58

Bin yz yedi senesi vekyiindendir1

Sene-i mezbre Muharremi`nin gurresi Pen-enbih gn ki ibtid-i Austos`dur,
ecatl pdihmz hazretleri i halk ve2 vezriazam kullar ile kala seyrine varup i
kalada vki Vezr Cafer Paa Saray`na nzli vaktinde cmle toplara bir fitilden3 te4
virilp dd u kebd kalay kaplayup akabince varup5 Tuna Kapudan Bykl Ali Paa
galita ve frkate ve Tuna aykalar ceman6 yz bir kta Donanma-y humyn sefneleriyle
Belgrad`a7 vsl, mukbele-i pdihye geldikde bir mertebe top ve tfeng enlii itdi8 ki,
ketler grnmez oldu. Der- akab kalann9 dahi cmle toplar10 bir fitilden11 atlup zemn
lerzna geldi. Ve karu Zemn`a kalann kebr kazan12 humbaralar ve yaluda olan
sek`den gelme krk drt vukyye yuvarlak atar Sultn Sleyman`n gm halkal
balyemez topuyla on kta balyemezlere yuvarlak konup Tuna zre sekdirme atdrd. Andan
kalann beden zre13 olan kke terf buyurup vezriazam hazretlerinin14 vestat ile
Vezr15 Cafer Paa, pye-i serr-i alya yz srp, "gzel hdmet 16 itdin ber-hrdr ol
etmeim sana hall, ho17 olsun kalann dahi kusr var mdr" dey18 buyurdukda Sava
kenr iki tabyaya muhtc olduun arz eyledi. "Makbl ve fermn- hmyunum olmudur,
greyin seni metnet zre bin etmek gereksin" buyurup serserli semmr krk ilbs ve19

Manisa Umm Ktbhnesi anigir Kitapl`ndaki nshann nc cildi on iki varaktan oluan bir
fihrist ve mukaddimeden sonra 1107 senesi vekyii ile balyor. Bende Hseyin. bu kitb- letfet-meb
ki, Tevrh-i l-i Osmn ebeden an mlkihim il inkrzi`z-zamn meynnda keml-i shhat-i takrr ile
memdh ve muteber ve vcdu ndir bir nsha-i b-bedel olduu msellem olmala, bu abd-i hakr yani,
ser-ukadrn- kb- km-yb Sultn Selm ibn-i Mustafa Hn mceddeden ketb imlsna sarf ve tashh-i
ibrtna bezl-i makderet eyleyp el-hamd lillhi Tel ibu bin iki yz be senesi hllinde derce-i hsn-i
htm olduunu m ve vesle-i hayr du olmak in bu vechile ibu mahalle iret olunmudur. l
inallh Tel mutlaasyla karr`l-ayn olan ihvn- b-safdan bu eser-i cellin ibksn f reftrnda
zikr-i bi`l-hayr ile yd buyurmalar mesl mtevakkdr. Mukaddimenin stnde vakf kayd yer
almaktadr.
2
ve -
3
bir fitilden Y: -V
4
te VY: teler
5
varup Y: -V
6
cmle Y
7
Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V
8
itdiler Y
9
kala-i metnin Y: kala-i metnenin : metn -V
10
top- kala-gylar Y: kala-gy -V
11
bir fitilden Y: -V
12
kazgan Y
13
zre VY: zerinde
14
hazretlerinin Y: -V
15
vezr -: YV
16
hdmetler Y
17
ho Y: -V
18
dey Y: -V
19
ile Y

59

be yz altun ihsn ve kalann cmle yerli20 kul aalarna hlat21 ve mimr- kala olan
kefereye dahi iki yz altun ile bir kaftan giydirildii vakit taburdan22 kup giriftr- dest
23 beste henz gelen iki hayddun24 hendek banda boynu25 urulup getren iki
blkbaya kaftan ve nefertna26 altun27 verildi. Ve aham zeri binilp ota-
humynlarna eref-nzl buyurdu.28 Ber-y meveret ikinci Cuma gn bi-emr-i
humyn vzer v mr-i mrn ve29 mer v ulem ve ocak aalar ve ihtiyrlar ve
serhad prleri ve umr-dde ve30 tecrbe-krlarn ota- humynlarna davet ve dmen-i
dn zerine varlma hussunda meveret in azametl pdihmz hazretleri cmleye
"Varadin Kalasn muhsara itsek makl mudur"31 tevch- hitb buyurdukda, Vezr-i
dilr32 Cafer Paa ve Arnavud Mahmud Paa ve Yenieri Aas ; "geri geen sene Varadin
Kalas muhsara oldu, bu yl dahi ol niyyet ile varlur ise mukaddem metris alduumuz
yerleri kffr- hk-sr33 serp tabya ve hendek ve aranpo ile zabt u rabt34 idp bir vechile
yanamak mmkin olmayup muhsara itdmiz sretde bu kadar bin asker ve cebe-hne
telef olup ancak tazy-i35 evktdan gayr bir ey mutasavver deildir. Ve Donanma-y
humyn hod katan evvelki mahalle varamaz 36 makl olan budur ki, Belgrad- dr`lcihd37 Kalasna yirmi bin dem ve38 kprye on bin dem muhfazaya alkoyup biz
cmle asker-i slm39 ile Panova`ya gep Tmvar Kalas harbdr metnet []
istihkm40 zre bin idp kifyet mikdr tecdd-i asker ve zehir u

cebe-hne v

mhimmt- lzmeleri konup etrfnda fesdlk iden Pofa ve ebe ve Logo ve Lipva ve
Yanova gibi harb kalalar ve nice palankalar alup ykalm41 Belgrad Tmvar`sz,
20

yerli : -YV
hlatler Y
22
tabur- makhrdan Y: makhr -V
23
-
24
haydd ekysnn Y: ekys -V
25
boynu VY: boyunlar
26
nefertlarna Y
27
altun VY: ihsn
28
buyurdular Y
29
ve -Y
30
umr-dde ve Y: -V
31
makl-i mnsib midir dey Y: mnsib dey -V
32
dilr Y: -V
33
hk-sr Y: -V
34
u rabt Y: -V
35
tazyk VY: tazy
36
mahalle varamaz V: mahallemiz Y
37
dr`l-cihd Y: -V
38
ve -
39
askir-i ehl-i islm Y
40
ve istihkm Y: -V
41
ykalm VY: ykaym
21

60

Tmvar Belgrad`sz olmaz. Eer dmen zerimize gelrse ceng [] cidl42 ideriz vey
biz Tmvar semtinde iken dmen gelp Belgrad` muhsara iderse muhkemdir, inallah
frce bulamaz ve iktiz iderse imdd olunur" didiler. Cmlesi bu reyi beenp bu niyyet
zre Ftih okunup meclis dald. Ol gn Serhadli Mehemmed Paa getrdii dil
syledilp, "Tmvar kurbnde Pofa Palankasn yz Srf yaya cengci bekler idik, Yeni
Palankal altna seirdp beni tutdlar ve ol etrfn hkimi olan Ceneral Anton ebe
Kalas`nda oturup gayr bir ey bilmem" takrrin idp Paa-y mm-ileyhin bir zim
demiyle mbdele olundu. nc enbih gn mukaddem sdr olan hatt- humyn
mcebince iki bin nefer mntehab Msr askeri ile smail Bey Selanik`den kup alay ile
Ordu-y humyna dhil bir donanm, iki ullu at bir mikdr hediye ile pye-i serr-i
alya yz srp hlat giydi. Ol gn Krm Hn Hac Selim Giray Hn hazretleri bir gn
evvel Ordu-y humyna irimek zre hatt- humyn- evket-makrn ile hassa
salhorlarndan Frenk Abdullah Aa gnderildi. Ve43 drdnc Pazar gn vezriazam
ayn- asker ile varup Belgrad skelesi`nde hzr [u] mheyy 44 olan tonbaz ve mhimmt sireyi kaldrup mnsib grld zre yarm sat aa karye-i Viinie kurbnde
karu Panova`ya Tuna zre kpr binsna mberet olundu. Ve te yakasn dmenden 45
hfz [] hrset46 in Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa ve Anadolu Beylerbeyisi
Msrl-zde Vezr brhim Paa ve Adana Beylerbeyisi erkes brhim Paa kapular ve
cmle eyletlerinde olan mr-i mrn [] mer v ehl-i tmr u zam ve47 st ak tabr
olunur Tuna kayklar ile iki gnde48 Panova`ya geld. Ol gn Tmvar Muhfz Vezr
Topal Hseyin Paa ve ahl-i kala tarafndan istikbl-i humyn in gnderdikleri be
nefer dem huzr- humyna gelp serhad ahvli sul buyuruldu. "Cmle Erdell
kudm-49 humynlarnza muntazrdr ki hemn pdihmz hazretleri bu tarafa terf
buyursun birka seneden beru Erdel memleketine musallat olan Neme hazelesiyle
Feterani didikleri ceneral lani inallah Tel50 kend elimiz ile katl idp cmle vilyeti
b-mzhame teslm ideriz. Ve ahl-i Tmvar kullarnz dahi terfinizi iitdiklerinde
yeniden dnyya gelp hem kalann istihkm zre tamr ve meremmtna ve
42

cidl Y: -V
ve -
44
ve mheyy Y: -V
45
dmen-i dnden Y: dn -V
46
hrset Y: -V
47
ve Y: -V
48
gnde YV: gn
49
kadem Y
50
tel Y: -V
43

YAut

61

Ha F|b etrfnda olan ebe ve Logo ve Lipva ve Yanova kalalarnn ve sir nice
kur v bldnn feth u teshrine sebeb olup guzt- islm dahi nice menfi-i kesreye
muvaffak olmalarn" takrr vu tark51 u tergb idp beer altun verildi. Ve Arnavud
Mahmud Paa demleri Brdelen`den giriftr itdikleri lok Kalal bir haydd katl
olundu. Ve Kurs Kral Tkeli mre`ye kifyet mikdr ulfe ve meklt u merbt
virilp isted yerde oturmak (221 a) zre ehl iyli ile gemiye konup stanbul`a
gnderildi. Altnc Sal gn Karaman Beylerbeyisi Vezr Hsm Mehemmed Paa
mkemmel kapusu ve eyleti askeri ile Ordu-y humyna mlhak ve alay ile mukbele-i
pdihye gelp ieru davete muntazr iken ge gelmek thmetiyle hric-i otada tahkran
ikier tulu kaftan giyd mahalde serser52 krk giydirilp cisr-i mezbrun beru yakasn
muhfazaya tayn olundu. Ol gn evketl, mehbetl 53 pdihmz hazretleri vezriazam
kullaryla cisr-i mezbr seyrine terf ve "bizzat stne varup, hergn gelp nezret ile
birgn evvel yetidirmek gereksin" dey 54 tenbh-i humyn buyurup kprye nzr bir
peteye kurulan sye-bn- hnelerine nzl ve ikindiye dek elenp Tuna`nn
Ruscukfrkatelerine sekdirme ve i halk kullarna ve vezriazam tfengci yenierilerine ve
Hdaverdi Bey piydelerine Tuna zre55 bir kayk iinde niana kurun atdrup, dnde
Tuna Kapudan Bykl Ali Paa frkatesine svr ve kend dmen tutup dmen-i dn56
tarafndan hayli vekyi sul buyurup Belgrad- dr`l-cihd57 skelesi`nde kendye kaftan
ve krekcilerine ihsn buyuruldu. Ve Katana Mustafa Paa demi tutup getrd bir
Neme kapudan katl olunup getren kaftan giydi. Yedinci ehr-enbih gn celdetl58
Krm Hn Hac Selim Giray Hn hazretlerinden gelen mektbda59 bundan akdem Moskov
Kral kll tedrik ve hadden brn asker-i kesr60 ile gelp Azak Kalasn muhsara itd
serhadd-i mezbre tarafndan gelen feryd-nmeleri Der-i devlete61 ilm olunmu idi.
Hdemt- aliyyelerinde bulunmak zre Ordu-y humynlar cnibine srat u isticlen
nehr-i Prut`a iki mesfe kalur mahalle vuslmzde tekrr Azak`dan mahzarlar gelp
zerlerine mstevl olan kffr- hk-sr kalann hendeine karb azm toprak tabyalar
51

tark VY: tefrk

serser VY: serserli
53
mehbetl : -YV
54
dey Y: -V
55
zerinde Y
56
dn Y: -V
57
dr`l-cihd Y: -V
58
celdetl Y: -V
59
mektb- mergbda Y: mergb -V
60
kesr Y: -V
61
devlet-medra Y: medr -V
52

62

ihds eyleyp on ikier kyye 62 top gllesi ve birer kantar humbara ile dp hatt bir gn
bir gecede yle bir kk kalaya drt yz on drt humbara atup ziyde tuyn ve ol
serhadd-i mansre-i ehriyrde olan mmet-i Muhammed pene-i tasallut- adda
muzdarib`l-hl olduklarn yazup bi-nefsih imddlarna irimemizi niyz itmiler ve
Krm tarafndan dahi mahzarlar ve demler gelp Togan Kalas zerine gelecek dmen-i
dn63 askeri dahi sudan kayklaryla ve karadan atlu ve yayas Togan Kalas altna geld
haberin bildirp anlar dahi "imddmza yetiesiz dey64 feryd itmiler ve lisnen takrrleri
zre dmen-i dn vakt-i muhsarada merkib-i br-grleri manet kaydn ekmemek in
cmle hayvntlarn Azak`n sekiz sat st tarafnda vki erkes Kirman nm kend
kalasnda alkoyup cmle mhimmtn sudan getrdp bir mertebe ikdm ve md-i
fsidiyle mstevl olmu ki tabr olunmaz ve bu ad-i dnin gelecei k ibtidsndan beru
kh mahzarlar ve kh mektblar ve nice defa deliller ile bildirp ziyde kuvvet ve kudret
shibi olmala karadan Azak imddna varacak be on bin mikdr65 Tatar askeri ile ve
iine olur olmaz tfengci konulmala iktif olunmak ciz olmayup kll ihtimm- tmma
muhtc olduu ve bu tarafda olan serhadlerin muhfaza ve tmrtna mteallik ve66
iktiz iden umr67 kerrren 68 ilm ve emr-i Hakk69 ile riyet-i kide-i ihtiyt ile haberin
sdk taraf terch olunup dmen-i dnin kuvvet ve kesretine nazaran mdfaasna kudret
bulunur tedrik grlmedi imden sonra Azak ve70 ahvli cenb- br-yi Tel71 derghna
yz urup avn [] inyeti tazarruundan gayrya re kalmad. Yalnz bu dmenin72 s-i
kasd Azak Kalas73 olmayup ellier nefer tfengci ld bin kta gemi yaptrup74 dery
tarafndan dahi yrmek zre tedrik grp Hakk celle ve al hazretleri kend ltf kerem
75 inyetinden Azak`76 mekr u addan77 memn iderse fh ve ill mazallah bir zarar 78gezend isbet iderse dery tarafna grd79 tedrkn iktizs zre sevhil-i Bahr-i
62

vukyye Y
dn Y: -V
64
dey Y: -V
65
mikdr Y: -V
66
ve : -YV
67
umr VY: umru
68
ve Y: +V
69
hd-yi mtel Y
70
ve -Y
71
Tel Y: -V
72
dmen-i dnin Y: dn -V
73
kalas Y: -V
74
yaptrd Y
75
kerem Y: -V
76
Azak Kalasn Y: kalasn -V
77
ad-yi dn-i menhsdan Y: dn-i menhs -V
78
zarar Y: -V
79
getrd Y
63

63

siyh`a alem-efrz olup Anadolu ve Rumili sevhilinde ve stanbul80 Boaz`ndan emn

rhat gidp ale`l-huss Krm Adas muriz- zevlde kalmas havfndan n ol serhad
ahlsi muzdarib`l-hl olup refkatimizde olan askerden dahi kimi kapumuz dibinde Azak
ve Togan kalalar gibi mifth- memlik-i slmiyye, Moskov ve Baraba gibi hasm- kav
muhsarasnda iken dmenimizi brakup nereye gideriz ve kimi bu kadar mddetden beru
dn-i mbn-i pdih- islm hazretlerinin81 uurunda can u ba ile hdmet idp byle
vaktimizde iltic eyledmiz Devlet-i aliyye`den imdd ve merhamet md iderken kend
hidmetlerinde bulunmaa kolay olsun in mahzarlar ile niyz u rec82 eyledmz
eylere bile msade olunmayup kalalarmz harb ve gediklerimiz sekbndan hl,
dmenin byle hcmu83 vaktinde ehl ylimizi dmen aznda akda brakup gitmek
dnimize lyk mdr" deyp hsl 84 bu iki serhaddin zerine zuhr iden gavil gldan
ve emr-i mdfaada iktiz iden levzmtda msmahadan n sekbnmza varnca
askerimiz dernuna85 ihtill dp girmzden Azak ve Togan taraflarndan feryd
fign86 geldikce elemleri terakkde olup nicesi dahi firrdan hl olmayup Cenb- brye 87
malmdur ki, sdk- dern bir sat mukaddem Rikb- humyn- hsrevneye yz
srmee hars ve leyl nehr telf-i kulb-i askir-i slm 88 ile tergb-i umrda taksr89
itmeyp yalnz kalursam dahi fermn- pdihye imtislen Rikb- humyn- shibkrnye ry-i mle msraat zre olduum Azak ve Togan kalalar mahsr- msellem90
olduu ve askerimize dahi bu gaileler sebebi ile ihtill ftr gelp imdi dahi kall iken

YAut HAb wJyo

91

mezbr kalalarn birine zarar-gezend92 isbet itdii haberi

zuhr iderse klliyet ile perkende olmalar havfyla keml-i hayretde olduun bildirmi.
Sekizinci Pen-enbih gn mukaddem fermn olunan Diyarbekir Eyleti`nden mkemmel
kapusuyla Palu Hkimi Naysar Bey ve Eil93 Hkimi Mustafa Bey ve irmen Sanca
Beyi Abdlgan Bey ve Tercil Sanca Beyi Haydar Bey ve Mihrani Sanca Beyi Hasan
Bey ile Mardin Alay Beyi erkes ve Birecik Alay Beyi Aziz ve Harput Alay Beyi mer ve
80

sitne-i sadet Y
hazretlerinin Y: -V
82
ve rec Y: -V
83
hcm ve iktihm Y: ve iktihm -V
84
hsl- kelm Y: kelm -V
85
zuhr...dernuna -Y
86
fign Y: -V
87
br-yi tealaya Y: tel -V
88
islm Y: -V
89
taksrt Y
90
msellem Y: -V
91
tel Y: -V
92
gezend Y: -V
93
Eil -Y
81

64

Ergani Alay Beyi Seyyid Ahmed ve Siverek Alay Beyi Abdlfetth ve emigezek Alay
Beyi Abdlhayr ve Hasankeyf Alay Beyi Seyyid Yusuf msellah bin kadar zam v
erbb- tmr ile

Ordu-y humyna94 dahil ve alay ile mukbele-i ehriyrye geldikde

ancak Naysar Bey kaftan giyp akabince Semendire`nin zam v erbb- tmr gedi.
Dokuzuncu Cuma gn mehbetl hnkrmz hazretleri Belgrad- dr`l-cihad95
skelesi`nde Kapudan Ali Paa frkatesine binp top atarak cisr-i mezbr stne varup iki
balarn seyr itdikten sonra mahall-i mesfrda sye-bn- hnelerine nzl, Msr
askerinin piyde ve svrna vezriazam tfengcilerine nina kurun atdrup isbet idenler
atiyye-i behiyyelere nil oldular. Ve Dergh- l kapucubalarndan erkes Mehemmed
Aa`ya kk mrahrluk inyet ihsn,96 huzr- humynlarnda ilbs- hlat buyurulup
yine frkate ile enlik iderek Ordu-y humynlar cnibine97 azmet eyledi. Onuncu enbih
gn yetmi kta tonbaz zre cisr-i mezbr temm olup kurbanlar kesilp toplar atld.
Hakk ki, yedi gnde Tuna`ya kpr kurulduu ktb-i trhlerde mesm ve mhede
olunmayup YAutH dmqa

98

kudretl pdihmz hazretlerinin ymn-i99

himmetleri vezriazam kullarnn100 say dikkatleri ile vcda geldi. O gn Mara

Beylerbeyisi Arap Salih Paa olu Ahmed Paa kapusu ve eyleti askeri ve ebinkarahisar
Sanca`na mutasarrf olan101 Krd Mehemmed Paa Trabzon zam ve ehl-i tmryla
Ordu-y humyna vsl102 ve alay ile huzr- humyndan gep hlat giydiler. Ve Mr-i
alem Frenk Mustafa Aa gelp Krm Hn` Hac Selim Giray Han hazretlerinden Kalas
nm mahalden ayrlup Tatar askeriyle iki kona bir iderek sratin Rikb- humyna103
arz [u] ilm104 eyledi. On birinci Pazar

gn kapusu ve eyleti askeri ile Karaman

Beylerbeyisi Vezr Hsm Mehemmed Paa ve105 Diyarbekir Beylerbeyisi Vezr ahin
Mehemmed Paa ve Sivas Beylerbeyisi Vezr 106 Kandilci Hseyin Paa ve Krd
Mehemmed Paa ve on ikinci D-enbih gn Yenieri Oca ve birer kyye yz kta h
darbuzen ve be ktas beer ve be ktas er kyye on kolonborna top ve ikisi yetmier
94

humyn- nusret-makrna Y: nusret-makrn -V

dr`l-cihad Y: -V
96
ihsn Y: -V
97
tarafna Y
98
tel Y: -V
99
ymn -Y
100
hazretlerinin Y
101
olan -Y
102
dhil Y
103
humyn- hsrevneye Y: husrevne -V
104
ilm Y: -V
105
ve Y: -V
106
vezr Y: -V
95

65

biri altm otuzbe kyye alt kta havan topu ve bunlara gre on alt bin aded humbara
ve elli bin be yz yuvarlak ile topcu ve top arabac ve on bin kantar barut ve
mhimmt- cebe-hne ile cebeci ocaklar ve Msr askeri kprden karu Panova
yakasna gep (221 b) Karaman Eyleti toplar ve Krd Mehemmed Paa cebe-hne
zerine tayn olundu. On nc Sal gn Fazl Blkba`nn baavua getrd
haydud syledilp, "Mori Palangas`ndan elli nefer kup Sava suyun beru gedikde bir
kasaba basup on be avret esir ve bir mahalle habs idp Ni yoluna daldlar. Karada
yannda sengistn bir107 mahalde beni tutdular. Birimizi katl itdiler, beni ldrmezseniz
avretlerin olduu yeri ve yoldalarmzn geid mahallerin108 gstereyim" didi. avua
kaftan nefertna ihsn virilp dil teslm oldu. On drdnc ehr-enbih gn gelen bir
haydud- Macar "bin nefer haydud Tuna109 beru gep dalm idik, Hasan Paa Palangas
kurbnde dada uyumuum,110 yoldalarm beni brakmlar stme dem gelp
tutduklarn" syleyp katl olundu. Ol gn Tittel Beyi Mustafa Bey`in altm nefer demi
kayklar ile Tittel altna varup ve Tittel`den dahi dil in kan kffr kayklar ile111
mukbele ve muktele112 idp bir guzt- islm113 ehd ve114 yedisi mecrh olup giriftr
itdikleri iki kfirin ban kesp huzr- humyna 115 getren deme kaftan yoldalarna
ihsn verildi. Yine ol gn askere116 umm zahresi virilp sinni yz ona bli olmu Hassa
Arabacba Muslu Aa fevt olup yerine oca emekdrlarndan Uzun Hseyin nasb
olundu. Ve Belgrad- dr`l-cihd117 Kalas`nn asl drt bin nefer yerl kulundan gayr
nevbetci kapukulundan bin be yz cebeci, be yz topcu, yz top arabacdan mad
cmle yenieri karlup mceddeden yirmi oda yenieri ve eyletleri ile Halep
Beylerbeyisi Vezr Dursun Mehemmed Paa ve am Beylerbeyisi Vezr Kanijeli Osman
Paa ve ber-vech-i arpalk Nide ve Kayseriyye sancaklarna mutasarrf Daltaban Vezr
Mustafa Paa ve ankr Sanca`na mutasarrf 118 Kk smail Paa ve derbendler
muhfazasna memr olan Arnavud askeriyle Hoca-zde Eyb Paa ve kapusu halk119 ve
107

sengistn bir -Y
mahallini size Y
109
Tuna`y Y
110
uyumu idim Y
111
Tittel altna...kayklar ile -Y
112
ve muktele -
113
islm Y: -V
114
ve Y: -V
115
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
116
asker-i islma Y: islm -V
117
dr`l-cihd Y: -V
118
mutasarrf Y: -V
119
halk Y: -V
108

66

Manastr serdengedisiyle Arnavud Kk Cafer Paa ve mr Bosna levendiyle Fazl

Blkba Belgrad muhfazasna tayn ve cmlenin zerine yine Vezr Cafer Paa serasker nasb olup mehbetl pdihmz hazretleri cmle asker-i slm120 ile Panova
tarafna mrrundan sonra eer dmen-i dn Varadin taburundan kup Belgrad zerine
yrrse Nehr-i Sava`nn beru yakasnda hzr u mde olup germiyeler ve ill hareket
itmeyp yerinde kamanup kalursa vey kup Tmvar cniblerinde Ordu-y humyn
tarafna yrrse Ser-asker Vezr Cafer Paa guzt- islmn gzdesinden tahammlne
gre Donanma-y humyna asker vaz ve varup Tittel Kalasn feth teshr121 idp hke
berber ykalar dey emr-i humyn sdr olup csuslar ile haber alnmak tenbh
buyuruldu. evketl pdihmz hazretleri Mehterhne-i mire adrlarnn bir nevbetin
kalaya koyup harem-i erfleriyle cmle arlk ve hazne kethudsyla bir mikdr hazne
ve odalardan yirmi kadar122 iolan nehr-i123 Tuna aykalarna tahml ve sefer-i humyn 124
avdetine dek Nibolu`da beklemek zere gnderip kend Belgrad sahrsnda on be gn
mikdr125 ikmetden126 sonra salt sebk-br umm Ordu-y humyn ve askir-i ehl-i127
islm kullaryla on beinci Pen-enbih128 gn hareket ve

YAut Ha Yo Lkvtm129 cnib-i adya130 revne v131 azmet ve cisr-i

mezbrdan mrr132[u] ubr iderken orta yerinde Kapudan Ali Paa`ya133 kaftan ve te
banda Belgrad- dr`l-cihd134 muhfz Vezr Cafer Paa`ya serserli semmr135 krk
giydirp "greyin seni dmen-i dn136 tarafndan basret zre ol" buyurup menzil-i karye-i
Ora ol gn nevle-gh olan Poza Kynde taburdan137 dil in kan yirmi nefer
haydudun Brdelen kurbnde Fazl Blkba demleri giriftr idp getirdikleri drt
nefer kfirin138 boyunlar urulup kend ile yedi nefer etb hlat giydi. Ve gicelere knun
120

askir-i ehl-i islm Y

teshr Y: -V
122
mikdr Y
123
nehr Y: -V
124
humyn Y: -V
125
mikdr Y: -V
126
ikmet-i rmdan Y: rm -V
127
ehl Y: -V
128
pen-enbih -Y
129
Tel : -YV
130
ad-yi bed-nihda Y: bed-nihd -V
131
revne ve Y: -V
132
mrr Y: -V
133
Paa kullarna Y: kullarn -V
134
dr`l-cihd Y: -V
135
semmr Y: -V
136
dn Y: -V
137
tabur- makhrdan Y: makhr -V
138
kfir-i b-dnlerin Y: b-dnler -V
121

67

zre karagolclar tayn olup sefer avdetine dek ikindi dvn ref bade`l- ve nsfu`lleylde birer fasl alndkdan sonra der-akab cmle vzer v mr-i mrn u mer birer
fasl almak buyuruldu. On altnc Cuma gn menzil-i Panova ol gn evketl ve
mehbetl139 menrmz140 hazretleri ota- humynlar kurulunca nevle-gh olan Sepitse
nm cisr kenrnda tevakkuf buyurduundan izdihm- arln suhlet ile gemesine
sebeb oldular. On yedinci enbih gn Vezr Arnavud Sleyman Paa mkemmel kapusu
halk141 ile alay gsterp mahall-i selmda ieru davet bir sevb serserli semmr krk
ilbsyla kll riyet buyuruldu . Ve Tuna Kapudan Ali Paa ibtid-i kapudanlndan
beru beher sene yzer bin guru ziyde b-man ml- mr izat ve 142 itd hynet
thmetiyle azl ve Belgrad Kalas`na hapsi fermn buyurulmu iken yine ceryimine
kalem-i afv143 ekilp Panova Sanca tevch, yerine galite reislerinden Kei Mehemmed
Kapudan nasb olundu. On sekizinci Pazar gnn ahams bade`l- cmle asker-i
slm144 ile topdan kalklup Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa arhac ve Sivas
Beylerbeyisi Vezr Kandilci Hseyin Paa dmdr ve sir vzer v mr-i mrn u mer
eyletleri askeri145 ile yerl yerinde yemn yesr muhfaza iderek tertb-i alay ile cmle
kapukulu toplar ile arhac ardndan giderek irtesi on dokuzuncu D-enbih gn kaba
kulukda Ali Pnar nm bir susuz yere nzl, ekser-i halk suyu krba ve meikler ile girki
menzilden getrd. Eeri Ordu-y humyn iinde sazl ve slkl iki glden asker-i
slm146 davarlarn sulayup niceleri adrlar nnde birer ikier kula kazdklar
kuyulardan lezz su kup rhat oldular. Yirminci Sal gn menzil-i Tente nm bir nehr-i
sagr kenrna konlup dnki ekilen meakkat unutuldu. Ol gn Tmvar muhfazasnda
olan Silistire Beylerbeyisi etrefil-zde Yusuf Paa`nn gnll aas elik147 Mustafa148
tutup getrdii149 bir Erdel reys huzr- humynda150 syledilp, "Erdel kral olan
Feterani Ceneral kalalarnda olan Neme`den mad cmle hayvnt ve ey ve
Erdelde`ki piyde ve svr yedi bin kadar askeri ile kup Lipva`ya sekiz sat Vradye
Palangas kurbnde Kapunas nm karye yannda oturup bir taraf Nehr-i Mori, bir taraf
139

ve mehbetl Y: -V
pdihmz Y
141
halk Y: -V
142
ve -Y
143
afv- kalem Y
144
askir-i ehl-i islm Y
145
askerleri Y
146
slm Y: -V
147
elik VY: elil
148
nm +Y: -V
149
getrd VY: getrdkleri
150
humyn- husrevnede Y: husrevne -V
140

68

Vradye Da, bir taraf su birindisi olup ve Erdel`in yerl Macar askeri kend ile kmayup
Erdel`de kalup taburu ile nereye gidecein bilmem" takrrin idp hapse verildi. Ve menzil-i
mezbra be sat karb sa tarafda vk Pofa nm ta palankaya Liyori nm Neme
kapudan iki yz Neme ve Macar ve be yz haydud kfir ile kapanup Tmvar
yollarndan ku uurmaz olduu sem-i humyn- pdihye ilk olunman bi-emr-i
humyn Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa ser-asker nasb olup Vezr Arnavud
Sleyman Paa`dan gayr151 kend ve kapusu ve eylet askeri ve kifyet mikdr cebe-hne
ile iki oda cebeci bir oda topcu be kta h darbuzen ve otuz be kyye bir kta humbara
havan ve bir oda yenieri ile152 feth teshrine tayn ve Tatar Salih Paa bile kolup on
bin kadar guzt- islm kullarn sabaha karb irsl buyurup Diyarbekir Beylerbeyisi Vezr
ahin Mehemmed Paa eyleti ve Msr askeriyle arhaya memr klnd. Yirmi birinci
ehr-enbih gn menzil-i Ordu Kprs lkin kprye muhtc olman Vezr ahin
Mehemmed Paa`ya mhimmt virilp Nehr-i Tm`a kazk zre bir kpr bins emr
olundu. Ol gn yolun susuzluu ve emsin harretinden hayli zahmet ekilp top ve cebehne ve zahre arabalarn eken camuslarn birka krlup nice tabaka153 piyde dkilp
kald. Bi-emr-i humyn altm res br-gr damgalanup meikleri cebe-hneden virilp
sakalar ar ulfe154 ile cebecilerden155 tayn ve yolca giden asker-i slm156 svarmak
buyuruldu. Ve Palanga-i Pofa fethine memr olan askere157 fen v kllet zre cebe-hne
virmek thmetiyle Cebeciba Ali Aa magdben azl ve Tmvar Kalas`na hapsi fermn
olup yerine Bakethud Abdurrahman Aa nasb, bir mikdr cebe-hne ile yz nefer
siph serdengedisi imdda (222 a) gnderildi. Ve Katana Mustafa Paa getrd bir
Macar ceng syledilp Lipva Kalas`na rey gelp slm pdih Belgrad Kalas`na
gelp askeri ile Panova`ya gep Tmvar tarafna azmet itmeleriyle orman kesp Tente
yolun amak zre158 reyya tenbh olduun syledi. Lkin askerin mikdrn dimeyp
Tatar tifesinden dahi haber virmedi. Ve Neme taburundan haber gelp yayas Varadin
Kalas`nn beru yakasnda meks ikmet 159 zre olup atlusu Tise kenrnda vki Kk
Kanije palankas altnda yerden kpr kurup beklerler ve Lipva Kalas`nda Tirol

151

gayr -Y
ile -Y
153
tabaka -Y
154
ulfe VY: ulfeler
155
cebecilerden VY: cebe-hneden
156
askir-i ehl-i islm Y
157
askere VY: askir-i ehl-i islma
158
zre VY: ile
159
ikmet Y: -V
152

69

ehirli160 Toludu nm Neme cenerali ile piyde ve svr alt yz Neme bir ol kadar dahi
piyde ve svr161 Macar ve haydud katanas mevcd olup kalas hendek ve aranpo ve
tabya ile mstahkemdir. Ve slm askerinin hareketi haberi geldikde dahi derin hendek
kazmaya balayup zahreleri anbarlarda hep undur. Ve onbe furun er yz dirhem
porofond tabr olunur soltat etmei her birinde pimek zre hazrlanup anbarlar
varounda furunlar nehr-i Mori kenarnda varo kurbndedir. Erdel`den Lipva`ya zahre
kalafatlu koular ile gelr. Ve Macar askeri bir yerde olmayup bir mikdr katanas Neme
taburunda balar Palidyak`dr. Ve Neme taburunun hareketi slm askeri162 hareketine
gre olduu sylenr. Ve iki blk163 serhadl etesi semtimize yrd haberi gelmekle
meyve drp Lipva`ya getrmee havfmzdan bir satlik yere onbe cengci ve be
rey cemyyet ile kup nehr-i Mori kenrnda zerimize serhadl gelp ikimiz
tutulduk164 mads165 kimi suya dp ve kimi kalaya firrlarn takrr idp hapse verildi.
Yirmi ikinci Pen-enbih gn oturak olup bizzat gayretl pdihmz hazretleri i halk ve
vezriazam kullar ile varup mberet olunan kpr kurbnde Yenieri Aas sye-bnna
inp tertb itd ziyfetden sonra Rikb- humynlarna bir donanm bir ullu at pke
virp taraf- mlknelerinden dahi mazhar- iltift yeil ukaya kaplu bir sevb semmr
erkn krk ve kethdsyla alt nefer etbna sde hlat ilbs buyuruldu. Hatt tama
mberet vakti emr-i humynlar zre yenieri nefert kullarnn fodulasyla orbasn
getrdp biraz tenvl idp "her vakit byle piirilse ne gzel"

buyurdular. Ve aa

tevbiinden Hseyin Efendi nm kimesne suya girp akl u fikre gelmez env- drl
enverlik itmele tahsn-i humynlar olup ihsna mazhar dd. Ve cisr-i mezbra dahi
keml-i mertebe dikkat buyurduklarndan itmm myesser olman ocaklar ile cmle
cebe-hne ve toplar ve yenieri ve arlk karu yakaya geirilp yirmi nc Cuma gn
umm guzt- ehl-i166 slm kullar ile kendler gep nevle-ghda ser-i nusret-eserlerine
kk destr zre bir gz sorguc sokunup zahr- mbreklerine kkm serhadd giyp
miyn- sadetlerine altun kl ve erkes tirke kuanup rah- mecnna svr ve azm
alay ile Tmvar Kalas berberine geldikde muhfz- kala Vezr Topal Hseyin Paa ve
vli-i kala Deli mer Paa ve maan memr olan Silistire Beylerbeyisi etrefil-zde

160

ehirli VY: ehri

alt yz ... ve svr -Y
162
askerinin Y
163
byk Y
164
ikimizi tutdular Y
165
madmzn Y
166
ehl Y: -V
161

70

Yusuf Paa ve167 Nibolu Sanca Mutasarrf arkan brhim Paa ve Bostanc Mahmud
Paa ve Badadl Kara Mehemmed Paa ve Gleli Mehemmed Paa168 ve kd [ve]
mderrisn ve eimme-i hutab ve meyih ve ayn- vilyet ve cmle kul aalar ve yerl
kulu ve nevbetci yenieri cebeci topcu ve serdengedi siph ve sir fukar-i skkn- kala
ile istikbl ve selma durup her birine zhr- mahabbet idp gzleri yan dkerek kala
kurbnde nasb olunan br-gh- mualllarna eref-nzl buyurduu sat Vezr Hseyin
Paa kullarn huzr- humynlarna davet ve alllik hasebiyle meyiata b-kudret
olduundan otak kapusu alup muvcehelerinde serserli semmr krk ilbsyla ikrm
olundu. Sabvetinden beru seferlerde169 gezp ekser-i mrn cenglerde ve serhadlerde
geirp seneden beru Tmvar bekled malm- hmyunlar olman tedbr-i
umrda nice menfii mhede olunur mlhazasyla prliine merhameten Rikb-
humynlar ile maan sefere gitmek zre kaladan karup yerine Sivas Beylerbeyisi Vezr
Kandilci Hseyin Paa vaz olundu. Ve Silistire Beylerbeyisi ve Nibol Valisi dahi kup
seferli olmak buyuruldu . Der-akab vezriazam i kalaya varup yerl ve kapukulunun
mevcdun yoklayup gemi drder kst ulfelerin170 virp cmle cevmi ve mescidlerin
evkflar muattal olduundan fukar ve mrtezikann muayyen ulfelerin mrden
virp171 ol gn Lipva`dan drt sat beru birbirine muttasl pre kyler reys gelp
Erdel`den Lipva`ya otuz sefne zahre gelp ve Lipva`dan dahi Segedin Kalas`na elli
sefne etmek pirp gnderdiler lkin Osmanlu gelr nmz alu[r] havfyla dnp
Lipva`ya etmeklerin boaltdklarn takrr itdiler. Yirmi drdnc enbih gn mehbetl
pdihmz hazretleri kalay seyr tem172 idp i kalaya muttasl topcu kullesine
nzl nice skkn b-kes ihsn- hsrevneleriyle mesrr kld. Bu vakte dek ecdd-
zmlarndan birisi bu memlekete ayak basmak myesser olmam iken YAut Ha

dmqb

173

kendlere nasb olup ahl-i vilyetin aniy v fukars174 ancak ism-i sultn

iidirken mehbetl, adletl ve azametl hnkrmz hazretlerinin kudm- humyn-

meymenet lzm ve ceml-i b-kemlleri mhedesiyle tze hayt bulup dr- drz
ekdikleri kaht ve muhsaray175 unudup kr-i Yezdn176 iderek bir mertebe zr u zr
167

maan ... Paa ve -Y

Gleli Mehemmed Paa -
169
sefer-i rehberlerde Y: rehber -V
170
mevciblerin Y
171
virp VY: virdi
172
tem Y: -V
173
Tel : -VY
174
fukarlar Y
175
muhsaralar Y
176
Yezdn Y: -V
168

71

aladlar177 ki, vasf olunmaz.178 Hatt Tark-i Halvetden Selim Dede nm bir pr-i
maznne-i kermeyi huzr- humynlarna davet ve azm ikrm- birle riyet idp
mukbele-i hnelerinde icls ve iltims, du v sen179 itmeleriyle YAut Ha A$

Na180 "padihm mansursun181 bir gn evvel182 gidegr" nefesin eyledi ve183 muhfz-
kala Vezr Kandilci Hseyin Paa getrlp "memr olduun hdmetde basret zre ol
dum seninledir, nallah Tel184 zyi olmaz kalann tamr termmi ve mhimmt-
siri gerei gibi grlr. Cmlenizi cenb- izzet-i tebreke ve tel hazretlerinin
vahdniyyetine185 emnet eyledim" buyurup sersere kapl semmr krk ve alt nefer yerl
kulu aalarna sde hlat ilbs topcu ve humbaracbalara altun verildi.
Feth-i Kala-i Pofa
Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa fethine memr olduu palanka-i
Pofa kurbne geen ehr-enbih gn aham zeri varup yzelli mikdr atlu kfir karu
gelp ceng186 idem sand, beru tarafdan hcm iden guzt- ehl-i 187 slm hamlesine tkat
getremeyp palankaya firr itmekle188 paa-y mm-ileyh evvel emirde ahal-i palankaya
ml u cnnz ve ehl- yliniz ile kup slimen istediiniz mahalle sl olunmak artyla
palankay vire ile istediler, "mdem cn tendedir gzmz bakarken asar palankasn
iyilik ile virmeziz" dey 189 cevbn190 gndermeleriyle irtesi Pen-enbih gn drt tarafdan
piyde v svr guzt- islm bir humbara havan ve be h top ve tfeng ile muhsara ve
metrise girp ahama dek ddler, lkin bir yksek yerde vki ve etrf ukur
olduundan atlan top ve tfeng ve humbara ve seng kr itmemekle paa-y mm-ileyh
yannda olan mr-i mrn mer ve blkbalaryla bade`l-istire irtesi Cuma gn
cmle guzt- mchidn akdan yryp palanka kapusun ihrk itmele kurbnde olan
kulle tutuup kffr- dzah-mekn i kulleye firr nn dahi etrfna te urulup iinden
biraz kfir191 kendlerin aa atup pre pre ve kimi kldan gep bakyyet`s-syf
177

aladlar Y
vasf kbil deildir Y
179
v sen Y: -V
180
Tel : -YV
181
mansr u muzaffersin Y: u muzaffer -V
182
evvelce Y
183
ve : -YV
184
Tel Y: -V
185
birliine, varlna Y
186
cidl +Y: -V
187
ehl Y: -V
188
idp Y
189
dey : -YV
190
cevbn VY: cevb
191
kfirler Y
178

72

meln hsirn, nisvn ve sbyn ve hayvnt ve ey ve zahre ve cebe-hneleri ile bi`lklliyye 192 ihrk u bi`n-nr olup ancak bir kfir dolap iinde bir taraf yanm bulunup
giriftr ve guzt- islmdan dahi mahall-i yryde dmen-i dnin193 beden balarndan
atduu el humbaras ve kurundan otuz sekiz mikdr194 dem ehd195 yz doksan dem
mecrh ve kffr- hk-sr196 yedinde mahbs on bir nefer Mslman esrinin sekizi yanup
hals, iinde bulunan iki kta sagr top tede atlaman yerinde kalup, palanka drt
yerden lam ile atlup hke berber klnduu mjdesiyle Varatl Arnavud Olu nm bir
demin Rikb- humyna gnderp henz kaladan ota- llerine nzl buyurmuidi.
dil Kk`nde huzr- erflerine getrdp lisnen dahi takrr itdirp 197 on be altun ihsn
ile bir hlat giydirdi. Ve paa-y mm-ileyhin matlb zre (222 b) aydan beru
Tmvar muhfazasnda olan Rmili`nin sa ve sol kol ve Dukakin alay beyileri ve
yediyz silahdr serdengedisi ve yedi oda yenieri ve drt oda cebeci ve iki oda topcu
mecman binden mtecviz mntehab asker, Ordu-y humyndan ifrz biri be ve biri
kyye iki kta kolonborna top ve mstevf cebe-hne ile imdda tayn, Logo ve ebe
kalalar fethine namzed klnup yirmi beinci Pazar gn topdan huzr- humyndan
alay198 ile gediler ol gn vkel-y devlet vezriazam otanda meveret idp cmlenin
ittifkyla mukaddem kala-i Lipva fethi makl evceh199 grld Rikb- humyna200
arz-u ilm201 olup Tmvar sahrsnda iki gn meksden 202 sonra yirmi altnc D-enbih
gn gilp Karaman Beylerbeyisi Vezr Hsm Mehemmed Paa`ya be yz nefer silahdr
serdengedisiyle Erzurum ve Trabzon eyletleri kolup dmdr tayin olunup iki sat
ileru arad nm ismi mevcd palanka kurbne nzl buyuruldu. Ol gn Nibol Vlsi
arkan brhim Paa urna kup giriftr olan atal br-grli pr silh bir Macar katanas
huzr- humynda203 syledilp "Ere kurbnde vki Mikoc palankasndan olup Varadin
taburunda cengci idim. slm mahabbeti dernuma doup hem tabur- menhs204 ahvlin

192

bi`l-klliyye Y: -V
bed-girdrn Y
194
mikdr Y: -V
195
hed defterine ilhk Y
196
hk-sr Y: -V
197
itdirp Y: -V
198
alaylar Y
199
ve evceh Y: -V
200
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
201
ilm Y: -V
202
meks ikmet olundukdan Y: ikmet olunduk -V
203
humyn- husrevnede Y: husrevne -V
204
menhs Y: -V
193

73

pdiha205 haber virp ve hem huzrunda206 Mslmn olmak niyyetiyle orduya207 geldim,
Varadin taburunda cmle Neme askeri otuz bin olup drt bini yayadr. Ve ser-askerleri
Feriderikos Kral olup, ikincisi Kaprara, ncsi Hayzer Ceneraldir. Bundan mad
Varadin Kalas`na bin be yz mikdr208 cengci alkoyup ummen kalkup kprs olduu
Sente nm mahalle geldi. Varadin`deki arln ve cmle zahresini kaldrmayup ancak
askerine er gnlk zahre virp bir mikdrn dahi arabalar ile tayup bir mikdr dahi
etrf kylerden gelmek zre tenbih [] tekd209 eyledi. Henz beru yakaya gemeyp
ancak beyz katana ile Paldiyak nm Macar kapudan Nehr-i Tise`den beru gep gezeyor
ve taburda olan Macar katanas bin kadar olur, gayr Macar tifesi akeye kesip slm
askeri zerine silahlanmak istemediklerin" takrr idp Tmvar kalasna gnderilp
dnde eref-i slm ile merref olup vezriazam kend iersine alup rahtuvn yama
eyledi. Yirmi yedinci Sal gn menzil-i leb-i nehr-i Mori.
Feth-i kala-i210 Lipva
Yirmi sekizinci ehr-enbih gn menzil-i mezbrdan dahi gilp yenieri
aasna klavuz olan serhadl yolu yanlup sol tarafa nehr-i Mori kenryla bir sarp yarl
bataa ekp kolonborna toplar ve cebe-hne arabalar batup ardndan varan halk- lem211
ylup bir vechile iler hareket mmkin olmamala azametl pdihmz hazretleri yolun
azna kurulan sye-bna inp vezriazam kullarna bi-eyy-i vechin-kn ilc grlmesine
emr-i humynlar sdr oldukda, tecesss olunup asl doru yol dahi sa tarafda kalduun
arz [u] ilm212 eyledikden sonra, Vezr Arnavud Sleyman Paa ve cmle gedikl
mteferrika ve avu ile varup nice mihnet ile toplar ve cebe-hne arabalarn gir ekp
yola dizildikden sonra binp umum zre213 guzt- ehl-i214 slm kullar ile215 cirid atlu
salu ve sollu kartal kanad yryp Lipva Kalas grndkde vezriazam ve sir ayn-
asker kullar ecatl pdih- sikenderimiz216 hazretlerinin ihtiyten alargadan
gemesin her ne kadar ki ikdm [u] niyz itdilerse dinlemeyp tertb-i alay ile kalann
peyder pey atlan balyemez toplar ovay alkarken b-perv top menzili mahallinde mrr
205

pdih hazretlerine Y: hazretlerin -V

huzr- llerinde Y: lleri -V
207
Ordu-y humyna Y: humyn -V
208
kadar Y
209
tekd Y: -V
210
palanka Y
211
lem Y: -V
212
ilm Y: -V
213
zre Y: -V
214
ehl Y: -V
215
ile Y: -V
216
sikender-i himmet
206

74

[u] ubr217 kble cnibinde kalann mukbili olan bir yksek mahalle 218 vaz olunan syebn- hnelerine nzlnde Salhor bir Aa ile Eskisaray baltaclar sakas atlan
toplardan huzr- humyna219 on birer kyye birer yuvarlak getrp ihsn aldlar.220 Sipah,
silahdr, mteferrika ve avu221 cmle paalar pdih222 at zre ihta idp taraf taraf
sad-y ks ve sr-n ve nefr lemi kaplad. Eeri kudm- humyndan be sat
mukaddem arhac asker kala altna seirdp varo nnde ceng [] cidl223 zreler idi.
Kudretl pdihmz hazretleri Vezriazam kullarna "her ne olmalu ise olsun hemn imdi
senden kala fethin224 isterim" buyurman ayn- asker ile kalann gn dousu tarafndan
ieru havle olan yksek bayrda Yenieri Oca konduu mahalle varup henz yetien
h darbuzenleri dern- kalaya pey-der-pey atdrrken taraf- pdihden225 Kapucular
Kethds Eybl Hasan gelp "daha ne dururlar hemn yrsnler 226 ve ill kendleri
bilr" fermnn getrp yenieri aas dahi ocak ihtiyarlar ile metris alnacak mahalleri
grp bir kol varo nnden, bir kol Battalkapu semtinden makldur227 derken dokuzuncu
satde Paalu`dan ve Msr askerinden bir grh guzt- ehl-i slm228 Battalkapu`nun sa
tarafndan ta divrn nehr-i Mori`e nihayet bulduu mahalden ve229 der-akab
Vezriazamn bir bayrak piyde Arnavud sekbnyla be bayrak serdengedi yenieri ve
gnlnde cevher olan nice mmtz eri, Battalkapu`nun sol tarafnda ta dvarn nehr-i
Morie nihyet bulup aranpova mlhak olduu ke tabyasndan yryp beden balarna
bayrak dikdiklerin aa gricek, "duracak gn deil230 koaklarm231 yrn" sadsn zhir232
itdikde kendnn ve kul kethudsnn ve vezriazamn tfenkci piyde yenierileri peykbr- glba[n]k- Muhammed233 ekp akdan yrdler. Dmen-i dnin234zehirli top ve
tfeng ve humbara ve235 sengine bakmayup bir mikdr Battalkapu`y krup ieru duhl
217

ve ubr Y: -V
menzil mahallinden : mahalle YV
219
huzr- humyna -Y
220
ihsna mstarak oldular Y
221
ve avu -Y
222
pdih- ry-i zemn hazretlerini Y: ry-i zemn hazretlerin -V
223
cidl Y: -V
224
kalann feth teshrin Y
225
pdih- cihn-muta hazretlerinden Y: cihn-muta hazretlerin -V
226
yry etsinler Y
227
makl ve mnsibdir Y: ve mnsib -V
228
ehl-i islm Y: -V
229
ve -Y
230
deildir Y
231
yiitlerim Y
232
nmyn Y
233
Muhammed Y: -V
234
bed-girdrn Y
235
humbara ve Y: -V
218

75

ekseri ankebud-vr ta dvara sarlup drt tarafdan tara kalann beden balarna kup, yer
yer yenieri bayraklar dikilp ieru doldular. Akabince kapular ve eyletleri askerleri ile
Anadolu Beylerbeyisi Vezr Msrl-zde brhim Paa ve Adana Beylerbeyisi erkes
brhim Paa yryp karu gelen kfir236 hcm- gziyn- ehl-i237 slma tkat
getremeyp kimi tume-i emr ve kimi bend-i zencr ve tara kalay feth teshr idp,
kalan i kalaya can atup ve atlusunun bir mikdr su kapusundan kup nehr-i Mori`i
gep238 Erdel dalarna firra yz tutmu iken mukaddem tayn olunan yedi bayrakda bin
kadar239 silahdr serdengedisiyle vezriazamn240 be bayrak svr levendi ve sir
gnlnde olan biraz guzt- islm nehr-i Morii karu gemi idi. nlerin alup birden
hamle241 v hcm itmele mukvemete kudretleri olmayup 242 dnp tekrr kalaya
girdiler, guzt- ehl-i243 slm dahi akablerince kala dibinden suyu beru gep ve Ordu-y
humyndan244 bunlar gren sunf- askerden ve gret-girndan imdda245 varan guzt-
ehl-i slm246 ile i kalann ardnda olan tabyalara defa yryp stne bayraklar
dikilmi iken maan piyde asker bulunmaduundan zapt mmkin olmayup dmenin 247
top tfeng humbara ve seng ve hcmundan tkat getrlmeyp gir dnp248 piyde
asker249 imddna dem gnderdikleri vakit tara kaladan tarafa olan i kala tabyalarna
yrdklerin grmele bunlar dahi gayretlenp ekseri, atlarn aranpo parmaklklarna
balayup piyde ve svr birden yryp dmen-i dni kte-i emr iderek hendekleri
le-i kffr- hk-sr250 ile doldurarak gep her251 tarafdan tabyalara kup feth teshr252
idp mlsk asker i kalaya dolup bir buuk sat iinde bi`l-klliyye feth teshr idp
endern u brn- kalada bulduklar nisvn ve sbyn bakyyet`s-syf harb kffr-
hk-sr253 esr ve ml u ganimleri ile mugtenem olup nice ged by oldu. btid cenge254
236

kfirler Y
ehl Y: -V
238
mrr idp Y
239
mikdr Y
240
vezriazam hazretlerinin Y: hazretlerin -V
241
cmle : hamle YV
242
kalmayup Y
243
ehl Y: -V
244
humyn- nusret-makrndan Y: nusret-makrn -V
245
imdd- inete Y: inet -V
246
ehl-i slm Y: -V
247
dman-i bed-girdrn Y: bed-girdr -V
248
avdet idp Y
249
askir-i islm Y
250
hk-sr Y: -V
251
iki : her V: -Y
252
teshr Y: -V
253
hk-sr Y: -V
254
ceng-i cidle Y: cidl -V
237

76

mberet vaktinde mehbetl pdihmz hazretleri drbin ile seyr tem255 idp
tamm kl faslna girdiklerinde byk ve kk imam efendi dlerin yanlarna getrp
Feth-i erfe baladup bizzat kendler dahi gzleri yan 256 dkp duya megl olup
etrfna nzr sagr ve kebr bir mertebe aladlar ki tarf olunmaz Hakk celle ve al
hazretleri (223 a) bir alay mcrim ve s kullarnn gz yana merhamet idp her biri
bahr-i hayrete dalm iken vehle-i lda huzr- humynlarna varo fethinin mjdesiyle
kapucular kethudsnn tr der-akab kend ve sonra Vezriazam hazretleri257 tarafndan
telhisci gelp mjdelerin alup arh- felek, gnder, kazma, krek, balta, klnk, tfeng
getrenler dahi mesrr klnd. Mukaddem bir yiit bir kelle, akabince258 bir yiit dahi259 bir
dil getrp katl olunup ahama dein dil ve kellenin aras kesilmeyp ihsnlarn
aldklarndan sonra sye-bn nnde kendlere boyunlarn urdurup Rz- Hardan bir
nin idi. Mecrhlar in mahss adr kurulup cerrhlar tayn ve yaralar sarlup
hadlerine gre merhem bahlar verildi. Bu esnda Vezriazam dahi bk iderek kala fethi
mjdesi ile gelp260 "gazn mbrek ola pdihm" deyp dil Kk`nde ayan pd
"ber-hrdar ol gzel hdmet ve erlik etdin" buyuruldu. Bi-emr-i humyn ol mahalde ota-
humyn dahi kurulup herkes yerl yerinde kollu kolunda konmak buyurulup 261 Yenieri
aas kalay cebeciba cebe-hneyi topcuba toplar zapt [u] rabt262 idp bin kantar
barut ile263 yedi yz kebr humbara altm drt bin264 yuvarlak bir ktas on drt, be ktas
on birer kyye alt balyemez ve drt ktas beer ve be ktas onar kolonborna 265 ve drt
ktas birer buuk ve on ktas birer ve bir ktas yarm kyye on sekiz h darbuzen
ve yirmi 266 kta misket ve bir kta sama ve otuz beer267 kyye drt kta268 havan topu
ile ceman krk pre top269 endern u brndan der-270mahzen elli bin keyl dakk ve on
alt bin keyl avdar taraf- mrye kabz olundu bir ol mikdr dahi 271 hesba katlmad.
255

tem Y: -V
yalarn Y
257
hazretleri Y: -V
258
dahi +Y: -V
259
dahi -Y
260
gelp -
261
buyurulup Y: silik V
262
u rabt Y: -V
263
ile Y: -V
264
humbara altm drt bin : humbara on bin Y: silik V
265
onar kolonborna Y: silik V
266
ve yirmi : silik YV
267
otuzbeer V: otuz be Y
268
kta VY: aded
269
top -
270
brndan der Y: silik V
271
dahi Y: silik V
256

77

Yirmi dokuzuncu Pen-enbih gn erken eyhulislm efendi272 mbrek bd- gazya gelp
takbl-i yed-i pdihye mesrr klnd.273 "Ordu-y humynda274 kimse esr tutmasun
sonra kimde bulunursa salb [u] siyset olunur", delll nid itdirilmein herkes tutsan
Aylak adr nne getrp kalann kumandan tabr itdikleri, yani kala hkimi Tolodo
nm Neme cenerali ile mareal tabr olunur yani yz elli kfir shibi kala dizdr
Martines nm Neme kapudan ve kala mimr Muhzr Aa hapsine verildikden sonra
nazar-gh- pdihde herkes esrlerinin ban kesp i haznedr Nezir Aa ota kapusu
nnde iskemle kurup bir tarafdan kend ve bir tarafdan defterdr efendi marifetiyle
veznedr ba ale`s-seviye yirmi beer guru ve kelle getrenlere on beer guru bahi
virilp yeknnde krk bir buuk kse akeye bli oldu. Bu iki gn iinde kalada kalan
le-i habse-i mundrdan mad ota- humyn nnde kesilen bin kadar kelle-i
kffrdan275 bir depe yaplup csseleri276 ormana277 atld. Guzt- ehl-i278 slmdan dahi yz
kadar ehd ve drt yz kadar mecrhu tahkka irdi ve279 bu ftht- celle taraf-
pdihden280 vuk zre yazlup yaya ukadarlarndan tebdl-i cme Uzun Veli Aa281 ile
devletl Vlide Sultan hazretlerine gnderildi.

Vasf- Kala-i Lipva

Otuzuncu Cuma gn evketl,282 mehbetl hnkrmz283 hazretleri huddm- has
bendeleri ile kala seyrine varp zr u blsn tem eyledi. Toplar ve cebe-hne ve
zahreyi grp ol hlik- b-na hamd sen idp bu 284 muharrir-i hakr bile idim. Mesel
kala-i mezbr bir yksek bayr altnda nehr-i Mori kenrnda bir vsi ovada vki olmu
i kalas tadan r-ke ve iki kelerinde birer kr-gr kulle, etrf diren-m-dr amk
susuz hendek ve hendekden hric birbirine muttasl drt azm toprak tabya ve hrici sulu
hendek ve hendekden hric diren-m-dr aranpo olup tara kalasn dahi orta yerinden
272

efendi -
takbl-i yed-i pdihye mesrr klnd : takbl-i pdih Y: silik V
274
humyn- zafer-makrnda Y: zafer-makrn -V
275
kffr- bed-ahterden Y: bed-ahter -V
276
csse-i murdrlar Y: murdr -V
277
ormanlara Y
278
ehl Y: -V
279
ve Y: -V
280
pdih- cihn-muta hazretlerinden Y: cihn-muta hazretlerin -V
281
Aa Y: -V
282
evketl Y: -V
283
pdihmz Y
284
bu Y: -V
273

78

ykup ceng meydn aup, ol meydn ve ovay ve ensesinde birbirine mtemil bayrlar
gzedir. Kalann asma kprsnn sa tarafnda ihds itd bir muhb tabyann dahi
etrf sulu hendek ve hrici aranpo285 ve tara kaladan ykup bulduu ta dvar
Battalkapu tarafndan kapu tabyasna gelince ak yeri aranpo ile zabt, nn dahi hrici 286
Battalkapu`nun nehr-i Mori`e nihyet bulduu mahalden kapu tabyas hendeine varnca
hendek kesp su yridp dmen-i dn287 eline gireli drt seneden beru bir mertebe
istihkm virmi ki tavsfden mberrdr. Lkin zabta288 slih olmamala cebe-hne v
zahre ve toplar orduya ekildikden sonra mukaddem tara kalas drt tarafdan tee
urulup bi`l-klliyye ihrk u bi`n-nr olup cmle tabyalar beylerbeyiler eyletleri ile bir
uurdan289 ndi ile ykup hendeklere berber dzitdiler.290 kalay dahi iki gnde yedi
yerden lam ile atup hke berber itdiler. Ve karu nehr-i Mori auru da banda vki291
olmo nm bir sarp292 ta palankaya dahi dem gnderilp te virildi. Andan kalaya
nzr peteye nasb olunan sye-bn- hnelerine nzl, vakt-i zahra dek elenp Muhzr
Aa habsinde olan kumandan ile Martines`i huzr- humynlarna293 getrdp "nin
dayanup dmedin buyurdukda henz imddm yetimedi alt yz Neme bir294 ol kadar
dahi Macar haydud cengcim olup kalam metn, zahre ve cebe-hnem vfir, nihyet
koruyacak mikdr askerim olmayup drt topcuya mnhasr idim.295 Yohsa bir buuk sat
deil belki bir buuk ay dayanr idim. B-huss Varadin tarafndan kopan byk tabur bir
iki gne dek imdda irimeleri haberin gndermi iken siz mukaddem gelp darb- destiniz
ile kala elinize girdi habse kiliz ldrme" dey yzin yire srmele Yedikule`ye sl
olunmak zre merhim-i aliyye-i hsrevnden bir br-gre bindirilp Martines piyde yine
habse gnderildi. Ol hnde dest beste huzr- humyn- mehbet-makrna gelen yirmi
be nefer Neme kfirinin ikisin mukbelelerinde kfirden296 kalma dar aacna salb

der-

akab katl, sirlerin huzrunda297 ve kimini Ordu-y humyn 298 iinde geerken yol
kenrlarnda getrenlere boyunlarn urdurup bahilerin virdi. Ol gn ahz olunan Neme
285

aranpo Y
hricine Y
287
dn Y: -V
288
zabt u rabta Y: u rabt -V
289
bir uurdan Y: -V
290
dzitdiler V: dmdz eylediler : dmdz itdiler Y
291
vki -
292
sarp -
293
humyn- husrevnelerine Y: husrevne -V
294
bir -
295
mnhasr idim VY: mnhasrm
296
kfir-i b-dnden Y: b-dn -V
297
huzr- erflerinde Y: erf -V
298
humyn Y: -V
286

79

ula syledilp, "Kk Kanije`de meks [] ikmet299 zre olan Neme taburundan
Hayzer Ceneral-i bed-fal300 beni arup vfir kd ile Lipva Cenerali kumandan
gnderdi ve azdan smarlad ki, Erdel Kral Ceneral Feterani`ye olan kdlar bir sat
evvel yollasun ve kdlar mefhmun bilmem, ancak lisnen sylenilen cevb dnki gn
byk tabur Arat nm mahalle konmak zre idi. Feterani kral- bed-fal301 ile olan asker
dahi kalkup bir yire geldikden sonra ehl-i302 slm askeri ile meydnda grmekdir ve
Lipva`nn alnmasna bakmayup iitdiim elbette tokumakdr ve Neme askerinin
mikdrn kimse bilmez. Bata olanlarmz sylemez. Halk ise elli bin dahi eksik tahmn
iderler ve taburda sagr ve kebr doksan kta top olup ne kadarn bile gtreceklerini
bilmem be gnlk zahre alup sonra gayrs Segedin`den gelsn" didiklerin takrr idp
habs olundu.
Ameden-i Tatar Hn
Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa`nn gelen mektbda; "Feterani Kral
sekiz bin atlu ve303 drt bin yaya Neme askeri ile Logo imddna gelp geri stne
varmaa yaya askerimiz vfir, lkin atlu askere muhtc olduu ekall-i mertebe bin atlu
imdd irsline himmet buyurasn" dimi. Vezriazam hazretlerinin304 otanda mvere
olup "zerimize tabur- makhr305 gelrken har yire asker ayrup306 gndermek kll
hatdr. Krm Hn celdetl307 Hac Selim Giray Han hazretleri Tatar- sab-reftr308
askeri ile Tmvar`a karbdir. nn imddna irmesi her vechile makldr" dey ittifk u
ittihd309 idp Rikb- humyna310 arz [u] ilm311 olundu. Mcibince sdr olan hatt-
humyn- evket-makrn ile Mr-i alem Frenk Mustafa Aa gnderilp Tmvar altnda312
varup teslm itdi. Hn-zdeler ve Krm ve irin Mirzalar yannda feth [u] krat
olundukda "seman ve ta nihyet bu kadar memleket skp geldim kendmzde ve
davarlarmzda (223 b) tb [u] tkat kalmam iken yine dnp lgar ile gir imdda gide

299

meks [] ikmet Y: ikmet -V

bed-fal Y: -V
301
bed-fal Y: -V
302
ehl Y: -V
303
ve : -YV
304
hazretlerinin Y: -V
305
makhr Y: -V
306
ayrup -Y
307
celdetl Y: -V
308
sab-reftr Y: -V
309
u ittihd : -YV
310
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
311
ilm Y: -V
312
altna Y
300

80

dimek ne denl gadrdir ve313 taraf- pdihnelerinden davet olunduk Ordu-y

hmyunlarna varup bir kerre mbrek yzin grelim. Andan ne emr iderse yoluna cn [u]
b feddr."314 Bugn cevb virp bugn Sabah Namzn Tmvar`da klup aa-y
mm-ileyh ile Tatar askerin kaldrup doru yoldan Ordu-y humyna315 karb geld
mjdesiyle gelen bir Tatar ikindi mahalli huzr- humyna316 haber virmekle vezriazam
mukaddem kethudsn kapusu ve mehterhnesiyle karu gnderp kend ahin
Mehemmed Paa ve Msrl-zde brhim Paa ve kul aalarn ve ocak ihtiyarlarn alup
Ordu-y humyn- nusret-makrn317 kenrnda istikbl, azm alay ile getrp adrna
indirp tertb-i ziyfet ol gice anda beyttet idp irtesi mah- Safer`in 318 gurresi enbih gn
Vezriazam319 vestat ile [o]tada320 pye-i serr-i alya yz srp "ho geldin yol
zahmetlerin ile nicesin" dey 321 taltf buyurdukda, efendimin hidmeti bu kullarna
rahmetdir" deyp322 izn-i humynlar zre zr-i py- tahtnda ihrm zre icls ahvl-i
dmenden323 baz mkleme,324 taraf-325 mlknelerinden krmz kadifeye dhte
semmr kapanitse ilbs ve kalpak zre iki murassa top sorgu murassa326 ve327 emr
ihsn ve tamm- mevcdn328 niam- hdvendigra mstarak eyleyp mezn
oldukda329 inp birka adm tey buyurd. Ve maan gelen sbka merhm olan olu 330
Azamet Giray Sultn331 ve Hac Giray-zde slm Giray Sultn ve Canbey Giray-zde Baht
Giray sultanlara dahi332 kontolar ile333 azm334 ikrm olundu. Ol gn nice yldan beru 335
Tmvar etrfndan dem kapup hle-kr bir aya dk Topal nm katana kfiri kalada

313

ve : -YV
fed idelim Y: idelim -V
315
humyn- zafer-makrna Y: zafer-makrn -V
316
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
317
humyn- nusret-makrn Y: -V
318
Safer`l-hayrn Y: hayr -V
319
vezriazam Y: -V
320
ota- humynda Y: humyn -V
321
dey Y: -V
322
deyp Y: silik V
323
dmen-i bed-ahterden Y: bed-ahter -V
324
sul buyurup Y
325
taraf : dern Y: silik V
326
murassa Y: silik V
327
ve -Y
328
vcdun Y
329
oldukda Y: silik V
330
olu -
331
Sultn Y: -: silik V
332
dahi Y: silik V
333
kontolar ile -Y
334
azm Y: -V
335
beru -Y
314

81

giriftr bir yenieri elinde nihn mebl- vfire ile tlk zre olan 336 beli aas klauz Pr
Aa haber virp katlin niyz itmein, buldurup huzr- humynlarnda syledp mezbra
boynun urdurd. Ve ahamdan337 sonra Arnavud Mahmud Paa`dan imdd talebiyle gelen
deminden huzr- humynlarnda keyfiyyet-i dmeni sul buyurd. Feterani Kral cmle
arlk ve zahresin gir braup sekiz bin atlu 338 drt bin yaya Neme askeri ile Logo
imddna gelp sugur- Lipva alunduun iitdikde yayasn taburda brakup339 atlusyla
varup zahre ve arln getrdp tabura340 girdi. Etrfna hendek kesp kalaya arka
virdn bir mikdr atlu341 guzt- islm342 imdd olunur ise tokulacan syledi. Ayn-
asker vezriazam otanda meveret idp hlen Ordu-y humynda343 mevcd top ve
mhimmt- cebe-hne ve zahremiz kfdir ve Tmvar levzmt cmleden ehemm
elzemdir. Muktez olan ey bu tarafdan grilp sl olundukdan sonra cumhren Feterani
Kral zerine varlmak her vechile makldur dey ittifk u ittihd344 olunup Rikb-
humyna arz olundukdan sonra on drt bin keyl dakk ve Lipva`dan kan cmle toplar
yetmi bir aded fu humbaras ve krk drt aded meml sepet humbaras drt bin beyz el
humbaras yedi kantar fitil be varul zift ve am sakz ve her birinden mhimmt- sire
ifrz idp mh- mezbrun345 ikinci Pazar gn vezriazam kethuds Hac Mustafa Aa be
yz sekbn be yz yenieri be yz serdengedi siph be yz Msr askeri kapusu halk346
ile Vezr Arnavud Sleyman Paa kapusu ve eyleti askeri ile Adana Beylerbeyisi erkes
brhim Paa ile irsl olundu. Le-i kffr- hk-sr347 kokusundan halk orduda348 ve
pdih- dil349 hazretleri ota- humynlarnda bir drl350 duramayup tebdl-i mekn
iktiz itmein ol gn yine kala etrfndan dolaup mahd petede yleye dek351 sye-bn humynlarnda352 elenp vezriazam kullar ota- humynlarn kaldrup det siph

336

olan Y: silik V
Aham Namzndan Y: namazn -V
338
atlusuyla varup Y: ...suyla varup -V
339
drt bin... brakup -Y
340
tabur- makhra Y: makhr -V
341
atlu -Y
342
slm Y: -V
343
humyn- nusret-makrnda Y: nusret-makrn -V
344
u ittihd Y: -V
345
idp mh- mezbrun Y: -V
346
halk : -YV
347
hk-sr Y: -V
348
ordu-y humynda Y: humyn -V
349
dil Y: -V
350
bir drl Y: -V
351
dein Y
352
humynlarnda Y: -V
337

82

silahdr ayn- asker alay ile bir ayrek gir353 gidp354 bir mrtefi mahalle nasb, asker-i
slm355 dahi yirl yerine kondlar. Aham nc D-enbih gicesi imdd [u] inet356
talebiyle yine Arnavud Mahmud Paa`dan gelen demi huzr- humynlarnda syledp357
evvelkine mutbk gelmein sabh oldukda358 bade`l-istire bin Tatar- sab-reftr359
askeriyle Baht Giray Sultn imdda tayn olup badeh ed-i hdmet kapusu halk360 ve
eyleti askeri ile erkes brhim Paa dahi varmak buyuruldu . Drdnc Sal gn byk
taburdan css gelp kffr- hk-sr361 nehr-i Mori`i anad nm mahalden beru gep
Arat`a konduu ve guzt- islm Lipva`da meks [] ikmet362 zre iken enseden gelp
boazlar alup mukbil olmak zumunda olduun bildrp mvere olundu. "Dmen-i
dn ve kefere-i bed-yin363 stmze gelmezden mukaddem biz Lipva`dan kalkup doru
yoldan Tmvar`a varup asker364 mhimmt u cebe-hne ve zahresin koyup andan
Mahmud Paa imddna gidelim eer dmen p [] pesden gelr ise drz birka
gn dahi meks olunur ise biz alakdayz dmen ardmzdan gelp boazlar zabt idp
cmle ordumuz yksekden topa yedirir. Bi-eyyi-vech-i kn kalkmamzn lzm vardr"
dey ittifklar Rikb- humyna365 arz olundukda hemn harekete kat hatt- humyn
sdr olup Hn hazretleri Tatar askeri ile dmenin366 gelecek boaza konduruldu. Ve
Tmvar`a giden asker ve zahre develeri dahi aham zeri yetip Lipva sahrsnda alt
gn ikmetden sonra beinci ehr-enbih gn umm guzt- ehl-i367 slm kullar ile
slimen gp yine gelind minvl zre herkes yirl yerinde kollu kolunda tertb-i alay
ile dor yoldan ricat ve azmet olunup eyleti ile Karaman Beylerbeyisi Vezr Hsm
Mehemmed Paa ileru toplar zerine Vezr Arnavud Sleyman Paa dahi Mentee Sanca
Mutasarrf Fndk Mustafa Paa ve Erzurum ve Trabzon eyletleri ile dmdr tayn olup
arlk ileru ve Tatar Hn cmleden gir gelmek buyuruldu. Ol gn YAut

353

girsnde Y
gidp -Y
355
askir-i ehl-i islm Y
356
inet Y: -V
357
syledp V: syledilp Y
358
oldukda Y: -V
359
sab-reftr Y: -V
360
halk : -YV
361
hk-sr Y: -V
362
ikmet Y: -V
363
dn ve kefere-i bed-yin Y: -V
364
askir-i islm Y: -V
365
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
366
dmen-i dinin : dn -YV
367
ehl Y: -V
354

83

HarmAb

368

konakdan hareket vakti l-yenkat tekub iden yamurdan azm balk

zahmeti ekilp ekser-i cebe-hne ve zahre arabalar krlup yolda dkldn ve niceleri
batup kalduun bizzat gayretl pdihmz hazretlerinin manzr- humynlar olman
gedkl mteferrika ve avu aalar Defterdr Efendi ile gir evirp tamri mmkin
olanlar yapdrup, olmayanlarn yklerin bo develere ykledp hezr-u mihnet ile aham
geerek yine arad Palangas yurduna nzl buyuruldu. rtesi Pen-enbih gn Sabh
Namz yamur kesilp lkin arabalarn bir mikdr gice gelp ekseri dkilp kalmala ol
gn oturak olup yleye dek gile gelp dhil oldular. Fndk Mustafa Paa memr
olduun hidmetde taksrt itmein369 mansb Tmvar muhfazasnda kalan Bostanc
Mahmud Paa`ya tevch olundu. Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa`ya tevch []
inyet370 olundu. Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa eyleti ve yannda olan sir371
guzt- islm ile372 Tmvar`a gelmi idi. Emr olunduu zre kend salt Ordu-y humyna
gelp ota- llerinde pye-i serr-i alya yz srp "fethine memr olduumuz Logo
Kalas`ndan bir buuk sat beru karye-i Boldor nm mahalle konup etrfmza metris ve
hendek kesp meks zre iken Erdel Kral Feterani lan sekiz bin atlu ve373 drt bin yaya
kfir374 ile kaladan bir sat yukaru nehr-i Tm kenrnda orman iinde tahassun itd
taburda375 stne geldmizi iidp etrfmz hendek ve ardmzda bir mikdr yir akdr
dey pazarlk iden rey varup haber virmeleriyle iki bin atlu ayrup bizi eb-hna
gnderdi. Kullar dahi ol mahalle bir gidp top ve piyde tfengci ile zabt [u] rabt376 ve
gfil durmayup meln dahi tonuz377 topu olup ol mahalden yrdkde top ve tfeng ile
uratmayup gir dndrp iki yz kadar 378 kfir-i b-dnler379 vfir br-grleri ile helk380 ve
takb iderek tabur- makhra381 (224 a) dktk. Ummen kalkup zerimize gelecei haber
alunup on bin mikdr382 gzde atlu askere muhtcdr ki, kulun yannda olan piyde ile

368

tel Y: -V
itmele Y
370
ve inyet Y: -V
371
sir -
372
ile -
373
ve : -YV
374
kfirler Y
375
tabur- makhrda Y: makhr -V
376
u rabt : -YV
377
hnzr Y
378
mikdr Y
379
b-dnler Y: -V
380
nr- cahme revn Y
381
tabur- makhra Y: makhr -V
382
kadar Y
369

84

zerine varla mukvemet mmkin olmayup efendimin383 emriyle slimn384 Tmvar altna
geldn" arz [u] ilm385 eyledi. Ve getrdii Krka nm Neme Kapral yani onba
dimekdir,386 syledilp Varadin`deki byk tabur Feterani Kral ile Lipva altnda bir yire
gelp islm askerine tokumak zre haberlep lkin Lipva alnman byk tabur Kk
Kanije`ye gidp Feterani Kral tabura387 girp ben Mahmud Paa ordusuna firr etmi iken
tutub esr itdiklerin takrr idp hapse verildi. Der-akab Kurd Mehemmed Paa388 gelp
"anad etrflarn tecesss eyledim dmenden bir drl389 nian yok uzakdan biraz ate
grndi tabur m deil mi bilmem demim az olman daha ileru varup cevb- f390
getremedim." Koluna bin kadar gzde asker koulsa inallah Tel391 murd zre hem
dil ve hem sahh haber getrilecein syleyp matlb zre dem kolup gnderildi.
Vezriazam Kethds Hac Mustafa Aa`ya Tmvar`a kapanmak artyla vezret hslar
virilp yerine Harc- Muhsebeci ehr Mehemmed Efendi kethd nasb olundu. Yedinci
Cuma gn gilp Tmvar sahrsna konuldu ol gn Hasoda`da Pekir Gulm Grc
Sleyman Efendi`ye kapucubalk Mastac kirdi Batlamyus brhim Efendi`ye Kapu
ortasndan yevm yz elli ake tekd inm []392 ihsn buyuruldu.
230.
Fethi kala-i Tittel
Belgrad Muhfz Vezr Cafer Paa, Haleb Beylerbeyisi Vezr Dursun Mehemmed
Paa`y eyleti askeri ile Belgrad muhfazasna alkoyup kendsi memr olduu zre bervech-i arpalk Nide ve Kayseriyye sancaklarna Mutasarrf Vezr Daltaban Mustafa Paa
ve am Beylerbeyisi vezr Kanijeli Osman Paa ve Yanya sancana mutasarrf393 Arnavud
Kk Cafer Paa ve mr Bosna levendatyla Fazl Blkba yenieri, cebeci, topcudan
bir mikdr kapukulu ile Donanma-y humyna girp ve serhadl Mehemmed Paa ile
Manastr`dan yazlan drt yz elli nefer silahdr serdengedisin Zemun tarafna geirp
karadan yolladkdan sonra kendsi YAut Ha Yo

Lkvtm

394

Tittel Kalas

fethine azmet idp slankamen nm mahalle vardukda mukaddem Kala-i Tittel

383

efendimizin Y
slimn -Y
385
ilm Y: -V
386
dimekdir Y: -V
387
tabur- makhra Y: makhr -V
388
Kurd Mehemmed Paa der-akab Y
389
bir drl Y: -V
390
f cevb Y
391
tel Y: -V
392
inm Y: -V
393
Vezr Daltaban... mutasarrf -Y
394
tel Y: -V
384

85

muhfazasna memr olan Macar ve Srf`dan mad yaz eyymndan beru iki bin Neme
ve etrfn cerhorlar ile kalaya muttasl nehr-i Tise kenrnda azm tabyalar ve aranpolar
yapup Donanma-y humyn ile nehr-i mezbrdan gep kala altna yanamak mmkin
olduu esahh- haber alnmala zarr frkate ve ayka ve st ak kayklar ile Tuna
gllerinden gidp Kk Cafer Paa ve Fazl Blkba bir mikdr guzt- ehl-i slm395
ile ileru tayn ve kala-i mezbrun sol tarafna yarm sat mikdr bad yire yanaup tara
kdklarnda Kubile tarafnda vki Filve cisri ve kala-i mezbre muhfazasnda piyde
ve svr iki bin mikdr Neme 396 kfiri397 zerlerine yryp bunlar dahi beruden karu
dmen-i dne398 mukbil olup merdne ve dilrne hareket iki sat kadar 399 ceng-i azm400
olup altm mikdr kfir-i b-dn401 tume-i emr ve yzelli mikdr zahm-nk ve girden
dahi gemiler ile silahdr serdengedisi ve sir guzt- ehl-i402 slmn ceste ceste geldiklerin
mhede ve girye firr idp Ser-asker Cafer Paa dahi yannda olan vzer v mr-i
mrn ve cy- muvahhidn ile der-akab yetip ol gice ol mahalde giceleyp irtesi mh-
Safer`in403 drdnc Sal404 gn bi`l-cmle gemileri gir slankamen`e yollayup

YAut HAb Nyutsm

405

alaylarn tertb ve kala-i mezbre altna nzlnde bil-

rm guzt- ehl-i406 slm kol kol akdan metrislere girp ol gn ol gice azm harb ktl
ve yr nids kuluk vaktinde Kubile cisri muhfazasnda olan umm Neme kfiri
metrisden asker-i slm407 stne yryp yakn gelmele zarr metrisde olan guzt- ehli408 slmdan iki bin mikdr piyde ve svr imdd ve ser-asker ardna409 tayn410 ve
metris411 kazduun dmen-i dn grmele yine ceng [] cidl412 itmedin girye firr itdiler.
Ol gice guzt- ehl-i413 slm yrye hazrlanup ehr-i mezbrun altnc Pen-enbih gn
akdan kalann cevnib-i erbaasndan yry idp YAut Ha Nvub hendekden
395

ehl-i islm Y: -V
dedikleri +Y: -V
397
kfirlerin Y
398
bed-ahterlere Y
399
mikdr Y
400
cidl-i harb ve ktl Y
401
b-dn Y: -V
402
ehl Y: -V
403
Safer`l-hayrn Y: hayr -V
404
Sal -Y
405
tel Y: -V
406
ehl Y: -V
407
askir-i ehl-i islm Y
408
ehl Y: -V
409
zerine Y
410
tayn -
411
metrisler Y
412
cidl Y: -V
413
ehl Y: -V
396

86

hri bilcmle tabya ve aranpolar zabt olunup iinde bulunan meln-i dzah-mekn
ummen kldan gep bakyyet`s-syf olan414 kffr- hk-sr415 kalaya kapanup ceng
[] harbe mberet eylediklerinde guzt- mslimn gayret [] hamiyyet-birle
hendeklerine hcm [u] iktihm,416 yer yer kenrlarnda metrislenp dilrne ceng-i cidl-i
harb [u] ktl417 itmein kulb- mrikne vehm-i azm mstevl olmala kalaya vire
bayran dikp istmn ve serdr- mrun-ileyh dahi ayn- asker ittifkyla418 virelerine
rz ve tara kmak zre419 iken Varadin tarafndan imddlarna gelecek dmen alaylarn
mhede itmeleriyle ol sat vireyi bozup bir mikdr cebe-hnesine te virdiklerin guzt mslimn420 grp taraf taraf kalaya hcm [u ]iktihm421 ve yry idp YAut

Ha Nvub dernunda olan bilcmle Neme ve Macar ve Srf kfirleri n- vahidde

kldan gep kala-i mezbre top ve cebe-hnesiyle feth [] teshr olup guzt- ehl-i422
slmdan dahi sekiz yz kadar423 ehd424 bin kadar yaralanup bi-emr-i humyn kalann
top ve cebe-hnesi Donanma-y humyna alndkdan sonra drt tarafndan tee uruldu. 425
Henz ceng harb ber-taraf olduu vakit, Varadin tarafndan bin mikdr svr, bin
mikdr piyde meln-i dzah-mekn,426 kala imddna gelp fethin427 mhede itmele
tersine dnp firr itdiler. Birka seneden beru kala kapudan olan tate nm lan bu
etrf- serhadlerde env- drl itd ekvetin nihyeti olmaduundan gayr, geen yl 428
Varadin altnda Ordu-y humyna nakli fermn olunan zahre ve cebe-hne ve nice
bzergn gemilerin alup iinde olan mmet-i Muhammed`i krup ve kimin esr-i derzencr429 itmiidi. YAut Ha dmqb430 son yryde katl olunup ve Neme
tarafndan binba olan kapudan tutuldu.YAut Ha Nvub evketl ve kermetl

414

olan Y: -V
hk-sr Y: -V
416
ve iktihm Y: -V
417
cidl-i harb ve ktl Y: -V
418
ittifk ve ittihdyla Y: ve ittihd -V
419
zreler Y: zre V
420
ehl-i islm Y
421
ve iktihm Y: -V
422
ehl Y: -V
423
mikdr Y
424
hed defterine ilhk Y
425
virlp yer ile yeksn oldu Y
426
dzah-mekn Y: -V
427
feth teshrin Y: teshr -V
428
yl VY: sene
429
der-zencr Y: -V
430
tel Y: -V
415

87

ve kudretl, mme-i ibdullha merhametl 431 pdihmz hazretlerinin432 ymn-i433

himmetleri berektiyle bu gaile-i hile434 dahi mndefi olup ol gn aham vakti taraf-
pdihden435 irsl buyurulan iki kta fermn vrd bulup irtesi Cuma gn erken gilp
Belgrad`a436 ricat ve hn-i vuslde Serasker Cafer Paa kend yine Belgrad muhfazasnda
kalup437 emr olunduu zre Ordu-y humyna gidecek asker-i ehl-i438 slm ifrz idp,
feth-i Kala-i Tittel mjdesiyle gnderdii mektb439 sekizinci enbih gn gelp Rikb-
humyna arz olundu. Ol gn celdetl440 Tatar441 Hn- l-n442 hazretlerin nihn ota-
humynlarna getrdp serhadde443 mteallik nice mkleme eyledi. Ve ikindi mahalli bir
Tatar mirzs tutup getrd bir Neme kapral huzr- humynda syledilp, "bugn
ale`s-seher anad`a gedim, alef alurken Tatar`a tutuldum Nemenin byk taburunda atlu
ve yaya elli be bin mikdr asker olup katanas ile altm bin olduun sylenr, yayas
atlusundan ziydedir, altm kta h topu vardr zahreleri kifyet mikdr Segedin`den
gemi444 ile gelr Austos`un on yedinci gn tabur seraskeri Feriderikos Kral Varadin
Kalas`na atlu ve yaya be bin cengci alkoyup kendsi taburu askeri ile kalkup yedi
gnde Kk Kanije`ye gelp bir gnde Tise suyundan anad`a gep bir gn oturup
islm askeri Lipva`ya gitd haberi gelmele imdd etmek zre iken alnduu haberin
iidp, shhatine vkf olmak in dil aldrup syletdi. Kalay alup ve ykup ve cengcisini
krup byk taburu dahi aradan kaldrdkdan sonra Varat`a dor hareketlerin bildirmele
cenerallerimiz arasna ihtill dp Feriderikos Kral ile Hayzer Ceneral delim didi.
Kaprara Ceneral rz virmeyp islm askeri okdur kend askerimizi telef itmeyelim
zerimize gelrler ise (224 b) bi`z-zarr drz deyp havfndan taburu445 kaldrdp
nehr-i Mori`i karu geirdi. Tatar askerinin geldn iitmedik Tittel ve Varadin
taraflarna islm askeri yrmekle byk tabur dahi Varadin cnibine dnp gitmek
zredir. Zr islm askerinin Lipva`dan kalkup Tmvar`a gitd haberin aldlar, der-akab
431

mme-i ibdullha merhametl Y: -V

pdih- ry-i zemn efendimizin Y
433
ymn -Y
434
hile Y: -V
435
pdih- islm hazretlerinden Y: islm hazretlerin -V
436
Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V
437
kalkup Y
438
ehl Y: -V
439
mektb -
440
celdetl Y: -V
441
Tatar -Y
442
l-n Y: -V
443
serhad umruna : serhadde YV
444
sefneler Y
445
tabur- makhru Y: makhr -V
432

88

anad karusundan dahi kalkup Segedin`e doru gitdiler. bin atlu iki bin yaya ayrup
Feterani Kral imdadna gndermek tahmn idp ve islm askeri gir dnmeyip Belgrad
taraflarna giderlerse byk tabur dahi Feterani Kral olduu mahalle gitmeyi makl446
grdiler. Be-her-hl Feriderikos Kral sz islm askeri ile tokumaktr ve taburumuzda
humm ve ishlden hastalk olduun" takrr idp habse verildi. Getren Tatarlar kaftan
giyp drt yz guru ihsn olundu. Dokuzuncu Pazar gn evketl hnkrmz hazretleri
Tmvar Kal`as seyrine terf yine topcu kullesine nzl- humyn 447 buyurup,
mukaddem Tmvar muhfazasna tayn olunan Sivas Beylerbeyisi Vezr Kandilci
Hseyin Paa ve sbka Yanova Beylerbeyisi Deli mer Paa ve sbka ankr Sanca
Mutasarrf Badad`l Kara Mehemmed Paa ve sbka Gle Sanca Mutasarrf Gleli
Mehemmed Paa ve on drt oda yenierinin drt oda yenierisi cebeci ve topcu odalar ve
bin sekiz yz nefer siph silahdr serdengedisi karlup yirlerine Hamid Sanca
Mutasarrf Tatar Salih Paa ve Mentee Sanca Mutasarrf Bostanc Mahmud Paa ve
Yanova eyleti virilen Katana Mustafa Paa ve Amasya sanca ilhkyla Alacahisar Beyi
Bekta Bey ve Adana ve Mara eyletlerinin zam v erbb- tmr ve Belgrad`dan
gelecek Rumili`nin has aalar ve yz elli nefer yamak ile be oda yenieri, be oda
cebeci, drt oda topcu birer kst ulfelerin virilmek zre siph silahdrdan be yz nefer
serdengedi mcedded ve Kasmdan yirmi gn sonra kmak artyla Sivas Eyleti`nin
zam v erbb- tmr ve Rumili`nin sa ve sol kol448 alay beyleri ile zam v erbb-
tmr ve Belgrad`dan449 gelecek Kk Cafer Paa ve mr iki bin nefer Bosna piydesiyle
Fazl Blkba ve mceddeden siph silahdrdan dokuzar450 yz nefer serdengedi tayn
ve cmlenin zerine Vezr Hac Mustafa Paa babu olup Rikb- humyna 451 davet,
mahall-i mezbrda pye-i serr-i alya yz srp, "greyin seni memr olduun hdmetde
taksrt itme dum seninledir" buyurup, serserli krk ve Yenieri Aas vekli
Mehemmed Aa`ya sde hlat ilbs, Ordu-y humynla olan toplardan biri be biri
kyye452 iki kolonborna ve krk h top ve hayli cebe-hne dahi teslm gerei gibi hfz,453
mstahfzn- askeri454 ve mhimmt- sireyi tekml ve kala tamr in etrf kurlardan
onbe bin kebr kazk gelmek ve Lipva`dan kan mimr bild gibi kalay yapmak zre
446

mnsib Y: -V
humyn -Y
448
kol -Y
449
Belgrad- dr`l-cihddan Y: dr`l-cihd -V
450
dokuz Y
451
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
452
vukyye Y
453
hfz Y: -V
454
askir-i ehl-i islm Y
447

89

tenbh [] tekd,455 Rumili ve Anadolu Beylerbeyileri imeci ile varo hendein tathr ve
serhadd-i mansreyi Allh`a456 emnet idp ota- humynlarna nzl buyurdu.457
Onuncu D-enbih gn umm guzt- ehl-i 458 slm kullar ile Tmvar sahrsndan
hareket Kala- Logo`a doru azmet olunup, ordu kprsnn izdihmndan gayr ubr459
mteassir olman adletl pdihmz hazretleri kprye nzr bir mnsip mahalde
nehr-i Tm kenrnda sye-bn kurdurup iki sat mikdr meks ikmet460 itmele askeri461 slmn kimi kprden ekseri iki tarafndan geitlerden der-akab kendler dahi sadet-i
ikbl462 ile kprden gep nehr-i Tm kenryla sat iler menzil-i Pogoni nm bir
ky yurduna konuldu. Ol gn Tatar yediyle gelen bir Macar katanas syledilp, "dn
yleden sonra elli kadar haydud ekys463 ile Segedin`e giderken tutuldum, yoldalarm
kad, slm askeri Tittel ve Varadin semtlerine gelp ve byk slm askeri dahi dnp
Baka`ya gidecekdir dey haber alnmala dnki gn byk tabur anad karusundan
kalkup sat te Serinor mukbelesinde vki Makova nm mahalle konup atlusu bu
aham Segedin`e varup yayas ardunca gidp muaccelen Segedin altndan kpry gep
Varadin`e gideceklerdir, lkin anda otururlar m yoksa464 gayr yire giderler mi bilmem
ancak slm askeri Varadin`e giderse biz de oraya varrz" didiklerin takrr idp habse
verildi. On birinci Sal gn andan dahi geilp cmle arlk dmdr Vezr Arnavud
Sleyman Paa ile gir kalkup umm salt atlu kollu kolunca gidp nsf- rhda Hn
hazretleri huzr- humyna davet, karb geldikde atndan inp kudm- humynlar
pp mezn olduu hlde atyla Rikb- humynlarna yanaup yarm sat mikdr 465
dmen-i dn466 ahvlinden baz mkleme ve hn-i vedda mazhar- iltift has
yedeklerinden bir donanm at ihsn olundu ve Pofa palankasnda mecrh olan Arnavud
askeri arabalarna rast gelinmein cmlesin birer altun ile mesrr idp Logo Kalas`ndan
bir buuk sat bad mahalde vki menzil-i 467 Boldor nm karye yurdunda Rumili
Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa kesp konduu tabur hendei iine nzl buyurduu
455

tekd Y: -V
Hak tealaya Y
457
buyurdular Y
458
ehl Y: -V
459
mrru +Y: -V
460
ikmet Y: -V
461
askir-i ehl-i islmn Y
462
ikbl Y: -V
463
ekys Y: -V
464
yoksa Y: -V
465
mikdr VY: kadar
466
dn Y: -V
467
menzil -Y
456

90

esnda ota- humynlar kurulunca sye-bnda oturup siph silahdr zmresi etrafn
ihta eyledi. Hn- l-n468 hazretleri muaccelen kalaya karb mahalle konup taburda
olan dmen-i dnin hareketi nmyn 469 yet bir tarafdan bata ber gep orduya 470
akunluk virmek ihtimlin def in Rumili ve Anadolu Beylerbeyilerin eyletleri ile
isteyp henz konaa gelinmezden evvel gnderilmiidi. Mehbetl pdihmz hazretleri
ikindi snneti klup farza kmet olunurken celdetl 471 Hn- l-n472 hazretlerinin
klavuzu Topal Serhadl tabur- makhr473 kenrnda ceng itd bir Macar katanasnn
bandan byk elengin, belinden akmaklusn alup Byk Mrahr Ahmed Aa
vstasyla huzr- humyna getrp eleng ile bir kabza altun ihsn olundu. Ahamdan
sonra taraf- pdihden474 Hn475 hazretlerine istimleti mutazammn hatt- humyn-
evket-makrn ile Salhor Msrl Osman Aa irsl [] sl476 drdnc satde gelp tabur dmeni etrfndan kuatdn arz [u] ilm477 eyledi. hdmetkr olan birisin arl
yannda alkoyup ikisiyle cenge478 mde herkes sanca ve kolunda bulunup arlkdan
gir kalana Dmdr Sleyman Paa hakkndan gelmek zre delll nid itdirildi.
Hezmet-i tabur- kffr ve ehdet-i Mehemmed Paa ve
Mahmud Paa ve Hseyin Bey ve Feth-i kala-i Logo
rtesi mh- mezbrun on ikinci ehr-enbih gn mehbetl pdihmz hazretleri
hareketden mukaddem Kk Mrahr erkes Mehemmed Aa kullar ile celdetl479 Hn l-n480 hazretlerine ve cmle paalara ve beylere, alay beylerine ve ocak aalarna,
aniy ve pr umr- ddelerine 481 ve nefert kullarna baka baka selm gnderp, "gn
bu gnk gndr, memr olduklar hdmetde taksrt itmeyp efendisinin rzsn gzedp
gayret [] hamiyyet ve kulluk idecek zamndr, erlik idenler hakknda inyetim
mebzldr" buyurdu ve csslukda tutulan bir haydd ile dnki Macar katanas katl olunup
tamm- mertebe alaylar tertbinden sonra kalkulup482 Logo Kalas grnd mahalde
468

l-n Y: -V
nmyndr Y
470
ordu-y humyna Y: humyn -V
471
celdetl Y: -V
472
l-n Y: -V
473
makhr Y: -V
474
pdih- kiver-gdan Y: kiver-g -V
475
Hn -
476
ve sl Y: -V
477
ilm Y: -V
478
ceng-i cidle Y: cidl -V
479
celdetl Y: -V
480
l-n : -YV
481
aniy ve pr umr-ddelerine Y: ihtiyr ve pr ve umr-ddelerine : -V
482
kalkulup Y: -V
469

91

celdetl483 Hn- l-n484 hazretleri at zre485 hnkra486 buluup, "siz doru tabur-
makhr487 zerine ben kulun Tatar askeri ile kalann alt tarafndan Tm suyun karu
gep dmenin488 urna gidecein" arz idp ved eyledi ve kala berberinde Ordu-y
humyn489 kurulup izdiyd atlu alaya ve piyde iler gidp karakullukcudan gayr kimse
kalmasun buyuruldu ve tabur- makhr ise kaladan bir sat yukaru ebe yolu zerine
vki olup sa tarafnda olan iki azm bataklarn ularn sol tarafnda nehr-i Tm`dan
ayrlm bir mh- cr (225 a) Yarl azmaa uladrup bataklarn ardn hendek ve metris ve
araba ve toplar ile zabt u rabt490 idp serdr- kffr- murdr491 olan Erdel kral Feterani
lan ici ve hidmetkr ve Srf ve Macar`dan gayr yirmier otuzar kfirden mntehab drt
bin piyde ve sekiz bin atlu askerin be bini sf katlav demura gark olmu on iki bin
cengci Neme kfiri492 ile tahassun idp keml-i gurrundan, "bu asker her yl
bozduumuz askerdir, gelp kalaya sarlurlar biz ardndan su tarafn alup krarz, cmle
ordularn zabt u rabt493 ideriz, hzr ikr ayamza geldi" zumuyla cenge494 mde olduu
sem-i humyn- pdihye495 ilk olunmala cmle vzer v mr-i mrn [] mer ve
ocak aalarna basret zre olup gnl birlii ile tabur- makhra varmak emr olundu. Ve
Logo Kalas solda nehr-i Tm aur olduundan asl iltift olunmayup b-perv topu
altndan geilp altnc satde guzt- ehl-i496 slmn arhacs der-akab Yenieri Oca ve
h toplar batak tarafndan tabur- makhra yanaup pey-der-pey atlurken sa tarafndan
eyletleri ile cmle paalar ve Msr askeri ve sol tarafndan azmak su auru kapusu ve
eyleti ve mr piyde Arnavud tifesiyle497 Rumili Beylerbeyisi Arnavud Mahmud Paa
glbank- Muhammed498 ekp peyk-br yryp bataklardan ve yarlardan gep hendek
ve metris ve arabalarn skp tabur- makhra girdiler dmen-i dni kovup krarak vehle-i
lda toplarn zabt u rabt499 idp tabur- makhr ortasna varlm iken Arnavud Mahmud
483

celdetl Y: -V
l-n Y: -V
485
zerinde Y
486
evketl pdiha Y
487
makhr Y: -V
488
dman- dnin Y: dn -V
489
humyn Y: -V
490
u rabt Y: -V
491
murdr Y: -V
492
kfir-i b-dnleri Y: b-dnler -V
493
u rabt Y: -V
494
ceng-i cidle Y: cidl -V
495
kiver-g hazretlerine Y: -V
496
ehl Y: -V
497
askeri ile Y
498
Muhammed Y: -V
499
u rabt Y: -V
484

92

Paa sa brnden500 kurun ile urulup ehd olman, Arnavud askerinin bir mikdr
dizdrndan gayrs yz dndrp Yarl suyu gemek ardnca olduun dmen-i dn 501
grmekle502 piyde ve svr bu kadar bin kfir-i bed-ahterler503 birden top ve tfengin
atarak tonuz504 srs gibi gelp hamle v hcm itmele yenieri aas ehl- rz gayret-i
dniyye shibi vfir nefertndan gayr sir505 asker-i slm506 srp taburdan507 tara
karduun nihn rikb- humyna arz [u] ilm508 ve imdd-u inet509 taleb olunman ol
sat vezriazam cmle kapusu ve zmre-i siphdan be yz dem ile lgayup 510 mehbetl
pdihmz hazretleri gedikl mteferrika ve avu ve siph ve511 silahdr zmresiyle
tabur- makhra bir ayrek mikdr bad yirde db-i alayn kurup dizgin ekp bnyn-
merss misl durup sancaklar nnde cmle iolan kullarn feth-i erfe baladup Hrka-i
Mbreke arabas yanna eyhulislm, nakbl-erf, kdasker efendiler cem- du
idp dmdr Vezr Arnavud Sleyman Paa gnlnde olan nice bin guzt- ehl-i512 slm ile
tayn olundukdan513 sonra cmle paalara, "hemn yryp dmeni514 aradan kaldra515
grn ve ill siyset olunursuz" itbyla sdr olan mteaddid hatt- humyn- mehbetmakrnlarn bostanc hasekileri ve dvn avular ile gnderp henz ehdeti mekk idi.
Arnavud Mahmud Paa`ya olan hatt- humyn kapucular kethuds Eyybl Hasan Aa
getrp ahvle vkf olmala, "Mahmud Paa dd ise Rumili Eyletin pdiah bana
ihsn itdi ite516 hatt- humyn" dey gsterp byle bir gkek tezvr ile ormana dalm
bu kadar bin Arnavudu tayn olan dvn avular ile hezr-u mihnet ile srp birka
bayrakdr neferiyle alup yrtd sa tarafdan dahi Vezriazam hazretleri517 Yenieri
Ocana ve paalara ikdm-u tm518 iderken taraf- pdihden519 Haznedr Nezir Aa
ve mushib aalardan avubayla Ahmed Aa ve Ali Aa ve Byk Mrahr Ahmed Aa
500

yanndan Y
bed-ahter Y
502
mhede itmekle Y
503
bed-ahterler Y: -V
504
hnzr Y
505
vfir Y
506
askir-i ehl-i islm Y
507
tabur- makhrdan Y: makhr -V
508
u ilm Y: -V
509
inet Y: -V
510
lgar idp Y
511
ve Y: -V
512
ehl Y: -V
513
olup andan Y
514
dmen-i bed-ahlk Y: -V
515
kaldra -Y
516
Rumili... ite -Y
517
hazretleri Y: -V
518
tm Y: -V
519
pdih- adlet-nmn hazretlerinden Y: adlet-nmn hazretlerin -V
501

93

ile gelp cmle paalara ve ocak aalarna, "koynumuzda cmleniz hakkna hatt-
hmyun- evket-makrn520 vardr ve ill yryn" dimekle herkes kapusu ve kolunda
olan askeri yaln kl ile iki defa dahi tabura 521 yrdp bir alay muhannes habsler
hcm- dmene522 tkat getremeyp ve yirlerinde sabit kadem olamayup gir geldikleri
vakit kermetl pdihmz hazretleri kuvvet-i kalbi guzt- ehl-i slm523 in mahall-i
mezbrdan bir kurun menzili dahi iler varduundan askere524 korku dp525 "ne
durursuz padiah hazretleri526 ensemizden bizi krmaa geliyor artk nect yok il balu
mundr lmeden ise527 ehdete vsl olalm" dey birbirlerine gayret [] hamiyyet 528 ve
cenge529 tergb idp, vezriazam ve paalar ve res-y asker nice yz eviren bedbahtlarn ve bayrakdrlarn katl idp hezr [u] meakkat ile gir530 dndrp drdnc
defa gnl birlii ile taraf taraf yry idp dmene 531 kartlar sa tarafdan Diyarbekir
Beylerbeyisi Vezir ahin Mehemmed Paa sol ka stnden ve Arnavud kulundan dahi
skp Beyi Siroto Hseyin Bey sol avurdundan kurun ile urulup ehid olman532 gitdikce
ceng[] cidl533 itigl bulduu esnda Hn- l-n534 hazretleri dahi berk-i htf gibi tozu
tozuna535 irp Tm Suyun ve Azmak Nehrin gep tabur- makhrn brnden girp
cenge536 koyulmala guzt- ehl-i537 slm takviyyet bulup dokuzuncu satde dmen-i dn
klliyyet ile bozulup bir anda be bin kadar kfir-i b-dn538 ile ebe Cenerali dedikleri
hnzr- murdr539 Anton ve be nefer binba kldan gep kandan Nehr-i Tm boyand
artk py- sebtlarna mtezelzil ve pern her biri bir tarafa girzn be yz kadar topdan
Nehr-i Tm` gemi iken kemin-ghda olan Yaman Sadak Tatar urna540 gelmein

520

evket-makrn Y: -V
tabur- makhra Y: makhr -V
522
dmen-i bed-ahlka Y: bed-ahlk -V
523
ehl-i islm Y: -V
524
asker-i islma Y: islm -V
525
gelp Y
526
hazretleri Y: -V
527
ise Y: -V
528
ve hamiyyet Y: -V
529
ceng-i cidle Y: cidl -V
530
gir Y: -V
531
dmen-i bed-ahterlere Y: bed-ahterler -V
532
olman Y: -V
533
cidl Y: -V
534
l-n Y: -V
535
tozu tozuna Y: -V
536
ceng-i cidle Y: cidl -V
537
ehl Y: -V
538
b-dn Y: -V
539
dedikleri hnzr- murdr Y: -V
540
uurlarna Y
521

94

cmle541 kldan gep Feterani Kral dahi bana kl zahm yiyp cndan542 n-md ve
neye uraduun bilp kilb gibi av avn 543 kesp kuyruun kendye skup544 "tahls-i
girbn- pene-i slmdan zge i olmaz" deyp mecrh hintovine binp bin mikdr
kffr545 yanna alup cmle eylarn tabur- makhrda brakup ancak birer kuru balar
kacak gzlerinden akan kanlu yalar ile at boynuna dp canlarn 546 diine alup ebe
Kalasna doru firr nice yrk atlu guzt- ehl-i slm ardlarndan547 takb idp ve548
yetidiklerin krup, dnde yolun sa tarafnda bir yksek bayrda vki Jidvar nm ta
palankaya yryp iinde olan iki yz kadar549 kfir-i b-dn550 firr itmi bulunmala
eys551 gret palankas552 atee uruldu553 YAut Ha Nvub

tabur- makhrda

grh- mekrh sat iinde ber-tarf olup ancak cebe-hnesiyle bir buuk kyye on iki
kta musanna h darbuzen taraf- mrye alunup bakiyyet`s-syf bebin mikdr
melni554 ve binden mtecviz nisvn ve sbyn ile esr ve nkddan bin kselik altun ve
lipor ve555 bakr ve kalaydan mad env drl556 evn-i sm ve srhi ve kadeh ve kupa
ve sandklardan meml db ve akmie ve harr ve pasda ve ukalar ve incler ve
mteaddid l-nazr hintolar ve koiler ve ecz-i hrre ile terbiye olunmu meklt ve
merbt ve eker ileri ve env- halviyyt ve revgan ve asel ve yz araba zahre ve
drt binden mtecviz kz bir ol kadar dahi br-gr b-hadd557 kas ve tavuk rdek ve
katlav demr gslk ve kl ve tfeng ve i ve me ve alt yz kadar adr ve akla
gelmez ganim ve fikre gelmez mtenevvia-i tefrk bulunup guzt- ehl-i 558 slm gret
yama idp bir mertebe ganmete nil oldular ki bir trhde olmu deil. Bu nimet-i
uzmnn ed-i kr bir vechile mmkin olmayup YAut Ha Nvub

559

azametl

ve kudretl pdihmz hazretleri yerinde sbit-kadem olup du-i hayrlar ve ymn-i

541

cmlesi Y
hayttan Y
543
hav havn Y
544
salup Y
545
kffr- hk-sr Y: hk-sr -V
546
cancazlarn Y
547
ehl-i islm ardlarndan Y: -V
548
ve -Y
549
mikdr Y
550
b-dn Y: -V
551
eylar Y
552
palankalar Y
553
urulup ihrk- bi`n-nr Y
554
meln-i kfir-i b-dni Y: kfir-i b-dn -V
555
lipor ve -Y
556
drl Y: -V
557
dahi Y
558
ehl Y: -V
559
tel Y: -V
542

95

himmetleri berektiyle vcda gelp bu ftht- celle ve gazvt- cemle ancak kend560
mhade ve akl- ksrmz ihta itd kadar yazlup kusrumuz afv buyurula, hatt
mahall-i marekede cmle paalar ve beyler ve db-i alayda azametl pdihmz
hazretlerinin ceng [] harbsi alunurken mehterba kullarna, "sab makmnda alsun"
dey561 buyurmu idi. Dmen-i dnin vglacs yani ki karagolcusunun562 aa banda bu
mhb sad-g- b-huna girp Feterani Kral`a varr, "kulama bir ezgi geldi ki, bu
kadar cenglerde563 gezerim, hergis bu mehbeti iitmedim" did gibi "hy ben de bildim
ki slm pdih zerimize gelmi" dey yakasn yrtup apkasn yire alduun
mukarrebi564 esrler tahkkan haber virdiler, n mehbetl pdihmz hazretleri mahall-i
mezbrda db-i alay ile durup "acep guzt- ehl-i565 slm kullarm ahvli neye mncer
oldu" hayrn (225 b) ve ser-gerdn zre iken tabur- makhrun fethi mjdesiyle bir derv
akabince Bodur Musa avu gelp kelle ve diller yryp bahileri virilp boyunlar
urulup bir anda gelen be yz kadar dil ve le meydn brd566 sonra getrenlere, "yrn
aylak adrna gelsn buyuruldu. Der-akab vezriazam kullar gelp mjde olsun pdihm
tabur- makhr567 bozuldu kfir568 krld, biraz firr itdi" deyp gz yan dkerek inp
rikbn569 pd, her yararlk iden guzt570 bir bir tarf idp mazhar- iltift, has
yedeklerinden altna bir donanm at ekdi. Bi-emr-i humyn Silahdr Aas Krd Ahmed
Aa cmle neferiyle Logo Kalas fethine tayn buyuruldu . Mahall-i mezbrdan dahi
ileru varlup tabur- makhra karb mahalde sye-bn kurulup Hn l-n571 hazretleri
mbrek-bde geldi. evketl mehbetl572 pdihmz hazretleri iskemle zre Hn
hazretleri mukbelesinde ihrm zre icls bir mikdr mushabetden sonra ordusuna
gitd esnda Silahdr Aas Ahmed Aa at boynuna dp Logo Kalas`nn feth []
teshri haberin getrdi. "Nasl feth teshr 573 oldu" dey sul574 buyurdukda, "dun
berektiyle b-perv Tm suyun gedik varo hendeini aup iine dolduk drt yz kadar
560

kend -Y
dey Y: -V
562
karagolcunun Y
563
ceng-i harblerde Y: harb -V
564
mukarrebleri Y
565
ehl Y: -V
566
bryp Y
567
makhr Y: -V
568
kfirler Y
569
rikb- humynun Y: humyn -V
570
guzt- ehl-i islm Y: ehl-i islm -V
571
l-n Y: -V
572
mehbetl Y: -V
573
teshr Y: -V
574
dey sul Y: -V
561

96

Neme kfirin575 kalaya kapanm bulduk Yrk bayran kapusu nne dikdik firz-
hisrdan meln-i dzah-karn576 guzt- ehl-i577 slm kuruna tutup b-havf [u] hayet
onar on beer dem atlarn bir deme tutdurup kimi kala kapusu zerinde olan delikden ve
kimi dahi578 ykklarndan trmaup ve kimi dahi kapuy krup ieru girdiler. Birka kfiri
katl idp579 sirin580 esr itdiler.581 Bulduklar zahre ile mugtenem olduklarn" arz u ilm582
idp iki avu altun, bir kaftan ihsn olundukdan sonra fevz-i nusret ile ol mahallden avdet
idp ota- humynlarna nzl ve583 mahall-i marekede yedi yzden mtecviz guzt-
ehl-i slm584 ehd ve585 binden mtecviz yaral tahkka irdi. Mahss adr kurulup
mecrhlar sarld hadlerine gre her birine merhem bah 586 verildi. arkan brhim Paa
kolundan ve Hdaverdi Bey dahi587 burnundan yaralanup efkatl merhametl588
pdihmz hazretleri guzt- ehl-i589 slm kullarna takviyyet ve cenge590 tergb in Vezr
ahin Mehemmed Paa ve Arnavud Mahmud Paa ve Siroto Hseyin Bey cenzelerin
ota- humynlar iine getrdp yzlerin adrup du-i hayrlaryla ruh- pr-nrlarn
mcell ve i halk bendeleri ile dil Kk nnde namzlarn klup dhil-i otakda
mezrlarn kazdrup ktb-i fkhyyede musarrah olduu zre ahin Mehemmed Paa ve
Hseyin Be hn- prhenleri ile ve Mahmd Paa kelm- dny itmein gasl kefen ile
yanyana defn olup591 zerleri592 toprak ve alef ile dzelp belrsz dz593 oldu.

YAut Ha dmqb

594

"tabur- makhr595 fethine muvaffak oldum lkin ahin`imle

Mahmud`umdan ayrldm" buyurdu. Diyrbekir Eyleti Vezr Topal Hseyin Paa`ya,

Rumili Eyleti lbasan sanca ilhkyla Vezr Arnavud Sleyman Paa`ya ve Arnavud-
skenderiye sanca olu mer Paa`ya ve Kstendil Sanca Arnavud Zeynel Paa`ya ve
575

kfirleri Y
dzah-karn Y: -V
577
ehl Y: -V
578
dahi Y: -V
579
itdiler Y
580
sirlerin Y
581
idp Y
582
ilm Y: -V
583
ve Y: -V
584
ehl-i islm Y: -V
585
ve Y: -V
586
bahs Y
587
dahi Y: -V
588
merhametl Y: -V
589
ehl Y: -V
590
ceng-i cidle Y: cidl -V
591
olundu : olup V: -Y
592
zerleri -
593
dz -Y
594
Tel Y: -V
595
makhr Y: -V
576

97

Dukakin ve Pirizrin sancaklar iki tu ve cmle br-hnesiyle Arnavud Mahmud Paa

birderi Hdaverdi Bey`e ve skb Sanca Vezriazam`n596 gnll aas Haydud Hoca
Mehemmed`e tevch buyurulup597 Vezriazam kullarna iltiften hatt- humyn- evketmakrn ile bir kabza mcevher haner Haznedr Nezir Aa kullar ile irsl ve Byk
Mrahr Ahmed Aa kullar yediyle iki at Vezriazam`a, iki at Msrl-zde brhim
Paa`ya, ve birer at sir vzerya ihsn olundu. Mukbele-i hdmet Yenieri Aas
Mahmud Aa`ya pye-i vezret verildi. Bu gice sir gicelerden ziyde karagola asker598
tayn ve pek ihtiyt zre Ordu-y humynu muhfaza itmek buyuruldu. On nc Penenbih gn azametl pdihmz hazretleri has bendeleri ile Logo Kalasn suyun beru
tarafndan seyr [] tem599 idp muharrir-i hakr bile idim. Nehr-i Tm kenrnda tadan
rke tonuz damna benzer bir vrne idi, zabta slih olmamala iinde bulunan birer
kyye iki kta demur top ve bir mikdr cebe-hne alndkdan sonra cmle varou tee
urulup kalas drt yirden lam ile atlup hke berber ykld.600 Andan tabur- makhru
ve yry olan mahalleri ve ceng 601 itdikleri yirleri seyr idp her hedy yatduu yire
Mteferrika Ba Osman Aa mberetiyle defn itdirp ota- llerine602 nzlnde emr-i
humynlar zre at denler klc ve tfengi zyi olanlar Defterdr Efendi nnde
yazlup kimine at ve tfeng ve ekserine bahlar verildi. Vezriazam otanda mvere
olup hlen elde olan bu kadar bin esri krmak rev deildir lyk olan budur ki cmlesin
getrdelim, kree el virenin shiblerine onbeer guru virilp mrye ahz [u]603 kabz, el
virmeyen shiblerinin olsun dey ittifk olunman delll nid itdirildi.604 Defterdr Efendi
adrnda bin kadar tvns ifrz ve sitne`ye605 gtrmek606 zre ocaklara tevz ve
kellesi olana ikier altun inm []607 ihsn olundu.608 Ol gn ikindi mahalli Vezriazam
hazretlerinin vestat ile ota- humynda celdetl609 Hn- l-n610 hazretleri pye-i

596

Vezriazam hazretlerinin Y: hazretleri -V

olundu Y
598
askir-i islm : asker YV
599
tem Y: -V
600
yer ile yeksn oldu Y
601
ceng-i harb Y: harb -V
602
humynlarna Y
603
ahz u Y: -V
604
itdirilp Y
605
sitne-i sadete Y: sadet -V
606
gndermek Y
607
inm Y: -V
608
verildi Y
609
celdetl Y: -V
610
l-n Y: -V
597

98

serr-i alya yz srp ke`l-evvel611 olageldii kide icr, "ber-hurdr olun612 gzel hdmet
itdiniz nn u nemeim hall olsun" buyurup mazhar- iltift celdetl 613 Hn hazretlerine
ukaya kaplu semmr- fiz`s-srr614 erkn krk ve nefer sultnlara elvn uka
kontolara kaplu semmr erkn615 krkler ile ikrm616 ve617 ordusuna618 gnderildikden
sonra, Vezriazam kullarna krkli ve sde iki kat hlat- fhire ilbs olundu. Vzer v
mr-i mrn ve ocak aalar ve ihtiyrlar619 davet buyurulmu620 idi der-akab Anadolu
Beylerbeyisi Msrl-zde Vezr brhim Paa ve621 Diyarbekir Beylerbeyisi Vezr Topal
Hseyin Paa ve Rumili Beylerbeyisi Vezr Arnavud Sleyman Paa ve Sivas Beylerbeyisi
Vezr Kandilci Hseyin Paa ve Karaman Beylerbeyisi Vezr Hsm Mehemmed Paa ve
Yenieri Aas Vezr Mahmud Paa serserli krk giyp, kul kethudsndan ba
blkbaya varnca ve andan siph silahdr aalar622 ve ocak kethudlar ve ba ktibleri
ve ba halfeleri andan cebeciba ve nefer kethud ve avu andan topcuba ve kethud
ve avu andan Msr Be`i ve Msr`n yedi ocak aalar andan Silistre Beylerbeyisi
etrefil-zde Yusuf Paa ve Adana Beylerbeyisi erkes brhim Paa serp kaftan giyp
hdmetde bulunan sir mr-i mrn ve merya Vezriazam hazretleri623 kend otanda
giydirmek tenbhi buyuruldukdan sonra her birine "memlmden ziyde kulluk ve
yoldalk itdiniz

ber-hurdr olun yznz ak, klcnz berrk, etmeim hall olsun bu

gnden sonra yine sizden624 hdmet isterim625 greyin sizi taksrt itmeyesiz" dey tatyb-i
htr ve istimlet virp, "hdmet buyurun efendimin626 urna cn b627 feddr Hakk
Tel628 vcdun hatsz ide" dusn iderek selmlayup adrlarna gitdiler. Vezriazam
otanda mvere olup glmz629 tabur- makhr idi lutf- Hakk630 ile cezsn bulup
611

ke`l-evvel -Y
olun V: olunuz Y
613
celdetl Y: -V
614
fiz`s-srr Y: -V
615
erkn Y: -V
616
tatyb-i htr olup Y
617
ve -Y
618
ordularna Y
619
ve ihtiyrlar Y: -V
620
olunmu Y
621
ve Y: -V
622
aalarna Y
623
hazretleri Y: -V
624
sizlerden Y
625
meml iderim Y
626
efendimizin Y
627
cn ba Y
628
Tel Y: -V
629
gcmz Y
630
Hakk Tel hazretlerinin avn-i inyeti Y
612

99

gilemiz ber-tarf oldu. Lyk olan budur ki ebe Kalasn dahi

YAut Ha

dmqb aradan631 kaldrmaa himmet idelim andan Nibol zerinden mi vey Belgrad`a
dnilp andan m sitne`ye632 azmet mveccehdir, na gre hareket olunmas ittifk u
ittihd633 olunup Ftih okund ve Rikb- humyna arz [u] ilm634 olundu.
Feth-i kala-i ebe ve azmet-i hazret-i pdih- gz be-Dru`s-saltana
On drdnc Cuma gn umm guzt- ehl-i 635 slm kullar ile gilp henz daha
yurd yerinden mufrakat vaktinde bir Mslmn esri ebe Kalas`ndan firren piyde
gelp, vezriazama636 andan Rikb- humyna637 yanaub, "Feterani Kral sekiz yz elli
svr kfir ile ebe Kalas`na dhil, yed (226 a) zahm- kldan iki satden sonra
mrd olman kala-i mezbre muhfazasnda olan drt bin mikdr638 yaya Neme
kfirinin dernuna havf u hayet mstevl olup bir n tevakkuf idememekle kalay cmle
top ve cebe-hne v mhimmt- edevt ve639 zahresiyle640 brakup gtrebildikleri kadar
eylarn ve seksen mikdr Mslmn esrleri ile Erdel dalarna firrlarn" takrr idp
inm- vfire ile bir at bir kat esvb ihsn olup641 ve klavuz tayn buyuruldu.642 Der-akab
bir serhadl dahi gelp bu mjdeyi tasdk ve numne bakr643 bir kebr emidan getrdi.
Guzt- Mslimn644 d [u] handn645 olup Vezriazam kullar dahi at zre Rikb-
humyna646 yanaup kala fethin arz u ilm647 itmele iltiften has yedeklerinden bir
donanm at inyet buyuruldu ve ileru arhaya tayn olunan celdetl648 Hn- l-n649
hazretleriyle Msrl-zde Vezr650 brhim Paa ve Topal Vezr Hseyin Paa lgayup
kalay zapt u rabt651 itmek zre fermn gnderildi ve Eflak Beyi`nin Sebin`de olan css
takrrinde, "Feterani Kral firr iderken kesret-i balkdan belki bir mahalde hinto saplanup
631

ara yerden Y
sitne-i sadete Y: sadet -V
633
u ittihd Y: -V
634
ilm Y: -V
635
ehl Y: -V
636
vezriazam hazretlerine Y: -V
637
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
638
mikdr Y: -V
639
mhimmt- edevt ve Y: -V
640
zahresiyle VY: zahreler ile
641
olup Y: -V
642
olundu Y
643
bakrdan Y
644
ehl-i slm Y
645
handn Y: -V
646
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
647
u ilm Y: -V
648
celdetl Y: -V
649
l-n Y: -V
650
vezr -Y
651
u rabt Y: -V
632

100

Trk eline girmek grinr havfndan tebdl-i cme soltt esvbyla atna binp giderken
yed zahm- kldan b-tb yklup652 yol kenrnda kalur. Yannda olan askeri653
perkende olur. Guztdan654 bir serhadli ilip bilmeksizin kl havle ider. Ol dahi
yatduu yerden me salduu elinin drt parman bip andan sonra655 ban keser ve
yannda bulunan ancak bir gen hdmetkr firren gelp ebel`ye haber virdi.656 Ve657
kalay brakup firrlarna bis658 bu olur. Andan sonra659 Sebin`e varup bu ahvli660 yline
syler. Mezbr esrin zindanda habs iken ldn iitdim" dimele muharrir-i hakr
sonraki kavli ihtiyr itdim ve asker-i661 islmn yolu tabur- makhra urayup le-i kffr hk-sr662 arasndan gep drt sat663 iler nehr-i Tm kenrnda palanka-i Jidvar
mukbili olan menzil-i Karaebe nm bir yaban yire nzl oldu. 664 On beinci enbih gn
Kala-i ebe civrna konlup mukaddem gelen guzt- ehl-i slm665 bulduklar eyy
yamalayup666 ancak kalann iki ktas on drder ve drt ktas on birer kyye alt
balyemez ve mnakka be ktas yedier ve msaykal be ktas beer 667 ve dokuz ktas
er kyyeden dokuz kolonborna ve drt ktas birer buuk ve alt ktas birer kyye on
h darbuzen ve yedi ktas ikier yz ve bir ktas yz dirhem sekiz misket ve bir
kta demur kebr sama ve otuz beer kyye iki kta havan topu ile ceman krkalt pre
top bulunup topcuba ve yz kantar barut ve seksen sandk dklm kurun
envndan on bin yuvarlak ve el humbaras ve seksen aded kebr humbara ve bir mikdr
sepet humbaras ve halat ve top arabalar bulunup cebeciba zabt idp ve menresinin
erefesin ykup, kapusu nne an asduu cmi-i erf iinde bulunan bin yz keyl
mikdr dakk taraf- mrye ahz u668 kabz olundu.

652

olup Y
asker-i menhsu Y: -V
654
guzt- ehl-i islmdan Y: ehl-i islm -V
655
sonra Y: -V
656
takrr ider Y
657
ve Y: -V
658
bis [] bd Y: bd -V
659
sonra : YV
660
ahvl-i pr-melli Y: pr-mell -V
661
askir-i ehl-i Y: -V
662
hk-sr Y: -V
663
sat -Y
664
oldu Y: -V
665
ehl-i islm Y: -V
666
yama v gret idp Y
667
beer -Y
668
ahz u Y
653

101

Vasf- Kala- ebe

On altnc Pazar gn mehbetl pdihmz hazretleri kalay ve cmle top ve
cebe-hne ve tabyalar seyr tem669 idp hakr bile idim. Mesel Erdel Demurkapusu
Boaznda bir dz ovada nehr-i Tm kenrnda vki olmu r-ke bir ta kala her
kesinde birbirin gzedir beer bin cengciye vsatli taras it rme toprak dolma birer
tabya ve kala dvarlarn hfz hrset670 in her bir tabya aralar birbirine muttasl toprak
dolma it siper ve st metris ard ta kala divar aras diren-m-dr cengci yolu hrici
diren-m-dr krk zir ves, onar zir amk hendek ve kapusu stnde bir blend ta
kulle ve nnde bunlarn misilli bir muhb tabya ile kalaya bir mertebe metnet virmi ki,
binsn akl fikr-i671 ksr ihta itmez. Yedi yldan beru sarf- makdr idp bebin kse
akeye olmaz ve hendek suyunun nsfn yrdp nsf dahi henz ayrtlanmam kapu
tabyasnn dahi hendei kesilmeyp n-temm byle bir kala-i mstahkeme b-ceng
cedel672 kabza-i teshr-i hsrevneye dhil olup mme-i ibdullh hamd sen673 idp
pdih- gz hazretlerine du674 itdiler. Lkin zabt mmkin olmamala bi-emr-i
humyn cmle toplar ve cebe-hne v zahresi orduya675 ekilp kapu tabyasn siph ve
sir tabyalar Rumili ve Anadolu ve Karaman eyletleri askeri ndi ile ykup hendee
berber dz676 itdiler. Mmkin olmayanlar ve kalaya otuz yirden lam yridp be yz
kantar barut ile atup iinde olan cmle hne ve binsn tee urdlar yerinde nm u nin
komadlar cmle memlik-i slmiyye`ye fetih-nmeler gnderilp avubayla Mushib
Ahmed677 Aa devletl Vlide Sultan hazretlerine irsl buyuruldu ve teberrken ebe`den
kan mnakka toplar ile sir balyemez ve kolonborna toplar stanbul`a gtrilp
Sarayburnu`na tertbin hatt- humyn sdr oldu. Ol gn Vezriazam otanda mvere
olup Ha dmqb

asker ve zahre v cebe-hnemiz ok, lutf- Hakk ile her ne

murd itdik ise vsl olduk. Nihyet top ve cebe-hne eken cmslar krlup kalan ve
binek davarlarmz zebn oldu. Bu yl bu mikdr nusret ile iktif idp asker-i slmn678
ve679 alnan680 toplarn selmete karup vaktiyle askere izn virelim dmen-i dnin
669

tem Y: -V
hrset Y: -V
671
fikr Y: -V
672
cidl Y
673
senlar Y
674
du [v] senlar Y: senlar -V
675
Ordu-y humyna Y: humyn -V
676
dz -Y
677
Ahmed -
678
slm Y
679
ve -Y
680
olunan Y
670

102

karuluuna lzmu olan gzde askere ve mhimmt- cebe-hneye vukf- tahsl itdik.
nallah Tel681 gelecek sene gerei gibi mhimmt- seferi grp sir yllardan
mukaddem hareket idelim ve gir Belgrad yolundan gidlrse insn ve hayvntdan tb u
tuvn kalmayup bir vechile amurdan klmaz bu kadar top ve cebe-hne dklp kalur.
Asker-i slmn ekseri helk olmak grnr ve byk tabur dahi Tise etrflarnda gezp ne
ihtiml ancak belki bir tarafdan askere682 r-gr olur. Rey-i savb budur ki hemn urmza
gidp, Mihdiye yolundan rova`ya varup sdr olan emr-i humyn zre stanbul`a
gidecek alt balyemez ve on dokuz kta kolonborna ve bir bodoloka toplar ayrup
Nibolu`da vey daha aada bulunan yirlerde Karadeniz aykalarna tahml vesir sagr
ve kebr cmle toplar ve cebe-hne v mhimmt Belgrad`a683 sl itmek zre st
aklara konup yollandkdan sonra biz salt atlu Eflk yakasyla gidp Nibolu karusundan
Tuna`y te gemelerin makl grp ittifklarn Rikb- humyna684 arz [u] ilm685
eylediler. Belgrad`dan686 yz mikdr st ak kayk ve alkonulan mehter-hne adrlar
ve arl muaccelen Ordu-y humyna iridirmek zre defterdr efendi kethds
Belgrad`a687 gnderilp ve cmle balyemez top ve

cebe-hne ve arlk iler gidp

muhfazasna Vezr Topal Hseyin Paa ve Vezr Hsm Mehemmed Paa ve etrefil Olu
Yusuf Paa tayn olundu ve Kurs Kral`ndan ayrlup ebe`e kapanan iki kapudan dada
tutlup katl olundu. ki gn meksden688 sonra on sekizinci Sal gn umm guzt- ehl-i 689
islm kullar ile ebe sahrsndan kalklup rova Boazna girilp slatine nm bir ky
yerine nzl buyuruldu . Ol gn birka balyemez top baz zyyk mahallerde gir
kalman bi-emr-i humyn orduya iridirmek zre Vezriazam mteferrika ve avu ile
yoldan dnp getrdi ve Belgrad`dan690 Vezr Dursun Mehemmed Paa`ya kolan Vezr
Daltaban Mustafa Paa Vezr Kanije`li Osman Paa ve Arnavud Kaplan Paa fermn
olunan zahre ile menzil-i mezbrda Ordu-y humyna mlhak olup emr olunduu zre
yz elli araba zahre ile has aalar ve kapular ile691 Arnavud Kk Cafer Paa ve Eyyb
Paa ve iki bin nefer mr Bosna piydesiyle Tmvar`a sl olunduklarn arz [u] ilm692
681

Tel : -YV
asker-i islma Y: islm -V
683
Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V
684
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
685
ilm Y: -V
686
Belgrad- dr`l-cihddan Y: dr`l-cihd -V
687
Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V
688
meks ikmetden Y: ikmet -V
689
ehl Y: -V
690
Belgrad- dr`l-cihddan Y: dr`l-cihd -V
691
halkyla Y: halk -V
692
ilm Y: -V
682

103

eyledi. On dokuzuncu ehr-enbih gn menzil-i Toragova nm yine bir ky yerine

konlup ebn-rz dnden ber yaan yamurdan bir mertebe balk oldu ki, yoldan
klmaduundan gayr ol hadden inili ve693 yokulu muhlif dereler sarp yollar iki taraf
buluda ser ekmi azm dalar muhavvef beller olup top ve cebe-hne arabalar yle
dursun piyde v svr yrmeden ciz kalup cnndan bezdi. Bir trhde pdihn- selef
gerek vzer v mr-i mrn ve mers ged malm olmayup (226 b) gn
mukaddem giden cmle toplar yolda dklp kalduu sem-i humyn- pdiah gziye694
ilk olunman ol gn kendler yleye dek yurd yerinde syeban- hneleri695 ile meks
rm696 idp fermn- hmyunlar zre sabah erken Vezriazam hazretleri697 toplar
germee ileru gidp enseden evketl padihmz698 hazretleri irib henz dahi toplar
evvelki bayrdan kmayup iki kta kolonborna top kundandan dd manzr-
hmaynlar olcak bayrn stnde Vezriazam sye-bnna inp emr-i lleri zre ol sat
birin silahdr zmresi ve birin etrefil Olu Yusuf Paa bindirp iki sat meks ikmet699
esnsnda keml-i ikdm- humynlarndan Vezriazam hazretleri700 mteferrika ve avu
ve Rumili Eyleti ile Vezr Arnavud Sleyman Paa ndi idp hezr- mihnet ile be kta
balyemez toplar sye-bn nne karup, "hemn cehd itsnler bl cmlesi orduya
iridirile" buyurup aham zeri br-gh- mualllarna nzl itmiler idi. Vezriazam
ahama dek701 sirlerin dahi ol bayra karup vakt-i da orduya702 geldi. Cmuslarda tb
tvn kalmayup birka gn meks rm703 olur ise ancak iriecein arz u ilm704 itdikde,
"hi byle yaban, muvahhi yirde oturak m olur" dey rza virmeyp gelp yetiince
rova`da Tuna kenrnda ikmet itmek zre arhac Vezr Topal Hseyin Paa`dan gayr
cmle paalar toplar zerine tayn buyurup irtesi Pen-enbih gn glp Mihadiye
palankasna bir sat karb705 vdiye konuldu. Ol gn anis Adas nefert yurt yerinde
istikbl idp lzmu olan mahallere cisrler yapp bataklarn doldurduklarn sylediler.
Yirmi birinci Cuma gn sat iler apla Ovas nm bir dar boaza konulup apla
693

ve Y: -V
gz hazretlerine Y: hazretleri -V
695
hneleri Y: -V
696
rm Y: -V
697
hazretleri Y: -V
698
pdih- gz Y: gz -V
699
ikmet Y: -V
700
hazretleri Y: -V
701
dein Y
702
Ordu-y humyna Y: humyn -V
703
rm Y: -V
704
ilm Y: -V
705
bir Y
694

104

balkn kuundan ibretdir. Boaz aznda suya nzr kudretden bir sivri kayalk balkna
tebh itmiler dim suya bakduundan balkn dimiler. evketl, kermetl,
mehbetl706 pdihmz hazretleri nsf- rhta Mihadiye palankasn seyr idp bir uurum
bayr banda kulleli tl ve arz yirmier adm bir ta palanka idi. Endern ve brnda
hne ve demden eser yok hli zre brakld. Altnda irne suyu akup kapusu nnde bir
emesi var idi. Yirmi ikinci Pen-enbih gn andan dahi gilp rova kurbnde Tuna`ya
karuduu yirde nehr-i irne ayakda geilp anis Adas mukbelesinde Tuna707 kenarna
nzl kalasndan sekdirme atlup ve karu yatan menzil aykalarndan top enlii oldu.
Der-akab Vezriazama hatt- humyn- celdet-makrn708 yazup YAut Ha Nvub
709

bu nusretden sonra Edirne`de klamann hsni nedir, stanbul`a710 gidilmek hem

reyya enfa ve hem mhimmt- seferiyye ihzr her vechile sn olup ihrkdan harb
olan yirlerin dahi mamriyyetine sebeb olmasn tasrh buyurman, vkel-y devlet dahi
makl grp mukaddem cmle arlk ve izdiyd- harem stanbul`a711 gnderilp ancak
devletl Vlide Sultan hazretleri salt Edirne`de kalup, mehbetl pdihmz hazretleri
selmet-birle Edirne`ye nzlnde maan hareket etmek zre yirmi nc Pazar gn
hatt- humyn- evket-makrn ile Kk Mrahr erkes Mehemmed Aa Edirne`de712
devletl Vlide Sultn hazretlerine irsl buyuruldu. Ol gn toplarn ilers Ordu-y
humyna vsl olup lkin st aklar irimemele her nerede irir ise ol mahalden
gemilere konmak zre fermn- humyn sdr oldu. Yirmi drdnc D-enbih gn andan
dahi gilp Tuna Demirkapusu kenaryla geilp Feth-i slm mukbelesinden bir sat
aa Severin nm bir vrn palanka kurbnde Tuna kenrna konuldu. Ol gnk meakkat
Mihadiye boaznda be gnde ekilen mihneti unutdurdu. Sa taraf nehr-i Tuna sol taraf
yaln kaya zyk derbendler olup ykl davar713 ancak geer sabahdan binilp yol sat
iken g ile Aham Namz gelindi. Asl arlk yetimeyip tfetl714 pdihmz715
hazretleri erge ve dil Kkn giceden gndermein ancak ol kurulmu bulundu. ki gn
meks ikmet716 olup717 cmle arlk ve toplar ve cebe-hne ve st aklar dahi
706

kermetl, mehbetl Y: -V
...ya karuduu... Tuna -
708
celdet-makrn Y: -V
709
Tel Y: -V
710
sitne-i sadete Y
711
sitne`ye Y
712
Edirne`de -Y
713
davarlar Y
714
mehbetl Y
715
pdih- gz Y: gz -V
716
ikmet Y: -V
717
olup V: idp Y
707

105

Belgrad`dan irip tahml, stanbul`a gidecek toplar ifrz ve Belgrad`a gidecek toplar ve
cebe-hne zerine Rumili Beylerbeyisi Vezr Arnavud Sleyman Paa cmle eyleti askeri
ile muhfz tayn ve karadan kollayarak gtrp andan Tmvar`a nakli fermn olunan
zahreyi Belgrad`dan718 kaldrup sl eyledikden sonra rz- Kasma dein ol tarafda
muhfazada olup andan sonra mansbna gitmek buyuruldu. Menzil-i mezbrda ukadar719
Veli Edirne`den gelp devletl Vlide Sultan hazretlerinin selmet haberin getrdi. Yirmi
altnc ehr-enbih gn gice nevbeti ref olup knn zre ikindi dvn alnmak zre
emr-i humyn sdr ve duc avu dusnda Gz Sultan Mustafa Hn edsyla hatm-i
kelm itdikde, ed-i krden sonra kendye gelen rikkat-i kalbden huddm- has kullar
zr u zr aladlar. Ve ducya bir kabza altun ihsn buyuruldu . Moral Vezr Ali Paa
Eriboz muhfazasna tayn selefi Vezr Arnavud Koca Halil 720 Paa`ya tekd virilmi
iken drt aydan sonra fevt721 oldu. Ve Daltaban Vezr Mustafa Paa`ya Anadolu Eyleti,
selefi Vezr Msrl-zde brhim Paa`ya722 Mora seraskerlii, nn selefi Vezr elebi
brhim Paa`ya Engrs serdarlyla Belgrad- dr`l-cihd 723 muhfazasna tayn olup,
nn selefi Vezr Cafer Paa`ya Halep Eyleti nn selefi Vezr Dursun Mehemmed Paa`ya
Sivas Eyleti tevch ve Bozok Sanca Beyi Kurd Mehemmed Paa`ya Kayseriyye Sanca
ilhk buyuruldu. Yirmi yedinci Pen-enbih gn andan dahi gilp menzil-i Oravie,
yirmi sekizinci Cuma gn menzil-i Komir bugn klavuz yolu yanlup orduyu724 iki sat
gir sa tarafda Tuna`ya bir sat bad mahalde Firordin nm palanka mukbiline
kondurman ancak evketl hnkrmz725 hazretleriyle Vezriazam hazretleri726 diresi
kaldrlup menzil-i mezbra getrlp ge vakit olmala hemn bir oba727 kurulup i halk
kullar etrfn ihta idp akda yatdlar ve klavuz Eflak boyarna ktek aldlar. Yirmi
dokuzuncu enbih gn menzil-i Moglavite, bugn konakdan hareket vakti Eflak Beyi
Kostantin istikbl idp nce gitmek buyuruldu. Otuzuncu Pazar gn menzil-i Rastov[a],
mh- Rebu`l-evvel`in gurresi D-enbih gn menzil-i Pestere, ol gn nevle-gh olan
Pestere
718

korusunda

evketl

Belgrad`dan -Y
uhadar Y
720
Koca Arnavud Halil Y
721
dr- fendan saray- bekya revn Y
722
Paa Y: -V
723
dr`l-cihd Y: -V
724
Ordu-y humynu Y: -V
725
pdihmz Y
726
hazretleri Y: -V
727
ovaya Y
728
mehbetl Y: -V
719

mehbetl728

pdihmz

hazretlerinin

taraf-

106

mlknelerinden Vezriazam kullarna729 ikrmen bu abd-i ahkarlar bir tepsi baklava

gtrp eyhu`l-islm efendi ile nakb`l-erf ve sadreyn-i kudt ve nianc efendi sofra
banda buldum. Mesrren tenvl idp her biri devm- mr-i devlet-i pdih- cem-ch-
gz hazretlerine du v sen730 itdiler. kinci Sal gn menzil-i Sadva`dr mukbele-i
Rahova, nc ehr-enbih gn menzil-i Urlo, ol gnn ahams, vakt-i da
avubal Mushib Ahmed Aa Edirne`den gelp oba-i hsda pye-i serr-i alya yz
srp devletl Vlide Sultan hazretlerinin shhat selmet haberin arz idp, b-had srr u
hamd sen kl[n]d. Ve z muhfz Vezr erkes Yusuf Paa`dan gelen mektbda ahz
itdmz Leh dillerinin cevb kala-i Surika cnibinde Liyo Herseki nm b-dn kendye
tbi Lehl kfiriyle731 hatemanlar taburuna mlhak olmak arzusyla gitdn ve iki
hateman dahi taburlaryla cem olup Menastrac ve Bucac nm mahalden konak beru
gelmiler iken yine dnp gir gitdiklerin ve Pani meln dahi Surika`dan dnp
memleketine gidp ancak Surika`da Abazin didikleri kfir, bir mikdr hnzr ile kalduun
haber virdi. Ve Han-zde Kalgay Devlet Giray Sultan ile karnda ahbaz Giray Sultan
Azak` muhsara iden Moskov kfiri hezmetinden sonra, Krm askeriyle kalkup bild-
islm muhfazas in z Kalas`na dhil ve732 YAut Ha dmqb
pdih

733

kala-i

b-emniyyet 734 (227 a) grp Krm tarafna azmet-birle Klburun

Kalas`ndan geerken Kzlaa kurbnde orka Tuzlas tabr olunan mahalde yollarna
bir mikdr Kazak- bed-ahlk keferesi d olup, drt tarafndan kuadup muhrebe v
muktele-i azm735 ve YAut Ha Nvub736 n- vhidde dmen-i dn ve kefere-i
bed-yin737 bozulup, kimin kldan geirp ve ekserin esr idp Krm`a vsl olduklarn
arz [u]738 ilm itmi ve739 drdnc Pen-enbih gn kudretl740 azametl pdihmz
hazretleri Nibolu mukbili olan Kulle nm mahalde Tuna kenrnda sye-bna nzl,
ehrin kd ve ayn- skkn istikbl idp Eflak Beyi Kostantin kaftan giydi. hzr olunan
Tuna aykalarnn birine sancak- erfle vezriazam ve eyh`l-islm ve nakb`l-erf ve
sadreyn-i kuzt efendiler binp bizzat kendler dahi Hrka-i erf ile Silahdr Mehemmed
729

kullarna -
v sen Y: -V
731
kfir-i b-dnleri ile Y: b-dinleri -V
732
ve Y: -V
733
Tel Y: -V
734
b-emniyyet -Y
735
azm Y: -V
736
Tel Y: -V
737
ve kefere-i bed-yin Y: -V
738
arz Y: -V
739
ve -Y
740
kudretl Y: -V
730

107

Bey aykasna terf buyurup slimn gnimn nehr-i Tuna`y741 mrr u742 ubr ve
Nibolu skelesi`nden kup Harem-i erfleri olduu menzile nzl, kaladan ve
aykalardan hayli toplar atlup hayli srr ile743 enlikler ve dlikler olup haznedr aa,
mushib aalar ile Harem-i erfde ve arz aalar kala kurbnde bir hnede giceleyp
Sancak- erf ve Hrka-i mbreke, dlbend aas ve hasodal ve iolan vezriazam
kullar det alay ile gidp ehrin ensesinde vak balarn nihyet bulduu bir buuk sat
ileru Msellem Ovas`nda nasb olunan Ordu-y humynda br-gh- muallya vsl
oldular. erkes brhim Paa asker-i slm744 geirmeye memr olup sunf- askere st
aklar tayn buyuruldu. Beinci Cuma gn evketl 745 mehbetl hnkrmz746 hazretleri
Nibolu Kalasn seyr idp zamdan Abdullah Aa Sarayn kudm- humynlaryla
merref klup altnc enbih gn klliyet ile 747 Harem-i erf ve hazne ve arlk ile ota-
humynlarna nakl eylediler. Ol gn Ba Defterdr Canib Ahmed Efendi hazne tahslinde
taksrt ve hidmet-i ibdullhda hynet thmetiyle azl ve mkemmel bir forsa ekdirme
yapup sefere mde olmak zre dery beylii verilp yerine lbasan Sanca`ndan munfasl
Ebu Bekir Paa nasb ve stanbul`dan gelince Ba Ruznmeci Kse Halil Efendi veklet
etmek buyuruldu. Elinden i gelmez hemec-i vzerdan Karaman Beylerbeyisi Hsm
Mehemmed Paa ve Diyarbekir`den mazl Shrabl Ahmed Paa ve Boazhisar Muhfz
Helvac Yusuf Paa ve stanky Muhfz Mezzin Hasan Paa ve Rodos Muhfz Baltac
Hasan Paa ve Eriboz Muhfz Moral Ali Paa ve Kandilci Hseyin Paa`nn tular ve
sancaklar alnup748 serp yevm er yz ake tekd verildi. Kilis Sanca`ndan mazl
Kirli smail Paa stanky muhfazasna tayn irsl749 oldu.
Reften-i Tatar Hn
Yedinci Pazar gn Krm Hn celdetl750 Hac751 Selim Giray Hn hazretleri
vilyetine gitmee istzn in Eflak yakasndan beru gep doru vezriazam
hazretlerinin752 adrna inp andan vastasyla gelp ota- humynda pye-i serr-i

741

Tuna`y Y
mrr ve Y: -V
743
hayli srr ile : -YV
744
slm Y: -V
745
evketl Y: -V
746
pdih- gz Y
747
ile Y: -V
748
alnup -Y
749
ve irsl Y: -V
750
celdetl Y: -V
751
el-hac Y
752
hazretlerinin Y: -V
742

108

alya753 yz srp evketl754 azametl kudretl755 pdihmz hazretleri dahi sir

vakitlerden ziyde hn- l-n756 kullarna ikrmen be adm dahi ileru varup, ol dahi
eilp mbrek kadem-i erflerin pp izn-i lleri ile mukbele-i hnelerinde ihrm
zre icls, "cmle hizmetlerin makbl-i humynum olup inallah Tel 757 gelecek sene
gzde ve ziyde askerin ile sefer-i zafer-rehberime hazrlanmak gereksin" buyurup,
mazhar- iltift glgl ukaya kaplu semmr erkn krk kendye ve al ukalara kaplu
semmr kontolar nefer sultnlara ilbs ve mezn olduu hlde sye-bn nihyetine
dek tey buyurup, tekrr kudm- humynlarn bs, ved idp ol gice vezriazam
hazretlerinin758 adrnda beyttet ve759 ertesi D-enbih gn Tuna kenrna dein
vezriazam kethuds alay760 ve mehter-hne761 ile gidp ayka ile karuda ordusuna, andan
cnib-i Krm`a azmet eyledi. Ol gn evketl762 mehbetl pdihmz hazretleri has
bendeleri ile yleye dek Nibolu etrfn get gzr idp Ordu-y humynlar kurbnde
vki Osma Suyu kenrnda Mahmud Paa olu iftlii kknde elendiler. Badadl
Kara Mehemmed Paa`ya Trabzon Eyleti ve teli Ahmed Paa`ya Mara Eyleti, selefi
Arap Salih Paa olu Ahmed Paa`ya Hamid Sanca ve Anadolu Mfettii Vezr Gen
Mehemmed Paa`ya Karaman Eyleti, Badad`dan mazl Kalaylkoz Vezr Ahmed
Paa`ya Adana Eyleti, selefi erkes brhim Paa`ya vezret ile Silistre Eyleti, selefi
etrefil-zde Yusuf Paa`ya Van Eyleti, selefi Vezr Grc Mehemmed Paa`ya Canik
Sanca ilhkyla Kastamonu Sanca ve Tatar Salih Paa`ya Nibolu Sanca, selefi
arkan brhim Paa`ya Manisa Sanca tevch olup, Rakka Beylerbeyisi Kadolu
Hseyin Paa`ya vezret ihsn olundu. Ve Kul kethuds Kavukcu brhim Aa nefert
tayntna vaz- yed ve ocak ihtiyrlaryla zinde-gna ve s-i hli sem-i humyn-
pdih-gziye763 ilk olunman, Sivas pyesiyle has virilp Eriboz muhfazasna tayn
ve Seksoncu764 Osman Aa dahi mezbra kafadarlk thmetiyle azl ve Azak Kalas`na
nefy olup Belgrad`dan kapuya gelmek zre Zaarc765 Abbas Aa`ya kul kethudl ve
753

al-y masre Y: masr -V

evketl Y: -V
755
kudretl Y: -V
756
l-n Y: -V
757
Tel Y: -V
758
hazretlerinin Y: -V
759
ve -Y
760
alaylar Y
761
mehter-hneler Y
762
evketl Y: -V
763
gz hazretlerine Y: hazretleri -V
764
seksoncuba Y
765
zaarcba Y
754

109

Muhzr Mehemmed Aa`ya zaarclk766 ve Baavu Selanikli Mehemmed Aa`ya

seksonculuk767 ve Sakaba Mehemmed Aa`ya muhzrlk inyet, vzer v mr-i mrn ve
merya evvel-i baharda mkemmel kapular ile mde olmak zre izn virilp Rumili ve
Anadolu`da sekban [ve] saruca nm klliyet ile ref olup paalar beli nmyla svr
asker yazmak muhkem tenbh buyuruldu. Zam v erbb- tmrn yazularna gre
cebelsnden mad zemet ve tmr ne mikdr ake tutar ise her be yz gurudan bir
dem getirip Rumili`nde olan piyde ve Anadolu`da olan svr olmak artyla mahall-i
marekede taraf- mrye teslm idp anlar dahi baka bir asker olmak zre herkes
zemetinin vsatin doru syleyp hilf zuhr ider ise mrye kabz olunur dey hatt-
humyn- evket-makrn768 sdr olup mteferrikaba ve avuba nnde yazldlar.
evketl,769 mehbetl pdihmz hazretleri Msellem Ovasnda alt gn meks770 []
ikmet eyledikden sonra on birinci Pen-enbih gn gp menzil-i Rahovie, on ikinci
Cuma gn menzil-i Akayr, on nc enbih gn menzil-i Radan, on drdnc Pazar
gn menzil-i ayrky, on beinci D-enbih gn menzil-i Gelincik Mezar, on altnc
Sal gn

menzil-i Yeilolu. Bugn mjdeci Hac771 Hasan elebi gelp huzr-

humynda772 erf Sad`n hsn-i hlin ve eky-y Urbnn katl-i mn ve hccc-

mslimnin selmet-birle am- erf`e vusln arz [u] ilm773 idp ikincisiyle kaftan
giydiler. Ve Edirne`den Mushib Mustafa Aa gelp devletl Vlide Sultn hazretlerinin
selmet haberin getrdi. On yedinci ehr-enbih gn Kzanbalkan` alup menzil-i
Potova. Bugn Rikb- humyn ile sefere giden Edirne Bostanc ustalarndan Ali Aa`ya
Edirne Bostancbalk inyet [] ihsn774 ve ilbs- hlat buyurulup selefi Mustafa Aa`ya
tekd verildi. On sekizinci Pen-enbih gn menzil-i ingne Saray, On dokuzuncu
Cuma gn menzil-i Haftan, yirminci enbih gn menzil-i karye-i Dobruca, yirmi birinci
Pazar gn menzil-i karye-i mlekky,775 ol gn evketl776 mehbetl pdihmz
hazretleri nevle-gh olan Bykderbend karyesinde ser-i nusret-eserlerine kk destr
zre bir gz sorgucu sokunup zahr- mbreklerine semmr- fiz`s-srr777 uka konto
766

zaarcbalk Y
seksoncubalk Y
768
evket-makrn Y: -V
769
evketl Y: -V
770
meks Y: -V
771
hac -Y
772
humyn- husrevnede Y: husrevne -V
773
ilm Y: -V
774
ihsn Y: -V
775
ky Y: -V
776
evketl Y: -V
777
fizi`s-srr Y: -V
767

110

giyp miyn- sadetlerine emr ve sde tirke kuanup rah- sebk-seyre svr olup
Yenice Karyesi kurbnde Dr`s-sade Aas Ali Aa istikbl,778 inp779 rikbn780 bs
idp devletl Vlide Sultn hazretlerinin selmn tebr ve gnderd kaplan postlu bir
donanm kheyln arz eyledi. Ol sat h-rhda tazm tekrm-birle bk iderek svr
oldu. Ve kend tarafndan ihd olan bir donanm ata Mrhr Ahmed Aa kullarn
bindirp nnce yrtd. Daha te Edirne Muhfz Vezr-i sn Moral Hasan Paa, daha
te ehrin mevl ve mderrisni istikbl idp, davet-i humynlaryla gn mukaddem
devletl Vlide Sultn hazretleri mlekky Saray`na terf buyurmular idi. (227 b)
Hric-i saraydan sadet hnelerine varnca zr-i pylarna db deyp etrfna altun ile
kark pre ve il ake sap beyne`s-salteynde alay ile gelp doru saraya nzl bir
mertebe srr hsl oldu ki, vasf olunmaz. rtesi D-enbih gn andan dahi kalklup
azametl pdihmz hazretlerin vezriazam hazretleri781 ayn- asker782 ile saray
kapusunda selamlayup yola girildi. Anayac Kprs`nde ehrin esnf ve ayn istikbl
idp dnk misilli libs ve alay ile Edirne namaz-gh ovasnda nihde klnan br-gh-
mualllarna eref-nzl, mme-i ibdullh kat-ender-kat783 mesrr oldular. Devletl
Vlide Sultan Hazretleri mlekky`nde kalman bizzat kendler dahi ol mahalle terf
buyurdu. rtesi Sal gn mukaddem kendler doru ota- humynlarna inp akabince
devletl Vlide Sultan hazretleri alay ve mehterhne ile Saray- mire`ye nakl-i vusl
buyurdular. Ol gn sene-i mziyenin Reen ve Recec ulfesi kup ota- humyn nnde
kurulan dvn-hne ergesinde vezriazam hazretleri784 kul aalarna teslm idp det
yenieri orba kapup lkin arza girilmedi. Yirmi altnc Cuma gn azm785 alay ile Eski
Cmi-i erfte salt- Cuma786 ed buyurdu. Ertesi enbih gn ki ibtid-i Kasmdr.
Umm Ordu-y humynlar ile sahr-y Edirne`den kalkup ancak vezriazam hazretleri787
kallav destr ve ayn- dvn ile dr`s-sadede selamlayup evketl, mehbetl,
kermetl788 pdihmz hazretleri ise yine siyb- sefer ile stanbul`a789 azmet ve
kendler Harem-i erfleriyle konaklara konup, tuculuk hizmeti Msr Beyi`ne sipri
778

istikbl V: istikble Y
inp -
780
Rikb- humynun Y: humyn -V
781
hazretleri Y: -V
782
asker VY: askir
783
kat-ender-kat Y: -V
784
hazretleri Y: -V
785
azm Y: -V
786
Cuma`y Y
787
hazretleri Y: -V
788
mehbetl, kermetl Y: -V
789
stanbul`a VY: sitne`ye
779

111

buyurulup menzil-i Hafza, yirmi sekizinci Pazar

gn menzil-i Baba-yi atk, yirmi

dokuzuncu D-enbih gn menzil-i Burgos, ol gn Nakb`l-erf Hoca-zde Osman

Efendi ve Rumeli Kadaskeri Mirza Mustafa Efendi ve Anadolu Kadaskeri Ebe-zde
Abdullah Efendi otakda huzr- humyna790 davet, birer sevb791 semmr krkler ile ikrm
u riyet olundular ve gedikl mteferrikadan Yeen Mustafa Aa yenieri efendiliine,
selefi Fazl Efendi vezriazam kethdlna, selefi ehr Mehemmed Aa yine harc
muhsebeciliine ve henz defterdrla gelen Ebbekir Paa ib itmekle byk rznmecilie, selefi Kse Halil Efendi asleten badefterdarla vezriazam hazretlerinin792
otanda kaftan giydiler. Mh- Rebu`l-hirin gurresi Sal gn menzil-i Kardran, ikinci
ehr-enbih gn menzil-i orlu, nc Pen-enbih gn oturak olup mm- sultn-i
evvel Ali Efendi`ye stanbul ve sn Salih Efendi`ye Edirne pyesi verildi. Drdnc Cuma
gn menzil-i Yapal, ol gn Edirne Bostancba Ali Aa orlu balarnn nihyetinde
hlat giyp gir gitdi. stanbul Bostancba Nakka Ali Aa sabh hn-i rkbda kasabada
Harem-i erf kapusunda ve793 stanbul`un mevl ve mderrisn [ve] meyihi Yapalu`ya
karb Bosna Ky`nde istikbl eylediler. Beinci enbih gn menzil-i Bykekmece,
altnc Pazar

gn menzil-i794 Davudpaa ol gn bostancbann Kkekmece

mukbelesinde obanemesi kurbnde tertb itd ziyfetden sonra ancak bir kk

sorgu sokunup ayn- asker795 kullaryla siyb- sefer-i zafer-rehber796 ile binilp Siyavu
Paa Baesi`nde stanbul Kimmakm Vezr erkes Osman Paa ile Molla Atullah
Efendi, daha te Segbnba Muslu Aa istikbl idp, daha te talk etrfnda seyre gelen
skkn- ehre izhr- mahabbet iderek ota- llerine nzl buyurdular. Der-akab
vezriazam kullar Davud Paa Saray kapusuna varup devletl Vlide Sultan hazretlerin
selamlayup gn meks ikmet797 esnsnda siph ulfesi devr olundu. Onuncu
Pen-enbih gn ki Tern-i snnin yedisi idi, ehre girilmek zre sunf- askere alay emr
olunup siph silhdr zmresi hric-i hisrda topcu, cebeci, tersne yenieri ocaklar
Byk Sarahne`de Bb- humyn`a varnca yolun iki tarafna dizilp nnce devletl
Vlide Sultan hazretleri Saray- Cedd`e terf ve Hasbae`yi halvet itdrp Alay

790

humyn- husrevneye Y: -husrevne -V

sevb -
792
hazretlerinin Y: -V
793
ve Y: -V
794
menzil -Y
795
askir-i ehl-i islm Y
796
zafer-rehber Y: -V
797
ikmet Y: -V
791

112

Kk`ne nzl buyurmular idi. evketl,798 azametl ve mehbetl,799 mme-i ibdullha

merhametl,800 ehriyr- azam ve ehin-h- muazzam efendimiz hazretleri dahi ota-
llerinde kadem-i erflerine filr ve mcell bodluk zahr- mbreklerine murassa
aprasl kerrke801 giyp ser-i nusret-eserlerine ser-penh zre yeil al sarnup stne bir
gz sorgucu sokunup miyn- sadetlerine mcevher emr ve tirke ile tamm vcd-
humynlarn zb zvere mstarak idp rah- sab-reftre svr ve rikba vaz- kadem
buyurup avular Ha Nvo

Kyo sadsn ayyka p-veste eyledikden sonra yine

mushib aalar ve hasodal ve iolan serp zrh ve ser-penh ile binp tular nnde on
kadar Neme muteberlerin ile Lipva ve Tittel`den alnan nefer kapudanlar yryp
tertb olunan acb garb alaylar ile mansren ve802 muzafferen gsn gererek
Edirnekapusu`ndan stanbul`a girp, selma duran izdihm- zkr [u] insa izhr-
mahabbet iderek Dvnyolu`yla gidp Asmal Mescid sokana sapup Alay Kk nnden
gep Bb- Humyn`dan Saray- mirelerine vusl ikapuda inp doru Hrka-i erf
odasn terf idp biraz tevakkuf,803 soyundukdan sonra eyhlislm efendi, Vezriazam
Mehemmed Paa, Vezr-i sn Hasan Paa, Vezr-i slis erkes Osman Paa Arz Odas`na
davet ve804 eyhlislm- allmet`l-enm805 efendiye806 ukaya ve vzerya sersere kaplu
birer semmr erkn807 krk ilbs buyurup andan Sofa Kk`nde kapu aasna dahi
semmr erkn krk ve saray aasna sde hlat giydirildi ve henz gelp Sarayburnu`na
vaz olunan alt kta toplara bir fitilden808 te virilp velvelesi lemi tutdu. Ol gn cem
olan kesret-i ns ne bir trihde grlm ve ne byle bir gsterili alay olmu dey msinn
ihtiyrlar takrr idp gz yalarn dkp zrlikler eyleyp pdih- gz hazretlerine du
v sen itdiler ki cierler pre pre oldu: Hakk celle ve al hazretleri hedef-i icbet kable
karn idp tl-i mr ile muammer nice ftht- celleye muvaffak eyleye mn. Sy v

H|qb

v809 On birinci Cuma gn derydan sandal ile Hazret-i Eyyb-i Ensr

YrAba Gmqra Hyo

798

evketl Y: -V
mehbetl, azametl Y
800
mme-i ibdullha merhametl Y: -V
801
kerke Y
802
ve Y: -V
803
biraz tevakkuf Y: -V
804
ve Y: -V
805
allmet`l-enm Y: -V
806
efendi hazretlerine Y: hazretleri -V
807
erkn Y: -V
808
bir fitilden Y: -V
809
bi-hrmet-i seyyidi`l-mrseln Y
810
idp Y: -V
799

hazretleri cmi-i erfine terf idp810 salt- Cuma`dan

113

sonra trbe-i erfi ziyret idp kurbanlar kesildi. Viz Yahy Efendi`ye elli altun virp
sir mrtezikasn bezl-i sadakt ile mesrr, andan Yal Kk`n kudm- humynlaryla
merref eyleyp toplar atld. Ol gn glmn- endern kullarna serp sark sarlmak
zre emr-i humynlar sdr oldu. On sekizinci Cuma gn Sleymniye Cmii`nden
sonra Eski Saray`a terf buyurdu. Ol gn Topuba Ali Aa azlinden yine selefi
Abdlkerim Aa nasb olundu. Yirmi ikinci Sal gn efkatl, adletl 811 pdihmz812
hazretleri merhm ve mafr cennet-mekn813 pederi Sultn Mehemmed Hn Gz

NarF%a v Gmqra Hyo

814

hazretlerinin trbe-i erflerin ziyret rh- pr-

nrlarn815 du- hayrlaryla yd buyurdular. Mukaddem vezreti ref olan Keresteci

Mehemmed Paa`ya iki tu ile Selnik Sanca ve816 selefi pir Hasan Paa`ya Sula ve
Mentee sancaklar ve arkan brhim Paa`ya Saruhan Sanca ve Arab Salih Paa olu
Ahmed Paa`ya Hamid Sanca ve aml Mehemmed Paa`ya orum ve Bozok sancaklar
ve Gmrkc Siyavu Paa`ya Habe Eyleti virilp, selefi Msrl Vezr Mehemmed Paa
mr-i hac nasb olundu. Mh- Cemziye`l-evvelin ikinci Pen-enbih gn Merhm Sultn
Ahmed Hn

NarF%a v Gmqra Hyo hazretleri817 kz818 Asiye Sultn

fevt olup, cmle vzer v ulem ve erbb- dvn Eski Saray`dan meyyitin kaldrup
Sleymaniye`de babas819 yanna defn itdiler. Ol gn Msr haznesi gelp Sleyman Bey
yedinden ieru teslm oldu.
Ahvl-i Donanma-y humyn
Sene-i mziye Zi`l-kadesi`nin on yedinci enbih gn Kapudan Vezr Mezemorta
Hac Hseyin Paa Donanma-y humyn ekdirileri ve mevcd on kta mr kalyon ile
stanbul`dan Akdeniz`e salup muvfk- eyym ile Boazhisar`ndan kup ber-mceb-i
emr-i (228 a) l Bozca Ada`da tevakkuf zre olan on kta Cezyir ve kta Trablus
kalyonlar mlhak- Donanma-y humyn olup, taraf- mrden virilen bin kantar
peksimtlar teslm ve mrfakaten Kara Foa Limanna varup batardayi anda alkoyup
kend kapudne kalyonuna svr- bd-bn820 g-y azmet ve Koyun Adalar`nda lengerendz- ikmet eyledi. Mukaddem Rodos`a giden yedi kta mr kalyonlar dahi Msr
811

adletl Y: -V
pdih- cem-ch Y: cem-ch -V
813
cennet-mekn Y: -V
814
aleyhi`r-rahme ve`l-gufrn Y: -V
815
fthlarn Y: -V
816
ve Y: -V
817
aleyhi`r-rahme ve`l-gufrn hazretleri Y: -V
818
kermesi Y
819
pederi Y
820
bn Y: -V
812

114

askeriyle gelp mlk-i Donanma-y humyn olup her bir kalyona birer mikdrn tevz
ve tecesss-i donanma-y err- kffr olundukda Andre Limannda olduu haber alnup
mvere olundu. zerine821 varlduu hnde mahall-i mezbr teng ve dndl s
yerlerdir, msade-i rzgr-822 eyym ile ancak gemiler birer birer gemee muhtc
olman fergat, yed meln-i hsirn823 garrlanup tara karsa ol zaman, mukbele v
muktele v mcereye der-kr824 olmak kavl [] karr825 idp, kh826 Koyun Adalar`nda
ve kh psara nm mahalde mutarassd vakt-i fursat p-ber-c-yi kemn zre iken kffr-
dzah-karn stanky ve Sakz cezrelerin nehb gret-i sl-i hasret ve ahlsin katl-i m
zumuyla otuz drt kta ekdiri ve alt kta mavna ve drt kta te gemisi ve otuz
kta kalyon sir hurd, bzrg827 ceman yekn828 doksan alt pre yelken ile hafiyyeten bir
gice Andre Boaz`ndan kup Sisam829 Adas altna geld haber alndkda 830 i bu bin
yz yedi mh- Safer`in831 ikinci Pazar gn kapudan paa dahi cmle Donanma-y
humyn- zafer-makrn832 ile psara`dan833 kalkup ber-vech-i msra[a]t donanma-y 834
dmen-i dn-i nuhset-rehn zre835 azmet idp ol gn ada kurbnde Anadolu cnibinde
vki Akyarlar nnde demurleyp iki gn meks 836 rm olup837 mh- mezbrun beinci
ehr-enbih gn andan dahi kalkup,838 ol gice yelken ile gidp, irtesi Pen-enbih gn
ale`s-sabh rz u839 ren oldukda meer dmen-i bed-yn840 dahi evvel-emirde Cezre-i
Sakz kasdyla Sisam841 Adas`ndan kalkup mesfe-i badeden nmyn olmala

HAb Nyutsm

821

Ha Yo

zerlerine Y
rzgr Y: -V
823
hsirn Y: -V
824
hzr ve mde Y
825
karr Y: -V
826
kh -Y
827
hurd, bzrg -Y
828
yekn Y: -V
829
Susam Y
830
tecesss olundukda Y
831
Safer`l-hayrn Y: hayr -V
832
zafer-makrn Y: -V
833
psara Liman`ndan Y: limann -V
834
donanma Y: -V
835
zerine Y
836
meks Y: -V
837
olup Y: -V
838
kalkulup Y
839
ve -Y
840
bed-yn Y: -V
841
Susam Y
842
kffr- hk-sr Y: -V
822

Lkvtm

kffr- hk-sr842 zerine

115

dorulup843 meln-i dzah-mekn844 dahi mkemmel845 Donanma-y humyndan bir

mikdr inhrf, Anadolu cnibinde olan ince donanmas zerine girzn zre846 iken

YAut

HaL{fb muvfk- eyym ile takb ve mahall-i karbe vusllerin

mhede itmekle bilcmle donanma-y menhsasn mukbeleye tertb, beyne`s-salteynde

Sakz ile eme meynnda irip iddet-i rzgrdan gabyalardan gayr cmle yelkenleri
sarup kapudan paa kend bind kapudne kalyonuna kta kafadr- hem-inn,
gayr847 yemn yesrdan balyemez ve kolonborna ve h toplar848 ve guzt- ehl-i849
islm mevzn dirhemli tfengleri bil-rm pertb idp850 kr zra der-kr ve YAut

Ha

Nvub sfn-i menhsa-i adya851 isbet iden dne-i top ve tfeng kr-gr

olman py-dr olamayup kenr- idbra temeyyl itmekle Donanma-y humyn dahi
akablerince vakt-i ya dek ale`l-ittisl cidl ktl iderek Koyun Adalar`ndan tara
karup sabha dek852 yelken zre gep irtesi cuma gn ol mahalde zahm-dr ve ehd-i853
hednn levzmtn854 grp bir dahi meln-i hsirn-i bed-yn 855 ile ceng cidle
niyyet ve edevt- hurb tertb ve mh- mezbrun dokuzuncu Pazar gn ale`s-seher Koyun
Adalar`ndan kalkup cmle sefyin-i ad cezre-i Midill shilinde grnmein ve856
Donanma-y humyn ekdirileri Karaburun`da vki Sayeb Adas`nda fevka`l-de857
tevakkuf u rm858 idp otuz kta kalyon ile kapudan paa-y dilr859 akab-gr olup
dmenin860 Zeytunburnu`nda ince donanmas olan ekdiri861 ve mavna ve te gemileri
kalyonlarna muvenet kasdyla birbirlerine mlsk iken Donanma-y humyn- nusretmakrn862 kalyonlarn bah ile iktism, biri kapudneye, biri patronaya, biri iryleye

843

doru azmet Y
karn Y
845
mkemmel Y: -V
846
zreler Y
847
gayr Y: -V
848
top- kala kp Y
849
ehl Y: -V
850
idp Y: -V
851
ad-yi dne Y: dn -V
852
dein Y
853
ehd Y: -V
854
levzm ve mhimmtn Y: ve mhimm -V
855
bed-yn Y: -V
856
ve Y: -V
857
fevka`l-de Y: -V
858
ve rm Y: -V
859
dilr Y: -V
860
dmen-i bed-ahterlerin Y: bed-ahterler -V
861
ekdirileri Y
862
nusret-makrn Y: -V
844

116

mutbaat ve memr olmala dmen-i dn-i863 dzah-karr dahi864 env-i esliha-i mekr
nreng ile mehn kh-peyker sefyin-i menhsasn yerl yerine vaz ve al m-hve`l-de
harb ve ktle hzr u mde idp bi-emr-i kapudan paa Donanma-y humyndan drt
kta mr kalyonlar ifrz ve ky tarafndan kfirin865 ince donanmas zerine mteveccih
ve hcm idp,866 te-fen- kahr- ihrz olduklar gibi cmle ekdiri ve mavna ve sir
gemileri dahi867 mukvemete,868 ceng [] cidl [] harb ktle869 kdir olamayup870 n-r
yelken ve krek ve emn- selmete dest-i res bulmak midiyle kaup Midill Kalas
kenrnda Zeytunburnu`na geldiler. Meydanda kalan otuz pre kfir kalyonu zerine871
ocak gemileriyle otuz pre Donanma-y humyn- nusret-makrn872 kalyonlar ile
koldan yryp Midill shilinde Bere Krfezi mukbilinde tul- emsden yedinci
satde taraf taraf mukbele v muktele,873 env- lt ile meml toplara bir fitilden te
virilp merdn- gziyn kurunlarn kh-blend gibi874 serpp bir mertebe nrn- harb ve
ktl-i firzn oldu ki, tabri bir vechile mmkin olmayup Sakz tahlsinde olan muhrebei zafer-nm bu gazve-i kbrya nisbet tefhm-i l`l-elbb temsl olunsa nsha-i kesr`lebvb- mteaib`l-fnna mukaddime eklindedir. Ale`l-huss kffr- dzah-mekn
dahi875 edevt- hurbdan palankete tabr olunur let-i harb, sir lt- mekr u nrengin
med de az itdikce HAb

wvun arsa-i876 cidl-gh- havl-i maherden

nmyi-nm olup geri bu defa bezl-i makdr ve say-i

taksr itmedi. Lkin dmqa Hf

n-mahsr itmein ser-m

sd-mend olmayup adem-i mukvemete tahsl-i

yakn itmeleriyle miyn- iktidrlarndan silha877 mukvemetleri mnhali olup ancak

gayret-i chiliyyeleri muktezsnca guzt- ser-nzekr zre te-fen samarko nm bir
kebr kapudne kalyonu ile na mnend bir kalyonu birbirlerine mukrenet ile ceng
cidle megl iken YAut Ha F|b cnib-i ehl-i878 islmdan atlan bir top dnesi
863

dn Y: -V
dahi -Y
865
kfir-i b-dnin Y: b-dn -V
866
idp : -YV
867
dahi : -YV
868
mukvemete -
869
ceng-i cidl-i harb ve ktle Y: -V
870
olmayup Y
871
zerlerine Y
872
nusret-makrn Y: -V
873
muktele V: mukbele Y
874
kh-blend gibi Y: -V
875
dahi : -YV
876
arsa VY: arza
877
silha V: serah Y
878
ehl Y: -V
864

117

samarkonun cebe-hnesine isbet idp879 ikisi dahi gadab- ilhiyle ihrk u irk bir ktas
dahi darb- top ile zahm-dr, tahls-i cn in ince donanmasna cn atup girzn oldukda
rahneleri kbil-i tamr olmayup gark-i garka-i hazeln oldu. Vakt-i ya dek 880 ceng []
cidl [] harb ktl881 mmted olup bir iki hamlede dahi YAut Ha yfvtb
on kta kebr kalyonlar dahi882 garka-i girdb- helk olcak rahne-gr-i kahr u zrr
oldukda bi`l-hare reh-gzr- semt-i idbra firr ve birbirlerine dest-yr muvenet
mzheretden ib ve cn balar883 havfna dp fevz-i inkisr ile ince donanmalar olan
mevza gelp keml-i vahiyyet dehet zre ser-gzet-i malbiyyet hezmetlerine
teessf-knn, ummen884 kalkup nsf`l-leylde Midill muhzsinde vki Anadolu
tarafnda ncinos nm cezre-i sagreye giderken kta kalyonlar dahi garkul-lcce
n-karyb- helk,

885

Nyrwnma

=ab^

Jsf yet-i886 kermesine

m-sadaka s-i hl887 ile cezre-i mezbre nnde zahm-hrde, hnzr srs gibi ikeste
v beste kalyonlar ve ekdirileri yederek sabahlayup dahve-i kbrda Midill nnden
gep Yund888 adalarna vardlar vesvese-i rub 889 hrslar mni-i rm u karr olmala
bir sat tevakkufdan sonra kalkup vakt-i asrda Baba Burnu ve Molova nlerinden gep
gurb- emsden drdnc satde fenerlerin yakup kaploz Adas`na doru mnkesir890
yklup891

f-nr-892 iddet-i lodostan meln-i siyeh-krn893 cemiyyetlerine bis-i

tefrika v pern olmala her birin bir tarafa endahte, peygle-i harmn iderek n-bd [u]
n-peyd894 oldular. Venedik melni895 bu gne dein Donanma-y humyn- nusretmakrnu896 asl saymayup bir tark ile zafer bulunmayup iki defa olan marekelerde
kapudan ile on kta tam-ver897 kalyonlar be bin mikdr meln-i hsirn-i dzah

879

idp Y: -V
dein Y
881
cidl-i harb ktl Y: -V
882
dahi Y: -V
883
balar VY: virmeleri
884
umm zre Y
885
Kurn- kerm, Safft Sresi, 177. yet, O uyarlmlarn sabah ne ktdr.
886
yet : -YV
887
hl VY: hlleri
888
Yund VY: Yunda
889
-Y
890
mnhezimen Y
891
yklup VY: yaklup
892
f-nr Y: -V
893
dzah-karnin Y
894
n-peyd Y: -V
895
meln-i hsirni Y: hasirn -V
896
nusret-makrn Y: -V
897
tm-ver V: ver Y: kebr
880

118

karnin898 kimi gark ve kimi muhrebede mrd helk 899 olduundan gayr ibtid-i
cengde900 bir kta mavnasna901 altm nefer902 elsiz ve ayaksz kfir gnderdiklerin hals
olan ehl-i slm esrleri takr[r] ettiler. Guzt- ehl-i 903 islmdan dahi Msr askeri ve kalyon
levendinden yz kadar904 mecrh ve ehd olup iki gnden sonra umm Donanma-y
humyn-

zafer-makrn905 ile sulanmaa Midill`ye gelip bu906 ftht- celleyi

knhyle yazup Rikb- humyna907 arz [u] ilm908 eyledikten sonra ocak gemilerine ve
Msr askerine izn ruhsat909 virp rz- Kasm hullyle Donanma-y humyn- nusretmakrn910 ile sitne-i sadet`e ricat idp kend, ekdiriler ile gir kalup mr
kalyonlarn ileri yollayp 911 on birinci enbih gn, slimn ve gnimn912 mansren ve913
muzafferen Halic-i Konstantiniyye`ye dhil oldular. Hatt ol gn evketl,914 mehbetl
kudretl915 hnkrmz hazretleri ayr Kk`ne inp muvfk- eyym ile yirmi kta mr
kalyonlar916 kapudane iler siri gir turna katar mukbele-i pdihye geldiklerinde iki
defa top enlii917 idp cmlesi Tophne nne demirlediler. (228 b) Andan evketl918
hnkrmz hazretleri Yal Kk`ne terf buyurduklarnda birer nevbet enlik dahi itdiler.
On nc D-enbih gn Kapudan Vezr Mezemorta Hac 919 Hseyin Paa dahi
selmet-birle Donanma-y humyn- nusret-makrn920 ekdirileri ile stanbul`a dhil ve
ieru girmeye mezn olup taraf- pdihden921 ikrm ve iltiften Haseki Aa sandal ile
varup batardaden getrp vezriazam hazretlerinin922 vstasyla Yal Kk`nde huzr-

898

hsirn-i dzah-karnin Y: -V
helk Y: -V
900
ceng-i cidlde Y: cidl -V
901
mavnalarna Y
902
altm nefer -Y
903
ehl Y: -V
904
mikdr Y
905
zafer-makrn Y: -V
906
bu Y: -V
907
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
908
ilm Y: -V
909
ve ruhsat Y: -V
910
nusret-makrn Y: -V
911
gnderp Y
912
ve gnimn Y: -V
913
ve Y: -V
914
evketl Y: -V
915
kudretl Y: -V
916
kalyonlar Y
917
enlikleri Y
918
evketl Y: -V
919
el-Hac Y
920
nusret-makrn Y: -V
921
pdih-gz hazretlerinden Y: gz hazretleri -V
922
hazretlerinin Y: -V
899

119

humyn- husrevnde923 bist-bs- ehriyr erefine nil, "ber-hurdr ol, itdiin gzel
hidmet makbl-i humynum olmutur" buyurup sersere kaplu semmr krk ilbs, dery
beylerinden Ali Paa olu Abdlkadir Paa`ya ve Dervi Aa olu Mehemmed Paa`ya ve
Meryol olu Mehemmed Paa`ya ve patrona ve iryle kapudanlarna sde hilat924
giydirilp, sir beyler ve kapudanlara, vezriazam hazretleri925 tersnede giydirmek zre
tenbh-i humyn buyurup,926 kapudan paa ile batardaye svr bir anda cmle kalyon ve
ekdirilerden atlan binden mtecviz top ve tfenk sads leme velvele virp duhn
stanbul ve Galata`y kaplad. Der-akab Sarayburnu`nda ebe toplarna ate verildi.
Bundan sonra Donanma-y humyn- nusret-makrn927 ekdirileri ve kalyonlar Tersne-i
mireye vsl ve dhil928 oldu.
Muhsara-i Kala-i Azak
Sene-i mzye Ramazn- erfin gurresinde ahz olunan diller takrri zre bi-nefsih
Moskov ar iki yz bin kfir-i b-dn929 ve yz kta sagr ve kebr top ve iki yz kta
havan krk bin kazan930 ve on bin el humbaras ve krk bin yuvarlak ve buna gre azm
cebe-hne ve edevt- mhimmt931 ile yryp Kala-y Azak kasdnda olduun haber
virmeleriyle Mr-i Azak Mustafa Bey ve yenieri aas ve sir cmle sgr ve kibr ocak
aalar ve ihtiyrlar ve umr-ddeleri ve932 skkn- kala cem olup mvereleri byle
encm buldu ki, kalamz feth teshr933 olal tamm elli yedi senedir drt dvar atk burc
ve brlar harb yebb 934 olub bil-muhrebe dernundan atlan toplar darbna bile
tahamml olmad nmyndr. Ve ad-i dn-i kefere-i bed-yin gelp muhsara ider ise
byle vrn dern- kaladan bir vechile muhrebe v muktele935 mmkin deildir. Bi-eyyi
vechin-kn hric-i kalaya d`iren m-dr aranpo ve mnsip mahallere tabyalar bins
ehemm elzemdir. Ve bu ittifak ve bu niyyet zre Ftih okunup ahvl-i dmeni yazup
imdd talebiyle celdetl936 hn- l-tebre, andan Der-i devlet-medra mteaddid
mahzarlaryla feryd-nmeler gnderdiklerinden sonra kala-y mezbrun cnib-i
923

huzr- humyn- husrevnde Y: -V

hlatler Y
925
hazretleri Y: -V
926
buyuruldu Y
927
nusret-makrn Y: -V
928
ve dhil Y: -V
929
b-dn Y: -V
930
kazan VY: kazgan
931
ve edevt- mhimmt Y: -V
932
ihtiyrlar ve umr-ddeleri ve Y: -V
933
teshr Y: -V
934
yebb Y: -V
935
ve muktele Y: -V
936
celdetl Y: -V
924

120

arksinde vki Bozluk tabr olunan havle altnda b-i937 Azak`dan cr olan nehr-i Ten
shilinden bir aranpo ekip kble cnibine varnca Keilmenek zerine paa nmna bir
azm mstahkem tabya bin eylediler ve sudan dahi kble tarafnda kalann crmne gre
bir aranpo dahi ekp lodos tarafnda vk Dolmakule mukbelesinde bey nmna bir
tabya ve bu iki tabya arasna aa nmna bir tabya bin olunup ve kala-i mezbrun cnib-i
garbsi suya gelince dein938 aranpo ve hendekleri tamm ve keml-i mertebe istihkm ve
iktiz eden mahallerine toplar vaz olunurken dmen-i dn kefere-i bed-yn939 Azak`a
sat karb Koyunsuyu nm mahalle mukaddemet`l-cey asker-i menhs- makhryla
gelp taburlanup geriden gelecek kral- bed-fale muntazr olduu vakitde, Kefe
Beylerbeyisi Vezr940 Tatar Murtaza Paa kapusu ve eyleti askeri der-akab hn-zde
Kaplan Giray Sultn askir-i Tatar- adv-ikr ile serhadd-i mansre muhfazasna erip,
Gkmelek nm mahalle konup ad-i dn ile mukbele v muktele esbbna mvere
zre941 iken mahsr- kala olan guzt- mslimn942 dahi mverelerinde sagr ve kebr be
bine karb bir alay zuaf dmen-i dn-i asker-i makhrnin vefret kesretine gre
rnn r olmayup yapdmz aranpolar diren m-dr ihta itmek yle dursun,
burc- br-y kala hfz mmkin deil943 ancak Hakk Celle ve al hazretlerinin Kurn-
azm`-n`nda

gryxk GEf Tb% Gy! GEf Nm Mk yet-i erfinin945

944

man-y mnfi zre

mil olup uur- dn-i mbnde vcdumuz hk ve946 hn ile

lde olunca sy-i ictihd idelim dey metnet ve gnl birliine ahd msk idp
beynlerinde serdengedi aalar nasb ve her biri bayraklaryla memr olduklar mahal ve
gedikbalar zabt u rabt947 itmek zre kavl karr itdikleri gnn altnc gn ki, mh-
Zilkade`nin yirmi dokuzuncu

D-enbih gn idi. Meln-i dzah-mekn dahi

Koyunsuyu`ndan hareket, cnib-i Azak`a azmet itdikde Kaplan Giray Sultn ve Murtaz
Paa ve Mr-i Azak Mustafa Bey cnd- muvahhidn svrleriyle tabur- makhrn pin
alup, bir mahalden Murtaza Paa, bir mahalden Mustafa Bey yek-br- sad-i Allah Allah
heybet-i srlarn felee peyveste idp, kendlerin tabura948 urup muhrebeye mberet,
937

b VY: p
dein Y: -V
939
kefere-i bed-yn Y: -V
940
Vezr : -YV
941
zreler Y
942
ehl-i islm Y
943
olmayup Y
944
Kurn- kerm, Bakara Sresi, 249. yet, Nice az bir topluluk, bir ok topluluklara galebe almtr.
945
kermesinin Y
946
ve -Y
947
u rabt Y: -V
948
tabur- makhra : makhr -YV
938

121

cmlesi birden949 dern- tabura950 girmek zre iken hayli nm-dr guzt- ehl-i slm 951
zahm-dr ve ehd oldu. Dmen-i dn ise krlmak ile tkenmez, ok asker nsf eriince
azdan eser kalmaz dey h u enn ve feryd [u] fign 952 iderek tabur- makhr nnden
ayrulup rh- selmeti tutup Mustafa Bey kalaya girdi. Meln-i hsirn ise cevnib-i
erbaasndan toplarn atarak953 l u bl ayak ayak yryp akama karb kble cnibinde
vk Eski Hendekler tbir olunan mahalle gelp trba tehassn eyledi. rtesi Sal gn
ale`s-sabh toplarn serperek ileri meteris almaa balayup, kala-y mezbrun cnib-i
arksinde vk mezkr havle954 zerine Ten Kazan tayn idp Paa Tabyas
mukbelesinde kraln955 kend kolu olup Aa Tabyas mukbelesinde ceng-ver Soltat
askerin vaz eyledi. Bey Tabyas mukbelesinde nsf Neme, nsf Moskov askeriyle
Alaforti nm bir Boyar kolu olup kala-y mezbrun

cnib-i garbsi ki, ayrlk tbir

olunur shil-i Nehr-i Ten`dir. Ol cnibin bev-i cenge henk ve z idp taraf taraf
meterisler ile hric-i956 kalay ihta ve muhsara ve toplarn krup dkmee balad.
ebn-rz bil-rm alt gn humbara ve top ve tfengi brn-s yadrup bir mertebe957
gz adrmad.958 Eyym- muhsarann yedinci D-enbih gn Alaforti meterisinden bir
mikdr atlu kfir959 dil almak in gelp ceng [] cidl 960 iderken mahsr- mslimnden961
bir grh guzt- mansre kala ve tabyalardan kup zerlerine merdne v dilrne962
hamle v hcm idp sad-yi Allah Allah ile bir mertebe koyuldular ki, 963 YAut

HaNvub

964

dervzeyi feth ve zafer taraf- Hakk`dan965 kde olman on altar

kyye 966 iki kta balyemez toplarn ivileyp be yz mikdr967 kffr- hk-sr968 darb-
top ve tfenk ve tr emrden ute-i hk- hn969 olup aranpolar kelle-i kffr- hk949

bir uurdan : birden YV

makhr VY: tabur- makhra
951
ehl-i islm Y: -V
952
fign Y: -V
953
nnden ayrlup... atarak -Y
954
da +: -YV
955
kral- bed-falin Y: bed-fal -V
956
hric : -YV
957
bir mertebe Y: -V
958
adrmayup rm virmedi Y
959
kfirleri Y
960
cidl Y: -V
961
ehl-i islmdan Y
962
merdne v dilrne Y: -V
963
idp... koyuldular ki Y: -V
964
Tel Y: -V
965
Hazret-i Rabb`l-lemnden Y
966
vukyye Y
967
kadar Y
968
hk-sr Y: -V
969
hn Y: -V
950

122

sr970 ile tezyn itdiler. Bu meserret vakti taraf- pdihden971 imdda tayn olunan
msellah cengciyle meml on kta frkate ile Trabzon Beylerbeyisi Ali Paa ve hnta
sefyinleri ile mbyaa aas olan Dergh- l kapucuba vekl-i harc Mehemmed Aa
alay ile kalaya dhil olman, mrde cisimler nev-hayt buldu. Gelen askere972
mceddeden ceng bayraklar kesdirilp muktez mahallere vaz u tayn zre973 iken
meln-i hsirn974 humbara-i te-fenlarn atmaa balayup beher dnesi birer buuk
kantar idi. Yirmi drt satde drt yz seksen drt aded humbara atup neeler hnumn
dest u plarndan ekseri lezz canlarndan ayrlup cm- ehdet n itdiler. Bu minvl zre
yek-nefes rm virmeyp gn be-gn meterislerin975 iler yrdp yakn geldi. Eyym-
muhsarann on nc gn Bozluk tarafndan Kirman Kaza sad idp, mukaddem
Kirman`a elilik tarkiyle varanlarn isimleriyle arup, "kralmzn size kd var, alup
nazar idin" didi. "Alnup976 sat kadar977 cenge978 rm virilp feth krat olundukda
nee zamandan beru memlik-i mahrseme ete ve akn ve reya ve berym979 gret
hasret980 itdnzden981 zerinize yarar ve nmdar ceng-ver askerim ile gelp kalanz
tahrb ve cmlenizi dendn- t- te-i tbmdan geirmek zre gelmi idim. Ancak Ten
Kaza sizin her biriniz yarar mchid ve dilverlerdir dey medh tavsf itdiinden
esirgeyip bir vu kannz balayup reylma mstehak grdm. Kalay teslm idp
her biriniz mazhar- eltfm olur msz, yoksa muhlefet iderseniz

(229 a) cmlenizi

dnyya gelmemie mi dndreyim deyp982 cevb- fi gnderesiz dimi, bu serhadd-i

mansrede anlar azametl983 ve kudretl pdih- islm efendimiz hazretleri

YAut

Ha L{fb seng-i kala ve hnumnlar ki harb u yebb etmek984 in tayn idp

kala virmee gndermemitir. yle bilesin ki dern- aranpo ve kalada olan mahsr-
Mslimn985 bi`l-cmle ehd olmaynca gz gre kala sana virilmez ve askerin kesret []
970

hk-sr Y: -V
pdih-gz hazretlerinden Y: gz hazretlerin -V
972
asker-i cedde : cedd -YV
973
zre VY: zreler
974
hsirn Y: -V
975
metris-i menhslarn Y: menhs -V
976
alnup VY: alup
977
mikdr Y
978
ceng-i cidle Y: cidl -V
979
beryy : berym YV
980
hasret : -YV
981
itdnzden VY: itdiklerinizden
982
deyp : -YV
983
evketl, mehbetl Y
984
etmek Y: -V
985
ehl-i islm Y
971

123

vefretinden top ve tfeng ve986 humbarandan havf hayet987 olunmaz elinden geleni gir988
koymayasn. Yvma Ha A$ Na989 nasbini grrsn" dey redd cevbyla
cenge990 mberet olundu ve eyym- muhsarann on altnc gn kfirin991 ileru gelen
meterisin992 basmaa bir mikdr guzt- ehl-i slm993 tara kup hcm u iktihm994
itmele savlet-i slma995 tkat getiremeyp rkp firr ettiklerin aranpo muhfazasnda
olan gziyn996 grnce taraf taraf tara urayup birka meterislerin sndrdkden sonra
ry- sahfe-i zemnde bir mertebe ceng [] cidl harb [] ktl997 perh998 itdiler ki
kalem-i rz-bn tahrrinde ve lisn- beer takrrinde lldir.999 Nee guzt- muvahhidn1000
bezl-i nakd-i cn ile met- girn-mye-i celle cellhya1001 hardn olup YAut

Ha Nvub nesm-i feth nusret cnib-i slma vezn,1002 kesr-i hezmet mrikn-i
b-dne vezn idp1003 nice bin kefere dendn- t- te-tbdan gep on aded toplar ahz
ve be kta balyemez toplarn ivileyp birka mahalden cebe-hnesi ihrk1004 ve fevka`lgye1005 yz akl olup mansren kalaya ricat eylediler. Kral- dll ziyde elem-nk olup
gayrete dmein bir dm- tezvr []1006 hle kurup ol gice kalaya dem gnderdi. Birka
kta top ve humbara dern- kulleye havle eyledi ve lisn- fash ile dern- kullede olan
halka, "i bu muhrebede Azak` zabt u rabt1007 itdik.1008 Sizin bizim ile muhrebeye
iktidrnz olmad gn gibi ayndr. Vire idin yoksa cmlenizi humbara ile helk1009
ideriz" dey dehet-miz cevb virdiklerinde ol hin-i b-idrkler dahi havflarndan ol gice

986

ve Y: -V
hayet Y: -V
988
ardna Y
989
Tel Y
990
ceng-i cidle Y: cidl -V
991
kfir-i bed-ahterlerin Y: kfir-i bed ahterin : bed-ahter -V
992
metrislerin Y
993
ehl-i islm Y: -V
994
u iktihm Y: -V
995
guzt- ehl-i islma Y
996
askir-i ehl-i islm Y
997
cidl harb ktl Y: -V
998
ve perh -Y
999
ciz kald Y
1000
ehl-i islm Y
1001
cellh hazretlerine Y: hazretleri -V
1002
vezn : -YV
1003
olup Y
1004
ihrk V: ihrk- bi`n-nr : ihrku`n-nr Y
1005
de Y
1006
tezvr Y: -V
1007
u rabt Y: -V
1008
itdik -
1009
helk -Y
987

124

kulleyi brakup Azak`a firr, dmen-i dn-i kefere-i bed-yn1010 dahi girp zapt u rabt
1011

eyledi. Srrundan d-merg mertebesine vard. Zr kulle yed-i slmda iken zahre ve

mhimmt ve cebe-hnesi Koyunsuyu`ndan karadan arabalar ile nakl itdnden hayli

zahmet ekip askir-i Tatar- yama-girn1012 hod rhat vermezdi. Bu defa nehr-i Ten ile
mhimmt meml Transa gemilerin getirp kulle dibinde ordusun1013 kurup karu adaya
kpr ihds eyledi ve Azak mukbelesinde bir gece meteris alup iki balyemez birka kta
h darbuzen ve havan toplarn dahi dizp ol tarafdan dahi kalay dmeye balayup bir
iim su iin nice canlar fed oldu. Bu hl zre eyym- muhsarann otuz beinci gn
ki1014 i bu bin yz yedi Muharrem`inin drdnc rz- D-enbihin ale`s-sabhnda kffr hk-sr taraf taraf kalaya hm hcm idp kara tarafndan diren m-dr aranpolara
ve kulle tarafndan dahi nehr-i Ten ile gelen otuz kta kayk meml kfirler1015 yalya
dklp kalaya sarldlar. Gerek aranpo, gerek tabyalarda olan mahsr- guzt- mslimn
rz-y kevn mekna ve arzu-y het bihit-i hrn u glmn ile buuk sat bir
mertebe ceng cidl [] harb [] ktl oldu ki tabr olunmaz bd-fezn- berk ve dirahn safha-i zemne nice nak idilse YAut Ha F|b

1016

kffr- dzah-karrn le-i

mndrlar ile cevnib-i erbaa p-i aranpolar nak olup nehr-i Ten ile gelen kayklardan
dahi su kullesinden atlan toplar ile drt ktas gark- b oldu.1017 Esn-i muhrebede Mr-i
Azak Mustafa Bey ve Yenieri Aas Ali Aa ceng [] cidl1018 ederek hazne-i hne-i
ilhden pyende-i nakd-i merm olup tabyann birin kffr- hk-sr1019 zabt u rabt1020
itmiiken Mr-i mrn- Trabzon Ali Paa`nn say ictihdyla YAut Ha Nvub
1021

hals olup ancak sadrnn sa cnibi mecrh oldu. YAut Ha dmqb

1022

bu

yryde dahi mahsr- guzt- mslimn mansr ve muzaffer, ad-i dn makhr-

mdemmer yz karasyla mahzl-i menkb yklup meterislerine girdiler. Ahz olunan
dillerin takrri zre kral- bed-fal yirmi beer guru bahi ile on drt bin serdengedi

1010

kefere-i bed-yn Y: -V
u rabt Y: -V
1012
yama-girn Y: -V
1013
ordu-y menhsun Y: menhs -V
1014
ki -Y
1015
kfir-i b-dnler Y: b-dn -V
1016
ltfillhi VY: tevfkllhi
1017
olup Y
1018
cidl Y: -V
1019
hk-sr Y: -V
1020
u rabt Y: -V
1021
Tel Y: -V
1022
Tel Y: -V
1011

125

yazup yrtmidi. On bini helk- nr- chm1023 siri mecrh olduun1024 haber virdiler.
Kral- dll1025 bu cengden sonra lekerinin1026 hezmetin ve guzt- muvahhidnin1027
metnet-i kalb ile say ictihdn mhede ve kaladan meysen kasr- yed-i avdet
zre1028 iken z tarafna tayn itd otuz bin kadar cnd- eytn ile eremetolu nm
seraskeri, Togan ve Gz Kirman ve Nusret Kirman ve hin Kirman nm drt aded
kalalara mstevl olup iinde olan mmet-i Muhammed`in sagr ve kebr ve nisvn1029 ve
sbynn bi`l-klliyye kldan gerd haberi gelmein gayret-i btla-i chiliyyesi zre
kalaya muhkem yapup gnden gne meterislerin yrdp hendek bana karb oldu.1030
Dern- kalada ise kffr- hk-sr1031 ahvline vkf ve keml-i ttl- tahsl itmi bey ve
aa kalmaduundan mahsr- guzt- mslimne1032 hayret ve infil gelp hlleri dier-gn
oldu. Ali Paa ve kapucuba ve sir ahl-i memleket ittifkan1033 yetmi dokuzun
orbacs Abdlkerim Aa`y yenieri aas nasb idp cmlenin azndan tarada Kaplan
Giray Sultan`a kt gnderdiler. Serhadd-i mansre ve ad-i b-1034dn ahvline vkf bir
demi bey nasb eyleyp gndermelerine taleb niyz eylediler. Ayn- Tatar`dan her
kime1035 teklf ittiler ise kabl eylemediklerinden Svriyn- sn Aas Hasan Aa`ya, "bu
kala-i mezbreyi bir defa1036 dahi dmen-i dn muhsara etmi iken merhm ve
mafr1037 baban Arslan Aa tahlsine sebep olmudur. Elbette bu defa dahi sen beylik ile
dern- te ki serhadd-i mansredir girmek gereksin" dey ikdm- tm1038 ve taraf taraf
ibrm olunmala, "hh u n-hh bsr-i em-i cn u bm dn-i mbn-i uur- humynda
feddr" deyp bir mbrek seherde yz otuz bir dem ile kendyi dmen-i dn1039 ortasna
urup meterislere zerinden ceng cidl1040 iderek kalaya gird gn dil alnup dmen-i
dn1041 ahvli sul olundukda drt mahalden lama mberet eylediklerin haber virp
1023

nr- cahm Y: -V
mecrh- amel-mndedir dey Y
1025
dll-i kral Y
1026
leker-i menhsunun Y: menhs -V
1027
ehl-i islm- mansre-i ahbznn Y
1028
zreler Y
1029
nisvnn Y
1030
geldi Y
1031
hk-sr Y: -V
1032
ehl-i islma Y
1033
ittifk u ittihd zre Y
1034
b Y: -V
1035
kime ki Y
1036
defa -Y
1037
ve mafr Y: -V
1038
tm Y: -V
1039
dn Y: -V
1040
cidl Y: -V
1041
dn Y: -V
1024

126

yerlerin gsterdi. Lam havfndan ol mahallerin aranpo hendeklerin su tabanna varnca

kazup aranpolarn i yznden dahi dmen karuluuna be mahalden hafr- lama
mberet olunmu idi. Dmenin garb cnibinden Bey Tabyas altna yrtd lam
hendek bana gelp YAut HarmAb

nmyn olman bir mikdr dilver1042

hcm idp dern- lamda kffr- hk-sr1043 ile vfir ceng cidl1044 eyleyp kbet-i
lam ibtl eylediler. Kble cnibinden Paa Tabyas altna ve Bey Tabyas kurbnde
aranpo altna yrtd lamlara mh- Safer`in1045 nc gn vakt-i duhda te virdi.
Guzt-

ehl-i1046 islm b-haber iken bir zelzele olup ey bu ne turfe hayldir. Hafr olunan

lam mekrine giriftr olduk ancak dirken YAut Ha F|b

1047

lamlar kendi

taraflarna depp vfir kfiri ihrk ve telef eyledi1048 ve kral kolu ki, Ali Paa Tabyas
mukbelesinde idi. Bir azm lam yrdp mh- mezbrun on beinci gn te virmek ve
kend kolundan yry itdirmek zumunda iken kdir-i kahhr ol gice lamcbas
isbet iden kurundan mrd []1049 helk olduundan kral- dll1050 tehavvura gelp elbette
bugn lam atlsun dey leker-i hezmet-eserin1051 hzr [u]1052 mde kend dahi halk ve
kalb-i askerde durup lama te virmiler, n-gh akama karb bir zelzele-i mhb zuhr
itdii gy pt-i hmden krre-i zemn mteharrik oldu. Zulmet-i barut ve trb def olup
nazar olundukda lam tabyann altna varmayup siperden tara kazlm derinlii sekiz
kula dernunda seksen kantar barut olduu haber alnd ad-i b-1053dnin bu reyi1054
dahi btl olduundan var kuvvetin pazuya getrp bir mertebe top tfenk humbarasn
atmaa balad yek-sat hb rhat cmleye1055 harm oldu. Kral- dll ayn- askerin
mvereye cem idp ittifklar1056 buna mncer1057 oldu ki, yalda vk Bozluk nm
mahalden Paa Tabyas kurbnde ve Parmaklk Kapu`dan ve Dolma Kulle mukbelesinden
ibu mahallerden toprak srp bu takrb ile kalay yksekden zebn idp zabt u rabt1058
1042

dilvern Y
hk-sr Y: -V
1044
cidl Y: -V
1045
Safer`l-hayrn Y: hayr -V
1046
ehl Y: -V
1047
tel Y: -V
1048
kfir-i b-dnleri hk-i helk drd Y
1049
mrd Y: -V
1050
bed-fal Y
1051
eserlerin Y
1052
hzr Y: -V
1053
b Y: -V
1054
rey-i menhsu Y: menhs -V
1055
cmle ehl-i islma Y: ehl-i islm -V
1056
ittihd u ittifklar : ittifk u ittihdlar Y
1057
bunun zerine Y
1058
u rabt Y: -V
1043

127

itmei mnsip grp mberet eylediler. Birka gn iinde Bozluk ile Parmak Kapu`da
hendekleri doldurup aranpolardan birka zir topra yksek kaldrup kala iin
havleye1059 almala yukardan aa bir mertebe (229 b) kurun ve humbara yadrup ceng
[] cidl1060 itdi ki, vasf olunmaz ve ihds itd1061 yal paavralar ile aranpolar ihrk-
bi`n-nr1062 eyledi. Ali Paa ve Hasan Bey ve sir ocak aalarnn her biri shib-i dn-i
diynet ve mlik-i fehm ferset olduklarndan metnet idp advv-i bed-lik bu
aranpolar dernuna girmek muhal ve girdikleri takdirce cmlemiz dal-kl te-i tb
kellelerin galtn ideriz dey mahsr- Mslimn1063 teselliyet-i htr iderlerdi. Bu hl ile
eyym- muhsarann seksen sekizinci gnyle1064 mh- mezbrun yirmi altnc rz-
ehr-enbihin vakt-i duhsnda dmen-i dn-i kefere-i bed-yn 1065 Bey Tabyas
mukbelesinden bir azm lam atup on drt aded bayraklarn alan gede dikp halk1066
rktd. Ve Bey Tabyasn zabt u rabt1067 etmiiken mr-i Azak Hasan Bey merdne,1068
dilrne gayret hamiyyet 1069 ve klne hareket idp1070 "vcd ve cnn rz-y rahmnda
bezl ve n- erbet-i ehdet ile nil-i merm- hiret olurum diyen gelsn" dey nida ve
kend bayran alup bir mikdr tevbi ile gedik bana hcm idp,1071 kffr- hk-sr1072
ile muktele v muhrebe1073 eyledi.1074 ki sat mrrundan dmen-i dni1075 gedikden1076
ayrd vakitde altm iki bln aranpoyuna sarlan kffr1077 ile mcere1078 idenler
dahi keml-i1079 gayret idp1080 hh u n-hh darb- emr ile advv-i dn ve kefere-i1081

1059

havleye VY: havle

cidl Y: -V
1061
itd VY: olunan
1062
bi`n-nr Y: -V
1063
ehl-i islm Y
1064
gn ki Y
1065
kefere-i bed yn Y: -V
1066
halk- lemi Y: lem -V
1067
u rabt Y: -V
1068
merdne Y: -V
1069
ve hamiyyet Y: -V
1070
idp -Y
1071
idp Y: -V
1072
dzah-mekn Y
1073
muhrebe v muktele Y
1074
eylediler Y
1075
bed-girdr Y
1076
gedik bandan Y
1077
hnzrlar Y
1078
muhrebe v muktele Y
1079
keml -Y
1080
gayret hamiyyet-birle Y
1081
ve kefere Y: -V
1060

128

bed-yin1082 ol tarafdan dahi ayrup meln-i hsirn1083 bir drl1084 zafer-yb olamamala
var kuvvetin pazuya getirp kbet Bozluk`a hcm u iktihm1085 eyledi. Ol mahalden bir
mikdr frce bulup bazlar1086 dern-1087 aranpova girdi. Bazlar dahi shil-i nehr-i Ten
ile su kullesi dibine gelp YAut HAb wJyo aranpolar zabt u rabt1088 etmiiken
kala-i mezbrun cnib-i garbsinde olan mahsr- Mslimn gayret hamiyyet idp1089
Bozluk`a seyirttiler.1090 Ali Paa ve Abdlkerim Aa ve Sad ve ehd Mfti smail Efendi
ve ol mahalde bulunan guzt- sire1091 dahi gayret hamiyyet-birle tlar ryn, dern-
aranpoda olan kffr- hk-sr zre1092 itbn- hamle v hcm eylediler. Hayli
zaman1093 muhrebe olup kbet1094 akama nsf sat kalarak Bozluk meterisi dahi kabza-i
tasarruf- ehl-i1095 islm`a girdi.1096 Vakt-i maribde kfir-i b-dnler1097 haybet hsrn
ve1098 r-gerdn avdet idp meterislerinde firr le-i mndrlarn ahz zreyken1099 Hasan
Bey gedik banda d-i yemninden mecrh olmuidi. Yedi buuk sat tammna dein ol
hl zre ceng [] cidl1100 eyleyp vakt-i maribde cerhin sarub der-akab lam gedn
kapayup sir1101 aranpolar ile yeksn eyledi. Ol gice mahsr- Mslimn hb rhat terk
ve ehdler defn ve mecrhlar sarulup sabh oldukda cevnib-i erbaaya nazar olundu.
Dmen-i dnin1102 evz u etvr1103 u harekt u revi sir gnlere kys olunmayup ey bir
dahi zerimize hcm iderise1104 tahkk-i emr ber-akis olmak mukarreriyle 1105 zrlikler
iderken mekr-i dmen-i dn Kalgay Devlet Giray Sultn nice bin1106 leker-i Tatar-
1082

yni Y
bed-yn Y
1084
bir drl Y: -V
1085
u iktihm Y: -V
1086
baz kfir-i b-dnler Y
1087
dern -Y
1088
u rabt Y: -V
1089
hamiyyet-birle var kuvvetlerin bazuya getirp Y
1090
Bozluk mahalline icleten pertb itdiler Y
1091
ehl-i islm Y
1092
zerlerine Y
1093
zaman Y: -V
1094
kbet`l-emr Y: emr -V
1095
ehl Y: -V
1096
myesser oldu Y
1097
b-dnler Y: -V
1098
ile Y
1099
zreler iken Y
1100
cidl Y: -V
1101
sir -Y
1102
bed-ahlkn Y
1103
ve etvr Y: -V
1104
iderler ise Y
1105
mukarreriyle VY : mukarrerdir dey
1106
bin -Y
1083

129

sab-reftr1107 ile zerine1108 gelecein haber alup kaladan dahi meys olman irtesi
Pen-enbih gn mukaddem mhimmt1109 arln arabalar ile gir yollayup tamm sekiz
gnde tanup dokuzuncu Pen-enbih gn ki, mh- Rebu`l-evvelin drd ve1110 eyym muhsarann doksan altnc gn idi, ale`s-sabh cmle meterisleri boaldup menkb-i
mahzl-i eftn u hzn ve pern iki blnp bir bl karadan Koyun Suyu`na bir
bl kulleye doru yz karasyla yklup firr, akabince Kaplan Giray Sultn ve mr-i
mrn- Kefe Murtaza Paa asker-i zafer-mesirleri ile takb her biri dal-t te-tb
tabur- makhrun iine girip binden mtecviz kfiri1111 dendn- tdan geirdiler. Bir
balyemez top ve birka peyker mzeyyen bayran Kaplan Giray Sultn ve bir topun dahi
Murtaza Paa1112 karup gir avdet eylediler. Meln-i dzah-karn dahi vj-gne siperendahte ve girzn- kulleye dhil olup karadan giden taburu1113 ile dahi vfir muhrebe
olundu. Bu muhsaradan nect bulan guzt- mslimn1114 taze1115 nev-hayt bulup secde-i
krler ile devm- mr-i devlet-i pdih1116 dusnda1117 oldular. Ve mchidlerin ale`linfird tahrrleri mceb-i tasd ve bu kalann keyd-i kffrdan tahlsi mmkintdan deil
ve bu kadar mddet ekilen alyim ve edyid ve1118 dr u durz muhsara v muhrebe ve
yrylerde bir defa buuk ve bir defa yedi buuk1119 sat cengde1120 ekall kall
askerden eser kalmak muhltdan iken du-i hayr- ehriyryle Hakk celle ve al
hazretlerinin mahzan lutf- kerem ve1121 merhametleri mhede olundu. Ayn- asker
tarafndan bu havdis-i uzm ve ftht- kbr knhyle yazlup Der-i devlete1122 arz u
inh1123 olunup kalann mceddeden tamrt ve mhimmt ve irsl-i asker1124 ve zahre v
cebe-hne hussunda mecd s olunmasn bildirdiler. Vkel-y devlet vezriazam
sarayna davet ve bade`l-istire bu umr- mhimme-i azmenin yani ki, Kala-i Azak`n
meremmt ve metnet istihkmna say- bel itmesine Adana`dan mazl Vezr Kalayl
1107

sab-reftr Y: -V
zerlerine Y
1109
mhimmt -Y
1110
ve Y: -V
1111
kfir-i b-dnleri Y: b-dnler -V
1112
paa -Y
1113
tabur- makhru Y: makhr -V
1114
ehl-i islm Y
1115
taze Y: -V
1116
pdih- gz Y: gz -V
1117
du v sensnda Y
1118
ve Y: -V
1119
ve bir defa yedi buuk -
1120
ceng[] cidlde Y: cidl -V
1121
kerem ve Y: -V
1122
devlet-medra Y: medr -V
1123
u inh Y: -V
1124
askir-i islm Y
1108

130

Koz Ahmed Paa makl, mnsib1125 grlmein Trabzon eyleti tevch inyet1126 olunup
eylet-i mezbreden bin yenieri serdengedisi1127 yazup mkemmel kapusuyla1128
Karadeniz gemilerine girp karu gemek zre Salhor Murad Aa ile fermn-
humyn1129 gnderildi ve mhimmt- kala ve aranpolar in Canik dalarnda otuz bin
kazk kesilp sl olunmak zre mbirler tayn irsl1130 olundu. Kefe ve Temrik
muhfazasnda olan kapukulundan bin sekiz yz yenieri intihb ve sitne-i
sadetden1131 dahi yz yenieri ile turnacbalkdan mazl Muharrem Aa
gnderilp1132 Kapucuba Ser-ktib1133 Ahmed Aa1134 nzr- bin tayn olundu ve zmre-i
silhdr aynndan Kaya1135 olu1136 Ali Aa serdengedi aas nasb olup onar ake ulfe
ile be yz nefer serdengedi Sivas eyletinden yazup Engrs seferine ihzr itmek zre
emr olundu ve zmre-i mezbr aynndan dier serdengedi aas nasb olunan omar
Hac Ali Aa onar ake ulfe ile sitne`de1137 yazduu bin iki yz on be nefer
serdengedinin iki yz elli neferi Babada Muhfz Vezr erkes Yusuf Paa yanna iki
yz elli neferi Kamanie Kalas`na, yz neferi z Kalas`na tayn olup bk alt yz on
be neferi Ordu-y humyn- nusret-makrn1138 ile gitmek buyuruldu.1139

stl-y Urbn be-vilyet-i Basra

Drt seneden beru Basra etrfna mstevl olan kabil-i Urbn`dan eyh Mn vire
ile Basra`y sene-i mzye mh-1140 Zi`l-hiccesinde alup zabt u rabt1141 idp vl-i
memleket Bzergn Vezir Halil Paa yedi yz mikdr tevbiiyle1142 gemilere koyup nehr-i
at aur karu Acem yakasnda Ebehir nm mahalle dkp1143 be yz mikdr
1125

mnsib Y: -V
inyet Y: -V
1127
serdengedileri Y
1128
kapusu halk ile Y
1129
humyn Y: -V
1130
ve irsl Y: -V
1131
sadetden Y: -V
1132
sl olunup Y
1133
ser-ktib -Y
1134
aa -Y
1135
Kaya -
1136
olu Y: -V
1137
sitne-i sadetde Y: sadet -V
1138
nusret-makrn Y: -V
1139
emr olundu Y
1140
mh -
1141
u rabt Y: -V
1142
tevbileri ile Y
1143
varup Y
1126

131

kapukulun hle v huda1144 ile ehirde alkoyup kldan gerdn Badad Beylerbeyisi
Vezr Bey-zde Ali Paa-y dilr1145 Rikb- humyna arz eyledikde bade`l-istire ol bednihdn yed-i menhsundan eylet-i mezbrenin nez-i istihls in paa-y mm-ileyh
kend kapusu ve eyletinde vk hkmet ve elviye beyleri ve kabil ve air eshbyla
serasker nasb olup kapular ve eyletleri ile Rakka Beylerbeyisi Krd Ahmed Paa`nn1146
kethds ve Musul Beylerbeyisi Erkenetli Sleyman Paa ve eh[r]izor Beylerbeyisi
Hayra Ali Paa ve drt yz nefer Diyarbekir kullaryla Diyarbekir Beylerbeyisi Vezir Topal
Hseyin Paa maan tayn ve eyletlerinde vk ocaklk mutasarrf- merdan Bebe
Sanca Beyi Sleyman Hn ve1147 Hazo Hkimi Murad Hn ve Cezre Hkimi eref Hn
ve Kil Hkimi Mustafa Hn ve Tercil Hkimi Haydar Bey ve Palu Hkimi Naysar Bey ve
Gen Hkimi Ali Bey ve ermik Hkimi Abdlgan Bey ve Kulp Hkimi Hasan Bey ve
Atak Hkimi Seyyid Mustafa Bey ve Mihrni Hkimi Hasan Bey ve Minafarkn Hkimi
Yusuf Bey ve tebden sancaa mutasarrf merdan Mancuk ve Hasankeyf ve Asarad ve
Grgil ve Bostan ve Habur ve Aa1148 Kale, Ati ve Dasti1149 ve Tayy Areti ve Nebt1150
Areti ve Karada ve Kzlca Kala ve Erbil ve mdiye ve Kasr- irin sanca beyleri
kapular halklaryla1151 ve zr-i destlerinde olan Trkmen ve Ekrd ve Urbn ve kabil ve
airleri ile memr olup ber-vech-i tahmn krk bin dem cmlesi Badad- sad-bd1152
altnda cemyyet ve andan Basra`ya gitmek zre mekked fermnlar gnderildi. Sefer
vakti iridikde bunlardan kimse1153 gelmeyp ancak Diyarbekir ve Musul Beylerbeyileri ve
Rakka Eyletiyle vlsinin kethds1154 gelp ceman on bin mikdr asker cem1155 olup
mverelerinde Serasker Ali Paa`nn gitmesi makl mnsib1156 grlmeyip kend
Badad muhfazasna kalup kethds Ahmed Aa kapusuyla1157 tayn irsl ve1158 Necm
Hri1159 nm geidleri mahf ve mehl bataklk ile ihta olunmu bir sab mahalde kesret-i

1144

ve huda Y: -V
dilr Y: -V
1146
paa-y dilrin Y: dilr -V
1147
ve -Y
1148
Aa -Y
1149
Dati Y
1150
Nebt VY: Bezat
1151
halklaryla Y: -V
1152
sad-bd Y: behit-bd : -V
1153
kimseler Y
1154
kethds VY: kethdlar
1155
cem -Y
1156
ve mnsib Y: -V
1157
kapusu halk ile Y: halk -V
1158
irsl ve Y: -V
1159
Cri Y
1145

132

(230 a) vefret zre cemiyyet iden Kuzeyte ve ammar ve sir eky-y Arab`n1160
zerine1161 varlup ber-taraf olunmasna ittifk u ittihd1162 eylediler. Ve itat zre olan bir
mikdr Arab ile cmle cirid atlu asker-i slm1163 hareket idp Badad`dan1164 yirmi sat
bad Hille Kalas`na vardlar. de1165 olan Arab, Basra Urbn tarafndan zabt- vaz
olunmuidi. stimlet virilmele vire ile tara kup kala feth teshr1166 olundu. Andan
mam Ali ve mam Hseyin trbeleri mahallerini mrr eyledikden sonra at Beyi Abbas
bin mer dahi selefde Badad vllerine dil-gr olup mrden kendye ihsn olunan bir
mikdr nukd, birka seneden beru virilmemele nefret zre idi. Nevzi ile itat ve
inkyda davet olundukda blda mezkr Urbn ile husmet ve adveti olmak sebebiyle
yanndaki be alt bin Arab ile gelp asker-i slma1167 mlkt eyledi. Andan Hille`ye oniki
sat karb Necm Hri`ne1168 varlup ol mahalde dernek iden Urbnn karalts uzakdan
grnd hnde asker-i slm1169 Abbas bin mer`in szn dinlemeyp ve ittifk [u]
ittihd1170 ile py-dr olmayup ba u bularndan ayrlup herkes semtine 1171 daldlar.1172
Abbas bin mer`in Urbn ve baz dni ve itati kav olan paa kethudlar ve tevbileri
s Urbn ile hayli ceng[] cidl1173 eyleyp kbet anlar dahi gir firra yz tutdular. Hatt
Urbn htunlar bile olmala Abbas bin mer`in zevci giriftr olup1174 ve beynlerinde kan
dkldnden Kuzeyte ve ammar Urbn arasnda evvelkiden ziyde husmet-i kll 1175
vki olup bu seferin netce-i kbeti bu hl zre oldu. On drdnc Sal gn vzerdan
sonra Dobra Venedik Elisi Arz Odas`nda bist-bs- ehriyr1176 erefine nil olup kral
tarafndan getirdii ubdiyyet-nmesin teslm idp1177 ve harcn arz eyledi. Yirmi nc
Pen-enbih gn mehbetl pdihmz hazretleri has criyelerinden birin vezriazam
kullarna tezvc idp ayn- dvn ve aayn- rikb Saray- mireden kaldrup mahalline
sl eylediler. Yirmi drdnc Cuma gn Dergh- l kapucubalarndan sadr- sbk
1160

Arab`n VY: Urbnn

zerlerine Y
1162
ve ittihd Y: -V
1163
askir-i ehl-i islm Y
1164
Badad- sad-bddan Y: sad-bd -V
1165
ide V: ilerinde : iinde Y
1166
teshr Y: -V
1167
askir-i ehl-i islma Y
1168
crine : hrine YV
1169
askir-i islm Y
1170
ittihd Y: -V
1171
semtine VY: bir semte
1172
pern oldular Y
1173
cidl Y: -V
1174
olup Y: -V
1175
kll Y: -V
1176
pdih Y
1177
idp Y: -V
1161

133

Maktl Sleyman Paa olu Yusuf Bey`e mr-alemlik, selefi Frenk Mustafa Aa`ya
kapucubalk ve Ahskal Baki Aa`ya siphler aal, selefi Deli Mehemmed Aa yine
hssa salhoru nasb olundu. Yirmi beinci enbih gn Kapudan Vezr Mezemorta Hac
Hseyin Paa Pdih- gz hazretlerin Tersne`ye1178 davet ve ziyfet idp
mukbelesinde ukaya kaplu semmr erkn krk ilbs buyurdu.1179 Bi-emr-i humyn
altm zir[] bir kebr kalyon Tersne-i mire`de kurulup er ve yedier ve on ikier kyye
yz kta kalyon topu mceddeden dklmek zre tenbh buyuruldu. Sakz`da vesir cezre
ve yallarda krk top ve humbara havanlarn ve1180 Sakz`da der-mahzen, zevid on bin
kadar demur top yuvarlan muaccelen Tophne`ye yetidirmek zre mr bir kalyon
Akdeniz`e gnderildi. Ve kalyona el veren ebe toplarndan on be kta balyemez ve
kolonborna Sarayburnu`ndan ifrz ve tersne ye teslm olundu. Bu sene-i mbrekede
Donanma-y humyn ve kara seferine memr olan Msr askerine izn ruhsat1181 verilip
sene-i tiye in iki1182 bin nefer Msr askeri gelmek zre hatt- humyn- evket-makrn
ile kapucular kethuds Eybl Hasan Aa karadan gnderilp, asker getrmee mr be
kta kalyon skenderiye`ye irsl olundu. Ve Bodan`dan hazne tahsline mbir tayn
olunan Kapucuba Haznedr Osman Aa ehr-i Ya`da meks ikmet1183 zre iken bir
gece ale`l-gafle derinti Bodan ekys konan basup cmle hidmetkryla 1184 kendn1185
katl etdiklerinden mad ne denl Mslmn bzergnlar var ise Hnlarda basup kldan
geirp mallarn1186 gret hasret eyledikleri Der-i devlete1187 mnakis olcak, Bodan
Beyi Kostantin azl olup yerine sbk selefinin olu Antiyoh 1188 nasb olunup,1189 yirmi
sekizinci Sal gn Dvn- humyn`da kaftn ve koka ve sprge giydirilp hne-i arzda
hk-bs- pdih1190 ltfuna mazhar oldu. Ve henz Tmvar`dan gelen Bostanc
Mahmud Paa Sakz muhfazasna Selefi Vezr Serho Hseyin Paa Adana Eyleti`ne ve
Trabzon`dan mazl Kara Mehemmed Paa Kars Eyleti`ne nakl olunup Rakka
Beylerbeyisi Vezr Kadolu Hseyin Paa`nn fevti haberi gelp eylet-i mahlle, Silahdr
1178

mire VY: tersne-i mireye

buyurdu V: olundu : buyuruldu Y
1180
ve -Y
1181
ruhsat Y: -V
1182
iki -Y
1183
ikmet Y: -V
1184
hidmetkrlaryla Y
1185
kendn VY: kendy
1186
mal ve eylarn Y
1187
der-i devlet-medr hazretlerine Y: medr hazretleri -V
1188
Antiyoh VY: Minolaki
1189
olundu Y
1190
pdih- gz hazretlerinin Y: gz hazretlerinin -V
1179

134

Aas Krd Ahmed Aa`ya ve silahdar aal gedikl mteferrikadan Eli Zlfikar
Efendi-zde Osman Aa`ya tevch olundu.
Zuhr- emr-i Hazret-i Davut
Hazret-i Davut Hyo v Jnybn Yo

Ha Tav*

hazretleri emr-i

ilhyle yapup Clt` katl itdii kl kendden sonra karnen-bade-karnin gerek enbiy
resl ve gerek mlkden her kimin eline girer ise nusret bulacan ism resmiyle beyn u
ayn ve Hazret-i Mehd`ye, andan Hazret-i sa aleyhi`s-selm eline girp Deccl`i katl
idecein bakrdan levh zerine Sryn ve brn lisn zre yazup Hazret-i Ali Hhcv

Ha Mrk hazretleri ol levhi, Msr Shibi Melik Mukavkar1191 haznesinde bulup cifr
kuvvetiyle taraf- hirne Arab lisn zre terceme idp, ol kl ile levh bir takrb ile
Hazne-i mire`ye girp nice yz yldan beru mahf iken Hakk celle ve al hazretleri
mehbetl padihmz hazretlerinin zamn- saadet-iktirnlarnda zuhra getrdnden
kll memnn ve lem mesrr olup sefer-i zafer-rehberde kuanmak ve hazarlarda srr-
kint, efdal-i mahlkt
humynlar sdr oldu.

aleyhi`s-selm hazretleri kl yannda durmak zre tenbh-i

Mh- Cemziye`l-hirin altnc ehr-enbih gn evketl,

mehbetl1192 hnkrmz hazretlerin, vezriazam kullar Tophne kr-hnesine davet ve

ziyfet idp hzr kalba on iki kta top dkld. ltiften kendye krkl ve sde iki sevb
hla- fhire ilbs, ocaklarnn knunlar zre topcuba ve dkcba ve kethudlar ve i
erleri kaftan giyp birer kn ile uka ve kuma ve destr ihsn olundu. Yedinci pen1193enbih gn stanbul Kads Ataullah Efendi azlinden yerine yine stanbul`dan munfasl
Dmad Abdullah Efendi nasb
olundu.1194 nyetl1195 evketl, mehbetl, kudretl1196 padihmz hazretleri Silistire
Beylerbeyisi Vezr erkes brhim Paa`y stanbul`a getrdp hemresi Fatma Sultan
hazretlerin azm cihz ile tezvc idp, on drdnc Pen-enbih gn cmle vzer ve
ulem ve ocak aalar sultn- mrun-ileyhy Dar`s-sade`den alup alay ile getrp
Eski Saray kurbnde vezriazam tarafndan sultn hazretlerine ihd olunan saraya nakl
eylediler. evketl mehbetl1197 padihmz hazretleriyle devletl Vlide Sultan hazretleri
mukaddemce saraya terf buyurmular idi. Devletl Vlide Sultan hazretleri ol gice anda
1191

Mukosin Y
Mehbetl Y: -V
1193
pen -Y
1194
olunup Y
1195
inyetl -Y
1196
evketl, mehbetl, kudretl Y: -V
1197
mehbetl Y: -V
1192

135

beyttet idp, hnkrmz hazretleri aham vakti Saray- cedde ricat eyledi. Ertesi gn
Sultn Byezid Cmii`nde salt- Cuma edsndan sonra Eski Saray`da cirid oynatdlar.
On altnc enbih gn Tersne`de1198 Cirid Kk`ne terf buyurup Kapudan Paa vestat
ile kalyon levendi kurun atup isbet idenlere altun verildi. On dokuzuncu Sal gn sbk
kapu aalndan kma Abdurrahman Aa fevtinden taynt ve iki yz elli ake kapu
ortas ulfesiyle hlen kapu aas Hac Mustafa Aa tara kup yerine Haznedarba
Grc Cafer Aa ve nn yerine saray aalndan kma Grc Mahmud Aa nasb olup
Sofa Kk`nde huzr- humynda1199 Hac1200 Mustafa Aa`ya ukaya kaplu erkn1201 ve
Cafer Aa`ya sersere kaplu semmr krk1202 ve Mahmud Aa`ya sde hlat giydirildi.
Yirminci ehr-enbih gn1203 Hasbae halvet olup Harem-i erf halk teferrc etdiler.
Ertesi Pen-enbih gn Ayasofya Cmii dahi halvet olup drt tarafndan sokaklar ile aru
halk hfz u zabt ve olan Hastalar Kapusu`na muttasl Hasbae Kapusu`ndan Ayasofya
Camii`nin Hnkr Yeri Kapusu`na dek sokak1204 ekildikden sonra devletl Vlide Sultan
hazretleri Harem-i erf halkyla varup cmi-i erfi ve trbeleri ziyret idp yleye dek
elendiler. Cmle mrtezikas ale`l-infird atiyyeler ile mesrr olunduundan mad,
cmi-i erf ve trbe-i latf ve Mushaf- erfler ii altun ve pre ve il akeler ile mlen
ml klnd. Ve Trhala Kazas`ndan mazl Ankarav Mahmud Efendi skdar`da Vlide
Cmii Medresesi`nden bir hucurtda meks zre iken bir meln klesi delletiyle skkn-
medrese ve ehirliden drt dem ve iki dvn cellad (230 b)ittifken bir gece gelp1205
hcresinde basup, boup ml taksm iderken sonra duyulmak havfndan kleyi dahi katl
idp perkende olduklar, sabah sem-i humyn- pdih gziye1206 ilk ve1207 ol sat
emr-i humynlar zre bostancba teft ve tefahhus iderek bir mahalde1208 cmlesin
giriftr- bend,1209 yirmi altnc Sal gn dvanda1210 celldlar katl olup1211 brleri kree
verildi. Bi-emr-i humyn sene-i tiye sefer-i zafer rehberde Rikb- humynda

1198

Tersne-i mire`de : mire -YV

humyn- husrevnede Y: husrevne -V
1200
el-hac Y
1201
semmr krk Y
1202
ve Cafer... krk -Y
1203
gn -Y
1204
sokaklar Y
1205
bir Y: gelp V: -
1206
gz hazretlerine Y: hazretleri -V
1207
olmala Y
1208
bir mahalde Y: -V
1209
bend Y: -V
1210
Dvn- humynda Y: humyn -V
1211
olup VY: olunup
1199

136

yrmek ve1212 meklt ve1213 siyb ve silhlar taraf- mrden verilmek zre iki yz nefer
Saray- atk baltaclarndan ve bin nefer stanbul ve be yz nefer Edirne bostanclarndan
tfengci yazlup henz ihzr olunan be yz mikdrsi mh- Receb`in nc D-enbih
gn ayr Kk`ne getrlp, tergb-i msdeme in Hazne`den yaplm gm
tepsilerden vaz olunan nina kurun atdrup isabet idenlere altun ile ihsn buyurdu.
Hareket gnne dein kh bostanc ve kh bir grh yenieri mnvebe ile gelp mahall-i
mezbrda hnerlerin zhr iderler. Ve tepsiler ile mesrr giderler idi. Vezriazam kullar1214
dahi kendi yanna yenieriden sekiz yz ve cebeciden iki yz nefer tfengci ifrz idp bir
sene hidmetden sonra yedlerine ibtidlar verilmek artyla bu yl seferde1215 Msr
askerinin zabt olunan mahllnden beer ake ile iki yz nefer Msr serdengedisi yazld.
Onuncu D-enbih gn Harem Kapusu nnde surre kup evketl pdihmz hazretleri
Dr`s-sade aas misfirhnesine terf, surre emni tayn olunan brhim Aa`ya
kaftan giydirdi.1216 On drdnc Cuma gn klliyet-i Harem-i erf ve glmn- Endern
kullaryla Tersne baesine g idp yeni tersne gzlerinden saraya muttasl ancak alt
gz vrn kalmidi. Emr-i humynlar zre ikisin vezriazam kullar1217 ikisin defterdr
efendi birisin kapudan paa, birisin tersne emni yapup mamr itdiler. Ve gedikl
mteferrikadan Hac Mustafa Aa`ya siphler aal, selefi Baki Aa`ya vezret ile
Erzurum Eyleti, nn selefi Vezr Esir Mustafa Paa`ya yevm yz ake tekd
verildi.1218 Ve Karaman Beylerbeyisi Vezr 1219 Gen Mehemmed Paa`nn zulm ve cellve baz ahvli sem-i humyn- pdih- gzye1220 ilk olunman katline hatt-
humyn ile akrcba Veli Aa1221 gnderilmiidi. Konya`da nsf`l-leylde saraynda
basup, ban kesp kethudsnn bayla maan yirmi ikinci enbih gn huzr-
hmayna1222 ihzr1223 ve Bb- humyn`a brakld. Ve Boazhisar muhfazasna memr
Kastamonu Sanca`na mutasarrf Mazl-zde Vezr Grc Mehemmed Paa ile Hamid
Sanca`na mutasarrf1224 Arab Salih Paa olu Ahmed Paa`nn s-i hlleri Mfti Efendi
1212

zre Y
ve -Y
1214
kullar Y: -V
1215
sefer-i rehberde Y: rehber -V
1216
giydirildi Y
1217
kullar Y: -V
1218
ihsn olundu Y
1219
Vezr -
1220
gz hazretlerine Y: hazretlerin -V
1221
Aa : -YV
1222
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
1223
olup Y: -V
1224
Mazl-zde... mutasarrf -Y
1213

137

tarafndan sem-i humyn- pdih olup katllerin Mehemmed Paa`ya Kapucuba

Frenk Mustafa Aa ve1225 Ahmed Paa`ya Salhor Abaza Osman Aa hatt- humyn ile
gnderildiinden ikisi de habr u gh olman eyalarn brakup birer kuru balaryla firr
ve1226 n-bedd olduklar marz- Der-i1227 devlet-i pdih-1228 gz1229 oldukda gaflet ve
tekslleri thmetiyle mezbrlarn dirlikleri alnup Engrl Ali Paa`ya Kastamonu
Sanca ve1230 mazl Mr-i hacc Ac Mustafa Paa`ya Hamid Sanca tevch [] inyet1231
olundu. Otuzuncu Pazar gn Bender beyinden gelen mektbda1232 Kalgay Devlet Giray
Sultn Krm ve Bucak askeriyle Baraba lkesine girp bir nhiyesin urup Tentek Kirman
nm kalas kurbnde Kazak hatman sekiz bin Kazak lekeriyle karu gelp mukbele-i
azm1233 ve1234 muktele idp1235 sat cengden1236 sonra kfir bozulup hatmanlaryla bi`lklliyye kldan gep andan dahi ieru girp tahrb-i memleket iderek alt nhiyesin nice
kur ve palanka ve sekiz aded1237 nmdar kalalaryla alnup tee uruldu. Ve bu alt nhiye,
alt azm sularn aralarnda vki olup kenrlarnda olan b-hesb kurlarn racl ve nisvn
ve sbyn1238 kldan gedi. Ancak aded kalann ponkolitikleri1239 Kalgay sultna
amn ile karu gelp zahre getrmekle hals bulup tamam yirmi bir gn vilyet-i
Baraba`a sl-i hasretden sonra avdet, mh- mezbrun on sekizinci Sal gn Bender`den
gep Krm`a dhil olduun ve atlar1240 el viren1241 on bin Nogay askeri z suyundan
tekrr ayrlup Lih diyrna akna gitdn ve geen sene Togan Kalas`na mstevl olan
Moskov Serdr eremet olu, Togan Kalas tamrine gelmek zre bin mikdr 1242
Moskov keferesiyle Baraba lkesine girp Sola nm nehir zre Kmek nm kalada
tedrk grdn bildirmi.

1225

ve -Y
ve -Y
1227
der -Y
1228
pdih : -YV
1229
gz Y: -V
1230
ve -Y
1231
inyet Y: -V
1232
mektb- mergbda Y: mergb -V
1233
azm Y: -V
1234
ve -Y
1235
idp Y: -V
1236
ceng-i cidlden Y: cidl -V
1237
palanka ve +Y: palanka ve -V
1238
sbyn VY: sbynlar
1239
ponkolitikleri VY: polkolitikleri
1240
atlarna Y
1241
gvenen Y
1242
mikdr Y: -V
1226

138

Sefer-i Humyn Be-Engrs

Sefer vakti hulliyle bi-emr-i humyn mh- abn`n gurresi D-enbih gn ki,
ubat`n yirmi drd idi. Neme asarndan murd zre1243 ahz- intikm niyyetiyle t-
humyn- pr-fr- sultn kup vzer ve ulem mberetiyle1244 Bb`s-sade`ye
dikilp kurbanlar kesildi. Bi`z-zt kendler dahi Arz Odas`na terf1245 ve duda hzr
bulundular. Bi`l-cmle Rumili ve Anadolu Beylerbeyilerine mkemmel kapular ve
eyletleri ve eyletlerinde olan merya ahkm- erfeler gnderilp her biri Belgrad-
dr`l-cihd1246 sahrasnda Ordu-y humyna mlhak olmak zre tenbh buyurulup1247
ve1248 kapukuluna dahi ocaklarndan avular irsl olundu. Rumili Beylerbeyisi Vezr
Arnavud Sleyman Paa msellah kapusu halkndan gayr eyletinde vki Ohri ve
Delvina sancaklarnn avrz ve nzl ve hne akesi bedeli bin nefer Arnavud ve
Bosnal Fazl Blkba dahi iki bin nefer Bosna piydesi yazup, Belgrad`a1249 hzr u
mde bulunmak zre fermnlar gnderilp, ve Yrk Hkimi Hasan Paa dahi yannda
olan bin Yrk askeriyle Engrs seferine memr oldu. Ve Kad-zde tark
eyhlerinden Tophneli Hfz Mehemmed Efendi ve Bosnev Mustafa Efendi pdih-
gz hazretleri1250 ile sefere1251 memr olup,1252 nevbetce1253 Pen-enbih ve1254 D-enbih
gnlerinde Ota- humyn nnde ve sir vakitlerde yenieri ve cebeci ve topcu ve
bostanc ocaklarnda vaz u nashat etmek zre levzmtlar mrden grlp Mehemmed
Efendi kapucular kethuds yannda ve Mustafa Efendi mrahr- evvel yannda konup
gmek buyuruldu. On birinci Pen-enbih gn evketl mehbetl 1255 pdihmz
hazretleri Tersne Dvan-hnesi`ne terf buyurup henz itmma iren Hac Sar Ahmed
Paa ekdirisi suya indirilp toplar atld. Merhim-i husrevnelerinden1256 kapudan paaya
ukaya kaplu semmr erkn krk ve Ahmed Paa ile be nefer nzr- binya kaftan
giydirildi. On altnc Sal gn devletl Vlide Sultn hazretleri Hazret-i Eyyb-i Ensr

1243

murd zre Y: -V
mberetleri ile Y
1245
buyurup Y: -V
1246
dr`l-cihd Y: -V
1247
buyurulup VY: buyuruldu
1248
ve Y: -V
1249
Belgrad- dr`l-cihda Y
1250
gz hazretleri Y: -V
1251
sefere -Y
1252
oldu Y
1253
nevbetce VY: nevbetle
1254
ve -Y
1255
mehbetl Y: -V
1256
merhim-i husrevnelerinden Y: -V
1244

139

YrAba Gmqra Hyo

1257

trbe-i latfin ziyret etdiler.1258 Yirminci enbih gn

mehbetl hnkrmz hazretlerin kapudan paa kullar kapudane kalyonuna davet ve

ziyfet idp, taraf- mrden Trablus Oca`na yaplup hzr olan kalyon suya indirilp
azm enlik oldu. Ve yirmi drt frkate ile Azak muhfazasna memr olan lyas Kapudan
ve dokuz frkate ile z muhfazasna memr olan Semmrka Kapudan mhimmtlar
tekml grlp hzr1259 u mde idi. Ve1260 mukbele-i pdihde top ve tfenglerin atup
azmet etdiler. Kapudan paaya serserli krk alt nefer kapudane aynna kaftan1261 ilbs
neferta bir1262 kse ake ihsn olup mayistire sereninden deryya atlan levende
inm1263 verildi. Ve mceddeden ellier zir[] iki kalyon tersnede, iki kalyon dahi
Karadeniz`de yaplmak zre fermn buyuruldu. Ol gn Krm Hn` Celdetl 1264 Hac
Selim Giray Hn hazretlerin sefere1265 davet-nme-i humyn, krkl ve sde iki kat
hlat- fhire, bir kabza murassa emr ve izme-bah on be bin altun ve cret-i
segbnn in altm bin guru ile Kapucuba Kk Hasan Aa Krm`a gnderildi.
Yirmi ikinci D-enbih gn Tersne Baesi`nden klliyyet ile Saray- Cedd`e nakl-i
humyn buyurulup Bostancba Nakka Ali Aa`ya tekd inyet ihsn1266 yerine
kethud Silivrili Mustafa Aa ve nn yerine sa hamleci Deirmenci Hac Mustafa nasb
olundu. Ve sadr- sbk Maktl Kara brhim Paa mazlen skdar`da Kuzguncuk
Yalsu`nda meks ikmet1267 zre iken bir kpe krk bin altun koyup harem divarnn
temeli altna gmm hlen mer-i bahriyyeden olan Hazinedr brhim Aa Hassa
Haseki strancal Mustafa Aa ittifkan msferet tarkyla baeye varup bir hl ile divar
kazup altunu (231 a) kardklar bostanc bekilerin malmlar olmala gelp
vezriazama1268 sylediler.1269 Ol dahi Rikb- humyna arz [u] ilm1270 eyledikden sonra
Haseki Aa Hasbae`ye ve brhim Aa zindana habs olup mebla- mezbr ellerinden
alunduundan gayr cmle eylar dahi mrye ahz u1271 kabz ve andan tlk olundular.
YrAba Gmqra Hyo
Y: -V
eylediler : etdiler YV
1259
grlp hzr Y: grp hzr : -V
1260
ve Y: -V
1261
kaftnlar Y
1262
birer Y
1263
ihsnlar Y
1264
celdetl Y: -V
1265
sefer-i zafer-rehbere Y: zafer-rehber -V
1266
ihsn Y: -V
1267
ikmet Y: -V
1268
vezriazam hazretlerine Y: hazretleri -V
1269
haber virdiler Y
1270
ilm Y: -V
1271
ahz u Y: -V
1257
1258

140

Baz nedm-i has efatiyle haseki aaya zmir Gmr`nden seksen ake tekd ve
badeh kapucubalk verilp yerine vezriazam odabas skdarl Mustafa Aa nasb
olundu. Yirmi beinci

Pen-enbih gn mntehab bin be yz nefer yenierinin ulfe

ve ukalar verilp Belgrad`a1272 irsl olundu. Yirmi yedinci enbih gn Ota- humyn
kup Davud Paa kurbne kurulup orducu halk dahi yerl yerine kondular. Mh-
Ramazn- erifn nc Pen-enbih gn Yenieri Aas Vezr Mahmud Paa zmre-i
Bektiyn ile ehirden alay ile otaa1273 kup Alay Kk mukbelesine geldikde ieru
davet ve bist-bs- ehriyr erefine nil-i merm1274 olup bir sevb semmr serserli1275
krk giydirp, "kulu1276 bir ho1277 zabt u rabt1278 it" buyurdu. Ol gn vzer v ulem
cmle stanbul meyh Sofa Kk`ne davet ve Hrka-i erf alup her biri baka baka
du v sen1279 idp bir mertebe zrlik etdiler ki, vasf olunmaz. Drdnc cuma gn
Cebeci Oca kd. Ol gn evketl1280 mehbetl pdihmz hazretleri Salt-1281
Cuma`y Ayasofya`da klup1282 Yal Kk`ne terf buyurdular. Kapudan Vezr Mezemorta
Hac Hseyin Paa dahi Akdeniz`e memr olduu zre beyne`s-salteynde Kapudane
Kalyonu`yla tersneden nehzat yalnz kend Yal Kk`ne davet ve her ahvl ferde
ferde tenbh-i humyn buyuruldukdan sonra bir serserli krk ile kll riyet buyurup
matlbu zre yine Kapudane Kalyonu`na svr ve batardanin endan lzmu olmamala
donanmayup tersnede kalup ihtiyten neferi henz inen yedee vaz etmek buyuruldu.
Azmet-i Pdih- gz b-Sefer-i Engrs
Beinci enbih gn eref-i ems idi. Bi-emr-i humyn bi`l-cmle sunf- askere1283
alay emr olup tife-i piydegn hric-i hisrdan Ota- humyn1284 kapusuna dek siph
silahdr drt aa blkler Saray- mire`de tertb-i suffdan sonra evketl ve1285
azametl, kudretl, mme-i ibdullha merhametl1286 pdihmz1287 hazretleri Arz
Odas`nda kadem-i erflerine flr ve mcell bdluk zahr- mbreklerine mcevher zrh
1272

Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V

ota- humyna Y: humyn -V
1274
merm Y: -V
1275
erkn Y
1276
kullar Y
1277
ey hoa Y
1278
u rabt Y: -V
1279
v sen Y: -V
1280
evketl Y: -V
1281
salt Y: -V
1282
ed idp Y
1283
asker-i mansreye Y: mansre -V
1284
humyn Y: -V
1285
ve -Y
1286
kudretl, mme-i ibdullha merhametl Y: -V
1287
pdih- gz Y
1273

141

zre beyz serser gerge, ser-i nusret-eserlerine ser-penh zre yeil al sarnup stne bir
gz sorgucu sokunup miyn- sadetlerine murassa emr ve trke kuanup

YAut Ha Yo Lkvtm

1288

feth-i gaz-y Engrs ve ahz- intikm- ad-y dn-i

bed-yn-i mrikn olan Neme keferesi niyyetiyle gn doarak Bb- humyndan rah-
sebk-seyre svr enselerinde mushib aalar ve Hasodal ve i olan serp zrh ve
ser-penh dahi gir, bin yedi yz nefer bostanc ve baltac yryp bu tarz- acb garb
alaylar ve mukaddem gelnd tark ile Edirne Kapusu`ndan kup brgh- mualllarna
eref-nzl buyurduu sat vezriazam, Vezr-i slis erkes Osman Paa`y huzr-
humyna getrp stanbul muhfazasna memren1289 serserli krk giydirp kendnn
krk iltiften Silahdr- Hassa erkes Hasan Aa kullaryla otana gnderildi. Devletl
Vlide Sultn hazretleri Alay Kk`nden seyr [] tem 1290 etdikden sonra Davud Paa
Saray`na nakl buyurup hareket gnne dein kendler dahi nda meks [] tevakkuf 1291
eylediler. On bir gn ikmetden sonra on yedinci Pen-enbih gn umm Ordu-y
humyn- nusret-makrn1292 ile gp Siyavu Paa Baesi kurbnde stanbul
Kimmakm Vezr erkes Osman Paa selamlayup bir serserli semmr krk dahi ilbs
idp kat- menzil ve tayy-i merhil1293 iderek dokuzuncu menzilde ki yirmi beinci cuma
gn ki Edirne`ye vusl mukarrer olman, mukaddem Devletl Vlide Sultn hazretleri
saraya duhl ve1294 Alay Kk`ne nzl idp, kendler Karabayr`da Yemeklik adr`nda
ancak kolak ve miyn- sadetlerine murassa emr, zahr- mbreklerine sar sersere
kaplu mcevher aprazl semmr kapanitse giyp ser-i nusret-eserlerine kk destr zre
kebr Hind sorgucu sokunup mcevher raht ve kaplan postuyla eyerlenmi mecnn krna
svr, yemn yesrnda bostanc ardnda yine zrh ve

ser-penh ile i halk yryp

Solak emesi kurbnde siph silahdr drt aa blkleri ehrin mevl-i mderrisn,
sdt ve esnf istikble kup selamladlar. Zr-i pylarna akmie deyp daha te Ota
Kapusu`na dein Yenieri Oca dizilp mretteb alay ile saray meydanna nasb olunan
brgh- muallya eref-nzl buyurdu. Ol gn Edirne kazs veys1295 Efendi`ye verildi.
Yirmi yedinci Pazar gicesi alay ile Eski Cmi terf buyurup1296 ve Salt- Kadir`i ed
1288

tel Y: -V
memren -Y
1290
tem Y: -V
1291
tevakkuf Y: -V
1292
nusret-makrn Y: -V
1293
ve tayy-i merhil Y: -V
1294
ve Y: -V
1295
dris Y
1296
buyurup Y: -V
1289

142

eyledi. Ol leyle-i mbrek beinci satinde Aye Sultn nm bir duhter-i pkize-ahteri
vcda gelp mmeye 1297 ilm in kulua dein hric-i Dru`s-sade`de tabl-hne
alnd. Mh- evvl`in gurresi Pen-enbih gn Ota- humynda vkel-y devlet
tehniye-i d in dmen-i bs- pdihyle merref olup ard kapuda vki Nusret
emesi namaz-ghnda ed-y salt- d etdiler. Ol gn Amasya Sanca`na mutasarrf
Yusuf Paa`dan gelen mektbda eky define memr olduu zre ol etrf tecesss
iderken otuz nefer svryle Kfir Murad nm bir akyi haber alp Amasya kurbnde
bedan bir yol kenrnda zhir olmala zerine varlup mukbele v muktele esnsnda
bg bozulup kend ile yirmi neferi katl olup, masm olmala tlk vesiri firr
itdiin yazup ser-i brdeleriyle Rikb- humyna1298 arz [u] ilm1299 ve ota nne
braklup Bosna`dan gelen bir haydud ba katl olundu. Ve gedikl mteferrikadan olak
Ahmed Aa`ya Kefe1300 Sanca tevch ve beyz piyde ile icleten1301 Azak muhfazasna
tayn buyuruldu. nc enbih gecesi YAut HarmAb altnc satde Tophne
Kapusu hricinde vki Kad Furunu nm bir brekci furunundan zuhr iden te yalu1302
n-gehn1303 Galata Hisar duvar zerinden ieru1304 girp1305 salu ve sollu gidp Arab
Cmii`ne va[r]nca bi`l-klliyye endern- hisr ihrk u bi`n-nr olup ve hric-i hisr dahi
Tophne kurbnde Debbahne`den alup duvar srasyla gidp Galata Gmr`nden gayr
Kalafat Yerinde Seblhne`de nihyet bulunca leb-i deryda bin ve skn ve dekknden
eser kalmayup cmle yand.1306 Bir trhde Galata byle1307 badan baa dein1308 yand1309
mesm ve mhede olunmad. Bi-hasebi`l-iktiz yanan kiliseler tamrine iczet verilp
ancak Venedik Kilisesi temelden yklup yerine devletl Vlide Sultan hazretleri bir
mkellef cmi-i erf bin idp azm sular getirtmekle Galata`y pk ve yeniden ihy
eyledi. Drdnc Pazar gn Ota- humynda Masar ve Recec ulfesi kup arzdan sonra
taraf- pdih- gz hazretlerinden vezriazam kullarna mazhar- iltift, hatt- humyn-

1297

mme-i nsa Y: ns -V
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
1299
ilm Y: -V
1300
Kefe : -VY
1301
icleten Y: -V
1302
yaluu -Y
1303
n-gehn Y: -V
1304
ieruye Y
1305
isbet idp Y
1306
ihrk- bi`n-nr oldu Y
1307
byle Galata Y
1308
dein Y: -V
1309
ihrk- bi`n-nr olduu Y
1298

143

evket-makrn ve1310 uka1311 kaplu semmr krk bir donanm ksrak ile Byk Mrhr
Ahmed Aa gnderildi.1312 Altnc Sal gn Kapucuba Baltac brhim Aa`ya emr-i erf
verilip Yal Aas Osman Aa ile bir mikdr Bucak Tatar`n sefere1313 getrmek zre
Bucak`a gnderildi.1314 Yedinci ehr-enbih gn evketl, mehbetl1315 pdihmz1316
hazretlerini vezriazam kullar1317 Akpnar Baesi`ne davet ve ziyfet idp kse il
ake ve bir donanm at pke virp kendye serserli semmr erkn1318 krk giydirildi.
On ikinci D-enbih gn bundan akdem Msr askerine giden Kapucular Kethdas Eypl
Hasan Aa gelp otada1319 pye-i serr-i sadet-1320masra yz srp cnd-i mezbrun
selmet ile Sakz`a gelp stanbul`a vslleri muvfk- eyyma muntazr idn arz [u]
ilm1321 eyledikde1322 iltiften semmr kaplu erkn krk ilbs olundu. Ol gnden gne
dein evketl1323 pdihmz1324 hazretleri vzer v ulem ve ayn- devlet cmle Orduy humyn1325 ve1326 ehir halkyla eme namaz-ghna cem olup istisk dusn itdiler
ve Ordu-y humyn1327 askerinde her kimde gen ve olan bulunup ve b-namz olanlar
badet-teft katl olunur dey emr-i humyn sdr olup muhkem tenbhler olman
mahbb- dost olanlar azm vehme dp gere dattlar. Amm ki azlarna sinek p
b-rh kaldlar. On beinci Pen-enbih gicesi nsfl-leylde (231 b) hsf- kll vki1328
oldu. Yirmi birinci

ehr-enbih gn adletl 1329 pdihmz hazretleri tebdl-i cme

Solak emesi kurbnde piyde iki herif gir giderken tutdurup sul 1330 itdikde yenieri
olup ulfelerin aldn bildirp, "nki ulfenizi aldnz sefere gitmeyp firra bis nedir"
buyurdukda cevba kdir olmaycak ibret iin ikisini de katl itdirip, ikindi dvnnda bir

1310

ve -Y
ukaya Y
1312
irsl olundu Y
1313
sefer-i zafer-rehbere Y: zafer-rehber -V
1314
irsl olundu Y
1315
mehbetl Y: -V
1316
pdihmz VY: pdih- gz
1317
kullar -
1318
semmr erkn Y: -V
1319
ota- humynda Y: humyn -V
1320
sadet Y: -V
1321
ilm Y: -V
1322
eyledi Y
1323
mehbetl Y
1324
hnkrmz Y
1325
humyn Y: -V
1326
ve -Y
1327
humyn -Y
1328
vki Y: -V
1329
evketl Y
1330
istifsr Y
1311

144

haydudun boynu uruldu. Geen sene1331 Togan ve Nusret Kirman ve ahin Kirman
kalalarna Moskov keferesi mstevl olduundan nehr-i z ellerine girp Kazak ekys
frce bulmala tedrk etdikleri kayklar ile Karadeniz`e yryeceklerin Babada
Muhfz Vezr erkes Yusuf Paa tarafndan sem-i humyn- pdih- gzye1332 ilk
olunman kapudan paa yannda ancak be kta ekdiriden gayrisi cmle dery beyleri
ihtiyten Karadeniz muhfazasna tayn olundu. Yirmi dokuzuncu Pen-enbih gn
stanbul`dan topcu oca gelp alay ile huzr- humyndan gep orduya1333 dhil oldu.
Ol gn Msr Beylerbeyisi Vezr elebi smail Paa`nn Rikb- humyna gnderdii
szen mtell direkli bir erge bir ba adr bir sye-bn bir etr-i humyn Hasoda
Kk meydanna kurulup kudm- humynlaryla merref eyledi. Ve her birinden zkudret olmak zre piyde v svr askeriyle sefere memr olanlardan brhim Hn olu
be yz ve Civan Kapucuba olu iki yz elli ve Kprl-zde Numan Bey yz elli ve
Yeniehir aynndan Mihal Bey olu elli ve TurHn Bey olu yz ve Mmin-zde otuz
ve sbka byk tezkireci elli ve merhm Mahmud Bey olu htunu ve olu yz elli ve
etre-zde Mustafa Bey yirmi be ve Mentee ve Sula aynndan iki yz seksen ve
Birecikli eyh olu otuz ve Maral Osman Aa yirmi ve Kars aynndan Abdlkerim
olu yirmi ve Gedik Veli olu otuz ve Rakka`da skin Ahmed Paa otuz ve Rivan olu
Halil otuz ve Can Arslan Paa-zde yirmi be ve ah Gazi Paa olu yirmi be ve el
aynndan drt yz ve stanbul aynndan yz yirmi be ve erbb- dvndan alt yz
seksen nefer ile al vechi`l-intihb defter olundu. Ve serhad aznda olmyan Rumili ve
Anadolu kl tmrlusundan bin be yz mikdr ve am yerl kulundan iki yz nefer ve
eylet ve sancak vllerinden mr svr, mteferrika bin nefer ve zemetleri yazularndan
eyletlerden cebel alt bin ve gediklyn- Dvn- humyn cebelleri yedi yz altm ve
sinn slinin vsat-i hlinin tahammll olanlardan gayri sipah silahdr

mtekid

levendlerinden iki bin drt yz elli nefer ve gmrk mtekidlerinden1334 be yz nefer

mikdr ifrz ve sefere memr oldular. Mh- Zilkade`nin gurresi Cuma gn Yeen
Mustafa Efendi azlinden yenieri kitbeti, eli Zlfikar Efendi`ye tevch oldu. nc
Pazar gn1335 Sivas eyletinden Kaya Ali Aa yazup getrd yedi yz altm drt nefer
silahdr serdengedisi huzur- humyndan gep orduya1336 dhil1337 oldu. Altnc ehr1331

sene -Y
pdih- gzye -Y
1333
Ordu-y humyna Y: humyn -V
1334
iki bin... mtekidlerinden -Y
1335
gn -Y
1336
ordu-y humyna Y: humyn -V
1337
mlhak Y
1332

145

enbih gn SaruHn sancana mutasarrf arkan brhim Paa ve sekizinci Cuma gn

Kprl-zde Numan Bey ve on birinci D-enbih gn Civan Kapucuba olu alay
gsterip kaftan giydiler. On nc ehr-enbih gn Msr askeri gep serdrlar Murad
Bey hlat giyp, mukbele-i hidmet kapucular kethuds Hasan Aa`ya dahi kaftan ilbs
olundu. Ve Anadolu Mfettii Yusuf Paa`dan yz on ekya kellesiyle mektbu gelp
altm nefer zindesin dahi urad ehir ve kasabalarda kaza urduun bildirmi, on
drdnc Pen-enbih gn brhim Hn olu ve on beinci Cuma gn Afyonkarahisar
sancana mutasarrf Mevld Mehemmed Paa alay gsterip kaftan giydiler. Ve akabince
Anadolu Beylerbeyisi Daltaban Vezr Mustafa Paa piyde ve svr bin mikdr msellah
kapusu ve eyleti askeriyle gep mukbele-i pdihye geldikde ieru davet ve
bist-bs- ehriyr erefine nil oldukda, "askerini bir ho zabt it yollarda zulm
teadd1338 itdirme ve1339 memr olduun hizmete mukayyed ol ve ill sen bilrsn"
buyurulup,1340 serserli krk ilbs buyuruldu. Ve Engr sancandan Bekta Aa yazup
getrd sekiz yz yedi nefer siph serdengedisi gelp orduya1341 mlhak oldu. On
altnc enbih gn Kayseriyye sancana mutasarrf Kurd Mehemmed Paa krmz
kanevize kaplu semmr kapanitse ve kalpak ile alay gsterp hlat giydi. Ol gn yenieri
aas Vezr Mahmud Paa, on yedinci Pazar gn tu- humyn gidp, on sekizinci Denbih gn mehbetl,1342 evketl pdihmz hazretleri asker-i slm- nusret-encm
kullaryla Edirne sahrsndan hareket, cnib-i Engrs`e azmet eyleyp Edirne Muhfz
Vezr-i sn Moral Hasan Paa`ya Yonca emesi kurbnde serserli krk ilbs idp tayy-i
menzil iderek sekizinci menzilde ki, mh- mezbrun yirmi beinci D-enbih gn ehre
karb nevle-gh olan mahalde ser-i nusret-eserlerine bir gz sorgucu sokunup siyb-
sefer-i zafer-rehber1343 mcevher raht1344 ile eyerlenmi mecnn krna svr olup alay ile
Filibe`ye vusl, Meri aur sahr-y b-safda nihde klnan br-gh- mualllarna erefnzl buyurup cebeci, topcu, top arabac ocaklar ileru gitmi bulunman ancak Yenieri
Oca kprbanda ota kapusuna dein iki keeli selma durdular. Azak Kalasn tamr
idp, muhfazasna memr olan Trabzon Beylerbeyisi Kalaylkoz Vezr Ahmed Paa`nn
firr haberi yi olman eylet-i mezbre, mukaddem vezreti ref olup z Kalas
muhfazasnda olan Moral Ali Paa`ya yine vezret ile tevch olup Azak muhfazasna ve
1338

teadd Y: -V
ve -Y
1340
buyurulup Y: -V
1341
ordu-y humyna Y: humyn -V
1342
mehbetl : -YV
1343
zafer-rehber : -YV
1344
ve bist Y: V
1339

146

sbk siphler aalndan mazl gedikl avu Arapgirli Ahmed Aa`ya iki tu ile
Mentee sanca virilp z muhfazasna tayn ve pen birer kst ulfe altar aylk
zahre ve onar ake esmi ile ibtidlar yedlerine virilp birer sene muhfaza artyla siph
silahdrdan ikier yz ellier nefer serdengedi stanbul`da yazup Karadeniz gemileriyle
z`ye gitmek emr olunup gedikl mteferrikadan Rodoslu Ali Aa dahi Balkesr
sancayla Azak muhfazasna tayn olundu. Ol gn bundan esbak stanbul`dan hareket
olunaldan beru, berr [] bahrden kirren-mirren Krm Hn Hac Selim Giray Hn
hazretlerinin gnderdii mektblarda ve ahl-i Azak cnibinden gelen feryd
mahzarlarnda1345 Moskov ar geen seneki askerinden ziyde cem itd asker top ve
mhimmt- cebe-hne ve edevt- lt1346 ile Azak kasdyla geliyor ol taraflardan imdd
inet1347 olunmaz ise memleket-i pdih elden gidecein bildirmiler idi. Ve celdetl1348
Hn- l-n1349 hazretlerine hd davet-nme-i humyn vardkda, Krm askeriyle
hareketi vakti ayn- Tatar ve memleketin cmle ulem v suleh ve al ve edns
cemiyyet ile sarayna dolup, "bizim pdiha1350 ve sana inkydmz klldir. Moskov ar
Azak stne ve eremet olu ve Baraba hatman askerleriyle kalkup Krm zerine
yrmek nmyla beru kenarlara gelp bu dmenin hcmu ve Potkal ve kapumuz
dibinde Togan ve Nusret Kirman ve ahin Kirman`dan bu kadar Kazak cemiyyeti olup ve
gediklerimiz harb yebb1351 iken ehl ylimizi dmen-i dn1352 azna brakup
Engrs`e1353 gitmek er-i erfe dermi ve bizlerde ise ol kadar kuvvet yokdur ki iki
tarafa ifrz olunavz" dey feryd fign1354 eylediler. Nice kl kl ile mudt
mertebelerine varlup, hir n-r fermna muhlefet idemeyp bir mikdr Tatar askeriyle
Ordu-y humyn cnibine azmetin bildird mektb- mergb1355 menzil-i mezbra
geldikde vezriazam otanda mvere olup YAut HAb wJyo

1356

dmen-i dn

Azak Kalas`na mstevl olur ise Karadeniz yallarndan mad stanbul`dan bile rhat-
huzr1357 gider. Gere celdetl1358 Hn hazretleri sefer-i humyna memrdur lkin
1345

mahzarlarndan Y
ve edevt- lt Y: -V
1347
inet Y: -V
1348
celdetl Y: -V
1349
l-n Y: -V
1350
pdih hazretlerine Y: hazretleri -V
1351
yebb Y: -V
1352
dn Y: -V
1353
Engrs seferine Y: seferin -V
1354
fign Y: -V
1355
mergb Y: -V
1356
tel Y: -V
1357
huzr Y: -V
1358
celdetl Y: -V
1346

147

Moskov ar Azak maksadyla1359 geld mbeyyin iken bu tarafa gelmesi mceb deil,
bu cnibe bir sultan gnderp kend1360 cmle Tatar askeriyle Azak imddna irimek zre
Rikb- humyna1361 telhs (232 a) olundukda, "olun ahbaz Giray veya Kaplan Giray
Sultn tehz-i asker ile Ordu-y humyn- zafer-makrnum cnibine gnderp kendin bir
gn evvel Azak tahlsine yetiesin" mazmnuyle sdr olan hatt- humyn- evketmakrn ile hassa salhoru Frenk Abdullah Aa irsl olundu. Ve Aydn semtlerinde eky
mfettii Kapucuba Seyyid Ahmed Aa kesp gnderdii dokuz aded ser-i bg ota
nne brakld. Menzil-i mezbrda bir gn meks olup taraf- pdih- gzden Yenieri
Oca`na bin keyl, Cebeci Oca`na iki bin keyl, topcu ve top arabac ocaklarna yz elli
keyl pirin ihsn- humyn buyuruldukdan sonra yirmi yedinci ehr-enbih gn glp
Tatarpazar menziline nzlnde Kapucuba Nideli Ali Aa celdetl1362 Hn l-n1363
hazretlerini Azak zerine kaldrmaa mekked hatt- erf ile Krm`a gnderildi. Yirmi
sekizinci Pen-enbih gn andan dahi sadet-i ikbl ile1364 glp Kapulu derbend
yoluyla kat- menzil ve tayy-i1365 merhil iderek altnc menzilde ki, mh- Zilhicce`nin
ikinci D-enbih gn Sofya`ya varlup ol gn nevle-gh olan skara Kprs`nde ancak
ser-i nusret-eserlerine bir gz sorgucu sokunup yeil sof kkum serhadd zre murassa
tirke ve emr kuanup rah- mecnna svr, mretteb alay ile yemeklikden ota-
humyn1366 kapusuna dein iki keeli selma duran mevcd zmre-i sipah silahdr, top
arabac, topcu, cebeci yenieri kullarna izhr- mahabbet iderek ehrin sol tarafnda vki
sahr-y b-safda nihde klnan br-gh- mualllarna eref-nzl ve doru dil
Kk`n mcell buyurdukdan sonra, mukaddem vezriazam kapusuyla kethuds Fazl
Aa ve akabince1367 her zmre, ocaklaryla topdan gep gir kalan kapukulu ve mr-i
mrn ve merya bir gn evvel Ordu-y humyna erimek zre emr-i humyn sdr olup
mekked fermanlar ile avular gnderildi.1368 Ve yolca gelnrken ele giren kutt- tark
ve haydd ekysndan on kadar bed-baht memerre-i ns olan mahallerde salb u siyset
olundu. Ve cebeciba Abdurrahman Aa`ya iltiften Rumili pyesi verildi. Mukaddem k
eyymndan beru Vovodmend ve Bolend nm Neme Ceneralleri yedi bin Neme
1359

kasdyla Y
kends Y
1361
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
1362
celdetl Y: -V
1363
l-n Y: -V
1364
sadet-i ikbl ile Y: -V
1365
menzil ve tayy-i Y: -V
1366
humyn Y: -V
1367
akablerince Y
1368
irsl olundu Y
1360

148

kfiriyle1369 Erdel muhfazasna tayn, Deveboaz`yla Devre mbeynlerinde taburlanup

byk tabur ile Erdel`e g-dr1370 olup imdd- inet1371 hussunda iktizsna gre
hareketleri asar tarafndan tenbh1372 ve Hayzer ceneral dahi hkim-i memleket nasb
olunmuiken tekrar Hayzer ceneral byk tabura defterdr ve atlu askere ba olman
Rabatin nm bir Neme cenerali hkmet-i Erdel`e balkla, Sebin`e gelp yannda olan
sekiz bin Neme askeriyle Prao Kalas boazn muhfaza zre olduun Seksonya
Hersei Feriderikos kral yine Neme`nin byk taburuna serasker olup, on bin atlu yirmi
bin yaya Neme kfiriyle cemiyyet itd Pete nm mahalden kalkup memleket-i slm
hldir dey Tmvar kasdyla srat ve itb- birle cidd cehd idp, Segedin`e ve andan
Sente`ye ve andan Beey palankas mukbelesine gelp, ol mahalden nehr-i Tise zre
Tmvar cnibine cisr binsna mberetlerin Titel tarafndan gelen esirler takrri ve Jel
karyesinin yasac ve knezleri ve Eflak beyi gnderdii mektblar ve1373 Belgrad- dr`lcihd1374 muhfz Vezr elebi brhim Paa`ya geldikde, Tmvar Kalas`na on bin keyl
zahre sline memr olan Avlonya Sanca Beyi Arnavud Kaplan Paa ve Yanya Sanca
Beyi Arnavud Kk Cafer Paa ve Kstendil Sanca Beyi Arnavud Zeynel Paa kapular
ve Avlonya ve Delvina ve Dukakin sancaklarnn zam ve erbb- tmr askeri ve alay
beyleri ve mr bin nefer Arnavud piydesiyle mukaddem Panova`ya gemi bulunup,
akabince dem tayn, arlklarn brakdrp salt terkileriyle Tmvar imddna
gnderdiin Rikb- humyna1375 arz [u] ilm1376 itmein piyde ve svr bin nefer
Yrk askeriyle Hasan Paa ve iki bin nefer mr Bosna piydesiyle Fazl Blkba ve
be yz nefer vezriazam yaya segbn dahi tayn ve girden imdda irimek ve Ordu-y
humyn- nusret-makrn1377 Belgrad`a1378 varmazdan mukaddem kel-evvel Viinie
karyesinden karu Panova`ya bir kpr ve nehr-i Sava zre karu Zemun`a bir kpr ihzr
etmek zre paa-y mm-ileyhe emr 1379 fermn gnderilp, Rumili Beylerbeyisi Vezr
Arnavud Sleyman Paa dahi kapusu ve eyleti ve mr piyde Arnavud tifesiyle Panova
sahrasnda cemiyyet ve mde bulunmak zre tenbh tekd1380 buyuruldu. nc Sal
1369

keferesiyle Y
g-dr V: g-vr Y
1371
inet Y: -V
1372
tenbh -Y
1373
ve -Y
1374
dr`l-cihd Y: -V
1375
humyn- husrevneye Y: husrevne -V
1376
ilm Y: -V
1377
nusret-makrn Y: -V
1378
Belgrad- dr`l-cihda : dr`l-cihd -YV
1379
emr u Y: -V
1380
tekd Y: -V
1370

149

gn geen yl huzr- humynlarna gelen byk balu kk masmu buldurup babas

kucayla ba adra getrp1381 keml-i kerem-kerinden1382 Sofya Gmr`nden yevm on
ake ulfe ihsn buyurdu. Mukaddem tahliye ve tathr ve tamr ve1383 kel-evvel ihys1384
in emr-i humynlar sdr olan Gl Cmii itmma ermein, altnc Cuma gn
vezriazam kullaryla terf-i salt- Cuma`dan sonra cmle 1385 mrtezikasn atiyye-i
behiyyeleriyle mesrr buyurdu. Ol gn defterdr efendinin z-kudret askeri gep, ota-
humyn nnde iki haydud katl ve ehirde bir ktil salb olundu. Yedinci enbih gn
Tmvar Muhfz Vezr Hac Mustafa Paa`dan Mestan Mehemmed Aa yediyle dokuz
gnde gelen mektbunda1386 Kanlukapu ile Horoskapusu nnde olan varou ykup top
meydan aup inyet-i briyle 1387 kala-i mezbre gerei gibi tamr, hisrn byk
hendeinden tara, iktiz iden mahallerine yedi yirde tabyalar yapup haricine mceddeden
aranpolar dizilp ve hendekleri tamm mertebe1388 kazlup, eski hendek dahi ayrtlanup
umr- siresi grld. Belgrad`dan1389 taleb olunan mhimmt- cebe-hne, humbarac,
lamc ve topcu ve mevcd olan askeri1390 bir gn evvel1391 sl etmek zre Vezr elebi
brhim Paa`ya tenbh buyurulmasn ric idp gnderilen imdd- asker 1392 ve zahre1393
vusln, dmen-i dn Tmvar kasdyla Mori suyun beru gemi iken Ordu-y humyn
ile askir-i slmn gelmek zre olduun iidp yine tabur- makhr ile ol mahalden kalkup
nehr-i mezbru karu gep anad ile Makova arasnda Nadlak nm bir batakl mahalle
konup ahz olunan diller ve firr idp gelen esirler takrri zre top ve cebe-hnesi
mkemmel ve mevcd olup Budin ve Gle ve Segedin ve Erdel taraflarndan gelecek
balyemez toplarna bakup eer slm askeri1394 gelmez ise Futak`dan Arad`a ve Tmvar`a
varnca drt yerden kpr kurup andan Tmvar` muhsaraya tasmm eyleyp ve Arad`da
bin Neme alkoyup profond tabr etdikleri yz dirhem soltat etmeklerin anda
piirp Tmvar`a getreler, eer1395 slm askeri zerimize gelr ise muhsaray fergat
1381

getrdp Y
kereminden Y
1383
ve Y: -V
1384
rzs Y
1385
cmle -Y
1386
mektb- mergbda Y: mergb -V
1387
hakk- feyyz- mutlak ile Y
1388
tamm mertebe Y: -V
1389
Belgrad- dr`l-cihddan Y: dr`l-cihd -V
1390
askir-i ehl-i islm Y
1391
evvel VY: mukaddem
1392
askir-i ehl-i islm Y
1393
ve zahre -Y
1394
askir-i ehl-i islm Y
1395
eer Y: -V
1382

150

idp Arad`a ekilrz1396 ve anda ans yapup slm askerin bekleriz. Eer karu
duramazsak Mori suyun te geeriz. Eer geleceklerinin asl kmayup vey tiziye gelp
yetimezlerse on gn iinde Tmvar` aluruz, vey cmlemiz btn1397 krlruz. Ve eer
slm askeri sek`e doru gider ise biz de Tmvar altndan kalkup Kk Kanije
kprsnden nehr-i Tise`yi, Varadin kprsnden nehr-i Tuna`y gep Varadin sahrsnda
karulayup drz didiklerin ferde ferde1398 bildirmi, ol sat Tmvar`n yerl kulu
ve kapukulu mevcibi Kapucuba Yusuf Aa`ya teslm, kusr kalan be bin keyl zahrekr davar ile Belgrad`dan Rumili Beylerbeyisi Vezr Arnavud Sleyman Paa kaldrp salt
atlu kapusu ve eyleti askeri ile Tmvar`a uladrmak emr olundu. Sekizinci Pazar gn
ehre gelen suyun banda vki Boyana nm karyeyi kudm- humynlaryla merref
klup kurbnde sye-bn ile ikindiye dein elenp bostanc kullarna kurun atdrd.
Msr`dan mazl Vezr Trk Ali Paa Hnya muhfazasna selefi sadr- sbk alk
Hac1399 Ali Paa Kandiye muhfazasna, nn selefi Vezr spanakc smail Paa
Boazhisar muhfazasna tayn, selefi Bykl Ali Paa ekdiriler ile Azak Kalas`na
kereste nakline memr olup, sbka kul kethudlndan Panova beyi olan ehr
Mehemmed Aa`ya segbnbalk verildi.1400 Onuncu Sal gn vkel-y devlet ota-
llerine tehniyye-i d-i sad in dmen-i bs- ehriyriyle merref oldukdan sonra
nlerine dp alay ile ehrin

namaz-ghna varup bayram namzn ed idp ota-

humynlarna nzlnde snnet-i seniyye zre kurbanlarn kesp Haznedr Nezir Aa

kullarna ukaya kaplu semmr erkn krk ve kilrcbaya sde hlat ilbs ve dil
Kk`ne terf buyurup Dvanhne ergesinde ayn- asker ziyfet yemein yiyp
yenieri dahi meydna denen orbay ip bayram toplar atld. kindiye dein tablhne
ile pehlivnlar grep ihsnlar verildi. El plrken sar sersere kaplu semmr kapanitse,
ser-i nusret-eserlerine kk destr zre (232 b) otaa-i hind-i kebr ve namaza giderken
yeil sersere semmr1401 kaplu kapanitse ve otaa-i hind-i sagr ve avdetde turuncu ala
semmr kaplu1402 erkn krk ilbs, bir gz sorgucu sokunmular idi. On nc cuma gn
Kurd Mehemmed Paa`dan gelen mektbda1403 Ni`e varup iki gn meks [] ikmet 1404

1396

gideriz Y
btn Y: -V
1398
ferde ferde Y: -V
1399
hac -Y
1400
inyet oldu Y
1401
semmr -Y
1402
kaplu semmr -Y
1403
mektb- mergbda Y: mergb -V
1404
ikmet Y: -V
1397

151

esnsnda Alacahisar kurbnde bir karyeyi iki yz kadar haydd ekys1405 gret itdn
haber alup bir mikdr svr asker1406 gnderp, Alacahisar`a karb akr Yaylas`nda irip
iki sat kadar1407 zamn ceng1408 idp, haydd1409 bozulup otuzdan ziydesinin ba1410
kesilp, dil alnup balar olan Macar Voyvoda mecrHn sirleriyle sarp dalara firr
ve piyde asker olmadndan takb1411 mmkin olmayup beruden dahi dem ehd ve
ikisi yaralanup on res atlar dp, on be at bir mikdr brgrleri mecrh olduun
bildirmi, yaraluya ve at denlere taraf- pdih- gz hazretlerinden merhem-bah
gnderilp, gnderdii dil syledilp, "Budin semti Hrvatlarndan olup Varadin
kumandan iki yz piyde ile bu Macar voyvoday bir muteber kapudan Sava suyunun
beru yakasndan dil almaa gndereli yirmi gndr, Sava kenrnda Moravik palankasnn
iinde ancak yirmi kadar cengci olup alt tarafndan kayklar ile beru yakaya gedik ve
yolca gitmeyp dalardan gelmele dil alamadk Allh`n emri olmayup ceng [] cidl1412
iderken bozulup dil olduk. Varadin Kalas`nda be bin yaya ve tarasnda iki bin atlu
Neme ve Titel Kalas`nda bir mikdr Srf cengci beyler Varadin altnda drt kalyon durup
alts Dirava suyu aznda bir limanl mahalde donanm mheyydr. Ve1413 Varadin
kurbnde olan adada Nemenin mceddeden yaptklar ansda cengcileri olup ve nehr-i
Tise azna dahi karu karuya iki ans yapup top ve1414 tfengci1415 ile boaz zabt u rabt1416
eyledi. Ayrldmz vakit de byk tabur Segedin`de idi. Piyde ve svr cmlesi otuz bin
cengci olup balar Saksonya Hersei Feriderikos kraldr. kincisi Kaprara ceneral,
ncs Hayzer ceneraldir. Bu vakite dein slm askerinden dil alnmayup keyfiyyet ve
kesretlerine vukflar1417 olmayup dil isterler ki, na gre hareket ideler. Ne tarafa tevecch
iderlerse anlar dahi ol tarafa meyl ve imdd ideler. Varadin zerine gelrler ise Varadin
kumandan kudreti mertebe mdfaaya takayyd itmee tenbh olunduun" takrr idp
katl olundu. Menzil-i mezbrda on bir gn ikmetden sonra on drdnc enbih gn

1405

ekys Y: -V
askir-i ehl-i islm Y
1407
mikdr Y
1408
cnd-i cidl Y
1409
hayddlar Y
1410
balar Y
1411
ardndan gidilmek Y
1412
cidl Y: -V
1413
ve Y: -V
1414
ve Y: -V
1415
tfengciler Y
1416
u rabt Y: -V
1417
vukf Y
1406

152

sadetle1418 glp, Halkalpnar menziline konuldu. Askir-i slmdan haydd

ekyas1419 dil almak havfndan rz-merre yemn [] yesr ve p [] pesi Belgrad`a varnca
dvan avular ihta ve muhfaza iderek ve ormana dalan askeri1420 orduya1421 srmek ve
muhlefet idenlerin muhkem1422 hakkndan1423 gelmek zre emr-i humyn sdr oldu. Ol
gn Belgrad- dr`l-cihd1424 Muhfz Vezr elebi brhim Paa`dan gelen mektbda
dmen-i dn1425 taburlarna1426 gnderdii csusnun takrri zre Hayzer ceneral tabur-
makhrdan sekiz bin mikdr atlu kfir ayrup dil almak ve Tmvar Kalas`na zahre ve
imdd inet1427 geirmemek ve haftasnda gelp kalay muhsara etmek kasdyla gurre-i
mh- Zilhicce`de kala altna gelp meteris yerlerin grd. Lkin kalann metnet ve
istihkm zre tamr olunduun ve askir-i mansrenin vefret [] kesretini yine ile
mhede ve kalblerine havf1428 ddnden1429 mad mahsr- mslimn1430 kala
toplarna bir fitilden1431 te virp isbet iden bir mikdr kffr-1432 mrikn mrd []
helk ve akabince gnlnde olan be yz kadar1433 guzt- askir-i1434 mansre tara kup
sabahdan beyne`s-salteyne dein ellep avn-i inyet-i briyle 1435 otuz kadar kelle alnup
lan-i mezkr1436 haybet husrn ve meysen yklup gitdi. 1437 Ve muhsaraya karr
verdikleri gnde gelemeyp Varadin ve Segedin ve Budin ve Erdel taraflarndan gelecek iri
toplar yamurdan nakle mni olduun arz u ilm1438 itmi ve Azak Muhfz Vezr Moral
Ali Paa gnderdii mektbda1439 memr olduu zre z`de bir bey ekdirmesi ve be
kta frkateyne svr ve oluk Ahmed Paa dahi iki yz nefer kapusu halkyla
Gzlevi`den alup savb- merma mteveccih olduun ve Azak kasdyla kala altna gelen
1418

sadetle Y: -V
ekys Y: -V
1420
askir-i islm Y
1421
ordu-y humyna Y: humyn -V
1422
takviyyet ile Y
1423
haklarndan Y
1424
dr`l-cihd : -YV
1425
dn Y: -V
1426
taburuna Y
1427
inet Y: -V
1428
rub hrs Y
1429
mstevl olduundan Y
1430
askir-i ehl-i islm Y
1431
bir fitilden Y: -V
1432
kffr Y: -V
1433
mikdr Y
1434
askir Y: -V
1435
hazret-i kibriy ile Y
1436
b-dn Y
1437
f-nr- cehennem oldu Y
1438
u ilm Y: -V
1439
mektb- mergbda Y: mergb -V
1419

153

Moskov arnn top ve tfeng atd olmayup toprak srmek tedrknde olduklarn ve
eremet Olu ile Baraba hatman elli bin kadar1440 cnd- eytn ile yryp Togan
Kalas`na on be sat karb mahalle gelp Kala- z zerine gelmek fikrinde iken "siz
dahi Azak altna gelesiz" dey Moskov arndan haber varmala anlar dahi ol mahalden
kalkup Azak tarafna gitdiklerin ahz olunan diller takrrinden yazm, on beinci Pazar gn
andan dahi glp beinci menzilde ki, on dokuzuncu Pen-enbih gn sahr-y Ni`i
kudm- humynlaryla mcell idp beru tarafnda nasb olunan ota- l-tklarna erefnzl buyurup kaladan vfir top enlii1441 olup cebeci, topcu ocaklar selma durup
vezriazam kapusuyla kethuds huzr- humyndan gedi. Belgrad`dan1442 Vezr elebi
brhim Paa1443 Tatar gelp dmen-i dnin Varadin Kalas`na bin kadar1444 imdd
askeri dahi gelp drt kta kalyonuyla 1445 dokuz kta aykas Tise aznda yapd ansda
olduun Donanma-y humyn Belgrad altna vsl, cebe-hne ve baz mhimmt vaz
olunup humbara havanlar tahmlin am direklerinden sal yaplup Vinie`de kurulan
kprnn iki balarna onar tonbaz konup Sava zerindeki kprye dahi mberet
olunduun syledi. Ertesi Cuma gn meks ikmet 1446 olup evketl mehbetl1447
hnkrmz hazretleri tebdl-i cme kala seyrine varup nice mstahfzn ihsn ile behremend eyledi. Fetihden beru Sofya`da braganti iki byk demur toplarn lzmu olmayup
li-maslahatin muattal durmak neden iktiz ider dey Ordu-y humyn ile getirilp Ni
Kalas`na konulmu1448idi. Anda olan yedi kyye bir kolonborna tu top kaldrlup
Belgrad`a1449 gnderildi.1450 Yirmi birinci enbih gn andan dahi glp iki sat ileru
Toponitse nm ta cisr kurbne nzlnde mazlen sefere memr Can Arslan Paa olu
Hseyin Paa ve ehsuvar olu Mehemmed Paa gep kaftan giydiler. Akabince Sivas
Beylerbeyisi Vezr Dursun Mehemmed Paa mkemmel kapusu ve eyleti askeri ile alay
gsterp mukbele-i ehriyrye geldikde ieru davet, "bu kadar zamn niye elenp ge
geldin buyurdukda uurumda olan askeri1451 srmekle tehre bis oldu" cevbnda iken
"bu yl gerei gibi hidmet edersen crmn afv olunur" buyurup sersere kaplu semmr
1440

mikdr Y
enlikleri Y
1442
Belgrad- dr`l-cihddan Y: dr`l-cihd -V
1443
paann Y
1444
kadar VY: mikdr
1445
kalyonlaryla Y
1446
ikmet Y: -V
1447
mehbetl Y: -V
1448
konmular Y
1449
Belgrad- dr`l-cihda Y: dr`l-cihd -V
1450
gnderildi VY: sl olundu
1451
askir-i islm Y
1441

154

krk ilbs eyletinin ehl-i tmr piydelerin at bah ile mesrr kld. Yirmi ikinci Pazar gn
menzil-i Aleksenic, ol gn arkan brhim Paa`dan gelen mektbda1452 hayli zamandan
beru Vidin sancanda ve ol etrf havlsinde gezp sl-i mazarratdan hl olmayan
Karapana ve ki Karacalar nm melnlar bayraklar altnda olan altm kadar haydd
ekysyla Maden semtinde cemiyyet-ghlar olan Malanik Da`nda olduklarn haber
alup deflerine memr olduu zre kendnn piyde ve svr askeri ve Esferlek
banasndan alduu bayrak bel ve azeb ile bu geen Cuma gn ol yaylaa kup le
mahallinde bedh zerlerine varup cenge1453 mberet, yarm sat kadar1454 muhrebeden
sonra paa olduun bilmele ancak birer balaryla sarp yerlere firr, bir dil bir kelle ve elli
brgr ve bin guru nakid, vfir eylar mahall-i marekede kalup guzt- mansre1455
yama eyledi. Gnll aas kurun ile bandan yaralanup dem gidp1456 ehd ve
takbi bir vecihle mmkin olmamala avdet idp Maden ve Pojerake ve pek ve
Koaniye havllerin tecesss iderek Tuna yalsuyla Belgrad`a1457 gidecein bildirmi,
yirmi nc D-enbih gn menzil-i Knalolu, ol gn Salhor Freng Abdullah Aa
Krm`dan gelp celdetl1458 Hn- l-n1459 hazretlerinden getrd mektbda1460 Orduy humyn tarafna azmet niyyetiyle Or Boazndan tara kup Azak vesir ol taraf
serhadlerinin askerine nizm virp Sedd-i slm Kalas mstahfzlar, "bir mikdr zahre
yetidirilmez ise kalay brakup kmakdan gayriye (233 a) remiz yokdur" dey feryd
[u] fign1461 itmeleriyle tiziye bir mikdr zahre tedrik ve olu ahbaz Giray Sultn ile
irsl ve selmet-birle sl idp, hn-i avdetde Azak kurbnde olan adada dmen-i dnin1462
be yz kadar1463 askeriyle sekiz yz kadar brgrleri olduun haber alman gaflen1464
basup cmle

brgrlerin ve seksen kelle ile seksen dil alup kusr kalan1465 meln-i

hsirn1466 suya gark olduun ve kta kayklarn yakup ve Moskov ar lan cumhr-
asker hezmet-i eserleriyle tekrr Azak Kalasn diren m-dr muhsara ve imddn
1452

mektb- mergbda Y: mergb -V

ceng-i cidle Y: cidl -V
1454
mikdr- zamn Y
1455
ehl-i islm Y
1456
gidp : -YV
1457
Belgrad- dr`l-cihd`a Y: drl-cihd -V
1458
celdetl Y: -V
1459
l-n Y: -V
1460
mektb- mergbda Y: mergb -V
1461
fign Y: -V
1462
bed-ahterin Y
1463
mikdr Y
1464
an-gafle Y
1465
kalan Y: -V
1466
hsirn Y: -V
1453

155

kesilmek zumuyla kara ve dery yolunu sedd ve etrfn 1467 aranpo ve meterisler ile bend
idp ekdiri ve frkate ve Trabzon askeri ve sbka Turnacba Muharrem Aa yannda
olan asker ve zahre mukaddem yetiemeyp Nureddin Sultan yannda dahi asker meml
mertebe olmaduu haber ve Azak`dan mahsr- mslimnin demleriyle feryd-nmeleri
gelmein olu Kalgay Devlet Giray Sultan refkatine iki sultan dahi tayn mmkin
mertebe asker ile bir sat mukaddem imdda1468 irimek zre irsl ve kend Ordu-y
humyn cnibine tevecche kat fermn- humyn mdinde iken Abdullah Aa yediyle
vrid olan

nme-i 1469 humyn- evket-makrnda olu ahbaz Giray Sultan techz-i

asker ile Ordu-y humyn- zafer1470-makrna gnderilp, siz ol taraflarda hudd ve

sgr- islmiyye muhfazasnda olmak tasrh buyurulman yedi gnde Azak imddna1471
irimek zre, d-i edhnn drdnc gn yetmi bin kadar 1472 Tatar- gret-girn1473
askeriyle Or Boazndan kalkup sefer-i rehber-i1474 humyna memr olan Bucak
askerine kid`l-cey olmak zre ahbaz Giray Sultn` tayn itdn arz [u] ilm1475
itmi lisnen dahi Kalgay ve Nureddin sultnlardan gayr be sultn dahi Azak imddna
gnderp ve Azak Muhfz Vezr Moral Ali Paa ve oluk1476 Ahmed Paa ve imdiye
dein varup giremeyen yenieri ve ekdiri ve frkateler ve sir memr olan askerin
cmlesi bir yere gelp, be bin mikdr asker1477 olup Azak`a drt sat karb Sarkumluk
nm mahalde olup Hn-

l-n1478 hazretlerinin Azak cnibine azmetine bakarlar.

Tevecch eyledikleri gibi anlar dahi girmek zredir. Kalgay Sultn anlara karb bir
mahaldedir. Asker dery tarafndan girmek mmkin olmaduu hlde kara tarafndan bieyy-i hl komak tedrikindedir. Dmen-i b1479-dnin imdiye kadar1480 top tfeng
cengine1481 mbereti olmayup ancak bade`l-asr beer onar humbara atar YAut

Ha Nvub kala-i mezbrun mceddeden tamr olunan aranpolar metnet zre

yaplup ierudan ardna vfir toprak ylup istihkm virilmi top atlsa da almaduu
1467

etrflarn Y
imdd inete Y: inet -V
1469
hatt- Y
1470
nusret Y
1471
imddna Y: imdd -V
1472
mikdr Y
1473
gret-girn Y: -V
1474
rehber Y: -V
1475
ilm Y: -V
1476
olak Y
1477
askir-i ehl-i islm Y
1478
l-n Y: -V
1479
b Y: -V
1480
dein Y
1481
cengine -Y
1468

156

sylenr. Bucaklu dahi hzr u mheyydr.1482 Ve hemn ahbaz Giray Sultn gelmesine
nzrlardr. "Ve Hn- l-n1483 hazretlerinden iitdim, dil in Azak`a gnderdiim sultn
dahi geldikde bir mikdr Krm askeri dahi ifrz ve irin beylerin tayn idp gnderdim.
Ve sefer-i humyna varacak Tatar ve Bucak askeri mddir ki, sir senelerden ziyde ola"
buyurduklarn takrr eyledi. Yirmi drdnc Sal gn menzil-i Parekin, ol gn Limni
muhfazasndan gelen Ankara sancana mutasarrf Uzun Ali Paa ve Teke sancana
mutasarrf Tatar Salih Paa ve orum ve Bozok sancaklarna mutasarrf Abdi olu aml
Mehemmed Paa Ordu-y humyna1484 dhil olup alay ile huzr- humyndan gep
kaftan giydiler. Akabince am Beylerbeyisi Vezr Kanijeli Osman Paa, msellah kapusu
iki yz nefer yerl am kulu ile gep mukbele-i pdihye geldikde ieru davet, "ge
gelmek thmetiyle itba mstehak oldun idi. Memlm zre hidmet idersen ceryimine
kalem-i afv ekilr" buyurup serserli semmr krk ilbs olundu. Belki mahallinde ie
kullanlmak fikriyle Orta Macar Kral Tkeli mre stanbul`dan gelmek emr olunmuidi.
Paa-y mm-ileyh ile1485 gelp Ordu-y humyna vsl oldu. Yirmi beinci ehr-enbih
gn menzil-i Yagodine, kasaba-i mezbrun vrn cmi-i erfiyle hn tamr olunmasna
geen sene emr-i humyn sudr itmiidi. Hn- mezbr1486 henz1487 temm olup, cmi-i
erfin dahi bir gn evvel itmmna say gi olunmas tenbh buyuruldu. Ol gn
Belgrad- dr`l-cihd1488 Muhfz Vezr elebi brhim Paa`dan gelen mektbda fermn
olunan Tuna ve Sava kprleri temm olup muhfazas1489 in Tmvar`dan gelen Rumili
Beylerbeyisi Vezr Arnavud Sleyman Paa piyde ve svr kapusu ve eyleti askeriyle
Panova tarafndan memr ve iki balarna beer kta ayka tayn ve Sava cisri
muhfazasna dahi henz gelp irien Donanma-y humyn ve Kurd Mehemmed Paa
Zemun tarafna mrr ve cmle levzmt- seferiyye mde1490 olduun yazm. Yirmi
altnc Pen-enbih gn menzil-i Batene, yirmi yedinci cuma gn menzil-i Hasan Paa, ol
gn yemeklikde serhadller iki haydd getrp syledildi. "Harm ba Macar voyvoda
iki yz nefer ile Moravik palankasndan gep kends altm kadar1491 atlu ve yaya ile
ayrlup Morova`da ve Alacahisar semtlerine gitmiidi. Sirleri dahi ikr in yirmier,
1482

mheyydr Y: -V
l-n Y: -V
1484
humyn- nusret-makrna Y: nusret-makrn -V
1485
ile -Y
1486
mezbr Y: -V
1487
henz -Y
1488
dr`l-cihd Y: -V
1489
muhfazalar Y
1490
hzr ve mheyy Y: -V
1491
mikdr Y
1483