FAKULTET ZA MEDITERANSKE POSLOVNE STUDIJE

TIVAT

Mladen Lui

RAZVOJ I ZNAAJ MARINA U CRNOJ GORI

SPECIJALISTIKI RAD

Predmet: Sigurnost i bezbjednost jahti i marina

Mentor: Prof.Dr. Vesna Vukovi

Student: Mladen Lui

Smjer: Nautiki turizam i upravljanje marinama

Matini broj: 220495023001

Broj indexa: S-45/14

Tivat, jun 2015. godine

Mladen Lui

Diplomski rad

SADRAJ

1. UVOD

2. NAUTIKI TURIZAM U CRNOJ GORI

2.1. Pojam i podjela nautikog turizma

2.2. Faktori razvoja nautikog turizma

2.3. Trendovi razvoja meunarodnog turizma i njihov uticaj na turizam Crne

Gore
2.4. Uticaj tehnologije na razvoj turizma
3. SPECIFINOSTI I MOGUNOSTI RAZVOJA NAUTIKOG TURIZMA
3.1. Znaaj nautikog turizma
4. MARINE I FUNKCIJE MARINE
4.2. Izgradnja marina i njihov znaaj za nautiki turizam

11
13
14
16
18
20

5. ELITNE MARINE PERSPEKTIVA DOMAEG TURIZMA

22

6. MARINE OD ZNAAJA U CRNOJ GORI

24

7. ZAKLJUAK

32

8. LITERATURA

34

Mladen Lui

Diplomski rad

1. UVOD
Savremeno doba, tenja za putovanjem, privremenim boravkom na drugim mjestima,
sastavni je oblik ljudskog ivota. Razvojem drutva i privrednim rastom, rastom
ekonomskih sistema mijenjaju se motivi i pojavni oblici turizma. Vea turistika kretanja
poinju tek sredinom 19. vijeka. Taj se podatak odnosi na podruje Balkanskog
poluostrva odnosno crnogorskog primorja. Razvojem drutva, privrednim rastom,
rastom ekonomskih sistema mijenjaju se oblici turizma, gdje dolazi do naputanja optih
definicija turizma, jer one definiu samo trenutno stanje.

Turizam je nastao kao proizvod ljudskih potreba i interesovanja, koji su tokom svog
razvoja mijenjali ili proirivali interesovanje uesnika. Utcao je na proirenje ponude
kako bi se zadovoljile odreene potrebe i interesovanja. Samim tim je i dolo do
izdvajanja odreenih vidova turizma koji su zahtijevali posebnu turistiku ponudu.
Nautiki turizam je privukao ogromnu panju u cijelom svijetu te se sa sigurnou smatra
jednim od novih i neprocjenjivo vanih segmenata u velikoj turistikoj porodici. Ovaj je
oblik turizma neophodan i za Crnu Goru, zbog brojnih koristi koje njegov razvoj donosi.
Crnogorska obala je veoma pogodna za razvoj nautikog turizma te postaje privlana
destinacija za domae i strane investitore, tako da se u narednim godina oekuje
ekspanzivni razvoj.

Nautiki turizam zapravo predstavlja kretanje turista u plovilima po moru ili rijekama,
ukljuujui njihovo pristajanje u lukama za nautiki turizam i neophodnu infrastrukturu
potrebnu za njihov prihvat i opsluivanje. Kruna putovanja, kao segment nautikog
turizma, nude mogunost da se u kratkom vremenu obie vie destinacija i obogati
sadraj putovanja.

Mladen Lui

Diplomski rad

Nautiki turizam se moe definisati kao skup aktivnosti i odnosa koji su uzrokovani
boravkom turista nautiara u lukama nautikog turizma i plovidbom na linim,
iznajmljenim ili tuim plovnim objektima radi rekreacije, sporta ili razonode.1

Lukovi, T., (2007): Nautiki turizam definiranje i razvrstavanje, Ekonomski pregled, 58 (11) 692

Mladen Lui

Diplomski rad

2. NAUTIKI TURIZAM U CRNOJ GORI

Nautiki turizam je danas dostigao masovne razmjere u svim razvijenim krajevima
svijeta, posebno u Evropi i SAD. Trenutno u raznim pomorskim zemljama svijeta
razmjeteno je i plovi oko 150 miliona plovila nautikog turizma (jahte, jedrilice, motorni
amci). U isto vrijeme u nautiki turizam aktivno je ukljueno, radi rekreacije,
psihosomatskog uravnoteenja i zdrave razonode, preko petsto miliona ljudi. Iskustva u
svim razvijenim turistikim zemljama u svijetu pokazuju da ni u jednoj regiji uz topla
mora ne moe biti intenzivnog i uspjenog turistikog prometa bez uea i razvoja
nautikog turizma.2

Turistiki promet na moru, bez obzira na sve druge turistike vrijednosti i pogodnosti,
ostaje hendikepiran, ako ga ne prati i odgovarajua savremena nautika ponuda i
infrastruktura. Poeci plovidbe radi zabave, rekreacije i sporta obiljeeni su regatama po
nizozemskim kanalima ve u 16. vijeku. Nautiki turizam se kao oblik savremene
turistike aktivnosti poeo razvijati u 19. vijeku. Intenzivnija izgradnja specijalizovanih
luka za vez amaca i jahti i boravak njihovih posada zapoela je u 20. vijeku. Za takve je
luke, njihove ureaje i opremu, Udruenje konstruktora motora i brodova iz New Yorka
1928. godine upotrijebilo pojam marina, koji od tada postaje meunarodno priznat i
korien naziv za osnovne objekte nautikog turizma, specijalizovane luke u kojima se
osim vezova, ureaja, opreme i usluga odravanja plovila, njihovim korisnicimanautiarima nudi i sve vei broj razliitih turistikih usluga smjetaja, ishrane, razonode,
zabave, sporta i sl. 3

Crnogorska literatura oskudiejva temama koje su vezane za nautiki turizam. To bi

zapravo trebalo da stimulie sve veu naunu i istraivaku aktivnost u ovoj oblasti, jer,
razvoj nautikog turizma moe znaajno da pobolja konkurentsku sposobnost Crne
2
3

Lukovi, T. (2007): Nautiki turizam definicije i dileme "Nae more" 54(1-22 2)

Duli, A. (2002): Nautiki turizam i upravljanje lukom nautikog turizma, Split

Mladen Lui

Diplomski rad

Gore kao destinacije nautikog turizma na regionalnom i globalnom turistikom tritu.

Ono to je evidentno, su oekivanja da u Crnoj Gori nautiki turizam makar djelimino
zamijeni nekadanju uspjenu pomorsku djelatnost, koja je decenijama bila prioritetna u
stratekom pogledu razvoja Crne Gore kao mediteranske destinacije. Smatra se da su
prirodni potencijali Crne Gore idelani za razvoj nautikog turizma, koji prema ostvarenim
prihodima svuda u svijetu predstavlja unosan oblik turizma.4

Crna Gora je dominantno receptivna zemlja u nautikom turizmu. Rezultati istraivanja o

korisnosti razvoja nautikog turizma na naim prostorima istiu pozitivne efekte, od
kojih su najvaniji prihod od lukih taksi, naknada i usluga, kao i prihod od potronje
posjetilaca u naoj zemlji. Ona je pozicionirala nautiki turizam po uzoru na susjedne
pomorske drave Hrvatsku i Italiju, kao djelatnost od strategijskog interesa.
Istraivanjem osnovnih resursa crnogorskih marina u koje se ubrajaju prije svega
kadrovski potencijali, vrste i cijene osnovnih lukih usluga, njihova promocija i
distribucija, prirodne i druge karakteristike koje ine njihov nautiki imid, dovode do
zakljuka da postoje znaajna kadrovska ogranienja, koje esto uslovljava sezonski
karakter dolaska, privezivanja i uvanja brodia.5

Nautiki turizam zauzima znaajno mjesto, kao i da se u svim mediteranskim zemljama u

zadnjih nekoliko godina biljei rast broja turista koji se opredjeljuju za ovaj vid turizma.
Crna Gora se pozicionirala kao turisticka destinacija, koja uz veliko prirodno bogatstvo i
znaajno kulturno-istorijsko naslee moe da postane lider u ovom vidu turizma.

Nautiki turizam predstavlja jo jedan dio slagalice u realizovanju strategije razvoja

turizma Crne Gore i crnogorske turisticke ponude.6

Delibai, M., (2013): Specifinosti i mogunosti razvoja nautikog turizma u Crnoj Gori na primjeru MC
marine Budva,Economics & Economy, Vol. 1, No. 2
5
Lukovi, T., amanovi, J., (2007); Management i ekonomika nautikog turizma, Dubrovnik-Split
6
http://nautickiturizamucg.blogspot.com/

Mladen Lui

Diplomski rad

2.1. POJAM I PODJELA NAUTIKOG TURIZMA

U zemljama koje imaju prirodno atraktivne obale mora i jezera, a takoe i rijekama
pogodnim za sportska takmienja i rekreativnu plovidbu, u posljednje se vrijeme razvija
nautiki turizam kao nova vrsta turizma. Okeani, mora, jezera i rijeke nijesu samo,
ogromna vodena prostranstva koja zauzimaju preko najvei dio ukupne zemljine
povrine, ve predstavljaju jedan od bitnih elemenata razvoja privrede zemalja koje
posjeduju ova prirodna bogatstva.7

Turizam na vodi je nastao kao masovni fenomen nakon Drugog svjetskog rata. U praksi
su prisutni i drugi nazivi za ovu, posebnu, vrstu turizma, kao to su: maritimni, primorski
i jahting turizam, zabavna navigacija, pomorsko-sportska plovidba i drugi. Sam naziv
nautiki turizam upuuje i podsjea na temeljni sadraj i nain zadovoljavanja
turistikih potreba uesnika ove vrste turizma, pa ima odreenu prednost u odnosu na
druge nazive.8

Nautiki turizam, u odnosu na kupalini i druge vrste turizma, razlikuje po specifinim

uslugama, koje se turistima-nautiarima pruaju u lukama nautikog turizma i plovnim
objektima. 9 Kada je rije o podjeli nautikog turizma postoji vie kriterija po kojima se
nautiki turizam moe podijeliti na odreene podvrste. Najrelevantniji su veliina
plovila, vlasnitvo broda, motiv plovidbe i dr. S obzirom na to dijelimo ih prema veliini
plovila na veliki ili brodski nautiki turizam i mali nautiki turizam, prema vlasnitvu
plovila na nautiki turizam u vlastitom ili klupskom plovilu, nautiki turizam u
unajmljenom plovilu na odreeno vrijeme, prema motivu plovidbe na rekreacijski
nautiki turizam, sportski nautiki turizam i ribolovni nautiki turizam, kao i prema

Kasimoglu, M., (2012): Visions for Global Tourism Industry- Creating and Sustaining Competitive
Strategies
8
amanovi, J., (2002): Nautiki turizam i management marina, Split
9
Cooper, C. Tourism: (2006): Principles and Pracitice, 3rd edition, PrenticeHall, London

Mladen Lui

Diplomski rad

organizaciji plovidbe na nautiki turizam individualnog tipa organizacije i nautiki

turizam grupnog tipa organizacije.10

Sa stanovita podruja plovidbe i znaenja u nautikom turizmu on se dijeli na:

veliki nautiki turizam - plovidba u veim plovnim objektima okeanska

krstarenja, krstarenja u zatvorenim morima, cruising, dui izleti, charteri,

mali nautiki turizam ili zabavna navigacija - jahte, jedrilice, sportski amci,
gliseri, i sl.).11

Sa stanovita organizacije plovidbe razlikujemo ove podvrste nautikog turizma:

individualni,

grupni masovni i

nautiki turizam u konvojima.

Nautiki turizam se takoe moe podijeliti prema ambijentu na:

nacionalni,

meunarodni,

obalni,

prekomorski,

u zatvorenim morima i

na unutranjim vodama (rijekama i jezerima).

Vrste nautikoga turizma prema motivu plovidbe su:

izletniki,

krstarenje,

jedrenje,

10

Dobre, R., (2005): Osnove turizma (teorija i praksa), skripta, Visoka kola za turistiki menadment,
ibenik
11
Hitrec, T., (1995): Turistka destinacija: pojam, razvitak, koncept, Turizam br.3-4, Zagreb

Mladen Lui

plovidba radi sporta i razonode,

podvodna plovidba,

kombinovani i brzi turistiki prevoz.12

Diplomski rad

Veliki ili brodski nautiki turizam uglavnom se javlja u vidu krunih putovanja i izleta, kao
i pruanja ugostiteljskih usluga smjetaja, prehrane, pia na brodu privezanom uz obalu
na odreeno vrijeme i u odreenim okolnostima. Mali nautiki turizam je karakteristian
po razliitim vrstama manjih plovila kao to su jedrilice, gliseri, jahte, amci i druga
plovila za zabavu, sport i rekreaciju. Realizuje se u vidu zabavne navigacije i sportskorekreativnog nautikog turizma.13 Zbog niskog nivoa nautikog obrazovanja turista
nautiara, sve ee se na zahtjev unajmljivaa nude skiperi.

Marine su komercijalno najvanije luke nautikog turizma. Teko je pronai konkretne

podatke o veliini, tipu i kapacitetu marina u Evropi, jer ne postoji profesionalno
udruenje koje bi prikupljalo, obraivalo, istraivalo i objedinjavalo podatke. Evropa ima
oko 4,400 marina u slanoj vodi, meu kojima vie od 1,600 su visoko kvalitetne sa
400.000 vezova koji zadovoljavaju najvie standarde. Ako uzmemo u obzir oko jo 600
marina na slatkim vodama procjenjuje se kako Evropa ima vie od 5.000 marina sa vie
od 500.000 vezova. Procjenjuje se kako marine kreiraju profit od 60 milijardi eura,
prihodom od vezova i popratnih objekata.14

2.2. FAKTORI RAZVOJA NAUTIKOG TURIZMA

Faktore razvoja nautikog turizma dijelimo na objektivne ili osnovne i subjektivne ili
iracionalne. U objektivne spadaju urbanizacija, slobodno vrijeme, uticaj rasta drutvenog
12

Vukoni, B., (1995): Smisao i objanjenje pojma turistika destinacija, Turizam, br.3-4, Zagreb
Lukovi T.: Nautical Tourism and Its Function in the Economic Development of Europe, poglavlje u knjizi
Kasimoglu M.: Visions for Global Tourism Industry- Creating and Sustaining Competitive Strategies, 2012
14
Ibid
13

Mladen Lui

Diplomski rad

dohotka i njegova raspodjela, nivo line potronje, obrazovanje i kultura, razvijenost

nautike turistike ponude, prirodni uslovi, drutveni faktori i zakonodavna regulativa i
pravni propisi u nautikom turizmu. S druge strane, u subjektivne faktore spadaju moda,
sklonost oponaanju drugih, turistika propaganda i informativna sluba i izlobe, saloni
i sajmovi nautike.

Osim faktora koji utiu na razvoj turizma, za razvoj nautikog turizma moraju postojati
odgovarajui faktori, i to, kako na strani potranje, tako isto na strani ponude.15 Nautiki
turizam kao i drugi oblici turistikog prometa javlja se u trenutku kada za to postoje
drutveni, ekonomski i tehniko-tehnoloki uslovi. Na razvitak nautikog turizma u nekoj
zemlji, osim faktora koji utiu na razvitak turizma, veliki uticaj imaju faktori koji se mogu
svrstati na fakore koji proizilaze iz odreenog nivoa privrede, faktore koji proizilaze iz
nivoa razvoja turizma i faktore koji proizilaze iz odreenog nivoa razvoja drutva.16
Nautiki turizam, kao oblik turistike potranje, a i ponude, logina je posljedica
sveukupnog privrednog razvoja u svijetu.

Privredni razvoj s jedne strane uslovljava stvaranje slobodnih finansijskih sredstava za

kupovinu plovila i slobodnog vremena za plovidbu, to je temeljna pretpostavka za
nastanak nautiko-turistike potranje. S druge strane, poveanjem industrijalizacije,
urbanizacije i zagaenja ivotne sredine, popraeno je, ne samo veim intenzitetom
rada na radnom mjestu, nego veim ili manjim stepenom psiholokog stresa i raznih
drugih oboljenja. Pojavom plastinih masa i novih metoda graenja, plovila za sport i
razonodu su postala jeftinija i pristupana za sve ire slojeve drutva. To je stvorilo
pretpostavke za nastanak i dinamian razvitak nautikog turizma.

S druge strane, faktori razvoja nautikog turizma na strani turistike ponude uslovljavaju
da se te potrebe ostvare. Primjena ovih postavki na razvoj nautikog turizma govori da
15
16

Cooper, C. Tourism: (2006): Principles and Pracitice, 3rd edition, PrenticeHall, London
Ibid

10

Mladen Lui

Diplomski rad

nisu dovoljna samo odgovarajua, slobodna novana sredstva za kupovinu plovila,

psihofizika potreba da se plovi, moda da se plovi, tehnoloki napredak u izgradnji
plovila, fond slobodnog vremena za plovidbu, stepen razvoja turizma i slino, ve i
turistika ponuda, koju obuhvata, kako prirodne i antropogene atraktivne uslove, tako i
ponudu odgovarajuih nautiko-turistikih privatnih, rekreativnih i drugih sadraja i
usluga.

Ponuda privatnih, rekreativnih i drugih sadraja i usluga ima vanu ulogu pri formiranju
nautiko-turistike ponude i ona omoguava boravak i plovidbu nautiara izvan mjesta
boravka. U nautiko-turistiku ponudu spadaju gotovo sve privredne djelatnosti i razne
neprivredne aktivnosti, koje uestvuju u formiranju nautikog proizvoda.17

2.3. TRENDOVI RAZVOJA MEUNARODNOG TURIZMA I NJIHOV UTICAJ NA TURIZAM

CRNE GORE

Turizam predstavlja izuzetno vanu komponentu nacionalne ekonomije. Sektor je iji se

znaaj ne moe precizno kvantifikovati upravo zato to je povezan sa skoro svim
aspektima drutva. Jedna od osnovnih funkcija turizma je to direktno i indirektno utie
na rast bruto domaeg proizvoda. Uporedo sa jaanjem njegovog ekonomskog aspekta
podstie se zapoljavanje, utie na otvaranje novih radnih mjesta to se odraava na
poboljanje opteg ivotnog standarda.18
Na jedinstven nain podstie razvoj nekih od komplementarnih djelatnosti i doprinosi
ukupnom BDP-u. S obzirom na postojee potencijale, posebno prirodne, i dosadanji
nivo razvijenosti turistike privrede, kao i strateku usmjerenost razvoja Crne Gore kao
ekoloke drave, turizam predstavlja jednu od najperspektivnijih djelatnosti u buduem
ekonomskom razvoju Crne Gore. Stoga se moe preko bruto domaeg proizvoda, bruto

17

Lukovi, T., (2007): Nautiki turizam definiranje i razvrstavanje, Ekonomski pregled, 58 (11) 692
uranovi, M., Radunovi, M., (2011): Analiza efekata turizma na bdp, zaposlenost i platni bilans Crne
Gore, Centralna banka Crne Gore, Podgorica
18

11

Mladen Lui

Diplomski rad

dodate vrijednosti, zaposlenosti, prihoda od turizma objasniti kako se uticaj turizma

mijenjao tokom odreenog perioda i na koji nain je podsticao razvoj ukupne
ekonomije. Sve ovo ne umanjuje kvalitet niti znaaj ovog parametra, ali upuuje na
mogunost boljeg i obuhvatnijeg obrauna, kao i angaovanje svih koji mogu doprinijeti
poboljanju statistike turizma.

Turizam je veoma osjetljiv na ekonomske fluktuacije i u velikoj mjeri zavisi od nivoa

raspoloivog dohotka. Trenutne male stope rasta u svjetskoj ekonomiji, recesija i
poveana nezaposlenost u nekim zemljama negativno utiu na turizam.19 Turizam je
dinamina kategorija koja se kontinuirano razvija u svijetu. Meunarodni turizam
predstavlja znaajan dio meunarodne ekonomije, to pokazuju podaci o kretanjima u
ovoj oblasti. Za sektor turizma se moe rei da predstavlja jedan od faktora rasta
svjetske ekonomije i najveu izvoznu industriju. Izraena je heterogenost turizma, jer
sam sektor predstavlja sloen sistem koji se sastoji od veeg broja podsistema.20

Takoe, turizam predstavlja globalnu silu za ekonomski i regionalni razvoj i glavnu

industriju na globalnom nivou, a postaje i jedan od vodeih sektora u mnogim
ekonomijama. Prema UNWTO-u, turizam doivljava kontinuirani rast u proteklih est
decenija i postaje najbre rastui ekonomski sektor u svijetu. Od 1950. godine (kada
meunarodna putovanja postaju pristupanija iroj javnosti) broj dolazaka je sa 25
miliona povean na 277 miliona u 1980. godini, zatim na 438 miliona u 1990. godini
odnosno 683 miliona u 2000. godini, da bi u 2008. godini broj dolazaka iznosio 919
miliona.21 Tokom krizne 2009. godine broj dolazaka je smanjen, ali u 2010. godini dolazi
do ponovnog poveanja na oko 935 miliona. U 2011. godini se oekuje nastavak rasta u

19

Unkovi, S., Zeevi, B., (2009): Ekonomika turizma, Ekonomski faukltet, Beograd
uranovi, M., Radunovi, M., (2011): Analiza efekata turizma na bdp, zaposlenost i platni bilans Crne
Gore, Centralna banka Crne Gore, Podgorica
21
Market trends, Competitiveness and Trend in Tourism Services Section, UNWTO.
20

12

Mladen Lui

Diplomski rad

sektoru turizma, ali sporijim tempom. Prema projekciji UNWTO, broj meunarodnih
dolazaka turista e se poveati za oko 4-5%.22

2.4. UTICAJ TEHNOLOGIJE NA RAZVOJ TURIZMA

Informacione tehnologije imaju kljuan uticaj na moderno drutvo i zato se slobodno

moe rei da mi ivimo u informatikom dobu. Naini razmjene i prenosa, kao i koliina
najrazliitijih informacija danas su vei nego ikad prije. Informacione tehnologije su
danas sastavni dio ivota u takvoj mjeri da je praktino nezamislivo funkcionisanje bilo
kojeg dijela nae egzistencije bez njih. Poslovanje, komunikacije pa i svakodnevni ivot
se oslanjaju na pogodnosti koje nude razliite oblasti korienja raunara i odgovarajuih
tehnologija.

Razvoj raunara i programa, a u isto vrijeme sve sloeniji zahtjevi od strane krajnjih
korisnika raunarskih tehnologija, uslovili su pojavu velikog broja razliitih rjeenja
namijenjenih poslovnoj primjeni. Osnovni cilj ovih vrlo razliitih rjeenja je unaprjeenje
poslovanja. Razvoj konkurencije i slaba globalna ekonomija izazivaju potrebu da se
analizira proces poslovanja - to ukljuuje strukturu organizacije i kadrove. Cilj je da se
postigne vie sa manje vremena i sa manje ljudi. Ono to oekujemo da postignemo je:
poveanje produktivnosti, bolju podrku kupcima i krae vrijeme do trzita, odnosno prednost na trzitu. Meutim, da bismo ostvarili ovakve ciljeve, potrebno je da:
uvedemo ravniju upravljaku strukturu i decentralizujemo donoenje odluka.

Upotreba informacionih tehnologija ima sve veu upotrebu u formiranju novih

proizvoda i usluga. Njena glavna uloga je u mijenjanju poslovnih odnosa, kao i
poboljanju poslovnih aktivnosti unutar preduzea. Novi oblici informacionih usluga

22

Policy and Practice for Global Tourism, UNWTO, Madrid 2011

13

Mladen Lui

Diplomski rad

(elektronsko naruivanje, kupovanje na daljinu, itd.) omoguavaju sprovoenje

kvalitetne poslovne politike preduzea.23

Kako internet omoguava brz i neogranien pristup bilo kojoj vrsti inforamcija, bilo gdje
u svijetu, industrija putovanja i turizma je postala jedan od glavnih sektora koji ima
koristi od informacionog doba. Masovni turizam je zamijenjen odmorima napravljenim
po mjeri putnika. Ovaj trend je sasvim razumljiv i poveava broj ljudi koji su posjetili
razliite zemlje, imali razliita iskustva i konstantno tragaju za neim novim. Prema
analizama WTO (Svjetske Trgovinske Organizacije) turizam ide u pravcu irenja na
avanturistika putovanja, krstarenja, eko turizam i kulturni turizam.24

3. SPECIFINOSTI I MOGUNOSTI RAZVOJA NAUTIKOG TURIZMA

Na samom poetku je bilo rijei u vezi sa specifinostima nautikog turizma koje se
odnose na preovlaujuu duinu trajanja ovakve vrste turistikih kretanja, kao i na
uesnike istih. Radi se o injenici da turistika kretanja u nautikom turizmu prosjeno
traju znatno due od uobiajenog putovanja tokom godinjeg odmora prilikom odlazaka
na more, koji traju najee deset dana. Kada je rije o krstarenjima, kao osnovnom vidu
nautikog turizma, onda treba istai da ovakva kretanja mogu trajati trideset i vie dana.

U tom smislu potrebno je izdvojiti slobodno vrijeme za realizaciju takvih aktivnosti, to

za najvei dio radno sposobne populacije nije mogue.25 Ukoliko se specifinosti
objekata nautikog turizma posmatraju u smislu realizacije procesa kretanja i boravka u
okviru ove vrste turizma zapravo se stvara uvid u sutinu problema njegove
specifinosti. Dakle, kada je nautiki turizam u pitanju treba rei da se proces putovanja i
23

Mini, S., Vorkapi, M., Kreculj, D., (2010): Analiza i poboljanje poslovnih aktivnosti upotrebom
informacionih tehnologija
24
https://es.scribd.com/doc/24900417/41/Dvije-strategije-razvoja-turizma-Crne-Gore
25
Godfrey, K. and Clarke, J. (2000): The Tourism Development Handbook:A Practical Approach to Planning
and Marketing, Thomson Learning, London.

14

Mladen Lui

Diplomski rad

boravka skoro u potpunosti preklapaju i da samo putovanje u stvari predstavlja vid

turistikog boravka na destinaciji. U tom smislu prevozno sredstvo je u isto vrijeme i
destinacija, odnosno objekat u kome se realizuju razliite vrste usluga, ali prije svega
ugostiteljska usluga smjetaja i ishrane. Ovakve vrste objekata se u hotelijerskoj praksi
nazivaju nekarakteristinim ugostiteljskim objektima za smjetaj, prije svega to su
najee ugostiteljske usluge komplementarne u odnosu na uslugu prevoza, pa se i
ovakvi ugostiteljski objekti smatraju komplementarnim.26

Sa druge strane ugostiteljska usluga ishrane se takoe u najveoj mjeri realizuje na

plovnim objektima, kao niz drugih usluga vezanih za razonodu i rekreaciju, pa se
pomenuti objekti nautikog turizma esto nazivaju ploveim hotelima.

Vano je napomenuti da pruanje usluga smjetaja u netipinim prostornofunkcionalnim uslovima, utie na specifinosti u pogledu ureenja i opreme odreenih
vrsta saobraajnih sredstava. Radi se o drugaijim standardima u pogledu dimenzija
leaja, povrine kabina, elemenata minimalne opremljenosti, koji se razlikuju od
standarda koji postoje kada su u pitanju klasini ugostiteljski objekti. Ugostiteljska
usluga smjetaja u saobraajnim sredstvima je sve vie zastupljena, pa stoga sve vie i
usavrava u tehniko-tehnolokom i organizaciono-kadrovskom smislu.

Komfor, ekskluzivnost, sigurnost, mogunost pruanja kompletne ugostiteljske usluga

ishrane, u uslovima traenja i pronalaenja sve atraktivnijih oblika putovanja i
prevazilaenja granice izmeu mobilne i stacionarne faze turistikih kretanja, ostavljaju
prostor za dalji razvoj i unaprjeenje kvaliteta usluga u ovom domenu.27 Nautiki
turizam bi trebalo da ispunjava etiri osnovna kriterijuma selektivne turistike vrste, i to:
trinu prepoznatljivost, trokovnu poziciju u strukturi trokova nautiara, dodatnu

26
27

Kosar, Lj. (2002), Hotelijerstvo teorija i praksa, Via hotelijerska kola, Beograd
Ibid

15

Mladen Lui

Diplomski rad

tranju nautiara, koja se izdvaja iz klasinog oblika turizma, a realizuje se kroz dodatnu
ponudu nautikog turizma i statistiki obuhvat.

Osnova strategijskog planiranja sastoji se u donoenju dugoronog i sveobuhvatnog

plana, kojim se tei poboljanju trenutne trine pozicije, ili u najmanju ruku odravanju
postojeeg nivoa. S obzirom da je turizam dinamian fenomen, strategijskom
planiranjem u turizmu se nastoji postii odreeni razvoj. Ipak, zbog specifinosti turizma,
odnosno zbog razliitosti destinacija, svaka od njih e razliito reagovati na razvoj u
turizmu28. Iz tog razloga, strategijsko planiranje u turizmu predstavlja sveobuhvatan
proces, kojim se moraju uzeti u obzir karakteristike destinacije, meu kojima se
razlikuje: infrastrukturna razvijenost, razvijenost aktivnih nosilaca turistike politike,
prostorna udaljenost destinacije, nivo turistike razvijenosti domicilnog stanovnitva,
razvijenost turistikog sistema i izvori turistike ponude.

3.1. ZNAAJ NAUTIKOG TURIZMA

Turistiki fenomen ve je davno transformiran u ozbiljnu drutveno-ekonomsku

djelatnost, koja zadire gotovo u sve sfere drutveno ekonomskog ivota pojedinih
podruja. Turizam brzo i nepovratno mijenja ekonomsku i socijalnu sliku svijeta. Prema
istraivanjima doprinos turizma u bruto-nacionalnom proizvodu u turistikim zemljama
iznosi od 6 do preko 10%. Kroz nautiko-turistiko trite potranje, podstie se razvoj
drugih privrednih grana i djelatnosti i pomou nautikog turizma, koriste se i naplauju
prirodne atraktivnosti i drugi raspoloivi nautiko-turistiki resursi. Dolaskom i
boravkom nautiara u akvatoriju i marinama, brojna neprivredna dobra i djelatnosti
recepcijske zemlje pretvaraju se u izdane privredne resurse, koji bez nautikog turizma,
ne bi uopte ili bi u znatno manjem obimu bili komercijalizovani. Kroz potronju

28

Godfrey, K. and Clarke, J. (2000), The Tourism Development Handbook:A Practical Approach to Planning
and Marketing, Thomson Learning, London.

16

Mladen Lui

Diplomski rad

nautiara ostvaruju se brojni neposredni i posredni uinci na pojedine privredne

subjekte i na privredu zemlje u cjelini.29

Neposredne koristi od potronje nautiara imaju privredni subjekti koji neposredno

prodaju proizvode ili usluge nautiarima, kao to su luke nautikog turizma, koje prodaju
nautiko-turistike usluge nautiarima, turistika, turistiko-ugostiteljska i trgovinska
preduzea, uslune radnje i drugi subjekti koji pruaju usluge nautiarima i
brodograevna i brodarska preduzea, kao i radnje koje proizvode i prodaju plovila, vre
njihov remont i popravke, servisiraju i odravaju plovila nautiara i pruaju druge
razliite usluge.

Savremena marina je temeljni oblik luke nautikog turizma. Ona je vrlo kompleksan
objekt nautiko-turistike receptive, u kojoj se nautiarima nudi i realizuje itav niz
usluga, nautikog, sportskog, rekreativnog i zabavnog karaktera. Kapital uloen u
izgradnju marina ima veu stopu profitabilnosti od onog uloenog u druge vrste
turizma.30 Najpovoljniji efekti od nautikog turizma postiu se u organizovanom
charteru, tj. unajmljivanju brodova nautiarima kojima vie odgovara plovidba u
iznajmljenom nego u vlastitom plovilu.

U nautikom turizmu realizuju se brojne ugostiteljske, trgovinske i druge sline usluge.

Zato se u lukama nautikog turizma otvaraju brojni ugostiteljski i trgovinski objekti i
razliite radnje. Nautiki turizam moe povoljno uticati na razvoj brodograevinskih
preduzea (posebno male brodogradnje), industrije, ukoliko su u funkciji proizvodnje i
odravanja plovila i opreme za potrebe nautikog turistikog turizma.31 Osim prodaje
plovila, sve ee se grade brodovi za charter. U posljednje vrijeme sve je vea potranja
29

Godfrey, K. and Clarke, J. (2000), The Tourism Development Handbook:A Practical Approach to Planning
and Marketing, Thomson Learning, London.
30
Ibid
31
Godfrey, K. and Clarke, J. (2000), The Tourism Development Handbook:A Practical Approach to Planning
and Marketing, Thomson Learning, London

17

Mladen Lui

Diplomski rad

za veim i luksuznijim plovilima, kao to su brodovi za krstarenja i izlete i luksuzno

opremljene jahte.32

Izgradnja marine i drugih nautiko-turistikih sadraja moe pozitivno da utie na optu

komunalnu opremljenost lokalne sredine i poveati broj i kvalitet razliitih usluga. Sve to
moe doprinijeti profitiranju turistike ponude i turistikom imidu mjesta, odnosno
ueg ili ireg podruja. Isto tako, marina dobro uklopljena u postojee urbanistike
sadraje, moe biti novi element turistike atrakcije. Posebnu ulogu nautiki turizam ima
na podruju zapoljavanja radno-aktivnog stanovnitva. Nautiko-turistiko trite
obuhvata nautiko-turistiku ponudu i potranju. Prosjena potronja nautiara, kao
pripadnika vieg i srednjeg drutvenog sloja, vea je nego turistika potronja u
klasinom kupalinom turizmu.33

4. MARINE I FUNKCIJE MARINE

Marina je dio akvatorije i obale posebno sagraen i ureen za pruanje usluga veza,
uvanja i odravanja plovnih objekata te smjetaja i opsluivanja turista - nautiara u
plovnim objektima ili u smjetajnim objektima marine. Marina je specijalizovana
turistika luka uz prirodno ili vjetaki zatiene vodne povrine (mora, jezera, rijeke i
kanali), osposobljena za prihvat, snabdijevanje i opsluivanje nautiara, te za prihvat,
snabdijevanje, uvanje, odravanje i opremanje plovila na vezu i mogunou koritenja
plovila u svakom trenutku.

Brodomarine, kao servisne ustanove, dopunjavaju cjelinu nautike infrastrukture.

Marine, kao faktor nautikog turizma, predstavljaju veoma vaan i ograniavajui faktor
32

Lukovi, T., (2007): Nautiki turizam definiranje i razvrstavanje, Ekonomski pregled, 58 (11) 692
Godfrey, K. and Clarke, J. (2000), The Tourism Development Handbook:A Practical Approach to Planning
and Marketing, Thomson Learning, London
33

18

Mladen Lui

Diplomski rad

u njegovom razvoju. Francuska je prva evropska zamlja koja je uoila znaenje novog
masovnog fenomena - nautikog turizma, pa je planski, svjesna svojih prirodnih i radom
stvorenih vrijednosti, potpomogla izgradnju brojnih marina za prihvat sve vee turistike
flote. Marina, kao osnovni objekt nautikog turizma, razvijena je i ureena tako da u
sebi sjedinjuje vie drutvenih, rekreacionih, uslunih, trgovakih i administrativnih
djelatnosti, namjenjenih da zadovolje potrebe njenih posjetilaca.

Savremene marine mogu se podijeliti po nekoliko kriterijuma na odreene vrste i to:

S obzirom na poloaj vodenog dijela u odnosu na kopno moe biti otvoreni,
poluuvueni, uvueni i potpuno uvueni tip marine.
Prema tipu izgradnje i nivou opremljenosti razlikuje se ameriki, evropski i
mediteranski tip marine.
Prema odnosu vlasnitva marine mogu biti privatne, komunalne i javne.
U odnosu na lokaciju marine se dijele na morske, jezerske i rijene.

Marina je meunarodni pojam koji oznaava specijalizovanu turistiku luku na obali

mora, rijeka, kanala i jezera. U Zapadnoj Evropi marine se esto nazivaju i lukama za
jahte, a imenom i djelatnou su vezane za odreeni nautiki ili sportski klub. Marina je
osnovni objekat nautikog turizma, dakle skup objekata, ureaja i opreme na vodenoj i
kopnenoj povrini koji slue potrebama nautikih turista. Marine su dobro zatiene
luke, privlano ureene i dovoljno opremljene za smetaj manjih plovnih objekata i za
njihovo odravanje, one su ujedno sastajalite vlasnika i korisnika tih objekata. 34

Obim pojedinih djelatnosti u marini zavisi od njene lokacije, prirodnim i radom stvorenih
uslova, saobraajnih veza, planiranih ciljeva i ekonomskih mogunosti. Iz djelatnosti koje
se odvijaju u marini proizlaze njene osnovne funkcije i to boravak plovila, odravanje

34

Pomorska enciklopedija, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb 1978.godina

19

Mladen Lui

Diplomski rad

plovila, opsluivanje plovila koja dolaze morem, opsluivanje plovila koja dolaze
kopnom, uvanje plovila, boravak nautikih turista i opsluivanje nautikih turista.

4.1. IZGRADNJA MARINA I NJIHOV ZNAAJ ZA NAUTIKI TURIZAM

Pojam nautike turistike luke obuhvata: turistike luke razliitog tipa, namjene i
veliine, vezove uz obalu, sidrita privremena sklonita, zimovalita, skladita, radionice
za plovila, brodogradilita, servisne radionice, parkiralita, istezalita, dizalice trgovinsku
infrastrukturu. Nautike turistike luke mogu se podijeliti prema uslugama i funkcijama
ponude na:35
Marine luke s pretenom namjenom zimovanja i popravka. Slue za smjetaj
veih plovila koja je teko dopremati kopnenim putem. Ove luke su orjentisane
na pruanje usluga plovilima iji je radijus kretanja velik te je jako vana njihova
opremljenost.
Luka, luica ili marina za tranzitni promet je mjesto za pristajanje plovila koja se
zadravaju na ogranienoj udaljenosti od svoje baze. Ova kategorija luka je
najtraenija. Mora raspolagati veom povrinom, dijelom natkrivenom, za
smjetaj plovila izvan sezone.
Male turistike luke ili luice slue za prihvat plovila masovnog nautikog turizma
koji dolazi kopnom. Posjeduju jednostavnu opremu a posjeene su samo u
vrijeme sezone.
Mjeoviti tip nautike luke nastaje prilagoavanjem luke, luice ili marine
klijenteli koja tu boravi.36

Marina je posebna vrsta luke nautikog turizma, koja u posebno ureenom i

opremljenom vodenom i kopnenom prostoru i objektima, osim usluga veza i smjetaja
plovila, nudi brojne druge pomone i dodatne sadraje i usluge koje su u stanju zadovolji
35
36

amanovi, J., (2002): Nautiki turizam i menadment marina, Split

amanovi, J., (2002): Nautiki turizam i menadment marina, Split

20

Mladen Lui

Diplomski rad

ti probirljive zahtjeve i elje suvremene nautiko turistike potranje.

U Evropi se obino grade marine kapaciteta 300 do 500 vezova. Kod formiranja vezova u
akvatoriju, koriste se fiksni ili vrsti i pontonski ili plivajui gatovi, na kojima se ugrauju
prikljuci za struju, vodu i telefon.

Uloga marina u razvitku nautikog turizma je velika. One predstavljaju bitni ali i
ograniavajui faktor razvitka nautikog turizma. Zbog relativno tekog pronalaenja
veza, brod je lake kupiti nego mu osigurati vez. Zato je vea dinamika rasta broja plovila
nego broj vezova u svijetu. Iako je smjetaj plovila u marini skuplji u odnosu na druge
oblike, vlasnicima prua dodatna zadovoljstva i skrivene utede. Zbog znatnog udjela u
privredi i ukupnoj ekonomiji, a posebno zbog izgradnje kapaciteta potrebnih za njegovu
realizaciju na neiskoritenim morskim i obalnim resursima, nautiki turizam privlai sve
veu panju u cijelom svijetu.

Luke nautikog turizma postaju mjesta realizacije tog segmenta turizma. Radi toga je
neophodno obratiti panju na njihovo pozicioniranje. Lokacija za izgradnju marine mora
se paljivo odabrati kako bi zadovoljila sadraje koji e joj omoguiti kvalitetan razvoj sa
jedne strane, i usuglaavanje tih aktivnosti sa stvarnim mogunostima odrivosti
prirodnog potencijala, sa druge strane. Nautiki turizam, svojom specifinom aktivnou
i potrebom za prostorom oko obalnog ruba, odnosno u prostoru javnog morskog dobra,
potencira probleme zatite prirode, a ureenje prostora, s tim, postaje sve vanije.37
Razvojem nautikog turizma intenzivirae se izgradnja luka posebne namjene (luka
nautikog turizma), pri emu moe doi do negativnih promjena u prostoru, ako se
nautiki turizam sistemski ne planira. Da bi se pristupilo izgradnji marine za nautiki
turizam, potrebno je realizovati sveobuhvatne, nauno utemeljene i adekvatne
pripremne radnje.
37

Pomorska enciklopedija, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb 1978.godina

21

Mladen Lui

Diplomski rad

5. ELITNE MARINE - PERSPEKTIVA DOMAEG TURIZMA

Crna Gora je prostorno mala, ali je bogata prirodnim komparativnim prednostima kao i
kulturno-istorijskim znamenitostima, to je ini veoma intresantnom receptivnom
turistikom destinacijom. Koliko je turizam kao privredna grana vaan Crnoj Gori govori i
podatak da prihodi od turizma u posljednje vrijeme premauju predvianja Svjetskog
savjeta za putovanja i turizam, kao i ona definisana Ekonomskom politikom Vlade CG.
Znaaj turizma bio bi jo upeatljiviji, ako bi se uzelo u razmatranje i sivo trite. Jer i
ono, iako u manjoj mjeri nego profesionalni turizam, doprinosi pozitivnim ekonomskim
efektima i obezbjeenju radnih mjesta u turizmu. Prema tome, turizam ini najvaniju
privrednu granu Crne Gore, tim prije to je ona danas u svijetu prepoznata kao veoma
atraktivna turistika destinacija.

Na tom polju Crna Gora se u relativno kratkom vremenu moe dokazati i dostii
meunarodni nivo kvaliteta usluga, pa i premaiti oekivanja kada je rije o valorizaciji i
zatiti prirodnog bogatstva, odrivosti i inovacijama. Njena budunost je u razvoju
turizma. Prirodni potencijali Crne Gore su idealni za razvoj nautikog turizma. S jedne
strane izlazi na jadransko-mediteranski prostor, a s druge strane je okrenuta Srednjoj
Evropi. U nautikom turizmu, segmentu turistike ponude kojeg karakterie luksuz,
oituje se rastui renome Crne Gore. Kao specifini oblik turizma, nautiki turizam je
obiljeen kretanjem turista plovilima po moru, jezerima ili rijekama, ukljuujui njihovo
pristajanje u luke nautikog turizma i obuhvata svu infrastrukturu luka potrebnu za
prihvat nautikih turista. Prema prihodima koji se ostvaruju takvim kretanjima, nautiki
turizam je jedan od unosnijih oblika turizma za turistiki receptivnu zemlju, pa svakako i
Crnu Goru.

Kljuni faktor prilikom donoenja odluka o izgradnji ili proirenju luka za nautiki
turizam, kao i ostalih sadraja u njihovoj blizini, je uticaj na ivotnu sredinu i njena

22

Mladen Lui

Diplomski rad

maksimalna zatita. Razvojem dopunskih sadraja (sport, rekreacija, zabava...) u lukama

nautikog turizma, koji kvalitetom i raznovrsnou odgovaraju kvalitetu osnovnih
smjetajnih kapaciteta luke, obogatila bi se turistika ponuda i smanjila zavisnost
turizma od ogranienih resursa kupalinog" turizma, koji kao turistiku ponudu daje
sunce i more. Razvoj dopunske ponude (unutar i van smjetajnih objekata) u lukama
nautikog turizma neophodan je preduslov za poveanje iskorienosti smjetajnih
kapaciteta i poveanje prosjene potronje turista.

Saobraajna povezanost, odnosno dostupnost marine, jedan je od veoma znaajnih

faktora ponude koji opredjeljuje korisnike jahting plovila za odreenu destinaciju. Crna
Gora, kada je u pitanju saobrajna povezanost sa marinama, preko aerodroma u
Podgorici, Tivtu i Dubrovniku, obezbjeuje pristupanost marinama, sa jednog od
navedenih aerodroma, na udaljenosti od 100km, od ciljne marine. Opremljenost marina
je u sladu sa njihovom kategorijom, a edukativnost zaposlenih od poslova koje obavljaju.

Nakon prelaska na elitni, Crna Gora orijentie se ka nautikom turizmu. Osim postojeih
luka, tu su prisutne i nekoliko marina viemilionske vrijednosti, koje bi ovu dravu mogle
staviti u vrh ponude Mediterana. Zimsko sivilo ne mijenja situaciju, Crna Gora nala se
na mapi Mediteranskog nautikog turizma. Meu prvima tivatska marina Porto
Montenegro, koja se promovie od Londona do Singapura, trenutno sa 250 vezova, a za
nekoliko godina 800.

6. MARINE OD ZNAAJA U CRNOJ GORI

Crna Gora je dobroj poziciji za razvoj nautikog turizma, jer ima veliki broj uvala,
prirodnih zaklona u sluaju nevremena i veliki broj malih mjesta unutar prirodnih luka,
prostor koji je meusobno dobro povezan, blizina lukih psotrojenja ali i ostale sadraje
neophodne za razvoj nautikog turizma. Vlada Crne Gore je usvojila Strategiju nautikog

23

Mladen Lui

Diplomski rad

turizma prije nekoliko godina i odredila tane lokacije izgradnej marina, poslije ega je
uraena klasifikacija i priprema marina.38

Uslovi za razvoj nautikog turizma zavise od ukupnih drutvenih uslova u svijetu, od

privrednog razvoja i finansijskih sredstava. Faktori odrivog razvoja nautikog turizma na
strani potranje i na strani ponude su razliiti. Kvalitet obale daleko je bolji od drugih
glavnih konkurentskih drava Mediterana, a to potvruje i broj plavih zastava na
plaama i proglaenje Crne Gore ekolokom dravom. Marina je osnovni objekt
nautikog turizma, a predstavlja skup objekata, ureaja i opreme na obali mora koji su u
funkciji potreba nautiara i njihovih plovila. Luke djelatnosti koje se obavljaju u
marinama su prihvat, uvanje i otprema plovila, pri emu su prisutne sa svojim
djelovanjem carinska, meteoroloka, zdravstvena i radio sluba.39

Obala Crne Gore je svojim prirodnim, izgraenim i umjetnikim aktivnostima, relativno

rano privukla panju ove kategorije turista. Crna Gora je do skoro bila interesantna za
posjetu turista iz ove kategorije, iskljuivo zbog atraktivnih prednosti i kulturnih resursa
kojima raspolae. Nakon izgradnje marine Porto Montenegro, Crna Gora je postala
veoma atraktivna destinacija ca boravak jahti to podrazumijeva viekratni dolazak
njihovih vlasnika.40

Organizacija marine trai efikasno upravljanje kako bi se oplodio uloeni kapital, a da pri
tome nautiari budu zadovoljni pruenom uslugom u marini. Luke nautikog turizma i
marine predstavljaju kompleksno podruje koje zahtijeva interdisciplinarno istraivanje.

Crne Gora je 2006. godine postala lanica Meunarodne pomorske organizacije, IMO,
ime se obavezala na naroitu panju u jaanju pravnog i administrativnog okvira u cilju
38

Kovai, M., (2003): Razvoj nautikih luka u funkciji odrivog razvoja nautikog turizma, Pomorski
zbornik, br.1
39
http://www.pobjeda.net/novine/#.U9Tv2UDDtVI
40
Pasinovi, M., (2008): Odrivi turizam u Crnoj Gori, Fakultet za turizam i hotelijerstvo, Bar

24

Mladen Lui

Diplomski rad

poboljanja sigurnosti i bezbjednosti na moru od zagaenja i ekolokoj zatiti u lukama,

marinama i brodogradilitima. Marine su od naroitog znaaja za turizam jedne zemlje,
sastavni dio prirodnog bogatstva i smjetene su u mjestima sa najboljim prirodnim
zaklonom. Takoe, sigurnost je propisana i zakonima.41

U Crnoj Gori se poeo shvatati znaaj jahting turizma za privredu kao i u ostvarivanju
prihoda po osnovu prometa nautikih plovila i turista. Uee obale Crne Gore iznosi
0,65%, odnosno 46000km duge obale Mediterana, u ije 22 obalne drave dolazi preko
200 miliona turista. Jedna priobalna drava kao to je Crna Gora posjeduje sve
katakteristike za razvoj nautikog turizma, meu kojima se istiu marine i luke jahting
turizma. Ove vrste turizma pruaju usluge poput iznajmljivanja prostora za siguran vez
plovnih objekata za razonodu i rekreaciju, prihvat i uvanje plovnih objekata na moru ili
kopnu, usluge snabdijevanja vodom, gorivom, namirnicama i drugim uslugama,
ureenje i priprema plovnih objekata i druge vrste usluga.42

injenica je da jahting turizam dostigao masovne razmjere u svijetu, posebno u SAD i

Evropi. Trenutno, u raznim zemljama svijeta plovi oko 150 miliona nautikih plovila, a
takoe preko 500 miliona ljudi koristi usluge razonode i rekreacije ovih plovila. Iskustva
turistiki razvijenih zemalja pokazuju da je u svakoj regiji, uz topla mora najuspjeniji
nautiki turizam. Crna Gora je realtivno rano shvatila znaaj jahting turizma kao i znaaj
resusra koji se valorizuju razvojem nautikog turizma.43

41

Kovai, M., (2003): Razvoj nautikih luka u funkciji odrivog razvoja nautikog turizma, Pomorski
zbornik, br.1
42
Pasinovi, M., (2004): Neke karakteristike globalnih turistikih kretanja u Boki Kotorskoj u drugoj
polovini XX vijeka s posebnim osvrtom na optinu Kotor - Zbornik radova turizam CG u drugoj polovini XX
vijeka - Cetinje
43
Pasinovi, M., (2004): Neke karakteristike globalnih turistikih kretanja u Boki Kotorskoj u drugoj
polovini XX vijeka s posebnim osvrtom na optinu Kotor - Zbornik radova turizam CG u drugoj polovini XX
vijeka - Cetinje

25

Mladen Lui

Diplomski rad

Mediteran je najposjeenija turistika regija svijeta sa brojnim kulturno istorijskim

znamenitostima i to je zapravo kolijevka civilizacije i kulture na svijetu sa veoma
pogodnom klimom. Prilikom izgradnej luke nautikog turizma treba posebno voditi
rauna da se kvalitet vode u akvatoriju ouva, da se u blizini marine nalazi razvijena
saobraajna infrastruktura izpostojanje autobuskih stajalita ali i dovoljna povrina
vezana za komleks marina. Luke nautikog turizma i marine predstavljaju kompleksno
podruje koje zahtijeva odreeno istraivanje.

U Crnoj Gori postoje sljedee marine:

Marina Bar,
Marina Budva i
Porto Montenegro

Izgradnja Marine u Baru oznaila je poetak izgradnje infra i supra strukture za jahting
plovila. Rekonstrukcija i sanacija operativne obale u Kotoru, zavrena je 1983. godine, i
obezbijedila je infrastrukturu za prihvat jahti, kao i vezova za cjelishodni vez. U gradskoj
luci Budva, izgraena je infrastruktura za prihvat jahti, kao i za cjeligodinji vez jahti.
Moe se slobodno rei da je napravljen veliki korak izgradnjom Marine Porto
Montenegro koja sadri sve potrebne sadraje savremene marine ime je svrstana u red
najboljih marina na Mediteranu.

Takoe treba napomenuti da su u izgradnji marine Porto Novi u Kumboru i Lutica bay u
zalivu Trate. Svakako, sve ove marine, i ove postojee i ove u izgradnji utiu na razvoj
nautikog turizma u Crnoj Gori, samim poveanjem kapaciteta i prometa jahti.

Crna Gora raspolae morskom obalom ukupne duine 288,21km, 25,61km ostrvskom
obalom i obalom rijeke Bojane 22,80km. Najrazueniji dio kopnene obale ini zaliv Boke
Kotorske, koja predstavlja simbiozu ovjeka i prirode to kulturni pejza ini
jedinstvenim i neponovljivim a prisustvo ovjeka neponovljivim to je unutranji
26

Mladen Lui

Diplomski rad

Kotorsko-risanski zaliv preporuilo za upis u svjetsku prirodnu i kulturnu batinu

UNESCO-a a to zapravo predstavlja 15% obale Crne Gore i 1% naeg mora.44

Marina Bar

Poloaj i lokacija Marine Bar determinisan je geografskim koordinatama 420 05N i 190
05 E, i smjeten u mirnoj uvali bajkovitog grada Bara. Lokacija Marine je izuzetno
kvalitetna, budui da se nalazi u sreditu najatraktivnije turistike ponude prostora Bara.
Smjetena je u gradskom jezgru, okruena lijepim plaama, irokim etalitima,
muzejima i mnogobrojnim istorijskim spomenicima, trgovinskim, sportskim, kulturnim i
zabavnim objektima. Relativna blizina morskih obala Grke, Hrvatske, Albanije i Italije, te
da se nalazi u prostoru turistiki izuzetno atraktivnog Crnogorskog primorja, ilustruju
njen veoma povoljan makrogeografski poloaj.

Lokacije ove marine je izuzetno kvalitetna i u mikrogeografskom smislu, budui da se

nalazi u sreditu najatraktivnije turistike ponude Bara.45

Zbog svog povoljnog poloaja Marina Bar je idealna kao polazna luka za plovidbu
slikovitom crnogorskom obalom, uvalama i luicama. Dugogodinja tradicija, uspjenost
i stabilnost garantuju klijentima inovativne usluge, visok nivo sistema nadzorabezbijednosti, mirna i prirodna sredina grada Bara i marine Bar pruaju gostima visok
osjeaj line i opte sigurnosti tokom njihovog

boravka. Prednosti marine Bar su

viestruke: sigurnost, tehnika i kadrovska opremljenost, visok nivo brige za ljude i

imovinu.46

44

Pasinovi, M., (1997): Boka Kotorska u turistikim kretanjima XIX viejka i prve polovine XX vijeka, Cetinje
http://www.marinabar.org/
46
Ibid
45

27

Mladen Lui

Diplomski rad

Slika 1.: Marina Bar

Pored 700 sigurnih vezova u moru i 250 suvih vezova za jahte i amce, uz potpunu
garanciju za njihovu bezbijednost, obezbijeene su sledee usluge: potpuna tenhika
oprema, servis i odravanje broda, servisni hangar, Recepcija, Besplatna vremenska
prognoza, Free WIFI zona, 300 parking mjesta, dva sanitarna objekta sa tuevima i WC,
veeraj i najam plovila. Prednosti marine Bar su viestruke: sigurnost, tehnika i
kadrovska opremljenost, visok nivo brige za ljude i imovinu.
Pored usluge korienja vezova za jahte i amce, uz potpunu garanciju za njihovu
bezbjednost, pruamo usluge tehnikog servisa, usluge snabdijevanja vodom, strujom i
gorivom, upotrebu sanitarija i parking prostora.

Marina Budva

Marina Budva je smjetena u uvali pored starog grada Budve. Takoe, tu se nalaze i
Luke vlasti i granini prelaz Dubina u pristanitu je razliita tako da ispred starog grada
iznosi 2 do 5m, a na unutranjem gatu od 1,8 do 4m, a na spoljnjem 2 do 5m.

28

Mladen Lui

Diplomski rad

Nakon ulaska u Jadran iz Jonskog mora, kao prva se nalazi Marina Budva koja je ve
postala popularna usputna stanica za male jahte zbog svoje lakoe pristupa, izvanrednih
usluga i spektakularnog poloaja na obali Jadranskog mora, pored drevnih zidina 3.500
godina starog grada.47

Slika 2.: Marina Budva

Neposredna blizina ima obilje etalita, lijepih plaa, udobnih restorana, butika i
raznovrstnog nonog ivota. Krstarenje i vodeni sportovi obiluju sa netaknutim vezovima
i plaama i klubovima u neposrednoj blizini marine. Marina Budva e pomoi da se
Budva ponovo pojavi kao premijer turistikih destinacija Crne Gore, sa jednog od
najboljih iskustvenih marina i jahting destinacija na Mediteranu, koja se nalazi se na
poluostrvu Zavala u srcu Budvanske rivijere.

Porto Montenegro

47

http://www.cnmarinas.com/news/article.htm?id=2860&name=dukley-marina-in-budva-montenegrojoins-camper-and-nicholsons-marinas

29

Mladen Lui

Diplomski rad

Porto Montene u Tivtu jedno je od mjesta namijenjenih za uivanje. Mjesto sa luksuznim

restoranima, ekskluzivnim stanovima sa bazenima i sofisticiranom marinom. To je
veoma luksuzna marina za jahte smjetena u Tivtu i predstavlja jednu od
najekskluzivnijih marina na cijeloj Jadranskoj obali. U kompleksu Porto Montenegro se
nalazi marina, rezidencije i poslovni prostori. Porto Montenegro je naselje oko marine i
matina luka za jahte, koji su osmiljeni tako da zadovoljavaju potrebe svih jahti,
njihovih vlasnika, gostiju i posade, sa dodatnom infrastrukturom za najvee jahte.48

Porto Montenegro predstavlja zanimljivu kombinaciju tradicionalnog, arhainog i

ultramodernog. Smjeten je zaklonjenom Bokokotorskom zalivu koji se nalazi pod
zatitom UNESCO-a na mjestu nekadanjeg Austrougarskog mornarikog zavoda.

Slika 3.: Marina Porto Montenegro

U marini i naselju Porto Montenegro do sada je izgraeno 50.000 kvadrata korisne
povrine, a oko 50 odsto svih izgraenih objekata slui u turistike svrhe, i to 75 posto
ako se u obzir uzme marina koja takoe ima turistiku namjenu. Sa jahtam koje budu
ovdje provodile zimske mjesece i sa pogonom za remont jahti koji e poslovati tokom
itave godine stvara se privredna i ekonomska djelatnost sa kojom e doi otvaranje

48

http://www.portomontenegro.com/

30

Mladen Lui

Diplomski rad

novih radnih mjesta.49 Za razliku od nekih drugih projekata Porto Montenegro se dobro
arhitektonski planira i uklapa u mediteransku cjelinu Crne Gore i Boke Kotorske.
Diplomatski kor u Crnoj Gori, organizovao je u Porto Montenegru ''Diplomatsku regatu'',
koja je imala za cilj da okupi biznis i sektor investicija kako bi proveli dan na moru.

Slika 4.: Marina Porto Montenegro

Porto Montenegro je posveen ne samo razvoju marine svjetske klase i nautike

destinacije, ve takoe i produnju turistike sezone, to ovaj sajam i dokazuje. To
donosi korist ne samo Porto Monenegru i Tivtu, ve Crnoj Gori i cijelom Jadranskom
regionu.50

7. ZAKLJUAK

Turizam i turistika putovanja postali su jedna od osnovnih ljudskih potreba. Kao

odgovor na individualniji pristup, poele su se razvijat i selektivne turistike vrste.
49
50

Ibid
http://www.portomontenegro.com/

31

Mladen Lui

Diplomski rad

Nautiki turizam je jedan od najperspektivnijh oblika crnogorskog turizma zbog duge

razvedene obale s mnogo otoka i poluotoka te izuzetno pogodnom klimom. Najistureniji
dio Jadrana predstavlja danas je centar nautikog turizma cijelog svijeta. Najljepe
crnogorske marine zasigurno su prva asocijacija mnogima na spomen Crne Gore.
Nautiki turizam kao selektivna turistika i novi privredni fenomen je dobio znaajno
mjesto i u crnogorskom turizmu i privredi. On je jo u poetnoj razvojnoj fazi. U tom
smislu se u mnogim zvaninim strategijskim dokumentima navodi da za privredu Crnu
Gore nautiki turizam predstavlja novu i nedovoljno iskorienu razvojnu ansu.

Nautiki turizam i racionalno pozicioniranje luke u njemu sa upravljakog aspekta po

pravilu treba da ispunjava etiri osnovna kriterijuma selektivne turistike vrste, i to:
trinu prepoznatljivost, trokovnu poziciju nautiara, dodatnu tranju nautiara, koja se
izdvaja iz klasinog oblika turizma, a realizuje se kroz dodatnu ponudu nautikog turizma
i statistiki obuhvat.

Efikasna upotreba lukih resursa podrazumijeva veliki broj sinhronizovanih faktora

uticaja, meu kojima su: moderni luki kapaciteti (suprastrukturni objekti), savremena
oprema, savremeni tehnoloki postupci u procesu realizacije lukih usluga, kvalitetna
organizacija rada, kvalitetan menadment, visok stepen organizacije i izvoenja usluga,
primjena najsavremenijih informacionih tehnologija, transparentno i tano informisanje,
kvalitetna kadrovska struktura i njeno stalno usavravanje, institucionalizovana, stabilna
i stimulativna politika cijena, irok asortiman usluga itd.

Najrasprostranjenije strategije usmjerene na poslovnu i upravljaku efikasnost luka

nautikog turizma su: strategija minimizacije ukupnih (optih i logistikih) trokova,
strategija poboljanja kvaliteta lukih usluga, strategija optimizacije konfiguracije luke i
logistike infrastrukture i forsiranje kljunih kompetencija. Da bi luka nautikog turizma
uspjeno poslovala i ostvarivala profit, potrebno je efikasno i racionalno upravljati
njenim poslovim procesima i postojeim resursima.
32

Mladen Lui

Diplomski rad

Stoga moemo zakljuiti da postojee marine, kao i one koje su u izgradnji i one koje se
planiraju, moraju biti zasnovane na principa ekoloke zatite i prostora kako bi na
efikasan nain bile u funkciji razvoja. Takoe, opremljenost marina je u skladu sa
njihovom kategorijom te je nesumnjivo da ovaj vid turizma u velikoj mjeri doprinosi
razvoju ve razvijene Crne Gore kao turistike destinacije.

8. LITERATURA

1. Lukovi, T., (2007): Nautiki turizam definiranje i razvrstavanje, Ekonomski pregled, 58

(11) 692;

2. Lukovi, T. (2007): Nautiki turizam definicije i dileme "Nae more" 54(1-22 2)

33

Mladen Lui

Diplomski rad

3. Duli, A. (2002): Nautiki turizam i upravljanje lukom nautikog turizma, Split;

4. Delibai, M., (2013): Specifinosti i mogunosti razvoja nautikog turizma u
Crnoj Gori na primjeru MC marine Budva,Economics & Economy, Vol. 1, No. 2
5. Lukovi, T., amanovi, J., (2007); Management i ekonomika nautikog turizma,
Dubrovnik-Split;
6. Kasimoglu, M., (2012): Visions for Global Tourism Industry- Creating and
Sustaining Competitive Strategies;
7. amanovi, J., (2002): Nautiki turizam i management marina, Visoka pomorska
kola u Splitu, Split;
8. Cooper, C. Tourism: (2006): Principles and Pracitice, 3rd edition, PrenticeHall,
London;
9. Dobre, R., (2005): Osnove turizma (teorija i praksa), skripta, Visoka kola za
turistiki menadment, ibenik;
10. Hitrec, T., (1995): Turistka destinacija: pojam, razvitak, koncept, Turizam br.34, Zagreb;
11. Vukoni, B., (1995): Smisao i objanjenje pojma turistika destinacija, Turizam,
br.3-4, Zagreb;
12. uranovi, M., Radunovi, M., (2011): Analiza efekata turizma na bdp,
zaposlenost i platni bilans Crne Gore, Centralna banka Crne Gore, Podgorica;
13. Unkovi, S., Zeevi, B., (2009): Ekonomika turizma, Ekonomski faukltet,
Beograd;
14. Market trends, Competitiveness and Trend in Tourism Services Section,
UNWTO;
15. Policy and Practice for Global Tourism, UNWTO, Madrid 2011;
16. Mini, S., Vorkapi, M., Kreculj, D., (2010): Analiza i poboljanje poslovnih
aktivnosti upotrebom informacionih tehnologija;
17. Godfrey, K. and Clarke, J. (2000): The Tourism Development Handbook:A
Practical Approach to Planning and Marketing, Thomson Learning, London;

34

Mladen Lui

Diplomski rad

18. Kosar, Lj. (2002), Hotelijerstvo teorija i praksa, Via hotelijerska kola,
Beograd;
19. Pomorska enciklopedija, (1978): Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb;
20. Kovai, M., (2003): Razvoj nautikih luka u funkciji odrivog razvoja nautikog
turizma, Pomorski zbornik, br.1

INTERNET IZVORI:
21. http://www.gov.me/files/1228912294.pdf;
22. http://nautickiturizamucg.blogspot.com;
23. https://es.scribd.com/doc/24900417/41/Dvije-strategije-razvoja-turizma-CrneGore;
24. http://www.turizmologija.com/clanak/pojam-nautickog-turizma-i-objekatanautickog-turizma;
25. http://www.marinabar.org/;
http://www.cnmarinas.com/news/article.htm?id=2860&name=dukley-marinain-budva-;
26. http://www.portomontenegro.com/

35