ILOILO STATE COLLEGE OF FISHERIES

GRADUATE SCHOOL PROGRAM

Tiwi, Barotac Nuevo, Iloilo
Kayarian ng Filipino
Fil. 503
Propesor

Taga-ulat:
Gng. Aylen Baas
Bb. Robelene Z. Fabula
MILE-FILIPINO

Prof. Lorelie L. Robles

Pagbabagong Morpoponemiko
Ito ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng
kapaligiran. Ang kapaligiran ay yaong mga katabing ponemang maaaring makaimpluwensya upang
makabago sa anyo ng morpema.
=Mga Uri ng Pagbabagong Porpoponemiko=
1. Asimilasyon- may pagbabagong nagagap sa / /sa pusisyong pinal dahil sa impluwensya ng
ponemang kasunod nito.
A. Asimilasyong parsyal o di ganap ay yaong karaniwang pagbabagong nagaganap sa pailong / / sa
pusisyong pinal ng isang morpema. Ang / / ay nagiging /n/ o /m/ o di kaya ay mananatiling / /.
Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa / / at ito ay ikinakabit sa isang salitang-ugat na
nagsisimula sa /p/ o /b/, ay nagiging /m/ ang / /.
Hal: [pang] + paaralan= pampaaralan
[pang] + bayan= pambayan
Ang huling ponemang / / ng isang morpema ay nagiging /n/ king ang kasunod ay alinman sa
ponemang /d l r s t/.
Hal: [pang] + dikdik= pandikdik
[pang] +taksi = pantaksi
[pang] + dampot = pandampot
[pang] +dikit = pandikit
B. Asimilasyong ganap - bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang / / ayon sap unto ng
artikulasyon ng kasunod na tunog, nawawala pa rin ang unang ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay
napapaloob sa sinusundang ponema.
Hal:

[pang] + palo= pampalo pamalo

[pang] + tali= pantali
panali
[pang] + takip=pantakip
panakip
[pang] + pukpok=pampukpok pamukpok

2. Pagpapalit ng Ponema - may mga ponemang nagbabago o napapalitan sa pagbubuo ng mga salita.
kung minsan ang ganitong pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit ng diin. Kadalasang nagkakapalitan
ang mga ponemang d at r at ang h at n.
Hal:
/d/ ay nagiging /r/
/-an/ o /-in/ ang d ay nagiging r
/n/
ang /o/ ay nagiging /u/
ma + dapat marapat
lapad + an= lapadan laparan
dugu + -an = duguan
ma + dunongmarunong
tawid + in= tawidin tawiran
mabango = mabannguma + dami marami
lipad + an = lipadan liparan

/h/ ng panlaping (-han) ay nagiging

tawa + han = tawahan tawanan

mabango
3. Metatesis - kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginigitlapian ng [-in], ang /l/ o /y/ ng
salitang-ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng pusisyon.
Hal:

-in + lipad= nilipad

-in+ yaya= niyaya
l+-in+ aba= linaba
(l (-in) aba=nilaba
y+ -in + aya=yinaya ( y (-in) aya= niyaya

4. Pagkakaltas ng ponema - nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng
salitang-ugat ay nawawala sa paghuhulapi dito.
Hal:

takip + -an =takipan takpan

sara + -an= sarahan sarhan
lagay + -an= lagayan
lagyan
dama + hin = damahin
damhin
sara + -han= sarahan
sarhan

5. Paglilipat-diin - may mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaaring ,malipat ng isa o
dalawang pantig ang diin patungong huling o maaaring malipat ng isang pantig patungong unahan ng
salita.
Hal:

basa + -hin=basahin
ka+ sama + -han = kasamahan
laro + -an=laruan
Pa- + laro +-an= palaruan
Luto + -an= lutuan

6. Reduksyon o Pang-aangkop - ipinagsama ang 2 salita upang makabuo ng bagong salita.

Nagkakaroon din dito ng bahagyang pagkakaltas upang mapaikli ang anyo ng bagong salita.
Hal:

(wika) + (mo) = kamo

(hintay) + (ka) = teka (teyka /tayka)
(tayo) + (na) = tayna ( tena/tana)
(wika) + (mo) = ikako (kako)

7. Pagsusudlong - may pagdaragdag ng isa pang hulapi sa isang salita gayong mayroon na ito.
Hal:

(alala) + -han) + (-in) = alalahanin

(antabay) + (-an) + (-an)= antabayanan
(totoo) + (-han) + (-in)= totohanin

8. May pungos ang pagbabago ay nagaganap kung may pagbabawas ang unlapi sa salita.
Hal:

(bunot) + (-magpa) = magpabunot = pabunot

9. Reduplikasyon pag-uulit ng mga pantig ng mga salita na nagpapahiwatig ng kilos na ginagawa o

gagawin pa lamang, tagagawa ng kilos o pagpaparami
Hal:

aalis
matataas

magtataho

pupunta

masasaya

naglalakad