Liber Mesuesi Kimi11 Baza

B O T U E S E
msuesi Kimia
Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
Pr klasn e njmbdhjet, gjimnaz
S H T P I A
Libr
ISBN: 978-9928-08-057-8
9 789928 080578
Irena Kotobello
260
11
Libr
msuesi Kimia
Irena Kotobello
www.mediaprint.al
mimi 300 lek

ISBN: 978-9928-08-070-7
Librat e msuesit dhe planet msimore pr t

gjith titujt q ne disponojm, mund ti gjeni
dhe ti shkarkoni pa pages nga faqja e internetit
www.mediaprint.al
Pr m shum informacion mund t na shkruani
n adresn e emailit: botime@mediaprint.al
ose t na kontaktoni pran redaksis n numrin
e telefonit: 04 2251 614.
11
9 789928 080707
ISBN: 978-9928-08-057-8
9 789928 080578
260
www.mediaprint.al
KLIKONI KTU
04 2258156
Irena Kotobello
Libr msuesi
Kimia 11
Teksti msimor Kimia 11 sht hartuar nga:
Prof. Dr. Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
Titulli:
Libr msuesi Kimia 11
Autore:
Irena Kotobello
Drejtoi botimin:
Anila Bisha
Redaktore gjuhsore:
Flaviola Shahinaj
Dizajni:
Mirela Ndrita
Kopertina : VisiDesign
Shtypi: Mediaprint
ISBN: 978-9928-08-070-7
Botimi i par: 2012
S H T P I A
B O T U E S E
T gjitha t drejtat jan t rezervuara

T gjitha t drejtat e autorit lidhur me kt botim jan ekskluzivisht te zotruara/rezervuara nga Shtpia Botuese
Mediaprint sh.p.k..
Ndalohet do prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shprndarje, kopjim, fotokopjim, prkthim, prshtatje,
huaprdorje, shfrytzim dhe/ose do form tjetr qarkullimi tregtar, si dhe do veprim cnues me fardo lloj
mjeti apo apo forme, pjesrisht dhe/ose trsisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtpia Botuese
Mediaprint sh.p.k.
Ky botim, n trsi dhe/ose n pjes t tij, ndalohet t transmetohet dhe/ose prhapet n do lloj forme dhe/ose
mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetr, t ruhet, depozitohet ose prdoret n sisteme ku mund t
cnohen t drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtpia Botuese Mediaprint sh.p.k..
do cnim i t drejtave t autorit passjell prgjegjsi sipas legjislacionit n fuqi.
Kontaktet:
www.mediaprint.al
Shtpia Botuese
Kutia Postare 7467 - Tiran
Tel.: 04 2251 614
Cel.: 069 40 44 443
botime@mediaprint.al
Sektori i Shprndarjes dhe Marketingut:

Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 44 441
Cel.: 069 40 20 201
distributor@mediaprint.al
Komente dhe sugjerime jan t mirpritura n email: botime@mediaprint.al
Shtypshkronja:
Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380
Cel.: 069 20 79 021
print@mediaprint.al
PRMBAJTJA
Pasqyra e lnds ..........................................................................................................4
Plani
msimor
......................................................................................................5
Tema: Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit ............................................................20

Tema: Reaksionet redoks, oksidimi dhe reduktimi ..............................................25
Tema: Raste t elektrolizs .................................................................................28
Tema: Ushtrime pr njehsimin e forcs elektromotore dhe pr elektrolizn ..............33
Tema: Prbrjet inorganike dhe organike ...................................................................39
Tema: Gatitja dhe vetit kimike t alkaneve .......................................................43
Tema:
Alkinet, struktura, emrtimi .....................................................................47
Tema: Arenet .............................................................................................................51

Tema: Pun Laboratori. Gtitja dhe vetit e etenit dhe etinit ......................................56
Tema:
Alkoolet
..................................................................................................59
Tema: Gatitja dhe vetit e alkooleve .......................................................................63

Tema:
Fenolet
Tema:
Ketonet
.....................................................................................................69
..................................................................................................76
Tema: Esteret ..........................................................................................................80

Tema:
Tema:
Tema:
Aminat
Vetit
...................................................................................................85
lyrave
Aminoacidet
......................................................................................88
............................................................................................92
Tema: Veprimtari praktike. Prgatitja e aspirins dhe sapunit ...................................96

Tema: Reaksionet e adicionit ...........................................................................100
Kimia 11 baza
PASQYRA E LNDS
Nr
Tema
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Lidhjet kimike dhe

numri i oksidimit
Brain Storming
Prmbledhje
/pohim/mbshtetje
Veprimtari praktike
Reaksione redoks,
oksidimi/reduktimi
Diskutimi i njohurive
paraprake
Marrdhnie pyetje /
prgjigje
Tryez rrethore
Rastet e elektrolizs
Alfabeti i
njpasnjshm
Mendo/puno/shkmbe
mendim n dyshe
Prvijimi i
koncepteve
Ushtrime pr
njehsimin e fem dhe
elektrolizs
Prbrjet
inorganike/organike
Pyetja sjell pyetjen
Grupet e ekspertve
Prmbledhje e
strukturuar
Lviz/Ndalo/Krijo
dyshe
Lexim prmbledhje n
dyshe
Gatitja dhe vetit

fiziko-kimike t
alkaneve
Alkanet, struktura,
emrtimet
Lapsat n mes
Ditar 2 pjessh
Role t
specializuara n
diskutim
Rishikim n dyshe
paraprake
Hart koncepti
Diagrama e Venit
Vetit fiziko-kimike
t benzenit
far e far po tani

far
Mendo/puno/shkmbe
mendim n dyshe
Tryez e
rrumbullakt
Gatitja dhe vetit e

etenit dhe etinit
Prmbledhje e
strukturuar
Mbajtje e strukturuar e
shnimeve
Organizues grafik i
analogjis
10
Alkolet
Parashikim nga
termat
Tabela e pyetjeve,
lexim i drejtuar
Marrdhnie pyetje
-prgjigje
11
Gatitja dhe vetit e

alkoleve
paraprake
V/L/D
12
Fenolet
D/D/M
13
Ketonet
Rendit / grupo /
emrto
Diskutojm sbashku
Harta e konceptit,
parashikim nga
termat
D/D/M
14
Esteret
Prmbledhje e
strukturuar
V/L/D
15
Aminat
Harta semantike
Kubimi
16
Vetit e lyrnave
Alfabeti i
njpasnjshm
Lexim prmbledhje n
dyshe
17
Aminoacidet
Brain Storming
Kubimi
18
Pun laboratori,
gatitja e sapunit dhe
aspirins
Reaksionet e
adicionit
Marrdhnie pyetje /
prgjigje
Role t specializuara
n grup
Prvijimi i t
menduarit
Prmbledhje e
strukturuar
Prmbledhje e
strukturuar
Puna n grup/ Role te

specializuara
Prvijimi i
koncepteve
5
6
7
19
Ditar 3 pjessh
Prvijimi i t
menduarit
Harta e konceptit
Reflekto/reflekto/re
flekto
Shikimi shpejt /
empatia
Kimia 11 baza
Plani msimor
......................................................
36 jav 2 or = 72 or gjithsej
LINJA: Struktura dhe vetit e lnds
Prshkrimi i linjs: Prmes ksaj linje t gjith nxnsit fitojn njohuri,
aftsi, qndrime pr lidhjen hibride, forcat ndrmolekulare, strukturn e prbrjeve
organike, hidrokarburet, alkoolet, ketonet, aldehidet, acidet karboksilike, aminat,
aminoacidet, polimeret, karbohidratet, yndyrat, proteinat, duke prdorur faktet,
modelet dhe eksperimentet.
LINJA: Reaksioni kimik
Prshkrimi i linjs: Prmes ksaj linje t gjith nxnsit fitojn njohuri,
aftsi, qndrime pr reaksionet kimike redoks dhe aplikimet e tyre n elektrokimi,
jetn e prditshme si dhe pr reaksionet karakteristike t prbrjeve organike, si:
reaksionet e shtimit, t eliminimit, zvendsimit radikalar, zvendsimit elektrofilik,
zvendsimit nukleofilik.
Kimia 11 baza
Kapitulli
Kapitulli 1
Elektrokimia
( 14 or)
Objektivat e kapitullit
Temat msimore dhe objektivat prkatse
Elektrokimia
1.1 Lidhja kimike dhe numri i oksidimit
N prfundim t klass s 11 nxns/i,-ja:
N fund t ors s msimit nxnsi duhet:
t prcaktoj n shembuj t reaksioneve redoks: T prshkruaj sht numri i oksidimit
T bjn dallimin ndrmjet numrit t oksidimit dhe valencs
agjentin reduktues, agjentin oksidues,
T prcaktoj numrin e oksidimit t elementeve n prbrje t
oksidimin dhe reduktimin;
ndryshme
t identifikoj n reaksionet q shprehin
1.2
Oksidim, reduktim, reaksione redoks
proceset e fotosintezs dhe t frymmarrjes
qelizore, agjentin oksidues dhe agjentin
T prshkruaj sht procesi i oksidimit
reduktues, oksidimin dhe reduktimin;
T prshkruaj sht procesi i reduktimit
t prshkruaj n nj poster zbatimin e
T bjn dallimin e reaksioneve redoks me reaksionet q sjan
reaksioneve t oksido-reduktimit n fotografi;
t till.
t realizoj praktikisht n rrug t pavarur, duke
1.3 Ushtrime pr njehsimin e no dhe koeficientve n barazimet
zbatuar rregullat e siguris, eksperimente q
e reaksioneve redoks
demonstrojn aftsin oksiduese n zbritje t
halogjeneve (nga klori te jodi);
T listojn rregullat e numrit t oksidimit
t prcaktoj eksperimentalisht radhn e
T prcaktojn numrin e oksidimit t elementeve n prbrje t
aktivitetit t metaleve, duke prdorur reaksione
ndryshme
t zvendsimit t metaleve;
T rregullojn barazimin kimik t nj reaksioni me metodn

t interpretoj ngjashmrit dhe dallimet
elektronike.
ndrmjet procesit n nj element galvanik dhe
1.4 Pun laboratori aftsit oksiduese t halogjenve
atij n nj elektrolizer;
t konstruktoj praktikisht, nj element t
T demonstroj eksperimentalisht vetit oksiduese t atomeve
thjesht galvanik (p.sh. elementi zink/bakr);
klor.
t diskutoj t dhna t grumbulluara nga
T demonstrojn eksperimentalisht vetit reduktuese t joneve
burime t ndryshme informacioni mbi
jodur
evoluimin e baterive, q nga koht e lashta deri
T demonstrojn eksperimentalisht vetit oksido-reduktuese t
n ditt e sotme;
jometalit dhe joneve t tij.
t prshkruaj ndrtimin e elektrods standarde
t hidrogjenit;
Kimia 11 baza
Kimia 11 baza
t prkufizoj potencialin elektrodik t nj

elementi;
t zgjidh problema q kan t bjn me
njehsimin e forcs elektromotore t elementeve
galvanike m t prdorshme n jetn e
prditshme, duke shfrytzuar t dhna t tabels
s potencialeve elektrodike standarde;
t shkruaj barazimin e prgjithshm t
elektrolizs, kur elektroliti sht n gjendje t
shkrir apo t tretur;
t jap shembuj t prdorimit praktik t
elementit galvanik dhe t elektrolizs;
t kryej njehsime stekiometrike me barazimet
e reaksioneve redoks;
t prshkruaj brejtjen si proces elektrokimik;
t relatoj, me shkrim ose me goj, pr masat q
merren n jetn e prditshme pr mbrojtjen e
objekteve nga brejtja;
t skicoj hartn e koncepteve pr
elektrokimin;
1.5 Radha e aktivitetit t metaleve

T prshkruajn sht lidhja metalike.
T shpjegojn si dobsohet aktiviteti i metaleve n radhn e
aktivitetit t metaleve
T shpjegohet si rritet aktiviteti i joneve t metaleve n radhn
e aktivitetit t metaleve
1.6 Elementi galvanik
T prshkruajn sht gjysmelementi galvanik
T prshkruajn elementin galvanik.
T prcaktojn procesin e oksidoreduktimit q ndodh n
elektroda.
1.7 Elektroda e hidrogjenit. Potencialet elektrodike standarde
T prshkruajn si formohet elektroda e hidrogjenit
T prcaktojn kur elektroda e hidrogjenit luan rolin e katods
dhe kur at t anods.
T matin forcn elektromotore q lind n elementin galvanik me
elektrodn e hidrogjenit.
1.8 Elektroliza
T prshkruaj ndrtimin e aparatit t elektrolizs
T prshkruajn procesin e elektrolizs s elektrolitve n
gjendje t shkrir.
T prshkruajn procesin e elektrolizs s elektrolitve n
tretsir ujore.
1.9 Elektroliza n raste t veanta
T shpjegojn procesin e elektrolizs s elektrolitve n
tretsir ujore me mbetje oksiacide.
KAPITULLI
2
KAPITULLI 2
Hibridizimi dhe bashkveprimi ndrmolekular
t prcaktoj t prbashktat dhe ndryshimet
ndrmjet orbitaleve atomike dhe molekulare;
t dalloj orbitalet molekulare sigma dhe pi;
t jap kuptimin hibridizim, orbital hibrid;
T shpjegojn procesin e elektrolizs me anoda t tretshme.

T bjn dallimin e procesit t elektrolizs me anoda aktive dhe
inerte.
1.10 Ushtrime pr njehsimin e forcs elektromotore dhe pr
elektrolizn
T njehsojn forcn elektromotore t nj elementi galvanik.
T prcaktojn produktet e elektrolizs s tretsirs ujore t
elektrolitit me mbetje hidracide.
T prcaktojn produktet e elektrolizs s tretsirs ujore t
elektrolitit me mbetje oksiacide.
1.11 Akumilatori dhe pilat e thata
T prshkruajn prse shrbejn akumulatort.
T prshkruajn akumulatorin acid t plumbit
T argumentojn reaksionet q ndodhin n katod dhe anod
gjat funksionimit t akumulatorit.
1.12 Brejtja e metaleve
T prshkruajn sht brejtja.
T prshkruajn procesin elektrokimit t brejtjes.
T listojn disa nga masat mbrojtse
1.13 Test
T kontrollohen njohurit e marra n kapitullin e elektrokimis.
1.14 Projekt
2.1 Orbitalet atomike dhe orbitalet molekulare
T shpjegoj sht orbital atomik s
T shpjegojn sht orbital atomik p
T prshkruajn formimin e orbitalit molekular
Kimia 11 baza

Hibridizimi dhe
bashkveprimi
ndrmolekular
(13 or)
Kimia 11 baza
t prshkruaj teorin e Polingut pr

hibridizimin;
t prcaktoj tipin e hibridizimit sp, sp2, sp3 n
prbrjet inorganike (p.sh.: BeCl2, BF3, SiH4);
t prcaktoj tipin e hibridizimit sp, sp2, sp3 n
prbrjet e karbonit;
t realizoj modelime dhe simulime prmes
kompjuterit, pr tipat e ndryshm t hibridizimit
sp, sp2, sp3;
t prshkruaj bashkveprimin dipol-dipol,
forcat e Londonit n molekulat jopolare, lidhjen
hidrogjenore si forca t bashkveprimit
molekular;
t argumentoj forcat e bashkveprimit
ndrmolekular, duke u nisur nga t dhna
eksperimentale pr pikat e vlimit t
substancave t ndryshme;
t skicoj hartn e koncepteve pr hibridizimin
dhe bashkveprimin ndrmolekular;
t prgatit nj referat shkencor me tem:
Figura t shquara dhe kontributet prkatse n
njohjen shkencore t strukturs kimike t
lnds. ( Dalton, Tomson, deri te Poling).
2.2 Ndrprerja boshtore e orbitaleve atomike: lidhje

T shpjegojn formimin e lidhjes t orbitalit molekular t
ndrprerjes s-s
T shpjegojn formimin e orbitalit molekular p-p
T prshkruajn formimin e orbitalit molekular s-p
2.3 Hibridizimi i orbitaleve atomike
T formulojn sht hibridizimi.
T shpjegojn pse disa elemente kan valenc vetm n gjendje
t ngacmuar
T prshkruajn tipin e hibridizimit sp nprmjet shembujve.
2.4 Llojet e hibridizimit dhe forma gjeometrike e molekulave
T shpjegojn formimin e lidhjeve n molekula t ndryshme

nprmjet hibridizimit sp2
T shpjegojn formimin e lidhjeve n molekula t ndryshme t
hibridizimit sp3
T bjn dallimet ndrmjet tipeve t hibridizimit.
2.5 Ndrprerja ansore e orbitaleve atomike: lidhje (pi)
T shpjegojn pse n disa molekula atomet lidhen ndrmjet tyre
me lidhje shumfishe
T prshkruajn si formohet lidhja .
T tregojn nprmjet shembujve se far hibridizimi krijon
lidhja .
2.6 Ushtrime pr formn gjeometrike t molekulave
Gjat ors s msimit nxnsi duhet:
T prshkruajn formn gjeometrike t molekuls t tipit AB2.
T prshkruajn formn gjeometrike t molekuls s tipit A2B
nprmjet shembujve.
T prshkruajn formn gjeometrike t molekuls s tipit AB3

nprmjet shembujve.
2.7 Polarizimi i lidhjes kimike dhe elektronegativiteti
T shpjegojn si formohet lidhja n nj molekul me dy atome
t t njjtit lloj.
T formulojn se far sht elektronegativiteti.
T shpjegojn nprmjet shembujve se far sht lidhja polare.
2.8 Forcat e bashkveprimit ndrmolekular
T shpjegojn jan forcat e Van der Valsit.
T shpjegojn far jan forcat e Londonit.
T bjn ndryshimin e forcave t Van der Valsit ndrmjet
molekulave polare dhe jopolare.
2.9 Lidhja hidrogjenore
T shpjegojn pse disa prbrje inorganike dyjare q prmbajn
hidrogjen jan n gjendje t ndryshme agregate.
T shpjegojn formimin e lidhjes hidrogjenore.
T argumentojn vendin q z lidhja hidrogjenore ndrmjet
forcave t Van Der Valsit dhe lidhjeve kimike.
2.10 Lidhja hidrogjenore dhe vetit fizike t substancave
T shpjegojn pse uji n kushte t zakonshme sht gaz, kurse
kloruri I hidrogjenit sht substanc e gazt.
T shpjegojn rritjen e temperaturave t vlimit t prbrjeve me
lidhje hidrogjenore.
T shpjegojn formimin e lidhjeve hidrogjenore ndrmjet
substancave me molekulat e ujit.
10
Kimia 11 baza
KAPITULLI
3
Hidrokarburet
(12 or)
Kimia 11 baza
KAPITULLI 3 Hidrokarburet
t jap kuptimet: hidrokarbur, alkan, cikloalkan,
alken, alkin, aren;
t realizoj n rrug eksperimentale, duke
ndjekur rregullat e siguris, hetimin e
elementeve prbrs n prbrjet organike;
t prgatit n laborator etenin, etinin;
t demonstroj n rrug eksperimentale vetit e
etenit, etinit;
t shkruaj formulat e prgjithshme pr alkanet,
cikloalkanet, alkenet, alkinet dhe arenet;
t prdor formulat molekulare dhe t strukturs
pr t paraqitur hidrokarburet me varg normal
dhe t degzuar, deri n 10 atome karboni;
t prdor nomenklaturn e IUPAC pr t
shkruar dhe emrtuar hidrokarburet alifatike dhe
aromatike;
2.11 Ushtrime pr momentin dipolar dhe vlersimin e

temperaturs s vlimit
T njehsojn moment dipolar t molekulave.
T shpjegojn pse temperature e vlimit t ujit sht m e lart se
temperature e vlimit t florurit t hidrogjenit.
T renditin molekulat nprmjet shembujve sipas rritjes s
temperaturave t vlimit.
2.12 Test
2.13 Projekt
3.1 Objekti i kimis organike
N fund t msimit nxnsit duhet:
T shpjegojn pse kimia organike u quajt e karbonit.
T listojn ndryshimet ndrmjet prbrjeve organike dhe
inorganike.
T interpretojn nprmjet reaksioneve kimike ngjashmrit
ndrmjet prbrjeve inorganike dhe organike.
3.2 Hetimi i elementeve C, H dhe N
T realizojn me rrug eksperimentale
Hetimin e elementit C;
Hetimin e elementit hidrogjen
Hetimin e elementit azot.
3.3 Alkanet. Emrtimi i tyre
T argumentojn pse formula e prgjithshme e alkaneve sht
CnH2n+2.
T emrtojn nj alkan me varg t drejt dhe t degzuar.
T shpjegojn sht izomeria e vargut dhe skeleti karbonik
11
12
t dalloj izomerin e vargut, t pozicionit dhe

gjeometrike pr hidrokarburet, deri n 7 atome
karboni;
t shkruaj dhe emrtoj izomert e strukturs,
t pozicionit dhe ato gjeometrik, deri n 7
atome karboni;
t bj modeloj me mjete rrethanore izomert e
strukturs pr heptanin, duke i emrtuar ato;
t tregoj lidhjen gjinore ndrmjet alkaneve,
alkeneve, alkineve, areneve nprmjet shkrimit
t barazimeve kimike pr reaksionet prkatse;
t zgjidh situata problemore q lidhen me
njehsime me formulat kimike t hidrokarbureve
(t nxjerr formuln molekulare kur jepen
prqindjet e elementeve prbrs ose raportet n
mas dhe anasjellas);
t skicoj hartn e koncepteve pr
hidrokarburet;
t prgatit nj esse pr rolin e hidrokarbureve
n jetn e prditshme, paksimi i burimeve dhe
perspektiva e ardhme energjetike;
t diskutoj, duke u bazuar n burime t ndryshme
informacioni (botime, media, internet, intervista), pr
karburantet n Shqipri dhe ndikimet n mjedis.
3.4 Veti t e alkaneve

T njihen me vetit fizike t alkaneve.
T listojn mnyrn e gatitjes s alkaneve.
T emrtojn izomeret e pozicionit q fitohen gjat reaksioneve
t zvendsimit.
3.5 Alkenet. Emrtimi
T shpjegojn termin hidrokarbur i pangopur dhe pse formula e
prgjithshme e alkeneve sht CnH2n.
T emrtojn sipas rregullave t emrtimit alkenet me varg t
drejt dhe t degzuar.
T shpjegojn pse alkenet japin izomeri pozicioni, vargu dhe
gjeometrike.
3.6 Gatitja dhe veti t e alkeneve
T shkruajn reaksionet e gatitjes s alkeneve nprmjet
reaksioneve t eliminimit.
T shpjegojn vetit kimike t alkeneve nprmjet reaksioneve
t adicionit.
T shpjegojn adicionin nprmjet rregulls s Markovnikovit.
3.7 Akadienet dhe alkinet
T shpjegojn pse formula e alkadieneve sht CnH2n-2 si
prbrje me dy lidhje dyfishe.
T shpjegojn pse formula e prgjithshme e alkineve sht
CnH2n-2 si prbrje me lidhje trefishe.
T emrtojn sipas rregullave t emrtimit alkinet.
3.8 Veti t e alkineve
T prshkruajn eksperimentin e prftimit t etinit.
T shpjegojn vetit kimike t alkeneve nprmjet reaksioneve
Kimia 11 baza
t adicionit.
T argumentojn pse alkinet me lidhje trefishe n pozicionin 1
japin reaksione zvendsimi.
3.9 Arenet. Vetit e tyre
T shpjegojn strukturn e benzenit.
T emrtojn homologt e benzenit sipas rregullave t
emrtimit.
T prshkruajn nprmjet reaksioneve tipet e reaksioneve.
3.10 Pun laboratori
T demonstrojn gatitjen e etenit dhe t etinit.
T demonstrojn djegien e etenit dhe t etinit dhe krahasimin
ndrmjet tyre.
T provojn pangopshmrin e alkeneve dhe alkineve me Br2
dhe KMnO4.
3.11 Pun e drejtuar, ushtrime t zgjidhura
T prcaktojn me formulat e hidrokarbureve nprmjet
njehsimeve stekiometrike.
T emrtojn hidrokarburet sipas rregullave t emrtimit.
T njehsojn nprmjet njehsimeve stekiometrike sasit e
substancave q prftohen nga vetit kimike t hidrokarbureve.
3.12 Ushtrime prmbledhse
Gjat ors s msimit nxnsit duhet:
T kontrollohen njohurit e marra n kapitullin e
hidrokarbureve.
3.13 Test
Kimia 11 baza
13
KAPITULLI 4
Grupet funksionore n prbrjet organike
KAPITULLI 4
Grupet funksionore
n prbrjet
organike
(12 or)
14
t prkufizoj grupin funksionor

(OH, CHO,
CO, COOH, O , NH2 , COO )

si prcaktues t vetive t substancave organike;
t argumentoj strukturn e grupit funksionor
(OH, CHO, CO, COOH, O ,

NH2 , COO ) nga pikpamja e lidhjes
kimike dhe veorive q sjell ky grup n vetit e
prbrjeve organike;
t klasifikoj alkoolet, n varsi t tipit t
karbonit me t
cilin lidhet grupi funksionor, acidet karboksilike
n varsi t numrit t grupeve funksionore dhe
t ngopshmris;
t hetoj n rrug eksperimentale alkoolet,
aldehidet, acidet karboksilike;
t prgatit n laborator etanalin, acidin etanoik,
aspirinn dhe sapunet;
t prshkruaj n rrug eksperimentale vetit e
etanalit, acidit etanoik;
t tregoj prejardhjen e aminave nga amoniaku;
t klasifikoj aminat si parsore, dytsore,
tretsore;
t realizoj modelime dhe simulime prmes
kompjuterit pr strukturat kimike t alkooleve,
aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike,
4.1 Alkoolet
T bjn klasifikimin e alkooleve n disa mnyra.
T emrtojn alkoolet sipas rregullave t emrtimit.
T shkruajn reaksionet e formimit t prfaqsuesve t
alkooleve.
4.2 Vetit e alkooleve
T listojn vetit fizike t alkooleve.
T shpjegojn mnyrn e gatitjes s alkooleve.
T argumentojn vetit fizike t alkooleve nprmjet
reaksioneve t zvendsimit.
4.3 Eteret, gatitja dhe vetit e tyre
T argumentojn pse formula e shums s etereve sht
( Cn H 2n +1 )2 O .
T emrtojn eteret sipas rregullave t emrtimit.

T prshkruajn nprmjet reaksioneve gatitjen e etereve.
4.4 Fenolet. Vetit e tyre
T shpjegojn strukturn e fenolve.
T emrtojn homologt e fenolve sipas rregullave t
emrtimit.
T prshkruajn vetit kimike t fenolve nprmjet
reaksioneve.
4.5 Aldehidet. Gatitja dhe emrtimi i tyre
T shpjegojn formimin e grupit funksionor karbonilik t
aldehideve.
T emrtojn aldehidet sipas rregullave t emrtimit.
Kimia 11 baza
Kimia 11 baza
etereve, estereve, aminave;

t bj emrtimin sipas IUPAC t prfaqsuesve
t ndryshm t alkooleve, fenoleve, etereve,
aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike,
estereve, aminave, kur jepet formula kimike dhe
anasjellas, n prbrs me deri n 7 atome
karbon;
t relatoj me shkrim pr rndsin praktike t
prfaqsuesve m t rndsishm t prbrjeve
organike (metanol, etanol, glicerin, etanal,
propanon, acid metanoik, acid etanoik, acid
laktik), duke u bazuar n t dhna t
grumbulluara nga burime t ndryshme t
informacionit;
t relatoj me shkrim pr historikun e zbulimit
t nj medikamenti mjeksor (p.sh., t
aspirins).
T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t aldehideve

nprmjet reaksioneve.
4.6 Alkanonet ose ketonet. Gatitja dhe emrtimi i tyre
T shpjegojn formimin e grupit funksionor karbonilik t
ketoneve.
T emrtojn ketonet sipas rregullave t emrtimit.
T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t ketoneve
nprmjet reaksioneve.
4.7 Acidet karboksilike. Vetit e tyre
T shpjegojn formimin e grupit karboksilik t acideve dhe
klasifikimin e acideve.
T emrtojn acidet sipas rregullave t emrtimit.
T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t acideve.
4.8 Esteret
T shpjegojn pse esteret jan izomere me acidet karboksilike.
T bjn emrtimin sistematik t estereve.
T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t estereve nprmjet
reaksioneve.
4.9 Aminat
T klasifikojn aminat dhe t prcaktojn grupin funksionor t
tyre.
T emrtojn aminat sipas rregullave t emrtimit.
T prshkruajn gatitjen dhe vetit e aminave nprmjet
reaksioneve.
Ushtrime
T prshkruajn formulat e prbrjeve organike me oksigjen
15
nprmjet njehsimeve stekiometrike.

T emrtojn prbrjet organike kur jan dhn formulat dhe
anasjelltas.
T njehsojn nprmjet njehsimeve stekiometrike sasit e
substancave q marrin pjes n reaksion dhe fitohen si
produkte.
4.10 Pun laboratori
T demonstrojn nprmjet eksperimentit vetit e fenolve.
T demonstrojn nprmjet eksperimentit dhe t shkruajn
reaksionin pr vetit e alkooleve.
T demonstrojn nprmjet eksperimentit dhe t shkruajn
reaksionin pr vetit e acideve.
4.11 Pun e drejtuar, problema t zgjidhura.
4.12 Projekt
5.1 Lyrat
T klasifikojn lyrat sipas gjendje agregate dhe t bjn
emrtimin e tyre.
T listojn prdorimin e lyrave.
T prshkruajn formimin e nj trigliceridi si reaksion
esterifikimi ndrmjet propantriolit dhe lyrave.
5.2 Vetit e lyrave
T listojn vetit fizike t lyrave.
T prshkruajn nprmjet reaksioneve kimike vetit kimike t
lyrave t ngjyrosjes s ujit t bromit dhe KMnO4.
T prshkruajn reaksionin e formimit t sapunit.
5.3 Aminoacidet
T prshkruajn dhe t klasifikojn aminat.
T shkruajn reaksionin e formimit t aminoacideve.
KAPITULLI 5
KAPITULLI
5
Biokimia
(9 or)
16

t prshkruaj karbohidratet dhe lyrat;
t klasifikoj karbohidratet n monosakaride,
disakaride dhe polisakaride;
t klasifikoj lyrat n: bimore, shtazore dhe
sipas ngopshmris;
t shkruaj formulat molekulare dhe strukturore
pr fruktozn, glukozn dhe formulat
molekulare pr sakarozin, amidonin, celulozn;
t prcaktoj kuptimet: aminoacid, lidhje
peptidike, peptid dhe protein;
t realizoj n rrug eksperimentale hetimin dhe
vetit e proteinave;
t bj nj esse, mbi bazn e t dhnave t
grumbulluara nga burime t ndryshme
Kimia 11 baza
KAPITULLI
6
Tipat e
reaksioneve n
Kimia 11 baza
informacioni, pr efektet pozitive dhe negative

n organizmin e njeriut t karbohidrateve,
yndyrnave, proteinave;
t realizoj n grup, nj projekt msimor pr
proceset kimike n fusha t ndryshme t
veprimtaris shoqrore (industri, bujqsi,
mjeksi etj.) n vendin ton.
KAPITULLI 6
Tipat e reaksioneve n kimin organike
t formuloj kuptimet pr reaksionin e shtimit,
t eliminimit, zvendsimit radikalar,
zvendsimit elektrofilik, zvendsimit
nukleofilik;
T prshkruajn vetit e aminoacideve sipas llojit t

aminoacidit.
5.4 Proteinat
T prshkruajn jan proteinat.
T listojn strukturat e proteinave.
T klasifikojne proteinat nga pikpamja kimike dhe biologjike.
5.5 Karbohidratet
T klasifikojn karbohidratet.
T shkruajn reaksionin e oksidimit t glukozs si aldoz.
T prshkruajn hidrolizn e disakarideve dhe polisakarideve.
5.6 Sapuni dhe aspirina
T demonstrojn eksperimentalisht prgatitjen e aspirins.
T demonstrojn eksperimentalisht prgatitjen e sapunit.
T demonstrojn eksperimentalisht vetit e sapunit.
5.7 Hetimi i proteinave
T demonstrojn vetit e proteins me reaktivin e Bjurelit.
T demonstrojn vetit e proteins me alkool, acid, baz dhe
nxehje.
5.8 Pun e drejtuar, ushtrime t zgjidhura
5.9 Test 1
6.1 Reaksionet e zvendsimit radikalor
T formulojn jan reaksionet e zvendsimit.
T prshkruajn reaksionet e zvendsimit radikalar si
karakteristike pr alkanet nprmjet nj shembulli.
T prshkruajn si formohet nj radikal.
6.2 Reaksionet e adicionit
17
kimin
organike
(12 or)
18
t jap kuptimin grimc elektrofilike me

substrakt benzenin dhe grimc nukleofile me
substrakt alkoolin;
t jap shembuj reaksionesh ku jan shtuar
/eliminuar H2, Cl2, H2O, HCl (pa prshkruar
mekanizmin e reaksionit);
t listoj prbrjet q japin reaksione
zvendsimi radikalar, zvendsim nukleofilik
dhe zvendsim elektrofilik;
t shkruaj barazimet kimike pr shembuj t
thjesht reaksionesh t zvendsimit radikalar,
zvendsimit nukleofilik, zvendsimit
elektrofilik;
t prshkruaj reaksionet redoks n kalimet nga
alkoolet n aldehidet (ketonet) deri tek acidet
karboksilike dhe anasjellas, me an t
hidrogjenimit dhe dehidrogjenimit;
t prshkruaj reaksionin e polimerizimit;
t kryej njehsime stekiometrike me barazimet
kimike t reaksioneve redoks n kimin
organike;
t dalloj monomerin, njsin strukturore n nj
polimer;
t shkruaj reaksionet e formimit t polimerve
polieten, polipropen, pvc;
t hartoj nj esse mbi prdorimet praktike t
polimerve polieten, polipropen, pvc. dhe rolin
e tyre n mjedis;
t realizoj nj projekt kurrikular me tem:
Kariera n fushn e kimis .

T formulojn jan reaksionet e adicionit.
T shpjegojn mekanizmin e prishjes s lidhjes shumfishe pr
t formuar prbrje t ngopura.
T shpjegojn adicionin tek alkenet dhe alkinet sipas
Makornikovit.
6.3 Reaksionet e eliminimit
- T formulojn reaksionet e eliminimit.
- T prshkruajn nprmjet reaksioneve shembuj reaksionesh
eliminimi.
- T prshkruajn prftimin e alkineve n dy shkall nprmjet
eliminimit t prbrjeve organike t ngopura.
6.4 Reaksionet e polimerizimit
T shpjegojn jan reaksionet e polimerizimit.
T prshkruajn reaksionet e polimerizimit si tip i veant i
reaksioneve t adicionit.
T bjn dallimin ndrmjet monomereve dhe polimerive prsa i
prket ngjashmris.
T shpjegojn kalimin npr tre shkall t polimerizimit t
etenit.
6.5 Reaksionet e zvendsimit elektrofilik
T prkufizojn reaksionet e zvendsimit elektrofilik.
T shpjegojn ndarjen heterolitike t elektroneve.
T shpjegojn mekanizmin e reaksionit t zvendsimit
elektrofilik.
6.6 Reaksionet e zvendsimit nukleofilik
T formulojn jan reaksionet e zvendsimit nukleofilik.
T shpjegojn sht reaksioni nukleofilik.
Kimia 11 baza
T prshkruajn mekanizmin e reaksionit nukleofilik.

6.7 Reaksionet e oksidimit
T formulojn reaksionet e oksidimit.
T listojn rregullat e prcaktimit t numrave t oksidimit.
T prcaktojn nprmjet shembullit koeficientet n nj
reaksion redoks.
6.8 Reaksionet e reduktimit
T formulojn reaksionet e reduktimit.
T prcaktojn cilt reaksione jan reaksione reduktimi
nprmjet shembujve.
T identifikojn skematikisht nj reaksion reduktimi.
6.9 Pun laboratori
T demonstrojn eksperimentalisht oksidimin e alkooleve me
aldehide.
T provojn eksperimentalisht reaksionin e pasqyrs.
T demonstrojn eksperimentalisht gatitjen e acetonit.
6.10 Ushtrime t zgjidhura
T prcaktojn tipet e reaksioneve.
T gjejn formulat e prbrjeve t reduktuara me an t
njehsimeve stekiometrike.
T kryejn njehsime pr reduktimin e substancave.
6.11 Provoni veten
6.12 Projekt
Kimia 11 baza
19
TEMA: LIDHJET KIMIKE DHE NUMRI I OKSIDIMIT

OBJEKTIVAT:
N fund t ors s msimit nxnsit do t jen t aft t:
T tregojn sht numri i oksidimit dhe jan lidhjet kimike
T krahasojn numrin e oksidimit me valencn n lloje t ndryshme lidhjesh

kimike
T listojn t gjitha llojet e lidhjeve kimike
T argumentojn mbi mnyrn e realizimit t lidhjeve kimike

KONCEPTET KRYESORE Lidhje kimike, lidhje kovalente, lidhje
kovalenete polare, lidhje jonike, elktrovalenc, kovalenc, numr oksidimi
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit
msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Brain storming
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Prmbledhje
pohim mbshtetje
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Veprimtari
praktike
Nxitja e diskutimit
Studimore
Pun individuale
Mjetet e puns:teksti, shkumsa, letra formati

PARASHIKIMI:5
Brain storming n dyshe
Msuesi :
Prezantoj para nxnsve temn e msimit
Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit
U krkoj nxnsve q n grupe dyshe
mendimesh
n letra formati t realizojn stuhi
Mendimet e tyre n dyshe kalojn m pas n diskutim me t gjith klasn

T gjitha mendimet hidhen n tabel
20
Kimia 11 baza
Bashkrenditse
jan forca q mbajn
valenc
ifte elektronike
Kovalente
kovalente polare
Lidhje kimike
atomet n molekula
midis atomeve
lidhje jonike (jone)

midis molekulave
NDRTIMI I NJOHURIVE
30
Pohim mbshtetje
Msuesi:
Kjo teknik synon n dhnien e pohimit baz dhe mbshtetjen e ktij pohimi me
an t fakteve, statistikave, analizave, t dhnave e shembujve prkats
N lidhje me kt:
1- Ndahen nxnsit n grupe t vogla me 2-3 nxns secili
2- Lexojn me kujdes informacionin e tekstit
3-U jepen nxnsve disa tabela n nj format t till, ku ata do t orientohen n
mnyrn e dhnies s prgjigjeve dhe arsyetimeve prkatse
Pyetja kryesore
sht numri i oksidimit
Pohimi prgjigjja
Fakte
Prbrje t ndryshme q lidhen n lidhje kimike
Statistika
Informacione t sakta n lidhje me lidhjen kimike
Shembuj
shembuj t ndryshm
Autoriteti i ekspertit
Analiz e pohimit baz
Logjika dhe arsyetimi
Nxjerrje konkluzionesh dhe prfundimesh
Ju l koh nxnsve rreth 10

Kaloj me kujdes tek secili grup dhe orientoj ata n punn e tyre
Diskutoj s bashku me nxnsit dhe ndrkoh mendimet e tyre hidhen n tabel
Kimia 11 baza
21
Pyetje: sht numri i oksidimit?

Numri i oksidimit sht valenca e nj atomi e shoqruar me shenj
Valenca prfaqson nr. e lidhjeve kimike q ka formuar nj atom i lidhur
n molekul ose kristal
Pohim
Mbshtetje (n lidhej me pohimin baz )
Hapi 1
Fakte :
Atomet e H dhe O lidhen bashk n molekuln e H2O
Atomet e metaleve lidhen me atomet e jometaleve n molekula
Atomet e H lidhen me atomet e jometaleve S, N, P, F, J, Cl etj., n
molekula
Atomet e metaleve lidhen me atomet e O n molekula
Atomet e jometaleve lidhen me atomet e O n molekula etj.
Dy ose m shum atome lidhen me njri-tjetrin n molekula
Hapi 2
Statistika:
Lidhja kimike realizohet me:
ifte elektronike t prbashkt
Midis joneve me shenj t kundrt
lidhje kovalente
kovalente polare
kovalente e pastr
midis dy atomeve
midis dy atomeve t njjt
lidhje jonike
t ndryshm
Hapi 3
Shembuj
Prbrje me lidhje kovalente t pastr
H2 , O2 , N2 , F2 ,Cl2, J2, Br2 ,O3 , P4, S8
Prbrje me lidhje kovalente polare. N prgjithsi realizohet midis
22
Kimia 11 baza
jometaleve me njri-tjetrin
NH3, H2O, HCl ,PCl3, SF4, H2S, SO2, P2O5 etj.
Prbrje me lidhje jonike, n prgjithsi kjo lidhje realizohet midis nj
metali tipik dhe nj jometali tipik
NaCl, NaBr, CaCl2, CaO, Na2O, NaNO3 , K2SO4 etj
Hapi 4
Autoriteti i ekspertit
Natyra e lidhjes kimike sht nj e vetme dhe nuk ka ndryshime parimore n

mekanizmin e formimit t lidhjeve kovalente, kovalente polare dhe jonike.
Kto dallohen vetm nga shkalla e polarizimit t resw elektronike t
prbashkt. Kur polarizimi mungon, lidhja sht kovalente e pastr, kur
polarizimi sht i vogl, lidhja quhet kovalente polare dhe kur polarizimi
sht i madh lidhja quhet jonike.
Llogjika dhe arsyetimi

Numri i oksidimit sht nr. i ifteve elektronike q zhvendosen pjesrisht ose
plotsisht nga nj atom tek tjetri
Lidhje kovalente e pastr
Lidhje kovalente polare
Midis ifteve t
prbashkt
Midis ifteve t
prbashkt
Dy atomeve t njjt
Dy atomeve t ndryshm
q kan shum elektrone
n shtresn e jashtme
Dy jometale t njjt
En =
0
Dy jometale t ndryshm
En 1.7
Molekula polare
Molekula e polarizuar
drejt elementit m
elektronegativ
ifti vendoset n mes

dhe i takon njkohsisht
t dy atomeve
ifti zhvendoset pjesrisht

drejt elementit m
elektronegativ
H | H
Kovalenca = 0
n.o = 0
Kimia 11 baza
H + Cl
H + Cl
Valenca =Kovalencn= 1
(nr. i ifteve t prbashkt
q krijohen gjat lidhjes )
Lidhje jonike
Midis joneve
Dy atomeve q kan
ndryshim t madh n
numrin e elektroneve n
shtresn e jashtme
Nj metali dhe nj
jometal
En 1.7
Molekula shume e
polarizuar, formohen
jonet
ifti zhvendoset
plotsisht drejt
elementit elektronegativ
Na + Cl
Valenca=Elektrovalencn =1
(nr. i elektroneve q jepen
dhe merren )
23
PRFORCIMI
veprimtari praktike:
Msuesi:
Duke patur parasysh q numri i oksidimit sht valenca e shoqruar me shenj
dhe shpreh numrin e ifteve elektronik q zhvendosen pjesrisht ose
plotsisht, prcaktoni numrat e oksidimit n prbrjet e mposhtme:
H2O, CaF2, H2S, KCl, MgCl2
-
Cl
+
Ca
2-
2+
Cl
no = 0
no =+2 2 =0
Vlersimi i nxnsve
Pr prgjegjsin e puns n grup
Nxnsit i vlersoj pr aftsin e tyre pr t konceptuar numrin e oksidimit
dhe lidhjen kimike
Aftsia pr t krahasuar dhe analizuar lidhjet kimike me njra-tjetrn
24
Kimia 11 baza
TEMA: REAKSIONET REDOKS, OKSIDIMI DHE REDUKTIMI

OBJEKTIVAT:
N fund t ors s msimit nxnsit do t jen t aft:
T identifikojn nj reaksion redoks nga nj reaksion jo redoks
T prshkruajn procesin e oksidimit dhe procesin e reduktimit
T specifikojn sakt agjentt oksidues dhe agjentt reduktues
KONCEPTET KRYESORE Oksidim, reduktim, agjent oksidues, agjent

reduktues, reaksion redoks
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit
msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Diskutimi i
njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Marrdhnie
pyetje-prgjigje
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Tryez rrethore
Nxitja e diskutimit
Studimore
Pun individuale
Mjetet e puns:lapsa me ngjyra, letra formati, libri

PARASHIKIMI: 5
Diskutimi i njohurive paraprake
Msuesi:
Krkoj nga nxnsit q t grupohen n dyshe
Prgatis disa flet pune pr seciln dyshe
N seciln flet pune paqes dy grupe reaksionesh
Fe0 + O02 Fe +23O32
NaOH + HCl NaCl + H 2 O
Zn + HCl ZnCl2 + H 2
CaO + H 2 O Ca ( OH )2
NH 3 N 2 + H 2
H 2SO3 SO 2 + H 2 O
Kimia 11 baza
25
Ndarja n dy grupe e reaksioneve kimike, sigurisht sht me nj synim t

caktuar
Vazhdoj m tej n fazn e ndrtimit t njohurive
NDRTIMI I NJOHURIVE 30
Marrdhnie pyetje-prgjigje
Msuesi:
Krkoj nga nxnsit t prcaktojn numrat e oksidimit t reaksioneve kimik
Ju jap mundsin nxnsve t punojn pr rreth 10
M pas fillojm t diskutojm s bashku
Prcaktojm s bashku numrat e oksidimit duke i paraqitur n drrasn e zez
Fe0 + O02 Fe +23O32
Na +1OH 1 + H +1Cl1 Na +1Cl1 + H 2+1O 2
Zn 0 + H +1Cl1 Zn +2 Cl21 + H 02
Ca +2 O 2 + H +21O 2 Ca +2 ( OH ) 2
N 3 H 3+1 N 02 + H 02
H +21S+4 O 42 S+4 O 22 + H +21O 2
Msuesi:
far vini re ?
Nxnsi:
Vm re se ka dy grupe reaksionesh, reaksione n t cilat nuk ndryshon numri i
oksidimit dhe reaksione n t cilat ndryshon numri i oksidimit
Msuesi:
Si do quhen kto reaksione kimik
Nxnsi:
Reaksionet t cilat shoqrohen me ndryshim t numrit t oksidimit quhen reaksione
redoks.
Msuesi:
far ndodh n nj reaksion redoks, le t marrim nj shembull
Zn 0 + H +1Cl 1 Zn +2 Cl 21 + H 02
Zn o 2e Zn 2 +
oksidim, agjenti reduktues
2H + + 2e H 02
reduktim, agjenti oksidues
Msuesi:
Ka rndsi nr. i elektroneve q jepen dhe merren gjat reaksionit redoks?
26
Kimia 11 baza
Nxnsi:
Nr. i elektroneve q jepen t jet i barabart me ato q merren.
Po sht e rndsishme q n nj reaksion redoks numri i elektroneve t dhna
nga agjenti reduktues gjat procesit t oksidimit t jet i barabart me nr. e
elektroneve t marra nga agjenti oksidues gjat procesit t reduktimit
Zn 0
2e
Zn +2
2H +
+2e
H 02
Pra, sht e rndsishme t themi q oksidimi dhe reduktimi jan dy procese t lidhur
fort midis tyre, pa oksidim ska reduktim dhe anasjellas, pa reduktim ska oksidim.
PRFORCIMI 5
Tryeza rrethore
Msuesi:
Ndaj klasn n disa grupe n varsi t rreshtave (ose i vendos n form
rrumbullake)
Krkoj q loja duhet t mbshtetet n reaksionet redoks
Vendos n secilin grup nj nxns q do t filloj lojn i pari, i jap nj letr dhe
laps, dhe krkoj t shkruajn nj substanc kimike p.sh. hekur, squfur, azot
Pasi plotsohet nga nxnsi i par, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhs n
mnyr q t vazhdoj n plotsimin e ides (q duhet t jet reaksion kimik)
N fund t ksaj loje nxnsi i fundit hap letrn dhe lexon t gjitha shnimet e
paraqitura
I takon nxnsit t fundit t tregoj nse reaksioni do t jet apo jo redoks
Minitest:
Tregoni nse reaksionet e mposhtme jan apo jo redoks
K 2S + H 2 O KOH + H 2S
Cu + H 2SO 4 CuSO 4 + H 2
Na 2 O + CO 2 Na 2 CO3
Vlersimi i nxnsve
Pr prcaktimin e sakt t numrave t oksidimit
Aftsia pr t dalluar nj reaksion redoks nga nj reaksion joredoks
Aftsia pr t prshkruar nj gjysm reaksion oksidimi dhe reduktimi
Kimia 11 baza
27
TEMA: RASTE T ELEKTROLIZS

Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsit do t jen n gjendje:
T shkruajn reaksionet pr seciln elktrod
T prshkruajn produktet e elektrolizs pr raste t ndryshme
T shkruajn sakt reaksionin e prgjithshm t elektrolizs
T argumentojn mbi mjedisin q prftohet gjat elektrolizs s tretsirave

ujore t elektrolitve t ndryshm
KONCEPTET KRYESORE: elektroliz, elektrolit, mbitension, radh
aktiviteti, elektrod
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Alfabeti i
njpasnjshm
Zhvillimi i fjalorit
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Mendo/puno/shkmbe
mendim n dyshe
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Prvijimi i
koncepteve
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me dyshe
Mjetet e puns flet t bardha, lapsa me ngjyra, teksti

PARASHIKIMI: 10
Alfabeti i njpasnjshm
I jepet secilit nxns nj kopje e alfabetit t njpasnjshm i paplotsuar
Krkoj nga nxnsit q t shkruajn nj term, nj fjal, nj veti n mnyre
rastsore sipas shkronjave t alfabetit
Pasi secili e plotson, e kmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim
prsritet disa her zinxhir pr rreth 5 min
28
Kimia 11 baza
A
Anod
Anione
Aktiv
E
Elektroda
Elektrolit
Elektrolizier
Energji
L
Lvizje e
drejtuar
B
Burim rryme
P
Platini
Prcjells
O
Oksidim
DH
R
Reaksion
Radh
aktivitet
Reduktim
K
Katod
Katione
F
Fort
Gj
Gjysm
reaksion
H
Hidrogjen
J
Jone
pozitiv
negativ
P
Produkt
elektrolize
Sh
Shkrir
Shprbashkim
Shkarkohet
Z
Zink
V
Volt
M
Mbitension
Q
Qark i
jashtm
brendshm
Y
Ndrtimi i njohurive
Mendo /shkmbe mendim /puno n dyshe
Msuesi:
Organizoj nxnsit n dyshe
Prgatis flet pune pr seciln dyshe
Secila flet pune prmban nj pyetje, e cila krkon prgjigje nga nxnsit
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
ZnSO 4( t )
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
CaCl 2( t )
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
H 2SO 4 ( t )
Orientoj nxnsit pr gjithka q ata mund t jen t paqart

Nxnsit duke punuar me tekstin dhe duke u bazuar n njohurit e msimit t
kaluar japin prgjigjet prkatse
N fund nxns t ndryshm paraqesin punt e tyre
Kimia 11 baza
29
DYSHJA E PAR
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
A(+)
K(-)
ZnSO 4( t )
H2O H+ + OH ZnSO4 Zn2+ + SO4
H + , Zn 2 +
K
A
OH , SO
2-
pr shkak t efektit mbitension n katod veohet Zn

2
4
n anod shkarkohen jonet sepse jan m pak aktive

(ka m pak oksigjen)
K() Zn 2 + + 4e 2Zn
A(+) 4OH 4e 2H 2 O + O 2
2Zn 2 + + 4OH 2Zn + 2H 2 O + O 2

2ZnSO 4 + 4H 2 O 2Zn + 2H 2 O + O 2 + 2H 2SO 4
2ZnSO 4 + 2H 2 O 2Zn + O 2 + 2H 2SO 4
mjedis acid
DYSHJA E DYT
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
A(+)
K(-)
CaCl 2( t )
H2O H+ + OH CaCl2 Ca2+ + 2Cl
K H + , Ca 2 + n katod veohen jonet m aktiv t cilat jan jonet H +

A
Cl , OH
N anod veohen jonet Cl si m pak aktive
K ( ) 2H + + 2e H 2
A ( + ) 2Cl 2e Cl2
2H + + 2Cl H 2 + Cl2
2H 2 O + CaCl 2 H 2 + Cl 2 + Ca ( OH )2
30
mjedis bazik
Kimia 11 baza
DYSHJA E TRET
Pyetja
Prgjigjja prkatse
Elektroliza e
A(+)
K(-)
H 2SO 4 ( t )
H2O H+ + OH H2SO4 2H+ + SO42K 2H + , H + N katod veohen jonet H + q vin nga acidi
A OH , SO 24
N anod shkarkohen jonet OH sepse jan m

pak aktive (ka m pak oksigjen)
2 K ( ) 2H + + 2e H 2
1. A ( + ) 4OH 4e 2H 2 O + O 2
2H + + 4OH 2H 2 O + O 2 + 2H 2
H 2SO 4 + 2H 2 O H 2SO 4 + 2H 2 O + O 2 + H 2
thjeshtoj subsatncat n t dyja ant e barazimit
2H 2 O 2H 2 + O 2
Ndodh elektroliza e ujit ,mjedisi q prftohet sht asnjans
PRFORCIMI:
Prvijimi i koncepteve
Msuesi:
Bashk me nxnsit realizojm nj sintez t elektrolizs
Elektroliza sht procesi q shndrron energjin elektrike n kimike
Elektroliza ndodh n elektrolizier
Elektrolizieri sht i ndrtuar nga:
o Qarku i jashtm (lvizje e drejtuar e elektroneve)
o Qarku i brendshm (lvizje e drejtuar e joneve: Jonet pozitive drejt katods.

Jonet negative drejt anods)
o Dy elektroda anoda (+) oksidimi; Katoda (-) reduktimi
Elektroliza mund t ndodh:
N elektrolit n gjendje t shkrir
N elektrolit n tretsir ujore
Elektroliza me anod t tretshme
Kimia 11 baza
31
Gjat elektrolizs n gjendje t shkrir (elektroda inerte)

n katod depozitohen jonet pozitiv
n anod depozitohen jonet negative
Gjat elektrolizs n tretsir ujore (elektroda inerte)
N katod depozitohet H2 kur shkon nj metal aktiv dhe hidrogjeni
N katod depozitohet metali kur shkon hidrogjeni dhe nj metal kalimtar
sht e rndsishme q t dim q n katod depozitohet joni m aktiv
N anod depozitohet jonet negative q jan m pak aktiv n radhn e
aktivitetit ose kan m pak oksigjene
Gjat elektrolizs me anod aktive
Anoda prfaqsohet nga nj pllak metali
(aktiv q merr pjes realisht n elektroliz )
Katod Elektrod inerte
Vlersimi i nxnsve:
Bazohet n aktivizimin e tyre n orn e msimit
Saktsin n aftsin e t shkruarit t gjysm reaksioneve n elektroda
Shkrimin sakt t reaksionit t prgjithshm
32
Kimia 11 baza
TEMA: USHTRIME PR NJEHSIMIN E FORCS ELEKTROMOTORE DHE

PR ELEKTROLIZN
Objektivat:
T shkruajn reaksionet redoks q ndodhin n elektroda gjat elektrolizs dhe

elementit galvanik
T shkruajn reaksionin e prgjithshm t elektrolizs dhe elementit galvanik
T njehsojn forcn elektromotore t nj elementi galvanik
T realizojn lidhjen midis elektrokimis dhe njehsimeve stekiometrike

KONCEPTET KRYESORE: element galvanik, elektroliz, elektroda, oksidim,
reduktim etj.
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Grupet e ekspertve
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Prmbledhje e
strukturuar
Studimore
Nxitja e diskutimit
Pun individuale
Mjetet e puns: tabela, kompjuter, letra t bardha, lapustina

PARASHIKIMI: 5
Msuesi:
A mund t hartoni disa pyetje pr njeri-tjetrin n lidhje me elektrokimin?
Nxnsi 1
sht elektrokimia ?
Nxnsi 2
Nj deg ndrmjet kimis dhe fiziks.
Nxnsi 3
far studion ajo?
Kimia 11 baza
33
Nxnsi 4
Objekti i studimit t elektrokimis sht elektroliza dhe elementi galvanik.
Nxnsi 5
A mund t konceptojm elektrolizn dhe elementin galvanic ?
Nxnsi 6
Elektroliza sht procesi fiziko-kimik gjat t cilit energjia elektrike kthehet n energji
kimike si pasoj e ndodhjes s reaksioneve redoks n tretsirn ujore t nj elektroliti
Nxnsi 7
Po elementin galvanik?
Nxnsi 8
Elementi galvanik sht nj proces fiziko-kimik ku energjia kimike kthehet n energji
elektrike n saj t ndodhjes s reaksioneve redoks n tretsirat ujore t dy elektroliteve.
Nxnsi 9
Ku ndodhin kto procese?
Nxnsi 10
Elektroliza ndodh n elektrolizier, ndrsa elementi galvanik ndodh n nj aparat t
ndrtuar nga dy elektroda t ndara nga njra-tjetra.
Nxnsi 11
Si jan t ndrtuara kto aparate?
Nxnsi 12
Aparati pr funksionimin e elementit sht i ndrtuar nga tre pjes:
qarku i jashtm (prcjells i lidhur me nj llamb )
qarku i brendshm ( ura prej qelqi )
dy elektrodat ( pllaka metalike t zhytura n tretsirn e elektrolitit prkats)
Nxnsi 13
Po elektrolizieri ka t njjtin ndrtim?
Nxnsi 14
Po, kan t njjtin ndrtim, pra:
qarku i jashtm
qarku i brendshm
dy elektrodat
Ndryshimi qndron n faktin se tek elektroliza, elektrodat nuk jan t veuara nga
njra-tjetra
Nxnsi 15
Si funksionon elektroliza? Po elementi galvanik?.........
34
Kimia 11 baza
Ndrhyn msuesi:
M plqen q jeni t aft t ndrtoni pyetje dhe t prgjigjeni njkohsisht, por pr
kto do t diskutojm m gjer s bashku n pjesn tjetr.
Grupet e ekspertve 35 ;
Msuesi:
Tani do t realizojm nj veprimtari me t ndryshuar vendet.
Do t numroj nga 1 tek 5, ku do numr i korrespondon nj eksperti.
Do tju jap n tavolinat tuaja pes pyetje, pr secilin ekspert.
Eksperti nr. 1
Si funksionon elementi galvanik
Mg/Mg2+ // Cu 2+/Cu? Me sa
gram do t rritet masa e katods
n,q,s anoda do t tretet me 2,4 gr.?
Eksperti nr. 2
Si ndodh elektoliza
Ca Cl2 (t)?
Eksperti nr. 5
N.q.s. duam t veshim nj en me
baker, ather far roli do
t luaj ky metal n elementin
galvanik dhe n elektroliz?
Eksperti nr. 3
Gjeni f.e.m. n temperaturn 25c t
elementit galvanik t prbr nga
nj elektrod zinku e zhytur n nj
tretsir 1M Zn(NO3)2dhe nj
elktrod bakri zhytur n tretsirn
1MCu(NO3)2
Eksperti nr. 4
5oo ml tretsir 2,5M ZnSO4 i
nnshtrohen procesit t
elektrolizs. Gjeni sa litra gaz
do t veohen n anode.
Secili prej jush duhet t jet n gjendje t jap nj prgjigje t sakte pr seciln prej tyre.
N kt moment n tavolinn e par mblidhen vetm 1-shat; n t dytn vetm 2-shat;
n t tretn vetm 3-shat; n t katrtn vetm 4-rat dhe n t pestn vetm 5-sat
Secili grup do t jet prgjegjs pr pyetjen e tij. Diskutoni n grup prgjigjen
dhe vendoseni sesi ti prgjigjeni. Duhet ta msoni kt prgjigje sepse do tia
msoni grupit baz. Keni 8 minuta koh pr ta msuar secili antar i grupit
Pasi ta keni msuar, secili prej jush do t kthehet n grupet baz ku keni
prgjegjsin t msoni njri-tjetrin.
Prfaqsues t ekspertve do t shkruajn n tabel konkluzionet prkatse p.sh.,
eksperti me numrin 1 jep prgjigjen e ekspertit 3 etj.
Kimia 11 baza
35
Prfaqsuesi i ekspertit nr. 1

A ()
K ( +)
2+
Cu 2+/Cu
Mg/Mg
A ( ) Mg 2e Mg 2 +
( procesi i oksidimit, reagenti oksidues )
K ( + ) Cu 2 + + 2e Cu
( procesi i reduktimit, reagenti reduktues)
Mg + Cu 2 + Mg 2 + + Cu ( reaksioni i prgjithshm )
N.q.s. anoda do t tretet me 2,4 gr., sasia e katods do t rritet me:
Nga barazimi arsyetoj :
1 mol Mg 24gr Mg 2, 4gr Mg

= = = 6, 4gr Cu
1 mol Cu 64gr Cu
x
A(+)
K(-)
+
H 2 O H + OH
CaCl 2 Ca
2+
+ 2Cl
K ( ) 2H + + 2e H 2
A ( + ) 2Cl 2e Cl 2
2H + + 2Cl H 2 + Cl2
2H 2 O + CaCl2 H 2 + Cl2 + Ca ( OH )2
A(-)
K(+)
Zn Zn 2 +
Cu 2 + Cu
A ( ) Zn 2e Zn 2 +
K ( + ) Cu 2 + + 2e Cu 0
Zn + Cu 2 + Zn 2 + + Cu
fem= E K E A= E Cu
36
2+
Cu
E Zn
Zn
2+
= 0.34V ( 0.76V )= 1.1V
Kimia 11 baza
H 2 O H + OH
ZnSO 4 Zn
2+
+ SO 42
H1. Gjejm produktet e elektrolizs t ZnSO4
K ( ) 2Zn 2 + + 4e 2Zn
A ( + ) 4OH 4e 2H 2 O + O 2
2Zn 2 + + 4OH 2Zn + 2H 2 O + O 2

2ZnSO 4 + 4H 2 O 2Zn + 2H 2 O + O 2 + 2H 2SO 4
2ZnSO 4 + 2H 2 O 2Zn + O 2 + 2H 2SO 4
H2. Gjejm vllimin e oksigjenit t liruar gjat elektrolizs

V = 5ooml= 0,5l
CM =2,5 VO2 =
CM =
n = C M V = 2.5
Nga barazimi
M
0.5L = 1.25 mole
L
2 mole ZnSO 4 2 mole 1.25 mole

= =
= 14 l O 2
1 mol O 2
22.4 l
x
Q t veshim nj metal me nj metal tjetr, si n elektroliz edhe n elementin galvanik do t

luaj rolin e katods sepse n t dyja rastet anoda tretet, ndrsa katoda trashet
A) Elktroliza me anod t tretshme
Ky proces n industri njihet me emrin
Galvanostegji, sepse funksionon njlloj si elementi galvanik
Nikelimi
Kromimi
Bakrimi
..
Kimia 11 baza
etj.
37
PRFORCIMI:
Prmbledhje e strukturuar
Msuesi:
Me dy tre fjali prmbledh pikat kryesore n t cilat kaloi msimi i dits
Theksoj momentet n t cilat nxnsit duhet t synojn m fort
Insistoj n at q duhet t ushtrohen sa m shum n punimin e ushtrimeve
Jap detyrat prkatse
Vlersimi i nxnsve
Vlersoj nxnsit n lidhje me faktin se sa:
- U aktivizuan dhe morn pjes n orn e msimit, sa origjinal ishin.
- Sa dhan mendime t sakta dhe t pjekura n lidhje me problemet e trajtuara gjat
puns n grup, ku vlersoj nxnsin m aktiv t grupit.
- Sa jan t afte t krahasojn elektrolizn me elementin galvanik.
38
Kimia 11 baza
TEMA: PRBRJET INORGANIKE DHE ORGANIKE

Objektivat:
T prshkruajn prbrjet organike si prbrje t karbonit
T identifikojn elementet kryesor t prbrjeve organike
T listojn disa nga karakteristikat kryesore t prbrjeve organike
T krahasojn prbrjet organike me ato inorganike
T rendisin disa nga dallimet midis prbrjeve organike dhe atyre inorganike
T argumentoj n baz t veorive unitetin e prbrjeve inorganike me ato

organike
KONCEPTET KRYESORE: prbrje organike, kimi organike, kimia e
karbonit
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Lviz /ndalo /krijo

dyshe
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Lexim prmbledhje
n dyshe
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
n diskutim
Nxitja pr t
prsosur t
shkruarit
Pun me grupe
Mjetet e puns: tabela, letra t bardha, shkumsa

PARASHIKIMI:
Lviz/ndalo / krijo dyshe
Msuesi :
Ju bj t njohur nxnsve se do hyjm n studimin e nj pjese t re t kimis, e
cila sht Kimia organike
N kt faz t msimit zbatoj teknikn lviz/ndalo /krijo/ dyshe
Kimia 11 baza
39
Nxnsit lvizin n klas dhe me dhnien e komands ngrij ata n mnyr t

rastsishme bhen partner dhe diskutojn n dyshe me shokun /shoqen q kan
pran n lidhje me pyetjen
far dini ju pr prbrjet organike?
Nxnsit marrin kohn e duhur pr t diskutuar me njri-tjetrin
Me komandn shkrij t gjith nxnsit shkojn npr vendet e tyre
N dyshe, secili nxns tregon pr mendimin e thne nga shoku prkats
Disa nga opinionet dhe mendimet e tyre n dyshe i paraqesim m posht
Dyshja e par
Jan prbrje kimike thot ANA
Fjala organike i kujton t gjalln, kshtu q IRA mendon se prbrjet organike
jan brenda s gjalls
Dyshja e dyte
N biologji ne kemi prmendur si prbrje t tilla: lyrat, karbohidratet,
proteinat dhe acidet nukleike, tha ENDRI
Ndrsa DANIELI mendon se kto prbrje duhet ti studioj kimia organike,
q ju msuese prmendt n fillim t ors s msimit
Dyshja e tret
Dyshja jon kishte mendimin q prbrjet organike prodhojn ose jan burim
energjie
Dyshja e katrt
Krista m tregoi se n lidhje me prbrjet organike n nj emision n TV,
kishte kuptuar q gjithka q ne konsumojm n jetn e prditshme sht me
natyr organike ..
Po sht e vrtet, edhe pijet, parfumet, detergjentet, kremrat, esencat etj...
NDRTIMI I NJOHURIVE
Lexim prmbledhje n dyshe
Msuesi:
Synoj n marrjen e njohurive mbi prbrjet organike, pr
kt realizoj teknikn lexim prmbledhje n dyshe
Msimi ndahet n paragraf ku nxnsit n dysh, njri bn pyetjen, tjetri
prmbledh me fjalt e veta
Pr secilin paragraf synoj t aktivizoj disa dyshe
40
Kimia 11 baza
PARAGRAFI I PAR (Dyshja e par)

Nx. 1 Si i grupojm prbrjet n natyr ?
Nx. 2 Prbrjet n natyr i grupojm n inorganike dhe organike.
Nx. 3 Cilat u quajtn substanca organike?
Nx. 4 Substanca organike jan ato q merreshin nga e gjalla.
PARAGRAFI I DYT (Dyshja e dyt)
Nx. 5 jan prbrjet organike?
Nx. 6 Prbrjet organike jan t gjitha ato prbrje q kan elementin karbon, atomet
e t cilit lidhen me njeri-tjetrin pr t formuar vargje karbonik.
Msuesi:
Krkoj q nxns t tjer t prsrisin konceptin n formn e nj loje, ku secili
nxns i l pas shokut ose shoqes s vet konceptin prbrje organike.
Nx. 7 Prbrjet organike ndodhen vetm tek organizmat e gjalla?
Nx. 8 Jo, n ditt e sotme me zhvillimin e shkencs dhe tekniks ato mund t
prodhohen n mnyr sintetike.
Dyshja e tret PARAGRAFI I TRET
Nx. 9 Si mund t dallojm prbrjet organike nga ato inorganike ?
Nx. 10 Jan disa veti q bjn dallimin midis ktyre prbrjeve
Nx. 11 Prbrjet organike:
jan vetm t prbra
Kan nj numr t vogl elementsh (C, H,O,N,S,P,Cl..)
Numri i tyre arrin deri n pes milion
Kan lidhje kovalente polare dhe kovalente
Mund t denatyrohen n mnyr t parikthyeshme
Ndodhen shume pak n gjallesa dhe shum n gjallesa
Kan pik vlimi t ult
Shumica treten n alkal eter disa n uj
Reaksionet kimike zhvillohen ngadal
PRFORCIMI:
Role t specializuara n diskutim
Msuesi:
Organizoj nxnsit n grupe sipas inteligjencave dhe aftsive t tyre
Kimia 11 baza
41
Gr. gjykues (Gjykatsi dhe dy ndihms gjyqtar)

Roli i tyre sht t prcaktojn se kush jan m t domosdoshme pr njeriun:
prbrjet organike apo ato inorganike, pra japin vendimin
Gr. i hetimit (Hetuesit dhe ndihmsit e tij)
Grumbullojn informacione dhe ja japin trupit gjykues
Gr. i t drejtave (t prbrjeve organike dhe inorganike)
Evidenton ant pozitive t prbrjeve organike dhe inorganike
Gr. i krijuesve luajn rolin e dshmitarve
Gjykatsi me ndihms gjyqtart
Gr. i letrarve
(dshmitar)
Gr. i Hetuesve
P organike
Jan vetm t prbra
Kan nj numr t vogl elementsh
(C,H,O,N,S,P,Cl..)
Numri i tyre arrin deri n pes milion.
Kan lidhje kovalente polare dhe
kovalente
Mund t denatyrohen n mnyr t
parikthyeshme
-Ndodhen m shum n gjallesa
Kan pik vlimi t ult
Shumica treten n alkol eter, disa n
uj
Reaksionet kimike zhvillohen ngadal
Substancat organike shndrrohen n
inorganike.
Shndrrimet kimike ju nnshtrohen t
njjtave ligje.
P inorganike
-Jan t thjeshta dhe t prbra
-Kan nj numr t madh elementesh
(C,,O,N,S,P,Cl,Na,Zn,K Cu, Fe, Cr)
Numri i tyre arrin deri n 800 mij
-mbizotron lidhja jonike
- Mund t shndrrohen nga njra
form n tjetrn n mnyr t
rikthyeshme.
Ndodhen m shum te jo e gjalla.
Kan pik vlimi t lart.
Shumica treten n uj, disa n alkol
eter
Reaksionet kimike zhvillohen shpejt
Substancat inorganike shndrrohen n
organike.
Shndrrimet kimike ju nnshtrohen t
njjtave ligje
Msuesi:
sht roli i gjykatsit q t prcaktojn se cilat prbrje jna m t
rndsishme pr njeriun
Pasi dgjohen me vmendje t gjith dshmitart, analizojn t gjitha
informacionet, arrijn n konkluzionin se:
T gjitha prbrjet kimike jan t rndsishme, qofshin kto organike apo
inorganike
42
Kimia 11 baza
TEMA: GATITJA DHE VETIT KIMIKE T ALKANEVE

Objektivat:
T rendisin vetit fizike t alkaneve
T prshkruajn disa prej ktyre vetive
T shkruajn reaksionet e gatitjes t alkaneve
T japin informacion mbi aktivitetin kimik t alkaneve
T argumentojn mbi vetit kimike t alkaneve me an t reaksioneve kimik

KONCEPTET KRYESORE: veti fizike, veti kimike, temperature vlimi,
reaksion zvendsimi radikalor, izomer pozicioni
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Lapsat n mes
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Ditar dy pjessh
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Rishikimi n dyshe
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me grupe
Mjetet e puns: drras e zez, shkums, tabela t gatshme

PARASHIKIMI:
Lapsat n mes
Msuesi:
Nxnsit i grupojm n grupe t vogla me tre-katr nxns
Shkruaj n tabel disa prfaqsues t alkaneve
CH3 CH2 CH2
CH2
CH2 CH3
CH3 CH
CH2
CH
CH2
CH3 CH
CH3
CH3
Kimia 11 baza
CH2
CH3
43
Krkoj t emrtojn alkanet e msiprme

Nxnsi 1 krkon t thot iden e tij dhe ngre lapsin
Ky nxns nuk duhet t flas derisa t gjith t tjert t vn lapsat mbi tavolin
N momentin kur nxnsi nuk ka m gj pr t thn, thot PAS duke ulur lapsin
Kaloj n t gjitha grupet, zgjedh nj laps dhe pyes t zotin
Vazhdohet kshtu duke kaluar n t tra grupet.
NDRTIMI I NJOHURIVE
Ditar dy pjessh
Msuesi:
Prgatis flet pune pr nxnsit n do grup
do flet ka nj pyetje dhe krkon komentin nga ana e nxnsit
Nxnsit plotsojn kolonn komente me njohurit e marra nga teksti
Flett e puns t prgatitura pr nxnsit jan si m posht.
Pyetja
Komenti i nxnsve
Vetit fizike t
alkaneve
Pyetja
Komenti i nxnsve
Gatitja e
alkaneve
Pyetja
Komenti i nxnsve
Veti kimike t
alkaneve
Mendimet e nxnsve nga grupe t ndryshm pasi diskutohen dhe prpunohen
m tej, paraqiten n drrasn e zez n form t till.
Nj rol t rndsishm n prmbledhjen e materialit ka sigurisht msuesi.
Pyetja
Komenti i nxnsve
Vetit fizike t
alkaneve
Jan n gjendje t ndryshme agregate
C1 C4 t gazt
C5 C16 t lngt
C16 t ngurt
Temperatura e vlimit n prpjestim t drejt me masn molare
Nuk treten n uj (sepse jan molekula apolare)
Treten n tretsa organik
44
Kimia 11 baza
Pyetja
Komenti i nxnsve
Gatitja e
alkaneve
M1:Nga hidrogjenimi i alkeneve
R CH =CH R '+ H 2 R CH 2 CH 2 R '

M2:Duke u nisur nga kriprat e acideve karboksilik (piroliza e kriprave )
R COONa + NaOH R H + Na 2 CO3 psh:

CH 3 CH 2 CH 2 COONa + NaOH CH 3 CH 2 CH 3 + Na 2 CO3
M3:Sinteza e Wurcit (bazohet n bashkveprimin e halogjen alkaneve me Na)
R Cl + Na + Cl R ' R R '+ NaCl
R
= R ' 1 izomer
R R ' 3izomer p.sh.
CH 3 Cl + Na + Cl CH 3 CH 3 CH 3 + NaCl
Pyetja
Komenti i nxnsve
Veti kimike t
alkaneve
Nuk jan shum aktiv sepse kan lidhje t qndrueshme midis C dhe
H
Japin reaksione djegie:
CH 4 + 202 CO 2 + 2H 2 0
C 4 H10 +
13
2
C n H 2n + 2 +
O 2 = 4CO 2 + 5H 2 O
3n + 1
2
O=
nCO 2 + ( n + 1) H 2 O
2
Japin reaksione zvendsimi radikalor S R

h
CH 4 + Cl 2
CH 3Cl + HCl
h
C 2 H 6 + Cl 2
C 2 H 5Cl + HCl
C n H 2n + 2 + Cl 2 C n H 2n +1Cl + HCl
Alkanet me m shum karbone n vargun kryesor gjat zvendsimit
t atomeve t hidrogjenit me atome klor japin izomert e pozicionit
p.sh.:
CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 + Cl2 CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 Cl
Klor-1butan
CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 + Cl 2 CH 3 CH 2 CHCl CH 3
Klor -2 butan
Kimia 11 baza
45
PRFORCIMI:
Rishikimi n dyshe
Msuesi :
U jap nxnsve dy ushtrime:
Ushtrimi 1: Gatisni metil 2 butan
dimetil 2,5 hegzan
Ushtrimi 2: Si vepron butani dhe metil 3 pentan me a) O2
b) Cl2
Nxnsit lejohen t diskutojn n dyshe pr ushtrimet e msiprme pas puns
individuale
Pas diskutimit q zgjat rreth 5 minuta, ftoj nxnsit n nj diskutim t
prbashkt n zgjidhjen e dy ushtrimeve
Vlersimi i nxnsve
Bazohet n aktivizimin e tyre n orn e msimit
Saktsin n aftsin e t shkruarit t reaksioneve kimike
Nga prvoja
Dhnia e ushtrimeve mbi gatitjet dhe vetit e alkaneve sht mnyr shum
efikase
pr t fiksuar reaksionet kimik
46
Kimia 11 baza
TEMA ALKINET, STRUKTURA, EMRTIMI

Objektivat:
T shkruajn formuln molekulare t alkineve
T prcaktojn strukturn e alkineve dhe tipin e hibridizimit
T emrtojn prbrje t alkineve kur jepet struktura
T ndrtojn strukturen e nj alkini kur jepet emri

KONCEPTET KRYESORE: Alkin, lidhje trefishe, hibridizim sp
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
paraprake
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Hart koncepti
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Diagarami i Venit
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
PARASHIKIMI
Diskutim pr njohurit paraprake
Shnoj n tabele temn e msimit
Hartoj pyetje q mbshteten n studimin n pamje t

par t nj alkani, alkeni apo alkini:
Msuesi: Analizoni nga ana cilsore kto prbrje, far vini re?
CH 3 CH 2 CH 3
CH 2 = CH 2
CH 3 CH = CH CH 3
CH C CH 2 CH 2 CH 3
Nxnsi:Vm re se t treja kto prbrje kan n strukturn e tyre elementet C, H, O
Msuesi: Ather si i quajm kto prbrje?

Nxnsi :Hidrokarbure
Msuesi: A mund t shkruajm formuln molekulare pr secilin komponim?
Nxnsi: Po, ne i njohim formulat molekulare pr secilin komponim dhe ato jan
respektivisht: CnH2n+2, CnH2n , CnH 2n -2
Kimia 11 baza
47
Msuesi: A mund t flasim pr grup funksionor tek alkinet ?

Nxnsi: Po, ashtu si tek alkenet q lidhjen dyfishe e konsideruam si grup funksionor
(prgjegjs pr vetit fizike dhe kimike ), edhe tek alkinet lidhjen trefishe mund ta
konsiderojm si grup funksionor.
Msuesi: mund t thoni pr lidhjen trefishe?
Analizojm etinin si prfaqsuesin m t thjesht
CH CH lidhja trefishe realizohet midis dy karboneve t hibridizimt sp
Lidhja prbhet nga nj lidhje dhe dy lidhje
y dhe z
NDRTIMI I NJOHURIVE
Hart koncepti
Msuesi:
Klasa organizohet n tre grupe t mdha
do grup do zhvilloj praktikisht zbrthimin e nj pyetjeje t caktuar
Pyetjet:
- Si emrtohen alkinet?
- Si paraqitet izomeria tek alkinet?
- mund t themi pr vetit fizike t alkineve?

Pr rreth 10 nxnsit punojn n mnyr t pavarur pr tju prgjigjur
pyetjeve t msiprme
Duke marr mendimet e nxnsve plotsojm tabeln e mposhtme
Emrtimi
Izomeria
Ndjek t njjtat rregulla si pr tek

alkenet, por vetm se ndryshon
prapashtesa nga en in
Gjejm vargun m t gjat
Prcaktojm radikalet
Fillojm numrimin nga sht lidhja
trefishe m afer
Jap emrin
Radikal + pozicioni i radikait + rrnje
+ in + pozicioni i lidhje shumfishe
CH3 CH CH2 C
CH
C 2 H5
Metil 4 hegzin
B) emrtimi i vjetr
CH CH
acetilen
CH 3 C CH
metil acetilen
CH 3 C C CH 3
Vetit fizike
-Shfaqin izomeri vargu dhe

pozicioni
P.sh.:paraqesim izomert e :
C5 H 8
CH 3 CH 2 CH 2 C CH
- Jan gaze (me pak

C n varg )
- Tvl , Tsh jan pak
m t larta se tek
alkenet
pentin- 1
CH 3 CH 2 C C CH 3
Pentin -2
CH3 CH C
CH
CH3
Metil3 butin (1)

PS: n karbonet e lidhjes
trefishe nuk vihen radikale
Nuk shfaqin izomeri
gjeometrike
dimetil acetilen
48
Kimia 11 baza
PRFORCIMI:
Diagrami i Venit
Orientoj nxnsit n grupet baz dhe krkoj prej tyre t ndrtojn
Diagramin e Venit ku t krahasojn alkanet me alkenet dhe alkinet n baz t t
dhnave q morn deri n kt moment dhe njohurive nga msimet e kaluara.
Alkan
Alken Alkin
Jan
T ngopur
T pangopur
hidrokarbure
Lidhje njfishe
Lidhje dyfishe dhe trefishe
Kan
hibridizim
sp2 dhe sp
sp3
+ O 2 CO 2 + H 2 O
Kan izomeri gjeometrike
Skan izomeri
Kan izomeri strukture
(alkenet)
gjeometrike
dhe pozicioni
Kan temperatura t
Kan grup funksionor
ulta vlimi
Skan grup funksionor
Detyr
Paraqisni t gjith izomert e mundshm t prbrjes me formul C6 H10 dhe C5 H10
Prcaktoni izomert e strukturs dhe t pozicionit
Vlersimi i nxnsit
Nxnsit i vlersoj n lidhje me faktin sesa jan t aft ata t
krahasojn grupe t ndryshme prbrjesh, (pra alkanet alkenet, alkanet)
Kimia 11 baza
49
Tabel koncepti
Alkan
Cn H 2n + 2
Alken
Alkin
Cn H 2n
Cn H 2n 2
sp3
T ngopur
-----Rrnja + an
Kan izomeri vargu dhe
pozicioni
sp2
T pangopur
Lidhja dyfishe
Rrnja + en
Kan izomeri vargu,
pozicioni, gjeometrike
sp
T pangopur
Lidhja trefishe
Rrnja + in
Kan izomeri vargu dhe
pozicioni
M1:Nga hidrogjenimi i
alkeneve
M1 Duke u nisur nga alkolet
M1 N industri: (etini)
CH 2 = CH 2 + H 2 CH 3 CH 3
C H + H O
M2 Duke u nisur nga R-Cl
M2: Duke u nisur nga kriprat

e acideve karboksilik
R COONa + NaOH
RH + Na 2 CO 3
M3: Sinteza e wurcit

(bazohet n bashkveprimin e
R-Cl +Na)
R Cl + Na + Cl R '
CH 3 CH 2 OH
H 2 SO 4
CH3 CH2
Cl
KOH
Et
C2 H4 + KCl + H2O
M3 Duke u nisur nga R-Cl2

CH2 CH2
Cl
Zn
CaCO3 CaO + CO 2
CaO + C CaC2 + CO
CaC2 + H 2 O C2 H 2 + Ca(OH) 2
M2 N laborator :
CH2 CH2
Cl
Cl
KOH
Et
C2 H2 +2KCl + 2H2 O
C2 H4 + ZnCl 2
Cl
R R '+ NaCl
R
= R ' 1izomer
R R ' 3izomer
I) Djegia e alkaneve
CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2 O
II) Reaksione t zvendsimit
radikalor
h
CH 3 Cl + HCl
CH 4 + Cl2
Adicioni
CH 2 = CH 2 + H 2 CH 3 CH 3
CH2 CH2 + Cl 2
CH2 CH2
Cl
CH2 CH2 + HCl
Cl
CH3 CH2
Cl
CH2 CH2 + H2 O
CH3 CH2
OH
II) Oksidimi
CH CH + 2H 2 CH 3 CH 3
CH CH + 2Cl2 CHCl2 CHCl2
CH CH + 2HCl CHCl2 CH 3
CH2 CH2 + H2 O
Hg2+
CH2 CH2
OH H
II) Oksidimi
R CH CH R '+ KMnO 4
CH 2 = CH 2 + KMnO 4 + H 2 O
CH 2 OH CH 2 OH + MnO 2 + KOH
KMnO
R CH = CH R
2RCOOH
OH
III) Polimerizimi
POL
=
CH 2 CH 2
[ CH 2 CH 2 ]
n - polieten
50
I) Adicioni
OH
2RCOOH
III) Polimerizimi
pol
C6 H 6
CH CH
IV )Aciditeti
R C CH + Ag ( NH 3 )2 OH
R C CAg + +2NH 3 + H 2 O
Kimia 11 baza
TEMA: ARENET
Objektivat:
T tregojn pse quhen hidrokarbure aromatike
T shkruajn formuln molekulare t areneve
T identifikoj rrjedhsit e benzenit dhe t realizoj emrtimin e tyre
Me an t reaksioneve kimike t prshkruaj gatitjen dhe vetit kimike t

benzenit
T argumentoj se pse arenet japin reaksione zvendsimi elektrofilik dhe

adicioni
KONCEPTET KRYESORE: Arene, homolog t benzenit, reaksion
zvendsimi elektrofilik, lidhje , lidhje , lokalizim, hibridizim
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
far dim /far

duam t dim /
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
far msuam &

mendo, puno,
shkmbe mendim n
dyshe
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Tryez e
rrumbullakt
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
Mjetet e puns: Librat, tabela t ndryshme

PARASHIKIMI:
far dim /far duam t dim /
Msuesi:
Duke synuar nxitjen dhe prfitimin e sa m shum ideve n lidhje me temn e re hartoj
pyetjen:
far dini pr arenet?
-Jan hidrokarbure
-Jan aromatike sepse kan arom
Kimia 11 baza
51
-Prfaqsues kryesor benzeni me formul C6H6
Raporti C me H sht 1:1
-Kan struktur t lokalizuar ,

- C sp 2
( s + 2 p 3sp )
2
-Nj orbital pz i secilit karbon shrben pr t formuar lidhjet

- Pra, n ciklin e benzenit kemi tre lidhje dyfishe dhe elektronet e lidhjet i
takojn njkohsisht t gjasht karboneve t ciklit
Msuesi:
Si emrtohen arenet?
Nxnsi
N t njjtn mnyr si cikloalkanet
Msuesi:
Emrtoni kto prbrje / Nxnsit emrtojn t pavarur nga njri-tjetri dhe japin
prgjigjet prkatse:
CH3
CH3
CH3
H3C
CH3
Metil benzene
(toluene)
H3C
dimetil 1,3benzen
meta ksilen
trimeti 1, 3, 5 benzen
CH3
CH3
CH3
CH3
t-butil beneni
CH3
izopropil benzeni
Msuesi:
E far duhet t dim m shum pr arenet?
Prfaqsuesit kryesor
Vetit e tyre fizike dhe kimike
Reaksionet e gatitjes
far reaksionesh karakteristik japin?
..
Trajtimi i tyre bhet n fazn e ndrtimit t njohurive
52
Kimia 11 baza
NDRTIMI I NJOHURIVE
far msuam & Mendo / puno n dyshe / shkmbe mendim
Msuesi/udhzoj
T organizuar n dyshe, duke lexuar tekstin gjeni prgjigjet e pyetjeve q hartuat
m sipr
N punn n dyshe njri nga ju duhet t marr rolin e udhzuesit"dhe tjetri
rolin e dgjuesit
sht e rndsishme q t ndrrohen rolet brenda dyshes nga njra pyetje tek
tjetra
Msuesi:/ Veprimtarit q do kryeni
Orientoj nxnsit q t japin prgjigje pr pyetjen e par
N.q.s mbaruat me pyetjen e par, kaloni n pyetjen e dyt duke ndrruar
njkohsisht edhe rolet
Kshtu vazhdoj t ndrhyj n momentet e ndrrimit t pyetjeve duke ju ln
kohn e duhur pr seciln pyetje
sht e rndsishme q brenda secils dyshe t ket diskutim dhe shkmbim
mendimesh
Pyetjet n t cilat do t prqendrohen nxnsit jan:
Prfaqsuesit kryesor
Vetit e tyre fizike
Vetit e tyre kimike
Me prgjigjet e marra nga nxnsit dhe sugjerimet e msuesit plotsoj kolonn
far msuam
Insistoj q t gjith nxnsit t jen pjesmarrs dhe t japin mendimet e tyre
Pas plotsimit, tabela duhet t ket nj form t till paraqitje
far msuam?
Prfaqsues kryesor t areneve
CH3
Toluen
figurat
ksilen
orto meta
Kimia 11 baza
para
53
Vetit e tyre fizike

Lng pa ngjyr
Ka er karakteristike
Dendsi m t vogl se uji
Treten pak n uj, por treten n tretsa organik
Jan tretsa shum t mire
Avujt e benzenit jan t dmshm
Kujdes, benzeni mund t marr flak gjat puns
M1 Duke u nisur nga etini
pol
3CH CH
C6 H 6
M2 Duke u nisur nga ciklohegzani
3H 2
C6 H 6
C6 H12
M3 Duke u nisur nga kriprat e acideve karboksilik RCOONa
Ar COONa + NaOH Ar H + Na 2 CO3
Mund t prmendim edhe:
a) nga produktet e prpunimit t nafts
b) nga produktet e distilimit t that t qymyrgurit
Vetit e tyre kimike
Japin reaksione zvendsimi elektrofilik
(pr shkak t strukturs s lokalizuar nuk sillen si hidrokarbure t pangopur)
AlCl3
o Halogjenimi i benzenit C6 H 6
C6 H 5 Cl + HCl
o
o
o
FeBr3
C6 H 6 + Br2
C6 H 5 Br + HBr
H 2 SO4
Nitrimi i benzenit C6 H 6 + HNO3
C6 H 5 NO3 + H 2 O
Sulfonimi i benzenit C6 H 6 + H 2SO 4 C6 H 5SO3 H + H 2 O
N disa raste mund t japin reaksione adicion

Pt / Pd
Hidrogjenimi i benzenit C6 H 6 + 3H 2
C6 H12
h
Halogjenimi n prani t drits C6 H 6 + 3Cl2
C6 H 6 Cl6 ( lindan )
Japin reaksione djegie

15
C6 H 6 + O 2 6CO 2 + 3H 2 O
2
Mund t oksidohen
KMnO 4
C6 H 5 CH 3
C6 H 5 COOH
Metil benzen
ac benzoik
KMnO 4
C6 H 5 R
C6 H 5 COOH
54
Kimia 11 baza
PRFORCIMI:
Tryeza rrethore
Ndaj klasn n disa grupe n varsi t rreshtave
(ose i vendos n form rrumbullake)
Vendos n secilin grup nj nxns q do t filloj lojn i pari, i jap nj letr
dhe laps dhe krkoj t shkruaj nj veti, nj karakteristik apo nj prbrje t
benzenit
Pasi plotsohet nga nxnsi i par, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhs
n mnyr t vazhdueshme derisa t mbarojn t gjith personat e grupit
N fund t ksaj loje nxnsi i fundit hap letrn dhe lexon t gjitha shnimet e
paraqitura n letr
Vlersime
Sa t gatshm jan treguar nxnsit n orn e msimit
Sa jan t aft t emrtojn arene t ndryshme
Sa jan t aft t kuptojn dhe shkruajn reaksionet kimik
Kimia 11 baza
55
TEMA: PUN LABORATORI. GATITJA DHE VETIT E ETENIT DHE

ETINIT
Objektivat:
T aftsohen n prgatitjen dhe prdorimin e mjeteve laboratorike
T prshkruajn mnyrn e gatitjes s etenit dhe etinit
T demonstrojn nprmjet eksperimentit gatitjen e etenit dhe etinit
T identifikojn vetit kimike t etenit dhe etinit

KONCEPTET KRYESORE: Reaksion test, veti kimike, gatitje,
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Prmbledhje e
strukturuar
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Mbajtja e
strukturuar e
shnimeve
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Organizues grafik i
analogjis
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
Mjetet e puns: mbajtse metalike, ballon me gyp zhvillimi,

cilindri i shkallzuar, pipet, kristalizator, rrjet azbesti, llamba
alkooli, mbajtse me provza, tretsire e KMnO4, H2SO4, karbit
(CaC2)
PARASHIKIMI:
Msuesi:
Njoh nxnsit me temn e puns s laboratorit
Citoj shkurtimisht katr eksperimentet q do t zhvillohen gjat ksaj ore
Paraqes disa nga objektivat e ksaj pune laboratori
Krkoj vmendje dhe prgjegjsi n realizimin e puns
NDRTIMI I NJOHURIVE:
Mbajtja e strukturuar e shnimeve
Msuesi:
Pas etaps s parashikimit kalojm n etapn e ndrtimit
t njohurive me an t mbajtjes se strukturuar t shnimeve
56
Kimia 11 baza
Ndaj klasn n tet grupe me nga trekatr nxns secili

Duke patur parasysh q jan katr eksperimente, theksoj se do eksperiment do t
kryhet nga dy grupe njkohsisht
Grupet n mnyr paralele punojn pr eksperimentet prkatse
Gr 3
Gr 4
Gr
Gr6
Gr 2
Gr 7
Gr 1
Gr 8
Eksp 1
Eksp 2
Eksp 1
Eksp 4
Kujdes!
do grup realizon eksperimentin dhe mban shnime t kujdesshme n
prfundim t tij
Eks. 1 gatitja e etenit (gr 1+5)

Msuesi:
Prgatisni aparatin
Zhvilloni eksperimentin
far pyetjesh ju lindin
mbani me kujdes shnimet
prkatse
Nxnsi:
PseH2SO4 gjat zhvillimit t
eksperimentit shtohet me ngadal ?
Eks. 3 djegia e etenit dhe etinit (gr 3+7)

Msuesi:
Zhvilloni me kujdes eksperimentin
far vini re
Si digjet gazi eten dhe etin
Nxnsi:
Pse eteni dhe etini digjen n flak
t ndyshme
Kimia 11 baza
Eks. 2 Gatitja e etinit (Gr 2+5)

Msuesi:
Hidhni karbitin n nj ballon
Shtoni me kujdes ujin
far vini re
Shnoni gjithka q vini re
Nxnsi:
Pse duhet t kemi shum kujdes gjat
zhvillimit t reaksionit
Msuesi: prgjigjen do ta zbuloni vet gjat
eksperimentit
Eks. 4 ngjyrosja e KMnO4(Gr 4+8)
Msuesi:
Si reagojn kto dy gaze me KMnO4
A ngjyroset KMnO4
Nxnsi :
Vem re se KMnO4 ngjyroset, por
a mund ta paraqesim kt me an t
reaksioneve
57
Gatitja dhe vetit e

etenit dhe etinit
Eteni
Etini
Acidi luan rolin

e katalizatorit
reaksioni sht
shum egzotermik
CaC 2 + H 2 O CH CH + Ca ( OH )2
H 2 SO4
CH 3 CH 2 OH
CH
=
CH 2 + H 2 O
2
+O2
KMnO4
R CH
ngjyr t kaltr
flak t errt
C2 H 4 + O 2 CO 2 + H 2 O
C2 H 2 + O 2 CO 2 + H 2 O
ngjyrosin KMnO4
CH R' + KMnO4 + H2 O
ngjyrosin KMnO4
R
CH
CH
OH
OH
R' + MNO2 + KOH
Vlersimi i nxnsve :
Vlersoj nxnsit n lidhje me faktin se sa:
- U aktivizuan dhe morn pjes n orn msimit
- Sa dhan mendime t sakta n lidhje me problemet e trajtuara gjat puns n grup,
ku vlersoj nxnsin me aktiv t grupit
-Sa origjinal ishin n punn tyre dhe me sa lehtsi prdorn mjetet laboratorike
58
Kimia 11 baza
TEMA: ALKOLET
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsit do t jen n gjendje t
T konceptoj drejt grupin funksionor
T prshkruaj jan alkolet dhe t indetifikoj grupin funksionor t tyre
T emrtojn alkole me t paktn 7C n vargun kryesor
T shkruaj formulat strukturore t alkooleve t ndryshme n baz t emrit

t dhn
KONCEPTET KRYESORE: grupfunksionor, alkole, diole, triole, alkole
parsor, dytsor, tretsor
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Parashikim nga
termat
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Lexim i drejtuar
/tabela e pyetjeve
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Marrdhniet pyetje
prgjigje
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
PARASHIKIMI
-Parashikim nga termat paraprak
Msuesi:
.-Synoj q n kt faz t ngacmoj imagjinatn e nxnsve n lidhje me temat q do t
trajtohen n msimet q do t vijn
N lidhje me kt, me fjalt:
alkool
industri
udhtim
helmues
-Udhzoj nxnsit t hartojn nj tregim t shkurtr ku t prdorin kto fjal
-Nxnsit punojn n mnyr t pavarur pr rreth 3
Kimia 11 baza
59
-Dgjohen disa nga krijimet m t mira

N fund t ksaj faze sht e rndsishme t theksohet ideja se do hyjm n nj
pjes t re t prbrjeve organike, t prbrjeve q n strukturn e tyre kan
oksigjen dhe prfaqsuesit e par q do studiohen jan pikrisht alkoolet
NDRTIMI I NJOHURIVE
Lexim i drejtuar / tabela e pyetjeve
Msuesi:
N lidhje me alkoolet, far do t dshironit t dinit?
T gjitha pyetjet e hartuara nga nxnsit shnohen n nj knd t klass dhe
prfaqsojn at q quhet tabela e pyetjeve.
Kjo tabel mund t plotsohet n vazhdimsi gjat msimit ose edhe gjat
orve t tjera.
Disa nga pyetjet e formuluara nga nxnsit jan:
TABELA E PYETJEVE
1-jan alkoolet?
2-prfaqson grupi OH?
3-Si i klasifikojm alkoolet?
4-A ndiqen t njjtat rregulla pr emrtimin e alkooleve, si dhe pr hidrokarburet?
5-Si gatiten?
6-Veti fizike, kimike etj.
Msuesi:
Lexoni me vmendje tekstin dhe gjeni prgjigjet e pyetjeve tuaja
N kt or msimi ju do ti prgjigjeni vetm katr pyetjeve t para
Kjo veprimtari duhet t zgjas rreth 10
Msuesi kontrollon n vazhdimsi punn e secilit nxns
PRFORCIMI:
Marrdhniet pyetje-prgjigje
Msuesi:
sht e rndsishme t theksohet fakti se kjo faz si m e rndsishmja n kt
or msimi duhet t zhvillohet midis jush n formn e pyetjeve dhe prgjigjeve.
jan alkoolet ?
Alkoolet jan prbrje organike me oksigjen q n strukturn tyre kan grupin OH
60
Kimia 11 baza
prfaqson grupi OH
Grupi OH prfaqson nj grup atomesh q i japin prbrjes veti fizike kimike te ngjashme
Prbrje t ndryshme kan grup t ndryshm funksionor
mund t themi pr alkoolet ?
Jan prbrje organike
Prve C dhe H kan edhe elementin O
Kan formul CnH2n+O
Prftohen kur nj hidrogjen i alkaneve zvendsohet nga nj grup OH
A mund t`i grupojm alkoolet?
Po, alkoolet mund ti grupojm n varsi t: A) strukturs s tyre
B) pozicionit t grupit OH
C) nr. t grupeve -OH
Si i klasifikojm n varsi t strukturs?
N alkoole t ngopura
ALKANOLE CnH2n!OH
CH 3 CH 2 CH 2 OH
Propanol -1
N alkoole t pangopura 1- ALKENOLE CnH2n1OH

CH3 CH
2
OH
CH
3
CH
CH3
Penten3,ol2
2- ALKINOLE CnH2n3OH CH
5
C
4
CH2 CH
3
OH
CH3
1
Po n varsi t pozicionit t grupit OH?

Kemi alkoole parsore, dytsore, tretsore
CH3
CH 3 CH 2 OH
CH3 CH2
1
Etanol
CH3
1
CH
2
OH
Propanol 2
Kimia 11 baza
CH3
3
CH2 CH3
4
OH
Metil 3, pentanol 3
61
N varsi t nr. t grupeve OH i klasifikojm n:

Alkoole me nj grup OH
Alkoole me dy grupe OH
Alkoole me tre grupe

OH
CH 3 CH 2 CH 2 OH
CH 3 CH CH CH 3
CH 2 CH CH 2
CH 3 CH 2 OH
1
CH3 CH CH3
OH OH
Butan diol 2,3
OH OH OH
Propantriol 1,2,3
OH
Detyr:
Shkruaj n drrasn e zez formuln molekulare t C6 H14O
Krkoj nga nxnsit q duke u mbshtetur n njohurit e marra tek hidrokarburet t:
a) japin format izomere t alkooleve me gjasht atome karboni
b) emrtojn seciln prej tyre
62
Kimia 11 baza
TEMA: GATITJA DHE VETIT E ALKOOLEVE

Objektivat:
T prgjithsojn vetit fizike t alkooleve me numr t ndryshm atomesh

karboni
T krahasojn dhe shpjegojn vetit fizike t alkooleve me ato t

hidrokarbureve me masa molare t prafrta me to
T shkruajn reaksionet q paraqesin vetit kimike t alkooleve
T njohin reaksionet e gatitjes t alkooleve
T zbatojn n praktike gatitjen e alkooleve t ndryshme

KONCEPTET KRYESORE: lidhje hidrogjenore, veti fizike, veti kimike
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Diskutim pr
njohurit paraprake
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Veprimtari e leximit
t drejtuar
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Harta e konceptit
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
Parashikimi me
terma paraprake
Mjetet e puns: tabela, letra t bardha, shkumsa

PARASHIKIMI:
Diskutimi i njohurive paraprake
Msuesi:
N tabel shkruhen formulat strukturore t disa alkooleve
Nga nxnsit krkoj:
T emrtojn kto prbrje
T grupojn alkoolet n varsi t strukturs, pozicionit t grupit OH dhe nr. t
grupeve -OH
Kimia 11 baza
63
NDRTIMI I NJOHURIVE
Veprimtari e leximit t drejtuar (V/L/D)
Msuesi:
Pas etaps s parashikimit kaloj n etapn e ndrtimit t njohurive me

veprimtarin e leximit t drejtuar
Ndaj klasn n tre grupe t mdha dhe prgatis nga nj pyetje pr secilin grup
Grupi i par
Vetit fizike t alkooleve
Grupi i dyt
Vetit kimike t alkooleve
Grupi i tret
Gatitja e alkoleve
Msuesi:
-Mbasi ndaj msimin n tre paragraf kryesore, rekomandoj nxnsit t lexojn n
heshtje, secili grup paragrafin prkats pr tju dhn prgjigje pyetjeve t hartuara.
-Nj ose disa prfaqsues nga secili grup duke plotsuar mendimin e njeri-tjetrit japin
prgjigje pr pyetjet e parashtruara m sipr.
Msuesi: Cilat jan vetit fizike t alkoleve?
Nxnsi 1:
( Prfaqsues i grupit t par )
Pasi diskutuam s bashku n grup menduam t listojm disa nga vetit fizike t
alkooleve
1) Alkoolet me nr. t vogl karbonesh 1-3 treten mir n uje
2) Me rritjen e nr. t karboneve n varg tretshmria e tyre ulet
3) Alkoolet jan n gjendje agregate t ndryshme
C1- C11 jan lngje
C11 e sipr jan t ngurta
Msuesi:
Pyes nxnsit nse kan paqartsi dhe ftoj nj nxns tjetr t vazhdoj
mendimin e shokut
Nxnsi 2: (Prfaqsues i grupit t par )
4) temperaturat e vlimit dhe t shkrirjes t alkooleve jan m t mdha se t
hidrokarbureve me mas t prafrt me to, p.sh. etanoli me mas molare 46g/mol vlon
n 780C , ndrsa propani me mas molare 44g/mol sht gaz
64
Kimia 11 baza
5) alkolet shrbejn si tretsa t prbrjeve organike

Msuesi:
Pse ndodh nj dukuri e till?
Nxnsi 2:
Sepse molekulat e alkooleve lidhen me lidhje hidrogjenore, arsye kjo q ndikon dhe
n tretjen e alkooleve n uj
Msuesi:Si paraqiten alkoolet prsa i takon vetive kimik
Nxnsi 3: (Prfaqsues i grupit t dyt)
Po, mund t themi se vetit kimike t alkooleve i dedikohen grupit OH Alkoolet
jan aktiv nga pikpamja kimike dhe shfaqin disa lloj reaksionesh
1) veprimi i alkooleve me metalet tregon aciditet
CH 3OH + Na CH 3ONa +
Msuesi:
H2
Si shfaqen vetit acide tek alkoolet
Nxnsi 3:
Vetit acide jan shum t dobta, kripa e formuar mund t shprbhet nga uji
CH 3ONa + H 2 O CH 3OH + NaOH
Msuesi: Mund t vazhdoj nj nxns tjetr?

Nxnsi 4: (Prfaqsues i grupit t dyt)
N lidhje me mendimin e shokut mund t themi:
2) Meq kan veti acide t dobta alkoolet nuk mund t veprojn me bazat
CH 3OH + NaOH s ' vepron
3) Por alkoolet mund t veprojn me acidet

CH 3OH + HCl
CH 3Cl + H 2 O
H 2 SO 4
Msuesi: A japin alkoolet reaksione djegie ?

Nxnsi 4:
4) Po, alkoolet japin reaksione djegie
CH 3OH +
3
2
O 2 CO 2 + 2H 2 O
5) Alkoolet mund t oksidohen dhe t japin aldehide dhe ketone

CH 3 CH 2 OH + CuO CH 3 C = O + Cu + H 2 O
|
etanol
Kimia 11 baza
etanal
65
CH 3 CH CH 3 '+ CuO CH 3 C CH 3 + Cu + H 2 O
|
OH
propanol
propanon
Msuesi: si gatiten alkoolet

Nxnsi 5: (Prfaqsues i grupit t tret)
Alkoolet mund ti prftojm n dy mnyra kryesore:
M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet me baza alkaline
CH 3 Cl + Na OH CH 3 OH + NaCl
R Cl + NaOH ROH + NaCl
M2: hidratimi i alkeneve

H 2 SO 4
CH 3 CH = CH 2 + H 2 O CH 3 CH CH 3
OH
PRFORCIMI:
Harta e konceptit
Parashikim me terma paraprake
Msuesi:
Gjat ksaj faze u krkoj nxnsve t plotsojn tabeln e mposhtme. Pas
plotsimit nga ana e nxnsve, tabela duhet t ket kt pamje
66
Kimia 11 baza
Vetit fizike
1) Alkoolet me
nr. t vogl
karbonesh 1-3
treten mir n
uj
2) Me rritjen e
nr. t karboneve
n varg
tretshmria e
tyre ulet
3) Alkoolet
jan n gjendje
agregate t
ndryshme t
lngt ngurt
4) temperaturat
e vlimit dhe t
shkrirjes t
alkooleve jan
m t mdha se
t
hidrokarbureve
m mas t
prafrt me to
pr shkak t
lidhjes
hidrogjenore
5) alkoolet
shrbejn si
tretsa t
prbrjeve
organike
Vetit kimike
1) veprimi i alkooleve me metalet
1
CH 3OH + Na CH 3ONa + H 2
2
2) veprimi i alkooleve me bazat
CH 3OH + NaOH s ' vepron
3) veprimi i alkooleve me acidet

H 2SO4
CH 3OH + HCl CH3Cl + H 2 O
Gatitja
M1 Duke u nisur nga halogjen
alkanet me baza alkaline
R Cl + NaOH ROH + NaCl
CH3 Cl + Na OH CH3 OH + NaCl
M2: hidratimi I alkeneve
H 2SO 4
CH 3 CHCH 3
CH 3 =
CH CH 2 +H 2 O
OH
4) djegia e alkooleve
3
CH 3OH + O 2 CO 2 + 2H 2 O
2
5) oksidimi i alkoleve
H
|
CH 3 CH 2 OH + CuO CH 3 C = O + Cu + H 2 O
CH 3 CH CH 3 '+ CuO CH 3 C CH 3 + Cu + H 2 O
OH
Msuesi:
Pr t prfunduar msimin ju jap nxnsve fjalt
Alkool
Udhtim
Trishtim
24 ore
Ju l 5 koh pr t krijuar nj tregim t shkurtr. Paraqes m posht disa nga punimet
e nxnsve
Kimia 11 baza
67
Kristjana
Alkooli ishte dashuruar marrzisht pas nj baze t quajtur hidroksid natriumi. Por ajo
jetonte mjaft larg tij, gati nj dit-nat udhtim me avion. Nj dit ai bri gati valixhet
dhe u nis me shpresn se ajo do ta pranonte. Kur mbrriti, mori nj taksi dhe u nis pr
tek shtpia e saj.
Trokiti n der dhe ajo doli. Megjithse ai i bri nj deklarat t fort dashurie, ajo nuk
e pranoi duke i thn Ti nuk je tipi im.
Ai i trishtuar u nis pr t gjetur rrugn e tij, ndoshta n kt rrug do t takonte vajzn
e ndrrave. Dhe ai e gjeti, ajo vajz ishte acidi klorhidrik. Ajo dhe ai u martuan dhe
jetuan t lumtur.
Vleresimi i nxnsve :
Vlersoj nxnsit n lidhje me faktin se:
- Sa u aktivizuan dhe morn pjes n orn msimit
- Sa dhan mendime t sakta n lidhje me problemet e trajtuara gjat puns n grup,
ku vlersoj nxnsin m aktiv t grupit
-Sa origjinal ishin n krijimet e tyre
Nga prvoja :
Teknika V.L.D sht nj teknik q mund t zbatohet shpesh n shkencat ekzakte.
Kjo teknik stimulon t lexuarit e kuptimshm, ndjenjn e prgjegjsis s puns n
grup dhe shpesh jep rezultat.
68
Kimia 11 baza
TEMA: FENOLET
Objektivat:
T tregojn jan fenolet
T mund t emrtoj fenolet dhe rrjedhsit e tyre
Me an t reaksioneve kimike t prshkruaj gatitjen dhe vetit kimike t

fenoleve
T argumentoj se pse fenolet kan aciditet m t lart se alkoolet

KONCEPTET KRYESORE: Fenole, veti acide, reaktivitet
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Rendit /grupo/emrto
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Di /dua t di /msova
Di /dua t di /msova
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Mjetet e puns: librat, tabela t ndryshme, fleta formati

PARASHIKIMI
Rendit /grupo/emrto
Msuesi:
N drrasn e zez paraqes nj grup prbrjesh (alkoole, fenole, etere)
CH 3 CH 2 CH 2 OH
CH 3 CH 2 O CH 2 CH 3
OH
OH
CH 3 CH 2 CH 2 CH CH 2 OH
|
OH
CH 3 CH 2 O CH 2 CH 2 CH 3
Kimia 11 baza
69
CH3
OH
OH CH 2 CH 2 CH 2 OH
Nga nxnsit krkoj

T identifikoj grupin funksionor
T prcaktojn se far grup prbrjesh jan

T emrtoj seciln prej tyre
T grupojn kto prbrje sipas karakteristikave

Ju l nxnsve 5 koh t punojn dhe marr mendimet e tyre
Ajo q ata paraqesin sht si m posht:
Alkoole
Fenole
Etere
CH 3 CH 2 CH 2 OH
OH
Propanol -1
OH CH 2 CH 2 CH 2 OH
fenol
OH
CH 3 CH 2 CH 2 CH CH 2 OH
|
CH 3
Metil-2,pentanol
OH
Ciklo butanol
Eteri etil propilik
Propandiol -1,3
CH 3 CH 2 O CH 2 CH 2 CH 3
CH3
Etoksi propan
CH3 CH 2 O CH 2 CH3
Eteri di etilik
Etoksi etan
Metil -2 fenol
NDRTIMI I NJOHURIVE
Di /dua t di /msova m shum
Msuesi:
Nga prbrjet q analizuam vum re se prve alkooleve dhe
etereve, ju identifikuat dhe nj grup tjetr prbrjesh q jan fenolet.
Pra, FENOLET sht tema e studimit pr ditn e sotme
Le t tregojm far dim pr to
T gjitha mendimet e nxnsve i paraqes n kolonn DI/
70
Kimia 11 baza
Di
DUA TE DI
MESOVA
- Prfaqsues C6H5OH
(FENOL)
- Jan prbrje q kan
C, H, O
- Kan formul
C6H5OH + n CH2
- Kan grup funksionor
gr OH
- Jan alkoole aromatike
- Karbonet e ciklit kan
hibridizim sp2
- Mund t ken nj grup
OH, 2OH
ose tre grupe OH
- Emrtohen si arenet
dhe homologt
prkats t areneve
Pasi plotsoj kolonn DI / emrtoj bashk me nxnsit disa prbrje t tjera

prfaqsues t fenolve, t cilat paraqiten n drrasn e zez
N kt moment, para nxnsve shtroj pyetjen:
far doni t dini m tepr pr fenolet
Marr mendimet e tyre dhe plotsoj kolonn DUA T DI
Di
- Prfaqsues C6H5OH
(FENOL)
- Jan prbrje q kan
C, H, O
- Kan formul
C6H5OH + n CH2
gr OH
hibridizim sp2
OH, 2OH
ose tre grupe OH
dhe homologt
prkats t areneve
Kimia 11 baza
DUA TE DI
MESOVA
- Si gatiten fenolet
- Sa mnyra gatitjeje kan
- Si paraqiten fenolet nga
ana kimike
- A kan ngjashmri me
alkoolet
- Ku qndron ndryshimi
midis alkooleve dhe
fenoleve
- Si i zbulojm fenolet
n laborator
71
PRFORCIMI:
Msova m shum
Ju jap mundsin nxnsve q t lexojn me kujdes tekstin n
mnyr individuale ose n dyshe
Orientoj nxnsit n lidhje me plotsimin e tabels
U theksoj nxnsve q n dhnien e prgjigjeve t bazohen n pyetjet e
hartuara n tabel
Nxns t ndryshm prezantojn para klass mendimet e tyre dhe i shkruajn
n kolonn msova
N fund tabela duhet t ket nj pamje t till
Di
DUA TE DI
MESOVA
- Prfaqsues C6H5OH
(FENOL)
- Jan prbrje q kan
C, H, O
- Kan formul
C6H5OH + n CH2
gr OH
hibridizim sp2
OH, 2OH
ose tre grupe OH
dhe homologt
prkats t areneve
- Si gatiten fenolet
- Sa mnyra gatitjeje kan
- Si paraqiten fenolet nga
ana kimike
- A kan ngjashmri me
alkoolet
- Ku qndron ndryshimi
midis alkooleve dhe
fenoleve
- Si i zbulojm fenolet
n laborator
GATITJA:
M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet
T ,P
C6 H 5 OH+NaCl
C6 H 5 Cl+NaOH
M2 duke u nisur nga acidi benzen
sulfonik
C6 H 5SO3 H+NaOHC6 H 5 OH+NaHSO3
VETI KIMIKE:
1
C6 H 5 OH+NaC6 H 5 ONa+ H 2
2
VETI ACIDE
C6 H 5 ONa+H 2 CO3 C6 H 5 OH+NaHCO3
acid m i dobt se H2CO3
C6 H 5 OH+NaOHC6 H 5 ONa+H 2 O
C6 H 5 OH + HCl ?
C6 H 5 OH + 3Br2 C6 H 2 Br3 OH
Tri brom 2,4,6fenoli
Prov test pr fenolet
Detyr:
Duke pasur parasysh alkolet dhe fenolet t ndrtojn nj tabel krahasuese
Tabela n fund duhet t ket nj pamje t till:
72
Kimia 11 baza
Alkoolet
Fenolet
R-OH
Kan struktur vargore
Ar-OH
Kan struktur ciklike
Veprojn me metalet
Kan veti acide
Veprojn me metalet
Kan veti acide
Veti acide m t dobta se uji
Veti acide m t forta se alkoolet

por m t dobta se acidi
karbonik
Nuk veprojn me bazat

Veprojn me acidet
Veprojn me bazat
Nuk veprojn me acidet
Nuk veprojn me bromin

Oksidohen deri ne aldehide dhe
ketone
Veprojn me bromin
Fenolet nuk oksidohen
Vlersimi i nxnsve:
- Vlersoj nxnsit n lidhje me faktin se:
- Sa u aktivizuan dhe morn pjes n orn e msimit
- Sa dhan mendime t sakta n lidhje me identifikimin dhe emrtimin e fenoleve
- Sa t sakt ishin n shkrimin e reaksioneve t gatitjes
- Sa jan t aft t krahasojn alkolet, fenolet, eteret
Prmbledhje mbi alkoole, fenole, etere (veti fizike)
Kan temperatur t lart vlimi
Alkoolet me pak karbone n
varg treten shum mir n uj
R-OH
(alkole)
Me rritjen e nr. t karboneve

tretshmria e alkooleve n uj
ulet
Kan veti acide
Kimia 11 baza
Kjo i dedikohet pranis s lidhjes

hidrogjenore midis alkooleve me njratjetrn
Sepse alkoolet me pak karbone, me ujin
formojn lidhje hidrogjenore, ndrsa me
rritjen e nr. t karboneve n varg alkoolet
bhen t ngjashm me hidrokarburet
Kan veti acide m t dobta se fenolet dhe
m t dobta se vet uji
73
Ar OH
ose
C6H5O
H
Fenolet kan temperatur t

lart vlimi, gjithashtu
Kjo i dedikohet pranis s lidhjes
Fenolet kan tretshmri t mir

n uj
Tretshmria e fenoleve n uj sht m e

mir se e alkooleve sepse lidhja e tyre me
ujin sht m e fort se ajo q formojn
alkoolet me ujin
Kan veti acide
(fenole )
R-O-R
R-O-R
( Etere )
Kan, gjithashtu, veti acide m t forta se

alkoolet, por jo m t forta se nj acid i
dobt inorganik p.sh. H2CO3
Eteret kan temperatur t ult
vlimi
Tretshmria e tyre n uj sht
e krahasueshme me at t
alkooleve me mas molare t
prafrt me to
Nuk flasim pr veti acide
Prfaqsues
ROH
(Alkoolet)
hidrogjenore midis fenoleve me njra-tjetrn
kan temperatur vlimi m t ult sesa

alkoolet dhe fenolet sepse sformojn lidhje
hidrogjenore
sepse formojn lidhje hidrogjenore me ujin
sepse kane structure t till, n t ciln
mungon elementi prgjegjs, pra H
Gatitja
Komente
M1: hidratimi i alkeneve
-Kujdes !
CH3CH=CH2+H2OCH3CHCH3
OH
M2: reduktimi i aldehideve dhe ketoneve
Zbatoni rregulln e markovinkovit
CH3CH2COH+H2CH3CH2CH2OH
CH3CCH3+H2CH3CHCH3
O
OH
M3 hidroliza e rrjedhsve t halogjenuar
me baza:
RCl + Na OH ROH +NaCl p.sh.:
CH3CH2 Cl+Na OHCH3CH2OH+NaCl
Reaksioni ndodh n prani t :

H2SO4(c), H3PO4, Al2O3 si
katalizator
sht nj reaksion eliminimi
Theksohet se aldehidet japin
alkoole
parsore, ndrsa ketonet japin
alkoole dytsore
Kujdes ! Jan reaksione
adicioni n
Grupin karbonilik
Katalizator shrben Pt
Kujdes! sht reaksion
zvendsimi nukleoilik SN2
74
Kimia 11 baza
M1duke u nisur nga acidi benzen sulfonik :

C6H5OH
C6H5SO3H+NaOHC6H5OH+NaHSO3
Ac-benzen sulfonik
( Fenolet )
fenol
M2 nga kriprat e metaleve alkaline t acsulfonik:

C6H5SO3Na+NaOHC6H5O +Na2SO3
Benzensulfonat-Na
M1 hidratim i alkooleve n prani t
acideve
R -O-R
( Eteret)
H 2 SO4
RO H+OH R'ROR'+H 2 O
p.sh.
0
140
CH 3 O H+OH C2 H 5
CH 3 OC2 H 5 +H 2 O
M2 Sinteza Williamson
RO Na+Cl R'ROR'+NaCl
ArO Na+Cl R'ArOR'+NaCl
p.sh.
Jan mnyra t prdorura pr

gatitjen n industri t fenoleve
Jan reaksione t zvendsimit
elektrofilik
SE ku grupi OH i alkooleve n
t dyja rastet zvendson grupin
SO3H apo SO3Na t lidhur tek
cikli i benzenit
Kujdes !
Kjo mnyre sht me efektive pr
gatitjen e etereve simetrike
Ka shume rendsi faktori
temperatur, n temperatura
m t mdha se 140 (psh 180)
do t formohej alken
sht nj reaksion zvendsimi
nukleofilik SN2
Kjo mnyr gatitje prdoret pr
prodhimin e etereve
josimetrike
C6 H 5 O Na+Cl CH CH 3 C6 H 5 O CH CH 3 +NaCl
CH 3
Kimia 11 baza
CH 3
75
TEMA KETONET
Objektivat:
T shkruajn formuln molekulare t ketoneve
T prshkruajn rolin e grupit karbomilik tek ketonet
T emrtojn prfaqsues t ketoneve
T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t aldehideve me an t

reaksioneve kimike
T krahasojn aldehidet me ketonet

KONCEPTET KRYESORE: Ketone, Grup karbonilik, adicion, jodoform
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Diskutojm s bashku
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Nxit ndrtimin e
shprehive t t
shkruarit
Pun me grupe
Ditar tri pjessh

Prvijimi i t
menduarit
Nxitja pr t prsosur
t shkruarit
Pun me grupe
Prforcimi
Mjetet e Pun:s libri, tabela t gatshme, shkums,

PARASHIKIMI
Diskutojm s bashku
Msuesi: Fillojm temn e re me dhnien e nj detyre
- Jepni t gjith izomert e mundshm t prbrjes me formul molekulare
C5H12O
- Emrtoni seciln prej tyre
- Ju lihet koh prej 3-4pr t punuar n dyshe
Nj nxns n tabel paraqet izomert e C5H12O
CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 C =
O Pentanal
|
76
Kimia 11 baza
CH 3 CH 2 CH C =
O
|
CH 3 H
CH 3 CH CH 2 C =
O
|
CH 3
CH 3
Metil 2 butanal
Metil 3 butanal
CH3 C C =
O
|
Dimetil 2,2 propanal
CH 3 H
Msuesi:
Po shkruaj n drrasn e zez kto prbrje
CH 3 C CH 2 CH 2 CH 3
O
CH 3 CH 2 C CH 2 CH 3
O
CH 3 C CH CH 3
O CH 3
Msuesi
far vini re n kto prbrje? Ka ndonj ngjashmri me aldehidet?
Nxnsit
Vm re se kan t njjtin numr karbonesh dhe hidrogjenesh, pra jan izomer
Kan n strukturn e tyre grupin C (karbonilik )
O
Prfaqsojn ketonet thot nj nxns tjetr.
Msuesi:
Pikrisht n studimin e tyre do t synoj msimi i sotm.
NDRTIMI I NJOHURIVE
Ditar tri pjessh
Msuesi
Kjo teknik synon n trajtimin e msimit duke u mbshtetur n komentet e
nxnsve dhe sigurisht t msuesit mbi shtje kryesore t msimit
Ndaj klasn n disa grupe pune
do grup do t marr disa flet pune t prgatitura m par
do flet ka nj pyetje dhe krkon komentin nga ana e nxnsit dhe e msuesi
Kimia 11 baza
77
Pyetja
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Struktura dhe emrtimi i

ketoneve
Pyetja
Gatitja e ketoneve
Pyetja
Vetit fizike t ketoneve
Pyetja
Aktiviteti kimik i ketoneve
Nxnsit plotsojn kolonn komente me njohurit e marra nga teksti
Mendimet e nxnsve nga grupe t ndryshm pasi diskutohen dhe prpunohen, m
tej paraqiten n drrasn e zez n form t till
Nj rol t rndsishm n prmbledhjen e materialit ka, sigurisht, msuesi
Pyetja
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Struktura dhe
emrtimi i ketoneve
RC =
O CnH2nO
Kujdes !
-.Ketonet jan izomer me
aldehidet
-.Formula CnH2nOi takon
Nj aldehidi
Nj ketoni
Mund t emrtohen edhe n
emrtimin e vjetr p.sh.
CH 3 CH 2 CH 2 C CH 3
R'
Gjendet vargu m i gjat
Numrimi i vargut nga gupi
funksionor m afr
Prcaktohen radikalet
Jepet emri:
Radikal +pozicioni +rrnja
+on +an+al
P.sh.
Pentanon -2
etanofenon
78
O
O
O
Ketoni metil propilik
O
CH3
Ketoni metil fenilik
CH3
Kimia 11 baza
Pyetja
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Gatitja e ketoneve
M1 duke u nisur nga alkoolet

R CH R '+ CuO R C R '+ Cu + H 2 O
Kujdes !
Rolin e agjentve oksidues
mund ta luajn edhe
substanca t tjera p.sh.
KMnO4
K2Cr2O7
Cu(OH)2 etj
Jap shembuj .
T gjitha alkanet me m
shum se dy karbone me uj
dhe tautomerizim japin
alkine
Jap shembuj..
Nga kto kripra n
prgjithsi gatiten ketone
simetrike
O
OH
M2 duke u nisur nga adicioni i ujit tek
alkinet
2+
Hg / T
RC CH+H 2 O
RC CH 3
O
M3 duke u nisur nga kriprat e acideve
karboksilik
( RCOO )2 CaRC R+CaCO3
Pyetja
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
Vetit fizike t
ketoneve
Ketonet me mas molare t vogl

treten mir n uj
Mbani Mend!
Pyetja
Kan temp. vlimi m t vogl se

alkoolet me t njjtin numr
karbonesh
Komenti i nxnsit
Aktiviteti kimik
i ketoneve
Komenti i msuesit
Japin reaksione adicioni
Mbani mnd :
R C R + H 2 R CH R
Tek ketonet nuk kemi pranin

e lidhjes hidrogjenore
OH
Japin reaksione oksidimi

KMnO 4
O
HCOOH + CH 3 CH 2 CH 2 COOH
CH 3 CH 2 COOH + CH 3 COOH
Ketonet metilike japin reaksionin e
haloforms
- Adicioni mund t shfaqet

edhe me agjent t tjer
p.sh. HCN,NaHSO3,ROH
-Roli i agjentve oksidues
tek ketonet i takon vetm
KMnO4
K2Cr2O7
-Vetm ketont metilik dhe
alkoolet metilik mund t
japin reaksionin e
jodoforms
NaOH
R C CH 3 + I 2
RCOONa + CHI3
Kimia 11 baza
79
PRFORCIMI
Prvijimi i t menduarit
Pr t prfituar nj prvijim sa m t qart t koncepteve, realizoj n klas nj detyr
bashk me nxnsit:
si mund t gatisni me t gjitha mnyrat e mundshme: a) metil 3 butanal
b) metil 4 pentanon 2
O2, H2, Ag(NH3)2OH, I2/OH-, HCN.
si bashkvepron metil 3butanali

Butnon 2
TEMA ESTERET
Objektivat:
T tregojn jan esteret
T prcaktojn strukturn e estereve
T emrtojn estere t ndryshme
T shkruajn reaksionin e gatitjes s estereve
T shkruajn reaksionet q paraqesin vetit kimike t estereve

KONCEPTET KRYESORE: estere, esterifikim, hidroliz, sapunifikim.
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Prmbledhja e
strukturuar e
shnimeve
T dgjuarit kritik
Pun me klasn
Veprimtari e leximit
t drejtuar
Nxit t lexuarit
ndrveprues
Pun me grupe
Harta e koncepteve
Paraqitje grafike t
informacionit
Pun me grupe
Ndrtimi i
njohurive
Prforcimi
80
Kimia 11 baza
PARASHIKIMI
Gjat ksaj faze bj nj prmbledhje t strukturuar t
shtjeve m t rndsishme q do t trajtohen n temn e re.
Paraqes tek nxnsit shum shkurt, vetm me an t fjalve, `jan eteret, far
strukture kan, me k jan t ngjashm n formul molekulare, si emrtohen, cila
sht mnyra e gatitjes s tyre dhe far vetish ato kan.
NDRTIMI I NJOHURIVE:
Veprimtari e leximit t drejtuar, VLD
Pas etaps s parashikimit kaloj n etapn e ndrtimit t
njohurive me veprimtarin e leximit t drejtuar
Ndaj nxnsit n tre grupe t mdha pune
Hartoj pyetjet pr secilin grup
grupi i par
jan eteret?
grupi i dyt
grupi i tret
Gatitja e estereve
Cila sht formula e tyre

molekulare?
Emrtimi, struktura e tyre
vetit kimike
vetit fizike
Mbasi kam ndar pjesn n tre paragraf kryesor, krkoj nga nxnsit t lexojn
me kujdes secili grup paragrafin prkats pr tju dhn prgjigje pyetjeve q
hartuam.
Nj ose m shum prfaqsues nga secili grup japin prgjigjet pr pyetjet e
parashtruara
Msuesi : jan Esteret
Nxnsi Esteret jan prbrje organike q kan elementin C, H, O dhe jan rrjedhs t
acideve karboksilike
Msuesi: Cila sht formula e tyre molekulare?
Nxnsi: Esteret kan formule molekulare t njjt me acidet karboksilike, pra
Cn H 2n O 2 jan izomer t acideve karboksilike
Msuesi: Cila sht struktura e tyre?
Nxnsi: Esteret jan prbrje me formul strukturore t till
Kimia 11 baza
81
R C O R '
Ku
Ku
R = R
R R
Msuesi: Si emrtohen
Nxnsi: Duke ndjekur t gjitha rregullat q dim pr prbrjet organike
an
Rrnja + en + oat + alkali
in
O
CH 3 CH 2 C CH 2 CH 2 CH 3
3
CH 3 CH= CH C O CH CH 3
|
CH 3
prop +an+oat +propili

Buten-2 oat, izopropili
N kt moment shkruaj n drrasn e zeze estere t ndryshme dhe krkoj

emrtimin e tyre si dhe krkoj t shkruajn format izomer t estereve me formul
molekulare C4H8O2
Msuesi: A mund t gatisim esteret?
Nxnsi: Po, n laborator esteret mund t prftohen me an t esterifikimit
Msuesi: sht esterifikimi?
Nxenesi: Esterifikimi sht reaksioni i bashkveprimit t acideve karboksilike me
alkoolet pr t prftuar estere si m posht:
O
O
H 2SO 4
R C OH + HO R '
R C O R '
p.sh.
H SO
2
4
CH 3 COOH + HOCH 3
CH 3COO CH 3 + H 2 O
Meqense sht nj reaksion n ekuilibr mund t shprehim konstanten e ekuilibrit
=
K
82
ester uje
= 4
acid alkol
Kimia 11 baza
Msuesi: Kush mund t shkruaj reaksionet q paraqesin vetit e estereve

Nxnsi: Esteret japin tre reaksione karakteristike
hidroliza n uj (reaksioni i kundrt i esterifikimit)
hidroliza n baza (sapunifikim)
veprimi me hidrogjenin
Hidroliza n uj
(Reaksioni i kundert i esterifikimit)
4
CH 3 CH 2 COOCH 3 + H 2 O H2SO
CH 3 CH 2 COOH + CH 3OH
Propanoat metili
ac propanoik
metanol
Hidroliza n baza (Sapunifikim)
CH 3 CH 2 COOCH 3 + NaOH CH 3 CH 2 COONa + CH 3OH

Propanoat metili
propanoat natriumi
metanol
veprimi me hidrogjenin
CH 3 CH 2 COO CH 3 + 2H 2 CH 3 CH 2 CH 2 OH + CH 3OH
Msuesi: Mbasi lexuat msimin a mund t rendisni disa veti fizike?

Nxnsi:
o Jan lngje pa ngjyr
o
o
o
Kan arom (lulet, frutat e thata)

Nuk treten n uj, por n tretsa organik
Kan temperatur vlimi m t ult se alkoolet apo acidet karboksilike nga
rrjedhin (sformojn lidhje hidrogjenore)
PRFORCIMI;
Harta e konceptit
N tabak letre t bardh t treja grupeve ju jap
detyr t modelojn nj hart koncepti mbi eteret.
N qendr t tabakut vendosim fjaln ester dhe rreth tij fjalt q lidhen me t.
Kujdes! Rreth do fjale, shprehje apo fraze t zgjedhur n lidhje me fjaln
kryesore, shkruajm dhe fjale t tjera q lidhen me t.
Kimia 11 baza
83
Harta e konceptit
ESTERE
H 2 SO4
RCOOH + HO R '
RCOOR '+ H 2 O
RCOOH
Gatitja
RCOOR
lngje me ngjyr
Veti fizike
Ester
Cn H 2n O 2
jan t ngjashm me
ac-karboksilike
streten n uj
kan temperature t
ult vlimi
veti kimike
+ NaOH
kan arom
+H2O
+H2
Detyr : Si mund t shndrroni propanin propanoat izopropili

Etinin benzoat t-butili
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit i vlersoj pr aftsin e tyre:
pr t emrtuar estere t ndryshme
pr t dhn format izomer
saktsin n mnyrn e t shkruarit t reaksioneve t gatitjes
vlersohet aftsia q kan pr t lidhur prbrjet organike me njra-tjetrn
84
Kimia 11 baza
TEMA: AMINAT
Objektivat:
T konceptojn drejt aminat
T prshkruajn aminat parsore, dytsore, tretsore
T emrtojn aminat
T prshkruajn gatitjen dhe vetit e aminave me an t reaksioneve kimike

KONCEPTET KRYESORE : amina, amina parsore, amina dytsore, amina
tresore, grupaminik, iminik.
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Harta semantike
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Kubimi
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Kubimi
studimore
Nxitja e diskutimit
Pun individuale
PARASHIKIMI: 10
Harta semantike
Realizoj nj bashkbisedim n form pyetje-prgjigjesh me
nxnsit n lidhje me temn, dhe gjithka e thn prej tyre
hidhet n tabel n formn e nj harte q quhet harta semantike.
Amina parsore
Amina dytsore
Mund t jen aromatike

R-NH2
Rrjedhs t NH3
Aminat
Amina tretsore
C,H,N
Mund t jen t ngopur,
t pangopur
Kimia 11 baza
Prbrje organike
85
Kubimi
- Ndaj klasn n grupe me nga gjasht persona secili
- I jap do grupi nj kub, n gjashte faqet e t cilit shkruaj fjalt:
Njihe
Prshkruaje
Studioje
Prftoje
Zbatoje
Argumentoje
- Orientoj nxnsit duke krkuar q secili prej tyre ti prgjigjet njrs prej pyetjeve t
kubit
- L nxnsit t punojn n heshtje pr nj koh rreth 10 dhe ndrkoh kaloj pran
do grupi pr t ndihmuar dhe saktsuar mnyrn e t prgjigjurit t tyre
-Mbas 10 diskutoj bashk me nxnsit n lidhje me pyetjet e hartuara n kub
Kshtu pr krkesn
Njihe
Aminat jan prbrje organike q kan n strukturn e tyre elementt C, H, N

Kan struktur R-NH2
Prftohen nga zvendsimi i hidrogjeneve t NH3 me radikale t njjt ose t ndryshm
Kshtu pr krkesn
prshkruaje
Prshkruajm strukturn e aminave

Pra, kan strukturn R-NH2
CnH2n+1NH2
Amina parsore
R-NH2
grupin aminik
Amina dytsore
R-NH-R
grupin iminik
Amina tretsore
R N R'
|
R"
grupin azo
Kshtu pr krkesn
studioje
Studiojm mnyrn e emrtimit t aminave:

Pr emrtimin e aminave ndiqen t njjtat rregulla:
a) vargu m i gjat
b) numrimi nga sht grupi aminik m afr
86
Kimia 11 baza
c) prcaktoj radikalet dhe pozicionin e tyre

d) thuhet emri radikal+pozicioni+amino+pozicion+rrnja+prapashtesa
CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH CH 2 NH 2 Metil 3 amino 1 hegzan (parsore)
|
CH 3
CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 NH CH 2 CH 3 N-metil amino 1 butan (dytsore)

N-Etil amino 2 propan (dytsore )
CH 3 CH 2 NH CH CH 3
|
CH 3
N, N, Dimetil amino 1 etan
CH 3 CH 2 N CH 3
|
CH 3
Kshtu pr krkesn
prftoje
Japin mnyrn e prfitimit t aminave

M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet
NaOH
R NH 2 + H 2 O + NaCl
R Cl + NH 3 R NH 3+ Cl
R NH 2 + Cl R' NaOH R NH R'+ NaCl + H 2 O

R NH R'+ Cl R'' NaOH R N R'+ NaCl + H 2 O
|
R"
M2 Duke u nisur nga nitro prbrjet

C6 H 5 NO 2
Zn + HCl
C6 H 5 NH 2 + 2H 2 O
CH 3 CH 2 NH 2 + 2H 2 O
CH 3 CH 2 NO 2 Zn + HCl
Kshtu pr krkesn
zbatoje
Nxnsit duke u nisur nga mnyrat e gatitjes zbatojn praktikisht mnyrat e

msiprme n gatitjen e aminave t ndryshme p.sh. CH3-NH2
CH3-CH2-NH-CH3
(CH3)3N
Kshtu pr krkesn
argumentoje
Aminat kan veti bazike.

Kt e argumentojn duke u bazuar n vetit kimike
R NH 2 + H 2 O R NH 3+ + OH prania e joneve OH- tregon bazicitet
R NH 2 + HCl R NH 3Cl
Kimia 11 baza
krip e amoniumit
87
PRFORCIMI 5
Reflekto /reflekto/reflekto
Msuesi:
Synoj n prfshirjen e nxnsve n veprimtari t ndryshme me qllim pr t
fiksuar sqaruar dhe reflektuar m tej mbi njohurit e marra
Si m t rndsishme konsideroj zbatimet praktike
o Emrtoni prbrjet
o
o
Paraqisni format izomere

Plotsoni reaksionet
TEMA: VETIT E LYRAVE

Objektivat:
T listojn disa nga vetit m t rndsishme t lyrave
T argumentojn vetit kimike t lyrave me an t reaksioneve kimike
T shkruajn reaksionin e sapunifikimit t lyrave

KONCEPTET KRYESORE: acide lyrore, estere,sapunifikim
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Alfabeti i
njpasnjshm
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Lexim prmbledhje
n dyshe
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Shkrimi i shpejt
/empatia
Nxitja e diskutimit
Studimore
Pun individuale
PARASHIKIMI: 10
Alfabeti i njpasnjshm
I jepet secilit nxns nj kopje e alfabetit t njpasnjshm
e paplotsuar
88
Kimia 11 baza
Krkoj nga nxnsit q t shkruajn nj term, nj fjal, nj veti n mnyre

rastsore sipas shkronjave t alfabetit
Pasi secili plotson, e kmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim
prsritet disa her zinxhir pr rreth 5
A
Acide lyror
Bashkveprim
Ackarboksilik
Ac butanoik
Adicion
brom
Estere
radikal
DH
Palmitik
Organike
Gj
Gjendje
Hidroliz
Jopolare
agregate
Hidrogjenizim
Ac oleik
F
Esterifikim
Eliminim
Hidrofob
hidrofil
Lyrna
katalizator
Pangopur
Miristik
Trigliceride
Lidhje
njfishe
Kozmetik
Prbra
margarin
Thjeshta
Veti
kimike
Ngopur
Lidhje dyfishe
Parfume
Lidhje
trefishe
S
Ac Stearik
Sapune
Sapunifikim
Stearin
Veti fizike
ngurtsim
Vajra t
ndryshme
N fund t ksaj faze nxns t ndryshm listojn fjal t ndryshme dhe mund
t interpretojn seciln nga kto fjal.
Lexim prmbledhje n dyshe
Msuesi:
Msimi ndahet n paragraf dhe nxnsit lexojn dhe prmbledhin n dyshe,
ku njri bn pyetjen tjetri prmbledh me fjalt e veta
Pr secilin paragraf synoj t aktivizoj disa dyshe
Kimia 11 baza
89
PARAGRAFI I PAR Dyshja e par

Nx.1: Cilat jan disa nga vetit fizike t lyrave?
Nx.2: -Veti fizike t lyrave jan:
a) jan t patretshme n uj
b) kan dendsi m t vogl se uji
c) jan pa er, pa shije, dhe me kalimin e kohs mund t marrin er
d) kan temperatur t larta vlimi t shoqruara nga nj er karakteristike
(akroleina)
Nx.3: Pse jan t patretshme n uj?
Nx.4: - Sepse jan molekula jopolare dhe ne dim q substancat polare treten mir n
tretsa polar dhe substancat jopolare treten n tretsa jopolar
- Kan edhe radikale me veti hidrofobe
Msuesi:
Vazhdojm me paragrafin e dyt
Nx 5: Si paraqiten lyrnat nga ana kimike?
Nx 6: -Lyrat jan aktive, ato mund t japin:
1) Reaksione adicioni
2) T ngjyrosin tretsirn e bromit
3) Japin reaksionin e sapunifikimit
Nx 7: Shkruan n drras reaksionet karakteristike pr lyrat
Nxns t tjer nga dyshet e tjera ndjekin me vmendje dhe ndrhyjn kur t
jet e nevojshme pr plotsimin e reaksioneve kimike
1) Japin reaksione adicioni n bashkveprim me hidrogjenin
CH 3 ( CH 2 )7 CH=
CH ( CH 2 )7 COOH+ H 2 CH 3 ( CH 2 )7 CH 2 CH 2 ( CH 2 )7 COOH
Ac. oleic -nj lidhje dyfish
Gjendje t ngurt
ac. stearik -ngopur
- ngurt
Hidrogjenizimi i ac. lyror t pangopur shrben pr prodhimin e margarins

2) ngjyrosin tretsirn e bromit
CH 3 ( CH 2 )7 CH=
CH ( CH 2 )7 COOH+Br2 CH 3 ( CH 2 )7 CH CH ( CH 2 )7 COOH
|
|
Br Br
Mund t hetohen edhe me tretsir t KMnO4

3) Japin reaksionin e sapunifikimit
90
Kimia 11 baza
CH 2 OOC C15 H 31
CH 2 OH
|
|
CH 2 OOC C15 H 31
CH 2 OH +
3C15 H 31COONa
+3NaOH
|
|
CH 2 OOC C15 H 31
CH 2 OH
Trigliceridi i ac. palmitik
glicerin
sapun palmitat natriumi
Mund t paraqitet edhe m thjesht

C15 H 31COOH + NaOH C15 H 31COONa + H 2 O
Ac palmitik
palmitat natriumi
C17 H 35 COOH + KOH C17 H 35 COOK + H 2 O

Ac. sterik
PRFORCIMI
stearat natriumi
5
Shkrimi i shpejt / Empatia

Msuesi:
Ju jap mundsin nxnsve t vn veten n rolin e lyrave dhe t flasin pr to
Orientoj nxnsit q fjalit duhet t fillojn me un jam ac.
palmitik..
Lejoj nxnsit t shkruajn pr rreth 4
Kujdes! Shkrimi fillon me komandn e msuesit dhe ndrpritet me komand
gjithashtu
N fund dgjoj disa prej shkrimeve
Vlersoj kujtesn, saktsin, mprehtsin, origjinalitetin n krijimet e tyre
Nga prvoja
Empatia sht nj teknik q gjen zbatim n lndt e shkencave dhe sht
mjaft efikase, prdoret shum mir n fazn e prforcimit t njohurive
Kimia 11 baza
91
TEMA: AMINOACIDET
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsit do jen t aft t:
T identifikojn grupet funksionor t aminoacideve
T prshkruajn gatitjen e aminoacideve dhe vetit e tyre
T prshkruajn formimin e peptideve dhe proteinave duke specifikuar lidhjen

peptidike
KONCEPTET KRYESORE: Aminoacide, grup aminik, grup karboksilik,

lidhje peptidike
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Brain storming
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Kubimi
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
studimore
Prvijimi i
koncepteve
Prbrje organike
Nxitja e diskutimit
Pun individuale
Baza e jets
Kan grupin NH2 dhe COOH
Aminoacidet
Mund t jen t
ngopur, t pangopur
bashkohen dhe japin

proteina
C, H, N, O
NDRTIMI I NJOHURIVE
Baza e jets
30
Kubimi
- Ndaj klasn n grupe me nga gjasht persona secili
- I jap do grupi nj kub, n gjashte faqet e t cilit shkruaj fjalt:
92
Kimia 11 baza
prshkruaje
klasifikoje
Prftoje
Analizoje
Zbatoje
Argumentoje
-Krkoj q secili prej tyre ti prgjigjet njrs prej pyetjeve t faqeve t kubit.
-L nxnsit t punojn n heshtje pr nj koh rreth 10 dhe ndrkoh kaloj pran
do grupi pr t ndihmuar dhe saktsuar mnyrn e t prgjigjurit t tyre.
-Mbas 10 diskutoj bashk me nxnsit n lidhje me pyetjet e hartuara n kub.
Kshtu pr krkesn
PRSHKRUAJE
- prshkruajn aminoacidet
Aminoacidet jan prbrje organike q kan elementt C, H, O, N
- Kan struktur t till: R CH COOH
|
NH 2
- Kan formul molekulare CnH2n+1O2N
- Jan t rndsishme pr organizmin, baz pr proteinat
- Njihen deri sot 22 aminoacide
- Jan sub. t ngurta
- Treten mir n uj
- Kan temperatur t lart vlimi
Kshtu pr krkesn
KLASIFIKOJE
Klasifikojn aminoacidet
N strukturn e tyre ka dy grupe funksionore:
Grupi aminik NH2 (jep veti bazike )
Grupi karboksilik COOH (jep veti acide )
N varsi t nr. t grupeve funksionore mund ti grupojm:
a) monoamina monokarboksilike :kan 1gr NH2dhe 1gr COOH
pH =7
Kimia 11 baza
93
b) diamina monokarboksilike: kan 2gr NH2 dhe 1gr COOH.

pH< 7
b) monoamina dikarboksilike :kan 1gr NH2 dhe 2gr COOH
pH>7
Kshtu pr krkesn
PRFTOJE
Japin mnyrn e prfitimit t aminoacideve

Gatitja e aminoacideve kalon n dy stade:
Stadi I CH 3 CH 2 CH 2 COOH + Cl2 CH 3 CH 2 CH COOH + HCl
|
Cl
ac. butanoik
ac. klor 2 butanoik
St2 CH 3 CH 2 CH COOH + NH 3 CH 3 CH 2 CH COOH + H 2 0
|
|
Cl
NH 3
ac. klor 2 butanoik
Kshtu pr krkesn
ac. amino 2 butanoik
ZBATOJE
Zbatojn mnyrn e emrtimit t aminoacideve

Pr emrtimin e aminoacideve ndiqen t njjtat rregulla
a) vargu m i gjat
b) numrimi nga sht grupi aminik dhe karboksilik m afr
c) prcaktoj radikalet dhe pozicionin e tyre
d) thuhet emri ac.+ radikal+pozicioni+amino+pozicion+rrnja+oik
CH 3 CH 2 CH CH 2 CH COOH Metil 3 amino 1 hegzan (parsore)
|
|
CH 3
NH 2
Ac. metil 4 amino 2 hagzanoik

Kshtu pr krkesn
ANALIZOJE
Analizojn vetit e aminaoacideve

Pr shkak t strukturs s tyre aminoacidet mund t shfaqin:
Veti amfoter kur kan 1NH2 dhe 1COOH
Veti acide kur kan
Veti bazike kur kan
P.sh.
94
1NH2 dhe 2COOH

2NH2 dhe 1 COOH
Kimia 11 baza
VETI AMFOTERE
+
H 3 N CH COOH HCl + H 2 N CH COOH + NaOH NH 2 CH COONa + H 2 O

|
|
|
R
R
R
VETI ACIDE
COOH CH 2 CH COOH + H 2 O COOH CH 2 CH COO + H 3O +
|
|
NH 2
NH 2
VETI BAZIKE
Kshtu pr krkesn
ARGUMENTOJE
Argumentojn pse aminoacidet quhen ndryshe baza e jets

Ato bashkohen dhe formojn proteinat
Lidhja midis tyre realizohet me an t lidhjes peptidike
NH 2 CH COOH + H 2 N CH COOH NH 2 CH CO NH CH COOH
|
|
|
|
R
R'
R
R'
Lidhja peptidike
Reaksioni i msiprm tregon formimin e nj dipeptidi (dy aminoacide)
Tripeptid (tre aminoacide)
polipeptid (shum aminoacide)
PRFORCIMI 10
prvijimi i t menduarit
Msuesi:
Pr t prfituar nj prvijim sa m t qart t koncepteve realizoj n klas
veprimtari praktike t ndryshme
Synoj n gjith prfshirjen e nxnsve n kto veprimtari me qllim pr t
fiksuar, sqaruar dhe reflektuar m tej mbi njohurit e marra
Si m t rndsishme konsideroj zbatimet praktike
Emrtoni aminoacide t ndryshm
Si mund t gatisim
far vetish shfaqin aminoacidet e mposhtme
Kimia 11 baza
95
TEMA: VEPRIMTARI PRAKTIKE. PRGATITJA E ASPIRINS DHE

SAPUNIT
Objektivat:
T aftsohen n prgatitjen dhe prdorimin e mjeteve laboratorike
T emrtojn formulat kimike q duhen pr reaksionin e gatitjes s aspirins

dhe sapunit
T shkruajn reaksionin e gatitjes s aspirins
T demonstrojn nprmjet eksperimentit gatitjen e aspirins
KONCEPTET KRYESORE: acide karboksilike, anhidride, acide lyror,

sapunifikim, sapune
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Marrdhniet pyetje
prgjigje
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
n grup
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Prmbledhje e
strukturuar
Nxitja e diskutimit
Studimore
Pun individuale
MJETET E PUNS: llamb me alkool, thermometer, acidsulfurik i prqendruar,

acid salicilik, aparat filtrimi, po me fund t shesht, anhidrid etanoik,vaj vegjetal,
tretsir e hidroksidit t natriumit e prqendruar, kupshore porcelani.
PARASHIKIMI: 10
Marrdhniet pyetje-prgjigje
Msuesi:
Cila sht tema q do zhvillojm sot?
Nxnsi:
Gatitja e aspirins
Msuesi:
Do t dshiroja q n form diskutimi t hartoni pyetje pr njri-tjetrin n lidhje me
kt tem.
96
Kimia 11 baza
N dyshe keni 3 koh t hartoni kto pyetje.

Pas 3 nxnsit fillojn t hartojn ndaj njri-tjetrit pyetjet e prgatitura nga ata
vet.
Disa nga pyetjet e hartuara prej tyre jan:
Cilat jan mjetet e duhura pr kt pun laboratori?
Cilat jan substancat kimike q do na duhen?
A i dini formulat strukturore t tyre?
Mund t shkruajm n tabel kto formula?
Si do ta zhvillojm punn e laboratorit?
Msuesi:
Dgjuam me vmendje diskutimet tuaja dhe morm informacionet e duhura, mund t
kalojm n ndrtimin e njohurive.
NDRTIMI I NJOHURIVE
20
Role t specializuara n grup

Klasa ndahet ne gjasht grupe me 5 nxns
do grup realizon nj ndarje t detyrave brenda n grup
Nx. 1: laboranti prgatit aparatin pr kryerjen e eksperimentit
Nx. 2: kimisti prgatit substancat kimike n sasin dhe n prqendrimin e duhur
Nx. 3: zbatuesi ai q zhvillon praktikisht eksperimentin
Nx. 4: vzhguesi vzhgon, regjistron dhe mban shnim gjithka nga zhvillimi i
eksperimentit
Nx. 5: raportuesi raporton mbi mnyrn se si u zhvillua puna brenda grupit
Msuesi:
Secili grup vepron n mnyr t pavarur.
Nga secili grup eksperimentet mund t zhvillohen disa her pr t marr rezultat sa m
t sakt.
PRFORCIMI
15
Synoj t dgjoj me kujdes t gjith raportuesit e grupeve
prkatse
Bashk m nxnsit realizojm prmbledhjen e mposhtme:
Kimia 11 baza
97
H1 /
laboranti
Prgatit me kujdes mjetet kryesore pr zhvillimin e eksperimentit:

llamb me alkool
po me fund t shesht
aparat filtrimi
termometr
kupshore porcelani
H2/ kimisti
Prgatit substancat kimike:
acid sulfurik
anhidridi etanoik
acidi salicilik
uj
vaj vegjetal (ac. lyror )
tretsir e NaOH
Eksperimenti 1 gatitja e aspirins

H3/ zbatuesi
N nj got kimike me nxnsi 150 ml hedhim:

5 gr. acid salicilik +10 ml anhidrid etanoik +2 ml acid sulfurik
Realizojm przierjen e substancave me shum kujdes
Temperaturn e mbajm konstante 80C
Pasi prbrsit t jen tretur temperatura ruhet 70C gjat 15
Shtojm 50 ml uj n mnyr q t shfaqen kristalet e para
t aspirins
Filtrohet przierja dhe merret filtrati i aspirins
Eksperimenti 2 gatitja e sapunit"
N nj kupshore porcelani shtojm:
15 gr. vaj vegjetal +60 ml NaOH
Realizojm przierjen e substancave me shum kujdes
Nxehet przierja n flakn e llambs me alkool
Shtojm her pas here uj pr t zvendsuar ujin q avullon
Pas 20-25 minutash heqim kupshoren nga flaka e llambs
Kur ftohet przierja vihet re sapuni n form qulli
H4 /
vzhguesi
Vzhgon, regjistron dhe mban shnim gjithka nga zhvillimi i

eksperimentit.
Duke patur parasysh q eksperimenti mund t zhvillohet disa her
pr t arritur rezultatin e duhur, sht e rndsishme q t vzhgohet
dhe t regjistrohet gjithka me kujdes
H5 /
raportuesi
Raporton mbi mnyrn e menaxhimit t t gjith eksperimentit

Vlerson antart e grupit
Vlerson saktsin n prgatitjen e substancave dhe zhvillimit t
eksperimentit
98
Kimia 11 baza
Argumenton prfitimin e aspirins me an t reaksionit kimik:

Argumenton prfitimin e sapunit dhe t aspirins me an t
reaksioneve kimike:
Eksp. /1+2 Gatitja e sapunit dhe aspirins
Sapuni
CH 2 OOC C15 H 31
CH 2 OH
|
|
CH 2 OOC C15 H 31 +3NaOH CH 2 OH + 3C15 H 31COONa
|
|
CH 2 OOC C15 H 31
CH 2 OH
Triglicerid i ac. palmitik
palmitat natriumi
Aspirina
REAKSIONI gatitja e aspirins
Vlersimi i nxnsve:
Sa u aktivizuan dhe morn pjese n orn e msimit.
Sa dhan mendime t sakta dhe t pjekura gjat puns n grup.
Sa jan t aft t sjellin n kujtese msimet e kaluara.
Sa t shkatht jan n zhvillimin e eksperimentit
Kimia 11 baza
99
TEMA: REAKSIONET E ADICIONIT

Objektivat:
T citojn reaksionit e adicionit
T listojn t gjitha llojet e prbrjeve organik qe karakterizohen nga

reaksionet e adicionit
T japin shembuj specifik n lidhje me kto reaksione

KONCEPTET KRYESORE reaksion adicioni, alkene, alkine, arene, lidhje
shumfishe, aldehide ketone
Struktura e Msimit
Fazat e
strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Prmbledhje e
strukturuar
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Pun n grupe/role t
specializuara
Ndrtimi i shprehive
Pun me grupe
Prforcimi
Kubimi
Nxitja e diskutimit
studimore
Pun individuale
PARASHIKIMI: 5
Msuesi:
U prezantoj nxnsve temn e msimit REAKSIONET
E ADICIONIT.
Theksoj faktin se sht nj tem q mbshtetet plotsisht n njohurit e marra
n msimet e kaluara.
Synoj n iden se do t jen ata aktort kryesor n kt tem msimi.
NDRTIMI I NJOHURIVE
30
Pun n grupe /role t specializuara

Msuesi:
Shtroj para nxnsve pyetjen:
jan reaksionet e edicionit?
Nx.:
-Jan reaksione shtimi
100
Kimia 11 baza
Ku i kemi hasur reaksionet e edicionit?

Nx.: Mund t prmendim:
Alkenet
Alkinet
Arenet
Aldehidet dhe ketonet
Msuesi: `far kan t prbashkt kto prbrje?
Nx.: T gjitha kto prbrje n strukturn e tyre kan lidhje shumfishe, e cila prishet
gjat ndodhjes s reaksionit.
Pra, lidhja shumfishe sht karakteristike pr reaksionet e edicionit.
Msuesi:
Le t studiojm t gjitha prbrjet q japin reaksione edicioni.
- Numrohen nxnsit n mnyr rastsore duke i mbiquajtur alkene, alkine, arene,
aldehide, ketone.
- Grupohen sipas emrave prkats dhe krijohen n kt mnyr:
-grupi i alkeneve
-grupi i alkineve
-grupi i areneve
-grupi i aldehideve dhe ketoneve
-Ju lihet 10-15 koh t lexojn tekstin dhe t rikujtojn msimet e kaluara.
-Mbas 15 prfaqsues t secilit grup do t listojn reaksionet prkatse.
GRUPI I ALKENEVE
Alkenet adicionojn
H2
CH 2 = CH 2 + H 2 CH 3 CH 3
X2
CH 2 = CH 2 + Cl2 CH 2 Cl CHlCl
HX
CH 2 = CH 2 + HCl CH 3 CH 2 Cl
H2O
H 2SO 4
CH
=
CH 2 + H 2 O
CH 3 CH 2 OH
2
GRUPI I ALKINEVE
Alkinet adicionojn
H2
CH CH + H 2 CH 2= CH 2 + H 2 CH 3 CH 3
X2
CH CH CHCl= CHCl+ Cl2 CHCl 2 CHCl 2
HX CH CH + HClCH 2= CHCl+ HClCH 3 CHCl2

H2O
Kimia 11 baza
2+
Hg /T
CH CH + H 2 O
CH 3 C = O
|
H
101
GRUPI I ARENEVE
Arenet adicionojn:
+ 3H2
C6 H12
+ 3Cl2
C6 H6 Cl6
GRUPI I ALDEHIDEVE DHE KETONEVE

Aldehidet dhe ketonet adicionojn hidrogjen dhe reduktohen n alkoole parsor dhe
dytsor.
R C = O + H 2 R CH 2 OH
|
H
R C R '+ H 2 R CH R '
OH
PRFORCIMI 5
PRVIJIMI I KONCEPTEVE
Msuesi:
Pr t prvijuar sa m qart konceptet e marra realizoj n klas nj detyr praktike ku
synoj q praktikisht nxnsit t shkruajn dhe t evidentojn reaksione t ndryshme
adicioni apo zvendsimi.
Detyra:
Plotsoni reaksionet e mposhtme dhe tregoni far tipi jan ato.
CH 3 CH
= CH 2 + ? CH 3 CHCl CH 3
CH 3 CH
= CH 2 + ? ?
CH 4 + ? CH 3Cl + ?
.
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit i vlersoj pr aftsin e tyre pr t identifikuar reaksionet e adicionit
Saktsin n shkrimin e reaksioneve kimik
Aftsia pr t lidhura me njra-tjetrn prbrjet e ndryshme
102
Kimia 11 baza
B O T U E S E
msuesi Kimia
S H T P I A
Libr
ISBN: 978-9928-08-057-8
9 789928 080578
Irena Kotobello
260
11
Libr
msuesi Kimia
Irena Kotobello
www.mediaprint.al
mimi 300 lek

ISBN: 978-9928-08-070-7
Librat e msuesit dhe planet msimore pr t

gjith titujt q ne disponojm, mund ti gjeni
dhe ti shkarkoni pa pages nga faqja e internetit
www.mediaprint.al
Pr m shum informacion mund t na shkruani
n adresn e emailit: botime@mediaprint.al
ose t na kontaktoni pran redaksis n numrin
e telefonit: 04 2251 614.
11
9 789928 080707
ISBN: 978-9928-08-057-8
9 789928 080578
260

Liber Mesuesi Kimi11 Baza

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Kimi11 Baza

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B O T U E S E

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Pr klasn e njmbdhjet, gjimnaz

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Pr klasn e njmbdhjet, gjimnaz

mimi 300 lek

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Librat e msuesit dhe planet msimore pr t

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Pr klasn e njmbdhjet, gjimnaz

Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)

Pr klasn e njmbdhjet, gjimnaz

Libr msuesi Kimia 11

T gjitha t drejtat jan t rezervuara

Sektori i Shprndarjes dhe Marketingut:

Komente dhe sugjerime jan t mirpritura n email: botime@mediaprint.al

Tema: Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit ............................................................20

Alkinet, struktura, emrtimi .....................................................................47

Tema: Arenet .............................................................................................................51

Tema: Gatitja dhe vetit e alkooleve .......................................................................63

Tema: Esteret ..........................................................................................................80

Tema: Veprimtari praktike. Prgatitja e aspirins dhe sapunit ...................................96

Lidhjet kimike dhe

Pyetja sjell pyetjen

Gatitja dhe vetit

far e far po tani

Gatitja dhe vetit e

Gatitja dhe vetit e

Puna n grup/ Role te

Temat msimore dhe objektivat prkatse

T rregullojn barazimin kimik t nj reaksioni me metodn

t prkufizoj potencialin elektrodik t nj

1.5 Radha e aktivitetit t metaleve

T shpjegojn procesin e elektrolizs me anoda t tretshme.

t prshkruaj teorin e Polingut pr

2.2 Ndrprerja boshtore e orbitaleve atomike: lidhje

T shpjegojn formimin e lidhjeve n molekula t ndryshme

T prshkruajn formn gjeometrike t molekuls s tipit AB3

2.11 Ushtrime pr momentin dipolar dhe vlersimin e

t dalloj izomerin e vargut, t pozicionit dhe

3.4 Veti t e alkaneve

t prkufizoj grupin funksionor

CO, COOH, O , NH2 , COO )

(OH, CHO, CO, COOH, O ,

T emrtojn eteret sipas rregullave t emrtimit.

etereve, estereve, aminave;

T prshkruajn gatitjen dhe vetit kimike t aldehideve

nprmjet njehsimeve stekiometrike.

N prfundim t klass s 11 nxns/i,-ja:

informacioni, pr efektet pozitive dhe negative

T prshkruajn vetit e aminoacideve sipas llojit t

t jap kuptimin grimc elektrofilike me

N fund t msimit nxnsit duhet:

T prshkruajn mekanizmin e reaksionit nukleofilik.

TEMA: LIDHJET KIMIKE DHE NUMRI I OKSIDIMIT

T tregojn sht numri i oksidimit dhe jan lidhjet kimike

T krahasojn numrin e oksidimit me valencn n lloje t ndryshme lidhjesh

T listojn t gjitha llojet e lidhjeve kimike

T argumentojn mbi mnyrn e realizimit t lidhjeve kimike

Mjetet e puns:teksti, shkumsa, letra formati

n letra formati t realizojn stuhi

Mendimet e tyre n dyshe kalojn m pas n diskutim me t gjith klasn

jan forca q mbajn