GEOGRAFIJA ZEMLJOPIS

I RAZRED
2. asa sedmino 70 asova godinje
Cilj
Cilj nastavnog predmeta Geografije je da prui uenicima savremena geografska znanja i
doprinese razvoju njegovih sposobnosti za razumijevanje zakonitosti u svijetu geografije.
Zadaci:
-

da prui uenicima najnovija znanja iz geografije

da uenici steknu savremena znanja o kosmosu, o Zemlji kao nebeskom tijelu, te

njenom poloaju u kosmosu i Sunevom sistemu

da se uenici upoznaju sa zemljinim kretanjima i njihovim posljedicama

da se uenici upoznaju sa vremenom i raunanjem vremena

da se uenici upoznaju sa zemljinom povrinom i njenim predstavljanjem na globusu i

karti

da se uenici upoznaju sa zemljinim sferama-geosferama i antropogenom uticaju na

pojedine sfere

da se uenici upoznaju sa prirodnim fenomenima na zemljinoj povrini i ostalim

njenim sistemima

da se shvate zakonomjernosti prirodnog ambijenta u kojem egzistira ovjek i ljudsko

drutvo

da se uenici upoznaju sa pojmom geografske sredine i posljedicama koje proizilaze iz

procesa interakcije, djelovanjem ovjeka na prirodu i prirode na ovjeka i ljusko
drutvo

da kod uenika zavije racionalan odnos prema ivotnoj sredini sa ciljem njenog
ouvanja

9.1

I RAZRED OPE GIMNAZIJE

(2 asa sedmino 70 asova godinje)
PROGRAMSKI SADRAJ
I UVOD U FIZIKU GEOGRAFIJU

1+1

1. pojam, predmet, podjela, zadaci i kratak prikaz razvoja ope geografije

II ZEMLJA U KOSMOSU
2.
3.
4.
5.
6.
7.

6+3

Kosmos poloaj Zemlje u kosmosu

Sunce i sunev sistem
Zemljina kretanja (rotacija i revolucija)
Posljedice zemljinih kretanja
Vrijeme i raunanje vremena - lokalno, zonalno vrijeme i kalendar
Oblik i dimenzije Zemlje

III PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE POVRINE

5+3+1

8. Horizont orijentacija na horizontu

9. Poloaj taaka i objekata na Zemlji (ortodroma i loksodroma)
10. Planovi, karte, razmjera i deformacije na kartama
11. Kartografske projekcije
12. Izrada, koritenje geografskih i topografskih karata
IV GEOGRAFSKI OMOTA

1+1

13. Definicija, granice, sastav, izvor energije, zakoni i zakonomjernosti u geogragfskom

omotau
V GEOSFERE LITOSFERA
14. Vertikalna struktura Zemlje, okeanska i kontinentalna kora
15. Sastav zemljine kore
16. Geoloka prolost zemljine kore
17. Reljef zemlje endogeni pokreti i planetarni oblici reljefa
18. Endogeni procesi i oblici
19. Egzogeni procesi i oblici gravitacioni i fluvijalni oblici
20. Abrazioni i eolski oblici
21. Glacijalni i kraki oblici. Biogeni i antropogeni uticaj na reljef

9.2

8+3+1

VI ATMOSFERA

8+3+1

22. Sastav, nastanak i podjela

23. Suneva radijacija
24. Temperatura zraka, tla i vertikalna promjena temperature zraka
25. Zrani pritisak i vjetrovi
26. Vlanost zraka, oblanosti i padavine
27. Zrane mase, frontovi, cikloni i anticikloni
28. Klasifikacija klima i prognoza vremena
29. Promjena klime, prirodna zakonitost ili ljudska nesmotrenost
VII HIDROSFERA

8+3+1

30. Vode na Zemlji svjetski okean : podjela i reljef podmorja

31. Osnovna hemijska i fizika svojstva morske vode
32. Kretanje morske vode
33. Kopnene vode podzemne vode
34. Tekue vode
35. Jezera, movare, bare i led na Zemlji
36. Znaaj voda
37. Ugroenost voda
VIII PEDOSFERA

1+1

38. Tlo faktori nastanka, podjela i geografska rasprostranjenost

IX BIOSFERA

4+2+1

39. ivi svijet Zemlje biogegrafski faktori

40. Biogeografske oblasti
41. Prirodno-geografski pojasevi i zone na Zemlji
42. Problemi pedosfere i biosfere

UPUTE ZA IZVOENJE PROGRAMA

Nastavni program za I razred izuava fiziko-geografske sadraje. Ovaj
program je koncipiran po principu od nepoznatog ka manje poznatom od kosmosa do
geografske sredine. Tematske cjeline se naslanjaju jedna na drugu i meusobno su povezane u
sistem koji ini geografski kompleks.
Kod definisanja geografije, kao nauke, potrebno je navesti definicije koje se
danas najee upotrebljavaju u naunoj literaturi. Naroito je potrebno istaknuti spoznajno teoretske zadatke geografije i na njima zasnovati praktino primjenljive ciljeve koji se, u
osnovi, svode na prilagoavanje i njegovanje prirodne sredine radi smanjenja konfliktnih
stanja na relaciji priroda - drutvo.

9.3

U obradi nastavne teme Kozmos i Zemlja u kozmosu, na osnovu najnovijih

rezultata, izloiti strukturu i dinamiku kozmosa sa posebnim osvrtom na galaktiku u kojoj se
nalazi Sunev sistem. U Sunevom sistemu e se detaljnije obraditi osnovne karakteristike
Sunca, planeta, satelita i drugih nebeskih tijela.
Kod obrade zemljinih kretanja, navesti najnovije dokaze o zemljinim
kretanjima i posljedicama tih kretanja koji se manifestuju na Zemlji, te sagledati njihov odnos
na stanje i dinamiku geografskog omotaa. Zbog sloenosti ovih procesa i pojava potrebno je
upotrijebiti oigledna sredstva.
eina tema fiziko-geografskog sadraja je geografski omota. On je osnova
za kompleksno i geokonponentno sagledavanje geografije kao nauke. Zato, pored
sagledavanja sastava i strukture geografskog omotaa, predoiti osnovne pokretake izvore
njegove dinamike.
Tematsku cjelinu geosfere, pored tradicionalne obrade, potrebno je sagledati u
meusobnim odnosima i vezama. Pri obradi pojedinih geosfera, posebno se osvrnuti na
uzajamne odnose geosfera i drutvenih zajednica, naroito sa aspekta ugroenosti i zatite
ivotne sredine, koja u posljednje vrijeme ima globalni karakter i znaaj. Za oiglednost u
sagledavanju ove tematske cjeline, koristiti modele, makete, crtee, skice, videozapise, karte i
terensku nastavu. Terenski rad obaviti u zavisnosti od sadraja okoline kole. Primjera radi,
poslije zavrene obrade ondogenih i egzogenih oblika reljefa, jedan as posvetiti
prepoznavanju tih oblika u neposrednoj okolini. Isto tako, poslije obrade hidrosfere, obaviti
posjetu nekom hidrografskom objektu (jezeru, rijeci ili izvoru) ili, prema mogunostima,
poslije obrade atmosfere posjetiti meteoroloku stanicu.
U tematskoj cjelini predstavljanje zemlje i njene povrine na modelima i
geografskim kartama, potrebno je posvetiti posebnu panju matematikim elementima karte te
planovima, topografskim kartama i njihovoj praktinoj primjeni. U okviru ove nastavne teme,
planirati terensku nastavu vezano za orijentaciju i kretanje po azimtu,, te koritenje
topografskih karata na terenu.
U realizaciji Nastavnog plana i programa potrebno je koristiti oigledna
sredstva, ilustracije iz udbenika, zidne slike, grafofolije, fiziko-geografski globus,
astronomski atlas, tematske karte, koristiti multimedijalni atlas i terensku nastavu.
Literatura:
- Najprikladniji udbenik za realizaciju ovog Nastavnog plana i programa je
GEOGRAFIJA za I razred gimnazije od MURIZA SPAHIA i ORHANA
ZUPEVIA napisani i odobreni po programu Federalnog ministarstva obrazovanja,
nauke, kulture i sporta 2001. godine.
NAPOMENA:
ZA REALIZACIJU OVOG NASTAVNOG PLANA I PROGRAMA PREDVIENO JE
70 ASOVA GODINJE:
-

9.4

42 asa obrada novog gradiva

20 asova ponavljanja
5 asova terenskog rada
2 asa provjere znanja zadacima objektivnog tipa (zot)
1 as - sistematizacije

STRUKTURA PLANA ZA DRUGI (II) RAZRED GIMNAZIJE OPI SMJER

2 asa sedmino 70 asova godinje
Pregled programskih sadraja

sati za obradu

I Stanovnitvo
II Nasilja
III Privreda
IV Geo -ekologija
Terenska nastava

ostali tipovi sata

12
8
10
9

8
5
6
7
5

II RAZRED OPE GIMNAZIJE

NASTAVNI PLAN I PROGRAM ZA GEOGRAFIJU (35x2=70)
1. A. TEMA: STANOVNITVO SVIJETA

(11 + 9) 20 asova

1. Razmjetaj stanovnitva na Zemlji

2. Promjene broja stanovnika na Zemlji
3. Kretanja broja stanovnika na Zemlji
4. Demografska tranzicija stanovnitva na Zemlji
5. Migracije stanovnitva na Zemlji
6. Sastav (struktura) stanovnitva svijeta
7. Rasna, etnika i religijska struktura stanovnitva svijeta
8. Stanovnitvo i privredni razvoj u svijetu
9. Stanovnitvo i nacionalni dohodak u svijetu
10. Demografski faktori i ivotna sredina
-

Uenik treba da zna:

faktore koji utiu na razmjetaj stanovnitva svijeta,
broj i dinamiku stanovnitva svijeta,
pojam migracija i podjela,
pojam strukture stanovnitva i vrste strukture,
religijska struktura,
pojam nacionalnog dohotka i bruto nacionalnog dohotka,
suvremeni problemi stanovnitva svijeta.

2. A. TEMA: NASELJA
1.
2.
3.
4.
5.

(8 + 5) 13 asova

Naselje na Zemlji
Seoska ili ruralna naselja
Seoska ili ruralna naselja geografski preobraaj
Gradska ili urbana naselja
Gradska naselja postanak i razvoj

9.5

6. Grad izgled, raspored i veliina

7. Grad njegov uticaj na okolinu i posljedice tog uticaja
8. Gradski sistemi
-

Uenik treba da zna:

pojam naselja i funkcije na osnovu kojih se dijele,
urbanizacija i njene posljedice,
seoska naselja, funkcija i posljedice,
znaaj naselja.

3. A. TEMA: PRIVREDA

(10 + 6) 16 asova

1. Privreda ope odlike i podjela

2. Poljoprivreda pojam, podjela i faktori
3. Poljoprivreda struktura poljoprivredne proizvodnje u svijetu
4. Ostale grane poljoprivredne proizvodnje umarstvo, ribolov i dr.
5. Energetski izvori u svijetu vrste, znaaj i problemi energije danas
6. Industrija ope odlike i podjela
7. Sirovinska osnova industrijske proizvodnje u svijetu
8. Industrija struktura i industrijske regije u svijetu
9. Saobraaj vrste, podjela i znaaj
10. Trgovina i turizam pojam i znaaj ovih djelatnosti
-

Uenik treba da zna:

pojam privrede i faktori,
podjela privrede u djelatnosti,
poljoprivreda, pojam, znaaj i podjela,
energetski izvori, vrste i znaaj energije,
problem energije u svijetu energetska kriza,
sirovine, podjela i znaaj,
industrija, pojam, podjela i znaaj,
uslune djelatnosti, vrste i znaaj.

4. A. TEMA: GEOEKOLOGIJA

9.6

(9 + 7) 16 asova

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

ivotna sredina pojam ivotne sredine i njeno naruavanje

Geografski pristup upoznavanja problema ivotne sredine
Osnove planetarnih sistema i sistemnosti ivotne sredine geografski omota
Osnovni drutveno-geografski uzroci naruavanja kvaliteta ivotne sredine
Ugroenost geokopmleksa atmosferni kompleks
Ugroenost geokompleksa hodrosferni kompleks
Ugroenost geokompleksa pedosferni kompleks
Ugroenost geokompleksa biosferni kompleks
Geoekoloke katastrofe na Zemlji

Uenik treba da zna:

pojam ivotne sredine,
faktori ugroenosti, (atmosfere, hidrosfere, pedosfere i biosfere),
zakonitosti geografskog omotaa i njihovo naruavanje,
posljedice naruavanja geografskih zakonitosti.

5. A. TERENSKA NASTAVA

5 asova

Napomena: Ovu nastavu realizovati u blinjoj okolini (gadu ili kantonu) a iskoristiti je
posjetama rudarskim kopovima, rijekama, jezerima, umama, naseljima, muzejima,
geolokim zbirkama, institutima koji se bave zatitom ivotne sredine i drugim geografskim
objektima koji nastavnik moe odrediti. Nastavu realizovati u toku kolske godine, a njeno
izvoenje prilagoditi vremenskim prilikama, organizacionim shemama nastave u koli.
Uenik treba da zna:
- odreene probleme u blioj okolini identificirati i izvriti njihovu analizu u skladu sa
naprijed navedenim problemima u okviru ovog nastavnog plana i programa.

III RAZRED GIMNAZIJE

1 as sedmino 35 asova godinje
ZADACI
-

Ovim se Nastavnim planom i programom postavljaju zadaci da upozna uenike sa

suvremenim procesima geografske transformacije svijeta.
Primjerno i zanimljivo prikazati promjene na pragu poslije industrijskog doba, procese
globalizacije (pozitivne i negativne posljedice) te promjene u razvoju privrede u
razvijenim i slabije razvijenim zemljama.
Razvijati sposobnost uoavanja prostornih zakonitosti regionalnog razvoja u svijetu.
Razvijati sposobnost uoavanja i razumijevanja prostorne organizacije i regionalnog
planiranja.
Razvijati kod uenika sposobnost uzrono-posljedine povezanosti prirodnogeografskih i drutveno-geografskih procesa na Zemlji.
Upoznati uenika sa uzrocima podjele svijeta na razvijene slabije razvijene regije i
odnose meu njima.
Da uenici uoe poloaj Bosne i Hercegovine u novom politikom okruenju.
Kod uenika stvoriti jasnu predstavu o pojmovima, pretpostavkama i oblicima
ekonomskog povezivanja naroda i drava u svijetu.
Da kod prikaza fiziko-geografskih odlika svaku komponentu prirodne sredine
kontinuiteta ili regije treba razmatrati sa stanovita njene dinamike strukture i razvoja.

9.7

III RAZRED OPE GIMNAZIJE

NASTAVNI PLAN I PROGRAM ZA GEOGRAFIJU
redovna nastava 1 as sedmino 35 asova godinje
PROFGRAMSKI SADRAJ
EWGIONALNO-GEOGRAFSKI PREGLED
KARAKTERISTINIH REGIJA I ZEMALJA SVIJETA
I

Regionalni razvoj razvijenih zemalja i

zemalja svjetskog znaaja

10+5

1. Fiziko-geografske i drutveno-geografske karakteristike Evrope

- Evropska UNIJA Poeci i osnovni ciljevi, irenje lanstva i novi izazovi, Ujedinjena
Evropa; Problemi i dalje perspektive
- Savezna Republika Njemaka
- Italija najrazvijenija zemlja june Evrope
- Austrijanci ubrzani razvoj
- Francuska poljoprivredna velesila
2. Sjeverna Amerika fiziko-geografske i drutveno geografske karakteristike
- Sjedinjene Amerike Drave (Svjetski znaaj i regija)
II Ostale razvijene zemlje
1. Japan prodor u svjetski vrh
2. Australija
ZOT

III Regionalni razvoj slabije razvijenih zemalja

EVROPA
1. Regionalno geografski prikaz evropskih zemalja u tranziciji (prostor politikih i
privrednih promjena)
-

Hrvatska, Slovenija
Maarska, SR Jugoslavija
Rusija

2. AFRIKA
-

9.8

Fiziko-geografske i drutveno-geografske karakteristike

Regionalna podjela Azije
Turska
NR Kina

Azijski tigrovi: Kratak osvrt na privredni razvoj

-

Malezija, Tajvan
Juna Koreja, Singapur

PETRODOLARSKE ZEMLJE AZIJE: Kratak osvrt na privredni razvoj

-

Saudijska Arabija, Kuvajt

U.A.E

3. AFRIKA
-

Fiziko-geografske i drutveno-geografske karakteristike

Regionalna podjela
Egipat
Junoafrika Republika

4. LATINSKA AMERIKA
-

Fiziko-geografske i drutveno-geografske karakteristike

Meksiko
Brazil

5. Z O T

12+6+1
UPUTSTVO ZA IZVOENJE PROGRAMA

Nastavni program iz geografije u treem razredu ope gimnazije, a prema nastavnom planu
zastupljen je sa po jednim satom sedmino. Iz ovih razloga je teko izraditi Nastavni program
koji bi zadovoljio sve postavljene zadatke iz geografije i na njima kod uenika stvorio jasnu
predstavu o pojmovima, pretpostavkama i oblicima ekonomskog povezivanja naroda i drava
u svijetu.
U tom kontekstu, potrebno je regionalno-geografski izdvojiti ekonomski razvijene i slabije
razvijene zemlje u svijetu. Ukazati na suvremene probleme dananjice, posebno sa aspekta
ekonomskih integracija, globolizacije svjetske privrede i njene posljedice. Danas, date
privredno najrazvijenije zemlje doivljavaju jednu od temeljnih, a time i drutvenih promjena.
U tom smislu, treba podsticati da uenik shvati opu meuovisnost svih faktora u prostoru,
koja postaju opa i sve izraajnija, ali se ujedno zbivaju vane promjene koje utiu na opi
razvoj zemalja svijeta (znanje, kapital, trgovina, politika).
U regionalno-geografskom pogledu razvijenih i manje razvijenih regija svijeta, pored ve
navedenih uzrono-posljedinih odnosa i veze savremenih svjetskih tokova, potrebno je
pristupiti regionalno-geografskoj obradi izdvojenih podruja, ustaljenom tradicionalnom
regionalno-geografskom prikazu.
Kod prikaza fiziko-geografskih odlika, svaku komponentu prirodne sredine kontinenta ili
regije treba, razmatrati sa stanovita njene dinamike, strukture i razvoja.
Regionalna geografija, kao kompleksna nauka, polazi od objanjenja meusobno uzronoposljedinih odnosa i veza fiziko-geografskih procesa i pojava. Potrebno je nai odreenu
mjeru na relaciji fiziko-geografskih i drutveno-geografske injenice u izdvajanju
regionalnih cjelina svijeta.

9.9

Literatura:
Kako nema udbenika, koji je napisan prema ponuenom NPP, mogu se upotrebljavati
udbenici za:
- III razred Gimnazije aut. (O. Zubevi i S. Nurkovi)
- Enciklopedijski Atlas Svijeta izdanje 1999. godine
- CD Atlas 2000. god. (EN CARTA 2000) ENCYCLOPEDIA BRITANICA 2000
- Udbenik za III raz. Gimnazije, Izdavaka kua Merdijani
- asopisi Geografski list
- Emisije naunog programa TV BiH NACIONAL GEOGRAFIC i DISCOVERY
CHANNEL- Aktuelni podaci, Internet

IV RAZRED
1 as sedmino 30 asova godinje

ZADACI:
Dok kod uenika probudi interes za kompleksni programski sadraj Bosne i Hercegovine.

Da uenici uoe poloaj Bosne i Hercegovine u novom politikom okruenju,

Da uenici upoznaju prirodne karakteristike Bosne i Hercegovine i specifinosti
zemne povrine,
Da se pomou karata i steenih znanja iz topografije praktino slue na terenu,
Da se uenici upoznaju sa demografskim problemima BiH,
Da shvate prirodne i drutvene uvjete za razvoj privrede BiH,
Da sa ekonomskog i saobraajnog aspekta uoe poloaj BiH u Evropi i svijetu,
Da kod uenika razvija ekoloku kulturu u cilju ouvanja ivotne sredine.

PROGRAMSKI SADRAJ
1. Geografski poloaj:
-

Drava Bosna i Hercegovina

Ime historijski, geografski i teritorijalni razvoj
Suvremeni fiziko-geografski i drutveno geografski poloaj, prostor, granice i
veliina.

2. Fiziko-geografske karatkeristike Bosne i Hercegovine:

9.10

5+3=8

Geoloka graa i geo-tektonski sklop litoloki sastav, geotektonske faze, geoloka i

geotektonska regionalizacija BiH,
Oblici reljefa, morfostrukturne cjeline i geomorfoloka regionalizacija,
Klimatske karakteristike,
Faktori i modifikatori, topovi i klimatska regionalizacija BiH,
Hidrografske odlike BiH,
Rijeni slivovi, sistemi i hidrografska mrea. Glavni tokovi, podzemne vode, jezera i
mora,
Tla i biogeografske odlike BiH, uslovi za nastanak tla, osnovni tipovi tla - flora i fauna
BiH.

3. Drutveno-geografske karakteristike Bosne i Hercegovine

-

Demografska obiljeja BiH,

Struktura, dinamika i razvoj stanovnitva BiH,
Naselja, njihov razvoj, tipovi, mrea i sistem naselja.

4. Privredne odlike Bosne i Hercegovine:

-

4+3=7

Prirodni i drutveni uvjeti privrednog razvoja, glavne odlike privredne strukture BiH:
Poljoprivreda, rudarstvo, industrija, saobraaj i turizam.

5. Geografske regije Bosne i Hercegovine:

-

3+2=5

5+3=8

Regionalne geografske karakteristike Sjeverne Bosne i subregionalna podruja

Regionalne geografske karakteristike Srednje BiH i subregionalna podruja,
Regionalne geografske odlike visokog kra i subregionalna podruja,
Regionalne geografske osobine mediteranske i submediteranske Hercegovine.

UPUTSTVO ZA IZVOENJE PROGRAMA

Prirodno-geografske osobenosti Bosne i Hercegovine, izloiti kroz njene

komponente, tako da uslovljavaju jedna drugu, na primjer, geoloka graa i geotektonski
sklop uslovljavaju opi morfostrukturni plan BiH itd. Klimatske pojave i fluvijalni procesi
znaajno utiu na modifikacije reljefne plastike, a svi zajedno na osobenosti nastanka tla ne
odvijaju se samo u jednom smjeru i oni imaju i svoje privatno dejstvo, tako, na primjer, reljef
i geoloka graa utiu na formiranje hidrografskog sistema i hidrografske mree kao i na
klimatske modifikacije. Pri komponentnom fiziko-geografskom prikazivanju prostora BiH
zadrati panju uenika na porijeklu obnovljenih i neobnovljenih prirodnih resursa kao i na
njihovu teritorijalni izmjetaj.
Pri obradi tematske cjeline, koja tretira stanovnitvo i naselja BiH, potrebno je,
pored statistikih podataka o prirodnom i mehanikom kretanju stanovnitva, kao i kod
struktura stanovnitva, stalno naglaavati da su koriteni podaci samo statistiki pokazatelji iz
predratnog razdoblja i da su tokom rata stvarana stanja potpuno izmijenjena.

9.11

Kada se govori o privredi BiH, potrebno je zadrati panju uenika na

prirodnim potencijalima kojim raspolae BiH i na kojima e se, vjerovatno, temeljiti njen
budui poslijeratni razvoj.
U obradi predvienog programa, potrebno je u nastavi koristiti savremenu
geografsku terminologiju, a nova objanjenja i prezentacije osavremeniti najnovijim naunim
i pedagokim metodama.
U realizaciji NPP, potrebno je koristiti oigledna sredstva, slike i ilustracije iz
udbenika, grafofolije, koje e sami nastavnici napraviti, koje e vizualno doarati
geografske procese i pojave i one za koje e objasniti nejasne i tee shvatljive pojave i
procese, upotrebljavati, fiziko-geografske karte BiH, Azije, Afrike i Amerike odobrene od
Federalnog ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta. Koristiti multimedijalni atlas.
IZBORNA NASTAVA
III RAZRED
3 asa sedmino godinje 105 asova
1. Fizika geografija

13+8=21

I Geografija kao nauka, geografski (terenski) metoda istraivanja,

geografija kao kompleksna nauka, multidisciplinarnost geografskih
istraivanja

2+1

II Suvremeni pogledi na kosmos, evolucija kosmosa

2+1

III Geotektonika planete, razvoj zemljine kore, nastanak kontinenata i

okeana, zone vulkanskih aktivnosti

1+1

IV Prirodne nepogode i katastrofe: vulkani i zemljotresi, poplave i sue,

razorni olujni vjetrovi

1+1

V Upotreba geografskih karata, topografskih karata i planova: topografske

karte i planovi ireg i ueg zaviaja (kanton, opina, naselja, dijelovi naselja) 3+2
VI Vrijeme i prognoza vremena, suvremene metode i sredstva praenja i
prognoza vremena, sinoptike karte, klimatska kolebanja

2+1

VII Eko sistem, ekoloki pojmovi, antropogeni uticaji na prirodnu i

geografsku sredinu

2+1

Uenik treba da zna:

predmet, pojam, podjela i metodi istraivanja u geografiji,
savremene teorije o kosmosu,
reljef, unutranje i spoljanje sile orogeneza i vulkanizam,

9.12

geografska karta, elementi i topografska karta njena primjena,

osnovne probleme zagaivanja i zatite geografske sredine.

2. Drutveno-ekonomska geografija

13+8=21

I Suvremeni ekonomsko-geografski problemi i trendovi svijeta

6+4
- Ekonomske grupacije i trendovi u svijetu
- Geopolitiki odnosi u svijetu, svijet sa jednom velikom velesilom
- Problemi ishrane, sirovina, energije i vode kljuni problemi budunosti
- Multinacionalne kompanije i njihov uticaj
- Drutveno bogatstvo i ivotni standard u svijetu
- Neravnomjernost razvoja u svijetu razvijene, zemlje u razvoju i
nerazvijene zemlje
II

Uenik treba da zna:

osnovne ekonomsko-geografske probleme savremenog svijeta,
ekonomske grupacije i njihova uloga,
problemi ishrane stanovnitvo svijeta,
multinacionalne kompanije i njihov znaaj,
odnos razvijenih nerazvijenih (kriterijumi podjele).

Suvremeni problemi stanovnitva svijeta

- Pojam i predmet demogeografije
- Pojam etnologije i etnografije i veza sa geografijom stanovnitva
- Demografska eksplozija posljedice i perspektive, prognoza rasta
svjetskog stanovnitva
- Geografija jezika svijeta
- Geografija religija svijeta
-

4+3

Uenik treba da zna:

broj i dinamiku stanovnitva svijeta,
demografska eksplozija njene posljedice i problemi,
razliitosti jezika i religija, znaaj i posljedice.

III Suvremeni problemi razvoja nasrlja svijeta

-

Najvei gradovi svijeta u prolosti i danas

Megalopolisi svijeta
Problemi razvoja sela i novi tipovi naselja
Problemi u razvoju naselja saobraaj, vodosnabdjevanje, otpad

Uenik treba da zna:

urbanizacija, pojam, znaaj i posljedice u savremenom svijetu.

3+2

9.13

3. Regionalna geografija svijeta

I

25+15=39

Regionalna podjela Evrope

2+1

II Srednja Evropa jezgro Evrope (geografsko i ekonomsko), Njemaka

4+2

III Alpska regija Austrija, vicarska

1+1

IV Juna Evropa Mediteran, turistika metropola svijeta

2+1

V Sjeverna Evropa

1+1

VI Susjedne drave Hrvatska, Srbija

2+1

VII Regije Azije

2+1

VIII Juna i jugoistona Azija (Indija, Malezija)

2+1

IX Regije Afrike

2+1

Sjeverna Afrika (Egipat, Maroko)

1+1

XI

SAD, vodea svjetska sila

2+1

XII Srednja Amerika (Meksiko)

1+1

XIII Brazil i Argentina

1+1

XIV Okeanski i polarni predjeli

2+1

Uenik treba da zna:

osnovne prirodno-geografske i drutveno-geografske odlike regija i zemalja
naprijed navedenih,
- specifinosti (prirodne, drutveno-ekonomske) pojedinih regija i zemalja,
- uloga (ekonomska, politika i vojna) velikih zemalja u svijetu.

4. Praktina nastava
2 x 4 asa laboratorijsko-kabinetske nastave
2 x 5 asova jednodnevnih terenskih nastava
5 asova jednodnevne ekskurzije

9.14

23 asa

IZBORNA NASTAVA
IV RAZRED
3 asa sedmino 90 godinje
1. Geografski prikaz Bosne i Hercegovine
I

25+15=40

Historijsko-geografski pregled razvoja geografije i kartografije u BiH

II Historijsko-geografski prikaz teritorijalnog razvoja drave BiH, historijat dravnosti ,

razvoj granica, suvremeni problemi granica BiH
III Dejtonska BiH i perspektive
IV Geotektonska regionalizacija BiH
V Geomorfoloka regionalizacija BiH
VI Klimatska regionalizacija BiH
VII Razvoj naseljenosti BiH, stari narodi, migracije, multikulturalnost
VIII Mrea i sistem naselja u BiH
IX Najvaniji prirodni resursi BiH
X Karakteristini geografski detalji BiH: obala, mora, neki gradovi, planine, rijeke, jezera,
banje,
-

Uenik treba da zna:

osnovne historijsko-geografske podatke o razvoju BiH,
meunarodno priznanje i Dejtonski sporazum,
osnovne karakteristike (reljefa, klime i hidrografije) u BiH,
migracije stanovnitva, dinamika i struktura stanovnitva BiH,
najvaniji prirodni resursi (ugalj i hidroenergija).

2. Tuzlanski kanton
I
II

10+8=18

Geografski poloaj, veliina i struktura Kantona

Fiziko-geografske karakteristike Kantona

III Drutveno-geografske karakteristike Kantona

IV Geografski detalji Kantona: gradovi, jezera, planine, rijeke, banje, privredni kapaciteti,
V

Ui zaviaj kole (opina, naselje)

-

Geografski poloaj

9.15

Fiziko-geografske karakteristike
Drutveno-ekonomske karakteristike
Etnografske karakteristike
Turistike karakteristike,

Uenik treba da zna:

osnovne prirodno-geografske karakteristike kantona,
osnovne drutveno-geografske karakteristike kantona,
specifinosti kantona,
osnovne prirodno-geografske i drutveno-geografske karakteristike (opine i naselja
u kojima je kola).

3. Praktina nastava

32 asa

2 x 4 asa laboratorijsko-kabinetske nastave

3 x 5 asova jednodnevnih terenskih nastava
10 asova ekskurzije
NAPOMENA:
Poto se radi o izbornoj nastavi, uenicima omoguiti da realizaciju ovog nastavnog plana i
programa i sami realizuju u vidu referata, istraivanja, koritenjem interneta, muzejskih
eksponata i historijskih spomenika.
Profil i struna sprema nastavnika:
Nastavu geografije u opoj gimnaziji moe izvoditi nastavnik koji je zavrio:
- Prirodno-matematiki fakultet - Odsjek za Geografiju
Geografiju mogu predavati i profesori koji su zavrili i neki drugi nastavniki fakultet gdje je
geografija glavni ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj grupi.

9.16