TESLA

Anlalamam Dahi
Margaret CHENEY
Trkesi: Okhan Gndz
stanbul, 2002
Aykr Yaynclk
Biyografi Dizisi - 7
zgn ad:
"Tesla - Man Out Of Time"

ISBN: 975-8337-40-8
Snf: Amerikan Edebiyat, Biyografi, Fizik
Dewey: 828.3

NDEKLER
GR
1. MODERN PROMETE
2. BR KUMARBAZ
3. UZAKLARDAN GP GELENLER
4. EDSON'UN HUZURUNDA
5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR
6. ALEV KILICI
7. RADYO
8. YKSEK SOSYETE
9. ALT YOL, ST YOL
10. YANLI BR KARAR
11. MARS'A DORU
12. ROBOTLAR
13. YILDIRIMLAR YARATAN
14. COLORADO'DA KARARTMA
15. MUHTEEM VE BEDBAHT
16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI
17. PUSUDAK TEHLKELER
18. NOBEL SORUNU
19. UAN SOBA
20. RADAR

21. ONUR KONUU

22. GVERCNLER
23. GELER
24. DOUM GN PARTLER
25. SUDAK MANTARLAR
26. KOZMK KOMNYON
27. LM VE DNM
28. KAYIP KAITLAR
29. MRAS

GR
Nikola Tesla esiz bir bilim insanyd. Meslek hayatnn zirvesindeyken youn
bir ilgiyle izleniyordu ancak zel hayat hakknda kimse bir ey bilmiyordu. Tek
bana almay ve yalnzl seven mzmin bir bekard. Arkada ortamlar
dnda pek ortalkta grnmezdi. zel hayat yabanclara kapalyd.
Alannda bu kadar iyi olan birinin bu derece mnzevi bir yaam semi olmas,
biyografisini yazacak kiinin iini baya zorlatryor. Tesla'nn 1943 ylnda
seksen alt yandayken lmesinin ardndan New York Herald Tribune'n bilim
editr John J. O'Neill'in yazd Prodigal Genius (Anlalamayan Deha) adl
biyografi piyasaya kt. Uzun yllar boyunca bu kitap Tesla zerine yazlm tek
biyografi olarak kald. Bunun balca nedenlerinden biri de dier biyografi
yazarlarnn bu kitaptakilerden daha nemli bilgilere ulaamam olmasyd.
kinci Dnya Savandan sonra Tesla'nn ktphanesini oluturan tonlarca
materyal, gemilerle, doduu yer olan ve adna bir mze ina edilen Belgrad'a
gnderildi. (Tesla, ABD vatandayd.)
Peki O'Neill'n kitabndan sonra btnsel bir Tesla biyografisi daha yazmaya
gerek var myd? Bu kitap en kapsaml biyograf almas olarak grlyordu
ve muhtemelen de o dnemde yaynlanm -bir bilim yazar olan ve Tesla'nn
hayatnn son yirmi ylnda ona en yakn kii olan Kenneth Sweezey'in
almas gz ard edilirse- en iyi kitapt. Ancak, bugn ileri bir noktadan
baklnca bu kitap Tesla gibi bir insan aratrmas bakmndan olduka yetersiz
kalyor. Ayrca kiisel ilikilerini ve arkadalar ile olan etkileimlerini ortaya
koyamyor. Tesla ile O'Neill arasnda dostane bir iliki olmasna karn, Tesla
O'Neill ile arasndaki mesafeyi muhafaza etmeye her zaman zen gstermiti ve
O'Neill Tesla'nn zel yaamyla ilgili kstl bir bilgiye bile gbela ulaabilmiti.
Elindekiler ise bir biyografi yazarnn ulamak istedii ideal noktann ok
uzandayd.
O'Neill'n yazd biyografiden sonra yeni eyler ortaya kt. Bu da Tesla
hakknda bilinenlere yeni bir boyut kazandrd. Hayatn aratranlarn zerinde
durduu pek ok soru akla kavutu, bu da pek ok gizemli noktann ortaya
kmasna neden oldu.

The Freedom of Information Acts (Bilgi Edinme zgrl Yasas) federal

hkmetin Tesla'nn almalarna zel bir ilgi gsterdiini aa kard. Bu
ok doald. kinci Dnya Sava'nn ortasnda dzenlenen basn
toplantlarnda Tesla, uaklar eritebilecek nlar yayan silahlardan,
telejoedinamiklerden ve dier gelimi kavramlardan bahsediyor ve
gazetecileri hayrete dryordu. Speklatif olsun gerek olsun, federal
hkmet ii ansa brakamazd. Federal birimlerin yrtt aratrmalar bal
bana ayr bir hikaye konusu.
Tesla hakknda ilgi duyduum konuyu zetlemem gerekirse; niversite
yllarmdan beri Tesla'y dnyaya tantan, frekans ve yksek voltaj zerine
yrtt almalar beni bylyordu. Ancak, onun teknik yazlarna
ulamann ve ayn zamanda, dierlerinin Tesla'nn almalarna yaptklar
gndermeleri ayrt etmenin zorluu beni rahatsz ediyordu. Bu beni uzun
yllarm alacak bir almaya sevk etti. Elektrik mhendislii alannda devam
eden almalarm, dier yandan Tesla'nn frekans ve yksek voltaj zerine
yrtt aratrmalarna duyduum byyen ilgi onun sekreterliklerini yapm
olan Dorothy Skerritt ve Muriel Arbus ile Walter Wilhelm gibi laboratuvar
teknisyenleri ile tanmam salad. Bu srete Tesla'nn arkadalar ve onunla
birebir ilikiye girmi dier insanlarla tanma frsatn da yakaladm.
Son zamanlarda aka grlmeye balad ki lkenin nde gelen bilim ve
mhendislik kurulularndan hibiri bu olay duyuracak nemli bir alma
balatmamlard. Bu nedenle, Skerritt, Arbus, Wilhelm ve dier birka ilgili
insanla birlikte, Tesla Dernei'nin kurulmasna n ayak olduk. Bu dernek
yznc yl nedeniyle yaplacak aratrmalar destekleyecek ve dzenleyecekti.
Ertesi yl dernek doal mrn tamamlamt ama mucidin toplum zerindeki,
lmnden beri solmaya yz tutan etkisi yeniden canlanmt. Birok buluu
vard. Bunlar zamannda duyurup sergilemiti. Ancak zaman getike
kullanlan teknolojinin eskilii nedeniyle an gerisinde kalmt. te bu
keiflere duyulan ilgi dirilmiti.
alma ile dolu hayat dier mucitlere ilham vermiti, bugn de ilham vermeye
devam ediyor. Tesla'nn yetmiinci doum yl (1931) dolaysyla dzenlenen bir
toplantda, adalar, Tesla'nn derslerinin hala, krk yl nce ilk
yaynlandklarnda olduu gibi, bir yaratclk ve ilham kayna olduunu
belirtmilerdi.
1. MODERN PROMETE
Saat tam sekizde asil grnl, otuzlarnda bir bey Waldorf-Astoria otelinin
Palmiye Odas'nda, her zamanki masasnda yerini almt. Uzun boylu ve
narindi, zarif bir giyimi vard ve tm dikkatleri annda zerine ekiyordu; yine
de evresinde yemeklerini yemekte olan dier insanlar, mahremiyetine
fazlasyla dkn olduunu bildikleri bu mucidi grmemi gibi davranyorlard.
Masasnn zerinde her zaman olduu gibi, st ste dizilmi on sekiz temiz
keten peete vard. Nikola Tesla neden e blnebilen rakamlar zellikle
tercih ettiini, mikroplardan neden bu denli tiksintiyle kark bir korku

duyduunu, ya da hayatna musallat olan dier pek ok takntdan neden bu

denli mustarip olduunu kendisine bile aklayamyordu.
Dalgn bir halde, zaten parltlar samakta olan kristalleri, camlar parlatyor,
keten peetelerden birini alyor dierini brakyordu ve sonuta da servis
masasnn zerinde kendi apnda bir peete tepecii oluuyordu. Neden
sonra, yemekler birbiri ardna gelmeye balaynca, tabandaki yemekten bir
paray azna gtrmeden nce saplantl bir ekilde lokmann tm kbik
zelliklerini hesap ediyordu. Baka trl de yemekten zevk alnmazd ki!
Palmiye Odasna bu mucidi izlemek amacyla gelenler sipariini mnden
vermediini fark ediyorlard. Adet olduu zere, yemekleri daha nceden
telefonla verdii direktifler dorultusunda hazrlanyordu ve daha sonra da
masasna, yine kendi arzusu dorultusunda bizzat ef garson tarafndan
getiriliyordu.
Tesla yemeini kk paralar halinde yemeye devam ederken William K.
Vanderbilt de onu operadaki Vanderbilt locasn pek sk kullanmamasndan
dolay azarlyordu. O masadan ayrldktan ksa bir sre sonra da
akademisyenleri andran grn, Van Dyke stilinde sakal ve erevesiz
gzl ile Robert Underwood Johnson masaya yaklat ve Tesla'y cokulu bir
ekilde selamlad. Bu adamn bir dergi editr ve ayrca bir air olmasnn yan
sra, hrsl olmas ve gsterili bir hayat srmesi gibi zellikleri de vard.
Johnson srtarak Tesla'ya doru eildi ve kulana hakknda ortalkta dolaan
en son sylentiyi fsldad: Anne Morgan adnda akll uslu ama abay
mucidimize yakm bir kz hakkndayd ve babasnn bann etini bu mucitle
tantrlmak arzusu ile yiyip duruyordu.
Tesla her zamanki arball ile tebessm etti ve Johnson'in kars
Katharine'in hatrn sordu.
"Kate cumartesi gn seni le yemeine getirmemi tembihledi" dedi
Johnson.
Bir sre Tesla'nn -platonik duygularla- holand bir baka hanmefendi
zerine konutular; gen bir piyanist olan Marguerite Merington. Onun da
davetli olduunu duyduktan sonra daveti kabul etti.
Editr yoluna devam etti, Tesla da tatlsnn kbik paracklarn incelemeye
koyuldu. Hesaplamalarn henz tamamlamt ki masasna bir ulak geldi ve bir
not getirdi. Arkada Mark Twain'in keskin hatl kargack burgack yazsn ilk
bakta tand.
Twain her zamanki esprili tarzyla notta, "Eer bu akam iin daha ilgin
planlarn yoksa belki Oyuncular Kulb'nde bana katlrsn" diye yazmt.
Tesla aceleyle nndeki kada unlar karalad: "Maalesef, almam gerek.
Ama eer sen gece yars laboratuvarmda bana katlrsan sana gzel bir
gsteri sergileyebilirim."

Her zaman olduu gibi Tesla masasndan saat tam onda kalkt ve Manhattan'n
kl caddelerine kendini brakt.
Laboratuvarna giderken bir parka sapt ve yava yava slk almaya balad.
Yaknlardaki bir binann duvarlarndan bir ift kanat sesi duyuldu. Az sonra
omzunda tandk beyaz bir grnt belirdi. Tesla cebinden bir avu buday
kard ve gvercini eliyle beslemeye balad, sonra onu geceye kar kaldrd
ve gagasna bir pck kondurdu.
Artk bir sonraki admn dnmesi gerekiyordu. Bloun evresinde yrmeye
devam etmesi halinde kendisini tur atmaya mecbur hissedecekti. Derin bir i
geirdi ve Blecker sokann yanndaki (daha sonra Bat Broadway olan)
Beinci Cadde, 33-35 numaradaki laboratuvarna doru yolland.
Tavan arasndaki tandk dairesine girdi ve bir dmeyi evirdi. Duvardaki boru
eklindeki lamba aal bir ltyla parldad ve karanlk odadaki tuhaf
grnl makineleri aydnlatt. Bu tp lambann ilgin yan tavandaki elektrik
kablolar ile hibir balantsnn olmamasyd. Gerekten de hibir balants
yoktu ve tm enerjisini evreyi sarmalayan bir g alanndan alyordu.
Balantsz k kaynan eline alabilir ve atlyesinin ierisinde istedii yere
tayabilirdi.
Bir kede duran tuhaf aletlerden biri sessiz sessiz titremeye balad.
Tesla'nn gzleri mutlulukla ldad. Dnyann en kk osilatr bir eit
platformun stnde almaya balamt. Onun dehetli gcnn farknda
olan tek kii kendisiydi.
Dnceli bir halde pencereden aadaki fakirhaneleri seyre koyuldu.
alkan gmen komular oktan uyumu olmalyd. Polis daha nce
kendisini gecenin bir yars odasndan karanlk sokaklara yaylan mavi k ve
atrdayan elektrik hakkndaki ikayetler konusunda uyarmt.
Omuzlarn silkti ve iinin bana dnd, bir makineye bir dizi mikroskobik
uyarlamalar yapmaktayd. Kendisinden gemi bir ekilde alrken zamann
nasl getiini fark edememiti ki aadaki sokak kapsndan gelen sesle
irkildi.
Tesla, Pearson's Magazine'de alan ngiliz gazeteci Chauncey McGovern'
ieri buyur etmek iin aceleyle merdivenleri indi.
"Gelmeniz beni yle sevindirdi ki Bay McGovern..."
"Bunu okuyucularma borlu olduumu dndm, beyefendi. Londra'da
herkes Bat'nn Yeni Bycs hakknda konuuyor -ve bununla kastettikleri
de Edison deil."
"Ltfen benimle yukarya kadar gelin. Bakalm nm hak ediyor muyum."

Merdivenleri henz kmaya balamlard ki sokakta bir kahkaha tufan koptu,

Tesla bu sesi hemen tand.
"Ah, bu Mark."
Mark Twain'i ve aktr Joseph Jefferson' ieri buyur etmek iin tekrar kapya
yneldi. Her ikisi de Oyuncular Kulb'nden geliyordu. Mark Twain'in gzleri
bir beklentiyle parldyordu.
"Haydi artk gsteri balasn Tesla. Her zaman ne derim bilirsin."
"Yoo, bilmiyorum. Ne dersin?" diye sordu mucit glmseyerek.
"Hep yle sylemiimdir ve unu bil ki bundan uzun yllar sonra hep benim
bu szm anacaklar: Gk grlts iyidir, etkileyicidir ama asl i gren
imektir."
"O zaman bu gece frtnalar kopacak dostum, haydi benimle gel."
McGovern sonradan u szlerle anacakt o geceyi: "nsann Nikola Tesla'nn
laboratuvar karsnda afallamamas iin sra d bir zihin yapsna sahip
olmas gerekirdi."
"Kendinizi geni, iyi aydnlatlm bir odada, evrenizde makinelerin meydana
getirdii sradalar arasnda otururken hayal edin. Uzun boylu, zayf bir gen
adam size doru yryor, parman bir kere klatmasyla aniden parlayan
krmz bir alev topu yaratyor ve bunu korkusuzca avularnn ierisinde
tutuyor. Bunu seyrederken ellerinin de nasl olup da alev almadna hayret
ediyorsunuz. Alevi elbiselerinin zerinde, salarnda dolatryor, kucanza ve
en sonunda da tahta bir kutunun ierisine koyuyor. Bu alev topunun hibir
yerde en ufak bir iz dahi brakmamas insan akna eviriyor ve insan rya
grmediinden emin olmak iin gzlerini ovuturuyor."
McGovern, Tesla'nn ate topu karsnda hayrete den tek kii deildi.
adalarndan hibiri Tesla'nn bu etkiyi tekrar tekrar nasl yaratabildiim
aklayamyorlard ve bugn de tam olarak aklanamyor bu olay.
Alev topu ortaya k kadar gizemli bir ekilde yok olup gidecekti, Tesla
odann klarn sndrd anda oda zifiri karanlk olacakt.
"imdi dostlarm sizler iin biraz gn yaratacam."
Birdenbire odann ii artc bir gzellikteki k ile dolacakt. McGovern.
Twain ve Jefferson gzleriyle odann her yann tarayacaklar ancak bu
aydnln kaynan bulamayacaklard. McGovern, bu rktc etkinin
Tesla'nn Paris'te dzenledii, ortada belirli bir k kayna olmakszn iki geni
plaka arasnda aydnlanma salad gsteri ile bir balants olup
olamayacan dnmekteydi.

Ama bu k gsterisi Tesla'nn konuklar iin sadece bir snma turuydu. Yz

hatlarndaki gerginlik, bir sonraki deneye atfettii ciddiyeti yanstmaktayd.
Bir kafesten kk bir hayvan kartld, bir platforma baland ve aniden
elektrik verilerek ldrld. bre bin voltu gstermekteydi. Kavrulmu bedeni
platformdan kaldrld. imdi Tesla, bir eli cebinde olduu halde, yavaa
platformun stne srayacakt. bre yava yava ykselmeye balad. En
sonunda, tek bir adalesini bile kprdatmayan uzun boylu gen adamn
bedeninin "iinden" iki milyon voltluk bir elektrik akm gemeye balad.
Silueti, bedeninin her noktasndan frlayan binlerce alevin yalad bir elektrik
halesi olarak grnyordu.
McGovern'in yzndeki ok ifadesini gre gre bir elini ona doru uzatt.
ngiliz gazeteci o garip hissi u kelimelerle anlatacakt: "Elini sktmda gl
elektrik pillerinin dile dedirildiinde hissedilen o duyguyu hissettim. O tam
anlamyla 'ak bir elektrik teli' gibiydi."
Mucit platformdan geri srad, akm kesti ve hzla aklamaya girierek diken
stnde bekleyen gergin seyircilerini sanki tm yaptklar bir oyunun
parasymasna rahatlatt. "Puff! Bunlarn hepsi ocuk oyunca. Hibirinin
nemi yok. Bilimin byk evrenine nazaran bunlar hibir ey. Buraya gelin de
size alr hale getirilir getirilmez tm hastanelerde ve evlerde devrim
yaratacak makineyi gstereyim."
Misafirlerini kauuk bir iltenin zerine yerletirilmi bir platformun olduu
keye doru gtrd. Bir dmeyi evirdi, makine seri bir ekilde ve sessizce
titremeye balad.
Twain istekle ne doru atld. "unu bir deneyeyim, Tesla. Ltfen."
"Yo, yo zerinde allmas gerekli."
"Allah akna!"
Tesla byk altndan gld. "Tamam Mark ama zerinde ok fazla kalma. Sana
sylediim zaman aa inmen gerek." Yardmclarndan birine dmeye
basmasn syledi.
Twain, her zamanki gibi, beyaz giysileri ierisinde ve uzun siyah boyunba ile
platformun zerinde dev bir ar gibi vzldamaya ve titremeye balad. Bu ok
houna gitmiti. Neeyle baryor kollarn sallyordu. Odadakiler de onu
seyrederek olduka eleniyorlard.
Bir sre sonra mucit arkadana seslendi: "Tamam Mark. Yeterince kaldn,
artk aa inmen gerekiyor."
"Hayatta olmaz" diye cevap verdi nl mizah. "Bu i ok houma gitti."
"Ama ben ciddiyim, aa inmen gerek artk" diye srar etti Tesla. "nan bana,
inmen senin iin daha iyi olur."

Glerek karlk verdi Twain. "Vin gelse beni aa alamaz."

Kelimeler azndan henz dklmt ki ifadesi yznde dondu kald.
Platformun kenarna doru yalpalaya yalpalaya ilerledi, eliyle makineyi
durdurmas iin Tesla'ya iaretler yapyordu.
"abuk Tesla, nerede bu?"
Tesla bir glmsemeyle platformdan aa inmesine yardm etti ve tuvalete
kadar koluna girdi. Vibratrn mshil etkisi yaptn Tesla ve asistanlar ok iyi
biliyorlard.
Tesla'nn yksek voltaj platformunda sergiledii deneyi tekrarlamaya hi
kimse gnll olmad ama Tesla'y neden elektrik arpmadnn bir
aklamasn duyabilmek iin yanp tutuuyorlard.
"Frekans yksek olduu mddete" diye aklad, "yksek voltajlardaki
alternatif akmlar derinin yzeyinde, herhangi bir yaralanmaya neden olmadan
salnrlar. Ama bu amatrlerin becerebilecei bir ey deildir. Sinir dokularna
nfuz edebilecek miliamperler ldrc bir etki yaratabilir ama derinin
zerindeki amperler ksa sreler iin zarar vermez. Derinin altna szabilecek
dk akmlarsa, ister alternatif ister doru akm olsunlar, lme yol aabilir."
Tesla sonunda misafirlerine iyi geceler dilediinde afak sokmutu bile. Ama
odasndaki klar, otele ksa bir dinlenme iin gitmek zere kaplarn kilitleyip
dar kana dein bir saat daha parldayacakt.
2. BR KUMARBAZ
Nikola Tesla tam olarak, 1856 ylnn 9 Temmuz gnn 10 Temmuza balayan
gece yarsnda, Yugoslavya'nn Velebit Dalar ile Adriyatik Denizi arasndaki
Hrvatistan'n Lika blgesinin Smiljan kynde domutu. Evleri, babas Papaz
Milutin Tesla'nn ynetimindeki Srp Ortodoks Kilisesi'nin hemen bitiiindeydi.
Babas zaman zaman "Adil nsan" takma adyla makaleler yaynlard.
Etnik gelenekler, genellikle, bask gren aznlklar tarafndan en sk ekliyle
devam ettirilirler. Tesla ailesi de bu duruma bir rnek tekil ediyordu. Srp
marlar, iirleri, danslar ve masallar, aziz gnlerinin yaatlmas ve
kutlanmas ile birlikte hayatlarnda nemli bir yer tutuyordu.
Okuma yazma bilmeyenlerin oran olduka fazla olmasna karn, insanlar
hafzalarn olaanst bir ustalkla kullanyor ve bu sayede de geleneklerini
canl tutuyorlard.
Tesla'nn ocukluunda Hrvatistan'daki i olanaklar aa be yukar
belirlenmiti: iftilik, askerlik ya da din adaml. Milutin Tesla'nn ve kars
Duka Mandi'in aslen Bat Srbistanl olan aileleri kuaklar boyunca erkek

ocuklarn kilisenin ya da ordunun hizmetine gndermiler, kzlarn da

papazlara ya da subaylara vermilerdi.
Milutin aslnda subay okuluna gnderilmiti ama o bu karara sonradan kar
gelmi ve okuldan ayrlarak kiliseye ynelmiti. Oullar Dane (ya da Daniel) ve
Nikola iin de bunu gelecekteki tek seenek olarak gryordu. Kzlar Milka,
Angelina ve Marica iin esirgeyen yce Tanr'dan diledii tek ey de kendisi
gibi dini grevlerle itigal eden birer kocaya varmalaryd.
Kendisinden yalnzca iftliin ar ilerini yklenmesi deil, bunun yannda
ocuklarn, evin, tm ailenin btn sorumluluklarn stlenmesi beklenen
Yugoslav kadn iin hayat hi de gllk glistanlk deildi. Tesla her zaman,
fotorafik hafzasnn ve yaratc dehasnn kendisine annesinden miras
kaldn sylerdi. Ayrca annesinin, kadnlarn yeteneklerinin adil bir ekilde
deerlendirilen bir lkede ve zamanda yaam olmamasndan dolay hep
znt duyard. Annesi yedi ocuklu bir ailenin en byk kzyd ve annesi
grme yeteneini yitirdiinde ailenin tm sorumluluunu stlenmek zorunda
kalmt. Bu nedenle okula asla gidememiti. Ama buna karn, belki tam da bu
nedenle inanlmaz bir hafzaya sahipti, ciltler dolusu yerli ve klasik Avrupa iiri
klliyatn ezbere okuyabiliyordu.
Evlendikten pek ksa bir sre sonra be ocuk dourdu. En bykleri
Daniel'di. Nikola ise drdnc ocuktu.
Papaz Milutin Tesla da bo zamanlarnda iir yazmaya merakl olduundan
ocuklar ncil'den ve iirlerden pasajlar okumann kzde msr patlatmak kadar
doal olduu bir ev ortamnda bydler.
Nikola da genliinde iir yazmaya balad ve bunlarn bir ksmn yannda
Amerika'ya da tad. Ancak bu iirlerin ok zel olduklarn dnyordu, bu
nedenle de yaynlanmalarna asla izin vermedi. Arkada toplantlarnda yeni
tant insanlar, kendi dillerinde (ister ngilizce, ister Franszca, Almanca,
isterse talyanca) yazlm iirler okuyarak hayrete drmekten byk bir zevk
alyordu. Hayat boyunca da arada srada iir yazmaya devam etti.
Daha ocukken, be yanda, icatlarna balamt bile. Be yandayken,
kyde grdklerinden ok farkl bir su ark icat etmiti. Sarsntszd, ksa
arklarn kullanlmasna gerek kalmyordu ve akntda tkr tkr iliyordu. Yllar
sonra bunlar dahiyane pervanesiz trbini yaratrken de hatrlayacakt.
Yine de dier baz deneylerinde ufak tefek baarszlklar yaad da oluyordu.
Bir keresinde ahrn atsna tnemi ve evden yrtt emsiyeyi taze da
havasna kar, kendisini hafiflemi hissedene, kafas dumanlanana ve
uabildiine ikna olana dek hzla ap kapamaya balamt. Yere akldnda
bilincini yitirmiti ve annesi onu yatana kadar tamak zorunda kalmt.
rettii on alt bcek gcndeki motorun da pek baarl olduu sylenemezdi.
Bu hafif tasarm krdanlardan oluan bir yel deirmeniydi. Bir dingilin ve
kasnan ucuna canl haziran bcekleri koulmutu. Yere zamkla sabitlenmi
bcekler kanatlarn rpmaya baladklarnda ki bunu er ge umutsuzca

yapacaklard, bcek gcyle alan motor hazr demekti. Gel gr ki ortaya

haziran bceklerinin tadndan fazlasyla holanan bir arkada knca deney
sonsuza dek kzaa alnmak zorunda kalacakt. Arkada bir kavanoz dolusu
haziran bceini mideye indirmeye balamt bile. Gen mucidin midesi ise bu
sahneyi kaldramayacak kadar hassast.
Bir sonraki teebbs bykbabasnn saatlerini paralara ayrmak ve yeniden
toplamak olacakt. Ancak bundan da bir sre sonra vazgemek zorunda
kalacakt: "lk aamada olduka baarl oluyordum da, ikinci ksma gelince hep
tkezliyordum." Bir saati yeniden birletirebilmesi iin otuz yl gemesi
gerekecekti.
Tabii genliinde urad tm hayal krklklar bilimle ilgili deildi. "Kasabada
varlkl bir hanmefendi yayordu" diye anlatr ksa bir otobiyografisinde, "iyi
fakat fazlaca kendini beenmi birisiydi, kiliseye hep ar sslenip, giyinip
kuanp gelirdi; kendisine bir hizmeti ordusu elik ederdi. Bir gn an
kulesindeki an almay henz bitirmitim ve hzla merdivenleri inmeye
balamtm, tam o srada bu hanmefendi kapda belirdi ve ben de kadncazn
stne atlayverdim. Elbisesinin o uzun kuyruu orta yerinden yle bir
patrtyla yrtld ki, bir dizi asker yaylm atei at sanrdnz."
Babas fkeden mosmor olmutu ama yine de yanana hafif bir amar
indirmekle yetindi. "Bu bana verdii tek fiziki cezayd ama acsn neredeyse
imdi bile yanamda hissedebiliyorum." Tesla duyduu utancn ve allak bullak
oluunun tasvir edilemeyecek kadar ar olduunu syler. Tam anlamyla
aforoz edilmitir.
Fakat, talihi ona tekrar glecek ve ky ahalisinin gzndeki yerine yeniden
kavuacaktr. tfaiye tekilat iin yeni niformalarla birlikte yeni bir yangn
sndrme makinesi de alnmt ve bunun iin bir de kutlama dzenlenecekti.
Bir geit treni dzenlenmi, nutuklar ekilmi ve artk sra su pompasndan
sularn fkrtlmasna gelmiti. Ama brakn fkrmay, hortumun ucundan tek
bir damlann sesi bile gelmiyordu. Tam kyn ileri gelenleri mcadeleden
vazgemek zereyken gen adam nehrin sularna atlayacak ve tahmin ettii
gibi hortumun dirsek yaptn kefedecekti. Sorunu ksa bir srede halledecek
ve kyn mesut ileri gelenlerini bir anda iliklerine kadar srlsklam edecekti.
Sonralar bu olay yle anacakt: "Siraks'n sokaklarnda rlplak
kouturan Arimet dahi benim o an olduum kadar etkileyici olamamtr.
Omuzlarda tanyordum, tam anlamyla bir kahraman olmutum."
Hayatnn ilk yllarn geirdii Smiljan'n pastoral ortamnda bu ateli, solgun
ve uzun yzl, kapkara sal ocuk sihirli bir hayat yaamaktayd. Tpk yllar
sonra yksek voltajl elektrikli ortamlarda altnda olduu gibi, sra d
tehlikeli durumlardan kendisini byk bir beceriyle syrp kurtaryordu.
Teleskopik bir hafzas vard. kez doktorlarn artk iflah olmaz dedikleri
durumlardan sa kurtulduunu anmsyordu. Pek ok kereler boulmaktan son
anda kurtulmutu, bir keresinde kaynayan st dolu bir fda neredeyse canl
canl halanyordu, bir yangnda kavrulmaktan paay zor syrmt, bir
keresinde de diri diri gmlmt (aniden eski bir mezarn iine dvermiti).

Kpeklerle grtlak grtlaa gelmi, karga srlerinin hmna uram ve keskin

dili bir yabandomuzu neredeyse felaketi olmutu.
Yine de baba oca ona doayla kucak kucaa bir hayat bahsetmiti. Kk bir
ocuun hayallerini ssleyen kuzularn, tavuklarn, gvercinlerin hepsi
bahelerinde yayordu. Yaban kazlarnn bulutlar arasnda yitip gitmelerini
bylenerek izliyordu; gnbatmnda hepsi "bugnn en dzenli ordularn bile
geride brakacak bir dzen ierisinde" geri dnyordu.
Tm bu grnteki gzellie karn ocuun zihninde, ailenin yaad bir
trajedinin sregelen travmalar olan karabasanlar yer edecekti. Nikola'dan yedi
ya byk olan Daniel, on iki yanda geirdii bir kaza sonucunda lecekti.
Bu beklenmedik trajediye sevilen bir ahbaplar tarafndan kendilerine hediye
edilen bir Arap atnn neden olduu sanlyor. Aslnda ok iyi eitilmi,
neredeyse insan zekasna sahip gzel bir att bu. Hatta bir keresinde ailenin
reisini dalarda lmden kurtarmt. Ancak Tesla'nn otobiyografisine gre
Daniel bu atn sebep olduu yaralar nedeniyle lmt. Kazann ayrntlarna
dair elimizde olan bilgilerin tm de ne yazk ki bundan ibaret.
Anlattna baklrsa len aabeyinin hatras yannda Nikola'nn tm yaptklar
snk kalyordu. Baarlar anne babasnn kayplarn daha derinden
hissetmelerine yol ayordu. "Bu nedenle kendime kar gvensiz olan bir
ocuk olarak bydm. Ama aptal bir ocuk deildim kesinlikle..."
Psikolojik adan ii daha da karmaklatran ikinci bir iddiaya gre Daniel
evin kilerine dm ve bu nedenle lmt. Kendisinden gemi bir halde
yatarken yar bilinsiz bir ekilde Nikola'y kendisini merdivenlerden aa
itmekle sulamt. Elimizde iki iddiay da dorulayacak yeterlilikte veri yok.
Tesla hayatnn ok daha sonraki dnemlerinde bile aabeyinin lmnn
neden olduu kabuslar ve halisnasyonlar grecekti. Yaad deneyimin
ayrntlar hibir zaman tam olarak aydnla kavumad ama denilebilir ki be
yandaki bir ocuun yaad bu sululuk duygusu kaldrabileceinden daha
ar gelmiti. Bu olay zihninin derinliklerinde tekrar tekrar deiik ekillerde
canlanmaktayd.
Sadece u kadarn varsayabiliriz ki aabeyi Daniel'n lm Nikola'da daha
sonralar ortaya kan fobilerin ve takntlarn geliiminde etkili olmutur.
Kesinlikle syleyebileceimiz tek ey ise egzantrik ynnn ok erken yalarda
kendini belli etmeye baladdr.
rnein, kristal ya da prlanta gibi mcevherlerin ltlarndan mest olmasna
karn kadnlarn takt kpelerden, zellikle de incilerden ar derecede nefret
ediyordu. Evin herhangi bir yerinde en ufak kafur kokusu alsa iddetli bir
rahatszlk yayordu. Aratrma yaparken su dolu bir lavaboya bir sayfa kat
dse aznda dayanlmaz bir tat oluuyordu. Yrrken admlarn sayyordu,
orba kasesinin, kahve fincannn, yemeklerin kbik paracklarn
hesaplyordu. Bunu baaramad zaman itah kaveriyordu -bylece tek
bana yeme ansn da yitiriyordu. Fiziksel ilikileri asndan en ciddisi de

bakalarnn salarna dokunamyor olmasyd, "silah zoruyla belki". Fakat bu

fobilerin ilk olarak ne zaman baladklarn kesin olarak bilemiyoruz.
Anlattna gre Tesla, Daniel'n kaybndan sonra anne babas iin bir teselli
olur umuduyla ok erken yalarda kendisini kat bir disiplin altna almaya
balamt. Dier ocuklara nazaran ok daha alakgnll, ok daha alkan
ve cmert, her adan ok daha stn olacakt. Ancak kendini inkar etmeye ve
doal itkilerini bastrmaya baladktan sonra iinde garip tutkular kk salmaya
balayacakt.
Tesla'nn kiilii o zamanlar deimeye balamt ancak Daniel'n lmnn
zerinden belli bir sre gemeden bu deiiklikler tam anlamyla kendilerini
belli etmemilerdi. "Sekiz yama dein zayf ve ekingen bir kiiliim vard"
diye anlatyordu. Dlerinde hayaletler ve gulyabaniler gryor, yaamdan,
lmden ve tanrdan korkuyordu. Fakat sonra bir eit deiiklik yaayp
srekli babasnn hatr saylr byklkteki ktphanesindeki kitaplar
hatmetmeye balad. Babas Milutin Tesla bir sre sonra, olunun mum
nda kitap okumaktan gzlerini harap edecei korkusuyla Nikola'ya mum
verilmesini yasaklayacakt. Ama Nikola bunun da bir aresini dnmt,
elindeki paavralarla anahtar deliklerini ve kap boluklarndaki delikleri
tkadktan sonra tm gece boyunca okumaya devam ediyordu. Ta ki annesi
afakla birlikte ilerinin bana gemek iin ortalkta dolamaya balayncaya
dek.
ocuun ekingen mizacn deitirecek olan kitap nl bir Macar yazarn
"Abafi ya da Aba'nn Olu" adl romanyd. "Uyumakta olan irademi uyandrm
ve beni zdenetim zerine almaya sevk etmiti." Daha sonralar bir bilim
insan olarak ulaaca baarlar, gelitirdii bu kat z disipline atfedecekti.
Doar domaz bir din grevlisi olaca belirlenmiti. Her ne kadar ocuun bir
mhendis olaca ortada olsa da babas bu konuda srarc bir tutum
sergiliyordu. Olunu bu greve hazrlamak iin Papaz Tesla her gn
tekrarlanacak bir egzersiz uyguluyordu. "Bu her trl almay kapsyordu: bir
bakasnn dncelerini tahmin etmeye almak, ifadelerdeki hatalar bulmak,
uzun cmleleri tekrar etmek ya da zihinden hesaplar yapmak. Bu gnlk
almalarn amac hafzay ve dnme gcn gelitirmek ve zellikle de
eletirel bir dnce sistemine sahip olmakt. Hi phe yok ki hepsi de ok
yararl almalard." Annesi hakknda unlar yazmt: "O birinci snf bir
mucitti ve inanyorum ki, modern hayattan ve onun geni olanaklarndan bu
denli uzak yaamasayd birok byk baarnn altnda onun da imzas
bulunurdu. htiya duyduu her trl aleti kendisi tasarlayabiliyor,
retebiliyordu; kendi eirdii iplikten harika desenlerle kumalar
dokuyabiliyordu. Tohumlar ekme, bytme ve en sonunda da bitkiyi liflerine
ayrma iini bile kendi hallediyordu. Sabahtan akama kadar hummal bir tempo
ile alyordu. Ev halknn giysilerinin ve ev eyalarnn ou onun hnerli
ellerinden kmayd."
ok zeki bir ocuk olan Daniel'n, heyecanland zamanlarda, gznde klar
patlyordu. Buna benzer bir durum ocukluundan itibaren Tesla'ya da tm
hayat boyunca musallat olacakt.

Bunu yllar sonra yle anlatacakt: "Dncelerimin ve hareketlerimin nn

kesen, gerek nesnelerin grnmn arptan, genellikle k patlamalaryla
birlikte ortaya kan grntlerin neden olduu bir duygu bu. Bunlar hep daha
nce grm olduum eyler, ahit olduum sahnelerdi, kesinlikle hayal rn
deillerdi. Bir szck duyduumda bunun bana ifade ettii nesne gzlerimin
nnde btn canll ile ortaya kyordu ve elimi uzattm takdirde ona
dokunup dokunamayacamdan bir trl emin olamyordum. Bu bende byk
bir huzursuzluk ve kayg yaratyordu. Bavurduum hibir psikoloji ya da
fizyoloji uzman bu durumu tam anlamyla aklayamyordu..."
Bu durumu beynin, ar heyecanlanma anlarnda retina zerinde refleks
etkileri yaratmas eklinde aklyordu. Bunlar halusinasyon deildi. Gecenin
karanlnda bir cenaze ya da baka rahatsz edici bir grnt, gzlerinin
nnde beliriveriyordu ve elleri ile gzlerini kapatsa dahi bu grntden
kurtulamyordu.
"Eer yanl anlamyorsam" diye yazyor Tesla, "bir insann tasavvur ettii bir
nesnenin imgesini bir perdeye yanstmak ve bylece de bunu grnr klmak
mmkn olabilir. Bylesi bir ilerleme tm insan ilikilerinde bir devrim
yapacaktr. una inanyorum ki bu mucize gelecekte gerekletirilebilir ve
gerekletirilecektir de; u kadarn syleyebilirim ki, ben dnce gcmn
byk bir orann bu problemin zlmesine adam durumdaym."
Tesla'dan sonra birok parapsikolog, banyo edilmemi fotoraf filmlerinin
zerine zihinsel imgelerini yanstabildiklerini iddia eden birok insan zerinde
altlar. Dncenin elektronik yazclara dorudan gnderilebilmesi de yeni
aratrmalara konu olmakta.
Gen Tesla bu ypratc imgelerden kurtulabilmek ve kendisine geici de olsa
bir rahatlama salayabilmek iin hayal rn dnyalar kurmaya balad. Her
gece kendisini seyahatlere ktna, yeni yerler, ehirler, lkeler grdne,
oralarda yaadna, yeni insanlarla tantna, arkadalar edindiine
inandryordu ve "Her ne kadar inanlmaz da olsa bunlar bana gerek
hayattakiler kadar yaknd ve gereklerden bir nebze bile daha az canl deildi."
Bu, zihninin ciddi bir ekilde yeni icatlarla megul olmaya balayaca on yedi
yana kadar devam edecekti. Daha sonra, bu yetenei sayesinde tasarmlarn
bir modele, izime ya da deneye ihtiya duymadan zihninde sanki gerekmi
gibi canlandrabildiini fark edecekti.
Bu yntemin, tamamyla deneysel olanlara nazaran, ok daha etkili ve
ilerlemeye ak olduunu dnyordu. Tesla'ya gre bir model ina etmeye
alrken detaylar arasnda boulma ve kullanlan aletlerin azizliine urama
riski olduka yksekti. Bunlarn yan sra tasarmc iini gelitirirken asl
zerinde almakta olduu tasarmn temel ilkesini gz ard etmeye
balayabilirdi.
"Benim yntemim ise farkl. Hemen ii eyleme dkmeye kalkmam. Aklma bir
fikir geldiinde bunu ilk nce kafamda ekillendirmeye balarm. Yapy

deitiririm, eklemeler yaparm ve aygt zihnimde altrrm. Yaptm bir

trbini dncelerimde iletmem ile atlyemde test etmem arasnda benim iin
bir fark yoktur. Eer bir dengesizlik varsa bunu bir yerlere not bile edebilirim."
Yani, bir kavram hibir eye elini dahi srmeden mkemmelletirebileceini
ne sryordu. Aygt ancak tm hatalar beyninin ierisinde dzelttikten sonra
cisimletiriyordu.
"Makine kesinlikle dndm ekilde alacaktr ve deney tam anlamyla
planladm dorultuda yryecektir. Yirmi yllk alma hayatm boyunca
bunun tek bir istisnasyla bile karlamadm. Neden baka trl olsun ki?
Mhendislik, elektriksel ve mekanik ekillerde pozitif sonular verir.
Matematiksel ileme tabi olmayacak ve etkileri ya da sonular uygun teorik ve
pratik veriler dorultusunda hesaplanamayacak ok az konu vardr..."
Bu iddialarna karn, Tesla tasarmlarnn en azndan baz paralarnn
taslaklarn nceden iziyordu. Hayatnn daha ileri safhalarnda alma
yntemi Edison'un deneysel yaklamna daha fazla benzemeye balayacakt.
Tesla'nn ocukluundaki geliiminin ayrntlarn renmek olduka g.
nk hem bylesine yetenekli hem de kendisini zihinsel adan bu denli sk
bir disiplin altna alabilen bir ocuun, hangi becerilerinin doutan olduunu,
hangilerini sonradan kazandn anlamak zor. Yine de bir insann bir sayfa
yazy ya da bu sayfa zerindeki belirli ilikileri ve saysz rnei bir bakta
ezberleyebilmesi iin -buna ister fotorafik hafza, ister formal hafza deyinzel bir beceriye sahip olmas gerekir. Bu tip bir hafza ilk olarak kendisini
ergenlik anda belli etmeye balar. Bu da insan vcudundaki kimyasal
deiikliklerin bunda etkili olduunu akla getirmektedir.
Tesla'nn durumunda da bu olaanst hatrlama gc hayatnn byk bir
blmnde ona yardmc oldu. Belki de bunda ocukluunda ald zel
eitimin ve kendisine uygulad srekli disiplinin de etkisi vard. Colorado'da
aratrma gerelerinde deneme yanlma yntemi ile yapt deiiklikler bu
olaanst gcn belirtileridir.
Grsel bulularnn tek bir kt yan olduunu, bunun da kendisini zihnen
ulalmaz bir zenginlie karn parasal adan yoksul brakmas olduunu iddia
ederdi. Aslnda ok deerli olan icatlar son bir dzeltme yaplmadan, yani ticari
bir hale getirilmeden hayata geiriliyordu. Edison ise buna asla izin vermezdi
ve bunun iin de yannda birok asistan altrrd. Dorusu Edison'un dier
mucitlerin fikirlerini topladn ve bunlar patent brosuna sattn iddia
edenler de vardr. Tesla'nn durumunda bu tam tersi ynde iliyordu. Fikirler
zihninden yle hzl geiyordu ki bunlar olduklar yerde tutamyordu. Her
saniye kendisini heyecanlandracak yeni bir eyler olumaya balyordu
kafasnn iinde.
Fotorafik hafzas dier mhendislerle almasn gletiriyordu. Dierleri
elle tutulur planlar istiyorlard, Tesla ise zihniyle alyordu. Okulda neredeyse
snfta kalyordu nk matematikte harikalar yaratmasna karn zorunlu resim
derslerine girmek istemiyordu.

Korkun grntleri zihninden silip atabildii zaman on iki yandayd ancak

tehlikeli ya da stresli durumlarda, ya da ok mutlu olduu zamanlarda ortaya
kan kanlmaz k patlamalarndan asla kurtulamayacakt. Baz baz,
evresindeki atmosferi canl alevlerin yaladn gryordu. Bu durum etkisini
yava yava yitireceine daha da artrd ve o yirmi be yana geldiinde doruk
noktasna ulat.
Altm yana geldiinde yle diyecekti: "Bu k patlamalarn hala zaman
zaman yayorum. Yeni bir fikrin zihnimde parldayvermesi gibi durumlarda
ortaya kyor. Ama artk eskisi kadar heyecan verici deil bu, eskiye nazaran
daha etkisiz. Gzlerimi kapattmda, ilk nce mutlaka ok koyu ve tek tonlu bir
mavi fon gryorum. Tpk ak ama yldzsz bir gecede olduu gibi. Birka
saniye iinde bu alan parltlar saan ve bana doru ilerleyen yeil ltlarla
doluyor. Neden sonra sa tarafmda birbirine paralel ve yakn nlarn
oluturduu iki ayr sistem gryorum. Bu iki sistem birbirleri ile dik a
oluturacak ekilde duruyorlar; sar, yeil ve altn renklerinin hakim olmasna
karn, her trl rengi ieriyorlar. Sonra bu izgiler daha da parlaklamaya
balyor ve her yere parltlar saan belirgin noktalar serpiliyor. Bu resim yava
yava grnt alanmdan kyor ve sola doru kayarak yok olup gidiyor, yerini
pek de ho olmayan l bir grilie brakyor. Buray abucak kabaran ve
kendilerine canl formlar vermeye alyormu gibi duran bulutlar doldurmaya
balyor. in ilgin yan u ki, ikinci aamaya geilinceye dein bu grilii
belirgin bir ekle benzetemiyorum. Her seferinde, uyuya kalmadan az nce,
gzlerimde kimi eylerin ya da insanlarn grntleri canlanyor. Onlar
grdm anda anlyorum ki bilincimi yitirmek zereyim. Eer ortaya
kmyorlarsa ya da bunu reddediyorlarsa biliyorum ki bu uykusuz bir gece
geireceim anlamna geliyor."
Okulda yabanc dil reniminde stn baar gstermiti. Slav diyalektlerinin
yan sra ngilizce, Franszca, Almanca ve talyanca'ya hakimdi. Ama asl
matematikte yldzlamt. retmen soruyu tahtaya yazarken pusuya yatan ve
yazmas biter bitmez yant patlatan cesaret krc rencilerden biriydi.
Balarda bunun bir kandrmaca olduu zannedilmiti. Ama ksa bir sre sonra
bunun da cisimleri grselletiren bir yetenek olduu anlalacakt. Zihninin
optik ekrannda tm logaritmik tablolar depolayabiliyor ve gerektii zaman da
bunlar kullanma aabiliyordu. Yine de bir bilim insan olduktan sonra tek bir
bilimsel problemi zebilmek uruna uzun sre aba sarf edecei zamanlar
gelecekti.
Birok yaratc insann yabancs olmad bir durumu o da ska yayordu. Bir
trl konsantre olamad, yant bildii halde somut bir hale getiremedii o
anlar iin, "in harika olan yan" diyordu, "eer bu ekilde hissediyorsam
undan kesinlikle emindim ki bu, problemi aslnda zm olduum ve ksa bir
sre sonra peinde olduum eyi elde edeceim anlamna geliyordu."
Elle tutulur sonular da bu sezgiyi doruluyordu. u bir gerek ki Tesla'nn
hayat boyunca yapt makinelerin hemen hepsi kusursuz ilemitir. Bilimsel
ilkelerde yanlabilirdi, ya da yapm srasnda kullanlan malzemenin nitelii

konusunda dahi hata yapabilirdi ancak zihninde evrim geiren ve sonradan

metale dklen makineler tam anlamyla istedii ekilde alrd.
Belki de onun ocukluunda okul psikologlar olsayd gereklikle ban
koparan bu grntler nedeniyle ona hemen izofreni tans konulacakt; hzla
terapilere ve ila tedavilerine balanacakt -belki de bylece yaratclnn
kayna 'tedavi' edilecekti.
Zihninde yer eden imgelerin daha nce yaad sahnelerden kaynaklandn
kefettiinde, ok nemli bir geree parmak bastna inanmt. Her zaman
iin dsal kayna bulmaya almaya karar verdi. Yani uzun lafn ksas,
Freud'un yntemleri daha yaygnlamaya balamadan ok nceleri bir eit
otoanaliz yntemi gelitirmiti ve bunu neredeyse bir refleks haline
dntrmt.
"Neden ve sonu arasnda balant kurmada nemli becerilere sahip oldum"
diyordu. "Ksa bir sre sonra, aknlkla, aklmdan geen tm dncelerin
dsal bir izlenimden etkilendiini fark ettim."
Bu egzersizlerden kard sonularn tm o kadar da yreklendirici deildi.
zgr iradesine dayandn dnd eylemlerinin aslnda d koullarn ve
olaylarn bir sonucu olduunu dnmeye balamt. Ve eer bu doru ise
insan bir robottan pek de farkl bir ey deildi. Ya da farkl bir deyile, bir
insann yapt her ey, buna deneyimlere dayanan hkmler dorultusunda
hareket etmek de dahil, bir makineye de yaptrlabilirdi.
Bu dncelerden yola karak Tesla hayatnda daha sonralar nemli bir yer
tutacak -farkl alardan da olsa- iki anlay gelitirecekti. Birincisi insanlarn
"etten kemikten yaplma makineler" olduu idi. Dieri de makinelerin, her trl
pratik ama uruna, insanlatrlabilecei idi. Birincisinin sosyal hayatna pek
bir deiiklik getirdii sylenemez ama ikincisi onu "tele-otomatik" ya da robot
dedii garip bir dnyaya srkleyecekti.
Tesla ailesi, Nikola alt yandayken, Gospi ehrinin yaknlarna tanmt.
Orada okula balayacakt ve hayatnda ilk defa mekanik modeller ve su
trbinleri ile tanacakt. Bunlardan bir sr yapacak ve hepsini alyor
grmekten byk bir zevk almaya balayacakt. Niagara alayan hakknda
okuduu bir yaz da onu bylemeye yetecekti. Hemen hayalinde alayan
sularnn dndrd devasa bir tekerlek canlanmt. Amcasna bir gn
Amerika'ya gideceini ve bu hayalini gerekletireceini anlatyordu. Otuz yl
sonra bu fikrinin hayata geirildiini grdnde "zihnin zlemez gizemi"
zerine uzun uzun dnmeye frsat bulacakt.
On yandayken, yeni bir kurum olan ve iyi bir fizik blmne sahip olan
Jimnasyum'a yazld. retmenlerinin sergiledii gsteriler onu bylyordu.
Burada matematie olan yetkinlii parldamaya balamt ama babas "onu bir
snftan dierine geirebilmek iin hatr saylr bir aba sarf ediyordu" nk
resim derslerinde bir trl diki tutturamyordu.

kinci ylnda, saplant derecesinde, sabit hava basnc ve vakum olana ile
srekli hareket retebilme sevdasna kapld. lgncasna bu glere gem
vurmaya alyordu ama uzun sre ne yapacan bilemedi. En sonunda,
"abalarm beni, daha nce hibir lmlnn baaramad bir icadn eiine
getirdi." Bu en byk dlerinden biriydi: uabilmek.
"Her gn, kendimi havann iinde uzak mesafelere tayabiliyordum ama bunu
nasl baarabildiimi bir trl anlayamyordum... imdi elimde somut bir veri
vard: bir eksen etrafnda dnen bir aft, rpnan kanatlar ve snrsz bir gcn
vakumundan ibaret bir uma makinesi!"
Yapt, iki tayc zerinde serbeste dnebilen bir silindir ve buna
mkemmel bir ekilde oturan ve ksmen de kapatan bir drtgendi. Gvdenin
ak ksm bir blme ile kapatlmt ve silindirik para hava geirmez dner
eklemler ile birbirinden tamamen bamsz iki blme ayrlmt. Bu
blmlerden biri contalanmt ve iinde hava yoktu, dier blm ise akt ve
bu da silindiri srekli hareket halinde tutacakt -en azndan mucidimiz byle
dnyordu. Ve gerekten de, yapm bittikten sonra aft hafife dnmeye
balayacakt.
"Bundarn sonra, rahatl ve lks ile Kral Sleyman'a yaraacak bir tatla her
gn hava gezintilerine kmaya baladm... Atmosfer basncnn silindir
yzeyine dik a ile etki ettiini ve yava dnme hareketinin bir szntdan
kaynaklandn fark etmem iin ok zaman gemesi gerekecekti. Bu bilgiye
zamanla ulam olmama ramen bu benim iin ac verici bir deneyim
olacakt."
Kendisine birka numara kk gelen bu okula devam ederken: "Tehlikeli bir
hastala, daha dorusu bir dizi hastala yakalandm, durumum o derece
ktlemiti ki doktorlar beni tanrya havale etmilerdi." Kendisini biraz
toparlaynca iyilemesine yardmc olur umuduyla okumaya balamasna izin
verildi. En sonunda yerel ktphanedeki kitaplarn bir katalogunu hazrlamas
istendi kendisinden. Bu grev sayesinde Mark Twain'in ilk eserleriyle tanma
ansn yakalayacakt. Bu tanmann verdii mutluluun etkisiyle mucizevi bir
iyileme gsterecekti. Fakat ne yazk ki bu anekdot pek de akla yakn
gzkmemektedir, zira Mark Twain o zamanlarda henz okyanusu ap
Hrvatistan'daki kk bir ktphaneye kadar ulaacak bir kitap yazmamt.
Hikayenin dorusu her ne ise, Tesla bu kitaplardan ok holanm ve
etkilenmiti. Bundan yirmi be yl sonra byk mizah ustas ile New York'ta
karlaacakt ve bu hikayeyi kendisine anlatt zaman Twain'in gzyalarna
boulmas karsnda hayrete decekti.
Nikola renimine Hrvatistan'n Karlstadt ehrindeki daha yksek bir okulda
devam edecekti. Buras olduka kasvetli, bataklklarla kapl bir blgeydi ve
sonu olarak ocuk birka kere stma illetinin penesine decekti. Ama bu
hastalk fizik profesrnn de etkisiyle elektrie youn bir ilgi duymasn
engelleyemeyecekti. Grd her deney zihninde binlerce yank buluyordu,
onu deneylerle ve aratrmalarla dolu bir gelecee yneltiyordu.

Eve dndnde blge kolera salgnndan krlmaktayd ve o da bu hastala

yakalanmakta gecikmedi. Dokuz ay yatakta kald. Zar zor hareket edebiliyordu
ve bir kez daha kendisinden umut kesilmiti. Bir keresinde babasnn onu bir
nebze olsun neelendirebilmek iin yanna oturup konumaya altn
hatrlyordu, o da btn gcn toplayp babasna yle diyebilmiti: "Belki
mhendislik okumama izin verirseniz kendimi daha iyi hissedebilirim."
Nikola'nn ne olursa olsun din adam olmas gerektiini dnen papaz Tesla
bu defa kendi merhametinin kapanna kstrlmt ve boyun emek zorunda
kalacakt.
Bundan sonra olanlar biraz kark. Grnen o ki Tesla'ya ordudan yllk
hizmet iin bir celp gelmi, bu grev ona din adamlndan daha da korkun
grnmt. Bu konuya sonralar fazla deinmemiti. Tek syledii babasnn
salna yeniden kavumas iin dalarda bir sre kamp yapmasnn iyi
olaca konusunda srarc davranm olmas. Anlalan olay bu ynde gelimi
ve Tesla orduya hizmet etmek zorunda kalmamt. Babasnn ailesinde birok
yksek rtbeli subay vard ve anlalan onlar bilinen salk nedenlerini ne
srerek Tesla'nn ordu hizmetinden kurtulmasn salamlard.
Dalarda geen inili kl bir yl dourgan hayal gcn dizginlemeye yeterli
olmamt. Atlantik Okyanusu altndan mektup alveriini salayacak bir tp
geit fikri musallat olmutu bu defa da kafasna. Tpn iinden kresel mektup
kutularnn ittirilmesini salayacak suyu pompalama nitesinin matematiksel
hesaplar zerinde almt. Ancak tpn, akan su ile srtnmesinden
kaynaklanacak direncini hesaplamay baaramamt. Srtnme o denli byk
kyordu ki plan iptal etmek zorunda kalmt. Ama bundan da sonraki
icatlarnda kullanabilecei bir sonu karmt.
Ivr zvr ilere harcayacak vakti olmadndan hemen ekvatorun evresinde
dnecek devasa bir ember ina etme projesi zerine dnmeye balamt.
ember bata bir iskeleye bal duracakt ama iskele drldkten sonra
Dnya'nn hzna eit bir hzla dnmeye balayacakt. Bu adan baklnca proje
yirminci yzyln sonlarnda ortaya kan senkronize uydular getirmektedir
insann aklna. Tesla bununla daha bile fazlasn hedeflemiti. Bu aamadan
sonra emberi dnyann evresinde sabit tutacak tepkisel bir g harekete
geirilecekti. Bylece yolcular embere trmanabilecek ve saatte be yz
kilometreye yakn bir hzla seyahat edebileceklerdi, ya da Dnya onlarn altnda
dnecek ve bylece dnyann evresini bir gnde dolama ansn
yakalayacaklard.
Bu bir yllk, pratik olmasa da muhteem olan dnme ve dleme
dneminden sonra Avusturya Graz'daki Politeknik Okulu'na yazlacakt. lk
ylnda Ordu nc Birlii'nin bursunu kazanacakt ve bylece parasal
kayglardan uzak bir yl yaayabilecekti. Buna karlk sabah saat ten akam
dokuza dein aralksz almak ve iki yllk ii bir yla sdrmak zorunda
kalacakt. alt temel konular fizik, matematik ve mekanikti.
Bir ie balad m mutlaka sonunu getirme isteinin Voltaire'in kitaplarn
okumaya balamas ile birlikte neredeyse kendi sonunu getirdiini anmsyor.
Kk puntolarla yazlm yz cilde yakn kitab olduunu dehete derek

rendiinde "bu devin yazd kitaplar okuyabilmek iin gnde yetmi iki
fincan koyu kahve ierek" i huzurunu yakalamaya gayret edecekti.
renim ylnn sonunda girdii dokuz snavdan da kolaylkla yakasn
syracakt. Ama ertesi sene okula dndnde ekonomik rahatlnn yerinde
yeller estiini grecekti. Ordu nc Bursu iptal edilmiti ve bir din grevlisinin
maa, yksek mebladaki harlar karlayabilmekten ok uzakt. Bu nedenle
okul yl bitmeden Tesla derslerini brakmak zorunda kalacakt. Ama elinde
kalan kstl zaman ok iyi deerlendirecek ve bu ikinci ylnda alternatif bir
doru-akm elektrik aleti fikri gelitirmeye balayacakt.
Elektrik mekanizmasn Tesla ile tantran kii teorik ve deneysel fizik
derslerini veren bir Alman, Profesr Poeschl'd. Adamn "elleri ve ayaklan bir
aynn peneleri kadar devasa" olmasna karn Tesla iin bu deneyler
fazlasyla ilham kayna oluyordu. Bir gn Paris'ten Gramme Makinesi denilen
ve hem motor hem de dinamo ilevi grebilen bir doru-akm aygt geldi. Tesla
bu makineyi kendinden gemi bir halde incelerken tarif edilemez bir haz
duymutu. Komtatr ve tele dolanm bir armatr vard. alrken
kvlcmlar sayordu. Bunun zerine Tesla acemice Profesr Poeschl'e
komtatr kaldrarak ve alternatif akma balayarak tasarmn
gelitirilebileceini syleyecekti.
"Bay Tesla byk iler baaracak" diye yantlayacakt Alman profesr, ar
ar ve sert bir tavrla. "Ama bunu asla yapamayacak. Bu yerekimi gibi sabit
bir ekim kuvvetini merkezka kuvvetine evirmeye almakla ayn ey
olurdu."
Gen Srp bu fikrin nasl hayata geirilebileceini bilemiyordu ama cevabn
zihninde bir yerlerde gizli olduunu, zm bulana dek rahat yz
gremeyeceini de biliyordu.
Ama Tesla'nn paras suyunu ekmiti. Bor para bulmaya alt, bunu da
baaramaynca kumar oynamaya balad. Kat oyunlarnda pek baarl deildi
ama bilardoda harikalar yaratyordu.
Ne yazk ki onu bu yeni kefettii becerisi de kurtaramayacakt. Tesla'nn
yeeni Nikola Trbojevi dier aile yelerine, Tesla'nn kolejden ve "kat
oyunlar oynamak ve dzensiz bir hayat srmekten dolay" da polis tarafndan
ehirden "atldn" rendiini anlatr.
Annesi gerekli paray zar zor toparlam ve onunla bulumak iin Prag'a
gitmiti. Babas ise onunla konumay dahi reddediyordu. ki yln geirdii
Prag'da bir niversitedeki derslere gayri resmi bir ekilde devam etmi olabilir
ama ekoslovak hkmetinin kaytlarna gre ekoslovakya'daki drt
niversiteden hibirine kaytl deilmi. Muhtemelen Tesla kendi kendinin
retmeni olmutu ki bu onun deerinden hibir ey eksiltmez. Faraday da
kendi kendinin retmeni olmu bir insand.
1879 ylnda Tesla, Maribor'da bir i bulmaya alacak ama bunda da baarsz
olacakt. En sonunda eve dnmek zorunda kalmt. Ayn yl babas da lecekti

ve bu olaydan ksa bir sre sonra almalarna devam edebilmek midiyle

Prag'a geri dnecekti. Yirmi drt yana kadar orada kaldna, dersleri
izlediine, almalarna ktphanede devam ettiine ve bu ekilde kendisini
fizik ve elektrik mhendislii alanlarnda gelitirdiine inanlyor.
Byk olaslkla kendine bir gelir salayabilmek umuduyla kumar oynamaya
yine devam etmiti. Ancak bu defa mptela olma tehlikesi yoktu. Tesla nasl bir
kumarbaz haline geldiini ve daha sonra bundan nasl kurtulduunu yle
anlatr: "Oturup kat oynamak benim iin mkemmel bir zevk kaynayd.
Babam rnek bir yaam timsaliydi ve asla benim yaptm gibi, bo yere para
ve zaman harcamaya katlanamazd... Ona yle derdim: 'stediim zaman
bundan vazgeebilirim ama cennetin nimetlerini satn almam salayacak bu
oyunu neden brakmam gereksin ki?' Zaman zaman fkeye kaplr ve beni
aalard. Oysa annem farklyd. O erkeklerin karakterini iyi tanrd ve bir
insann kurtuluunun ancak ve ancak kendi abalar sayesinde olabileceine
inanrd. Bir ikindi vakti, tm param kaybetmitim ve oyuna devam edebilmek
iin para aryordum, sonra o yanma geldi. Elinde filer olduu halde bana
yle dedi: 'Git keyfine bak. Pek yaknda elimizdeki her eyi kaybedeceksin ve
bu ok daha iyi olacak. Bunun stesinden gelebileceini biliyorum.' Haklyd. O
zaman, orada arzumun stesinden geldim...Yalnzca vazgemedim, kk bir
izini dahi brakmayacak ekilde bu ehveti yreimden skp attm..."
Hayatnn geri kalan blmnde haddinden fazla sigara imeye balad, kahve
de kalbini zayf dryordu. Ama irade gc bir kez daha stn gelecekti ve
her iki kt alkanlktan da kurtaracakt onu. ay imeyi bile brakmt. Tesla
aka ("etten kemikten yaplma makineler" olan insanlarn sahip olmad)
zgr irade ile irade gcn ya da azmi, birbirinden ayrmaya balamt.
3. UZAKLARDAN GP GELENLER
Amerika ve Avrupa'da telgraflar tkrdamaya balamt. Transatlantik kablo
hatt denmiti. Alexander Graham Bell'in telefonlar hzla tm ktaya
yaylmaya balamt ki 1881 ylnda Budapete'de de bir santral kurulaca
haberi duyuldu. Bu ehir, Thomas Alva Edison'n ubesi olma erefine
ulaacak drt Avrupa ehrinden biriydi.
Tesla o yl ocak aynda Budapete'ye doru yola kt. Amcasnn sz geen
bir arkada sayesinde Macaristan Hkmeti Merkez Telgraf Ofisi'nde bir i
bulmutu kendisine. Elbette ki olduka dk cretli bir grevli olarak almak
gen mhendisin hayallerini sslemiyordu. Ama o bu ie de byk bir
mutlulukla sarlacakt.
Ksa bir sre sonra, doktorlarn baka ekilde aklayamadklar iin sinir
bozukluu adn verdikleri bir hastala yakalanacakt.
Tesla'nn hisleri olduka kuvvetliydi. Birok kere alevler atrdamaya balar
balamaz uykusundan uyanarak komularn kendi evlerinde kmak zere olan
yangnlardan kurtarmt.

Krk yalarnda, Colorado'da bir imek deneyi zerinde alrken neredeyse

bin kilometre tedeki gk grlemelerini duyduunu iddia etmiti, asistanlar ise
ancak yz kilometre uzaklktakileri duyabiliyorlard.
Ama hastal srasnda hissettikleri Tesla'nn bile standartlarnn zerindeydi.
Birka oda uzaklktaki bir saatin tik tak seslerini bile duyabiliyordu. Odasnda
dolanan bir sinein vzlts kulak zarlarn patlatacak gibi oluyordu. Birka
kilometre teden geen bir at arabas neredeyse btn vcudunu titretiyordu.
Elli kilometre teden geen bir trenin dd oturduu sandalyeyi ylesine
titretiyordu ki duyduu ac dayanlmaz oluyordu. Ayaklarnn altndaki zemin
srekli oynuyordu. Dinlenebilmek iin yatann altna kauuk minderler
koyuyordu.
"Yakndan ve uzaklardan gelen kkreyen sesler beni korkuya srklyordu ve
bunlarn ne olduunu bir trl ayrt edemiyordum. Gne nlarnn n
periyodik olarak kesildiinde bu beynim zerinde ylesine byk bir g alan
yaratyordu ki kendimden geiyordum. Bir kpr ya da bunun gibi bir yapnn
altndan geebilmek iin tm irademi zorlamam gerekiyordu nk kafatasm
zerinde dayanlmaz bir basn hissediyordum. Karanlkta bir yarasa kadar
duyarl olabiliyordum, metrelerce uzaklktaki bir nesnenin varln alnmda
hissettiim bir rperti sayesinde fark edebiliyordum."
Bu dnemde nabz atlar normalin altndan dakikada iki yz altma kadar
aniden inip kabiliyordu. Kendi bedenindeki seirmeler ve titremeler bile
neredeyse bal bana dayanlmaz bir strap kayna haline gelmiti.
Doal olarak Budapete'deki tp uzmanlar bu durum karsnda hayrete
dmlerdi. Adn yeni yeni duyurmaya balam bir doktor hem Tesla'ya
yksek dozda potasyum salk veriyor hem de hastalnn tedavisinin mmkn
olmadn sylyordu.
Tesla o zamanlar iin yle sylyor: "O zamanlarda fizyoloji ve psikoloji
uzmanlarnn incelemelerine tabi olamadm iin lene dek kiisel bir
pimanlk duyacam. Hayata umarszca sarlmtm ama iyileebileceimi hi
mit etmiyordum."
Buna karn salna kavumakla kalmad, bir arkadann yardm ile o gne
kadar hi sahip olamad bir gce ulat. Arkadann ad Anital Szigety idi. Bir
makinist, ayn zamanda da bir atletti. Szigety Tesla'y srekli egzersiz yapmann
faydalarna inandrmt ve ikisi sk sk birlikte ehir turlarna kyorlard.
Graz Politeknik'ten ayrlmasnn zerinden yllar gemi olmasna karn iyi
almayan doru akm mekanizmas Tesla'nn aklndan bir an bile kmamt.
Daha sonralar her zamanki gsterili slubuyla bu konu hakknda unlar
yazacakt: "Bu konuyu basit bir zmle geitirmek istemiyordum. Bu konu
iimde kalmt, bu bir lm kalm meselesiydi. Muvaffak olamadm takdirde
yok olup gideceimi biliyordum."
Ama, aslnda sava kazanm olduunu hissediyordu. "Beynimin kvrmlar
arasnda bir yerde yatyordu yant ama henz bunu kelimelere dkememitim."

Bir ikindi vakti arkada Szigety ile birlikte ehir parknda gnbatmna doru
yryorlard ve Tesla Goethe'nin Faust'undan pasajlar okuyordu.
O an, "Fikir bir imek gibi akt ve bir anda gerek tm plaklyla karmda
parldamaya balad."
Tesla'nn rpnan uzun kollan nbet geiriyor gibi ne doru uzanmt.
Szigety telalanm, arkadan bir banka oturtmaya alyordu ama Tesla bir
dal paras bulana kadar rahat edemeyecekti. Oturur oturmaz topran zerine
bir diyagram izmeye balad.
"Bak ite motor burada, bak da gr nasl da tersyz ediyorum onu."
Tozlarn zerine iziktirdii bu diyagram alt yl sonra Amerika Elektrik
Mhendisleri Enstits'ndeki sylevinde gsterilecek, dnyaya yepyeni basit
ve kullanl bir bilimsel ilke olarak sunulacakt. Uygulamalar teknoloji
dnyasnda tam anlamyla bir r aacakt.
Tesla'nn aklnda sadece yeni bir motor deil, tamamyla yeni bir sistem vard
nk dzensiz salnm yapan iki ya da daha fazla dalgal akmn rettii sabit
bir eksen etrafnda dnen manyetik alan ilkesini bulmutu. Uyumlu akmlarn
yaratt bu kasrga sayesinde hem komtatr (bir elektrik akmnn ynn
deitirmekte kullanlan aygt) hem de akma yol ilevi gren armatrler devre
d kalyordu. Profesr Poeschl'in tezini rtmt.
Bunca hareketlilie karn Tesla'nnki ortaya kana dein tam anlamyla
baarl bir AC motoru retilememiti. Bu indksiyon motoru yepyeni bir
sistemin atar damaryd ve bilim dnyas iin ok byk bir admd.
Tabii byk bir icada hayat vermekle bunu insanlara duyurmak arasnda
dalar kadar fark vardr. Tesla oktan kendisini zengin ve nl bir adam olarak
grmeye balam, hayal gcnn meyvelerini verdiini dnmt; tabii
bunlar ald ekin kendisine ne kadar sre yeteceine bal idi. En sonunda
buruk bir ekilde, "Ayn son yirmi dokuz gn en zor geenleri" diye itiraf
edecekti. Ama artk bu zorluklar bile ona daha katlanlabilir geliyordu nk en
sonunda kendisine bir mucit gzyle bakabiliyordu.
"Bu olmak istediim eydi... Arimet benim idealimdeki insand. Sanatlarn
eserlerine de hayranlk duyuyordum ama bunlar benim zihnim iin glgelerden
ve biimlerden ibaretti. Bir mucit ise dnyaya somut yaratlar verirdi, yaayan
ve ileyen eserler."
Bunu takip eden gnlerde kendini tamamyla yeni alternatif akm aletleri
gelitirmeye adad.
"Bu, hayatmda hissettiim en eksiksiz zihinsel mutluluk haliydi... Fikirler
sakin bir akla zihnime doluyordu, ektiim tek zorluk onlar olduklar yerde
tutamamamd.

"Tasarladm aygtn paralar zihnimde en ince ayrntlarna dein btn

somutluuyla canlanyordu. Srekli alan makineler hayal etmekten byk bir
zevk alyordum... Doal bir esin arzulu bir istee dntnde insan hedefine
dev admlarla komaya balar. Ben de iki aydan daha ksa bir sre iinde bu
sistem dahilinde akla hayale gelebilecek her trden deiiklii ve motoru
retebildim..."
ok fazl indksiyon, yar fazl indksiyon ve ok fazl sinkronus gibi kullanl
alternatif akm motorlar; ayrca elektrik retecek, aktaracak ve kullanacak tm
ok fazl ve tek fazl motorlar tasarlamt. Ve gerekten de zamanla dnyadaki
tm elektrik, Tesla ok Fazl Sistemi ile retilmeye, aktarlmaya, datlmaya ve
mekanik enerjiye dntrlmeye balanacakt.
Yl 1882 idi ve fikirler hala Tesla'nn zihninin iinde patlamaya devam ediyordu.
Prototip retecek ne zaman ne de yeterli paras olduundan telgraf ofisindeki
iinde younlaacak ve ksa bir sre sonra mhendislie terfi edecekti. Merkez
istasyondaki aygtlarda eitli deiiklikler yapmt. Bunlarn arasnda
patentini almay unuttuu bir telefon amplifikatr de (yksel-te) vard ve bu i
sayesinde deerli pratik deneyimler kazanyordu.
Aile dostlar sayesinde -Puskas denilen iki karde- Edison'un Paris'teki telefon
ubelerinden birinden bir i teklifi alacak ve 1882 gznde Paris'e doru yola
kacakt.
lgi alannn doruk noktasnda Continental Edison irketi'ndeki grevlilere
alternatif akmn muhteem potansiyel faydalarn tantmak vard. Fakat gen
Srp, Edison'un bu konuda konuulmasndan nefret ettiini rendiinde derin
bir hayal krkl yaayacakt.
Gen ve Paris'te yayor olmann salad olanaklar onu ksa srede teselli
edecekti. Amerikal ve Fransz yeni arkadalar ediniyor, bilardodaki stn
becerisini gelitiriyor, her gn kilometrelerce yryor ve Sen nehrinde
yzyordu.
teki grevi sorun zcl idi. Fransa ve Almanya'da kurulan Edison
enerji ebekelerindeki aksaklklar dzeltiyordu. Bir gn irket tarafndan bir i
iin Alsas'a gnderilince yanna gerekli malzemeleri de alacak ve ilk defa
burada alternatif akm indksiyon motorunu ina edecekti. "Kaba taslak
kurulmu bir aletti ama alternatif akmlarn komtatre gerek olmadan rotasyon
saladn ilk defa grmek bana tarifi mmkn olmayan bir mutluluk
yaatmt."
1883 yl yaznda, bir asistann da yardmyla ayn deneyi iki kere daha
tekrarlad. Kendi rettii AC'nin Edison'un DC'sine olan stnl o derece
belirgindi ki hi kimsenin bunu grmezden gelemeyeceini dnyordu.
Tesla'dan, Alman Hkmetinin devralmay reddettii, Strasburg'daki bir Tren
stasyonu Aydnlatma ebekesi konusunda bir eyler yapmas istenmiti. Ve
Alman Hkmeti'nin bu konudaki ikayetlerinde olduka byk bir hakllk pay
vard. mparator I. Wilhelm'in de hazr bulunduu al treni srasnda koca bir

duvar ksa devre nedeniyle havaya umutu. Byk bir ekonomik kayp
tehlikesiyle kar karya kalan Fransa ubesi Tesla'ya dinamoyu tamir etmesi
ve Almanlar yattrmas karlnda yklce miktarda bir prim vaat etmiti.
ini baaryla tamamlayan Tesla primini almak midiyle Paris'e dnmt.
Ama zlerek grecekti ki bu vaat asla yerine getirilmeyecekti. Amiri olan
ynetici de en sonunda Tesla'nn tepesi atana ve istifasn verene dek ii
birbirlerine havale edecekti.
ebekenin yneticisi ve Edison'un yakn arkadalarndan biri olan Charles
Batchelor gen Srp'n yeteneklerinin farkna varmt. Tesla'ya krlarn da,
paralarn da daha yeil olduu Amerika'ya gitmesini tavsiye edecekti.
"Sermayeyi kediye yklemitim, gvenli iimi brakmtm ve imdi tren
hareket etmek zereyken ellerim cebimde ylece kalakalmtm" diye anlatyor
Tesla. "Biletim ve param yoktu, ne yapacam armtm. Hareket halindeki
trenin yannda komaya balamtm ve beynimin ii birbirine zt dncelerle
doluydu. Karar verdim, elimin abukluu bana yardm etti ve ite son anda
kompartmann ierisindeydim..."
Amerika'ya doru yola kmt. Cebinde birka kuru para, yannda iziktirdii
birka iir ve makale tasla -fazla aklamaya gerek duymadan- zmsz bir
problem olarak adlandrd bir dizi hesap ve bir uu makinesinin izimleriyle
beraber... uras kesindi ki, henz yirmi sekizinde olmasna karn dnyann en
byk mucitlerinden birisiydi. Ama bundan, kendisinden baka, Tanrnn tek bir
kulunun haberi yoktu.
4. EDSON'UN HUZURUNDA
Neyse ki, en azndan hi kimse, bandaki aal melon apkas ve stnde
kara paltosu olduu halde scak bir temmuz gn Manhattan'daki Castle Gate
Gmen Brosu'na giren Tesla'y Montenegrolu bir oban ya da evresine
ykl miktarda bor takp ortalardan kaybolan bir hapishane kakn
zannetmemiti. 1884 ylyd, yani Fransa halknn Amerika'ya zgrlk Ant'n
armaan ettii yld. Emma Lazarus'un szlerine yant verircesine on alt milyon
Avrupal ve Asyal birka yl iinde bu lkeye akn etmiti ve gelmeye de devam
ediyorlard. Kadn erkek, hatta ocuk, herkes Amerika'da patlak veren sanayi
devrimini besleyen yakt gibiydi. Bu yl ayn zamanda 1884 paniinin yaand
yld.
Tesla, yeni gelenlerin emek etelerine fabrikalarda, madenlerde,
demiryollarnda, limanlarda gnde on saatlik ezici bir alma iin kle gibi
pazarland Gmen Bulma Kurumuna admn dahi atmayacakt. Bunun
yerine, elinde Edison'a hitaben yazlm kap gibi tavsiye mektubu ve cebinde
bir tandktan ald adres ile polislere yol sora sora, cansiperane, New York
sokaklarna atlacakt.

Bir dkkann yanndan geerken dkkan sahibinin bozuk bir makineye kfrler
yadrdn iitti. Adamn yannda durdu ve makineyi tamir etmeyi teklif etti.
Yaplan iten dkkan sahibi o denli honut kald ki hemen Tesla'ya yirmi dolar
verdi.
Yrrken gen Srp'n aklna gemide duyduu bir fkra geldi ve glmsemeye
balad. Amerika'ya henz gelmi Montenegrolu bir oban yolda yrrken on
dolarlk bir banknot grr. Eilip paray aldktan sonra kendi kendine yle
sylenir: "Bugn Amerika'daki ilk gnm, neden almak zorunda olaym ki?"
Henz otuz ikisinde olmasna ramen salar aarmaya balayan Thomas Alva
Edison, Bayan Edison'un kendi kreasyonundan ve ellerinden kma damal ii
gmlei iinde kaba saba, neeli, hafif kambur duran zeki bir insand. lk
bakta insana yznde bir ifade yokmu gibi gelirdi ama ziyaretileri ksa sre
iinde gzlerinde parlayan usuz bucaksz enerjinin ve zekann farkna
varrlard.
O zamanlar Edison, bir dahi iin bile, fazlasyla zayf birisiydi. Goerck
Sokandaki Edison Machine Works' ve Beinci Cadde'deki Edison Electric
Light irketini kurmutu. 255-57 Pearl Sokandaki elektrik retim istasyonu
tm Wall Street'e ve East River'a hizmet veriyordu. Ve New Jersey Menlo
Park'ta birok insann alt ve inanlmaz olaylarn gerekleebilecei bir
aratrma laboratuvar vard.
Bazen kendisi de burada boy gsterir, laboratuvarn arkasndaki jeneratrden
gelen doru akmla beslenen ve demirlerin zerinde saatte seksen kilometre
hzla ilerleyebilen "kk demir lokomotif canavar"nn evresinde dans ederdi.
Bu laboratuvara sesini Edison'un fonograf ile lmszletirmek iin Sarah
Bernhard da gelmiti. Nazike Edison'un I. Napolyon'la olan benzerliinden
dem vurmutu.
Pearl Soka jeneratr New Yorklu birka yz varlkl insana hizmet ediyordu
ama Edison ehrin her yanndaki doru akm ebekeleriyle uzak noktalardaki
imalathaneleri, fabrikalar ve tiyatrolar da besliyordu. Ayrca denizde yzen
gemileri de aydnlatacak ebekeler kurmas iin ard arkas kesilmeyen teklifler
alyordu ki bu da tam bir ba arsyd. nk denizin ortasnda kabilecek
olas bir yangn feci bir kabusa dnebilirdi.
Ayn zamanda zl szlerinden gelen nn de korumak zorundayd. "Ticaret
ve sanayi dnyasnda herkes hrszlk yapar" diyordu vecizelerinin bir
tanesinde. "Ben de ok aldm. Ama ben nasl alnacan biliyorum. Dierleri
bilmiyorlar..." Dierleri ile kastettii Bat Sendikas idi. Onlar iin bir i
yapyordu, ayn zamanda da rakip firmaya onlara yapt ile rekabet etmelerini
salayacak baka bir icadn satyordu.
ok nl bir dier deyii de matematiki olmaya ihtiya duymad, ne zaman
istese bir tanesini ie alabilecei yolluydu. Formal eitim alm bilim insanlar
bu szlerden alnabilirdi ama Amerika'nn teknolojik ilerlemesinin bu
safhasnda mhendislerin ve mucitlerin doal hayata adalar olan
akademisyenlerden ok daha fazla katkda bulunduu da gz ard edilemezdi.

Herkes ne demek istediini gayet iyi anlyordu, Edison szlerine icatlarnn

deerini getirdii para ile ltn ve baka bir eyin onu ilgilendirmediini
eklemeden edemezdi.
Julian Hawthorne yle aklyordu: "Eer Edison mucitlii brakp yazarla
merak sarsayd dnyann en byk romanclarndan biri olurdu..."
1884 ylnn sinirleri bozan bir yaz gnyd. Amerikal mucit Pearl Soka
retim istasyonundayken Beinci Cadde'deki Vanderbiltlerin evinden bir acil
durum ars ald. Evde, ince metal tellerden oluan iki kablonun birbirine
dolanmas nedeniyle yangn kmt. Alevler sndrlmt ama ateten
gmlei bir kere srtna geirmi olan Bayan Vanderbilt yatmak bilmiyordu.
Sorunun kilerdeki buhar makinesinden ve kazandan kaynaklandn
renmiti. Ama akl bandan giden kadn tm ebekenin sklmesini
istiyordu.
Edison hemen bir tamir takmn ibana ard, fincanndaki souk kahveden
bir yudum ald ve ne yapacan dnmeye balad. Telefon ald. Edison
alcy daha iyi iiten kulana gtrd.
Gemicilik irketinin yneticisi alayl bir ses tonuyla aydnlatma ebekesindeki
dinamolarn tamir edilmesi konusunda herhangi bir plan olup olmadn
soruyordu. Byk yolcu gemisi S.S. Oregon gnlerdir limana aklm
bekliyordu; tabii bu arada da irket hatr saylr miktarda para kaybediyordu.
Edison ne diyebilirdi ki? Gnderebilecei mhendisi yoktu.
Hasetle Morgan' dnd. Bay J. Pierpont Morgan, srf Murray Tepesindeki
malikanesinin bahesinin altndaki zel kazan ve buhar makinesi iin bir
mhendis tutmutu. O kadar grlt kartyordu ki komular dava ama
tehdidinde bulunmulard. Ama bu Morgan iin nemli bir sorun deildi; ne
zaman iler sarpa sarsa bir puro yakp yat Corsair'le bir tura kabilirdi.
"Hemen leden sonra bir mhendis gndereceim" diye sz verdi Edison
armatre.
Morgan, Edison'un tm New York ehrini sarmalayan, iyi almad iin atlar
bile rkten doru akm ebekesinin finansryd. Ortalama finansrler ve
sanayiciler hala elektriin nemini kavrayamamlard ama Morgan gibi az
sayda insan elektriin Arimet'inkinden bu yana dnyada grlen en umut
verici icatlardan biri olduunu sezebiliyordu. Herkesin enerjiye ihtiyac vard.
Ve er ya da ge herkes Edison'un akkorunu kullanmaya balayacakt.
Elektrik mhendislii, bilimsel yaratcla sahip yetenekli insanlarn girdii,
vaat ettii parasal zenginliin yan sra bilinmeyen bir dnyann ekiciliini ve
tehlikelerini de ieren yeni bir aland.
Cornell ve Columbia niversiteleri, lkede bnyelerinde elektrik mhendislii
blmleri bulunan ve bununla hakl bir gurur duyan birka kurumun arasnda
yerlerini almt. Amerika'da yetien bir avu uzman vard ama bunlarn

arasndan Edison, Joseph Henry, Elihu Thomson gibi devler kmt.

Sanayiciler de Tesla, Michael Pupin, Charles Proteus Steinmetz, Batchelor,
Fritz Lowenstein gibi yabanc bilim insanlarna ynelmilerdi.
Ama New York klarnn yanp snmesini en bata Edison'un dehasna
borluydu. Bayan Cornelius Vanderbilt'in aile malikanelerinin devasa
merdivenlerinden beyaz saten ve elmaslardan mteekkil, pek ok kiinin
aklndan uzun sre kmayacak, "Elektrik I" adl kostm ile indii ve
Astorlar'la Vanderbiltler arasnda gdlen kinin sona erdirildii o dillere destan
balo dzenleneli henz bir yl olmamt.
Edison, olmayan mhendisini gemicilik irketine gndermeyi vaat etmi ve
telefonun alcsn henz yerine koymutu ki ieriye bir grevli girdi, Ann ve
Nassau Sokaklarnda yeni sorunlar ktn bildirdi. Mucidin deneyimsiz
elektrik teknisyenlerinden birinin monte ettii balant kutusunda kaak vard.
Bir faytoncu ve at bir anda havaya frlam sonra da hzla sokan dier ucuna
doru kaybolup gitmiti.
Edison btn hncn adamcazdan kard "Git eer becerebilirsen kendine
adam bul, akm kes ve kaa tamir et" diye bard btn gcyle.
Ban kaldrnca brosunda beklemekte olan uzun boylu bir siluet grd.
"Yardmc olabilir miyim baym?"
Tesla kendini tantt, aksanna zen gsteriyordu ve biraz da baryordu,
Edison'un iitme problemi olduundan haberi vard.
"Size Mr. Batchelor'dan bu mektubu getirdim, efendim."
"Batchelor ha? Paris'te ters giden bir eyler mi var?"
"Bildiim kadaryla hayr, efendim."
"Samalama, Paris'te her zaman ters giden bir eyler vardr."
Edison Batchelor'un ksa tavsiye mektubunu okudu ve homurdand. Ama
Tesla'ya da insann iini delip geen bir bak frlatmaktan geri kalmad.
"'ki mthi adam tanyorum ve sen bunlardan birisisin; dieri de bu gen
adam!' Ne tavsiye mektubu ama! Ne yaparsn sen?"
Tesla geminin gvertesindeyken bu sahneyi defalarca prova etmiti. Edison'un
hreti onu ok etkilemiti. te, formal bir eitim almam olmasna ramen
yzlerce yararl rnn icats olan adamn karsndayd imdi. Kendisi ise
yllarca kitaplarn iine gmlp kalmt, hem de ne uruna? Bunu gsterecek
ne gemiti eline? Ald tm o eitim ne iine yaramt ki?
Hemen Continental Edison iin Fransa ve Almanya'da yaptklarn anlatmaya
koyuldu. Edison'un nefes bile almasna frsat vermeden kefettii dngsel

manyetik alan ilkesi ile alan kendi imalat alternatif akm indksiyon
motorunu anlatmaya koyuldu. Bu gelecein dalgas, diyordu. Akll bir yatrmc
bununla bir servet edinebilirdi.
"Ar ol!" dedi Edison sinirlenerek. "Bana bu safsatalardan bahsetme. Tehlikeli
bir i bu. u anda Amerika'da doru akm kullanyoruz. Bu, insanlarn houna
gidiyor ve ben de yuvarlanp gidiyorum bu ile. Ama belki sana da bir i
verebilirim. Bir geminin aydnlatma ebekesini tamir edebilir misin?"
Tesla ayn gn S.S.Oregon'un gvertesine yannda gerekli aletlerle km ve
gerekli tamirleri yapmaya balamt bile. Dinamolar olduka kt durumdayd,
birok ksa devre ve kopukluk vard. Tayfalarn da yardmyla btn gece
alt. Ertesi gn afak skerken btn i bitmiti.
Edison'un dkkanna doru Beinci Cadde'de yryordu ki yolda dinlenmek
iin evlerine gitmekte olan Edison ve onun nde gelen adamlaryla karlat.
"te gecelerini sokaklarda geiren Parislimiz de burada" diye sylendi Edison.
Tesla gemideki her iki makinenin de tamirini henz bitirmi olduunu
syleyince ona sessizce bakt ve tek bir szck daha sylemeden yoluna
devam etti. Fakat ar hassas bir duyma yetenei olan Tesla, biraz
uzaklatnda yle dediini iitebilecekti: "Bu herif gerekten de esasl biri."
Edison Tesla'nn yeteneklerini ksa srede takdir edecek, kendisine irketin
problemlerini ve tasarmlarndaki sorunlar zmede tam yetki ve zgrlk
tanyacakt. Tesla saat 10:30'dan sabah 5:00'a kadar alyordu; yeni patronu
onun bu temposu karsnda u szleri esirgemeyecekti: "ok alkan
adamlarm oldu ama senin gibi yamann grmedim."
ok gemeden Tesla, Edison'un ilkel dinamolarn elden geirmeye ve doru
akmn kstl olanaklarna karn, daha etkili altrlma yollarn aratrmaya
balayacakt. Hepsinin yeniden tasarlanmas iin bir plan sunmutu ve bu
sayede yalnzca daha iyi almalarn salamakla kalmayacan, parasal
olarak da irketin olduka kazanl kacan sylyordu.
Kurnaz i adam zellikle ikincil fayda zerinde duruyordu ama Tesla'nn sz
ettii yeniden yaplanmann byk bir i olduunu ve bunun uzun sreceini
biliyordu. "Bu iin ucunda elli bin dolar var sana, tabii eer altndan
kalkabilirsen" dedi.
Tesla aylar srecek hummal bir almaya giriti. Yirmi drt adet dinamoyu
yeni plan dorultusunca gelitirmekle kalmad, sisteme bir de otomatik kontrol
mekanizmas ekledi, bunun iin patenti alnacak orijinal bir sistem gelitirmiti.
ki dahi arasndaki kiilik farkllklar ilikilerini daha en batan mahkum
etmiti. Edison, Tesla'y bir teorisyen ve kltrl olduu iin sevmiyordu.
Menlo Park'n Bycs, dahiliin yzde doksannn "ie yaramayan eyleri
bilmekten" ibaret olduunu dnyordu. Bu yzden kendisi sorunlar inceden
inceye tartmann nemine inanyordu.

Tesla da bu "deney bamll" hakknda yle konuacakt alayl alayl:

"Edison ancak bir arda bulunabilecek bir sebat ve gayretle samanlkta ine
aramaya baylr, her pn altn tek tek aratrrd. Bu tip abalara pek ok kez
ahit oldum. Oysa ufak bir teori ve birka hesaplamayla bu angaryann yzde
doksanndan kurtulabilirdi insan."
Tannm bir editr ve mhendis olan Thomas Commerfold Martin bir
keresinde Tesla'nn doduu ky Hrvatistan haritasnda bulamayan
Edison'un Tesla'ya ciddi ciddi hayatnda hi insan eti yiyip yemediini
sorduunu anlatr.
"En bana buyruk dahinin bile bir yrngesi vardr" diye yazar Martin, "ve bu
iki adamn kendilerine has yntemleri, tarzlar ve eitimleri vard. Bay Tesla
kendi iyilii iin bu birliktelie bir son vermeliydi."
En temel bir hijyen anlaynda dahi iki insan ancak bu denli zt debilirdi
birbiriyle. Mikroplardan lesiye korkan ve ar derecede mklpesent Tesla,
Edison iin yle dnyordu: "Ne bir hobisi var ne de herhangi bir spor
dalyla ya da baka bir urala ilgileniyor. En basit hijyen kurallarn dahi
kesinlikle umursamyor... Eer kendisini koruyacak, gzetecek sra d bir
zekaya sahip ei olmasayd ok nceleri bu katksz ihmalkarl yznden lr
giderdi..."
Edison'un dinamolarn batan tasarlamak Tesla'nn ylnn byk bir
blmn almt. En sonunda i byk bir baaryla tamamlannca elli bin
dolarn ne zaman alabileceini sormak iin Edison'a gidecekti.
Edison masasnn zerine koyduu bacaklarn yana devirecek, az bir kar
ak Tesla'ya u yant verecekti:
"Tesla, senin biz Amerikallarn espri anlayndan haberin yok anlalan."
yle grlyordu ki Tesla bir kez daha Edison irketinden kazk yemiti.
Sinirlenerek istifa edeceini bildirdi. Edison ise buna karlk "mthi" bir
teklifte bulunacakt. Aylk 18 dolar olan maana 10 dolarlk bir zam yapmak.
Tesla melon apkasn ald gibi dar kacakt.
Edison'a gre Tesla bir "bilim airi" idi. Dnceleri "harika ama
kullansz"d. Gen mhendisi bir hata yapmakta olduu konusunda
uyaryordu -gerekten de bir sre iin bu uyarda hakllk pay vard. lke hala
i bulmann ok zor olduu derin bir ekonomik kriz iindeydi.
84 krizi o denli byk bir gvensizlik ortam yaratmt ki Amerika'nn drt bir
yannda binlerce kk lekli yatrmc iflas bayran ekmiti. adamlar
kurtulu iin hkmete deil Morgan'a bavuruyorlard. Bu para babas da
gc tek bir merkezde toplamaya ynelik ince planlarnn ii sorunlar ve
demiryollarndaki paylam sava nedeniyle tehlikede olduunu dnyordu.

Herkes hayali amalara hizmet eden ok fazla demiryolu dendiinin

farkndayd ve bunun sonu da iflas olacaa benziyordu. irketler birlemeliydi.
Ama Morgan oldubittiye gelecek ya da ihtiyatsz davranacak tipte bir adam
deildi. Rakipleri biraz terleseler ne olurdu sanki? O da bu arada Avrupa'nn
kaplcalarn dolar ve sanat eserleri toplard.
Tesla bir yaz ortasnda Amerika'ya ayak bastnda Morgan sakin
seyahatlerinden birinde, ngiltere'deydi. Ama oradan "demiryolu fiyaskosu" ve
dalga dalga yaylan panik haberleri ald. En sonunda lkesine dnmeye ve
esiz akln ulusunun hizmetine sunmaya karar verdi.
Morgan'n zm atan tm irketleri Corsair' in gvertesinde yaplacak bir
toplantda bir araya getirmekti. Tm bir gn boyunca dier sanayi devleri ile
birlikte krfezde ve East River'da bir aa bir yukar salnacaklard. Bu sava
insanlar arasnda patlak vermemiti, bu oligarik atmada kilitlenen petrol,
elik ve demiryollar karlar arasndaki savat. Gece bastrmadan Morgan
hepsini yle iyi "rgtlemiti" ki, akllca kurulan birleik irketler sayesinde
"zararl rekabet" en alt seviyeye ekilmiti. Bu Morgan'n ynteminin zyd ve
bu yntem pek ksa bir zaman ierisinde gelecek vadeden yeni elektrik
kurumlarnda da kendisini hissettirecekti.
Bu srada mhendislikte kazand n iyiden iyiye yaylmaya balayan
Tesla'nn evresinde de bir grup yatrmc toplanm ve kendi adna irket
kurma teklifi getirmilerdi. Bu teklifin zerine atlayacakt. En sonunda mthi
alternatif akm buluunu dnyaya tantlabilecekti. Ve bylece, kendine has
grne gre, insanlk skntlarndan kurtulacakt. Fakat, ne yazk ki
destekleyicilerinin aklndaki daha basit ve pratik bir fikirdi. Sokaklardaki ve
fabrikalardaki ark aydnlatmalarnn gelitirilmesi sahas olduka byk bir
pazard ve ncelikle bu konu zerinde durulmas gerekiyordu.
Bylece merkezi Ne w Jersey Rathway'de ve bir ubesi de New York'ta olan
Tesla Electric Light irketi kuruldu. irket alanlar arasnda, yirmi yl
boyunca hep Tesla'nn perde arkasndaki mttefiki olacak James D. Carmen de
vard. Joseph H. Hoadley le birlikte Tesla'nn irketlerinin bazlarnda
alacaklard.
Grand Street'teki ilk laboratuvarnda ie koyulan Tesla, kullanlmakta
olanlardan ok daha gvenli, dayankl, basit ve ekonomik olan Tesla ark
lambasn retecekti. Sistemin patenti alnacak ve ilk olarak Rathway
sokaklarnda kullanlacakt.
Tesla'nn buna karlk alaca dl ise irketin birka hissesinden ibaret
olacakt. Acyla kark bir aknlkla Amerikan ticaret sisteminin cilveleriyle
irketten nasl rahata uzaklatrldn grecekti. Elinde bol miktarda hisse
senediyle akta kalakalmt. irket henz ok gen olduu ve halen ekonomik
bir kriz dnemi yaand iin de bu hisselerin hibir kymeti yoktu.
Tesla nc kez sahneyi terk ediyordu.

Ktye gidi ke dnmt, mhendis olarak alabilecei bir i

bulamyordu. 1886 gznden ertesi yla uzanan sre boyunca hayatnn en zor
dnemlerinden birini yaad. New York sokaklarnda ii gruplaryla birlikte
lesiye alyor, hayatn g bela devam ettirebiliyordu. Tesla daha sonralar
bu ac dolu anlarndan pek fazla sz etmeyecektir.
Yine de bu arada baz ilerlemeler olmutu. Ark aydnlatmada yapt yenilikler
sayesinde yedi patent hakk, ayrca yine aydnlatma ile ilgili baka patentler
almt ki bunlardan ikisi zellikle ilgi ekiciydi. Bu sistemde demirin 750
santigrat derece zerindeki slarda manyetik zelliini kaybetmesi ve bu
sayede snn dorudan mekanik ya da elektrik enerjisine dntrlmesi
prensibi uygulanyordu. Tesla'nn dier pek ok buluu gibi bunlar da hemen
kullanm alan bulamayacaklar ve unutulmaya terk edileceklerdi. Fakat yirminci
yzylda yeni yeni bu sisteme benzer bir uygulama, her ne kadar bunun
Tesla'nn nceki bulularnn bir devam olduu pek hatrlanmasa da dikkat
ekmeye balamtr.
Dngsel manyetik alan kefetmesinin ve Strassburg'da ilk alternatif akm
motorunu altrmasnn zerinden drt yl gemiti. Amerika'nn yeil ayrlar
ve banknotlar kendisinden daha ne kadar kaabileceklerdi acaba? Yaad
hayal krklklarndan gururu incinmi, yine kara kara kaybedilen yllar diye
kabul ettii eitimine harcad zaman zerinde dnmeye balamt.
Fakat talihi yeniden umulmadk bir ekilde yn deitirecekti. alt ve
dayanlmaz aclar ektii iyerindeki ustaba, indksiyon motorunun bahsini
duymu, mucidi, Western Union Telgraf irketi'nin yneticisi A. K. Brown ile
tantrmaya gtrmt. Bu adam alternatif akm hakknda bilgi sahibi
olmasnn yan sra yeni fikirlere de olduka ak bir kiiydi.
Edison'un nndeki devrimi grmeyi baaramad, ya da daha dorusu doru
akm elektrik sisteminin sonunun geldii yerde Brown gelecein kokusunu
almt. Tesla adna bir irket kuruldu. En sonunda bu irket ile 1882 ylnda
Budapete'deki bir parkta tasarlad alternatif akm motoru zerinde
alabilecekti.
5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR
Tesla'nn yeni irketi iin hevesle kurduu atlyeler 33-35 Gney Beinci
Caddede, Edison'un atlyelerinden yalnzca birka blok tedeydi. Yarm milyon
dolar sermayeyle kurulan Tesla Elektrik irketi 1887 ylnn nisan aynda
hizmete ald. Bu an ok uzun zamandr beklemekte olan Tesla iin bu bir
dn gerek olmas anlamna geliyordu. Kendi rettii dinamolar gibi gece
gndz, aralksz almaya balayacakt.
Her ey zihninde gizli olduundan ok fazl AC motoru iin doldurmas
gereken patent formlar zerinde birka ay daha almas gerekiyordu. Bu,
gerekte, tek fazl, ift fazl ve fazl alternatif akmlardan mteekkil tam bir
sistemdi. Dier tipler zerinde de deneyler yapmt. Ve her tip iin uygun
dinamolar, motorlar, trafolar ve otomatik kontrol mekanizmalar gelitirmiti.

Amerika'da halen farkl devre ve donanm kullanmakta olan yzlerce santral

vard. Bunlar genellikle bir ya da bir grup bulu zerinde odaklanmlard. Buna
gre, Elihu Thomson Massachussets Lynn'deki Thomson-Hous'ton irketinin
fabrikasndaki kk alternatrleri ve trafoyu 1886 ylnda kurmutu, bu sistem
dier bir fabrikann akkor lambalarn da besliyordu. Fakat elektrik tertibat iin
gvenli bir sistem gelitirebilmek iin bir yla daha ihtiyac vard. Demiryollar
hava freni sistemleri yatrmcs George Westinghouse da Gaulard ve Gibbs'in
AC datm sistemi patent haklarn satn alm ve mhendisi William Stanley'i
bir trafo sistemi ina etmekle grevlendirmiti. 1886 ylnda sistemin baarl bir
testi yaplmt. Westinghouse ayn yl kasm aynda Buffalo'da Amerika'daki ilk
ticari AC sistemini iletmiti, ayn zamanda otuzun zerinde ebeke de ina
halindeydi. Buna ilaveten, tabii ki, bir de bu sahadaki yarmaya ilk
katlanlardan biri olan Edison Elektrik irketi'nin doru akm sistemi vard.
Ancak hala tatminkar bir alternatif akm motoru retilememiti. Atlyelerini
amasnn zerinden alt ay getikten sonra Tesla patent ofisine test edilmesi
ve dosyalanmas iin iki motorunu gnderecekti. 1892 yl boyunca krk patent
iin bavuracak ve bunlar alacakt. Tm icatlar o denli orijinal ve stndler ki
hibir beklemeyle karlamyordu.
En sonunda hak ettii ne gecikmeli de olsa kavumaya balamt. Cornell
niversitesi bnyesinde Elektrik Mhendislii dersleri aan A. Anthony,
Tesla'nn sisteminin nemini ilk bakta kavram ve onun lehine bir konuma
yapmt. Bu sistem sadece yeni bir motor olmakla kalmyor, ayn zamanda yeni
bir teknolojiyi mjdeliyordu. Sistemin belkemii, Anthony'nin deyiiyle aksaklk
yapacak tek bir paras bile olmayan basit indksiyon motoruydu.
Birleik Devletler Patent Brosundan szmaya balayan bu gizli hareketliliin
haberleri ksa sre ierisinde endstriyel ve akademik evreleri olduu kadar
Wall Street'i de sallamaya balamt. Profesr Anthony'nin nerisi
dorultusunda bu mehul gen Srp, Amerika Elektrik Mhendisleri
Enstits'nden 16 Mays 1888'de bir seminer dzenleme daveti alacakt.
Tesla aknlkla kendisinin doutan yetenekli bir hatip olduunu fark
edecekti; sylevi de klasikler arasndaki yerini alacakt. Seminer konusu "Yeni
bir Alternatif Akm Motoru ve Trafo Sistemi" idi.
Semineri deerlendiren Dr. B. A. Behrend, "Faraday'n Elektrikte Deneysel
Aratrmalarnn ortaya kmasndan bu yana ilk defa bu derece nemli bir
deneysel gerek bu denli basit ve ak bir ekilde aklanyor" diyecekti.
Arkasndan gelenlere yaplacak bir i brakmamt. Hazrlad rapor,
matematiksel teorinin iskeletini dahi iermekteydi.
Tesla'nn zamanlamas bundan daha iyi olamazd. Ald patentler
Westinghouse'un peinde kotuu zmleri ieriyordu. Pittsburglu kodaman,
mors byklar ile tknaz, kaba saba, hareketli, iyi giyinmeyi ve maceray seven
bir adamd. Pek yaknda o da Morgan gibi raylar zerinde giden zel vagonu ile
seyahat etmeye balayacakt, nceleri Pittsburg New York arasnda, daha
sonralar Niagara elalesine kadar uzanacakt. Girikenlii ile n yapan

Westinghouse az ok Edison'u andryordu. Ve Edison gibi o da mcadeleci bir

insand. Bu iki adam pek ksa bir sre ierisinde ayn ringde mcadele
edeceklerdi.
Westinghouse da esasl iadamlarndand ama o 'soyguncu baron' gibi
politikaclar satn almaya almaz, insanlar yolunacak kazlar gibi grmezdi.
Onun birincil olarak gr alann kaplayan konu Amerika'nn her yanna dalga
dalga yksek voltajl akm gnderilebilmesini salayabilecek potansiyel bir
enerji sistemiydi. Tesla gibi o da bir zamanlar byk Niagara'nn hidroelektrik
potansiyelini deerlendirme hayalleri kurmutu.
Tesla onu laboratuvarna davet etti. Yeni enerji kaynaklan hakknda dler
gren iki zppe adamn frekanslar hemen tutmutu. Tesla'nn laboratuvar ve
atlyesi ilgi ekici aletlerle doluydu. Westinghouse bir makineden dierine
kouyor, bazen ne kayklyor, ellerini dizlerine koyuyor, her eyi dikkatle
inceliyordu; bazen ban hafife yana eiyor alternatif akm motorlarndan
gelen mrltlar dinlerken ban zevkle sallyordu. Birka aklamaya ihtiyac
vard.
Ne yazk ki belgelenememi bir hikayeye gre o an Tesla'ya tm AC
motorlarnn patenti karlnda 1 milyon dolar ve ayrca telif haklarn teklif
etmitir. Byle bir teklif yaplm olsa bile muhtemelen sonradan geri ekilmi
olmal; nitekim Tesla Westinghouse'dan daha sonra krk patenti karlnda 60
bin dolar almt; bunun 5 bin dolar nakit para geri kalan ksm da 150 hisse
senediydi. Westinghouse'un ariv kaytlarna gre ise satlan her beygirgc
enerji karlnda iki buuk dolar almaktayd. Birka yl ierisinde bu telif
haklarnn karl yle devasa boyutlara ulamaya balayacakt ki, bu konuda
sorunlar ba gsterecekti.
O an iin ise Tesla demeleri Brown ve irketin dier yatrmclar ile
paylamak zorunda olduundan henz sper zenginler arasna girememiti.
Yine de srtndan yrtk prtk esvabn atm, Manhattan'in sosyal evrelerine
katlm olmas ho bir durumdu ve onun iin olduka da ba dndrcyd.
Westinghouse'un irketinde tek fazl sistemini gncellemek iin ayda 2 bin
dolar karlnda almay kabul etmiti. Ek bir gelir kazanacak olmas ok
iyiydi ama bunun yan sra bir de Pittsburg'a tanmas gerekiyordu ki bu da
tam New York "400"n yelerinden heyecan verici davetler almaya balad
zamana denk geliyordu. New York'tan ayrld ama gz arkada kalmt.
Her yeni sistemde karlalan birok zorluk onu bekliyordu. Westinghouse'un
o zamanlar kullanmakta olduu 133 devirli akm 60 devir iin retilmi
indksiyon motoruna uygun deildi. Mhendisleri bu konuda uyarmt ama
szn dinlemeleri iin aylar boyunca beyhude ve pahal deneyler yapmak
zorunda kalacaklard. Bir kere gerektii gibi altrlnca motor tam da
tasarland ekilde ilemeye balamt. O gnden beri 60 devir, indksiyon
motorlarnda bir standart halini almtr.
Tesla ksa bir sre iinde kendisi iin icatlar kadar nemli olan baka bir
baarya daha imzasn atacakt. 1891 ylnn 30 Temmuz gn Amerikan

vatandalna kabul edilecekti. Bunun kendisi iin bilimsel almalarndan

daha onur verici olduunu anlatyordu arkadalarna. eref belgeleri
ekmecelerinin derinliklerine gmlmeye mahkum olacakt ama vatandalk
belgesi her zaman iin ofisinin ba kesindeki yerinde gvende olacakt.
Birka ay sonra Pittsburg'daki ilerini tamamlayacak, fiziksel ve zihinsel bir
bitkinlik iinde New York'a dnecekti. Bir ekilde bu birka aynn heba
olduunu dnyordu nk yeni aratrmalar yapp ilerleyecek zaman
ayramamt kendisine.
Eyll'de Paris'teki Uluslararas Sergi'ye katlmak iin yola kacak, oradan da
amcas Petar Mandi ile birlikte Hrvatistan'a geecekti. Petar bir zamanlar
Ogulin yaknlarndaki Gomirje manastrnda papazlk yapmt. Bitkin mucit
burada biraz dinlenip salna kavuacakt.
Oradan da annesinin ve kz kardelerinin ziyaretine gidecekti. Ne yazk ki dul
annesinin o zamanlar nasl artlarda yaadna, ya da Amerika'da para
kazanmaya baladktan sonra Tesla'nn ailesine yardmc olup olmadna dair
her hangi bir kayt gnmze ulamamtr.
Edison, Tesla'nn Westinghouse ile birlikte alternatif akm konusunda bir
anlama yaptn ilk duyduunda fkeden mosmor kesilmiti. En sonunda
saflar belirginlemeye balamt. Pek yaknda Edison'un adalar alternatif
akmn szde tehlikelerini evreye anlatmaya koyulacaklard. Edison'a gre
AC'nin neden olduu kazalar mutlaka ortaya kartlmal, yoksa ortaya kmas
salanmal ve toplum ivedilikle bu tehlikeye kar uyarlmalyd. Akmlar
Savanda sz konusu olan sadece parasal karlar deildi, iin iine fazlasyla
benmerkezci bir dahinin gururu da giriyordu.
lke kendisini tamamyla geliime kaptrmt. Pittsburg'da elik ileri,
Brooklyn'de yeni bir kpr, Manhattan'n semalarnda kuleler vard.
Demiryollar, toprak ve altn doru zamanda doru yerde olanlara ve akllca
yatrmlar yapanlara servetler getiriyordu. Fabrikalarnda yaklak 3 bin ii
altran Edison da o zamanlar Amerikal sanayiciler arasnda ba eken
simalar arasndayd.
Sonradan Edison ve Marconi'ye katlarak Srp arkadana kar l ittifak
oluturacak olan Michael Pupin de Tesla'n AC sisteminin stnln ilk
bakta fark edenler arasndayd. Anlattna baklrsa, aslnda bu yeni
teknolojiye srekli "methiyeler" dzmesinden dolay Columbia niversitesi
elektrik mhendislii fakltesinden atlmasna ramak kalmt.
Bir iftlikte, Srbistan'n askeri snrlarnda byyen Pupin, Amerika'ya on be
yanda, cebinde bir nikelle (be sent) kagelmiti (serveti Tesla'dan bir sent
daha fazlayd), ton bana elli sentten kmr kartmaya balam, sonradan
Columbia niversitesi ve Cambridge'in burslarn kazanmt. Tesla gibi o da
Amerika'nn en byk fizikilerinden ve elektrik mhendislerinden biri haline
gelmiti.

Fakat Pupin elektrik endstrisinin komutanlarnn iyi eitimli uzmanlara pek

ilgi gstermemesinden ikayetiydi. Tek ilgilendikleri ey, kendi deyiiyle,
alternatif akmn kendi doru akmlarnn yerini almamasyd.
"Tam anlamyla Amerikan bir dnce tarz" diyordu buna taze Amerikal.
"Tm tarafsz ve zeki uzmanlar biliyorlard ki her iki sistem birbirini en iyi
ekilde tamamlamaktadr."
Westinghouse'un elindeki patentler hakknda, zellikle de kendi mucitlerinin
Tesla'dan daha nce davrandklarn iddia eden rakip irketler tarafndan
davalar almaya balanmt.
Oturumlar Walter Baily, Marcel Deprez ve Charles S. Bradley adl mucitler
lehine kapanyordu. General Electric de Tesla'nn patentlerini saf d
brakabilmek amacyla, parlak matematikileri Charles Steinmetz'in
"monosiklik" denilen sistemini resmi ileme tabi tutmulard. Oysa
Steinmetz'in kendisi hibir zaman Tesla'nn AC sahasndaki stnln
sorgulamyordu bile.
Bu tip hareketler insanlarn kafasn kartryordu, hatta mhendislik dalnn
kimi uzmanlar dahi, neredeyse evrensel bir geerlilik bulan bu sistemin
tamamyla Tesla'nn eseri olduundan emin olamyordu. Bu karmaklk,
Connecticut evre Mahkemesi Hakimi Towsend'in Tesla lehine 1900 ylnda
verdii genel ve inandrc karara karn, halen etkisini srdrmektedir. Hakim
Towsend'in szleri, srf bu nedenle bile olsa, burada tekrarlanmaya deer:
"Doa ve bilim sahalarnn dizginlenemeyen, snr tanmayan ve bugne dein
denetim altna alnamam unsurlarna egemen olmak ve bunlara insann
kullanaca makineler haline dntrecek surette gem vurmak Tesla nn
dehasna nasip olmutur. Arago'nun oyuncamn bir enerji makinesine;
Baily'nin 'laboratuvar deneyinin pratik anlamda baarl bir motora
dntrlebilecei fikrini ilk olarak o sunmutur.
"Bakalarnn yklmaz duvarlar, almaz akmlar, eliik gler olarak
algladklarn o avcuna alm ve Niagara'nn gcn uzak ehirlerde kullanl
motorlar eklinde deerlendirmitir."
Bunu mahkemeye intikal eden tm davalarn dtne karar veren bir hkm
olarak kabul edebilirsiniz.
West Orange, New Jersey'de, Edison'un devasa laboratuvar ile ayn mahallede
oturan insanlar evcil hayvanlarnn ortadan kaybolmaya baladklarn fark
ettiler. Ksa zamanda bunun nedeni de anlalacakt. Edison ocuklara
getirdikleri her bir kedi ve kpek karlnda yirmi be sent dyordu ve bu
hayvanlar acmasz deneylerde kasten alternatif akm vererek ldryordu.
Daha sona bunlar zerlerinde krmz harflerle "DKKAT!" yazlm brorlerle
halka gsteriyordu. in ana fikri uydu: Eer insanlar tehlikenin farkna
varmazlarsa, Westinghouse tarafndan katledileceklerdi.

Edison iki yl boyunca bu kan davasnn zeminini hazrlamt. E. H. Johnson'a

yle yazmt: "lm kadar kesin olan bir ey var ki, Westinghouse herhangi
bir byklkteki sistemini kurduktan sonra alt ay ierisinde bir mterisi
lecek. Elindeki g byk ve bu pratie geirilmeden nce yzlerce deneye
tabi tutulmal. Ve tehlike hibir zaman tam anlamyla gemi olmayacak..."
imdi de Westinghouse'u suluyordu: "Planlarndan hibiri beni zerre kadar
korkutmuyor. Beni asl endielendiren, W. tm lkeyi propaganda ajanlarna
boabilecek denli byk bir adam. Her yere eli uzanacaktr ve biz daha ne olup
bittiini anlayamadan bir sr irket kuracaktr..."
Gzlerini bu meydan okumaya eviren Westinghouse bata Edison'un
sktrmalarna pek aldrmad ama en sonunda mcadele iin eitimsel bir
kampanya hazrlad. Konumalar yapacak, makaleler yazacak, insanlarn
gerekleri renebilmesi iin elinden geleni ardna koymayacakt.
Westinghouse'un nem verdii dier bir olay 1893 ylnda yaplacak olan
Chicago ve Columbia fuarlaryd. Tasarmclar oktan gzlerini bu olaya
evirmilerdi. Amerika'nn kefediliinin 400. yldnmnde, Gelecein
Dnyas ve Beyaz ehir lkeyi aydnla boacakt. Bundan daha iyi bir gsteri
olana zor bulunurdu.
Fakat talihsiz bir ekilde, en iyi kullanm olanaklarn aratrmakla grevli
Uluslararas Niagara Komisyonu'nun bakanlna nl bir ngiliz bilim insan
olan Lort Kelvin getirilmiti. O da kendi eski kafall ile doru akmn tarafn
tutmaktayd.
Komisyon uygulanabilirlie en yakn proje iin 3 bin dolarlk bir deer biti ve
yirmiye yakn neri ald. Ancak byk irketin, Westinghouse, Edison,
General Electric ve Thomson-Houston'un itirakine oy birliiyle izin
verilmemiti. Komisyon, bakanln Edward Dean Adams'n yapt New
Yorklu, Cataract naat irketi adl bir grup tarafndan bir araya getirilmiti.
Westinghouse'a gre irket, " bin dolar iin yz bin dolar deerindeki bilgiye
ulamaya alyordu." konumaya hazr olduklarnda o da nerisini
sunacakt.
Hzl byme dnemlerinde sklkla rastland zere, Wes-tinghouse'un
parasal sorunlar vard. ebekelerini Tesla'nn ok fazl sistemine uyumlu hale
getirmek iin tahmin ettiinden daha byk meblalarda para harcamt. Ve
imdi, tam da byme iin sermayeye susam olduu bir dnemde, bankerler
fazlasyla eli sk davranyorlard.
Tek tesellisi Edison'un da bann dertte olmasyd. Wall Street'te yaylan
sylentilere baklrsa, destek bulamad takdirde Edison'un sorunlar
byyecekti. Dertlerini savuturmak iin gittike daha da sertleiyordu.
Westinghouse'un hava frenleriyle uramasn nk elektrik iinden hibir
ey anlamadn sylyordu.
Edison'un akmlar savandaki ilk saldrs Albany'de parlamenterlerle kulis
yaparak elektrik aktarmnn 800 voltla snrlanmasna dair bir yasa

kartlmasn tasarlamak oldu. Bu ekilde AC'nin durdurulabileceini

dnyordu. Ama parlamenterler bu ie pek de scak bakmadlar nk
Westinghouse, Edison'un irketi ve dierleri hakknda, New York yasalar
uyarnca, komplo tezgahlamaktan dolay dava aacan syleyerek saldry
gslemiti.
Edison Pittsburg yenilgisini az kalabal ile savuturmaya alyordu: "Bu
adam delirmi, eninde sonunda amura saplanaca bir uurtma ile umaya
alyor."
Gazetelerle, brorlerle ve kendi szleriyle nefret dolu bir kampanya balatan
Edison, bununla da yetinmiyor, mideleri kaldrabilen gazetecilere cumartesi
gsterileri dzenliyordu. Bunlara, sokaklardan ocuklara para karl
toplatt rkm kedi ve kpeklerin, bir AC jeneratrnden bin voltluk elektrik
akm alan tellere balanan metal levha zerine kartlmalarn seyrettiriyordu.
Batchelor da zaman zaman alternatif akmn tehlikelerini sergileyen bu
gsterilerin dzenlenmesine yardmc oluyordu. Bir keresinde titreyen bir
hayvancaz tutmaya alrken kendisi de esasl bir oka maruz kalmt.
"Ruhun ve bedenin korkun bir ekilde ayrlmas annn berbat hatrasn...
bedenin titreyen liflerine dalan usuz bucaksz, aman vermeyen trpnn
yaratt hissi" anlatacakt. Ama hayvanlarn kurban edilmesi devam edecekti.
Edison bu savaa lmne, bu kendi lm olmasa dahi, girmiti. Kendisi,
Samuel Insull ve bir laboratuvar asistan, birinin lm ile Westinghouse'un
srtn yere getirmeyi tasarlamlard, bunun ldrc bir darbe olacan
dnyorlard.
Brown bir dalavereyle, Tesla'nn AC patentlerinden n, Westinghouse'un
haberinin olmad bir amala kullanmak iin satn almay baarmt. Brown
bundan sonra Sing Sing Cezaevini ziyaret edecekti. Ksa bir sre sonra cezaevi
ynetimi artk idam cezalarnn asma eklinde deil elektrik verme eklinde
infaz edileceini, bunun iin de Westinghouse'un telif haklarna dahil olan
alternatif akm kullanacaklarn aklayacakt.
lk infaz gerekletirilmeden "profesr" Brown, Edison'un seyyar gsterileri
iin yollara decekti. Sahnede buzalara ve byk kpeklere AC elektrik
verecekti. Onlar "Westinghouse Tarz" ile ldrdn aklayacakt. Etkili bir
ekilde Amerikallara "einizin yemekleri bu icatla m piirmesini
istiyorsunuz?" diye soruyordu.
New York Eyalet Hapishanesi ynetiminin cinayetten hkml bir mahkumun
elektrik verilerek idam edildiini aklamas toplumun endielerini
tetikleyecekti. William Kemmler 6 Austos 1890 gn idam edilmiti Westinghouse Tarzyla.
Kemmler elektrikli sandalyeye oturtulmu, alter indirilmiti. Ama deneylerinde
hep zayf hayvanlar kullanm olan Edison'un mhendisleri yanlmlard.
Elektrik yk yeterli deildi ve hkml ancak yar yarya ldrlebilmiti.

Korkun ilem bir kere daha tekrarlanacakt. Gzlemcilerden biri bunun

"korkun bir manzara, asmaktan daha beter" olduunu anlatacakt.
Westinghouse bu uzun ve kirli kampanya sresince halka, deliller ve tanklar
gstererek AC hakkndaki gerekleri anlatmaya almt. Talihi Cornell
niversitesinden Profesr Anthony'yi, Columbia'dan Profesr Pupin'i ve dier
pek ok saygdeer bilim insann onun tarafna ekmiti.
Edison'un ortaklar iin renginin deimeye baladn fark etmiler ve byk
mucidi kendi endstriyel gelecei asndan byk bir hata yapmakta olduu
konusunda ikna etmeye almaya balamlard. Ama inatlk onun zayf
ynlerinden biriydi ve o bunu grmeyi reddediyordu. Ancak yirmi yl sonra
bunun yapt en byk hata olduunu kabul edecekti. Eninde sonunda en
byk vecizelerinden biri uydu: "Byk bir servet edinmek umurumda deil...
birisini alt etmek benim iin daha nemli..."
Fakat Edison bilimsel hatasn kabul etmeye hazr olmadan uzun sre nce,
nceliklerinde deiiklik yapmas gerektiini fark etmiti. Parasal sorunlar da
gibi bymt, ortak bir irket bulunmas artk kanlmaz olmutu.
Dier yandan Morgan ise, Amerika'nn gelecekteki elektrik endstrisini, hem
AC hem de DC, "zararl rekabet"i saf d brakarak kontrolne alma hayali
gerek olmaktan ok da uzak deildi. Demiryollarn, petrol, kmr ve elii
nasl tek elde topladysa, ayn taktii elektrik iin de kullanaca anlamna
geliyordu bu. Akas, en ok gelecek vadeden yatrmlar tm elektrikli
aletlerin ve uygulamalarn retimini de kontrol edecekti, daha sonralar "kamu
hizmetleri" olarak anlmaya balanacak ilgili hizmetleri de salayacakt. Tabii
bunun iin nce Tesla'nn patentlerine sahip olmak gerekiyordu.
Frenzied Finance'dan Thomas Lawson, "State, Broad caddeleri ve Wall
Street'teki hisse senedi piyasalarnn fare deliklerinden, mahzenlerinden,
aalk dedikodular ylanlar, solucanlar gibi srne srne yaylmaya balad'"
diye yazyordu. "George Westinghouse irketlerini yanl ynlendiriyor...
George 'Westinghouse General Electric'le birlemedike iinde bulunduu zor
durumdan kurtulamayacak..." Westinghouse'un hisseleri ba aa gitmeye
balamt."
Lawson kendisinin de bir "hisse senedi piyasalar uzman" olarak
Westinghouse'a destek olmak zere arldn anlatr. ncelikle bir ekilde
birleme salanmalyd. Westinghouse gerekten de alternatif akm sistemini
btn lkeye yayma arzusunu fazla ileri gtrmt.
Finansal danmanlar birka kk boyutlu irketle bir birleme ayarladlar.
Bu irketler arasnda U.S. Electric Company ve birleik bir irket olan Electric
Light Company de vard. Yeni irket artk Westinghouse Electric and
Manufacturing Company adyla anlacakt.
Buna da krd ama bir sorun vard: Yatrmc bankerlerle yaplan cmert
anlama uyarnca Nikola Tesla'nn patent haklar alnacakt. Bir kaynaa gre
Westinghouse Tesla'ya haklan karlnda avans olarak bir milyon dolar

demiti. Kontrat imzalandktan drt yl sonra patent haklarnn 12 milyon dolar

deerinde olduuna ynelik sylentiler yaylmaya balamt. Tesla'nn kendisi
bata olmak zere, gerek deeri hakknda hi kimsenin kesin bir fikri yoktu.
Uygulamalar oaldka, alternatif akm sistemi ile alan tm enerji
ekipmanlar ve motorlarnn da patent haklar elde edilecekti. Tesla dnyann en
zengin adamlarndan biri olabilirdi.
Yatrmc banker Westighouse'a telif haklar anlamasndan kurtulmasn
tavsiye etmiti. Aksi takdirde bu yeni yaplanmann gelecei tehlikeye
decekti.
Westinghouse bu konuda ayak sryordu. Kendisi de bir mucitti ve telif
haklarna inanyordu. Bunun yan sra, telif haklarnn mterilerce dendiini
ve retim giderlerine dahil edildiini ne sryordu. Ama bankerler ona baka
ans tanmamlard.
steksizce Tesla'y hayatnn en utan verici grmesini yapmak zere yanna
aracakt. (Resmi biyografisinde George Westinghouse bu anekdota hi yer
vermeyecektir.) Tesla ve Westinghouse arasndaki anlama her iki adamn da
iyi niyetine dayanarak yaplacakt. Tesla, hi phe yok ki, mahkemeye
bavurabilir ve olumlu bir sonu alabilirdi. Ama bunu Westingho-use'un
irketini kaybetmesi pahasna yapmas kime ne kazandrrd?
Her zaman olduu gibi Westinghouse hemen sadede gelmiti. Sorunu yle
aklayacakt Tesla'ya: "Kararn Westinghouse irketinin geleceini
belirleyecektir."
Tesla'nn tm hayatn alt yeni alanda yapt aratrmalar kaplyordu.
Para, eline getike kulland bir aratan fazla bir ey ifade etmiyordu onun
iin. Ama eline ne kadar getiini de pek bilmiyordu. Onun iin para yarad i
kadar deerliydi, kendi bana bir deeri yoktu.
"Peki, tut ki seninle yaptm anlamadan feragat etmeyi reddettim, o zaman
ne yaparsn?" diye sordu Tesla.
Westinghouse ellerini at ve yle cevap verdi: "Bu durumda bankerlerle
grmen gerekir nk benim hibir etkim kalmayacaktr."
"Ve eer anlamadan vazgeersem, irketini kurtaracak ve kontrol elinde
tutacaksn. Tm dnyaya benim ok fazl sistemimi yayma planlarn
uygulamaya devam edeceksin, yle mi?"
"Senin ok fazl sisteminin elektrik alannda dnyann gelmi gemi en
nemli buluu olduuna inanyorum" dedi Westinghouse. "u anki zor duruma
neden olan da benim bu sistemi tm dnyaya yaymak istememdir. Ama her ne
olursa olsun, lkeyi alternatif akmn temelleri zerinde ykseltmek planmdan
vazgemeyeceim."
Bir i adam olmayan Tesla, Westinghouse'un ekonomik durumu hakkndaki
deerlendirmelerine itiraz edemezdi ama ona gveni tamd. "Bay

Westinghouse, siz hep benim dostum oldunuz, dierleri beni nemsemezken

siz bana inandnz, yolunuza devam edebilecek kadar cesursunuz. Dierlerinin
cesareti yoktu, oysa siz, kendi mhendisleriniz dahi gelecei sezebilecek
kabiliyetten yoksun iken, benimle birlikte ileriyi grebildiniz; hep benim
yanmda oldunuz... irketinizi kurtaracaksnz. Bylece benim icatlarm
gelitirebilirsiniz. te sizin kontratnz ve ite benimki; imdi her ikisini de yrtp
atacam ve sizin de banz benim telif haklarm yznden daha fazla
armayacak. Bu yeterli mi?"
Westinghouse irketi'nin 1897 yl yllk kaytlarna gre Tesla'ya telif haklarnn
sat ve daha sonraki demelerden vazgemesi karlnda 216.600 dolar
denmitir.
Kontrat krarak Tesla yalnzca halihazrda kazanlan haklarndan vazgemekle
kalmyor, gelecektekilerden de feragat ediyordu. Gelmi gemi tm sanayi
tarihi sresince, eer enayilik deilse bile, ei emsali bulunamayacak trden bir
cmertlikti bu. Bir on yl daha rahat yaayabilecekti ama neden sonra aratrma
gelitirme almalar iin gereken para kslmaya balanacakt. Bu ekilde
toplum kim bilir ne denli byk keiflerden mahrum kalacakt.
Westinghouse birlemelerin ve ekonomik yeniden yaplanmann gerekletii
Pittsburg'a dnd. irketi dev admlarla ilerliyordu ve o da Tesla'ya verdii
sz tutuyordu. Tesla, yllar sonra Westighouse adna dzenlenen liyakat
belgesine unlar yazacakt: "George Westinghouse, kanaatimce, bu dnyada,
o zamanki artlar altnda benim alternatif akm sistemimi alp nyargya ve
parann gcne kar verdii sava kazanabilecek tek insand. O grkemli bir
karakterin ncsyd; Amerika'nn gurur duymas ve tm insanln
mteekkir olmas gereken gerek bir asildi."
Tesla aylar sonra, Westinghouse'un mhendisleri ile yaad fikir ayrlklarnn
yannda, alternatif akm bulular hakknda alan davalar nedeniyle knt
iine girecekti.
Yzlerce elektrik reticisi Tesla'nn patentlerini kanunsuzca kullanyordu ve ne
zaman ki Westinghouse hepsini mahkemelerde alt etti, reticiler Tesla'ya kar
hn beslemeye baladlar."
Baz saldrlar basit korsanlklarn da tesine gemiti. ddialar Turin
niversitesi'nden Profesr Galileo Ferraris'in dng-sel manyetik alan ilk
bulan kii olduu yolunda geliiyordu. Gerekten de 1885 ylnda sorunun
zm konusunda baz fikirler vermiti, ama hibir ilerleme kaydedememiti.
Buna karlk Tesla dngsel manyetik alan buluunu 1882 ylnda yapmt ve
bunu takip eden iki ay ierisinde, daha sonra patentini alaca aygtlar da
ieren, tm sistemi gelitirmiti. lk indksi-yon motorunu da yapmt. Ferraris
ise bu sisteme uygun alabilecek pratik bir motor retilemeyecei sonucuna
varmt.
Buna karn Londra'da The Electrician dergisi tarafndan halka, Ferraris'in yeni
bir icatta bulunmak zere olduu duyurulmutu. Editrler Tesla'nn icadn
duyduklarnda ise, yanl bir ekilde, Ferraris'ten ilham aldn yazmlard.

Westinghouse ile Edison arasnda srmekte olan amansz mcadele

nedeniyle, Edison cephesi Tesla'y karalamak iin ayana gelen bu frsat
deerlendirmek zere elinden geleni yapacakt. Ferraris konusunda kan ama
doru ama yanl sylentiler de herhangi bir frsat gibi, deerlendirilmeye
deerdi.
ki sekin gmen (her ne kadar sonradan Edison'un tarafnda g birlii
edeceklerse de) hemen Tesla'y savunmaya koyulmulard. Steinmetz, Elektrik
Mhendisleri Enstits iin hazrlad bir raporda yle diyordu: "Ferraris
sadece kk bir oyuncak yapmt, neticede manyetik devreleri demir deil
hava olmulard, geri ikisi arasnda pek fark da yok..."
Profesr Michael Pupin de Tesla'ya unlar yazacakt: "Ferraris balonu
rakiplerin tarafndan fazlasyla iirildi. Ben olay yle gryorum, Ferraris'in
dnen havuzu ile Tesla'nn dnen manyetik sahas arasnda dalar kadar fark
var. Bu ikisi arasndaki fark bana gz ard edilemeyecek kadar byk
grnyor ve bu konuya parmak baslmal, iin gerei duyurulmal..."
Aratrmalarna gmlen Tesla'nnsa icatlar evresinde toplanan dmanca
dalgalardan pek haberi yoktu. O imdi, yepyeni bir elektrik dnyasnn iinde
yayordu.
Westinghouse ise tanklk etmekten ve demeler vermekten arta kalan
zamanlarnda endstriyel evresini nne geilmez bir hrsla bytyordu.
Colorado'da kk bir madencilik kasabas olan Telluride'de Tesla'nn ilk ticari
amal motorlar ve jeneratrleri Westinghouse tarafndan ina edilmekteydi.
1891 ylnda maden kamplarna elektrik salamak amacyla kurulacaklard.
6. ALEV KILICI
Dnya, yakasn brakt ve Manhattan'daki laboratuvarnda en byk ak
elektrik ile ilgilendii srece Tesla dnyann en mutlu insanyd. 1880'lerin
sonunda ve 1890'larn banda ksa da olsa byle bir dnemin tadn
karabilmiti. Ama Amerika ve Avrupa'da tka basa dolu salonlarda drt
konferans verdikten sonra dnyann en nl bilim insanlarndan biri haline
gelmiti ve zel hayat bir daha asla eskisi gibi olamayacakt.
Konferans krssnde, tehlikeli gsteriler iin giydii yksek mantar
tabanlklaryla iki metreye ulaan boyuyla, beyaz giysisi ve kravatyla garip
grnl bir leylee benziyordu. Yaptklarna snmaya baladka yksek
oktavl sesi heyecanla daha da yksek perdeden kmaya balyordu.
Kendilerini akan szcklerin ritmine, klarn oyununa ve byye kaptran
dinleyiciler de transa gemi gibi onu izliyorlard.
Bilimin dili yetersiz kaldndan Tesla grsel efektleri, alevlerin ve n
dansna ak bir ozan gibi anlatyordu. Gerekten de Tesla buna, enerjiyi iine
emmek kadar nem veriyordu. Bununla beraber teknik detaylar konusunda da
eline su dkebilecek nitelikte bir bilim insan daha bulunamazd.

Ate oyunlar en azndan yirmi kere tekrar ettii deneylere dayanmaktayd.

Ekipmanlarn hepsi yeniydi, bizzat kendisi tarafndan tasarlanm ve genellikle
kendi atlyesinde retilmiti. Ayn gsterinin iki kez tekrarlandna nadiren
rastlanrd.
O gnlerin bilimsel terminolojisi yetersiz kald iin onun fra adn verdii
vakumlu bir tpte hafife boalan ve k saan elektrik yk aslnda elektron
ve iyonize olmu gaz molekllerinin yayd nlard. "imdi sizlere siklotronu
aklayacam" diyemiyordu nk byle bir szck henz yoktu ama
aklad ve sergiledii eyin atom paralanmasnn ilk rneklerinden biri
olduu dnlyordu bilgi sahibi kiiler tarafndan.
"imdi elektron mikroskobunu; kozmik nlar; radyo vakum tpn; X
nlarn anlatacam" da diyemiyordu. Audi-on'un mjdecisi olan vakum
ampuld, radyoyu anlatmak iin de telsiz deniliyordu, telsizin ortaya kmasna
ise daha zaman vard. O laboratuvarnda saydam olmayan fotoraf klielerinin,
grlebilen ve grlemeyen klarn tanmn yaparken Rntgen bile X
nlarnn hangi amalarla kullanlabileceinden habersizdi. Ve Tesla "herhangi
bir madde yakmadan, hatta kimyasal bir reaksiyona girmeden yanan" alevden
bahsederken, muhtemelen, plazma fiziinin alanna girmi bulunuyordu.
Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits'nde yapt konumada yle
syleyecekti: "Aklanamayan alacak olaylar olarak grdmz
fenomenlere artk farkl bir gzle bakyoruz. ndksiyon bobininin kvlcm,
akkor lambann ldamas, akmlarn ve mknatslarn mekanik gleri artk
kavraymz tesinde deiller; eskiden olduu gibi anlalamaz deiller. Tam
tersine aratrmalar basit bir mekanizmann zihnimizde canlanmasn salyor.
Halen gerek doalar hakknda ancak varsaymlara dayanarak konuabiliyor
olsak da gerein ok da uzaklarda bir yerlerde gizlenmediini biliyoruz. ten
ie, tam anlamyla bir kavraya vakf olacamz sezinliyoruz. Hala bu gzel
olgulara, garip glere hayranlk duyuyoruz ama artk biare deiliz..."
Elektriin ve manyetizmann gizemli etkileyiciliinin, "doadaki gler
arasnda ei bulunmayan, grnrde dual karakteri; ekimi, itici gc ve
rotasyonuyla, gizemli etmenlerin ilgin hareketliliiyle" insan zihnini
etkilediini ve harekete geirdiini sylyordu.
Ama tm bunlar nasl aklanabilirdi?
"Gksel nesneler gibi eksenlerinde hareket eden ve frl frl dnen, gzle
grnmeyen bir dnyaya ait olan atomlar, molekller dnerken muhtemelen
beraberlerinde statik eter de, bir baka deyile statik yk de tamaktadrlar. Bu
bana gre en akla yakn aklamadr ve aratrmalarn oundan da bu sonu
kmaktadr. Molekllerin ve eterlerinin dn eter gerilimini ya da
elektrostatik gerilimi, ortaya kartmaktadr; eter gerilimlerinin eitlenmesi
dier hareketleri ya da elektrik akmlarn ve yrngesel hareketler de elektro ve
srekli manyetizma etkilerini yaratmaktadr."

Ayn uzman grup nnde, endstride devrim yaratan ve ok uzaklardaki

evlerin bile aydnlatlabilmesini salayan enerji sistemini tantmasnn
zerinden yl gemiti. imdi de hayretler iindeki ayn toplulua k ve
elektriin doas zerine yrtt aratrmalarn anlatyordu.
Konutuu krs, ii gaz dolu tplerden yaylan kla ok ekici bir tarzda
aydnlatlmt, bazlarnn parlamas iin fosfor, bazlarnda da uranyum
kullanmt. Bunlar bugnk floresan lambalarn ncleriydiler. Tesla bunlarn
patentini almay ya da piyasaya srmeyi hi dnmemiti; gerekten de
pazara ancak elli yl sonra kacaklard. Sylev iin tplere, tipik bir ekilde,
isimler takmt. Bunlar arasnda yalnzca nl bilim insanlarnn adlar yoktu,
bazlar nl Srp airlerin adlarn almt.
Bir masaya dnerek eline narin bir para ald. "te iindeki hava ksmen
boaltlm bir cam tp. Onu elime alyorum, bedenimin bir paras yksek
gerilim tayan tellerden biriyle temas halinde ve elimdeki tp de harika bir
ekilde yanyor. Hangi durumda brakrsam brakaym, nereye tarsam
tayaym, tutabildiim srece, yumuak, ho tkenmeyen bir ltyla
parl-damaya devam edecektir."
Elinde tuttuu tp parldamaya balaynca -dier gsterilerin yan sra bu
alternatif akmn gvenirlii hakknda politik bir mesaj da iermekteydi"Profesr" Brown, Edison'un ajan, izlemekten vazgeecek ve hzla salonu terk
edecekti. Patronu bu inanlmaz olay duyunca trnaklarn yemeye balayacakt.
Ama Pittsburg'dan srf bu konferans dinlemek iin gelmi olan Geor-ge
Westinghouse ne eilmi, ban bir o yana bir bu yana sallyor,
glmsyordu.
Bir sonraki gsterisi, gazlarn basnc drlm ortamlarda yksek iletkenlik
sergilediklerini kefettikten sonra icat ettii, yksek frekansl bir enerji
kaynana balanm telsiz, ya da elektrotsuz, dearj lambalard. Bunlar,
gsterdii gibi, odada istediiniz yere gtrebilirdiniz ama onlar rktc bir
ekilde yanmaya devam edeceklerdi. Bunlar hibir zaman pratik amalarda
kullanlmak zere piyasaya srlemeyeceklerdi ama yeni alnmaya balanan
patentlerin de gsterdii gibi, seksen yl sonra bile bu konudaki aratrmalar
hep devam edecekti.
Sylvania GTE International'n bamhendisi Roland J. Morin sonralar unlar
ifade edecekti: "undan eminim ki, bu k kaynaklarnn Chicago Dnya
Fuar'nda (1893) Tesla tarafndan sergilenmesi, daha sonralar D. McFarlan
Moore'un floresan lambay gelitirmesini ve bunlar ticari amal kullanma
amasn tevik etmitir...", Uzun parmakl, marifetli elleri bir baka paray
kavrad.
"te tek bir tele bal havas alnm bir ampul... Onu avucu-ma alyorum ve
iindeki platin tel gl bir akkor halini alyor.
"te ana tele balanm bir dier ampul. Metalik soketine dokunduum anda
ii fosforik kl muhteem renklerle doluyor.

"Ve ite, bu platformun zerinde durduum srece yaltlm bir durumdaym;

bu indksiyon bobininin ikincil terminallerinden birisine dokunuyorum... ve
grdnz gibi hzla titreyen dier ucundan k huzmeleri yaylmaya balyor.
"Bu tel rgden yaplm iki levhay bobinin terminallerine takyorum. Ykn
boald geit... k seli formunu alyor."
Dinleyiciler zaman zaman grsel heyecann onun iin ie yarar sonular kadar
nemli olduunu dnmeye balyorlard ama hemen sonra Tesla ard ardna
"ie yarar olgular" da sunmaya balyordu gzler nne.
rnein, tek tele bal alan bir motor sergiliyordu, dn devresi telsizdi.
Ve saduyu sahibi olmakla, laf gzafa pabu brakmamakla vnen adamlar,
tamamen telsiz alabilecek motorlardan bahsederek bylyordu. Bolukta
kullanlmay bekleyen enerjiden sz ediyordu.
"Bu mmkn" diyordu, "bu tip 'telsiz' diyebileceimiz motorlar, youn
olmayan havada olduka uzak mesafelerden iletim ile altrlabilirler.
Alternatif akmlar, zellikle de yksek frekansl olanlar, younluu ok da az
olmayan gazlar iinden dahi inanlmaz bir rahatlkla gemektedirler. Havann
yksek katmanlarndaki younluk azdr. Bolukta birka kilometre ykseklie
kabilmenin nnde yalnzca doasnda mekanik olan engeller var. una hi
phe yok ki, yksek frekans ve ya yaltmnn kullanlmas ile elde
edilebilecek devasa potansiyelle parlak dearjlar kilometrelerce az younluklu
hava iinden aktarlabilir ve bylece yz binlerce beygirgcndeki enerjinin
ynlendirilmesi ile merkezi kaynaklardan ok uzak mesafelerde olan motorlar
ya da lambalar iletilebilir... Ancak bu projeden henz bir olaslk olarak
bahsediyoruz. Enerjiyi bu ekilde nakletmemize de gerek kalmayacaktr. Enerji
nakletmemize gerek kalmayacaktr. Kuaklar sonra makinelerimiz uzayn
herhangi bir noktasndan alaca bir enerji ile ilemeye balayabilecektir. Bu
duyulmam bir fikir deil... Bunu topraktan enerji alan Ant-heus syleminden
biliyoruz; muhteem matematikilerimizden birisinin dncelerinde
buluyoruz... Uzayda enerji var. Bu enerji statik midir, yoksa kinetik midir? Eer
statikse umutlarmz boa kar; eer kinetikse -ki bunun byle olduundan
eminiz- o zaman insann makinelerini doal deirmenler gibi al-trabilmesi
yalnzca bir zaman meselesidir..."
Tesla'nn ovunun yldz ise (daha sonralar ngiltere ve Fransa'daki
seminerlerinde de yer alacak olan) onun karbon lambas dedii, neredeyse
tamam bo olan, alt inlik vakumlu bir tpt. Aratrmalar ile bilimsel keifler
dnyasnda yepyeni blgelere seyahat ediyordu.
Bu, yksek frekansl akm kaynana bal tek bir telin ucunda kat bir metal
monte edilmi cam bir kreydi. Merkezi "dme" elektrostatik bir ekilde
evredeki gaz molekllerini cam kreye doru harekete geiriyordu. Daha
sonra gerisin geri dmeye doru ekiliyorlar, arpyor ve onu styorlard. Ve
her saniyede milyonlarca kere tekrarlanan bu ilem sonucunda dmenin
akkor haline gelmesine yol ayorlard.

Kaynan gcne bal olarak, birok maddeyi annda buhar-latrabilen ya da

eritebilen scaklklar ortaya kabiliyordu. Tesla deneyi elmaslar, yakutlar
kullanarak tekrarlamt. En sonunda karborundumun (karbon ve silikon
karm) dierleri kadar abuk buharlamadn ve krenin iinde tortu
brakmadn kefetmiti. Bylece icadnn ad karbon lambas olarak kalacakt.
Akkor halindeki maddeden yaylan scaklk tpn iindeki kk miktarlardaki
gaz molekllerine aktarlyordu, bu sayede de Edison'un akkor lambas iin
harcanan ayn oranda enerji ile yirmi kat daha fazla parlaklk elde ediliyordu.
Vcudunda dalgalanan yz binlerce voltluk yksek frekansl akmlarla birlikte,
elinde akkor halindeki gnein bir minyatrn tutarak ayakta duruyordu.
Kozmik nlar olduuna inand eyi sergilemekteydi. Gnein yksek elektrik
yk tayan ve her biri yksek hz nedeniyle enerji yklenmi kk
paracklar yayan akkor halinde bir ktle olduunu dnyordu. Ama bir kre
iine kapatlmad iin gne, nlar uzayn derinliklerine yaylmalar iin
brakyordu.
Tesla tm uzayn bu paracklarla dolu olduunu dnyordu, dnya ya da
dier maddeler srekli bu bombardmana maruz kalyordu; tpk karbon
lambasnda olduu gibi en kat maddeler dahi atomik toz haline
dnyorlard.
Bu tip bir bombardmann ortaya klarndan biri afak l-damasyd.
Yntemleri zerine bir kayt olmamasna karn, bu tip kozmik nlar tespit
ettiini, enerjilerini hesapladn ve yzlerce milyon voltluk bir hzla hareket
ettiklerini bulduunu duyurmutu.
Duyduklar bu olaanst iddialarla gzleri iyice alan seyirciler arasndaki
fizikiler ve mhendisler dikkat kesilmilerdi. Peki ama kantlar neredeydi?
Bugn gneteki termonkleer reaksiyonlarn radyo dalgalarnn ve
partikllerinin yan sra, X nlarnn, ultraviyole, grlebilir ve kzltesi
nlarn, gnein yzeyinde metrekarede 64 milyon wattlk (ya da volt-amper)
bir oranda yaylmasna yol at biliniyor.
Elde edilen yeni bilgilere gre, kozmik nlarn ok eitli ekil ve formda
ortaya ktklar biliniyor. Partikller yksek enerji reten arpmalar
yaptnda kozmik nlar oluuyor. Bunlar yalnzca gneten deil, dier
yldzlardan, novalardan ve patlayan yldzlardan yaylyor.
Dnyann evresinden gemekte olan ve manyetik sahasnn etkisine giren
solar elektron ve protonlar Van Ailen radyasyon kuaklarn oluturuyorlar.
Grlebilen ve grlemeyen solar radyasyon gezegenlerin yzey scaklklarn
tayin ediyor. Tan yeri kzarkl (aurora) da yldzlardan yaylan partikllerin
atmosferimizin st tabakalarndaki atomlarla arpmalarndan kaynaklanyor.
Tesla'nn konferansndan be yl sonra, Fransz fiziki Hen-ri Becquerel
uranyum tarafndan yaylan gizemli nlar kefedecekti. Marie ve Pierre Curie
de uranyum atomlar ve srekli patlama halinde olan radyum zerine yaptklar

almalarla onun kefini dorulayacaklard. Tesla, yanl bir ekilde, kozmik

nlarn basite radyum, toryum ve uranyumun radyoaktivitelerinden
kaynaklandn dnmt. Ama, "kozmik n" yani yksek enerjili subatomik partikller (atomalt paracklar), bombardmannn dier maddeleri
radyoaktif bir hale getirebilecei konusundaki fikri, daha sonralar Irene Curie
ve kocas Frederic Joliot'un da 1934 ylnda ortaya koyacaklar zere,
tamamyla doruydu.
Tesla'nn yaad zamanlarda kozmik nlar hakkndaki bu teori kabul
edilemez grldyse de, bu alandaki almalaryla nlenecek iki bilim insan
Tesla'dan ilham aldklarn belirteceklerdi. Dr. Robert A. Millikan'n kozmik
nlar yeniden kefetmesi iin otuz yl daha gemesi gerekecekti. Bunlarn k
gibi titreimden kaynaklandn yani ykl paracklar deil fotonlar olduunu
dnyordu. Bu, 1940'larda iki Nobel dll bilim insan arasnda, Millikan ile
kozmik nlarn, Tesla gibi, maddenin yksek hzl paracklarndan olutuunu
dnen ve bunu ispatladn iddia eden Arthur H. Compton arasnda bir sz
dellosunun balamasna neden olacakt.
Her ikisi de Victoria dneminin bilim insanlarnn kendilerine brakt mirasa
sayg duyuyordu. Fakat bilimin gidiat kozmik nlarn her ikisinin de
dndnden ok daha karmak ve eitli olduunu ortaya koyacakt.
Tesla'nn Columbia College'da 1891 ylnda yapt gsteride izleyicilerini
byledii karbon lambas ayn zamanda elektron mikroskobunun da
ekirdeini oluturuyordu. Yksek gerilime sahip, telin aktif olan bir
noktasndan dzgn dorular eklinde yaylan elektrikli paracklar retiyordu.
Bu paracklar krenin eperlerinde, kaynaklandklar mikroskobik blgenin
modelini oluturan fosforlu imgeler oluturuyordu.
Karbon lambasnn rettii etkilerden biri de rezonanst. Rezonans ilkesini
aklarken Tesla sk sk arap barda ve salncak analojilerine bavururdu. Bir
arap bardann keman sesi nedeniyle krlmasna, kemann havada yaratt
titreimlerin bardan titreimleri ile ayn frekansta olmas neden oluyordu.
rnein salncakta sallanmakta olan yz kiloluk bir adam ve onu ancak yarm
kiloluk bir gle itmeye alan yirmi be kiloluk bir ocuk dnn. Bununla
birlikte ocuk salncaa her seferinde yarm kiloluk bir g katabilmeyi
baarabildii takdirde, en sonunda sallanan adamn frlayp gitmesini nlemek
iin durmak zorunda kalacaktr.
"lke amaz" diyordu Tesla, "tek yaplmas gereken doru zamanda kk bir
miktarda g ilave etmeyi srdrmekte baarl olabilmek."
Bu nedenle Tesla'nn karbon lambasnn atom paralaycsnn ncs olduu
da dnlebilir. Havas ksmen alnm bir krenin ierisine kat karbonudrum
yerletirerek, ieride kalan hava molekllerinin yklenmesini ve bylece de
telden krenin eperlerine doru hzla yaylmalarn, daha sonra da tele geri
dnmelerini salyordu; sonuta karbon krecikleri telde atomik tozlar haline
dnyor ve salnmakta olan hava moleklleri ile birletiklerinde bu daha da
byk bir krlmaya yol ayordu.

"Frekans gerektii kadar artrlabilse, camn mkemmel olmayan elastikiyeti

nedeniyle ortaya kan kayp da szn etme-\ ye demeyecek seviyelere
ekilebilecektir..." diyordu.
1939 ylnda California Berkeley niversitesi profesrlerinden Ernest Orlando
Lawrence siklotron icad ile Nobel dlne layk grlecekti. Aklama
yleydi: "1929 ylnda Orlando Lawrence... bir Alman fiziki tarafndan
yazlm olan ve vakumlu bir tpteki potasyum atomlarna bir yerine iki
elektrostatik itme verildiinde verilen voltaj uyarnca ykleneceklerinin iki kat
enerji ile yklendiklerini anlatan yazsn okumutu. Lawrence yle
dnmt: tme iki katna kartlabildiine gre, , ya da daha fazlasna da
kartlamaz m? Sorun paracklara her seferinde, salnca sallayan ocuun
yapt gibi momentum fazlasyla ykselene kadar, biraz daha gl bir itme
vermekte idi."
Lawrence, mumdan ve camdan oluan bir partikl hareketlendirme makinesi
yapt. Diske benzeyen yaps ile vakumlu hcrecik sadece be santimetre
geniliindeydi. inde yarm kek kutularna benzeyen ve D tabakalar denilen,
iki elektrot bulunuyordu. Vakumlu hcreciin dnda ise bir elektro mknats
vard. Elektriklenen paracklar ya da protonlar ok yksek hzlara eriene
dein manyetik bir saha ierisinde dnyorlar, daha sonra da dar bir aknt
halinde atomik kurunlar gibi hcreciin dna frlatlyorlard. Lawrence'n
rettii ilk modele siklotron ad verilmiti nk protonlar bir ember halinde
dndryordu. Lawrence ksa bir sre ierisinde protonlar 1.2 milyon elektron
voltluk bir enerji ile ateleyen daha byk bir modelini de retecekti.
Tesla'nn aslnda karbonun atomik yapsn paralamas pek sz konusu deil.
Kendisi dahi ieride kalan gazlarn karbon teli iddetli bir ekilde etkilediini ve
akkor haline ya da katnn plastie yakn bir evresine dntrdn
dnyordu.
Lawrence, Tesla'nn molekler bombardman lambasndan habersiz olabilirdi.
Fakat una hi phe yok ki Washington'da-ki Carnegie Enstits'nde Gregory
Breit ve ekibi tarafndan
1929 ylnda yaplan atom paralayc retme almalarndan haberi vard
nk bu grup gerekli enerjiyi salamak iin 5 milyon voltluk Tesla bobini
kullanyordu. Bu tip bir ekipman olmadan atomu paralamak asla mmkn
olamazd.
Tesla'nn karbon lambasnn, ya da molekler bombardman lambasnn
aklamalar be ayr bilim topluluunun kaytlarnda bulunabilir. Ne yazk ki
hibir topluluk 1890'larn balarnda Atom a'nn bu nc modelinin nasl
kullanlabilecei hakknda bir fikir sahibi deildi.
Frederik ve Irene Juliot-Curie, Henri Becquerel, Robert A. Millikan, Arthur H.
Compton ve Lawrence; hepsi de Nobel dl aldlar. Victor F. Hess 1936 ylnda
kozmik radyasyonu kefettii iin Nobel dlne layk grld. Bilim
evrelerinde ad geen tm bilim insanlarnn alt alanlarda Tesla'nn

nclk ettii en azndan hatrlansa, adalet hi olmazsa bir nebze yerini bulmu
olacakt.
adalarnn ou -belki de hepsi- Tesla'nn almalarn tam olarak
anlamakta glk ekiyordu ama Tesla en azndan birkann gr alanlarn
geniletebilmeyi baarmt. Ve bugn olduu gibi, o zamanlarda da onu ilk
defa kefedenler geici bir lgnla kaplyorlard. "Baarl bir retmen
olmakla kalmyordu" diyor daha sonralar radyoya yapt eklemelerle nlenen
Edwin H. Armstrong, "ayn zamanda dierlerinin almas g sorunlar olarak
grdklerini, o geici olarak grebilecek bir hayal gcne sahipti ve bu g de
byk bir ilham kayna oluyordu. Onun dnd hedeflerden bazlar u an
bile hayal dnyasnn bir paras olarak kalmtr."
ngiliz bilim insan J. A. Fleming, Tesla'ya yle yazmt: "Byk baarnz
nedeniyle sizi btn kalbimle kutlamak isterim... Bundan byle hi kimse sizin
birinci snf bir byc olduunuzdan: Alevli Klcn Hakimi olduunuzdan
phe etmeyecektir."
Bu dnemde ard ardna rnler veren Tesla'nn verimliliine ulamak
mmkn deildi. alt bir dzine alanda, bakt her yerde bir eyler
buluyordu (ama her zaman aratrmalarnn kalbindeki elektrik ile, bu gizemli
nesne ile ilgili). Ona gre belirli fizik yasalarn hie sayan transandantal
glerin akm sz konusu idi, modern teoride olduu gibi, belirli partikl
yasalarna uyan ayr paracklar ya da dalgalar deil.
Bununla birlikte, elektronun kendisi ancak 1897 ylnda ngiliz fiziki Joseph J.
Thomson tarafndan kefedilecek olmasna karn, be yl boyunca
almalarn modern elektroniin yolunu izecek bir dorultuda
younlatracakt.
1831 ylnda, Faraday mekanik enerjinin elektrik akmna dntrlebileceini
gstermiti. Daha sonra, Tesla'nn doum ylnda ngiliz Lort Kelvin, Amerikal
Srp'a mekanik yollardan retilebilenden daha yksek seviyelerde yksekfrekansl akm retilebilecek yeni bir kaynak bulma almalarnda ilham
kayna olacak bir keifte bulunacakt.
Bir kondansatrn yk boalrken elektriin bir levhadan bir dierine su gibi
aktna inanlrd. Kelvin bu srecin daha karmak olduunu ortaya koymutu.
Yani elektriin bir levhadan dierine daha sonra da gerisin geri hcum ettiini
bulmutu. Bu, elektrik yk tamamyla boalana dein sryordu ve saniyede
yz milyonlarca defaya ulaan yksek bir frekansta dalgalanyordu.
Tesla Budapete'de dngsel manyetik alan kafasnda canlandrdnda,
evreni, geni bir oktav yelpazesinde yaylan bir alternatif akm senfonisi olarak
hayal etmiti. Saniyede 60 devirli, dk oktavlardaki bir notayd. Daha yksek
oktavlardan birinde, saniyede milyarlara ulaan devir says grlebilen k
demekti. Dk frekansl alternatif akm ve k dalgalan arasndaki geni
sahadaki elektrik titreimlerini kefetmesinin kozmik senfoniyi anlamasn
kolaylatracan dnyordu.

James Clerk Maxwell'in 1873 ylnda gerekletirdii alma, grlebilen

n altnda ve stnde geni bir elektromanyetik titreim sahas -daha ksa
ve daha uzun dalga boylarndaki titreimler- olduunu ortaya koyuyordu. Bu
teori k ya da sdan daha uzun dalgalar zerine alan ve ilk insan yaps
elektromanyetik radyasyonu Bonn'da, 1888 ylnda reten Alman profesr
Heinrich Hertz tarafndan test edilecekti. Hertz indksiyon bobini ile yapt
deneylerle bir manyetik sahann varln ispat etmiti. Ayn anda ngiltere'de
Sir Oliver Lodge telefon devrele-rindeki kk elektrik dalgalarn hesaplamaya
alyordu.
Hertz'in ekipman yetersizdi ve bobini hem kullansz hem de tehlikeliydi.
Tesla ise daha farkl ve stn bir eyle ortaya kmak zereydi: Saniyede 33 bin
devire (33 bin Hz.) kadar frekanslar retebilen bir dizi yksek frekans
alternatr. Bu tip bir makine aslnda uzak gelecekte srekli radyo dalgalar
iletiiminin gelitirilmesinde kullanlacak alternatrlerin ncsyd ama
Tesla'nn kendi amalan iin hala yetersizdi. Bu nedenle, Tesla bobini olarak
anlacak hava zl transformatr yapmaya balayacakt. Bu transformatr,
grece dk voltajl yksek akm, yksek frekansl, yksek voltajl dk
akma dntrecekti.
Bugn her trl radyo ve televizyon setinde u veya bu ekilde yksek voltaj
kullanlyor. Yksek voltaj retmekte kullanlan bu aygt ksa srede tm
niversitelerin bilim laboratuvarla-rnda aratrma donanm olarak kullanlmaya
balayacakt. Bu aygt, orijinal Hertz devresinin zayf, iddeti ok dk
titreimlerini dntrebiliyor ve istenilen byklkte devre elde edilmesini
salyordu. Bu alma ile Tesla, Marconi'nin ilk deneyleri iin birka yl
nceden zemin oluturmu oluyordu.
Bu yksek voltajl cihazn tam anlamyla havadan yaltlmas gerekiyordu,
bunun iin de ya kullanlyordu. Daha sonraki tm yksek gerilimli ve ticari
amal ekipmanlarda da bu yntem kullanlacakt. Tesla bobinlerdeki direnci
azaltmak iin her biri ayrca yaltlm tellerden oluan erit halinde iletkenler
kullanacakt. Genellikle aratrmalarndan ban kaldrp bululan-nn patentini
alacak zaman bulamad iin bu da kamuya mal olan bilgiler arasna
karacakt. Daha sonralar bu buluu Lit-zendraht "(erit tel") teriminden
ksaltlm "litz tel" ad altnda piyasaya srlecekti.
Daha sonra yksek frekansl akmlarda ihtiya duyduu zellikleri karlayacak
yeni bir dinamo gelitirecekti (bu sktrlm hava. ya da buhar ile
altrlabilen valfsiz, tek silindirli bir motordu). Ulat hzda etkileyici bir
ekilde sabit kalabiliyordu, bu sayede Tesla bu motoru 60 devirli okfazl
sistemine adapte ederek, ezamanl motorlar kullanarak ve dililerini uygun
ekilde klterek dnyann alternatif akm kullanlan herhangi bir yerinde
zaman belirtmesi amacyla kullanlabileceini dnd. Bu, modern elektrikli
saatin ncs olacakt. Keiften kefe dur durak bilmeden koan Tesla bu icad
iin de patent almayacakt.
Bununla da kalmayacak, yz binlerce voltluk yksek frekansl elektrik
kulland tehlikeli deneylerinden edindii tecrbe ile dnya iin ok nemli
olan bir eyi daha kefedecekti. 1890 ylnda, yksek frekansl akmlarn insan

bedeni zerinde saaltc bir deeri olduunu duyuracakt. Bu ilem diatermi

ad ile anlmaya balanacakt. Bu keif ile birlikte, Avrupa ve Amerika'da
bundan yknen pek ok ilk rnein treyecei, ok geni bir tbbi teknoloji
sahas doacakt.
7. RADYO
Westinghouse'daki danmanlk grevinin ardndan, kendini telsiz-radyo
almalarna adayan Tesla yorgun dm, ksmi hafza kayb problemi
yaamaya balamt. "la verilmi" gibi uykuda geen dnem sona erdiinde
ocukluunun ilk gnleri dnda gemiiyle ilgili hibir ey hatrlayamadn
fark etti. Doktorlarn dikkate almamas zerine sorunu kendi zekasyla zmeye
karar verdi.
Geceler boyunca ocukluu hakkndaki anlar zerinde younlayor, yava
yava hayatn byte altna almaya abalyordu. Bu aa karma ilemi
srasnda annesi hatralarnda her zaman temel figr olarak beliriyordu. Onun
yanna gitmek iin kar koyulmaz bir istek duymaya balamt.
"Bu arzu o denli kar konulmaz bir hale gelmiti ki tm ilerimi brakp
zlemimi gidermekte buldum zm. Ama labo-ratuvardan uzaklamak bana
ok g geliyordu ve gemi hayatmn tm hatralarn geri armay
baarana kadar birka ay gemiti."
1892 yl balarnda, Avrupa'da bir dizi seminer teklifini kabul etmekte
zorland sralarda, bir gece bir hayal grd. Bu hayalde Paris'teki Hotel De La
Paix'deydi ve annesinin lmek zere olduunu haber veren bir not alyordu.
Tesla'nn yaad bu ksmi hafza kayb dnemi ile ilgili ilgin bir olay da
aratrmalar srasnda temas ettii her eyin canlanmaya ve hzla ileri atlmaya
balamasyd. "Deneylerim-deki en nemsiz noktalar dahi en kk ayrntsna
dek hatrlayabiliyordum. Hatta sayfalarca yaz ve formller kartabiliyordum bu
ayrntlardan."
Annesinin sal konusunda endielenmesinin bouna olmad ortaya kt:
Gospi'ten annesinin salnn gerekten de ktye gittiini belirten
mektuplar gelmeye balamt. Bu arada da dnyann drt bir yanndan
davetler, dller ve ziyarette bulunmas veya konferans vermesi iin mektuplar
alyordu. En sonunda Paris ve Londra'dan gelen teklifleri, sonrasnda dorudan
evine gitmeyi tasarlayarak kabul etti.
Londra'daki Elektrik Mhendisleri Kurumu'nda verdii konferans bilim dnyas
iin byk bir olay olarak kabul edilecek ve ngilizler onun Londra'da kalmasn
isteyecektiler.
"Sir James Dewar, Kraliyet Topluluuna bir konferans vermem konusunda
srar ediyordu. Kararl bir insan olmama karn bu byk skoyalnn srarlar
karsnda kolayca boyun emitim. Beni bir iskemleye srklemi, nme bir

bardak koymu ve iini yanardner renklerin tmn ieren ve nektar tadnda

kahverengi bir iecekle doldurmutu."
Dewar, onu hayrete drecek ekilde unlar sylemiti: "te imdi
Faraday'in iskemlesinde oturuyorsun ve onun itii ikiyi yudumluyorsun." Bu
erefe ondan baka hi kimsenin nail olmad konusunda srar etmi ve bu
ekilde tartmadan stn kan taraf olmutu. Franszlar bir gn daha
bekleyebilirlerdi.
Bilim dnyasnn st tabakasnn hazr bulunduu, ngiltere Kraliyet Topluluu
nnde verdii seminer gen mucide daha da fazla vg yamasna yol at. O
zamanlar Kraliyet Toplulu-u'nun bakan olan sekin fiziki Lort Rayleigh,
temel keifleri gn na karma yeteneinden dolay gen mucidi kendi
alma yntemini gzden geirmesi konusunda sktrmaya balayacakt.
Tesla'ya gelecekte tek bir aratrma konusu zerinde younlamasn tavsiye
ediyordu. Bu, tm cevaplar bir kerede bulmak isteyen bir bilim insan iin sra
d bir fikirdi.
Tesla'nn almalarn hayranlkla izledii Sir William Cro-okes da, seminerden
sonra oteline yollad mesajla, kendi bedenini garip elektrik efektlerinde
kullanmasnn byk bir ilham kayna olduunu belirtiyordu.
"Sevgili Tesla" diye yazyordu notta, "Siz tam anlamyla bir peygambersiniz.
Yeni bobinimi henz bitirdim ancak sizin bana verdiiniz kk model kadar iyi
ilemediini grdm. Korkarm ki fazla byk oldu... Bir kutbundan tuttuumda
bedenime yaylan fosfor, kk olann saladnn yannda snk kalyor..."
Gzlemci Crookes mucidin bitkinliini fark etmiti, onu fiziksel ve sinirsel bir
kntnn eiinde olduu konusunda uyarmaktayd. "Umarm en ksa
zamanda yurdunuzun dalarnda alrsnz soluu" diye yazyordu. "ok fazla
alyorsunuz ve eer kendinize zen gstermezseniz keceksiniz. Bu
mektuba cevap verme ya da bir kiiyi daha grme zahmetine katlanmaynz ve
ilk trenle yola knz."
Sir William haklyd ama tavsiyesinin yerine getirilmesi Tesla iin imkanszd.
Gen mucit hemen Yksek Potansiyel ve Yksek Frekanstaki Alternatif
Akmlar zerine Deneyler konulu semineri dzenlemek zere Paris'e doru
yola kt ve orada da duyarl elektronik tpleri ile gsteriler dzenleyecekti. Bu
defa izleyicileri So-ciete Internationale des Electriciens ve Societe Franaise de
Physique yeleriydi.
Ayn ay ierisinde, ubat 1892'de, Sir William Crookes, Tesla'nn sezilerini
dorulad. Elektromanyetik dalgalarn uzayda telsiz iletiimi iin
kullanlabileceini varsayan bir makale yaynlad.
Son konferansn da kendisini ezen bir bitkinlik iinde tamamlayan Tesla
kendisini ivedilikle Hotel de la Paix'deki odasna atacakt. Bir haberci annesinin

lmek zere olduunu bildiren bir telgraf mesajn kendisine ilettiinde ba

aa yere aklacakt neredeyse.
Hzla istasyona gitti ve Hrvatistan'a doru yola kmakta olan bir trene atlad.
Yolculuun sonunda bir fayton buldu ve lm deindeki annesinin yanna
tam zamannda vard. Yklmak zereydi ki istirahat etmesi iin evine yakn bir
binaya gtrld.
"Orada aresizlik iinde yatarken" diye anlatr gncesinde, "eer annem
ldnde ben onun yannda olamasaydm bana mutlaka bir iaret gnderirdi
diye dndm... Londra'da yeni dostum Sir William Crookes ile birlikte bir
arkada grubunda spiritalizm zerine tartrken de bu dncelerin etkisi
altndaydm... leriyi grebilmenin son kerte mmkn olduunu dnyordum
nk annem bu dehaya ve zellikle de stn sezgi gcne sahip bir kadnd."
Tm gece boyunca zihni beklentiler ierisinde kvrand ancak sabah erken
saatlere kadar hibir gelime olmad. Hafif dleri ya da "kendinden gemeleri"
srasnda "meleklere benzeyen bulutlar" grmt. "Onlardan bir tanesi bana
sevgi dolu gzlerle bakyor ve yava yava annemin grnmn almaya
balyordu. Bu grnt yavaa odann iinden kayd gitti ve kayboldu. Tam o
anda anlatlamayacak kadar ho ve birok sesin oluturduu bir ark ile
uyandm. Tam bu anda artk emindim, bunu herhangi bir szckle aklamak
imkansz ama annemin ld bana malum olmutu. Ve bu doruydu..."
Bu grnrde transandantal izlenimlerinin dsal nedenlerini bulmak onun iin
nemliydi nk hala insanlarn "etten makineler" olduunu iddia eden
teorisine inanmaktayd. Aadaki "aklama" onun gncesinden alnmtr:
"Kendimi toparladktan sonra uzun sre bu garip olayn dsal nedenlerini
aratrdm ve neyse ki sonusuz abalarmn zerinden aylar getikten sonra
buna ulaabildim. nl bir ressamn bir mevsimi tasvir etmek iin havada
szlen bir bulutu ve bunun zerinde de melekleri resmettiini kefettim ve bu
beni derinden etkiledi. Bu benim ryamdaki ile aynyd, tek fark annemin
benzerinin burada olmamasyd. Mzik, yaknlardaki bir kilisenin korosunun
Paskalya yortusu iin syledii eski bir ayin sarkyd; bu da her eyi bilimsel
bir gereklikle aklyordu.
"Bunlar uzun zaman nce oldu ve ben kesinlikle hibir temele oturmayan
psiik ve spiritel fenomenler hakkndaki dncelerimi deitirmek iin en
ufak bir neden bulamadm. Tm bunlara inanmak entelektel geliimin bir
paras. Dinsel dogmalar artk kabul grmyor. Ama her birey bir eit stn
bir g inancna balanyor. Hepimizin hareketlerimizi ynetecek ve
doygunlua ulamamz salayacak bir ideali olmal, ancak bu ideal maddesel
bir ey deildir; maddesellii amamz salad mddete bu, inan, sanat ya
da bilim olabilir. nsanln huzurlu bir ekilde varln idame ettirebilmesi iin
ortak bir kavramn egemenliini srdrmesi esastr.
"Ruhbilimcilerin ya da spiritalistlerin iddialarn destekleyecek herhangi bir
delil bulmakta baarsz olurken, sadece bireysel eylemlerin gzlemlenmesi ile
deil, ayn zamanda -daha da salam bir kesinlikle- genellemeler yolu ile,

hayatn otoma-tizma okluunu gnl rahatl ile kabul edebileceimi

ispatladm."
Ne zaman arkadalarndan, ya da akrabalarndan biri bir bakas tarafndan
incitilse, o bunu bir "kozmik" ac olarak nitelendiriyordu. Bu, tepkilerinin benzer
olmasna neden olacak bir ekilde insan bedenlerinin benzer bir yapda
olmasndan, ayn dsal etkilere ak olmasndan kaynaklanyordu. "ok
gelimi btnsel bir mekanizmaya sahip, ok duyarl, dikkatli ve evrenin
deien artlarna uygun tepkiler veren bir varla" diyordu, "gl bir mekanik
duyu balanmtr ve bu duyu onun dorudan alglanabilmesi ok g olan
tehlikeleri savuturabilmesini salamaktadr. Ve o kii denetim organlar ar
derecede bozuk olan dierleri ile kar karya kaldnda, bu duyu kendisini
ortaya koyar ve o da "kozmik" acy hisseder..."
Aslnda mucidin yazlarnda bu teorilerinden hibir zaman tam anlamyla
tatmin olamad aka grlyor.
Bu Tesla'nn hayatndaki tek nsezi rnei deildi. Ama o bunlara her zaman
mekanik bir aklama getirmeye, sezgiyle dsal olaylar arasnda balant
kurmaya alyordu. Kz kardei Angelina da lmcl bir hastalktan mustarip
iken Tesla New York'tan, kz kardeine ilerin iyi gitmediini dndn
anlatan bir telgraf ekmiti. (Ryasnda Angelina'nn ykselip kaybolduunu
grmt.) Tesla'nn kuzeni Sava Kosanovi de Tesla'nn bu gelecei
grebilme gcne birok kez ahit olduunu ama onun bu olaylar zerinde
durmak istemediini anlatr. "O duyarl bir insand, bir eylerin yolunda
gitmediini hissederdi ama bunun mistik bir yan yok."
"Herkesin d etkilere tepki veren otomatonlar (robotsu insanlar) gibi olduunu
sylerdi" diye anlatyor. "Ama onda sahip olduu nseziyi olanakl klan dsal
faktrlerin kaynandan asla sz etmezdi."
Kosanovi'e, 1890'l yllarda Manhattan'da bir parti verdikten sonra bandan
geenleri anlatmt. Konuklardan bazlar Philedelphia'ya giden trene binmek
iin hazrlk yapyordu. Tesla kapld "kuvvetli bir drt"nn etkisiyle
konuklarnn treni karmalarn salamt. Ve tren kaza yapacak, yolculardan
pek ou ar bir ekilde yaralanacakt.
Ona gre, annesi lm deindeyken yanna zamannda gidebilmesi tuhaf
bulunabilecek zellikleri sayesinde gereklemiti. Bann, aslnda diken gibi
ve kapkara olan sa yanndaki salarn arasnda bir tutam ak belirmiti. Oysa
yalnzca birka ay sonra eski haline dnecekti hepsi.
Annesinin lmn takip eden birka hafta boyunca kendisi de hasta yatmt.
En sonunda ayaa kalkabildiinde, akraba ziyareti iin Belgrat'a gitti. Dnya
apnda kazand n sayesinde ho karland; buradan da Zagreb'e ve
Budapete'ye geti.
Daha ocukken Tesla, yamur ile yldrm arasndaki ilikiye hayran kalmt.
Anavatannn dalarnda seyahat ederken de, bir bilim insan olarak onu
derinden etkileyen bir deneyim yaayacakt.

"Yaklaan bir frtnadan korunacak bir yer arayndaydm" diye anlatyor

sonradan. "Kara bulutlar gkyznde asl kalmlard ama nedense yamur
dmek bilmiyordu; neden sonra birdenbire bir imek akt ve saanak
boald. Bu gzlem beni dnmeye sevk etti. Bu iki fenomenin, neden
etkileim iinde ve birbirleri ile yakndan balantl olduklar akt.
Dncelerim beni u sonuca gtrd: Yamurun dmesini hzlandran bir
sebep olarak elektrik enerjisisin evresel etkisi o denli byk deildi. Yldrmn
ilevi daha ok hassas bir tetiinki gibiydi.
"Bunun arkasnda muazzam bir baar gizleniyordu. Gereken zelliklerde
elektrik frtnalar retebildiimiz takdirde, tm gezegenin ve zerindeki iklimin
artlan dntrlebilirdi. Gne okyanuslardaki suyu ykseltiyor ve rzgar
bunu mkemmel bir denge kurulacak ekilde uzak blgelere tayordu. Bunu
istediimiz yer ve zamana gre dzenleyebilecek yetenee sahip olduumuz
takdirde, bu muhteem hayat verici artlar kontrol edebilirdik. Kurak lleri
sulayabilir, gller ve nehirler yaratabilir, snrsz miktarlarda devinim enerjisi
elde edebilirdik."
Yldrmlar kontrol etmek, ona gre gnein gcnden yararlanmann en
uygun yoluydu.
"in tamamlanmas doadakilerin yapsna uygun elektrik enerjisi yaratmaya
bal" eklinde dnyordu. "Bu olanaksz-m gibi grnyordu ama ben
denemeye kararlydm.
31 Austos 1892'de The Electrical Engineer sekin elektriki Mr. Nikola
Tesla'nn Hamburg'dan, Augusta Victoria adl buharl bir gemi ile dndn
duyurdu. Annesinin vefatna ve kendisinin rahatszlna yer verdikten sonra
yle denilmiti: "Tesla'nn almalar teki Avrupal elektrik mhendislerinin
aratrma ve incelemeleri gibi, elektrik tarihindeki yerini ald; kendisine
gsterilen sayg tm Amerikallarn, byle bir insann anavatan olarak kendi
lkelerini setii iin gururlandn gsteriyor."
Bilim tarihine, 1893 sonbaharnda Philedelphia Franklin Enstits'nde ve St.
Louis National Electric Light Associati-on'da radyo yaynlarnn ilkeleri zerine
verdii konferanslarla yeni bir ivme kazandracakt.
Bunun ilk kez Marconi tarafndan 1895'de baarld iddia edilse de, kamuoyu
nnde gerekletirilen ilk radyo iletiim gsterisini Tesla, St. Louis'de
dzenleyecekti.
St. Louis'deki seminerde Tesla'nn asistanln o zamanlar yirmi sekiz yanda
olan H. P. Broughton yapyordu. Olu Wil-liam G. Broughton ilerde, tarihi
amatr radyo istasyonu W21R'yi iletecekti ve radyonun 1976 ylnda yaplan
anma programnda babasnn kendisine anlatt kiisel anlardan yola karak,
Tesla'nn St. Louis'deki tarihi gsterisine atfta bulunacakt.
"Seksen yl nce, St. Louis'de, Ulusal Elektrik I Birlii yksek voltaj,
yksek frekans zerine dzenlenen bir seminere sponsorluk yapmt" diyordu

gen Broughton. "Krsde iki ayr grup ekipmann kullanld bir gsteri
dzenleniyordu.
"Verici grubunda, sahnenin bir yannda, kutup tipi, 5-kva, yksek voltaj, ya
doldurulmu datm transformatr, Leyden kavanozlarndan (Leyden jar:
Elektrik depolamak iin kullanlan, ince kalay folyo ile iten ve dtan sarlm,
iinde metal bir ubuk bulunan cam kavanozdan oluan bir aygt. Hollanda Leiden'de icat edildii iin bu ad almtr. .N.) duplike bir kondansatre, bir
elektrik kutusuna, bobine ve tavana doru ykselen bir tele balanmt.
"Sahnenin dier yanndaki alc grubunda da benzer ekilde tavandan sarkan
bir tel, Leyden kavanozlarndan duplike bir kondansatr ve bobin vard ama
elektrik kutusunun yerini voltaj uygulandnda ada floresan lambalar gibi
ldayan Geissler tp almt. Alc ve verici arasnda ise balant salayan
herhangi bir tel yoktu.
"Verici grubundaki transformatr ift azl ak bir alterden gelen elektrik
enerjisinden besleniyordu. alter kapandnda transformatr vzldamaya,
inlemeye balyor, Leyden kavanozlarnn levhalarnn kenarlarnda haleler
beliriyor, elektrik kutusu grltl bir yk boalmas ile atrdyor ve vericinin
anten telinden grnmeyen bir elektromanyetik saha enerjisi uzaya yaylmaya
balyordu.
"Ayn anda, alc grubunda, alc anten telinin toplad radyo frekanslar ile
Geissler tp ldamaya balyordu.
"Bylece telsiz domu oldu. Be kilowattlk bir vericiden bir telsiz mesaj
gnderilmi ve bu mesaj dokuz metre tedeki Geissler tp alcs tarafndan
alnmt...
"Bu seminer gsterisini icat eden, yneten ve aklayan kii, dnyaca nl
dahi Nikola Tesla idi."
St. Louis'deki gsteri, Tesla'nn tabiatyla tercih edecei "dnya apnda bir
mesaj" iermemesine karn ada radyonun tm temel prensiplerini
ieriyordu: 1. Bir anten; 2. Bir hat balants; 3. ndktr ve kapasiteyi ieren bir
anten-hat balants; 4. Ayarlanabilir kapasite ve indktr (ayarlama iin) 5.
Birbirleri ile rezonans iinde olan alc ve verici setleri; ve 6. Elektronik tp
detektrleri.
lk yaynlarda, srekli dalgalarn alcya ses verebilmesi iin titreimli
balantlar kullanlmt. Birka yl iinde elektrik kutusu vericilerinin
sinyallerini alglamak zere kristal dedektrler ortaya kacakt. Bu, Edwin H.
Armstrong, radyoyu amplifika-trl -gc artrlm- ses ana sokana ve
rejeneratif ya da geri besleme devrelerini icat edene dek ticari radyonun
ncs olarak kabul edilecekti. Armstrong daha sonra tm modern radyo ve
radar alclarnn temeli olan Superheterodyne Beat-note (deiik frekanslar
retebilmek iin, gelen radyo sinyallerini vericinin kendisindeki sinyallerle
birletirebilen bir alet. .N.) devresini ortaya karacakt. Columbia
niversitesi'nde lisans okurken Prof. Michael Pupin'in rencisi olan

Armstrong, Tesla'nn seminerlerinden ilham almt. Ama sonradan, Pupin'den

etkilendii iin midir bilinmez, uzun sre radyo patent haklar iin Tesla ile
amansz bir savaa giren Marconi'nin tarafn tutacakt.
Radyo'nun dnyaya kazandrlmasnda, Tesla'nn yan sra, byk emei geen
bir dier bilim insan da Sir Oliver Lodge idi. 1894 ylnda telgraf sinyallerinin
telsiz bir ekilde, Hetzyan dalgalar ile 150 metre uzaa gnderilebildiini
gstermiti.
ki yl sonra gen Marchese Guglielmo Marconi, Lodge'un-ki ile ayn yapda bir
telsiz seti ile Londra'da boy gsterecekti. Doal olarak yarta ba ekenler
arasnda pek esamisi okunmad. Ancak Bologna'da Tesla'nn 1893 yl
derslerinde geni bir ekilde sz ettii ve birok dile evrilen kitabnda tantt
hat balants ve anteni kullanarak batan savma birka deney
gerekletirecekti.
Ocak aynda Tesla, Westinghouse'dan bir telefon ald. irket, Columbian
Exposition adyla da anlan, Chicago Dnya Fu-ar'nn enerji ve aydnlatma
ekipmann kurma iini almt. Tm ebekede Tesla'nn alay konusu edilen ve
yerden yere vurulan AC'si kullanlacakt.
Bu haber hem iyiydi, hem de kt. yiydi nk uluslararas byk bir olay bir
vitrin olarak kullanabileceklerdi; ktyd nk bu dnyada onun iin en
nemli ey olan iini brakmas anlamna geliyordu. Radyo aratrmalar tam da
en nemli ve heyecanl safhasndayd.
"Fuar ne zaman alyor?" diye sordu byk bir korkuyla.
"1 Mays'ta. Yapacaklarmz iin hayli kstl bir vaktimiz var."
"Pekala, Bay Westinghouse" diye yantlad mucit.
Sevgili bobinlerine srt evirerek byk ov iin almaya yolland. Bilim
camiasn hayrete drecek ve halk byleyecek fikirler daha yolda zihnine
akn etmeye balamt. Bu teklifi geri evirmesi de pek mmkn deildi zaten.
Birleik Devletler byle bir gsterinin dzenlenmesini hem istiyordu, hem de
buna ihtiyac vard. Bakan Grover Cleveland, Beyaz Saray iin ikinci kez
seildikten ksa bir sre sonra lke batk bankalarn, isizliin ve iflaslarn
amuruna saplanmt. 1893 panii yoksul ile zengine ayn sertlikte indirmiti
amarn. nsanlar, pek yaknda ekmek kuyruklarnda beklemeye balayacaklar
endiesinden uzaklatracak bir eyler gerekiyordu.
Columbian Exposition (Kolombiya Sergisi) ayn zamanda Amerika'nn
kefediliinin -bir yl gecikmeli olmakla beraber-400. yl iin bir kutlama ilevi
de grecekti. Bakan Cleveland dier Avrupa soylular ile birlikte spanya ve
Portekiz kraliyet ailesini de davet etmiti. Ayn zamanda Gelecein ehri'ni
a boacak, fskiyeleri ve makineleri altracak, bayraklar ve flamalar
gnderlere ekecek ve bylece muhteem gsterinin baladn duyuracak
elektrii serbest brakan altn anahtar evirmeyi de kabul etmiti. Dorusu bu

ana alteri indirmek de cesaret isteyen bir iti. Beyaz Saray elektrie 1891
ylnda kavumutu ama bakann elektrik dmelerine dokunmasna hi izin
verilmemiti. htiyatl davranlarak bu grev odaclara verilmiti; ne de olsa
toplum Edison tarafndan olas byk tehlikelere kar srekli uyarlmaktayd.
Fuar gn geldiinde, ehir nefes kesici bir grnmdeydi. Bakan
Cleveland'n fildii ve altndan yaplma altere dokunu-uyla Ik Kulesi
muhteem bir parltyla ldad. Iklar uzayp gitmeye devam ettike aadaki
insanlardan lklar ykseliyordu. Artk her yerden gelecein nabz at,
alternatif akmn sesi iitiliyordu. Aydnlatma anlamasnda General Electric'e
nal toplatan Westinghouse bu kesin zaferin tadn karyordu.
Mays ile ekim aylar arasnda yirmi be milyon Amerikal, bilim, endstri, sanat
ve mimarinin en son harikalarn grmek iin Chicago'yu ziyaret etti. Bu o
zamanki nfusun te birine eitti.
Ziyaretiler nl Nikola Tesla ynetimindeki sergi salonlarna hcum
ediyorlard. Yine beyaz boyunba ve kostmne brnm, yksek frekans
donanm arasnda, birbiri ardna elektrikli mucizeler yaratan bir sihirbaza
benziyordu. Karanlk bir kede floresan tpleri ve lambalarnn aydnlatt bir
masa duruyordu. Uzun tplerden birisinin zerinde Tesla'nn byk bir
maharetle dkme cam kullanarak harf harf iledii "Elektrikiler, Ho geldiniz"
yazs ldyordu. Dier klar Helmholtz, Faraday, Maxwell, Henry, Franklin
gibi byk bilim insanlarn onurlandryordu. Ve tabii bilim dnyasndan
insanlarn adlarnn yanna, Yugoslavya'nn yaayan en byk airinin adn da
koymay unutmamt: Zmaj Jovan.
Alternatif akmn nasl ilediini sergileyen gsterilerinin toplad ilgi her gn
giderek artyordu. Kadife kapl bir masann zerinde kk metalik nesneler bakr toplar, metal yumurtalar- vard ve bunlar aralarndaki uzaklk sabit kalmak
zere yksek hzlarda dnyorlard.
Bir osilatre balanm ilk senkronize elektrikli saati ve datc dearj bobinini
sergiliyordu. zleyiciler kullanlan teknolojiden pek bir ey anlamyorlard ama
dikkat kesiliyorlard. Ve kendisini alev topuna evirdiinde insanlar korku ve
merak iinde haykryorlard.
Tesla'nn arkada olan bir grup kadn New York'tan irketin konuu olarak
fuara getirilmilerdi. Tesla'ya kur yapyorlar, dnme dolaba biniyorlar ve Bayan
Potter Palmer'n (Chicagolu Bayan Astor -Nancy "Langhorne" ASTOR, Vikontes
(1879-1964); ngiltere parlamentosunun ilk kadn yesi. .N.) yeni elektrikli
frn, fan ve hatta elektrikli bulak ykama makinesi ile donatlm -kadnlarn
zgrln mjdeleyen- model mutfan bulunduu Kadnlar Binas'n ziyaret
ediyorlard.
Fakat muhtemelen kendilerini, yeeni spanya Kral Alfon-so'yu temsil eden
Prenses Eulalia'nn toplum iinde kstaha (!) sigara itiini grdklerinde
daha zgr hissedeceklerdi.

Bu arada ilk fermuar ve Edison'un "sesleri kulaklara olduu kadar grntleri

de gzlere kavuturan" Kinetoskop'unu (ilk hareketli film kamerasn)
grmlerdi; ayn zamanda Manhattan'da verilen bir konserin telefondan
duyulan clz sesini de dinlemilerdi.
Kalabaln arasna karan gazetecilerden biri Tesla'nn sergisini izlemi ve
gazetesine yle bir yaz gndermiti:
"Bay Tesla'nn, elleri ile 200 bin volttan fazla akmlarda, saniyede milyonlarca
kez titreyen ve insann gzlerini kamatran klara dnen elektrik ald
grlyor... Kimsenin tekrarlamaya gnll olamad bu etkileyici test bittikten
sonra Bay Tesla'nn bedeninde ve giysilerinde ltlar bir sre varln devam
ettiriyor. Aslnda, elektrostatik yk tayan molekllerin harekete geirilmesi ile
alevler ortaya kyor ve indksiyon bobininin ularndan taan ve hi bir eyi
yakmayan bu gl, beyaz, uuk alevler gsteriyi cennet ayrlarnda
gerekleen bir mucizeye dntryor."
Mucidin bir gn kendisini tamamyla bu zararsz alevlerle kaplamay planlad
yazlyordu. Bu tip akmlarn kuzey kutbunda plak bir insan stabileceim ve
tedavi edici etkilerinin de uygulama olanaklar iinde yer aldn iddia
ediyordu.
Daha sonralar unlar syleyecekti: "(Tbbi diatermi) konusundaki ilk
yaynlarm sel gibi yaylm, eitli lkelerde ok sayda uzman bu konuda
deneyler yapmaya balamlard. nl bir Fransz hekim, Dr. d'Arsonval de ayn
keifte bulunduunu syleyecek ve tartmalar eskisine nazaran daha da fazla
alevle-necekti. Yurttalarn onurlandrmaya fazlasyla merakl olan Franszlar
benim nceki yaynlarm hie sayp kendisini Akademi yesi ilan etmilerdi.
Tezlerimi savunmak iin Paris'e gittim ve Dr. d'Arsonval ile grtm. Bana
gsterdii hayranlk elimi kolumu balad iin maksadmdan vazgetim.
Davranlar da kesinlikle ispatlyordu ki aklamalarm ona yol gstermiti ve
gsterilerinde de tamamyla benim aletlerimi kullanmt..."
Tesla, yksek frekansl alternatif akm bombardmannn dokularda yaratt
snn, kirelenme gibi birok rahatszl iyiletirdiini bulan ilk kii olarak
(1891 ylnda) tarihe getiyse de, yntemin ad "D'Arsonval Tedavisi" olarak
geecekti tp literatrne. Radyasyonun tbbi tedavilerde kullanlmas hzla
yaygnlat ve -balarda diatermi, imdilerde ise hipertermia ad ile anlan- bu
tedavi X nlarnn, mikro dalgalarn ve radyo dalgalarnn kullanlmas ile
kanserin tedavisinde de uygulanmaya baland. Kemik ve doku tedavilerinde
de bu ynteme bavurulacakt.
Tesla hayat boyunca -kendi deyimi ile- "souk alev"in hem zihni rahatlatan
hem de cildi tazeleyen teraptik bir deeri olduuna inand. Gerekte dk
gl teraptik bir aygtn salad dearjn ya da koronann adalelerdeki
hareketlilii artrd, kan dolamn hzlandrd ve ayn zamanda dk
younlukta solunduunda hafif bir uyarc etki yaratan ozon gaz salglad
gzlemlenebiliyor. Doktor Maurice Stahl "psikosomatik bir etkinin olduuna ve
salt mekanik bir etkinin tesinde bir eylerin ortaya ktna" inandn
sylyor.

Mucit elektrikli anestezinin de mmkn olduunu dnyordu. Dersleri

anlamada glk eken rencileri etkilemesi iin snflarn altndan yksek
voltaj kablolarnn geirilmesini de nerecekti. New York sahnesinde
oyuncularn sahneye kmadan nce duygularn kamlamak iin yksek
gerilimli soyunma odalar hazrlayacakt.
Columbian Exposition'da, ayn zamanda zel tasarml yksek frekans
bobinleri kullanlarak demir kalplarn stlmas ve kurun ile kalayn eritilmesi
tekniini de aklamt. Bu yllar sonra ok byk bir ticari nem kazanacakt.
New York'taki laboratuvann gnlszce terk etmiti ama Chicago'daki fuar da
onun iin ok keyifli bir deneyim olmutu. Ayn durum George Westinghouse
iin de geerliydi. Wes-tinghouse, Makine Salonu'nda AC sistemi ile alan
eitli ticari motorlarn ve aydnlatma-enerji retimi amal zel ift fazl
jeneratrlerin sergilenmesi ile meguld. Sistemin uygulanabilirlik sahasnn
geniliini aklayabilmek iin dnel bir kon-vertrn okfazl bir AC'yi bir
lokomotif motorunu altrabilecek ekilde nasl DC'ye dntrldn
gsteriyordu.
Belki de Tesla hayatnn en byk gnn mekanik ve elektrikli osilatrlerini
25 Austos'ta Elektrik Kongresi'nde sergilediinde yaamt. Tannm bir
editr ve elektrik mhendisi olan Thomas Commerfold Martin artk bilim
insanlarnn alternatif akm zerine yrtecekleri aratrmalarn eksiksiz bir
donanmla srdrebileceklerini yazmt. Ayn zamanda, byle bir ekipmann
"armonik ve senkronize telgraf sahasnda ve "alan geni alandaki
olanaklarda" kullanlabileceini de szlerine eklemiti.
nl Alman fiziki, Hermann Helmholtz, Elektrik Kongre-si'ne Alman
mparatorluu'nun resmi delegesi olarak katlm ve kongrenin bakanlna
seilmiti. Tesla'nn yurtta Micha-el Pupin de kongreye katlanlar arasndayd
ve sonradan unlar yazacakt: "...ve bu konuda tartan insanlar elektrik
biliminin emekleme evresini atn ve elektrikli aletlerin bilim d yntemlere
uygun olmadn gsterdiler." Bu szleri ile Edison'un, alternatif akmn
gvenle kullanlamayaca grn reddetmi oluyordu.
Tesla New York'a kazand zaferlerle bahtiyar dnd. Kazand byk hret
sayesinde eskiden muhatap olduu genel sulamalarn nn daha rahat bir
ekilde alabilecekti. Ticari taleplerden kurtulmay istiyordu ama radyo ve dier
konularda yrtt almalar finanse edebilmek iin bunlara boyun emek
zorunda kalacakt.
8. YKSEK SOSYETE
Wall Street'e, aralarnda Morgan, J.D. Rockefeller, Vander-biltler, E. H.
Harriman, Jay Gould, Thomas Fortune Ryan gibi efsanevi ve dier daha geici
ama ayn derecede renkli isimlerin bulunduu macerac tipler hakimdi. Bazlar
bir gn iinde serpiliyorlar, neden sonra ba aa oluyor, unutulup

gidiyorlard. ou, yasall olduka pheli yollardan ticaret yapan bu kiilerin

ba derde girdiinde sulu iadesi anlamas bulunmayan baka eyaletlere
kamas gerekirdi. Kmr, demiryollar, elik, ttn ve yeni bir saha olan
elektrik zerine ticaret yapanlar yksek fiyattan senetler pazarlyor, sivriliyor,
ke oluyorlard.
Twain'e gre, sanayi devriminin hakimleri olan soyguncu baronlarn vaazlar
yleydi: "Para kazan. En ksa yoldan kazan. Kazanabildiin kadar kazan. Eer
becerebiliyorsan namussuzlukla kazan; eer mecbursan namusunla kazan."
Borsann kapanyla birlikte btn para tacirleri soluu Walfdorf-Astoria
otelinde alrd. "Walfdorf Cemiyeti"ne kabul edilmek iin "baarl" olmak
gerekirdi. Tesla da para babalarna yakn olmak iin akam yemeklerini dzenli
bir ekilde burada yemeye balamt. Elbette onlar kadar zengin deildi ama
yakkll, parlak gelecei ve zekas ile byk bir hazineye sahipmi gibi
yaamak onun da hakkyd.
Tesla da artk McAllister'n, varlk ve toplumsal mevki sralamasn belirleyen
New York "400" listesinin bir yesiydi. Ef-saneletirildii ekliyle o "souk
bakl, zor glmseyen dev adamlar"la kendi oyun sahalarnda karlayordu.
Bilgisi takdir gryordu, o da bunun tadn karmasn biliyordu. Acaba o da
Edison gibi kendisinin "Morgan'latrlmasna" izin verecek miydi? "Astor",
"Insull", "Mellon" ya da "Ryan'latrlacak" myd? catlarn kim finanse ederse
etsin iine burunlarn sokmalarndan, kendisini kesin tahakkm altnda
bulundurmalarndan yakay syramayacakt. Sistem byle iliyordu, bu da
mucidin demesi gereken bedeldi.
Baz aydn insanlar Tesla'nn tarihteki en byk mucit olduundan, Edison'dan
dahi byk olduundan dem vurmaya balamlard. Dorusu bunun en byk
kantlarnda biri de New York'ta ona kar alnan cephenin genilemeye
balamasyd. Bu cephede sadece Edison ve evresi yoktu, basnn ilgisini
onun kadar ekemeyenler ve laboratuvarndaki heyecanl gsterilere davet
edilmeyenler de saflara katlmaya balamlard.
Tesla hayat boyunca birok gazeteci, editr, yaync ve edebiyat arkada
edinecekti. Seminerleri ona dnya apnda bir n kazandrm ve daha o
zamandan pek ok bilim kurumunun arivinde kendisine yer bulmutu ama
buna karn hibir zaman akademik bir yayn ekibine dahil olmamt. Dorusu,
Amerika'ya ilk ayak bastnda zaten byle bir yayn da yoktu. Byk lnn,
yani hkmet, sanayi ve niversitelerin kesitii nokta henz bir bilim insanna
n kazandracak denli nemli deildi. Ama iin rengi deimeye balamt.
Yalnz alanlarn devri gemeye balamt ama o yine de yalnz olmay tercih
ediyordu. "Bamszlar"n son temsilcilerinden Edison, modern bilime rnek
olan byk endstriyel aratrma laboratuvarlar ile bir gei tipi tekil
ediyordu.
Tesla'nn hayat boyunca birlikte almaktan holanmamasnn iki nedeni
vard: Birincisi dier mhendislerin ounun sabrsz davranmas onu ileden
karyordu, ikincisi de her trl kontrol mekanizmasndan nefret ediyordu.

Eer ibirlii yapabilecei bir kii varsa o da ancak ynetim kurulu bakan
olabilirdi.
Waldorf'taki kodamanlar ne politikayla ne de sanatla ilgililerdi. Onlar iin
nemli olan faizler, vergilerin durumu, ekonomik krizler ya da ii
ayaklanmalaryd. Dier yandan, gazeteciler ve entelektel hanmlar Tesla'nn
zevklerine daha ok uyuyorlard. evresindeki bu yeni dostlar Tesla ile zaman
geirmekten honutlard. Onun karizmatik ve gl yapsnn ekim alanna
girip farkl bir evrende seyahat ediyormu hissine kaplyorlard.
Bir gz akam gsterili faytonu Tesla'y Robert Underwo-od Johnson'larn
327 Lexington Bulvan'ndak mehur evlerine brakt. Faytonlar ve dier
gsterili arabalar birbiri ardna eve misafir tarken ark lambalar dondurucu
havay aydnlatyordu. Kapnn her alnda Mozart'n piyano konertosundan
birka ezgi yaylyordu sokaa. Johnsonlar o kadar varlkl bir aile deildi ama
ehrin tm milyonerlerini, milyarderlerini, fakir sanatlarn ve entelektellerini
ak gnlllkle bir araya toplamlard. Ne Robert, ne de Kathrine bilimden
anlyordu ama her ikisi de Tesla'nn byl gsterilerine baylyordu.
Olduka etkileyici bir ifttiler. Robert dilbilimine ilgili, iire dkn ve hazr
cevapt. Kathrine de minyon, tatl bir kadnd ve annelik-ev hanml rol ile
tatmin olamayacak kadar zeki bir kadnd.
Sanat dostlar edinmilerdi ve sanata da can gnlden bir ilgi duyuyorlard.
Johnson Century dergisinde yardmc editrlk yapyordu ve ksa sre iinde
ba editrle de terfi edecekti. Evleri, eski dnya ehirlerinin kltr ritellerini
zleyen medeni Tesla iin doal bir cennetti. Yugoslavya'nn yoksul
dnyasndan Amerika'nn acmasz dnyasna den Tesla ve Mic-hael Pupin
iin bu ev snlacak bir liman olmutu. Johnson-lar'n evinde Tesla, Amerikan
toplumunun kaymak tabakasnn yan sra Avrupa'nn ressamlar, yazarlar ve
politik ahsiyetleri ile de grme ansn yakalyordu.
1893 ylnda, Thomas Commerfold Martin tarafndan John-sonlar'a davet
edilmi ve hemen kan kaynayvermiti. Ksa zamanda bu l arasnda yakn
dostluk balar kurulacakt. Robert ve Katharine sayesinde Tesla resmi
tavrlardan syrlabil-meyi, n isimlerle hitap edebilmeyi, hatta ve hatta o
zamanlarn dedikodularndan zevk alabilmeyi renecekti. Tesla'nn
almalarn finanse edecek bir milyoner bulma abalar lnn favori
akalarndan biri haline gelecekti.
Beraber olmadklar zaman birbirlerine -bazen gnde iki kere- notlar
yolluyorlard ulaklarla. Yllar sren bu yazmalarn sonunda Tesla ile Robert'in
birbirlerine gnderdii binlerce mektupluk bir ariv oluacakt. Katharine'den ona kar hissettii en derin duygularn aka yazd mektuplarda bile hi
amadan vurgulad gibi- "Mr. Tesla"ya giden mektuplarn says da bundan
aa kalmyordu. Ksa bir sre iinde Tesla muhataplarna takma isimler
verecek kadar yaknlamt. John-son'a, hayran olduu efsanevi bir Srp
kahramann, "Luka Fili-pov"un ad ile hitap ediyordu. Mrs. Johnson da
"Madame Fili-pov" olmutu. Buna mukabil, Johnson da Srpa almaya
balamt.

Johnsonlar'dan Tesla'ya gelen davetler, mucidin o dnemlerde deli dolu bir

hayat yaad izlenimini uyandryor. "Hemen Van Allenler'den kp
Leggetler'e atla gel, gelebiliyor-san..." "Gel de Kipling'le tan", "abuk gel
Paderewski'yi gr", "Baron Kaneko ile tanmak istiyorsan hemen kp
gelmelisin..." Tesla Filipovlar'a verdii cevaplarda arada srada I. Nikola, G.I.
(byk mucit) gibi imzalar kullanyordu. Bu tip akalar yapabilecei pek fazla
arkada yoktu.
Johnsonlar sayesinde Tesla da zengin avarelerin zaman geirmek iin kabaca
deerlendirdikleri ayrcalklardan nasibini alma ansn yakalamt. Robert ona
Karun gibi zengin Delmo-nicolar'n dzenledikleri ziyafetlerden sz etmiti. Bu
ziyafetlere, kadn misafirleri sevindirmek iin peetelerin iine gizlenen
mcevherlerin cinsine gre, altn, gm ya da elmas yemekler ad veriliyordu.
Bazen sadece heyecan yaamak iin yz dolarlk banknotlara sarlan sigaralar
elden ele dolatrlyor, tttrlyordu.
Bunlara katlmamsa da byk mucit sosyete sayfalarnda "Yoksulluk
Toplantlar" denilen tuhaf akam partileri hakknda birka satr okumutu. Bu
toplantlar zenginlerden birinin konanda dzenleniyordu. Konuklarn partiye
kirli paavralar iinde gelmeleri gerekiyordu. Pis bir yerde oturuyorlar,
niformalar giyinmi uaklarn getirdii konserve kutular iindeki biralardan
iiyor, tahta kaplarda yemek yiyorlard. Duyarllk, Cilal Ta Devri insanlarnn
sahip olduu meziyetlerden deildi.
Ama tercihler bir yana, zenginlik yine de insana olduka ekici geliyordu.
"Cebimde bir sent olabilmesi iin nce pencereden dar avu dolusu para
atabilecek kadar zengin olmam gerekiyor" diyordu Tesla.
O sralarda tabelasnda "yangna kesinlikle dayankl aile oteli" yazan
Gerlach'da kalyordu. Bu gz alc olmaktan hayli uzak yere fitil oluyor, Fifth
Avenue'daki altn kaplamal Wal-dorf'da kalaca gnlerin hayalini kuruyordu.
Johnson'un malikanesinde Robert'in ve kendisinin alarnn en byk airi
olarak grdkleri Rudyard Kipling'in yan sra, yazar John Muir ve Helen Hunt
Jackson, besteci Ignace Paderewski ve Anton Dvorak, prima donna Nellie
Melba ve aralarnda Senatr George Hearst'n da bulunduu bir dizi siyasi ve
toplumsal kiilikle tanma ansn yakalamt. Bu tannm simalarn yan sra
ABD Donanma Akademisi'nden henz mezun olmu yakkl bir gen olan
Richmond Pearson Hobson ile de tanmt.
Tesla oktan otuz yedi yana girmi kozmopolit bir adamd ve yeni tant
kiiler onu o kadar da etkilemiyordu. Ama bu, olans tavrlar ve kara by ile
olduka zt kaan gen subaydan ok etkilenmiti. Zekasn kltrnn gc ile
birletiren yaz bir eylem adam olarak Tesla'nn hayallerindeki Srp kahraman
ile Hobson pek rtyordu dorusu.
Hakknda dolaan sylentiler arasnda Tesla'nn bir homoseksel olduu
fslts da yaylmaya balamt. Baka bir zamanda ya da lkede bunun
kariyerine pek etkisi olmazd ama Viktorya dneminin Amerika'snda bunun

ortaya kmas onu alaa edebilecek bir felaket haline dnebilirdi.

Dedikodulara metelik vermemesine karn neden evlenmedii sorulduu zaman
youn alma temposunu mazeret olarak gstermek zorunda hissediyordu
kendisini. Gel gr ki, bu o dnemin toplumu iin kabul edilemeyecek bir
lakrdyd ve evlenmesi gerektii yollu basklar iyiden iyiye artyordu.
Bununla birlikte Tesla'nn fobileri yakn ilikiler kurabilmekten uzak bir insan
olmasna neden oluyordu. Yine de bir ara, baka bir otelde srekli ikamet
etmesine karn Hotel Margu-ery'nin lks odalarndan birini tutmu ve bir
keresinde de Ken-neth Sweezey'e bu oday "zel arkadalarn" arlamak
amacyla kullandn anlatmt. Her eye karn bu deiik yorumlara ak bir
ifadeydi.
Johnsonlar onu birok kadnla tantryordu. Bunlarn kimi gzel, kimi varlkl,
kimi de yetenekli hanmlard. Bazlar bu zellii de tayordu. Bu hanmlarn
birou da ona tutuluyordu.
Ama o btn teklifleri nazike geri eviriyordu. Tabii bu arada gururunun bir
hayli okandn da gz ard etmemek gerekir.
Johnsonlar'a geldiinde kapdan dar szlen Mozart tnlarnn uzun bir
sredir akam yemeklerinin favori partneri Mar-guerite Merington'n ald
piyanodan yayldn fark etti. Ona duyduu hayranlk ve dknlk dier tm
kadnlara kar hissettiklerinin nne gemiti.
Johnson hemen yanna gelip, kendisini Fransz tarz pahal bir tuvalet giymi,
uzun boylu, ciddi grnl, tak olarak boynuna iek ilitirilmi gen bir
hanmla tantrmaya gtrd. Kz dnp Tesla'y ela gzleriyle szd. Tesla
onu daha nce grmediinden emindi ama bu gzleri tanyordu. Bir aktris
olabilir miydi? Kim bilir?
"Miss Anne Morgan" diye takdim etti Johnson. "Mr. Tesla." Ve onlar ba baa
brakt.
Mucidi bayla selamlad ve dikkatini tekrar mzie yneltti. Tabii ya. Gzleri
ve gz pek zekas babasnnkilerle aynyd. Onu neredeyse siyah bir puro
ierken hayal edebiliyordu. Johnson kzcazn ona abay yakm olduunu
sylemiti. Eer bu doruysa, kz ak etmemek iin olduka kararl
davranyordu. Kz okullarnda olgunlaan duruu Tesla'y etkilemiti. ok
zengin ve buna ramen tatlyd da.
Ama ne yazk ki inci kpeler takyordu; Tesla neredeyse dilerini gcrdatmaya
balayacakt. Onunla konumak iin can atyordu ama inciler bunu olanaksz
klyordu. Belki Robert ona gelecekte bir ipucu verme nezaketinde bulunurdu.
Elisabeth Malbury'ye sorarsanz Anne o kadar el bebek, gl bebek
bytlmt ki hep bir ocuk olarak kalmt. Ama Tesla'nn da bu konuda
syleyecek bir eyleri vard. Ona gre gen kz pek yaknda kozasn yrtacak
gibi duruyordu. Dnmn izlemek gerekten de ilgin bir ey olurdu.

Anlad kadaryla, J. Pierpont Morgan'n kz ile evlenmek iin hemen bir

atlmda bulunmazsa Johnsonlar kendisine rahat yz gstermeyeceklerdi.
Paraya ihtiyac olan bir mucit olarak durumun hassasiyetinin farkndayd.
Kendisine srlsklam ak olan bu gen kadna cesaret verecek bir harekette
bulunmamalyd, bununla birlikte duygularn incitmemek iin son derece
diplomatik davranmas gerektiinin de farkndayd.
Mzik biter bitmez hemen dikkatleri zerine toplad. Son zamanlarda partilerde
evresi kuatlveriyordu. Tann vergisi bir hitabet yeteneine sahip bu dahi ile
konumak insanlar iin olduka cazip bir olayd. Zengin insanlarn bilimsel
eletiriler getirmek gibi bir niyetleri yoktu, Tesla da buna karlk onlarn
skntlarn datyor ve bu arada fantezilerinin uumasnn tadn karyordu.
O akam evresindekilerden izin istedi ve ak kalpliliine hayran olduu
Marguerite'in yanna gitti. Performans nedeniyle onu tebrik ettikten sonra
patavatszca, "Syler misiniz bayan, neden siz de dier hanmlar gibi elmaslar
ya da baka mcevherler takmyorsunuz?" diye sordu.
"Bunun pek de bir tercih meselesi olduunu syleyemeyeceim" diye karlk
verdi Margueritte, "ama dorusu elmas alacak kadar param olsayd da onu
baka eyler iin harcamay tercih ederdim yine de."
lgiyle, "Peki paranz olsa nasl harcardnz?" diye sordu Tesla.
"Krlarda bir ev almay isterdim, geri banliylerden ie gidip gelmek pek de
iime gelmezdi ama..."
Tesla samimiyetle glmsyordu. Mcevher istemeyen bu yetenekli ve
byleyici kadna baylyordu. Kendisi de hibir zaman tek bir kravat inesi ya
da kstekli saat takm deildi.
"Ah, Bayan Merrington, milyonlarm almaya baladm zaman bu sorunu
kknden halledeceim. Burada New York'ta byk bir arsa alacam, orada
sizin iin bir villa ina ettireceim ve evresine aalar diktireceim. Bu sayede
hem bir kr evinde oturuyor olacaksnz, hem de ehri terk etmek zorunda
kalmayacaksnz."
Margueritte glyor ve iten ie bunun bir teklif olup olmadn dnyordu.
Ama Tesla bunlar sadece laklak etmek iin de sylemi olabilirdi.
Mucidin yakn arkadalarndan birinin sylediklerine baklrsa, Margueritte
sonradan Tesla'ya dokunabilmi olan tek kadn olduunu iddia edecekti.
Arkada buna pek de can gnlden inanamamt. Tesla'nn Marguerite ya da
herhangi bir kadnla yakn bir ilikiye girdiini gsteren hibir kayda
rastlanmamtr. Ayn srda Anne Morgan'n da kendisini Tesla'nn "kollarna
attn" sylyordu. Ama ikisinin arasnda da arkadalktan te bir iliki
olduunu gsteren herhangi bir kant bulunamamtr. Her ikisi de paralel
yaam tarzlar semilerdi. Anne kendi payna hayat dolu ve nemli bir kadn
olmutu. Ad birka nl erkekle beraber anldysa da, asla evlenmedi.

Toplumsal borlarn demek iin Tesla da New York "400"ne ve dier daha
nemsiz lmllere ziyafetler veriyordu. Hazrlanmas ile bizzat ilgilendii
masalarda sadece ku st eksik oluyordu. Hibir harcamadan kanlmyordu
ve avamdan tek bir kii dahi davet edilmiyordu.
Byle gnlerin sonunda misafirlere tatl olarak laboratuva-rnda dzenledii
zel cambazlklarn sunuyordu. Ertesi gn de gazetelerde en yeni kerametleri
ile boy gsteriyordu. Bu gsterilere davet edilmeyen meslektalarn sinir
etmek iin bundan iyi bir oyun da dnlemezdi hani.
Yine de hala kadnlara kar ilgisizlii azdan aza yaylmaya devam
ediyordu. Bir gn Fransz bir meslekta ile Paris'teki Cafe de la Paix'de
otururken efsanevi Sarah Bernhart'n da yesi olduu bir tiyatro topluluu
yaknlarnda belirmiti. Aktris cilveli bir ekilde mendilini drvermiti. Ani
bir hareketle ne atlacak, yerdeki mendili sahibesine iade ettikten sonra
Fransz bilim insannn hayret dolu baklar arasnda elektrik zerine giritikleri
tartmaya kaldklar yerden devam edecekti.
ngiltere'de yaymlanmakta olan bir bilim dergisi Electrical Review'de dahi
kendisini paylayan uzun bir yaz yaynlanacakt: "Mr. Tesla, Vens'n olu
ehvet tanrs Cupid'in oklarndan kendisini kurtarabilir ama bizim kukularmz
devam edecektir. Biz kendisine hayranz ve bir gn onun da doru yolu
bulacandan eminiz. Kadnlara duyduumuz gven bir gn onun da karsna
talihini dndrecek bir hanmefendinin kacana inanmamz salyor; onun
her adan hassas duygularna olduu kadar dehasna da uygun bu
hanmefendinin karsnda bir gece vakti saat ikide nerede olduunu
aklamaya alrken dnebiliriz Tesla'y... Bu sra diiliin nedeni her ne
olursa olsun, bu durumun ortadan kalkacan ve genel olarak bilimin, zelde
de Mr. Tesla'nn, byle bir evliliin sonucunda daha da zenginleeceini
umuyoruz."
Abesle itigal eden bu yazy kaleme alan igzar elbette ki kehanetinin
gerekletiini hibir zaman gremeyecekti. Ama Tesla'nn bilim ve teknoloji
hayatnn zenginlemesi dilei sonuta onu hayal krklna da uratmayacakt
nk Tesla zaten batan aa sra d olan kariyerinin en sra d
dnemlerinden birisine girmek zereydi.
Tesla'nn talihini aacak bu olayn ilk belirtisi George Wes-tinghouse ile bir
telefon grmesi yapacak olmasyd. artc olduu kadar harika haberleri
vard Westinghouse'un. Tesla bavullarn apar topar hazrlayp Niagara
alayan'na giden ilk trene atlayacakt.
9. ALT YOL, ST YOL
Ksa bir dneme neredeyse 'bu kadar da fazla' dedirtecek kadar ok baar
smt. Yllardan beri Edison ve Lort Kel-vin'in alternatif akmn tehlikeleri
hakkndaki korkun iddialar ile sarslan Niagara Komisyonu en sonunda, Ekim
1893'de Ni-agara'ya ilk iki jeneratr kurma erefinin -kendisinin de tahmin
ettii gibi- Westinghouse firmasna verildiini duyurmutu.

Amerikan endstrisini ok uzun bir sredir ikiye blen iddetli akmlar sava
en sonunda Tesla'nn AC sisteminin ve Westinghouse'un azminin zaferi ile
sonulanmt. Bu sonuca varlmasnda hi phesiz ki Chicago Fuar'ndaki
esiz grsel lenlerinin katks bykt.
Gazeteler ve mhendislik dergileri Tesla'y selamlyorlard. New York Times
onun Niagara elalesi giriimini olanakl klmak gibi "asla unutulmayacak" bir
erefe ulatn yazyordu. Bu baar dnya basnnda da geni yer kaplyordu.
Montenegro Prensi onu 'Kartal Nian' ile onurlandryordu. AIEE ise onu ElliottCresson madalyasna layk grmt. Ve yce gnlll tutan Lort Kelvin
onun "elektrik bilimine herkesten daha ok katkda bulunduunu" sylyordu.
Pek yaknda alternatif akm New York'ta da tramvaylarn altrlmasnda,
buharl trenlerin elektrikle alr hale getirilmesinde, hatta Edison'un alt
istasyonlarnda kullanlmaya balanacakt.
Buna karn Tesla ve Westinghouse maluplarn saldrlarna maruz kalmaya
devam ediyorlard. irket alan yirmi dava ile uramak zorunda kalmt -ki
bunlarn arasnda yksek mahkemenin daha nce karara balad bir dava da
vard. Hepsinden de Westinghouse kesin bir zaferle ayrlacakt. Onlar da
General Electric ve dierleri hakknda zabt tutturmu ve bunda da baarl
olmulard. Ama bunca dava kamuoyunun akln kartrmaya ve geride mutsuz
insanlar brakmaya balyordu. Bir zamanlar Tesla'y vmekle bitiremeyenler
imdi onu yerden yere vuruyorlard.
Sonradan AIEE'nin genel bakan olan ve o dnemi yakndan takip eden B. A.
Bahrend sahneyi yle tanmlyordu: "Bilgisiz insanlar daima bir utan bir
dier uca srklenir dururlar. Tesla'y, ar vg ile halk kahraman ve kurban
yaratacak ekilde kutsayan bu adamlar, imdi de onu en acmaszca alaya
alanlar arasna katldlar."
Bahrend bunda melankolik bir derinlik buluyordu:
"Nikola Tesla'nn mhendislik meslei ile itigal edenlerden ve halktan
grd bu nankrlk ve adaletsizlikten sonra iinde bulunabilecei durumu
tasavvur dahi edemiyorum."
Srtndan baklanmaktan ve bo atmalardan usanan Tesla, New York'a
dnecekti. Artk her zamankinden de fazla kararlyd, zamann iyi
deerlendirecek ve kendini tmyle beklemekte olan yarm dzine kadar
aratrmaya verecekti.
Yksek voltaj ekipmanlar ile snrsz olanaklar sunan etkiler elde edebilmeyi
baarmt. Yapay imei yaratarak yalnzca hava durumunu kontrol
edebilmekle kalmayacak, telsiz enerji naklini de olanakl klacakt. Ve bu da
dnya apnda bir yayn a kurma almas ile akan bir sonu olacakt.
Konik bir bobin sayesinde bir milyon volta yakn bir gerilim elde etmeyi
baardnda sevindirici sonular birbiri ardna gelmeye balamt. Yksek

voltaj elde edebilmek iin her seferinde daha byk bir ekipman kurmak
zorunda olmadn, iyi bir tasarmla nispeten kk ve youn bir
transformatrle de ayn sonucu elde edebileceini hissediyordu iten ie. Bu
onda bir saplant halini almt ama tek problem de bu deildi.
Olaand bir deney bilimin en temel yasalarn hie saydnda Tesla keyifli
bir ekilde deneyi sonuna kadar gtryordu. Bazen de olduka sra d
sonular douyordu bundan.
Akmn vakumdan iletilmesini salayan radyo tpnn ilk elektronik aygt
olduu sylenebilir. Bunun ilk rnei Edison tarafndan 1883 ylnda icat edilen
vakum lambadr. Edison Efekti ad ile anlan bu icad Edison, Sir William
Preece, J. A. Fleming, Tesla, Elihu Thomson ve J. J. Thomson gibi bilim
insanlarna devretmitir. J. J. Thomson bu fenomenin negatif elektriin, ya da
elektronlarn scak elementten souk elektroda gemesi sureti ile oluan
emisyon ile ortaya ktn dnmt.
Yaynlanan radyo sinyallerini alglamaya ok elverili olduunu dnen
Tesla, vakum tplerini gelitirmeye 1890'larn ilk yllarnda balamt. Daha
sonra yannda tam zamanl olarak bir cam fleyicisi altrmaya balayacak ve
radyo aratrmalarnda ve k retiminde kullanaca binlerce versiyon
gelitirecekti.
Edison'un ve Preece'in almalarn takip eden Fleeming, kulland
hassasiyeti artrlm kristal dedektrler ile Edison Efekti'ni radyo sinyallerini
alglamaya baarl bir ekilde uygulayabilmiti. 1907 ylnda da Lee De Forest
Fleeming'in diyodu-na bir elektrik ebekesi, ya da kontrol elementi ekleyerek kendi deyimi ile- Audion'u icat edecek ve bylece modern elektronik bilimi yol
almaya balayacakt.
Tesla da tm bunlardan uzun bir sre nce elektrik yknn gazlar iinde
istenilen frekansta iletilebildiini kefetmiti.
"Frekans yeteri kadar artrlabildii takdirde deiik bir datm sistemi ortaya
kacaktr ki bu gaz irketlerini yakndan ilgilendiren bir konudur. Metal
borunun yaltc, iine doldurulmu gazn da iletken ilevi grd bu sistem
fosforlu ampulleri, belki de henz icat edilmemi aygtlar besleyebilir.
Aslnda Tesla'nn tanmn yapt, mikrodalga transmisyonunun bir ncs idi.
Tesla, keiflerinin izdii yolda en grkemli kavramlarndan birini ortaya
atacakt; "dnyevi gece " yani tm dnyay ve onu sarmalayan atmosferi
tek bir klandrma gibi aydnlatmann bir yolu. Teorisine gre, deniz
seviyesinin ok stlerinde bulunan gazlar, havas ksmen tahliye edilmi tpler
ierisindeki gazlarla benzer zellikler sergiliyordu. Bu sayede de mkemmel bir
yksek-frekans akm iletkeni ilevi grebilirlerdi. Bu fikir yllar boyu kafasnn
iinde dnp dolaacakt. Bunun, dar deniz geitlerinin ve hava alanlarnn
geceleri daha gvenli olmasnn salanmasnda kullanlabileceini
dnyordu. Ya da sokak lambalarna gerek, kalmadan ehirler
aydnlatlabilirdi. Tek yaplmas gereken doru bir ekilde atmosferin yksek

tabakalarna, on bin kilometre, belki de daha az bir ykseklie yksek-fre-kansl

akm aktarlmas idi. Bu ykseklie akm nasl verebilecei sorulduunda
bunun aslnda pratik adan zor olan bir ilem olmadn sylyordu. Asla
pratikte test etmeden yntemlerini ifa etmezdi ve bu projesi de finansman
yokluu nedeni ile rafa kaldrlacakt.
Gazeteciler de onu sorgulamaktan ve speklasyonlar yaratmaktan geri
kalmyorlard. Bazlar molekler bombardman tplerini uzaya ultraviyole n
demetleri gndermek iin kullanacan, havay uzak mesafelerde iyonize
edeceini ve onu her trl yksek voltaj iletebilecek bir hale getirmeyi
planladn ne sryorlard. Bu sayede istedii ykseklie kadar uzanan bir
yksek frekansl akm gnderebilecei iletken bir yol elde edebileceini
savunuyorlard. Sonradan byk (ve kt talihli) dnya-yayn kulesi Long
Island'da ina edildiinde, st platformunun bir dizi ultraviyole lamba
alabilecek ekilde tasarland grlecekti. Ama bunun amac hibir zaman
renilemeyecekti.
Tesla daha sonra hem dnyay, hem de atmosferin st tabakalarn elektrik
iletkeni, aradaki hava tabakasn da yaltkan olarak kullanmay tasarlad
projesinden sz etmeye balayacakt. Bu kombinasyon devasa bir kondansatr
meydana getirecekti, yani elektrii depolayan ve boaltan bir ara elde edilmi
olacakt. Dnya yzeyi elektriklendii zaman yksek hava tabakas da
indksiyon yolu ile arj olacakt. Yerkre dolan ve boalan bir Leyden Jar'a
dnecekti. Hem yerkrede, hem de yksek hava tabakasnda akm dolamas
atmosferi aydnlatacakt. Ama Tesla akmlarn yksek hava tabakasna nasl
gndermeyi tasarlyordu, bunu bilemiyoruz.
1892'de Londra'da verdii seminerlerde sevecenlikle, henz yeni icat etmi
olduu ok duyarl ve tipik bir vakum tp aklamaktayd. Yksek frekansl
akmn etkisi ile bu tpten elektrostatik ve manyetik etkilere garip bir ekilde
hassasiyet gsteren bir n yaylacakt. Bu tp ile ilgin deneyler yapma
frsatn yakalamt.
Ampul dorudan tek bir tele bal bulunduunda ve evresinde kendisine
yakn hibir nesne bulunmadnda, Tesla ampule yaklaarak nn ampuln zt
yanna gitmesini salayabiliyordu. Ampuln evresinde dolamaya
baladnda da nn hep zt yne doru katn gryordu. Bazen de n
ampuln evresinde lgnca dnmeye balyordu. Kk bir mknats
sayesinde, mknatsn konumu ile dnn hzn azaltp oaltabiliyordu. Ama
mknatsa en duyarl olduu noktada elektrostatie daha az duyarllk
gsteriyordu. Inda grlebilir bir tepki yaratmadan elinin tek bir kasn dahi
oynatamadn fark etmiti.
Tesla bunun, nn her yne eit ekilde yaylmasn engelleyen camdaki bir
erilikten meydana geldiine inanyordu. Heyecanla bu aracn g sahalarnn
doasn aratrmada ok byk faydalar salayabileceine inanyordu.
"Eer uzayda llebilir bir hareket meydana geliyorsa, bu ara sayesinde
tespit edilebilir. Bu, atalet ve srtnmeden bamsz bir k demetidir" diye
dnyordu.

"Bunun telgrafta da faydal uygulamalar olabileceini zannediyorum. Byle bir

ara sayesinde Atlantik'in tesine istenilen sratte mesaj gnderilebilir nk
duyarll o derece yksek bir seviyede ki, en ufak bir deiiklikten dahi
etkilenecektir. Aknty daha youn ve dar bir hale getirebildiimiz takdirde
sapmalar fotorafa dahi kaydedilebilecektir."
Seminere yle bir yorumla nokta koyacakt; "Bunun mucizevi yan udur ki,
mevcut bilgi ve deneyim erevesinde dnyann elektrostatik ve manyetik
durumunu etkileyebilecek ve hibir ey deilse bile, zekay tespit edebilecek bir
deneme daha nce hi yaplmamt..."
Buna karlk kk tp, uzak mesafelerde meydana gelen elektriksel
deiiklikleri, ya da radyo sinyallerini tespit edebilecek bir yapda deildi. Bu
bir merak konusu olarak kalacakt. Tesla bunu bir dedektr olarak kullanmay
denediinde, labora-tuvar almas dnda kullanl olmadn grecekti.
Ama bugn pek az ey bilinen biyolojik olaylarla bilimin ilgilenmeye balamas
ile birlikte Tesla'nn ilgin vakumu yeni bir ilgi oda haline gelebilir. rnein,
bedendeki otonomik fonksiyonlarn kontrolnde bio-geribesleme tekniklerinde
uygulanabilecei dnlebilir. Ya da belki de, gizemli Kirlian etkisinin
anlalmasnda kullanlabilir. Tesla bobininin yksek-fre-kans voltajlaryla
egdml kullanlan Kirlian fotorafl teknii ile insan auras zerindeki
bilimsel ilgi de younlamtr. Tesla'nn 1890 ylndaki aratrmas gstermitir
ki, yksek frekansl akmlar, sper iletkenlik fenomenine benzer bir ekilde,
iletken maddelerin zerlerinde ya da yzeye ok yakn blgelerinde hareket
etmektedir. Kirlian fotorafl ile elde edilen halelerin de, yaam formlarn
evreleyen bir eit "tayc alan"n modlasyonu sonucunda ortaya kt
ne srlmektedir. (Akupunktur noktalarnn da bu tip enerji alanlar ile bantl
olduu dnlebilir.)
New York'a dndkten sonra Tesla neredeyse bir mnzevi hayat yaamaya
balamt. Ancak en yakn dostlar onu labo-ratuvardan alp karabilecek bir
toplumsal ba ilevi grebiliyordu. Gece yars elenceleri ve ovlar sona
ermiti. Robert ve Katharine Johnson onun iin endielenmeye ve srekli
almann ve elenceden bu denli uzak durmann kntye yol aabilecei
konusunda onu uyarmaya balamlard.
Katharine iin de 1893 k, bu ok alt yolda olmadan gemek bilmiyordu.
Buz gibi bir ocak gn, bir jestine cevap olarak Tesla bir demet iek
yollamt. Tesla Profesr Crookes tarafndan kaleme alnm bir makaleyi
gnderebilecek kadar kendisine zaman ayrabilmiti. Yaz Crookes
radyometresi zerineydi. Bu, iindeki hava tahliye edilmi, bir ampul iinde
dnen ve s ile alan bir deirmendi ve Tesla'ya gre "dnyann en gzel
icad"yd.
Bilim ilgilendii konularn ban ekmese de Katharine bundan ok etkilenmi
ve memnun olmutu. Frtnal bir ubat gecesi Robert'le birlikte minenin
karsnda oturuyorlar ve sklyorlard. O an Katharine eline kalemi kad
alarak Tesla'ya bir not yazd ve ula ile yollad: "Bu frtnal gnlerde neler

yapyorsun Allah akna? Biz bu akam, mesela saat 9'da ya da akam yemei
iin saat yedide bir Allah'n kulu gelip, bizi neelendirme ltfunda bulunur mu
acaba diye dnmekteyiz. Atein karsnda oturup duruyoruz, geri ok
rahatz ama iki bizim iin ok kk bir say. Kafa dengi olmas iin saynn
mutlaka e kmas gerekiyor, hele hele 'yurdumda' kar yayorken. O harika
makine hazr durumda m ve sen de yarn o fotoraflarn, flalarn, Juno'nun
ve tm o dier tanr ve tanralarn curcunas iin hazr msn bakalm? Gel de
anlat bize biraz. Seni 7'de ya da 9'da bekliyoruz." Ama ne yazk ki makine hazr
durumda deildi ve Johnsonlar, en az Katharine kadar Robert da, hayal
krklna urayacaklard.
Daha sonralar, 1894 baharnda ise, Tesla'nn deneyleri Johnsonlar', Joseph
Jefferson'u, Marion Crawford'u ve Twa-in'i laboratuvarna davet edip,
"bedenlerinin iinden yksek-voltaj kvlcmlar geirecek" ve gazl tp
lambalar ile ekilecek ilk fotoraflara poz verdirecek denli ilerlemiti.
Btn hayatn bilime adam olmasna karn, Johnson'un Century dergisine
nl Srp air Zmaj Jovanovi zerine bir makale yazabilecek vakit de
bulabilmiti. Ertesi bahar da, yine ayn derginin sayfalarnda, kendisinin gzde
kahraman Luka Fili-pov hakknda yazd bir makalesi yaymlanacakt.
Ayn yl daha ileri bir tarihte (30 Eyll 1894), New York 77-mes'dan John
Foord'a kendi elektrik teorisini aklayan ve bununla birlikte elektrik
lambalarnda enerjinin yzde doksannn boa harcand, gelecekte ne telli, ne
de telsiz enerji nakline gerek kalaca fikrini savunan bir makale verdi. "Bu
odann ortasnda bir makine yapabilecek kadar" diyordu, "ve bu makinenin
baka bir eyle deil, evremizde hareket halindeki enerji ile altn
grebilecek kadar uzun yaamak istiyorum."
Hayatnn bu en verimli dneminin ayn zamanda en mutlu dnemi olduunu
tahmin edebilmek iin mneccim olmaya gerek yok. Yaklaan felaketin izleri
henz hayatn alt st edemiyordu.
Hala ayn tabelada, ayn duyurunun yazl olduu eski psk Gerlach otelinde
kalyordu; antetli bir kada, alacal bulacal hitap ekliyle Katharine'in yemek
davetini en sonunda kabul ettiini, yle yazmt:
"Delmonicolar'daki yemek dahi benim iin fazla hzl bir hayat tarzn ifade
ediyor ve yle sanyorum ki, basit alkanlklarmdan vazgemek durumunda
kalrsam iddetli bir azap iinde kalacam. Bunun tek kar yolunun davetleri
geri evirmek olduunun farkndaydm ama yle sanyorum ki, -East
Hampton'a yapmay planladnz kamp gezisine de katlamayacam gz
nne alrsak- pek yaknda, sizlerin yarenliinden aldm byk zevk benim
iin bir hayal dahi olamayacaktr. te bu nedenledir ki, her trl muhtemel
tehlikeye gs gererek ve bunun bilincinde olarak, bu akamki yemek
davetinizi kabul etmek ynnde kar konulamaz bir arzu duyduumu sizlere
bildirmek isterdim. Her trl neenin ve bunlar takip edebilecek her nevi
hznn farknda olarak, her zaman..."

1894 Temmuzunda East Hampton'daki Katharine'den kendisini "umutla

bekleyen nazik arkadalarna bylesi d krklklar yaratc, soukkanl
telgraflar" gnderdii iin azarlayan cilveli bir mesaj alacakt. Ayrca unlar da
eklemiti szlerine: "Benim 'yurdumda' hi kimse, kendilerini kazand
onurlar ile mutlu etmesini bekleyen arkadalarna kar bu kadar acmasz
davranmaz. Ama bunca nazik ve mutlu bir kii bir arkada reddedemez, ancak
onun da kendisi kadar bahtiyar olmasn dileyebilir. Bu kii'ye benim
'yurdumda' dost denilir." ma ettii onurlar Columbia niversitesi'nden ald
'doktor' unvan ve Srp Kral'nn kendisine bahettii St. Sava Nian idi.
Ksa bir sre sonra Katharine her zamanki taktiini deitirecek ve Tesla'y,
beyefendi arkadalarndan birinin daha davetli olduu bir yemee davet
edecekti. Ama Tesla'nn kesin (ve belki de ihtiyatl) yant deimeyecek,
davetlinin herkesin sevecei bir bayan, rnein Miss Merington, olmas halinde
fikrini deitirebileceini bildirecekti.
Bir yaz ve arkadalarn hemen hi grmedii bir k daha gemek zereydi.
Youn bir tempo ile ve kararllkla almaya devam ediyordu, zaman zaman
deneyleri hi umulmadk ynlere sapyordu ama byle zamanlarda da
glmseyerek, Lort Ray-leigh'n uzmanlama hakknda verdii ak tavsiyesini
hatrlyordu.
Sonra birdenbire felaket kamsn aklatt. 13 Mart 1895 sabah saat 2:30'da,
33-35 South Fifth Avenue'daki laboratuvarn-da yangn kmt. inde
bulunduu alt katl bina yerle bir olmutu, hasar llemeyecek denli bykt.
Kendisinin ve asistan Kolman Czito'nun byk emek sarf ederek yaptklar
deney aletleri bulunduklar drdnc kattan ikinci kata inmiler, erimi hurda
metal ynna dnmlerdi.
Hibir ey sigortal deildi. Olsa bile kayplar telafi edilemezdi. Bir milyon
dolarn bile deneylerinin sonularn geri getiremeyeceini sylyordu.
Omuzlar km, bitap ve zgn bir halde sabahn ilk klan ile birlikte
laboratuvarndan artakalanlarn yanndan ayrlacak ve nereye gittiini, zamann
nasl getiini fark etmeden, dnmeden souk New York sokaklarn
arnlamaya balayacakt. Johnsonlar telala onu sk sk gittii yerlerde
aramaya koyulmulard.
Dnyann drt bir yanndan gazeteler trajediyi duyuruyorlar-d: "Bir yaam
boyu sren almann meyveleri kl oldu." "Dahinin aln teri silindi gitti."
Londra'da yaynlanmakta olan Elect-rical World en byk kaybn mucidin
bedensel k olduunu yazyordu. New York Sun'dan Charles A. Dana ise
en byk takdiri dile getiriyordu: "Nikola Tesla'nm laboratuvarnn iindeki
harikalarla birlikte meydana gelen ykm, kiisel bir felaket olmaktan ok
uzaktr. Bu, btn dnyann talihsizliidir. u kadarn sylemekle kesinlikle
abartm olmayacaz: Bu dnya zerinde yaayanlar arasnda bu gen
beyefendi kadar insanlk iin nemli olan kiilerin says bir elin parmaklar,
belki de tek bir parma kadar azdr."
Radyo, telsiz enerji nakli ve gdml tatlar ya da sonradan X nlar olarak
anlacak efektler konusunda ve endstri iin byk nem tayacak sv oksijen

konusundaki almalarnda geldii noktay, ancak yakn asistanlar

bilebiliyorlard. Muhtemelen ilk kattaki benzin nedeniyle kan yangn srasnda
btn binann patlamasna yol aan da bu maddeydi.
En sonunda, yangnn ertesi gn Katharine tarafndan kaleme alnan
duygusal bir mektup Tesla'ya kadar ulaabilecekti. Onu her yerde aradklarn
ve bu "telafi edilemeyecek kayb" yaarken ona destek olabilmeyi umduklarn
yazyordu.
"Sanki yer yarld da iine girdin... Ltfen seni grmemize izin ver ki bu
korkun dnce zihinlerimizden ilinsin" diye yalvaryordu. "Bugn bu
felaketin boyutlarn daha iten idrak ettim ve gittike artan endiem nedeniyle,
sana mektuplarla ile-temeyeceim gzyalarm dkmekten bitap dtm,
sevgili dostum. Neden hemen bize gelmiyorsun -belki sana yardm edebilirdik,
sana destek olamayacak kadar efkatten yoksun olduumuzu dnme..."
Davetlerini yantsz brakan bu garip adamn hayatn ve mutluluunu bu kadar
ok etkilemesi onun iin sorun deildi.
10. YANLI BR KARAR
Tesla nne ramen iflasn eiine gelmiti. Sahip olduu tm birikimini
yanan laboratuvardaki aratrma gerelerine yatrmt. Amerika'daki alternatif
akm patentlerinden hi telif hakk alamyordu. Westinghouse'dan ald maa
da kesilmiti. Tek gelir kayna ok fazl motor ve dinamolar iin Almanya'dan
gelen telif hakk cretiydi, bu da laboratuvarn yeniden kurmasna yetmiyordu.
ine dt duruma ramen ylmayacakt. Aratrmalarnn detaylar zihninde
kaytl olduuna gre bu felaket her eyin sonu deil, ancak bir gerileme
olabilirdi.
Yardmna Uluslararas Niagara Komisyonu finansr Ed-ward Dean Adams
yetiti. Adams mucidi daha nceden tanyor ve dehasna hayranlk duyuyordu.
Adams Tesla'ya, aratrmalarna devam edebilmesi iin 500 bin dolar sermayeli
bir irket kurmay ve 100 bin dolarlk hisse hibe etmeyi teklif etti. Balang iin
mucit 40 bin dolar alacakt.
Tesla labotuvar iin uygun yeri bulmakta gecikmedi. East Houston Soka 46
numarada bulduu yere hemen telefon balattrd ve kaybettii makineleri
salamak iin Westinghouse ile grmeye balad.
Westinghouse'un Pittsburg merkezinin yneticisi Albert Schmid'e unlar
yazmt: "Eer olanaklarnz lsnde mmkn olan en ksa zamanda gerekli
olanlar gemiye yklerseniz byk ltufta bulunursunuz... Ltfen hemen
elinizdeki en kk dngsel ift fazl transformatrn boyutlarn bildiriniz..."
Ertesi gn, aratrmalarna, zellikle de uluslararas ekimenin oktan
balad telsiz, ya da radyo aratrmalarna devam edememenin verdii

strapla kargonun normal nakliye ile deil en pahal ekspresle gnderilmesini

isteyecekti.
Genel bakan ve genel mdrden ekipmanlarn gemiye yklendiine dair ve
cretlerin elden geldiince dk tutulacana dair gvence almt. Ayrca
Tesla, arada srada, makinelerini gsterilerinde kullanmasnn onlar iin iyi bir
reklam olacan da hatrlatyordu.
Bu hassas dnemde Tesla'nn hayatna nemli bir kii girecekti. Bilim
Akademisi'ndeki semineri iin hazrlanrken kendisine fener slaytlar ve katot
tpleri salayan George Scherff adnda hevesli ve yeni bir asistanla tanmt.
Bata sekreterliini yapmakta olan Scherff zamanla finansman ve hukuk
danmanl, muhasebecilik, bro yneticilii, hissedarlk, yoldalk, dostluk
ve skk dnemlerde genelde gvenilir bir bor kayna olma gibi
sorumluluklar yklenecekti. yi ve kt zamanlarda hep amade olan Scherff,
Tesla'nn en sadk ve en vazgeilmez elaman olmutu.
Scherff fazla mesaiden, cimri dllerden ve patronunun dncesiz
davranlarndan hibir zaman ikayet etmiyordu. Scherff den Tesla'y zor
durumdan kurtarabilmek uruna kendi ailesine yz evirmesi istense buna bile
katlanabilirdi. Kendisinin her zaman iin sadk grevli Mr. Scherff olarak
kalaca ve hibir zaman sosyal bir e muamelesi grmeyecei gereini
sorgulamaya yeltenmiyordu. Tesla'ya tam anlamyla tapyordu, onun hakknda
herkesten daha ok ey biliyordu ve sz konusu olan onun kiisel srlar ise
mhrlenmi dudaklarla mezara gitmeyi tercih ederdi. Eer byk bir adamn
arkasnda sadk bir dost aranacaksa, akla ilk gelecek isim George Scherff'dir.
Bu arada pek ok kii neden bu baarl erkein de arkasnda bir kadnn
olmadn dnp hayflanmaya devam ediyordu. nemli kiilerin lkenin
selameti iin remeleri gerektii dnlyordu. Tesla'y evlenmeye
zorlayanlar arasnda sadece bulvar gazetelerinin yazarlar yoktu. Bilimsel
ierikli dergiler de bu kervana katlmlard.
Tesla bu konudaki rportajlarnda gazetecileri atlatmada uzmanlamt.
Konuyu srekli bu yana ekmeye alan bir muhabir saatler sonra bitkin
derek pes etmek zorunda kalyordu. Ama zaman zaman laboratuvarndaki
yangn hatrlamas ile do-nuklaan gzlerine hzn veren baka bir sorunu
olduu da anlalyordu.
"Korkarm" diye sze balayacakt Tesla bu tr sohbetlerin birinde, "bu akam
size pek neeli bir konuk olamayacam. nk bugn az kalsn lyordum."
Makinelerinden birinden neredeyse 3.5 milyon voltluk bir ok yemiti.
"Kvlcm bir metre teden atlad ve beni sa omzumdan arpt. Bu beni allak
bullak etti. Asistanm akm annda kesme-seydi bu benim sonum olabilirdi. Sol
gsmde elektriin arpt yerdeki acayip yaray gsterebilirim size. Sa
ayamdaki orap da elektriin akp gittii yerde yand, kl oldu. Elbette akmn
hacmi ok kkt, aksi takdirde bunun sonu kesin bir lm olurdu."

Edison'un AC'nin tehlikelerini anlatan kampanyas nedeniyle kazann etkilerini

kmsyor olmas da ihtimal dahilinde.
Muhabir kvlcmlarn ne kadar uzakla atlayabileceini sormutu.
"Makinelerimden laboratuvanmm bir ucundan dier ucuna srayan kvlcmlar
ktn grdm, yani szgelimi on-on be metre. Aslnda bu mesafe
snrszdr, yalnz bir metreden sonrasn takip edemezsiniz, ok hzl akp
gider... Evet otuz kilometrelik bir imek yaratabileceimden eminim ve bu da
bana pek pahalya patlamayacaktr."
Kendisine laboratuvarnda alrken sk sk kazalar meydana gelip gelmedii
sorulduunda, "Hayr, ok nadiren. Ylda ortalama bir kere falan. Ve hi kimse
makinelerim yznden lmedi. Ekipmanm yaparken hi kimseyi ldrmeyecek
olmasna dikkat ederim. Laboratuvarmn iki yl nce yanmas bama gelen en
byk kazayd. Kimse bunun benim iin ne kadar byk bir kayp olduunu
tahmin edemez" cevabn verecekti.
Bir an dnd. Ve nc bir kiiyi anlatr gibi verimli bir mucidin asl znt
kaynann ne olduunu anlatmaya balad.
"Birok fikir birbirini kovalar zihninde, o ancak bunlarn pek azn uup
gitmeden yakalayabilir ve bunlarn arasndan da daha azn
mkemmelletirebilecek zaman ve gc bulabilir hayatnda. Bu o kadar sk
olur ki baka bir mucit onun karamad fikirleri ondan nce douruverir. Ah,
size syleyeyim, ite bu durum dostumuzun kalbini gerekten szlatr."
Laboratuvar yandnda havay yeni bir yntemle svlatrmak iin gelitirdii
aletinin de onunla birlikte kl olduunu sylyordu. "Baarnn eiindeydim
ve aylarca sren gecikmenin sonunda Alman bir bilim insan problemi zm
olacakt..."
Onu ticari adan byk nem tayan sv oksijen konusunda geride brakan
Linde idi. Tesla elektrik kablolarnn yapay yoldan yaltlmasnda kullanlacak
bir soutma yntemi zerinde alyordu.
"O gnlerde o denli kederli ve umutsuzdum ki kendi kendime uyguladm ve
beni yeniden hayata dndren elektrik tedavisi olmasayd ayaa asla bir daha
kalkabilecek olduuma inanmyorum. Grdnz gibi elektrik yorgun bir
bedene tam da ihtiya duyduu eyi veriyor; yaama gc, dayanma gc. O
byk bir hekim, belki de hekimlerin en by."
Sk sk keyifsiz olup olmad sorulduunda ise, "Pek sk denemez herhalde...
Sanata eilimli insanlarn evkleri onlar ounlukla, bir gkyzne frlatr, bir
yerin dibine geirir. Ama znde, diyebilirim ki, ok mutlu bir hayatm var,
tasavvur edebildiim hayatlarn en mutlusu" karln verecekti.
Aratrmalar srasnda yaad muazzam heyecan u szlerle anlatyordu:
"Bir mucidin, beynindeki bir varln bir baary ortaya karmak zere olduu

srada hissettiklerini glgede brakabilecek boyutlarda bir esrimenin daha

olabileceine inanmyorum insann yreinde... Bylesi bir duygu insana,
yemeyi, imeyi, uyumay, dostlar, ak her eyi ama her eyi unutturur."
Bu ekilde muhabiri, adeta planl bir ekilde, bir sonraki soruya ekmiti: Peki,
"sanat yaradlna sahip insanlar iin" evliliin uygun olduuna inanyor
muydu?
Tesla etraflca dnd.
"Bir ressam iin, evet; bir mzisyen iin, evet; bir yazar iin, evet; ama bir
mucit iin, hayr. nk bu ilk nn ancak bir kadnn verebilecei ilhama
ihtiyalar var, aklar onlar daha byk eserlere yneltmeli; ama bir mucidin
vahi, arzulu nitelikteki doas ok youndur ve akn bir kadna ynelttii
takdirde bilime verebilecei hibir eyi kalmaz. Sanmyorum ki, anabileceimiz
ok sayda evli barkl mucit olsun."
Bunun iki kere evlenmi olan Edison'a bir gnderme olup olmad konusunda
ise yorum yapmaktan kanyordu.
Biraz duraksadktan sonra da bekarl konusunda neler hissettiini aklamak
iin, sonradan muhabirin ok dokunakl diye niteleyecei u szleri sarf
edecekti: "Bir yandan da zc bir durum bu nk zaman zaman kendimizi
ok yalnz hissederiz."
11. MARS'A DORU
Katharine'den gelen mektuplar hem karmak duygularn, hem de Tesla'ya
duyduu bitmeyen ilgiyi ele veriyordu. Bugn ierdikleri mesajlar tam olarak
anlamak g. Cokulu bir slupla kaleme alnm bu yazlar bazen tam bir ak
mektubuna dnmek zereyken yarda kesiliyor. Ancak Tesla'nn onu
cesaretlendirecek bir davranta bulunmadn tahmin etmek pek de zor deil.
3 Nisan 1896 tarihinde, Tesla'y evlerine davet edecek ve bir gn nce
karlatklarnda gzne pek de salkl grnmemi olmasna ramen yine de
kendisini elendirebileceine inandn "ve ocukluk gnlerine dnmek"
istediini anlatan bir not gnderecekti. Paskalya yortusunun gelip attn
sylyordu. "Hep byk deiiklikler gerekleecei zaman bunu bilip
bilemediini merak ederdim" diyordu. "Baharn yaklatn biliyor musun?
Eskiden bu bana nee verirdi, imdi ise hznlendiriyor. Kamaktan yorgun
dtm pek ok eyi ifade ediyor bu bana... kopmalar, ayrlklar. Ben de
senin gibi hep ayn dorultuda gidebilmeyi, hep sylediin gibi, ara vermeden
kendi hayatm yaayabilmeyi isterdim. Bu yaadm hayat kime ait bilmiyorum
ama benim hayatm olmadndan eminim. Gryorsun ya, yarn akam
gelmelisin."
Johnsonlar o yaz Maine'de geirmilerdi ama Tesla'dan ayr kalmak
Katharine'in kederini perinlemi, onun sal iin duyduu endieyi artrmt.

"Bir hata yapyorsunuz sevgili dostum, hem de lmcl bir hata" diye
yazyordu. "Deiiklie ve dinlenmeye ihtiyacnz olmadn dnyorsunuz.
O kadar yorgunsun ki neye ihtiyacn olduunu dahi bilemiyorsun..."
Bu scak mektuplara karlk Tesla ona muzip mektuplar yazyor ya da aklna
geldike iek yolluyordu. Belki de tehlikeli sularda seyrettiini hissediyordu.
Robert da onun arkadayd ve Katharine'i seviyordu da. Ama en azndan kendi
hisleri iin endielenmesine gerek yoktu. Zayf dt tek bir an dahi
hatrlamyordu.
Johnson'la genellikle din, iir konularnda yazyorlard. Acaba Tesla
Century'nin Mays says iin nl bir ressama poz vermeyi kabul eder miydi?
Tesla zaman zaman "Sevgili Lu-ka"ya, hala kendisini sevdii iin duyduu
minneti anlatan cokulu mektuplar da yazard.
Kendisi ateli bir mmin olmasa da, Tesla dinin insanlar iin biilmi kaftan
olduunu dnrd. Kayglarnn dayanlmaz bir hal ald ve sermayeyi
kediye ykledii bir dnemde Budiz-me merak sarmt. Budizmin ve
Hristiyanln gelecein en nemli dinleri olacana inanyordu. Bu nedenle
Johnson'a Budizm hakknda bir kitap gndermi ve u yant almt: "Bay
valye: Bu taraklarda beziniz olduundan hi haberim yoktu ama imdi bu
kitab okuduktan sonra sizin hakknzda her zaman olduundan daha sk
dnmeye balayacam; sizi temin ederim bu krk ylda bir anlamna
gelmiyor."
Birka gn sonra Johnsonlar onu yine yemee davet ettiklerinde onlara,
akayla kark, sekin insanlara olan zafiyetini dile getiren u cevab
yollayacakt: "Eer misafirleriniz (sradan lmller) varsa gelmeyeceim. Eer
Padewski, Rntgen ya da Mr. Anthony varsa geleceim. Ltfen cevaplaynz."
O yl Noel, ailesindeki neeye karn, belki de bu sebeple, Katharine iin pek
de mutlu gememiti. Kendisini kapana kslm hissediyordu. Kocas ve
ocuklar kendisini seviyorlard ve iinde bulunduu sosyal evreyi seviyordu
ama ona hayatnn nemli bir blm elden gidiyormu gibi geliyordu. Yava
yava yok oluunu izlemek iin yaamaya deer miydi?
Noel'in ertesi gn Tesla'ya unlar yazmt:
"Sana gller iin defalarca teekkr etmeyi denedim. Karmda o kadar
harikalar, o kadar gzel kokuyorlar ki... Sana yazarken hep atlmlar yapmam ve
hep kendimi zorlamam gerekiyor nk sylemek istediklerimi bir trl ifade
edemiyorum. Geen akam kaba davranmak istemedim. Sadece hayal krkl
iindeydim. Seni ok zlyorum ve bunun byle devam edip edemeyeceini
dnyorum. Senden daha ne kadar ayr kalabilirim? Yine de seni iyi, mutlu
ve baarl grmek beni memnun ediyor. Yeni yl iin tm dileklerim seninle."
Tesla da tipik bir ekilde cevap verirken tansiyonu esprilerle drmeye
alyordu. Ama bunu yaparken de fazlasyla acmasz olmay baarabiliyordu.
"Bir gn nce senden ok daha tatl ve etkileyici olan kz kardeini grdm"

gibi uygun olmayan szler sarf edebiliyordu. Sonra da ok sevdii iinin bana
dnyordu umursamadan.
1893 ylnda radyo alc ve vericileri zerine verdii ve gerekli alt temel
ekipman aklad seminerlerinden sonra, laboratu-var ve New York'un belirli
yerlerindeki istasyonlar arasnda iletilebilecek dzenei kuracakt. Adams'tan
ald para ve Westing-house'dan gelen destek sayesinde baya ilerleme
kaydetmiti.
Gerekli patentleri almadan nce Electrical Review'a baarl denemeler
yapldn bildirecekti. Ama yaynlanan raporda genel ve saknml bir dil tercih
edilmiti: "Bir verici ve uzak noktalarda, akm ve menzil gz nne alnmadan,
bu vericiden yaynlanan sinyallere duyarl elektrikli alclar kurulmu bulunuyor.
Ve bu ilem artc derecede az enerji ile uygulanmtr."
Tesla, Houdson Nehri zerinde bir teknedeki alc ile labora-tuvarndan
gnderilen sinyalleri yakalad bir deney yapmt. Tekne Houdson
sokandaki yeni laboratuvarndan yaklak krk kilometre uzaklktayd ve bu
Tesla'nn aletlerinin kapasitesinin bir blmyd sadece.
Gerekli patent bavurularn 2 Eyll 1897 tarihinde yapt ve bunlar da 1900
ylnda onayland. Sonradan patentler hakknda Marconi ile mahkemede uzun
bir ekimeye giritiler. Ama yasal haklarnn inendiine ilikin dava aan
taraf bu defa Tes-la'yd.
1898 ylnda gdml tatlarn radyo dalgalaryla uzaktan kumanda edilmesi
zerine patent brosuna bavuracak ve onay alacakt. Bu konu telsiz iletisinin
potansiyel ve mkemmel bir uygulamasn da barndryordu bnyesinde. Tesla
radyo ya da otomasyondaki bu byk ilerlemeyi kamuoyuna ayr ayr deil, bir
arada duyurabilmek iin sabrszlanyordu.
Bir yl nce, Niagara elalesi enerji ebekesinin devreye sokulmas ve GE'nin
enerji nakil hatlarnn inasn tamamlamas dolaysyla yapt konumada,
artk srann en byk d olan "istasyondan istasyona tel kullanlmadan
enerji nakledilebilme-si" projesine geldiini sylemiti. Davetli kodamanlar mhendisler, sanayiciler ve i adamlar- bu konumay kark duygular iinde
dinlemilerdi. Bu deli dahi, daha hatlarn yapm yeni bitmiken ve tam da kar
edilmeye balanaca srada bunlarn tarihe gmleceini sylyordu. Ama
pek yaknda gazeteler dnyann drt bir yannda, Tesla'nn krk kilometre
uzakla enerji ve sinyal gnderebilmekle kalmadm, ayn zamanda bunu
telsiz yapabildiini duyurmaya balayacaklard.
Ve Tesla kendinden o kadar emindi ki, ksa bir sre ierisinde Mars'la iletiimin
salanabileceini iddia ediyordu.
Electrical Review'da da Mr. Tesla'nn, bugne kadar ulalabilen mesafelerden
daha byk bir alanda elektrik akm iletebi-len bir alet gelitirdii ve bu sayede
akmn, atmosferin youn olmad ve retilen belirli akm rahata iletebildii
rakmlarda belirlenecek bir terminale iletilebilecei duyuruluyordu. "Uzak bir
noktada ve yaklak olarak ayn seviyede kurulacak ikinci bir terminal akm

ekecek, alacak, bu akm datm ve kullanm iin gelitirilecek aygtlarla

yeryzne nakledecektir."
nceden yaplm tm tasarmlar glgede brakacak bir ekipman kurmutu.
eitli boyut ve trlerde bobinler, ya da yksek frekans transformatrleri
retmiti. Bunlarn arasnda harika bir tasarm rnei olan ve milyonlarca
voltluk elektromo-tiv enerjisi retebilecek dz-spiral bir rezonant transformatr
de vard.
Bu tip bir ekipmann snrsz olanaklar saladn dnmekteydi: Mars'a
Chicago'ya gnderir gibi bir mesaj yollanabi-lecekti. "Mmkn olan gerilimin
nnde pratikte hibir engel olmadn dnyorum" diye yazyordu
Electrical Review'da, "Bu alandaki almalarm sonunda elde ettiim
sonularn en nemlilerine ulamtm. Bunlardan bir tanesi, normal koullar
altnda mkemmel bir yaltkan olan atmosferik havann, bu tip bobinlerle
retilebilen youn elektromotiv enerji akmlar sz konusu olduunda iyi bir
iletken olabildii idi... Hava o derece iletken oluyordu ki tek bir terminalden
kaynaklanan dearj younlam atmosferdeymiesine serbest
yaylabiliyordu. Bir baka olgu da, hava younlatrldnda ve elektriin
gerilimi artrldnda iletkenlik kalitesinin ok hzl ykseli gstermesi idi.
Sradan akmlarn aktarlmasna olanak vermeyen barometrik basn
oranlarnda dahi bu bobin tarafndan retilen akmlar bakr bir teldeymiesine
rahat akabiliyorlard."
Bylece atmosferin yksek seviyelerinde yksek miktarlarda elektrik
enerjisinin istenilen uzakla gnderilebileceini ispatladn sylyordu. Bu
arada en az bunun kadar nemli bir gerek zerinde durduunu da fark etmiti:
birka milyon voltluk enerji dearjlar atmosferik nitrojende gl ekimler
ortaya kmasna, oksijen ve dier elementlerle birlemesine neden oluyordu.
"Bu enerji o kadar gl ve bunun gibi gl dearjlar o kadar ilgin
davranyor ki, zaman zaman atmosferin alev alabilecei -dehet verici bir
olaslk- korkusuna kapldm da oldu. Bunu stn bir zeka gcne sahip olan
Sir William Crookes da daha nce fark etmiti. Byle bir felaketin gerekleip
gereklemeyeceini kim bilebilir ki?"
Elektrik rezonans Tesla'nn orijinal fikri deildi. Lort Kel-vin de daha nceden
kondansatr dearjnn matematiksel potansiyellerini hesaplamt ama Tesla
bu eitlie yeniden hayat vermi ve uygulamaya koymutu.
Electrical Review'da 1889 ylnda yaymlanan ve Tesla'nn gkyznde yangn
karmaktan korktuunu aklad makalede mucidin zerinde alt aletle
birlikte ekilmi fotoraflar da yaymlanmt. Birisinde yaklak sekiz milyon
voltluk bir gerilim ile uzak mesafelere havadan elektrik enerjisi gnderme
deneyleri srasnda elde edilen olaanst bir imek grlebiliyordu. Bir
dierinde ise mucit elinde 1.500 mumluk balantsz bir ampul olduu halde
poz vermiti, fotoraf da bu k kayna ile ekilmiti. Frekansn saniyede
milyonlara ulat hesaplanyordu.
Bir ncsnde ise Tesla'nn elinde gururla tuttuu, uzaktaki bir osilatrden
yaylan dalgalarla beslenen ve kendi bedeninin kapasitesine ayarlad bir

bobin vard. Elektrik arpmasndan korunmak iin bobini youn titreimin ok

az hissedildii birleim noktasndan tutuyordu. Gl parltlarla aydnlanan
bobinin tad gerilim yarm milyon volta ulayordu.
Bu olaanst ve rktc serinin en sonuncusu u manetle yaymlanmt:
"Bu deneyde operatrn osilatre dorudan balantl olan bedeni yksek bir
gerilimle yklenmitir. Fotorafta belirli bir byklkteki kalay levhann u
noktasnda elle tutulan iletken ubuk grlebiliyor. Operatr duraan elektrik
dalgasnn zerinde ve ubuk ile levha evrelerinde olaanst bir hareket
halindeki hava sayesinde parldyor. Laboratuvar aydnlatmakta olan bir vakum
tp, tavanda olduka yksekte olmasna karn, operatrn bedeninden yaylan
dalgalardan etkilenerek ldyor."
Tesla byle sihirbazlklara baylyordu ama kendisini ov yapmakla ve yararl
bir aygt gelitirememekle sulayanlara verilecek bir cevab da vard. Elbette ki
bu sihirler daha sradan meyveler de verecekti. Elektrikli rezonans ve kusursuz
ezamanl devreler sayesinde nitrojen havadan ayrtrlabilecekti. Bu yolla
byk deere sahip suni azotlu gbre retilebilecekti. Ayrca gnete olduu
gibi yaylm gsterecek k ok daha ekonomik yollardan retilebilecek ve asla
patlamayan lambalara hapsedilebilecekti.
Dleri topikti: nsanlar alktan ve lesiye almaktan kurtulacaklard,
dnya apnda iletiim kolaylaacakt; ve sonuncu olarak da o dier
gezegenlerde de insanlara benzer yaam formlarnn varolduuna inanyordu.
Marsllar'n "istatistiki bir gereklik" olduunu dnyordu.
Bu arada, fazla karmak eyler dnmeyi sevmeyen arkadalarnn hayat da
doal aknda ilerlemekteydi. Katharine dokunakl ve ineli bir mektup
gndermiti; arkadalarn srekli reddetmekten vazgemesini tembihleyip bir
partiye davet ediyordu Tesla'y. Johnsonlar'n ocuklar serpiliyordu ve
Katharine onlarn kendisine ihtiya duymad bir gnn geleceini
sezinleyebiliyordu. Zaman hzla akp gidiyordu ve yaklaan lmn ayak sesleri
onu rktyordu: "Milyonlar, cafcafl unvanlar, Waldorf'u ve Fifth Aveneu'y
bir yana brak" diyordu, "bu tek unvan olan sradan ve basit insan iin byk
bir zayflk."
Tesla labaratuvarndan kacak ve partiye gelecekti. Dzenlenen parti eski
gnleri geri getirir gibi olmutu. Ama laboratu-varn ars onu yine ekecekti.
Tesla uzun bir sredir, Mark Twain'in de elence ve salk iin dzenlenmi bir
deneyde zerine kmasna izin verdii mekanik vibratrler zerine
almaktayd. Bir keresinde neredeyse umulmadk etkiler yaratmann
eiinden dnmt.
1898 ylnda bir gn kk bir elektromekanik osilatr zerine alrken bunu,
tm iyi niyetiyle, laboratuvarnn tam merkezinden bodrumun tabanna dek
uzanan demir bir stuna balamt.
Dmeyi evirip iskemlesine kurulmu ve ortaya kacak tm etkileri not
etmek zere eline bir defter almt. Bu makinelere hayrand nk titreim her
seferinde biraz daha arttka atlyesindeki eyalarda bir rezonans etkisi

belirmeye balyordu. rnein mobilyalardan biri titremeye, sarslmaya

balyor, daha sonra dierleri de bu dansa birer birer katlyorlard. Frekans
arttrlnca her ey bir an iin duruluyor ama neden sonra dans kald yerden,
bu defa ok daha lgnca olmak kaydyla, devam ediyordu.
Tesla'nn farknda olmad ey tabana doru giden demir stun boyunca
glenerek ilerleyen rezonansn Manhattan'n altyapsn drt bir yandan
titretmeye baladyd. (Normalde depremler merkez slerinden biraz uzaklkta
daha iddetli hissedilirler.) Binalar kprdanmaya balamt, camlar sarslyor
ve yaknlardaki talyan ve in mahallelerindeki insanlar sokaklara akn
ediyorlard.
Tesla'y zaten mimlemi olan Mulberry Street'teki Emniyet Mdrl ksa bir
sre iinde ehrin baka hibir yerinin depremden etkilenmediini renecekti.
Derhal deli mucidi kontrol etmek zere iki polis memuru grevlendirilecekti. Bu
arada Tes-la binay titretmeye balayan sarsntnn henz farkna varmamt.
Ama ksa bir sre iinde o da duvarlarnn ve yerin titremeye baladnn
farkna varacakt. Buna hemen bir son vermesi gerektiini bildiinden eline
geirdii ilk balyozu osilat-rn tam tepesine indirecekti.
Mkemmel bir zamanlamayla, iki polis memuru tam da o anda ieri dalmt.
Tesla da onlar bayla nazike selamlayacak ve unlar syleyecekti:
"zgnm beyler. Hemen ve pek de alk olmadm bir ekilde yarda kesmek
zorunda kaldm deneyimi izleyebilmekten sadece birka saniye ile mahrum
kaldnz... Fakat eer akama doru urayabilirseniz zerinde durabileceiniz
bu platforma yeni bir osilator balayacam. Bu deneyimi ok ilgin ve heyecan
verici bulacanza eminim. Fakat ne yazk ki imdi sizi geirmem gerekiyor
nk yapacak ok iim var. yi gnler beyler."
Muhabirler laboratuvarna akn ettiklerinde ise onlara istese Brooklyn
Kprs'n bile yerle bir edebileceini syleyecekti.
Yllar sonra bir alar saatten daha byk olmayan bir osila-trle
gerekletirdii deneylerden sz edecekti Alan L. Ben-son'a. Vibratr altm
santim boyunda, be santim kalnlnda bir elik halkaya takmt. "Uzun bir
sre hibir ey olmad... Ama nihayet... koca elik halka titremeye, bir kalp gibi
alp kapanmaya balad ve en sonunda koptu!"
"Bunu bir balyozla baaramazsnz" diye aklayacakt muhabire. Ama bir
bebee bile zarar vermeyecek srekli tklamalar yapabilmiti.
Bu balangla evklenen Tesla koltuunun altna sktrd osilatr ile
yapm henz tamamlanmam elik bir bina bulmak zere dolamaya
balayacakt! Wall Street blgesinde on katl elik konstrksiyonlu bir inaat
grecek ve vibratr kirilerden birine ilitirecekti.
"Birka dakika ierisinde kiriin titremeye baladn hissedecektim. Yava
yava titremenin younluu artt ve tm inaat kaplamaya balad. En sonunda
yap gcrdamaya ve bkl-meye balamt. iler deprem olduunu sanm ve

iskelelerden aa atlamt. Binann yklaca sylentileri yaylmaya balam

polis birlikleri yola kmlard. Ciddi bir sonu domasna mahal vermeden
vibratr cebime attm gibi uzaklatm oradan. Eer on dakika daha fazla iler
halde braksaydm tm yap yerle bir olacakt. Ayn vibratrle Brooklyn
Kprsn bir saatten ksa bir sre ierisinde yerle bir edebilirdim."
Hepsi bu kadarla da kalmyordu. Dnyay da ayn ekilde ikiye blebileceini
syleyerek Benson' dehete drecekti. Onu "bir elma gibi ikiye blebilir,
insan rknn sonunu hazrlayabilirdi. Dnyann titreimlerinin bir saat krk
dokuz dakikalk bir periyot ile seyrettiini sylyordu. "Yani, dnyaya u anda
vurduum takdirde klen bir dalga, genileme formunda, bu kadarlk bir sre
sonunda ayn yere geri gelecektir. Aslnda dnya da tm cisimler gibi srekli
titreim halindedir. Srekli daralan ve genileyen.
"imdi tam klmeye balad anda bir ton dinamit patlattm dnn. Bu
klmeyi hzlandracak ve bir saat krk dokuz dakika sonunda edeerde
hzlanm bir genileme meydana gelecektir. Genileyen dalga geri ekilmeye
balad anda bir ton dinamit daha patlattm dnn, bu da klme
dalgasn biraz daha hzlandracaktr. Ve bu ilemin art arda tekrar edildiini
dnn. Bunun douraca sonulardan kuku duyabilir misiniz? Aklnzda
pheye hi yer olmasn. Dnya ikiye ayrlacaktr. nsan, tarihi boyunca ilk defa
olarak kozmik gidiata mdahale edebilmenin bir yolunu bulmu oluyor!"
Benson, dnyay paralamak iin ne kadar zamana ihtiya duyacan
sorduunda ise alakgnlllkle u yant verecekti: "Aylar srer. Bir ya da iki
yl gemesi gerekebilir. Ama birka hafta ierisinde dnya yle byk bir
titreme ile sarslmaya balayacaktr ki nehirler yataklarndan frlayacak, binalar
yerle bir olacak, yeryz yzlerce metre ykseklie kp decek, bu da
uygarlklar ortadan kaldrmaya yetecektir. Vatandalar rahatlatacak ekilde
iddiasn sonradan deitirecekti. lkenin amaz olduunu sylyordu ama
dnyada mkemmel bir rezonans yaratmak da olanakl deildi.
ounlukla olduu gibi Tesla'nn basna yapt aklamalar basit gsteri
dknl olarak deerlendirilecekti. Ama yine ounlukla olduu gibi
aratrmas kusursuzdu. "Telejeodina-mik" adn verdii yeni bir bilim dal
zerine almaya balamt ve nemli sonular elde edecekti. Ayn titreim
ilkesinin, denizalt ve gemi gibi uzaklardaki nesneleri saptamak iin
kullanlabileceini fark etmiti. Mekanik titreimler ile dnyann titreiminin
birlikte kullanlarak maden ve petrol rezervlerinin nasl ortaya karlabileceini
bulmaya alyordu. Modern yeralt aratrma tekniklerinin temeli de bylece
atlm oluyordu.
Tesla, O'Neill'in, daha nce iddetli bir deprem meydana gelmi bir blgeye
yerletirilecek ciroskop bataryalarnn yeryznn iinde dk seviyelerde
rezonans yaratacak ekilde eit aralklarla vurular yapmas ile katmanlar
zerindeki basknn azaltlabilecei ve bu sayede ciddi depremler yaanmasnn
engellenebilecei teorisini destekliyordu. Bugn sismologlar bu varsaymlar
yenilenen bir ilgi ile gzden geirmeye baladlar.

12. ROBOTLAR
1898 ylnda Edison ve Tesla kendilerini, sradan insanlar en srad bulularla
etkilemeye altklar kyasya bir ekimenin iinde bulmulard. Haberler San
Francisco'ya kadar yaylmt. "Edison dncenin fotorafn ekebildiini
duyurdu. Tesla da gne nlarn kullanarak alan bir makine yaptn. Bu
icadn halen deney aamasnda olduu syleniyor ancak mucit baarszlk
olaslnn sfr olduunu da szlerine ekliyor. Gne nlarndan enerji elde
ettiini ne sryor. Bu enerji de elektrik reten bir buharl makineyi
altryor."
Tesla'nn gne enerjisi istasyonu olarak kulland odann tavan camla
kaplyd. Asbest ve tatan bir yatan zerinde kaln camdan devasa bir ubuk
vard. evresinde de gnein n yanstacak ekilde asbestle kapl aynalar
vard. Sylediine gre sistemin tek karmak yan, daima gizli bir kimyasal
ilemden geirilmi su ile dolu olan silindirin iiydi.
zel kimyasal ilem sayesinde btn gn boyunca gnein nlar ile kolayca
snan su buhar makinesini iletmeye balayacakt. Bu da evlere ve fabrikalara bulutlu gnler iin depolamaya yetecek kadar- elektirik retecekti.
Bu kadar basit bir sistem gelitirdii iin yine kendisiyle alay edileceini
zannettiini sylyordu. Daha sonraki deneyler tersini gsterdi ama Tesla bu
enerjinin retim maliyetinin en alt seviyeye ekileceini ve olas jeneratr
kazalarna kar bataryalarda bir yllk enerji ihtiyacnn depolanabileceim iddia
ediyordu. Bu sistem sayesinde "insanlar, hayatlar pahasna yerin altna
girerek, buharl makineleri ancak ksa bir sre iin altrabilecek kmr
karma zahmetinden kurtulacaklard. Gerekten de gne enerjisi ile alan
motorun, hem kmr, hem de dier yaktlarla alan motorun yerini alacana
inanyordu. catlarn alan makineler haline getirmek, ounlukla yalnz
almay tercih eden ve yeni fikirlerin istilasna kaplp giden Tesla iin gittike
daha byk bir sorun oluturmaya balyordu. Bu durum yeni vakum tp
fotoraflk klarnda da yaanyordu.
Robert Johnson'a unlar yazmt: "Fotoraflk iin gneten daha iyi bir
k kaynana sahip olduuma inanyorum ama bunun zerinde alacak
vaktim yok..." Gizemli yeni nn maharetlerini gstermek amacyla aktr
John Jefferson'un birka fotorafn ekmiti. (Fosforlu kla ilk fotoraflar
ekmesinden be yl nce.) Bu, New York Times'da u szlerle duyurulacakt:
"Eer Nikola Tesla'nn vakum-tpler zerine fikirleri salam temeller zerine
oturuyorsa, fotoraflk bundan sonra gne na muhta kalmayacak
demektir." Electrical Revi-ew'da bunun vakum tpler konusunda daha nce hi
aratrlmam bir gelime olduunu bildiriyordu. Tpn desteinde ekilen
fotoraflar gazetelerde boy boy yaynlanmlard. Ama daha sonra uzun bir
sre bu konuda pek ses kmayacakt.
Baka pratik icatlar akln eliyor, onu zerinde almak istedii temel
aratrma konusuna eilmekten alkoyuyordu. Ge-orge Westinghouse hararetle
kendisinden "alternatif akm basit ve ekonomik bir yoldan srekli DC akma
evirecek bir aygt" gelitirmesini istiyordu. Pittsburglu sanayicinin akmlarn

dntrlmesini istemesinin temel nedenlerinden biri de elektrikli tren

sahasna atlmak istemesiydi. Tesla cevaben bu konu zerine kafasn fazlasyla
yorduunu ve elinde bu amaca hizmet edebilecek bir deil birden ok aygt
olduunu ve hepsi iin de byk bir talep olduunu yazacakt.
kna olmutu ve AC/DC ile alan trenlerle gvenli bir ekilde saatte iki yz
mile varan hzlarda seyahat edilebileceini duyuracakt. Her zaman olduu gibi,
bu iddias da tm halkn olduu kadar meslektalarnn da dikkatini hemen bu
konu zerinde toplayacakt. Westinghouse, Tesla ile konvertrlerinden biri iin
kontrat imzalamt. Bu arada Tesla'ya icadnn daha gelimi modelleri iin de
peinen 6 bin dolar vermiti. Bu sralarda Tesla'nn eline pek fazla para
gemiyordu. Ama en azndan borcu da yoktu.
Mays aynda Belika Prensi Albert, ABD'yi ziyarete geldiinde programna
Tesla'nn laboratuvarn da dahil etmiti. La-boratuvarn kendisini "derinden
etkilediini" belirten Prens, mucidin de, grt Amerikallar arasnda
zerinde en ok etki brakan kii olduunu szlerine ekliyordu.
Asaletin erdemlerini asla gz ard edemeyen Tesla da Wes-tinghouse'a bir
telgraf ekerek prensi Pittsburg'daki evine davet etmesini nerecekti.
Westinghouse da bunun harika bir fikir olduunu dnerek bu tavsiyeye
uyacakt. Daha sonra da birlikte Niagara elalesi'ndeki enerji ebekesini ziyaret
edeceklerdi. Bu arada yaync William Randolph ulusu spanya'ya kar
girilecek bir savaa doru ustaca kkrtyordu. spanyollar'a, "nazik Kba
halkna" acmasz davranlarndan dolay medya-tik bir yaylm atei amt.
Maine sava gemisinin Havana limanna doru seyrederken esrarengiz bir
biimde batmas da tm lkeyi intikam hrsna srklemek iin bulunmaz bir
frsatt. Basnn yaygarasna kaplan ABD Kongresi de spanya'ya sava ilan
etmekte gecikmeyecekti.
Bu ulusal feverann ortasnda bir bahar akam, Tesla, John-sonlar ve
kardeleri Agnes ile yakkl deniz subay Temen Richmond Pearson Hobson,
Waldorf otelinde yemekteydiler. Bu, Johnson'n kardei Agnes'in toplum iine
ilk esasl k ve Temen Hobson'n Tesla'ya laboratuvarnda son defa veda
etmesi iin bir frsatt. Bu arada bir donanma srr hakknda konumaktaydlar.
Tam o srada ieriye, sunduu kartvizitinde Philedelphia Press adna alt
yazl olan bir muhabir dalacakt.
"Sava gemileri ile yz mil uzaklktan haberlemeyi olanakl klan bir telsiz
gelitirdiinizi duyduk Dr. Tesla."
"Bu doru" diye cevaplad mucit, "ama size bunu ayrntlaryla aklayamam.
u kadarn syleyebilirim ki eer bu cihazlar gemilerimize avantaj salayacak
bir ekilde kullanlabilirler-se lkeme hizmet etmi olmaktan gurur duyacam."
"O halde kendinizi iyi bir Amerikal olarak m gryorsunuz?" diye
kurcalamaya devam etti muhabir.

"Ben mi, iyi bir Amerikal m? Ben daha bu lkeyi grmeden iyi bir Amerikal
olmutum. Hkmeti zerine altm, baz vatandalar ile tantm, Amerika'ya
hayrandm. Buraya yaamak iin gelip yerlemeden ok nce kalben bir
Amerikal idim ben."
Muhabir not almaya devam ettike Tesla da couyordu.
"Bu lkenin bir insana sunduu frsatlara bir bakn! Halk dnyann herhangi
bir yerindeki insanlardan bin yl daha ileride yayor. Byk bir halk, ak fikirli,
cmert. Bu lkede ulatm baarlar baka hibir lkede elde edemezdim."
Szleri samimiydi. Bunlarn hepsi doruydu. Amerikal i adamlar tarafndan
atlatld, kandrld, akademisyenleri tarafndan kmsendii,
varsaymlarna glnp geildii zamanlar tamamen aklndan km, silinmiti.
Bu, eskidendi. Ama Madison Square'deki gsteriye hkmetin ilgisini ekmeye
alt da doruydu.
"Amerikan halk yardm elini uzatmak ve kabul etmek iin hi tereddt etmez"
diye devam etti szlerine. "Evet, ben olabilecek en iyi Amerikan
vatandalarndan birisiyim. Benim Birleik Devletler Hkmeti'ne satlacak
hibir icadm yok nk benim gzmde ihtiya duyacaklar zaman istediklerini
almakta ve kullanmakta zgrdrler."
Geri o sralar esmer tenli ve yabanc aksanl insanlarn Amerikal olarak
kolayca toplumsal kabul grebildii gnlerden deildi. Polis sokak ortasnda
dayak yiyen bir spanyol asll Amerikal grse olaya tersinden bakmay tercih
ederdi. Bazen "casuslar" yakalanyor ve snrd edilmek zere ieri
tklyorlard.
Mucit Tesla tm bu karmaann ortasnda almaya ve sergi gnnn
gelmesini beklemeye devam ediyordu. Madison Squ-are Garden'daki gsteri
ileri bir tarihe ertelenmiti. Demiryollar askeri donanmn nakliyesi iin
kullanlmaktayd ve bilimsel malzemelerin gelmesi de bu nedenle
gecikmekteydi. Daha byk olaylarn glgesinde kalan gsteri de gazetelerde
ok kk bir yer bulabiliyordu kendisine. Her eyin zerine havann yamurlu
olmas da tuz biber ekiyordu. Tm bunlara karn ovu izlemeye elli bin kii
gelecekti.
Radyo dalgalar ile kumanda edilen dnyann ilk robot teknesi kendisinden
beklenen k yapamamt. Bunun tek nedeni ovun stne askeri olaylarn
glgesinin dmesi deildi. Tesla yanl bir hesaplama yapm, kamuoyuna bir
kerede sindirebileceinden fazlasn ikram etmiti. Telsizin geliiminde ulat
nokta, modern radyonun ilk rnei yeterli bir malzemeydi. Ama ayn anda
otomasyonun da sahnede belirmesi insanlk iin biraz fazlaca byk bir admd.
1898 ylnda sergiledii modern gdml tatlarn ve silahlarn ncleri,
otomasyon teknolojisi ve robotlar dnyann daha uzun yllar boyunca kendini
hazr hissedemeyecei bir ilerlemeydi.
cadn tm kapasitesi gzler nne serilmemiti nk Tesla donanmann
bunu bir sava teknii olarak kullanabileceini mit ediyordu.

"Ortaya konulmayan zelliklerden bir tanesi de" sonradan bilim yazar Kenneth
M. Sweezey'in kefettii gibi, "tamamyla farkl frekanslardan oluan eitli
radyo dalgalarnn bir kombinasyonuna tepki veren koordine bir ayar aygt
sayesinde dier aralarn mdahalesini nleyen bir sistemdi. Bir dieri ise
geminin bakr gvertesi iine yerletirilebilen antendi. Bylece anten grnmez
olacak ve tat da tamamyla su altna girebilecekti."
Mucit patentindeki temel fikirlerin dndakileri ak etmemiti, keiflerini
korumak iin bavurduu bir yntemdi bu.
Patentinin ieriinde olup da Madison Square'dekilerin gremedii bir dier
zellik ise, mrettebata ihtiya duymayan bir torpido gemisinin ayrntlaryd.
Pervaneyi dndren bataryal bir motor, dmen arkn hareket ettiren daha
kk motorlar, piller ve elektrikli sinyalizasyon lambalarn altran ve
geminin suda aalara inmesini ya da yukarlara kmasn salayan dier
motorlar ve piller. Alt adet 4 metrelik torpido yatay durumda iki sra halinde
dizilmiti, bylece bir tanesi atelendiinde bir dieri boluu annda
dolduracakt. Tesla byle bir geminin 50 bin dolar civarnda bir maliyetle ina
edilebileceini bildirmiti donanmaya.
Bu tip bir gemi "tm bir filoyu, dman daha saldrann kim ya da ne olduunu
anlayamadan bir saat iinde tahrip edebilirdi."
O srada Avusturya'da bulunan Mark Twain, bu szleri duyduunda mucit
dostuna unlar yazacakt: "u sz ettiin korkun makinenin ngiltere ve
Avusturya patent haklarn da satn aldn m? Eer aldysan, ngiltere ve
Avusturya hkmetlerinde tandm nemli insanlar var, hemen onlarla bir
pazarla oturabilirim. Almanya'da da tandklarm var. Mesela II. Wilhelm."
"Avrupa'da bir yl kadar kalmay dnyorum.
"Burada, otelde, geen gece baz ilgin tipler ar'a kar uluslarn birlemesi
ve silahlarn brakmaya zorlamas gerektiinden bahsediyordu. Ben de onlara
bunun yrtlp atlabilecek bir kat zerindeki atekesten daha etkili bir yolu
olduundan bahsettim. Filolarn ve ordularn karsnda aresiz kalaca icatlar
gelitirmek zere bilim insanlarn harekete geirin, onlar da savaamayacak
bir duruma dsnler. Senin bu tip konu zerinde, kalc bir atekesi pratik ve
zorunlu klacak icatlar zerinde altn biliyordum.
"ok megul bir adam olduunu biliyorum ama beni arayabilecek kadar zaman
ayrabilir misin acaba?"
Ama bu yaklam fazlasyla ileri bir teknolojiye iaret ediyordu ve Amerikan
savunma birimlerindeki grevliler bunun gerekletirilmesinin imkansz
olduunu belirtiyorlard. Bir tank iindeki milimetrik denizcilik manevralarn
izleyen subaylar dahi almann gerek sava alanlarnda kullanlamayacan,
henz "laboratuvar deneyi" safhasnda olduunu ileri sryorlard.

Tesla'nn Square Garden'daki gsterisi gelecek iin ok ey vaat ediyordu.

Ama dier gsteriler de halk olduka etkilemiti. Marconi farknda olmadan bir
Tesla osilatr kullanarak, maden ocaklarnn Marconi'nin telsiz telgraf sistemi
ve "Kba dinamiti" ile nasl havaya uurulabileceini sergilemiti. Edison da,
ba belas haline gelecek, 'Manyetik Maden Cevheri Ayrt Edici'sini
sergiliyordu.
New York Elektrik Cemiyeti'nin bakan Pupin, Edison ve Marconi gl bir
beyin ls oluturuyorlard. Ve telsiz telgrafn vaat ettii ticari gelecek
erevesinde, en az Tesla kadar hrsl bir ekilde bir araya gelmilerdi. Dier bir
ortak zellikleri de nn birden Tesla'ya hn besliyor olmalaryd.
Bu arada Tesla kendisini uyaran muhasebecisi George Scherff sayesinde
gerek dnyaya dnecek ve parann suyunu ekmek zere olduunu, hibir
icadnn henz tam olarak tamamlanamadn fark edecekti. Sylediine
baklrsa insanlarn ihtiya duyaca trden malzemeler vard elinde aslnda.
rnein bir eit s ilemcisi olan Tesla Pedi doktorlarn ve hastabakclarn
iine yaryordu ama bunun zerinde de almas ve piyasaya srlecek bir
hale getirmesi gerekiyordu.
Ama bu tip eyler zerinde alacak zaman nereden bulabilirdi ki?
1898 knda yeniden Johnsonlar'la beraber sosyallemenin tadn kartyordu
ve katld davetlerin says da gitgide artyordu.
3 Kasm tarihinde "Sevgili Kate"e yazd davet mektubunda u szler yer
alacakt: "Tm o avam.tabakasna -davulcular, satclar ve Yahudiler- ve dier
kuyruklulara ramen gzel bir gece geireceimizi umuyorum."
Ksa bir sre sonra Katharine'den bir davet alacak ve bir e iin nerisi olup
olmad sorulduunda da, tahmin edilebilecei gibi yine Marguerite'in adn
verecekti.
Tesla'nn robot tatlar ile ilgili iddialar ksa bir sre ierisinde bilim
insanlarnn saldrsna uramaya balayacakt. Electrical Review'da "Tesla'nn
Elektrikle Kontrol Edilen Gemileri zerine Bir Aratrma" balkl yazsnda N.
G. Worth kontrol mekanizmasnn dmann kumandas altna da girebileceine
dikkat ekiyordu.
Tesla Century'nin editr olan Johnson'dan bu tip yazlara tepki vermemesini
istiyordu:
"Biliyorum ki, soylu bir insan, vefal bir dostsun ve bunun gibi duyulmam
saldrlara kar sen de bir eyler sylemek isteyeceksin. Senden -hibir
koulda- byle bir ey yapmaman rica ediyorum, yoksa beni incitirsin. Brak
'dostlarmz' ellerinden geleni ardlarna koymasnlar. Ben byle olmasn tercih
ederim. Brak ileri geri konusunlar, byk eyler grebilenlerin gzlerine kum
atsnlar, zaman eninde sonunda onlar hak ettikleri ekilde dllendirecektir...

"Bu tip iddialar benim emeklerimin meyvelerini toplayan Lort Kelvin, Sir
William Crookes, Lort Rayleigh, Rntgen gibi insanlarn szlerini kaynak
gstererek kolayca rtebilirim. Ama buna gerek grmyorum nk saldr
muhatap alnamayacak kadar seviyesiz..."
1919 ylnda, o zamanlarn ilk robotlarnn teleotomatiin geliiminin
balangcnda nemli bir aama oluturduuna inandn yazyordu. "Bir
sonraki adm bunlarn kumanda merkezine ok uzak, grlemeyen otomatik
mekanizmalarla kullanlmasy-d, o zamandan beri bu sistemin sava
teknolojisinde kullanlabileceini savunuyordum... u an sahip olunan eksik
donanml ebekelerle dahi bir uan telsizle kumanda edilebilmesi ve ok
uzak mesafelerde operasyonlar dzenlenmesi mmkndr."
Kolej yllarnda dnd uak modellerinin mevcut olanlara hi
benzemediini hatrlyordu.
"Temel prensip doruydu ama pratie geirilemiyordu nk yksek aktiviteji
bir harekete geiriciyi gerekli klyordu. Son zamanlarda bu sorunun stesinden
de gelmi bulunuyorum, bu uaklarn bugnklerin yerini alacana ve
gelecekte barn korunmasnda ok nemli roller oynayacana inanyorum."
Gelecek iin tasarlad uak mekanik olarak ya da telsiz yolu ile kumanda
edilebiliyordu.
"Uygun dzenein kurulmas ile bu tip bir fzenin frlatlmas ve tam
hedeflenen blgeye, bu binlerce kilometre tesi de olabilir, drlmesi
mmkn olabilecektir. Ama bu noktada da durmayacaz ve tamamen kendi
zekas varmasna hareket edebilen ve bu zellii ile bir devrim yaratacak
teleotomat da yapacaz."
Daha 1898 ylnda sanayicilere "kendi bana karar verme yeteneine sahipmi
gibi hareket edebilen" otomobiller retme teklifini gtrecekti. Ama teklifi
"komik bulunmu" ve sonu vermemiti.
Robotlarn savatan ok te alanlarda, insanln yararna hizmet
edebileceine inanmaktayd. Prude niversitesi profesr B. F. Meissner'a o
zamanki almalarn yle anlatacakt: "Tm sahay geni bir a ile idrak
etmeye alyor, kendimi uzaktan kumanda edilebilen mekanizmalarla
snrlamyor, kendi zekasna sahip olacak makineler zerinde de alyordum.
almalarmda ulatm noktaya baktmda kendi zekasna sahip ve uzaktaki
hibir iradeye tabi olmayan robotlar gelitirebileceim zamanlarn uzak
olmadn dnyordum. Bu almann sonular ne tr pratik olanaklar
salarsa salasn, mekanikte yeni bir an alacana inanyordum."
yle devam ediyordu: "Yukarda bahsettiim alanda zerine eildiim
noktann basit dzenekli bir devre, bireysellemi kumanda olduuna
dikkatinizi ekerim; yani bu sistem 1903 Mart'nda patentini aldm deiik
titreim periyotlarndan oluan birden ok devrenin ortaklaa almas
mantna dayanyordu. Patent nceleme Kurulu Bamfettii Seeley huzurunda
sergilediim makine de, Mekanizmalar Uzaktan Kumanda Etmenin Yntem ve

Aygtlar patentimin onaylanmasndan nce, bu sistem uyarnca almaktayd.

Swezey'nin 'yalnzca tamamen deiik frekanslarda radyo dalgalarna tepki
veren birlikte almaya uyumlu cihazlar' szleri ile ima ettii de buydu."
Yzylmzn son yarsnda bilgisayar teknolojisi zerine almalar yapan
mhendislerin patent alma arayna girdiklerinde dosyalarda Tesla'nn adnn
oktan yer aldn grerek hayrete dmeleri bu koullar altnda artc
olmamal. Leland An-derson da bir aratrma gelitirme almasnn
nihayetinde elde ettii sonulan bir bilgisayar irketine patentleri alnmak zere
sunduunda kendisine Tesla'nn uzun yllar ncesinde bu alan parselledii
gsterilen uzmanlardan birisiydi. Anderson unlar sylyordu: "Messr'e layk
grlen vgleri Tesla'nn ok ncesinden hak ettiini grdmde hayrete
dmtm. O, bilgisayar olanakl klan transistrn ortaya karlmasnda
Bratta-in'den de, Bardeen'den de, Shockley'den de nce geliyordu."
Onlarn patentlerinin de, Tesla'nn patentlerinin de iletiim alanndaki
uygulamalar ierdiine dikkat ekiyor. Patentlerde, VE'nin fiziksel bir varla
brnmesini salayan sistemler tanmlanyordu. Bilgisayar sistemleri, VE'ler ve
VEYA'lar denilen binlerce mantksal dng ierirler. Bilgisayarda
gerekletirilen her ilem bu mantksal birimlerin kullanlmas yolu ile
gerekletirilir.
Anderson, Tesla'nn 1903 ylnda ald patentlerin mantksal VE devre
biriminin temel ilkelerini ierdiini anlatyor. "Komut olarak gnderilen iki ya da
daha ok sinyalin ezamanl olarak aygt birimine girdi yapmas, aygt biriminde
retilen bir ktnn elde edilmesini salyordu."
Tesla'nn patentlerinde AC sisteminin, bugnk bilgisayar teknolojisinde ise
DC sisteminin kullanlyor olmasna karn, birlikte hareket eden sinyallerin
komutlu kombinezonunun bir kt retmesi ilkesi burada temel olarak
aklanyordu.
"Bu nedenle" diye szlerine devam ediyor Anderson, "Tesla'nn o dnemde
uzaktan radyo dalgalar ile kumanda edilebilen silahlar d etkileimlerden
koruma sistemi iin ald patentler bugn, modern bilgisayar anda, temel
mantksal VE devre birimi zerinde alanlarn herhangi bir patent almasn
engellemektedir."
1956 Nobel dl, birok uygulamada elektronik tplerin yerini alan transistr
zerine yrttkleri almalar nedeniyle John Bardeen, Walter H. Brattain ve
William B. Shockley'ye layk grlmt. Tesla'nn bu alanda ok ncelerden
beri nclk yapmakta olduu ise henz yeni fark edilmekte olan bir konu.
Bugn askeri amal RPV'ler -uzaktan kumanda edilen tatlar- olarak bilinen
yeni teknolojide Tesla'ya borlu olduklarmz konusunda Times dergisinde u
szlere yer verilmiti:

"Aygtlarn radyo ile kumanda edilmesi kavramnn gemii bir zamanlar buna
'telsiz' ad verilen gnlere kadar dayanyor. Bu ehirde krk yl nce ilk defa
dzenlenen elektrik fuannda Nikola Tesla bir tankn iindeki torpidoya
manevralar yaptrm ve onu infilak ettirmiti. Bunu pek ksa bir sre ierisinde,
gvertesinde tek bir insann dahi bulunmad gemileri, torpidolar ve dier
motorlu tatlar radyo dalgalan ile kumanda edebilen bir dizi uluslararas
mucidin almalar izledi..."
Ama otomasyon an dnyaya takdim eden Tesla, insanln henz hazr
olmad bu alandaki almalarn devam ettirebilecek kadar zaman olmadn
hissedecekti. Fakat gzlerini daha byk hedeflere dikmiti. New York'taki
laboratuvarnn da deneyleri iin yeteri kadar gvenli bir yer olmadn, ya da
baka bir deyile deneylerinin bu kalabalk ehir iin fazla tekin olmadn fark
etmiti.
Akmlar Sava srasnda Tesla'nn ve Westinghouse'un haklarn savunan
avukat Leonard Curtis'e unlar yazmt: "Bobinlerim 4 milyon volt retiyor,
duvarlardan tavana srayan kvlcmlar byk bir tehlike tekil ediyor. Bu gizli
bir test. Elektrik enerjisine, suya ve kendime ait bir laboratuvara ihtiyacm var.
Sylediklerimi yapacak iyi bir marangoz bulmam gerekiyor. Bu almam
Astor, Crawford ve Simpson finanse ediyor. almalarm yklenmenin en az
olaca gece saatlerinde devam ettireceim."
Colorado Springs Elektrik irketi ile balantlar olan avukat, mucidin bu
sorununu zmek iin derhal harekete geecekti. Bulduu zmn de etkisi
uzun vadede grlecek sonular olacakt.
13. YILDIRIMLAR YARATAN
Leonard Curtis'in Colorado Springs'den gnderdii cevap dahi iyi haberler
veremezdi: "Her ey ayarland, araziyi cretsiz temin edebileceiz. Alta Vista
Oteli'nde kalacaksn. ehir Enerji ebekesi ile olan ilikilerim sayesinde
elektrii de bedava kullanabileceksin."
Tesla zevkten drt ke olmu, kendisini hazrlklarn ayrntlarna, zellikle de
gemiye yklenecek ekipmann dzenlenmesine kaptrmt. Bu arada Scherff ve
asistan da laboratuvar malzemelerinin tanmasnda kendisine neredeyse
yirmi drt saat boyunca yardmc oluyorlard.
in en nemli ksm mali kaynaklarnn yeniden organize edilmesiydi.
Adams'n hisse karlnda Tesla'ya verdii 40 bin dolar oktan harcanm
bulunuyordu. nl maden mhendisi John Hays Hammond'dan ald on bin
dolarlk destek fonu Elektrik Fuar iin hazrlad telsiz ve robotlar iin
harcanmt. Ama tekstil firmas ileticileri Simpson ve Crawford'dan devam
eden aratrmalar iin ald 10 bin dolar ve Waldorf-As-toria Oteli'nin sahibi
Albay John Jacop Astor'un Colorado
Springs'deki yeni laboratuvan iin kendisine hibe ettii 30 bin dolar hala bir
kede duruyordu.

Colorado'ya yerleir yerlemez Tesla tm enerjisini ift he-defli bir almaya

vakfedecekti: Marconi'den nce dnya apnda bir telsiz sistemi kurmak,
dnyann drt bucana bol ve ucuz enerji nakledebilmenin yollarn bulmak.
Dnyada hi kimse, bugne kadar gelitirdii kendi bilgileri dnda, bu konuda
ona yol gsterecek bilgiye sahip deildi.
almalarnn youn olduu bu dnemde, yine arkadalarna zaman ayryor,
yeni dostlar edinmeye bile vakit bulabiliyordu. Katharine'nin kskanlklar ve
Marguerite adnn bir piyon olarak kullanlmas devam ediyordu. Artk WaldorfAstoria oteline tanmt ve Wall Street beyefendilerinin akn ettii bu k
ortamda bulunmaktan gayet memnundu.
18 Mays'ta Colorado Springs'e vard. Alta Vista Oteli'nin 207 No.lu odasna
yerleti (oda numaras e blnebiliyordu). Kendisine tahsis edilen arazi
Colorado Springs'in dousunda, Pike Tepesi'nin glgesindeydi. Buras aslnda
kasabann o-bannca otlak olarak kullanlmaktayd. En yakn komusu bir
sar ve dilsizler okuluydu ki bu da olduka saduyulu bir seime iaret
etmekteydi. Rakm 2 metre, hava temiz, kuru ve statik elektrik ykl idi.
ehre vardnda evresini saran muhabirlere 1900 yl sergisinde Pike
Tepesi'nden Paris'e bir telsiz mesaj gndermeyi planladn bildirecekti.
Muhabirler bununla mesajlar tepeden tepeye nakledeceini mi kastettiini
sorduklarnda, kibirli bir ekilde Colorado'ya akrobatlk yapmak iin
gelmediini syleyecekti.
Son on yl ierisinde telsiz enerji ve mesaj iletileri konusunda yksek frekans
ve voltaj reten temel ekipmanlar bata olmak zere tm gerekli aygtlarn
patentlerini almt. 4 milyon voltluk bir bobin yapmt bile ve bunu kresel
iletiler gnderebilecek bir seviyeye kadar gelitirmek istiyordu. Testler byk
bir gizlilik iinde -ya da en azndan bu dalk blgede esrarl aletlerle deneyler
yapan nl bir mucidin salayabilecei maksimum gizlilik iindeyrtlyordu.
Tesla'ya yerel bir marangoz olan Joseph Dozler tavsiye edilmiti, deney
istasyonunun planlarn alan marangoz da hemen iine koyulmutu. Bunun
zerine Tesla, New York'taki Scherff'e ard arkas kesilmeyecek telgraf
mesajlarndan ilkini gnderecekti. Fritz Lowenstein'n, gen bir mhendis olan
asistannn Bat'ya doru yola kmasn istiyordu: "Yapnn gidi hattn takip
etmek ve ekipmann yerletirilmesini salamak zere burada olmas gerekiyor."
Bozkrn ortasnda ykselmeye balayan tuhaf yapnn evresi itle evrilmiti
ve yer yer zerinde "Dikkat! lm tehlikesi, yaklamayn" yazl uyar tabelalar
yerletirilmiti. Yap tamamlandktan sonra kapya Dante'nin Inferno'sundan,
ncekinden daha da meum bir alnt ilitirilmiti: "Her kim ki buraya girer,
umudu ardnda brakr." Tesla'nn aletlerinin tek bir imekle yz kiiyi birden
ldrebilecei haberi evreye yaylmakta gecikmemiti.
Balangta kare eklinde bir ahra benzeyen deney istasyonu yapm
tamamlandktan sonra uzun mertei ile bir gemiyi andrr olmutu. atnn ak

bir blmesinden kan kule yerden metre kadar yksee trmanyordu.

Bundan da drt metre daha yukarya bir dier metal direk uzanyordu. En
tepede uta ise doksan santimetre apnda bir bakr top duruyordu.
Makineler gelir gelmez monte edilmeye balanmt. eitli boyutlarda ve
glerde bobinler ya da yksek frekans transformatrleri kurulmutu. New
York'tan Houston Street'teki labo-ratuvarnda zel olarak rettii ift devirli bir
ana devre de getirtilmiti. Bu alet ap kapayclar ile manyetik vericiyi devreye
sokacakt.
Colorado'da gelitirdii bu vericinin en byk icad olduunu iddia edecekti
sonradan. Gerekten de Tesla'nn bu icad modern meslektalarnn had
safhada hayranln kazand bir almasdr. Ne zaman ve nerede olursa
olsun ok dk frekans-lardaki radyo sinyallerinin neden olduu bir fenomen
tespit edilse bunun Tesla etkisi olduundan bahsedilir. Bir ara Ruslar'n dev bir
Tesla manyetik vericisi kullanarak hava durumunu etkilediinden, devasa
buzullar ve byk kuraklklar yarattklarndan bile sz edilmiti. Kanada ve
ABD'de radyo iletiimi ile beyin dalgalarnn sk sk kesitii ve bunun
anlalamayan psikolojik rahatszlklar yaratt zerinde durulmutu.
Gerekten de yldrm topu ile nkleer fzyon almalarn birletiren Robert
Golka bu konuda baarl admlar atmtr.
Peki bu etki tam olarak neydi? Tesla bunu Electrical Experi-menter'daki
yazsnda gen okuyucularn da anlayabilecei bir ekilde aklamaya
almt. Karmakark anlatm da muhtemelen okuyucularnn kafasn iyiden
iyiye kartrmt. "Evvela bunun, iinde yksek voltaj ykl blgelerin hayli
yer tuttuu ve uygun yar ap erisine sahip ideal sarmal yzeylerdeki
alanlarda dzenlenmi, belirli espaslarda yer eden ve bu sayede de kondktr
plak olsa dahi kaak olmasn engelleyecek ekilde her alanda az younluklu
bir elektrik yzeyi teekkl eden karbon moleklleri muhteva eden rezonant bir
transformatr olduunu vurgulamak gerekir. Bu, ok yksek frekanslardan en
dklerine kadar uyum salayabilen bir sistemdir, devasa hacimlerde ve
ortalama gerilimlerde akmlar ya da daha dk am-perli ve ok byk elektromotiv enerji retebilir. Maksimum elektrik gerilimi, elektrik ykl elementlerin
bulunduu yzeylerin erilik derecelerine baldr."
Yz milyon voltluk bir akmn mmkn olabileceini sylyordu. Bylesi bir
devre her trl itmeye, dk frekanslara dahi duyarl olacak ve alternatrlerde
olduu gibi srekli sins erisi titreimleri yaratabilecekti.
"Eer terimi en temel zellii ile aklamak gerekirse" diyerek szlerine devam
ediyordu, "bu rezonant transformatr tm saylan niteliklerinin yan sra, tam
tamna kreye uygun oranlara sahiptir, elektriksel sabitleri ve zellikleri
tasarm sayesinde telsiz enerji naklinde en etkili sistemi oluturmaktadr.
Uzaklk bu ekilde tamamyla bir engel olmaktan karlmakta, nakledilen
gerilimlerin younluunda bir kayp meydana gelmemektedir. Hatta belirli bir
matematik kanununa dayanlarak hareketliliin mesafe arttka oaltlmas
mmkn olabilmektedir."

Bu gl cihaz kurulduktan ve denemeler yaplmaya balandktan sonra mucit

en sert da frtnalarn bile glgede brakacak elektrikli havai fiekler
yaratabilmeye balamt. Verici alrken krk kilometre uzaklktaki
paratonerler dahi doal yldrmdan ok daha gl ve srekli ateli arklarn
etki alanna giriyorlard.
Tesla, hayatnda ilk defa aratrmalarnn ayrntlar zerine eksiksiz bir gnlk
tutuyordu. Grsel efektlerin yaratt dehetin yan sra ok daha yararl ynleri
olduuna inandndan fo-torafik deneyler de yrtmekteydi.
Tesla zerinde alt aygtn ticari amal olarak kullanlabileceini
umuyordu. Ama ncelikle binlerce deney ve uyarlama yaplmalyd. Bu kadar
geni bir bilgiyi emanet edebilecek denli gvenmiyordu hafzasna. Gnlk
notlar srekli beklendii ekilde gelimeyen deneylere atfta bulunuyor ve
kendi kendine "neden?" diye soruyordu. Bu ilemin hayat boyunca
uyguladna taban tabana zt olduunun farkndayd. imdi orta yal bir
adamd ve hafzasnn kendisine yava yava ihanet etmeye baladn fark
ediyordu. Hi phesiz kendisine tand srenin basksn hissediyordu
omuzlarnda.
Colorado gazetesinde mucidin hayat boyunca grsel efektlere hayranlk
duyduunun alt izilmiti. Dramatik bir ekilde hayat boyunca ahit olduu
zihinsel parlak klardan bahsediliyor ve matematik formlleri arasndan
sivrilen renkleri ve grkemli Colorado frtnalarn, ayrntl, sevgi dolu,
neredeyse erotik bir tarzda tanmlamas vurgulanyordu.
Manyetik verici ile deneylerin yapld gecelerde gkyz bir k ve ses
tufanna kaplyordu. Toprak bile canl bir ehreye brnyor, elektrik
atlamalarnn sesleri kilometrelerce uzaktan duyulabiliyordu. Kelebekler, verici
bobininin ap neredeyse iki metreyi bulan girdabna kaplyordu. Merakl
seyirciler aknlkla samanlar arasnda ve yrrken de ayaklar ile yer arasnda
kvlcmlar uutuunu grdklerini anlatyordu. Yz metre tedeki metal
nesnelerden uzunluu bir metreyi bulan kvlcmlarn yayldn grebildiklerini
sylyorlard. Daha bir iki kilometre tede uysallkla otlayan atlar blgeye
girdiklerinde metal nallarnda hissettikleri okla aha kalkyor, drt nala
kayorlard.
Gk grltleri ve yldrmlar arasnda gecenin bir yars ilerinin banda
bulunan mucit ve asistanlar kulaklarn pamukla tkyor, ayakkablarnn altna
kaln mantar ya da kauuk tabanlklar giyiyorlard. Tesla kulaklarndaki
dokunular hissedebildiini ve kulak zarlarnn zarar grmesinden korktuunu
sylyordu. Genellikle bir ac ve vnlama deneylerden saatlerce sonra bile
kulaklarn artyordu.
Hertz'in 1888 ylndaki, Maxwell'in dinamik elektromanyetik saha teorisini
dorular nitelikteki aratrmas bilim insanlarn elektromanyetik dalgalarn, k
dalgalar gibi dz izgiler halinde yayld konusunda ikna etmiti. Buna gre
dnyann yzeyinin radyo dalgalarnn iletilmesini engelleyecei
dnlyordu. Bildiimiz gibi Tesla, sadece dnyann iyi bir iletken olduuna
inanmakla kalmayp "atmosferin, deniz seviyesinin ok da yukarlarnda

olmayan, ulalabilir st tabakalarnn, tm deneylerin de iaret ettii gibi,

mkemmel bir iletken olduunu" dnyordu.
lerleme raporlar ve yeni ykleme talimatlar Scherff ile Tesla arasndaki
telgraf tellerini srekli titretiyordu. Normal kargo mucit iin fazla yavat, bu
nedenle ekipmanlarn daha pahal olan tren ile gnderilmesini istiyordu.
Kolman Czito'nun varl tam bir nimetti. Tesla, Scherff'e Czito'nun maann
yzde on be orannda artrlmas ve farkn karsna denmesi talimatn
vermiti. Ksa bir sre sonra u mesaj yollayacakt: "Czito sonunda geldi ve
tandk bir yz yeniden grmek beni ok mutlu etti. Ama bu i iin de biraz
fazla imanlam."
Bu arada Tesla'nn smarlad iki yz adet ie ve Mr. Myers'in rzgarl,
havalarda beklenen ykseklie kamayacak olmasndan endie ettii balonlar
hakknda da bir tartma srp gidiyordu iki adam arasnda. Balonlar
ykseklerdeki ince havaya istasyon antenleri yerletirmek iin smarlanmt.
Bu balonlar elli dolar karlnda uzman bir tasarmcya yaptrlmt ve ar
yklerle patlamamas iin ancak te iki orannda doldurulmas (muhtemelen
hidrojen ile) gerekiyordu.
Tesla'nn drt gzle yeni haberler beklediini bilen Scherff onu her trl
gelimeye ilikin, zellikle de mali destekisi Albay Astor ile ilgili olanlar
hakknda bilgilendiriyordu. Marconi ve Tesla'nn Avrupa patentleri hakknda
haberler ulatrmay da ihmal etmiyordu.
Bu olduka megul iki adam arada srada dedikodu yapma zevkinden de
mahrum etmiyorlard birbirlerini. "Mr. L dkkan baya sarho bir ekilde at,
bu arada her eyi de eline yzne bulatrd." "Ltfen Mr. Uhlman mektuplarn
'Her zaman sizin olan' diye deil, 'Tm itenliimle' diyerek imzalasn" diyordu
Tesla ve kendisi de Scherff'e gnderdii mektubu bu ekilde imzalyordu.
"Dostum JJA (Astor) neler yapyor?" diye sormay da hibir zaman ihmal
etmiyordu.
Genilettii gvenlik nlemlerinden ve ulaaca kesin zaferden dem
vuruyordu: "karlarm gzeterek her admn byk bir aklllkla atmalsn ve
gazetecilere sylediim szlerin hibirini, benim onayladklarm dnda
aktarmamalsn. Sanrm dndm zaman syleyecek ok szm olacak... Her
zaman kendimden bir para gibi gryorum seni ve o zaman seni de kendimle
birlikte baarnn doruuna kartacam."
16 Austos'ta "Sevgili Luka'm"a iiri iin teekkr efraek zere bir mektup
gnderecekti. "Senin de Colorado Springs teki kar tanelerini ve buzdalarn
grebilmeni isterdim! Havada uuanlar kastediyorum. Senin iirlerinle birlikte
her ey harika Luka, dnyann en gzel eyleri!"
Ama ksa bir sre sonra Johnson'a daha az sanatsal bir mektup daha
gnderecekti. "Telsiz torpido sahneye kmakta sadece bir an gecikti ve Dewey
tarihe byk fatih olarak geti. Ama neredeyse on ikiden vuruyordum. Luka,
her seferinde zamanmzn bizim iin ok geri olduunu hissediyorum. Benim
telsiz telgraf sistemim bilim cemiyetlerinin hasrlarnn altna sprl-d ve

senin iirlerin de kurban edildi; dmanlarm bakalarnn fikirlerini

kullandm iddia ediyorlar, tpk kahramannn senin kurbann olduunu
syledikleri gibi!
Ama asil abalarmzdan vazgememeliyiz, dostum... Gn gelecek ben
sistemimi Arimet'e anlatyor, sen de iirini Home-ros'a okuyor olacaksn."
Scherrf, New York Herald'n Marconi'yi iirmeye devam ettiini yazyordu.
Tm bu amansz yara karn Tesla, Colorado'daki havadan byk bir zevk
alyordu. Her zaman iin akut olan grme ve iitme duyulan da temiz havaya
olaanst olumlu tepki veriyorlard. klim, almalar iin son derece
uygundu. Gne nlar youn, hava kuru ve devam eden yldrmlar da
grltlyd.
Hazirann ortasnda ekipmann ve deneyler iin yaratt ortam yeryznn
elektrik potansiyelini lmek iin kullanmaya karar verdi. Titizlikle hazrlanm
bir plan dorultusunda periyodik ve tesadfi ini-klarn saptamak istiyordu.
"Yeryznn" diye yazacakt Tesla sonradan hazrlad raporunda "elektrik
titreimleri ile tam anlamyla canl olduu saptand; ksa sre iinde bu ilgin
incelemenin iine ekilmi hissettim kendimi. Bu tip bir aratrma iin bu kadar
uygun bir ortamn baka bir yerde daha bulunabileceini zannetmiyorum."
Colorado'nun bu blgesindeki yldrm boalmalar ok sk meydana geliyordu
ve bu bazen ok iddetli oluyor, bazen iki saat iinde yirmi bin dearj
gerekleiyordu ve hepsi de Tes-la'nn laboratuvarnn yakn bir evresinden
gzlenebiliyordu. Birou dallan tersyz olmu devasa aalar andryordu.
Haziran aynn sonlarna doru Tesla ilgin bir olayn farkna varacakt: Aletleri
uzaklarda meydana gelen dearjlardan, yaknlarda olanlara nazaran daha ok
etkileniyordu. "Bu kafam iyiden iyiye kartrd" diye yazyordu, "bunun nedeni
ne olabilir?"
Bir gn gkyznde souk yldzlar parlarken yrye kt srada aklna bir
aklama geldi. Ayn fikirler yllar nce baz konferanslar iin hazrlanrken de
aklna gelmiti ama o zaman bunlar sama bulmu, bir kenara itmiti. "Yeniden
aklm kurcalamaya balad" diye yazyordu "Bir ekilde igdlerim harekete
gemiti ve byk bir buluun eiinde olduumu hissetmitim."
14. COLORADO'DA KARARTMA
"Tarih 3 Temmuz 1899'du. Bugn asla unutmayacam; bu, insanlk tarihi iin
byk bir ilerleme anlamna gelen gerein ilk deneysel kant idi."
O akam Tesla batda toplanmaya balayan elektrik ykl bulutlar izliyordu.
Pek ksa bir sre iinde "hiddetinin byk bir ksmn dalara kustuktan sonra
ovaya doru ilerleyen" bir frtna kopacakt.

Gl ve srekli yldrm arklarnn neredeyse dzenli zaman aralklaryla

boaldn fark etmiti. Bir kayt cihazn hazrlam, elektrik aktivitesinin frtna
uzaklatka azaldn, en sonunda da kaybolup gittiini tespit etmiti.
"Byk bir heves ve beklenti iinde izlemeye devam ediyordum" diye yazmt
gnlne. "Neden sonra pek ksa bir sre iinde belirtiler tekrar grnmeye
baladlar, gittike daha ok glendiler ve doruk noktasna ulatktan sonra
tekrar peyderpey etkilerini yitirerek yok oldular. Birok kez ayn olay tekrar
tekrar meydana geldi, ta ki belirli lmlerin de ortaya koyduu gibi neredeyse
sabit bir hzla ilerleyerek 300 kilometre uzakla ekilene kadar. Ama bu garip
hareketlilik o zaman da bitmedi, azalmayan bir kudretle devam etti."
Ksa bir sre iinde bir konuda emin olacakt: "Bu harika bir olayd. Artk hi
phem yok: Duraan dalgalar gzlemlemekteydim."
Bu keiflerin sonularn yle zetleyecekti: "Ne kadar imkansz grnrse
grnsn, bu gezegen, kocaman ktlesine karn, snrl boyutlar olan bir
iletken gibi davranyordu. Bu, sistemimle enerji nakletmenin ne byk bir
nemi olduu konusunda beni tamamyla ikna etmiti.
"Dnyann drt bir yanna telsiz telgraf mesajlar gndermek, daha nce de
zerinde durduum gibi mmknd ama i bu kadarla da kalmyordu,
mesafeler ne olursa olsun sesi ve dahas enerjiyi de hibir kayp sz konusu
olmadan, telsiz iletebilmek olanak dahilindeydi."
imdi gerekli testlere girimeden nce ekipmann mkem-melletirmesi
gerekiyordu. Dnyann herhangi bir noktasna enerji ve anlalabilir mesajlarn
nakledilebilmesinin ancak iki yolla mmkn olabileceini biliyordu; ya yksek
oranda transformasyonla, ya da rezonansn artrlmas ile. Elektrik osilatr-leri
ile yapt deneylerin sonunda u sonuca varmt: Enerji naklinin en uygun
yntemi birincisi idi ancak radyoda olduu gibi dk oranlarda enerji nakli
sz konusu olduunda ikinci yntem hi phesiz en iyi yoldu. Olacaklar
konusunda kendisine yol gsterebilecek bir tecrbe yaanmamt daha nce.
La-boratuvar bu insan yaps yldrm ile havaya da uabilirdi ama bu da gze
alnabilecek risklerden biriydi sadece.
Kararlatrlan gece gayet dzgn bir ekilde Prens Albert stili takmn
giymiti, beyefendi eldivenleri ve siyah melon apkas btn tamamlyordu.
stasyona geldiinde cesur Czito'yu kendisini bekliyor bulacakt. Czito alteri
indirecekti, bu sayede Tesla da koridordan laboratuvarn iinde olup bitenleri
izleyebilecekti. Odann ortasnda devasa bobini ve direin ucundaki bakr topu
takip etmek onun iin son derece nemliydi.
Her ey tastamam olduunda "imdi!" diye baracakt.
lk denemede alterin sadece bir saniye iin kapal kalmas kararlatrlmt.
Bunun zerine Czito alteri indirdi, gz kol saatindeydi ve neredeyse ayn
anda alteri kaldrd. lk sonular umut vericiydi: Elektrik lifleri bobini
talandrm ve yukarya doru elektrik akm frlamt.

Bunun zerine Tesla diree ve bakr topa o anda olanlar izleyebilmek iin
dar kacakt.
"Sana iaret ettiimde alteri indirmeni ve ben sana syleyene dek de
kaldrmaman istiyorum" diyecekti Czito'ya.
Hemen ardndan "imdi alteri indir" diye bard.
Czito kendine syleneni yapm ve tekrar komut verildiinde alteri kaldrmak
zere beklemeye balamt. Ana bobinden kan gl akmn titreimleri yeri
canlandrmaya balamt. O anda bir aklama ile istasyonun tepesinden bir
yldrm frlad. Ambara benzeyen byk yapnn iini garip bir mavi k
doldurmutu.
Czito bobinden alev toplarnn dalga dalga kvranarak fkrdn
grebiliyordu. Havay elektrik kvlcmlar doldurmutu ve keskin ozon kokusu
genzini yakmaya balamt. Yldrm tekrar tekrar patlad, yap bir kreendo
halini almaya balamt ve Czito hala kendisine devreyi kapatmas komutunun
verilmesini bekliyordu. Bulunduu yerden Tesla'y grebilmesi mmkn
olmad iin mucidin bir elektrik arpmas sonucunda yaralanm ya da lm
olabileceinden endielenmeye balamt. Ama lgnlk devam edecee
benziyordu. atnn ve yapnn alev alaca korkusu da tm benliini sarmt.
Tesla ise yaralanm ya da lm deildi. Yalnz bylenmi bir ekilde
donmu kalmt. Durduu yerden yldrmn direin drt be metre yukarlarna
sradn grebiliyordu. Daha sonra gmbrtlerin 30 kilometre teden bile
duyulabildiini renecekti. Yldrm tekrar tekrar atrdyor, ykseliyordu.
nsan kendisini daha nce bu denli tanrlarn danda oturuyor gibi hissetmi
miydi acaba? Orada ylece ne kadar beklediini bilemiyordu. Herhalde bir
dakika kadar srm olmalyd.
Ama birdenbire her ey karanla gmlecekti. Czito'ya "Ne yaptn
sanyorsun, ben sana alteri kaldr dedim mi? Haydi indir unu tekrar" diye
baryordu.
Oysa Czito altere dokunmamt bile. Enerji kesilmiti. Tanr merhamet etmi,
ecelini sonraya saklamt.
Tesla hemen telefonun yanna kotu ve Colorado Springs Elektrik irketini
arad. Yaknyor, syleniyordu. Onlar enerjisini kesmekle suluyor, hemen bu
durumun sona ermesini istiyordu.
irketin verdii cevap ise ksa ve netti.
"Jeneratrmz devre d braktnz ve u anda da yanyor zaten!"
Tesla dinamoya fazla yklenmiti. Colorado Springs kasabas karanla
gmlmt. Yangn sndrlr sndrlmez yedek jeneratr devreye
sokulmutu. Ama Tesla'nn bundan yararlanma talebi kabaca reddedilmiti.

Deneyine devam etme konusunda kararl olan Tesla ebekeyi kendi temin
edecei uzman bir ekip tarafndan tamir ettirmeyi ve tm giderleri karlamay
teklif etmiti. Bu neri kabul edildi. Bir hafta iinde tamirat tamamlanmt ve
Tesla deneylerine yeniden balayabilecekti.
Ne yazk ki Tesla'nn o dnemde ulat nokta konusunda bugn o kadar da
ok bilgi sahibi deiliz. Aratrmalarnn temel amac tabii ki ortadayd. Gl
osilatrlerle deneyler yapyor, telsiz enerji nakli ve mesaj iletilip alnmas
konularnda alyor ve yksek frekans zerine incelemeler yapyordu.
Sonulan ne olursa olsun, yapt deneylerin fazlasyla ilgi ekici olduunu
itiraf etmek lazm. itlere koyduu uyan levhalarna karn komu ocuklar
burunlarn laboratuvarn camlarna dayamaktan kendilerini alamyorlard. Tesla
da cam ivilemek zorunda kalmt. Bu nedenle de, tehlikelerle kucak kucaa
yaad hayat boyunca hi olmad kadar lmle burun buruna gelecekti.
Laboratuvarn ii tklm tklmd. Enerjinin getii ana alterin indirilmesinin
biraz zor olduu da tecrbe ile sabitti. Bu ilemi kolaylatrmak iin Tesla
altere en ufak bir dokunuta kapanmasn salayacak bir tel monte etmiti.
Daha sonra bu yaptnn kullanl olduu kadar gvenli olmadn
renecekti. Bir gn Czito, Tesla tarafndan ehre gnderilmiti ve mucit
deneylerini tek bana yrtyordu. "alteri kaldrm ve bir eyleri incelemek
zere bobinin yanna gitmitim. Ben oradayken alter kapand ve oda bir anda
kvlcmlarla doldu. Dar kabileceim bir yol yoktu. Pencereden atlamay
dndm ama elimin altnda kepenkleri krabileceim bir alet yoktu. Son are
olarak kendimi midemin zerine attm ve srnmeye baladm. "Bobinde elli
bin voltluk enerji vard ve ben kvlcmlarn altnda dar bir geitten srnerek
gemek zorundaydm. Havadaki asit, azotun oksitlenmesi nedeniyle o denli
younlamt ki, nefes almakta zorlanyordum. stediim yere ulatmda her
eyin sonu gelmek zereydi ama bina tamamyla alev almadan alteri
kaldrabilmeyi baarabilecektim. Elime geirdiim bir yangn sndrc ile alev
alan yerleri de sndrmtm..."
Daha sonradan bu olayn kuduz bir kediyi azdrmaya ve en sonunda ac pene
darbelerine maruz kalmaya benzediini anlatacakt sevgili Luka'ya.
"Ama bu darbelerde bir dnce sakl. Bir DNCE. Fazla konumak
istemiyorum ama...
"Baz noktalarda harika bir ilerleme kaydettim ama bana telsiz telgraf
konusunda danan insanlarn sahte zaferler kutlamalar beni ileden karyor!
Tartmalarnn znde doru olan tek bir sz dahi yok ve benim sistemim
Luka, -ak ve seik olarak- tek bir aksama dahi olmadan kullanlabilecektir..."
Peki Tesla bu dnem boyunca yeni bilgi diyebileceimiz nitelikte keiflerde
bulunmu muydu? Bu sorunun cevab kesinlikle olumludur. Bilim insanlar
onun keiflerinin ulat noktay bilemiyorlar ve belki de asla bilemeyecekler.
uras da bir gerek ki, Tesla'nn kendisi de belirli kurallar ve prensipleri
izleyerek nc niteliindeki deneylerini dorulama noktasna ta-yamamtr.

Ama kukusuz, bilimsel takipilerinin eitli alanlardaki keifleri

gstermektedir ki bilime ok nemli, temel nitelikte katklarda bulunmutur.
Eninde sonunda u kadar sylenebilir ki Tesla'nn dnceleri ada
hipotezlerce dorulanmaktadr. Tesla, Colorado Springs'teki hassas ve ok
gl radyo alcs ile almalar sonucunda bir dier keifte daha
bulunduunu iddia ediyordu. Sadece yal marangoz Mr Elderly iinin banda
iken Tesla radyo alcsnda ilgin ritmik sesler tespit etmiti. Bu dzenli
sinyallerin dier gezegenlerde yaayan canllarn gnderdii mesajlar olmas
dnda bir aklama gelmiyordu aklna. Vens ya da Mars'n bu sinyallerin
kayna olabileceini dnyordu. O zamana kadar hi kimse uzaydan gelen
dzenli sinyallere tank olmamt.
Korku ve aknlk iinde yapabildii tek ey oturup sinyalleri dinlemekti. Daha
sonralar bu sinyallere karlk verme dncesi onda bir fikri sabit halini
alacakt: Bunun bir yolu olmalyd mutlaka.
Bu olayn olas aklamalarndan biri, radyoda duyduu seslerin yldzlardan
yaylan dalgalar olmasdr. Bu tip dzenli sinyaller astronomlar tarafndan
tekrar ancak 1920'lerde tespit edilebilecekti (ve resmen onaylanacakt);
1930'larda bu sinyaller dijital bir kayt cihazna kodlanm numaralar olarak
kaydedilmeye balanacakt. Son gnlerde "yldzlan dinlemek" neredeyse
sradanlat.
Tesla, son kertede, Colorado'daki baarlar ile tatmin olmua benziyordu.
Emirleri ile yldrmlar dans ettirmiti, tm dnyay bir laboratuvar malzemesi
gibi kullanmt ve yldzlardan mesaj almt. imdi de gelecee doru atlmak
iin kar konulamaz bir istek duyuyordu.
15. MUHTEEM VE BEDBAHT
New York'a 1900 ylnn Ocak ay ortalarnda ayak bastnda bir gazeteci
ordusunun hcumuna urayacakt.
Byk bir olaslkla bunun nedeni de Dou bilim dnyas adna Profesr
Holden'in Tesla'y, d gezegenlerden sinyal aldn aklamas ya da en
azndan bunu nasl yaptn kendilerine bildirmedii iin alenen knamasyd.
Tesla bu aklamay "Philedelphia North American" dergisine Colorado'yu terk
etmeden hemen nce yapmt. Bu sinyallerin "komu gezegenlerde canl
yaratklar" bulunduunu dndrttn sylemiti. Bu canllarn bilimsel
adan insandan daha ileri olduuna inanyordu ki bu iddia da bilim
insanlarnn yiyip yutaca cinsten deildi.
Tesla uzaydan gelen bu "mesajlar" yantlamak iin yanp tutuuyordu. Bu
arada geni ve devrimci bir teknolojinin eiinde olduu da bir gerekti.
Colorado Springs'deki radyo ve enerji nakli almalarnn rn olan patentler
iin hi zaman kaybetmeden gerekli bavurular yapmaya balayacakt.

lk adm olarak, dnya apnda bir radyo istasyonu kurmak istiyordu; bu radyo
yaynnda her trl program olacakt, borsa haberleri, birbirine bal radyotelefon hatlar, ezamanl sinyaller, radyo haber servisi... Buna dnya bilgi
aktarm sistemi adn veriyordu.
Bu arada Georfe Scherff kendisine, Colorado'da harcanan 100 bin dolarn
nemli bir mali sorun tekil ettiini hatrlatyordu. Kimden yardm isteyebilirdi?
Basn onu yerden yere vursa da para babalar arasndaki n hala olumluydu.
Bir kez daha Waldorf-Astor'un Oyuncular Kulbne yneldi. Projelerine destek
bulabilmek amacyla yazd "nsan Enerjisini Arttrma Sorunu" balkl
makalesi Johnson'un editrln yapt Cen-tury dergisinde yaymland.
Makalesi beklendii gibi Colorado'daki almalarna aklama getirmese de
sansasyon yaratmay baarmt.
Bu sansasyonun nedenlerinden biri Tesla'nn makale ile birlikte baslan
fotoraflaryd. Bu fotoraflarda ayn kareyi ift pozlama gibi ufak bir
fotoraflk hilesine bavurulmutu. Bir tanesinde sandalyesinde sakin sakin
oturmu, notlarna dalm grnyordu. Bu arada bann evresinde de bir
oda dolusu insan ldrebilecek yldrmlar oynayordu. Gnlnde fotoraf
ekimlerini yle anlatyordu: "Elbette ki, tahmin edilebilecei gibi, deneycinin
fotoraf ekilirken bu yldrmlar da evresinde cirit atyor deildi. Kvlcmlar
nce karanlk bir ortamda levhann zerine kaydediliyordu, daha sonra da ben
sandalyeye oturup ayn levha iin poz veriyordum, etkiyi tamamlamak ve
detaylar da saptamak iin az miktarda fla tozu patlatlyordu." Bu sayede de
sonraki pozlamalar nedeniyle garip bir X--n fotoraf gibi sandalyenin
Tesla'nn bedeninin iinden grnebilir olmas engelleniyordu.
Umduu gibi, sonular olduka ses getirecekti. Fotoraflar gren herkes
aknlktan kk dilini yutacak gibi oluyordu. Tesla, Almanya'da radyo
almalarnn ncln yapan Profesr A. Salby'ye fotoraflarn bir
kopyasn gnderdiinde, hayatnda hi byle ey grmemi olan bilim
insanndan her halde ok ilgin bir ey icat ettii cevabn alacakt.
Colorado'da yrtt almalarn kaydettii gnl Tesla'nn bu fotorafl
deneylere neden sk sk bavurduunu ksmen aklamaktadr. Bunun
nedenlerinden biri de yaad hayal krkl idi. Yldrmlar zerine yapt
deneylerin fotoraflan-mas bekledii etkiyi yaratmamt. Bu deneyler iin ok
daha duyarl levhalar hazrlanmt ve fotoraflarn renklendirilmesi-nin de ok
nemli aratrma verileri salayacan dnmt. Ayrca gl bir devinime
sahip vakum tplerinin de fotorafln gelecei iin byk nem tadna
inanmaktayd. Doru malzemelerin uygun bir ekilde kullanlmas ile
fotorafnn gnein hkmranlndan kurtarlabileceine inanyordu. "Bu tip
klar onun koullar ayarlayabilmesini ve istedii k etkilerini yaratabilmesini
salayacak"t...
Century'de yaymlanan fotoraflar kendisini daha da byk bir tartmann
iine ekmiti. Meslektalar saldrlarn srdryordu ama basn genelde
Tesla'ya sahip kyordu.

"Basn, Nikola Tesla ve onun gelecekte elektrikle yaplabilecekleri zerine

ngrleriyle iyi bir elence buldu kendisine" diye yazyordu Pittsburg
Dispatch'de, Westinghouse'un memleketinde. "Mars'a sinyal gnderilmesi gibi
iyimser tahminleri insana Tesla'nn daha az ngrde bulunup, kendi
izgisinde daha ok almas gerektiini dndrtyor."
Eletiriler lehine veya aleyhine, ama kamuoyu Tesla'nn istedii dorultuda
tepki veriyordu nk sonuta para babalarnn dikkatini ekmeye alyordu.
En nemlisi deilse de bu dorultudaki ilk admlarndan biri de nl mimar
Standford White ile bir grme ayarlamasyd. ki adam Oyuncular Kulb'nde
karlamlar ve Tesla'nn youn ekimine bir anda kaplan Standford ne
olduunu anlayamadan kendisini Tesla ile koyu bir sohbetin iinde bulmutu.
White, Century'de okuduu ekliyle Tes-la'nn ngrlerinden ve vaatlerinden
byk bir heyecana kaplyordu. Mucit, dnya apnda yayn yapacak bir
ebekeden sz anca mimar hemen bir ortaklk teklifinde bulunacakt.
Bu byk plan bir dten ibaret deildi. Daha Tesla Colorado'da iken Scherff
in direktrlnde uygun osilatrler ve dier ekipmanlar laboratuvarda gerekli
ekilde dzenlenmeye balanmt. Gvenlik her zaman olduu gibi skyd.
Dner dnmez ihtiya duyduu makineler iin mhendislerine gvendii Westinghouse ile balant kuracakt.
Westinghouse'a "mkemmelletirecei cihaz" ile dnyann herhangi bir
noktasna telgraf mesaj gnderebilmesinin uygulanabilirliini Colorado'daki
deneyleri sayesinde grebildiini anlatacakt. Atlantik'in her iki yakasnda da
en azndan yz beygir gcnde bir motora ve doru akm dinamosuna
ihtiyac vard ve bunlar olduka pahalyd.
"Elbette byle bir haberleme sistemi kurmamn daha byk bir projenin,
enerji naklinin ilk adm olduunu biliyorsun. Ama bu daha da pahalya
patlayacak byk bir alma ile olabilir ancak. Bu nedenle byle bir
finansman elde edebilmek iin ilk nce byle bir gsteri yapmam gerekiyor."
Westinghouse onu "kral vagonunda" bir yolculua davet etmi ve konuyu
etraflca grmek istemiti. Tesla plann anlattktan sonra, Westinghouse
byle bir yatrma gidemeyecei cevabn vermi ve hzla bymek isteyen
yatrmclarla grmesini nermiti. Ancak Tesla bu tip birka yatrmc ile
grse de istedii sonucu alamamt.
Tesla'nn Century'deki yazsn okuyan ve ileri grllnden itenlikle
etkilenen insanlar arasnda mucidin ihtiyalarn en ileri dzeyde
karlayabilecek birisi de vard: J. Pierpoint Morgan.
Tesla ve Morgan kresel sistem zerine grmek iin buluacaklard. Tesla
bu sefer daha ihtiyatl davranyor, bu para babasn Westinghouse'a yapt gibi
fazlaca teknik ayrntya bo-mamaya zen gsteriyordu. Bunun yerine para ve
g konular zerinde duruyordu. Radyo yaynlarnn tek bir kanaldan
yaplacan anlatyordu. Bylece Morgan da bu sistemin tek sahibi olacakt.
Dierleri gemiden sahile gibi snrl noktadan-noktaya sistemleri ile zaman

kaybederken Tesla dnya apnda bir haberleme andan bahsediyordu.

Elinde tm gerekli patentler vard ve anlamalar yapmak konusunda serbestti.
Oluturulacak ortakla kendi adnn verilmesi ve Atlantik tesi bir ebekenin
kurulmas iin 100 bin dolar, Pasifik ebekesinin kurulmas iin de 250 bin
dolar salanmasn neriyordu. lkinin yapm iin alt ila sekiz aya, ikincisi iin
de yaklak olarak bir yla ihtiyac vard.
Morgan'a telsiz enerji nakli projesinden bahsetmiyordu ama bundan
vazgememiti, bu projenin imdiki yatrmlardan bazlarn gereksiz klacan
biliyor ve Morgan'n parasnn bir ksmn ekmesinden endie ettii iin byle
davranyordu. Ne de olsa Morgan'dan Zulular'a ya da Pigmeler'e elektrik
salama konusunda kendisi kadar hevesli davranmas beklenemezdi.
Morgan bu ie 150 bin dolar yatracan ve de bu kadarla kalacan
aklayacakt. lkeye egemen olan yksek enflasyon Tesla'y da iflasn eiine
srkledii dikkat alndnda Morgan'n nerisi mthiti.
Morgan'n alk olduu zere aralarndaki iliki ksa bir sre ierisinde bir
"kral ile nedim" ekline brnecekti. Morgan "harika ve cmert" bir adamd.
Tesla'nn almalar "adn tarihe altn harflerle yazdracak"t. "Greceksiniz,
sadece bu yce gnll davrannz takdir etmekle kalmayacak, servetinizden
insaniyet namna bahettiiniz paray deerinin yz misline kararak minnet
borcumu demeye alacam..."
Morgan'n insanlk sevgisi ile pek bir alverii yoktu, hele de i
anlamalarnda! Tesla'nn bu methiyesine cevaben yaptklar anlamann bir
taslan gnderecek ve yatraca parann gvencesi olarak patentlerinin
yzde elli bir hakkn talep edecekti.
1901 Maysnda Tesla, Westinghouse ile smarlayaca jeneratr ve
transformatrleri grmek zere Pittsburg'a gitti. Bu arada ajanlar da
ngiltere sahillerinde uygun bir yap alan bulmak iin okyanusun te yakasnda
bulunuyorlard. Artk Paris fuarn dnemeyecek kadar megul bir adamd.
Ksa bir sre iinde White'n ortaklarndan olan nl mimar Crow ile birlikte bir
kule tasarm zerinde almaya baladlar. En sonunda tepesinde 3 metre
apnda devasa top bulunacak bir kule yapmay kararlatrdlar. Daha sonradan
bu topun mantar andrr bir apka biiminde olmasna karar vermilerdi. Ama
bu devasa kulenin ktlesi rzgarn gsterecei diren nedeniyle nemli bir
sorun tekil etmekteydi.
En sonunda Tesla bir kule yerine daha kk birka kule yaplabileceini
belirten bir mektup gnderecekti Crow'a. Ama kulenin byk bir blmnn
yapm tamamlanmt bile. Ayrca kulenin iinden topran drt metre
derinliine inen bir aft geiyordu. Her ey muhteemdi, Amerika'nn elektrik
tarihinde oynayaca baroln tm dekoru buradayd. Ama talihsizdiler.
Muhteem ama talihsiz.

16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI

Kulesi gklere doru ykselirken Tesla kendisine daha da acmaszca
yklenmeye balamt. Almanya'ya mhendis Fritz Lowenstein'n da
kendilerine katlmasn salamak iin para gndermiti. Daha nceleri Edison'la
da alm nl bir mhendis olan H. Otis Pond da onunla birlikte
Wardenclyffe ekibine katlmt.
Yllar sonra, tarihin bu iki byk mucidi deerlendiriine katlmadn
syleyecekti. "Edison gerekten de bu lkenin yetitirdii en byk aratrmac
ve deneycidir... Ancak Tesla gelmi gemi en byk mucittir."
Pond sk sk Tesla'ya uzun yrylerinde elik ediyordu. Aralk 1901'de
Marconi ilk Atlantik tesi sinyali gnderdiinde de beraberdiler. "Marconi sizi
atlatma benziyor" demiti.
"Marconi iyi bir adam" diye cevap vermiti Tesla. "Brakalm devam etsin.
Bana ait on yedi adet patent kullanyor."
Pond, Tesla'nn gelitirmekte olduu sava aralar konusunda endielendiini
de hatrlyor. "Otis" demiti kendisine, "bazen bu tip eyler yapmaya hakkm
olmadn dnyorum."
Mucidin hareketli program insana sanki birden fazla kiilii benliinde
barndrd izlenimini veriyordu. New York'taki la-boratuvar dnyann drt bir
yanndan gelen bilim insanlarnn buluma yeri olmutu. Geceleri ise sosyal
aktiviteler, yorucu deneyler, patent bavurularnn, gazete makalelerinin ve
editrlere gnderilecek mektuplarn yazlmas ile geiyordu.
Hem gece, hem de gndz insan olarak yaamas nedeniyle baz geceler
gzn krpmam olduu halde yeni gn karlamaya hazrlanyordu. Bu
yaay tarznn sonucunda da arkadalarn, birbirlerinden habersiz deiik
kompartmanlara ayrmak zorunda kalmt. Johnsonlar gibi yakn dostlarnn
bu yeni srdalarn kimliinden dahi haberleri olmuyordu ama bu aralarndaki
ilikinin younluunun azald anlamna da gelmiyordu.
Gn , patronu Morgan'la bulumak ve onu para akn hzlandrmas,
enflasyonun gemiyi batrmak zere olduu konusunda ikna etmesi asndan
byk bir nem tayordu. Dier potansiyel mucitlerle de balantlar kurmaya
alyordu. Makinelerin yapmn hzlandrmak ve kredi salamak iin
reticilerle gryordu. Ve New York'ta kald sre boyunca Scherff e gnlk
talimatlar yazyordu.
1902 ylnn nemli olaylarndan biri de ngiltere'nin nl Lort Kelvin'inin
ABD'yi ziyaret edecek olmasyd. Kelvin, iki tartmal konuda Tesla'nn
tarafnda olduunu bildirmiti: 1. Mars, Amerika'ya sinyaller gnderiyordu; ve
2. Yenilenemeyen kaynaklarn korunmas dnya iin byk bir nem tayordu.
Kelvin de Tesla gibi, gne ve rzgar enerjilerinin kmrn, petroln ve
odunun tketimini azaltmakta kullanlmas gerektiine inanyordu. atlarn

stne konulacak rzgar deirmenlerinin ilk etapta asansrleri altrmak, su

pompalamak ve evleri soutmak-stmak iin kullanlabileceini sylyordu.
Kelvin, Amerika'nn "bilimsel peygamberleri"nden sz ederken Tesla'ya
duyduu hayranln kastediyordu ve bu da mucidin ruhuna merhem gibi
gelmiti. Delmonicolar'da onuruna verilen davetten sonra ngiliz bilim insan
New York'un dnyann en iyi aydnlatlan ehri olduunu ve muhtemelen dnya
zerinde Marsllar tarafndan tespit edilebilecek tek nokta olduunu iddia
etmiti.
Haziranda Tesla, Manhattan'daki laboratuvarn War-denclyffe'deki yeni binaya
tamt. Burada, projenin gerektirdii eyler dnda, kendisine daha ok
zaman ayrabiliyordu. Blgeye yalnzca iilerin girmesine izin veriliyordu.
Yaltl-mlk ve sessizlik en ok ihtiya duyduu eylerdi.
Bu arada New York'taki bir mahkemede jri yesi olarak grevlendirildiini
bildiren bir belge gnderilmiti kendisine. O da belgeyi okuduktan sonra bir
kenara kaldrm ve bir daha da aklna gelmemiti. Neden sonra gazete
balklar bu vatandalk grevini kendisine hatrlatacakt: "Nikola Tesla 100
Dolar Ceza deyecek-Jri Toplantsna Katlmad-zntlerini Bildirdi."
Gerekten de zlmt. Daha sonra lm cezasna kar olduunu
aklamasnn ardndan bu grevinden muaf tutuldu. Tesla idam cezasnn
"barbarca, insanlk d ve gereksiz" olduunu savunuyordu.
Marconi ise Amerika'nn her yerinde kahraman muamelesi grmeye devam
ediyordu. Tesla'nn yaptklar onunkilere kyasla biraz esrarl kayordu. ubat
1903'te Electrical Age'de, Nikola Tesla almalar ve Bo Vaatleri adl eletirel
bir makale yaymlanmt. "On yl nce Tesla elektrik zerine alanlar
arasnda byk vaatleri ile sivrilmiti. Bugn ad, yerine getirilmemi szlerin
yaratt bir pimanlk hissi uyandryor duyanlarda." Byk zaferlerinin
zerinden uzun bir zaman gemiti ve lmllerin hafzalarnn ne kadar zayf
olduunu renmeye balamt.
Sonbaharda mali sorunlar yeniden ortaya kmaya balam, o da yeni fonlar
bulmak amacyla New York'a dnmek zorunda kalmt. Buna karn bilimsel
kayglarn da tamamyla bir keye itmi deildi. Scherff e yazd yzlerce
nottan birinde Pennsylvenia niversitesi'nden Profesr Barker'a bir elin
kemiklerinin telsiz sistemle ekilmi rntgen filminin gnderilmesini istemiti.
Morgan'a da 8 Nisan tarihinde unlar yazacakt: "Endstri dnyasnda
yarattn byk dalgalanmalar benim kk gemimi de savurdu. Fiyatlar en
son hareketlenmeden sonra iki katna kt..."
Ama sermayesinin byk ksmn tren yollarnn yapmna adam olan Morgan,
Tesla'ya daha fazla kredi amak istemiyordu. ki hafta sonra Tesla bir mektup
daha gnderecekti: "Edison, Marconi, Pupin ve Fleming benim bulularm
aalarken siz bana destek olarak beni onurlandrdnz..."

Ama Morgan hala bir tepki gstermiyordu ve umutsuzlua kaplan Tesla

elindeki son kart da oynamaya hazrlanyordu. En sonunda Morgan'a gerek
amacndan bahsedecekti -sadece radyo sinyalleri deil, telsiz enerji nakli.
"Eer bunu size daha nceden haber vermi olsaydm beni ofisinizden
kovardnz... Bana yardm edecek misiniz, yoksa brakacak msnz, neredeyse
tamamlanmak zere olan almalarm heba m olsun?"
Cevap on bir gn sonra gelecekti Morgan'dan: "Mektubunuzu aldm... yantm
u an size daha fazla avans verme konusunda pek de hevesli olmadmdr."
Tesla da bu yanta, ayn gece kulesine giderek ve daha nce hi kimsenin ahit
olmad yldrmlar yaratarak kendine has bir tepki verecekti. O gece ve birka
gece daha eitli denemeler gerekletirecekti. evre sakinleri hayretler iinde
kulenin kresel atsndan yaylan ve zaman zaman yzlerce kilometre telere
savrulan kr edici imekleri seyrediyorlard. unu bir seyret Pierpoint Morgan,
der gibiydiler.
Muhabirler blgeye akn ettiklerinde geri evrileceklerdi.
"Tesla'nn imekleri Yaylyor ama Kendisi Wardenclyffe'de Ne zerine
altn Aklamaktan Kanyor" diye yazyordu New York Sun'da. "Tesla
unlar syledi: 'Buradaki insanlar grdkleri karsnda uykularndan kalkp
uyank kalmay tercih ediyorlar. Ama u kadarn syleyeyim ki daha da garip
eyler grecekler. Bir gn ama u anda deil, hayalini bile kurmadm bir eyi
duyuracam sizlere."
Daha da garip eyler? Bu, tipik bir gazetecilik abartmas myd?
Colorado'da manyetik ileticisinin anten sahas ile on-on iki bin voltluk
gerilimler elde edebilmiti ama o yz bin voltun da mmkn olabileceini
dnyordu. New York'a dner dnmez aralarnda en nemlisi "Elektrik
Enerjisi Nakli Aygt" olan eitli aletlerin ancak 1914 ylnda alabilecei
patentleri iin hemen bavuruda bulunacakt. Aslnda Marconi'nin transatlantik
telsiz baarsndan sadece birka hafta sonra olmutu btn bunlar.
Tamamlanmam Wardenclyffe projesi iin srdrd finansman aray yeni
bir kriz dalgas ile ar bir darbe daha alacakt. Artk Morgan'dan yardm
alabilmek her zamankinden daha uzak bir ihtimal olarak grnyordu.
Yakn dostlarnn da yardmyla para bulma almalarn daha da hzlandrmt
Tesla. Temen Hobson donanmadaki balantlarn kullanarak bu almaya
destek olmaya alyordu. Tesla'nn radyo kontroll gemilerini, torpidolarn
grm ve Buffalo'da bir gsteri dzenlemesini salamt. Allagelen
aksaklklarn yeniden yaanmamas iin elinden geleni yapyordu. Ama nafile.
Kahraman asker, Tesla'ya konuyla ilgili olarak donanmada, aslnda iki
komutan arasndaki ekememezlikten kaynaklandn syledii bir tartma
doduunu bildirmiti; sonuta da Tesla'nn projesi reddedilmiti. Belki de
Hobson bu hikayeyi sadece Tesla'y incitmemek iin uydurmutu.

Tesla bu arada biraz para bulabilmeyi baarmt ama bu para da projeye

ulaamadan eski borlarn denmesi iin harcanmt. Sherff e yazd bir
mektupta unlar sylyordu: "Dmanlarm beni bir hayalperest ve air olarak
lanse etmekte o denli baarl oldular ki en ksa zamanda ticari bir eyler retemezsem silinip gideceim."
Bunlar izleyen yllar boyunca bor bataklndan kurtulmak iin ticari icatlar
zerinde almalar yapmaya balayacakt ama belki de ansszlndan,
kendisi gibi bamsz alan Edison kadar baarl olamayacakt.
Bu arada tp evrelerinden Tesla'nn osilatrne ynelik talep giderek artmaya
balamt. Sherff bu konuda altklar takdirde Morgan'n Wardenclyffe iin
yatrd paradan daha fazlasn kazanabileceklerine inanyordu. Tesla
kendisine bu konuda tam yetki vermiti ama konu ile ilgilenmiyordu.
Morgan'n desteini ekmesinin ardndan dier yatrmclar da Tesla'nn
vaatlerinin sabun kp olduuna inanmaya balamlard. Yaylan
dedikodular Tesla'y can evinden vuruyordu. ansszl snr tanmyordu.
Colorado Springs Elektrik irketinin gnderdii fatura Tesla'y alaa etmeye
yeterdi. in garibi, irket Tesla'ya elektriin kendisine cretsiz salanacan
bildirmiti. Su irketi de Tesla'y dava etmeye hazrlanyordu. Laboratuvarn
bekisi de denmeyen maalarn tahsil edebilmek iin avukat aramaya
balamt bile.
Tesla'nn tm bunlara yant da tam Tesla tarz olacakt. Ne de olsa ehir
Tesla'nn laboratuvarn barndrma erefine ulamt.
Yine de tm bunlardan sonra ans dnmeye balayacakt. Tbbi osilatrlerin
satmndan para gelmeye balamt. Bu arada yeni bir trbin retmiti ve
bundan bir servet kazanacan dnmeye balamt.
Tesla, Waldorf'taki bohem hayatn finanse edebilmek iin Wardenclyffe'i otelin
mal sahibine yirmi bin dolar tutarndaki faturalar karlnda ipotek etmiti.
Fakat Tesla mali itibarnn zarar grmemesi iin bu ipotein kaytlara
geirilmemesini rica etmiti. 1915 ylna gelindiinde Tesla itii suyun bile
parasn deyemeyecek duruma dmt. Otel ynetimi elindeki ipotei
paraya dntrmeye alyordu fakat o sralar kimsenin dnya iletiim
sistemi istasyonu ile pek ilgilendii yoktu. New York elik irketi istasyonun
paralanmas iini stlenmiti ama yap dnldnden de salam ina
edilmiti. En sonunda, 1917 ylnn Eyll aynn ilk Pazartesi gn Wardenclyffe
dinamitle havaya uuruldu. irket sattan bin yedi yz elli dolarlk bir gelir elde
etti. Bir dilenci yolda Tesla'nn yazd bir notun uutuunu fark edecekti.
"Tm emeklerimizin paralanp gittiini grdmde alamadm" diye
yazyordu Scherff'e, "ama kendimi zor tuttum".
Marconi, Alman bilim insan Carl F. Braun ile birlikte, "telsiz telgrafn
gelitirilmesindeki birbirinden ayr ama paralel katklarndan dolay" 1909 Nobel
Fizik dl'ne layk grlmlerdi.

Tesla hayatnn sonuna kadar enerji nakli ve iletiim konusundaki fikirlerinden

vazgemeyecekti. Bunun bir rya olmadn sylyordu, "sadece kr,
inansz, pheci dnyaya pahal gelen bilimsel bir kavram"d.
nsanln "kaifin aratrma evki"nin at yolda ilerleyecek kadar
gelimemi olduunu sylyordu. "Belki de iinde yaadmz dnyann bu
devrimci fikirleri desteklemesindense ticari kayglarla, bencillikle ve ahmaklkla
aalamas, hor grmesi, saldrmas daha iyidir. Bu sayede aydnlanyoruz.
Gemi zaferlerin bastrlmas, ezilmesi ve alaya alnmas bunlarn daha
kuvvetli bir ekilde yeniden uyanmalarna yol aar."
17. PUSUDAK TEHLKELER
Elli yanda olan ve bilim insanl n ciddi saldrlara maruz kalan Tesla
vakarn her zamankinden daha fazla koruyordu.-Hala arbal, yakkl ve
gen grnlyd; sa her zamanki gibi simsiyaht. Ve nezaketinden hibir
ey yitirmemiti
"Colombia College'da transformatr, radyo ve enerji transmisyonu zerine
seminer verirken Mr Pupin ve arkadalar dersimi slklayarak blmlerdi ve
sessizlii tekrar salayabilene dein epey uramak zorunda kalmtm.
"Ama bu en kts deildi. Mr Marconi'ye kar benim patentli aletlerimi ve
izimlerimi kullanmasndan dolay atm davada Mr Pupin benim lehime
tanklk yapacan syleyerek ne km ve bir manevrayla Mr. Marconi'nin
tarafna gemiti. Uzak mesafelere enerji naklinin benim icadm olduu kabul
edilene dein uzun yl gemesi gerekmiti.
"Brakn gerekleri gelecek ortaya koysun ve bu ikisini kendi almalar ve
baarlar ile deerlendirsin. u an onlarn zaman ama gelecek, gerekte
gelecek iin alm olann, benim olacaktr."
Gzlerinden yalar szlmeye balamt ama glmsemeye devam ediyordu.
Kendisine "Mr Marconi hakknda bir ey syleyebilir misiniz?" diye
sorulduunda nezaketini kaybettii nadir anlardan birine tank olacakt onunla
birlikte olanlar.
"Mr. Marconi" demiti, "bir eektir."
k giyiminden, evresini saran kalabalk arkada topluluundan ve WaldorfAstoria'daki pek sevdii mekanndan da asla vazgememiti.
Gerekten de bu otelle olan ilikisi Tesla'nn hayatnda evlilik deneyiminin
yerini tutacak nitelikteydi. Krallara layk bir hayat srmek ona yaamaya deer
tek hayat tarz olarak grnyordu. Her zaman ar hayal krklklar yayor
olmasna karn tm bunlarn arasndan ba dik ve asaletle yryp geebilme
yeteneine sahipti. Bu durum borlarn dnmyor olduu anlamna
gelmiyordu ama zihnini her zaman megul eden fikirler bunlar perdeliyordu.

Bylece ekonomik zorluklarn tasas da Scherff ve Johnson gibi sadk

arkadalarna kalyordu. Ama bu arada paraya duyduu ihtiya da, ona verdii
neme zt bir ekilde gittike fazlalayordu.
Tesla, grnte hep ayn Tesla olmasna ve hayat tarzn hi deitirmemi
olmasna karn iten ie deimeye balamt. Yzyln banda yaad ac
hayal krklklar kiiliinden ok eyler alp gtrmt. George
Westinghouse'a yazd bir mektupta "bir adamn gcn skntl zamanlar
gsterir" diyordu ama ne yazk ki bu skntlar zayflklar da ortaya kartyordu.
Tesla gazetelere yazlar yollamay bir alkanlk haline getirmiti. Mutlu
zamanlarnda hem kendi nclerinin, hem de adalarnn baarlarn
vmekte olduka cmert davranyordu ama son zamanlarda bu yazlar
savunma dilekesi formuna brnmlerdi. Rakiplerini gl gsz, hakl
haksz demeden kk grmeye balamt. Gemi aldatlmalar nedeniyle
patentleri hakknda daha da fazla ser verir, sr vermez bir tutum taknmaya
balamt. Grd ruhsal zarar derin ve hakikiydi.
Tesla yzyln banda sonradan kiisel kariyerlerinde de hayli baarl olacak
iki zeki kadn talihinin yardmyla sekreterleri olarak almaya ikna
edebilecekti. Tabii aslnda sylemeye bile gerek yok ki bu iki kadn da salam
ve gvenilir karakterlerdi.
Muriel Arbus, Tesla'ya patent haklar konusunda yardmc olan etkileyici bir
sarnd. Tesla'nn lmnden sonra kariyerini New York'ta Arbus Makine ve
Aletler irketi'nin bana geerek devam ettirecekti. Amerika'da bu denli byk
bir makine irketinin kurucusu ve sahibi olabilen ilk kadnd. Olaanst
baarlar sergiliyordu.
Dorothy Skeritt, Tesla ile almaya 1912 ylnda balamt. Laboratuvardaki
gsterilere ve New York ktphanesindeki almalara da katlyordu. Skeritt
"insanlar harekete geiren motivasyonlarn ve deiik koullarn anlamlarnn
farknda olan ama az konuan bir kadnd. Arbus ise her eyi grnd gibi
kabul etmeyi ve bunlar zerinde de bolca ene almay ok severdi."
Her ikisinin de ivereni olan Tesla yllar getike bilimsel tezlerini daha gz
kara bir ekilde savunmaya balayacak, icatlarn daha ilham halindeyken,
hibir veriye ve deneye dayanmazken gazetecilere ballandra ballandra
anlatmaya balayacakt. Zaman zaman megalo manyakln yamalarnda
dolaacakt. Gazeteciler genellikle sylediklerini dorudan manetlere ve
yazlara yanstmay tercih ediyorlard ama O'Neill ve Swe-ezey gibi dostlar
gerekli grdklerinde onu kendi demelerinden korumaya alyorlard.
Edison, Tesla'dan ineleyici bir ekilde bahsederken aslnda profesrlerin de
duygularna tercman oluyordu: "Tesla her zaman iin bir eyler yapacak olan
adam olarak kalacaktr." Ama ayn saldn somut baarlar gz ard edilerek ve
boa kan vaatleri dikkate alndnda Edison'a da yneltilebilirdi aslnda. O da
gazetecilere yapabileceinin ok tesindeki hayallerinden dem vurmaya
balamt.

Akademinin klasik saldrlar da devam ediyordu. Tesla Bo-bini'nin Henry'nin

enstrmanlarnn gelitirilmi hali olduu iddia ediliyor, Tesla'nn kendi adn
vermeyi hak ettii hibir keifte bulunmad ne srlyordu. Bu saldrlar
tamamyla haksz ve saduyudan uzakt. 1920'lerin sonlarna doru Tesla'nn
on dokuzuncu yzyl icatlarna milyonlarca dolarlk yatrmlar yaplmaya
balanacakt. Radyonun ve otomasyonun babas olarak kabul grecekti.
niversitelerin laboratuvarlar, bunlarn arasnda Johns Hopkins'inki de vard,
aratrma laboratuvarla-rnda Tesla Bobini'ni kullanmaya balamlard. Birok
icadna kendi adna keifte bulunmadn iddia eden Profesr Ames'in ta
kendisi tarafndan 1900 ylndan nce patent verilmiti.
Fakat u kadar da dorudur ki, Tesla somut yenilikler sunmaktan ok, yeni
fikirlerin ve kavramlarn domasna nclk etmitir. Seminerleri yeni fikirler
yaym, dierleri bunlarn nda pratik icatlarda bulunmu ve bunlarn
patentlerini almtr. Tam da bu nedenle Tesla daha fazla risk alarak oyuna
devam etmek zorunda kalmt.
Yeni projelerini ve teorilerini sansasyonel bir ekilde duyurmasnn ana nedeni
kendisini finanse edecek bir sermayedar aramakta oluuydu.
Laboratuvarlarnda dzenledii gsterilere fikirlerini alabilecek yetenekten
yoksun olduuna inand varlkl i adamlarn aryordu. Tabii Meslektalar
da bu durumdan hi hazzetmiyorlard.
Yeni fikirler her zaman olduu gibi zihninde yeni frtnalar yaratmaya devam
ediyordu ama artk lm de yadsyamayaca- bir yaa gelmiti. Dostlar ve
tandklar yava yava sahneden ekilmeye balamlard. 1910'da Mark Twain
g etmiti ve bu kayp Tesla'y derinden etkilemiti. yl sonra da Morgan
lecekti ki ticari ilikilerde olduu kadar Tesla'nn kiilii zerinde de etkisi
olan birisiydi.
Tesla'nn psiik yaps zaten her zaman iin bir nevrozlar panayr gibiydi ama
yllar getike daha da garipleiyordu. Mucidin yaral ve hasta gvercinleri
korumas altna alp evine gtrdnden kimsenin haberi yoktu. Ama o bunu
gnn ilerleyen saatleri iin bir grev olarak benimsemiti.
Bir gece kuu ve asilzade gibi yayordu. Ofisine ancak le vakti gelebiliyor
ve Miss Arbus ile Skeritt'in daima kendisini ayakta karlayp apkasn, asasn
ve eldivenlerini almasn arzu ediyordu. Pencerelerdeki perdeler her zaman
kapal olmalyd ki rahat ettii karanlkta verimli alabilsin. Perdeler ancak bir
frtnann imekleri atlar yaladnda alabiliyordu. O zaman divanna uzanr
kuzey ya da bat semalarn seyre dalard. Yannda alanlar kendi kendine
konuma huyunun farkndaydlar ama zellikle yalnz kalmay yeledii bu
seyirler srasnda bunun bir hitabete dntn grrlerdi kap aralndan.
Fakat tm bu gerilime ve anormal belirtilere karn Tesla'nn yaratc dehas
parldamaya devam ediyordu. 1906 ylnda ellinci yan kutlarken ve bir sr
dava ile bouurken muhteem trbininin ilk modelini yapmt. Muhtemelen
bu fikir bir vakum motoru icat etmeye alt ocukluk yllarnn, dalarda
geirdii ve okyanus ierisindeki vakumlu bir tp yolu ile mektup yollamay
tasarlad yllarn verdii ilhamn bir hediyesiydi kendisine. Pervanesiz trbin

fikri muhtemelen ok ncelerden kaynaklanmakta, ocukluunda icat ettii

pervanesiz su trbinine kadar uzanmaktayd.
Kayna her ne olursa olsun, bu trbin kilodan daha hafifti ve otuz
beygirgc enerji retiyordu. Daha sonralar iki yz beygirgc ile ileyen daha
byk modeller de ina edecekti. "Yaptm, buharn nnde salam bir duvar
olmas gerektii fikrini rtmek ve fizikilerin her zaman bildikleri ama faydalanamadklar iki ilkenin pratik bir uygulamasn gerekletirmektir. Bunlar
yapma ve akmazlk ilkeleridir."
Julius C. Czito, Tesla'nn uzun sredir makine iiliini yapan Kolman
Czito'nun olu, Long Island Astoria'daki atlyesinde bu trbinin deiik
versiyonlarn yapacakt. Melon apka G stasyonu denilen makinenin rotoru
(OZ1) Alman gmnden yaplm ok ince disklerden olumaktayd ve bir
aftn merkezine yerletirilmiti. Kk silindirler iinde yerletirilerek
kaplanmt. "Herhangi bir svdan enerji elde ederken" diye aklyordu Tesla,
"evreye yaylr ve merkezden ekilir ama svya enerji verilirken tam tersine
merkeze ynelir ve evreden ekilir. Her iki durumda da diskler arasndan
spiral bir yol izleyerek geer ve tamamyla molekler bir devinim ile enerji verir
ya da yklenir. Bu yeni yntemle buharn s enerjisi ya da patlayc karmlar
ok ucuza elde edilebilir..."
Kullanm alanlarnda snr gremiyordu. Benzin ile otomobilleri ve uaklar
altrmakta kullanlabilirdi. Transatlantik gemileri gn iinde Atlantik'in
dier yakasna ulatrabilirdi. Trenlerde, kamyonlarda, soutmada, tarmda,
sulamada ve madencilikte kullanlabilirdi ve benzinle olduu gibi buharla da
alabilirdi. Bu trbinle alan gelecein otomobilini bile tasarlamaya
balamt. Tm bunlarn yan sra trbinin geleneksel modellere kyasla
olduka ekonomik olacana da inanyordu.
Tesla trbini teoride onaylanmaya balannca ruhunun okandn
hissedecekti. Sava Dairesi subaylar bile bunu "dnya iin yeni bir ey" olarak
lanse etmilerdi ve "derinden etkilendiklerini" bildirmilerdi.
Tesla en sonunda sonsuz aalanmalardan ve borlardan kurtulacak gibi
grnyordu. Aabeyi Daniel'in ok uzun zaman nceki lm ile annesinin
lmnn ve Wardenclyffe'in paralanmasnn birbirine getii karabasanlar
azalmaya balamt. u anda tek ihtiya duyduu ey sermayeydi ve bylece
trbin onu tekrar zirvedeki yerine yerletirecekti. Kafasnda olas yatrmclarn
isimlerini tartmaya balamt bile.
18. NOBEL SORUNU
J. Pierpoint Morgan'n St. George kilisesindeki cenaze trenine katlan insanlar
bir dnemin kapanna da tank oluyorlard. Tesla'ya da galerideki yerini
belirten bilet, daha iyi bir yer ayarlanamad iin zr dilenerek ulatrlmt.
Trenden bir ay sonra Tesla, Morgan Ailesi'nin varisi J. P. Morgan ile bir
grme ayarlayacakt. Gen banker ve yatrmc Tesla ile yeni trbininin ticari

olanaklar zerine konuacakt daha ok. Alt gn sonra irketten Tesla'nn

trbini iin dokuz ay iin yzde alt faizle 15 bin dolarlk bir kredi alacakt.
Tesla grmelerinden sonra gen iadamna en son icadnn zelliini ve
gcn etkileyici szcklerle anlatan bir mektup yazmt: "Bir uzman olarak
deil ama bir kahin olarak bunun gcn, dnyann gelecei iin ne kadar
nemli olduunu biliyorum. Beni sizin gibi gvenilir ve gl adamlara
balamasndan byk bir heyecan duyuyorum..."
Ne var ki bu kadaryla kalmay beceremeyecekti. Gen Mor-gan'a babasnn,
kendisini herkesin yzst brakt War-denclyffe projesi iin de 150 bin
dolarlk bir kredi am olduunu anlatacakt. Hemen arkasndan da bir tanesi
radyo yayn dieri de trbin retimi iin iki irket kurmay nerecekti.
Gen Morgan ise buna karlk iki firmann kurulmasnda kendisinin ortak
olamayacan ama Tesla'nn bir an nce bu iki irketi kurup kar etmeye
balamas halinde 150 bin dolarn geri denmesine balamasn beklediini
bildiren bir mektup gnderecekti mucide. Aralarndaki diyalog bununla nihayet
bulmayacakt ama konuulan szcklerin zenginlii de bir hayli azalacakt.
Bu arada Tesla da trbinin Avrupa lisans haklarn almaya balamt. Prens
Albert'in araya girmesi ile Belika haklar iin 10 bin dolar alabilmeyi
baarabilmiti. talya'daki imtiyaz haklarndan da 20 bin dolar gelir elde etmeyi
bekliyordu. Amerika'da otomobil ve trenlerin aydnlatlmas iin birka kontrat
imzalamt ve birka pratik dzenleme zerine almaktayd. Bununla birlikte
ihtiya duyduu sermayeye ulamaktan uzakt.
Hayal krklklarn felsefi bir yaklamla savuturmaya alyordu ve kendi
zaman iin -belki de kendi zamannn da tesinde- eksiksiz bir fikir
gelitirmiti.
"Evrenin ortasndaki dililerden baka bir ey deiliz" diye yazyordu Morgan'a
"ve u kanlmaz bir sonutur ki kendi zamannn tesinde olan yol gsterici
anlalamayacak ve hayal krklna urayacak, ac ekecektir; gelecek
nesillerin daha yksek takdiri ile memnun olacaktr."
Morgan Noel'den hemen nce Amerika'ya dndnde yine Tesla'nn nerileri
ile karlaacakt. Yine aresiz kalmt. "Bu gidiat neredeyse tm midimi
yitirmeme yol aacak. Paraya ok ihtiyacm var ve bu hayati anda bir trl para
bulamyorum. Siz yardm iin bavurabileceim neredeyse yegane
insansnz..." Mektubuna milyarder iadamna mutlu Noeller dileyerek son
veriyordu. Morgan ise buna zaten verilmi olan kredilerin faizini ieren bir
fatura ve yine yeni yl iin iyi dileklerle mukabele edecekti.
1914 ylnn Ocak aynda Tesla, Dnya Sava tehlikesine karn Alman
hkmetine teslim edilmek zere yollanacak bir trbin iin Morgan'dan 5 bin
dolar isteyecekti. Yurduna sadakat konusunda vicdan rahatt nk Birleik
Devletler hkmetine de bir teklif gtrm ama Sava Dairesi'nin icad
hakkndaki olumlu deerlendirmelerine karn bir yant alamamt. Bu sefer
Morgan yumuayacak ve Tesla'ya biraz daha kredi aacakt. ki ay sonra Tesla,

Morgan'a bir otomobil hzlerini finanse etmesini ve yeni bir irketin

hisselerinin te ikisini almay nerecekti. Ac bir ekilde yeni trbinle ilgili baz
sorunlar yaad ortaya kyordu; uzun sre yksek hza dayanabilecek bir
metal henz retilmemiti ve bu da en azndan gelitirilmesinin ilk safhalarnda
hi de ucuza getirilebilecek bir i deildi. Daha ok zamana ihtiyac vard ve bu
da daha uzun sreli mali destee ihtiya duyaca anlamna geliyordu.
Ama Morgan'n sekreteri bu defa tm yollar kapayacak ve gen iadamnn
artk yeni icatlarla ilgilenmediini syleyecekti. K boyunca Tesla tekrar tekrar
arayacakt Morgan'. "Ltfen bunu bir dier yardm ars olarak kabul
etmeyin" diyordu ama aslnda umarsz bir aryd bu. Bu arada ofisini de
ihtiaml Manhattan kulelerinden daha mtevaz Woolworfh binasna tamt.
Kasm aynda Morgan kredilerin sresini uzatacan ama buna yeni bir miktar
eklemeyeceini bildirdi Tesla'ya.
Herkes katlamaya balam gibiydi. Scherff patronuna denmemi maalarn
karlnda maddi teminat ilevi grecek belgelerin imzalanmas iin bir not
gndermiti ve en azndan bir miktar deme yaplacan umduunu bildirmiti.
Ama Tesla belgeleri imzalam ve cevap olarak da yeni trbini hakkndaki
projelerini anlatan bir not yollamt.
Kiisel sorunlarnn arasnda arkadalarna yardm edecek zaman
bulabiliyordu yine de. Drt yl nce Century'nin editrlne terfi ettirilen
Johnson mevkisini tehdit eden bir skandal konusunda Tesla'nn srdalna
snyordu. Mr Anthony'den gelen, "Ofisin yeni durumu hakknda hibir bilgi
sahibi olunmadan yazlm bir yaz. Acaba kendisine yeni durumdan
bahsettiimde ne syleyecek, Tanr bilir..." diyen bir mektuptan sz ediyordu.
Bu gizemli meselede araya giren Tesla, sorunu halletmek iin elinden geleni
yaptn bildiriyor ve "Ama o denli youn bir direnme ve korku ile karlatm
ki die dokunur bir sonu elde edemedim... Bu iin peini brakmayacam. Bu
kk utancn zihninde byk bir yk oluturmayacan umuyorum..." diye
cevaplyordu Johnson'u. (ok nceleri, John-son'dan nce, Century'nin
editrln yapan R. Watson Gder Tesla ile yakn dosttular ancak Mrs Gilder
bir sre sonra kocasnn Tesla ile olan yakn ilikisinden rahatsz olmaya
balamt.)
Fakat bu kk utan -bu utancn kayna ve ierii ok sk korunan bir srdJohson'un istifa etmesine yol aacakt. Le-xington Aveneu'daki mehur evleri
bir daha asla eskisi gibi huzurlu olamayacakt bu olaydan sonra. Geri Robert
bir sre sonra Akademi Sekreterlii iini bulacakt ama ekonomik durumu
nedeniyle belini bir trl dorultamayacakt. Johnsonlar hala altklar o
partilerle, hizmetilerle ve Avrupa tatilleriyle ssl hayat tarzndan
vazgeemiyorlard ama bor bataklna da gittike daha fazla gmlyorlard.
ki dost srekli lkslerini karlayabilmek iin birbirlerinden bor para almaya
balamlard. Dierinin kefaletini deyen kii, ne kadar artc olsa da,
genellikle Tesla oluyordu.
Birleik Devletler iin Almanya'ya kar savaa girmek kanlmaz olmaya
balamt. Tesla ve gen John Hays Hammond, genellikle Hammond'un etkisi

ile, gelitirdikleri robot teknolojisi ile bu durumdan kar salamay

planlyorlard. Hammond, Tesla'nn prensiplerini uygulayarak nereye giderse
gitsin kendisini takip eden, motoru gzlerinin arkasna yerletirilen k
dalgalarna baml alan robot bir kpek gelitirmiti. Robot kpek fikri
amiralleri ve generalleri pek cezp edecee benzemiyordu ama Hammond,
Boston limannda mrettebatsz bir yat y-netebilmeyi de baarmt ve iki
mucit ortaklaa bir tele-otoma-tik irketi kurmay tasarlyorlard. Hammond
otomatik bir seici sistem gelitirmeye alyordu ve Tesla da birka yl nce
gelitirdii ynlendirilebilir torpidonun Sava Dairesi'nin ilgisini ekeceini
dnyordu. Fakat birlikte hareket etme planlarn uygulayamayacaklard.
Kariyerinde ulat yere karn Tesla hala vatandal ile ilgili olarak
kamuoyunun kafasnda oluan soru iaretlerinin ykn hissediyordu
omuzlarnda. Washington Post'ta yaynlanan bir yazda, sk tekrarlanan bir
yanllk yaplyor, kendisinden Balkanlar'in nl bilim insan olarak sz
ediliyordu. Washing-ton'daki brokratlar arasnda hayli yaygn olan szlerle
"Burada icat edilmemi" durumuyla da sk sk karlayordu. Yapt iin
kalitesi ne olursa olsun ve toplumun bu almalardan elde edecei kazan ne
olursa olsun, bu etmen belirleyici olabiliyordu.
Ama hibir ey Tesla'ya yeniliklere direnen geleneksel dmanlar -atalet ve
kar ilikileri- kadar zarar vermiyordu. Bir gazeteci donanma mensuplarndan
birine Tesla trbinine destek fonu amay dnp dnmediklerini
sormutu. Donanma Aratrma Brosu'nun temsilcisi kendisine u cevab
verecekti: "Sk sk bu ynde telkinler alyoruz. Ama samimi olmak gerekirse, u
anda endstri Parson trbinine uyumlu olarak ina edilmi durumda, bu
durumu deitirmenin maliyeti ve takvimi hi de azmsanacak gibi deil..."
Bazen Tesla'nn icatlar yurtdnda Amerika'da olduundan daha ok ses
getiriyordu. 1915 ylnda telsiz patentlerini kullanma lisansna sahip bir Alman
irketi Birleik Devletler Donanma Radyo letiim Servisi iin bir radyo
istasyonu kurmutu. stasyonda kullanlan ekipmann telif haklarndan da Tesla
bin dolara yakn bir gelir salamt.
stasyonun ba mhendisi 20 bin kilometre uzaklktan gnderilen mesajlar
alglayabildiim sylediinde bunu sakinlikle karlamt nk o bunun
olanakl olduunu ok nceden biliyordu. "Bylece benim 1899 ile 1900 yllar
arasnda gerekletirdiim deneylerin geerliliini ispatlam oluyorsunuz"
diye cevap verecekti. Ne yazk ki patlak veren sava nedeniyle telif haklarndan
elde ettii gelir de kesilecekti; istasyon da Amerika'nn savaa girdii 1917
ylnda kapatlacakt.
New York Times, 6 Kasm 1915 tarihinde, Londra Reuters haber ajansna
dayanarak birinci sayfadan verdii bir haberle Tesla ve Edison'un Nobel fizik
dln paylaacaklarn duyuruyordu. Ertesi gn Times'dan gelen bir
muhabire kendisine bu konuda hibir resmi bilgi ulatrlmadn anlatacakt
Tesla. Ama, dln kendisine verili sebebinin telsiz enerji nakli konusundaki
almalar olabilecei konusunda fikir yrtyordu. Bunun sadece dnyevi
deil "yaratt kozmik aptaki etkilerle" evrensel bir deeri olduunu
sylyordu.

Muhabire daha sonra patlayclarn deil elektrik dalgalarnn silah olarak

kullanlaca bir gelecein savalarn anlatmaya balayacakt. Daha sonra ise
yapc bir yaklamla, "Gklerin aydnlatlabilecei, okyanuslarn
evcilletirilecei; denizlerin sulama iin, topran gbreleme iin, gnein de
enerji elde etmek iin kullanlaca" bir gelecekten de bahsedecekti.
Edison'un hangi sebeple Nobel dlne layk grld kendisine
sorulduunda da incelikle bu beyefendinin bir dzine Nobel dln hak
ettiini syleyecekti. Edison ise, kendisine bu konuda fikri sorulduunda,
resmi bir tebligat almadn syleyecek ve bu konuda daha fazla yorum
yapmaktan kanacakt.
Robert ve Katharine bu habere almam, ok sevinmilerdi. Hemen
kendisine bir tebrik mesaj yollayacaklard. Her zamankinden arbal bir tavr
taknmaya balayan Tesla da, "Aslnda birok kii bu dle layk. Ama teknik
literatre benim admla geen en az drt dzine bulula ben de bu onura daha
az layk deilim. Bu, hata yapmaya eilimli bir grup insann deil, pek nadiren
hata yapan tm insanln bahettii gerek ve kalc bir ereftir. Bana kalsa
bulularmn herhangi birine gelecek bin yln Nobel dllerini verirdim."
Bundan sonraki gelimeler biraz daha karmakt. Bat basn bu haberi alm
ve gerekliini kontrol etmeden tm lkeye yaymt. Times'da bir kere daha
Tesla ile Nobel dlnn sahibi sfatyla yaplan bir rportaj yaymlanacakt.
Muhabire anlatt hikayeler tipik Tesla tarzyd. Dnyann ses nakli
konusundaki fikirlerini hala anlayamayna hayret ettiini sylyor, New
York'tan telefon eden her hangi birinin, hibir ara tehizata gerek duymadan
dnyann istedii yeri ile konuabilecei, Avrupa'daki sava manzaralarnn
be dakika ierisinde Amerika'dan seyredilebilecei bir teknolojinin
gelitirileceinden sz ediyordu.
Dnyadan geecek olan akm, verici istasyonundan sonsuz bir hzla yaylacak,
12 bin kilometre gibi bir mesafe sonrasnda k hzna doru yavalamaya
balayacak, daha sonra bu blgede tekrar hzlanarak alc istasyonuna sonsuz
bir hzla ulaacakt. "Bu mucizevi bir olay. Telsiz insanlk tarihine bir kasrga
gibi girmek zere. Bir gn dnya apnda kurulacak, szgelimi, alt istasyon
sayesinde tm dnya insanlar birbirleri ile salt ses yolu ile deil, grnt
aracl ile de haberleebilecekler."
Fizik bilgisindeki eksiklie karn (Tesla ktan daha hzl seyahat edecek bir
varlk olamayaca fikrine kar kyordu) kehaneti kusursuzdu. Elbette ki
bugnn ezamanl-mikrodalga yayan televizyon uydularn ngrebilecek bir
zamanda yaamyordu ama buna yakn bir eyler zihnini megul ediyordu; ne
de olsa daha genken ekvatorun evresinde dnya ile ezamanl dnecek bir
ember kurma projesi hayallerini sslyordu.
Televizyonu icat edemedi ama hayal edebiliyordu. Drt yl sonra Johnson,
Tesla'ya, futbol malarn evden seyredilebilecek bir ekilde ekrana

yanstabilecek bir icat olup olamayacan soracakt. Tesla, "ov dnyasna

girmeden de zengin olabileceimi dnyorum" diye cevap verecekti.
Literary Digest ve The Electrical World of New York 14 Kasm basklarna
Edison ve Tesla'nn Nobel dln paylamalar zerine bir haberle girmeye
hazrlanyorlard ki Reuters'in bu defa Stockholm'den getii bir haber bomba
etkisi yaratacakt. Nobel Komitesi, dln, X nlarn kristalin yapsn anlamak
amacyla kullandklar almalar vesilesiyle ngiliz bilim insan Profesr W. H.
Bragg ve oluna layk grldn duyurmutu.
Ne olmutu? Nobel dl Vakf bir aklama yapmaktan kanyordu. Bir
biyografi yazar yllar sonra Tesla'nn, nemli keiflerde bulunan bir bilim insan
olarak dl basit bir mucit olan Edison'la paylamay reddettiini ne
srecekti. Bir dier biyografi yazar bu teoriyi daha da ileri gtrecek,
Edison'un sadiste ve eytanca bir tavrla paraya acilen ihtiya duyduunu
bildii Tesla'y 20 bin dolardan mahrum etmek iin dl almay reddettiini
yazacakt.
Ama ne Tesla'nn, ne de Edison'un dl reddettiine dair somut herhangi bir
delil vardr. Nobel Vakf, "Bir kimsenin dl almay reddetme eiliminde
olduuna dair bir sylenti nedeniyle dln verilmekten vazgeilmesi fikri akla
yakn bir aklama olamaz" yorumunda bulunacakt basite. Ama vakf Edison
ve Tesla'nn ilk tercihleri olduu grn de reddetmiyordu.
Edison yeterince ne ve servete sahipti, byle bir onura da ihtiya
duymuyordu belki de. Ama Tesla'nn hayal krklklarna bir yenisi daha
eklenmiti. Ve uras muhakkak ki bu olay hi de iyi bir reklam olmamt onun
iin.
19. UAN SOBA
Yeni trbinin gelitirilmesinde karlalan zorluklar hi de yabana atlr cinsten
deildi. lk yapt modelin baars ile umutlanan Tesla, buharla alacak daha
byk bir tasarmn yapm iin New York yaknlarndaki Waterside
stasyonu'nda almalarna balad. Buras Edison'un kasabasyd ve halkn
ounluunu da Edison irketi'nde alan mhendisler oluturmaktayd. Daha
iin bandan sorun kaca belli olmutu. Mhendisler Tesla'nn ie leden
sonralar saat be gibi gelmesinden, parasal olanakszlklar yznden trbinin
yeterli test edilememesinden ikayet ediyorlard. Sonunda trbinin
retilmesi iin Milwaukee'deki baka bir irkete bavurdu. Ancak
mhendislerle arasndaki gerginlik deimeyince testleri terk etti.
Trbin retiminde bir baka nemli sorun daha vard. Saniyede 35 bin gibi
yksek devirlerde, merkezka kuvveti metalin dnen diskler arasnda
skmasna sebep oluyordu. Gerekli metalin gelitirilebilmesi iin teknoloji
henz yetersiz kalyordu.
Westinghouse'un tren yollar ve aydnlatma irketinin yneticisi kendisinden
yeni trbin hakknda bilgi istediinde Tesla trbininin hafiflii ve yksek

performans ile dier tm modellerden daha stn olduunu bildirecekti.

Aslnda trbini kk bir uak modelinde denemek istediini sylyordu.
"Bu sizi artmasn" diye yazyordu, "beni bir gn New York'tan Colorado'ya
kk gaz sobalarna benzer bir uakla seyahat ederken grebilirsiniz." (Uak
ancak otuz kiloya yakn bir arlkta olacakt ve gerektiinde bir pencereden
kalk ya da ini yapabilecekti.)
Bu hayal ok etkileyici olmakla beraber Westinghouse'un sipari vermesini
salayacak kadar gereki grnmyordu. Bunun zerine trbin gelitirme
almalarn devam ettirebilmek amacyla iki irket iin ayn anda almaya
balayacakt. Bu, Tesla iin yeni bir eydi.
Trbinin, yanc gazlarla da altrlabilmesini salayacak bir ekilde, valfl
silindirini gelitirmiti. Bu mekanizma, Fle-ming'in vakum-diyotu ile birlikte,
gelecein modern akkan tekniklerinin temelini oluturacakt. Ama
dierlerinde olduu gibi bu kefinden de kar etmeyi baaramayacakt.
Bugn Tesla'nn trbini ok nceden hak ettii ilgiyi yeniden ekmeye
balamtr. Birok irket Tesla trbinine dayandrdklar teknolojileri
yenileyerek ve uyarlayarak birok kullanm alannda faaliyet gstermektedir.
Ancak gelecein baarlar ile gnn faturalar denemiyor-du. Tesla gnlk
almalarnn ve Delmonicolar'daki elencenin giderlerini karlayabilmek iin
hayli aba harcyordu. Aidatlarn ikinci kez demedii iin Oyuncular Kulb
yeliinin drlmesi tam bir sosyal k ifade ediyordu. Mark Twa-in'in ve
Stanford White'n yokluunda zaten eski urak yerlerinin de tad tuzu
kalmamt.
Gazetelerde adna hala sk rastlanyordu, esiz hayal gc hala manetleri
sslyordu. Geree dnmese bile fikirleri byk bir haber deeri tayordu
zaten. English Mechanic and Science dergisinde "Tesla Med-Ceziri Sava
mkansz Klacak" balkl bir yaz yaymlanmt. Patlayclar kullanlarak
okyanusta istendii zaman devasa dalgalar yaratlabileceinden sz ediyordu.
Zihninin ocuksu yannn bunun gibr iddialar ortaya attna daha nce de
rastlanmt.
Times'a yazd bir mektupta icatlarna hibir zaman hak ettikleri deerin
verilmediinden yaknyordu. Mektubun yaynland sayfann yarsnda da
zntsn ve hayal krkln ikiye katlayan bir kiiden, zamann yeni
kahramanndan, Orville Wright'tan sz edilmekteydi.
Wright'la yaplan rportaj bakent Washington'daki dz bir ayrlkta
gerekletirilmiti. Daha nceleri pek ok kereler ha-valandrabilmeyi baard
ua ile bir deneme uuu daha yapmak zereydi. Ancak bu uu her
zamankinden daha nemli ve zel bir deneme olacakt, zira bakan. Tedy
Roosevelt, Beyazsa-ray'dan Wright'a Birleik Devletler'in ilk uan bakan olma
sfatna nail olabilmek iin kendisinden davet beklediini sylemiti.

Wright'n o an iinde bulunduu gayet sinirli ruh hali bu artlar altnda ho

grlebilir bir durumdu. Nitekim iin tek tehlikeli yan hametli bakann btn
o uzun botlar, koruyucu gzlkleri ve kask giyerek hayli gln bir duruma
decek olmas deildi. Denemenin ne kadar tehlikeli sonular
dourabileceinin farknda olan Wright, Amerika Birleik Devletleri bakannn
hayati sorumluluunu kendi zerine almak istemiyordu hakl olarak. Ama
bakana hayr demek de daha az riskli bir i deildi.
Binlerce kiilik bir izleyici topluluu deneme uuunun yaplaca meydanda
toplanm, Wright'n karar vermesini bekliyordu. Wright, motoru tekrar skp
takarak son denetlemeleri yaparken dnmeye de frsat bulmutu. En
sonunda rzgar lerini kaldrd ve sonularn incelemeye balad. Topluluk
nefesini tutmu bekliyordu. Hafif bir meltem aletin kanatlarn i-iriyordu. En
sonunda rzgar lerini indirecek ve yiite "Uu gerekletirilemez"
diyecekti.
Ayn sayfada, bir stun tede Tesla'nn havaclk zerine fikirlerine yer
verilmiti dergide. Btn hayat boyunca yksek sratli gelimi uak motorlar
tasarm zerinde almt ama tek bir patent dahi almamt. Bu arada
rekabetin nelere mal olabilecei zerine de hi dnmyordu:
"Sonradan retilen dier tm uaklar, prototipleri olan Langley'in yanna
koyarsanz greceksiniz ki tam anlamyla kaydedilebilmi tek bir somut
ilerleme dahi yoktur. Ayn pervaneler, ayn motorlar, ayn dmenler, kayda
deer tek bir gelime yoktur... buna karn yarm dzine havac gklerin hakimi,
imparatoru ilan edilmitir. J. D. Rockfeller'a bu unvan layk grmek ok daha
uygun olacakt. Ama yksek kalitede yanc akaryaktn salanmasna kadar
kendi arlklarnn birka mislini yerekimine kar kaldrabilen motorlar
retilemeyecektir."
Langley uann hava boluuna maruz kald takdirde aklacan,
helikopterin, dier dezavantajlar bir yana braklrsa, bu adan ok daha
gvenli olduunu sylyordu.
Havadan daha ar bir hava tatnn ise tamamen yeni ilkeler dorultusunda
ina edileceini, bunun da gereklemesinin pek yakn olduunu ngryordu.
"Bunun gereklemesi sanayi ve ticaret dnyasnda yepyeni bir r aacaktr.
Yeter ki hkmetler telsiz enerji naklinde olduu gibi spanyol Engizisyon
Mahkemesi tavr taknmasnlar. Bu, insanl gklerin gerek hakimi klmaya
yetecektir."
Elbette bu ngrler her zamanki gibi aclarnn deilmesine ve dierlerinin
ona kar duyduu hncn artmasna neden oluyordu ama yine her zaman
olduu gibi kehanetleri gerek olacakt. Waldorf'ta bir amiralle yemek yeme
erefine eritiinde "havaclk gemilerinden" bahsedecek ve yine telsiz telefon
grmelerinin bir gn tm dnyaya yaylacandan dem vuracakt.
Hafif uann, ya da uan sobasnn -gnmz terminolojisinde bu hava
tatlarna (basit helikopterlerle kartrlmamas gerekir) VTOL, dikey kalk ve
ini yapabilen uaklar denilmektedir- patentleri iin ancak 1921 ve 1927

yllarnda bavurabilecekti ve patent haklarn 1928 ylnda alabilecekti. Ayn

zamanda bu, muhtemelen finansman eksikliinden, bir prototip retmeden
patentini ald tek icadyd. Patentleri belgelendiinde mucit yetmi iki
yandayd.
Kk uak ki Tesla uann bin dolardan daha az bir fiyatla satlmas
gerektiini dnyordu, helikopteri andran pervanesi sayesinde dikey kalk
yapabiliyordu. Kalktan sonra pilot bir mekanizma ile pervanenin normal
uaklarda olduu gibi burna yerlemesini salyor ve bylece uan soba yola
koyuluyordu. Pilot koltuu, kanatlar yatay pozisyondayken yukar bakacak
ekilde kendi etrafnda dnebiliyordu. Tesla'nn gl ama ok hafif trbini
sayesinde uak byk bir hzla ne doru atla-biliyordu. Ayn ilem tersi
ynde tekrarlanarak uan -garaj ats, oturma odas, ya da kk bir geminin
gvertesi gibi dar alanlara- ini yapmas salanabiliyordu.
Tesla'nn dikey kalk fikri lmnn zerinden on yl getikten sonra ilerlik
kazanabilecekti ancak. 1950'lerin ilk yllarnda Convair ve Lockheed, daha
sofistike mhendislik teknikleri kullansalar da, znde Tesla'nn prensibine
sadk kalan yeni modeller retmeye balayacaklard. Bu tatlarn en baarls
Convair'in rettii XFY-1 idi. "Pogo" yaklak drt ton arlnda 5.850 beygir
gcnde Allison T-40 turbo motora sahip bir sava uayd. Karada iken
kuyruu yerde, burnu gklere bakar bir ekilde duruyordu. Harekete getiinde
dikey kalk yapyor, sonra doksan derecelik bir rotasyonla yatay pozisyon
alyordu. 4.500 metre ykseklikte, saatte 965 kilometre hza kabilecek ekilde
dizayn edilmiti.
"Pogo" testlerde genellikle baarl olmasna karn donanma retime
gemekten vazgemiti. Allison motorun gerektii kadar gl olmadna ve
pilotun dner koltuunun ani deiiklikler iin yetersiz olduuna karar
vermilerdi.
Buna karn dikey ini ve kalk yapabilen tam tehizatl bir hava tatnn ticari
ve askeri avantajlar da gz ard edilemeyecek kadar oktu. Baarl testler
zerinden birok yeni deneme gerekletirildi. Ancak 1980'lere kadar bu
sistemde istenilen noktaya ulalamad. En sonunda uan gvdesinin deil,
motorlarnn doksan derecelik bir rotasyonu gerekletirebildii, bu ekilde
dikey ini ve kalkn mmkn olabildii bir sistem gelitirilecekti. Bu sistemle
retilen Amerikan modellere "Harrier" Sovyet modellere ise Yak-36 ad
verilmitir.
Tabii ki bugnn VTOL'leri yannda Tesla'nn ufak-uan sobas bir hayli ilkel
kalmaktadr. Ama jet motor teknolojisinin gelitirilmesinden onlarca yl nce
bunun baka trl olmas da dnlemez. 1950'lerde Convair ve Lockheed'in
gerekletirdii testler Tesla'nn modelinin VTOL aratrma gelitirme
almalarnda kanlmaz bir ilk basamak tekil ettiini gzler nne
sermektedir. Yugoslav Review dergisi Tesla'nn almalarnn glendirilmi
uuun gelimesinde ilk adm tekil ettiini ne srmt bir saysnda. Bu
saygn dergi, Tesla'nn Belgrat'taki katlar arasnda bir roket motoru
gelitirme almalarnn 1895 ylndaki laboratuvar yangn ile birlikte sona
erdiini gsteren belgelere rastlanldn ne sryordu.

Belgrat'taki Nikola Tesla Mzesi'nde ayrca jet-itili, drt tekerlekli ve hem

havada, hem karada gidecek tarzda bir "aeromo-bil"in tasarmlarna da
rastlanlabilir. Mze yetkililerine gre bunlara ilaveten "Tesla'nn lm ile
deerlerini yitiren yakt, beygir gc ve baka baz eylerin hesaplamalarn
ieren" almalar da mzede koruma altna alnmtr. Bunun yan sra
gezegenler aras seyahat edebilecek bir gemi de tasarlamt. Tabii bu
bilgilerden Batl meslektalar asla haberdar edilmemiti.
Ayaklar "dnyaya" bast zamanlarda Tesla, zel tasarm aydnlatma tpleri
ve havalandrma sistemleri zerinde alyordu. Bu arada yatrmclara,
reticilere trbininin elik imalathaneleri ve fabrikalardan yaylan atk gazla da
altrlabileceini anlatan mektuplar yazyordu. Bu sayede bacalardan duman
kmayacak, tkenebilir yakt kaynaklar iin de endielenmeye gerek
kalmayacakt.
Hayal gc gelecein dnyasnda seyahat ederken mali durumu ise gayet
berbat olan gnn koullarna saplanm kalmt. Mucit ile Scherff arasnda
parasal konular ile ilgili olarak sert bir tartma yaanm ama bu durum ksa
sre iinde savuturul-mutu. Sherff, tefecilerin kendisini sktrdn,
karsnn hastal nedeniyle de borca girdiini anlatyor, Tesla'nn kendisine bir
miktar deme yapmasn umuyordu.
Tesla ise ykseklerden atarak borlu olduu Scherff e u cevab verecekti:
"Rica ederim zlmeyin. Biliyorsunuz ki, yaadnz deneyimler sra dyd ve
bunlar size maddi kazan sa-lamadysa da isel yeteneklerinizin gelimesinde
nemli rol oynamlardr..." Scherff her zamankinden daha srarc davrannca
bir miktar para gndermek zorunda kalacak ama birka aaal laf etmekten de
geri kalmayacakt: "zlerek sylemek zorundaym ki, soukkanlln ve
zgvenini yitirmeye balamsn... Kendini toparlamal ve kt ruhlar srgn
edebilmelisin..."
Eski alan ve sadk dostunun ahlaki yann kuvvetlendirmek iin de buhar ve
gaz trbinlerinin ve bir besleme nitesinin tamamlanmak zere olduunu,
bunlarn devrim niteliinde olduklarn da szlerine ekleyecekti. "u an bu
icatlarm ile alacak yeni lokomotif, otomobil ve torna tasarmlar zerinde
almaktaym. Sonucun muazzam bir baar olacandan eminim. Tek sorun
nereden ve ne zaman nakit bulabileceimdir. Ama pek yaknda para sel gibi
akmaya balayacak ve o zaman beni her istediin an arayabileceksin."
Daha sonra Scherff, Tesla'ya teraptik nitelikli aygtlarndan bir tanesinin
piyasaya srlmek zere olduunu bildirmekten mutluluk duyduu bir mektup
yazacakt. nk kendisinin de muhtemelen bunlardan birine ihtiya
duyacan da ekliyordu.
Para hibir zaman "sel gibi" akmadysa da Tesla birka byk finansr
bulabilmeyi baarmt. Bu sayede 1910 ylnda 400 bin dolar sermaye ile,
bakalaryla birlikte soutma gibi ticari kullanm alanlarna hizmet vermeyi de
hedefleyen, Tesla Ozon irketi kurulacakt. Daha sonra da Hoadley ve Knight'n

mali destei ile byk gemilere ve Alabama Kmr ve elik irketi'ne trbin
retmek amacyla bir milyon dolar sermaye ile Tesla Motor Sanayi kurulacakt.
Bu dnemde Tesla dier sorunlarn yan sra eski alanlarndan Fritz
Lowenstein ile de baz skntlar yaamaktayd. Colorado'daki alma
gnlerinden beri Tesla, Lowenstein'n sadakatinden phe etmekteydi. Alman
mhendisle Wardenclyffe projesinde tekrar birlikte altklarnda gvenini
yeniden kazanacakt ama birka yl ierisinde parasal konularda aralarnda yine
bir anlamazlk ba gsterecekti. Lowenstein sonradan radyo aygtlar
konusunda baarl bir mucit olacakt.
1916 ylnda Marconi Telsiz Telgraf irketi ile Marconi'nin patentlerinin
Tesla'nnkilerden etkilendiini savunan Kilbourne & Clark arasndaki davada
dm zecek kii olarak tanklk edecekti. Son anda Lowenstein taraf
deitirecek ve Marconi'yi destekleyecekti. Yalanc ahitlik ettii ne
srlecekti ama hibir ey ispat edilemeyecekti. Fakat Tesla'nn dostluunu da
sonsuza kadar kaybedecekti. 1910 ile 1915 yllar arasnda Tesla Alman
mhendise olduka ykl miktarlarda bor vermiti. yl sonra Tesla,
Lowenstein'a protesto ekecek ama kendisini mahkemeye vermeyecekti.
Kendi hesabna hatr saylr bir ne kavuan Anne Morgan da babasnn
lmnden sonra kendi hayat tarzn srdryordu. Tesla'nn trbini gibi Anne
da bir g istasyonu gibi almaktayd; hayat, eitim, ocuk haklan, kadnlarn
alma koullar ve gmen sorunlar gibi insani konular evresinde
dnmekteydi. Zenginlerin moda ve hizmeti sorunlarna kafasn yormay hi mi
hi dnmyordu. Zevkli Avrupa turundan dner dnmez Manhattan'daki
kadn haklar oturumlarna katlabilecek kadar ok ynl bir insan olmutu.
Sosyoloji diplomas almadan tm Amerika'y dolam, kadn derneklerinde
konumalar yapmt. Hukuk adamlaryla, evsizler ve smrlen kadnlar
zerine toplantlar dzenliyordu.
Tesla'ya genliinde duyduu ak unutmu olmasna karn onunla olan
ilikisini de tam anlamyla bitirmemiti. "Seninle bu k grebilmeyi umut
ediyorum" diyordu, "ve son grmemizin zerinden koca bir yl gemi
olmasndan dolay ne kadar zgn olduumu da bilmeni isterim. Geen tm bu
aylar almalarna istediklerini katt m, arzuladn ilerlemeyi kaydedebildin
mi...?"
Eski dostunu yeniden kazanmann mutluluunu yaayan Tesla vnmeyi de
ihmal etmeyecekti: "Seninle son grmemizden beri kaydettiim ilerleme
olduka byk ve tatmin edici oldu. Fikirler kafamda daha nce hi olmad
gibi hzla uuuyorlar. Bunlarn bydn ve gelitiini gryor, mutlu
oluyorum, dnyevi anlamda baarl olduumu syleyebilirim." 25 Mart 1911
tarihinde meydana gelen Triangle Fabrikas yangnnda, kt koullarda ve
dk cretlerle altrlan, ayn zamanda ounluunu gen gmen
kadnlarn oluturduu iilerden bir ou kavrulmamak iin camlardan atlam
ve hayatlarn kaybetmiti. Bu olayn yaratt fke dalgas iilerin
sendikalamas ve alma koullarnn iyiletirilmesi srecine de bir ivme
kazandrmt. Yaralanan birok ii gvenlik nlemlerinin ne derece ihmal

edildiini gzler nne sermiti. Bu felaket Anne Morgan'n gen bir kadn
olarak zerinde durduu konularn hayata gemesine katkda bulundu.
Grevdeki iilerle birlikte yrylere katlyor, davalar iin drt bir yana etin
mektuplar yazyordu. Giyinii, art arda sigara iii, ateli konumalaryla,
gazetecilerin de kendisini tanmlad gibi, esasl bir tipti. Enerjik yaratlnn
"bulunduu yerin atmosferini elektriklendirdii" syleniyordu.
Bir biyografi yazar Anne Morgan'n androjen tavrlar ile Tesla'nn szde
aseksel yaradlnn dostluklarnn temelini oluturduunu dnyordu. Hi
phesiz para ve toplumsal stat daha byk bir ekim alan yaratyordu.
Tesla, yllar yl sren amansz para araylar srasnda, Anne Morgan'n
babasnn ve aabeyinin kapsn da andrmt ama Anne bu konuda
kendisine pek de fazla destek kmam, esprili bir ekilde srtn svazlayarak
snop hayat tarzn 'ti'ye almt. Yine bir kadn fonu iin para toplamaya alt
sralarda 'Yoksul Evleri' ve 'Yurttalk' balklar altnda yazlar yazm ve
Tesla'ya yollamt. Yoksul evlerinin barbarlarn ve ktlerin yuvalan olarak
grldnden dem vuruyordu. Hkmetin bu evlerin durumunun
iyiletirilmesinde etkin bir rol oynamas gerektiine inanyordu. Szlerini yle
tamamlamt: "Sen de bu fona 100 dolar ile katlan otuz kiiden biri olmak ister
misin?" Tesla'nn bu mektuba bir cevap verdiini gsteren hibir belge
bulunmuyor. Zaten otel kirasn bile demekte hayli zorland bir dnem
yaamaktayd.
Masasnn zerinde Katharine Johnson'dan gelen yantlanmam bir mektup
daha duruyordu: "Bazen dnce transferi hakknda bildiklerimi sana da
anlatacam bir gn gelecektir diye umut ediyorum. Son yl iinde harika
deneyimler yaadm; bunlarn ou imdiden flulat ve bu nedenle sizin iin
bilimsel adan olduka nem tadna inandm bu tecrbelerin
aktarlamadan silinip gitmesinden korkuyorum. Daha iyi bir tanmlama
bulamadmdan ben buna 'dnce transferi' diyorum. Belki hepsi bundan
ibaret de deildir. Seninle birlikte olduumda bunlardan sz etmek istiyorum
ama bu anlarda konumak istediim esas konulardan baka her eyden
bahsediyor buluyorum kendimi. Yarn Cumartesi, mutlaka gel."
20. RADAR
Tesla'nn Wardenclyffe ykmnn hemen ertesinde yaad parasal sorunlar,
1916 ylnn Mart aynda 935 dolar tutarndaki kiisel vergilerini demedii
gerekesiyle New York'ta mahkemeye arlmas ile iyiden iyiye ypratc bir
hal almt. Zaten eski ivereninin vergileri ile ilgili endieleri nedeniyle geceleri
uykular kaan Scherff'in korktuu bana gelmiti. Btn yerel gazeteler
yknn zerine atlamt. Edison, Washington'da savunma sahasnda bir ihale
kapmken, Westinghouse, General Electric, Marconi ve dier daha kk
aptaki yzlerce firma Tesla'nn patentleri ile servetlerine servet katarken, talihi
Tes-la'ya hi de merhametli davranmyordu.

Mahkemede yllardan beri Waldorf-Astoria'nn at kredilerle yaamn devam

ettirebildiini, tek kuruu olmadn ve bor iinde yzdn itiraf etmek
zorunda kalmt. War-denclyffe'in ina edildii arazi elinden alnm ve New
Yorklu bir avukata satlmt, her yerde vergi borcu nedeniyle hapse
girebilecei konuuluyordu.
Yine de tm bu felaketler zinciri ile eli kolu balanmken, neredeyse otuz yl
sonra radar ad ile anlacak aygtn temel prensiplerini kefedip
yaynlatabilmiti.
Amerika 1 Nisan 1917 tarihinde Birinci Dnya Sava'na girdiinde, Almanlar
mttefiklerin neredeyse bir milyon tonluk gemilerini sularn altna yollamt.
Herkes denizaltlarn tespit edilebilmesini salayacak bir yol arayna girmiti.
Almanlar, Fransa'ya ve ngiltere'ye uaklar ve zeplinlerle hava saldrlan
dzenliyordu ama bu saldrlarn nceden fark edilebilmesini salayacak bir
sistem gelitirilememiti. Hava saldrlarnn bir gn gelip ok etkili olaca
tahmin ediliyordu ama hava kuvvetleri o gnlerde henz romantik bir birim
olmann tesine geememiti.
Alman uaklar Paris zerine ilk defa bomba yadrdnda Parisliler
sokaklarda toplanp olay seyre dalmlard. Londrallar ehirlerinin maruz
kald ilk hava saldrsna tank olabilmek iin bahelerdeki uha ieklerini ve
imleri ezmeyi bile gze almlard. Bir uan alevler iinde yere aklmas bir
gazetede "Londrallarn hayatlar boyunca seyrettikleri en etkileyici bedava
gsteri" olarak anlatlmt.
Bombalarn kurbanlar dahi, The Lancet'te yazlanlara baklrsa, yaadklar bu
olaanst ve esiz deneyimin etkisiyle fazla bir fke gstermiyorlard. Bu olay
halkn savan balangcndan beri yaad duygular harekete geiren
deneylerin en aa-alsyd. Sava ngilizlerin kendilerini daha bir ngiliz gibi
hissetmelerini salamt.
Bu adan baklnca Tesla'nn radar gelitirme abalarnn da hava
kuvvetlerinden ziyade deniz kuvvetlerine ynelik olmas daha anlalabilir bir
hale geliyor. "Duraan dalgalar telsiz telgrafn ifade ettiinin tesinde bir anlam
tamaktadr. rnein bunlarn uygun kullanm sayesinde, verici
istasyonundan yaynlanan dalgalar aracl ile dnyann herhangi bir yerindeki
bir nesnenin, rnein bir geminin, grece konumunu ya da seyrini, uzakln,
ya da hzn tespit edebilmek mmkn olacaktr."
Tanmn yapt aygt II. Dnya Sava'na birka yl kala younlatrlm bir
program ile gelitirilen atmosferik atl radarn zelliklerini tamaktayd. Tesla
bunu bir sualt radar olarak tasarlamt ancak bu elektromanyetik dalgalarn
sualtnda ok fazla atonasyona maruz kalmas nedeniyle mmkn
olamayacakt. Son yllarda yaplan aratrmalara karn halen okyanuslarn
altndan radar, yksek frekansl radyo sinyalleri, ya da k dalgalarnn
istenilen ekilde yaylmas salanamamtr. Ancak Tesla'nn ok dk
frekansl dalgalar sularn iine yaylabilecek ve komnikasyon alannda bir
r aacakt.

Tesla'nn radar su altndaki nesneleri saptayamyordu ama o gnlerde bu

aygtn baka bir amala kullanlabilecei de dnlmyordu. Edison da
donanma ile birlikte bu konuya eilmeye balamt. Alman U-botlarnn bir
ekilde tespit edilebilmesi iin youn bir almaya girimiti. Ama en
sonunda, iin iinde Edison'un da olmasna karn, bunun bir rya olduu
dnlmeye balanacakt.
Edison da bu arada grtlana kadar donanma brokrasisinin iine gmlm,
aratrma departmanndaki kyasya ekimeden bir hayli bunalmt.
Dnceleri donanma mensuplar tarafndan kstaha baltalanyor, bu arada
kendisi de harap oluyordu.
Pasakl ama varlkl Edison, Washington'daki dalgalarla bouurken, fakir ama
zppe Tesla da New York'ta mcadele veriyordu. Her iki mucit de kendi
aralarndaki uurum kadar, yeni an atom fizikileri ile kendi aralarndaki
uurumun da derinlemeye baladnn farkndaydlar. Artk Einstein'n
konuulaca a alyordu. Yeni insanlar, branlama henz altn ana
girmi olmasa da, kendi dallarnda uzmanlayorlard. Amerikal Fizikiler
Dernei'ne ye oluyorlar ve dergilerinde yaymlananlar dndaki grlere
prim vermiyorlard. Pratisyenler (mhendisler) ile teorisyenler (fizikiler)
arasndaki ayrm keskinlemeye balamt. Artk Tesla, Pupin gibi mucitlerin,
bilim insanlarnn, mhendislerin, ya da Edison gibi kimyagerlerin ve mucitlerin
dnemi kapanmt.
Yeni fizik dalgalara kar partikler tartmalar ne kyor, Tesla'nn kendine
has kozmik teorisine dayanarak reddettii Einstein'n zel izafiyet teorisi
fizikilerin zihnini megul ediyordu. Teorik olarak savunulan dinamik evren
fikrini tam anlamyla iine sindiremese de Einstein'n genel izafiyet teorisi bir
btn olarak 1916 ylnda yaymlanacakt. Einstein bu belirsizlikten rahatszlk
duyduu iin sonradan evrenin duraan ve deimez olabileceini de tam
olarak reddetmi olmamak iin teorisine bir "yumuatc etmen" ekleyecekti. Bu
durum Tesla'ya gre izafiyet teorisyenlerinin neden bahsettiklerini kendilerinin
bile anlamadnn kantyd. Kendisi de bir evren teorisi zerine almaktayd
ve uzun sredir zerinde durduu (ama yaymlanmayan) dinamik ekim teorisi
zerine bir bildiri hazrlamaktayd.
Atom enerjisinin birincisinin ie yaramaz, ikincisinin ise kontrol edilmesini
olanaksz klacak derecede tehlikeli olduuna inanyor ve bunu da sk sk dile
getiriyordu. Einstein'n da bu konuda ciddi kukular vard aslnda. 1928 ylnda
bile Dr. Mil-likan, insanolunun atomun enerjisinden faydalanabilecei bir yol
olduuna inanmadn belirtiyordu. "Kmrmz bittiinde atom enerjisi
kullanabileceimiz fikri tamamyla bilim d bir topyadr..." 1933 ylnda Lort
Rutherford "Atomun paralanmas ile elde edilebilecek olan enerji zayf
olacaktr. Atomun transform edilmesinin ortaya karaca enerjiden sz
edenler gnei ay ile bir tutuyorlar" diyebiliyordu.
'Yeni fizie' dair bu nktelerin bir tanesinin Tesla'nn Nobel dln elinden
aldn dnd Sir William Bragg'e atfedilmesi belki de aclarn
depretirmiti. Bragg yle diyordu: "Elektromanyetii Tanr pazartesi,

aramba ve cumalar dalga teorisi ile aklyor, eytan ise sal, perembe,
cumartesi gnleri quantum teorisi ile."
Tesla daha sonraki yllarda daha btnsel bir fizik teorisine balanacakt. Tm
maddelerin ilksel bir tzden, tm uzay kaplayan ksal eterden trediine
inanyordu ve cretle kozmik nlarn ve radyo dalgalarnn zaman zaman
ktan daha hzl hareket edebildiini iddia ediyordu.
niversitelerde grevli gen bilim insanlar devlet destekli aratrma
programlarnn ne byk bir nimet olduunu yeni yeni fark etmeye
balamlard. in ilgin yan umutlarn kran kii, modern aratrma
laboratuvarlarnm kurucusu Edison'un ta kendisi olacakt.
Donanma Danma Kurulu'nda grev yaparken "byk gelimeler iin bilimsel
aratrma elzemdir" diyerek ilk kn yapmt. Daha sonralar donanmann
gereklere byk oranda vakf olduunu syleyecek ve asl ihtiya duyulann
teorisyen-ler deil mhendisler olduunu ne srecekti. Ordu, daha ok sivil
uzman barndrmak istese de Edison fizikiye ihtiya olmad konusunda srar
edecekti (tabii bir ya da iki matematiki ie yarayabilirdi).
Bilimsel konularda olduka hrsl olan komutanlarn, en az niversiteliler kadar
huzuru kamt bu aklamalardan dolay. Peki ya denizalt tarayclar ne
olacakt? Bilmek istiyorlard. Bunun iin youn bir aratrma program
uygulamak gerekmiyor muydu?
Edison hi cann skmyordu, Donanma Aratrma Labora-tuvar fikrini
temelden hayalperestlik olarak yorumluyordu. Ama donanma srar ederse
laboratuvarnda ilerin nasl yrdn herkesin bilmesini isteyecekti:
"Sistemimiz yoktur, kurallar yoktur ama bir yn zamazingo bulabilirsiniz. Ve
bu zama-zingolarn evresinde yeteri kadar dolaan mucitler eninde sonunda
bir icatla kar ortaya." Ekibinin laboratuvara gbre bahesi dediinden
bahsetmiyordu.
Bu kadar da niversiteli bilim insanlarn harekete geirmek iin yeterli
olmutu. Donanmay atlatp dorudan en stle balant kurmaya alacaklard.
Ulusal Bilim Akademisi aracl ile bakan Wilson'a bavuracaklard.
Akademinin lke iin bilimsel bir cephanelik gibi ilev greceini ne
sryorlard.
Ksa bir sre sonra tm bilimsel aratrma kurumlarna nclk edecek Ulusal
Aratrma Konseyi (NRC) kurulacakt. NRC bnyesinde, niversitelerin,
hkmetin ve sanayi dnyasnn nde gelen bilim insanlarn, mhendislerini
barndryordu ve hem temel, hem de uygulamal aratrmalar destekliyordu.
Profesrlerin akllca bir hareketi de Washington'da Beyaz Saray'a ve
Kongre'ye olduka yakn bir blgede bir karargah kurmakt.
Ulusal Aratrma Konseyi'nin Amerika'ya katks tartlmaz nitelikteydi. Grup,
i ve sanayi dnyasnn da desteini almt arkasna. Gelecein sper
gcnn bir tasla belirmiti bile: Devlet, endstri ve akademi geni yirminci
yz ylda Amerikan hayatna eklini verecekti.

Hkmet NRC'ye, Edison'un halen donanma hesabna zerinde almakta

olduu, Alman U-botlarn tespit edebilecek bir aygt gelitirilmesi grevini
verecekti. Fransz ve Amerikal bilim insanlarnn ortaklaa yrttkleri bir
denizalt dinleme cihaz zerine almalar da sryordu.
Gelecein radar zerine fikirleri dikkate alnmayan Tesla ise dinleme cihaz
gelitirmek gibi kk ilerle ilgilenmiyordu. Gdml fzeler ve kyamet
makineleri onun ilgisini daha ok ekiyordu. New York Times'a. en son
icadndan kkrtc bir tarzla bahsetmiti. "Thor'un yldrmlar gibi" arpacak
olan bu silah brakn ordular, deniz filolarn dahi yok edebilecek gteydi.
Times "Doktor Tesla bunun sansasyonel bir haber olmadnda diretiyor"
eklinde not dyordu yazya, "bu, yllar alan bir aratrma ve almann
sonucudur."
Bu fze, havada saniyede 480 kilometrelik bir sratle gidecek, pilota ihtiya
duymayan ve ne motoru, ne de kanatlar olan bir tatt, dnyann herhangi bir
yerini bombalamak iin elektrikle ynlendirilecekti. Bunun gereklemesini
salayacak telsiz bir verici sistemini oktan gelitirmi olduunu ama gdml
fzesinin ayrntlarndan sz etmek iin henz erken olduunu da szlerine
ekleyecekti.
Robot sava gemilerinden oluan filo hayalinden de vazgememiti. Daha bir
yl nce hkmete "kylar boyunca stratejik noktalara uzaktan telsizle
kumanda edilecek ve gl teleskoplarla izlenebilecek denizalt, st ve hava
tatlar kontrol ebekeleri" yerletirmeyi nermiti.
Washington bundan daha tepkisiz davranamazd bu arya. Tek ilgilendikleri
NRC'nin gelitirdii ilkel dinleme cihazlaryd. Bunlar da bir dereceye kadar ie
yaryorlard. ok sonralar sonar gelitirildiinde bunun Tesla'nn ad
konmam radarnn prensiplerine benzer nitelikler tad grlecekti.
Sava bittiinde Edison da, en az Tesla kadar, savunma birimlerindeki
brokrasinin hayal gc eksikliinden dolay hayal krkl iinde ayrlacakt
grevinden. nerdii projelerinin bir tanesi bile donanma tarafndan yrrle
konulmamt.
Savan bitmesinden ok sonralar ve Tesla'nn kendi radarnn ilkelerini
yaymlamasndan on be yl sonra, yine Amerikal ve Fransz bilim
insanlarndan oluan bir ekip Tesla'nn ilkelerine dayanarak yeni bir sistem
gelitirmeye alacaklard. Donanma aratrma biriminde grevli olan iki bilim
insan, Law-rence H. Hyland ve Leo Young, dk enerji sekteli yksek frekans
sinyallerinin hem hava, hem de su st tatlarn tespit etmedeki ilerliini
yeniden kefedecekti.
Amerika'da ilk radar testleri 1937 ylnda yaplacakt. Atlantik'teki bir destroyer
filosu tespit edilebilmiti ve bu baar zerine XAF modeli gelitirilecekti. Daha
ileri bir model daha sonralar 19 sava gemisinde denenecek ve sava
srasnda ok iyi sonular alnacakt.

Bu arada II. Dnya Sava'nda Hitler'in igal tehdidiyle kar karya kalan
ngilizler de bu konuda harl harl alyorlard. ngiltere ilk mikro dalga radar
istasyonunu kuracakt ve bu az gelimi bir model olmasna karn hava
savalarnda stnlk salamalarna yarayacakt.
Alman mhendisler de bu arada bir radar modeli gelitirmilerdi. Asnda tm
dnyaya bu konuda ilham veren isim Tesla idi ama genellikle ngiliz bilim insan
Robert A. Watson-Watt'n ad anlacakt radar teknolojisi ile birlikte.
II. Dnya Sava'nda radar Nazi bombardmanlarna kar tam zamannda
yardmna yetimiti ngilizlerin. Radar tm dnya lkelerinin temel savunma
arac olacakt ksa sre ierisinde. Savatan hemen sonra da ticari havaclk ve
denizcilik sahalarnda boy gsterecek, uzayn kefedilmesinde nemli bir grev
stlenecekti.
Dr. Girardeau, Tesla'nn radarn prensiplerini yaymlad zamanlar iin unlar
sylemektedir: "inde bulunduu dnemin teknolojisi gz nne alndnda
Tesla'nn kehanette bulunduu ya da rya grd anlalyor. Ancak unu da
eklemek gerekiyor ki rya gryorduysa o da bir gn gerek olacakt."
1917 ylnda bu icadnn temel ilkelerini yaymladnda Tesla Chicago'da
bulunmaktayd. Kaybetmiti ama yenilme-miti ve tekrar daha pratik icatlar
zerinde almaya balayacakt. Chicago'da hem mhendislerle fazlasyla
muhatap olmak zorunda kalmas, hem de dostlarnda uzak dm olmas
nedeniyle sancl gnler geirmiti. Ama bu arada kendisine hayranlk duyan
dostlarndan biri -B. A. Behrend- Tesla'ya Amerika'daki her mhendisin layk
grlmekten byk onur duyaca Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits
Edison Madalyas'n nerecekti.
21. ONUR KONUU
B. A. Behrend o dnemin baarl mhendislerinden birisiydi ve kendisi de
Edison Madalyas'na aday isimler arasnda gsteriliyordu. Ama dostu Tesla'ya
yaplan hakszlklar nedeniyle de derin bir znt duymaktayd.
nsanla, dnyaya modern elektrik an aarak paha biilmez bir hediye
sunduuna inand mucidin imdi ban sokabilecek bir otel odas iin
mcadele vermek zorunda kalm olmas katlanlamayacak bir durumdu.
Bakalar ticari olarak fazlasyla faydalanrken Tesla'nn radyo alanndaki
icatlar iin tek bir dle dahi layk grlmemi olmas inanlmaz bir durumdu.
Yldrmlarla yaplan deneyleri o balatmt ama meyvelerini bakalar
topluyordu, yksek frekans aletinin gelitirilmesi ile retilen elektroteraptik
aygtlar mucit dnda herkese para kazandryordu. Daha bir yl nce Dr. Edwin
Northup yksek frekans frnn gelitirmek iin Tesla'nn yllar nce icat ettii
devrelerini ve zerinde durduu fikirleri kullanmak zorunda kalmt. Ama
Tesla'nn baarlarna karn iinde bulunduu kt koullardan Behrend
dnda hi kimse hayflanyor gibi grnmyordu.

AIEE'yi Edison madalyasnn Tesla'ya verilmesi konusunda ikna etmek, bu

madalyay Tesla'ya kabul ettirmekten ok daha kolay olacakt. Edison
Madalyas'n istemiyordu. Asla bunu kabul etmeyecekti.
"Bu meseleyi unutalm Mr Behrend" diyordu. "Sizin dostluunuz ve iyi
niyetiniz beni fazlasyla memnun etti ama ltfen komiteye gidip bir bakasn
semelerini syleyin kendilerine... Enstitnn nnde dngsel manyetik
sahay ve alternatif akm sistemini anlatmamn zerinden otuz yl geti ve artk
dllerini istemiyorum, belki bir bakasnn iine yarayabilir."
Eski yaralar alm, acyla kanamaya balamt. AIEE bugne kadar bu denli
vurdumduymaz olmay nasl baarabilmiti gerekten de? Enstitnn
yelerinin drtte muhtemelen ilerini Tesla'nn icatlarna borluydular.
Edison'la Tesla arasndaki ekememezlik ok iyi bilindiinden Tesla'nn
madalyann isminden rahatszlk duyaca tahmin ediliyordu zaten ama mucidin
bu dnemde buna ihtiyac olduunu ve hem de gerekten madalyay fazlasyla
hak ettiini dndnden srar ediyordu.
"Bana ceketime ilitirilecek bir madalya ile enstitnn yelerinin nnde bir
saat bou bouna kibirle dikilip durmam ne-riyorsunuz" diyordu Behrend'e,
"beni onurlandrdnz dnerek grnmme bir deiiklik katm
olacaksnz ama enstitnzn byk bir ksmn besleyen yaratclm hayata
geirebilmek iin ihtiya duyduum destei bulabilmek iin abala-maya,
srnmeye eskisi gibi devam edeceim."
Tesla'nn Edison hakknda kiisel duygularn aa vuracak bir tek kelime dahi
ettii grlmemiti ama artk dizginlerinden boanmt: "Ve bu madalyay bana
vermekle Nikola Tesla'y onurlandrm olmayacaksnz, bilakis kendisine ait
olmayan zaferler zerinde ykselen Thomas Edison'u onurlandrm
olacaksnz."
Behrend ise konunun burada kapanmasna izin vermiyordu. Tesla'y sk sk
ofisinde ziyaret ediyor ve madalyay kabul etmesini rica ediyordu.
Tesla neredeyse her gn Mhendisler Kulb'nn nnden geiyor ama artk
ieri admn atmyordu. Bugn de olduu gibi bina, halk ktphanesinin
arkasndaki Bryant Park'nn karsndayd, Tesla her gn gvercinleri
beslemek iin buraya gelirdi. Mhendisler bu uzun boylu, eskisi kadar k
giyinemeyen ama hala gururla ban ykselten ve evresi cvldayan kularla
sarl bu adam seyrederlerdi. O gnlerde gvercinler toplum iinde pek
sevilmezdi. Alklar, genellikle kendisi de a olan insanlarn ilgisini ekerdi
ancak. Onlar a, fakir, yalnz insanlar artran zavall kulardand ve nemli
ilerle megul olan mhendislere gre bir i deildi ehir parknda pis kular
beslemek.
Tesla'nn kularla olan dostluu gazetecilerin de gznden kamamt.
Gecenin bir yars evine dnmekte olan bir muhabir karanlk parkta sessiz ve
dncelere dalm bu yalnz adamn elinden ya da dudaklarndan yem
didikleyen gvercinleri fark edebilirdi, oysa kularn ounun geceleri

krletikleri ve yuvalarnda kalmay tercih ettikleri bilinirdi. Byle zamanlarda

Tesla gazetecilerle konumak istemediini aka belli ederdi. Sonradan iki
gazeteci bunun nedenini reneceklerdi.
Bir baka gazeteci, Tesla ile Merkez stasyonu'nda bulumak zere
szlemiti. Kendisine bir treni mi beklediini sorduunda "Hayr, buras
dnebilmek iin setiim bir yer" cevabn alacakt.
Edison Madalyas'nn sahibine verilecei gn Mhendisler Kulb'nde bir
ziyafet dzenlenmiti. Daha sonra davetliler ve yeler 39. Sokak'taki Mhendis
Odalar Birlii Binas'na geeceklerdi.
Grkemli bir davetti bu. Onur konuu genliinde olduu gibi parltlar saan
kiilii ile evresinde bir ekim alan oluturuyordu. Btn gzler bu uzun
boylu karizmatik adamn zerindeydi. Gel gr ki davetin ortasnda dinleyicilerin
arasndan ayrlp gidecekti bir sre sonra.
Bu srk gibi adamn nasl olup da kayboluverdiini hayat boyunca
anlayamayacakt Behrend. Komite telalanmaya balamt, seremoniye
balayabilmek iin onur konuunun ortaya karlmas gerekiyordu. Garsonlar
tuvaletleri dahi aratrmlard. Tesla'nn hastalanm olabileceinden
endielenen Behrend sokaa frlayp bir taksi tutacak ve Tesla'nn oteline
doru yola kacakt. Ama iinden gelen bir ses aslnda Byrant Park'na doru
gitmesi gerektiini sylyordu.
Akam karanl kmek zereyken Behrend parkn kapsna kadar
gelebilmiti. Kapnn nnde isiz gsz bir grup toplanm glgeler iindeki
bir eyi seyrediyordu. Behrend ieri doru kendine yol atnda parkn iinde
Tesla'y bandan topuklarna kadar gvercinlerle kaplanm bir halde
bulacakt. Avucun-dan yem yiyen gvercinler siyah giysisinin her tarafn
kaplamlar, stne tyden bir battaniye gibi sarlmlard. Tesla, Behrend'i fark
etmi ve beslenmekte olan dostlarn rahatsz etmemesi iin parman
dudaklarna gtrerek uyarmt onu.
Sinirli bir bekleyiin sonunda Behrend, zerindeki tyleri silkeleyip Tesla'y
trene geri gtrebilmeyi baarmt.
Behrend'in dostunu resmi takdimi iten ve etkileyiciydi.
"Eer sanayiden Tesla'nn icatlarn skp karsaydk" diye hatrlatyordu
meslektalarna, "arklar dnmez olur, elektrikli trenler ve tramvaylar durur,
ehirlerimiz karanla gmlr, atlyelerimiz isiz kalrd. Evet, almalar
endstrinin kolu baca olmutur... Ad elektrik biliminin geliiminde bir aa
damgasn vurmutur. almalar devrimler yaratmtr..."
Szlerine Papa'nn Newton iin syledikleriyle son veriyordu:
"Tabiat ve kanunlar gecenin karanlnda gizlenir,
Ve Tanr'nn buyruuyla aydnlatan Tesla'nn seslenir."

Onur konuu da yava yava toplantya snmaya balamt, eninde sonunda

o da bir adem oluydu ve kendisine atfedilen bu vgler hi de yersiz deildi.
AIEE'nin bakan W. W. Rice, Tesla'nn titreen akmlar zerine almalarnn
bilimsel bir r atn dinleyicilere hatrlatmasyla memnuniyeti iyiden iyiye
artmt.
"Bu almas X nlarn kefeden Roentgen'e k olmutur" diyordu Rice,
"ve J. J. Thomson'a ve dierlerine, modern fizikte sz sahibi olan herkese...
almalar Marconi'ye yol gstermi ve telsiz telgrafn mjdecisi olmutur... ve
bilimin ve mhendisliin hemen tm alanlarnda Tesla'nn nemli katklarnn
izlerini buluruz..."
Onur konuu en sonunda kulaklarn nlatan bir alk eliinde dorulacak ve
iinde Edison hakknda birka sz syleyebilecek gc de bulacakt. lk
karlamalarn u szlerle anlatyordu: "Hibir teorik eitimi ve birikimi
olmayan bu harika adam tamamyla kendi almalar ve aratrmalaryla
muhteem iler baarmtr..."
Konumas mhendislerin tahmin ettiinden de uzun srecekti,
ocukluundan balayarak tm hayatndan bahsediyordu. Arada nkteli
anektodlar sktryor ve neden "kendi almasn dnyevi nimetlere tercih
ettiini" anlatyordu. Kelimenin Ortodoks anlamyla olmamakla birlikte koyu bir
dindar olduunu sylyordu: "Varlmzn gizemlerinin byk bir ksmnn hala
ortaya karlmay beklediini dnmek bana byk bir heyecan veriyor; tm
pozitif ve deneysel bilimlerin bize bildirdiinin aksine, lmn yaadmz
olaanst dnmlerin sona ermesi anlamna geldiine inanmyorum.
"Aclara baklk kazandm ruhsal bir huzura kavuabildim ve hayatn
karanlk yanlarndan, dertlerden ve varoluun kayglarndan dahi tatmin vesilesi
bulabilecek bir doygunlua ve mutlulua ulaabilmeyi baardm. ne kavutum
ve bunlarn tesinde bir servete sahibim ama buna karn saysn
hatrlamadm kadar ok ufku snrl yazar tarafndan hayalperest olmakla
sulandm; baarsz, pratik olmayan bir adam olarak lanse edildim. te bunlar
da dnyann cahilliinden ve ileri grl olmamasndan kaynaklanyor..."
Birka yl sonra Yugoslavya'dan Amerika'y ziyarete gelen Dragislav Petkovi,
Tesla'ya parka dzenledii gnlk merhamet turlarndan birinde elik edecek
ve kendisinden aydnlatc bir yorum dinleyecekti.
"Mr Tesla, ban kaldrp baz gvercinlerin iinden kamadklar iin donarak
ld ktphanenin demir parmaklklarla kafeslenmi pencerelerine bakt; bir
tanesinde yar donmu halde bir gvercin olduunu fark etti. Bana orada
kalmam ve kendisi dierlerine bakarken kedilerin gelip onu kapmasna izin
vermememi syledi. Orada beklerken gvercine ulamaya altm ama
parmaklklarn aralklar ok sk olduu iin baaramadm. Mr Tesla geri
dndnde abucak trmanverdi ubuklara ve gvercini dar kartt.
"ocukluumdan bana kalanlar hala yayor" demiti Petko-vi'e elindeki
gvercini okarken.

"Sonra elimdeki paketi ald ve yemi ktphanenin nne serpmeye balad. i

bittikten sonra bana dnp 'Bunlar benim en yakn arkadalanmdr' dedi."
Edison Madalyas hikayesi de sona erdikten sonra Tesla, Chicago'dan
ayrlacak ve yln geri kalan blmn -yalnzca Amerika'da deil, Kanada ve
Meksika'da da- eitli icatlar zerinde alarak geirecekti. Savata
kaybettiklerini Avrupa'dan gelecek telif hakki demeleriyle telafi etmeyi
tasarlyordu.
Otomobil hzlerini Wlatham Watch irketi'ne satmt. Ama sava sresince
otomobil sektr byk bir duraklama dnemi yaamt. Buna karn hzler
ve lokomotif farlarndan 17 bin dolarlk bir gelir elde edebilmiti.
Ulusal Havaclk Komitesi'ne o zamanlar kullanlmakta olan Liberty motorunun
bete bir arlnda olan kk bir uak motorunu kabul ettirmeye alyordu.
NACA (NASA'nn ncs) ile kontrat imzalama abalar sonusuz kalacakt.
Scherff'e, tm bu kouturmalarndan zaman bulabildii takdirde, gizli
mesajlar gnderebilen ve "Amerika'ya barta olduu kadar savata da faydal
olabilecek" yeni bir telsiz sisteminden sz ediyordu. Bu arada Tesla Nitrat,
Tesla Elektro Terap-tik ve Tesla Motor irketlerinin de ilerine koturuyordu.
Century dergisinde 1900 ylnda yaymlanan bir makalesinde sz ettii gibi,
havadan azot elde etmek iin kurulan nitrat irketinin kar getiren bir kurulu
olmad anlalacakt.
Borlarndan kurtulmaya kararl olduundan Connecticut'ta bir trbin
laboratuvar kuracak, American&British Manufactu-ring Company ile iki telsiz
istasyonu kurma konusunda anlamaya varacakt. Ama bu projeler de yeterli
sermaye bulunama-masndan dolay Wardenclyffe ile ayn kaderi paylaacakt.
Artk Tesla'nn ticari bir kazan salayamadn hi kimse iddia edemezdi.
Nitekim bu giriimlerinin oundan para kazanmaya balamt, belki
akmyordu ama borlarn deyebilecek ve emrinde bir ekip altrabilecek
kadar damlyordu.
Tefecilerin ana den Johnson'a gnderdii mektupta "iirlerini i huzuru ile
yazmaya devam et, ben senin dertlerine bir are bulacam. Yetenein bu
lkenin insanlarnn krlklerinden dolay kazanl bir ura olamyor ama
benimki klelerle altn kazandrabilecek nitelikte. Ben de u anda testimi
doldurmaya bakyorum" diyordu.
Johnson hastalanmt. Tesla'dan eski bir borcunu hatrlatarak 2 bin dolar
istemiti, mucit de kendisine 500 dolarlk bir ek gndermiti. ki hafta iinde
vergilerini deyemediini bildirip tekrar paraya ihtiyac olduunu anlatacakt ve
Tesla bir kere daha 500 dolar gnderecekti kendisine. Yln sonuna doru
bankada bulunan yirmi dolarna karlk piyasaya 1.500 dolar borcu olan Robert
bir kez daha dostundan yardm isteyecekti ve Tesla da bir kez daha ek
defterine uzanacakt.

New York'taki masasnda Katharine Johnson tarafndan, belki de birka yl

nce gnderilmi bir mektup duruyordu. Mektup "daima sessiz kalan dost"a
hitaben yazlmt. Yannda ocuklar ya da kocas olmad halde yazn bir
blmn geirmek zere Maine'e gitmiti.
"Birka ay nce geldim bu kalabalk ama benim iin bombo olan otele" diye
yazyordu mektubunda, "hayat ne kadar da garip. Burada hatralarmdan baka
hibir eyim yokmu gibi yayorum. Bazen derin bir keder kaplyor iimi ve
gen kzlmda yaptm gibi deniz kysna gidip hala benim iin anlalmaz ve
etkileyici olan dalgalarn seslerini dinliyorum o zaman. Peki ya sen? Neler
yapyorsun? Umarm bana verebilecek yeni haberlerin, iyi ya da kt, vardr
benim sadk ve sessiz dostum. Ama eer bana mektup yollamayacaksan,
dncelerini yolla ve emin ol ki gayet iyi ayarlanm bulunan bu alet hemen
alglayacaktr mesajn.
"Neden bu denli zgn olduumu bilemiyorum ama sanki hayat ellerimin
arasndan kayp gidiyormu gibi geliyor bana. Belki de ok fazla yalnzm ve bir
yoldaa ihtiyacm var. Senden bir haber alabilseydim sanrm daha mutlu
olabilirdim. Sen ki iin dnda hibir eyin bilincinde deilsin ve insani
ihtiyalardan bihabersin. Sylemek istediim aslnda bu deildi; Sadakatle
senin olan, KJ."
Mektubunun sonuna bir de not eklemiti: "Robert ile senin aranda gidip gelen
altn dolar hatrlyor musun? Onu imdi hepimiz iin bir tlsm olarak ben
takyorum."
Para iin mi, yoksa iyi talih iin mi? Eski mutlu ve heyecanl gnlere
dnebilmek iin mi? Bu tlsm gerekten de bu lye iyi ans getirecek miydi
acaba?
22. GVERCNLER
nsanlar onlarca yln akp gitmesinden, bunlar sanki doal sonlarm gibi sz
eder, oysa on yln sonunda ilerin gerek anlamda bir sonuca baland pek
nadir rastlanan bir durumdur. Hayatta kalanlar aslnda uyumdan yoksun ve can
skc deiikliklerin hakim olduu yeni bir zaman dilimine gemilerdir sadece.
'Kkreyen' yirmili yllar da Tesla iin farkl bir ey ifade etmeyecekti.
1920'ler ikiyzl yasaklarn yllar olacakt. nsanlar artk i klarnda her
zamanki barlarna gidip ikilerini iemiyorlar bunun yerine yeralt
batakhanelerine snmak zorunda kalyorlard. Gizli iki salonlar ve
gangsterler tremiti her yerde. arliston gecelere elveda demiti. Borsa da
speklatrlerin etkisiyle gklerde szlrken bir anda yerin dibine
aklabiliyordu. Servetlerini yitirenlerin yan sra yeni aa kolayca ayak
uyduran zenginler de tremiti. Yaps itibariyle tam bir Viktoryan olan Tesla ise
bu aa asla uyum salayamayacakt. Dnyaya her zaman olduundan daha
fazla yabanclamt.

spanya-Amerika savann kahraman, eski kongre yesi ve onur madalyas

sahibi Hobson, Senato'ya girmeyi bu defa baaramamt ama ikiye kar
verdii sava, Tesla her ne kadar bu baarsndan dierleri kadar memnun
olamadysa da, kazanmt. Tesla, yasan kiisel zglklerin nne zebani
gibi dikildiini dnyordu. Bu durumun insan hayatn, zellikle de kendisininkini, ksaltacandan dem vuruyordu. Artk 140 yana kadar
yaayabilmek gibi bir umut besleyemeyecek miydi yani? Zaten ilahi amberden
az ama dzenli aralklarla tatmayan bir insan neden byle bir umut beslesindi
ki?
Hobson ailesi ile birlikte Manhattan'a tandnda, Tesla eski dostu sabk
kahramanla yeniden yakn olabildikleri iin sevinecekti. Hobson, her ne kadar
narkotik konularla ilgili dier kampanyalardan ban kayacak vakit
bulamyorduysa da eski dostuna zaman ayrabiliyordu. Her ay Tesla'y otelin
lobisinde yakalayp sinemaya gtrmek gibi bir alkanlk edinmiti. Dorusu
bu da iki sekin adam iin de hayli sulu bir elence tarzyd. Karanlk salondan
kp Times meydannn l l ortamna dalyor ve favori parklarndaki bir
bankta oturup, sohbet ediyorlard. Ya dnya siyasetinden ve bilimden
konuuyorlar ya da eski zamanlar yad ediyorlard.
Artk yetmiine merdiven dayam olan Tesla paraya eskisinden de fazla
ihtiya duyuyordu. Zaman zaman garip bir rahatszln yoklad oluyordu.
Chicago'da byk emekler vererek kurduu ii bozulmak zereydi.
Wardenclyffe artk eski buruk bir an olmaktan teye gidemiyordu ama o hala
dnya telsiz sistemini inatla savunuyordu. 1920'de Westinghouse'un
temsilcilerine bir telsiz istasyonu kurma teklifi daha gtrecekti. Alternatif akm
haklarndan vazgetiinde olduu gibi yine reddedildiinde Westinghouse'un
mdrnn o szlerini hatrlayacakt ac bir ekilde: "almak istediiniz her
konuda bizi arkanzda bulacaksnz." O zamanlar "nemli ahsiyetler
kendilerine baar yollarn aan bir ncye verdikleri sze daima sadk kalrlar
diyerek" bu gvenceye inanmt.
irketin tutumunun zc olan bir dier yan da Tesla'nn Westinghouse'un bir
telsiz istasyonu ve dnya yayn sistemi kurmay planladn renmesi
olacakt. "Mhendislerinizin bu konuda almaya balayacaklarn
rendiimde derin bir keder ve hayal krkl hissettiimi bilmenizi isterim"
diye yazacakt. Westinghouse'un temsilcilerine, "emin olunuz ki onlara en
kk ayrntlarna kadar incelenmi bir alma dnda baka hibir ey
sunamazdm." Karlk olarak irket kendisine geici bir danmanlk stats
teklif edecekti.
Ertesi yl Westinghouse'dan tm dnyaya eitli yaynlar yapacak
istasyonlarnn alnda Tesla'nn grnmez dinleyicilere bir konuma
yapmas iin iyi niyetli bir teklif gelecekti. Ancak Tesla kendisinin de uzun
sredir bir yayn sistemi zerinde almakta olduunu hatrlatacak ve ilk
olarak kendi grnmez dinleyicilerine hitap etmek istediinden kendisini mazur
grmelerini rica edecekti.
Ancak bu sefer de Westinghouse'a "ticari adan stn trbini" ile
bavuracakt. Bunun irkete milyonlarca dolar kazandraca konusunda

gvence veriyordu. Ama hibir nkoulu kabul etmeyeceini de szlerine

ekliyordu. Kendisi trbinleri retecek ve deney safhasna kesinlikle
karmayacakt. Tabii alaca yant da ncekilerden pek farkl olmayacakt.
Kendisine byle bir anlamaya giremeyecekleri, mhendislerinin bu konuda
olumsuz gr bildirdii ve tabii ki mhendislerin fikirlerinin kendilerine yol
gsterici olduu belirtiliyordu.
Bu dnemde iki yeni arkada, bir heykeltra ve bir yazar girecekti Tesla'nn
hayatna. Bu iki grece yetenekli sanatnn dostluu adnn evresindeki
baar ve n ne olursa olsun, kamuoyu tarafndan unutulmamasn
salayacakt. On dokuz yandaki yazarn ad Kenneth M. Sweezey idi ve
Tesla'nn her zaman birlikte olduu arkada grubuna yeni katlmt. Yugoslav
heykeltra van Mestrovi ise orta yal ve Avrupa'da o sralarda n yapm bir
adamd. Eserlerini tantmak zere gelmiti Amerika'ya.
Tesla ve heykeltra, Yugoslavya'nn dalarnda geirdikleri ocukluk
gnlerinin hatrasn yaatyorlard birlikte. Her iki adam da gnlden airdi. u
ya da bu konuda muhabbet etmek amacyla sk sk bir araya geliyorlard New
York'ta. Her ikisi de sabahlara kadar alan ve ayn dertten mustarip olan
insanlardand. Mestrovi koca koca mermer bloklar stdyosu olmadndan bir
otelden dierine tanmak zorunda kalyordu, Tesla'nn da bir laboratuvar
finanse edebilecek gc yoktu eskisi gibi. Bylece beraberce yrylere
kyor, Balkanlarn durumundan ve kendi almalarndan bahsediyor, Srp
iirinin tadn karyorlard. Bu yrylerde Mestrovi, Manhattan'n
gvercinlerini besleme misyonundan da haberdar olmutu.
Split'e dndkten ok sonra Tesla, Robert Johnson'un da tevikiyle,
heykeltratan kendisinin bir bstn yapmas ricasn bildirecekti bir
mektupla. Ama Avrupa'ya gitme olana yoktu, Mestrovi de bir daha
Amerika'ya dnemeyecekti. Buna karn Tesla'y hayalinde gayet iyi
canlandrabildii ve bir fotorafn gnderdii takdirde bu iin altndan
baaryla kalkabilecei cevabn verecekti heykeltra. Tesla bu i iin
kendisine deme yapabilecek kadar paras olmadn yazmt ama Mestrovi'ten buna gerek olmad yantn almt. Daha sonra Tes-la'ya, gl bir
ifade ile alacak derecede benzeyen bronzdan bir bstn yapacakt. Bu bst
bugn hala Belgrat'taki mzede, yine Mestrovi tarafndan yaplan ve Tesla'nn
kuzeni tarafndan al yaplan bir kopyas da Viyana Mzesi'nde
sergilenmektedir.
Gen Sweezey mucit ile ilk karlamalarn u szlerle dkecekti satrlara:
"Uzun boylu ve dik durulu bir beyefendi idi. alacak ekilde uzun saatler
boyunca iine konsantre olup almasn devam ettirebiliyordu. Bu arada
dostlarna ve dier tm canllara ok iten ve scak duygular besledii de
anlala-biliyordu."
Kendisi de Brooklyn'de khne bir dairede oturan Swe-ezey'nin az sayda yakn
arkada ve akrabas vard. Gazetecilikte Tesla'ya en yakn kii olmasnn yan
sra bilim insanna gerek bir hayranlk da besliyordu. Biri gen, dieri bir hayli
yal olan bu iki adam sk sk birlikte oluyorlard. nsanlarn uyuduu saatleri
alarak geirse de ehirde kt uzun gezintilerle kendisini tazelemeyi gayet

iyi baarabiliyordu. Sweezey de bu gece yrylerinde sk sk elik ediyordu

mucide.
O da gvercinlerle tanmt. Bir gece vakti Broadway'de yrrlerken ve Tesla
ateli bir ekilde dnyann her hangi bir yerine telsiz enerji nakledilebilmesini
salayacak sisteminden sz ederken, aniden sesinin tonunu alaltmt. "Yine
beni u anda asl endielendiren ey odamda braktm hasta kutur.
Dnyann tm telsiz sistemleri bir araya gelseler beni daha fazla dndremezler."
ki gn nce ktphanenin nnde bulduu kuun dilinde tmre benzer bir
oluum vard ve bu durum yemek yemesini engelliyordu. Tesla onu yava
yava lmekten kurtarm ve sabrl bir tedaviyle yine o eski gl ve mutlu
gnlerine dnecei garantisini vermiti kendisine.
Ama bulduu hasta kularn tmn odasna alabilmek gibi bir ans yoktu,
nitekim otel grevlileri pislikten ikayet etmeye balamlard bile. "Bir kuu
dkkannda bir dzineye yakn hasta gvercin birikmiti. Bunlardan kimi bir
hastala yakalanmt, kiminin de bacanda falan bir yaras vard. Tesla en
sonunda veterinerlerin tedavi edilemez dedii gvercinlerden birini kangrenden
kurtarmt. Eer bir gvercinin Tesla'nn halledemeyecei bir rahatszl varsa
ok iyi bir doktorun gzetimine teslim edilirdi."
Tesla ve Sweezey yryleri srasnda Einstein'dan, diyetlerden,
almalardan, modadan ve evlilikten konuuyorlard. "Tesla'nn tek evlilii ii
ve dnya ile olan ba idi" diye yazyor gen yazar, "Newton ya da
Michelengelo gibi evrensel bir dnce ile evliydi o. S ir Francis Bacon gibi o
da en baarl almalarn ocuksuz erkekler tarafndan ortaya konulduuna
inanyordu..."
Gen yazara nne kan ticari, hukuki ve akademik engellerden bahsediyor
ama tm bunlara karn yine de gklerin en yksek noktasna ulaabileceine
inandn anlatyordu. Sylediine baklrsa, hayat boyunca 2 milyon dolarn
zerinde para kazanmt. Bunun 1 milyonu da aslnda Westinghouse'dan
alternatif akm patentleri karlnda almas gereken parayd.
Tesla'nn gvercinlere duyduu sevgi konusunda baz tuhaf yorumlar
yapldndan Yugoslavya'nn ABD Bykelisi Konstantin Foti'in kz Pola
Foti'e bu ocukluk akn anlatt bir mektuba burada da yer vermek uygun
olacaktr. "Bir Yalnn Azndan Genlik Hikayesi" adn tayan yazsnda kn
dnyayla balants kesilen doduu evini ve o sralarda sahip olduu zel bir
arkadan, "Maak, dnyadaki kedilerin en kahraman" diye anlatyordu.
Daha yandayken karl bir gecede, hayatnda nemli bir rol oynayacak
elektrikle Maak sayesinde tanacakt. "Karda yryen insanlar arkalarnda
ltl izler brakyorlard. Ve duvara frlatlan kartoplar tpk bir kesme eker
bakla paralandnda olduu gibi titrek klar sayordu..." Daha o yalarda
a kar ar bir duyarllk gsteriyordu. Kardaki ayak izleri ona, bakalarna
olduu gibi, kara, mor glgeler halinde grlmyordu.

"imden bir ey beni Maak'n srtna vurmam iin drtyordu. Sonunda beni
nefessiz brakacak bir mucizeye ahit olacaktm... Maak'n srt ltlar
sayordu ve elimin st atrtlar her yerden duyulabilen kvlcmlarla
kaplanmt."
Babas bunun elektrikten kaynaklandn anlatmt. Annesi de zavall kediyi
kendi haline brakmasn, yoksa hayvancazn az sonra ate alacan
sylyordu. Ama ocuk daha soyut dnmeyi tercih ediyordu.
"Doa da dev bir kedi miydi? Eer yle ise onun srtna vuran kimdi? Sonunda
bunu ancak Tanr'nn yapabileceine hkmetmitim."
Az sonra odann ii daha da karardnda kk ocuk kedinin sanki slak bir
zeminde yryormu gibi admlarn saknarak attn ve krkl bedeninin
azizlerde olduu gibi bir k halesi ile evrili olduunu grecekti. Gnlerini
elektriin ne olabileceini dnerek geiriyordu. Ama bir cevap da
bulamyordu. Bu mektubu yazarken Tesla seksen yana basm bulunuyordu
ve hala da bunun yantn bulamadn sylyordu.
Kediye duyduu sevginin tam ztt bir hissi de ailenin kazna kar besliyordu.
"Canavara benzeyen irkin bir hayvand, devekuu gibi bir gagas vard, gagas
timsah azn, zeka kvlcmlar saan gzleri ise insan gzlerini andryordu."
Yallnda Tesla bu kazn neden olduunu ne srd bir yaradan
bahsediyordu hala. Ama iftlikteki dier kularn hepsini seviyordu.
"Gvercinlerimizi, tavuklarmz beslemekten byk bir zevk duyardm; onlar
kolumun altna sktrp sarlmak, okamak bana dnyann en gzel eyi gibi
gelirdi." Hatta o kazn bile eve "bir kuu edasyla" srsyle birlikte dnmesi
"benim iin esiz bir nee ve ilham kayna olurdu." imdi New York'ta
hareketli yllar geride brakp, pek uyum salayamad insanlardan da yava
yava elini eteini ektike, bu gvercinlerin scaklna daha ok sarlyordu.
Bir gn ofisinde ar bir hastala yakalanm olarak yatyor ve yine her zaman
olduu gibi bir doktora grnmeyi reddediyordu. En sonunda St. Regis
Oteli'ndeki odasna dnemeyecek kadar halsiz dtn anlaynca
sekreterine otel resepsiyonunu aramasn fsldayacak ve onlara odasndaki
"kanatlarnda gri benekler olan beyaz gvercine" yem vermelerini sylemesini
isteyecekti. Sekretere bu notu aynen iletmesi konusunda srar edecekti. Oda
grevlisi ikinci bir habere kadar gvercini beslemeye devam etmeliydi. Odada
yeteri kadar yem bulabilecekti.
Eskiden Bryant'a yrye kamad gnlerde, yokluunda gvercinlerle
ilgilenecek ve onlara yem verecek birisini grevlendirirdi. Sekreterleri
delirmeye baladn dnyorlard.
yiletikten ksa bir sre sonra bu olay unutulup gitti. Ama mucit bir gn ofisini
arayarak otelden ayrlamadn zira gvercinin ok hasta olduunu
bildirecekti. Daha sonra Miss Skeritt, Tesla'nn birka gnn gvercinle
birlikte otelde geirdiini bildirecekti. Gvercin iyiletikten sonra Tesla da
gnlk olaan alma, yrme ve gvercinlerini besleme ritellerine devam

edebilecekti. Yaklak bir yl sonra Tesla avucunda kk ve l beden

bulunduu halde sarslm ve zntl bir halde girecekti brodan ieriye.
Lulious Czito'dan yaad banliyde gvercini iin bakml bir kabir yeri
bulmasn rica edecekti. Neden sonra fikrini deitirecek henz yola km
olan Czito'dan hayvann lsn geri getirmesini isteyecekti. Kendisi "daha
zel" bir ey ayarlamt. Kimse l gvercinle ne yaptn renemeyecekti.
yl sonra Tesla tam anlamyla iflas etmiti. Otele olan borcunu uzun sredir
deyemiyordu. Bir akam icra memurlar ofisine gelmiler ve eyalara
mahkeme kararyla tedbir koydurmulard. Tesla memurlar bir erteleme iin
ikna etmeye urayordu. Dier bir yanda da iki haftadr maalarn alamayan
sekreterleri vard. Bir tek Edison Madalyas kalmt yadigar. Onun da ancak
yz dolar edeceini sylemiti mahcup kadnlara. Bunu ikiye blecek ve
yarsn birine, yarsn da dierine verecekti.
Dorothy Skeritt ve Muriel Arbus hemen buna itiraz ettiler, tam tersine
yanlarndaki paray onunla paylamak istiyorlard.
Birka hafta iinde Tesla paray toparlayabilecek ve sekreterlerine olan
borcunu birer zarf iinde gnderecekti. Aslnda Edison madalyasn ikiye
blmeyi teklif ettiinde ofisinde be dolar kadar bir bozukluu da vard. Ama
hemen bunu kulara yem almak iin kullanacan belirtecekti, yle ya hi ku
yemi kalmamt ve sekreterlerden birini ku yemi almaya yollayacakt.
Hayli borland Czito'nun yardmyla ofisini yeni bir binaya tad. Ksa bir
sre sonra St. Regis otelinden Tesla'ya bir ar gelecekti. Gelip gvercinlerine
bakmasn rica ediyorlard. Aslnda Tesla beyaz dostlarn, Connecticut'n
havasnn kendilerine iyi geleceini dnerek Sherff'in yanna gndermiti bir
kafes ierisinde. Gel gr ki, vefal arkadalar bir sre sonra eski dostlarnn
scakln zlemi ta oralardan bir akam vakti otel odasnn balkonuna geri
gelmilerdi. zgn bir halde eyalann toplayp Hotel Pennsylvenia'ya
tanacakt ksa bir sre sonra. Tabii gvercinleri de onunla beraber. Bir sre
sonra g yollar Hotel Governor Clinton'a atacakt onu. Hayatnn son on yln
ise gvercinleri ile birlikte Hotel New Yorker'da geirecekti.
Beyaz gvercinin ilgin hikayesini de Tesla, O'Neill'a ve New York Times'n
bilim yazar William L. Lawrence'a Hotel New Yorker'n lobisinde oturduklar bir
akam anlatmt. Bir psikoloji derneinin yesi olan John O'Neill Tesla'nn
beyaz gvercin masalnda mistik semboller bulmutu. O'Neill ve dier
ruhbilimciler Tesla'nn gvercinine kumru diyorlard. Teknik olarak gvercinler
de kaya kumrular olsalar dahi bu ayrm ancak ku gzlemcileri yapard ve
Tesla da kendi gvercinine gvercinden baka bir ey demek istemiyordu.
Ancak mucidin yaam yksn ilk kaleme alanlardan olan O'Neill, Tesla'nn
otelin lobisinde gvercinle ilgili anlattklarn kumrularla olan ak hikayesi
olarak deerlendiriyordu.
"Yllardr gvercinleri besliyorum. Binlercesini besledim, kim bilir ne iin...

"Ama aralarnda bir tanesi vard ki... ok gzel bir gvercindi. Bembeyazd,
yalnz kanatlarnda gri benekikler vard. O farklyd. Bir diiydi. Onu her yerde
ayrt edebilirdim.
"Nerede olursam olaym bu gvercin beni bulurdu. Ne zaman onu yanmda
istesem umutla seslenirdim, uarak kar gelirdi. O beni anlard, ben de onu...
"O gvercine aktm."
"Evet bir erkein bir kadn sevdii gibi severdim onu ve o da beni. Hasta
olduu zaman hemen haberim olurdu; odama gelirdi ve ben de gnlerce onunla
kalrdm. Onu iyiletirirdim. O gvercin hayatmn nee kaynayd. Bana
ihtiyac olduunda baka hibir ey umurumda olmazd. Benimle olduu
srece hayatmn bir anlam, amac olurdu.
"Bir gece karanlkta yatama uzanmtm, zihnim problemler zmekle
meguld, sk sk yapt gibi uarak penceremden ieri szld ve masamn
stne kondu. Beni istediini biliyordum, bana nemli bir eyler anlatmak
istiyordu.
"Yanna gittiimde anladm ki bana lmek zere olduunu sylemek istiyordu.
Mesajn aldmda gzleri ldad, gl k demetleri yaylyordu
gzlerinden."
Tesla duraksad ve sanki kendisine sorulan bir soruyu yant-lyormu gibi
aklamaya giriti.
"Evet bu, gerek bir kt. Gl, gz kamatrc, kr edici bir kt.
Laboratuvarmda lambalarmla elde edebildiim tm klardan daha glyd.
"O gvercin lnce hayatmdan da bir eyler eksildi. O zamana dek, ne kadar
youn almam gerekirse gereksin iimi tamamlamam gerektiini
dnrdm, bunu yapabileceimden emindim her zaman iin. Ama o
hayatmdan kp gittikten sonra artk yaamm boyunca sren almann da
sonunun geldiini anlamtm.
"Evet, yllar boyunca gvercinleri besledim. Binlercesini... ve beslemeye de
devam edeceim, kim bilir ne diye?"
Yazarlar onu sessiz bir ekilde brakp dar kacaklar ve uzun bir sre tek bir
kelime bile etmeden yrmeye devam edeceklerdi.
Sonradan O'Neill unlar syleyecekti: "Gvercini kendisini terk edip odasnn
penceresinden uup gittiinde Tesla'nn grd gz kamatrc k,
Budapete'de parkta dolarken grd gnein ile ayn anlama
geliyordu; Tesla mistik i dnyasn bu derece bask altnda tutmasayd Kumru
sembolizmini o da anlayabilirdi."
Dr. Jule Eisenbud Amerika Psiik Aratrmalar Dergisi'nde yaymlanan bir
yazsnda ku semboln Tesla'nn nevrozlar ve ocukluunda annesi ile

arasndaki iliki ile badatracakt. Kuun eski alardan beri anneyi ve onun
besleyici memesini simgelediini belirtiyordu ruhbilimci. Ve Tesla'nn tek bir
dilei ile kuun istedii zaman, istedii yerde yannda belirdiini sylediini
hatrlatyordu. "Bu fantezinin anlam ancak biyografik veriler ayrntl bir ekilde
incelendiinde ortaya kabilir. Grlyor ki, Tesla'nn hayatnda baskn bir
figr olan annenin 'kaybolmas' sonucunda bilinsiz bir ihtiya ve kontrol
edilme gereksinimi bu fantezi ile ilikilendirilebilir. Bu kany hayat boyunca
sergiledii tuhaf klinik alkanlklar, zellikle de insanlarla ve nesnelerle olan
sra d ilikileri de glendirmektedir. Bilin altnda tm hayatn, evrene
egemen olan mitolojik bir sembol zaptetmeye adamas dahi tek bana bu
grn geerliliini aklayabilmektedir."
Tesla'nn yazlarnn hibirinde bu 'kaybolan' annenin yerine koyduu doal
sembolden sz ettiine rastlanamamtr. Ama Dr. Eisenbud hayatnn tm
aamalarnda bu memeden duygusal ve fiziksel olarak mahrum kalm bebein
izlerini grebiliyordu. Eisenbud, Tesla'nn annesini idealize ettii konusunda
srarlyd: "Ve tm hayat boyunca annesinin lmne, tam anlamyla
kaybolmasna dair tamamlanmam nseziler hissedecekti. Bu tip elikilere
Tesla gibi taknakl nevrotiklerde sk sk rastlanr, tm ilikilerine ve tavrlarna
anne simgeleri ve anneyi temsil eden semboller hakimdir."
Eisenbud'a gre, mkemmel kresel ekillere, kadnlarn bo-yunlarndaki
incilere tahamml edememesinin nedeni de buydu. Hastalarndan birinin de
henz iki haftalkken memeden kesilmesinin etkisiyle hayatnn ileri
safhalarnda lmcl bir depresyona girdiinden ve dnyann yuvarlak
olmasna bile tahamml edemediinden bahsediyordu.
Dr. Eisenbud, Tesla'nn paraya kar olan tavrnn da temelde yatan bu anne
sembolnn etkisiyle glenen evrene hakim olma fantezisinin belirtisi
olduuna inanyordu:
"Milyonlar byk ve ou zaman da garip bir cmertlikle savuruyordu ve
sonuta da iflas kanlmaz oluyordu. Ancak, aka grlyor ki varolmak iin
kaderine veya baka insanlara ihtiyac olmadna dair ferahlatc bir inancn
etkisi altndayd ve paray da hayatn mekanik ve skc ileyiinin kk ve
nemsiz bir paras olarak gryordu, ne zaman istese aYzu ettii kadar
kazanabilirdi... Tesla'nn anne kontrol ile ilgili olarak oynad bu sonu
gelmeyen oyunun en acayip blm ise yemek zerine idi. Ve ne olursa olsun
en sonunda annesini temsil eden sembol galip gelecekti..."
Bu, o akam yemei seremonilerini de aklyordu; zel kyafetlerle kendine
ayrlm masada belirlenen saatte ve annenin pahal bir temsilcisi olan
garsonun hizmetinde yenen yemek "kendisine krntlar iin yalvarmak zorunda
kalmad annenin sembolik kontrol idi."
Tesla'nn en sevdii yemein de bir tr kumru olduuna dikkat ekiyordu:
"Kendisini beslemeyen memeyi srmann gzel bir klinik rnei vard.
(Madalyonun br yznde ise saplantl bir ekilde gvercinleri beslemesi.)
Sadece gs eti yiyebilirdi."

"Hayatnn sonlarna doru" diye devam ediyordu Dr. Eisen-bud, "alaca tek
besin lk st olacakt. En sonunda da gvercinin gzlerinden kr edici bir k
yaylacakt. Memeden gelen st temsil eden bir simge..." Tesla'nn hayat
boyunca sren telafi etme abas, simgesi kmt. Hayatndan nemli bir
para sklp alnmt, iinin bittiini biliyordu.
Davran teorisyenler bu tip FreuduMungu aklamalara kar kacak,
Tesla'nn saplantl nevrozunun temelinde ocukluunda yaad travmalarn
olduunu savunacaklard.
Ancak konuyla ilgili yeterli verilerin olmay speklasyondan ileri gitmemizi
engelliyor.
23. GELER
Katharine Johnson hasta dmt. Tesla zel bir diyet tavsiye ederek
endiesini gstermiti. Ama Katharine'in iine dt daha derin bir durum,
kendisi iin deerli olan her eyin hayatnn ortasnda ellerinin arasndan kayp
gittii hissi, iyileme iradesini de yok ediyordu. Perdeleri ekilmi odasnda
hasta yatarken gzlerinin nnde eski zamanlar, evlerinin partilerle, lenlerle
enlendii, kaplarnn nnden gsterili kalabalklarn, faytonlarn,
otomobillerin eksik olmad, Tesla ile Wal-dorf-Astoria otelinde ziyafetler
dzenledikleri ve almalar iin uygun bir para babas bulmaya altklar o
dnemler gzlerinin nnde yeniden canlanyordu. Laboratuvarndaki tm o
gsteriler, heyecanl geziler gittike silikleen benlii ile birlikte zlp yok
olmutu sanki. Yaad hayat kendisine ait deildi ve kimin hayatn
yaamakta olduunu da bilmiyordu. Hayat, yalnzca bakalarnn hayatlarnn,
eylemlerinin ve zaferlerinin bir yansmas olarak kalmt. imdi kendi kendine
yaban-clatn hissediyor, fke ve umut arasnda ikiye blnyordu.
Aldatlm, kandrlm olduunu hissediyor, kendini lesiye yalnz ve zayf
gryordu.
O byle eriyip giderken, Tesla da kendisini garip kehanetlerinden birinin
yazlmasna kaptrmt: Kadnlarn gelecei... Bu, srekli kendi ekseninde
dnp duran ve kafasn allak bullak eden bir konuydu ama dnmekten de
alkoyamyordu kendisini. Katharine hastalanmadan bir yl nce Detroit zgr
Basn gazetesine kadnlarn "sorunlar" zerine bir deme vermiti. Herhangi
bir erkein tatl dilli slubu iinde ve kederli bir ekilde kadnlarn nasl da
erkeklerin onlar iin ina ettii kaidede kstrlp kaldndan dem vuruyordu.
Kadnlara btn hayat boyunca uzaktan uzaa zel bir sayg ile taptn
anlatyordu. Ancak imdi kendi zekalarn erkeklerinkine denk komaya
alarak, Tanr'nn doal atamalarna kar gelmekten de te, "medeniyeti
tehlikeye atmyorlar myd?" Bu soruya karlk "Kimin medeniyetini?" sorusu
1920'lere kadar sorulmayacakt.
imdi Katharine'in hastal nedeniyle zihni tekrar bu konu etrafnda dnp
durmaya balamt. En sonunda Colliers'e bir yaz gnderecekti. Makalenin
bal tehditkar bir ekilde "Kadnlar Patron Olduunda" diye atlmt. Yazda
kadnlarn entelektel adan daha stn olduu bir cinsel dzen anlatlyordu.

Bir yandan bu dzeni savunuyor gzkyor, dier yandan da kayglarn dile

getiriyordu. Katharine'in hayatnn nasl heba olup gittiini mi fark etmiti?
Kendisini harekete geiren neden her neyse, kararsz bir ekilde de olsa, en
sonunda kadn ve erkeklerin gelecekte mekanik "rasyonel" toplum topyasna
uygun yaayacaklarn mjdeliyordu.
Tesla, Birinci Dnya Sava'ndan hemen nce aniden ortaya kan cinsel
eitlik eiliminin hibir titiz gzlemcinin gznden kam olamayacan
szlerine ekliyordu. Tabii kinci Dnya Sava'nn hemen ncesinde reme
basksyla kadnlarn bu toplumsal ve ekonomik kazanmlarndan feragat etmek
zorunda braklacaklarn ngremiyordu.
Baz feministler Tesla'nn dayanak noktasnn ilk ksmn eletiriyorlard:
"Kadnlarn cinsel eitlik savamlar yeni bir cinsel dzen douracaktr ve bu
dzende kadnlar stn taraf olacaktr. Modern kadnn yzeysel cinsel eitlik
taleplerinin altnda ok daha etkili bir iktidar araynn belirtileri
mayalanmaktadr.
"Kadnlarn kuaklar boyunca itaat etmek zorunda braklmalar onlarda bir
atropi ya da en azndan zihinsel kabiliyetlerin zayflamas sonucunu
dourmutur ki iinde bulunduumuz dnemde artk bu durum ortadan
kalkmaya balam ve kadnlarn ussal olarak erkeklerden hi de aa
olmadklar fark edilmeye balanmtr.
"Kadnlar, erkeklerin zihinsel kazanmlar, baarlar ile boy lebilmeye
balamtr ve nesiller boyunca devam edecek bu gelime sresince
kapasiteleri de geliecektir. Ortalama bir kadn en az ortalama bir erkek kadar
iyi eitim alm olacak, bu eitimde yllar boyu sren dinginliin yaratt youn
ve gl istek ile erkekleri de geride brakacaktr. Kadnlar bugnk durumu
yadsyacak ve ilerlemeleriyle glenen bir medeniyet kuracaktr."
Ama Tesla'nn tanmlad bu, "kovandaki arlar gibi cinsel kimliklerinden
soyutlanm bir ekilde hayatlarnn amacn almak haline getirmi olan
kadn ve erkeklerin meydana getirdii ideal toplum" fikri erkekleri olduu kadar
dnen kadnlar da fazlasyla rktecekti.
"Kadnlarn abalar yeni alanlar da kapsadka liderlii yava yava ele
geirmeleri sonucunda kadns hassasiyetleri silinmeye balayacak, sonunda
tamamen ortadan kalkacak, annelik igdleri krelecek, sonuta annelik ve
evlilikten souyacaklar ve insan medeniyeti de gittike arlarn mkemmel
medeniyetine daha ok benzeyecektir..."
Arlarn mkemmel komn hayatndan esinlenerek "toplumsal ortaklaa
hayatta, ocuklar da dahil her eyin, herkesin mlkiyetinde ve sorumluluunda
olaca"n vaat eden bu fikir o zamanlar iin fazla radikal kaan bir hayaldi.
Ayn ileri grl yazda Tesla teknolojik ilerlemelere dair ngrlerde de
bulunuyordu. "Ailenin gnlk gazetesinin 'telsiz' yolu ile yollanmas imkan
dahilinde olacaktr. Park ve ticari yollar ile zel yollarn birbirlerinden ayrlmas
sorunlar zmlenmi olacaktr. ehirlerimizde asansrl park yerleri

ykselecek, tercihli yollar ihtiyaca gre dzenlenecek, belki de insanolunun

tekerleklerin yerine kanatlar koymas ile bunlar tamamen ortadan kalkacaktr.
"Yerkrenin s kaynaklan endstrinin kullanmna sunulacaktr. Gne enerjisi
evimizdeki enerji ihtiyacnn byk bir ksmn temin edecek, geri kalan telsiz
enerji nakli ile salanacaktr. Bugn kullanmakta olduumuz telefonlarn yerini
ceplere girebilecek kadar kk aletler alacaktr. Herhangi bir habere, bir
lkenin devlet bakannn devrilmesine, dnya kupas final mana, ya da bir
depremin ya da terrn yaratt felaketlere sanki olay yerindeymi gibi ahit
olabileceiz."
Katharine 1925 ylnda lecekti. Son nefesini verirken dahi Tesla'y
unutmayacak Robert'i her zaman ona destek olmakla grevlendirecekti.
Johnson ve kz Agnes (gelecein Agnes Holden'i) ailenin yaz tatili geleneini
yaatmaya devam edeceklerdi. Tesla her zaman bu seyahatlere davet
edilecekti. Katharine'in doum gnlerine de anlyordu. Robert davet
mektubuna u szleri yazmt: "Mzik de olacak, her ey onun istedii gibi
olacak. Senin dostluun ona mutluluk verirdi. Seni gzden yitirmememi emretti
bana. Eer gelmezsen onun istei gibi bir kutlama olamayacaktr bu."
Ama ksa bir sre sonra Robert tekrar parasal yardm arayna girecekti.
Vergilerini ve bir bankadan ald kredi borcunu deyemiyordu. Tesla, telif
haklarndan ve danmanlk grevinden kazand parayla ok fazla bir
yardmda bulunamyordu. Tekrar rahatszlanm olmasna karn gnderdii
ekin yanna akac bir not dmekten de geri kalmayacakt: "Bu ufak
sorunlarn neeni karmasna izin verme. Biraz daha dayan ve greceksin ki
sen de Pegasus'unun srtna binmi gklerde szlmeye balamsn."
Johnson teekkrlerini iletecek ve kz ile birlikte iki aylk bir Avrupa gezisine
kmay planladklarn bildirecekti. Gezisi srasnda kendisini hayatnn son
birka ylnda mutlu edecek gen bir aktrisle tanacakt.
Ertesi yl Nisan aynda Tesla, byle bir istekte bulunmam olmasna karn
be yz dolarlk bir ek gnderdi. "Ltfen bu sana vahi tefecileri hatrlatmasn,
bunu kk bir kutlama vesilesi olarak kabul et." Johnson bu parann yarsyla
Kate'in mezarna duvar rdreceini bildirecekti yant olarak. "Tatl Mar-guarite
(Churchill)'in" kendisini genletirdiinden ve mucidin de onunla tanmasn
ok istediinden bahsediyordu.
Ksa bir sre sonra Johnson hastaneye kaldrlacakt. Hasta yatandan
Tesla'ya u mektubu gndermiti: "Mutlaka, ben buradan ktktan sonra, gelip
Miss Churchill ve Marguerite'le bir akam yemei yemelisin." Gen aktrisle ilgili
hayaller sayklyor, onunla bir Avrupa turnesine kmay planladndan dem
vuruyordu. "Tabii annesi de bulunacakt" yanlarnda. Onlarla birlikte
Shakespear'in, Keats'in, Wordsworth'n mezarlarn ziyaret edecekti. Buna
karn Avrupa'da ancak ertesi yl ve 1928'de yannda sadece kz olduu halde
bulunabilecekti. Bu gezilerin paras ise kendisi de kt kanaat geinen Tesla'nn
gnderdii eklerden kyordu.

Niagara elalesi elektrik ebekesinin kurulduu yllarda, Ni-agara

Komisyonu'nun bir yesi ve o zamanlardan beri Tesla'nn da yakn bir dostu
olan Francis A. Fitzgerald, 1927 ylnda mucidin o sralarda en ok ilgi eken
projelerinden birinde kendisine yardmc olmaya alyordu. Telsiz enerji nakli
projesini finanse etmesi iin Kanada Enerji Komisyonu'nu ikna etmeye urat.
Bu aba o sralarda sonusuz kald ama hidroelektrik enerjisinin telsiz
nakledilebilecei fikri Kanadallarn zihnine yerleecekti.
Uzun yllar boyunca Tesla'nn ok kuvvetli bir k, bir lm n icat ettiine
ilikin bir dedikodu yaylacakt kulaktan kulaa ama Tesla anlalamaz bir
tavrla bu konuda herhangi bir aklama yapmaktan kanyordu. 1924 ylnda
Avrupa'da da baz bilim insanlar, nce bir ngiliz, daha sonra bir Alman ve bir
Rus, lm nn kefettiklerini iddia etmilerdi. Bir keresinde Amerikal bir
bilim insan, Dr. T. F. Wall, uaklar ve arabalar durdurabilen bir nn patentini
almak iin neredeyse bir bavuruda bulunacakt. Daha sonra bir Colorado
gazetesi Tesla'nn 1899 ylnda ehirlerinde deneyler yapmak zere bulunduu
srada lm nlarnn en glsn icat ettiini gururla duyuracakt. Tesla, hi
de alk olmadk bir ekilde, bu konuda sesini karmaktan kanyordu.
1929 ylnda Scherff, Nikola Tesla irketi'nin alaca vergi iadeleri konusunda
mucide gnderdii bir notta "ne yazk ki, zaten irket hi vergi deyememiti"
diye yazacakt. En azndan bu defa durum zamana uygunluk gsteriyordu, zira
Byk Bunalm yllar yaanmaya balamt.
Tesla eski dostu Johnson'u neelendirmek iin esprilerle dolu bir mektup daha
gndermiti; "ekonomik durumunun bir miktar ktlediinden" de dem vuruyor
ve unlar yazyordu: "Elbette dier arkadalarla muhabbeti pek fazla
koyulatrmyo-rum. Dikkatimi dier nemli ve deerli icatlar zerinde younlatryorum. Geri ben de yeni mucitler gibi basnda kendime ajanlar
kiralasaydm tm dnya imdi benden konuuyor olurdu ya, haydi neyse!"
Aslnda artk hemen hemen hi bir yeni patent iin bavuruda bulunmuyordu.
1922 ylnda akkan mekanii alannda baz patentler iin bavurmutu ama
ilemleri tamamlanamamt. Bylece bunlar da ortak daarca eklenmilerdi.
Bunlar arasnda ok nemli olduuna inanlan bir bavuru da vard: "Yksek
Vakum retiminde Kullanlan Ara ve Yntemlerde Yenilikler". Yllar sonra ABD
ve Sovyet Rusya n kitle imha silahlarnn gelitirilmesinde yara
girdiklerinde bu fikirler zerinde dikkatle durulacakt.
Bunlar 1916 ylnda ald bir grup patentin devam niteliindeydi. Ama herkes
Tesla'nn yaratclnn solmakta olduuna inanyordu artk. Fakat bu konuda
bir hayli yanldklarn fark edeceklerdi.
24. DOUM GN PARTLER
Tam gece yars doduundan hangi gn doum gn olarak kutlayaca
konusunda zaten kararsz kalan Tesla aslnda doum gn ile pek de
ilgilenmezdi. Geer giderlerdi ve kendini iyi hissettii srece nasl
yaandklarna aldrmazd.

Ama bu arada kolej yllarndan beri kilosunun hemen hi deimemi

olmasyla bir hayli vnrd. Kedi gibi evik olduuna dair sylentiler dolard
azdan aza. Souk bir k gn buzlu bir yolda yrrken aya kayp
dengesini kaybedince, uarak bir takla atp tekrar iki aya zerine konduuna
ve yoluna devam ettiine ahit olduklarn iddia edenler vard ortalkta. Yoldan
gemekte olanlar gzleri fal ta gibi alm bir ekilde byle bir olay, sirkler
bir yana, ne grdklerini, ne de duyduklarn sylyorlard.
Ama ya kemale erince kard doum gnlerini telafi etme telana
kaplmt. Her yldnm muhabirlerin ve fotoraflarn da hazr olduklar bir
kutlama haline dnyordu. Bu partilerde yeni icatlar konusunda nutuklar
atyor, gnl diledi-ince kehanetlerde bulunuyordu ki bu durum gen
arkadalarn bir hayli memnun ediyordu. Sadece temsil ettii Times'n
saygnlna uygun decek ekilde ayk kalan Mr Kaempffert bu sahneleri can
skc bulabiliyordu. Gurularnn her kelimesini, bunca anlamszlna karn,
nasl olup da azlar ak bir ekilde dinleyebiliyorlar, anlamyordu. Dahas
bunlar anlyor gibi davranyorlard.
Tesla'nn yetmi be yana basmas dolaysyla Sweezey tarafndan ok zel
bir doum gn partisi dzenlenmiti. Gen ve ekingen bir bilim yazar olan
Sweezey'nin sohbet daarc birka kelimeyi pek gemezdi. Bazlar
adamcazn neredeyse iaretlerle konumaya alacandan yaknyordu.
Buna karn bilimin anlalmaz dilini geni kitlelere anlalabilir klacak ekilde
grafik imgelere dntrme yetenei dolaysyla yaz iinde kimse eline su
dkemezdi. Bilimi parti oyunlarna dntryor, ocuklarn gnln
kazanacak ekilde mutfak masas zerinde bilimsel deneyler sergileyebiliyordu.
Yemekten Sonra Bilim adnda bir kitab yaymlanm ve zellikle okul anda
ocuklar olan anne-babalar tarafndan kaplmt. Bilim dergilerine daha
karmak makaleler gnderdii de oluyordu.
Tesla da onun kahramanyd. Sweezey doal olarak Tesla'nn dehasn ve bilim
tarihine olan katklarn ortalama bir insandan daha fazla takdir edebiliyordu ve
Behrend gibi o da kamuoyunun dar grllne bir hayli ierliyordu. Bu
konuda bir eyler yapmaya kararlyd.
Bylece mucidin 1931 ylna denk gelen yetmi beinci doum gn iin
dnyann drt bir yanndaki mhendis ve bilim insanlarna Tesla'ya dair vg
ve tebriklerini bildirecek birer mektup yazma arsn rgtleme iine verecekti
kendisini. Ald cevaplar arasnda Nobel dlne layk grlm ve Tesla'nn
kendi kariyerlerindeki olumlu etkisinin bilincinde olan nl bilim insanlar da
yer alacakt.
Robert Millikan, yirmi be yandayken, 'Tesla Bobini'nin
Tesla tarafndan tantld bir seminere katldn anlatyordu: "O gnden beri,
unu hi ekinmeden syleyebilirim ki almalarmda ve aratrmalarmda o
gece rendiim prensiplere pek fazla bir ey ekleme ihtiyac duymadm. Bu
nedenle sadece tebriklerimin deil sonsuz minnettarlmn ve saygmn da
kendilerine iletilmesini can gnlden rica ederim."

Arthur H. Compton, "Doann srlarn sizin gibi birinci elden renen ve onun
kanunlarnn nasl gndelik hayatmzn sorunlarnn zmnde
kullanlabileceini gsteren bilim insanlarna biz gen kuaklar denemeyecek
kadar ok ey borluyuz..." diye sesleniyordu.
Amerika Elektrik Enstits'nn gelmi gemi tm bakanlar radyo alanndaki
nc almalarndan dolay kendisine vg ve minnet dolu mesajlar
gndermilerdi. Ve daha niceleri Tesla'nn hayal gcnn kendilerine verdii
g ile yrdkleri yollarda ulatklar baarlar nedeniyle Tesla'ya methiyeler
dzyorlard.
Dr. Behrend "kendisini gelitirenlere kar dnyann ne denli vefasz
olabildiinden" dem vuruyordu.
"Biz, alternatif akm enerji naklinin gelitirilmesi zerinde alanlar iin hi
phe yok ki Tesla ad, elektrik alanndaki almalaryla Faraday neyi ifade
ediyorsa ayn eyi ifade etmektedir."
Tesla'nn geni bir baar grafii izdiinden habersiz olan Einstein da
kutlamasnn yannda Tesla'y yksek frekansl akmlar zerine almalarndan
dolay tebrik ediyordu.
Bu kutlamaya nayak olan Sweezey de kendi tebriklerini en hararetli bir dille
ifade ediyordu. Tesla'nn dehasnn Roentgen ve J. J. Thompson'un ve elektron
konusunda alan dier bilim insanlarnn abalarna nclk ettiini
anlatyordu. "Tek bana bilinmezler diyarna adm atmaya cesaret edebilmiti.
O, kabullenilmi dorulara kar gelebilen byk bir devrimcidir" diyordu.
Tm bu vgler bilim editr Hugo Gernsback'in szleri ile gerek anlamda
tamamlanm oluyordu: "Eer bir mucitten, yani sadece kurulu dzeni
gelitiren bir kimseden deil de, bir yaratcdan ve bir kaiften sz etmek
gerekirse una hi phe yok ki sadece iinde bulunduumuz zamann deil,
tarih boyunca gelmi gemi tm dnemlerin en byk mucidi esiz dehas ile
Nikola Tesla'dr... Onun devrimci olduu kadar temel nitelikteki keiflerinin
entelektel dnyada bir eine daha rastlanamaz."
Sweezey tarafndan harekete geirilen Amerika ve dnya basnnda da bir
zamanlarn yldrmlar yaratan, bedeninden ltlar saan bu deha zerine
yazlar yaynlanmaya balamt. Time dergisinde kan bir yazda
muhabirlerinin evresindeki hale ile kolayca ayrt edilebilen bu "uzun boylu
kartal bal adam" bulmakta zorlandndan bahsediliyordu.
Bulduklar adam bir deri bir kemik kalm ve salarna aklar dm haliyle
daha ok yldrmlar yaratann bir hayaletini andryordu ama hala din
duruyordu. Mavi gzlerinde ldayan baklar ve nlayan sesi hala ruhunun
gcn ifade ediyordu.
Sweezey, hazrlad onur defterini hediye ettiinde ardn ama kendisini
fazla kaptrmadn fark edecekti. Hayat boyunca kendisi ile ztlaan insanlarn

vgleri ile ilgilenmediini sylese de Sweezey iten ie bunun kendisini

memnun ettiini fark edebiliyordu. Gerekten de Sweezey bir ksmn ksa bir
sreliine dn istediinde bir hayli ayak sryecekti.
Rportajlarnda o sralarda zihnini megul eden konulardan bahsediyordu. ki
ey zerine almaktayd: Birincisi, Einste-in'n Genel Rlativite Teorisi'ni
rtecek tezlerdi. Tesla, kendi tezlerinin Einstein'n tezlerinden daha
anlalabilir olduunu ve bunlar duyurduunda doru sonulara varm
olduunun grleceini sylyordu.
kincisi, yeni bir enerji kayna zerinde almaktayd. "Ye-ni-bir kaynak
derken, bildiim kadaryla daha nce hibir bilim insannn enerji kayna
olarak grmedii bir ey zerinde almaktaym demek istiyorum. Bu fikir ilk
aklma geldiinde tam anlamyla ok olmutum."
Bu yeni enerji kaynann kozmostaki bir ok karanlk noktay da
aydnlatacan ne sryordu. Tesla'nn rencilerinin halen kafasn
kartrmakta olan bir dier ifadesi de, bu enerji kaynann endstri sahasnda,
zellikle de elik retiminde yepyeni ve neredeyse snrsz bir pazar aaca
yolundayd.
Kendisinden daha fazla aklama beklendiinde bunun tamamyla yeni bir
enerji kayna olduunu ve gece-gndz yln her annda bundan
faydalanlabileceini sylemekle yetiniyordu. Bu enerjinin retiminde
kullanlacak donanm da mekanik ve elektrik aksam asndan son derece basit
olacakt.
Tesla, ilk kuruluunun balangta pahalya gelebileceini ama bunun ksa bir
sre ierisinde alacan nk ileyiinin srekli ve duraksamasz olacan
ne sryordu. "Bunun atom enerjisi denilen eyle bir ilikisi olmadn
hemen belirteyim" diyordu. Aslnda bu terimle anlatlmak istenen trde bir
enerjiden de sz edilemez. 15 milyon volta kadar kan gerilimlerde-ki akmlarla
atomu ben de paraladm ama ortaya enerji kmad..."
Yeni enerji kaynan aklamas yolundaki srarlar nazike geri eviriyor ama
"birka ay ya da yl sonra" herkese aklayacan belirtiyordu.
Iltlar saan gzlerle gezegenler arasnda enerji nakledile-bilmesini
salayacak bir plan zerinde de almaya baladn anlatyordu. "Gezegenler
aras iletiimin son derece nemli bir konu olduuna inanyorum, zira kesinlikle
bir gn gelecek ki evrenin her yerinde dnyada olduu gibi alan, ac eken,
insanlar olduu ve bunlarn evrende insan rk varolduka srecek bir
kardeliin temelini attklar grlecektir."
Ne zaman? Bu konuda emin deildi.
"Derin meditasyon ve youn dnceler iinde geen bir hayatm var" diye
yantlyordu. "Doal olarak da birok fikir karyorum ortaya. Sorun, fiziksel
glerimin de bunlar zerinde alabilecek ve bunlar dnyaya
kazandrabilecek kadar yeterli olup olmadnda."

Bu arada yine yetmi be yanda Everyday Science & Mec-hanics adl dergide
Tesla'nn yeni ve daha gncel almalarna da yer verilecekti. Bunlar deniz
suyundan ve jeotermal enerjiden elektrik enerjisi elde etme projeleriydi.
Tesla salnda bu projelerinin hayata geirilebildiini gremeyecekti. Ama
1980'lerde ABD hkmeti 'Okyanus Termal Enerji Dnm Program' ad
altnda bir aratrma balatacakt. Halen kk bir bilim insan ve teknisyen
ordusu okyanus katmanlarndaki s farklarnn uygun olduu blgelerde bu
konudaki almalarna devam etmekteler.
Yallnn son yllarnda Tesla tbbi terapide kullanlan elektrikli osilatr
aygtnn byk vgler almaya baladna da tank olacakt. Amerika'nn drt
bir yanndaki tp profesrleri, elektrikli osilatrlerle uygulanan tedaviler
sonucunda kanser vakalarnda ameliyattan ok daha olumlu sonular elde
edildiini duyuruyorlard.
Modern kanser tedavi almalar elbette ok daha ileri bir aamada devam
etmekte ve Tesla'nn icatlarnn tam kapasitesi de hala kefedilmeye allyor.
Tesla'nn bir ok almasnda olduu gibi, bu alanda da icatlarnn olas
uygulama alanlarnn, baz durumlarda da teorik yaklamlarnn genilii
rencilerini hayrete drmeye yetiyor.
25. SUDAK MANTARLAR
Gen bir Alman gmen olan George Sylvester Viereck, Ho-henzollern
ailesinin gayri meru ocuu idi. Amerika'ya gen yalarnda gelmi ve iirleri
ile nc sanatlar arasnda yerini alm, siyaset ve gazetecilik alanlarnda da
adn duyurmutu. Ancak ksa bir sre ierisinde faizmin ykselen yldzlar
Hit-ler ve Mussolini ile yapt rportajlar ile tarafn sergileyecek, Ezra
Pound'un da bana geldii gibi, n ar bir yara alacakt. II. Dnya Sava
srasnda, daha nceleri Nazi propagandas yapt gerekesi ile hapse girmesi
ile bu konu gndemin st sralarna yerleecekti.
Politik konulardaki tarafszlyla bilinen Tesla ile arkadal sava ncesi
dnemde balamt. New York'ta sk sk haber-leiyor, buluuyorlard. Viereck,
Tesla hakknda olumlu makaleler yazyor, ikisi arasnda srekli bir iir alverii
yaanyordu. Telif haklarna nem vermeyii ve iire olan yetenei Tes-la'ya da
yansm ve bu yeni srda ile birok eyini paylar olmutu.
31 Aralk 1934'te kendi eliyle yazd ve "Dostuma ve Esiz aire" diyerek gen
Alman'a adad bir iir gnmze dein ulaabilmitir. Tesla, o zamanlar
yetmi sekiz yandayd. iir "Kozmik telefonumdan bana / Olimpus'tan kopup
gelen sesler ulayor" msralaryla balyordu ve bu da edebi ilhamn hangi
konulardan aldn hemen belli ediveriyordu. Dorusunu sylemek gerekirse
biraz kafa tleyici bir tarz vard ama iirinin mizah duygusundan ve gzel
deyilerden de tamamen yoksun olduu sylenemez.

7 Nisan 1934 tarihinde yazd bir mektupta Viereck'ten ald afyon tentr
"zehrinden" vazgemesini rica ediyor, aksi takdirde beyninin ryp
gideceini belirterek, uyaryordu kendisini. Viereck parasal konularda da bir
hayli skntl olmalyd ki Tesla szlerine "Amerika'nn en byk airinin
didinen bir mucitten daha iyi bir durumda olmamas ok kt. Neden ruhbilim
zerine bir makale yazp, benim sana mektubumda anlattm deneyimimden
sz etmiyorsun? Psiikler o kadar lgndrlar ki benim mesaj aldm ama
fazla nyargl olduum iin anlayamadm ne sreceklerdir" diye devam
ediyordu.
Viereck'e duyduu hayranl her geen gn arttka kendi el yazsnn da gen
airinkine benzemeye baladn syleyen bir not da eklemiti mektubuna.
Aralk aynda Viereck'e kardei Daniel'in ve annesinin lmlerinden bahseden
uzun bir mektup gndermiti. ngrde bulunmadn ispatlamaya alyor,
tm hayallerinin sebebini ksmi hafza kayb ile balantlandrmaya alyordu.
Mektupta deiik zaman dilimlerinden yazlyormu havasn uyandran ifadeler
bulunmaktayd, kardeinin ve annesinin lm tarihlerini de yanl vermiti.
Tesla gereklerden ok ryalarn anlatr gibiydi.
Konsantrasyonunu tamamyla kaybettii, zihnine bask yapan hatralarn ve
imgelerin "suyun stne frlayan mantarlar gibi" ortaya kt dnemlerden
bahsediyordu. "Ama haftalarma mal olan bir abadan sonra zihnimi tamamen
yeni bir konu zerinde odaklamay baarabildim ve bu durumda kaldm
srece baarya ok uzak olmayacam tahmin ediyorum. Fikirlerim her zaman
iin aklcdr, zira alglarm olduka gldr, yani bir tr kahin denilebilir bana.
Ama bu halden uzak durabildiim srece gayet memnum oluyorum, zira
bylesi bir art yk beyni harap etmekten baka bir ie yaramyor."
Viereck'in yazlar da bize Tesla'nn o sralarda hangi konular zerinde
durmakta olduu hakknda ilgin ipular veriyor. Bir dergide yaynlanan
"Sava Bitirecek Bir Makine" adl yazsnda Tesla'nn 2035 ve 2100 yllarn ne
ekilde hayal ettiini anlatyordu.
"nsan genel anlamyla bir gcn harekete geirdii bir kitledir. Bu nedenle
mekanie hkmeden kanunlar insan iin de geerlidir."
nsan ilerleyiini kontrol eden enerjinin arttrlabilmesinin ekilde mmkn
olabileceini dnyordu. Birincisi, yaam artlarnn, salk koullarnn ve
insan genetiinin iyiletirilmesi; ikincisi, cehalet, delilik ve dinsel kktencilik
gibi ilerlemeye ket vuran dnsel etkilerin ortadan kaldrlmas; ncs,
gne, okyanus, rzgar ve gelgit gibi doal ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn
kullanlmaya balanmas.
Hayata dair kendi mekanik grlerini "Buda ve Dadaki Vaiz'"in
dncelerine benzetiyordu. Evrenin "ezeli ve ebedi bir makine olduuna,
insann da doal dzenden bamsz dnlemeyeceine" inanyordu. "nsan
da bir makinedir. Zihinlerimizi ya da eylemlerimizi etkileyen hibir ey yoktur ki
ncelikle duyu organlarmza arpan d etkenlerden biri olmasn. evremizle
olan benzerliimiz nedeniyle evremizdeki etkenlere benzer tepkiler veririz ve

bundan da kavray kaynaklanr. alardan beri sonsuz karmaklktaki

mekanizmalar gelimitir, ancak ruh ya da tin dediimiz eyler bedeninin
ileyiinin paralarndan baka bir ey deildir. Bu ileyi yok olduunda ruh
da yok olur."
Tesla bu fikirleri davranlardan, Rus Pavlov'dan ve Amerikal Watson'dan,
ok nceleri dile getirdiini ne sryordu ve bu tip bir mekanik dnya
grnn dini ya da ahlaki konularla zt dmediini belirtiyordu. 2100 ylnda
insanla egemen olacak iki dinin Budizm ve Hristiyanlk olacan iddia
ediyordu.
Genetik iyiletirme almalarnn da yerine oturacana inanyordu. nsan
rknn ksrlatrma almalar ile mkemmelle-eceine inanyor ve
Avrupa'nn baz lkelerinde delilerin ve sulularn ksrlatrlmaya
balandndan sz ediyordu.
Bu talihsiz dncelerin ne kadar Tesla'ya ya da Viereck'e ait olduu tam
olarak bilinemeyen bir konu. Hangisinin olursa olsun fikirler bu kadaryla da
kalmyordu. Tesla "genetikilerin evlenmenin zorlatrlmas gerektiine
inandklarn" savunuyordu. "Muhakkak ki iyi ebeveyn olamayacak insanlarn
ocuk sahibi olmalarna da izin verilmemelidir. Normal bir insann genetik
olarak sulu zellikler tayan birisiyle evlenmesine izin verilmeyecei bir a
gelecektir." Anlalan 2035 ylnda Genetik Bro, CIA'den daha etkin bir kurulu
olacakt.
Sonralar daha ok bir evreci gibi konumaya balayan Tesla denizlerin
kirlenmeyecei, doal besinlerin tm dnya uluslarn besleyebilecei, doal
kaynaklarn daima bilimsel bir koruma ve denetim altnda bulundurulaca,
afetlerin, orman yangnlarnn ve sellerin engellenecei bir gelecekten dem
vurmaya balayacakt. Ve tabii ki hidrolik santrallerden elde edilen elektriin
telsiz nakil istasyonlar araclyla aktarlmas kat ve akar yakt tketimini sfra
indirecekti.
21. yzylda uygarlaan uluslar btelerinin byk ksmn savaa deil
eitime harcayacaklard. Bir zamanlar, ne kadar yok edici olursa savalarn o
kadar caydrc olacan ve azalacan savunmaktayd. "Ama hata ettiimi
anladm. nsann saldrganlk igdsn hafife almtm, bunun zayflamas
iin bir asrdan daha uzun bir sreye gerek vardr... Savalar bitebilir, ancak bu,
glnn zayflatlmas ile deil her ulusun, zayf ya da gl, kendini
savunabilecek bir dzeye erimesi ile mmkn olabilir."
Burada "her lkenin, kk ya da byk, kendisini saldrlardan
koruyabilmesini salayacak yeni bir keiften" sz etmekteydi. Bunun iin
byk bir santralin ina edilmesi gerekliydi ama bir kere ina edildi mi 200
millik bir evreye yaklaan her trl canl ve tat yok edebilecek gte
olacakt. "Yani her trl saldrganl caydracak gl bir engel" oluturacakt.
Ama bu icadnn lm n olmadnn da altn iziyordu. Inlar mesafe ile
bantl olarak yaylma eilimi sergiliyorlard. Oysa kendi aygt ile binlerce
kilometre teden mikroskobik bir alann dahi etkilenebilmesi mmknd.

Bu, radyasyon deil, ykl parack n olacakt. Yaklak yarm yzyl

ierisinde dnyann iki gl ulusu gerekten de bu tip bir silahn
gelitirilmesinde birbirleriyle yar etmeye balayacaklard.
1930'larda Avrupa'da kaynamaya balayan siyaset kazannn ierisinde
Yugoslavya da yerini alacakt. Hrvat ayrlk hareketlerinin hemen ertesinde
Yugoslavya'da diktatrln ilan eden kral Alexander, 1934 ylnda
Marsilya'da Hrvat bir terristin dzenledii suikast sonucunda lecekti.
Tesla, hemen New York Times'a "ehit edilen" hkmdar savunan bir yaz
gnderdi. Hrvatlar ve Srplar birletirmeye alan Alexander'
"Yugoslavya'nn Washington'u ve Lin-coln' olarak tanmlyordu. Alexander'n
birletirdii uluslar kopmulard ve tekrar bir araya gelmek iin gl bir lidere,
Ti-to'ya, ihtiya duyacaklard.
Bu arada Franklin Delano Roosevelt ABD bakanlna seilmiti, programn
uygulamaya koymak zere hemen Kong-re'yi toplantya aracak, "100 Gn"
oturumlar diye bilinen almalarla ksa sre ierisinde Amerika'nn gelmi
gemi en kapsaml ve uzun mrl sosyal programn yrrle sokacakt. Bu
hareketi ile siyasi rakiplerinin imeklerini zerinde toplayacak ve konunun
Yce Divan'a gnderilmesi gndeme gelecekti. Tesla da Roosevelt'e oy
verenler arasndayd ama o da bu "sosyaliste" esen rzgarlarn tehlikeli
olduunu fikrine kaplacakt ksa bir sre ierisinde.
Bu arada gizli silah konusunda her zamankinden daha saplantl bir tavr
sergilemeye balamt. J. P. Morgan'a finansman destei talebini dile getirdii
mektubunda unlar da yazyordu: "Paris'i ve Londra'y bombalayan uaklar
tm insanl dehete drm durumda. Oysa benim elimde tm hava
saldrlarn etkisiz klabilecek bir silah var; sadece gelitirilmesi gerekiyor...
"O yakada da beni takdir eden pek ok kii var. Lenin, alternatif akm
almalarm Rusya'da srdrmem iin iki kere davet etti beni. Ama
almalarm terk etmek istemedim."
Tesla'nn yeni bir laboratuvara duyduu ihtiya kelimelerle ifade edemeyecei
ldeydi ve bunun iin Morgan'n destei de ok gerekliydi. "Artk bir hayal
adam deilim, ac deneyimlerim pratik bir insan olmaya yneltti beni.
almalarm destekleyecek 25 bin dolarm olsayd ksa bir sre ierisinde
byk bir servetin sahibi olurdum. Bu icatlarm size verecek olsam bana bu
paray temin eder miydiniz?"
Mektubunu Roosevelt'in programn yerden yere vuran tmcelerle bitirirken
bunun Morgan' yumuatacandan hi phesi yoktu. Ama ekonomik
bunalmdan kendisi de bir hayli etkilenmi olan Morgan yeme gelmeyecekti.
Zaten bir bilim insan da olmadndan Tesla'nn ne zaman makul eylerden sz
edip, ne zaman samaladn da ayrt edemiyordu.
O yl sonbaharda Westinghouse'a da "parack n" ile ilgili bir teklifte
bulunacakt. Ama irket genel mdr konuyu aratrma blm uzmanlar ile

tarttn ve uzmanlarn konuya pheci yaklatklarn bildiren bir cevap

gnderecekti.
Zaman zaman bulduu danmanlk ileri sayesinde Tesla bunalmdan
yakasn syrabilmeyi baaracakt, hatta ok ihtiyac olan arkadalarna az da
olsa bor vermeye bile devam ediyordu. Westinghouse "eski gnlerin hatrna"
kendisine ayda 125 dolar gelir getiren bir danmanlk grevi nermiti. ok
skt bir ara dostu Robert Johnson'dan yardm istemi ve kendisinden,
"Bankamda 178 dolarm var, bunun yzn sana gnderiyorum, umarm
yardm dokunur" diyen bir not almt.
Bir sre sonra Johnson hastaland. Yal elleriyle Tesla'ya u mektubu kaleme
alacakt:
"Kalbim hala seninledir, uzun yllar sren ve her geen gn daha da itenleen
dostluumuz ile...
"Dzeleceim syleniyor ama tekrar ayaa kalkabilmem iin uzun zamana
ihtiyacm var; herhalde bstnn 83'te yaymlanan "Efsanelere vg" adl
kitabmda yerini aldn grebilecek kadar uzun yaayamayacam..."
Gerekten de iyileecekti ama sadece geici bir sre iin. Eski gnleri aklna
gelmi Tesla'ya yine cokulu bir davet mektubu gndermiti:
"Hanmefendilerimiz en nefis tuvaletlerini, beyefendilerimiz en k takmlarn
giyecekler, sana da en yakkl giysilerini giyip yarn akam tm bayanlar
bylemeni tavsiye ederim! Seni en ekici halinle grmelerini istiyorum...
"Her zaman en mutlu gnlerimizde seni hatrlayacak olan dostun, Luka J.
Filipov."
Sonra hastalanma sras Tesla'ya geldi. yice zayflamt. Otel odasndan dar
pek kmyor, st ve krakerle besleniyordu. Odasndaki raflarda ift ve tek
saylar ifade eden kaplar iinde krakerler dizilmiti. Sweezey bu saplantsn
uzun sre
nce kefetmiti ama imdi salk durumunun gittike ktledi-ini grerek
iyice endieye kaplyordu.
"Umarm en ksa zamanda iyileir kendine gelirsin Tesla. Biz de seni en ksa
zamanda ziyaret etmek istiyoruz. Agnes ne zaman istersen yannda olacaktr.
Bir telefon etmen yeter. Bunu Mrs Johnson'un hatr iin yapmalsn..." Ama bu
arada kendi hastal da nksetmiti ve sonunun geldiini hissediyordu. "kimiz
de daha uzun yllar yaayacak deiliz" diye yazyordu.
1937 Tesla iin ac kayplar yaad bir yl olacakt. Uzun yllardr en
yaknlarndan biri olan, sevgili dostu Hobson 16 Martta 66 yandayken aniden
hayata veda edecekti.
Ekim'in 14'nde ise Robert Johnson'un hastal arlaacak ve lecekti.
Bundan bir sre sonra yine gvercinlerini beslemek zere souk bir k

gecesinde otelinden km ve en fazla iki blok gidebilmiti ki yoldan geen bir

taksi Tesla'ya arpt ve yal adamcaz yola frlatt. Ayaa kalkabildiinde
tbbi yardm reddedecek ve kendisini oteline gtrmelerini isteyecekti.
okta olmasna karn William Kerrigan'a telefon ederek gvercinleri besleme
iine devam etmesini rica edecekti. Bunu takip eden alt ay boyunca Kerrigan,
Bryant parkndaki ve St. Pat-rick Katedrali'nin bahesindeki gvercinleri
beslemeye devam edecekti.
Tesla'nn kaburga kemii krlm ve srt da fena ekilde incinmiti.
Ardndan zatrreeye yakaland ve ilkbahara kadar kendine gelemedi. Ayaa
kalkm olmasna karn sal eskisinden de kt bir duruma gelecek ve sk
sk mantn yitirdii grlmeye balanacakt.
Westinghouse irketindeki eski arkadalar iki yl nce Yugoslavya'da,
Belgrat'ta kurulan Tesla Enstits'nn ilk icatlarn aratrd haberini
ulatrdlar kendisine. Tesla da onuruna ina edilen enstit laboratuvar iin
ok fazl alternatif akm makinesinin yannda bir fotorafnn ekilmesine izin
verecekti.
Yugoslav hkmetinin destei ve vatandalarnn balary-la Tesla'ya ylda
7.200 dolarlk bir maa balanacakt. Soydalar sayesinde "btn zamanlarn
en byk dahisi" en azndan hayatnn son yllarn sefalet ierisinde
geirmeyecekti.
26. KOZMK KOMNYON
"Hakknda bir sr garip sylenti dolamaya balad" diyordu Agnes J. Holden
(Robert ve Katharine Johnson'n kz). "Yal bir insan sekseninden sonra
yaptklaryla yarglamak byk hakszlk. Onu otuz yalarndayken de tanrdm.
O zamanlar gen, neeli ve esprili bir insand."
Aslnda seksenlerindeki mucit hayatn tadn kartmaya ve evren hakkndaki
nermelerini gelitirmeye devam ediyordu. Doum gnlerini iple ekiyor, aylar
ncesinden makaleler hazrlyor, arkadalarna ve basna bunlar aal
balklar altnda sunuyordu. Doum gn partileri Einstein' reddettii, Newton'u gklere kard ve kendi kozmik teorisini anlatt toplantlara
dnyordu.
Sekseninci doum gn iin hazrlad makale hibir zaman bir btn halinde
yaymlanmayacakt. Makalede ve New York Times'a gnderdii mektuplarda,
gnn fizikileri ile kozmik nlarn doas hakkndaki atmasn
srdryordu.
Kendi dinamik yer ekimi teorisinin maddelerin gerek doasn akladn ve
Einstein'n uzay teorisinin speklasyonlarna bir son verdiini iddia ediyordu.
Astrofizik ve uzay mekanii yazlarnda ise yer ekimi teorisinden hi sz
etmiyordu.

Uzayda erilikler olmasnn imkansz olduunu nk etki ve tepkinin bir arada

varolduunu ne sryordu. Bir erinin tepkisi dzelmek olabilirdi. Ayrca
uzay, eterin varl ve onun kanlmaz ilevi olmadan aklanamazd.
Einstein'n devrimi dalga dalga yaylyor olmasna karn o "maddenin
kendisinde enerji olamayacan, bunu ancak evreden edinebileceini"
savunuyordu. Ve bunun molekller ve atomlar iin de en byk cisimler iin
olduu kadar geerli olduunu savunuyordu. Ksacas yerden ge kadar
yanlyordu. Sekseninci ya gnnde yldzlar aras iletiimden ve enerji
naklinden de sz edecekti:
"Fransz Enstits'ne dier gezegenler ile haberleebilmeyi salayacak
aygtlarmn aklamasn ve hesaplamalarn gndereceim. Hi phem yok
100 bin Frank dl mutlaka bana layk grlecektir. Para elbette nemsiz bir
konu ama bu mucizeyi ilk defa baaracak olmann verecei onuru yaamak iin
tm hayatm feda etmeye razym." Yllar sonra Fransz Enstits Tesla
tarafndan kendilerine buna benzer bir belgenin gnderilmediini aklayacakt.
"Kendi pratik bak amdan en nemli icadm olarak" diye szlerine devam
ediyordu Tesla, "1896 ylnda 4 milyon volta kadar yksek gerilimlerde
iletmeyi baarabildiini tp gryorum... Daha sonraki yllarda bu tp 18
milyon volt gibi yksek bir gerilimde iletmeyi denediysem de karlatm
zorluklar yeni ve daha gelimi bir model retmem konusunda beni ikna
etmeye yetmiti. Bu i ise yapm aamasnda deil ama iletme aamasnda
daha byk glkler karacakt karma. Yllar boyunca iin iinden
kamayacaktm... Buna karn yava da olsa dzenli bir ilerleme
kaydediyordum... En sonunda tam anlamyla bir baar elde edecektim. Daha
fazla gelitirilmesi pek de mmkn olmayan bir tp gelitirebilmeyi
baarmtm. Tp, en basit ilkelere uygun bir ekilde, anmayacak tarzda ve
istenildii kadar yksek gerilimde alabilecek biimde retilmiti... Byk
akmlar tayacak, uygun snrlar dahilinde istenildii kadar enerji
nakledilebilmesini salayacak ve kontrol de ayn derecede kolay olacakt. Elde
ettiim sonularn daha nceden hayal bile edilemediini dnyordum.
Ayrca bu teknoloji ucuz radyum retilmesinde de kullanlabilecek, atomlarn
paralanmasndan ve maddelerin transmutasyona uramasndan daha verimli
ve ucuz olacakt." Ama bunun atom enerjisinden faydalanlmasnda
kullanlamayacan nk aratrmalar sonucunda byle bir eyin
varolmadn grdn belirtecekti.
tiraflar belli bir can sknts yaratt nk baz gazeteler Tesla'nn tpn
yapsn aklamaya hazrlandn duyurmulard. Ama bu olanakszd.
"Tpn baz nemli amalarda kullanlacan gz nne alarak u anda tam
bir aklama yapmamak gibi bir sorumluluk hissetmekteyim omuzlarmda. Ama
bu sorumluluk yk zerimden kalkt anda bilimsel enstitlere aygtn ve
kullanlan tm tehizatn ayrntl bir teknik aklamasn vereceim."
Ne tek bir patente bavuracak, ne de bir prototip retecekti. Partide
aklayaca ikinci deneyi "bugne kadar yaplm olanlardan kat kat daha
stn bir vakum"du. "Bununla bir mikronun milyarda birine ulalabileceine

inanyorum. Bu tip bir vakumla elektron tpleri ile elde edilenlerden ok daha
gl etkiler yaratmak mmkn olabilecektir."
Misafirlere arap datldnda ve kadehler kaldrldnda bir sessizlik
kaplayacakt salonu. Yal adam o sralarda elektronlar zerine ne srlen
fikirlere inanmadn aklayacakt. Yksek bir gerilim ile ve byk bir vakum
etkisi altnda dierlerinden ayrlan bir elektronun normalinden ok daha fazla
elektrostatik yk tadna inanmaktayd.
"Bu, paracn tpte de, d havada da ayn yk tadna inananlar
artacaktr. Ama ok retici bir deneyde tpten kurtulan paracn ar
ykten kurtulmas nedeniyle parlak bir yldza dntn gzlemledim."
Tesla bir eyler bulmu olabilirdi. Uzun yllar sren aratrmalarda subatomik
ve daha byk paracklarn elektrik ykleri hesaplanmaya allacakt. En
sonunda 1977 ylnda Amerikal fiziki "ok kk yklerin varolabileceine
dair veriler" elde ettiklerini rapor edeceklerdi.
Seksen birinci ya gn bir yl nceki icatlar gsterisinin bir tekrar olacakt
ama uluslararas basnda daha ok ses getirecekti.
Partide Yugoslav hanedann temsilen soylular da hazr bulundu. ekoslovak
bir kabine yesi de bakanlar Eduard Be-nes'i temsilen Tesla'ya Prag
niversitesi'nin sunduu bir onur derecesini takdim etti.
Bu partide de muhabirler kendisini gezegenler aras iletiim konusundaki icad
hakknda sktracaklard. Tesla da bu icad ile Guzman dl'ne layk
grlmeyi umut ettiini tekrar edecekti.
cadn "tam anlamyla gelitirildiini" belirtiyordu.
"100 milden enerji nakledilebileceinden emin olduum kadar 1 milyon mil
uzaklktan enerji nakledilmesini salayabileceim konusunda da eminim"
diyordu. Gemite olduu gibi imdi de "deiik bir enerji tr"nden
bahsettiini sylyordu.
Dier gezegenlerde hayat olduu "kesin"di. Kendisini endielendiren tek konu
"ine ucu kadar bir noktada toplanan devasa" enerjinin yoluna kan
gezegenlere arpabilecei idi ama astronomlarn bu konuda kendisine yardmc
olacaklarn umuyordu.
Bu enerji aya gnderildii takdirde dnyallar "maddenin gaza dnmesi ve
dalmas" adl bir gsteriye ahit olabileceklerdi! Dier gezegenlerdeki
dnrlerin bu sinyali kozmik n bile zannedebileceklerini de szlerine
ekliyordu.
Bir kez daha ucuz radyum retecek atom-paralayc elektronik tpnden
bahsetmeye balamt. "Bunu rettim ve denedim. Yalnz dnyaya hediye
etmeden nce az bir zaman daha gemesi gerekiyor."

Bunlar, sadece genlik dlerine saplanp kalan yal bir adamn sayklamalar
myd? Profesrler ya sabr ekiyorlar ama bilim yazarlar her zaman olduu
gibi onu ciddiye alyorlard. Dnya kresel bir savan eiindeydi. 1940 ylnda
bir gazeteci Tesla'nn ABD'nin evresine "teleg"ten bir in Duvar rme
projesini hatrlatacakt. Bu duvar uaklar 250 metre uzaklkta
karlayabilecekti. Bir santralin kurulmas iin gereken 2 milyon dolar
saland takdirde (belki de Tesla'nn szn ettii snrsz elik pazar buydu,
kim bilir?) 3 ay iinde projeyi hayata geirebileceini iddia ediyordu. Tabii ki
Savunma Bakanl bu konuda hi renk vermeyecekti.
Telegcn ikisi test edilmi drt yeni icada dayandn iddia ediyordu Tesla:
1. Havada vakumsuz n elde edilebilmesini salayan bir yntem; 2. "ok
byk elektrik gc" retilebilmesini salayan bir yntem; 3. Bu gcn
arttrlmasn salayacak bir yntem; ve 4. "Devasa itici elektrik gc" salayan
yeni bir yntem.
Uzun yllar boyunca Tesla'nn yaam yks zerinde alanlar bu icatlarn
zerinde alldn kantlayan msvedde katlarna rastlayamadlar. ABD
gvenlik birimleri de bu katlarn varln sonuna kadar inkar ettiler. O'Neill
federal ajanlarn Tesla'nn evindeki her trl kada el koyduunu
aklayacakt.
O'Neill ve en sonunda Sweezey de Tesla'nn szde gizli silahlarnn
"anlamszln kabul edeceklerdi. O'Neill "Varabildiim tek sonu haklarnda
bir hkme varlabilecek kadar aklama iermeyen teorilerinin temelde
uygulanamaz olduu idi" diyordu. Bununla beraber Tesla'nn yaymlanmam
makalelerine ulaamadn, bunlar okumak iin gsterdii her trl abann
Tesla tarafndan ayn kararllkla savuturulduunu da szlerine ekliyordu.
lgi ekici bir dier nokta da Tesla'nn trbin ve hava tat tekliflerinin federal
arivlerden uup gitmi olmalaryd.
Mucide layk grlen en son onur derecelerinden biri Tes-la'nn kabul trenine
kiisel olarak katlamayaca kadar hastaland bir dneme denk geldi.
Gmen Enstits Biltmore Otel'de onuruna bir tren dzenleyecekti. "George
Westingho-use'un insanla olan paha biilemez katklarn" ven konumas
kendisini temsilen Rado tarafndan okunacakt. Bu arada Tesla kozmik iletiim
almalar ile Guzman dl'ne layk grleceini tahmin ettiini bildirmeyi de
ihmal etmiyordu.
Son yllarn eskisi gibi uzaya adayamayacakt. Mantnn da eskisi gibi
iledii sylenemezdi. Bilim camiasndaki dostlar ekingen, iriyar ve krk
burunlu bir boksrn dostluundan byk bir zevk aldna ahit olduklarnda
bir hayli armlar, hatta utanmlard. Dvlere ve boksa duymaya
balad bu sonradan oluma hayranlk O'Neill ve Sweezey'nin de kafalarn
kartrmt.
"Beyin, Kasla Akam Yemeinde." Bunlar gazetede yaymlanan bir fotorafn
altna atlan balkt. Tesla, Zivic kardelerle bir akam yemeinde mutlu bir
ekilde glmsyordu: "Dr. Tesla ar sklet ampiyonu Fritzie Zivic ile birlikte

18 Aralk akam Hotel New Yorker'da toplum iine karak be yllk srgnne
son verdi... Ateli bir spor tutkunu olan Dr. Tesla, Zi-vic'in yapacaklar zel
karlamada Lew Jenkins'i mutlaka yeneceine inandn belirtti..."
Hayatnn son yllarnda tm dnyadan olduu gibi Avrupa'dan da kopan Tesla
savata yaanan trajedilere duyarsz kalmad. Kendisine Yugoslavya ve
ekoslovakya tarafndan verilen unvanlar bu lkelerin son zgr entelektel
eylemlerinden biri oldu. Ksa bir sre sonra Hitler, Avusturya'y igal edecek ve
Sudetenland'de yaayan Alman halkna zerklik verilmesi talebi ekoslovak
hkmetinde krize neden olacakt. Fikrine bavurmaya bile gerek grlmeden
bu talebin ingiltere, Fransa ve talya tarafndan kabul edilmesi sonucunda
Eduard Benes bakanlk grevinden istifa edecekti.
Ardndan ise Yugoslavya Kral Naibi Paul, Slavlar'n Nazi glerine katlmasn
kabul ederek vatandalarnn nefretini kazanacakt. Yugoslavya'nn dman
kardeleri -ordu, kilise ve kyller- birdenbire cretkar bir birlik oluturdular.
Srplar, Hrvatlar ve Slovenler tek yumruk olacaklard. Bundan hemen sonra da
Srp ordusu Paul' devirecek ve tahta on yedi yandaki II. Peter'i oturtacakt.
Byk bir sayg besledii Kral Alexander'n olunun tahta oturduunu duyan
Tesla ok sevindi. Olaylarn ak inanlmaz bir hz almaya balamt. Yugoslav
halklar arasnda artmaya balayan gerilimin ve anlamazln farkna varan
Tesla yaayan en byk Slav kahraman -Hrvatistan doumlu bir Srp- olarak
Dou ile Bat arasnda ideolojik bir piyon haline gelmeye balamt.
27. LM VE DNM
Halkn desteini byk lde arkasna alan Kral Peter hkmeti Almanlara
kar koyacak ve Hitler ile Prens Paul arasnda imzalanan anlamay
tanmadn ilan edecekti. Hemen ardndan da Almanlarn misillemesi
gelecekti.
Oysa bu, Yugoslavlar iin savan henz balangcyd. Yzyllar boyunca
saysz igale tank olan halklar kendilerini abucak toparlayabilmeyi
renmilerdi. Ordunun bir ksm ve komnist birlikler dalara ekilmi ve igal
birliklerine gerilla saldrlar dzenlemek zere hazrlklara girimilerdi. Bu
silahl gler savunmasz kylerde kalan yallarn ve ocuklarn kendilerine
saladklar erzak ile varlklarn devam ettirebiliyorlard.
Bir Hrvat olan Tito'nun monariye sempati beslemesi iin tek bir neden bile
yoktu, zira Yugoslavya'ya dner dnmez cezaevine yollanacakt. Tahliye
edildikten sonra metal iileri sendikasnn rgtlenmesinde aktif bir rol
oynayacak ve Yugoslav ii hareketinin oluumunda etkili bir isim olacakt. II.
Dnya Sava srasnda savalara ilham kayna olacak ve kat disiplini ile
birliklerini ynetecekti. Ne monarinin, ne de yabanc glerin basks altnda
olacak gelecein Yugoslavya'snn kuruluunu iple ekiyordu.
Tito'nun fikri Rus modelini izleyerek halk kurtulu komitelerinin kurulmas idi.
Mihailovi ve etnikler ise monariye sadk yerel ynetim otoriteleri

oluturmaya alyorlard. ki fraksiyon da Alman ve talyan'lara nemli

kayplar verdiriyorlard ama birbirlerini de krmaya devam ediyorlard.
1941'de Yugoslavya ykldktan sonra iler daha karmak bir hal almaya
balamt. Srp ve Hrvat soylulardan oluan bir ekip Amerika Birleik
Devletleri'ne gelmilerdi. Bir sre sonra yeeni Sava Kosanovi araclyla
Tesla ile balant kurdular ve kendisinden Srplarn ve Hrvatlarn birlii
ynnde arlarda bulunmasn rica ettiler. Zaten Tesla da eskiden beri
"Anavatan Hrvatistan olan bir Srp" olduunu sylerdi.
Yugoslavya'nn Washington Bykelilii haber alma servisi efi Raditsa,
"Tesla, Hrvatlar ile Srplar arasndaki atmann farknda deildi ve seksenini
gekin bir bilim insan olarak politika konusunda hayli iyimserdi" diyordu.
Tesla New York'ta bir akrabasnn bulunmas nedeniyle bir hayli mutlu olmu
ve Kosanovi'in her szne tam bir gven beslemeye balamt. Bu dnemde
mucit kraliyet hkmetinden ayda 500 dolarlk bir liyakat maa alyordu.
Yurdu hakknda kendi imzasn tayan fikirlerinin ounun Kosanovi
tarafndan kaleme alndn belirtiyordu Raditsa.
Mihailovi ile Tito arasndaki atmalar su yzne ktnda Washigton'daki
Yugoslav haber alma servisinde de bir kriz ba gsterecekti.
Kosanovi, Tito taraftar idi ve Yugoslavya Ulusal Kurtulu Hareketi lehinde
propaganda yapmaya balamt. Tesla'y eski monarinin km ve yeni bir
Yugoslavya'nn kurulmakta olduu konusunda ikna etmekte bir hayli
zorlanacakt. Hrvatistan'daki Srplarn birou Tito'nun saflarna katlmaya
balamt. Kosanovi, Tesla'y da Tito'yu desteklemek konusunda ikna
edebilecekti en sonunda. Bylece Tesla'nn azndan Hrvat ve Srplara ynelik
bir ar Kosanovi tarafndan kada dklecekti.
Belgrat'taki mzenin duvarnda hala bir kopyas asl olan bu arda Tesla,
lmnden sadece birka hafta nce, anavatann-daki yurttalarna yle
sesleniyordu: "Bu savatan yeni bir dnya, insanln fedakarlklarna layk
olan bir dnya domaldr. Bu dnyada hibir zayf gller tarafndan, hibir
iyi ktler tarafndan smrlmemelidir; fakirlerin gururu zenginler tarafndan
krlamamaldr; dncenin, sanatn ve bilimin rnleri insan hayatnn
iyiletirilmesi ve gzelletirilmesi iin kullanlmaldr, yoksa bireylere parasal
zenginlik salamak iin deil. Bu yeni dnya ezilmilerin ve smrlmlerin
deil, zgr insanlarn ve uluslarn eit sayg grd bir dnya olmaldr."
Tito'yu destekleyenlerin says her geen gn artarken Kral Peter de Roosevelt
ve Churchill'in desteini kazanmaya alyordu. Ancak, balarda krala kar
sempatik davranan ngiltere gittike glenen Partizanlar desteklemenin kendi
karlarna daha uygun olacan dnmeye balamt. Srp pilotlarn Tenesee'de eitildii ABD'yi ziyaret eden Peter, hasta olduu iin huzuruna
gelemeyen Tesla'nn ayana gidecekti.

Gnlnde (Bir Kraln Miras) Kral II. Peter bu ziyareti yle anlatacakt:
"Dnyaca nl Yugoslav-Amerikan bilim insan Dr. Nikola Tesla'y New Yorker
otelindeki odasnda ziyaret ettim. Kendisini selamladktan sonra yal mucit
unlar syledi: 'Bu benim iin en byk onurdur. Genliiniz beni de mutlu
klyor ve byk bir hkmdar olacanza inanyorum. zgr Yugoslavya'ya
geri dneceinizi grene dek yaayabileceime inanyorum. Babanzn son
arzusunu biliyorsunuz: 'Yugoslavya'y Savun." Bir Srp ve bir Yugoslavyal
olmaktan gurur duyuyorum. Halkmz asla yok olmayacaktr. Tm Yugoslavlarn, Srplarn, Hrvatlarn ve Slovenlerin birliini muhafaza ediniz."
Kral bu szlerin kendisini derinden etkilediini ve kendisinin de, Tesla'nn da
gzyalarna boulduunu ekliyordu. Kral daha sonra bir dier yurtta, Pupin
ile bulumak zere Columbia niversitesi'ni ziyaret edecekti.
Savatan sonra Mihailovi "Halk Mahkemesi" tarafndan dmanla ibirlii
yapmaktan sulu bulunacak ve idam edilecekti. Yugoslavya Cumhuriyeti'nin
kurulduu tm dnyaya duyurulmu ve baa geirilen Komnist Parti nderi
Tito mr boyu bakan ilan edilmiti.
II. Dnya Sava sonunda iki milyon Yugoslav vatandann hayatn kaybettii
ve trajik bir ekilde binlercesinin de bizzat yurttalar tarafndan ldrld
aklanacakt.
Komnist sistemi btnyle benimseyen Kosanovi bakan olarak hkmette
grev ald ve daha sonra da Washington bykeliliine atand.
Yugoslavya en sonunda zgrlne kavumutu ama Tesla bunu grebilecek
kadar yaayamamt. Sava sonras Amerikan toplumunun belleksizlii,
gittike silikleen bilimsel saygnl ve ortaya kan Souk Sava sendromu
nedeniyle Tesla'nn almalar demir perdenin ardnda kalacak ve unutulup
gidecekti. 1948 ylnda Yugoslavya, Sovyet Rusya'nn "Snrl Hkmranlk"
doktrininden bamszln ilan edecek ve bir demir perde lkesi olmaktan
kacakt. Amerika sava srasnda Slavlara insani yardmda bulunmutu ama
askeri yardm konusunda Churchill kadar evik davranamamt. Sava sonras
yllarda da Tesla'nn takipilerinin Belgrat'taki bilimsel belgelere ulamas bir
hayli zorlaacakt.
Mucit 1942 knda iyiden iyiye gten dmt. Mikroplara kar titizlii o
derece saplantl bir hal almt ki en yakn arkadalarndan bile kendisinden bir
hayli uzakta durmalarn istiyordu. (Gvercinlerdeki mikroplar ise kendisini hi
mi hi rahatsz etmiyordu.) Kalbi tekliyordu ve ard ardna nkseden hastalklar
elini ayan balyordu. Artk sevgili gvercinlerini beslemeye de
yetiemiyordu. Bu konuda Charles Hausler adnda, yar gvercinler
besleyen bir gence gveniyordu.
Hausler 1928'den beri Tesla iin alyordu. Grevi halk ktphanesinin
bahesine budayla gitmek, gvercinleri beslemek ve yaral olanlarn mucide
getirmekti. Odasndaki usta marangoz elinden kma kafesleri hatrlyordu, ne
de olsa "Mr. Tesla her iin tam anlamyla kotarlm olmasn arzu ederdi."
Gvercinlerin du alabilecei perdeli bir kvet de ihmal edilmemiti.

Hausler ve Tesla birok saatlerini birlikte, genellikle gvercinler zerine

konuarak geirirlerdi. Gen adam mucidin "ok nazik ve dnceli bir adam"
olduunu hatrlyordu. Uzun sre unutamayaca bir olaya ahit olmutu:
"Gvercin kafeslerinin yannda byk ve kapal bir kutu gibi bir ey duruyordu.
Buna dokunmamam konusunda beni zellikle uyarmt. indeki eyin bir
ua havaya uurabilecek gte bir makine olduunu sylyor, bir gn bunu
bir gsteride tantabilmeyi umduunu anlatyordu." Daha sonra bu kutunun
otelin tavan arasna kaldrldna inanyordu.
1943 yl Ocak aynn souk bir gn Tesla postac Kerri-gan' Mr. Samuel
Clemens'a mhrl bir zarf gtrmekle grevlendirmiti. Kerrigan, insann
iliklerine ileyen souk rzgarda sokaklar arnlayacak ve sonusuz kalacak
bir abayla verilen adresi bulmaya alacakt. Sonradan verilen adresin
Tesla'nn eski laboratuvarnn bulunduu bina olduu anlalacakt ama burada
Clemens adnda birisi yoktu.
Kerrigan bitap bir halde Hotel New Yorker'a geri dnecek ve durumu yal ve
hasta mucide bildirdi. Tesla, Clemens'n Mark Twain'in ta kendisi olduunu ve
bunu da herkesin bildiini syledi. Kerrigan' gerisin geri gndererek ve bu
defa gvercinlere de bir gz atvermesini istedi. Kafas karan postac
gvercinleri besledikten sonra durumu efine bildirdi ve Mark Twain'in yirmi
be yl nce dnya deitirmi olduunu rendi. Kerrigan akamn ayaznda
durumu aklayabileceini umarak tekrar Tesla'nn oteline yolland.
Bu ie bir hayli ierleyen yal mucit Twain'in lm olduu haberini duymak
bile istemiyordu. "Daha dn gece beraberdik" diyordu. "te uradaki
sandalyede oturuyordu, bir saat boyunca sohbet ettik. Maddi sorunlar varm
ve benim yardmma ihtiya duyuyormu. Bu yzden elindeki zarf yerine
ulatrmadan bir daha buraya dnme." Postac bir kez daha efine bavurmak
zorunda kald. Birlikte zarf atklarnda bo bir kada ilitirilmi yirmi be
dolarlk bir banknot -bu kadar ba skm bir eski dosta yardm etmek iin
yeterliydi- olduunu greceklerdi iinde.
4 Ocak gn yal mucit kendisini ok gsz hissetmesine karn Scherff'in
ilgilendii bir deneyi gerekletirmek zere ofisine gitti. Scherff hazrlklar
konusunda kendisine yardmc oluyordu. Fakat Tesla srtnda dayanlmaz
arlar hissetmeye balaynca ilem yarda kald.
Tbbi yardm yine reddetti ve otel odasna dnd. Ertesi gn odasna temizlik
yapmak zere bir hizmetli geldi. Tesla kendisinden rahatsz etmeyin yazsn
kapsna ilitirmesini rica ederek temizlik iin de zahmet etmemesini syledi.
Yaz iki gn boyunca kapda asl kalacakt.
8 Ocak gn Alice Monaghan adnda bir temizliki yazya aldrmayp odaya
girdiinde yatana uzanm haldeki mucidin km, zayf ama sakinlemi
yzn grd ve lm olduunu fark etti. l bedeni inceleyen tp uzman
lmn 7 Ocak gn saat 22.30'da, kalpte kan phtlamas nedeni ile meydana
geldii raporunu dzenledi. Tesla uykusunda iken lmt, uzman raporuna

"phe uyandracak bir durumla karlalmad" notunu da decekti. Mucit

ldnde 86 yandayd.
Kenneth Sweezey hemen durumdan haberdar edilmiti. O da ertesi gn Dr.
Rado'ya haber verecekti. Kral Peter'n 745 Beinci Caddedeki karargahna da
profesr tarafndan verilecekti haber. Tesla'nn kuzeni Kosanovi'e de hemen
bildirilmiti.
Sra FBI'n bilgilendirilmesine gelmiti. Sweezey ve Kosa-novi bir ilingir
bulmular ve Tesla'nn kilit altndaki eyalar atrlmt. Frank E. Campbell de
mucidin lm maskn kartmak zere bir heykeltra grevlendirmiti.
Tesla'nn lmnden hemen nce Eleanor Roosevelt, Bakan Roosevelt'le
nl mucidin durumunu konumutu; belki de kendisine bir onur dl
verilmesini neriyordu. New York valisi bir taziye mesaj yaymlamt. Bu arada
Srp ve Hrvat fraksiyonlarn cenazeyi sabote etmek istedikleri haberleri
yaylyordu kulaktan kulaa. O'Neill yaymlanmam bir mektubunda Tesla'nn
nan ancak on iki kiinin ziyarete geldiini, bunlarn arasnda da fotorafn
ekmek isteyen birka gazeteci olduunu anlatyordu.
12 Ocak gn saat drtte, St. John katedralinde dzenlenen cenaze trenine
ise iki bin kii gelecekti. Srplar ve Hrvatlar koridorun iki ayr yanndaki
sralarda oturuyorlard. Psikopos Wil-liam T. Manning her iki gruptan da politik
konumalar yapmama sz almt. Ayin, Psikopos Manning tarafndan
ngilizce olarak balatlacak ve Barahip Sukletovi tarafndan Srpa olarak
srdrlecekti.
Tesla'nn lm haberi telgraflarla Avrupa'ya yaylmaya baladnda dnyann
drt bir yanndaki bilim ve siyaset adamlarndan taziye mesajlar yamaya
balad. Devlet bakanlarndan bilim insanlarna herkes nl mucit hakknda
vg dolu mesajlar yaynlyordu.
Louis Adami, Tesla'nn paray nemsemediinden dem vururken yanlyordu
ama Tesla'nn lmsz olduu konusundaki szlerinde gayet haklyd: "Tesla,
medeniyetimize armaan ettii baarlar ile evlerimizden sokaklarmza
hayatmzn her parasnda yaamaya devam edecektir... O'nun hayat bir
zaferdir..."
Tesla, salnda Amerikan ve yabanc niversitelerden pek ok akademik
unvan ve eitli Avrupa hkmetlerinden saysz dl almt; Nikola Tesla ad
verilen Liberty gemisi 1943 ylnda denize indirilecekti. Ama ismi 1975 ylna
kadar Ulusal Mucitler Onur Salonu'nda yer almayacakt.
lmnden sekiz ay sonra ABD Yksek Mahkemesi kendisinin emin olduu
zere, Radyo'nun mucidinin Tesla olduu ynnde bir karar onayacakt.
Tesla'nn cesedi souk bir k akam Ferncliffe Mezarl'na gtrlerek
yakld ve klleri de daha sonra doduu topraklara gnderildi.

Bu arada dnyann neredeyse tm uluslarnn paras olduu bir kym

yaanmaya devam ediyordu...
28. KAYIP KAITLAR
Tesla ardnda bilinen almalarnn yan sra birka da bilmece gibi miras
brakmt. Bunlar arasndan en nemli tanesini saymak gerekirse: Dnya
apnda telsiz enerji nakli salanabilecei fikri bilimsel bir temele dayanyor
muydu? ldrc/paralayc k huzmesi silah deneyleri ile ulamak istedii
nokta neydi? Ve lmnn hemen ardndan ortadan kaybolan bilimsel
yazlarna ve dier hassas belgelere ne olmutu?
Bunlar takip eden sorular arasnda ABD haber alma rgtlerinin neden 1940' l
yllarda mucidin almalarn titizlikle takip ettii sorusu da vard.
Einstein gibi o da bir yabancyd ve Edison gibi almalar geni kapsaml
sonular yaratmt. Kendisinin de dedii gibi onda "cahil cesareti" vard.
Dierlerinin ileri gidemeyeceklerini hissettikleri ve geri dndkleri yolu inatla
takip ederdi. Modern bilim cemiyetleri Tesla gibi ok ynl ve bamsz
insanlarn ortaya kmasn engelliyor. Gnmz koullarnda Tesla, ya da
Edison ayn baarlar sergileyebilir miydi? ok pheli...
Tesla rnei her zaman, yoluna yalnz devam edenler iin bir ilham kayna
olmutu. Bununla birlikte aratrmalar, ou zaman az sayda kii tarafndan
anlalr olsa da, bilim evrelerini derinden etkileyecekti. Hayat ise toplumsal
yaayn dntrlmesinde bir ilham kayna idi. Katklarnn deeri zamanla
daha da artt. Trbininin baarsz olmasnn tek sebebi endstrinin henz
byle bir ilerlemeye hazr olmamasyd. Alternatif akm ise tm endstri
dnyasndaki direnci krabildikten sonra zafere ulaabilmiti.
Ancak Tesla'nn yerleik bilim ve endstri evreleri ile verdii bu sava talihsiz
sonular da douracakt. Herhangi bir gruba ya da enstitye ye olmad iin
geliime ak almalar zerine tartabilecei bir meslekta bulunmuyordu,
almalarnn ve yazlarnn topland bir ktphane oluturulamaya-cakt.
Kendi bana alyor ve zaman zaman basna yapt ateli aklamalar
dnda, almalarn sr gibi saklyordu. lmnden sonra yazl almalar
dzenlenemedii iin kimi bulular hakknda hibir zaman tam bir bilgi
edinilemeyecekti.
Bu, kendisinden sonra gelen bilim insanlar iin yldrcyd ama ayn zamanda
tevik de edici bir durumdu. Bir sre devam eden belirsizliklerden sonra
doumunun yznc ylnda, Temmuz 1956'da, mucidin hayatnn ve dehasnn
nemi yeniden kefedilecekti. evresindeki gizemin ekiciliinin de etkisiyle
almalarna duyulan ilgi gibi byyecekti.
Amerika ve Avrupa'daki yznc yl kutlamalar ile onurlandrlyordu. Amerika
Elektrik Mhendisleri Enstits, Chicago'da dzenleyecei toplanty hayatnn
ve almalarnn deerlendirilmesine ayrmt. eitli kurumlar da anma
toplantlar dzenliyorlard. Burs ve madalyalar eklinde kalc hatralar

oluturulmas neriliyor, mzelerde almalar sergileniyordu. Niagara

elalesi'nde de bir kutlama treni dzenlenmi ve Go-at adasna Yugoslav
halknn armaan olan bir heykeli dikilmiti. Avukat/yazar Elmer Gertz'in
yazlar ile Chicago ehri
1893 Columbian Fuar srasnda dzenledii "dnya harikas" gsterisi
dolaysyla mucide ok ey borlu olduunu hatrlayacak ve ansna bir okul
ina ettirilecekti. Mnih'teki Uluslararas Elektroteknik Komisyonu Tesla'y
resmen uluslararas bilimsel bir birim olarak ilan edecek ve adnn farad, volt,
amper, ohm gibi tarihi simgelerin yanna kazyacakt.
Uzayn kefi hzlandka, zellikle n silahlar ve mikrodal-ga konularnda,
Tesla'ya duyulan ilgi de gittike artacakt. zellikle iklim kontrol ve nkleer
fzyon alanlarnda Tesla adna balatlan projeler bilimsel tartmalara konu
oluyordu. Bu aratrmalardan bazlar kendisi gibi yalnz alan bilim
insanlarnn almalar, bazlar ise devasa btelerle yrtlen ok gizli
projelerdi.
zellikle Colorado'da 1899 ylnda gerekletirdii gizli deneyler bu tip
almalarn ilham kayna oluyordu. Belgrat'taki Tesla Mzesi tarafndan 1978
ylnda ngilizce olarak yaynlanan Colorado Springs Notlar uzun sreden beri
beklenmekte olan bir kitapt ama burada da yantlanmam pek ok soru vard.
Yazlarnn Amerika'da bulunamyor olmas hrszlk, ajanlk gibi komplo
teorilerinin daha ok retilmesine neden oluyordu. Bilim insanlar,
Yugoslavya'da baslan Colorado Notla-r'nda evrede bulunabilen belgelerden
sz edilmemesini artc buluyorlard. Deneylerinin nemi ancak blk
prk yazlarn bir araya getirilmesi ile anlalacakt.
1928 ylnda O'Neill, tamamyla ans eseri olarak, gazetede bir depo tarafndan
denmemi faturalar karlnda Nikola Tesla'ya ait alt kutunun sata
karlaca ilann okuyacakt. Bu paralarn korunmas gerektiini dnerek
mucide gidecek ve kutular zerinde hak iddia edebilmek iin izin isteyecekti.
"Tesla yerinden zplamt" diye anlatyordu sonradan, "kendi ilerini
halledebilecei konusunda gvence vermiti... Ve bunlar satn almaktan ya da
herhangi bir ey yapmaktan men etmiti beni."
Mucit ldkten ksa bir sre sonra O'Neill, Sava Kosano-vi'le balant
kurmu, kutulardan sz etmi, korunmalar gerektiini anlatmt. Ancak
Kosanovi'in kutular almas ve iinde neler olduunu incelemesi konusunda
sonradan hi bir ey renemeyecekti. "Kutular konusunda endielenmemem
gerektii ynnde srekli temin ediyordu beni."
Yazlaryla ilgilenen bakalar da vard. Gen bir Amerikal sava mhendisi
zemedii baz balistik problemler konusunda Tesla'ya danyordu. Daha
sonradan mucitle ilikileri daha yaknlaacak ve Tesla'nn yazlarn evine
gtrp zerinde alma ve daha sonra geri getirme izni alabilecekti. Bu i
Tesla'nn lmnden iki hafta ncesine kadar srecekti.

Tesla, Almanya ve Rusya'dan da alma teklifleri almt. Mucit ldkten

sonra bu mhendis Tesla'nn almalarnn dman eline geebilecei
endiesiyle haber alma servislerini ve hkmet grevlilerini uyaracakt.
Haber Alma zgrl Yasas'nn bana salad olanaklarla federal
ajanlardan benim aldm bilgilerde de Tesla'nn malvarlna ne olduu
konusunda bir hayli elikili ifadelere rastlanyor. Tesla arkasnda binlerce
sayfa yaz brakmt. Ama bunlarla ne yaplaca konusunda bir vasiyet
brakmamt. Bunlar o srada ikisi Amerika'da bulunan kuzenleri ve yeenleri
tarafndan alnmlard.
Tuhaf bir ekilde FBI bunlar mhrleyerek Yabanc Mlkleri Brosu'na teslim
edecekti. Ancak Tesla bir ABD vatanda olduu iin bu durum biraz garip ve
elikiliydi. Bir mahkeme bildirisinden sonra bunlar yeeni Bykeli
Kosanovi'e teslim edilecekti.
Tesla'nn yaam yksn yazmay planlayan Sweezey'e de 1963 ylnda
Kosanovi'in eski yardmclarndan birinden u mektubu alacakt:
"1943 ylnda... Tesla ldkten sonra Mr. K. hemen Yabanc Mlkleri
Brosu'ndan Tesla'nn mlkne, yazl almalarna el koyma yetkisi alacakt...
bunlarn hepsini toplatacak, paketlettirecek ve 1952 ylnda Yugoslavya'ya
gnderilene dek saklanaca depoya koydurtacakt. Tm masraflar Mr. K.
tarafndan denmiti... Bu zaman zarfnda Yabanc Mlkleri Brosu'ndan
verilen kad (lazm olur dncesiyle) hep muhafaza ettim...
"Mr. K.'nin depodaki grevlinin kendisine hkmet tarafndan gnderilen kimi
grevlilerin bu yazlarn mikrofilmlerini ekmek zere depoya geldiini
anlattn belki siz de hatrlarsnz... Yugoslavya'daki mzede atmzda
kasalar birbirine balayan bir dizi kilidin, ki Mr. K. bunlarn dzenlenmesini en
sona brakmt, yerlerinin deitiini grecektik. Bu arada Mr. K., Tesla'nn
yazlarnn bana gelenler konusunda endieleniyordu ve benim de tavsiyemle
Washington'da Mr Edgar Ho-over'la bu konuda grecekti. Mr Hoveer FBI'n
bu yazlarla ilgilendiini kesinlikle reddedecekti..."
Kosanovi'in yardmcs Tesla'nn tm varn younu anavatanna balamak
istediini yeenine sylediini iddia ediyordu. Tesla'nn lmnden hemen
sonra FBI ajan Foxfort ile FBI'n New York brosu arasnda bir telgraf trafii
balamt. lnn bulunmasndan bir gn sonra ajan Foxfort u raporu
hazrlayacakt:
"Merhum Nikola Tesla'nn aratrma ve deneyleri. Casusluk-Elektrik alannda
dnyann nde gelen bilim insanlarndan M. Nikola Tesla, 7 Ocak 1943 tarihinde
Hotel New Yorker'da lmtr. Hayat sresince telsiz enerji nakli ve lm n
olarak bilinen konular zerinde aratrmalar ve deneyler yrtmtr. X'ten
(isim silinmi) alnan bilgilere dayanarak Tesla'nn deneylerini ve formllerini
ieren yazlarn saklanmas ya da yabanclarn eline gemesinin engellenmesi
iin hibir nlem alnmam... ki bu Birlemi Milletler'in almalar asndan
istenmeyen durumlar yaratabilir..." (Buna karn FBI'ya Bakan

Yardmcs Henry Wallace tarafndan hkmetin bu konu ile "ivedilikle

ilgilendii" bildirilecekti.)
"Salnda Tesla'ya yakn olan elektrik mhendislerinden Bloyce Fitzgerald"
diye szlerine devam ediyordu Foxfort, "Sava Kosanovi, Kenneth Sweezey ve
RCA mzesi ve laboratuva-r sorumlularndan George Clark'a 7 Ocak 1943'te
otele gidilmesi ve bir ilingir tarafndan kasalarnn alarak deerli belgelerin
alnmas tavsiyesinde bulunmu... Son bir ay ierisinde Tesla, Fitzgerald'a
telsiz elektrik nakli konusundaki almalarnn tamamlandn ve
mkemmelletirildiini bildirmi.
"Fitzgerald ayrca tarafmza Tesla'nn u ana kadar hibir lkenin retemedii
bir torpido tr gelitirdiini de belirtmitir. Fitzgerald tasarmn hibir lkeye
sunulmadna inanmaktadr. Tesla, Fitzgerald'a bu tasarmlarn teori, alma,
formller ve deneyler halinde belirli bir yerde saklandn anlatm. Fitzgerald
ayrca Tesla'nn kendisine Governor Clinton Oteli'ndeki bir kasada saklanan ve
yapm iin on bin dolar harcad bir modelin bulunduundan sz ettiini ve
bunun lm n ya da telsiz elektrik nakli ile ilgili bir tasarm olduuna
inandn da bildirmitir.
"Tesla, eski konumalarnda Fitzgerald'a eitli yerlerde deneylerine dair
aklamalarn bulunduu seksene yakn sandnn olduunu da anlatm.
Bro, New York'taki grevlilerin bu konuda acilen harekete gemesini
nermektedir."
Yabanc Mlkleri Ofisi'ne lmnden sonra Tesla'nn odasna vasiyetini
bulmak iin girdiklerini syleyen Kosanovi, Sweezey'nin, kasa aldktan
sonra yetmi beinci yadnm iin kendisine gnderilen tebrikleri ieren bir
kitab, kendisinin de fotorafn aldn bildirecekti. Hotel New Yorker'n
yneticisine ve Kosanovi'e gre baka hibir eye dokunulmamt. Daha
sonra da kasa yeni bir kilitle gvence altna alnm ve anahtar da Kosanovi
tarafndan alkonmutu. Bro'nun buna nasl izin verebildii bile ayr bir merak
konusu. Kosanovi daha sonradan Edison Madalyas'nn bulunamadn
bildirecekti. Tesla'nn nem verdii baz belgeler u anda Belgrat'taki mzede
koruma altndadr, ancak bunlarn ne kadar eksiksiz olduu bilinememektedir.
FBI New York Brosu Kosanovi'in gzaltna alnmasna ve kaybolduu iddia
edilen katlar konusunda sorguya ekilmesini nermeye kadar ii vardracakt.
Mirasa bakan mahkemeden bir FBI ajan elik etmeksizin hi kimsenin odaya
girmemesi karar kacakt.
Yugoslav bykelisini sorguya ekme fikrinden hemen vazgeildi. Ksa bir
sre sonra da Washington'dan ilgin bir karar gelecek ve konunun Yabanc
Mlkleri Brosu tarafndan takip edildii kabul edilerek FBI iten ekilecekti.
Daha sonra Savuna Bakanl Aratrma Gelitirme Bl-m'nde grevli
mhendislerden Dr. John Trump, Tesla'nn bilimsel yazlarnn niteliini
saptamak zere grevlendirilecekti. Dr. Trump mucidin sadece son on yl
kapsayan almalarnn incelendiini duyuracakt. Hatrlanaca gibi, Tesla'nn
bilimsel hreti bu sre ierisinde bir hayli ypranmt ve radyo, robot,
alternatif akm alanlarndaki iddialar da yalanlanmak isteniyordu. Dr. Trump

megul bir kimseydi ve FBI gibi o da bu casusluk ileri ile vakit kaybetmek
istemiyordu.
"ncelemelerimin sonunda vardm sonu" bal altnda verdii raporunda
Dr. Trump yle diyordu: "Tesla'nn notlar arasnda lkenin gvenliini
ilgilendirebilecek nitelikte bilimsel almalara rastlanmamtr. Bu nedenle
mlknn askeri ya da teknik sebeplerle nezaret altna alnmasnn gerekli
olmadn dnmekteyim.
"Kaytlara geirmeniz iin son dnemini kapsayan almalarndan baz
rnekleri tarafnza gndermekteyim. Ancak bu, yzyln dnmnde lkemize
yeni bir r aan bu bilim insan ve mucidin kmsendii anlamna
gelmemelidir. Yalnz hayatnn son on be ylnda daha speklatif konulara
eilmeye balam, zaman zaman telsiz enerji nakli konusunda fikir bildirmi
ancak bu konuda da somut almalar yrtmemitir."
ok sonralar meslektalarndan birine yazd bir mektupta Tesla'nn
Governor Clinton Oteli'ndeki kutunun iindeki "aygtla" -muhtemelen bu
Tesla'nn mektuplarn tayan postacnn hatrlad kutunun aynsyd- ilgili
unlar anlatacakt:
"Tesla kutunun iinde gizli bir silah olduunu ve yetkisi olmayan bir kii
tarafndan ald takdirde infilak edeceini sylemi otel ynetimine. Kutunun
alacan duyunca hemen oray terk ettiler. Bana ama yetkisini veren FBI
ajanlar da pek yaknlarda bulunmak istemiyorlard.
indeki ey kahverengi bir kada sarlm ve bir telle tutturulmutu. Biraz
tereddt etmedim deil. Darda gzel bir hava vard ve ben de neden sanki
darda deilim diye dnyordum."
Paketi eline alacak ve cesaretini toplayp aksyla teli kesecekti. Paketin iinde
pirin kapl iyice cilalanm bir sandk vard. Bir menteeyi daha skebilecek
kadar cesaret toplamas gerekiyordu imdi.
Sandn iinde yzyln bandan beri laboratuvarlarda kullanlmakta olan bir
diren kutusu vard!
Acaba Tesla'nn otel personelini ve ynetimini bu ekilde korkutmak iin ne
gibi bir nedeni vard? Belki de otel faturalarnn arkasndan denmesine o
derece almt ki (otellerin kendisini konuk etmekten onur duyduklarna ve bu
nedenle fatura gndermediklerine inanyordu) Governor Clinton ynetimi
kendisinden 400 dolar talep edince kendisini hakarete uram hissetmiti.
FBI Tesla dosyasn 1943'de kapatmt ama dosya sonsuza dek kapal
kalacaa hi benzemiyordu. Nitekim 1957 ylnda bir aratrmac, gazetelerde
"uan tabaklar ve gezegenler aras eyler" grdklerini iddia ettiklerinden ve
mucidin adn ve nn smrdklerinden yaknacakt. Bazlar Tesla'nn
mhendislerinin mucidin lmnden sonra bir 'Tesla seti'ni tamamladklarn
ve 1950'den beri gezegenler aras iletiime getiklerini, uzay gemileriyle yakn

ilikiler iinde olduklarn iddia ediyorlard. FBI bir kez daha yaplabilecek bir
ey olmadna karar verecek ve dosyay kapatacakt.
Sweezey zaten batan beri bu "gizli silah" masallarna inanmyordu. Bir
rportajda unlar sylemiti: "Tesla bir mnzevi idi ve hayatnn son yllarnda
gizemli konular zerinde konumaktan ok zevk alyordu. Onun fikirleri
zerinden onlarca efsane yaratldna ama olaya gnn artlar nda hi
baklmadna inanyorum."
Hayatnn son yirmi ylnda mucide olduka yakn olduunu anlatyordu:
"Tesla'nn dehas yzyln dnmnden on iki yl kadar nce parlamaya
balam ama kendisi gelecei mjdeleyen fikirlerini pratie geirecek imkana
hibir zaman kavuamamt."
Belki de ama 1945 ile 1947 yllar arasnda Ohio'daki Havaclk Servisi ile
Washington'daki Askeri Servis ve Nikola Tesla'nn dosyalarnn sakland
Yabanc Mlkleri Brosu arasnda ilgi ekici bir mektup ve bilgi alveriinin
yaand da bir gerekti.
21 Austos 1945 tarihinde Havaclk Servisi Washington'da-ki Askeri Servisten
er Bloyce Fitzgerald'n Yabanc Mlkleri Brosu'na giderek "dmann eline
gemesi tehlikeli olabilecek belgeleri ayklamas" iin izin istemiti.
5 Eyll 1945 tarihinde Ekipman Laboratuvar sorumlusu Albay Holliday,
Fitzgerald'dan "Ulusal savunma projeleri ile egdml kullanlmak" amacyla
Dr. Trump'n rnek olarak gnderdii aratrmalarn tm kopyalarn
isteyecekti. Bunlar makul bir zaman ierisinde geri gnderileceklerdi.
Bu askeri servislerin ve FBI'n Tesla'nn almalar iin B-ro'ya son
bavurulan olacakt. Albay Holliday'e kopyalarn gerekli yerlere ulatrld ve
istenildii ekilde deerlendirildii bildirilecek ve geri gnderilmesi istenecekti.
Ama dosyalar hibir zaman geri gnderilmeyecekti.
Bunlar asl kopyalard. Ne Yabanc Mlkleri Brosu'nda, ne askeri servislerde,
ne de federal arivlerde bu dosyalarn says ve ierikleri konusunda tek bir
bilgiye dahi rastlanamayacakt daha sonra.
Yllar boyunca Tesla'nn patentleri alnmam bu icat ya da fikirlerinin, sadece
ABD Hava Kuvvetleri'nin deil, Rusya'nn ve zel silah irketlerinin de eline
getiine dair dedikodular zerinde konuuldu. En sonunda n silahlar ile
ilgilenen niversite laboratuvarlar da iin iine gireceklerdi.
Yabanc Mlkleri Brosu Tesla'nn almalar ile olan ilikilerini aklamakta
yllar yl byk zorluklar yaayacakt. 1948 ile 1978 yllar arasnda
aratrmaclara eitli yantlar verilecekti bu konuda:
"Nikola Tesla'ya ait eyalarn aratrlmas sonucunda dar verilen ya da
halen bronun yetkisi altnda olan bir paraya da-ir hibir kayta
rastlanmamtr...

"Bu bro...Nikola Tesla'ya ait hibir eyay...nezareti altna almamtr...

"Tesla'ya ait yazlar gzetimimiz altndayken...
"1943 ylnda Tesla'ya ait belgeler bromuzca mhrlenmitir...
"Belgelerin foto statik kopyalar mhr altnda alnmtr..." vs.
Tesla'nn birok almasn ieren yazlar 1952 ylnda Amerika'dan
Yugoslavya'ya doru yola kacakt. Ve ariv grevlisinin de belirttii gibi,
nemsiz olanlar dnda, Tesla'nn tm almalar Srpa ve Hrvata'ya
evrilecekti.
29. MRAS
Tesla'nn aratrma notlarna ve yazlarna ulamak Batl bilim insanlar iin
gletiyse de bu durum, tabii ki Tesla tarz aratrmalarn bittii anlamna
gelmiyordu. Tam tersine bu belirsizliin yaratt gizemli hava pek ok
aratrmacy mucidin deneylerini tekrarlamaya yneltiyordu. Ve tutkularnn
erevesinin genilii eninde sonunda baarl bir sonuca ulalmasn olanakl
klyordu. Ama Tesla'nn izinden yryenlere verdii en byk ilham yine kendi
hayat olmutu. Mucide hayranlk besleyen Alman bir yazarn da belirttii gibi:
"Tesla, gelecee dair kehanetlerde bulunabilmek iin bilimin snrlarn hie
sayan...yldzlara uzanmaya alan modern bir Prometheus" idi.
Tesla'dan ilham alan almalarn bir zetini vermek bu kitabn snrlarn
fazlasyla aar. Ama yine de bunlara deinmeden hayatnn anlatlmasnn eksik
kalacan dndk. Kaytlar, tahmin edilecei zere, karmak ve
tamamlanmam olacaktr; buna karn etkileyicili olmaktan kesinlikle uzak
deildir.
Tesla'nn kresel yldrm ile ilgili deneylerinden balayalm: Colorado
Springs'deki aratrmalarnda yldrm topuna ilk ahit oluunda bunun ne ie
yarayabileceini tahmin edememiti; onun iin bu ba belasndan baka bir ey
deildi ama bir aklamay da hak ediyordu. Bylece yldrm toplarnn
yaplarn incelemeye balayacak ve yapay kresel yldrmlar retebilmeyi
baaracakt. lgin olan modern laboratuvarlarda onun rettii yldrm toplar
kadar mkemmel kresellie sahip olanlar bir daha retilemeyecekti. Peki bu
sorunu ilgi ekici klan ey nedir? Tabii ki en bata bilinemez oluu. Ama ikinci
neden uluslar aras nkleer fzyon -muhtemelen tarihteki en gl enerji
kayna- elde etme yarnda nemli ipular iermesidir. Bu konuda alan
bilim insanlarndan bazlar nl Rus fiziki Peter Kapitza, SRI International
radyo fizik laboratuvarndan Lambert Dolphin, Brigham Young
niversitesi'nden Robert Bass ve Robert Golka'dr.
Wendover Utah'daki ABD Hava Kuvvetleri Aratrma Sahas'nn en byk
hangarndan zaman zaman Golka elektrii olarak anlan ok parlak klar
yaylr evreye. Burada ok sk gvenlik nlemleri altnda Hiroima'ya atlan

atom bombasn tayacak olan Enola Gay adl uan donanm

tamamlanacakt.
Golka, Yugoslavya'daki Tesla mzesini yaynlanmam notlarn incelemek
amacyla iki kez ziyaret edecek ve hangarnda Tesla'nn manyetik vericisi
zerine youn bir aratrma yrtecekti.
"Tesla o zamanlar kurduu donanmla bizim bugn olduumuzdan daha ileri
bir noktadayd" diyor Golka. "Veriler kaybolmu. Bunu nasl baarabildiini
bilemiyoruz. Bazlarn gnlklerinde not alm ama ounu kafasnn iinde
saklam."
Golka "Tesla Projesi" kapsamnda 22 milyon volta kadar enerji boaltabilen bir
manyetik verici retebilecekti; bu, ustann Colorado Springs'te rettiinin iki
misliydi.
Yldrm topunun fzyon aratrmalar ile kesitii nokta sktrlm plazma
problemiydi. Deneysel fzyon almalarnn ounda izotopik hidrojen gazlar
helyum ekirdei oluana kadar hzlandrlyor ve stlyor, serbest kalyor ve
bu srete de yksek miktarda enerji aa kyordu. Bu ilem srasnda
hidrojen yksek oranda kinetik ve termal enerji ile yklenirken tam anlamyla
plazma grnmn alan maddesel bir hale dnyordu. Fzyon olumadan
nce ise plazmann kontrol altnda tutulmasna, bir eit elektromanyetik "ie"
iine alnmasna allyordu.
En gl geometrik ekil kre olduundan, Golka, hareketli kitlenin zapt
edilmesi iin en uygun ortamn kresel yldrm olduunu dnyordu.
Yldrm topunu "bir greyfurt byklnde eitli renklerle parldayan ve i ie
gemi pozitif ve negatif alternatif ykl tabakalaryla bir soan andran bir
oluum" olarak tanmlyordu. Binalarn iinden zplayarak geebilir, suyun iine
girip onu kaynatabilirdi. Ve bazen de, Utah'da olduu gibi, en gelimi
elektronik ekipmanlar havaya uurabilirdi. 1978 yaznda, CO-2 lazer nlarnn
kullanlmas ile en sonunda kresel yldrmn bir trevi olduuna inand
"boncuk" yldrm yaratabilmeyi baarm ve ard arda fotoraflarn ekmiti.
Daha sonra ABD Enerji Departman'ndan, be lazer n ile retecei
termonkleer fzyonun uygulamaya konmasnda kullanaca pirosfer adn
verdii bir aygt iin proje destei talep edecekti. "Atetopu Fzyon
Reaktr"nde sadece radyoaktif olmayan helyum retilecek ve bir milyar
derecenin zerinde slara ulalabilecekti.
Ayrca Hava Kuvvetleri'ne yine Tesla'nn fikirlerinden biri ile -bir tr ykl
parack n- bavuracakt. Bu model de lazer teknolojisi kullanlacak ekilde
tasarlanmt. Bu nlarn menzilinin 6 bin mile ulaabileceine ve ICBM-tipi
fzeleri havada yok edebileceine inanyordu. Kendi birleik bobinlerinin
kat byklnde bir Tesla bobini ile 200 milyon volt elektrik enerjisi elde
edilebileceini dnyordu.
Ama o da Tesla gibi yalnz almann sorunlarn yaamaya balayacakt.
"Kurulular iin almaya baladmda evreme duvarlar rlyor" diyordu.

almas gelimi donanmla ulaabilecei noktann snrna dayanmt ve

yksek miktarlarda yatrma ihtiya duyuyordu. Nkleer fzyon yarndaki
rakipleri yksek bteli zel kurulular ve devlet destekli niversitelerdi, ki bu
sonuncularn btelerinde kstlanmaya gidildii dahi oluyordu. Onlar da lazer
teknolojisi ile har neir olmulard. Geri Golka kendi kulland teknolojinin
zel ve esiz olduunu ne sryordu. Tesla'nn kresel yldrm almalar
zerine eilen tek bilim insan Golka deildi ama bu konuya kendisini en ok
adayanlar arasnda phesiz ilk onun adn anmak gerekir.
Manyetizma ve maddenin ok dk slarda davran konularndaki
almalar ile 1978 Nobel Fizik dl'ne layk grlenlerden biri olmaya hak
kazanan Rus Kapitza da almalarnda Tesla'nn katksn yadsmayanlardan.
"ok yksek frekanslarda titreimlerin yaratlmas ve bunlarn doru akm
elektrik enerjisine dntrlmesi elektrik enerjisi naklinde karlalan
problemlere olas zmler sunuyor" diyordu. "Bu nakil elbette halen
kullanlmakta olanlarla benzerlikler sergileyecektir, ancak bu defa dalga
yolunun kullanlmas yerine ancak ok dk dalga boylarnda sapma yapt
bilinen yksek ynelimli nlar kullanlacaktr. Bu tip bir mekanizma kurulmas
fikri ilk olarak yllar nce N. Tesla'nn aklna gelmiti. Ancak prensipte olanakl
olsa da, gerekli tertibatn kurulmas iin yksek mhendislik bilgisine ve bu
bilginin uygulamalarna gerek vard. Bu ise ancak dier enerji nakil
sistemlerinin bugnk uygulamasyla mmkn olabilecekti. Bu sayede enerji
naklinde yeni ihtiyalara, rnein uydulara enerji nakledilebilmesine cevap
verecek yeni bir sistem kurulabilecektir."
Uzay ana nde girme yar srerken telsiz enerji nakli konusunda ABD de
geri kalmak istemeyecekti elbette. California'nn Barstow l yaknlarndaki
jet motor laboratuvarlarn-da mikro dalga enerji nakli konusunda almakta
olan Richad Dickinson da Tesla'nn alma ve kehanetlerinden ilham
alanlardan birisiydi. Gerekten de uydularda gne enerjisi ile elde edilen
elektrik enerjisinin mikro dalga transfer yolu ile dnyaya nakledilmesi fikri
ancak byk ustaya ithaf edilebilecek bir romantizm, cesaret ve mali yk
ieriyor.
Raytheon Company'den William C. Brown da mikro dalga teknolojisinde
kullanlan rektenay gelitirirken Tesla'nn ncln yapt radyo yaynlar
ve telsiz enerji naklinde radyo dalgalaryla elektrik gnderme fikrinden
yararlanmt.
Teorik olarak New York byklnde bir ehir, dnyann evresinde dnya ile
ezamanl olarak dnen bir uydunun 22.300 mil ykseklikten salayaca be
milyon wattlk elektrik enerjisi ile bir k gnn geirebilir. Ancak pratik olarak
bu uydularn inas milyarlarca dolara mal olacak ve sava zamanlarnda
dman uydularnn saldrlarna ak olacaktr.
Tesla'nn Wardenclyffe'deki laboratuvarna olduka yakn bir blgede kurulan
Brookhaven Ulusal Laboratuvar da yksek enerji almalar ile mucidin
atlyesinde gerekletirilen almalar arasnda yaknlk grmektedir. 1976
ylnda dzenlenen bir trenle Tesla anlm, Yugoslavya hkmeti de
Wardenclyf-fe laboratuvarna yerletirilmek zere bir plaket gndermiti.

Hidroelektrik enerjisi retimi konusunda bir hayli zengin olan Kanada da

Tesla'nn alma ve fikirleri ile yakndan ilgilenen lkelerden biriydi. Tesla'nn
enerji nakli projesi -hayata geirebildii takdirde- elektrik ulatrlamayan
blgeler iin tam anlamyla bir nimet olacakt.
Ama gerekten ie yarayacak myd bu proje? Kanada'da Minesota'da ve yakn
bir tarihte Gney Kaliforniya'da topraktan telsiz enerji nakledilen birka projeye
ilerlik kazandrlm ve Tesla'nn sistemi uygulanarak gerekli blgelere enerji
nakledilebilmesi salanmtr. ABD Enerji Departman'na Tes-la'nn sistemine
dayal projelere denek ayrlmas iin sk sk bavurularda bulunulmaktadr.
Ancak sistemin Tesla tarafndan hayata geirilip geirileme-iine dair hibir
kant bulunmamaktadr elimizde. Tesla'ya gre, toprak, deerleri zenle
belirlenmi dalga boylar ile sabit bir dalga konumu yaratmak zere
yklenmeliydi. Tesla, yayl-ma yolunun bir emberin apna uygun ilerlediine
inanmaktay-d. Ama 1899 ylndan beri kaydedilen gelimeler gsteriyor ki
yaylma yolu bir ap boyunca deil ap ile kresel yzey arasndaki eliptik bir
yolu takip ederek yaylmaktadr.
Dalga yaylmnn ana zelliklerinden biri de dalga sabit kald srece
herhangi bir enerji nakli olmaddr; enerji yalnzca hareket halinde olan bir
bilekenle birlikte nakledilebilmektedir. Snr tabaka yaylm, yani iki farkl
kitlenin (toprak ile gk gibi) snrnda kaypsz dalga yaylm biimi, fikri
uygulanabilirliini korumaktadr. Bununla birlikte snr dzleminin dzgn ve
dalgalarn da dzgn bir ekilde harekete geirilmi olmas gerekmektedir.
Tesla'nn uygulad frekanslarda yayc ekipmann devasa bir yapda olmas
gerekiyordu. Colorado Springs'de ekilmi fotoraflardan anlalmaktadr ki
kullanmakta olduu cihazlar bu tip dalgalarn yaylmas iin uygun yapda
deillerdi.
Tesla, muhtemelen Colorado Springs'de douya doru kendisinden uzaklaan
ve gstergelerinde u etkiler yaratan yldrm frtnas hakknda da yanlmt.
Bu durumu hareket halindeki yldrm frtnasnn toprakta duraan
dalgalanmalar yaratmas olarak yorumlamt. Bugn istasyonunun dousunda
yer alan dalarn yzeyinin yaratt yeniden yaylma etkisi ile bu duruma ahit
olduuna inanlmaktadr. Bu olayn gstergeleri zerindeki etkisi ayn ekilde
olacakt.
Tesla'nn almalar hakknda dolaan sylentiler arasnda en ilgi ekici
olanlarndan biri de Rusya'nn mucidin hava durumu kontrol fikrini
uygulayarak istedii hava artlarn yaratabilmesi, jetlerin hava boluklarna
dmesine neden olmas vs. vard. Gerekten de Tesla hava durumunun
kontrol hakknda pek ok teori atmt ortaya ama hibir deney
gerekletirememiti.
rnein radyo kontroll zel yapm fzelerin kasrgalar yaratmak ve "zel bir
tip yldrm" kullanlmas ile yamurlarn tetiklenebileceinden bahsetmiti. Bu
konuda uzun matematiksel formller gelitirmekten de geri kalmamt.

Mucidin fikirlerinin modern bilim zerinde yaratt etki ise daha ok hava
durumunun deitirilmesinden te kavramlarda younlayor. Stanford
niversitesi Radyo Bilimi Laboratuvar'ndan Dr. Robert Helliwell ve John
Katsufrakis Antartika'da kurulan 20 km'lik bir anten ve 5 kHz'lik bir verici ile
dnyann manyetosferinin yksek enerji ykl paracklarn atmosfere tamas
salanacak ekilde modle edilebileceini ve sinyallerin kesilerek ya da
etkinletirilerek enerji aknn kontrol edilebileceini bulmulard.
Peki, Tesla'nn ldrc/paralayc nlar hakknda neler sylenebilir? Bu
fikir bir gereklik pay tayor muydu? Eer sylentilere kulak asar ve ABD
Hava Kuvvetleri aratrma ekibinin bu fikirleri zerinde durmaya deer
bulduuna ve "Proje Nick" adnda 'top-secret' bir alma yrttklerine
inanrsak, Tesla'nn bu konudaki yazlarnn yok olup gitmediine ve zenle
korunduklarna da inanmamz gerekecek.
Yirmi yl boyunca Tesla'nn almalar ve yldrm topu aratrmalar zerine
alm ve imdi SR International Radyo Fizik Laboratuvar asistan direktr
olan Lambert Dolphin de bu konuda Dr. Trump'n ve Sweezey'nin
deerlendirmelerine katlmakta. Hem fizik, hem de elektrik mhendislii
alanndaki bilgi daarcnn 1930'lardan bu yana inanlmaz bir ekilde
gelitiine iaret ediyor.
"Ktphanelerde Tesla'nn zamanndan beri teorilerin ve deneylerin ne ekilde
gelitiini grebilirsiniz. Elektrik, manyetizma, elektromanyetik teori ve radyo
iletiimi konularndaki matematiksel ve pratik anlaymz 1950'lerden beri,
hatta belki de 1970'lerden beri demeliyim, ok byk bir deiim geirdi.
Tesla'nn lazerler ya da yksek enerji ykl paracklar ile ult-ra-yksek voltaj
fenomeni konusunda gelecei grdn kabul edebiliriz. Bugn ancak bilim
gelitike hayatnn son dnemlerindeki sra d iddialarn
deerlendirebiliyoruz."
Gerekten de elimizde Tesla'nn lazeri ngrebildiine dair yeterli kant yok.
"Tele-g nlar" kavramnn yksek enerji ykl paracklarla ilgili
armlar ierdiini syleyebiliriz. Dolphin'e gre Tesla'nn bunu nasl
uygulamaya geirdiini bilemiyoruz, ancak grnen o ki Tesla'nn kendisi de
bunlarn havadaki atomlar ve molekller tarafndan ne derece emilebil-diinin
ya da yaylabildiinin farknda deildi. "Ne olursa olsun, Tesla'nn niyetini tam
olarak anlayabilseydik bile, gnmz bilimi erevesinde bunlar uygulamaya
geiremezdik, zira almalar byk bir gizlilik iinde korunuyor" diyor
Dolphin.
Bununla birlikte Tesla'nn ykl paracklar hzlandrmak iin yksek voltajlar
kullanmas bugn de fizikilerin temel aratrma konularndan birini
oluturuyor. "Bu alanda" diye ekliyor Dolphin, "modern dorusal ve dairesel
nkleer hzlandrclar ngrebildiim syleyebiliriz. Bu tip makineler bugn
Tesla'nn elde edebildii en yksek voltajlarn bin kat byklkte elektron volt
ile altrlmaktadr.
"Manyetik vericilerinin olaanst olduundan eminim... Muhtemelen bizim
bugn plazmalar dediimiz ilgin arklar ve kvlcmlar retebilmekteydi.

Plazmalarn muhafaza edilmesi konusu modern fiziin geni bir alann

oluturuyor. rnein... kk bir ktlenin byk bir titizlikle kontrol edilen
plazmalar ile usuz bucaksz elektrik enerjilerine dntrlmesi konusunda
birok aratrma yaplmakta." Ve szlerini Tesla'nn keiflerinin ve icatlarnn
dahiyane ve zamannn tesinde olduunu syleyerek bitiriyor.
Bu kitap baskya girerken Pentagon "uzay gemileri" tarafndan atelenecek
lazer ve parack-n toplan zerinde yeni bir silahl kuvvetler teknolojisi
gelitirme almalarna balamaktayd. Tesla'nnkilere benzer bir bilimkurgu
dili ile Savunma Bakanl'na sunulan bir raporda, byle bir silahn gelitirildii
aka belirtilmese de, parack nlar "ynlendirilmi yldrmlar" ile
karlatrlyor.
In silahlar teknolojisinde bugn varlm olan nokta konusunda fikir
yrtmek bir hayli zor, zira aratrma almalar byk bir gizlilik iinde
yrtlyor. Bu arada dier lkelerin bu konuda yrtt almalar da
federal ajanlar tarafndan dikkatle izleniyor. 1947'de Askeri stihbarat Servisi'nin Tesla'nn almalar zerinde yrtt fikir gibi, bu konunun "hayati
bir nem tad" dnlyor.
Hayatnn son yllarnda bir laboratuvara sahip olma ansndan mahrum kald
iin Tesla fikirlerini uygulayabilecek bir ortam da yaratamamt kendisine. Ama
kabul etmek gerekir ki, bizim bugn Uzay a silahlar ve teknolojisi adn
verdiimiz konuyu o yarm yzyl nce tanmlamaya balamt. Ve bir pasifist
olan Tesla, bu teknolojinin gezegenler aras savalarda deil, varlklarndan
emin olduu uzaydaki komularmzla iletiim kurmak iin kullanlacan umut
ediyordu.
-.-