KPT

ovjek praistorijskog perioda ivi u peinama, otkriva vatru i koristi kamen za orua i
oruja, nastanjuje toplije krajeve Sredozemlja i Sjeverne Afrike.
Sve do oko 40 000 g.p.n.e. kamene rukotvorine su grube, neobraene, nastale
cijepanjem, udaranjem, razdvajanjem. Tek oko 40 000g.p.n.e. dogaa se preokret i
nastaje prva praistorijska umjetnost. Njeni pojavni oblici su raznovrsni, a prema
dananjim kriterijumima se mogu podijeliti na vajarska i slikarska djela. Zajednicko im
je da su sva ta djela srodna i u vrlo razlicitim geografskim prostorima.

Najstarija ostvarenja praistorijskog ovjeka pripadaju vajarstvu. To su obino male

figurine koje predstavljaju boginje plodnosti, boginje-majke, a nazivaju se i paleolitske
venere.

KPT
Poznati primjer je
Vilendorfska Venera (24-22000 p.n.e),
pronaena kod Willendorf-a u Austriji.

Kulturna ponuda u turizmu

Peinski crtei najvjerovatnije su predstavljali pokuaj praistorijskog ovjeka da objasni
opasan svijet koji ga okruuje, najee su to bile predstave lova i ivotinja koje se
love, ali postoje i teorije koje oslikane peine tumae kao svetilita u kojima su
obavljani drevni obredi primitivne rtvene magije.. Najvei broj teoretiara slae se da
je ovjek stvarao upravo iz potrebe da stvara, da kroz stvaranje iskae svoje misli i
strahove.

Praistorijski ovjek slikao je ugljenisanim komadom drveta ili zailjenim komadom kosti,
koristei boje pripravljene od zemlje - crveni, uti ili smei oker koji se mijeao sa ai
ili ivotinjskom mau.

Kulturna ponuda u turizmu

Najstariji pronaeni crtei nalaze se u peini ove (Chauvet) u Francuskoj. Ovi peinski
crtei otkriveni su 1994. godine. Neke analize pokazuju da ovi crtei mogu biti stari i
do 35000 godina.

Kulturna ponuda u turizmu

Ranjeni bizon
Altamira peina panija
15000-10000 pne

Kulturna ponuda u turizmu

Najznaajnijem praistorijsko nalazite u Crnoj Gori je lokalitet Crvena stijena, iz doba paleolita.
Peina Crvena stijena se nalazi iznad lijeve obale rijeke Trebinice, danas Bilekog jezera, u
neposrednoj blizini sela Petovia, na samoj granici Crne Gore sa Hercegovinom. Arheoloki
materijal pronaen u Crvenoj stijeni sainjavaju uglavnom kamene alatke razliitih tipova i oblika.
Samo su u slojevima koji pripadaju mezolitu i neolitu pronaene alatke napravljene od kosti, i
ostaci keramikih sudova.

U Boki kotorskoj nalazi se praistorijski lokalitet Lipci datiran na X vijek prije nove ere.
Na jednoj okomitoj stijeni nalaze se crtei koji predstavljaju scenu lova na jelene, a raeni su
specifinom skeletnom stilu.
Novim istraivanjima utvreno je da ovi crtei pripadaju kulturi Val Camonica prisutnoj na sjeveru
Italije.

Kulturna ponuda u turizmu

Kulturna ponuda u turizmu

U periodu neolita sa promjenom klime u Evropi nakon ledenog doba dolazi do promjene naina
ivota, ljudi grade prve stalne naseobine i nomadski lovaki nain ivota polako zamjenjuju
zemljoradnikim. U tom ljudi ovladavaju novim tehnologijama na prijmjer, upotrebom
ilovae, za izradu grnarije, u poetku sirove a kasnije peene na otvorenom plamenu.
Karakteristian spomenik neolitske kulture na
Britanskim ostrvima je Stounhed (Stonehenge)
nastao oko 2000. godine p.n.e. Ovaj megalitski
spomenik je imao obrednu i kultnu funkciju
vezanu za kult sunca, promjene
godinjih doba, rituale plodnosti.

Kulturna ponuda u turizmu

Sa razvojem prvih civilizacija moemo pratiti veliki procvat umjetnikog stvaralatva. U
dolinama velikih rijeka u Egiptu i u Mesopotamiji arheolozi su otkrili umjetnika djela
koja svjedoe o monumentalnoj arhitekturi, vajarstvu i slikarstvu antikog perioda, da
bi neto kasnije kod Mediteranskih civilizacija ove umjetnike forme doivjele vrhunce
u svom razvoju koje milenijumima kasnije postaju inspiracija za nove umjetnike
epohe i izraze.

U starom Egiptu pored velianstvenih arhitektonskih spomenika o kojima smo govorili,

postoji snano razvijeno zidno slikarstvo koje je blisko povezano sa hijeroglifskim
pismom i esto zajedno sa njim ini istorijske, religijske i obredne likovne predstave.

Kulturna ponuda u turizmu

Crte ljudske figure u Egipatskoj umjetnosti nije bio realistian, ve prije simbolina
ematska predstava koja je imala religijsku funkciju i precizna pravila po kojima se
crtalo nisu se mijenjala stotinama godina

Figure uvijek imaju tamne konture koje su ispunjavane bojom.

Kod ljudskih figura u egipatskom slikarstvu imamo jasno izraena geometrijska pravila
prikazivanja kanon kod koga je ljudska figura podijeljena na 18 dijelova. Glave su
uvjek predstavljene u profilu, trup u anfasu, a noge i stopla ponovo iz profila. Egipatski
umjetnik nije pokuavao da postigne efekat dubine i trodimenzionalnosti, odnosno nije
koristio zakone perspektive, ve su svi ljudi i predmeti predstavljeni u istoj ravni,
paralelnoj posmatrau.

Kulturna ponuda u turizmu

Kulturna ponuda u turizmu

Skulptura dobija zadatak da vajarskim formama otjelotvori boansku vlast na
zemlji predstavljajui faraone. Statue se postavljaju na sveta i kultna mjesta,
hramove i kraljevske grobnice.
Skulpture sakralnog karaktera su, po starim Egipanima, posjedovale
natprirodne moi.
Svaka figurativna prestava bila je podreena strogim pravilima koja nisu mogla
biti mijenjana, propisanim od strane visokih svetenika i samih faraona.
Likovi faraona uvijek imaju idealizovane crte lica.
Statue su stavljane u grobnice kao zamjena za tijelo; one su garantovale
besmrtnost pokojnika i zato su, kao i arhitektura, kubicnih oblika, masivne i
stabilne. Klesane u jednom bloku kamena, one su manje predstava odreene
licnosti, a vie odraz vjecnog i neprolaznog ivota u onostranom, predstava
covjeka izvan prostora i vremena

Kulturna ponuda u turizmu

Faraon Kefren (IV dinastija, oko 2590 p.n.e.)

KPT
Umjetnost Mesopotamije Umetnost koja se razvijala u meurjecju Tigra i Eufrata, tj. u Mesopotamiji od priblino
4000. do 539. godine pre n.e.

U dolini Tigra i Eufrata nema kamena i zato je u arhitekturi od najstarijih, sumerskih

vremena koriena opeka koja je, istovremeno, bila i materijal za slikovno, a kasnije
za klinasto pismo. Kao graevinski materijal, opeka je tronija od kamena tako da je
ocuvano malo arhitektonskih spomenika. Upotreba opeke, meutim, navela je
graevinare u Mesopotamiji na konstrukciju luka, svoda i kupole.

Kulturna ponuda u turizmu

Sumerska civilizacija izgradila je velianstvene gradove (Ur, Uruk, Laga) sa monim
odbrambenim zidinama. Na ulazu u grad Vavilon nalazila se grandiozna kapija boginje Itar
koja se danas nalazu u Berlinskom muzeju Pergamon gdje je u cjelosti preneena.

Kulturna ponuda u turizmu

Kapija je obloena ciglom sa intenzivno plavom glazurom, i ukraena figurama bikova i zmajeva
kao i kompozitnim biem koje predstavlja samu boginju Itar.
Za Sumersku umjetnos karakteristina su kompozitna bia, simboline skulpture koje su spajale
ljudske i ivotinjske osobine.
U ovom periodu imamo i vrlo prisutne reljefe u kamenu,
kao i sauvane bronzane maske i statue sumerskih kraljeva.

Kulturna ponuda u turizmu

Krit je bio bogata i napredna ostrvska drava sa civilizacijom koja je visoko vrijednovala
svoj umjetniki izraz i svoje stvaralatvo. U velikim gradovima-palatama kritskih
kraljeva nailazimo na bogato dekorisane oslikane zidove koji svjedoe o skladnom
odnosu Kriana sa svojom okolinom, prirodom, morem.
U radionicama grnari ve koriste grnarsrki toak,
oblikovali su posude savrenih oblika, za
svakodnevnu upotrebu i trgovinu. Ukrasi na grnariji
su takoe najee bile predstave morske faune, ali
i boanstva Boginje Majke, koju su stari Kriani
oboavali kao princip plodnosti, boanstvo koje
daruje hranu, razmnoava biljke i ivotinje, daruje djecu.

Kulturna ponuda u turizmu

Kritsku umjetnost karakteriu nepravilne talasaste linije, ivi dinamini oblici.

Kulturna ponuda u turizmu

Na Kritu je takoe kao motiv u vizuelnim umjetnostima, slikarsvu i skulpturi esto koriten bik
koji predstavlja plodnost i snagu. Ova ivotinja je ritualno rtvovana ali i prisutna u igrama i
nadmetanjima imala je veliki religijski i drutveni znaaj.

Kulturna ponuda u turizmu

U staroj Grkoj razvijala se umjetnost koja je nastajala kao izraz novog humanistikog
poimanja drutva uopte. Gradovi drave kojima vlada aristokratija, obrazovana i
oduevljena umjetnou.
Od grckog slikarstva iz arhajskog perioda ocuvano je samo slikarstvo na vazama, tj. na
keramici. Ono je pratilo razvoj monumentalnog slikarstva, od koga nita nije ocuvano.
Ukraavanje se svodi na geometrijsku ornamentiku, kojom su ispunjene vodoravne
trake oko suda.
U vajarstvu se ovo opte drutveno usredsreivanje na ovjeka preslikava u statue koje
ga prikazuju u punoj snazi i ljepoti.

Kulturna ponuda u turizmu

Najstarije grke statue potiu iz arhajskog perioda i imaju strukturu koja se zasniva na
tradiciji egipatskih statua, dranje je kruto, poloaj je frontalan, glava u vertikalnoj osi
tijela i ruke kruto sputene sa strane.
Muka figura se zove kuros i predstavlja
nagog mladog mukarca idealizovanih
tjelesnih proporcija,
a enska figura se zove Kora.

KPT

Partenon
Hram koji se smatra
kulminacijom
arhitekture i vajarstva
dorskog reda.

KPT

KPT

Friz sa Partenona
British museum

Kulturna ponuda u turizmu

U Klasinom, zlatnom periodu olimpijski pobjednici, sticali su pravo da u gradovima postave
statuu sa sopstvenim likom, da bi se ovjekovjeila njihova snaga kao vizuelni ideal stare Grke
savreno atletsko tijelo.
U klasinom periodu prvi put znamo imena skulptora
Fidija je uven po nadgledanju izgradnje Partenona, autor je mnogobrojnih uvenih skulptura
Smatra se da je Fidija autor ogromne
Statue Zevsa,
koja je bila jedno od sedam uda starog vijeka.

Kulturna ponuda u turizmu

Praksitel je prvi vajar koji je prikazivao nago
zensko tijelo u prirodnoj veliini

Kulturna ponuda u turizmu

Miron - baca diska
(discobolus) rimska replika 2 vijek - bronza

Minotaur

Kulturna ponuda u turizmu

U Grkoj je ve razvijena tehnika izrade skulpture u bronzi, koja je pruila
mogunost vajarima da u mekom vosku izraze najfinije oblike i pokrete.
Statinost i krutost arhajskih skulptura zamjenjuju dinamine statue postavljene
u kontrapposto, stav u kome je povijena jedna ruka i suprotna noga, glava
blago nakrivljena.
Kompozicije su esto spiralne sa snanom energijom zarobljenom u okamenjeni
pokret.

Kulturna ponuda u turizmu

Poliklet nosa diska
contrapposto

Kulturna ponuda u turizmu

U Helenistikom periodu grke istorije, klasini ideal savrenih modela ustupa mjesto figurama
bliim stvarnosti, u veoj mjeri nalik ivotu, naturalistikim. Umjetnici su posmatrali sve
odlike ljudske figure, pa i runou i starost.

Figure klasinog perioda predstvaljale su savrenu nepomuenu ljepotu i smirenost, dok u

helenistikom razodblju imamo dramatine teme i prizore, naglaene pokrete, dinaminu
strukturu kompozicija sa naglaenim sijenkama.
Lica figura izraavaju snane emocije - radost i bol.

Kulturna ponuda u turizmu

Laokonova grupa, 25. god. p.n.e,
pripisuje se skulptorima sa Rodosa