zdali sobie spraw, e to co robi, wpywa na szanse rozwojowe caej spoecznoci, e sport
nie jest peryferyjn dziaalnoci dla niektrych, a dobrem i inwestycj w przyszo dla
wszystkich.
Publikacja Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego jest po to, by pokaza sport
w kontekcie i poczeniu z innymi dziaaniami spoecznymi. Ma pomc w szukaniu mocnych
argumentw na rzecz dbania o pozycj sportu, jego nansowania, pozyskiwania partnerw.
Publikacja jest adresowana do:
organizacji sportowych i wszystkich ludzi, ktrzy z nimi wsppracuj,
trenerw i animatorw sportu,
osb zarzdzajcych infrastruktur sportow,
urzdnikw i samorzdowcw, ktrzy zajmuj si lub chcieliby zajmowa si sportem,
wszystkich ludzi zainteresowanych rekreacj i zdrowym stylem ycia.
Znajdziemy tu:
najnowsze dostpne wyniki bada dotyczcych sportu,
fragmenty ekspertyz dotyczcych wpywu sportu na zdrowie i jako ycia,
przykady dobrych praktyk z Polski i zagranicy,
pomysy na konkretne dziaania (zajcia i imprezy sportowe) oraz sposob
ich organizowania.
Publikacja skada si z 6 rozdziaw. W kadym z nich znajduj si oznaczenia interesujcych, wanych i praktycznych czci materiau.
Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.
Poniej zostay przedstawione ikony wspomagajce wyszukiwanie informacji:
UWAGA!
Wane. Zapamitaj!
ZASTOSUJ.
Praktyczne wskazwki jak pracowa.
DOCZYTAJ.
Zobacz wicej we wskazanych innych rdach
i w Internecie.
NOWY POMYS.
Dobre, sprawdzone praktyki do powtrzenia.
CIEKAWOSTKA.
Co dla poszerzenia horyzontw.
CYTAT.
Inspiracja.
WYKRES.
Odrobina danych statystycznych.
yczymy ciekawej lektury i sukcesw w lokalnej animacji sportu!
Sowniczek
Aktywno zyczna
To wszelka aktywno ruchowa o znaczeniu utylitarnym (chd, bieg, praca

zyczna) w zwizku z wykonywaniem czynnoci zawodowych, domowych lub
rekreacyjnych jak np.: spacery, zabawy ruchowe, wiczenia gimnastyczne,
sporty, turystyka, taniec, praca na dziace lub jako autoekspresja wyraana
ruchem.
(Kozdro, 1999 r.)
Animacja/Animator
W sownikowym znaczeniu animacja to oywienie (od ac. anima), zachcanie, skanianie do dziaania. Tym samym animator to ten, kto zachca,
skania innych do dziaania. W pikny sposb charakteryzuj role animatora
czonkowie Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywnoci Lokalnej CAL:
Animator to iskra spoeczna, ktra zapala do aktywnoci kolejne osoby. To
osoba, ktra mobilizuje, angauje, inspiruje, zachca ludzi do dziaania,
a take ich edukuje. Co bardzo wane jest praktykiem. Dostrzega potencjay
lokalnych rodowisk, inicjuje powstawanie rnych grup spoecznych, czy
je, stara si je aktywizowa. Wspiera te osoby indywidualne liderw,
spoecznikw, inicjatorw lokalnych, ktrzy pniej przejmuj cz zada
od animatora. Animator nie narzuca konkretnych dziaa, ale poznaje
potrzeby, zachca do dziaania, integruje grup, pracuje z ni oddolnie.
(ze strony http://www.cal.org.pl/animacja-spoleczna/animator/kim-jest)
Ewaluacja
Ewaluacja to obiektywna ocena projektu, programu lub polityki na wszystkich

jego etapach, tj. planowania, realizacji i mierzenia rezultatw. Powinna ona
dostarczy rzetelnych i przydatnych informacji pozwalajc wykorzysta zdobyt
w ten sposb wiedz w procesie decyzyjnym. Czsto dotyczy ona procesu
okrelenia wartoci lub wanoci dziaania, polityki lub programu.
(rdo: Portal Funduszy Europejskich: http://www.ewaluacja.gov.pl/)
Rekreacja/
Rekreacyjna aktywno ruchowa
Zawiera w sobie:
- usportowion rekreacyjn aktywno ruchow,
- uytkow rekreacyjn aktywno ruchow (zainteresowania hobbystyczne:
wdkowanie, grzybobranie, prace na dziace),
- komunikacyjn aktywno ruchow (przemieszczanie si pieszo lub
na rowerze),
- relaksacyjn aktywno sportow (ruch dla przyjemnoci tj. gry rekreacyjne,
spacery, hatha-joga itp.).
(rdo: J. Mogia-Lisowska Rekreacja, aktywno ruchowa dorosych Polakw
- uwarunkowania i styl uczestnictwa)
Sport
Sportem s wszelkie formy aktywnoci zycznej, ktre, przez uczestnictwo

dorane lub zorganizowane, wpywaj na wypracowanie lub poprawienie
kondycji zycznej i psychicznej, rozwj stosunkw spoecznych lub
osignicie wynikw sportowych na wszelkich poziomach.
(rdo: Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r., Dz.U. Nr 127, poz. 857)
Sport powszechny/
Sport dla wszystkich
Sport powszechny to kada aktywno ruchowa, do ktrej wcza naley

przedstawicieli wszystkich grup spoecznych, niezalenie od wieku i stopnia
sprawnoci. Jego celem nie jest denie do profesjonalizacji, ale sama
przyjemno wypywajca z ruchu, z przebywania z innymi oraz potrzeba
troski o wasne zdrowie i dobre samopoczucie.
(rdo: raport z badania jakociowego i ilociowego, dotyczcego potencjau rozwoju programw mikkich na infrastrukturze sportowej powstaej
w ramach programu Moje Boisko Orlik 2012)
Sprawno zyczna/
kondycja zyczna
Skadaj si na ni:
1) wytrzymao kreniowooddechowa,
2) sia mini i ich wytrzymao,
3) koordynacja wyraona gibkoci, zwinnoci, szybkoci i rwnowag,
zazwyczaj rozpatrywana w 3 wymiarach:
- zdolnoci motoryczne co czowiek moe wykona,
- umiejtnoci ruchowe co czowiek umie wykona,
- motywacje i chci co czowiek chce wykona.
(rdo: J. Mogia-Lisowska Rekreacja, aktywno ruchowa dorosych
Polakw - uwarunkowania i styl uczestnictwa)
Styl ycia
Sposb ycia czowieka: jego zachowania, postawy, dziaania i oglna

lozoa yciowa. Styl ycia jest czynnikiem, ktry w najwikszym stopniu
wpywana zdrowie czowieka. Styl ycia sprzyjajcy zdrowiu okrela si
jako prozdrowotny styl ycia.
(rdo: wykad Prof. dr hab. med. Barbary Woynarowskiej, UW)
Wolontariusz
Wolontariuszem jest osoba zyczna, ktra ochotniczo (dobrowolnie)

i bez wynagrodzenia wykonuje wiadczenia na zasadach okrelonych
w ustawie angaujc si w prac na rzecz m.in. organizacji pozarzdowych,
organizacji kocielnych czy administracji publicznej.
(rdo: Ustawa o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie z dnia
24 kwietnia 2003 r.)
1. Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?
Polityka samorzdu
Tradycja
Sport
Okolica / Przyroda
Sytuacja klubw
Infrastruktura
Nawyki mieszkacw
W naszej publikacji nie zajmujemy si sportem wyczynowym. Nie dociekamy, jak wytrenowa mistrzw wiata. Kiedy piszemy sport, mamy na myli powszechn, rnorodn
aktywno zyczn, rekreacj i jak najbardziej powszechny do niej dostp.
Wedug bada Projektu Spoecznego 2012 zadbanie o sport powszechny ma znaczenie
nie tylko dla zdrowia, ale rwnie dla lokalnej wsppracy, rozwijania obywatelskiego
zaangaowania (we wszystkie sprawy lokalne, nie tylko sportowe), wzmocnienia dziaa
organizacji pozarzdowych, pielgnowania wizi midzy ludmi.
Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?
Projekt Spoeczny 2012 jest inicjatyw socjologw z Uniwersytetu

Warszawskiego. Dziki grantowi z CEE Trust realizuje dziaania dotyczce sportu
powszechnego, wolontariatu oraz wizerunku Polski, wypracowuje narzdzia,
ktre mog stosowa organizacje i samorzdy oraz prowadzi badania. Wicej
informacji o tej inicjatywie znajduje si na stronie http://projektspoleczny.pl/co-robimy/wiedza/spoleczny-potencjal-sportu/raport-o-kapitale-sportowym/
Chcemy pokaza, e dbanie o przyszo i rozwj sportu wymaga dbaoci o kilka
kwestii:
szerok baz spoeczn sportu, czyli doprowadzenie do sytuacji, w ktrej
jak najwiksza ilo osb (z rnych grup wiekowych, spoecznych, o rnym
poziomie sprawnoci) bdzie miaa kontakt ze sportem. Kontakt ten powinien
by dopasowany do indywidualnych moliwoci - jedni mog chcie ostro
wiczy codziennie, inni mog wole spokojny ruch dwa razy w tygodniu.
Wane, by sport by spoecznie dostpny, bo do tej pory czsto zdarzao si,
e by zarezerwowany tylko dla pewnych grup (chopcw lub mczyzn, ludzi
modych, sprawnych lub bogatych),
uczestniczenie wielu grup w decydowaniu o sporcie (nie tylko dziaaczy
i urzdnikw, ale take mieszkacw, rodzicw, modziey) oraz przejrzysto
dziaania organizacji sportowych, bo wci decyzje dotyczce sportu bardzo
czsto zapadaj w wskim gronie, bez konsultacji z mieszkacami a rozliczenia
i raporty z otrzymywanych dotacji na sportowe dziaania s trudno dostpne,
otwarcie na opini i gos zwykych ludzi w kwestii sportu - organizacje sportowe mogyby czciej zasiga opinii swoich czonkw oraz ich rodzin, uywa
prostych metod do badania opinii okolicznych mieszkacw (moe chcieliby
mie okazj sprbowa jakiej nowej, nieznanej im dyscypliny, moe seniorzy
woleliby inn por gimnastyki). Warto zadba o wczenie chtnych do tworzenia planw organizacji, czy szukania partnerw, udostpnia sprawozdania
z dziaa. Organizacja transparentna otwarta na udzia zainteresowanych
mieszkacw cieszy si popularnoci i moe liczy na wsparcie,
rzeteln diagnoz i strategiczne planowanie dziaa krajowych i lokalnych
w obszarze sportu, bo wtedy mona osiga spoecznie potrzebne cele
racjonalnymi kosztami, a nie ryzykowa wielkie wydatki dla niewanych spraw,
wzmocnienie organizacji zajmujcych si sportem, bo czsto potrzebuj
wsparcia w obszarze zarzdzania, pozyskiwania sprzymierzecw i rodkw,
przycigania uczestnikw, nowych form dziaania.
10
Rozdzia 1
Gdzie w tych wyzwaniach znajduje si animator sportu? Jakie s jego zadania?

Najwaniejszym celem animatora sportu wydaje si by zwikszenie udziau
w aktywnoci zycznej osb nieaktywnych, tak, aby sport (rozumiany jako
regularna aktywno zyczna) sta si wanym, codziennym elementem ycia, a nie
sezonowym, czy okazjonalnym wydarzeniem. Tylko wtedy, gdy wiczymy regularnie,
sport ma znaczenie dla naszego stanu zdrowia i psychiki. Wtedy te ma moc wpywania na
zachowania naszych najbliszych, bo najwiksze znaczenie dla bycia aktywnym zycznie ma
wpyw rodziny i najbliszych przyjaci. Znakomita wikszo wysportowanych ludzi pochodzi z wysportowanych rodzin, gdzie sport by rwnie naturalnym i trwaym nawykiem, jak
poranne mycie zbw.
Jak trali do sportu?
W jego rodzinie narciarskie tradycje byy przekazywane z pokolenia na
pokolenie, dlatego nie dziwi, e zainteresowa si on wanie t dyscyplin sportu.
Mio do sportu Adam Maysz wyssa niejako z mlekiem matki, poniewa ju jego
pradziadek mia wasn skoczni, ojciec natomiast przez dugie lata by kierowc
w Klubie Sportowym Wisa. Jednak najwiksze zasugi w przygotowaniach modego
Adasia do signicia po Krysztaow Kul, najwaniejszego trofeum dla skoczkw
narciarskich, mia wuj, Jan Szturc.
Miaem siedem lat, kiedy traem do siowni. Ju szesnacie lat podnosz
ciary. Nie od razu wiedziaem, e bd to robi wyczynowo. Na szczcie zawsze
bardzo dobrze si uczyem, wic bya alternatywa sport albo nauka. Kiedy
zaczem pracowa z Irkiem Chemowskim i pojawi si pierwszy sukces na arenie
midzynarodowej, na mistrzostwach Europy do 17 lat, pomylaem, e to chyba
waciwa droga. Oddaem mu si cakowicie jako zawodnik. Powiedziaem, eby
robi ze mn, co uwaa za suszne. Uczyem si jednak dalej. Moe dlatego tak
mi idzie, bo zawsze chciaem by dobry? Nie byo tak, e co w szkole pasowao
mi szczeglnie. Szedem na prac klasow czy lekcje przygotowany, a nie po to,
by siedzie i ciga. Lubi wiedzie. opowiada Adrian Zieliski, sztangista,
wielokrotny mistrz w podnoszeniu ciarw w kategorii do 85 kg., zdobywca
zotego medalu na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Londynie.
(rdo:Przegld Sportowy, 06.08.2012)
11 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.
Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykaskie
Modziutki Kaszub z Babiego Dou Andrzej Wroski (rodzice byli pracownikami

lasw pastwowych) majc lat 11 oglda telewizyjn transmisj z Montrealu
(1976) kiedy Kazimierz Lipie zdobywa pierwszy dla Polski zoty medal w zapasach.
Jego ojciec Jan szuka dla synw (Ryszard, Wiesaw, Andrzej, Janusz) kontaktu ze
sportem. Rozumie jego znaczenie w prawidowym rozwoju modych chopcw.
Wyboru wielkiego nie ma. Zabiera wic Wieka i Andrzeja do ciarowego samochodu i zawozi do ukowa, gdzie w miejscowym LZS s tylko dwie sekcje: pikarska
i zapanicza. Andrzej mierzy 140 cm. (dopiero w nastpnych latach rs miesicznie
po centymetrze, a do 192 cm.). Pikarzem wic zosta nie moe, pozostaj mu
zapasy. Niewysoki i raczej pkaty do 14 roku ycia, przyszy mistrz olimpijski
rozpoczyna sportow karier.
(rdo: Polski Komitet Olimpijski,
http://www.pkol.pl/pl/subpages/displayd/294_1610.html)
Wedug Rainera Martensa (autora amerykaskiego podrcznika dla trenerw

Jak by skutecznym trenerem): sportowe programy szkoleniowe s po to, by
wspomaga zyczny, psychiczny i spoeczny rozwj modych ludzi i kady trener
powinien przyj ten rozwj jako swj priorytet. Bywa jednak, e spoeczestwo
zdaje si przywizywa wiksz wag do wygrywania ni rozwoju, bo przecie
w tak wyrazisty sposb nagradza zwycizcw.
Autor wypowiada si o lozoi szkolenia i wyznaczaniu celw. Najwaniejsze
cele, jakie zwykle wymieniaj klubowi trenerzy, nale do jednej z 3 kategorii:
1) mie zwyciski zesp, medalist, wychowa olimpijczyka,
2) nauczy modych ludzi czerpa rado ze sportu,
3) pomc modym ludziom rozwija si:
zycznie: poprzez doskonalenie sprawnoci, nabywanie dobrych nawykw
prozdrowotnych, unikanie kontuzji i opanowanie umiejtnoci sportowych,
psychicznie: poprzez uczenie si samokontroli nad emocjami oraz poczucia
wasnej wartoci,
spoecznie: poprzez rozwijanie umiejtnoci wsppracy w kontekcie
rywalizacji oraz etycznych standardw zachowania.
12
Rozdzia 1
W naszej publikacji odnosimy si do realiw polskich i mwimy o pewnym nadrabianiu

zalegoci, dlatego te proponujemy usun w 2 ostatnich kategoriach przymiotnik mody
i pochyli si nad celem 2 oraz 3 w odniesieniu do wszystkich grup wiekowych.
Sport powszechny i sport wyczynowy rni si od siebie podejciem do roli, jak peni
walka sportowa. Rycina poniej wskazuje, e na jednym kracu znajduj si programy
rekreacyjne realizowane w ramach sportu powszechnego a na przeciwlegym sportu
wyczynowego.
Rekreacja
rado, uczenie si,

uczestnictwo powszechne
Nacisk na
Sport wyczynowy
wygrywanie, sprawno
dziaania, uczestnictwo
najlepszych
W rekreacji najwaniejszym celem krtkoterminowym jest dobra zabawa i uczenie si

gry, a wygrywanie jest celem drugorzdnym. Gwnymi za celami sportu wyczynowego s
wygrywanie i skuteczno dziaania, a dobra zabawa znajduje si na drugim planie. Autor
podrcznika: Jak by skutecznym trenerem podkrela: Oba programy s wartociowe i
cenne dopty dopki priorytetowym celem dugofalowym jest wspomaganie rozwoju
zawodnikw. W tym miejscu dotykamy jednego z najwikszych problemw spoecznych
zwizanych ze sportem: trenerzy, dziaacze sportowi, rodzice i kibice mog ka wikszy
nacisk na krtkoterminowy cel w postaci wygrywania ni na dugoterminowy rozwoju.
Mottem Amerykaskiego Programu Edukacji Sportowej jest Zawodnicy pierwsi,
wygrywanie drugie. Filozoa oparta na tym hale lega u podstaw Karty Praw Modych
Sportowcw.
KARTA PRAW MODYCH SPORTOWCW
ZAWODNICY PIERWSI, WYGRYWANIE DRUGIE
Jak pisze Rainer Martens: atwo to powiedzie, lecz nieatwo zrealizowa w praktyce.
Wspczenie wiele organizacji sportowych jest zarzdzanych przez ludzi, ktrzy wymagaj
realizacji odwrotnej zasady najwaniejsze s zwycistwa, zawodnicy s na drugim miejscu.
A przecie w ostatecznym rozrachunku liczy si nie to, ile meczw wygrae, ale ilu ludziom
pomoge wygra w yciu.
14
Rozdzia 1
Rywalizacja i denie do wygrywania s wane. Obecnie czsto syszymy o wyobcowanej

modziey, jej braku zaangaowania w dziaalno spoeczn oraz braku woli,
by si doskonali. Smutne to, e wielu modych ludzi nie znajduje form aktywnoci wartych
zaangaowania w swoich domach, szkoach. Czsto jednak modych ludzi wciga sport
i w nim odnajduj warte podjcia wyzwanie. Dlaczego? Wierz, e pociga ich rywalizacja
porwnywanie wasnych zdolnoci i wysiku, denie do wygrywania oraz satysfakcja
z osiganej sprawnoci.
Dostp do sportu
Wspczesny sport (i to nie tylko wyczynowy) staje si coraz bardziej biznesem. Prg
wejcia do niego jest bardzo wysoki, bo niestety przywilej uprawiania sportu coraz
wicej kosztuje. Niektre dyscypliny wymagaj znacznych nakadw, inne obiektw,
specjalistycznego sprztu. Bez wsparcia klubw, mao kogo sta, by trenowa a czsto
wikszo kosztw ponosz rodziny zawodnikw. Sport powszechny te potrzebuje
nakadw, ale powinny by one rozoone w rwnomierny sposb pomidzy chtnych,
klub i samorzd. Za przyjemno pogrania na fajnym, lokalnym boisku mona si zrzuci
po 4 zote, ale nie po 40. Miesiczna opata za treningi w klubie powinna by moliwa do
udwignicia nawet przez mniej zamonych.
Tymczasem, obecnie, sport staje si niestety domen ludzi bogatych ich sta na wysokie
opaty, drogi sprzt, trenera. W takim wydaniu sport bywa czsto zajciem mocno indywidualnym (nie zawsze), brakuje w nim elementu wsplnoty, bo przecie trudniej skrzykn
druyn, by pogra wsplnie w siatkwk ni samemu pokonywa kilometry na sztucznej
bieni. Wraz ze sabnc popularnoci podwrek (i ich ogromnego znaczenia dla dziecicych
zachowa rekreacyjnych) wsplnotowa rola sportu nie ma si gdzie realizowa rwnie
wrd modych. Sport staje si bardziej czynnoci, zadaniem, ni przyjemnym elementem
ycia towarzyskiego.
Organizacje sportowe
Taki towarzyski, wsplnotowy sport trzeba zorganizowa, a niestety stworzone w tym celu
organizacje sportowe borykaj si dzi w Polsce z bardzo powanymi problemami. Mimo e
takich organizacji dziaajcych non prot jest bardzo duo (okoo 20 000 organizacji w Polsce,
36% wszystkich organizacji pozarzdowych1), s jednymi z najbiedniejszych redni roczny
Dostp do sportu / Organizacje sportowe / Strategiczne braki
budet wynosi 17 tysicy zotych i jest o 7 tysicy mniejszy ni rednia w innych branach
trzeciego sektora, czyli sektora organizacji pozarzdowych. Poza tym, cho maj bardzo
duo czonkw (rednio powyej 40) i bij tym inne organizacje na gow, duo rzadziej maj
patnych pracownikw oraz wolontariuszy, ktrzy nie s ich wasnymi czonkami. Kluby sportowe, przywizane do nansowania ze rodkw samorzdowych i rzadziej wsppracujce
z innymi organizacjami, wydaj si czasem zamknite i niewystarczajco szybko uczce si
np. pozyskiwania pienidzy z innych rde, korzystania z nowych mediw, zasad promocji,
czy metod naboru czonkw.
Tymczasem, to dobra sytuacja nansowa i ciekawa oferta organizacji sportowych
mogyby najlepiej wpyn na odwrcenie trendu komercjalizacji i indywidualizacji sportu.
Przyjazny, lokalny klub sportowy, ktry ma ofert zaj dla dziewczyn, seniorw, niepenosprawnych, szuka nowych, niewymagajcych drogiego sprztu, wsplnotowych dyscyplin,
angauje do pomocy rodzicw i dziadkw, wsppracuje z innymi lokalnymi organizacjami
(z ktrymi wsplnie stara si o rodki) to recepta na prawdziwy sport dla wszystkich.
W maych, lokalnych klubach powinny znale si pienidze nie tylko na pensje dla trenerw
i animatorw, lecz take na szkolenia i wyjazdy.
Strategiczne braki
Nawyki mieszkacw, infrastruktura sportowa, sposoby zarzdzania pienidzmi na sport
oraz kondycja klubw sportowych to wszystko jest elementem wikszego obrazu, wskazujcego, e lokalna sfera sportu jest jak system naczy poczonych. Trudno oczekiwa, e
sporadyczne i punktowe dziaania wystarcz, by znaczc poprawi sytuacj. Tymczasem
polski sport powszechny i wszystko to, co o nim decyduje, nie jest poddawany adnemu
strategicznemu namysowi. Lokalnie sportem zarzdza si troch bezreeksyjnie. Wikszo
rodkw zjadaj obiekty, a na prowadzenie polityki sportowej i wspieranie codziennych
dziaa klubw pienidzy wydaje si nie starcza.
badanie Stowarzyszenia Klon/Jawor Polskie organizacje pozarzdowe. Najwaniejsze pytania. Podstawowe fakty.
Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011
16
Rozdzia 1
Lokowanie funduszy przeznaczonych na sport, rekreacj i zdrowy tryb ycia
Programy promowania aktywnoci sportowej

Promocja sportu i zdrowego stylu ycia
Nagrody dla uczestnikw turniejw
Organizacja staych zaj dla rnych grup
Wynagrodzenie dla pracownikw
Organizacja imprez sportowych
Utrzymanie Orlika
Zakup wyposaenia sportowego
Rozwj infrastruktury
Utrzymanie infrastruktury
0%
20%
40%
60%
80%
100%
rdo: Opracowanie wasne na podstawie badania technik CATI na prbie przedstawicieli JST (n=125)
Rzadko kiedy tworzy si dokumenty strategiczne, w ktrych wyznaczone s cele,

jakie chce si w sporcie osiga i opisuje sposoby, ktrymi si bdzie to robi. Instytucje
odpowiedzialne za sport nie poszukuj rozwiza, ktre trwale mogyby poprawi
ich sytuacj. Cika jest ich codzienno, wic horyzont planw jest cigle zawany.
Wymiary sportu
W naszej publikacji proponujemy pewn rewolucj w sposobie mylenia o sporcie:
niech nie bdzie on izolowan sfer ycia, a skadnikiem, ktry moemy wykorzystywa
tam, gdzie tylko potrzebujemy:
starajmy si twrczo czy sport z innymi obszarami ycia,
wykorzystajmy wydatki na sport, jako drog do rozwoju spoecznoci, rozwoju charakteru
modych ludzi, ich zdrowia, a nie traktujmy tych wydatkw jak konkurencj wzgldem
innych wydatkw,
Strategiczne braki / Wymiary sportu
dzielmy si korzyciami, jakie generuje sport, nie ograniczajmy tych korzyci tylko
do wskich grup,
dostrzemy wielk rol sportu w formowaniu postaw ludzi i spoecznoci sport to jedna
z najlepszych metod resocjalizacji, ksztatowania osobowoci, zwalczania zych nawykw.
Likwidacja klubu bd zaj sportowych w szkole to nie jest oszczdno, ale raczej
droga do wychowania nowego pokolenia znacznie sabszego, zarwno zycznie jak
i osobowociowo.
Edukacja
Zdrowie
Bezpieczestwo
Wczenie
spoeczne
Sport
Gospodarka
III Sektor
Turystyka
Promocja
Sport i edukacja
Obecnie w polskim systemie edukacji skupionym na teorii i testach brakuje zaj,
ktre sprawiaj, e ludzie s lepiej przygotowani do ycia, sprawniejsi, samosterowni,
zdyscyplinowani i bardziej efektywni w podejmowanych dziaaniach. Sport jest
zatem idealnym skadnikiem kreowania polityki edukacyjnej (i na poziomie centralnym
i lokalnym).
18
Rozdzia 1
Przede wszystkim sport uczy ludzi przez dowiadczenie (takie uczenie jest najtrwalsze!)
pokazuje, czym jest praca grupowa, pozwala testowa budowanie koalicji, uczy tworzy
strategi, buduje zaufanie i te wszystkie kompetencje, ktre czyni nas spoecznie
sprawnymi.
Dodatkowo, wczenie sportu w edukacj dzieci i modziey pozwala wyrobi w nich
bezcenne cechy charakteru: wytrwao, nastawienie na wysiek, denie do efektw, lepsze
zarzdzanie czasem, samodyscyplin. Sport dziaa rwnie prewencyjnie zagospodarowuje
energi, ktra, niespoytkowana, czsto prowadzi ludzi do wybrania drg na skrty: narkotykw, naduywania alkoholu oraz innych ryzykownych zachowa.
To niby powszechna wiedza, ale wci mao jest rodzicw, ktrzy dbajc, by odpowiednio
wczenie pobudzi sportow pasj swych dzieci, traktuj regularne zajcia sportowe
priorytetowo. Wci mao jest szk, ktre doceniaj zajcia wychowania zycznego oraz
samorzdw, ktre chtnie wspnansuj kluby organizujce takie zajcia.
Warto dziaa lokalnie na rzecz zawizania i rozwoju koalicji, ktra dbaaby o poczenie
dziaa szkoy, instytucji lokalnych (biblioteki, przychodni), organizacji pozarzdowych pracujcych z modzie i klubu sportowego na rzecz powszechnego dostpu modych do sportu.
Kada ze wsppracujcych instytucji powinna angaowa swoje zasoby tak, by maksymalnie
pomc innym, a jednoczenie, by samemu na tej wsppracy skorzysta. Gwny cel takiej
wsppracy powinien by przedmiotem lokalnego namysu. Moe to by:
stworzenie caorocznych zaj dla rnych grup modych,
seria imprez sportowych propagujcych nowe i tanie dyscypliny sportowe,
wypracowanie sposobu na nansowanie grup modzikw i modziczek,
wcignicie rodzicw do organizowania imprez sportowych dla dzieci i modziey.
W sporcie mamy do czynienia ze zjawiskiem samowykluczenia. Ludzie
z rnych powodw uznaj, e sport nie jest dla nich. Starsi uwaaj, e moe by
dla nich niebezpieczny, modsi boj si kompromitacji czy wstydu, dziewczynki nie
czuj frajdy z rzucania pik lekarsk czy pocenia si w dugodystansowych
biegach, dla osb niepenosprawnych nikt nie projektuje zaj dbajc o ich moliwoci (np. dojazdu, wejcia do sali). Obawy i lki poszczeglnych grup s
potgowane przez brak dostpnej, atrakcyjnej i rnorodnej oferty sportowej.
Wymiary sportu
Moe warto wprowadzi zajcia sportowe w przedszkolu? Proponujemy

zaprosi do wsppracy rodzicw, zapyta, jakie maj pomysy i oczekiwania.
Warto zaprosi rwnie przedstawicieli gminy sprawdzi, czy takie zajcia nie
wpisuj si w jak lokaln strategi rozwoju, czy jest szansa na pozyskanie na nie
donansowania. Mona rwnie zasign opinii ekspertw nauczycieli
wychowania zycznego, zobaczy, jakie pomysy maj oni.
Innym pretekstem do wykorzystania sportu moe by np. do powszechny

problem ze skrzywieniami krgosupa u dzieci. Warto zawiza koalicj na rzecz
przeciwdziaania temu zjawisku: zaprosi zjoterapeut i ortoped do lokalnej
biblioteki, gdzie mona zorganizowa spotkanie z rodzicami, nauczycielami
i przedstawicielami samorzdu, tak, by wsplnie poszuka planu dziaa sposobu organizowania ciekawych i regularnych zaj, ktre bd dobrze wpywa na
mode krgosupy.
Sport, promocja i turystyka
Identyczny schemat dziaa zaczynajcy si od lokalnego namysu, zapraszania do
dziaa rnych aktorw, budowania koalicji - dotyczy sportu i turystyki. W zmieniajcym
si wiecie turystyka przechodzi przeobraenia i pokazuje zupenie nowe moliwoci
rozwoju. W opracowaniach z zakresu turystyki podkrela si, e dawne trzy S (Sun, Sand,
Sea czyli Soce, Piasek, Morze) zastpowane s przez trzy E (Education, Excitement,
Entertainment - Edukacja, Ekscytacja, Rozrywka). Tworzenie oferty sportowej jest najlepsz
drog do wpisania si w to nowoczesne podejcie i, co wane, nie dotyczy ju tylko
oczywistych nadmorskich czy grskich miejscowoci, a moe by stosowane wszdzie, gdzie
jest szansa na przycignicie turystw. Bez wzgldu na ich gwn motywacj (np. biznesowe
szkolenie, festiwal muzyki, okoliczne pikne jezioro), skierowanie do nich ciekawej oferty
sportowej moe by mocnym wsparciem w budowaniu turystycznej atrakcyjnoci rejonu.
I tutaj znw dobrze jest skrzykn wacicieli orodkw, hoteli czy gospodarstw
agroturystycznych, osoby zarzdzajce lokaln infrastruktur sportow, dziaaczy klubw
sportowych i organizacji pozarzdowych zajmujcych si regionem i wsplnie wymyli, jakie
sporty i zajcia rekreacyjne byyby lokalnie najbardziej podane. Nie zawsze musi si to
wiza z wielkimi inwestycjami atrakcyjna cieka rowerowa, dobra wypoyczalnia dek
i kajakw, wakacyjna oferta aerobiku, czy tai-chi na lokalnych kach moe speni oczekiwania rnych grup odbiorcw. Wystarczy dobrze si zastanowi, kto nas najczciej odwiedza:
czy s to seniorzy, ktrych atwiej namwi na relaksujc gr w bule, czy grupy modych, dla
ktrych warto zorganizowa turniej siatkwki plaowej. Wszystko zaley od naszych lokalnych
20
Rozdzia 1
zasobw: play nad jeziorem, stadniny koni, czy piknych lasw, a take lokalnych tradycji
(np. w rzucie oszczepem). Ludzie chtnie sprbowaliby nowych dyscyplin, na ktre
w codziennych warunkach nie maj czasu: strzelectwo, badminton, kolarstwo przeajowe
mog przerodzi si w czyj pasj.
Jeli w naszej gminie jest orodek sportu, warto stworzy w nim specjaln ofert na
wakacje - wrd trenerw pracujcych w orodku mog by spece od ciekawych dyscyplin,
ktrzy chtnie naucz innych mieszkacw naszej miejscowoci tych dyscyplin. Jeli nie
mamy orodka, moemy rozpocz wspprac ze szko lub lokalnym Orlikiem. Bezcenne
moe te okaza si wsparcie i wsppraca z innym klubem sportowym z okolicy. Oprcz
wkomponowywania sportu w ofert turystyczn, mona poprzez sport rwnie promowa
miejscowo, miasto a nawet cay region. Jeli lokalnie s jakie tradycje zwizane
z konkretn dyscyplin, utytuowanym sportowcem, czy znanym (nawet w przeszoci)
klubem warto popracowa nad zbudowaniem promocji wok tych atutw. Czsto to
z maych miejscowoci pochodz gwiazdy sportu, wic warto zadba, by przyjezdni mogli
pozna histori ich drogi do sukcesu oraz sprbowa swoich si w uprawianej przez nich
dyscyplinie sportu. Mie sportowe wspomnienia to rwnie znakomity sposb na budowanie swojej turystycznej czy sportowej marki. Jeli przyjezdny rozegra u nas peen emocji
turniej siatkarski, sprbuje po raz pierwszy treningu bokserskiego, zrobi pierwsze 10 km.
w nordicwalking, bdzie mg kupi kopi historycznej koszulki legendy sportu z minionych
lat, to na pewno nigdy wizyty nie zapomni.
Takie dziaania powinny by wspierane przez samorzdy. Warto rwnie zadba, by na
ocjalnej stronie internetowej gminy/miasta/wsibyy zamieszczane aktualne informacje
o odbywajcych si i planowanych wydarzeniach sportowych.
Projektujc dziaania w obszarze sportu warto szuka sprzymierzecw
rwnie tam, gdzie dotd wydawao nam si to niemoliwe. W ten sposb nie
tylko wicej uda nam si zrobi, ale te szersze bdzie nasze oddziaywanie.
Nawizujc wspprac, zawsze mylmy o tym, jakie korzyci ze wsppracy
z nami maj inni. Nikt nie przyczy si do nas bezinteresownie i nie naley tego
oczekiwa. Wsppraca powinna opiera si na zasadzie WIN-WIN, czyli: kady
wygrywa.
W obu przykadach - czenia sportu z edukacj oraz z turystyk - dobrze wida, e sport
moe by wietnym narzdziem spoecznej zmiany, moe suy wszystkim i przynosi
realne spoeczne korzyci. By ta zmiana zasza, trzeba zainwestowa, ale jedynie w nielicznych
przypadkach trzeba bdzie sign po rozwizania najdrosze, takie jak budowa wielkich,
bardzo drogich obiektw sportowych. Bardzo czsto, by rozrusza sport wystarcz drobne
inwestycje, takie jak przeszkolenie ludzi, czy zakup sprztu.
2. Aktywno ruchowa i rekreacyjna a zdrowie
Sport to zdrowie!
- Hipokrates
Sport to zdrowie mwi wszyscy, a jednoczenie coraz mniej osb sport uprawia i coraz
mniej osb jest zdrowych. Stwarzamy naszym ciaom zbyt mao okazji do tego, eby si
rusza, a przez to drastycznie obniamy nasze szanse na zdrowie i szczcie.
Rozdzia 2 to cz publikacji mwica o sporcie w kontekcie zdrowia. Odpowiemy
na pytanie, w jaki sposb aktywno sportowa poprawia nasze zdrowie i zmienia nasze
ycie. Spojrzymy na Europejczykw i ich stosunek do aktywnoci zycznej. Wymienimy
niebezpieczestwa cywilizacyjne, jakie pojawiy si w XX i XXI wieku oraz wskaemy, co
moemy robi, eby mimo to y aktywnie, zdrowo i szczliwie.
Obszary zdrowia
wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) okrela zdrowie jako stan dobrego

samopoczucia zycznego, psychicznego i spoecznego. Z tej denicji wynika wic,
e czowiek zdrowy to ten, ktry jest zdolny do penienia rl spoecznych i radzenia sobie z wyzwaniami, jakie niesie ycie. Przeomem w zrozumieniu, czym jest
zdrowie oraz pocztkiem polityki zdrowotnej staa si koncepcja pl zdrowia
przedstawiona po raz pierwszy w kanadyjskim Raporcie Lalonde'a (1974 r.).
Marc Lalonde (ur. 26 lipca 1929 r.) minister zdrowia i opieki spoecznej Kanady.
W 1974 r. opublikowa raport A New Perspective on the Health of Canadians,
w ktrym przedstawi koncepcj "pl zdrowia". Dokument ten wprowadza koncepcj pl zdrowia, pord ktrych najwiksze znaczenie dla ksztatowania zdrowia
maj:
styl ycia ludzi (53%),
rodowisko ycia (21%),
czynniki biologiczno-dziedziczne (16%),
organizacja opieki zdrowotnej (10%).
22
Rozdzia 2
Oszacowanie stopnia wpywu poszczeglnych czynnikw na zdrowie byo

przeomem. W dokumencie zawarto tezy o koniecznoci nawizania wsppracy
wielosektorowej na rzecz zdrowia populacji wraz z uruchomieniem szerokiego
wsparcia nansowego i administracyjnego w celu wzmacniania potencjau
zdrowotnego spoeczestw.
Koncepcja ,,pl zdrowia, nazywana czsto rwnie koncepcj obszarw zdrowia, opisuje
4 czynniki, ktrym przypisujemy wpyw na stan zdrowia ludzi.
Obszary zdrowia wg. Lalondea
10%
16%
Opieka medyczna
Czynniki genetyczne
rodowisko
Styl ycia
53%
21%
Znajdujcy si powyej wykres pokazuje, e najwikszy wpyw na zdrowie (53%) ma styl

ycia, czyli:
aktywno zyczna,
sposb odywiania,
umiejtno radzenia sobie ze stresem,
stosowanie uywek (nikotyna, alkohol, rodki psychoaktywne).
Obszary zdrowia
W drugiej kolejnoci korzystny lub zgubny wpyw na zdrowie czowieka maj warunki
rodowiskowe (21%), czyli:
stan czystoci wd, gleby i powietrza,
ilo odpadw,
jako produktw rolnych,
wszystko to, co nazywamy zanieczyszczeniem i degradacj rodowiska naturalnego,
a take promieniowanie i haas.
Te 2 obszary moemy zaliczy do okolicznoci, na ktre czowiek ma bezporedni lub
poredni wpyw. Stanowi one a 74%. Na pozostae obszary zdrowia nie mamy waciwie
adnego wpywu, s to: uwarunkowania genetyczne poszczeglnych osb (16%) i opieka
medyczna (10%).
Prosta metoda na dugowieczno

Warto take pozna wyniki amerykaskich bada nad dobrymi nawykami
zdrowotnymi pod nazw Alameda County Study. Na podstawie wieloletnich bada
nad t sam populacj z jednego terenu, wyodrbniono zachowania istotnie wpywajce na wyduenie ycia czowieka. S to, wydawao by si, bardzo prozaiczne
czynnoci:
1) systematyczna aktywno zyczna,
2) powstrzymywanie si od palenia papierosw,
3) umiarkowane spoywanie alkoholu,
4) regularne spoywanie niada,
5) powstrzymywanie si od jedzenia midzy posikami,
6) utrzymanie prawidowej masy ciaa,
7) 7-8 godzin snu na dob.
Udowodniono, e stosowanie si do tych 7 postulatw moe wyduy ycie
a o 11 lat. Ruch oraz jego brak pojawia si na pierwszym miejscu na listach
zachowa prozdrowotnych oraz niebezpieczestw cywilizacyjnych w wielu badaniach, dlatego sta si przedmiotem zainteresowa naukowcw i lekarzy.
24
Rozdzia 2
Autorzy podrcznika RespectYourHealth (Szanuj swoje zdrowie) deniuj aktywno

zyczn, jako kady rodzaj ruchu, ktry przyspiesza tempo bicia serca i wyrniaj 3 stopnie
tej aktywnoci:
1) energiczny (pika nona, koszykwka, kometka, sprint),
2) umiarkowany (spacerowa jazda na rowerze, pywanie, jogging, energiczny nordicwalking,
taniec),
3) lekki (joga, spacer).
Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) minimum aktywnoci zycznej dla osb
dorosych to codzienny, umiarkowany (na poziomie 50% maksymalnych indywidualnych
moliwoci wydolnociowych), minimum 30 minutowy ruch. Prof. Ewa Kozdro2 w swoim
artykule Dlaczego warto by aktywnym przez cae ycie pisze:
Preferowane jest uprawianie tzw. sportw caego ycia, do ktrych zalicza si miedzy
innymi marsze, nordicwalking, jazd na rowerze, pywanie, taniec, biegi na nartach czy
gimnastyk, a wic proste, cykliczne ruchy, angaujce due partie miniowe.
Rekomendacje dotyczce dzieci i modziey rni si dugoci i nasileniem zalecanego
wysiku. Modzi ludzie powinni codziennie przeznacza 60 minut na umiarkowany wysiek
zyczny i co najmniej 20 minut na energiczny wysiek 3 razy w tygodniu (moe by on
rwnie rozoony na partie 10 minutowe).
Niebezpieczestwa cywilizacji
Mdry czowiek powinien wiedzie, e zdrowie jest

najwikszym bogosawiestwem. Niech jedzenie
bdzie Twoim lekarstwem.
- Hipokrates
Brak ruchu
Jeszcze w pocztkach XX wieku aktywno zyczna (ruch) stanowia integralny element
codziennego ycia wikszoci ludzi. W wyniku postpu technologicznego, na przeomie XX
i XXI wieku, sytuacja zmienia si diametralnie. Ludzie, i w miastach i na wsi, poruszaj si
pojazdami (korzystajc z nich nawet na krtkich dystansach), zamiast chodzi pieszo lub
Obszary zdrowia / Niebezpieczestwa cywilizacji
jedzi rowerem. Uywamy wind i ruchomych schodw. Spdzamy coraz wicej czasu przed
ekranami komputerw i telewizorw. Postindustrialny rynek pracy oferuje zajcia nie
wymagajce wysiku zycznego a rodzice nie pozwalaj bawi si dzieciom na podwrkach
z obawy przed wypadkami i zagroeniem ze strony obcych. Wyniki bada potwierdzaj, e
spoeczestwa Europy zdaj do automatyzacji ycia i bezruchu. Obszar aktywnoci
zycznej Europejczykw by przedmiotem bada projektu CINDI (Program zintegrowanej
prolaktyki chorb niezakanych). Z jego wynikw dowiadujemy si, e Polska jest krajem,
gdzie dominuje siedzcy tryb ycia. Zajmujemy 1 miejsce, bo a 72,9% badanych obywateli naszego kraju przyznaje si do takiego wanie stylu ycia. Za Polsk znajduj si Wgry
(43,4%). Natomiast najniszy odsetek siedzcych obywateli mieszka w Finlandii (10,5%).
Otyo
Problem otyoci, uznawanej obecnie za chorob cywilizacyjn, obserwowany jest
w wielu krajach z niepokojem, jako problem spoeczny i zdrowotny. W 1998 r. WHO ogosia
j jako globaln epidemi.
W 2007 r. Parlament Europejski przyj rezolucj zatytuowan Promowanie zdrowego
ywienia i aktywnoci zycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyoci
i chorobom przewlekym, tym samym problem otyoci zosta uznany za priorytet polityczny
Unii Europejskiej. Na nadwag lub otyo w UE cierpi 50% dorosych. W Polsce jest to 10%
mczyzn i 12% kobiet. Otyo coraz bardziej dotyka dzieci i modzie. Europa goni w tym
zakresie USA, gdzie 30% dwunastolatkw ma nadwag a otyo 16%. Instytut Matki i Dziecka podaje, e nadwaga i otyo obejmuje 15% uczniw szkoy podstawowej. Dzieci le si
odywiaj, jedz za mao warzyw i owocw, za duo sodyczy i produktw wysoko przetworzonych oraz typu fast food.
Otyo jako chorob okrela si patologicznym zwikszeniem iloci tkanki tuszczowej,
co upoledza organizm, wpywajc negatywnie na stan zdrowia, dugo ycia i sprawno
psychozyczn. Otyo pociga za sob zwikszone ryzyko wielu chorb: cukrzycy, miadycy, a w ich konsekwencji chorob niedokrwienn serca, nadcinienie, choroby naczy
ylnych, staww, krgosupa i wiele innych. Osoby otye i z nadwag s znacznie mniej
aktywne zycznie ni osoby szczupe - dotyczy to ludzi w kadym wieku, take dzieci.
A nastpstwa otyoci dotycz nie tylko zdrowotnej sfery ycia: ludzie otyli czciej cierpi
Ewa Kozdro pracownik naukowy Instytutu Turystyki i Rekreacji AWF w Warszawie promotorka zdrowego stylu ycia
osb dojrzaych. Prezeska Europejskiego Stowarzyszenia Promocji Aktywnoci Ruchowej 50+ (ESPAR 50+)
26
Rozdzia 2
na depresj, podlegaj dyskryminacji spoecznej, maj problemy z zaakceptowaniem przez

grup, mniejsz szans na znalezienie partnera, ale te i pracy. Ruch i redukcja kalorii
dostarczanych organizmowi to podstawowe zalecenia w zwalczaniu otyoci.
Najczciej wymieniane w literaturze przedmiotu zalecenia dotyczce minimum
aktywnoci ruchowej, ktre moe wspiera utrzymanie waciwego bilansu energetycznego
to:
1) 3x30x130 wysiek 3 razy w tygodniu przez 30 minut z intensywnoci 130 HR/min
(recepta Coopera)
2) 10-15 tys. krokw dziennie (zalecenia specjalistw japoskich)
3) w tygodniu spala 1200-2000 kcal (prof. E. Kozdro)
Uywki
Konsumpcja alkoholu w UE, Norwegii, Szwajcarii i Turcji (w l 100% alk. / os. pow. 15 r. .)
16.00
14.00
12.00
10.00
8.00
6.00
4.00
0.00
Turcja
Macedonia
Norwegia
Szwecja
Wochy
Islandia
Malta
Czarnogra
Cypr
Grecja
Holandia
Finlandia
Bugaria
Chorwacja
Szwajcaria
Polska
W. Brytania
EU
Dania
Belgia
Portugalia
Sowacja
Wgry
Hiszpania
Luksemburg
Niemcy
Irlandia
Austria
Francja
Sowenia
Litwa
Rumunia
Estonia
Czechy
2.00
rdo: Global Information System on Alcohol & Health. (WHO). 2009
Niebezpieczestwa cywilizacji / 40+, 50+, 60+ i wicej lat
Z bada WHO wynika, e w Polsce notuje si mniejsze spoycie alkoholu ni w wielu

europejskich pastwach. W rankingu wyprzedza nas kilkanacie krajw, w tym Niemcy,
Hiszpania, Francja, Czechy i Wielka Brytania. Polska z konsumpcj na poziomie 10,6 l 100%
alkoholu na mieszkaca powyej 15 roku ycia plasuje si poniej unijnej redniej wynoszcej 10,85 l.
Pomimo znacznych postpw, liczba palaczy w UE wci jest wysoka (prawie jedna
trzecia populacji), a zwizane z uywaniem tytoniu problemy zdrowotne co roku s
przyczyn prawie 695 tys. zgonw. Niemal poowa osb umiera z tego powodu w wieku
3569 lat, co oznacza, e yj krcej, ni wynosi rednia dugo ycia.
Wedug badania CEBOS po papierosy siga 31% badanych 40% mczyzn i 23% kobiet.
Najczciej s to osoby midzy 35. a 54. rokiem ycia (40%), a najrzadziej ci powyej 65. roku
ycia (13%). Polacy z wyksztaceniem podstawowym pal o wiele czciej (35%) ni absolwenci wyszych uczelni (20%). Okoo 10 mln. Polakw pali regularnie 15-20 sztuk papierosw dziennie. Prawie 5 mln. z tych osb pali duej ni 20 lat.
Palenie tytoniu jest olbrzymim problemem spoecznym w Polsce. Jest to najwaniejsza
przyczyna przedwczesnej umieralnoci w naszym kraju. Kadego roku 100 tys. zgonw
w Polsce ma bezporedni zwizek z negatywnymi skutkami palenia tytoniu.
W rozdziale 6 Pomysy na ciekawe zajcia sportowe przedstawiamy kilka przykadw gier
i zaj dotyczcych promocji zdrowego stylu ycia, w tym zachcajcych do ruchu, wspierajcych zdrowe nawyki ywieniowe oraz informujcych o skutkach zdrowotnych zwizanych
z paleniem papierosw i innymi uywkami.
40+, 50+, 60+ i wicej lat

Starzejemy si zbyt wczenie, ulegajc fatalizmowi i magii wieku
metrykalnego. Wikszo ludzi starzeje si biernie, bezmylnie rezygnuje
z modoci i nie podejmuje pracy nad tym, aby powrcia w swoim drugim
i trzecim wydaniu.
- Maciej Demel
Ten rozdzia powicony jest grupie osb w rnym wieku, ktre zrezygnoway ze sportowej i rekreacyjnej aktywnoci zycznej. Badania szacujce zaangaowanie Polakw i Polek
w sport i rekreacj sportow bardzo si midzy sob rni. My powoamy si na wyniki
28
Rozdzia 2
Eurobarometru, badania przeprowadzonego w 2010 r. (raport umieszczony na stronie

Ministerstwa Sportu i Turystyki i jeszcze kilkakrotnie cytowany w tej publikacji).
Wicej informacji znajdziesz w:

http://dms.msport.gov.pl/app/document/le/1558/Polska_pl.pdf?eld=le1
Eurobarometr to realizowany na zlecenie Komisji Europejskiej midzynarodowy projekt regularnego badania opinii publicznej.
Badania opinii publicznej prowadzone s od 1973 r. przez Komisj Europejsk
dwa razy w roku (wiosn i jesieni). Polegaj one na analizie specjalnie
przygotowanych ankiet, ktre wypeniane s przez reprezentacj 1000 obywateli
(w przypadku Wielkiej Brytanii - 1300, a Luksemburga - 500) z kadego pastwa
czonkowskiego. W realizacji tych bada bior udzia instytuty badania opinii
publicznej z poszczeglnych pastw czonkowskich.
Przynosz one ciekawe wyniki, ktre pokazuj du przestrze do rozwoju sportu i dziaa
klubw sportowych. Okazuje si, e poowa Polakw/Polek nigdy nie uprawia sportu,
a jedynie 25% uprawia go regularnie. Kolejne 25% uprawia sport, ale nieregularnie. Wida
wic, jak wielki jest potencja zwikszania tych mao imponujcych wynikw, szczeglnie,
e na pytanie o ruch/niesportow aktywno zyczn wypadamy znacznie lepiej. Tylko
17% Polakw i Polek deklaruje, e nigdy nie spaceruje, nie jedzi na rowerze i nie taczy,
a a 60% robi to bardzo czsto lub czsto (a przynajmniej regularnie). Polacy i Polki nie s
wic do ruchu nastawieni le, ale realizuj potrzeb aktywnoci zycznej prywatnie i poza
klubami/organizacjami sportowymi. Na zajcia do klubw sportowych chodzi jedynie 6%
Polakw.
A przecie ruch to sprawno zyczna i dobre samopoczucie. To gwarancja zdrowia na
dugie lata. Aktywno zyczna jest najistotniejszym elementem (poza diet, umiejtnoci
radzenia sobie ze stresem oraz przyjmowaniem uywek) realizacji prozdrowotnego, aktywnego stylu ycia.
40+, 50+, 60+ i wicej lat
Sprawno zyczna = kondycja zyczna, na ktr skadaj si:

1) wytrzymao kreniowo-oddechowa
2) sia mini i ich wytrzymao
3) koordynacja wyraona gibkoci, zwinnoci, szybkoci i rwnowag, zazwyczaj
rozpatrywana w 3 wymiarach:
zdolnoci motoryczne co czowiek moe wykona
umiejtnoci ruchowe co czowiek umie wykona
motywacje i chci co czowiek chce wykona
(rdo: J. Mogia-Lisowska Rekreacja, aktywno ruchowa dorosych Polakwuwarunkowania i styl uczestnictwa)
Grupa wiekowa 45-60 nazywana czsto w fachowych publikacjach redni dorosoci
(J. Mogia-Lisowska Rekreacja, aktywno ruchowa dorosych Polakw - uwarunkowania
i styl uczestnictwa) to etap ycia peen zmian, czsto zwizanych z pocztkiem procesw
starzenia si organizmu. To czas tzw. kryzysu wieku redniego. Wedug ostatnich bada
Pastwowego Zakadu Higieny pierwsze oznaki zaamania zdrowia wystpuj ju okoo 46
roku ycia.
Trudno okreli pocztek staroci - pisze prof. Ewa Kozdro. Najwaciwszym okreleniem wieku jest wypadkowa wieku zjologicznego (obiektywnego) i psychospoecznego
(subiektywnego). Wiek nasz nie jest wic rwnowany z tym, co odmierza nam czas, jak
ujmuj to M. Demel i W Humel: Wiek nie biegnie po rwni prostej, jakby sugerowa kalendarz, lecz jest to raczej krzywa falujca. Jestemy raz starsi, raz modsi, zalenie od
rnorodnych czynnikw: od sytuacji yciowej, od poraek i sukcesw, od przekraczania
rnych progw (zmiana stanu cywilnego, statusu spoecznego, materialnego, choroby itp.)
oraz od stopnia aktywnoci ruchowej.
Profesor Kozdro piszc o wykluczeniu osb starszych i idei pomylnego starzenia
podkrela: Nie wiek, ale aktualna sprawno ruchowa i wydolno oglna decyduj
o samodzielnym uczestnictwie w codziennych czynnociach yciowych, zajciach ruchowych,
uczestniczeniu w yciu spoecznym czy towarzyskim. Jeeli aktywno ruchowa nie znajdzie
na stae swojego miejsca w stylu ycia osb starszych, wiele z nich bdzie wymaga rehabilitacji nie tylko z powodu choroby (urazu, wypadku), lecz rwnie ze wzgldu na obnianie si
wraz z wiekiem sprawnoci funkcjonalnej, co stanowi pierwszy krok do wykluczenie z ycia
spoecznego.
30
Rozdzia 2
Czynniki
rodowisko
genetyczne
Choroby
Optymalizacja
Pomylne
starzenie si
Styl ycia
To, co mamy
To, co z tym zrobimy
To, co osigamy
Obraz staroci jest konsekwencj wczeniejszego ycia a procesy starzenia si czonkw

danej spoecznoci maj zazwyczaj rne przebiegi. Moemy wic mwi o starzeniu:
normalnym - starzenie si zjologiczne - zgodne z modelem zjologicznym dla danego
wieku,
patologicznym - przyspieszone procesy starzenia, pogorszenie jakoci ycia,
pomylnym - gdy nastpuje zwolnienie procesw starzenia si wzgldem standardowego
modelu. Z angielskiego successfulageing pomylne starzenie, to proces optymalizacji
moliwoci zachowania zdrowia (zycznego, spoecznego i psychicznego), ktry umoliwia
osobom starszym czynne uczestniczenie w yciu spoecznym, bez dyskryminacji ze
wzgldu na wiek. Pozawala na czerpanie radoci z ycia niezalenego i dobrej jakoci.
Autorzy podrcznika UEFA RESPECTyourHealth Euroschools 2012 wymieniaj jeszcze
inne, uniwersalne korzyci pynce z ruchu:
zmniejsza ryzyko chorb serca, cukrzycy i niektrych rodzajw raka,
poprawia krenie i kondycj mini,
obnia ryzyko zama i osteoporozy,
zapobiega otyoci i nadwadze,
zwiksza poziom energii, zapobiega bezsennoci,
poprawia koncentracj i wyniki w nauce,
zwiksza poczucie wiary w samego siebie,
pomaga zdobywa nowych przyjaci.
40+, 50+, 60+ i wicej lat
Prozdrowotne atuty rekreacji ruchowej docenia ju w XVI wieku prof. Wojciech Oczko3,
stwierdzajc e: adne lekarstwo nie moe zastpi ruchu, ale on moe zastpi lekarstwa.
Mona zatem powiedzie, e rekreacja ruchowa to prosty lek, gdy:
aplikuje ruch jako cenny rodek leczniczy nie posiadajcy adnych objaww ubocznych,
dziki regularnemu i rozsdnemu stosowaniu aktywnoci ruchowej wiadomie i aktywnie
bierzemy udzia w realizacji najlepszego, dugoterminowego programu, gwarantujcego
uwolnienie si od problemw niepenosprawnoci, w tym niesprawnoci aparatu ruchu.
Zwikszona aktywno ruchowa osb starszych, oprcz efektw biologicznych
i psychologicznych, to:
zmniejszenie kosztw opieki zdrowotnej,
zwikszenie zdolnoci do podejmowania rnego rodzaju wysikw,
promocja pozytywnego i aktywnego wizerunku osb starszych w naszym
spoeczestwie,
przeciwdziaanie ubstwu i wykluczeniu.

Oto kilka faktw z bada Eurobarometru Sport i aktywno zyczna dotyczcych
aktywnoci zycznej Europejczykw:
60% obywateli Unii Europejskiej twierdzi, e nigdy nie uprawia sportu lub uprawia go
rzadko,
Niepokoi, e Polska naley do grupy 15 krajw UE, ktre przekraczaj redni
europejsk. Odsetek obywateli, ktrzy deklaruj, e nigdy nie uprawiaj sportu
lub uprawiaj sport rzadziej ni raz w miesicu wyglda tak: Bugaria (82%), Grecja
(79%), Wgry (71%), Rumunia (69%), Wochy (67%), Polska (66%) i otwa (65 %).
Wojciech Oczko (1537-1599) doktor lozoi i medycyny, lekarz krlw polskich. Studiowa w Krakowie i Bolonii.
Propagowa ruch jako najskuteczniejsze lekarstwo. By nadwornym lekarzem Zygmunta Augusta, Stefana Batorego
i Zygmunta III Wazy. Zajmowa si te anatomi, chirurgi, by autorem nowych poj medycznych.
32
Rozdzia 2
sport w UE czciej uprawiaj mczyni ni kobiety,

intensywno uprawiania sportu spada z wiekiem, jednak 22% seniorw (grupa 70+)
wci go jeszcze uprawia,
3/4 mieszkacw Europy uwaa, e na ich terenie mona uprawia aktywno
zyczn, 7% Europejczykw twierdzi, e pracuje spoecznie przy realizacji lokalnych
projektw sportowych,
istnieje silny zwizek pomidzy poziomem wyksztacenia a czstotliwoci uprawiania
sportu poniewa wyszy poziom wyksztacenia jest zwizany z lepszym poziomem ycia,
dane sugeruj, e lepiej wyksztaceni obywatele UE utosamiaj sprawno zyczn
z lepsz jakoci ycia,
osoby majce problemy nansowe w znacznie wikszym stopniu ni ludzie bogaci
ignoruj sport.
http://dms.msport.gov.pl/app/document/le/1588/Eurobarometr_pl.pdf?eld=le1
Jak czsto uprawiasz aktywno zyczn lub sport?
Polska
0%
Regularnie
20%
40%
Z pewn regularnoci,
raz w tygodniu lub czciej
60%
Czasem
80%
Nigdy
100%
Nie wiem
rednia dla 27
krajw UE
0%
20%
Regularnie
40%
60%
Z pewn regularnoci,
raz w tygodniu lub czciej
80%
Czasem
100%
Nigdy
rdo: opracowanie wasne na podstawie Badania specjalnego Eurobarometru nr 3.334 Sport i aktywno zyczna z 2009 r.
Gdzie Europejczycy uprawiaj sport?

Cho aktywno zyczna w caej UE uprawiana jest w licznych formach zorganizowanych,
dwie trzecie respondentw nie naley do adnych klubw ani orodkw sportowych.
Wikszo obywateli UE woli wiczenia na wieym powietrzu od wicze wewntrz
obiektw sportowych, cho w kilku pastwach czonkowskich sytuacja jest odwrotna.
Ciekawych danych o polskich realiach uczestniczenia w zajciach sportowo-rekreacyjnych dostarcza GUS (Departament Warunkw ycia GUS, 1999 r., badanie
Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej). 80% Polakw organizuje sobie
samodzielnie aktywno sportowo-rekreacyjn, 8,9% korzysta z oferty szk i uczelni,
3,7% z zaj organizowanych przez kluby sportowe, 3,2% przez rmy typu tness centrum
i innych prywatnych organizatorw, 1% przez zakady pracy, TKKF i LZS. Najbardziej popularn form aktywnoci rekreacyjnej Polakw jest jazda na rowerze, na drugim miejscu
znajduje si pywanie a na trzecim marsze we wszystkich odmianach.
34
Rozdzia 2
Gdzie uprawiasz sport lub aktywno zyczn?
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
Nie wiem
W innych miejscach
(odpowiedzi spontaniczne)
W szkole / na uczelni
W pracy
W orodku sportowym
W klubie sportowym
W klubie tness
W drodze do / z domu,
pracy, szkoy, sklepw
0%
W parku,
na wieym powietrzu
5%
rdo: Global Information System on Alcohol & Health. (WHO). 2009
Dlaczego Europejczycy uprawiaj sport?

W wiecie, w ktrym coraz bardziej dbamy o zdrowie nie jest zaskakujce, e dla 61%
obywateli UE uprawiajcych sport lub inne formy aktywnoci zycznej, gwnym powodem
jest poprawa stanu zdrowia. Kolejne, najczciej wskazywane, powody to poprawa
kondycji zycznej (41%), potrzeba relaksu (39%) oraz potrzeba zabawy (31%). Mniej
wanym powodem jest dbao o wygld, cho jest to powd w jakim stopniu istotny.
24% osb wiczy, aby lepiej wyglda, 15%, aby przeciwdziaa skutkom starzenia si,
a 10%, aby zwikszy poczucie wasnej wartoci.
Jaki jest powd, dla ktrego uprawiasz sport?
Nie wiem
Inne (odpowiedzi spontaniczne)
Lepsza integracja spoeczna
Potrzeba konkurowania z innymi
Nabycie nowych umiejtnoci
Zwikszenie poczucia wasnej wartoci
Kontrola masy ciaa
Poprawa kondycji zycznej
Poprawa sprawnoci
Poznanie przedstawicieli innych kultur
Nawizanie nowych znajomoci
Spdzanie czasu ze znajomymi
Potrzeba relaksu
Potrzeba zabawy
Przeciwdziaanie efektom starzenia si
Uzyskanie lepszego wygldu
Poprawa stanu zdrowia
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Zdrowie staje si coraz istotniejszym czynnikiem wraz z wiekiem respondentw. Jedynie

52% osb w wieku 15-24 lat wiczy z powodw zdrowotnych. Odsetek ten jednak stale
ronie a do 67% w grupie respondentw 70+. Modzi ludzie wiksz uwag przywizuj
natomiast do wygldu: 35% 15-24 latkw wiczy, aby poprawi swj wygld, podczas gdy
w kategorii 70+ odsetek ten wynosi zaledwie 10%. Potrzeba dobrej zabawy/element
spoeczny trac na wanoci wraz z wiekiem, za znaczenia nabiera przeciwdziaanie
skutkom starzenia si.
36
Rozdzia 2
cznie 45% obywateli skary si na brak czasu, jako na gwn przeszkod dla uprawiania sportu. Na poziomie caej UE wikszo pozostaych czynnikw jest statystycznie
nieistotna. 5% powouje si na zbyt wysokie koszty, 7% na niech do konkurowania
z innymi, za 3% na brak odpowiednich obiektw w pobliu miejsca zamieszkania.
13% respondentw twierdzi, e nie moe wiczy z powodu niepenosprawnoci lub
choroby.
Badania GUS wskazuj, e Polacy wymieniaj ca list obiektywnych czynnikw, jako
powd swojej niskiej aktywnoci zycznej:
brak czasu
brak pienidzy,
Autorzy publikacji Spoeczny wymiar sportu (praca zbiorowa pod red.
Zbigniewa Dziubiskiego) s zdania, e:
Podstawow barier uczestnictwa upatrywa naley w czynnikach natury
wiadomociowej oraz braku istniejcych w tym zakresie nawykw.
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_6832_PLK_HTML.htm
Podsumowujc rozwaania o aktywnoci sportowej Polakw na europejskim tle,
wypada nadmieni (za autorami publikacji Spoeczny wymiar sportu), e nasz kraj
obejmuj te same trendy rozwojowe, ktre mona zaobserwowa w spoeczestwach
Zachodniej Europy. Nale do nich:
1) zwrot w kierunku sportu powszechnego o charakterze rekreacyjnym, zwizany ze
starzeniem si spoeczestw,
2) rodzcy si kryzys tradycyjnej formy sportu klubowego,
3) postpujcy proces indywidualizacji uczestnictwa i zapotrzebowanie na wiksz
elastyczno dotyczc czasu uprawiania sportu i dyscypliny sportowej (mniejsze
przywizanie do jednej dyscypliny),
4) zwikszajca si popularno nowych sportw przestrzennych typu: narty biegowe,
nordicwalking, rower i sportw ekstremalnych:windsurng, narciarstwo ekstremalne,
nurkowanie,
5) komercjalizacja sportu powszechnego.
3. Co zrobi, by ludzie zaczli wiczy?

Nie ma jednego, magicznego sposobu, ktry sprawiby, e nagle wikszo ludzi
zaczaby uprawia sport. Nie wystarczy rwnie odwoywa si do ludzkiego rozumu
i tumaczy, jaki sport jest przydatny i zdrowy. Czasem dobrze wiemy, co jest suszne, ale
z wielu powodw i tak wybieramy to, co suszne mniej, ale mie, lekkie i wygodne.
Nie znaczy to, e zwikszenie zaangaowania ludzi w sport nie jest moliwe. Po prostu
potrzeba odrobiny wysiku, by lepiej zrozumie, czego potrzeba, by moliwo korzystania
ze sportu bya jak najbardziej dostpna, naturalna, a przez to prawdopodobna.
Najszybciej zmieniamy swoje zachowania obserwujc bliskie nam osoby. Jeli zagwarantujemy osobom chtnym uprawia sport odpowiednie warunki, moemy mie nadziej, e, obserwujc ich aktywno, inni czonkowie spoecznoci zara si sportowym
stylem ycia (moe w duszym procesie, ale cierpliwo popaci). Na sukces skada si
wiele czynnikw, ktre mona nastpujco pogrupowa:
Wewntrzna
motwywacja
Czowiek
w ruchu
Warunki
rodowiska
Normy
spoeczne
38
Rozdzia 3
Sport uprawiaj ludzie:

ktrych najblisi (rodzina, przyjaciele) te go uprawiaj (norma spoeczna),
tacy, ktrzy maj atwy dostp do infrastruktury (w okolicy jest fajny basen) lub sprzyjajc okolic (fajny lasek do biegania, cieka rowerowa) oraz ci,
ktrym na przykad bardzo zaley, eby zrzuci troch kilogramw, czy atrakcyjnie
wyrzebi sylwetk (motywacja wewntrzna).
W takim ujciu dbao o nasze zdrowie i aktywno wymaga zaangaowania wielu
lokalnych aktorw (organizacji czy grup spoecznych), bo kady moe dooy co istotnego do realizacji planu:
szkoa - czsto jedyne miejsce, gdzie jest boisko i fachowcy (nauczyciele WF); w trakcie
lekcji wychowania zycznego ksztatuje si nasze nastawienie do ruchu,
biblioteka/GOK - poniewa s to miejsca, w ktrych bywaj zarwno dzieci jak i doroli
mieszkacy oraz seniorzy, poza tym to dobre miejsca spotka, z dostpem do Internetu
i z pracownikami, ktrzy pomog w zdobyciu informacji. Mona je wykorzysta
w docieraniu do grup, ktre si ze sportu samowykluczaj,
samorzd - bo powinien interesowa si wszystkimi aspektami lokalnego ycia i moliwociami jego poprawy; nansuje te inne instytucje,
lokalne organizacje pozarzdowe - bo czsto dziaaj na rzecz rnych grup spoecznych,
umiej prowadzi ciekawe szkolenia, maj dowiadczenie w docieraniu do ludzi
i angaowaniu ich do rnych dziaa,
lokalne kluby sportowe - bo zaley im, eby ludzie si ruszali (maj wtedy i zawodnikw,
i kibicw, i sponsorw!),
przedsibiorcy - gdy powinno zalee im na tym, aby mie energicznych i zdrowych
pracownikw, a take na promocji swoich rm podczas imprez sportowych.
Diagnoza nasz si
Poznawanie warunkw wpywajcych na dostpno sportu najlepiej potraktowa jak
ciekawe zadanie a nawet zabaw. Zacznijmy od siebie, gdy bdem jest uznanie swojej
nieomylnoci wszystko ju wiemy, bo przecie mieszkamy w okolicy od lat i wiemy, jakie s
sportowe potrzeby ludzi. Jeli uda nam si lepiej zrozumie, jak lokalnie wyglda sytuacja
sportu, czyli przeprowadzimy diagnoz to:
Co zrobi, by ludzie zaczli wiczy? / Diagnoza nasz si
poznamy aktualne potrzeby rnych typw mieszkacw i bdziemy mogli stworzy

dla nich najlepiej dostosowan ofert,
lepiej zrozumiemy, jak dotrze z ofert sportow do rnych ludzi,
zorientujemy si, czym w sporcie dysponujemy,
bdziemy wiedzie, jakich zmian potrzebujemy,
bdzie nam atwiej ubiega si o rodki na realizacj naszych dziaa (umiejtno
diagnozy jest bardzo wysoko punktowana we wszelkich konkursach grantowych).
Korzyci z diagnozy to:
uporzdkowanie istniejcej wiedzy z danego obszaru,
pokazanie perspektywy wielu grup,
zdobycie zupenie nowych informacji, odkrycie wyjanie/okolicznoci dotd nie
analizowanych,
stworzenie realistycznego planu dziaania na rzecz zmian,
wyksztacenie przydatnych technik dziaania (warsztaty, diagnoza lokalna, tworzenie
koalicji), ktre mog dawa wymierne korzyci (np. przy staraniu si o rodki na
realizacj naszych pomysw).
Pragniemy poleci czytelnikowi prosty podrcznik pomagajcy realizowa tak diagnoz
sportu w spoecznoci lokalnej. Oprcz technicznych wskazwek dotyczcych tego, jak
bada, najwaniejsze jest przekonanie si, e warto pyta ludzi o zdanie i wcza ich do
procesu poznawania, projektowania, a potem dziaania.
http://projektspoleczny.pl/uploads/media/les/narzedzia/mapowanie_przestrzeni
_przyjaznej_dla_ruchu_mini_podrecznik.pdf
Cho sport wydaje si tematem-monolitem, by lepiej go pozna, dobrze

podzieli go na kilka rnych obszarw.
Obszar pierwszy: INFRASTRUKTURA
Jak mamy infrastruktur sportow (wszystkie boiska, hale, baseny, siownie,
korty) w naszej spoecznoci?
W jakim stanie jest ta infrastruktura?
Kto ni zarzdza?
Kto z niej korzysta?
Czy dostp jest patny? Czy jest drogi?
40
Rozdzia 3
Obszar drugi: NAWYKI SPORTOWE MIESZKACW

Jakie dyscypliny s w naszej miejscowoci najbardziej popularne?
Jak czsto ruszaj si mae dzieci/modzie/doroli/seniorzy/osoby z niepenosprawnoci?
Jak wygldaj zajcia WF-u? Czy duo dzieci si z nich zwalnia?
Kto ma utrudniony dostp do ruchu, sportu i z jakich powodw?
Co rne grupy najbardziej lubi w sporcie/ruchu?
Co im w sporcie przeszkadza?
Czy jest lokalna kultura kibicowania?
Obszar trzeci: CHARAKTERYSTYKA PRZESTRZENI
Czy w naszej okolicy s cieki rowerowe?
Czy jest gdzie biega?
Czy s jakie miejsca, w ktrych ludzie si spotykaj, eby pogra (w nog,
siatk, szachy)?
Czy s jakie parki, plae, ki, ogrdki dziakowe, na ktrych ludzie si spotykaj, jed na rolkach, rowerach?
Gdzie mieszkacy lubi spdza czas na wolnym powietrzu? Jak wygldaj te
miejsca? Kto jest tam najczciej?
Ktre miejsca w naszej okolicy s najbardziej zadbane?
Czy mieszkacy poruszaj si gwnie samochodem, czy te rowerem lub
pieszo?
Obszar czwarty: DZIAALNO LOKALNYCH ORGANIZACJI SPORTOWYCH
Czy w okolicy dziaa jaki klub sportowy? Czym si zajmuje? Jakie ma
osignicia? Czy ma swoj infrastruktur?
Czy klub ma ofert dla amatorw? Kto z niej korzysta?
Czy klub ma jakie problemy w funkcjonowaniu? Jakie?
Czy w okolicy dziaa MOSiR albo GOSiR? Jak ma ofert? Kto z niej korzysta?
Czy samorzd stworzy lokaln strategi dotyczc sportu? Jakie s inne
organizacje/instytucje, ktre zajmuj si sportem i rekreacj? Jakie maj cele
dziaa? Jakie plany?
Gdy podejmiemy rne dziaania w celu odpowiedzi na powysze pytania,
bdziemy mie wiedz niezbdn do planowania dziaa uatwiajcych mieszkacom podejmowanie aktywnoci zycznej.
Diagnoza nasz si / Zaraanie sportem, czyli 25 sposobw na zacht
Dowiemy si:
Jakich inwestycji potrzebuje istniejca infrastruktura.
Jakiej infrastruktury nam brakuje.
Czy trzeba zmniejszy koszty korzystania z niej.
A moe mieszkacy zgodz si, by je zwikszy (by mc przeprowadzi
inwestycje)?
Bdziemy lepiej rozumie:
Dlaczego niektrzy mieszkacy nie chc/nie mog by aktywni ruchowo.
Dlaczego dzieci zwalniaj si z WF-u.
Jakie jest nastawienie dorosych do sportu/ruchu.
Jakie metody mog zachci mieszkacw do ruchu.
Dlaczego niektre miejsca sprzyjaj spotkaniom i ruchowi.
Na jakie problemy napotykaj lokalne kluby sportowe.

Wyposaeni w wiedz poczujemy si pewniej przy wymylaniu konkretnych zaj, imprez
czy programw. Oto kilka naszych pomysw na wkomponowywanie sportu w rne
lokalne dziaania.
Sport na wycignicie rki

Warto, by wtki sportowe pojawiay si w rnych kontekstach i przy okazji
wsppracy z rnymi aktorami lokalnymi. Wsppraca z Domem Kultury
moe polega na ogoszeniu np. konkursu fotogracznego na najlepsze zdjcie
sportowca czy ciaa w ruchu. Warto przy tej okazji zorganizowa powizan
tematycznie imprez sportow, ktra bdzie jednoczenie obiektem dziaa
artystycznych. Moe to by na przykad antyczna olimpiada sportowa lub piknik
olimpijski warto zaprosi do wsppracy nauczyciela historii, ktry wprowadzi
nas w rzeczywisto antycznego sportu. Wsppraca z nauczycielami moe
zaowocowa np. bardzo popularnym w innych krajach wykorzystaniem sportu
do nauki zyki i matematyki. Takie poczenie ruchu na wieym powietrzu
i objaniania np. zasad zyki przynosi wietne efekty; dzieci duo szybciej ucz
si poprzez zabaw.
42
Rozdzia 3
Innym pomysem moe by wsppraca z bibliotek i wsplne szukanie sportowych tradycji regionu, okolicy, miasta. Z ca pewnoci poszukiwania zaowocuj
odkryciem i umoliwi przyblienie mieszkacom sylwetki lokalnej gwiazdy sportu,
zawodnika lub trenera pochodzcego z danej miejscowoci. A moe okae si,
e w naszej miejscowoci kiedy mieci si legendarny klub sportowy lub, e
uprawiano w niej zapomnian a fajn dyscyplin (np. gra w zok robi zawrotn
karier, mamy w Polsce wielu utalentowanych zawodnikw i Federacj Footbagu
warto przeledzi renesans tego sportu: http://www.footbag.com.pl/). Poszukiwania warto zwieczy rozegranym przez wszystkich poszukiwaczy turniejem gry
w palanta, czy w zbijaka czyli w gry, ktre nie wymagaj profesjonalnych boisk
czy wyszukanego sprztu wystarczy kawaek terenu i pika.
Biblioteka lub szkoa to dobre miejsce na zorganizowanie warsztatw
z zjoterapeut na temat ergonomii ycia codziennego, czyli praktycznych
porad, jak si porusza, by zachowa zdrowie krgosupa takie zajcia to dobry
pomys nie tylko dla seniorw, ale dla wszystkich tych, ktrzy w pracy obciaj
krgosupy. Takie warsztaty warto promowa poprzez Uniwersytety Trzeciego
Wieku czy np. biura lokalnego, duego pracodawcy.
Polecamy amerykaski podrcznik pokazujcy sposoby wykorzystania sportu
do uczenia matematyki:
http://www.dedicatedteacher.com/samples/DDTr/sslk107s.pdf
Sport rodzinny
Zaangaowanie caych rodzin do propagowania sportu jest znakomitym
pomysem. Wsplne, rodzinne uprawianie sportu jest najlepszym gwarantem
wytrwania w sportowej dyscyplinie. Lokalne kluby powinny mie choby
okazjonaln ofert specjalnych, rodzinnych turniejw (np. dwjek matka
crka w nordicwalking, czy badmintonie, wycigw dek synw z ojcami
i dziadkami albo konkursw rodzinnego przecigania liny w trakcie lokalnych
festynw).
Grup wdziczn do zaangaowania w dziaania sportowe, bo godn
towarzystwa, s mode matki. Warto, wczajc do wsppracy jak lokaln organizacj, zorganizowa zajcia dla mam z dziemi, bardzo maymi lub duymi na
tyle, by na czas treningw mam bawiy si pod okiem animatorki czy animatora.
Metoda maych krokw moe okaza si skuteczna w zachcaniu do ruchu

czonkw rodzin sportowcw. Naley ich najpierw namwi, by kibicowali i, gdy
tylko poczuj atmosfer imprezy sportowej i zobacz, jak przyjemnie jest by
czci sportowego wita, wciga ich dalej, np. do pomocy przy organizacji
nastpnego turnieju czy zawodw. Czonkowie rodzin zawodnikw s czsto
znakomitym wsparciem dla klubu sportowego, niejednokrotnie ich zawodowe
kompetencje okazuj si by bardzo przydatne w pracach na rzecz klubu. Prace
te mog wykonywa na zasadach wolontariatu. Zaangaowani w hobby, czy
sport wyczynowy swoich dzieci, rodzestwa, czy partnerw bd mieli wietn
motywacj by pomc klubowi.
Wolontariat sportowy
Wolontariat sportowy to bezpatne, wiadome i bezinteresowne aktywne
dziaanie (akcyjne i stae) na rzecz sportu, organizacji sportowych, klubw
sportowych, imprez sportowych w celu propagowania idei sportowych. Wszelkie
dziaania na rzecz sportu lokalnego i z nim zwizane staj si podstaw do pracy
z wolontariuszami i tworzeniem wolontariatu sportowego.
Wolontariat sportowy nie rni si od innych rodzajw wolontariatu wolontariuszami mog by osoby rnej pci, w rnym wieku, o rnej sprawnoci
i rnych kompetencjach od ksigowej czy ksigowego, ktrzy pomog przy
rozliczaniu przychodw i wydatkw organizacji, informatyka czy informatyczki,
ktrzy zrobi organizacji stron internetow, po osoby, ktre chtnie przygotuj
miejsce na zawody, czy zapewni aprowizacj. Tym, co wolontariat sportowy
moe wyrnia na tle innych form wolontariatu to energia, emocje, poczucie
dumy, zwizku z lokaln organizacj sportow.
Wyniki bada Eurobarometru wskazuj, e w znacznej czci Unii Europejskiej
sport jest postrzegany jako wany element ycia spoecznego. Istotna liczba
osb w UE wspiera swoje spoecznoci lokalne pracujc jako wolontariusze
przy organizacji i prowadzeniu zaj sportowych. 7% respondentw twierdzi, e
powica swj czas na tego typu dziaania.
Wedug danych Fundacji Wolontariat dla sportu wolontariat sportowy jest
jedn z najszybciej rozwijajcych si gazi wolontariatu, cho cigle w Polsce potencja wolontariuszy nie zosta doceniony. W Anglii, ktra jest wiatowym liderem
w tej dziedzinie, wolontariusze sportowi przyczyniaj si do wypracowania ponad
44
Rozdzia 3
ponad 14 miliardw funtw w skali roku. A 15% Anglikw angauje si

w spoeczne dziaania na rzecz sportu, take w swoich spoecznociach lokalnych.
Wolontariusze sportowi odgrywaj niezmiernie wan rol nie tylko podczas organizacji imprez sportowych, ale rwnie w codziennej dziaalnoci wielu klubw
sportowych. Wolontariusz to, wany zasb, ktry moe pomc animatorom
sportu rozszerzy i umocni zakres dziaa klubu. Wsppraca z wolontariuszami
to te sposb na jeszcze silniejsze osadzenie organizacji czy klubu sportowego
w spoecznoci, kady wolontariusz jest bowiem ambasadorem klubu, na
rzecz ktrego pracuje. Wolontariat jest narzdziem edukacyjnym, pozwala
wolontariuszowi nabywa kompetencje i zdobywa dowiadczenie. Prowadzony
z zachowaniem zasad rwnego dostpu wszystkich grup spoecznych (rwnie
dotd pomijanych), wolontariat moe pomc osobom wykluczanym (np.
seniorom, bezrobotnym, czy osobom z niepenosprawnoci) w odnajdywaniu
si w spoecznoci.
Wicej przeczytasz na stronie:
http://www.v4sport.eu/pl
Sport w przestrzeni
Do kadego typu przestrzeni mona dopasowa adekwatny sport czy rekreacj:
okoliczna polana, czy parkowa czka to idealne miejsca na trening tai-chi,
pilatesu, czy jogi (organizowa takie zajcia mona wsplnie z Klubem Seniora
albo Klubem Gospody Wiejskich),
korzystajc po prostu z ulic i drg mona regularnie organizowa masy
krytyczne rowerowe lub biegowe, czyli bi rekordy liczby uczestnikw,
ktrzy opanowuj lokalne ulice (masy krytyczne mona organizowa nie tylko
w miastach, ale i na wsiach, w gminach, czy powiatach),
boisko do siatkwki plaowej mona zorganizowa w nieoczywistym miejscu
(np. na rynku) i rozegra na nim kilka turniejw np. w mieszanych druynach
(to bardzo widowiskowy sport),
strona internetowa gminy moe poszerzy si o aplikacj umoliwiajc
mieszkacom umawianie si na wsplne ranne bieganie lub marsze z kijkami
(nordicwalking),
lokalne place i skwery mona wykorzysta do pokazw akrobatyki sportowej,
parkour, break dance, taca nowoczesnego i wszystkich innych ciekawych form
ruchu, ktrymi interesuj si modzi ludzie.
Zaraanie sportem, czyli 25 sposobw na zacht / Nowe zasady dziaania
Sport festynowy
Lokalne imprezy/festyny/wita mog (i czsto s) najlepszym miejscem do
zakosztowania radoci sportu po raz pierwszy. Zadbajmy wic o to, by podczas
tego typu imprez zaprezentowa dyscypliny, ktre atwo zacz uprawia, np.
zorganizujmy turniej tenisa stoowego (koniecznie w kilku grupach wiekowych).
Omielmy lokalnych strongmenw (np. zawodami w siowaniu si na rk),
parkurowcw, deskorolkarzy czy tancerzy, by si publicznie zaprezentowali.
Zorientujmy si, czy w okolicy nie ma mody na ciekawy a u nas nieobecny sport
np. capoeir trener z ssiedniego miasta na pewno chtnie poprowadzi dwa
razy w tygodniu zajcia w naszej miejscowoci.
W trakcie lokalnego festynu, czy charytatywnego pikniku zorganizujmy turniej
krykieta, siatkwki, czy rzutu podkow i zadbajmy by by otwarty dla zawodnikw
w rnym wieku i rnej pci. Warto przeama monopol mskich, pikarskich
zmaga. Nie bjmy si odwrcenia rl: niech chopcy/panowie wezm udzia
w konkursie na najlepszych cheerleaderw, dopingujcych kobiece druyny
koszykwki.
Jeli dziaacie na terenie, w ktrym ciko o instruktora, warto zgosi si do
Powiatowego Urzdu Pracy, ktry powinien dysponowa rodkami na przeszkolenie osb w zakresie animacji sportowej czy trenera sportowego. Taka osoba,
moe by wietnym zasobem spoecznoci.
Nowe zasady dziaania

Zachcajc do aktywnoci zycznej trzeba dziaa kompleksowo. Sia lokalnego sportu
i jego zdolno do przycigania rnych grup spoecznych wynika rwnie ze standardw
i zasad funkcjonowania organizacji sportowych. Im szersze koalicje, bardziej pomysowe
plany, otwarto na uczestnictwo nowych osb, zgoda na ocen jakoci naszych dziaa oraz
przejrzysto w pozyskiwaniu rodkw, tym wiksze spoeczne zaangaowanie i poparcie dla
sektora sportowego.
To, co lokalnie sportowi szkodzi, to czsto bdne, ale niestety powszechne przekonanie,
e klub sportowy, faworyzowany przez samorzd, adresuje swoje dziaania tylko do wybranej
46
Rozdzia 3
grupy (np. pikarzy mczyzn) i w nietransparentny sposb wydaje pozyskane rodki. Warto
z tym stereotypem walczy starajc si uzyska jak najszersze spoeczne poparcie. Naley:
1) dba o element partycypacji (spoecznego uczestnictwa) w dziaaniach dotyczcych
sportu, czyli pyta ludzi o zdanie, zaprasza do dyskusji, ewaluowa (pozwala na ocen)
nasze dziaania, imprezy, zajcia wszystko po to, by by coraz lepszym,
2) stara si zawizywa partnerstwa z organizacjami i instytucjami niesportowymi to daje
nam wicej zasobw, wiksze moliwoci promocji, dostp do nowych grup uczestnikw
zaj oraz do nowej wiedzy (alianse z domami kultury, bibliotekami, szkoami, OSP,
klubami seniora, koami gospody wiejskich, urzdami pracy, przychodniami),
3) wsppracowa z samorzdem na jasnych dla wszystkich zasadach: namwi wadze
gminy do stworzenia Lokalnej Rady Sportu, wsptworzy w raz z innymi organizacjami
pozarzdowymi Lokalny Plan Dziaania, ktry okreli zadania dla wszystkich organizacji
i zakres nansowania tych dziaa,
Moliwo stworzenia Lokalnej Rady Sportu sugeruje nowa Ustawa o Sporcie
rada byaby ciaem, ktre skupiaoby wszystkich zaangaowanych i zainteresowanych lokalnym sportem i opiniowaoby wszystkie uchway i dokumenty
dotyczce lokalnej polityki sportowej. Warto zapozna si z komentarzami do
nowej ustawy, ktre zgodnie podkrelaj, e daje ona szanse na wzmocnienie
pozycji organizacji sportowych.
4) dba o to, by organizacja sportowa dziaaa przejrzycie - zaufaniem spoecznym ciesz
si instytucje i przedsiwzicia transparentne i otwarte, a nie sekretne (kojarzone
z sekciarstwem) i dostpne jedynie dla bliej nieokrelonej grupy wybracw (elitarne).
Cenione i szanowane s instytucje i organizacje, ktre postpuj jawnie i zgodnie
z prawem, posiadaj zrozumiae dla wszystkich zasady funkcjonowania oraz przejrzyste
procedury. Obywatele chc te zna z imienia i nazwiska osoby odpowiedzialne za
podjte decyzje i ich wykonanie. Takie organizacje i instytucje prowadz zasobne strony
www i Biuletyny Informacji Publicznej, ujawniaj raporty, sprawozdania nansowe
i sprawozdania z realizacji swoich dziaa.
Warto przeczyta, co wynika z nowej Ustawy o Sporcie bardzo wzmocnia
ona pozycj lokalnych organizacji sportowych, daa lokalnym samorzdom wicej
niezalenoci w dysponowaniu rodkami na sport i, co wane, daa moliwo
Zaraanie sportem, czyli 25 sposobw na zacht / Nowe zasady dziaania
dotacji celowych dla organizacji non-for-prot. Ciekawy artyku, a take tre

ustawy wraz z komentarzami znajduje si na stronie www.ngo.pl:http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/594178.html.
Dobry przykad z Anglii!

W Essex utworzono szerokie, lokalne partnerstwo, ktre wsplnie z mieszkacami wypracowao dugofalow strategi rozwoju tego hrabstwa. Jej gwny cel to
podniesienie jakoci ycia, zadbanie o zdrowie i wykorzystanie potencjau regionu.
Co dla nas wane - po namyle uznano, e jednym z najlepszych mechanizmw
osigania wanych lokalnie celw jest sport powszechny. W dokumencie wskazano
na to, jak sport jest powizany z wanymi spoecznie obszarami i jak wane dla
wszystkich jest inwestowanie w jego rozwj.
Warto przeczyta:
http://www.essexpartnershipportal.org/pages/
48
4. Jak zaoy Klub Sportowy? - prawo i praktyka

Wypowied praktyka
W zasadzie zaoenie klubu sportowego jest proste, wystarczy postpowa
wedug opisanego schematu. Ale uwaga w starostwie powiatowym mog da
uchway o wyborze wadz albo i nie. REGON zaatwia si od rki. Na NIP czeka si
okoo miesica. Niektrzy pytaj, czy maemu klubowi potrzebne jest konto
bankowe - potrzebne, bo gdzie trzeba gromadzi skadki, a take np. pienidze
otrzymane od wjta lub burmistrza. Trzeba te prowadzi rachunkowo i skada
zeznania podatkowe. Ale najlepiej te sprawy powierzy osobie, ktra si na tym
troch zna, bo mona napyta sobie biedy.
(Pawe Tomaszewski - sekretarz Mazowieckiego Zrzeszenia LZS)
Rejestracja klubu
Klub sportowy moe zosta zaoony przez grup minimum pitnastu chtnych osb (wszyscy powinni mie ukoczone 18 lat). Na zebraniu zaoycielskim
naley podj nastpujce uchway:
1) uchwaa w sprawie utworzenia klubu,
2) uchwaa w sprawie uchwalenia statutu (wzory statutw dostpne
s na stronach internetowych (np. http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/chapter_11198.asp lub http://portalngo.pl/zakladanie-stowarzyszenia/statut-stowarzyszenia-co-powinien-okreslac),
3) uchwaa w sprawie powoania komitetu zaoycielskiego, ktry przygotuje dokumenty konieczne do rejestracji klubu oraz zorganizuje Walne Zgromadzenie
Czonkw.
Rejestracji klubw sportowych, ktrych statuty nie przewiduj prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej oraz klubw sportowych nie ubiegajcych si o status
organizacji poytku publicznego, dokonuj starostwa powiatowe waciwe dla
miejsca powstania klubu (decyduje adres klubu).
Do starostwa naley zoy nastpujce dokumenty:
1) wniosek o rejestracj (odpowiedni dokument do wypenienia mona znale
w starostwie),
2) statut (ilo egzemplarzy te okrela starostwo),
Jak zaoy Klub Sportowy? - prawo i praktyka
3) uchwa o powoaniu klubu (nie wszystkie starostwa jej wymagaj),

4) list zaoycieli, na ktrej wpisa naley: imi i nazwisko, dat i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania i wasnorczny podpis kadego z zaoycieli,
5) protok wyboru komitetu zaoycielskiego,
6) informacj o adresie tymczasowej siedziby klubu sportowego.
Do dokumentw naley doczy dowd uiszczenia opaty skarbowej za
wydanie decyzji o wpisie do ewidencji. Informacj o wysokoci opaty (obecnie jest
to 10 z.) oraz o numerze konta bankowego naley uzyska w ,,swoim starostwie.
Zgodnie z Kodeksem postpowania administracyjnego starostwo ma obowizek
zaatwienia sprawy nie pniej ni w cigu miesica, a w sprawach szczeglnie
skomplikowanych nie pniej ni w cigu dwch miesicy od dnia wszczcia
postpowania.
Osobowo prawn klub uzyskuje w momencie uzyskania wpisu do ewidencji.
Z chwil wpisania klubu do ewidencji moe on m.in.: powoa Zarzd i Komisj
Rewizyjn, powiadamiajc o tym organ rejestrujcy. W tym celu wcigu 14 dni
naley zoy wniosek o dokonanie wpisu do ewidencji skadu Zarzdu, zaczajc
do niego list obecnoci z Walnego Zebrania Wyborczego.
Niektre starostwa wymagaj, by ju przy wniosku o rejestracj dostarczy
uchwa o wyborze organw klubu. Wpis najlepiej jest odebra osobicie,
poniewa starostwo czsto wysya zawiadomienie o rejestracji listem poleconym
na adres klubu. List bywa trudno odebra, gdy na poczcie naley przybi piecztk, ktrej na og klub jeszcze wtedy nie ma.
Co to znaczy osobowo prawna?
Uzyskujc j klub mwic jzykiem prawniczym staje si podmiotem praw
i obowizkw w zakresie prawa cywilnego (ma zdolno prawn) oraz ma
zdolnoci do czynnoci prawnych. W praktyce oznacza to, e np. moe otrzymywa darowizny, zawiera umowy o przyznanie dotacji, czy o wykonanie zadania
publicznego lub innej usugi, wystawia umowy zlecenia czy o dzieo i umowy
wolontariackie.
50
Rozdzia 4
Zgoszenie numeru REGON i NIP

Kady klub sportowy, ktry chce mie osobowo prawn, dziaa jako
stowarzyszenie, a te zgodnie z prawem powinny wystpi o nadanie numeru
REGON i NIP.
O REGON wystpuje si do urzdu statystycznego. Tam naley wypeni
formularz RG-1 i nastpujce dokumenty:
wypis z ewidencji powiatowej, jeli robimy to osobicie (a tak jest szybciej),
orygina i dwie kopie,
statut i ewentualnie piecztk.
O REGON musimy wystpi w cigu 14 dni od rejestracji. Wniosek RG-1 jest
dostpny m.in. na stronie internetowej GUS (www.stat.gov.pl).
O przyznanie numeru NIP wystpujemy do waciwego urzdu skarbowego.
Skadamy wniosek na formularzu NIP-2. Niektre urzdy skarbowe daj dodatkowych dokumentw: wycigu z ewidencji, numeru REGON, statutu, umowy
o najmie lokalu. Dlatego najlepiej dowiedzie si, jakie s wymagania naszego
urzdu skarbowego.
Kluby lub stowarzyszenia, ktre rejestruj w KRS dziaalno gospodarcz
korzystaj z moliwoci tzw. jednego okienka, oznacza to, e wraz z dokumentami skadanymi w sdzie skadamy od razu formularze o nadaniu numeru REGON
i NIP i to sd po dokonaniu wpisu do KRS przesya nasze dokumenty do urzdu
statystycznego i urzdu skarbowego.
Wpis do KRS
Kluby, ktre chc prowadzi dziaalno gospodarcz lub uzyska status
organizacji poytku publicznego rejestruj si w Krajowym Rejestrze Sdowym,
wpisu dokonuj Wydziay Gospodarcze Sdw Rejonowych. Rejestrujc klub lub
stowarzyszenie w KRS naley zoy nastpujce dokumenty:
1) wniosek KRS W-20,
2) zacznik KRS-WK - formularz suy do zgoszenia osb wchodzcych w skad
zarzdu i komisji rewizyjnej; na tym formularzu zgaszamy rwnie informacj
o sposobie reprezentacji stowarzyszenia - informacj t podajemy ze statutu;
na jednym formularzu KRS-WK mona zgosi dwie osoby; jeli jest ich wic
wicej naley wypeni kolejny formularz KRS-WK,
3) KRS-WF formularz suy do zgoszenia osb wchodzcych w skad komitetu
zaoycielskiego,
4) KRS-WM formularz o przedmiocie dziaalnoci (skadamy go tylko wtedy, gdy
zgaszamy jednoczenie wpis dziaalnoci gospodarczej do rejestru przedsibiorcw).
Wzory formularzy s dostpne m.in. na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwoci (http://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/).
Do tych formularzy naley doczy:
statut stowarzyszenia (podpisany przez komitet zaoycielski lub zarzd, jeli
jest wybrany),
protok z zebrania zaoycielskiego (podpisany przez przewodniczcego
i sekretarza lub protokolanta),
list czonkw zaoycieli zawierajc dane: imi i nazwisko, dat i miejsce
urodzenia, miejsce zamieszkania oraz wasnorczne podpisy zaoycieli,
uchway: o powoaniu stowarzyszenia, o wyborze Komitetu Zaoycielskiego,
o wyborze Zarzdu i organu kontroli wewntrznej (Komisji Rewizyjnej) - jeli
takie uchway podjto, o przyjciu statutu oraz informacj o adresie siedziby
stowarzyszenia lub tymczasowej siedziby.
Stowarzyszenie wnioskujce o wpis do Krajowego Rejestru Sdowego nie
ponosi opat za rejestracj, a take opat z tytuu ewentualnych zmian w rejestrze.
Ale, jeli stowarzyszenie rejestruje dziaalno gospodarcz, wwczas opata za
wpis wynosi 1.000 z., a dokonanie zmian w rejestrze 500 z.
Sd ma 3 miesice (od dnia zoenia wniosku) na zarejestrowanie stowarzyszenia. Jeli sd ma jakie zastrzeenia, rejestracja moe si przeduy. Wtedy te
sd odsya dokumentacj w celu jej uzupenienia wyznaczajc okrelony termin
dokonania zmian.
Stowarzyszenia i kluby winny pamita, i kade zmiany we wadzach
stowarzyszenia lub klubu, w statucie, adresie siedziby naley zgosi do organu
rejestrowego na odpowiednich formularzach.
52
Rozdzia 4
Konto bankowe
Kady klub czy stowarzyszenie powinno posiada konto bankowe, cho adne
przepisy tego nie wymagaj. Naley wybra ktry z bankw i uda si tam, by
dowiedzie si jakie dokumenty s wymagane oraz jakie s koszty prowadzenia
konta bankowego. Opaty miesiczne bywaj bardzo zrnicowane. S te banki,
ktre nie pobieraj od tego typu organizacji opat.
Schemat postpowania przy zakadaniu Klubu Sportowego
Zebranie zaoycieli
Pierwszym krokiem jest zorganizowanie zebrania, podczas ktrego omwi si pomysy i plany
oraz ustali kolejne kroki dziaa.
Dziaania legislacyjne
Podczas pierwszego spotkania naley:
podpisa uchwa o powoaniu organizacji,
stworzy list zaoycieli,
podpisa uchwa o wyborze komitetu zaoycielskiego,
wybra zarzd i komisj rewizyjn,
uchwali statut,
wybra osoby, ktre zajm si uzyskaniem:
wpisu do ewidencji,
numeru REGON,
konta Bankowego,
numeru NIP.
Jak wstpi do Zrzeszenia Ludowe Zespoy Sportowe?

Mae jest pikne, ale due bardziej skuteczne i ma wiksz si przebicia.
Dlatego warto, by may czy redni klub sportowy lub stowarzyszenie byo
czonkiem wikszej organizacji. Tak organizacj s Ludowe Zespoy Sportowe
(LZS). Jak wstpi do Zrzeszenia? Naley zoy akces do wojewdzkiej organizacji.
W tym celu trzeba uchwali na walnym zebraniu uchwa o wstpieniu do LZS
jednoczenie naley to wpisa do statutu. Po tym kroku skadamy do rady

wojewdzkiej odpowiedniego zrzeszenia nastpujce dokumenty:
uchwa,
tekst statutu z przyjt poprawk,
list obecnoci z walnego zebrania,
informacj o skadzie zarzdu.
Po otrzymaniu pozytywnej decyzji Rady Wojewdzkiej Zrzeszenia Ludowe
Zespoy Sportowe kierujemy przyjt poprawk do statutu do waciwego organu
rejestrowego.
Prawne podstawy dziaalnoci organizacji sportowych
Zasady tworzenia organizacji sportowych reguluj nastpujce ustawy:
Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r., ktra wesza w ycie 16 padziernika tego
roku,
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - prawo o stowarzyszeniach,
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie;
jej istotna nowelizacja nastpia 22 stycznia 2010 r.
Najwaniejsza regulacja prawna jest zawarta w rozdziale 2 ustawy o sporcie. Okrela
ona, jak zaoy klub sportowy (UKS, LKS, LZS). Poniej zamieszczamy ten fragment ustawy.
Kluby sportowe i zwizki sportowe
Art.3.1. Dziaalno sportowa jest prowadzona w szczeglnoci w formie klubu
sportowego.
2. Klub sportowy dziaa jako osoba prawna.
Art.4.1. Szczeglnym rodzajem klubu sportowego jest uczniowski klub sportowy.
2. Uczniowski klub sportowy dziaa na zasadach przewidzianych w przepisach
ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr
79, poz. 855, z 2003 r. Nr 96, poz. 874, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 oraz z 2007 r. Nr
112, poz. 766), z wyczeniem przepisw dotyczcych rejestracji.
3. Czonkami uczniowskiego klubu sportowego mog by w szczeglnoci uczniowie, rodzice i nauczyciele.
54
Rozdzia 4
4. Uczniowski klub sportowy podlega wpisowi do ewidencji prowadzonej przez

starost waciwego ze wzgldu na siedzib klubu. Wpisu do ewidencji dokonuje
si na podstawie wniosku. Wpis i odmowa wpisu do ewidencji nastpuje w drodze
decyzji.
5. Do wniosku, o ktrym mowa w ust. 4, docza si:
1) statut,
2) list zaoycieli, zawierajc ich imiona i nazwiska, daty i miejsca urodzenia,
miejsca zamieszkania oraz wasnorczne podpisy,
3) informacj o adresie siedziby klubu sportowego.
6. Uczniowski klub sportowy uzyskuje osobowo prawn z chwil wpisania do
ewidencji, o ktrej mowa w ust. 4.
7. Przepisy ust. 2 i 4-6 stosuje si odpowiednio do innych ni uczniowskie klubw
sportowych dziaajcych w formie stowarzyszenia, ktrych statuty nie przewiduj
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.
8. Minister waciwy do spraw kultury zycznej okreli, w drodze rozporzdzenia,
sposb prowadzenia ewidencji uczniowskich klubw sportowych i klubw
sportowych, o ktrych mowa w ust. 7 oraz dane podlegajce wpisowi
do ewidencji, biorc pod uwag konieczno zapewnienia jednolitego sposobu
prowadzenia ewidencji.
5. Impreza rekreacyjna i sportowa od A do Z
Kada impreza sportowa jest inna. Dlatego przy organizacji imprez sportowych nie
mona wykorzysta gotowych szablonw organizacyjnych. Organizacja takiej imprezy
wymaga skoordynowania pracy wielu wykonawcw, czyli zespoowego dziaania. Przed podjciem si organizacji imprezy sportowej trzeba przemyle szczegowo jej przygotowanie
i przeprowadzenie.
Przeprowadzenie kadej imprezy, a w szczeglnoci redniej i duej, wymaga czasu.
Czasami od pomysu jej zorganizowania a do zakoczenia i rozliczenia mija kilka lub
kilkanacie miesicy.
Wypowied praktyka
Przedstawiony na kolejnych stronach model postpowania przy organizacji
imprezy sportowej czy turystycznej to idea, model, do ktrego powinnimy dy.
Ale ycie werykuje ideay. Ponadto trudno stworzy jeden modelowy wzr, bo
przecie inaczej bdziemy planowa i organizowa imprez sportow dla 30 osb,
a inaczej dla 300. Inna ranga, inne wyzwania. Po co np. przy organizacji biegw
przeajowych we wsi, czy nawet w gminie komitet organizacyjny, czy rnego
rodzaju sekcje? Ma imprez zwykle organizuje kilka osb, a czasami nawet
jedna. Warto jednak zna te zasady.
(Pawe Tomaszewski - sekretarz Mazowieckiego Zrzeszenia LZS)
56
Impreza sportowa
Krok 1: Przedyskutowa pomys
Zaczyna si zwykle od pomysu, czyli od odpowiedzi na podstawowe pytania:
Czy w moim miecie, gminie jest moliwe zorganizowanie imprezy sportowej?
Od kogo jest to zalene?
Co na to moi koledzy?
Jaki to ma sens, co osigniemy? Czy podoamy?
Czy znajdziemy sponsorw?
Jaka to ma by impreza? Zawody lekkoatletyczne, a moe turniej piki rcznej lub nonej?
Czy impreza ma obejmowa obszar jednej gminy, czy wikszej liczby gmin?
Czy znajdziemy chtnych zawodnikw? Czy jest tyle druyn na naszym terenie, by by to
turniej np. midzyszkolny?
Jeli ju wiemy, jak imprez chcemy zorganizowa, musimy take odpowiedzie sobie
na pytanie: po co to robimy? By spopularyzowa dan dyscyplin? By promowa swoj
gmin lub powiat? A moe po prostu po to, by wypeni czas wolny dzieci i modziey?
Krok 2: Zebra zesp
Jeli ju wiemy, co chcemy zorganizowa, musimy zastanowi si, kto nam w tym
pomoe organizacyjnie i nansowo? Czy bdzie to urzd gminy, szkoa, a moe rmy istniejce w naszej miejscowoci?
Gdy ju wiemy, co i z kim bdziemy organizowa i jakie mamy na to nanse, powinnimy
powoa komitet organizacyjny, a w jego ramach komisje. Przy imprezach maych bd to
osoby odpowiedzialne za realizacj poszczeglnych zada. Opracowujemy regulamin pracy
komitetu, wybieramy przewodniczcego, jego zastpcw i skarbnika. Moemy te powoa
komitet honorowy lub postara si o patronat znanej osoby.
Krok 3: Planowanie
Zadania, jakie musi zrealizowa organizator imprezy sportowej, czyli Komitet Organizacyjny, mona podzieli w nastpujcy sposb:
Impreza sportowa
1) sportowe opracowanie regulaminu turnieju czy zawodw, okrelenie zasad

uczestnictwa, zapewnienie sdziw, przeprowadzenie lustracji obiektw i sprztw
sportowych, przeprowadzenie zawodw i ogoszenie wynikw,
2) socjalno-bytowe przejazdy, noclegi, wyywienie,
3) zwizane z przygotowaniem do zawodw obiektw sportowych i sprztw obiekt
musi spenia wymagane normy, a sprzt posiada atest,
4) zapewnienie publicznoci (organizacja widowni) oraz promocji wydarzenia,
5) zapewnienie bezpieczestwa zagwarantowanie sprawnoci zabezpiecze przeciwpoarowych, medycznych, sanitarnych,
6) realizacja protokou i ceremoniau sportowego zaplanowanie i przeprowadzenie
uroczystego otwarcia i zamknicia imprezy, odpowiednie przyjcie honorowych i wanych
goci, okrelenie sposobu wrczania nagrd,
7) nansowe znalezienie sponsorw, kalkulacja kosztw, utworzenie konta lub subkonta
bankowego, ustalenie niezbdnej dokumentacji nansowej, powoanie lub wyznaczenie
ksigowego odpowiedzialnego za rozliczenie imprezy, sporzdzenie kocowego
sprawozdania nansowego.
Krok 4: Ustalenie regulaminu
Jednym z najwaniejszych zespow w naszym Komitecie Organizacyjnym jest ten,
ktry przygotowuje regulamin imprezy. Regulamin stanowi podstaw dalszych dziaa. Przygotowujc regulamin zawodw powinnimy, w miar moliwoci, zaspokoi oczekiwania
wszystkich potencjalnych odbiorcw. I tak sdziowie s zainteresowani zasadami i reguami
walki sportowej, zawodnicy nagrodami i tytuami, a widzowie programem zawodw oraz
imprezami dodatkowymi. Tre i zawarto regulaminu zaley od wielu czynnikw inny
zakres bdzie posiada regulamin zawodw szkolnych, midzyklasowych, czy kolonijnych,
a inny walk w boksie zawodowym.
W ramach wspzawodnictwa sportowego mona wyrni sze podstawowych
rodzajw rywalizacji i wyaniania najlepszych:
1) kady z kadym, stosowany np. w zawodach ligowych, przewanie dwa razy
mecz i rewan,
2) pucharowy, gdzie przegrywajcy odpada,
3) punktowy, gdzie rezultat ocenia si w punktach i na tej podstawie decyduje
o miejscu zajtym przez zawodnika,
58
Rozdzia 5
4) australijski, gdzie ostatni w wyznaczonej rundzie odpada, a pozostali cigaj

si nadal,
5) pierwszestwa przestrzennego, gdzie zwycizca uzyska najlepszy czas, pokona
w rzucie lub skoku najwiksz odlego, czy wysoko,
6) systemy mieszane, bdce poczeniem zasad dwch lub wicej rodzajw
rozgrywek.
Zawody mog by zamknite (tylko dla uprawnionych) lub otwarte" (prawo startu
dla kadego dopuszczonego przez lekarza). Regulaminy szczegowo okrelaj kryteria
uprawnie, ktre mog by rnorodne (w jednych startuj tylko amatorzy, w innych tylko
sklasykowani).
W regulaminie musi by jasno sformuowany:

cel zawodw,
miejsce i termin imprezy,
informacje o organizatorze imprezy i o sponsorach,
program imprezy (dyscypliny, konkurencje, system rozgrywek) naley take
przygotowa program minutowy zawodw,
zasady i warunki uczestnictwa (kto moe startowa, dokumenty, jakie s
wymagane do startu w zawodach),
system eliminacji.
Okreli trzeba take rodzaje dokumentw, jakie zostan sporzdzone
i upublicznione po zakoczeniu imprezy.
Nie moe nam umkn fakt, e jedn z podstawowych cech imprez sportowych jest
wspzawodnictwo. Zawodnicy nie tylko chc pokona przeciwnika, ale walcz o osignicie
jak najlepszego rezultatu, zdobycie tytuu i nagrody. Tytu powinien by potwierdzony
medalem i dyplomem, wzgldnie pucharem. Dobrze widziane s take nagrody nansowe
i rzeczowe. Tytuy i nagrody za osignity rezultat sportowy motywuj take trenerw,
dziaaczy oraz pracownikw klubw i organizacji sportowych.
Impreza sportowa / 4 aspekty, o ktrych naley pamita organizujc imprez sportow
Krok 5: Rozpoczcie, realizacja i zakoczenie imprezy sportowej

Bardzo istotnym punktem kadej imprezy sportowej jest jej rozpoczcie i zakoczenie.
Powinny by one szczegowo opisane w scenariuszu imprezy. Trzeba pamita o powitaniu
goci, zachowaniu ceremoniau olimpijskiego, uroczystym wrczaniu medali i dyplomw,
dopilnowaniu wydania przez komisj sdziowsk komunikatu kocowego, ktry informuje
o wynikach zawodw. Nieocenion rol peni w realizacji imprezy spiker. Naley wybiera
do prowadzenia imprezy osoby elokwentne, z poczuciem humoru, o dobrym gosie
jednym sowem showmana, ktry potra zapanowa nad publicznoci i cay czas
trzyma j w napiciu.
RT
A
T
S
TA
E
M
Krok 6: Podsumowanie
Po zakoczeniu imprezy Komitet Organizacyjny powinien j rozliczy i to nie tylko
nansowo. Naley:
podsumowa wszystkie dziaania,
dokona rozliczenia sprztu i protokolarnie przekaza wszystkie obiekty (sportowe,
noclegowe, ywieniowe i transportowe) ich wacicielom (jest to o tyle wane,
e ustalenia protokolarne mog chroni nas przed postawieniem rnorodnych,
czasami nieuzasadnionych, roszcze nansowych),
podzikowa wszystkim subom (policja, stra poarna, opieka medyczna),
podzikowa, ewentualnie nagrodzi osoby, ktre szczeglnie si wyrniy przy
organizacji imprezy (w tym wolontariuszy),
rozwiza Komitet Organizacyjny.
Podstawowe dokumenty z dziaalnoci komitetu organizacyjnego powinny zosta
zdeponowane w instytucji, ktra go powoaa.
Koszty imprezy - budetowanie

Kolejna sprawa, ktr organizator musi rozstrzygn to zasada nansowania imprezy.
Informacja o wysokoci kosztw udziau w zawodach jest istotna nie tylko dla zawodnikw,
60
Rozdzia 5
ale take dla rodzicw, opiekunw, sekcji i klubw sportowych podejmujcych decyzj
o udziale w zawodach. Informacja taka powinna by rzetelna i konkretna. Wyrniamy
nastpujce rozwizania nansowania udziau w zawodach:
uczestnictwo bezpatne na koszt organizatorw,
uczestnicy ponosz wszelkie koszty udziau w zawodach,
zarwno uczestnicy, jak i organizatorzy, ponosz okrelone koszty udziau.
Dla uniknicia nieporozumie wynikajcych z interpretacji sformuowania bezpatne
uczestnictwo organizator powinien cile okreli zakres swojego zobowizania.
Najbardziej niebezpieczna jest formuka wszelkie koszty udziau w zawodach pokrywaj
organizatorzy. Regulacji wymagaj te koszty pobytu osb towarzyszcych.
Przy odpatnoci za udzia w zawodach naley szczegowo poda, za co uczestnicy
pac opata startowa, opata za obiekt i jego przygotowanie, opaty sdziowskie, koszty
zakwaterowania, wyywienia, opieki medycznej itp. Ponadto nie naley zapomina o
poinformowaniu o sposobie i terminie wpaty za uczestnictwo oraz okreli kiedy i w jaki
sposb zwracamy opat w przypadku rezygnacji z udziau w zawodach. Jeli uczestnicy i
organizatorzy ponosz koszty wsplnie, trzeba okreli w regulaminie, jaki rodzaj kosztw
pokrywaj uczestnicy.
Przykadowy schemat kosztorysu
Rodzaje kosztw
1. Transport
koszt wynajtego autokaru, samochodu,
innego pojazdu
bilety PKP, PKS, samolotna trasie od... do
2. Wyywienie
(niadanie)
O (obiad)
K (kolacja)
napoje i dodatkowe przekski oraz sodycze
i owoce w czasie imprezy (tzw. catering)
3. Noclegi / pobyt
cena dobowa pobytu w orodku /
cena noclegu w hotelu
Rodzaje jednostek
Liczba jednostek / Cena jednostkowa
(osoba, miesic,
osb
dzie, sztuka)
Kwota brutto
(w PLN)
4. Koszty programowe
(bezporednio zwizane z imprez)
wstp do obiektw (muzea, teatry,
skanseny, kina)
wynajcie stadionu, hali sportowej, boiska,
basenu, itp.
usugi przewodnikw, sdziw, instruktorw
sportowych, itp.
wynajcie toalet przenonych
wynajem sprztu sportowego (rowery, kajaki,
odzie aglowe, deski windsurngowe)
5. Koszty administracyjne poniesione przez
klub w zakresie budetowanego dziaania
koszt mediw (w tym telefony komrkowe,
sie internetowa)
koszty biurowe, papier, wydruki, urzdzenia
koszt ksigowoci
6. Ubezpieczenie uczestnikw
koszt ubezpieczenia uczestnikw
koszt ubezpieczenia wolontariuszy
koszt ubezpieczenia realizatorw
7. Zakup sprztu potrzebnego do

realizacji przedsiwzicia
sprzt sportowy
8. Remonty i modernizacje
przykadowo modernizacja WC, remont
prysznicw przy sali gimnastycznej
9. Promocja
nagrody i materiay promocyjne
plakaty i ulotki, lmy, strona www
10. Koordynacja
praca koordynatora projektu
(imprezy sportowej)
SUMA
Suma punktw od 1 do 10 to koszt cakowity preliminarza kosztw. Koszt cakowity

podzielony przez ilo uczestnikw da koszt uczestnictwa na 1 osob.
62
Rozdzia 5
Promocja
Dla zawodnikw i organizatorw imprez sportowych wane jest, by na trybunach
sportowych zasiadao jak najwicej widzw. Wikszo zawodnikw twierdzi, e zdrowy
doping publicznoci wyzwala u nich dodatkowe siy i czasami wpywa na uzyskany wynik.
Puste trybuny to smutny widok. Dlatego tak wana jest promocja.
Jak promowa imprezy o maej randze?
Wane jest, by zachci ludzi znajomych, przyjaci, kolegw z pracy by mwili
innym o zawodach, ktre ogldali lub ktre bd oglda. Wyliczono, e jeden zadowolony
uczestnik widowiska sportowego moe przycign piciu nastpnych. Warto postara
si o bezpatny dostp do informacji w mediach. Jeli chodzi o form przekazu, przy
promocji imprezy sportowej naley stosowa apele emocjonalne, a nie moralne czy racjonalne. Dobrze jest te stosowa argumentacj jednostronn zachwalanie. Jeli w budecie
s uwzgldnione pienidze na promocj, warto zrobi kilka lub kilkanacie plakatw i mae
ulotki, ktre mona rozwiesi w szkole, bibliotece, na przystanku, czy w kociele, a take
wyprodukowa pamitkowe gadety (koszulki, kubki, czy pendrivey). W zalenoci od rangi
i wielkoci imprezy mona, dla jej uatrakcyjnienia, zaprosi np. znanego aktora, piosenkark,
sportowca lub lubiany miejscowy zesp modzieowy, by uwietnili cz artystyczn.
A moe kto Wam te wydatki zasponsoruje?
Sponsoring
Sponsoring polega na wspieraniu wanych dziedzin ycia spoecznego, nie tylko sportu,
ale take kultury, nauki, owiaty, ochrony rodowiska oraz poytecznych akcji i imprez.
Sponsorem moe by kada osoba prywatna lub zyczna. Z dotychczasowych dowiadcze
w sponsorowaniu dziaalnoci sportowej wynika, i najczciej w takiej roli skonne s
wystpowa dobrze prosperujce przedsibiorstwa, rmy ubezpieczeniowe i banki. Jak
to moe wyglda w praktyce? Na og rmy, ktre decyduj si zasponsorowa imprez,
oczekuj, by w zamian na wszystkich zaproszeniach, biletach, plakatach itp. wydrukowa
ich logo lub, by na sali, czy stadionie zawisy ich banery reklamowe.
Nie naley zawiera ustnych umw sponsorskich. Umowa powinna by sporzdzona na
pimie i zawiera:
dokadn nazw obu podmiotw,
przedmiot umowy: rodzaj imprezy i dokadn charakterystyk wiadcze obu stron,
4 aspekty, o ktrych naley pamita organizujc imprez sportow / Festyn rekreacyjny
a wic rodzaje wiadcze, ich wielko i warto, terminy realizacji zobowiza, warunki
zmiany i konsekwencje zerwania umowy dla obu stron.
Bardzo miym gestem jest ocjalne podzikowanie sponsorowi. Mona poprosi spikera,
ktry prowadzi imprez, by to zrobi. Sponsor, ktry poczuje si doceniony, chtniej wesprze
kolejne nasze dziaanie.
Bezpieczestwo
Wszystkie organizowane imprezy sportowe od najmniejszej do najwikszej musz
zapewnia bezpieczestwo, porzdek i opiek medyczn zarwno zawodnikom jak
i kibicom. Reguluje to Ustawa o bezpieczestwie imprez masowych z dnia 20 marca 2009 r.
Warto wiedzie, e niektre imprezy wymagaj zezwole s to imprezy masowe. Wedug
ustawy imprez masow jest impreza sportowa, artystyczna lub rozrywkowa, na ktrej
moe by obecnych w przypadku stadionu, innego obiektu nie bdcego budynkiem lub
terenu umoliwiajcego przeprowadzenie imprezy masowej nie mniej ni 1000 osb,
a w przypadku hali sportowej lub innego budynku umoliwiajcego przeprowadzenie
imprezy masowej nie mniej ni 300 osb. Nie s imprezami masowymi w rozumieniu
wspomnianej ustawy imprezy odbywajce si w teatrach, operach, operetkach, lharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki, a take imprezy
organizowane w placwkach owiatowych, imprezy sportowe z udziaem sportowcw niepenosprawnych, imprezy organizowane w ramach wspzawodnictwa sportowego dzieci
i modziey oraz imprezy rekreacyjne.
Festyn rekreacyjny
Festyn rekreacyjny to forma dobrowolnego, sportowo-towarzyskiego spotkania wielu
ludzi, ktrych zaciekawi program imprezy o okrelonym temacie. Uczestnicy festynu
bior czynny udzia w poszczeglnych konkurencjach i zawodach lub jedynie dopinguj
uczestniczcych. W programie festynu musz si znale gry i zabawy ruchowe, konkursy
sprawnociowe, artystyczne oraz konkursy wiedzy, wystpy artystyczne, a take zawody
sportowe w jednej lub kilku dyscyplinach itp. Festyn powinien mie nazw podkrelajc
charakter imprezy.
Podstawowym zadaniem w organizacji festynu rekreacyjnego jest powoanie zespou
osb, ktre bd stanowi zesp organizacyjny. Termin powoania zespou organizacyjnego
64
Rozdzia 5
zaley od wielkoci imprezy, iloci dyscyplin, liczby uczestnikw i czasu trwania festynu.
Powoujemy wic go na kilka miesicy lub kilka tygodni przed terminem festynu.
Po powoaniu zespou, przystpujemy do konstruowania programu pracy i podziau
zada pomidzy poszczeglnych czonkw zespou. Organizacyjnie zesp podzielony jest na
sekcje, ktre odpowiedzialne s za przydzielone do realizacji tematy.
Zadania zespou organizacyjnego

1. Dziaania o charakterze programowym:
opracowanie szczegowego programu festynu, regulaminu dyscyplin
sportowych i konkursw wchodzcych w skad programu,
powoanie komisji sdziowskiej, przeprowadzenie rozgrywek i konkursw,
dokonanie obliczenia wynikw oraz kocowej punktacji,
opracowanie ostatecznego komunikatu w poszczeglnych konkurencjach.
2. Dziaania o charakterze gospodarczo-nansowym:
opracowanie preliminarza budetowego imprezy rekreacyjnej,
gromadzenie rodkw nansowych,
zakup urzdze i sprztu sportowego lub ich wypoyczenie,
zakup nagrd,
Festyn rekreacyjny
dopilnowanie naleytego przygotowania obiektw i urzdze sportowych,

realizacja zobowiza,
rozliczenie caoci wydatkw.
3. Dziaania o charakterze reklamowym:
opracowanie planu dziaa reklamowych,
opracowanie planu uroczystoci otwarcia i zamknicia imprezy,
reklama w gazetach, radio, lokalnej telewizji,
reklama w formie plakatw, ulotek, banerw,
przygotowanie nagrd: dyplomw, upominkw.
4. Dziaania zapewniajce bezpieczestwo na festynie:
organizujc rywalizacj w rnych dyscyplinach sportowych, ktrych
uprawianie niesie za sob duy wysiek zyczny, wymagamy od uczestnikw
dostarczenia pisemnej zgody lekarza na udzia w zawodach,
zapewniajc bezpieczestwo osb uczestniczcych w festynie organizujemy
opiek medyczn zatrudniajc lekarza i pielgniark oraz gwarantujemy
moliwo transportu chorych karetk sanitarn; w przypadku imprez,
w ktrych uczestniczy kilkaset lub kilka tysicy osb zwikszamy liczb
personelu medycznego,
biorc pod uwag moliwo wystpienia chuligaskich ekscesw, gwarantujemy uczestnikom bezpieczestwo zatrudniajc osoby czuwajce nad
ochron uczestnikw i publicznoci.
Zasady opracowywania programu

Przy konstruowaniu programu zesp organizacyjny powinien kierowa si
nastpujcymi zasadami:
program festynu powinien przede wszystkim by interesujcy dla wszystkich
potencjalnych uczestnikw; naley go uoy w taki sposb, by kady mg
sprawdzi swoje siy w przynajmniej jednej dziedzinie,
program ma by dostosowany do moliwoci organizacyjnych oraz posiadanych
warunkw jego prowadzenia,
w programie imprezy naley uwzgldni to wszystko, co moe zainteresowa
uczestnikw festynu - oprcz dyscyplin typowo sportowych, w programie
66
Rozdzia 5
imprezy powinny znale si gry i zabawy, konkursy sprawnociowo-zrcznociowe, konkursy wiedzy, quizy, zgaduj-zgadule i mae olimpiady.
czenie dyscyplin rekreacyjno-sportowych i kulturalno-towarzyskich oywia
program festynu, czynic go ciekawym i atrakcyjnym dla wszystkich uczestnikw
bez wzgldu na wiek, wydolno organizmu i sprawno ruchow.
Warto pamita o muzyce i dobrym nagonieniu. Promujmy wasne,

amatorskie zespoy i lokalnych muzykw oraz chry. Gdy planujemy festyn,
zapraszajmy rodzime kapele a nie drogie zespoy lub inne zawodowe grupy (ktre
nie pochodz z naszej okolicy), promujmy wasnych artystw. Jeli decydujemy si
na muzyk z nagra, zapewnijmy dobre nagonienie, co nie oznacza gono
i hucznie. Zapytajmy uczestnikw, jakiej muzyki lubi sucha. Dostosujmy muzyk
do gustw wszystkich uczestnikw festynu - rnych grup wiekowych.
Impreza turystyczna
Kolejn z moliwych form aktywnoci zycznej jest turystyka. Organizacja form
ruchu turystycznego polega na ustaleniu programu, liczby uczestnikw i obliczeniu na tej
podstawie kosztw. Po zatwierdzeniu wysokoci opat wnoszonych przez uczestnikw,
naley dokona zakupu usug. Po realizacji programu, nastpuje etap rozlicze.
Festyn rekreacyjny / Impreza turystyczna
Zakres prac organizacyjnych
Planowanie
Ustalanie programu
Zakupienie usug
Obliczenie kosztw
Realizacja programu
Dokonanie rozlicze
Planowanie i prace przygotowawcze

Przed wyruszeniem naley przemyle cel i tematyk krajoznawcz wyprawy. Starannie
naley przygotowa program, wybra miejsce lub opracowa tras imprezy turystycznej,
kosztorys wydatkw, przygotowa niezbdny ekwipunek, wyposaenie i sprzt dodatkowy.
Naley rwnie przygotowa do niej uczestnikw, dostarczajc im skrcony opis treci
krajoznawczych, foldery, przewodniki i mapy. W przypadku form turystyki aktywnej,
kilkudniowej wymagajcej kondycji zycznej, naley przygotowa uczestnikw podczas krtkich wycieczek, wdraa ich do punktualnoci, uczy doboru sprztu i technik turystycznych.
Warto odpowiednio wczeniej zarezerwowa noclegi, bilety wstpu, zapewni udzia
przewodnika i, w razie potrzeby, wczeniej zarezerwowa rodki przejazdu.
Planowanie to pierwszy etap w projektowaniu imprezy turystycznej. Na wstpie
okrelamy cele imprezy turystycznej, opisujc formy ich realizacji. Nastpnie ustalamy
tras podry, miejsca organizowanych postojw, a w przypadku dugiego czasu
przejazdu miejsca posikw i ewentualnych noclegw.
68
Rozdzia 5
Ustalamy termin imprezy i czas trwania. Dokonujemy wstpnego wyboru rodkw

transportu. Tworzymy list osb uczestniczcych. Dobieramy kadr, ktra sprawowa
bdzie opiek nad uczestnikami.
Schemat planowania
Cel przedsiwzicia
(poznawczy, rekreacyjno-wypoczynkowy,
zdrowotny, szkoleniowy)
Trasa podry
(miejsca noclegw, postojw, posikw)
Terminy
rodki lokomocji
(transport autokarowy, kolejowy, promowy,
lotniczy)
Uczestnicy
Kadra
(pilot, istruktorzy programowi, opiekunowiewychowawcy)
Regulamin uczestnictwa
(prawa i obowizki uczestnikw)
Programowanie imprezy turystycznej

Program przedsiwzicia powinien by uzaleniony od: wieku uczestnikw, ich
przygotowania turystycznego, pory roku, moliwoci nansowych uczestnikw i organizatorw oraz rodkw transportu.
Impreza turystyczna
Zalet dobrze przemylanego programu jest rozoenie zada w formie rozkadu

minutowego, wyznaczajcego godziny: przejazdw, zwiedzania, posikw, odpoczynku itp.
Organizator i uczestnicy, starajc si realizowa rozkad minutowy imprezy, oszczdzaj
czas, lepiej przestrzegaj dyscypliny i wynosz w efekcie wiksze korzyci poznawcze
i rekreacyjne.
Program kadej imprezy powinien by uzaleniony od:
celu, dla ktrego postanowiono zorganizowa imprez,
czasu jej trwania,
terenu, na ktrym odbywa si impreza,
moliwoci usugowych w terenie lub na trasie w zakresie: zakwaterowania uczestnikw
i ich wyywienia,
moliwoci nansowych uczestnikw,
wieku, pci, wyksztacenia oraz stopnia sprawnoci zycznej uczestnikw,
kwalikacji turystycznych uczestnikw,
pory roku (klimatu, dugoci dnia),
warunkw atmosferycznych spodziewanych w planowanym okresie,
rodkw lokomocji turystycznej i komunikacji masowej,
posiadanego sprztu turystycznego.
Praktyka wskazuje, e organizatorzy czsto rezygnuj z opracowania szczegowego
programu i harmonogramu minutowego imprezy, twierdzc, e i tak nie s w stanie
zrealizowa swoich zamierze. Tymczasem niepowodzenia organizacyjne bior swj
pocztek w niedostatecznym zaprogramowaniu dziaa.
Kada impreza turystyczna, w tym rwnie wycieczka, powinna posiada cel podkrelony
chwytliwym hasem. W informacji o imprezie, naley koniecznie poda dat i okreli czas
jej trwania. Jest to szczeglnie istotne, gdy organizujemy imprez, w ktrej uczestnicz
dzieci. Rodzice powinni by wwczas dokadnie poinformowani o godzinie zbirki, wyjazdu,
miejscu docelowym, programie i, gdy impreza trwa kilka dni, rwnie o planowanym terminie pobytu w poszczeglnych miejscowociach (gdy dotyczy to wycieczki). Zawsze trzeba
przygotowa program rezerwowy na wypadek niepogody. Nie warto realizowa programu
za wszelk cen.
70
Rozdzia 5
Programowanie imprezy turystycznej

Dobry plan imprezy turystycznej powinien by:
1)
2)
3)
4)
adekwatny do celu przedsiwzicia, warunkw nansowych i organizacyjnych celowy,

zawierajcy treci poznawcze i rekreacyjno-wypoczynkowe atrakcyjny,
posiadajcy godzinny rozkad zaj precyzyjny,
zawierajcy w programie wariant zastpczy na wypadek nieprzewidzianych warunkw
elastyczny.
Kolejny etap to opracowanie zasad nansowych, w ktrych naley uwzgldni:

1)
2)
3)
4)
5)
6)
usugi: noclegowe, ywieniowe, transportowe, programowe,

ubezpieczenie uczestnikw imprezy,
wysoko kieszonkowego,
konieczno zagwarantowania rezerwy nansowej,
rozliczenie imprezy,
sprawozdanie z przebiegu imprezy.
Obowizki pilota lub kierownika grupy podrujcych
Kierownika imprezy turystycznej powinna cechowa gboka odpowiedzialno za

realizacj programu, zaradno i energia w przezwycianiu trudnoci, takt i kultura
osobista.
Kady, kto bierze na swoje barki obowizki kierowania grup, musi pamita, e
zobowizje si do zapewnienia zdrowia i bezpieczestwa uczestnikw, odpowiada za
rozwane postpowanie, zachowanie rodkw ostronoci, przestrzeganie przepisw ustalonych przez organizacje i instytucje zarzdzajce terenami i obiektami.
Kierownik zobowizany jest te do troszczenia si o sprawne przeprowadzenie imprezy
turystycznej, o realizacj ustalonego programu. Bezporednio przed imprez kierownik
powinien wykona nastpujce czynnoci:
1) przygotowa si do prowadzenia grupy i udzielania wyczerpujcych wyjanie (przestu-
diowa literatur krajoznawcz, zebra informatory, przewodniki i mapy),

2) opracowa szczegowo harmonogram prac przygotowawczych i kontrolowa stale stan
ich wykonania,
3) skontrolowa stan zgromadzonego sprztu.
Impreza turystyczna / Turystyka kwalikowana
W trakcie imprez turystycznej kierownik powinien:

1) zapewni uczestnikom pene bezpieczestwo,
2) przestrzega realizacji programu, regulowa tempo podry lub marszu, dba o dobr
atmosfer,
3) zapewni uczestnikom odpowiednie warunki wypoczynku, wyywienia, snu,
4) skrupulatnie prowadzi rachunki i rozliczy koszty imprezy w najkrtszym czasie po
powrocie,
5) dba o kulturalne zachowanie uczestnikw, samemu dajc przykad opanowania
i uprzejmoci.
Zakoczenie imprezy
Na spotkaniu podsumowujcym wypraw / imprez, naley przeanalizowa dorobek,
ustali wnioski na przyszo, zarysowa nowe cele wypadw turystycznych. Po zakoczeniu
imprezy turystycznej kierownik, na yczenie organizacji lub instytucji nansujcych imprez,
przedstawia rozliczenie nansowe, sprawozdanie opisowe i organizuje spotkanie z uczestnikami dla podsumowania wrae i wysuchania uwag.
Co powinno zawiera sprawozdanie?
Obok podstawowych danych ilo uczestnikw, miejsce, data i cel imprezy opis
przygotowania imprezy, przebieg podry, transfery, zakwaterowanie, wyywienie,
realizacja programu, sprawy nansowe, choroby i wypadki nadzwyczajne, opinie o
przewodnikach i o wsppracy w grupie, a take wnioski majce na celu popraw organizacji
podobnego wydarzenia w przyszoci.
Turystyka kwalikowana jest najwysz form specjalizacji w wybranej dyscyplinie
turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychozycznego, zahartowania, umiejtnoci zachowania w rodowisku naturalnym i w obiektach turystycznych,
a w niektrych przypadkach, potwierdzonej przez waciwe organizacje, umiejtnoci
posugiwania si sprztem (rower, narty, aglwka).
72
Rozdzia 5
Imprezy turystyczne stanowi doskona form popularyzowania turystyki w ogle,

a kwalikowanej w szczeglnoci. Wszystkie imprezy turystyki kwalikowanej podzielone
s ze wzgldu na zasig terytorialny na: centralne, oglnokrajowe, wojewdzkie i lokalne.
W dziaalnoci turystycznej imprezami nazywamy rajdy, zloty, zazy, rejsy lub zawody
turystyczne.
Rajd to planowa wdrwka kilku grup turystycznych po okrelonym terenie, w trakcie
ktrej cay zesp realizuje zaplanowane zadania wyszczeglnione w regulaminie rajdu.
Wszystkie zespoy uczestniczce w rajdzie objte s wspzawodnictwem. Rajd moe by
jedno lub wielodyscyplinowy. Nazwa rajd nadawana jest na og imprezom pieszym,
kolarskim lub motorowym.
Zaz to impreza masowa, w ktrej bior udzia grupy zorganizowane, jak rwnie
uczestnicy indywidualni. Celem zazu jest dojcie do z gry zaplanowanej miejscowoci. Po
drodze realizuje si zazwyczaj wyznaczone zadania.
Zlot to wielki zaz, a dla czci uczestnikw jednoczenie rajd, spyw lub rejs
wyprzedzajcy lub koczcy imprez. Czsto wielodniowy zlot koczy si kilkudniowym
pobytem w miejscu docelowym, gdzie uczestnicy bior udzia w zaplanowanych zajciach
lub imprezach artystycznych. Zloty organizowane s czsto dla turystw jednej grupy
zawodowej, spoecznej lub organizacji spoecznych (ZHP, PTTK, PTSM).
Spyw - tak nazywa si wdrwki kajakowe, odbywane na tych samych zasadach co
rajdy.
Rejs - tak nazywamy wdrwki eglarskie, odbywane wedug ustalonego regulaminu.
Do imprez turystycznych zalicza si rwnie wdrwki, biwaki i obozy wdrowne, cho
brak w nich elementu widowiska i wspzawodnictwa.
Organizatorzy imprez turystycznych, zanim podejm si ich organizacji, powinni zdoby
podstawowe dowiadczenie podczas organizowania wycieczek i wdrwek. Organizacja
imprezy turystycznej wymaga bowiem wikszego dowiadczenia oraz bardziej szerokiego
i wszechstronnego dziaania. Organizatorzy imprez powinni pamita, aby dla turystw
udzia w imprezie by radosnym przeyciem, a nie nerwow krztanin. Naley unika zbyt
ambitnych etapw, tempo naley dostosowa do najsabszego uczestnika, ledzi przebieg
drogi i konfrontowa z opisami w przewodniku i map. Program imprezy powinno si modykowa w zalenoci od warunkw pogodowych i samopoczucia uczestnikw.
Pamitaj o ubezpieczeniach w turystyce

Wzmoony ruch turystyczny powoduje zwikszon wypadkowo w trakcie uprawiania
rnych form turystyki. Ubezpieczenia chroni turyst przed skutkami majtkowymi
rnych zdarze np. wypadku samochodowego, choroby, kradziey bagau itp.
Towarzystwa ubezpieczeniowe dysponuj dzi coraz bogatsz ofert ubezpiecze, dc do
asekuracji turysty w rnych sytuacjach majcych znamiona ryzyka.
Ubezpieczenia dziel si na obowizkowe i dobrowolne. Ubezpieczenia powstaj na
mocy umowy ubezpieczeniowej. Oglne warunki ubezpieczenia okrelaj w szczeglnoci
przedmiot i zakres ubezpieczenia, sposb zawarcia umowy, zakres i czas trwania
odpowiedzialnoci ubezpieczyciela, prawa i obowizki stron umowy, sposb ustalania
wysokoci szkd oraz wypaty odszkodowa lub wiadcze.
Umow ubezpieczenia uczestnikw imprezy turystycznej mona zawrze w oddziaach
kadego towarzystwa ubezpieczeniowego, nie pniej jednak ni w przeddzie jej rozpoczcia. Umow ubezpieczeniow zawiera organizator imprezy turystycznej. Kady uczestnik
ruchu turystycznego moe by ubezpieczony kilkakrotnie, korzystajc w razie wypadku
z odszkodowa udzielanych z kilku polis.
74
6. Pomysy na ciekawe zajcia ruchowe dla rnych grup
Ta publikacja suy przede wszystkim temu, by zachci do dziaania. Pokazuje sposoby

na to, jak mona realizowa wzniose postulaty spoecznego uzdrowienia poprzez sport. Jest
to zadanie realne, poniewa mamy ludzi, ktrzy z rozrzewnieniem wspominaj, jak kiedy
byli sprawni, mamy dzieci, ktre przebieraj nogami, by kto zaproponowa im fajne
zajcie, mamy pikn przyrod, czsto na wycigniecie rki, niez infrastruktur (czasem
zaniedban, ale przecie do odratowania), w kocu wspaniaych trenerw i animatorw,
ktrzy naprawd peni s pasji, tylko system, w ktrym obecnie pracuj, podcina im skrzyda
kompletnie nie doceniajc ich pracy i zaangaowania. Mamy tysice klubw i organizacji
sportowych, jedne prne i bogate, inne biedne i zapomniane, ale kady ma w swojej
historii pasj i zaangaowanie ludzi oraz potencja dostarczania ludziom tego, co jest dla
nich wane i fajne.
Na pocztek zamieszczamy kilka oglnych zasad dotyczcych prowadzenia gier i zaj
opisanych poniej. Pamitajmy, e gra musi by dobrana do potrzeb, moliwoci i dynamiki
konkretnej grupy i sytuacji:
1) zwrmy uwag, czy w proponowanej grze/zabawie kady uczestnik moe bra udzia
(np. ze wzgldu na stan zdrowia, umiejtnoci),
2) pamitajmy, e gra powinna umoliwia udzia wszystkim uczestnikom, zachcajmy
osoby niemiae, jednoczenie uszanujmy, jeli kto bez podania powodu chce si
wycofa,
3) czasami przeczytanie instrukcji gry to za mao, aby j dobrze poprowadzi zapytajmy
uczestnikw, czy zrozumieli reguy gry/zabawy; jeli okae si, e nie, wytumaczmy je
jeszcze raz,
4) jeli potrzebne s pomoce dydaktyczne, materiay lub rekwizyty, przygotujmy je
wczeniej, aby nie traci czasu na zajciach,
5) miejmy w zanadrzu list innych pomysw, gdy proponowana gra moe si nie spodoba lub po krtkim czasie znudzi uczestnikom,
6) gra/zabawa musi by prowadzona w sposb (i w miejscu) gwarantujcy
bezpieczestwo; skontaktujmy si z odpowiednimi subami porzdkowymi i
wacicielem przestrzeni, by wsplnie ustali sposoby zagwarantowania bezpieczest-
Pomysy na ciekawe zajcia ruchowe dla rnych grup
Zadanie - Wyginaj miao ciao

CEL uwiadomienie modziey i dorosym, jak bardzo zaniedbuj swoje ciao
w zakresie aktywnoci sportowej oraz jak dalece odbiegaj od zalece WHO
(zalecenia te zostay przedstawione w rozdziale 2 naszej publikacji) dotyczcych
uprawiania sportu i szeroko rozumianej aktywnoci zycznej. Modzi ludzie
powinni codziennie przeznacza godzin (starsi 30 minut) na umiarkowany
wysiek zyczny i co najmniej 20 minut na energiczny wysiek trzy razy w tygodniu
moe by on rwnie rozoony na partie 10-minutowe.
DLA wszystkich grup wiekowych
INSTRUKCJA Wydrukuj dzienniczki aktywnoci i popro uczestnikw, by przez
kolejny tydzie zapisywali swoj aktywno zyczn. Zanim rozdasz dzienniczki
omw z uczestnikami nastpujce pytania:
W jaki rodzaj aktywnoci zycznej uczestnicy si zazwyczaj angauj?
Co mona doda do listy aktywnoci?
Czy kto ma jaki pomys?
Jakie s bariery aktywnoci (np. czas, pienidze, rodzice, brak okazji,
wyposaenie)?
Pod koniec tygodnia popro kadego uczestnika, by przedstawi swj dzienniczek.
Zapytaj kadego:
Co robi?
Czy by wystarczajco aktywny (60 minut dziennie)?
Jakie inne rodzaje aktywnoci zycznej mogyby okaza si fajne?
POMOCE ipczart lub tablica z papierem i pisakami, kopie dzienniczkw
aktywnoci.
rdo: Podrcznik UEFA RESPECT your Health Euroschools 2012 (Szanuj swoje
zdrowie Euroszkoy 2012) gdzie niniejsza gra opisana jest pod tytuem Dzienniczek aktywnoci zycznej). W publikacji UEFA znajduj si te inne szczegowe
opisy zaj i gier, o ktrych bdziemy wspomina w tym rozdziale.
Zajrzyj na: http://respectyourhealth.eu/pl/frontend/download.
76
Rozdzia 6
Przykadowy, wypeniony czciowo dzienniczek aktywoci:
Dzie
Aktywno
Intensywno
Czas
niedziela
zawody na festynie
wysoka
25 min
jazda na rowerze
umiarkowana
60 min
spacer do rodziny
niska
45 min
przejcie do szkoy
niska
20 min
wysoka
90 min
przejcie do szkoy
niska
20 min
zajcia WF sprint
wysoka
45 min
poniedziaek
trening pikarski
wtorek
Gra - Wymwki
CEL skonienie do reeksji, dlaczego ludzie s tak mao aktywni zycznie oraz
podzielenia si pomysami na to, jak wprowadzi aktywno zyczn i ruch do
codziennego ycia
INSTRUKCJA Popro uczestnikw zaj, by ustawili si w krgu i podawali sobie
pik. Pierwsza osoba podaje pik osobie z lewej strony a nastpnie obiega okrg
dopki nie wrci na pierwotn pozycj. W tym samym czasie pika kry po okrgu.
Kto jest szybszy, pika czy biegacz?
Kiedy gracz powrci na swoje miejsce, musi poda powody, dla ktrych nie
jest aktywny zycznie (brak czasu, brak wyposaenia, rodzice nie pozwalaj mu
gra, jedenie samochodem, brak lokalnych grup aktywnoci). Trener zapisuje na
tablicy powody tworzc list wymwek.
UWAGA! Ta GRA moe by uywana w kontekcie rnych tematw i zwizanych z nimi wymwkami np. palenie papierosw (Dlaczego palimy?), rodzaje
zdrowej/niezdrowej ywnoci (Dlaczego tak nagminnie wybieramy niezdrow?)
OMWIENIE wiczenie trwa dopty, dopki wszyscy uczestnicy nie wezm w nim
udziau. Ile wymwek udao si wymyli grupie? Przedstaw wyniki statystyk Eurobarometru (rozdzia 1 i 2 niniejszej publikacji). Omwcie je razem upewnij si, e
znalelicie rozwizanie dla kadej bariery dla podejmowania aktywnoci zycznej.
POMOCE pika do nogi lub jakakolwiek dua pika, ipczart lub tablica, pisaki.
rdo: Podrcznik UEFA RESPECT your Health Euroschools 2012 (Szanuj swoje
zdrowie Euroszkoy 2012).
Gra - Papieros kontra zdrowie - poznaj reguy gry

CEL przekazanie wiedzy o szkodliwoci palenia
INSTRUKCJA Gra oparta jest na quizie typu prawda-fasz. Zwycia osoba
dysponujca najlepsz wiedz o paleniu papierosw i najszybciej biegajca. Poza
zagadkami z quizu mamy tu te elementy ruchu w postaci wycigu 2 druyn.
Dokadny opis gry oraz pytania quizu znajduj si w publikacji UEFA RESPECT
your Health Euroschools 2012.
78
Rozdzia 6
Zajcia dla kobiet z maymi dziemi czas na sport

CEL zapewnienie zaj ruchowych kobietom z maymi dziemi
DLA matek z dziemi
INSTRUKCJA organizacja zaj ruchowych w przedszkolu dla mam z pewnoci
moe by poczona z zapewnieniem opieki nad dziemi. Rwnolegle mog by
prowadzone zajcia z dziemi bardzo maymi lub duymi. W czasie treningw
mam, dzieci mog bawi si pod okiem profesjonalnej opiekunki lub opiekuna
(pracownikw instytucji edukacyjnej lub opiekuczej).
POMOCE Zajcia mog odbywa si na terenie placwki opiekuczej (szkoa,
przedszkole, obek itp.) lub wietlicy, domu kultury, siedzibie klubu. Dobrym
miejscem wydaje si by przedszkole, gdy posiada ono odpowiednie zaplecze
oraz pracownikw i pracownice wykwalikowanych w zakresie opieki nad
dziemi. W zalenoci od rodzaju proponowanych zaj sportowych lub szerzej
rekreacyjno-ruchowych, naley zabezpieczy odpowiednie sprzty. Lubiane
przez mamy zajcia to: pilates, wiczenia z pikami oraz aktywniejsze typu
aerobik, siownia, taniec brzucha, salsa lub zajcia i gry zespoowe na boisku np.
siatkwka, kometka.
Gra - Wycigi pudeek niadaniowych

CEL wiczenie pokazuje, jak przygotowa zdrowy lunch i ktrych produktw
unika. Daje moliwo porozmawiania o wszystkich rodzajach ywnoci, jakie
jedz modzi ludzie. Szczeglnie, gdy zauwaymy spor grup dzieci z nadwag
lub zagroonych otyoci.
DLA dzieci i modziey
INSTRUKCJA Wyznaczamy dwa rwnolege, identyczne tory przeszkd. Na
pocztku kadego toru stawiamy pudeko lunchowe lub koszyk, za na kocu
rozrzucone karty z rnymi produktami do wyboru. Podziel grup na dwie
druyny (jedn do kadego toru przeszkd). Na gwizdek gracz z kadej z druyn
zaczyna pokonywa tor przeszkd. Na jego kocu wybiera najzdrowszy produkt
i biegnie na start, gdzie wkada go do pudeka z lunchem (koszyka); wtedy startuje

kolejny zawodnik. Gra trwa dopty, dopki pudeko nie zostanie zapakowane.
Dwa zestawy kart wyboru z propozycjami lunchu (propozycje kart do pudeka
z lunchem oraz dokadny opis gry znajduj si podrczniku UEFA RESPECT your
Health Euroschools 2012.
Zajcia dla seniorw - taniec, krokiet, ruch

Seniorzy i seniorki chtnie uczestnicz w zajciach ruchowych. Mona
zaproponowa im aktywnoci na wieym powietrzu takie jak: wsplne spacery,
wycieczki, nordic walking czy gr w krokieta (ktrej opis znajduje si poniej) lub
zajcia w sali - gimnastyk geriatryczn prowadzon w formie spokojnych zaj
aerobiku.
Krokiet (z ang. croquet) gra sportowa dla 2 do 6 osb uprawiana gwnie

w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Popularna w XIX wieku (opisana m.in. przez
Lewisa Carrolla w Przygodach Alicji w Krainie Czarw). W 1900 r. w Paryu gra
znalaza si w programie letnich igrzysk olimpijskich. Polega na jak najszybszym
przetoczeniu kuli krokietowej za pomoc drewnianego motka z jednej linii
80
Rozdzia 6
kocowej boiska na drug i z powrotem. Zawodnicy musz przetoczy kul wg

ustalonego porzdku poprzez 6-7 bramek.
Zasady gry w krokieta mona znale na sportowym forum dyskusyjnym pod
adresem: http://www.sfd.pl/Krokiet__Zasady_Gry-t318035.html.
CEL zachcenie osb 60+ do aktywnoci ruchowej ukierunkowanej na zdrowie
oraz do aktywnoci rekreacyjnej ukierunkowanej na prewencj chorb zwizanych
z wiekiem.
DLA seniorw i seniorek
POMOCE zestaw motkw, kul i bramek do krokieta, pole (boisko lub trawnik
niekoniecznie paskie) o wymiarach okoo 15m /15m.
Zabawa sportowa z quizem pt.: Skutki picia piwa, wina i wdki

CEL Pokazanie uczestnikom wpywu alkoholu na ciao i umys.
INSTRUKCJA Wyznacz dwie bazy w rwnej odlegoci od bazy domowej
umiejscowionej na rodku boiska. Umie kartki zgadzam si w jednej bazie,
a nie zgadzam si w drugiej.
Osoba prowadzca odczytuje po kolei pytania, a uczestnicy biegn do bazy,
ktra wedug nich zawiera waciw odpowied. Nastpnie prowadzcy pyta wybranego zawodnika, dlaczego dokona wanie takiego wyboru a potem odczytuje
waciw odpowied i przyznaje punkt tym, ktrzy odpowiedzieli prawidowo.
Nastpnie zarzdza powrt do bazy domowej. Gra trwa do ostatniego pytania,
a zwycia osoba z najwiksz liczb punktw.
POMOCE quiz typu prawda/fasz znajdujcy si w podrczniku UEFA RESPECT
your Health Euroschools 2012, stoper.
Zajcia ruchowe - Szalestwa na lodzie

CEL zorganizowanie miejsca spotka oraz aktywnego wysiku zycznego dla
wszystkich mieszkacw a w szczeglnoci dla modziey (nastolatkw penych
energii szczeglnie w okresie zimowym, gdy brak innych moliwoci ruchu).
DLA wszystkich, szczeglnie dla dzieci i modziey
INSTRUKCJA Zajcia na lodowisku to propozycja powrotu do starego zwyczaju
wylewania lizgawki na boiskach szkolnych lub placach miejskich. Wybrane miejsce
publiczne przystosowuje si do penienia funkcji lodowiska przez okres zimy.
Organizator lizgawki - lokalna organizacja sportowa, stra poarna (OSP) lub grupa
mieszkacw (np. rodzice), dba o nawierzchni. Takimi miejscami dysponuje Urzd
Gminy i ta jednostka samorzdowa powinna by partnerem tego przedsiwzicia.
POMOCE paski teren, szpadle i opaty do niegu, dostp do hydrantu
Zajcia ze specjalistami - Na lmowo

CEL Zajcia warsztatowe i wykadowe ze specjalistami, dietetykiem, zjoterapeut ewentualnie z lekarzem to elementy edukacji prozdrowotnej. Tematyk
spotka mona dowolnie rozszerza o kwestie dotyczce prolaktyki chorb
zwizanych ze starzeniem si, edukacj seksualn, prolaktyk uzalenie,
ergonomi prac domowych, higien itd.
DLA wszystkich, szczeglnie kobiet
INSTRUKCJA Biblioteka lub wietlica, szkoa i Gminny Orodek Sportu i Rekreacji
lub Gminny Orodek Kultury to dobre miejsca na zorganizowanie bardzo potrzebnych spotka ze specjalistami takimi jak dietetyk (na temat zdrowego ywienia
i zapobiegania otyoci) czy zjoterapeuta (na temat ergonomii ycia codziennego
w szczeglnoci prac domowych), czyli praktycznych porad jak si porusza, by
zachowa zdrowie krgosupa. Wydaje si, e to propozycja daleko wychodzca
poza zakres dziaa animatora sportu, a jednak bardzo potrzebna i nie oferowana
przez inne podmioty. Takie spotkania, organizowane w sezonie zimowym, mog
na stae przycign do Klubu Sportowego kobiety. Po spotkaniu z ekspertem
proponujemy obejrzenie lmu nawizujcego do tematu a potem krtk dyskusj.
82
Rozdzia 6
Przykadowe pytania, ktre mona zada w czasie jej trwania:

Co w lmie byo dla nas zaskoczeniem?
Jakie inne zakoczenia opowieci przychodz nam do gowy?
Jakie podobne sytuacje moemy zaobserwowa w naszym najbliszym
otoczeniu?
Jak dajemy sobie rad z pokazanymi w lmie problemami?
POMOCE Sala spotka (nie musi by to due pomieszczenie, spotkanie warsztatowe dla 10-15 osb jest bardzo skuteczn form edukacji - umoliwia dyskusje
i zadawanie pyta). W sali konieczny jest dostp do prdu i rzutnika oraz komputera i telewizora z DVD (moliwo wywietlenia lmu). Lista proponowanych
lmw podana jest na kocu niniejszego rozdziau.
Potacwka na dechach w XXI wieku

CEL integracja spoeczna i ruch
INSTRUKCJA W partnerstwie z lokaln organizacj pozarzdow np. Ochotnicz
Stra Poarn (OSP) oraz Urzdem Gminy na placu, rynku lub w innym miejscu
publicznym mona zorganizowa zabaw taneczn prowadzon przez trenera lub
wolontariusza w roli wodzireja. Mona te wynaj profesjonalnego wodzireja.
Muzyczn opraw mog zapewni lokalni twrcy lub zespoy amatorskie. Do tego
typu zaj, prowadzonych dla duej grupy osb naley si wczeniej przygotowa
opracowujc list zabaw w tacu.
POMOCE lista zabaw i gier tanecznych, podest z desek do taca (wydatek na wiele
sezonw, mona kupi gotowe moduy), zesp muzyczny lub przygotowane pyty
z muzyk (dostosowan do wieku uczestnikw spotkania tanecznego).
Zabawa ruchowa - Porozmawiaj ze mn a potem zatacz

CEL poznanie nieznanych lub mao znanych osb i integracja w czasie imprezy
tanecznej np. na dechach.
INSTRUKCJA Uczestnicy zabawy dziel si na 2 rwnoliczne grupy i tworz 2 krgi

umiejscowione tak, e jeden jest wewntrz drugiego. Ustawiaj si w krgach
(twarzami do siebie, jak do taca). Prowadzcy/ca mwi: Chcia/a bym wam
da moliwo poznania innych uczestnikw grupy. Za chwil porozmawiacie
w parach. Za kadym razem bdziecie mieli do dyspozycji 2 minuty na rozmow.
Potem podam wam sygna, ktry oznacza zakoczenie rozmowy. Nawet jeli
wam przerw, zakoczcie rozmow i zwrcie si do nastpnego partnera. Osoby
z krgu zewntrznego przesuwaj si o 1 osob zgodnie z ruchem wskazwek
zegara, krg w rodku pozostaje bez ruchu. W ten sposb stopniowo poznacie
wszystkie osoby stojce w kole naprzeciwko was. Podam teraz pytanie pierwsze.
Porozmawiajcie prosz przez 2 minuty na temat: Na bezludn wysp zabra/a
bym.
Dzwonek/ gwizdek (przerwa na jeden taniec). Po przerwie zmiana partnerki/ra
i kolejne pytanie. Inne pytania to:
Powiedz swojemu partnerowi, jak musiaby si zachowywa, aby ci zdenerwowa.
Opowiedz o twojej typowej sobocie.
Powiedz, kim by mg by z zawodu, gdyby nie by . (tu podaj zawd
wyuczony).
O czym marzyem, gdy miaem/am 10 lat?
Jakie pytanie nie dawao mi spokoju, gdy byem/am dzieckiem?
Moja najwiksza gafa w yciu.
Opowiedz partnerowi o jednym szczegle, ktry ci si w nim podoba.
Jak wyglda twoja droga do i z pracy.
Na wakacje pojecha/a bym najchtniej do
Moje pierwsze wraenie, kiedy ci zobaczyam/em.
84
Rozdzia 6
Lokalni bohaterowie sportu

CEL odkrycie sportowej historii okolicy, promocja regionu. To dziaanie moe
pomc w zachcaniu do sportu tych, ktrzy dawno si w niego nie angaowali.
INSTRUKCJA Pierwszy etap dziaa to badanie: warto poprosi o pomoc nauczyciela historii lub pani bibliotekark. Wsplnie zastanwcie si, jak dowiedzie
si czego o sportowej historii waszej okolicy skd wzi informacje, z kim
porozmawia?
Co moe nas zainteresowa?
legendarny skad lokalnej druyny np. z czasw, gdy odnosia ona najwicej
zwycistw,
urodzony w okolicy Olimpijczyk (to atwo sprawdzi w Wikipedii),
niecodzienna dyscyplina (np. zwizana ze sawnym sportowcem).
By dowiedzie si jak najwicej, warto skorzysta z archiww, ale take
z pamici mieszkacw wywiady z nimi mog by ciekawym materiaem do
zamieszczenia na stronie internetowej miasta/wsi.
Drugi etap to impreza odtwarzajca nasze odkrycia. Mona zorganizowa
turniej imienia naszej sawy sportu moe nawet, jeli to moliwe, mona zaprosi
sportowca do siebie. Mona odtworzy legendarny mecz, wcielajc si w skady
z dawnych lat (niez zabaw moe by szukanie wspczesnych sportowcw,
ktrzy wciel si w dawne lokalne sawy tu przydaoby si zdjcie). Oczywicie
wynik meczu moe by zupenie inny.
Jeli odkrywana przez nas historia dotyczy niecodziennej dyscypliny, warto
zrobi kilka treningw, by si jej nauczy.
Chopcy jako cheerleaderzy?

CEL podwaanie stereotypw pciowych. Chopcy graj, dziewczta zagrzewaj
ich do gry oto klasyczny stereotyp pciowy. Tymczasem wiele dziewczt wolaoby by na boisku, a niektrzy chopcy wol taniec ni pik non. Zamiemy si
miejscami i razem walczmy ze stereotypami!
DLA modziey
INSTRUKCJA Sprbuj przekona chopcw i dziewczta, by wsplnie walczyli
ze stereotypami, zamieniajc si konserwatywnymi rolami pciowymi w sporcie.
Utwrz chopic druyn cheerliderw i esk druyn pikarsk. Jeli pomys
im si spodoba, popro, by potraktowali zadanie powanie. Przygotuj ukad dopingujcy z chopcami oraz przeprowad trening z dziewcztami. Moesz rwnie
podzieli chopcw na dwie lub trzy grupy i urzdzi konkurs na najlepszy ukad
w czasie meczu dziewczt (dyscyplina nie jest tutaj wana).
rdo: Podrcznik UEFA RESPECT your Health Euroschools 2012.
Druyny z rodziny
CEL pokazanie atrakcyjnoci sportu i emocji sportowych ludziom w rnym wieku.
Wykorzystanie potencjau wizi rodzinnych.
INSTRUKCJA Pomys znany np. z teleturnieju Familiada i niezwykle skuteczny
w angaowaniu ludzi w rnym wieku. W zalenoci od dyscypliny moemy
angaowa mae druyny (np. dwjki kajakarskie, duety do nordic walking) lub
wiksze np. do siatkwki plaowej czy piki nonej.
Gdy potrzebujemy wikszych grup zawodnikw, warto uczyni z samej ich
rekrutacji fajn zabaw. Mona na przykad wyznaczy modym zawodnikom
z klubu 2 tygodnie na nakonienie kogo z rodziny (ale rozumianej szeroko,
z kuzynami, ciociami, powinowatymi) do wzicia udziau w turnieju rodzin.
Wyznaczmy kryteria rekrutacji np. w kadej druynie musi by kto poniej
15 roku ycia, kto powyej 50-tki oraz przynajmniej 4 dziewczyny/kobiety.
W zalenoci od iloci takich rodzinnych druyn impreza sportowa moe przybra
mniejsze lub wiksze rozmiary.
Wane, by druyny miay czas na treningi przed turniejem tym samym
przez jaki czas bd regularnie si ze sob spotyka i przyzwyczaja do wysiku
sportowego.
PROMOCJA Taka formua bdzie niezwykle ciekawa dla lokalnych mediw portrety druyn-rodzin s wietnym materiaem dla dziennikarzy. Finaowa impreza
moe odby si w trakcie jakiego lokalnego wita (np. doynek, Dni Miasta),
a nagrody ufundowa powinien lokalny samorzd.
86
Rozdzia 6
Krytyczna masa
CEL zachcenie do jednoczesnego udziau w wydarzeniu sportowym maksymalnie
duej i rnorodnej liczby mieszkacw.
INSTRUKCJA naley wybra tak dyscyplin sportu, ktra nie jest bardzo trudna
i nie wymaga specjalnych zdolnoci czy sprztu. Najlepiej nadaje si do tego jazda
na rowerze lub biegi (ale nie na zbyt krtkim ani zbyt dugim dystansie)
Po wybraniu dyscypliny, ustalamy termin wydarzenia - najlepiej w weekend.
Kluczowa dla tej imprezy jest ilo zawodnikw i przyjemno, jaka pynie z brania
udziau w takim wsplnym, sportowym wydarzeniu. Wane jest wytycznie maksymalnie bezpiecznej i sprawdzonej trasy.
W tej imprezie wana jest promocja mona zacz od grup, ktre atwo
zachci i stworzy system rejestrowania kolejnych chtnych, tak, eby kady mg
zobaczy, jak wiele osb ju jest chtnych do wzicia udziau w sportowej masie.
Mona na stronie internetowej Urzdu Gminy uruchomi licznik zgoszonych.
WANE trzeba zadba o to, eby pocztkujcy wiedzieli o tym, e do udziau
w takim rajdzie/biegu naley si przygotowa, nawet jeli jest on wymylony jako
maksymalnie niemczcy.
POMYS mona zwikszy motywacj mieszkacw do wzicia udziau
w imprezie umawiajc si z samorzdem, e gdy w wydarzeniu wemie udzia
okrelona liczba uczestnikw, samorzd nagrodzi ca spoeczno na przykad
remontujc wietlic czy kupujc sprzt sportowy dla klubu. Rodzaj nagrody
moe si zmienia w zalenoci od liczby uczestnikw.
Inspiracje i dodatkowe materiay dydaktyczne
Podrcznik UEFA RESPECT your Health Euroschools 2012 (Szanuj swoje zdrowie
Euroszkoy 2012) opracowany z ramach, realizowanego przy okazji UEFA EURO
2012, programu edukacji zdrowotnej w spoecznoci lokalnej. Podrcznik ten zosta
stworzony po to, by dostarczy nauczycielom, trenerom i animatorom pracujcym
na Orlikach, rodzicom oraz lokalnym partnerom pomysy, jak zaangaowa mieszkacw we wsplne dziaania, jak zorganizowa wspln zabaw i jak promowa
zdrowy styl ycia. Opisane s tu scenariusze wielu zabaw i wicze oraz quizy
tematyczne dla dorosych i dzieci.
Dostpny jest w wersji elektronicznej do cignicia jako PDF pod adresem:
http://respectyourhealth.eu/pl/frontend/download
Na tej stronie znajdziemy te zamieszczony, jako arkusz Excel, Plan Turnieju
pikarskiego nie jest to tylko zwyky rozkad meczw, ale arkusz, ktry
automatycznie oblicza tabele po wpisaniu wynikw meczy.
Polecane lmy zwizane z tematyk:

Otyo i zdrowa dieta:
Supersize Me, re. Morgan Spurlock (od 12 lat)
Eat Drink Man Woman, re. Ang Lee (pod nadzorem rodzicw)
Fast Food Nation, re. Richard Linklater (od 15 lat)
Food inc., re. Robert Kenner (pod nadzorem rodzicw)
Krlowa kukurydza (King Corn), Aaron Woolf, (lm dokumentalny)
Palenie i uzalenienie:
Informator (The Insider), re. Michael Mann (od 15 lat)
Dzikujemy za palenie (Thank you for Smoking), re. Jason Reitman (od 15lat)
Kochamy papierosy (We Love Cigarettes) (lm dokumentalny), do cignicia
ze strony: www.topdocumentarylms.com/we-love-cigarettes
Spisek tytoniowy (The Tobacco Conspiracy) (lm dokumentalny), do cignicia
ze strony: http://topdocumentarylms.com/we-love-cigarettes/
88
Rozdzia 6
Skutki picia alkoholu:

http://byturen.com/ - krtki spot o modziey pijcej w klubie
Pijacy (Drunks), re. Peter Cohn (od 15 lat)
28 dni (28 Days), re. Betty Thomas (od 15 lat)
Kiedy mczyzna kocha kobiet (When a Man Loves a Woman), re. Luis
Mandoki (od 15 lat)
ma barowa (Bary), re. Barbet Schroeder (od 18 lat)
Czy pij zbyt duo? (Do I Drink Too Much?) (lm dokumentalny), do cignicia
ze strony: www.topdocumentarylms.com/do-i-drink-too-much
Wszyscy jestemy Chrystusami, re. Marek Koterski (od 12 lat)
Wszystko bdzie dobrze, re. Tomasz Wiszniewski (pod nadzorem rodzicw)
Ciekawe broszury plakaty i infograki do wykorzystania na zajciach:

Fakty na temat palenia
http://infograka.wp.pl/title,Fakty-na-temat-palenia,wid,14846168,wiadomosc.html
Fakty na temat picia

http://infograka.wp.pl/title,Kto-pije-najwiecej,wid,14705674,wiadomosc.html
Narkotyki bez dydaktyki ciekawa broszura

http://www.moskat.pl/pdf/narkotyki_bez_dydaktyki.pdf
Rozgrzewajce i integrujce gry znajdziesz na stronie Fundacji Rozwoju Edukacji

(FRSE)
www.mlodziez.org.pl/sites/mlodziez.org.pl/les/publication/557/energizery_pdf_78177.pdf
Zakoczenie od autorek
Ta publikacja wyrosa z przekonania, e sport to nie jest problem indywidualny kwestia
zainspirowania pojedynczych ludzi do tego, eby dwa razy w tygodniu poszli na siowni,
czy pobiega to wana kwestia spoeczna samorzdw, instytucji, grup obywateli,
a przede wszystkim organizacji zajmujcych si sportem, bo drzemie w nich ogromna moc
mobilizacji. Powinnimy zda sobie spraw, jak wan spoecznie kwesti jest zadbanie
o stworzenie moliwoci ruszania si wszystkim mieszkacom naszej spoecznoci i zabra
si za wypracowywanie prostych sposobw, by sport i rekreacja byy lokalnie istotnym
i zadbanym zagadnieniem.
- Autorki
A teraz...
DO DZIEA!
90
O autorkach
Iwona Derlatka
magister etnograi i absolwentka Podyplomowego Studium Dziennikarstwa UW,publicystka,
dziennikarka. Przez wiele lat zwizana z tygodnikiem ,,Zarzewie. W latach 1992-2001 bya
prezesem i wspudziaowcem w agencji wydawniczo-reklamowej. Firma zajmowaa si gwnie
projektowaniem gracznym oraz produkcj wydawnictw reklamowych, ksiek i akcydensw.
Bya redaktorem naczelnym angielskojzycznych pism ,,Whats on in d i ,,Whats on
Polagra, Obecnie wsppracuje z miesicznikiem ,,Welcome to Warsaw and to Poland. Od 2008
roku redaguje ,,Wiadomoci Sportowe.
Aleksandra Godys
socjoloka, badaczka spoeczna i marketingowa. Pracuje w Projekcie Spoecznym na Uniwersytecie
Warszawskim, gdzie bada spoeczne znaczenie sportu. Wsppracowaa z Polsk Fundacj Dzieci
i Modziey, Fundacj Rozwoju Spoeczestwa Informacyjnego, Pracowni Bada i Innowacji
Spoecznych "Stocznia". Interesuje si szczeglnie przyblianiem narzdzi i podejcia socjologicznego praktykom - organizacjom, instytucjom, biznesowi. Z Ludowymi Zespoami Sportowymi
wsppracuje od 2009 roku.si zmienia w zalenoci od liczby uczestnikw.
Katarzyna Tadeusiak-Jeznach
magister rewalidacji i resocjalizacji (APS), aktualnie doktorantka na Wydziale Wychowania
Fizycznego AWF Warszawa. W latach 2004-2009 jako ekspertka w obszarze aktywizacji i rozwoju
spoecznego obszarw wiejskich zwizana z dziaaniami Programu Narodw Zjednoczonych d/s
Rozwoju (UNDP)- koordynowaa oglnopolski program grantowy Rzeczpospolita internetowa.
Jako konsultantka Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej w Poakcesyjnym Programie Wspierania
Obszarw Wiejskich aktywizowaa spoecznoci lokalne i wprowadzaa innowacyjne usugi
spoeczne w 12 mazowieckich gminach. Czonkini Zarzdu organizacji straniczej SLLGO
(Stowarzyszenie Liderw Lokalnych Grup Obywatelskich), ktrej celem jest: upowszechnianie
i ochrona wolnoci i praw czowieka oraz swobd obywatelskich, a take dziaa wspomagajcych
rozwj demokracji w szczeglnoci za zwikszenia przejrzystoci i uczciwoci ycia publicznego.
Olga lirska
psycholoka i trenerka umiejtnoci spoecznych. Absolwentka Szkoy Wyszej Psychologii Spoecznej w Warszawie oraz Szkoy Warsztatu i Treningu Psychologicznego w Orodku Pomocy i Edukacji
Psychologicznej INTRA. Zajmuje si promowaniem idei wolontariatu - jest wspautork programu
oraz trenerk w projekcie Szkolenie profesjonalnych koordynatorw wolontariatu sportowego
oraz wspautork programu i trenerk szkole Czas wolny na sportowo realizowanych przez
Ludowe Zespoy Sportowe. Wasne dowiadczenia jako wolontariuszka zyskaa, midzy innymi,
dziki kilkuletniej wsppracy z Fundacj Robinson Crusoe, ktra wspiera proces usamodzielnienia
modziey z domw dziecka.
Jej zainteresowania skupiaj si rwnie wok zagadnie edukacji midzykulturowej a szczeglnie
uwraliwiania nauczycieli uczcych w polskich szkoach na potrzeby adaptacyjne uczniw
pochodzcych z innych kultur.

Publikacja LZS

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Publikacja LZS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sport dla wszystkich.

Zdrowie dla kadego.

Poradnik dla animatorw sportu

Aleksandra Godys, Iwona Derlatka,

Sport dla wszystkich.

Publikacja opracowana w ramach Projektu "Czas wolny na sportowo - czyli

LUDOWE ZESPOY SPORTOWE

1. Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?

2. Aktywno ruchowa i rekreacyjna a zdrowie

3. Co zrobi, by ludzie zaczli wiczy?

4. Jak zaoy Klub Sportowy - prawo i praktyka

5. Impreza rekreacyjna i sportowa od A do Z

6. Pomysy na ciekawe zajcia ruchowe dla rnych grup

Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Poniej zostay przedstawione ikony wspomagajce wyszukiwanie informacji:

yczymy ciekawej lektury i sukcesw w lokalnej animacji sportu!

To wszelka aktywno ruchowa o znaczeniu utylitarnym (chd, bieg, praca

Ewaluacja to obiektywna ocena projektu, programu lub polityki na wszystkich

Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Sportem s wszelkie formy aktywnoci zycznej, ktre, przez uczestnictwo

Sport powszechny to kada aktywno ruchowa, do ktrej wcza naley

Sposb ycia czowieka: jego zachowania, postawy, dziaania i oglna

Wolontariuszem jest osoba zyczna, ktra ochotniczo (dobrowolnie)

1. Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?

Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Na czym polega wielo funkcji sportu powszechnego?

Projekt Spoeczny 2012 jest inicjatyw socjologw z Uniwersytetu

Gdzie w tych wyzwaniach znajduje si animator sportu? Jakie s jego zadania?

11 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykaskie

Modziutki Kaszub z Babiego Dou Andrzej Wroski (rodzice byli pracownikami

Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykaskie

Wedug Rainera Martensa (autora amerykaskiego podrcznika dla trenerw

W naszej publikacji odnosimy si do realiw polskich i mwimy o pewnym nadrabianiu

rado, uczenie si,

W rekreacji najwaniejszym celem krtkoterminowym jest dobra zabawa i uczenie si

13 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykaskie

KARTA PRAW MODYCH SPORTOWCW

ZAWODNICY PIERWSI, WYGRYWANIE DRUGIE

Rywalizacja i denie do wygrywania s wane. Obecnie czsto syszymy o wyobcowanej

15 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Dostp do sportu / Organizacje sportowe / Strategiczne braki

Lokowanie funduszy przeznaczonych na sport, rekreacj i zdrowy tryb ycia

Programy promowania aktywnoci sportowej

Rzadko kiedy tworzy si dokumenty strategiczne, w ktrych wyznaczone s cele,

17 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Strategiczne braki / Wymiary sportu

19 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Moe warto wprowadzi zajcia sportowe w przedszkolu? Proponujemy

Innym pretekstem do wykorzystania sportu moe by np. do powszechny

21 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

2. Aktywno ruchowa i rekreacyjna a zdrowie

wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) okrela zdrowie jako stan dobrego

Oszacowanie stopnia wpywu poszczeglnych czynnikw na zdrowie byo

Obszary zdrowia wg. Lalondea

Znajdujcy si powyej wykres pokazuje, e najwikszy wpyw na zdrowie (53%) ma styl

23 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Prosta metoda na dugowieczno

Autorzy podrcznika RespectYourHealth (Szanuj swoje zdrowie) deniuj aktywno

Mdry czowiek powinien wiedzie, e zdrowie jest

25 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla kadego.

Obszary zdrowia / Niebezpieczestwa cywilizacji

na depresj, podlegaj dyskryminacji spoecznej, maj problemy z zaakceptowaniem przez