UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: SAOBRAAJ
SMJER: ELJEZNIKI SAOBRAAJ
PREDMET: DIJAGNOSTIKA I ODRAVANJE INSKIH VOZILA

OPIS RADOVA U OKVIRU STALNOG NADZORA

ELJEZNIKIH VOZILA
-Seminarski rad-

Predmetni nastavnik:
V.prof. dr. Salihovi Sabira

Kandidati:
1. Buuk Enes
2. Dedi Medina
3. ulovi Edin
4. ulovi Nedret
5. Kalkan Edin
6. Kristi Mateo Ivan
7. Malki Ajdin
8. Muratovi Aldijana
9. Smjeanin Kenan
10. Turak Sevdah
Sarajevo, juni 2014.

Sadraj

1.

Uvod....................................................................................................................................4

2.

Podjela eljeznikih vozila..................................................................................................5

3.

4.

2.1.

Vuna vozila.................................................................................................................7

2.2.

Vuena vozila.............................................................................................................10

2.3.

Vozila za eljeznike svrhe.........................................................................................15

Stalni nadzor eljeznikih vozila.......................................................................................20

3.1.

Stalni nadzor eljeznikih vunih vozila....................................................................20

3.2.

Stalni nadzor eljeznikih vuenih vozila..................................................................24

3.2.1.

Stalni nadzor putnikih vagona...........................................................................25

3.2.2.

Stalni nadzor teretnih vagona..............................................................................25

3.2.3.

Stalni nadzor vagona za posebne namjene i prunih prikolica...........................25

Namirivanje vuenih vozila potronim i pogonskim materijalom....................................26

4.1.

Vrste pogonsk i potronih materija za namirivanje vuenih vozila...........................26

4.2.

Namirivanje vunih vozila vodom.............................................................................26

4.2.1.

5.

Oplemenjivanje vode..........................................................................................26

4.3.

Pjeskarenje.................................................................................................................29

4.4.

Namirivanje vunih vozila uljem...............................................................................32

4.5.

Namjerivanje dizel-vuenih vozila gorivom..............................................................34

4.5.1.

Dizel-gorivo za eljeznika vuena vozila.........................................................34

4.5.2.

Namirivanje dizel-vunih vozila gorivom..........................................................35

4.6.

Objekti za namirivanje vunih vozila.........................................................................35

4.7.

Punkt tehnikog opsluivnja (pregled i namirivanje ) vunih vozila.........................36

Namirivanje vodom i pijeskom.........................................................................................37

5.1.

Namirivanje vunih vozila vodom.............................................................................37

5.1.1.

Sistem za hlaenje dizel motora.........................................................................37

5.1.2.

Oplemenivanje vode...........................................................................................39

5.1.3. Dimenzionisanje kapaciteta postrojenja za namirivanje omekanom i

oplemenjenom vodom.......................................................................................................41
5.2.

6.

Namirivanje vunih vozila pijeskom..........................................................................42

5.2.1.

Pijeskarenje.........................................................................................................42

5.2.2.

Posipanje pijeska za unapreenje adhezije i njenog koritenja..........................43

5.2.3.

Dimenzionisanje kapaciteta postrojenja za namirivanje vunih vozila pijeskom

44

Namirivanje vunih vozila uljem i (dizel vozila) gorivom................................................45

6.1.

Namirivanje vunih vozila uljem...............................................................................45

2

6.2.

Namirivanje dizel-vunih vozila gorivom..................................................................49

6.2.1.

Sustav za napajanje gorivom..............................................................................52

6.2.2.

Sustav za podmazivanje dizel motora.................................................................54

6.3.
7.

Objekti za namirivanje vunih vozila.........................................................................55

Objekti za namirivanje vunih vozila................................................................................57

7.1.

8.

Punkt tehnikog opsluzivanja (pregleda i namirivanja) vunih vozila......................61

Pregled kola.......................................................................................................................65
8.1.

Pregled kola poslije utovara, odnosno upotrebe.........................................................65

8.2.

Pregled kola poslije oteenja i utvrivanja tete.......................................................66

8.3.

Pregled kola u rezervi i garirana kola.........................................................................66

8.4.

Pregled kola u vozovima............................................................................................66

8.5.

Pregled vozova u polaznim stanicama.......................................................................67

8.6.

Pregled vozova u usputnim stanicama.......................................................................67

8.7.

Pregled vozova u krajnjim stanicama.........................................................................68

8.8.

Pregled kola u zimskom periodu................................................................................68

8.9.

Stalni nadzor vunih vozila........................................................................................69

8.10.

Pranje i ienje vunih vozila...............................................................................69

8.11.

Probna vonja eljeznikog vozila.........................................................................69

9.

Nain pregleda kola...........................................................................................................71

9.1.

Kriterijum pri pregledu kola.......................................................................................71

9.1.1.

Osovinski sklop...................................................................................................71

9.1.2.

Osovinska leita................................................................................................72

9.1.3.

Nosei gibnjevi i vjeanje...................................................................................72

9.1.4.

Postolje................................................................................................................73

9.1.5.

Obrtno postolje....................................................................................................73

9.1.6.

Tegljaki ureaj...................................................................................................74

9.1.7.

Odbojnik.............................................................................................................74

9.1.8.

Konice...............................................................................................................75

10.

Zakljuak........................................................................................................................76

11.

Literatura........................................................................................................................77

12.

Dodaci............................................................................................................................78

12.1.

Popis slika...............................................................................................................78

12.2.

Popis tabela.............................................................................................................79

1. Uvod

U ovom seminraskom radu bit e obraena tema ''Opis radova u okviru stalnog nadzora
eljeznikih vozila''. Cilj ovog rada jeste da se na to bolji nain predstavi sistem nadzora,
opsluivanja i odravanja eljeznikih vozila. Rad se sastoji od nekoliko dijelova koji su
uvezani na takav nain da predstavljaju jednu cjelinu inei tok radova u opsluivanju
eljeznikih vozila.
Na samom poetku je obraena podjela eljeznikih vozila, u okviru te podjele
predstavljeni su svi tipovi vunih, vuenih i vozila za eljeznike svrhe. Svaki od ovih tipova
vozila je podloan stalnom nadzoru koji se vri prilikom pripreme vozila za saobraaj, tokom
koritenja u saobraaju, te nakon zavretka koritenja u saobraaju. Da vozila odrali u
ispravnom i stanju sposobnom za rad, vri se namirivanje vunih vozila, potronim i
pogonskim materijalom u okviru kojeg spada voda, pijesak, gorivo i ulje. Namirivanje
eljeznikih vozila se vri u objektima za namirivanje vunih vozila. Pregled kola obavlja se
radi utvrivanja njihove tehnike ispravnosti i pogodnosti za obavljanje bezbjednog rada.
Preged kola obavlja se pojednino i u vozovima. Ovim redoslijedom detaljno je predstavljena
tema rada kojom potvrujemo injenicu da se ispravno stanje eljeznikih vozila moe odrati
stalnim nadzorom eljeznikih vozila, pravovremenim namirivanjem i opsluivanjem te
sistemskim i kontinuiniranim praenjem njihovog ponaanja.
Pri izradi rada bazina literatura je bila knjiga Vladimira Aleksandrova Odravanje
eljeznikih vozila koja je izdata u Beogradu 2000 godine.

2. Podjela eljeznikih vozila

eljeznika vozila su prijevozna sredstva predviena za kretanje po inama, bilo da imaju
vlastiti pogon ili da ih pokreu druga vozila. Predviena su za prijevoz putnika ili robe ili za
vlastite potrebe eljeznice. U organiziranom prijevozu putnika ili robe vozila se povezuju u
odgovarajuu skupinu potrebnih karakteristika koja se naziva vozom. On je u naelu
sastavljen od jednog ili vie vunih vozila i odgovarajueg broja vuenih vozila.
Generalna klasifikacija eljeznikih vozila prema njihovoj namjeni je slijedea:

vuna vozila,
vuena vozila,
vozila za iskljuive potrebe eljeznice,
lako-inska vozila tramvaji, i
metro.

Slika 1 Pregled eljeznikih vozila koja su predmet Pravilnika 241

2.1.

Vuna vozila

eljeznika vozila sa sopstvenim pogonom, namijenjena za vuu ili potiskivanje drugih

vozila, nazivaju se vuna vozila. Pojedine vrste ovih vozila mogu istovremeno obavljati i
neposredan prijevoz putnika i prtljaga.
Vuna vozila se mogu klasifikovati na nekoliko naina i to prema

vrsti pogona,
konstrukciji,
namjeni u eksploataciji, i
vrsti kolosjeka.

Prema vrsti pogona, vuna vozila se dijele na:

parna - snagu razvija putem vodene pare iz parnog kotla.

dizel-motorna - koji koristi dizel kao pogonsko gorivo, i posjeduju prenosnike snage
elektromotorna - podrazumjeva vuno vozila sa elektrinim motorom koji se napajaju
putem posebnih sistema elektrifikacije.
turbinska - podrazumijeva vuno vozilo sa plinskom turbinom kao pogonskim sredstv

Prema vrsti kolosjeka, vuna vozila se dijele na:

uskotrana, (npr 600,610,760,)

normalnog kolosijeka (1.435mm), i
irokog kolosijeka.

Prema konstrukciji, vuna vozila se dijela na:

lokomotive,
motorna kola, i
motorni voz

Lokomotive se definiu kao vuna vozila namijenjena za vuu vozova i nemaju predvien
prostor za prijevoz putnika i prtljaga. Mogu biti parne, dizel, elektrine i turbinske.

Slika 2 Parna, dizel i elektrina lokomotiva

Prema namjeni u eksploataciji, lokomotive se dijele na:

putnike,
teretne,
manevarske, i
univerzalne.

Putnike lokomotive su namijenjene za vuu putnikih vozova, koji su u principu manje mase
i vee brzine kretanja na pruzi.
Teretne lokomotive slue za vuu teretnih vozova, koji su u principu vee mase i manje brzine
kretanja na pruzi.
Manevarske lokomotive slue za sastavljanje i rastavljanje vozova, te ostali manevarski rad u
stanicama i na industrijskim ili dostavnim kolosjecima. To su obino lokomotive vee snage i
male brzine kretanja.
Univerzalne lokomotive mogu sluiti za vuu putnikih i teretnih vozova, kao i za manevarski
rad u stanicama i na industrijskim kolosjecima.

Motorna kola su vuna vozila koja osim pogonskog ureaja imaju i prostor predvien za
prijevoz putnika i prtljaga.

Slika 3 Motorna kola

Motorni voz je cjelina sastavljena od kombinacije motornih kola i prikolica sa iskljuivom

namjenom prijevoza putnika i prtljaga. Vrsta i broj vagona u motornom vozu ovise o
potrebnom kapacitetu, podruju primjene i drugim karakteristikama koje se zahtijevaju u
konkretnoj eksploataciji. Tehniko-eksploatacione karakteristike motornih vozova se znatno
lake prilagoavaju uslovima eksploatacije i zahtjevima prijevoza, nego kod putnikih vozova
sa lokomotivskom vuom.
Motorni voz je predvien za prijevoz putnika i njihovog prtljaga, a moe biti izveden kao:
dvodijelni
trodijelni
etverodijelni itd

Slika 4 Niskopodni elektromotorni voz Konar

2.2.

Vuena vozila

eljeznika vozila bez sopstvenog pogona, namijenjena za prijevoz putnika ili robe a koja
vuku vuna vozila, nazivaju se vuena vozila.
Generalna klasifikacija vuenih vozila je slijedea:

teretna kola/vagoni, i
putnika kola
kola posebne namjene.

Teretna kola/vagoni se prema svojoj konstrukciji i namjeni dijele na:

zatvorena kola, ( serije G, H, I i T)

otvorena kola, (serije E)
plato kola, i (serije K, R, L i S)
specijalizovana kola ( serije F, U i Z).

Prema konstrukciji i namjeni

Slika 5 Podjela teretnih vagona prema konstrukciji i namjeni

10

Prema izvedbi voznog stroja teretni vagoni mogu biti:

dvoosovinski
troosovinski
s okretnim postoljima (etiri ili vie osovina).
Teretna otovrena kola - ova kola su namijenjena za prijevoz robe u rasutom stanju svih
granulacija i komada, a prvenstveno robe koja ne mora da bude zatiena od atmosferskih
uticaja za vrijeme prijevoza. Utovar u ova kola se vri sa gornje strane ili kroz bona vrata
odnosno eona preklopne otvore pomou prevrtanja kola i odozgo. U ovim kolima se prevozi
ugalj, eljezna ruda, boksit, koks, ljunak, metalni otpaci, neobraeno ili poluobraeno drvo,
trupci, celulozno drvo itd.
Zatvorena kola - osnovna namjena ovih kola je prijevoz komadne robe, paletizovane robe,
prehrambenih proizvoda, ivotinja i drugih tereta koji moraju biti zatieni od atmosferskih
uticaja. Pojedine serije ( ''I'' i ''H'') ovih kola omoguavaju prevoz robe pod odreenom
temperaturom. Mogu biti dvo i etveroosovinska, sa pokretnim krovom ili stranicama.
Slika 6 Otvorena kola serije E

Slika 7 Zatvoreni vagon serije F

Plato kola mogu biti dvoosovinska i etveroosovinska plato-kola, sa stupcima i/ili niskim
stranicama. Namijenjena za prijevoz robe koja ne zahtjeva zatitu od atmosferskih uticaja.
Pojedine krupnije poiljke je potrebno posebno privrstiti, kao to su kontejneri, sanduci,
maine, vozila, daske, balvani, itd.

11

Slika 8 Plato kola serije K

Specijalna kola su kola koja slue za prijevoz roba koje zahtijevaju posebne uslove prijevoza,
(temeperatura, pritisak, vangabaritni tereti itd.) U ovu grupu spadaju razliite konstrukcije
kola i otvorenih i zatvorenih i plato kola. Tako npr. tu spadaju plato kola sa sputenim
tovarnim podom, zatim zatvorena kola hladnjae, te otvorena kola sa visokim stranicama itd.

Putnika kola su namijenjena prijevozu putnika i slubenih poiljki raznih oblika i sadraja i
razvrstana su u 10 raznih kategorija, koje se oznaavaju velikim slovima. Svaka serija ima
odreene tehniko-eksploatacione karakteristike prema kojima se odreuje specifina
namjena putnikih kola.
Putnika kola koja zadovoljavaju odredbe Pravilnika o meusobnoj razmjeni putnikih kola u
meunarodnom saobraaju, imaju oznaku RIC (Regolemento Internazionale Carrozze) i
koriste se u meunarodnom eljeznikom putnikom saobraaju.
Putnika kola se prema svojoj konstrukciji i namjeni dijele na:

kola sa sjeditima,
kola sa leajevima,
kola za spavanje,
kola za ruavanje,
kola sa bifeom,
slubena kola,
potanska kola, i
salonska kola
ispekcijska kola
specijalna kola

12

Potanska kola

Slika 9 Podjela putnikih vagona prema konstrukciji i namjeni

Prema osnovnoj izvedbi voznog stroja putniki vagoni mogu biti;

- dvoosovmski
- etveroosovinsku
Prema putnikim razredima putniki vagoni se izvode kao:
- vagoni 1. razreda
- vagoni 2. razreda
- vagoni 1. i 2. razreda.
Ovisno o izvedbi unutarnjeg prostora putniki vagoni mogu biti:
- s odjeljcima i hodnikom sa strane
- s odjeljcima i hodnikom u sredini
- bez odjeljaka.
Kola sa sjeditima su putnika kola sa sjeditima, sa zastorima na prozorima kola i tepihom na
podu kola. Kola mogu biti graena sa ili bez odjeljaka. Mogu biti A, B, AB razreda.

Slika 10 Putniki vagon sa sjeditima

Kola sa sjeditima i leajevima (serija "Ac" i "Bc") su kola koja pored sjedita za putovanje
danju, imaju i ugraene leajeve za putovanje nou.

13

Slika 11 Vagon sa leajevima

Kola sa restoranom ili barom (serija WR) su kola sa odvojenom kuhinjom ili ankom za
smjetaj zaliha pia i salom za objedovanje u kojim putnici mogu za vrijeme putovanja dobiti
hladne i tople obroke.

Slika 12 Enterijer Restoran kola

14

Kola za spavanje (serija WL) su kola sa odjeljcima u kojima se nalaze postelje za spavanje,
koje se danju mogu sklapati tako da u odjeljcima ima mjesta samo za one putnike koji nou
koriste postelju.

Slika 13 Presjek odjeljka u poloaju za dnevnu i nonu vonju

Kola slubene namjene (serija D) se nazivaju jo i prtljana kola, a namijenjena su za prijevoz

prtljaga i ekspresnih poiljaka kod putnikih vozova. Najee imaju jedan ili vie magacina
za smjetaj poiljki i jedan odjeljak za rad vozovoe ili manipulanta, koji obavlja poslove
primopredaje poiljki. Ako kola imaju vie odjeljenja za poiljke, pojedina odjeljenja mogu
biti specijalno namijenjena i opremljena za prijevoz carinskih poiljki, prtljaga, ekspresnih
poiljki, prijevoz pasa, itd.
Kola za potanske poiljke (serija Post) su graena specijalno za prijevoz potanskih
poiljaka. Ova kola imaju odvojene odjeljke za smjetaj potanskih paketa i pisama, te
odjeljak za obavljanje poslova potanskih radnika-pratilaca kola.

Kola posebne namjene jesu, ustovari, kola namijenjena za grijanje putnikih vozova
vodenom parom kada putnika kola u vozu imaju samo parno grijanje, a vuno vozilo nema
ureaj za takvo grijanje. Danas se ti kola vie ne upotrebljavaju. Sva su putnika vagoni
opremljeni elektrinim ureajem za grijanje.Kola posebne namjene mogu biti:
- sa parnim kotlom
- sa generatorom

2.3.

Vozila za eljeznike svrhe

15

eljeznika vozila koja slue za iskljuive potrebe eljeznica slue eljeznici za razliita
ispitivanja i obavljanje brojnih poslova vezanih uz odravanje eljeznike infrastrukture i
uglavnom se dijele na etiri slijedee grupe:

kola za ispitivanje,
pomona kola,
pruna vozila, i
specijalna vozila.

Kola za ispitivanje - svaka eljeznica propisuje elemente geometrije kolosijeka. Nakon

polaganja novog ili odravanja postojeeg kolosijeka, vri se sistematino mjerenje elemenata
geometrije kolosijeka mjernim kolima.
Kod vonje mjernih kola, u radnoj kabini se na stolu registruju izmjereni podaci pojedinih
elemanata geometrije kolosijeka putem pisaa na 410mm irokoj providnoj papirnoj traci.
Slino vai i za geometriju kontaktne mree na elektrifikovanim prugama.
Kola za ispitivanje mogu biti:
kola za ispitivanje vunih vozila,
kola za ispitivanje kontaktne mree,
kola za ispitivanje kolosijeka,
kola za ispitivanje mostova
kola za ispitivanje konica
kola za ostala ispitivanja.

Slika 14 Mjerna kola

Pomona kola mogu sluiti kao

kola pomonog voza,
kola za sanitetske potrebe,
kola za boravak eljeznikih radnika i

16

 kola za prijevoz materijala i opreme za ugradnju i odravanje prunih

postrojenja.
Sanitetski vozovi primjenjuju se kao prikladno sredstvo za evakuaciju ranjenih/ozljeenih i

bolesnika kojima nije nuna hitna evakuacija zranim putem.

Slika 15 Kola za sanitetske potrebe

Radnicima koji su za vrijeme obavljanja radnih

zadataka izloeni klimatskim i drugim tetnim
utjecajima za zdravlje. eljeznike i druge
organizacije dune su osigurati osobna zatitna
sredstva, jedno od tih sredstava jesu i kola za
boravak eljeznikih radnika. Ova kola koriste
se za boravak i spavanje eljeznikih radnika, u
sluaju kada rade van naseljenih mjesta.

Pruna vozila se dijela na:

motorne drezine sa ili bez prikolice, i

17
Slika 16 Kola za boravak eljeznikih radnika

motorna vozila za mehanizovani rad na kolosijeku.

Drezine su pruna vozila na sopstveni pogon. Koriste se za slubene potrebe kao to su

odravanje kontaktne mree, graevinski radovi, prevoz slubenog osoblja, doprema
materijala na mesto radova itd.

Slika 17 Motorna drezina bez prikolice

Drezina za odravanje kontaktne mree. Osim krovne platforme opremljena je i stubnom

pokretnom platformom sa koje se obavljaju radovi na odravanju KM. Na krovu TMDa nalazi
se i pantograf koji slui za kontrolu poligonacije kontaktnog provodnika

Slika 18 Drezina za odravanje kontaktne mree

Specijalna vozila mogu biti:

grtala za snijeg,
18

plugovi za ienje kolosijeka od ostalih nanosa, i

specijalizovane kranske dizalice za sluaj udesa ili drugih vanrednih dogaaja.

Sl
ika 19 Grtala za snijeg

Slik
a 20 Specijalizovane kranske dizalice

19

3. Stalni nadzor eljeznikih vozila

Stalni nadzor eljeznikih vozila podrazumjeva vizuelni pregled tehnike ispravnosti i
snadbjevenosti vozila pri pripremi vozila za rad, tokom rada i po izvrenom radu vozila.

3.1. Stalni nadzor eljeznikih vunih vozila

Pod pojmom vuna vozila podrazumijevaju se dizel i elektrolokomotive i dizel-motorni i
elektrmotorni vozovi.
Stalni nadzor elektro i dizel-venih vozila vri se:
pri pripremi vozila za rad
u toku rada vozila,
po zavretku rada vozila.

Pri pripremi vozila za rad obavljaju se:

vizuelna kontrola stanja dijelova,sklopova,ureaja I opreme vozila,
kontrola snabdjevenosti vozila,pogonskim I potroenim materijalom I ako je potrebno
vri se njegovo domirivanje.
20

 kontrola nivoa vode i ulja u pojedinim ureajima I instalacijama,sa dopunom ako je

potrebno.
putanje u rad I zagrijavanje vozila
kontrola ispravnosti ureaja.

Navedene radove obavlja vozno osoblje ili osoblje koje je za to zadueno.U toku rada
vozila, vozno osoblje stalno kontorolie rad I ispravnost svih sklopova,ureaja I agregata
vozila kako u toku vonje tako I u usputnim mjestima gdje se vozilo due zadrava.U
zavisnosti od svojih kompetencija I mogunosti,vozno osoblje samo otklanja uoene
nedostatke ili ih,u suprotnom,upisuje u knjigu zapaanja kako bi oni mogli biti naknadno
otklonjeni po zavretku rada vozila.
Po zavretku rada,vozilo se namiruje pogonskim i potroenim materijalima
(gorivo,voda,mazivo,pesak) i podvrgava vizuelnim pregledu.
Radovi na pripremi vozila za rad I po zavretku rada predstavljaju tzv.dnevni pregled
vozila.Obim i opis radova kod dnevnog pregleda vuenog vozila razlikuje se od vrste vue I
serije vuenog vozila.

Primijer radi daje se prikaz radova kod dnevnog pregleda dizel-elektrine locomotive serije
642 kako slijedi:
a) MEHANIKI DIO
1.Provjeriti knjigu zapaanja mainovoe,a nedostatke otkloniti.
2.Provjeriti rad dizel motora.
3.Provjeriti pritisak ulja i vode.
4.Provjeriti pritisak ulja I vode.
5.Provjeriti efikasnost hlaenja vuenih motora
6.Provjeriti nivo ulja na svim ureajima
7.Provjeriti koliinu vode.
8.Provjeriti gorivo u pomonom rezervoaru.
9.Ispustiti talog iz preistaa goriva.
10.Provjeriti efikasnost I ispravnost zvunih signala
11.Provjeriti pritegnutost kaieva za pogon ventilator
12.Pregledati (vizualno) celu lokomotivu.
13.Pregledati zapitivenost instalacija za zrak,ulje,vodu I gorivo.
14.Oistiti dizel-motor I motorni proctor od eventualnno ulja.
15.Pregledati koni ureaj,a I kone papue.
16.Izvriti pregled privrenosti svih ureaja i po potrebi,ih pritegnuti.
b) ELEKTRINI DIO
1.Provjeriti knjigu zapaanja motorovoe i otkloniti nedostatke.
2.Provjeriti rad elektrinih maina (buka,um,miris).
3.Izvriti pregled privrenosti elektrini ureaja I,po potrebi,pritegnuti ih.
21

4.Pregledati kolektore elektrinih maina (da nema tragove varnienja)

5.Provjeriti da li je pomoni generator puni akulumatorsku batriju,provjeriti struju i
napon punjenja aku-baterija
6.Provjeriti ispravnost budnika.
7.Provjeriti efikasnost hlaenja vuenih motora.
8.Provjeriti nivo elektrolita u aku-baterijama i, po potrebi,doliti destilovanu vodu.
9.Provjeriti ispravnost rada reflektora sijalica za osvetljenje upravljanice i mainskog
prostora stanja prekidaa.
10.Izvriti vizualni pregled elektrinih djelova generator pare.
11.Pregledati rad ureaja za grijanje upravljanice i kalorifera.
12.Pregledati,rezervu sijalica i osiguraa.
Opis radova kod dnevnog pregleda vuenih vozila zavise od vrste serije vuenog vozila.Poto
obim udbenika ne dozvoljava da se za sve vrste i serije vuenih vozila, kojih ima mnogo,
navedu opis ovih radova, prmjera radi,slijedi opis radova kod dnevnog pregleda dizelelektrine locomotive (DEL) serije 641.
Dnevni pregledi vuenih vozila obavljaju se,uglavnom,na kanalima.

Na slici: (21.) prikazan je primjer rasporeda stajalita sa kanalima za dnevni pregled vuenih
vozila razliitih serija na grupiod tri paralelna kolosjeka.

Slika 21 Raspored stajalita

Na slici:(22.) prikazan je produni presjek jednog dnevnog pregleda vuenih vozila, a na slici:
(23.) popreni presjek ovog kanala.

22

Slika 22 Odreivanje dimenzija kanala za dnevne preglede vunih vozila

Slika 23 Popreni presjek kanala za dnevni pregled

Slika 24 Kanali i platforme za dnevni pregled i namirivanje vunih vozila

Pored dnevnih pregleda slika (22), na ovim kanalima obino se vri namirivanje vozila
pogonskim i potronim materijalima.
Na slici (24) prikazan je popreni presjek kanala sa prigodnim radnim platformama za dnevne
preglede i namirivanje vuenih vozila raznih serija.
Opis radova kod dnevnog pregleda DEL serije 641
23

a) Mehaniki dio
1. Pregledati knjigu zapaanja motorovoe i otkloniti nedostatke.
2. Uzeti uzorak ulja za podmazivanje dizel-motora radi analize.
3. Provjeriti nivo ulja i po potrebi ,doliti ulje u karter motora i djelitelj snage
reduktora.
4. Provjeriti ispravnost tarnih ploa , a po potrebi, dopuniti uljem sve mazalice za
stoere i bone oslonce.
5. Pregledati hidrauline amortizere i po potrebi doliti ulje.
6. Pregledati stanje i po potrebi dopuniti uljem klizna leita vuenih motora.
7. Provjerit a po potrebi dopuniti kutije zupanikog prenosa vuenog motra mau.
8. Provjeriti novo ulja u kompresoru,po potrebi doliti ulje.
9. Izvriti pregled koenih ureaja i koenih papua.
10. Izvriti pregled privrenosti svih ureaja.
b) Elektrini dio
1. Otkloniti sve primjedbe po listi LO-9
2. Pregledati sve pomone ureaje i elektrine veze.
3. Provjeriti ispravnost plombe na regulatoru,relejima i prekidaima.
4. Provjeriti da se pri radu elektrinih maina ne pojavljuju lupa,umovi ili miris
izgorjele izolacije.
5. Prekontrolisati reflektore,sijalice,prekidae i osigurae.
6. Prekontrolisati, rezervu sijalica i osiguraa.
7. Ispitati system hlaenja elektrinih maina i stanje elektrinih veza-harmonika.
8. Pregledati akumulatorsku bateriju i system punjenja baterije.
3.2.

Stalni nadzor eljeznikih vuenih vozila

Stalni nadzor vozila podrazumijeva vizuelni pregled tehnike ispravnosti i

snadbjevenosti vozila pri pripremi vozila za rad, tokom rada vozila i po izvrenom radu
vozila.
Stalni nadzor ili dnevni pregled eljeznikih vuenih vozila vri se:

pri pripremi vozila za rad,

u toku rada vozila,
po zavretku rada vozila.

U stalni nadzor eljeznikih vuenih vozila podrazumijevamo:

stalni nadzor putnikih vagona

stalni nadzor teretnih vagona i
stalni nadzor vagona posebne namjene i prunih prikolica

3.2.1. Stalni nadzor putnikih vagona

24

Stalni nadzor putnikog vagona vri eljezniki radnik koji brine o putnikom vagonu, u
skladu sa upustvima za rukovanje putnikim vagonima.

Stalni nadzor nad putnikim vagonom vri se:

-

prilikom pripreme za saobraaj;

tokom koritenja u saobraaju; i
nakon zavretka korienja u saobraaju.
3.2.2.

Stalni nadzor teretnih vagona

Stalni nadzor nad teretnim vagonima vri se tokom redovne eksploatacije vagona i obuhvata
provjeru vozne i upotrebne sposobnosti vagona i utvrivanje i otklanjanje neispravnosti u
skladu sa potvrenim meunarodnim ugovorom (Opti ugovor o upotrebi teretnih vagona AVV/OUU).

3.2.3. Stalni nadzor vagona za posebne namjene i prunih prikolica

Stalni nadzor vagona za posebne namjene i prunih prikolica obavlja eljezniki radnik
koji posijeduje motorno vozilo ili lice koje na drugi nain brine o vagonu za posebne namjene
ili prunoj prikolici, a u skladu sa upustvima za rukovanje, prema vrsti i tipu vagona, odnosno
prikolice.
Stalni nadzor nad vagonima za posebne namjene i prunim prikolicama vri se:
- prilikom pripreme vozila za rad;
- tokom njegovog rada; i
- nakon zavretka rada.

25

4. Namirivanje vuenih vozila potronim i pogonskim materijalom

4.1.
Vrste pogonskih i potronih materija za namirivanje vunih vozila
U tabeli 1. koja slijedi, dat je pregled vrsta pogonskih i potronih materijala za namirivanje
pojedinih vrsta vunih vozila.
Vrsta
vunog
vozila
DEL
EL

DMV
EVM

Omek.
voda
+
+
+
-

Oplem.
voda
+
+
+
-

Vrsta materijala
Pijesak
Gorivo
Motorno
ulje
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-

Kompr.
Ulje
+
+
+
+
+

Trafoulje
+
+

Tabela 1 Vrste pogonskog i potronog materijala po pojednim vrstama vunih vozila

DEL-dizel-elektrine lokomotive

DMV-dizel-motorni vozovi

EL-elektrine lokomotive

EMV-elektromotorni vozovi

-inobusi
4.2.

Namirivanje vunih vozila vodom

26

Kao to se iz tabele 1.vidi vodom (omekanom I oplemenjenom ) namiruje se samo dizelvuna vozila (dizel-elektrine lokomotive , inobusi i dizel-motorni vozovi)

4.2.1. Oplemenjivanje vode

Voda za hlaanje dizel-motora I voda za napajanje generator pare na dizel-vozilima mora da
bude omekana i oplemenjena.
a) Voda za hlaenje motora
Voda za hlaenje dizel motora zagrijana na +90C ne smije da stvara kamenac, ne smije da
izaziva koroziju materijala s kojim dolazi u dodir I ne smije da pjenua.
inioci tvrdoe vode jesu soli kalcijuma I magnezijuma.inioci korozije jesu ugljen dioksid
I kiseonik ili neka druga jedinjenja kao to je natrij-jum-hlorid.inioci pjenuanja jesu razne
organske materije koje ispoljavaju detergentna svojstva.
Voda za hlaenje motora ne smije da djeluje tetno na elik, bakar, aluminijum, kalaj, gumu I
druge ne metalne dijelovee u sistemu za hlaenje motora.

Voda za hlaenje sistema prije unoenja u system za hlaenje mora imat sljedee
karakteristike:
miris: slab organski
pH vrijednost: 8,0 -9,5
rastvorene soli: = 400 mg/l.
Voda za hlaenje motora priprema se iz bistre omekanne vode I specijalnog sredstva
sposobnog da omekanoj vodi oduzme mo korozije I pjenuanja.Omekana voda za
spravljenje oplemenjene vode za hlaenje motora mora imat sljedee karakteristike:

tvrdou: 0,1d,
hlorida: 30 mg/l
rastvorenih soli: 5000 mg/l
suspendovanih materijala ne smije biti,
masti, ulja: ne smije biti.

Umjesto omekaane vode priprema se ureaj za omekanje vode (katjosnki izmjenjiva).

Specijalno hemisko sredstvo za oplemenjivanje vode mora da ima sljedee osobine:

da se lahko rastvara u vod

da sadri hemijska jedinjenja protiv korozije I pjenuanja,
da nema emulzivnih sklonosti,
da ne zahtjeva specijalne mjere predostronosti pri rukovanju I radu,
da ne izaziva oboljenje koe,oiju I disajnih organa,
27

da se moe mijeati sa sredstvima protiv smrzavanja vode u svakoj srazmjeri,

Voda za hlaenje motora, za vrijeme dok se nalazi u motoru, mora da ima sljedee
karakteristike:

miris: slab organski

pH vrijednost: 8,0 -9,5
rastvorene soli: = 5000 mg/l.

Izmjena vode za hlaenje u motoru vri se u jednom od sljedeih sluajeva:

kada pH vrijednost vea od 9,5

kada je koliina rastvorenih soli vea od 5000 mg/l ili manja od prvobiotne koliine
rastvorenih soli u vodi za hlaenje prije unoenja u motor.

U toku zimskog perida u sistemu za hlaenje motora unosi se voda za hlaenje koja sadri
antifriz. Posle zimskog perioda voda iz motora se isputa I system za hlaenje pere prema
upustvu prizvoaa antifriza
Provjeravanje vode obavlja se u labaratoriji, a rezultati unose u odgovarajue obrasce.

b) Voda za generator pare

Voda za generator pare priprema se iz omekane vode I sredstava protiv korozije i pjenuanja.
Voda za generator pare moe da bude I svaka druga voda uz upotrebu odgovarajue koliine
sredstava za omekavanje vode, sredstvima protiv korzije I sredstava protiv pjenuanja.
Kao sredstva za omekavanje vode, sredstvo protiv korozije I sredstvo protiv korozije I
sredstvo protiv pjenuanja moe se upotrijebiti smjesa natrijum_karbonata, trinatrijumfolsfata I tanina, homogeniziranjem njihovih dijelova u odnosu 5:5:1. Homogenizirana smjesa
dodaje se void u kolini od najmnje 50 g/m3 vode za svaki stepen stalne tvrdoe vode (u d).
Priprema omekane i oplemenjene vode obavlja se u odjeljenju za vodu. U odjeljenu se
nalazi dva elina rezervoara, jedan za omekanu, a drugi za oplemenjenu vodu.
Omekivanje vode vri se jonskim omekivaem, a transport vode do mjesta potronje,
pompom I cijevima. Raspored opreme u odjeljenu za pripremu vode dat je na slici 25.

28

Slika 25 Odjeljenje za omekanu i oplemenjenu vodu

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Omekiva vode
Rezervoar za omekanu vodu
Posuda sa NALCO preparatorom
Rezerovoar za oplemenjenu vodu
Centrifugalna pumpa
Centrifugalna pumpa

4.3.

Pjeskarenje

Ako u toku polaska vozila ili njegovog kretanja nije dovoljna adhezija, tada dolazi do
proklizavanja tokova .Ovo oteava pokretanje, a i tetno utie na pogonski mehanizam.
Pjeskarenje predstavlja najstariji i najrasprostranjeniji nain za poboljanje koeficijenta trenja
izmeu toka i ine kod vunih vozila.Idealan pijesak za pjeskarenje mora biti bezuslovno od
kvarca sa otrim ivicama .Na osnovu iskustva, preporuuju se sljedei uslovi za isporuku
pijeska:

pijesak mora biti homogen i sastavljen od 90% tvrdog kvarca ili silikatnih zrna
sadraj gline u pijesku ne smije biti vei od 2%
sve sluajne neistoe (kamenje, ljunak, komadi stakla,zemlja, praina, ostaci bilja ili
mulja) moraju se odstraniti
pijesak se mora sastojati to je mogue vie od zrna sa otrim ivicama
29

Najbolje poveanje koeficijenta adhenzije postie se upotrebom pijeska koji ima zrna veliine
0.5 - 2.5 mm u preniku.
Na osnovu prouavanja veliine zrna, dolo se do sljedeih zakljuaka:

zrna pijeska moraju imati prenik od 0.5 -2.5mm

najvea dozvoljena koliina zrna pijeska prenika ispod 0.5 mm iznosi 5%
najvea dozvoljena koliina zrna pijeska prenika iznad 2.5 mm iznosi 10 %

Da bi se dobio pijesak odgovarajueg kvaliteta mora se pripremiti specijalnim postupkom.

Pored pripreme, veoma je vano pravilno skladitenje i transportovanje pripremljenog pijeska
kako bi se zadrale sve njegove neophodne karakteristike, a naroito veliina ili oblik
zrna.Pijesak u sirovom stanju sadri vlagu i zrna pijeska manja od 0.5 odnosno vea od 2.5
mm.Cilj pripreme je da se suenjem odstrane vlaga i zrna neeljenih veliina.Pri suenju treba
primjenjivati pei sa to niom temperaturom, jer kod suenja na visokim temperaturama zrna
prskaju.Odstranjivanje veih zrna ne treba vriti sitima koja osciliraju, jer se time lome otre
ivice zrna.to se transporta tie, vano je napomenuti da po mogustvu prebacivanje pijeska u
sirovom i pripremljenom stanju s jednog mjesta na drugo treba svesti na minimum, jer svaka
manipulacija poveava troenje pijeska, stvaranje praine i tupljenje otrih ivica zrna.
Transportovanje pijeska, od mjesta pripreme do mjesta namirivanja lokomotiva pijeskom,
treba vriti u zatvorenim sudovima da se ne bi ovlaio.
Na kraim rastojanjima, transport je najbolje vriti pneumatskim putem kroz cijevi sa to
manjim pritiskom vazduha da bi se sprijeilo nepotrebno meusobno sudaranje zrna to
izaziva njihovo lomljenje.
Pripremljeni pijesak sipa se u pjeskare- kutije na vunim vozilima odakle preko mlaznica i
posipaa pijesak treba da dospije na glavu ine ispred toka.
Priprema pijeska ne mora se vriti u depou ukoliko postoji mogunost njegove nabavke iz
drugog depoa koji rapolae postrojenjem za pripremu pijeska dovoljnog kapaciteta da
zadovolji i potrebe drugih depoa.U tom sluaju, pijesak se pakuje i transportuje u papirnate
kese od 15 kg.
Na osnovu ispitivanja preporuuju se sljedee koliine pijeska pri niim brzinama:

1 l/min po ini ili 0.5 l/min po pjeskari koja se nalazi na obrtnom postolju ili
koliina pijeska koja struji po ini iz svake pjeskare treba da bude 0.3 - 0.7 l/min pri
emu ukupna koliina pijeska po jednoj ini ne smije da pree 1 l/min.

Na slici 26.prikazana je dispozicija postrojenja za namirivanje vunih vozila pijeskom.

Sirovi pijesak dovozi se vagonima (poz. 8). Istovar sirovog pijeska sa vagona u skladitu
sirovog pijeska ( poz. 12) vri se fleksibilnim puastim transporterom (poz. 7) .Sirovi pijesak
se iz skladita, trakastim transporterom (poz. 9) doprema do pei za suenje pijeska (poz .4).
Pe je rotacionog tipa, na mazut ili dizel-gorivo.Suhi pijesak skuplja se u tzv. pneumatskoj
posudi (poz. 10), odakle se pomou komprimiranog vazduha cjevovodom (poz. 3)
30

transportuje do bunkera-silosa za pijesak (poz. 2) postavljenih izmeu stajalita za

namirivanje (poz. 1).

31

Slika 26 Dispozicija postrojenja za namirivanje lokomotiva pijeskom

1.Lokomotivska stajalita
2.Bunkeri za izdavanje pijeska
3.Cjevovod pijeska u kanalu
4.Pe za suenje pijeska
5.kompresor.
6.Rezervoar goriva
7.Fleksibilni puasti transportet
8.Vagon za dovoz sirovog pijeska
9.Trakasti transporter
10.Pneumatska posuda
11Prostorija rukovaoca postrojenja
12.Skladite sirovog pijeska

32

4.4.

Namirivanje vunih vozila uljem

Dizel-vuna vozila namiruju se motornim i kompresorskim uljem.Dizel-elektrina vuna

vozila namiruju se motornim, kompresorskim i transformatorskim uljem.
Elektrovuna vozila namiruju se kompresorskim i transformatorskim uljem.
Pored toga, na vunim vozilima koriste se i druge mazive materije ( u manjim koliinama) :
ulje za zupanike, mast za leita, vienamjenske masti i dr.
Za namirivanje dizel-vunih vozila koriste se, uglavnom, dvije vrste motornog ulja za dizel
motore:
motorno ulje HDS - SAE 30 (40) i
motorno ulje DLS
Za kompresore se najee koristi motorno ulje "TALPA" 30 (40).
Glavnu stavku u potronji ulja ini motorno ulje za dizel-motore.
U okviru svakog postrojenja za namirivanje vunih vozila uljem, treba predvidjeti i instalaciju
za prikupljanje otpadnog ulja.
Postrojenje za namirivanje vunih vozila uljem sastoji se iz:

skladita ulja za viednevnu zalihu,

odjeljenja za pripremu i skladitenje dnevnih zaliha ulja,
instalacije za razvod i izdavanje ulja,
instalacije za prikupljanje otpadnog ulja

Skladita ulja za viednevnu zalihu projektuju se najee kao nastrenice sa metalnom

ogradom visine 2 m.
Dispozicija jednog takvog skladita prikazana je na slici 27.

33

Slika 27 Nastrenica skladite ulje

PRIJESEK A-A

Jama dubine 2 m predviena je za smjetaj pumpi za ulje.Transport ulja od skladita do

odjeljenja za pripremu ulja obavlja se cjevovodima u kanalu.Ulje se skladiti u nadzemnim
elinim horizontalnim rezervoarima postavljenim na betonska postolja.
Dovoz ulja do skladita obavlja se cisternama.Pretakanje ulja iz cisterni u rezervoare i iz
rezervoara u odjeljenja za pripremu ulja vri se zupastim pumpama.Pretakanje trafo-ulja
obavlja se direktno iz cisterne u odjeljenje za trafo-ulje pomou zupaste pumpe (7).
Pretakanje otpadnog ulja u cisternu za otpadno ulje izvodi se, takoe, zupastom
pumpom.Prikljuci za pretakanje i elektrini tasteri za ukljuivanje ( iskljuivanje) pumpi
nalaze se u limenim ormarima na zidu jama, a pumpe na podu jame.

34

Cjevovodi za transport raznih vrsta ulja ka odgovarajuim odjeljenjima smjeteni su u

kanalu.Odjeljenja za motorno, kompresorsko i trafo-ulje nalaze se, najee, u objektu
(zgradi) za dnevne preglede i namirivanje.
Rezervoari su izolovani, opremljeni grijaima za zagrijavanje ulja na temperaturi oko 50 C.
Rezervoari su snabdjeveni odunim cijevima koje se sprovode van prostorije, takoe
snabdeveni su i regulatorima nivoa koji su povezani elektrino sa elektromotorima zupastih
pumpi na skladitu ulja kako bi se sprijeilo njihovo prepunjenje u toku pretakanja iz
rezervoara za viednevnu zalihu.Distribucija ulja do mjesta za namirivanje obavlja se
zupastim pumpama. Ukljuivanje i iskljuivanje pumpi izvodi se tasterima koji se nalaze na
stajalitima za namirivanje .
4.5.

Namirivanje dizel-vuenih vozila gorivom

4.5.1. Dizel-gorivo za eljeznika vuena vozila

Dizel gorivo za eljeznika vozila, razvrstana su u tri grupe oznaene kao: D1, D2 I D3 .Kod
nas se upotrebljavajuD1, D2.
Karakteristike dizel goriva date su u tabeli 2.

Red. br.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Fiziko-hemiske karakteristike
Cetanski broj
Taka zamuenja
Taka stisnjavanja
Taka paljenja u zatvorenom prostoru
Specifina gustina na 15 C
Sadraj koksa
Sadraj vode I mehaniki primjesa
Sadraj pepela
Sadraj sumpora
Toplotna mo

Granice
najmanje
manje od
manje od
najmanje
kg/dm3
najmanje od
manje od
manje od
manje od
kJ/kg

D1
45
-8 C
-20 C
-40 C
0,83 %
0,15 %
0,05 %
0.01 %
0,5 %
42000

D2
40
-5 C
-15 C
+50 C
0,83 %
0,1 %
0,1 %
0,02 %
1,0 %
45200

Tabela 2 Karakteristike goriva

Dizel- gorivo sadri sljedee tetne sastojke:

vodu I prljavtinu, koja teti brizgaljkama I pumpi visokog pritiska

asfalt I ugljiki ostatak (koks) djelimino sagorjevaju I za sobom ostavljaju gumastu
materiju, koja se lijepi za klipove I klipne prstenove,
sumpor sagorjeva, ali sa vodom daje sumporastu kiselinu, koja nagriza I oteuje
brigaljke pumpu visokog pritiska, klipove, klipne prstenove, I td.
pepeo, koji se taloi u cilindrima na klipovima.

35

I pored toga to se na locomotive nalazi ureaj za preiavanje, dizel- gorivo se prije

naljevanja u rezervar locomotive mora prethodno obraditi u stabilnim postrojenjima za
namjerivanje lokomotiva gorivom.
Koliina goriva kojom se lokomotiva namiruje, to ujedno predstavlja I zapreminu rezervoara
za gorivo na lokomotivi, sraunava se po obrascu:
VG=VR= l*Q*e /103* [l]
gdje je:
L [km] kilometraa izmeu dva namirivanja gorivom
Q [t] bruto masa
e [kg/103t km] - specifina potronja goriva u kg po 103
= 0,83 kg/l specifina gustina dizel-goriva.
Zapremina rezervoara za gorivo na dizel-lokomotivama iznosi od 1000-3500 l, u zavisnosti od
serije lokomotive.

4.5.2. Namirivanje dizel-vunih vozila gorivom

Dizel -vuna vozila namiruju se dizel- gorivom D2
Kompleks postrojenja za namirivanje dizel-vunih vozila gorivom sastoji se iz:
Istakakih mjesta (rampa-estakada) za pretovar dizel-goriva iz kola-cisterni ili auto

cisternih u podzemne (leee) ili nadzemne (stojee) rezervoare za viednevnu zalihu,

Pretovarne pumpne stanice za smjetaj pumpi za pretovar goriva iz cisterni u

rezervoare,
Skladita-rezervoara za skladitenje viednevne zalihe goriva

Pumpne stanice transport goriva od rezervoara za viednevne zalihe do mjesta za

namjerivanje,
Mjesta (punktove) za namirivanje izmeu kolosjeka za namirivanje, koja slue za

smjetaj mjeraa protoka I pitolja za namirvanje,

Cjevovod sa armaturom.

4.6.

Objekti za namirivanje vunih vozila

Sva postrojenja za namirivanje vunih vozila pogonskim I potronim materijalima se najee

grupiu na jednoj lokaciji, na tzv. Grupama za namirivanje. Veoma esto se radi skraena
vremenska zadravanja vozila na namirivanju I odravanju, na kolosjecima za namirivanje
grupa za namirivanje obavljaju I dnevni pregled vunih vozila. Kolosjeci za dnevni pregled I
namirivanje opremljeni su odgovarajuim kanalima I platformama.
Postrojenje za namirivanje lokomotiva pijeskom smjeta se u poseban objekat, tzv.pjeskar.
Postrojenja za namirivanja vozila vodom, uljem I gorivom mogu se smjestiti u istom objektu.
36

U neposrednoj blizini objekata za namirivanje locira se I objekat servisne slube za dnevni

pregled vozila.
Na slici 28. Prikazana je dispozicija jedne grupe kolosjeka za namirivanje I dnevne preglede

Slika 28 Dispozicija jedne grupe kolosjeka za namirivanje i dnevne preglede

4.7.

Punkt tehnikog opsluivnja (pregled i namirivanje ) vunih vozila

Punkt tehnikog opsluivanja opremljen je radnim kanalima I platformama odreenih

gabaritnih mjera sa niskonaponskim osvjetljenjem, instalacijom komprimiranog vazduha sa
mogunostima snienja pristiska na izlazu od =,12-0,2 MPa I kanalizacijom pranje kanala,
ureajima za namirivanje lokomotiva gorivom niskim naponom, ureajima za automatsko
aktiviranje i zatvaranje vrata na njihovim stajalitima sa signalizacijom zauzetosti
neophodnim alatom

37

5. Namirivanje vodom i pijeskom

5.1.

Namirivanje vunih vozila vodom

Vodom (omekanom i oplemenjenom) se namiruju samo dizel-vuna vozila (dizelelektrine lokomotive, inobusi i dizel-motorni vozovi).
Vrsta
Vrsta
vunog
vozila
DEL

Omekana
Voda
+

EL

Oplem.
Voda
+

Pijesak

materijala

Gorivo

DMV

EVM

Motor.
ulje
+

Kompr.
ulje

Trafoulje

Tabela 3 Vrste pogonskih i potronih materijala za namirivanje vunih vozila

DEL- dizel elektrine lokomotive

EL- elektrine lokomotive

DMV- dizel-motorni vozovi

-inobusi

EMV- elektromotorni vozovi

5.1.1. Sistem za hlaenje dizel motora

Na lokomotivi je izveden sustav za hlaenje cirkulacijom vode. Koristi se omekana voda

sa dodatkom hemijskih preparata koji sprjeavaju kondenziranje vode u sustavu za hlaenje.
Spremnik za vodu je volumena 795 litara (2061 i 2043), 833 litre (2062), 1117 litara (2063),
681 litra (2044). U spremnike smjeteni su uljni hladnjaci , preko kojih voda dolazi do pumpe.
Nalijevanjem vode vri se preko prikljuka, ili prikljuka za prinudno punjenje, dok se nivo
kontrolira pomou dvoznanog nivokaza . Gornja skala se odnosi na nivo vode kad motor ne
radi, a donja kad motor radi, budui da se za vrijeme rada motora dio vode potiskuje u
cjevovode i hladnjake, iji je poloaj iznad spremnika.
Termometar je ugraen ispod nivokaza vode.Izveden je sa lunom skalom i kazaljkama. Skala
sadrava plavo, zeleno, uto (trokutasto) i crvenopolje.

38

Kad je temperature ispod 49 C, kazaljka je na plavom polju.1 Optimalna temperature

rashladne vode motora je izmeu 71 C i 82 C ,ato je oznaeno proirenjem zelenog polja.
Kada je kazaljka na utom polju, znai da je dolo do porasta temperature do 92 C. Kazaljka
prelazei uto trokutasto polje dolazi u crveno polje. Tada se ukljuuje sirena i zasvijetli
lampica na upravljakom stolu. U ovom sluaju motor treba prebaciti na minimalni broj
okretaja i ne smije iskljuivati. Za odranje optimalne temperature u sustav je ugraen
ventilator, koji se nalazi u prednjem dijelu lokomotive.
Ventilator koji je pogonjen dizel motorom (nastarijim lokomotivama) ili elektromotorom (na
rekonstruiranim lokomotivama serije (2062-100) usmjerava zrak kroz hladnjak u cilju boljeg
hlaenja vode kad je to potrebno
Dvije centrifugalne pumpe tlae vodu za hlaenje iz spremnika u kouljicu dizel motora.
Svaka od njih tlai vodu u po jednu kolektorsku cijev koje se nalaze u zranim komorama.
Preko njih se vodom namiruje po jedan red cilindra. Pri ulazu vode u cilindar, vodu usmjerava
lim spiralno oko unutranje stjenke kouljice ka glavi cilindra. Brtvenje ovog prostora je
izvedeno pomou dva sintetiko-gumena prstena.Iz glave cilindra voda odlazi u kolektor koji
se nalazi u sredinjem dijelu motora, a nakon toga u hladnjak kroz dvije bono ugraene
cijevi.
U desno od njih ugraeni su termostati. Termostati se ukljuuju pomou elektrinih
kontakata smjetenih u kutiji privrene uz spremnik vode za hlaenje.Voda ohlaena u
hladnjacima vraa se u spremnik. Iz ovog sustava dio vode odlazi za hlaenje kompresora i
grijaa goriva. Na odvodnim vodovima od pumpi nalaze se cijevi sa slavinom za isputanje
vode iz sustava za hlaenje.

1http://www.strojovodje-hr.com/dizel%20lokomotive/OPCI%20OPIS%202061.pdf

39

Slika 29 Sistem za hlaenje dizel motora

5.1.2. Oplemenivanje vode

Voda za hlaenje dizelmotora i voda za napajanje generatora pare na dizel-vozilima mora
da bude omekana i oplemenjena.
a) Voda za hlaenje motora
Voda za hladjenje dizel-motora zagrijana na +95C na smije da stvara kamenac, na smije da
izaziva koroziju materijala s kojim dolazi u dodir i ne smije da pjenua.
Voda za hlaenje motora ne smije da djeluje tetno na elik, bakar, aluminijum, kalaj, gumu i
druge nemetalne dijelove u sistemu za hlaenje motora.
Voda za hlaenje motora prije unoenja u sistem za hlaenje motora mora imati sljedee
karakteristike:
-

Miris: Slab organski

pH vrijednost: 8,0-9,5
rastvorene soli: =400 mg/l

40

Voda za hladjenje motora priprema se iz bistre omekane vode i specijalnog sredstva

sposobnog da omekanoj vodi oduzme mo korozije i pjenuanja.Omekana voda za
spravljenje oplemenjene vode za hlaenje motora mora da ima sljedee karakterisitke:
-

tvrdoa 0.1 d
hlorida 30 mg/l
rastvorenih soli 5000 mg/l
suspendovanih materijala: ne smije biti
masti, ulja: ne smije biti

Umjesto omekane vode moe se koristiti bistra kinica ili kondenzant, ako ispunjava
prethodne uvijete.
Omekana voda priprema se u ureaju za omekavanje vode.
Specijalno hemijsko sredstvo za pripremu oplemenjene vode maora da ima sljedee osobine:
-

da se lako rastvara u vodi

da sadri hemijska jedinjenja protiv korozije i pjenuanja
da nema emulzivnu sklonost
da ne zahtijeva specijalne mjere predostronosti pri rukovanju i radu
da ne izaziva oboljenje koe, oiju i disajnih organa
da se moe mijeati sa sredstvom protiv smrzavanja vode u svakoj srazmjer

Voda za hladjenje motora, za vrijeme dok se nalazi u motoru, mora da ima sljedee
karakteritike:
-

Miris: slab organski

pH vrijednost 8.0-9.5
rastvorene soli: 5000 mg/l

Izmjena vode za hlaenje u motoru vri se u jednom od sljedeih sluajeva:

-

kada je pH vrijednost vea od 9.5

kada je koliina rastvorene soli vea od 5000 mg/l ili manja od prvobitne koliine
rastvorenih soli u vodi za hlaenje prije unoenja u motor.

U toku zimskog perioda u sistem za hlaenje motora unosi se voda za hlaenje koja sadri
antifriz.

b) Voda za generator pare

41

Voda za generator pare priprema se iz omekane vode i sredstava protiv korozije i

pjenuanja. Kao sredstvo za omekanje vode, sredstvo protiv korozije i sredstvo protiv
pjenuanja moe se upotrijebiti smjesa natrijum-karbonata, trinatrijum- fosfata i tanina,
homogeniziranjem njegovih dijelova u odnosu 5:5:1.2
Priprema omekane i oplemenjene vode obavlja se u odjeljenju za oplemenjenu vodu. U
odjeljenju se nalaze dva elina rezervoara, jedan za omekanu, a drugi za oplemenjenu vodu.
Omekanje vode vri se jonskim omekivaem, a transport vode do mjesta potronje,
pumpom i cijevima.

5.1.3. Dimenzionisanje kapaciteta postrojenja za namirivanje omekanom i

oplemenjenom vodom
Dnevna potronja omekane vode po jednoj dizel-lokomotivi sa generatorom pare u
sezoni grijanja iznosi:
q'=2m3
Dnevna potronja omekane vode u depou bie:
Q'd=q' * N (m3 /dan), N-broj dizel-vozila sa generatorom pare
asovna potronja omekane vode u depou iznosi:
Q''h

Q d
24

*k (m3 /h)

Gdje je k-1.3 koef. neravnomijernosti dolaska vozila na namirivanje.

Dnevna potronja oplemenjene vode po jednoj lokomotivi, iznosi:
Q= 0,2m3
Dnevna potronja oplemenjene vode u depou bice:
Qd=q * N(m3 /dan)

asovna potronja oplemenjene vode u depou iznosi:

Qh

Q d} over {2 4}
*k (m3 /h)3

2http://www.scribd.com/doc/57993654/odrzavanje-zeleznickih-vozila
3http://www.scribd.com/doc/57993654/odrzavanje-zeleznickih-vozila

42

5.2.

Namirivanje vunih vozila pijeskom

5.2.1. Pijeskarenje

Ako u toku polaska vozila ili njegovog kretanja nije dovoljna adhezija, tada dolazi do
proklizavnja tokova. Ovo oteava pokretanje, a i tetno utie na pogonski mehanizam.
Pjeskarenje predstavlja najstariji i najrasprostranjeniji nain za poboljanje koeficijenta trenja
izmeu toka i ine kod vunih vozila. Idealan pijesak za pjeskarenje mora biti bezuslovno od
kvarca sa otrim ivicama. Na osnovu iskustva, preporuuju se sljedei uslovi za isporuku
pijeska:
-

Pijesak mora biti homogen i sastavljen od 90% tvrdog kvarca ili silikatnih zrna
Sadraj gline u pijesku ne smije biti vei od 2%
Sve sluajne neistoe (kamenje, ljunak, komadi stakla, zemlje, praina, ostaci bilja
ili mulja) moraju se odstraniti
Pijesak se mora sastojati to je mogue vie od zrna sa otrim ivicama.4

Najbolje poveanje koeficijenta adhezije postie se upotrebom pijeska koji ima zrna veliine
0,5-2,5 mm u preniku.
Na osnovu prouavanja veliine zrna, dolo se do sljedeih zakljuaka:
-

Zrna pijeska moraju imati prenik od 0,5 do 2,5

Najvea dozvoljena koliina zrna pijeska prenika ispod 0,5 mm iznosi 5%
Najvea dozvoljena koliina zrna pijeska prenika iznad 2.5 mm iznosi 10 %

Da bi se dobio pijesak odgovarajueg kvaliteta mora se pripremiti specijalnim postupkom.

Veoma je vano pravilno skladitenje i transportovanje pripremljenog pijeska. Pijesak u
sirovom stanju sadri vlagu i zrna pijeska manja od 0.5, odnosno vea od 2.5 mm. Cilj
pripreme je da se suenjem odstrane vlaga i zrna neeljenih veliina.
Pri suenju treba primjenjivati pei sa to niom temperaturom , jer kod suenja na visokim
temperaturama zrna prskaju. Transport pijeska treba svesti na minimum, jer svaka
manipulacija poveava troenje pijeksa, stvaranje praine i tupljenje otrih ivica zrna.
Transportovanje pijeska, od mjesta pripreme do mjesta namirivanja lokomotiva pijeskom
treba vriti u zatvorenim sudovima da se ne bi ovlailo.
Na kraim rastojanjima, transport je nabolje vriti pneumatskim putem kroz cijevi sa to
manjim pritiskom vazduha da bi se sprijeilo nepotrebno meusobno sudaranje zrna to
izaziva njihovo lomljenje.
Pripremljeni pijesak sipa se u pjeskare-kutije na vunim vozilima odakle preko mlaznica i
posipaa pijeska treba da dospe na glavu ine ispred toka.

4http://www.pomorci.com/Skole/Brodomasinstvo/Sistem%20hladjenja
%20motora.pdf

43

Na osnovu ispitivanja preporuuje se sljedee koliine pijeska pri niim brzinama:

-

1 l/min po ini ili 0.5 l/min po pjeskari koja se nalazi na obrtnom postolju ili
Koliina pijeska koja struji po ini iz svake pjeskare treba da bude 0.3 0.7 i/min, pri
emu ukupna koliina pijeska po jednoj ini ne smije da pree 1 i/min
5.2.2. Posipanje pijeska za unapreenje adhezije i njenog koritenja

Pjesak je jo uvijek najee upotrebljivano sredstvo za poboljanje adhezije. Da bi pijesak

bio djelotvoran, mora zadovoljiti neke zahtjeve s obzirom na granulometriju, sastav, stepen
vlage i jo neke parametre. Adekvatna priprema pjeska je skupa, pa je preporuljivo pijesak
koristiti samo na onim mjestima gdje postoje loi adhezijski uslovi.
Pjeskarenje ima i niz nedostataka:
mali uinak pri velikim brzinama, jer se pijesak ne stigne nataloiti izmeu toka i
ine,
pri mrazu, snijegu te liu uinak je jako mali i pjeskarenje u tom sluaju moe biti
beskorisno
poveava se habanje ina i nekih dijelova lokomotive,
pretjerana upotreba moe otetiti elektrine instalacije za kontrolu skretnica, krianja i
signalnih ureaja

Slika 30 Posipanje pijeskom za unapreenje adhezije

44

5.2.3. Dimenzionisanje kapaciteta postrojenja za namirivanje vunih vozila

pijeskom
Potronja suhog pijeska izraunava se po obrascu:
Lq
Q= 100 k

(m3/dan) gdje je:

L (km/dan)- ukupno tranje svih vunih vozila u toku 24 sata

q=0.03 -0.5 (m3/100 km)- specifina potronja suhog pijeska za ravniarske pruge
k= 0.5 koeficijent punjenja rezervoara na lokomotivi suhim pijeskom
L=N*l (km/dan)
N- broj vunih vozila koja se namiruju pijeskom
l- (km/dan) prosjeno dnevno tranje <jednog vunog vozila
Kapacitet maine (pei) za suenje pijeska sraunava se po obrascu
K=

Q
3
t (m /h) gdje je:

T= 2 (h)- vrijeme rada maine

Zapremina skladita sirovog pijeska moe se izraunati po obrascu
V=30 * Q (m3) za jednomjesenu rezervu.
Povrina skladita sirovog pijeska bie:
P=

V
h (m2) gdje je :

h- 2m- visina gomile sirovog pijeska na skladitu.

Potrebna odjeljenja u zgradi pijeskare:
-

Skladite sirovog pijeska

Prostorija za mainu za suenje pijeska
Kompresorska stanica
Garderoba, WC i tu
Prostorija za rezervoar goriva
Prostorija rukovodioca pijeskare.

45

6. Namirivanje vunih vozila uljem i (dizel vozila) gorivom

6.1.

Namirivanje vunih vozila uljem

Dizel-vuna vozila namiruju se motornim i kompresorskim uljem.

Dizel-elektrina vuna vozila namiruju se motornim, kompresorskim i transformatorskim
uljem. Elektrovuna vozila namiruju se kompresorskim i transformatorskim uljem.
Pored toga, na vunim vozilima koriste se i druge mazive materije (u manjim koliinama): ulje
za zupanike, mast za leita, vienamjenske masti i dr.
Za namirivanje dizel-vunih vozila koriste se, uglavnom dvije vrste motornog ulja za dizel
motore:
-

motorno ulje HDS1 - SAE 30 (40) i

motorno ulje DLS.

Za kompresore se najee koristi motorno ulje "TALPA" 30 (40). Glavnu stavku u potronji
ulja ini motorno ulje za dizel-motore. U okviru svakog postrojenja za namirivanje vunih
vozila uljem, treba predvideti i instalaciju za prikupljanje otpadnog ulja.
Postrojenje za namirivanje vunih vozila uljem sastoji se iz:
-

skladita ulja za viednevnu zalihu,

odeljenja za pripremu i skladitenje dnevnih zaliha ulja,
instalacije za razvod i izdavanje ulja,
instalacije za prikupljanje otpadnog ulja.

Skladita ulja za viednevnu zalihu projektuju se najee kao nastrenice sa metalnom ogradom
visine 2 m.
Dispozicija jednog takvog skladita prikazana je na slici 1. Jama dubine 2 m predviena je za
smetaj pumpi za ulje. Transport ulja od skladita do odeljenja za pripremu ulja obavlja se
cjevovodima u kanalu.

46

Slika 31 Nastrenica skladite ulja

47

Ulje se skladiti u nadzemnim elinim horizontalnim rezervoarima postavljenim na

betonska postolja.
Dovoz ulja do skladita obavlja se cisternama. Pretakanje ulja iz cisterni u rezervoare i iz
rezervoara u odeljenja za pripremu ulja vri se zupastim pumpama. Pretakanje trafo-ulja
obavlja se direktno iz cisterne u odeljenje za trafo-ulje pomou zupaste pumpe (7).
Pretakanje otpadnog ulja u cisternu za otpadno ulje izvodi se, takode, zupastom pumpom.
Prikljuci za pretakanje i elektrini tasteri za ukljuivanje (iskljuivanje) pumpi nalaze se u
limenim ormarima na zidu jama, a pumpe na podu jame.
Cjevovodi za transport raznih vrsta ulja ka odgovarajuim odjeljenjima smeteni su u
kanalu.
Odjeljenja za motorno, kompresorsko i trafo-ulje nalaze se, najee, u objektu (zgradi) za
dnevne preglede i namirivanje.
Na slici 32. prikazan je raspored opreme u odeljenju za motorno ulje. Rezervoari su
izolovani, opremljeni grijaima za zagrijavanje ulja na temperaturi oko 50 C. Rezervoari su
snadbjeveni odunim cijevima koje se sprovode van prostorije, takoe snabdjeveni su i regulatorima nivoa koji su povezani elektrino sa elektromotorima zupastih pumpi na skladitu ulja
kako bi se spreilo njihovo prepunjenje u toku pretakanja iz rezervoara za viednevnu zalihu.
Distribucija ulja do mesta za namirivanje obavlja se zupastim pumpama.Ukljuivanje i
iskljuivanje pumpi izvodi se tasterima koji se nalaze na stajalitima za namirivanje.

Slika 32 Odjeljenje za motorno ulje

48

Na slici 33. prikazan je raspored opreme u odjeljenju za kompresorsko ulje. Tehniki opis
ovog odjeljenja potpuno je identian sa tehnikim opisom prethodnog, tj. odjeljenja za motorno
ulje.

Slika 33 Odjeljenje za kompresorsko ulje

1.
2.
3.
4.

Rezervoar za kompresorsko ulje V= 0,5 m3.

Rezervoar za kompresorsko ulje V= 0,5 m3.
Zupasta pumpa.
Zupasta pumpa.

Na slici 34 prikazan je raspored opreme u odeljenju za transformatorsko (trafo) ulje. U

odjeljenju se nalaze tri vertikalna rezervoara. Jedan je za novo, isto trafo ulje, drugi za
preieno, a trei za zaprljano trafo-ulje.

Slika 34 Odjeljenje za trafo-ulje

49

6.2.

Namirivanje dizel-vunih vozila gorivom

I pored toga to se na lokomotivi nalaze ureaji za preiavanje, dizel-gorivo se prije

nalivanja u rezervoare lokomotive mora prethodno obraditi u stabilnim postrojenjima za
namirivanje lokomotiva gorivom.
Koliina goriva kojom se lokomotiva namiruje, to ujedno predstavlja i zapreminu rezervoara za gorivo na lokomotivi, sraunava se po obrascu:
L. Q. e
VG=VR= ------------------i ], gde je:
103p
L [km] - kilometraa izmeu dva namirivanja gorivom Q ft ] bruto masa voza,
e [kg/103 t km] - specifina potronja goriva u kg po IO3 tkm (e= 5,0 - 7,0 kg/103 tkm) p =
0,83 kg/l - specifina gustina dizel-goriva.
Zapremina rezervoara za gorivo na dizel-lokomotivama iznosi od 1000 - 3500 1, u zavisnosti od serije lokomotive.
Dizel-gorivo sadri sledee tetne sastojke:
-

vodu i prljavtinu, koja teti brizgaljkama i pumpi visokog pritiska,

- asfalt i ugljeniki ostatak (koks) delimino sagorevaju i za sobom ostavljaju gumastu
materiju, koja se lepi za klipove i klipne prstenove,
- sumpor sagoreva, ali sa vodom daje sumporastu kiselinu, koja nagriza i oteuje brizgaljke, pumpu visokog pritiska, klipove, klipne prstenove, itd.,
- pepeo, koji se taloi u cilindrima na klipovima.
Dizel-vuna vozila namiruju se dizel-gorivom D2 (JUS B. H2.412). Kompleks postrojenja
za namirivanje dizel-vunih vozila gorivom sastoji se iz:
-

istakakih mesta (rampa - estakada) za pretovar dizel-goriva iz kola-cisterni ili autocisterni u podzemne (leee) ili nadzemne (stojee) rezervoare za viednevnu zalihu,
pretovarne pumpne stanice za smetaj pumpi za pretovar goriva iz cisterni u rezervoare,
- skladita-rezervoara za skladitenje viednevne zalihe goriva,
- pumpne stanice za transport goriva od rezervoara za viednevne zalihe do mjesta za
namirivanje,
- mjesta (punktove) za namirivanje izmeu kolosijeka za namirivanje, koja slue za
smjetaj mjeraa protoka i "pitolja" za namirivanje.

50

Predviena su tri rezervoara za desetodnevnu rezervu goriva na skladitu. Rezervoari se

koriste odreenim redosledom, tako da je obezbedeno taloenje novoprispelog goriva u trajanju
od 72 asa.
Udaljenje rezervoara od koloseka, puteva, kao i meusobno, odreuju se saglasno Pravilniku o izgradnji postrojenja za zapaljive tenosti.
Doprema dizel-goriva do skladita obavlja se eleznikim ili drumskim cisternama.
Za pretakanje goriva iz cisterni u nadzemne rezervoare predviena su stajalina mesta
opremljena odgovarajuim prikljucima. Veza istakakih mesta sa cisternom za dovoz goriva
vri se odgovarajuim savitljivim crevima.
Pumpe za pretakanje goriva smetene su u objektu pretovarne pumpne stanice.
Od nadzemnih rezervoara do pumpi za namirivanje, koje se nalaze u odeljenju za gorivo
objekta pumpne stanice, gorivo se vodi podzemnim cevovodima u armirano-betonskom kanalu
ispunjen suvim peskom.
Odeljenje za dizel-gorivo sa pumpama nalazi se u objektu pumpne stanice. Za usisavanje
goriva iz nadzemnih rezervoara i njegovo potiskivanje do punktova za namirivanje pri-menjuju
se centrifugalne pumpe za dizel-gorivo od kojih je jedna uvek rezervna.
Potisni vod od pumpne stanice do mesta za namirivanje vodi se, takode, podzemnim
armirano-betonskim kanalima.
Ispred svake pumpe nalazi se odgovarajui filter za gorivo.
Za smetaj pokretnih porotivpoamih ureaja u pumpnoj stanici predvia se posebno
odeljenje.
Za neposredno namirivanje rezervoara za dizel-gorivo na lokomotivama predvieni su
punktovi za namirivanje izmeu koloseka za namirivanje. Sa svakog punkta mogue je jedno
vremeno namirivanje dve lokomotive.
U punktovima za namirivanje smeteni su merai protoka i "pitolji" za namirivanje
kapaciteta oko 250 l/min.
Koloseci za namirivanje, kao i koloseci za dovoz goriva do skladita, ne smeju biti elektrificirani.
Armatura cevovoda predviena je za proizvode nafte.
Zbog veoma malog viskoziteta dizel-goriva D 2 (od 0,l-l,74E ili 1,8-9,0 cst), sve pumpe
za gorivo su centrifugalne sa zaptivaima prilagoenim ovom gorivu i sa elektromotorima u
sigurnosno-eksplozivnoj izvedbi. U pumpnim stanicama neophodno je obezbediti dobru
ventilaciju. Pumpne stanice se ne griju. Elektromotori, prekidai i ostala elektrina instalacija
moraju biti u sigurnosno-eksplozivnoj zatiti (izvedbi). Svi rezervoari i pumpe moraju biti
propisno uzemljeni.

51

Za hlaenje krova nadzemnih rezervoara (u letnjim uslovima) i hlaenje omotaa rezervoara kao zatita od prskanja avova u sluaju poara na nekom od rezervoara predvia se
posebna instalacija za hlaenje.

Slika 35 Pumpna stanica za pretovar goriva

6.2.1.

Sustav za napajanje gorivom

Zadatak sustava za gorivo je da oisti gorivo od mehanikih primjesa, a zatim da ga ubrizga i

raspri u cilindre. Ubrizgavanje goriva mora se obaviti dobrim rasprivanjem kako bi se
osiguralo potpuno mijeanje goriva sa zrakom da bi izgaranje bilo pravilno i potpuno.

52

Slika 36 Sustav za napajanje gorivom

Spremnik za gorivo (1) smjeten je ispod okvira sanduka lokomotive. Nivo goriva u njemu
kontrolira se staklenim nivokazima (par sa svake strane lokomotive). Malo bono staklo pri
vrhu spremnika slui za kontrolu popunjenosti, a due, eono, za kontrolu potronje goriva s
obzirom da je uz njega ugraena skala za oitavanje. Ulijevanje goriva u spremnik obavlja se
pumpom preko otvora sa sitom (12). Spremnik je opremljen odunikom za odvoenje
skupljenih para goriva. Pri dnu spremnika nalazi se poseban prostor, zatien sitom od kojeg
polazi odvodna cijev za gorivo prema dizel motoru.
Zupasta pumpa (3) odvodi gorivo iz spremnika preko cijevi (9) kroz grija (10) u proistae
s ulocima od celuloznih vlakana (2) i (4). Grija se ukljuuje u zimskim uvjetima, a toplinu
dobiva od rashladne vode iz sustava za hlaenje dizel motora i predaje ju gorivu kako bi se
sprijeilo izdvajanje parafina iz njega. Kuite proistaa podijeljeno je u dvije komore i dvije
pretkomore, a meuprolaz goriva obavlja se kroz dva uloka proiivaa. Prije dolaska u
zupastu pumpu (3), gorivo prolazi kroz uloak (2) to se smatra prvim, odnosno grubim
ienjem.
Zupasta pumpa (3) izvedena je od dva zupanika, od kojih vei ima unutranje, a manji
vanjsko ozubljenje. Zupanici su ekscentrino postavljeni, a u proirenju izmeu njih nalazi
se segment lunog oblika koji predstavlja sastavni dio poklopca pumpe. Vei zupanik se
53

pokree istosmjernim elektromotorom koji se napaja iz akumulatorskih baterija, dok se mali

slobodno okree oko osovine smjetene u poklopcu pumpe. Okretanjem zupanika gorivo se
alje prema proiivau (4) , smjetenom u drugoj polovici kuita izmeu komore i
pretkomore. Na ovaj nain gorivo se drugi put isti (fino ienje). Ovi proiivai se
tijekom rada zasite neistoom pa dolazi do poveanja tlaka u njima. Zbog toga je izmeu
komore i pretkomore na potisnoj strani pumpe ugraen sigurnosni ventil (18) koji proputa
gorivo zaobilaznim vodom ako se pojavi razlika tlaka od 1 bar.
U daljnjem toku gorivo odlazi preko tekstilnog proiivaa (17) (miijana filter ili viijana
filter) u kuite finih proiivaa (5) koje je privreno za desni gornji kut na prednjoj strani
motora. U kuitu se nalaze dva proiivaa od sinterirane bronce ili od papira. U njima se iz
goriva uklanjaju sve neistoe vee od 2 mikrona. Nakon ovih proiivaa gorivo se alje
prema pumpama brizgaljkama koje se nalaze u svakoj glavi cilindra. Na ulazu u njih gorivo
nailazi na jo jedan proiiva u kojem se obavlja posljednje ienje goriva.
S obzirom da zupasta pumpa (3) dobavlja veu koliinu goriva od one koja je potrebna za
rad motora, viak se vraa u kuite proiivaa (5). Iz poklopca ovog kuita gorivo prolazi
kroz prozirnu aicu (8) preko povratnog voda (19) u spremnik (1). U aici blioj motoru (8)
uvijek mora biti goriva bez mjehuria. Koliko se javljaju mjehurii za vrijeme rada pumpe (3)
dok motor miruje, znai da nije dobro zabrtvljen usisni vod pumpe. Ako se u toj aici
mjehurii pojave dok motor radi, nije ispravna brizgaljka. Kod pokretanja pumpe za gorivo
mogu se pojaviti mjehurii, kao posljedica zateenog zraka u sustavu. Prije pokretanja dizel
motora treba priekati da se ti mjehurii izgube kako bi motor mogao pravilno raditi. Ako se u
drugoj aici (7) pojavi gorivo, to je znak da je proiiva od sinterirane bronce ili papira
zaepljen neistoom.. Tada e zbog poveanog tlaka gorivo djelovati na klip u poklopcu i
doi e do proputanja goriva u povratni vod (19) prema spremniku (1). Pojava goriva u ovoj
aici znai da proiivae treba oistiti .

6.2.2. Sustav za podmazivanje dizel motora

Sustav za podmazivanje slika 37. Za podmazivanje motora koristi se ulje smjeteno u kuitu
(1). Nivo ulja se kontrolira mjernim tapom koji se nalazi s lijeve strane motora, na kojem je
oznaen crvenim crtama (min-max). Pri kontroli je mogue uoiti porast nivoa ulja to znai
da je dolo do mijeanja ulja s vodom. Ako doe do mijeanja ulja s vodom prekida se rad
dizel motora jer se ne dozvoljava rad motora s minimalnim postotkom vode u ulju. Iako
gorivo utjee tetno na ulje (mijenja viskoznost), dozvoljava se 2% prisutnog goriva u ulju.
Sustav za podmazivanje sastoji se od tri odvojena sustava koji ine cjelinu i to:
1. sustav ulja za podmazivanje motora,
2. sustav ulja za hlaenje klipova,
3. sustav za proiavanje ulja .

54

Slika 37 Sustav za podmazivanje dizel motora

6.3.

Objekti za namirivanje vunih vozila

Sva postrojenja za namirivanje vunih vozila pogonskim i potronim materijalima

grupiu se najee na jednoj lokaciji, na tzv. grupama za namirivanje. Veoma esto se radi
skraenja vremena zadravanja vozila na namirivanju i odravanju, na kolosecima grupa za
namirivanje obavljaju i dnevni pregledi vunih vozila.
Kolosijeci za dnevne preglede i namirivanje opremljeni su odgovarajuim kanalima i
platformama.
Postrojenje za namirivanje lokomotiva pijeskom smeta se u poseban objekat, tzv.
peskari. Postrojenja za namirivanje vozila vodom, uljem i gorivom mogu se smjestiti u istom
objektu.
U neposrednoj blizini objekata za namirivanje locira se i objekt servisne slube za
dnevne preglede vozila.

55

Na slici 38. prikazana je dispozicija jedne grupe za namirivanje i dnevne preglede.

Slika 38 Dispozicija grupe za namirivanje i dnevne preglede vunih vozila

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Pretovarna pumpna stanica za dizel-gorivo.

Skladite ulja (nadstrenica).
Rezervoar za dizel-gorivo.
Objekat servisne slube.
Pumpna stanica za namirivanje dizel-lokomotiva gorivom.
Peskara.
Punkt za namirivanje gorivom.
Silos za suvi pijesak.

Na slici 39. prikazana je dispozicija pokrivenog

punkta za dnevni pregled i namirivanje vunih
vozila.

7. Remontna radionica
8. Hemijska laboratorija.
9. Dnevni boravak.
10. Izdavanje maziva.

1. Skladite goriva
2. Izdavanje goriva i ulja.
3. Izdavanje peska.
56

4. Skladite sirovog peska.

5. Suenje peska.
6. Skladite suvog peska.
Slika 39 Dispozicija pokrivenog punkta za dnevni
pregled i namirivanje vunih vozila

7. Objekti za namirivanje vunih vozila

Sva postrojenja za namirenje vunih vozila pogonskom i potrosnom materijalima grupisu se
naj cesce na na jednoj lokaciji,na tzv. grupama za namirivanje.Veoma esto se radi skraenja
vremena zadrzavanja vozila na namirivanju i odrzavanju na kolosjecima grupa za namirivanje
obavljanju i dnevni pregled vozila.
Kolosjeci za dnevne preglede i namiricvanja opremljeni su odgovarajucim kanalima i
platformama.
Postrojenje za namirivanje lokomotiva pjeskom smjesta se u poseban objekat tzv. Pjeskari.
Postrojenje za namirivanje vozila vodom,uljem i gorivom mogu se smjestiti u istom objektu.
U neposrednoj blizini objekta za namirianje locira se i objekt servisne sluzbe za dnevne
preglede vozila.
Na narednoj slici 40. je prikazana dispozicija jedne grupe za namirivanje i dnevne preglede.

Slika 40 Dispozicija grupe za namirivanje i dnevne preglede vunih vozila

1. Pretovarna pumpna stanica za dizel-gorivo.

57

2. Skladite ulja (nadstrenica).

3. Rezervoar za dizel-gorivo.
4. Objekat servisne slube.
5. Pumpna stanica za namirivanje dizel-lokomotiva gorivom.
6. Peskara.
7. Punkt za namirivanje gorivom.
8. Silos za suvi pijesak.
Na slici 40. prikazan je presjek grupe kolosjeka za namirenje i dnevne preglede opremjene
odgovarajucim kolonama i radnim platormama.Na ovim kanalima istovremeno se namiruju
vozila gorivom, vodom i uljem.Namirivanje vozila pjeskom vrsi se odvojeno radi
izbjegavanja mgucnosti prodora pjeska u instalacije za gorivo, vodu i ulje.

Na slici 41. prikazana je osnava objekta servisa za dnevne preglede sa rasporednim

odjejenjima.

Slika 41 Osnava objekta servisa za dnevne preglede sa rasporednim odjejenjima

58

Na slici 42 prikazana je osnova objekta pumpne stanice sa rasporedom odljejenja.

Slika 42 osnova objekta pumpne stanice sa rasporedom odljejenja

59

Na slici 43 prikazrana je osnova objekta pjeskara sa rasporednim odljejenjima.

Slika 43 Osnova objekta pjeskara sa rasporednim odljejenjima

60

7.1.

Punkt tehnikog opsluivanja (pregleda i namirivanja) vunih vozila

Punkt tehnikog opsluzivanja smjesta se obino u jednom ili vise objekata pravougaonog
tipa na dva tri ili est kolosjeka sa po jednom ili dva lokomotivska stajalita na svakom
kolosjeku.
Propusna mo svakog kolosjeka obino iznosi:
-sa jednim stajalitom : 20 lok/dan
-sa dva stajalita : 34 lok/dan
Broj stajalita za tehniko opsluzivanje moze se izraunati pomou obrasca:

Gdje je: M-maximalan br lokomotiva koje svakodnevno dolaze na tehniki pregled sa

namirivanjem
t (min) vrijeme tehnikog pregleda i namirianja zajedno
p-koeficijent neravnomjernosti ; 1440 (min/dan)-radno vrijeme punkta.
Punkt tehnikog opsluzivanja opremjen je radnim kanalima i platformama odredjenih
gabaritnih mjera sa niskonaponskim osvjetjenjem,instalacijama komprimovanih vazduha sa
mogunosu snizavnja pritiska na izlazu do 0,15-0,2 Mpa i kanalizacijom za pranje
kanala,uredjaima za namirivanje lokomotiva gorivom,pjeskom uljem i vodom,agregaom za
pokretnje lokomotive niskim naponom,urdjaem za automatsku aktiviranje i zatvaranje vrata
na njihovim stajalistom,instrumentima materijalom i rezervnih djelova
za brzo i
visokokvalitetno otklanjanje uoenih nedosataka telefonskom vezom s depoom.
U posebnom objektu ili u okviru nekog od objekata za namirivanje ,neophodna su sleda
postrojenja:
magacin rezernih djelova i materijala
postrojenja za dnevni boravak trenutno ne zaposleni radnika
ostale sanitarne prostorije.
Namirivanje lokomotive jeste veoma vazan element obrta kokomotive.Na operacije
namirivanje elektrolokomotive trosi se oko 10% a na dizellokomotive 15% od ukupnog
vemena obrta lokomotive.
61

Sredje vrijeme trajanja operacija namirivanja (bez vremena pomjeranja lokomotiva po

kolosjecima za namrivanje) dati su sl tabeli:

Tabela 4 Vrijeme trajanja operacija namirivanja

Pranje i isenje lokomotiva vrsi se na posebnom stajalistu.Okretanje lokomotive (sa samo

jednom upravljanicom)obavlja se na trijanglu ili petji.
Vrijeme zadrzavanja lokomotive na namravanju tu sastoji se iz vremena namirivanja tn
,pripremno-zavrsnog vremena tpz vremena kretanja lokomotive u procesu namirivanja po
kolosjecima tk i vremena formiranja dokumentacije td tj:
tu=tn+tpz+tk+td (min)

Vrijeme namirivanja (gorivom,vodom,uljem,pjeskom) pomocu uredjaja odredjuje se po

obrascu :

Gdje je :

G-zapremina materijala kojim se lokomotiva namiruje

p-kapacitet uredjaja za namirivanje

62

Na slici 44 prikazna je linearna zavisnost vremena namirianja lokomotive dizel-gorivom i

kolicinom izdatog goriva u zavisnosti od kapaciteta pitolja za namirivanje.

Slika 44 Dijgram zavisnosti koliine goriva i vremena

Na slici 45 prikazana je linearna zavisnost vremena namirivanja pjeskom i kolicine izdatog

pjeska u zavisnosti od precnika crijeva za namirivnje pjeskom.

Slika 45 Zavisnost vremena namirivanja pjeskom od koliine izdatog pijeska i prenika cijevi

Pripremno-zavrsno vrijeme trosi se na primjenu uredjaja za namirivanje ,ukljucicanje pumpi,

oitivanje izdate kolicine materijala,vraanje crijeva za namirivanje u njegov ne radni polozaj.

63

U tabeli 5 koja slijedi daje se orjentacioni pogled vremena namirivanja dizel i elektrolokomotive u zavisnosti od organizacije namirivanja.

Tabela 5 Vrijeme namirivanja dizel i el lokomotive u zavisnosti od vrste namirivanja

Punkt tehnikog opsluzivanja mora da bude opremljen odgovarajucim postrojenjima za

skladistenje ,pripremu,obradu i izdavanja:goriva,ulja,vode pjeska i drugi materijla.
U depoima sa preko 80lokomotiva u invetarskom parku namirivanje lokomotiva obavlja
posebna brigada radnika za namirivanje.
Broj radinka brigade moze se odrediti na osnovu obraca:

Gdje je: M-srednji br lokomotiva koji se namiruju u toku dana

t(h)-vrijeme u normnim asovima potrebno za potpuno namirenje lok.
F(h/god)-godisnji fond radnih asova jednog radnika
=1,2-1,25 koeficijent neravnojernosti dolaska lok.na namirenje
Na slici 46. prikazana je dispozicija pokrivenog
punkta za dnevni pregled i namirivanje vunih
vozila.

7. Remontnaradionica
8. Hemijska laboratorija.
9.Dnevni boravak.
10. Izdavanje maziva.

1. Skladite goriva
2. Izdavanje goriva i ulja.
Slika 46 Dispozicija pokrivenog punkta za dnevni
pregled i namirivanje vunih vozila
64

3. Izdavanje peska.
4. Skladite sirovog peska.
5. Suenje peska.
6. Skladite suvog peska.

8. Pregled kola
Pregled kola obavlja se radi utvrivanja njihove tehnike ispravnosti i pogodnosti za
obavljanje bezbijednog rada. Pregled kola obavlja se:

pojedinano, i
u vozovima

Pojedinani pregled kola obavlja se u sljedecim sluajevima:

prije utovara, odnosno upotrebe

poslije utovara, odnosno prije dodavanja vozu
poslije istovara, odnosno upotrebe
poslije ostecenja ili iskliznua
prije dodavanja kola u vozove velike brzine
periodicno se pregledaju sva putnika grarirana kola i kola u rezervi

Osim toga pojedinani pregled obavlja se na svaki zahtjev staninog i voznog osoblja.
Pregled kola ima prednosti i obavlja se:

u polaznim stanicama kod odlazeih vozova

u polaznim stanicama
u krajnjim stanicama kod prispjelih vozova
u prelaznim stanicama kod vozova koji se primaju, odnosno predaju susjednoj
eljeznici
u uspitnim stanicama u kojima se mijenja sistem snadbijevanja energije

U polaznim, krajnjim i prelaznim stanicama svaki voz mora biti pregledan.

Ako u jednoj usputnoj stanici treba biti pregledan i putnicki i teretni voz istovremeno,
putnicki voz ima prednost.
Prilikom pregleda kola poslije utovara, odnosno prije dodavanja vozu, pregleda kola u
svemu postupa po jasno utvrenim odredbama, te treba da utvrdi da li je utovar kola pravilno
obavljan i roba osigurana od gubljanja, osteenja i sl.
65

8.1.

Pregled kola poslije utovara, odnosno upotrebe

Ovim preglednom utvruje se eventualno nastala osteenja kola prilikom upotrebe i istovara i
stanja inventarskih kolskih dijelova. Ako se prilikom pregleda ustanovi da su kola osteena,
pregleda kola sa dodjeljenim osobljem duan je da otkloni kvar ako nisu u mogunosti da
otklone nastalo oteenje, onda se ta kola upuuju u radionicu na opravku.
8.2.

Pregled kola poslije oteenja i utvrivanja tete

Sva kola na kojima je naeno bilo kakvo naslino oteenej ili nedostatak dijelova maraju biti
posebno pregledani. Prilikom pregleda kola mara se utvrditi, a ukoliko to nije mogue onda
procijeniti:
uzrok nastale tete
obim tete
visina trokova za otklanjanje tete
odgovornost za tetu
Prilikom pregleda kola poslije oteenja ili nastalog nedostatka, pregleda kola mora
pregledati sve kolske dijelove i sklopove i sva pronaena oteenja i nedostatke odmah na
mjestu utvrditi i procijeniti.

8.3.

Pregled kola u rezervi i garirana kola

Sva kola u rezervi za pojaani saobraaj ili garirana u mjesecima manjeg prevoza, moraju biti
ispravna i pregledana i to:
kola u rezervi dnevno
kola garirana mjeseno
Ovaj pregled ne odnosi se na unutrenjost putnikih kola ukoliko su kola plombirana. Svi
primjeeni na takvim kolima moraju se odmah otkloniti. Putnika kola u rezervi i garirana
kola mora da olombira stanica, zakljua te snosi odgovornost za nastalu tetuna njima

8.4.

Pregled kola u vozovima

Pregled kola u vozovima obavlja se po pravilu odmah po postavljanju vozova. Za pregled

kola u vozovima vai sve to je reeno za pojedinani pregled vozova. Osim toga potrebno je
da pregleda kola pregleda i sljedee:

da su kola propisano zakvaena

66

da li su odbojnici ispravni, u propisanoj visini i da li je razlika u visini odbojnika

susjednih kola odreena granicama po propisima saobraajnog pravilnika te da se
uvjeri u ispravnost odbojnika na posljednjim kolima
da li konice djeluju ispravno
da li su podmazani svi dijelovi koji se smiju podmazivati

U pogledu kvaenja kola u vozu vai:

pri kvaenju se mora paziti da navrtke vretena kvaila budu jednako udaljena od
osiguravajuih prstenova
neupotrebljeno kvailo mora biti zakaeno o, za to naruito postavljenu kuku s
eonom nosau

Razlika u visini osa odbojnika susjednih kola u vozu, kada su u stanju mirovanja smije biti
najvie:

kod vozova za prevoz putnika, kod svih vrsta koji se potiskuju ili guraju, kao i kod
teretnih vozova u koju su kola uvrena, bez obzira na masu najvie 80 mm
kod ostalih teretnih vozova u kojima su teska utovarena kola uvrena u voz ispred
lakih i praznih kola, najvie 125 mm
kod tekih vozova, kako meusobno tako i sa ostalim susjednim vozilima najvie 50
mm
8.5.

Pregled vozova u polaznim stanicama

Prilikom pregleda kola u polaznoj stanici, kada je voz zaustavljen, pregledai kola moraju da
postupe kao kod pregleda kola u vozovima.
Svi kvarovi i nedostaci na kolima moraju se blagovremeno utvrditi i obiljeiti, kako se ne bi
prouzrokovala naknadna manevra. Naruitu panju pregledai kola moraju da posvete
ispravnom radu vazdune konice, a kod putnikih kola i ispravnom radu ureaja za
osvjetljenje i grijanje. Kada je voz potpuno ispravan i opremljen za vonju, pregleda kola u
odreenu rubriku odjeljak i putnog lista unosi i propisuje primjedbu o izvrenoj probi
vazdune konice. Bez ove primjedbe pregledaa kola, voz nesmije se otpremiti.

8.6.

Pregled vozova u usputnim stanicama

67

Pregled kola u usputnim stanicama obavlja se u obimu kojim se obezbjeuje siguran

saobraaj. Svaka nispravnost na kolima koja se utvrdi, koja bi mogla da ugrozi bezbijednost
saobraaja, putnika i robe mora se otkloniti ili se neispravna kola moraju iskljiiti iz
saobraaja. U usputnoj stanici pregleda kola mora da saeka voz, bez obzira da li u toj stanici
staje ili ne. Putniki voz doekuje se s strane perona, a pregled nastavlja s druge strane voza.
Teretni vozovi doekuju se s strane mainovoe, a pregleda nastavlja s suprotne strane i po
zavretku prelazi se na drugu stranu voza. Pregleda kola duan je da naruit nain obrati
panju na oteenja, neispravnost i nedostatke koji mogu da ugroze bezbijednost saobraaja.
Ako mainovoa u toku vonje primjeti neku neispravnost na vozu, naruito kod vazdune
konice, mora o tome da obavijesti pregledaa kola u prvoj preglednoj stanici.

8.7.

Pregled vozova u krajnjim stanicama

U krajnjim stanicama, pregleda doekuje na isti nain kao u usputnim stanicama u kojima
voz staje. Pri pregledu voza u krajnjoj stanici potrebno je obratiti panju da li su kvarovi i
nedostaci na kolima nastali u putu. Pregledu voza u krajnjoj stanici, pored pregledaa kola,
mora da prisustvije vozopratno osoblje u punom sastavu. Ovo se odnosi na unutranji pregled
putnikih kola.
Ukoliko je u biti bilo neispravnosti na konici, mainovoa i pregleda kola zajedniki e
izvriti probu konica i utvrditi uzrok nastanka. Ukoliko na kolima nedostaje odbojnik,
generator, vrata ili neki drugi dio, stanica je duna da telegramom obavijesti sve usputne
stanice o nedostatku kakoo bi se dio nasao i ne bi doslo do ugroavanja bezbijednosti
saobraaja.
Pregled vozova se po pravilu mora obaviti za vrijeme odreeno za predaju voza. Ukoliko ga
pregledno osoblje ne moe obaviti u tom vremenu, duno je odma obavijestiti otpravnika
vozova. Voz se nesmije pomjeriti do zavretka pregleda. O zavrenom pregledu, pregleda
obavjetava otpravnika.

8.8.

Pregled kola u zimskom periodu

Pregleda kola je duan da pri pregledu kola obrati panju da li su na kolima sprovedene
mjere predviene Upustvom o obezbjeenju saobraaja u toku zime i Upustvom za grijenje
putnikih kola.

Pregleda kola duan je da obrati panju na slijedee:

Da li su na putnikim vozovima ispravni ureaji za grijanje i osvjetljenje

Da li su spojene sprave za grijanje ispravne
68

 Da li zaptivni elementi kod konica dobro zaptivaju

Da li je kondenzatorski lanac i instalacija parnog grijanja izduvana u krajnjim
stanicama
Da li je isputena voda iz rezorvoara za vodovodnu instalaciju
Da li su sanduci teretnih kola za prevoz osjetljivih materijala dobro zaptiveni
Pregeldna sluba duna je da na vrijeme obezbijedi ulje za podmazivanje u zimskom periodu i
ostale rezervne dijelove i materijale koji obezbjeuju bezbijedno odvijanje saobraaja.

8.9.

Stalni nadzor vunih vozila

Stalni nadzor vunih vozila vre eljezniki radnici koji posijedaju vuno vozilo ili se na
drugi nain brinu o vunom vozilu, u skladu sa uputstvima za rukovanje tim vunim vozilom.
Stalni nadzor nad vunim vozilima vri se:

prilikom pripreme za saobraaj;

tokom korienja u saobraaju; i
nakon zavretka korienja u saobraaju.

8.10.

Pranje i ienje vunih vozila

Pranje i ienje obuhvata odmaivanje sklopova vunog vozila radi sprjeavanja nastanka
ili prouzrokovanja poara. Pranje i ienje upravljanice i eonih stakala vri se na svakom
servisnom i kontrolnom pregledu.
Pranje i ienje mainskog prostora vri se na svakom kontrolnom pregledu. Pranje i ienje
spoljnje oplate vri se najmanje jednom u tri mjeseca. Pranje, ienje i dezodorisanje
putnikog prostora motornih vozova vri se najmanje jednom u 24 sata.

8.11.

Probna vonja eljeznikog vozila

Probne vonje eljeznikih vozila vre se nakon:

izvrene redovne opravke vunog vozila, eljeznikog prunog motornog vozila i
putnikog vagona;
sprovedenih modifikacija ili rekonstrukcija pojedinih sklopova na vozilu kojima se
mijenjaju karakteristike bitne za upotrebu vozila;
69

 zamjene okretnog postolja vunog vozila;

zamjene osovinskog sklopa na lokomotivi i motornom vozu;
tipskog, serijskog ili istraivakog ispitivanja eljeznikog vozila ili podsistema ili
sklopa vozila;
zamjene elemenata primarnog ogibljenja na vunom vozilu;
izvrenog vaganja vozila i uravnoteenja mase;
funkcionalnog ispitivanja konice poslije obavljene revizije konica dva i revizije
konica tri osim kod teretnih vagona;
funkcionalnog ispitivanja vune karakteristike;
zamjene konog poluja na vunom vozilu i vie od 1/4 istovrsnih izvrnih konih
ureaja na viedjelnom motornom vozu;
vanredne opravke kod koje su vreni radovi koji utiu na sigurno i bezbjedno
korienje vozila.
Probna vonja lokomotive obavlja se bez optereenja i sa optereenjem.
Za vrijeme probne vonje bez optereenja vri se: ispitivanje vozila vonjom najveom
konstruktivnom brzinom, funkcionalna ispitivanja vazdune konice i mjerenje zaustavnih
puteva. Probna vonja lokomotive sa optereenjem vri se vuom voza odgovarajue mase
prema moguem optereenju lokomotive, pri emu se provjerava funkcionisanje lokomotive
pri ubrzanju do najvee doputene brzine voza, odravanje brzine i smanjivanje brzine. Probni
manevarski rad lokomotive za manervisanja u trajanju od est sati smatra se probnom
vonjom lokomotive sa optereenjem. Probna vonja motornih vozova, putnikih vagona i
vozila za posebne namjene obavlja se bez optereenja. Tokom probne vonje bez optereenja
eljezniko vozilo treba da pree put od najmanje 30 kilometara u jednom smjeru.
Nakon izvene probne vonje sainjava se zapisnik koji sadri: broj vozila, dionicu pruge na
kojoj je obavljena, datum probne vonje, svrhu probne vonje, vrstu probne vonje (s
optereenjem ili bez optereenja), izmjerene zaustavne puteve, najveu ostvarenu brzinu,
uoene nedostatke i zakljuak o uspjenosti probne vonje.

Zapisnik o obavljenoj probnoj vonji potpisuju predstavnici imoca eljeznikog vozila i

odravaoca. Ako se tokom probne vonje ustanove neispravnosti koje utiu na sigurnost i
bezbjednost saobraaja ili na glavne eksploatacione karakteristike, probna vonja se ponavlja
nakon otklanjanja tih neispravnosti.

70

9. Nain pregleda kola

Pregled kola obavlja se od osovinskih sklopova pa na vie. Pri ovome treba utvrditi stanje
treeg stroja ( osovinskih sklopova i leita, leinih voica, gibnjeva i njihovog vjeanja ),
postolja, tegljenikih ureaja, odbojnog ureaja, konice ( runa, pomona i vazduna ),
kolskog sanduka, krova, vrata i prozora, stanja tovara i optereenja gibnjeva, a kod putnikih
kola stanje unutranje opreme, elektro-instalacija i elektro-ureaja, stanje vodovodne
instalacije i istoa kola.
Svaki navedeni sklop i njegove pojedine djelove treba bez rastavljanaj najbriljivije pregledati
radi provjeravanja da na kolima ne postoje neispravnosti, nedostaci ili oteenja, odnosno da
pojedini djelovi nisu prekomjerno istroeni, to bi moglo dovesti u pitanje bezbjednost
saobraaja i udobnost prevoza putnika i robe.
Da bi pregledai kola mogli da udovolje svojim zadacima, potrebno je da dobro poznaju
konstrukciju, nain gradnje, odravanja i pregleda pojedinih kolskih sklopova i dijelova.

9.1.

Kriterijum pri pregledu kola

9.1.1. Osovinski sklop

1) Konstrukcione osobine
Osovinski sklop sastoji se iz dva toka koji su vrsto navueni na osovinu.
Tokovi osovinskog sklopa mogu biti :
Jednodjelni
Dvodjelni
2) Pregled
Prilikom pregleda treba utvrditi :

71

 Da li na obruu tokova postoji : labavost, tragovi pomjeranja i pukotine

Da li na povrini kotrljanja postoje tragovi : ljuskanja, ravna mjesta, naljepnice i
udubljenja
Da li na osovinama ima tragova trenja
Da li se pojedine mjere osovinskih sklopova i njihovih djelova nalaze unutar
propisanih granica

9.1.2. Osovinska leita

1) Konstrukcione osobine
Osovinska leita mogu biti klizna i kotrljajua.
Klizna leita sastoje se od oklopa leita, leine koljke i ureaja za podmazivanje i
zaptivanje.
Kotrljajua leita mogu biti valjasta, konina, sferna, jednoredna i dvoredna.Na J se
koriste valjasta leita.
2) Pregled
Prilikom pregleda osovinskih leita treba utvrditi :
Da oklop osovinskog leita nema oteenja
Da vodea rebra kuita osovinskih leita pri svim poloajima kuita preklapaju
voice noica ili odgovarajue dijelove obrtnog postolja
Da se osovinsko leite nije toliko zagrijalo da se oklop ne moe dodirnuti
nadlanicom ruke da kod kola sa periodinim podmazivanjem naznaeni rok nije
istekao
Da na leitima nisu vrene popravke

9.1.3. Nosei gibnjevi i vjeanje

1) Konstruktivne karakteristike
Sva putnika i teretna kola moraju da budu ogibljena.
2) Pregled
Prilikom pregleda prilikom kolskih noseih gibnjeva treba obratiti panju na sljedee :

Da su gibnjevi na kolima jednaki po tipu, mjerama, po broju listova

Da su dobro ugraeni u svom leitu
Da pojedini listovi nisu meusobno pomjeni
Da nema kvara koji umanjuju njegovu elastinost ili nosivost
72

Zavojne opruge ne smiju imati :

Razliite dimenzije
Pomjerenost iz svog sjedita ili iskrivljenost u odnosu na osu
Pukotinu, lom ili naleganje jednog zavoja na drugi
Popravke zavarivanjem

9.1.4. Postolje

1) Konstukcione osobine
Postolje putnikih i teretnih kola sastoji se iz uzdunih i eonih nosaa koji su izraeni iz
profila dobijenih valjanjem, presovanjem ili savijanjem, a kao ukruenje slue vie poprenih
veza i kosnika. Svi ovi elementi postolja meusobno su spojeni zavarivanjem, a kod starijih
kola zakivcima i ne smiju imati pukotine ili deformacije koje bi ugrozile sigurnost saobraaja.
Ispod svakog odbojnika na eonom nosau kola se moraju nalaziti pridrka za kvaioca.
2) Pregled
Prilikom pregleda postolja treba obratiti panju i provjeriti sljedee :
Da neki nosa ili drugi dio nije naprsnut, slomljen ili iskrivljen
Da varovi nisu popustili

9.1.5. Obrtno postolje

1) Konstrukcione osobine
Kola sposobna za brzine vee od 100 km/h moraju da budu sa obrznim postoljima koja
odgovaraju propisima. Ova postolja moraju na jednim kolima biti istog tipa i preko obrtne
olje i centralnog svornjaka vezana za sadnuk kola i propisno uzemljena.
2) Pregled
Prilikom pregleda obrtno postolja treba obratiti panju na sljedee :
Ram ne smije imati :
Deformacije i pukotine
Razlabavljene i otputene spojeve
Svjee tragove dodirivanja ili zadiranja gibnja
Voica mazalice ne smije imati :
Deformaciju, lom i pukotine
Prekomjerno istroenje klizaa
73

 Labavost ili nedostatak klizaa

Kolijevka ne smije imati :
Deformacije ili pukotine
Mjealice i nosai kolijevke ili gibnjeva ne smiju biti prekinute niti imati pukotine i
iskoritenja vea od 3mm
Uzduni nosai postolja putnikih kola sa obrtnim postoljima ne smiju biti iskrivljeni
u vertikalnoj ili horizontalnoj ravni preko 10 mm
9.1.6. Tegljaki ureaj
1) Konstrukcione osobine
Kola sa oba ela na sredini moraju imati ogibljenu kuku tegljanika sa zavojnim kvailom
ija je osa u istoj ravni sa osom odbojnika.
Kuka tegljanika ili zavojnog kvaila moraju odgovarati odredbama propisa i standarda.
Visina ose kuke tegljanika od gorne ivice ine mora odgovarati odredbama o visini osa
odbojnika odGI-a.
2) Pregled
Prilikom pregleda mora se obratiti panju na sljedee :
Da na kuki i kvailu ne postoji raskinue, naprslina, deformacija, nedostatak ili
nepropisna istroenost dijelova
Da nije blokirano zavijanje ili odvijanje vretena kvaila
Da nije blokiran hod kuke u pravcu tegljanika i u pravcu poprenom na tegljanik
Da ne postoji labavost kuke na povlaenje rukom u pravcu tegljanika
Da su neupotrebljena kvaila objeena o drae kvaila
Da voica kuke u eonoj gredi nije nepodmaza ili deformisana
Da nema radova zavarivanja radi opravke voznih ureaja
9.1.7. Odbojnik

1) Kontrukcione osobine
Kola moraju da imaju na oba ela dva elastina odbojnika ije ose lee u istoj horizontalnoj
ravni sa osom tegljanika.
Razmak izmeu ose odbojnika i gornje ivice ine, mjeren u stanju mirovanja kola mora
iznositi :
Za kola bez optereenja ..... najvie 1065mm
Za kola pod najveim optereenjem
Putnika ..... najmanje 980mm
Za teretna pri najveim optereenjima ..... najmanje 940mm
2) Pregled
Prilikom pregleda provjerava se sljedee :
74

 Da su ose odbojnika u istoj ravni sa osama tegljanika, a visina odbojnika propisana

Da na dijelovima odbojnika ne postoje : lomovi, naprsline i deformacije

9.1.8. Konice
1) Vrste probe
Postupak kojim se provjerava i utvruje ispravnost konica i njihova spremnost za dejstvo u
vozu nazivamo probom konica.
Probu konica izvodi mainovoa i pregledni radnik.
Ulogu preglednog radnika u stanicama u kojima postoji pregleda kola ima pregleda kola.
2) Pregled
U preglednim stanicama pregleda kola rukovodi probom konica.
Prilikom probe konica pregla kola mora pored provjera konica voditi rauna i o drugim
elementima i sklopovima konica :
Lakoj pokretljivosti i zaptivenosti eonih i iskljunih slavina
Ispravnost gumenih crijeva konikih spojnica i zakaivanja slobodnih spojnica za
drae
Pravilnom naleganju u zakoenom stanju i pravilnom odvajanju u otkaenom stanju
konih umetaka
Postojanju natpisa za konicu i vrijednost kone mase, odnosno jasnoa ovih natpisa
Spajanje glavnog voda voza sa glavnim vodom vunog vozila tek poslije zakvaivanja
vunog vozila sa vozom i poslije izduvanja kondenzovane vode iz glavnog voda
vunog voza
Pravilnom poloaju mjenjaa vrste konica i sile koenja

75

10. Zakljuak
Kroz ovaj seminarski rad pokuali smo na to bolji nain opisati poslove vezane za stalni
nadzor eljeznikih vozila, kao i to nam sam naziv teme govori.
I vuna i vuena vozila imaju svoje potrebe za odravanjem. Potrebno je vriti stalni nadzor
pri pripremi vozila za rad, u toku rada vozila, po zavretku rada vozila. Svako vuno vozilo
zahtjeva namirivanje odreenim potronim materijalom, tu spada namirivanje vodom, gdje se
namiruju samo dizel-vuna vozila, potom imamo namirivanje pijeskom tzv. pjeskarenje koje
sprijeava proklizavanje tokova, tanije poboljava koeficijent trenja izmeu ine i toka.
Vuna vozila je potrebno namiriti i uljem pri emu se dizel vuna vozila namiruju motornim i
kompresorskim uljem, a dizel elektrina vuna vozila namiruju se motornim, kompresorskim i
transformatorskim uljem. Dizel vuna vozila zahtjevaju i namirivanje dizel gorivom.
Vuena vozila zahtjevaju i pregled nakon same upotrebe , u uputnim i krajnjim stanicama, ali
potrebno je vriti i pregled osovinskih sklopova.
Imajui u vidu sve to je opisano u radu, moemo doi do zakljuka da su svi navedeni
poslovi neophodni za sigurno i bezbjedno odvijanje eljeznikog saobraaja.

76

11. Literatura
1. Aleksandrov, V. Odravanje eljeznikih vozila, Beograd 2000.
2. Slihovi S. Predavanja iz Dijagnostike i odravanja inskih vozila, odrana 2013/2014
godine, Fakulet za Saobraaj i komunikacije Sarajevo 2014.
3. Beirevi S., Organizacija eljeznikog saobraaja, Univerzitet u Sarajevu, Fakultet za
saobraaj i komunikacije, Sarajevo 1997.
4. Kiso F, Tokovi u eljeznikom saobraaju, skripta, Univerzitet u Sarajevu, Fakultet za
saobraaj i komunikacije, Sarajevo 2009.
5. Dipl.ing. Paunovi Danilo ''Motori i rukovanje dizel vunim vozilima'', Beograd 1972.
6. O.L. Adams Osnovi dizel motora, Beograd 1960.
7. Neboja Stojanovi Postrojenja tehnike kolske slube, Beograd, 1970 god
8. Petar Simi, Odravanje vuenih vozila; Sarajevo 1997 god.
9. Ilija obot, Ale Karadi; Vuena vozila mehaniki dio; Tuzla 2005 god.
10. Adamovi, ., Metode i postupci obnavljanja istroenih dijelova tehnikih sistema,
Nauna knjiga, Beograd, 1995.
11. Adamovi, ., Totalno odravanje, OMO, Beograd, 2002.
12. Adamovi, ., Tehnologija odravanja, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad, 1998.
13. Jovanovi, R., Osovinski sklopovi eljeznikih vozila, Beograd, 1996.
14. Savi, V., Troenje elemenata maina uzroci, posledice i uticaj na brzinu troenja,
Savjetovanje odravalaca Podunavskog sistema u mainstvu, Beograd, 1981.
15. ebiri I., obot I., Saobraajno transportni manipulant, Sarajevo 2004.
16. Upustvo za rukovanje i odravanje dizelmotora GMC, Beograd 1963.
17. Uputstvo 161 Beograd 1979
Internet izvori
1.
2.
3.
4.
5.

http://sh.wikipedia.org/wiki/Dizel_lokomotiva
22.05.2014. 15:40
http://www.vozite.com/delovi_motora.html
23.05.2014. 19:35
http://opel-the-legend.darkbb.com/t8-ventili-funkcija-i-opis-rada
24.05.2014. 14:30
http://www.animatedengines.com/twostroke.html
24.05.2014. 14:45
http://www.paluba.info/smf/brodomasinstvo-za-neupucene/dizel-motor/
24.05.2014.
15:00
6. http://www.zeleznicesrbije.com
25.05.2014. 12:30
7. http://hr.wikipedia.org/wiki/Prijenosnik_snage
26.05.2014. 13:10
8. http://www.slideshare.net/aminacurovac/zeljeznicka-sredstva
26.05.2014. 14:50
9. http://www.sinvoz.rs/proizvodni_program
28.05.2014. 19:10
10. http://www.scribd.com/doc/29627669/Podela-motora-SUS
28.05.2014. 20:30
11. http://www.scribd.com/doc/29627684Podela-motora-SUS-prema-poloaju-cilindar1
06.06.2014. 21:55
77

12. http://www.prometna-zona.com/zeljeznicki-tehnologija-006zeljeznicka_vozila.php
06.06.2014. 22:30
13. http://www.zeljeznice.net/forum/index.php?/topic/11359-sanitetski-vlak/ 10.06.2014
15:15
14. http://www.pomorci.com/Skole/Brodomasinstvo/Sistem%20hladjenja%20motora.pdf
10.06.2014. 16:15
15. http://www.strojovodje-hr.com/dizel%20lokomotive/OPCI%20OPIS%202061.pdf
10.06.2014. 16:30
16. http://www.scribd.com/doc/57993654/odrzavanje-zeleznickih-vozila
10.06.2014.
22:00

78

12. Dodaci
12.1.

Popis slika

Slika 1 Pregled eljeznikih vozila koja su predmet Pravilnika 241..........................................6

Slika 2 Parna, dizel i elektrina lokomotiva.........................................................................8
Slika 3 Motorna kola..................................................................................................... 9
Slika 4 Niskopodni elektromotorni voz Konar................................................................9
Slika 5 Podjela teretnih vagona prema konstrukciji i namjeni.................................................10
Slika 6 Otvorena kola serije E....................................................................................... 10
Slika 7 Zatvoreni vagon serije F..................................................................................... 11
Slika 8 Plato kola serije K............................................................................................ 11
Slika 9 Podjela putnikih vagona prema konstrukciji i namjeni...............................................12
Slika 10 Putniki vagon sa sjeditima.............................................................................. 13
Slika 11 Vagon sa leajevima........................................................................................ 13
Slika 12 Enterijer Restoran kola..................................................................................... 14
Slika 13 Presjek odjeljka u poloaju za dnevnu i nonu vonju...............................................14
Slika 14 Mjerna kola................................................................................................... 16
Slika 15 Kola za sanitetske potrebe................................................................................. 16
Slika 17 Motorna drezina bez prikolice............................................................................ 17
Slika 16 Kola za boravak eljeznikih radnika...................................................................17
Slika 18 Drezina za odravanje kontaktne mree................................................................18
Slika 19 Grtala za snijeg.............................................................................................. 18
Slika 20 Specijalizovane kranske dizalice.........................................................................19
Slika 21 Raspored stajalita.......................................................................................... 22
Slika 22 Odreivanje dimenzija kanala za dnevne preglede vunih vozila.................................22
Slika 23 Popreni presjek kanala za dnevni pregled.............................................................22
Slika 24 Kanali i platforme za dnevni pregled i namirivanje vunih vozila.................................23
Slika 25 Odjeljenje za omekanu i oplemenjenu vodu..........................................................28
Slika 26 Dispozicija postrojenja za namirivanje lokomotiva pijeskom......................................31
Slika 27 Nastrenica skladite ulje................................................................................ 33
Slika 28 Dispozicija jedne grupe kolosjeka za namirivanje i dnevne preglede.............................36
Slika 29 Sistem za hlaenje dizel motora..........................................................................39
Slika 30 Posipanje pijeskom za unapreenje adhezije..........................................................43
Slika 31 Nastrenica skladite ulja................................................................................ 46
Slika 32 Odjeljenje za motorno ulje................................................................................ 47
Slika 33 Odjeljenje za kompresorsko ulje.........................................................................48
Slika 34 Odjeljenje za trafo-ulje..................................................................................... 48
Slika 35 Pumpna stanica za pretovar goriva......................................................................51
Slika 36 Sustav za napajanje gorivom.............................................................................. 52
Slika 37 Sustav za podmazivanje dizel motora...................................................................54
Slika 38 Dispozicija grupe za namirivanje i dnevne preglede vunih vozila...............................55
Slika 39 Dispozicija pokrivenog punkta za dnevni pregled i namirivanje vunih vozila.................55
Slika 40 Dispozicija grupe za namirivanje i dnevne preglede vunih vozila...............................56
Slika 41 Osnava objekta servisa za dnevne preglede sa rasporednim odjejenjima........................57
Slika 42 osnova objekta pumpne stanice sa rasporedom odljejenja..........................................58
Slika 43 Osnova objekta pjeskara sa rasporednim odljejenjima...............................................59
Slika 44 Dijgram zavisnosti koliine goriva i vremena.........................................................62
Slika 45 Zavisnost vremena namirivanja pjeskom od koliine izdatog pijeska i prenika cijevi.......62

79

Slika 46 Dispozicija pokrivenog punkta za dnevni pregled i namirivanje vunih vozila.................63

12.2.

Popis tabela

Tabela 1 Vrste pogonskog i potronog materijala po pojednim vrstama vunih vozila...........26

Tabela 2 Karakteristike goriva..................................................................................................34
Tabela 3 Vrste pogonskih i potronih materijala za namirivanje vunih vozila.......................37
Tabela 4 Vrijeme trajanja operacija namirivanja......................................................................61
Tabela 5 Vrijeme namirivanja dizel i el lokomotive u zavisnosti od vrste namirivanja...........63

80