Napisao: Jovo Pavlovi

ELEKTROMAGNETNA INDUKCIJA
I
SAMOINDUKCIJA
Da bi se mogao objasniti proces elektromagnetna indukcija i samoindukcija, mora se poi od
osnovne i poznate stabilne forma materije. Stabilna forma materije je elektromagnetna forma koju
ima svaka estica koju zovemo fundamentalno svojstvo materije. Ovako svojstvo imaju sve
materijalne estice idui od fotona do galaksija. Na slikama dolje prikazani su osnovni oblici
elektromagnetnih formi materije.
Slika 1. a, b, c

a
b
c
Slika a, predstavlja osnovni oblik elektromagnetne forme sa jednom zatvorenom elek. spiralom.
Slika b, predstavlja osnovni oblik sa magnetnom jezgrom i sa skrivenim zatvorenim spiralama.
Slika c, predstavlja osnovni oblik sa vie otvorenih elek. spirala sa jezgrom, ili bez jezgre.
Slika 2.

Slika 2. prikazuje transformator sa primarnim i sekundarnim kalemovima, sa zajednikom

zatvorenom jezgrom, ili ramom. Dolaskom elek. struje u primarni kalem javljaju se magnetni
prstenovi kao na slici 1. c. Prstenovi koji se nalaze u kalemu su zatvoreni i ne mogu iz njega izai,
a oni oko kalema su slobodni. Slobodni prstenovi ele da se zatvore preko rama od limova
feromaterijala ije su magnetne osobine sline i srodne. Na tom putu oni moraju presjei ice
sekundarnog kalema. Na taj nain se indukuju elek. struja u sekundarnom kalemu. Taj se proces
zove indukcija.
Slika 3.

Ova slika prikazuje poetak indukovanja elektrine struje u sekundarnom kalemu.

Slika 4.

Slika prikazuje procesa zavretka indukovanja elektrine struje u sekundarnom

kalemu.
Slika 5.

Slika. prikazuje poetak samoindukcije elektrine struje u sekundarnom kalemu.

Samoindukcija nastaje u momentu kada naizmjenina struje u primarnom kalemu bude u nultoj
taki. Tada se magnetni prstenovi vraaju iz sekundarnog u primarni kalem.. Izlazei iz
sekundarnog kalema oni moraju presjei ice sekundarnog kalema, ali sa druge unutarnje strane
ica kalema. Ovaj se proces naziva samoindukcija jer je presijecanje ica zapoelo sa suprotne
unutarnje strane sekundarnog kalema. Povratak prstenova na svoje prvobitna mjesta uzrokovano je
tenjom da prstenovi ostanu u prvobitnom i stabilnom stanju materije.
Na ispruenoj bakrenoj ici ( sl. 6. bez i jednog namotaja, ili spirale) magnetni prstenovi stvaraju
magnetne obrueve uzdu i oko cijele ice. Ovi prstenovi ne mogu napustiti elektroprovodnik jer su
2

povezani u lanac u obliku magnetnog obrua. Nauka ove prstenove naziva magnetno polje oko
strujnog vodia.
Slika 6.

Slika 6. prikazuje izgled magnetnih prstenova na ispruenoj bakrenoj ici

Kada se ispruena bakrena ica savije u obliku spirale, tada dio magnetnih prstenova ostaje
u spirali, a drugi je izvan nje, pa se dobije oblik magnetnih prstenova kao na slici 1. c.
Ako se krajevi ice sastave, onda se dobije oblik kao na slici 1. a.
Proces stvaranja magnetnih prstenova oko bakrene ice moe se lako objasniti ako se analizira
elektronska konfiguracija atoma bakra, ili vodia elektrine struje.
Analiza elektronske konfiguracije atoma bakra.
Analizirajui strukturne osobine diamagneta: bakar, zlato i drugi slini materijali, konstatovano je
sljedee: Kad bakrenu icu dodirne magnetna linija koja se nalazi izmeu dva magnetna pola, na
njenoj povrini se formira magnetni obru u obliku magnetnog prstena. U kalemu se indukuje
struja kada se pomjeraju elektroni zajedno sa njegovim magnetnim orbitalama N1. Kod bakrene
ice, prije dolaska elek. struje, prstenovi su bili pokriveni posljednjim orbitalama atoma N1 koji su
nakon potiskivanja elektrona i njihovih prstenova ostali otkriveni.
Elektronska konfiguracija atoma bakra: Cu = K2, L8, M18, N1.
Elektronska konfiguracija atoma nikla: Ni = K2, L8, M16, N2.
Kada se uslijed dejstva elelektromotorne sile potisnu labilni elektroni i njihove orbitale N1 sa
povrine atoma bakrene ice, na njoj trenutno ostane samo Cu' = K2, L8, M18. Obzirom da je ova
konfiguracija nestabilna, formira stabilna elektronska konfiguracija orbitala u atomu:
M18 M16 + N2. Zatim nastaje nova konfiguracija atoma bakra: Cu'' = K2, L8, M16, N2 koja je
identina elektronskoj konfiguraciji atoma nikla, ali je masa i broj protona i neutrona ostao isti kao
to je i ranije bio kod atoma bakra, ali sa tom razlikom to je jedan proton trenutno ostao bez svog
elektrona i svoje orbitale, pa je dolo do saimanja atoma koji su formirali ovaj plat. Ovaj plat ima
istu ulogu kao i oni limovi u jezgrama transformatora i elektromotora. Zbog toga novonastala
konfiguracija atoma vie nije kao kod nikla, niti je kao kod bakra, nego je to neka vrsta nestabilnog
stanja. Taj magnetni jastuk na bakrenoj ici formirao se pod uticajem elektromotorne sile. Ovo
trenutno otkrivanje vanjskog omotaa na povrini bakrene ice nije vie ono to je bakar ranije
imao, nego je sada nastala drugaija elektronska konfiguracija u M i N orbitalama atoma bakra.
Otkrivena povrina orbitale M na bakrenim icama je postala "niklovana ili magnetnojastuna" povrina koja slui kao sredstvo za transformaciju magnetnih prstenova po bakrenoj ici
kao to je to kod transformatora ili elektromotora.
Pod uticajem magnetnog spina elektrona orbitala N1 nastavljaju da se kree tamo-amo kao klatno,
vrei prenoenje energije uzdu bakrene ice. Njihov smjer je zavisan od toga sa koje je strane je
presijecanje zapoeto. Kretanje e imati onaj smjer kojeg imaju spinovi magnetnih prstenova.
Kretanje elektrona e biti zavisno od spina magnetnih prstenova, a to znai da je njihovo kretanje
suprotno, ili bolje reeno, kretanje magnetnih prstenova je suprotno kretanju elektrona.
Kada su ukrueni magnetni prstenovi u magnetnom jezgru , onda e sa tretirane povrine biti
potisnuti elektroni. A ako su ukrueni elektroni (omski otpor) kretati e se magnetni prstenovi pod
uticajem vlastitog spina.
3

SAETAK
Poznato je da se energija prenosi sa jednog mjesta na drugo putem primopredaje impulsa sa jedne
na drugu esticu. Telefonski razgovor se prenosi impulsno putem ice, ili putem elektromagnetnih
talasa. To znai da se masa ne kree sa talasom, nego se samo energija prenosi posredstvom estica
koje se nalaze na povrini ice, ili koje se nalaze u vazduhu. Pomjeranje mase je impulsno, trenutno
i vrlo kratko koje je slino brzom treperenju.
Zbog toga se energija prenosi velikom brzinom koja je bliska brzini svjetlosti. U nae ulo sluha
titrajni impulsi dospijevaju putem talasa i predaju se mozgu putem impulsa, pa se tu deifruje kao
glasovni zvukovi.
Kretanje mase je ogranieno brzinom mase. To je zbog toga to svaka masa raste porastom njene
brzine. Ako je brzina mase vea od Vn = C ( konstanta fine strukture), ona progresivno
poveava svoju tromost.