I DRS

QTISADYYATA GIRI (MKROQTSADYYAT)

Qtlq v qtisadiyyat
Resurlar- mt v xidmt istehsalnda istifad ediln, tbit ya da insanlar
trfindn tmin ediln btn vasitlrdir.
Tlbat- tmin edildiyind hzz v doyumluluq, tmin edilmdiyind is hzn
v kdr vern duyudur.
Qtlq- sonsuz insan tlbatlar qarsnda, bu tlbatlar qarlayacaq resurslarn
mhdud olmas faktdr.
qtisadiyyat- frdlrin v cmiyytin malik olduqlar mhdud resurslar, zlrinin
sonsuz tlbatlarn qarlamaq n nec bldrdklrini yrnn elmdir.
----------------------------------------------------------------------------------------------mt-xidmt v faydallq
mt (mal)- tlbatlar tmin etm xsusiyyti olan fiziki varlqlardr.
Xidmt- tlbatlar tmin etm xsusiyyti olan, ancaq maddi olmayan eylrdir.
Fayda (faydallq)- frdin istehlak ediln mt v xidmtdn ld etdiyi
qarlq- mmnuniyytdir.
Mcmu faydallq- myyn bir zaman ksiyind, frdin digr mt v
xidmtlrdn olan istehlak sabitkn, bir mtnin mxtlif miqdarlarda istehlak
edilmsi nticsind ld olunan tmin edilm v ya mumildirilmi faydallq
sviyysidir.
Son hdd faydall- myyn bir zaman ksiyind bir mtdn bir vahid
lav istehlak edilmsi nticsind mcmu faydada ml gln dyimdir.
Azalan son hdd faydallq- bir maln lav miqdarlar istehlak edildikc ld
ediln lav faydann (marjinal faydann) azalaca qanunudur.

----------------------------------------------------------------------------------------------Seimlr
Rasyonal davran (seim)- iqtisadi subyektin nzr alnan hr bir variant ya
da alternativ dair btn (mlumatlar) xrclri mqayis edrk z hdfin
uyun kild hrkt etmsidir.
Qrar alma- qtisadlar qrar alarkn, o idn ld edcklri txmini faydall
v xrclri nzr alrlar. Xrclr v qrarlar subyektiv olduqlar, yni insanlara
gr frqlilik gstrdiyi n alnan qrarlar da frqlilik gstr bilr. ld olunan
faydalarda v ediln xrclrd meydana gln hr hans dyim, seimlr tsir
edr.
Frst xrci v ya alternativ xrclr (alternativ dyr)- realiz olunmam
imkanlarn n yaxsndan alnan fayda bir yay ld etmk n imtina
olunan digr eyin dyri - bir qrar ttbiq edrkn imtina ediln bir baqa qrar.
stehsal imkanlar yrisi- istehsal amillrinin v zamann sabit olduu
(myyn bir vaxtda) raitd hr hans bir iqtisadiyyatda iki mhsuldan frgli
blglrd hans miqdarda istehsal oluna bilcyini gstrir.

Nqtlr

Krya
Ton/il

Alternativ
gr
dyim

Computer
dd/il

Alternativ
gr
dyim

Alternativ
xrclr

800

750

-50

100

100

0,5

650

-100

200

100

500

-150

300

100

1,5

300

-200

400

100

-300

500

100

----------------------------------------------------------------------------------------------qtisadi vahidlr (subyektlr)

Ev tsrrfat- eyni yerd (evd) yaayan v ortaq maliyy qrarlar alan
iqtisadi vahidlrdir.
Firmalar- istehsal resurslarndan istifad edn v n istehsal edcyini z
myynldirn

xs

irktdn

dvlt

vahidlrdir.

irktlrin

qdr

btn

iqtisadi

Dvlt- iqtisadiyyatda lazmi tnzimlmlr edn, bazarlarda istehsal v

istehlak kimi itirak edn v vergi alma imtiyazna malik iqtisadi vahiddir.
----------------------------------------------------------------------------------------------qtisadi hadislr yanamalar v aradrma metodlar
Pozitiv iqtisadi yanama- iqtisadiyyatn, mvcud vziyyti aradraraq n
olduunu tyin etmy alan v dyr mhakimsi ehtiva etmyn, obyektiv
v elmi izahat axtaran hisssidir. O n mvcuddur v n ola bilr sualna cavab
verir.
Normativ iqtisadi yanama - ictimai rifahn n st sviyyd tmin edil
bilmsi n n olmas lazm olduunu aradrar. Normativ iqtisadiyyat subyektiv,
xsi qiymtlndrm mlahizlrin saslanan hrkt qaydalar tklif edir, o n
olmaldr sualna cavab verir.
Pozitiv iqtisad sasn, real hyatdan bzi nmunlrl test edil biln sbbntic laqsini aradrr. Normativ iqtisad is dyr mhakimlrini v ictimai
dalt, n st sviyydki rifah ld etmk kimi test edil bilmsi tin
(imkansz) mvzular aradrr.
nduksiya

metodu-

mahid

ediln

faktlardan

hrktl

nzriyynin

qurulmas, yni xsusidn mumiy istiqamtlnmi aradrma metodudur.

Deduksya metodu- nzriyydn hrkt edrk faktlarn aradrlmas, yni
mumidn xsusiy istiqamtlnmi aradrma metodudur.
nduksiya v deduksiya metodlar bir-birini vzlyn yox, bir-birini tamamlayan
tdqiqat metodlardr.
----------------------------------------------------------------------------------------------Mikroiqtisadiyyat v makroiqtisadiyyat
Mikroiqtisadiyyat-

qtisadyyatn

mvcud

vziyytini

aradraraq,

insan

davran v insanlarn bazar, iqtisadiyyatn mxtlif sektorlar, firma v frd kimi

nisbtn kiik vahidlrl laqli seimlrini aradran hisssidir.
Mikroiqtisadiyyat- ayr-ayr iqtisadi subyektlrin, yni sasn ev tsrrfatlar
v firmalar, elc d konkret bazarlar v sahlrin iqtisadi davrann yrnir.
Makroiqtisadiyyat-

qtisadiyyatn,

bir

btn

mumildirilmi iqtisadi davran aradran hisssidir.

olaraq

iqtisadiyyat

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------qtisadi sistemlr
Bazar iqtisadiyyat sistemi- nyin, nec v kimlr n istehsal edilcyi
suallarna, bir-birindn mstqil olaraq hrkt edn istehlaklar, istehsallar,
dvlt v digr tkilatlarn qrarlarna bal olaraq cavablarn verildiyi iqtisadi
sistemdir.
nzibati mr metoduna saslanan iqtisadi sistem- tml iqtisadi msllrl
bal qrarlarn mrkzi bir qurum (dvlt) trfindn alnd iqtisadi sistemdir.
Qarq iqtisadi sistem- ictimai mlkiyytin v xsusi mlkiyytin, bazar
iqtisadiyyat v bazar iqtisadiyyatna dvlt mdaxilsinin, qiymt mexanizmi v
planlamann frqli llr nzr alnaraq qurulan iqtisadi sistemdir.