Çimento Analizleri PDF

T.C.
MLL ETM BAKANLII
KMYA TEKNOLOJS
MENTO ANALZLER
582YIM407
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR........................................................................................................... iii
GR ............................................................................................................................ 1
RENME FAALYET-1............................................................................................. 3
1.MENTO .................................................................................................................. 3
1.1. Tanm .................................................................................................................. 3
1.2. imento eitleri ................................................................................................. 5
1.2.1. Portland imento........................................................................................... 7
1.2.2. Normal Portland imentosu ........................................................................... 9
1.2.3. Ultra Erken Dayanm Yksek imento .......................................................... 9
1.2.4. Dk Isl Portland imentosu ...................................................................... 9
1.2.5. Cruflu imentolar ........................................................................................ 9
1.2.6. Alminli imentolar ...................................................................................... 9
1.2.7. Uucu Kl imentolar .................................................................................10
1.2.8. Portland Puzolanl imento ...........................................................................10
1.2.9. Beyaz imento .............................................................................................11
1.2.10. Renkli imentolar.......................................................................................12
1.2.11. Slfata Dayankl imentolar.......................................................................12
1.2.12. Erken Dayanm Yksek imentolar ............................................................12
1.2.13. Hidrofob imentolar ...................................................................................12
1.2.14. Oil-Well imentosu ....................................................................................12
1.2.15. Antibakteriyel imento ...............................................................................12
1.3.imentoda SiO2 Tayini ........................................................................................13
UYGULAMA FAALYET .......................................................................................14
LME VE DEERLENDRME ..............................................................................19
RENME FAALYET-2............................................................................................21
2. MENTODA SO3 TAYN ......................................................................................21
2.1. imentoda SO3 Tayininin Amac ve nemi..........................................................21
2.2. imentoda SO3 Tayini ........................................................................................21
2.2.1. Prensibi........................................................................................................21
2.2.2. Kullanlan Ara Gereler...............................................................................22
2.2.3. Kullanlan Kimyasal ve zelti .....................................................................22
2.2.4. Yapl ........................................................................................................22
2.2.5. Hesaplama ...................................................................................................22
RENME FAALYET3 ...........................................................................................30
3. MENTODA Fe2O3 TAYN...................................................................................30
3.1. imentoda Fe2O3 Tayininin Amac ve nemi ......................................................30
3.2. imentoda Fe2O3 Tayini .....................................................................................30
3.2.1. Prensibi........................................................................................................30
3.2.3. Kullanlan Kimyasal ve zeltiler .................................................................31
3.2.4. Yapl ........................................................................................................31
3.2.5. Hesaplama ...................................................................................................32

RENME FAALYET-4............................................................................................41
4. MENTODA MgO TAYN.....................................................................................41
4.1. imentoda MgO Tayininin Amac ve nemi.........................................................41
4.2. imentoda MgO Tayini .......................................................................................41
4.2.1. Prensibi........................................................................................................41
4.2.4. Yapl ........................................................................................................42
4.2.5. Hesaplama ...................................................................................................42
RENME FAALYET-5............................................................................................49
5. MENTODA CaO TAYN ......................................................................................49
5.1. imentoda CaO Tayininin Amac ve nemi..........................................................49
5.2. imentoda CaO Tayini ........................................................................................49
5.2.1. Prensibi........................................................................................................49
5.2.4. Yapl ........................................................................................................50
5.2.5. Hesaplama ...................................................................................................50
MODL DEERLENDRME .......................................................................................57
CEVAP ANAHTARLARI .............................................................................................58
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
582YIM407
ALAN
Kimya Teknolojisi
DAL/MESLEK
Kimya Laboratuvar
MODLN ADI
imento Analizleri
MODLN TANIMI
Bu modl; imentoda SiO2 , SO3 ,Fe2 O3 ,MgO ve CaO

tayini yapabilme ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld
bir renme materyalidir.
SRE
40/32
NKOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
imento analizleri yapmak

Genel Ama
Gerekli ortam salandnda, bu modl ile imento analizi
yapabileceksiniz.
Amalar
1. imentoda SiO2 tayini yapabileceksiniz.
2. imentoda SO3 tayini yapabileceksiniz.
3. imentoda Fe 2 O3 tayini yapabileceksiniz.
4. imentoda MgO tayini yapabileceksiniz.
5. imentoda CaO tayini yapabileceksiniz.
Ortam: Temel kimyasal ilemlerini yapmak iin gerekli
donanm ve tm donanmn bulunduu laboratuvar,
ktphane, internet, bireysel renme ortamlar vb.
Donanm: Atlyede; teknoloji snf, internet, ilkyardm
malzemeleri, sabun, personel dolab, laboratuvar nl,
koruyucu malzemeler, lavabo, kroze, saat cam, imento,
amonyum klorr, beher, der. HCI, der. HNO3 , kl frn, su
banyosu, beyaz bant szge kd, terazi, sodyum peroksit,
spatl, asetik asit, amonyak, EDTA zeltisi, variamine
Blue B, platin kroze, sodyum peroksit, tri etanol amin,
sodyum hidroksit, kalkon indikatr
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl vb.) kullanarak modl uygulamalar ile
kazandnz
bilgi
ve
becerileri
lerek
sizi
deerlendirecektir.
iii
iv
GR
GR
Sevgili renci,
evrenize baknca birok ev, okul, apartman, i yerleri, dkkn, hastane vs.
grmektesiniz. Bu binalarn yapmnda kullanlan en nemli yap malzemelerinden biri de
imentodur.
Bu modlde, imento nasl retilir? Ham maddeleri nelerdir? zellikleri nasldr?
Yapsnda hangi kimyasal bileikler ne oranda olmaldr? Bu oranlarn azlnda veya
okluunda imentonun yapsnda ve kalitesinde ne gibi deiiklikler olmaktadr? Kimyasal
bileiklerin analizleri nasl yaplr? Hepsini bu modlde bulma ve inceleme ansna sahip
olacaksnz.
Modl almasnda konular anlayp kavrayabilmeli, baarl olmak iin sabrl
olmal,
her konuyu dikkatlice incelemeli ve anlayamadklarnz retmenlerinizle
paylamalsnz. Unutmamalsnz ki baar sabr ve almalarnzdaki devamllkla
mmkndr. imdiden hepinize baarlar dilerim.
RENME FAALYET1
AMA
RENME FAALYET-1
Gerekli ortam salandnda

yapabileceksiniz.
kuralna
uygun olarak imentoda
SiO2
tayini
ARATIRMA
evrenizde kullanlan imento eitlerini ve nerelerde kullanldklarn aratrp

arkadalarnzla paylanz, tartnz.
1.MENTO
imentolu har ve beton gibi imentolu rnler insanolunun gemite en fazla
kulland ve gelecekte en fazla kullanaca yap malzemesi olmakla beraber ayn zamanda
en fazla kmsenen ve zellikleri en az bilinen malzemelerdir. Belki de bunun nedeni ilk
baktaki basit grnmleri ve kolay sanlan retimleridir.
Portland imentosu iin gerekli drt temel oksit, kalsiyum karbonat ieren
kayalardan gelen kire (CaO) ve (MgO); kilden gelen silis (SiO 2 ), kkrtten gelen (SO3 )ve
demir oksit (Fe2 O3 )tir.
1.1. Tanm
"imento" kelimesi, yontulmu ta krnts anlamndaki Latince "caementum"
szcnden tremi, sonralar balayc anlamnda kullanlmaya balamtr. Esas
olarak, doal kalker talar ve kil karmnn yksek scaklkta stldktan sonra tlmesi
ile elde edilen hidrolik bir balayc malzeme olarak tanmlanr. Balayc madde olarak
kullanlan ilk madde kiretir.
Dier balayc maddeler gibi imentolar da, CaO, MgO gibi alkalin eler ve SiO 2 ,
Al2 O3 ve Fe2 O3 gibi hidrolik elerden oluur. imento balayclk grevini su ile
tepkimeye girdikten sonra kazand iin hidrolik balayc olarak adlandrlr. Alkalin ve
hidrolik elerin oranlar balayc maddenin niteliini belirler.
Resim1.1: imento
imento, su ile kartrlp plastik hamur durumuna geldikten bir sre sonra havada ya
da su iinde yava yava katlar. Bu katlama olayna Priz ad verilir. Normal artlar
altnda ( 28 derece scaklk ve yamursuz havada ) bu katlama olay ilk on dakikada balar
ve adna Yalanc Priz denir. Bir saat civarnda ise donma ve mukavemet artar. Ancak bu
olay, iinde bulunulan koullara bal olarak deiiklik gsterebilir. Herhangi bir kimyasal
priz geciktirici kullanlmadysa ve hava scakl ok dk deilse yaklak 10 saat gibi bir
srete donma gerekleir.
imento elde etmek iin nce kalker (kire ta) ile kil belirli oranlarda kartrldktan
sonra yksek scaklkta piirilir. Elde edilen rnn iindeki bileikler imentonun trne
gre unlardr: 2CaO.SiO2 , 3CaO. SiO2 , 3CaO.Al2 O3 , 4CaO. Al3 O3 .Fe2 O3 , MgO.
Resim1.2: Klinker
tlm durumda fndk byklnde olan ve Klinker ad verilen bu maddeye %

3-5 kadar al ta (CaSO4.2H2O) veya daha az oranlarda yksek frn crufu, kil ve benzeri
maddeler eklenerek ince toz halinde tlrse imento elde edilir. Kalker ve kil birlikte
tlp dorudan frna verilirse kuru piirme sistemi; eer su katlp amur halinde frna
verilirse ya piirme sistemi diye adlandrlr. Kuru sistem ucuz olmakla birlikte ham madde
fazla nem ieriyorsa ya sistem uygulanmas daha ekonomik olacandan bu sistem tercih
edilir.
Kalkerin doada saf olarak bulunan trne kalsit ad verilir. Bileimi kalsiyum
karbonattr (CaCO3 ). Kire ta diye de adlandrlr. imentonun teki nemli ham maddesi
olan killer, tortul ktleler halinde bulunan alminyum silikatlardr. Suyu kolayca emer, dile
dokundurunca yapr ve trnakla kolayca izilir. Saf olanlarna kaolin denir. Genellikle
Fe2 O3 ve organik maddeler ierir.
Ktleli kalkerler mermerlerdir. Fosil kalntlarndan oluan ve iinde % 75-90 CaCO3
bulunan amorf yapdaki kalkerlere kalkerli marn denir.
1.2. imento eitleri

imentolarla ilgili yeni Trk standard olan TS EN 197-1 Genel imentolar
standard kapsamndaki 27 farkl genel imento, aada verilen 5 ana tipte
gruplandrlmtr:
CEM I : Portland imentosu

CEM II : Portland-kompoze imento
CEM III
: Yksek frn cruflu imento
CEM IV
: Puzolanl imento
CEM V: Kompoze imento
Bu ana tipler Tablo 1.1 de gsterilen toplam 27 imento tipini kapsamaktadr.

imentolarn tablodaki bileimleri ana bileenler ile minr ilave bileenlerden
olumaktadr.
TS EN 197-1 standardnda imentolarn tanm
Ana imento tipi,
Portland imentosu klinkeri oran,
kinci ana bileen,
Standart dayanm snf (28 gnlk) ve erken dayanm kazanma hz dikkate

alnarak yaplmtr.
TS EN 197-1deki deiik imento tiplerine gre imentonun bileen malzemeleri u
ekildedir:
Ana bileen, (rnek, Portland imentosu klinkeri);
kinci ana bileen, (rnek, uucu kl, yksek frn crufu, kalker, silis duman);
(majr katklar)
Minr ilave bileen, (rnek, uucu kl, yksek frn crufu, kalker, doal
puzolan)
Priz ayarlayc, (rnek, kalsiyum slfat, alta)
Kimyasal katklar, (rnek, pigmentler, hava srkleyici katklar).
Tablo 1.1: Yeni imento Tipleri
ptal edilen imento standartlarndaki genel imento tiplerinin yerlerini Tablo 1.2 de
gsterildii ekilde TS EN 197-1 deki benzerleri almaktadr. Tablodaki eletirmeler klinker
dndaki ana bileenlerin, yani ana bileen katklarn yzde miktarlar dikkate alnarak
yaplmtr. Benzer dayanm snflar itibara alnacaktr. Doal olarak 1997den sonra
yrrle girmi standartlardaki (TS 12139 12144) imentolar ile TS EN 197-1deki

benzerleri arasnda sadece isim veya notasyon fark sz konusudur.
Tablo 1.2: Yrrlkten kalkacak olan imentolarn TS EN197-1'deki benzerleri
1.2.1. Portland imento

Betonarme yaplarda kullanm en yaygn imento trdr. Portland imentosu belirli
oranda kalker ta (CaCO3 ) ve kilin (SiO2 ve Al2 O3 ) kartrlp klinkerde piirilmesinden
sonra bilyeli deirmende tlmesiyle elde edilir. imentonun sertlemesini geciktirmek
zere klinkere bir miktar al ta da eklenir.
TS 197-1'e gre lkemizde retilen Portland imentolar, en son ekliyle aada
grld gibi tiptir:
CEM I 32.5 (Normal Portland imentosu)

CEM I 42.5 (Yksek Dayanml imento)
CEM I 52.5 (Yksek Dayanml imento)
Yksek dayanml imentolar ( CEM I 42.5 ve CEM I 52.5),

imentosuna ( CEM I 32.5) gre;
Normal Portland
Daha fazla kalker ierirler ve daha ince tlmlerdir.

Bileiminde C3S daha fazla olduundan dayanmlar daha fazladr. Bu nedenle
P 32.5'a kyasla daha fazla Ca(OH)2 oluur.
Bu yzden kimyasal dayankllklar daha azdr.
Hidratasyon (Hidratasyon: imentoyu oluturan maddelerin su ile yapt
kimyasal reaksiyondur) slar fazladr ve daha fazla karm suyu gerektirirler.
Bu imentolar yksek yaplar iin arzu edilen zelliklere sahiptirler.
Ancak barajlar, deniz yaplar, slfatl zeminlerde yaplacak inaatlar iin uygun
deillerdir.
Resim1.3: Portland imento
Bileik
CaO
SiO2
MgO
SO3
Al2 O3
Fe2 O3
Alkali oksit
Yzde (%)
59-68
18-26
1-3
1-3
3-7
2-6
1-3
Tablo1.3.Porland imentosunun iindeki bileiklerin yzde aralklar
1.2.2. Normal Portland imentosu

En ok kullanlan imento trdr. Normal Portland imentosu (CEM I), zemininde
veya yer alt suyunda slfat bulundurmayan normal betonarme yaplar iin uygundur.
1.2.3. Ultra Erken Dayanm Yksek imento

Bu tip imentolar, hzl dayanm geliimi salamas bakmndan ok ince
tlmlerdir. nceliklerin fazla olmas nedeniyle hzl hidratasyon yapar. ok ince ve
hidratasyon hznn yksek olmas nedeni ile erken yalardaki dayanm geliimleri de
yksektir. rnein, 16 saatte hzl dayanm kazanan Portland imentosunun 3 gnlk
dayanm deerine; 24 saatte ise 7 gnlk dayanm deerine eriir.
Bunlarn priz balang sresi 70 dakika, biti sresi ise 95 dakika civarnda
olmaktadr. Bu nedenle sz konusu imentolarn ilenebilirlik sresi daha azdr.
Ultra erken dayanm yksek imento, erken dayanm istenen ve hemen hizmete
girmesi gereken birok yapda baaryla kullanlabilir.
1.2.4. Dk Isl Portland imentosu

Byk hacimli ktle betonlarnda, imento hidratasyonunun geliimiyle scakln
ykselmesi betonda ciddi atlaklara yol aabildiinden, bu tip yaplarda kullanlacak
imentonun hidratasyon ssnn dk olmas zorunludur.
Dk sl Portland imentosunun C 3 S ve C3 A gibi hzl hidrate olan bileenlerinin
olduka az olmas, dayanmnn normal Portland imentosundan daha yava gelimesine
neden olur. Ancak son dayanm deerleri ayndr.
1.2.5. Cruflu imentolar

Cruf (Ham demir retimi art) aniden soutulup, amorf ve cams yapya gelince,
Portland klinkeri ile kartrlp, al ta eklenmesinden sonra birlikte tlerek veya ayr
ayr tldkten sonra kartrlmas ile imento haline getirilir. Crufun klinkere oranla
daha zor tlebilir olmas, birlikte tme koullarnda klinkerin ince, crufun ise daha
kaba kalmas durumunu ortaya karr. Bu nedenle ayr ayr tme koullarnda elde edilen
cruflu imento ile yaplan betonlarda, ilenebilirlik ve dayanm bakmndan daha iyi
sonular alnmaktadr.
Cruflu imentolarn hidratasyonu daha yava gelitiinden, daha uzun sre kr
gerektirir. Bu nedenle kurak iklimli blgelerde kullanlmas doru deildir. Slfatl sular,
deniz sular, klorlu sular, karbonatl sular, termal sular, buz zc maddeler vb. ile yaplan
uzun sreli deneyler sonucunda cruflu imentolarn zararl kimyasal etkiler altnda
performanslarnn yksek olduu belirlenmitir.
1.2.6. Alminli imentolar
Bu imentolar, boksit ile kalkerin, bir dner frnda eritilinceye (1700 C) kadar
piirilmesi ile elde edilir. Bu imentolarda almin miktar % 30' dan fazladr. Alminli
imentonun esas karma bileenleri kalsiyum alminat (CA) ve dikalsiyum silikat (C2 S) dr.
Bu imento asit karakterli olduundan asitlerden zarar grmez.
Bu imentolarn mekanik dayanmlar hzl bir ekilde geliir. Ayn koullarda 1
gnlk dayanm, Portland imentosunun 8 aylk dayanmna edeerdir. Bu imentolarn
prizi ve sertlemesi srasnda nemli derecede s kar. Alminli imentolarla retilen
betonlarda Ca(OH)2 olumaz. Bu nedenle kimyasal etkilere ok dayankldr. Yksek
scaklklara kar dayankldr.
1.2.7. Uucu Kl imentolar

Uucu kller imentoya hammadde olarak, klinker ve alta ile birlikte tlerek
veya mamul imentoya dorudan olmak zere ekilde katlabilir. Uucu kll
imentolarn, istenen mekanik zellikleri salayabildikleri takdirde, slfata dayankllk,
geirimsizlik, dk hidratasyon ss gibi olumlu ynleri vardr.
1.2.8. Portland Puzolanl imento

lkemiz iin en nemli imento tr, doal puzolan kullanlarak retilen Portland
puzolanl imentolardr (CEM II/AB-PQ). Bu tip imentolar daha nce Trasl (TS 26) ve
Katkl (TS 10156) imentolar olarak tanmlanmaktayd. Portland puzolanl imentolarda TS
EN 197-1 e gre, doal ve doal kalsine edilmi puzolan miktar % 6-35 arasndadr.
Portland puzolanl imento retimi, klinker, puzolanik madde ve bir miktar al ta
karmnn birlikte tlmeleri ile yaplmaktadr. Frna girmeyen malzeme miktarnn
fazlal, bu tip imentonun retiminin ekonomik olmasn salar.
Puzolanl imentolarn olumlu ve olumsuz ynleri vardr.
Olumlu ynleri
lke ekonomisi asndan yararldr,

retim srasnda daha az evre kirlilii yaratr,
Zararl ortamlara dayankldr,
Hidratasyon ss dktr,
yi kohezyon zellii vardr,
Uzun sreli dayanm art gsterir.
Olumsuz ynleri
lk dayanmlarn nispeten dktr,
Daha iyi bakm gerektirir,
Souk blgelerde daha dikkatli kullanm gerektirir,
ok ince trasla tlm imentolarda erken rtre olay fazladr.
10
1.2.9. Beyaz imento

Hammaddesi beyaz kil (kaolen), kalker, mermer tozu olan bir Portland imentosudur.
Demir (III) oksit (Fe2 O3 ) (%0.3 den az) ve mangann ok az olmas nedeniyle, hafif yeilbeyaz renkte olan bu imento mimari amala ile yaplarda kullanlr.
Beyaz imentonun retiminde kullanlan hammaddeler farkl olduu gibi retim
yntemleri de Portland imentosundan farkldr. Bu nedenle maliyetleri normal Portland
imentosunun 3 kat kadardr.
11
1.2.10. Renkli imentolar

Bu tip imentolar, beyaz imento iine incelii imento ile ayn olan toz halindeki (%
1-5 arasnda) metal oksitlerinden oluan pigmentlerin eklenmesi ile elde edilir. rnein, sar
renk iin; hidrate demir oksit, krmz renk iin; demir oksit, yeil renk iin; krom oksit, mavi
renk iin; Lazurite, siyah renk iin; magnetik demir oksit, beyaz renk iin; titan oksit
kullanlr.
1.2.11. Slfata Dayankl imentolar

Slfata dayankl imentolar, iinde en fazla % 5 orannda C3 A ieren klinkerin bir
miktar al ta ile tlmesi sonucu retilir. Bu tip imentolar deniz suyu ve slfatl su
ieren zeminler ve dier slfatl ortamlar iin en dayankl imentolardr.
1.2.12. Erken Dayanm Yksek imentolar

Bu tip imentolar ince tlm (en az 3500 cm2 /g Blaine) balayclar olup, hzl
dayanm gerektiren yerlerde kullanlr. Bu imentolarn 2 ve 7 gnlk dayanmlar (30 MPa
ve 40 MPa) ayn tip Normal Portland imentolarna kyasla yksektir (10 MPa ve 21 MPa).
1.2.13. Hidrofob imentolar

Bu tip imentolar, rutubete kar dayankl olmas amacyla, klinkere hidrofob bir
eleman (%0.1-0.4 orannda stearik asit, oleik asit) eklenip tlmesi ile elde edilir.
Hidrofob imento grn olarak normal Portland imentosuna benzer. Fakat kf kokusu
gibi bir karakteristik zellie sahiptir. Hidrofob imentolar suyla kolay slanmadklarndan
bu tip imentolar kullanlarak retilen har ve betonlar daha uzun sre kartrmak gerekir.
1.2.14. Oil-Well imentosu

ok stn zelliklere sahip bir imentodur. Grout veya slurry olarak yerkabuundaki
atlaklardan binlerce metre derinlie kadar pompalanabilecek ilerde kullanlr. Aratrma
iin alan sondaj kuyularnda derinlik, 10.000 m civarnda olduundan bu tip imento ile
doldurulmalar uygun olmaktadr.
1.2.15. Antibakteriyel imento

Bu imento mikrobiyolojik fermantasyonu nlemek iin anti bakteriyel maddeler
kullanlarak retilen bir Portland imentosudur. Bakteriyel etkiye, gda maddesi reten
tesislerin yer betonlarnda rastlanlmaktadr. Bu gibi yerlerde, imento zerinde oluan
bakterilerle birlikte nemin varl fermantasyona yol amaktadr.
Anti bakteriyel imento su depolar, yzme havuzlarnda ve bakteri, mantar bulunan
benzer yerlerde kullanlmaktadr.
12
1.3.imentoda SiO2 Tayini

imento HCl ile kartrlrsa Fe 2 O3 ve Al2 O3 znr. Kalan artk H 2 SO4 ve HF ile
tepkimeye sokulursa silis uzaklatrlr ve ktle farklarndan silis miktar bulunur.
SiO2(k) + 4HF SiF4(g) + 2H2O
Analizin yapl
Hazrlanm imento rneinden yaklak 2 gr duyarl olarak tartlr ve 50 mllik

bir behere alnr.
Yaklak 2 gr NH4Cl rnee eklenerek iyice kartrlr.
Beherin st bir saat cam ile kapatlarak kenarndan dikkatle 20 ml deriik HCl
asit eklenir ve beherin az kapatlr.
Beherdeki tepkime tamamlannca saat cam kaldrlarak karma 1-2 damla
deriik HNO3 eklenir ve beher tekrar kapatlarak 30 dakika sre ile su
banyosunda stlr.
Karm beyaz bant szge kdndan szlr. Artk 1/20 orannda seyreltilmi
HCl zeltisi ile 2-3 kez ve scak su ile 10-20 kez ykanr. Her seferinde 3-4 ml
ykama zeltisi kullanlr.
Sznt Fe2O3 ve Al2O3 analizi iin saklanr. Szge kd katlanarak kelek
ile birlikte sabit tartma getirilmi platin veya porselen krozeye konur.
Kroze, nce hafif daha sonra kuvvetli bek alevinde stlarak szge kd
yaklr. Daha sonra 1000-1100 oCdeki alev frnnda bir saat sre ile kzdrlr.
Kroze, nce havada daha sonra desikatrde soutulduktan sonra tartlr. Bu
tartmdan, kroze bo arl karlarak SiO2 ve znmeyen madde miktarnn
toplam bulunur. Bu miktar ayn zamanda HClde znmeyen madde miktarn
verir.
Krozeye 1 ml saf su, 2 damla 1/1 orannda seyreltilmi H2SO4 eklenir. Karm
bir eker ocakta, hafif bek alevinde kurulua kadar buharlatrlr.
Bu ilemler 3 kez daha tekrarlanp artktaki silis tamamen buharlatrlarak
uzaklatrlr. Artk 1000-1100 oCdeki alev frnnda 5 dakika kzdrlr. Kroze
nce havada daha sonra desikatrde soutulduktan sonra tartlr. Bu tartm,
yukarda bulunan HCl de znmeyen madde miktarndan karlrsa silis miktar
bulunur. Bulunan bu silis miktar yardmyla imentodaki SiO2 yzdesi
hesaplanr.
13
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
imentoda SiO2 tayini yapnz.
Kullanlan ara ve gereler: Kroze, saat cam, imento, amonyum klorr, beher, der.
HCI, der. HNO3 , kl frn, su banyosu, beyaz bant szge kd, terazi
lem Basamaklar
Hazrlanm
tartnz.
imento
rneinden
neriler
2
gr
Laboratuvar nlnz giyerek
alma ortamnz hazrlaynz.
gvenlii nlemlerinizi alnz.
50 ml behere aktarnz.
Numunenin etrafa dalmamasna
dikkat ediniz.
zerine 2 gr amonyum klorr ekleyiniz ve

homojen karmasn salaynz.
Amonyum
klorrn
etrafa
sramamasna dikkat ediniz.
Beherin zerini saat cam ile kapatnz.
Cam dikkatli yerletiriniz.
14
Saat camnn kenarndan deriik HCI den 20

ml ekleyiniz.
Asit
zeltisinin
etrafa
Tepkime tamamlanncaya kadar beklemek

gerekirse 12 ml der.HNO3 asidi ekleyiniz.
Asit
zeltisinin
etrafa
Beheri su banyosunda 30 dakika stnz.
Su
banyosundaki
bitmemesine dikkat ediniz.
suyun
Karm beyaz bant szge kdnda

sznz.
Szme ilemini kurallarna uygun

yapnz.
Artk ksm 1/20 orannda seyreltilmi HCI Olabildiince

zeltisi ile 23 defa ykaynz.
ykaynz.
15
kalnty
dikkatlice
Scak su ile ykaynz.

Ykama ilemini kurallara uygun
yapnz.
Szge kd katlanarak kelek ile birlikte

sabit tartma getirilmi porselen krozeye
alnz.
Krozeye dzgn yerletiriniz.
Krozeyi nce hafif daha sonra kuvvetli bek

alevinde yaknz.
Bek alevinde dikkatli yaknz.
Krozeyi 10001100 o C deki kl etme

frnnda bir saat kzdrnz.
Krozeyi dikkatli yerletiriniz.
Scaklk kontrol yapnz.
Sreye dikkat ediniz.
16
Krozeyi desikatrde soutunuz ve tartnz.

Desikatrde kurutucuyu kontrol
ediniz.
Desikatr kapan kurallarna
uygun kullannz.
SiO2 ve znmeyen madde
hesaplaynz. Rapor hazrlaynz.
miktar
Raporunuzu retmeninize teslim

ediniz.
17
UYGULAMA FAALYET
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. gvenlii nlemlerini aldnz m?

2. Hazrlanm imento rneinden 2 gr tarttnz m?
3. 50 ml behere aktardnz m?
4. zerine 2 gr amonyum klorr eklemek ve homojen karmasn
saladnz m?
5. Beherin zerini saat cam ile kapattnz m?
6. Saat camnn kenarndan deriik HCI den 20 ml eklediniz mi?
7. Tepkime tamamlanncaya kadar beklemek gerekirse 12 ml
der. HNO 3 asidi eklediniz mi?
8. Beheri su banyosunda 30 dakika sttnz m?
9. Karm beyaz bant szge kdnda szdnz m?
10. Artk ksm 1/20 orannda seyreltilmi HCI zeltisi ile 23
defa ykadnz m?
11. Scak su ile ykadnz m?
12. Szge kd, katlanarak kelek ile birlikte sabit tartma
getirilmi porselen krozeye aldnz m?
13. Krozeyi nce hafif daha sonra kuvvetli bek alevinde
yaktnz m?
14. Krozeyi 1000 1100 o C deki kl etme frnnda bir saat
kzdrdnz m?
15. Krozeyi desikatrde soutup tarttnz m?
16.
SiO 2 ve znmeyen madde miktarn hesapladnz m?
17.
Raporunuzu yazdnz m?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
18
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
Aadakilerin hangisi Puzolanl imentolarn olumlu ynlerinden deildir?

A) lke ekonomisi asndan yararldr,
B) retim srasnda daha az evre kirlilii yaratr,
C) lk dayanmlarn nispeten dktr,
D) yi kohezyon zellii vardr,
2.
imentolarla ilgili yeni Trk standard aadakilerden hangisidir?

A) TS EN 197-1 B) TS EN 179-1
3.
C) SO EN 1900 D) TSE 197-1
Renkli imento elde etmek iin, imentonun iine toz halindeki (% 1-5 arasnda) metal
oksitlerinden oluan pigmentler eklenir. Buna gre aadaki renk ve pigment
eletirmelerinden hangisi yanltr?
A)
B)
C)
E)
Sar renk iin

Krmz renk iin
Mavi renk iin
Beyaz renk iin
Demir oksit hidrat

Krom oksit
Lazurit
Titan oksit
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz
4. ( ) Beyaz imento;Hammaddesi beyaz kil (kaolen), kalker, mermer tozu olan bir
Portland imentosudur.
5. ( ) Ultra erken dayanm yksek imento, erken dayanm istenen ve hemen hizmete
girmesi gereken birok yapda baaryla kullanlabilir
6. ( ) Alminli imentolarla retilen betonlarda Ca(OH)2 olumaz. Bu nedenle kimyasal
etkilere ok dayankldr. Yksek scaklklara kar dayankldr.
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
7. imentonun, su ile kartrlp plastik hamur durumuna geldikten bir sre sonra havada
ya da su iinde yava yava katlamas olayna .. ad verilir.
8. imento, balayclk grevini su ile tepkimeye girdikten sonra kazand iin
. olarak adlandrlr.
9. Kalker ve kil birlikte tlp dorudan frna verilirse kuru piirme sistemi, eer su
katlp amur halinde frna verilirse diye adlandrlr.
10. Ktleli kalkerler mermerlerdir. Fosil kalntlarndan oluan ve iinde % 75-90 CaCO3
bulunan amorf yapdaki kalkerlere .. denir.
19
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
20
RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Gerekli ortam
yapabileceksiniz.
salandnda
kuralna
SO3
tayini
ARATIRMA
imentoda yaplan analizler hakknda bilgi toplaynz.
SO3 tayininin gravimetrik yntemler dnda tayin edilip edilmediini aratrnz.
2. MENTODA SO3 TAYN

2.1. imentoda SO3 Tayininin Amac ve nemi
Kkrt trioksit (SO3 ); Portland imentosunun bileiminde bulunmaktadr ve arlka
% 1-2 civarnda olmaktadr. SO 3 imento iine hammaddelerden, katklardan veya kullanlan
yakttan girmektedir. Ayrca klinkere eklenen al tandan kaynaklanan SO 3 , slfo aluminat tuzlarnn olumasna neden olmaktadr.
imentoda birlememi kire, CaO, MgO ve SO3 gibi hacim genlemesi yapan
maddelerin standartlarda belirtilen miktarlarn biraz daha zerinde bulunmas rtreyi
(bzlerek atlama) nemli derecede arttrabilir. Bunlarn su ile yaptklar reaksiyon sonucu
nemli bir hacim art meydana gelir.
Ham maddelerden ve yaktlardan gelen kkrtler oksijenle birleerek;
S + O2
SO2 + O2
SO2
SO3
Tepkime dizisiyle SO3 e dnrler.

Ayrca baz metal slfat tuzlar yksek scaklklarda paralanarak SO 3 olutururlar. Bu
istenen durum deildir. SO 3 bulunan ortamlarda alkali metaller bol miktarda bulunursa,
bunlar SO3 ile birleerek yksek scaklkta ortam terk ederler.
2.2. imentoda SO3 Tayini

2.2.1. Prensibi
rnekteki kkrt zeltiye alndktan sonra baryum klorrle (BaCl2) baryum slfat
(BaSO4 ) halinde ktrlp tartlma esasna dayanr.
21
2.2.2. Kullanlan Ara Gereler
imento rnei
Terazi
Beher
Saf su
Baget
Mavi bant szge kd
Porselen kroze
Yksek dereceli frn
Desikatr
2.2.3. Kullanlan Kimyasal ve zelti
Der.HCl
2.2.4. Yapl
Analiz iin hazrlanan imento rneinden yaklak 1 gram duyarl olarak tartlr
ve 100 mllik bir behere konur. Buna saf su ve 5 ml der.HCl eklenir.
Karm stlrken bir bagetle srekli kartrlr. Bu ileme imento tam
znnceye kadar devam edilir.
zelti 50 ml ye seyreltilir ve 15 dakika kadar su banyosunda dinlendirilir.
zelti 400 mllik bir behere szlr ve sznt scak su ile 7-8 kez ykanr.
Karm su banyosunda 3 saat kadar dinlendirilir. Daha sonra mavi bant szge
kdndan szlr ve kelek ykanr.
Szge kd katlanarak iindeki BaSO4 kelei ile birlikte sabit tartma
getirilmi porselen krozeye konur. nce bek alevinde szge kd yaklr. Daha
sonra kroze alev frnnda 900 o C dolaynda kzdrlarak sabit tartma getirilir. Bu
tartmdan kroze bo arl karlarak BaSO 4 arl bulunur. Alnan rnek
miktar yardmyla % SO3 hesaplanr.
2.2.5. Hesaplama
(MASO3 = 80 g/mol ; MABaSO4 = 233 g/mol)
%SO3
M A SO3
M A BaSO4
BaSO4 tartm(g)
100 forml ile hesaplama yaplr.
rnek(g)
22
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
imentoda SO3 tayini yapnz.
Kullanlan ara ve gereler: imento rnei, beher, der HCI asit, mavi bant szge
kd, kroze, su banyosu, frn, saf su, BaCl2 ,huni, bek, desikatr.
lem Basamaklar
neriler
Analiz iin hazrlanan imentodan 1 gr

tartnz.
nlnz giyiniz, maskenizi
taknz.
imentoyu 100 ml behere koyunuz.
imentonun
dikkat ediniz.
etrafa
dalmamasna
20 ml saf su ilave ediniz.
Suyun etrafa sramamasna dikkat

ediniz.
5 ml der. HCI asit ilave ediniz.
Asit zeltisinin etrafa sramamasna

dikkat ediniz.
Oluan karm srekli kartrp bu

karma baryum klorr zeltisi ilave Kartrma ilemini dikkatli yapnz.
ediniz.
23
Karmn
salaynz.
tamamen
znmesini
Karmn homojen olmasn salaynz.
Oluan zeltiyi 50 mlye seyreltiniz ve

15 dakika su banyosunda dinlendiriniz.
Su banyosundaki suyun bitmemesine
dikkat ediniz.
zeltiyi 500 ml behere sznz.
Szme
yapnz.
ilemini
kurallarna
uygun
Kalnty scak su ile 7-8 defa ykaynz.

Olabildiince
ykaynz.
Karm su
dinlendiriniz.
banyosunda
kalnty
dikkatlice
saat Su banyosundaki suyun bitmemesine

dikkat ediniz.
24
zeltiyi tekrar sznz.
Szme
yapnz.
ilemini
kurallarna
kelei saf su ile ykaynz.
Ykama ilemini dikkatli yapnz.
Szge ktlarn katlayarak krozeye

yerletiriniz.
Krozeye dzgn yerletiriniz.
Bek alevinde yaknz.

Bek alevinde dikkatli yaknz.
Krozeyi dikkatli yerletiriniz.

Kl etme frnna yerletirerek 900 o C
Scaklk kontrol yapnz.
de 1 saat sre ile kl ediniz.
Sreye dikkat ediniz.
25
uygun
Desikatrde soutunuz.
Desikatrde kurutucuyu kontrol ediniz.

Desikatr kapan kurallarna uygun
kullannz.
Tartnz.
Tartm nceki kullandnz cihazla
yapnz.
Kullandnz
malzemeleri
temizleyerek teslim ediniz.
Temizlemelerde dikkatli olunuz.
Hesaplama yapnz.
Raporunuzu teslim ediniz.
lem
basamaklar
ve
aldnz
notlardan faydalanarak raporunuzu
hazrlaynz.
Raporunuzu
retmeninize
teslim
ediniz.
26
27
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1.
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2.
Analiz iin hazrlanan imentodan 1 gr tarttnz m?
3.
100 ml behere koydunuz mu?
4.
20 ml saf su ilave ettiniz mi?
5.
6.
5 ml der HCI asit ilave ettiniz mi?
7.
8.
Karmn tamamen znmesini saladnz m?
9.
zeltiyi 500 mllik behere szdnz m?
Evet
Hayr
Oluan karm srekli kartrarak ve baryum klorr zeltisi

ilave ettiniz mi?
Oluan zeltiyi 50 ml ye seyreltip15 dakika su banyosunda
dinlendirdiniz mi?
10. Kalnty scak su ile 7-8 defa ykadnz m?

11. Karm su banyosunda 3 saat dinlendirdiniz mi?
12. Mavi bant szge kdndan szdnz m?
13. kelei saf su ile ykadnz m?
14. Szge kdn katlayp krozeye yerletirdiniz mi?
15. Bek alevinde yaktnz m?
16. Kl etme frnna yerletirip 900 o Cde 1 saat sre ile kl ettiniz
mi?
17. Desikatrde souttunuz mu?

18. Tarttnz m?
19. Hesaplama yaptnz m?
20. Kullandnz malzemeleri temizleyerek teslim ettiniz mi?
DEERLENDRME
28
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Kkrt trioksit (SO3 ); Portland imentosunun bileiminde ktlece % ka civarnda
bulunur?
A) 1-2
B) 3-4
C) 4-5
D) 6-7
2. SO3 imento iine aadakilerden hangi yola katlmas uygun deildir?

A) Hammaddelerden
B) Katklardan
C) Kullanlan yakttan
D) Kalsiyum oksitten
3. imentoda birlememi kire ve SO3 gibi maddeler rtreyi hangi duruma getirir?
A) Azaltabilir
B) Artrabilir
4. imentoda bulunan zararl maddeler

durumlardan hangisi meydana gelir?
A)Ktle kayb
C) Deitirmez
D) Etkisi yoktur
su ile reaksiyona girdiklerinde aadaki
B) Hacim azalmas
C) Hacim artmas D)
Ktle art
5. imentoda SO3 Tayini yaparken zeltiye alnan kkrt ne halinde ktrlr?

A) BaCl2
B) BaSO 4
C) BaNO 3
D) BaCO 3
6. imentoda ktlece % SO3 tayini yaplmak isteniyor. Bunun iin 28 gram rnek alnp
gerekli ilemler yapldktan sonra krozedeki tartm miktar 1,4 gram bulunuyor. Buna
gre SO3 % miktarn bulunuz? ( SO3 = 80 g/mol; BaSO4 = 233 g/mol)
A)0, 1515
B) 1,515
C) 1,717
D) 17,17
7. 17 gram BaSO4 kelei ile birlikte sabit tartma getirilmi porselen kroze bek alevinde
yakldktan sonra kroze alev frnnda 900 o C dolaynda kzdrlarak sabit tartma
getiriliyor. Hesaplamalar yapldktan sonra ktlece % SO 3 miktar 1,85 olduuna gre
SO3 tartm miktar katr? ( SO3 = 80 g/mol; BaSO4 = 233 g/mol)
A) 0,916
B) 1,215
C) 1.678
D) 2,163
DEERLENDRME
29
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
E FAALYET-3
AMA
Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak imentoda Fe 2 O3 tayini
yapabileceksiniz.
ARATIRMA
imentoda demir tayininin baka hangi yntemlerle tayin edildiini aratrnz.
3. MENTODA FE2O3 TAYN

3.1. imentoda Fe2O3 Tayininin Amac ve nemi
Demir (III) oksit (Fe2 O3 ) Portland imentosunun bileiminde ktlece % 2- 4 civarnda
bulunur. Fazlas imentonun kalitesini drr.
Fe2 O3 hammaddelerinin ierisinde daha ok kil, eyl (shale) marn gibi oluumlarda
bulunabilmektedir. imento retim srecinde klinkerde eksiklii duyulduu zaman demir
cevheri, boksit ve pirit (FeS2 ) oluumlarnn sisteme eklenmesiyle eksiklii giderilir. Fe 2 O3
ar olduu zaman demir hidroksihidratlara dnr. Istlmasyla suyunu brakarak tekrar
Fe2 O3 haline gelir.
Demir (III) oksit daha dk scaklklarda sv faz oluturur. Bylece, istenen faz
daha dk scaklklarda meydana getirir.
3.2. imentoda Fe2O3 Tayini

3.2.1. Prensibi
zeltiye alnm ve tamamen demir (II) haline dntrlm demir iyonlarnn
potasyum dikromat ile titre edilmesi temeline dayanr.
Beher
Pipet
Terazi
Bret
Erlenmayer
Spor, kska
Spatl
30
Mezr
3.2.3. Kullanlan Kimyasal ve zeltiler
imento rnei
Der. HCl
SnCl2
HgCl2
H3 PO4
H2 SO4
Difenilamin veya baryum difenilamin slfonat indikatr
K2 Cr2 O7
3.2.4. Yapl
Analiz iin hazrlanan imento rneinden yaklak 1gr duyarl olarak tartlr ve
400 mllik bir behere konur.
Behere 40 ml saf su ve 10 ml deriik HCl eklenir. zelti stlrken imento
tamamen znnceye kadar bir baget ile kartrlr.
Scak zeltiye sar renk kayboluncaya kadar damla damla SnCl2 zeltisinden
eklenir. Daha sonra SnCl2 zeltisinin 1 ml ars eklenir. Bu ekilde demir (III)
iyonlarnn demir(II) iyonlarna indirgenmesi salanr.(NOT: Kalay (II) klorr
zeltisi; 5 gr SnCl2 nin 10 ml deriik HClde zlp 100 mlye
tamamlanmasyla hazrlanr).
zelti soutulduktan sonra 10 ml doygun HgCl2 zeltisi eklenir. Bu anda beyaz
bir bulanklk meydana gelir. HgCl2 , kalay(II) klorrn arsn kalay(IV)e
ykseltir(NOT: Doygun HgCl2 zeltisi; 6 gr HgCl2 nin saf su ierisinde
zlerek 100 mlye tamamlanmasyla hazrlanr).
zelti 1 dakika sre ile kuvvetli kartrlr ve 15 ml H3 PO4 H2 SO4 karm
eklenir. zelti saf su ile 150 mlye seyreltilir(NOT: H3 PO4 H2 SO4 karmnn
hazrlanmas iin 100lk balon jojede 15 ml deriik H3 PO4 , 15 ml deriik H2 SO4
ile kartrlr ve hacim saf su 100 mlye tamamlanr).
Difenilamin veya baryum difenilamin slfonat indikatr zeltisi hazrlanarak
bunun iki damlas zeltiye eklenir(NOT: ndikatrn hazrlanmas iin 1 gr
difenilamin alnp 100 ml deriik H2 SO4 te zlr veya 0,3 gr baryum
difenilamin slfonat alnarak 100 ml saf suda zlr).
ok duyarl olarak tartlm 2,4570 gr K2 Cr2 O7 az miktarda saf suda zlerek 1
litreye tamamlanr. Bu ekilde hazrlanan zeltinin 1mlsi 0,0004 gr Fe 2 O3 e
karlk gelir.
rnek zeltisi potasyum dikromat zeltisi ile titre edilir. ndikatr olarak
difenilamin kullanlmsa koyu mavi rengin olumasyla, baryum difenilamin
slfonat kullanlmsa koyu pembe rengin olumasyla titrasyona son verilir.
31
3.2.5. Hesaplama
Titrasyonda harcanan K2 Cr2 O7 hacmi0,004= Fe2 O3 arl
%Fe2O3
Fe2O3 arl
100
rnek arl(gr)
32
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
imentoda Fe 2 O3 tayini yapnz.
Kullanlan ara ve gereler: Platin kroze, sodyum peroksit, spatl, szge kd,
amonyum asetat, amonyak, EDTA zeltisi, variamine Blue B
lem Basamaklar
neriler
Platin kroze alnz.

taknz.
Krozenin dip ksmna 2 gr sodyum
peroksit ekleyiniz.
Sodyum peroksiti dikkatli koyunuz.
1 gr rnek imentodan tartm alnz.
Tartm kurallarna dikkat ediniz.
Spatl
yardm
salaynz.
ile
karmasn
Karmn
ediniz.
zerine 1 gr sodyum peroksit ekleyiniz.
homejen
olmasna
dikkat
Madde tartm ve ilave ilemini dikkatli

yapnz.
33
Krozeyi kl frnnda 590 oCde 30

dakika stnz.
Frn scaklna ve sreye dikkat ediniz.
Soumasn bekleyiniz.
Krozeyi soumaya brakrken dikkatli
olunuz.
500 ml behere aktarmak zere 100ml

saf
su
ekleyiniz.
znmesini
salaynz.
Su ilavesini dikkatli yapnz.
znmesini salaynz.
Beyaz bant szge kdndan sznz.
Szme dzeneini
yapnz.
kurallara
uygun
Szntden 400 ml behere 100 ml

Sznty behere dikkatli aktarnz.
alnz.
34
Saf su ile 1/1 orannda seyreltiniz.

lm dikkatli yapnz.
zerine 0,5 gr amonyum asetat ve 0,3

0,4 gr slfo salisilik asit ilave ediniz.
Madde
ilavelerinde
ve
ilemlerinde dikkatli olunuz.
Oluan zeltinin pH 1,5 oluncaya

kadar amonyak ilave ediniz.
pH iin varsa pH metre kullannz.
zeltiyi 47,5oCye kadar stnz.
Scakla dikkat ediniz.
5 6 damla Variamine Blue B

ndikatr dikkatli ilave ediniz.
indikatr ilave ediniz.
35
tartm
0,03 M EDTA ile ak sar renk

oluncaya kadar titrasyon yapnz.
Titrasyon ilemini dikkatli yapnz.
Dnm noktasn karmaynz.
Sarfiyat okuyunuz.
Sarfiyat dikkatli okuyunuz.
Kullandnz
malzemeleri
temizleyerek teslim ediniz.
Temizleme kurallarna uyunuz.

Temizlediiniz malzemeleri yerlerine
koyunuz.
Hesaplama yapnz.
Raporunuzu teslim ediniz.
lem basamaklar ve aldnz notlardan

faydalanarak raporunuzu hazrlaynz.
Raporunuzu
retmeninize
teslim
ediniz.
36
37
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1.
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2.
Platin kroze aldnz m?
3.
Krozenin dip ksmna 2 gr sodyum peroksit eklediniz mi?
4.
1 gr rnek imentodan tartm aldnz m?
5.
Spatl yardm ile karmasn saladnz m?
6.
zerine 1 gr sodyum peroksit eklediniz mi?
7.
Krozeyi kl frnnda 590 o Cde 30 dakika sttnz m?
8.
Soumasn beklediniz mi?
9.
500 ml behere aktarp zerine 100ml saf su eklediniz mi?
10. znmesini saladnz m?

11. Istp, beyaz bant szge kdndan szdnz m?
12. Szntden 400 ml behere 100 ml aldnz m?
13. Saf su ile 1/1 orannda seyreltiniz mi?
14. zerine 0,5 gr amonyum asetat ve 0,30,4 gr slfo salisilik asit
ilave ettiniz mi?
15. Oluan zeltinin pH 1,5 oluncaya kadar amonyak ilave ettiniz
mi?
16. zeltiyi 47.5o Cye kadar sttnz m?
17. 5 6 damla Variamine Blue B indikatr ilave ettiniz mi?
18. 0,03 M EDTA ile ak sar renk oluncaya kadar titrasyon
yaptnz m?
19. Sarfiyat okudunuz mu?
38
Evet
Hayr
DEERLENDRME
39
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Demir (III) oksit (Fe 2 O3 );Portland imentosunun bileiminde ktlece

civarnda bulunur.
2.
imento retim srecinde klinkerde eksiklii duyulduu zaman demir cevheri, ...
ve ..oluumlarnn sisteme eklenmesiyle eksiklii giderilir.
3.
Fe2 O3 tayininde
prensip zeltiye alnm ve tamamen demir (II) haline
dntrlm demir iyonlarnn..ile titre edilmesi temeline dayanr.
4.
Fe2 O3 tayininde rnek zelti potasyum dikromat zeltisi ile titre edilirken, indikatr
olarak difenilamin kullanlmsa.rengin olumasyla, baryum difenilamin
slfonat kullanlmsa.rengin olumasyla titrasyona son verilir.
5.
Fe2 O3 tayininde; behere 40ml saf su zerine 10 ml deriik HCl eklenip zelti stlrken
imento tamamen znp, scak zeltiye sar renk kayboluncaya kadar damla damla
SnCl2 zeltisinden eklendikten sonra SnCl2 zeltisinin 1 ml ars eklendiinde
demir.. iyonlarnn demir.. iyonlarna . salanr.
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler

doru ise D, yanl ise Y yaznz
6.
7.
(
(
) Demir (III) oksit daha dk scaklklarda kat faz oluturur.

) Fe2 O3 ar olduu zaman demir hidroksihidratlara dnr.
DEERLENDRME
40
RENME FAALYET4
RENME FAALYET-4
AMA
yapabileceksiniz.
kuralna
uygun olarak imentoda MgO tayini
ARATIRMA
imentoda magnezyum tayini ile ilgili farkl yntemler var m? Aratrnz.
4. MENTODA MGO TAYN

4.1. imentoda MgO Tayininin Amac ve nemi
Portland imentosunda bulunan MgO; MgCO 3 , kil ve eyl (shale) oluumlarnda
barnabilen dolamitten kaynaklanmaktadr.
MgO bulunmayan klinker kahverengi ya da koyu kahverengi, ondan meydana
getirilen imento da ak kahverengi ya da kahverengi olmaktadr.
MgO ieren klinkerler koyu gri renkte, ondan retilen imentolar ise ak gri ya da gri
renkte bir grnm sergilemektedirler. Her iki durumda da ayrca ok hafif yeil renk
vermektedir.
Magnezyum oksit imento yapmnda ok yksek scaklklara stlmamsa suyla
abuk tepkimeye girerek hidrate olurlar.
Magnezyum oksit (MgO) Portland imentosunun bileiminde bulunmaktadr ve
arlka % 0,5-3 civarnda olmaktadr. TS EN 197-1'e gre MgO muhtevas ktlece %5den
fazla olmamaldr.Portland imentosunda MgO miktar % 5i gememelidir denmesinin
nedeni; MgO miktarnn % 2yi geen ksm serbest kalr ve serbest kalan MgO su ile
tepkimeye girerek;
MgO + H2O
Mg(OH)2 oluturur.
Oluan Mg(OH)2 , hacimsel olarak MgOten daha fazla yer kaplayacandan zamanla
genlemelere ve betonda atlamalara neden olmaktadr.
4.2. imentoda MgO Tayini

4.2.1. Prensibi
imento rneindeki magnezyumun peroksit eritii ile zeltiye alnarak, ayarl
EDTA zeltisi ile edeerlik noktasna kadar titre edilmesi esasna dayanr.
41
Platin veya porselen kroze

Spatl
Behere
Baget
Buzlu souk su
Beyaz bant szge kd
Terazi
Pens
Spor, kska, cam huni
Yksek dereceli frn
Sodyum peroksit
Tri etanol amin
Der. NH3
Metiltimol mavisi indikatr
0.03 M EDTA zeltisi
Ykama zeltisi (20 ml der. NH3, 10 gr amonyum nitrat ve 80 ml su ile
hazrlanr)
4.2.4. Yapl
Platin kroze alnarak dip ksmna 2 gr sodyum peroksit eklenir.

zerine 1 gr rnek imentodan tartm alnr.
Spatl yardm ile kartrlarak zerine 1 gr sodyum peroksit eklenir.
Kroze kl frnnda 590 0Cde 30 dakika stlr.
Soutulan krozeye 100 ml saf su ilave edilerek 500 ml behere aktarlr.
Kartrlarak karmn znmesi salanr.
Istlarak beyaz bant szge kdndan szlr.
Szntden 400 ml behere 100 ml alnr ve 50 ml saf su ilave edilir.
zerine 50 ml tri etanol amin ilave edilir.
pH 10,5 oluncaya kadar amonyak ilave edilir.
0,1 gr metiltimol mavisi indikatr ilave edilir.
0.03 M EDTA ile mavi renk renksizlie dnnceye kadar titre edilir.
Sarfiyat okunarak hesaplama yaplr.
4.2.5. Hesaplama
Volmetrik analiz olarak yaplan tayinin hesaplamas kompleksometride olduu gibi
yaplr.
%MgO
F.S.N.E
100
1000.rnek(g)
E= Ma MgO = 40 g
42
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
imentoda MgO tayini yapnz.
Kullanlan ara ve gereler: Platin kroze, sodyum peroksit, spatl, szge kd,
amonyak, EDTA zeltisi
lem Basamaklar
neriler
Platin kroze alnz.

taknz.
Krozenin dip ksmna 2 gr sodyum peroksit
ekleyiniz

Tartm dikkatli yapnz.
Spatl yardm ile karmasn salaynz.

Karmn homojen olmasna dikkat
ediniz.
zerine 1 gr sodyum peroksit ekleyiniz

Madde tartm ve ilave ilemini
dikkatli yapnz.
.
43
Krozeyi kl frnnda 590 oCde 30 dakika

stnz.
Frn scaklna ve sreye dikkat
ediniz.
Soumasn bekleyiniz.
Krozeyi
soumaya
dikkatli olunuz.
brakrken
500 ml behere aktarmak zerine 100ml saf

su ekleyiniz.
znmesini salaynz.
znmesi salaynz.
zme srasnda maddeyi dar
sratmaynz.
Istmak ve beyaz bant szge kdndan

sznz.
Szme dzeneini kurallara uygun
yapnz.
Sznty
aktarnz.
Szntden 400 ml behere 100 ml alnz.
44
behere
dikkatli
zerine 50 ml saf su ilave ediniz.

Madde ilavelerinde ve tartm
zerine 50 ml tri etanol amin ilave ediniz.
Madde ilavesini dikkatli yapnz.
pH n 10,5 oluncaya kadar amonyum

hidroksit ( 1+1)ilave ediniz.
pH iin varsa pH metre kullannz.
0,1 gr metiltimol mavisi indikatr ilave

ediniz.
0.03 M EDTA ile mavi renk renksizlie

dnnceye kadar titre ediniz.
45

Sarfiyat okuyunuz.
Hesaplama yapnz.

Temizlediiniz
malzemeleri
yerlerine koyunuz.
46
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1.
gvenlii nlemlerini aldnz m?
2.
3.
4.
5.
Evet
Hayr

6.
7.
8.
500 ml behere aktarp, zerine 100 ml saf su eklediniz mi?
9.
znmesi saladnz m?
10. Istp, beyaz bant szge kdndan szdnz m?

12. zerine 50 ml saf su ilave ettiniz mi?
13. zerine 50 ml tri etanol amin ilave ettiniz mi?
14. PH n 10,5 oluncaya kadar amonyum hidroksit (1+1) ilave
ettiniz mi?
15. 0,1 gr metiltimol mavisi indikatr ilave ettiniz mi?
16. 0.03 M EDTA ile mavi renk renksizlie dnnceye kadar titre
ettiniz mi?
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
47
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Portland imentosunda bulunan MgO; kaynaklanmaktadr.
2.
MgO bulunmayan klinker ya da . dedir.
3.
MgO bulunmayan klinkerden meydana getirilen imento . ya da

olmaktadr.
4.
MgO ieren klinkerler . dir.
5.
MgO ieren klinkerler meydana getirilen imentolar ya da bir

grnmdedir.
6.
Magnezyum oksit imento yapmnda ok yksek scaklklara stlmamsa..

abuk tepkimeye girerek .. olurlar.
7.
Magnezyum oksit Portland imentosunun bileiminde ktlece

civarnda olmaktadr.
8.
Portland imentosunda MgO miktarnn % 2yi geen ksm serbest kalr ve serbest
kalan MgO su ile tepkimeye girerek; .. oluturur.
9.
Portland imentosunda; Mg(OH)2 (magnezyum hidroksit) ok olursa betonda

zamanla . ve neden olur.
DEERLENDRME
48
RENME FAALYET5
AMA
RENME FAALYET-5

yapabileceksiniz.
kuralna
CaO
tayini
ARATIRMA
imentoda kalsiyum tayini ile ilgili farkl yntemler var m? Aratrnz.
5. MENTODA CAO TAYN

5.1. imentoda CaO Tayininin Amac ve nemi
CaO (Kire ta) Portland imentosunun bileiminde en ok bulunan ve ktlece % 63 67 civarndadr.
imento yapsnda bulunan SiO 2 , Al2 O3 , Fe2 O3 ile birlemeyen, faz oluturmayan
CaO, klinkerde serbest CaO olarak kendini gsterir. Burada bulunan CaO su ile birleerek;
CaO + H2O
Ca(OH)2 e dnr.
imentolar betona dnrken serbest CaO zamanla su ile birleerek hacimsel olarak
fazla olan Ca(OH)2 oluur. Bu da zamanla hacim genilemesine ve atlamalara neden olur.
5.2. imentoda CaO Tayini

imentonun ana maddelerinden olan kalsiyum miktarnn bilinmesi imento kalitesi
asndan olduka nemlidir.
5.2.1. Prensibi
imento rneindeki kalsiyumun peroksit eritii ile zeltiye alnarak, ayarl EDTA
zeltisi ile edeerlik noktasna kadar titre edilmesi esasna dayanr.
Platin veya porselen kroze

Spatl
Behere
Baget
Buzlu souk su
Beyaz bant szge kd
Terazi
49
Pens
Spor, kska, cam huni
Yksek dereceli frn
Sodyum peroksit
Tri etanol amin
NaOH zeltisi
Kalkon indikatr
0.03 M EDTA zeltisi
Ykama zeltisi (20 ml der. NH 3 , 10 gr amonyum nitrat ve 80 ml su ile
hazrlanr)
5.2.4. Yapl
Platin kroze alnarak dip ksmna 2 gr sodyum peroksit eklenir.

zerine 1 gr rnek imentodan tartm alnr.
Spatl yardm ile kartrlarak zerine 1 gr sodyum peroksit eklenir.
Kroze kl frnnda 590 0 Cde 30 dakika stlr.
Soutulan krozeye 100 ml saf su ilave edilerek 500 ml behere aktarlr.
Kartrlarak karmn znmesi salanr.
Istlarak beyaz bant szge kdndan szlr.
Szntden 400 ml behere 100 ml alnr ve 50 ml saf su ilave edilir.
zerine 50 ml tri etanol amin ilave edilir.
pH 12,5 oluncaya kadar sodyum hidroksit zeltisi ilave edilir.
0,1 gr kalkon indikatr ilave edilir.
0.03 M EDTA ile renk parlament mavisi oluncaya kadar titre edilir.
Sarfiyat okunarak hesaplama yaplr.
5.2.5. Hesaplama
Volmetrik analiz olarak yaplan tayinin hesaplamas kompleksometride olduu gibi
yaplr.
%CaO
F.S.N.E
100
1000.rnek(g)
E= Ma CaO = 56 g
50
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
imentoda CaO tayini yapnz.
Kullanlan ara ve gereler: Platin kroze, imento, sodyum peroksit, spatl, beyaz
bant szge kad, tri etanol amin, sodyum hidroksit, kalkon indikatr EDTA zeltisi,
beher
UYGULAMA FAUYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Platin kroze alnz.

Laboratuvar nlnz giyerek
gvenlii nlemlerinizi alnz.
Krozenin dip ksmna 2 gr sodyum peroksit
ekleyiniz.

Tartm dikkatli yapnz.
Spatl yardm ile karmasn salaynz.

Karmn homojen olmasna dikkat
ediniz.
zerine 1 gr sodyum peroksit ekleyiniz.

Madde tartm ve ilave ilemini
dikkatli yapnz.
51
Krozeyi kl frnnda 590 o Cde 30 dakika

stnz.
Frn scaklna ve sreye dikkat
ediniz.
Soumasn bekleyiniz.
Krozeyi
soumaya
dikkatli olunuz.
brakrken
500 ml behere aktarmak zerine 100ml saf

su ekleyiniz.
znmesini salaynz.
znmesini salaynz.
zme srasnda maddeyi dar
sratmaynz.
Beyaz bant szge kdndan sznz.
Szme dzeneini kurallara uygun

yapnz.
Szntden 400 ml behere 100 ml alnz.

Sznty
aktarnz.
52
behere
dikkatli
zerine 50 ml saf su ilave ediniz.

Madde ilavelerinde ve tartm
zerine 50 ml tri etanol amin ilave ediniz.
Madde ilavesini dikkatli yapnz.
PH n 12,5 oluncaya kadar

hidroksit ilave ederek ayarlaynz.
sodyum
PH ayarlamas iin varsa pH metre

kullannz.
0.1 gr kalkon indikatr ilave ediniz.

0.03 M EDTA ile renk parlament mavisi

oluncaya kadar titrasyon yapnz.
Sarfiyat okuyunuz.
53
Hesaplama yapnz.
Temizlediiniz
malzemeleri
yerlerine koyunuz.
54
KONTROL LSTES
Deerle ndirme ltleri
1.
gvenlii nlemlerini aldnz m?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
500 ml behere aktarp zerine 100ml saf su eklediniz mi?
Evet
Hayr
10. znmesi saladnz m?

11. Istp beyaz bant szge kdndan szdnz m?
13. zerine 50 ml saf su ilave ettiniz mi?
14. zerine 50 ml tri etanol amin ilave ettiniz mi?
15. PH n 12,5 oluncaya kadar sodyum hidroksit ilave edip
ayarladnz m?
16. 0.1 gr kalkon indikatr ilave ettiniz mi?.
17. 0.03 M EDTA ile renk parlament mavisi oluncaya kadar
titrasyon yaptnz m?
DEERLENDRME
55
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. CaO (Kire ta) Portland imentosunun bileiminde ktlece .
civarndadr.
2. ., imento yapsnda bulunan SiO2, Al2O3, Fe2O3 ile birlemez.
3. CaO su ile birleerek hacimsel olarak fazla olan . oluur.
4. Portland imentosunda; (kalsiyum hidroksit) ok olursa
betonda zamanla genleme ve .. neden olur.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
56
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
1. imentoda Fe2 O3 Tayini; zeltiye alnm ve tamamen demir (II) haline
dntrlm demir iyonlarnn . ile . edilmesi temeline dayanr.
2. imentoda SO3 Tayini; rnekteki kkrt zeltiye alndktan sonra
ile halinde ktrlp tartlma esasna dayanr.
3. imentoda SiO2 Tayininde imento HCl ile kartrlrsa Fe 2 O3 ve Al2 O3 znr.
Kalan artk H2 SO4 ve HF ile tepkimeye sokulursa.. uzaklatrlr ve
silis miktar bulunur.
4. imentoda MgO Tayini imento rneindeki magnezyumun . ile zeltiye
alnarak, ayarl EDTA zeltisi ile kadar titre edilmesi esasna dayanr.
5. imentoda CaO Tayini; imento rneindeki kalsiyumun ile zeltiye
alnarak, zeltisi ile edeerlik noktasna kadar titre edilmesi esasna
dayanr.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
57
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
C
A
B
DORU
DORU
DORU
PRZ
HDROLK BALAYICI
YA PRME SSTEM
RENME FAALYET-2
1
2
3
4
5
6
7
A
D
A
B
C
C
A
RENME FAALYET-3
1
2
3
4
5
6
7
% 2-4
BOKST / PRT
POTASYUM DKROMAT
KOYU MAV / KOYU PEMBE
III / II / NDRGENMES
YANLI
DORU
58
RENME FAALYET-4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
DOLAMTTEN
KAHVERENG /
KOYUKAHVERENK
AIKKAHVE /
KAHVERENG
KOYUGR RENKTE
AIK GR / GR RENKTE
SUYLA / HDRATE
%0,5-3
Mg(OH)2 (MAGNEZYUM
HDROKST)
GENLEME / ATLAMA
RENME FAALYET-5
1
2
3
4
1
2
3
4
5
% 63-67
CaO
Ca(OH)2
GENLEME/ATLAMALARA
MODL DEERLENDRME
POTASYUM DKROMAT /
TTRE
BARYUM KLORR /
BARYUMSLFAT
SLS / KTLE FARKINDAN
PEROKST ERT /
EDEERLK NOKTASINA
PEROKST ERT / AYARLI
EDTA
59
KAYNAKA
N Hayri, Yap Malzemesi 4 (imento), Pamukkale niversitesi, 2007.

DEMR Mustafa, ahide DEMRC, Ali USANMAZ, Analitik Snai Kimya
Laboratuvar, Devlet Kitaplar, Ankara, 2001.
GER Cengiz, imento Kimyas, Dnya Yaynclk, 2009.
60

Çimento Analizleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Çimento Analizleri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çimento Analizleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

UYGULAMA FAALYET .......................................................................................33

Bu modl; imentoda SiO2 , SO3 ,Fe2 O3 ,MgO ve CaO

imento analizleri yapmak

Gerekli ortam salandnda

uygun olarak imentoda

evrenizde kullanlan imento eitlerini ve nerelerde kullanldklarn aratrp

tlm durumda fndk byklnde olan ve Klinker ad verilen bu maddeye %

1.2. imento eitleri

CEM I : Portland imentosu

Bu ana tipler Tablo 1.1 de gsterilen toplam 27 imento tipini kapsamaktadr.

Ana imento tipi,

Portland imentosu klinkeri oran,

kinci ana bileen,

Standart dayanm snf (28 gnlk) ve erken dayanm kazanma hz dikkate

Ana bileen, (rnek, Portland imentosu klinkeri);

Priz ayarlayc, (rnek, kalsiyum slfat, alta)

Kimyasal katklar, (rnek, pigmentler, hava srkleyici katklar).

Tablo 1.1: Yeni imento Tipleri

yrrle girmi standartlardaki (TS 12139 12144) imentolar ile TS EN 197-1deki

Tablo 1.2: Yrrlkten kalkacak olan imentolarn TS EN197-1'deki benzerleri

1.2.1. Portland imento

CEM I 32.5 (Normal Portland imentosu)

Yksek dayanml imentolar ( CEM I 42.5 ve CEM I 52.5),

Daha fazla kalker ierirler ve daha ince tlmlerdir.

Resim1.3: Portland imento

Tablo1.3.Porland imentosunun iindeki bileiklerin yzde aralklar

1.2.2. Normal Portland imentosu

1.2.3. Ultra Erken Dayanm Yksek imento

1.2.4. Dk Isl Portland imentosu

1.2.5. Cruflu imentolar

1.2.6. Alminli imentolar

1.2.7. Uucu Kl imentolar

1.2.8. Portland Puzolanl imento

lke ekonomisi asndan yararldr,

lk dayanmlarn nispeten dktr,

Daha iyi bakm gerektirir,

Souk blgelerde daha dikkatli kullanm gerektirir,

ok ince trasla tlm imentolarda erken rtre olay fazladr.

1.2.9. Beyaz imento

1.2.10. Renkli imentolar

1.2.11. Slfata Dayankl imentolar

1.2.12. Erken Dayanm Yksek imentolar

1.2.13. Hidrofob imentolar

1.2.14. Oil-Well imentosu

1.2.15. Antibakteriyel imento

1.3.imentoda SiO2 Tayini

Hazrlanm imento rneinden yaklak 2 gr duyarl olarak tartlr ve 50 mllik

zerine 2 gr amonyum klorr ekleyiniz ve

Beherin zerini saat cam ile kapatnz.

Cam dikkatli yerletiriniz.

Saat camnn kenarndan deriik HCI den 20

Tepkime tamamlanncaya kadar beklemek

Beheri su banyosunda 30 dakika stnz.

Karm beyaz bant szge kdnda