Girişimcilik

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2555

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1525
GRfiMCLK VE fi KURMA
Yazarlar
Prof.Dr. Ylmaz RPER (nite 1, 3)
Yrd.Do.Dr. B.Tuberk TOSUNOLU (nite 2)
Do.Dr. C.Hakan KANICIOLU (nite 4)
Do.Dr. Mehmet BAfiAR (nite 5)
Yrd.Do.Dr. A.Emre DEMRC (nite 6)
Prof.Dr. Necdet SALAM (nite 7, 8)
Editr
Prof.Dr. Ylmaz RPER
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2012 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs
Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmcs
Dr. Kadriye Uzun
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
Yrd.Do. Nilgn Salur
r.Gr. Cemalettin Yldz
lme Deerlendirme Sorumlusu
r.Gr. Blent Atmacan
Dil Yazm Danflman
Okt. Gnl Yksel
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Giriflimcilik ve fl Kurma
ISBN
978-975-06-1221-3
3. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 170.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Mart 2015
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................
ix
Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik..........
GRfiMCLK.................................................................................................
GRfiMC ......................................................................................................
GRfiMCLK EfiTLER..............................................................................
Dfl (Genel) Giriflimcilik ................................................................................
Giriflimcilik ...............................................................................................
Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik .....................................................................
Sosyal Giriflimcilik .........................................................................................
KADIN GRfiMC .........................................................................................
GEN GRfiMCLK .....................................................................................
YEN GRfiMCLK .....................................................................................
GRfiMCLKTE ETK VE TBAR ...............................................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ...............................................
3
5
8
8
9
10
11
13
14
15
16
17
19
20
20
21
21
Giriflimciliin Ekonomik, Toplumsal ve

Kltrel Temelleri ................................................................... 22
GRfi ..............................................................................................................
GRfiMCLERN EKONOMDEK ROL .....................................................
GRfiMCLK OLGUSUNUN YKSELfi.....................................................
GRfiMCLK OLGUSUNUN TARHSEL GELfiM .....................................
On Dokuzuncu Yzyl ve ncesi ................................................................
Yirminci Yzyl..............................................................................................
EKONOMK YAKLAfiIMLA GRfiMCLK ...................................................
PSKOLOJK YAKLAfiIMLA GRfiMCLK...................................................
SOSYO KLTREL YAKLAfiIMLA GRfiMCLK........................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .....................................................................................
23
23
24
25
25
26
27
29
30
32
33
34
34
35
1. NTE
2. NTE
iv
indekiler
3. NTE
fl Modeli, Giriflimciliin Sreleri ve fl Fikri ....................... 36

fi MODEL .....................................................................................................
Mflteri ...........................................................................................................
Deer retme ................................................................................................
Farkllaflma (Stratejik Durum).......................................................................
Kapsam ..........................................................................................................
fi MODEL BLEfiENLER..............................................................................
Mflteri Deer nermesi CVP (Customer Value Proposition) ...................
Kr Forml...................................................................................................
Kilit Kaynaklar ...............................................................................................
Kilit Sreler ..................................................................................................
fi MODEL NOVASYONU ...........................................................................
GRfiMCLK SRELER ............................................................................
Giriflimcilik Sreleri .....................................................................................
fl Fikirleri Arama ve Bulma Sreci ..............................................................
fl Fikrini Seme Sreci .................................................................................
YAPILABLRLK (FZBLTE) ......................................................................
Pazar Arafltrmas ...........................................................................................
Teknolojik Arafltrma .....................................................................................
Finansal/Ekonomik Arafltrmalar ..................................................................
rgtsel Arafltrmalar ....................................................................................
Yasal Arafltrmalar..........................................................................................
fl Fikrini Uygulamaya Hazrlama Sreci......................................................
fl Fikrini Uygulama Sreci (Yatrm, Piyasaya kfl,
lme, Deerlendirme, renme, Tekrar Arama) .....................................
fi FKR..........................................................................................................
fi FKRLERN YARATMAK .........................................................................
liflkilendirme .................................................................................................
Sorgulama ......................................................................................................
Gzlemleme...................................................................................................
Deneyler Yapmak .........................................................................................
Alar Kurmak ................................................................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
37
37
38
38
38
38
39
39
40
40
40
42
42
42
43
44
44
44
45
45
45
46
47
48
50
50
51
51
51
52
53
55
56
58
58
59
indekiler
Giriflimcilikte Tasarm............................................................. 60
GRfi ..............................................................................................................
TASARIM KAVRAMI ......................................................................................
GRfiMCLKTE TASARIMIN NEM..........................................................
GRfiMCLKTE TASARIM, YARATICILIK VE NOVASYON .....................
GRfiMCLKTE TASARIM YNETM SREC..........................................
GRfiMCLKTE TASARIM KARARLARI ......................................................
GRfiMCLKTE RN GELfiTRME VE TASARIM ..................................
GRfiMCLKTE STRATEJ VE TASARIM ....................................................
GRfiMCLKTE PAZARLAMA TASARIM LfiKS ......................................
Pazar Arafltrmas ...........................................................................................
Tasarm Kayna............................................................................................
Tasarm Brifinin Hazrlanmas ......................................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
61
61
62
64
66
68
69
71
74
77
78
78
79
81
82
82
82
83
Giriflimcilik klimi..................................................................... 84
GRfi ..............................................................................................................
GRfiMCLK KLM ....................................................................................
GRfiMCLK KLMN ETKLEYEN FAKTRLER .....................................
Giriflimcilik Eitimi ........................................................................................
Bafllang Sermayesinin Salanmas .......................................................
Makroekonomik stikrar ve Dengenin Salanmas ..............................
Giriflimci Desteklerinin Varl ...............................................................
Snai ve Fikri Mlkiyet Haklarnn Korunmas ......................................
Ar-Ge Desteklerinin Arttrlmas .............................................................
Nitelikli flgcne Eriflim.........................................................................
Firmalar Aras flbirliinin Salanmas ...................................................
Giriflimcinin Kapasitesinin Artrlmas ....................................................
GRfiMCLK KLTR ..............................................................................
KLTRN GRfiMCLE ETKS.............................................................
zet................................................................................................................
4. NTE
85
85
86
87
88
88
88
88
89
89
89
89
89
90
92
93
94
94
95
5. NTE
vi
indekiler
6. NTE
Franchising ve flletme Satn Alma ........................................ 96

GRfi ..............................................................................................................
FRANCHISING KAVRAMI VE TANIMI .........................................................
Franchisee Asndan Franchisingin Yararlar.............................................
rnn/Hizmetin Tannrl ..................................................................
Ynetim Uzmanl .................................................................................
Finansal Destek .......................................................................................
Operasyonel ve Yapsal Denetim ..........................................................
Pazara liflkin Bilgi Birikimi ....................................................................
Franchisor Asndan Franchisingin Yararlar .............................................
Byme Risklerinin Azaltlmas..............................................................
Maliyet stnlkleri ................................................................................
Franchising Anlaflmalarnn Getirebilecei Olumsuzluklar .........................
Kstlamalar ..............................................................................................
Krn Paylafllmas ve Maliyetler.............................................................
Anlaflmann Sonlandrlmas....................................................................
Yerine Getirilmeyen Taahtler ...............................................................
Gereki Olmayan Beklentiler ...............................................................
FRANCHISE SEM VE POTANSYEL FRANCHISEIN ARAfiTIRILMASI ...
Franchise Seimi............................................................................................
Potansiyel Franchisen Arafltrlmas ......................................................
MEVCUT BR fiLETMENN SATIN ALINMASI.............................................
Mevcut flletmenin Satn Alnmasnn stnlkleri .....................................
Grece Dflk Risk .................................................................................
Olas Konum stnl .........................................................................
Yerleflmifl alflan ve Tedariki Yaps ...................................................
alflan Ekipmanlar ve Bilinen retim Kapasitesi.................................
Mevcut Stoklar ve Ticari tibar ...............................................................
nceki Sahip ya da Sahiplerin Tecrbeleri...........................................
Finansman Kolayl................................................................................
Mevcut flletmenin Satn Alnmasnn Riskleri .............................................
Dflk Performans...................................................................................
Giriflimcinin Kendisine Duyduu Aflr Gven ......................................
nemli alflanlarn Kayb......................................................................
Aflr Deerlenmifl flletme.......................................................................
Satn Alma Srecinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular...........................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
97
97
99
99
99
100
100
101
101
101
102
102
102
102
103
104
104
104
105
105
105
106
106
106
107
107
107
107
107
108
108
108
108
108
109
110
112
113
113
114
114
vii
indekiler
flletme Kurma ......................................................................... 116

GRfi ..............................................................................................................
fiLETME TPNE KARAR VERLMES ...........................................................
fiahs flletmesi ...............................................................................................
Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu ..................................
Belge ve Kayt Dzeni ..................................................................................
Gerek Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu...............................
Belge ve Kayt Dzeni ..................................................................................
fiRKET KURMA.............................................................................................
fiahs fiirketleri ...............................................................................................
Kollektif fiirketler...........................................................................................
Komandit fiirketler.........................................................................................
Sermaye fiirketleri..........................................................................................
Limited fiirket.................................................................................................
Ticaret Siciline Tescil ....................................................................................
Sosyal Gvenlik Kurumuna Kayt ................................................................
Defterler ve Kayt Dzeni.............................................................................
fl Yeri Ama Ruhsat.....................................................................................
Anonim fiirket................................................................................................
fi YER AMA RUHSATI ALINMASI ............................................................
Shhi Messese ..............................................................................................
Gayrishhi Messese......................................................................................
fiLETME ORGANZASYONU........................................................................
YURT DIfiINDA GRfiMCLK YAPMA .......................................................
Amerika Birleflik Devletleri...........................................................................
Almanya .........................................................................................................
in 134
zet ...............................................................................................................
Ek-1 ................................................................................................................
117
117
118
118
119
119
121
121
121
121
122
122
123
127
128
128
128
128
130
131
131
133
133
133
133
135
136
137
137
137
138
Giriflimin Sonlanmas: Tasfiye, flas ve Birleflme ................. 140

GRfi ..............................................................................................................
fiLETMELERN YAfiAM SRELER ...............................................................
GRfiMN BAfiARISIZLIK VE KAPANMA NEDENLER ..............................
fiLETMELERN KAPATILMASI......................................................................
fiahs flletmesinin Kapatlmas......................................................................
fiirketlerin Kapatlmas ..................................................................................
GRfiMCLKTE FLAS .................................................................................
flas Edebilecek Giriflimler............................................................................
flas fiekilleri ..................................................................................................
7. NTE
141
141
142
144
144
144
147
147
148
8. NTE
viii
indekiler
Dorudan flas Yolu ...............................................................................

Kambiyo Senetlerine zg flas Yolu ...................................................
FLASIN ERTELENMES KURUMU................................................................
YLEfiTRME PROJES ..................................................................................
fiRKETLERDE BRLEfiME VE DEVR ..........................................................
Birleflme ........................................................................................................
Devralma-Katlma ..........................................................................................
fiirketlerde Birleflme fllemleri .....................................................................
zet ...............................................................................................................
148
149
149
151
151
151
153
153
155
156
157
157
157
nsz
nsz
Son on yllarda yaflananlar, bizim gibi lkelerde giriflimcilii hatta onun ayrlmaz
bir paras haline gelen inovasyonu nemli hale getirmifltir. Devletler retimi
piyasa koflullarnda zel sektre devretmeye bafllaynca zel sektr daha giriflimci
olmaya ynelmifltir. Bunu, bilgi retiminin, datmnn ve kullanmnn artmas da
destekleyince giriflimcilik n plana kmaya bafllamfltr. Bu geliflmeyi alglayan
akademik dnya, konuya duyarsz kalmayarak kendine dflen grevi yerine
getirmeye alflmfl, dnyann nde gelen eflitli niversiteleri bu konuyu eitimde
ve arafltrmada ncelikli alan olarak grmfller ve ona gre pozisyon almfllardr.
Hi kuflkusuz Trkiyede de Anadolu niversitesi bu durumu erken alglayanlardan olmufl ve rgn eitim yannda Akretim yaps iinde flletme Ynetimi
ad altnda Giriflimcilik ve fl Kurma fleklinde nlisans programn tasarlamfltr.
Bu kitap sz konusu programn bir parasdr. Kitap, ou flimdiye kadar ele
alnmamfl farkl konularn bir araya gelmesiyle oluflmufl, Giriflimcilik ve fl Kurma
programna girifl niteliindedir. Kitapta yer alan konular, akademik ve reel piyasada o alanda alflan kifliler tarafndan tasarlanp yazlmfltr. Bu vesile ile yazarlara
gsterdikleri zen ve zveriden dolay hepsine ayr ayr teflekkr eder, kitaptan
yararlanan rencilerimize de baflarlar dilerim.
Editr
Prof.Dr. Ylmaz RPER
ix
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Giriflimcilik kavramn tanmlayabilecek,
Giriflimcinin temel zelliklerini tarif edebilecek,
Giriflimciliin trlerini tanmlayabilecek,
Kadn ve gen giriflimci kavramlarn tanmlayabilecek ve bu kavramlarn
nemini aklayabilecek,
Giriflimcilikle etik ve itibar arasndaki iliflkiyi aklayabilecek,
Yeni giriflimcilik kavramn tanmlayabilecek ve geleneksel giriflimcilikten
farkn aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Giriflimcilik
Giriflimci
Yenilikilik (novasyon)
Dfl Giriflimcilik
Giriflimcilik
Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik

Sosyal Giriflimcilik
Kadn ve Gen Giriflimcilii
Yeni Giriflimcilik
erik Haritas
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Giriflimcilik
Kavram, eflitleri ve
Giriflimcilikte Etik
GRfiMCLK
GRfiMC
GRfiMCLK EfiTLER
KADIN GRfiMC
GEN GRfiMCLK
YEN GRfiMCLK
GRfiMCLKTE ETK VE TBAR
Giriflimcilik Kavram,
eflitleri ve
GRfiMCLK
Giriflimcilik, kkleri hayallere dayanan ve deerlerle sonulanan bir sretir. Dier bir deyiflle hayalleri geree dnfltrmektir. Giriflimcilikte hem soyutluk hem
somutluk vardr. Hem dflnsellik hem de eylemsellik vardr. Srelerdeki sreklilik giriflimciliin baflarya ulaflmasn salar. nsanolu var oluflundan bu yana flu
ya da bu flekilde belirtilen sreleri kullanarak giriflimcilik yapmfltr. nsan hayatn kolaylafltran her eylem, iinde giriflimcilii barndrr. Bu bakmdan giriflimciliin pek ok disiplin tarafndan benzer ve birbirinden farkl flekillerde tanmland grlmektedir.
nsanlarn sorunlarn zen, ihtiyalarn ve isteklerini gidermek iin rn/ hizmet reten iflletmeler ve toplumsal fayda reten iflletme dflndaki kurulufllar bu
retimleri yapabilmek iin vazgeilmez bir flekilde giriflimcilik srelerini kullanmak zorundadr. zellikle son dnemlerde toplumsal alanlarda ortaya kan hzl
deiflim, giriflimciliin daha fazla kullanlmas sonucunu dourmufltur. Toplumlar
daha nceki dnemlere gre gnmzde daha giriflimcidirler. flletmelerin etkilendikleri ama etkileyemedikleri, ekonomik, toplumsal, yasal ve siyasal, teknolojik
alandaki hzl deiflim, eflitli tehdit ve frsatlar yaratmaktadr. flletmeler, bunlar
nceden alglayarak yani ngrerek tehditler iin tedbir oluflturmakta, frsatlardan
da yeni ifl fikirleri karmaktadr. Bu flekilde hareket eden iflletmeler yaflamlarn rahat srdrmektedirler. Yapamayanlarn hayatlar bitmekte ya da zorlaflmaktadr.
Giriflimcilik, hayata yeni bafllayan iflletmeler iin de gereklidir. Bir iflletmenin
mr ne kadar giriflimci olduuna baldr. Giriflimcilik, iflletmeler iin bir defa ya
da kesik kesik deil srekli srdrebilir olmaldr.
inde bir eylem barndran giriflimcilik terimi ilk defa teoride Fransz Richard
Cantillon tarafndan 1730larda kullanlmfltr. Franszca entreprendre fiili giriflimcilik yapmak anlamnda kullanlmaktadr. Bundan da entrepreneur Trkeye giriflimci diye evirebilecek bir kelime tremifltir. Pek ok fleyde olduu gibi giriflimciliin kavramlafltrlmasnn temeli Endstri Devrimine dayanmaktadr. Ayn zamanda giriflimcilik kavram eflitli teori ve alflmalara da konu olmufltur (Trkiyede Giriflimcilik, 2002,s.33). Gnmze kadar bu kavram deiflik alardan ele
alnmfl, bu durum tanmlara da yansmfltr. Literatrde farkl giriflimcilik tanmlar
var gibi grnse de esasen yaplan her tanmda giriflimciliin bir yn ele alnmfltr. Yani her dnemde giriflimcilik tanmna yeni bir unsur eklenmifltir.
Giriflimcilik: Bir maln veya

hizmetin retim girdilerinin
satfl amal olarak henz
belirlenmemifl bir bedelle
satn alnmas ve
retilmesidir.
Giriflimcilii, henz belirginleflmemifl bir bedelle satmak zere retimin girdilerinin ve hizmetlerinin satn alnmas ve retilmesi (Tosunolu, 2003,s.4) olarak 18.
yzylda ilk kez tanmlayan Richard Cantillon, giriflimciliin risk alma unsurunu
ne karmfltr. O dnemin koflullarna bakldnda giriflimciliin ilk kez tanmlanmas ve kavram haline getirilmesinin yan sra giriflimciliin risk barndan bir
unsur olduunun ortaya konulmas, bunun gnmzde de hla artarak geerliliini srdrmesi giriflimcilik kltr bakmndan nemli grlmektedir. Gelecein tamamen ngrlmedii ortamlarda giriflimcilik yapmak, yksek beklentiler iinde
olmak, genellikle llemeyen, kontrol edilemeyen risklerin nemini daha da arttrmaktadr. Bu durumlarda giriflimcinin nsezilerinin de kullanld oka grlmektedir. Zaten giriflimcinin en byk zelliklerinden birisi de sezgileridir.
Dier yandan Jean Baptise Sayda giriflimcilikte retim girdilerinin rgtlenmesi ve ynetilmesi zerinde durmufl, tanma bunu eklemifltir. Giriflimcilik, bu tanm
ve dnemle birlikte drdnc retim faktr olarak grlmfltr. ktisat biliminin
ekolleri, zellikle iktisat teorisi tarafndan, bundan sonraki tm dnemlerde kapitalist ekonominin geliflmesinde giriflimciliin nemli olduunu vurgulamfltr (Durukan,2006, s.28). Hatta Liberalizm ve ekonomik sistem olarak Kapitalizmde giriflimcilik zgrlkten biri olarak grlmfltr. Dflnce zgrl, inan zgrl ve giriflimcilik zgrl Gnmzde kapitalizmin tek sistem olarak liderliini ilan etmesi giriflimcilii daha da nemli hale getirmifltir. Doa, emek ve kapital retim faktrlerini bir araya getiren ve retime ynlendirilen, kendisi de bir retim faktr olan giriflimcilik dier retim faktrlerine gre bir eylem gerektirmektedir. Giriflimciliin bir retim faktr olarak grlmemesi, retim eyleminin olmamas anlamna gelecektir ki bu da tketicinin/ mflterinin ihtiyac olan mal ve hizmetlerin yokluunu ya da eksikliini gsterecektir? rnein, un, fleker, ya var ancak bunlardan helva yapacak kimse olmamas sorununu douracaktr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Giriflimcilik yenilikilik
(inovasyon) ierir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Un, fleker veSIRA

ya olmasna
ramen helva yaplamamas rnei hangi alardan giriflimci ve
SZDE
giriflimcilikle iliflkilendirilebilir?
D fi NJoseph
ELM
Giriflimcilik,
A. Schumpeter tarafndan daha farkl flekilde ele alnmfl ve
yenilikilik zellii katlarak dinamizm kazandrlmfltr. Ykc yaratclk olarak adlandrlan, eski
yeniyi koyma eyleminin giriflimcilik olduunu vurgulayarak
S O yerine
R U
bu kavrama yeni bir boyut kazandrmfltr. Giriflimciliin yenilik ierdii, inovasyon
olarak dillendirilen bu eylemin gnmzde eskisinden daha ok ne kt syleDKKAT
nebilir. Giriflimcilikteki yenilikiliin, sadece rn ve hizmetlerde deil tedarikten
pazarlamaya, retimden rgtlenmeye kadar iflletmenin tm fonksiyonlarn iereSZDE olduu grlmfltr. flletmenin tm alanlarndaki yenilikler
cek flekildeSIRA
kapsayc
eskiyi yok edecei iin ykc yaratclk olarak grlmfltr.
Trkede giriflimciliin szlk anlam (TDK ktisat Terimler Szl, 2004) giAMALARIMIZ
riflimci olma durumu, emek sermaye ve doay bir araya getirerek retim srecinin bir retim faktr olarak tasarlanmas, rgtlenmesi ve onun tm risklerinin
stlenilmesi
Szck olarak giriflimcilik Trkede mteflebbislik olaK fleklindedir.
T A P
rak da kullanlr. Ancak gnmzde giriflimcilik kavram, daha yaygn olarak kullanlmaktadr.
Giriflimciliin
dar anlamda yorumland ve kullanld da grlmektedir. BuTELEVZYON
na gre giriflimci sadece ifl kurarken var, sonrasnda yoktur. Oysa giriflimci, giriflimcilikteki eylemle hem yeni iflletme kurulurken hem de hayatn srdrrken vardr.
Yani giriflimci iflletmeyi kursun, yneticiye versin ve iflletmenin hayat srsn, giri-
N N
NTERNET
1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik
flimci de bir daha rol stlenmesin fleklindeki bir durum yanlfltr. Giriflimcilik iflletmenin kuruluflundan bafllar, yaflamyla devam eder ve hi eksilmez hatta artar. Giriflimcilik iflletmeler iin srdrlebilir olmaldr. Giriflimciliin eksik olduu bir ynetim fleklinde iflletme hayatn srdremez. Bu da mr ksa olan iflletmelerin giriflimcilii eksiktir, anlamna gelmektedir. Giriflimcilik bir kltrdr ve iflletmenin
tm fikir ve eylemleri iinde yer alan bir sreler dizisidir. Srelerin bazlarn yapp bazlarn yapmamak yine eksik giriflimcilik olur. Bu da baflarya engeldir. stelik baflka giriflimcilik hareketlerine de olumsuz yansmas olur.
Sizce giriflimcilik neden devamllk gerektiren bir sretir?
SIRA SZDE
Daha ncede belirtildii gibi giriflimciliin tek bir tanmn yapmak mmkn deilD fi N E L M
dir. Ancak pek ok tanma ve geliflimine baktmzda bir sreler btn olduu,
kapsamnda da frsatlar grme, yenilikilik, risk alma, ngrme ve nceden hareS O R U
ket etmenin var olduu sylenebilir (Akn Koak,2003,s.48) Giriflimcilikte
mutlaka
eylem vardr. rnein, frsatlar grmflsn ancak harekete gememiflsin, bir eylemin olmamfl, bu durumda giriflimcilik sz konusu olmaz. Risk alma
yelpazesi ykDKKAT
sek olup yenilik, frsatlk, ngrme yoksa giriflimcilik yine olmaz. Eylemcilik var
ancak frsatlk, risk alma yoksa yine giriflimcilik gerekleflmez. Dolaysyla giriSIRA SZDE
flimcilik, bu eylemlerin bir araya gelmesiyle ortaya kmaktadr.
Zaten bu eylem
zellikleri olan kifliler giriflimci olabilmektedirler. Bir kiflide bu zelliklerin tm
varsa giriflimci olabilmektedir. Bunlar ayn zamanda bireydeki
giriflimci tutum ve
AMALARIMIZ
davranfllar gstermektedir.
Giriflimcilikteki bu zellikler ve sreler sorun zmek, ihtiyalar gidermek
iin vardr. Ancak sorunlar yaratc flekilde zlr, ihtiyalar Kyaratc
gide T A flekilde
P
rilir. Sorunlar zen, ihtiyalar giderenler de yeni bir teknoloji, sre, rn veya
hizmettir (Akn Koak, 2003,s. 49). Ancak gnmzde yeni bir rn, hizmet ve
toplumsal fayda retenler giriflimcidir, algs daha yaygndr. Oysa
hizmetT E L E V rnde,
ZYON
te ve toplumsal faydada inovasyon yaplmasnn yan sra srelerde, rgtlemede,
teknolojide inovasyon yaplmas da giriflimcilik olarak nitelendirilmektedir.
Bir sre olan giriflimcilik, kendisini oluflturan alt srelerden meydana gel N T E R sreleriyle
NET
mektedir. Bu zellii ile kendisinin bir sreci olan inovasyonun
de
benzerlik gsterir. Esasen daha nce de belirtildii gibi giriflimciliin amac, sorunlar zmek, ihtiyalar gidermektir. Bunun iin sorun ve ihtiyalar bunlar zecek
rn, hizmetler ve dzenlemeler iin arama yaplr, bu arama fikir dzeyindedir.
Bafllang noktas burasdr. Bu tamamlandktan sonra seim yaplr, yani bulunan
fikirler seilir, seilen fikirler uygulanr sonra da deerlendirme yaplr, tekrar arama, seme, uygulama, deerlendirme fleklinde sre tekrarlanr. Bu durum daha
sonraki konularda daha ayrntl ele alnacaktr. Giriflimciliin kavram olarak daha
iyi anlafllabilmesi iin flu flekilde zetlenebilir: giriflimcilik sorun ve ihtiyalar fark
etmek, bunlar gidermek iin ticari hale gelebilecek rn /hizmet ve toplumsal fayda yaratmak, retim faktrlerini bir araya getirebilmek ve dzenlemek, bunlarn
tm iin risk almak, yenilik yapmak, frsatlar ngrmek ve deerlendirmek olarak ifade edilebilir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
GRfiMC
Giriflimcilik bir eylem, giriflimci ise bu eylemi yapan kimsedir. Giriflimcilik, ierisinde eylemleri barndran sreler btndr. Giriflimci, bu eylemlerin tamamnda ya da bir ksmnda bulunabilir. Yani her sre eylem ierir ancak giriflimci her
SIRA SZDE
Frsatlar grme,
yenilikilik,
SIRA
SZDE
risk alma ve harekete geme
giriflimciliin yap tafllardr.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Arama, seme, uygulama ve

deerlendirme giriflimciliin
alt sreleridir.
Giriflimcilik sisteminde
giriflimci mutlaka vardr,
fakat alt sistemlerin
bazlarnda olmayabilir.
eylem de olmayabilir. Giriflimcilii bir sistem olarak grrsek sreleri alt sistem ya
da sistemin alt elemanlar olarak deerlendirirsek, giriflimci sistemde mutlaka vardr, fakat alt sistemlerin tamamnda olmayabilir.
Giriflimcinin sahip olduu tutum ve davranfllar giriflimci olmayanlardan farkldr. Zaten giriflimciliin tanmlarnda da bunlar fark edilmektedir. Frsatlarn benimsenmesi, risk almaya hazr olma, yenilik ve deiflim iin istekli olma, belli bafll giriflimci tutumlarndan bazlardr. Bunlar eyleme dkmek, bunlar iin harekete gemek giriflimci davranfln gstermektedir. O halde bir giriflimcide hem giriflimci tutum hem de giriflimci davranfl olmas gerekmektedir.
Genel anlamda giriflimcinin zelliklerinden saylan unsurlar tutum ve davranfllara databiliriz. Bu, zellikle zek, enerji, deneyim, giriflimcilik ruhu, rasyonel
davranfl yetisi ve motivasyondur (Baflar, Tosunolu ve Demirci, 2001,s.10 ). Giriflimcilerdeki bu zellikler geici deil srekli vardr.
Giriflimci ayn zamanda inovasyon lideridir. Giriflimci yola ktnda baflarszlkla karfllafltnda yeni yol bulandr. Ben baflarsz oldum, yapamyorum. demez, mutlaka kfl yolu bulur. Belirli bir mesafe koflan atlet gibidir. Dfltnde,
yenildiinde kofludan vazgemez, kalkar stn silkeler, kendisine gelir kald
yerden devam eder. Ancak bazlar kofludan vazgeerler ve brakrlar. flte bunlarn giriflimcilii tartfllr. Giriflimciler iin giriflimcilik gelip geen bir fley deil, bir
yaflam ve dflnce biimi, dnyay ve evreyi alglama ve yorumlamadr. Grlmeyeni grme, gemifli bilme, bugn anlama gelecei kestirmedir.
Giriflimciliin gc zgrlkten gelir. Giriflimcinin bir zellii de zgr olmasdr.
Geri zgrlk, yenilikilik zelliindendir, ama yine ne karmakta fayda vardr.
Kontrol edilmek, otoritenin altnda olmak, hiyerarfli ve brokrasinin arasnda kalmak, giriflimcinin hofllanmad fleylerdir. nk emir almayan, zgr insan daha yaratcdr. Yaratc insan giriflimcidir. Bu nedenle gnmzde iflletmeler ve dier kurumlar hatta liderler otoriteyi azaltma ya da brakma eilimi gstermektedirler. zellikle kriz dneminde her fleyi kontrol etmenin alflanlarn yaratcln ldrd
dolaysyla krizden kfl zorlafltrd iin tersi politikalarn uygulamasnn doru olaca daha ok tartfllmaya bafllanmfltr (novasyon renkleri, Mart 2010,s.6-7 )
Giriflimcinin iliflkileri ve iletiflimi gldr. Bu alanda, iinde bulunduu iliflki ve
iletiflim alar ona g verir. nk bu tr ortamlar paylaflm, iflbirlii ve dayanflma
imknlar sunar. Bu da zlemeyen sorunlar ve afllamayan engeller iin destek
salar. Zaten bu tr ortamlarda bulunmak ve grnr olmak giriflimcinin de psikolojik ve sosyal ihtiyalarnn giderilmesi ve motivasyonunun artmas iin olumlu katk salar. Giriflimcinin ifl fikrini bulmasnda ve pazarla olan balantsnda kurduu
kiflisel iliflki (sosyal iliflki) ok nemlidir. Frsatlar bulmak, yakalamak konusunda
giriflimci daima dikkatlidir. Radarlarn amfl, tarama yapar gibi alflmaktadr. Burada iliflkilerden genifl lde yaralanr. Hatta giriflimci olmayanlarn ifl fikirlerinden
de yaralanr, sosyal an iinde ok hareketlidir. Hem piyasa ile olan bu iliflkilerinde hem de brokrasiyle olan iliflkilerinde gl olmas ona ok byk avantaj salar. Piyasada mflterilerle olan, alflanlarla olan iliflkiler mflteri ve alflan balln artrr. Bu durum giriflimcinin iflletmedeki konumunu ortaya koyar. Giriflimci, iflletmenin ne nnde ne arkasndadr.O, iflletmenin her yerindedir.
Gnmzde inovasyon nasl tek kifliye, bir gruba bal deilse, kapdan giren herkes bu srece dahil edilmiflse hatta rgtn dflna taflmflsa (ak inovasyon) giriflimcilikde tek kifliye ait deildir. flletmede yneticiler de, alflanlar da giriflimci davranfl
gstermektedirler. leride giriflimci alflan, giriflimci ynetici, giriflimci lider gibi kav-
Giriflimci tutum ve giriflimci

davranfl bir giriflimcide bir
arada olmas gereken en
temel zelliklerdir.
Emir almayan, zgr insann

yaratclk potansiyeli daha
yksektir.
Giriflimci, iinde bulunduu

iletiflim ve iliflki alaryla
beslenir.
Giriflimcilik hem piyasa hem

de brokrasiyle gl
iliflkilere sahip olmay
gerektirir.
ramlarn daha fazla dillendirileceini sylemek pek yanlfl olmayacaktr. flletmede giriflimci dflnda herkes giriflimciye giriflimci zellikleriyle destek vermifl olacaklardr.
Giriflimci bilgili ve becerikli olmaldr. Yetenekde zaten bu ikisinin birleflmesiyle ortaya kmaktadr. O halde giriflimcilik yetenei gelifltirilebilir mi yoksa doufltan mdr? Sorusu srekli sorulur (Mftolu,2009,s.v). Eer yetenek, bilgi ve beceriden olufluyorsa eitim ve retimle bu yetenek gelifltirilebilir. Pek tabi doufltan
da giriflimci olunur, fikri kabul edilse bile eitimle gelifltirilebilir. Doufltan giriflimci olan pek ok kimsenin bu zellii ortaya (aa) kmamfl olabilir. flte eflitli seviyelerdeki giriflimcilik eitimi hem giriflimci yeteneini gelifltirir, hem de doufltan
var olsa bile bu yetenein aa kmas ve daha da glenmesi salanmfl olur.
Giriflimci olunur mu giriflimci doulur mu? Tartflnz.
SIRA SZDE
Giriflimcilerle ilgili ok konuflulan MTler vardr. Bunlar doru gibi kabul edifi N E L M
lir. Ancak doru deildirler (Tusino, 2002, s.38.39). BunlardanD bazlar
flunlardr;
Sermayesi olan herkes ifl kurabilir baflarl olabilir : Her kapital sahibi ifl kuS O sermaye
R U
rabilir ancak her kurulan ifl baflarl olamaz. fl kurmak iin
gerekli
ama sadece onun olmas yeterli deildir. Helva yapmak iin sadece un yeterli deildir unun yannda fleker, ya ve helvay yapacak bir ustann (giriDKKAT
flimci) olmas gerekir. Bu MTe benzer Akl verme para ver deyifli de ok
kullanlr. Bu da pek doru deildir. nk sermaye sahibi olmak giriflimciSIRA SZDE paray rayi baflarya gtrmez. Zaten akll giriflimciler ihtiya duyduklar
hatlkla bulabilirler.
X giriflimci flunu retiyor, satyor, kazanyor ben de bunu
yaparsam kazanAMALARIMIZ
rm : Bu dflnce tamamen taklitiliktir. Giriflimci taklit yapmaz, farkl olan
yapar. Giriflimci inovasyon yapar. O bunu yapmflsa ben farkl bir fley yapmalym, der. Hi kimsenin yapmadn ilk kez o yapmak
K Tister.
A P Gerek giriflimci taklit eden deil taklit edilendir. Pazarda ilk olmann stnln
yaflar.
Eitim dnemlerinde pek baflarl olamayanlar giriflimcilikte
olaT E L E V de
Z Y Obaflarl
N
maz : Pek tabi giriflimcilik eitimini ayr tutarsak, genel ve uzmanlk eitiminde baflarl olanlar giriflimcilikte de baflarl olurlar, fleklinde dorusal iliflki kurulamaz. nk giriflimci, yaratc, motivasyonu yksek baflarabileceiT E R N E T yeteneklene inanc ve risk yelpazesi gl ngrleri, sezgileri ve N analitik
ri geliflmifl kiflilerdir.
fl fikri yaratabilen herkes giriflimci olabilir : Giriflimcilik iin ifl fikri retmek
tek baflna yeterli deildir. Bu fikri ticari rn ve hizmete ya da toplumsal
faydaya dnfltrebilmek gereklidir. Yani fikri geree dnfltrmekde fikir
kadar nemlidir. Baz kimseler fikir retirler ya da bulurlar ve ondan sonra
hibir fley yapmazlar ama fikir bulma konusunda iyidirler. Yine bazlar ifl
fikrini rne hizmete evirir, ancak ticari hale getiremez, bu zellikte olanlarn says az deildir. Ancak hem ifl fikrini bulan, bunu rne hizmete ve
toplumsal faydaya eviren hem de ticari hale getirebilen gerek giriflimcilerdir. Hatta baflkasnn bulmufl olduu rn (izinle) ticari hale getiren de giriflimcidir. Pek tabi ki bu srelerde her giriflimci baflarl deildir. Aksi takdirde baflarl olan herkes giriflimcidir, baflarsz olan giriflimci deildir gibi
bir sonu kar ki bu da doru deildir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Giriflimciler devletten ihale alan, vergi karan, alflann cretini demeyen, meflru gren kimselerdir : Bu alg doru deildir. Gerek giriflimci etik
ilkelere uyar. Onun iin itibar sahibidir. Giriflimciliin gelifltii toplumlarda
giriflimcinin imaj yksektir. nk devlete vergi, insanlara ifl verir. Toplumsal refahn artmasn salar. rettikleri rnlerle ve hizmetlerle tketicilerin
sorunlarn zer, ihtiyalarn gidererek onlara kaliteli yaflam sunar. zellikle kriz dnemlerinde iflsizliin artmas, vergilerin dflmesi sorunlarnn zm iin giriflimciliin ve giriflimcilerin saysnn artmas istenmekte, giriflimcilik kltrnn yaygnlafltrlmas desteklenmektedir.
flas eden giriflimci yz kzartc su ifllemifltir : Giriflimcinin iflas etmesi baflarsz olmas demektir. Giriflimcilikte baflarl olmak yannda baflarsz olmakda vardr. Her giriflimcinin her denemesi baflarl olacaktr diye bir fley
sz konusu olamaz. Giriflimcilikte baflarszlk olmaz, demek ok yanlfltr.
Baflarszlk da baflar kadar nemlidir. Deerlendirildii takdirde, Ama ya
baflarl olamazsam itibarm her fleyim biter deyip giriflimci olamayanlar bu
kadar byk riski alamazlar. Oysa iflas da giriflimci iin normal bir fleymifl
gibi grlmeli ve iflas edenin tekrar denemesi desteklenmelidir.
Giriflimciler kumarbazdr : Giriflimciler risk alr, ancak aldklar risk hesap
edilebilir kontroll risktir.
Giriflimcinin gecesi gndz yoktur : Tm iin geerli deildir, ama zaten
giriflimciler ifllerini sevdikleri iin dzensiz bir yaflamdan flikyeti deildirler. Hatta belirli bir stres onlarn istedii bir fleydir. Dzgn, tek dze bir hayat yerine srprizli, heyecanl, biraz stresli zgr hayat onlar iin nemlidir.
GRfiMCLK EfiTLER
Kapsam asndan iki tr
giriflimcilik vardr. Bunlar
dfl (genel) ve i
giriflimciliktir.
Salkl doan iflletmenin

yaflam grece daha
sorunsuz olur.
Farkl alardan baklarak giriflimcilik eflitlere ayrlabilir.

Kapsam asndan giriflimcilik trleri flunlardr:
Dfl (Genel) Giriflimcilik

Yeni bir iflletmenin ya da toplumsal fayda reten yeni bir organizasyonun kurulmas bafll baflna giriflimcilik olarak grlmektedir. Bu giriflimcilie dfl giriflimcilik, genel giriflimcilik, bafllang giriflimcilii denebilir. Bu giriflimcilikte ilk hareketin yaplmas, ilk admn atlmas, giriflimin douflu vardr. Hatta bu giriflimcilikte iflletmenin
ve organizasyonun doufltan nceki dnemi iyi geerse doufltan sonraki dnemi
de baflarl geer. Organizasyonlarn doumu insanlarn doumuna benzer. Hamile
kalan anne aday ocuunun salkl domas, geliflimi ve yaflamnn iyi olmas,
kendisinin de salkl doum yapabilmesi iin doum ncesi dnemde kendine
dikkat eder, anne ve ocuk sal merkezlerinde ya da eflitli kifli ve kurumlarca
ocuun geliflimini ve kendi saln izler. Eer ocuun gelifliminde bir problem
varsa tedbirini alr. Ama salkl ve geliflimini tamamlamfl ocuk dnyaya getirmektir. flletmeler de byledir, salkl doan iflletmelerin (giriflimciliin en nemli
sreci burasdr) yaflam sorunsuz, mr uzun olur. Ama salksz doan iflletmenin
yaflam sorunlu olur ve mr ksadr. Ne olursa olsun bir ifl kuralm, iflletmemiz olsun, diye kurulufl ncesi dnemi nemsemeyenlerin kurduu iflletmeler kurulur
kurulmaz kapanmaktadr. Bu durum, geliflmemifl ya da az geliflmifl lkelerdeki gebelikte, doumda hatta doumdan hemen sonra ortaya kan bebek lmlerine
benzemektedir. O halde flyle bir iliflki kurmak yanlfl olmayacaktr. Geliflmemifl ve
az geliflmifl lkelerdeki bebek lm oranlaryla giriflimciliin geliflmedii lkelerdeki iflletme kapanma oranlar birbirine benzemektedir. Giriflimciliin bu eflidi ok
nemlidir. Bundan sonraki i giriflimciliin baflars da genifl lde kurulufl ya da

doufl giriflimciliine baldr. Sakat kurulan (doan) bir iflletmeyi baflarya gtrmek pek mmkn deildir. stelik kaynaklarn bofla harcanmas ve sonraki giriflimcilerin cesaretini krmaktadr. lke iflletme mezarlna dnflmektedir.
Yenilik yaparak ve giriflimcilik srelerini uygulayarak iflletme ve rgt kuran
kifliler ya da profesyonel yneticilerin yapt ifl i giriflimcilik dflndaki giriflimciliktir. Bunlara da giriflimci denir (TSAD, Trkiyede Giriflimcilik, 2002,s.36).
Giriflimcilik
Kapsam asndan ikinci giriflimcilik, dfl giriflimciliin tersi olan i giriflimciliktir.
Gnmzde bu giriflimcilik tr artmaya bafllamfltr. nk i giriflimcilik, iflletme
ve dier rgtlerin yaflamn srdren itici gtr. giriflimciliin zayf olduu iflletmeler yaflam, diren ve geliflme glerini yitirdikleri iin yaflamn zor srdrrler, zaten bir sre sonra da yok olurlar. giriflimcilik, kurulmufl iflletme ve rgtlere enerji reten santral gibidir. Peki, i giriflimcilik nedir? Bu konuda da pek ok
tanm yaplmfltr. Bu tanmlardan hareketle flyle tanm yaplabilir. giriflimcilik
(intrapreneurship), kurulmufl ve yaflayan bir iflletmenin snrlar iindeki tm alanlarda yeni rnde/hizmette, ynetimde, pazarlamada, satn almada, retimde, satflta ve bunlarn fonksiyonlarnda yaplan yeniliklerin ticari hale gelme aba ve sonulardr. Bu srece katkda bulunan, iflletmede her pozisyonda alflana da i giriflimci (intrapreneur) denir. Ayn zamanda bu giriflimcilie kurum ii giriflimcilik
de denir. giriflimcilik iflletmelerle birlikte devlet dhil tm kurumlar ilgilenmektedir. Yenilik ortamlar yaratan yenilik sistemleri kuran ve srdrlebilirlii salayan
alflanlara yaratc ve yeniliki frsatlar tanyan kurum kltrlerine yenilikilii ve
giriflimcilii yerlefltiren yeniliki stratejiler izleyen her kurumda i giriflimcilik gl
olacaktr. giriflimcilii, gl iflletmelerde alflanlar giriflimcilik kltr kazandklar iin bazlar ayrlarak kendi iflletmesini kurmak istemektedirler. Bu da gsteriyor ki i giriflimcilik ayn zamanda toplumdaki giriflimci ve giriflimcililik kltrn artrmaktadr.
Yenilik ortamlar yaratan, yenilik sistemleri kuran ve srdrlebilirlii salayan
alflanlara yaratc ve yeniliki frsatlar tanyan, kurum kltrlerine yenilikilii ve
giriflimcilii yerlefltiren, yeniliki stratejiler izleyen her kurumda i giriflimcilik gl olacaktr. giriflimcilii gl olan kurumlar da gl olacaktr. Bu durum tm
topluma kaliteli hayat ve refah olarak yansyacaktr. Giriflimcilie tm toplumlarda
ayn lde nem verilmemektedir. Bu da toplumlardaki giriflimcilik farkn daha
da artrmaktadr. Kresel ve blgesel sorunlarla ilgilenen kurulufllar stratejilerine
giriflimcilii koymufllardr (Tamer Mftolu, 2009, s.13).
Kendi iflletmesini kuran giriflimci ile bir iflletmede alflan i giriflimci arasnda
benzerlik ve farkllk vardr (Odabafl, (ed.). 2005, s.66, 67). Her ikisinin de yeniliki, frsatlar kovalayc, risk almalar, kaynaklar etkin ve verimli kullanmalar, aile
gemiflleri, giriflimcilik zellikleri, temsilcilik aracl ile katlm yerine direkt katlmlar, temel gdleri, iliflkileri ve iletiflimleri benzer ynleridir. Farkl ynleri ise
flu flekilde sralanabilir:
giriflimci fon salamak konusunda dier giriflimciye gre daha rahattr.
kisi de risk alr ancak i giriflimcinin riski kariyeri ve istihdam ile ilgilidir.
giriflimci flirketteki engellerle karfllaflr ve stesinden gelmeye alflr.
Dier giriflimci ise pazarda karfllaflt engellerle uraflr.
giriflimci glendirmek dier giriflimci gelifltirmek iin alflr.
giriflimcilik dzeyi dflk

iflletmelerin geliflme ve
srdrlebilirlik
potansiyelleri azalmaktadr.
10
erik asndan iki tr

giriflimcilikten sz edilebilir.
Bunlar ekonomik (ticari) ve
sosyal giriflimciliktir.
Giriflimciliin faktr getirisi

krdr.
giriflimcinin kendi fonksiyonlarn yerine getirebilmesi iin iflletmenin teknolojide stn olmas, yeni fikirlerin desteklenmesi, hatalara karfl toleransl olunmas, frsatta ncelikli seim yapmamas, kullanlabilir ve ulafllabilir kaynak olmas,
takm alflmasnn desteklenmesi, dllendirme sistemi ve sponsorluk desteinin
olmas, yetki ve sorumluluk verilmesi, iflletme snrlar esnek olmas ve her fleyden
nce st ynetimin i giriflimcilii benimsemifl ve desteklemifl olmas gerekmektedir.(Odabafl,(ed.),s.69,70).Btn bunlara ek olarak iflletmelerin ynetim stratejilerine i giriflimcilii yerlefltirmeleri ve i giriflimcilik kltrn gelifltirerek, i giriflimciler iin ortamlar oluflturmalar nemlidir. flletmeler, alflanlarnn fikirlerine
nem verip bu fikirlerin hayata geirilmesine odaklanrlarsa giriflimci alflanlarn
iflletmeden ayrlmalarnn nne gemifl olurlar. nk fikirlerini uygulayamayan
alflanlar, fikirlerinin peflinden gidiyorlar ve iflten ayrlyorlar.
Gnmzde flirketlerin en sk karfllafltklar sorunlardan ve yaptklar hatalardan birisi de dnyada meydana gelen deiflikliklere cevap verememektir. flte bu
sorunun zmnde i giriflimcilik dflnlmelidir. nk flirketlerin dfl evresindeki olacak geliflmeleri alglayp ona gre hareket etmek i giriflimcilerin zelliklerinden birisidir.
Kurulufltaki giriflimcilikte, giriflimci ifl fikrini geree dnfltrmek iin iflletmeyi kuruyor, kurduktan sonra iflletmede giriflimcilik devam ediyor. Devam eden bu
giriflimcilikte ifli kuran giriflimcinin yanna baflta yneticiler olmak zere tm alflanlar da katlyor. Ancak kurucu giriflimci yine giriflimciliine devam ediyor. Eer
sadece giriflimcilii srdrmekte srar eder, baflkalarn bu srecin iine dhil etmezse mr en ok giriflimcinin mryle snrl kalyor.
Deiflen dnyaya yeni gzlerle bakarak kendimizi (rnlerimizi, hizmetlerimizi, srelerimizi, rgtmz, fonksiyonlarmz) yeniden tanmlamamz gerekir.
Bu bakmdan i giriflimcilik srdrlebilir olmal, ya da srekli ak olmaldr. Will
Rogersin Doru yoldaysanz bile eer oturursanz ezilirsiniz. sz i giriflimciliin ne kadar nemli olduunu desteklemektedir.
giriflimcilii gelifltirmenin yollarndan birisi giriflimci insanlar ifle almak ve sahip olduu giriflimci alflan tutmaktr. zellikle durgunluk ve kriz dnemlerinde
ykselen giriflimci ruhlar deerlendirmek gerekmektedir.
erik asndan giriflimcilik:
Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik
Sosyal giriflimcilik kavram

kurumsal sosyal sorumluluk
ve hayrseverlik
kavramlarndan farkldr.
Bu giriflimcilik, sahibine kr, mflterisine katma deer salayan bunu da rettii

rn ve hizmetle yapan giriflimciliktir. Kr, giriflimcinin ana amac olarak ve en byk getirisi olarak grlr. Yine baflar ls de krdr. Bu nedenle tketicinin/mflterinin zlmemifl sorunlarn zen, ihtiya ve beklentilerini gideren
rn ve hizmetlerin retilmesi dflnlr. Bu dflncelerden ifl fikri bulunur. Sonra da giriflimciliin dier sreleri iflletilir. Esasnda sreler bakmndan btn giriflimcilik trlerinin birbirleri arasnda farkllklar pek yoktur. Btn dnyada yaygn olan giriflimcilik tr ekonomik (ticari) olandr. Dier ynden rn ve hizmet
dflnda iflletmenin eflitli ifllevlerinde ve srelerinde yaplan yeniliklerle ortaya kan kr artrc faaliyetleri de bu tr giriflimcilik ieriinde anlamak gerekir. Zaten
uzun sre kr edemeyen giriflimcinin srdrlebilir giriflimcilii de mmkn deildir. Ekonomik teoride drt retim faktrnden birisi olarak giriflimciliin faktr getirisi kr olarak belirtilmifltir.
11
Sosyal Giriflimcilik
Giriflimcilik sadece ekonomik (ticari) alanda deil sosyal alanda da uygulama ve
kavram olarak varln kabul ettirmifltir. Sosyal giriflimcilik dierine gre daha yenidir. Esasnda ekonomik giriflimcilii tamamlar. Fakat kurumsal sosyal sorumluluk
ve hayrseverlik gibi kavramlarla karfllafltrlmamaldr. Kurumsal sosyal sorumluluk da ticari giriflimci ve iflletmesi, itibar kazanmay, bunu da markasna yanstmay
ak ak belirtmese de hedeflemektedir. Bu alandaki yatrmn bir flekilde geri dneceini umar. Ancak sosyal giriflimcikte, sosyal giriflimci, bunu itibar kazanmak
iin deil toplumun devlet, iflletmeler ve dier sivil toplum tarafndan zlemeyen sorunlarn zmek ve tamamen ortadan kaldrmak iin uygular. Sosyal giriflimciliin temelinde aldndan fazlasn vermek vardr (Platin, 2007.s.93,94 ). Bu
durumu ifl dnyasna uyarladmzda ekonomik giriflimcinin, verdiinden fazlasn almak isteyeceini dflnd sylenebilir. Bu nedenle iki giriflimcilik birbirini
tamamlar. Serbest piyasa dzeni iinde birisinin boflluunu ve an dieri kapatr. Bylece serbest piyasann ifllerliinin srdrlebilirliini salamfl olur.
Sosyal giriflimciler, insanlk ile beraber hep var olmufllardr. Ancak kavram olarak
sosyal giriflimcilik 1990 lardan sonra ortaya kmfltr. Ekonomik teoride bir retim
faktr olarak grlen ve getirisinin kr olduu kabul edilen ekonomik ve ticari giriflimciliin de mutlaka krdan baflka sosyal fayda retmek gibi amalar da vardr.
Ancak ncelik sralamasnda kr birinci srada, sosyal fayda ikinci sradadr. Sosyal
giriflimcilikte ise sosyal fayda ilk srada kr ikinci srada bulunur, hatta buna kr bile denmez ekonomik getiri denir. Ekonomik giriflimciler toplumdaki ekonomik dnflm sosyal giriflimciler de sosyal dnflm salarlar. Tekrar belirtmek gerekirse; sosyal giriflimcilerin abalar, devlet, sivil toplum kurulufllar ve giriflimcilerin zemedii toplumsal sorunlar zmek, toplumsal ihtiyalar gidermek iindir. Sosyal
giriflimcilerin yaptklar daha insani ve ahlakidir. Ekonomik giriflimci dierine gre
daha ok kendine alflr. Sosyal giriflimci ise kendinden ok topluma alflr.
Ekonomik giriflimci iin krn srdrlebilirlii, sosyal giriflimci iin ise sosyal
dnflmn srdrlebilirlii nemlidir. Yine ekonomik giriflimcilikte olduu gibi
sosyal giriflimcilikte de inovasyon n plandadr. Ancak sosyal dnflm salayan
bu inovasyonun patenti yoktur. Hatta taklidin yaygnlaflmas istenmektedir. Ne kadar ok taklit edilirse, baflka yerde uygulanmasn salanrsa bu toplumsal sorunun
her yerde ayn flekilde zlmesini salamfl olur. Ekonomik giriflimcilikte ise potansiyel olarak gelir ve kr getiren, hisse deerini ykselten her yeniliin, patent
veya tescil ile yasal olarak taklit edilmesi istenmez. Bu giriflimcilikte rgtler, yaygn olarak ak ve kapal yenilik yaratan sistemler kurarak inovasyonda nc olmay yelerler, pazarda tek olmay isterler. Sosyal giriflimcilikte kavram olarak yeni olduu iin henz yenilik sistemleri kurulamamfltr. Bu nedenle btn dnyaya rn ve hizmet satan kresel markalara sahip firmalar gibi dnya leindeki
sosyal bir sorunu zen kresel sosyal giriflimcilik abalarda ok deildir. Bunun
nedenlerinden biri, hayalleri ve dflnceleri toplumsal sorunlar zen sosyal faydaya dnfltren sosyal inovasyonun, kavram olarak ekonomik inovasyondan ok
sonra gndeme gelmesidir. nmzdeki dnemlerde bu inovasyonun da daha
ok yaygnlaflaca sylenebilir. O zaman sosyal giriflimcilik de eskisine gre yeni
bir boyut kazanacaktr.
ki tr giriflimciliin ortak yanlarndan bir dieri de risk almak, hata yapmak ve
baflarsz olmaktr. fiunu bafltan kabul etmek gerekir ki deneme yapmay, hayal ettiini, dflndn, gereklefltirmeyi engelleyen faktrlerin baflnda risk alma,
Sosyal giriflimciliin getirisi

sosyal faydadr.
Sosyal giriflimciliin taklit

edilmesi zendirilmelidir.
12
hata yapma ve baflarsz olma korkusu gelir. Hayalleri geree dnfltrme konusunda ilk denemede baflarl olma ihtimali ok deildir. Baflarsz olma ihtimali belki daha oktur. flte bu, riski gndeme getirir. Kontrol edilebilen, llebilen, ynetilebilen bir riski hata ve baflarszlk kltrnn varl sosyal giriflimciliin de
artmasna neden olacaktr.
Elbette ki ekonomik giriflimcilikte ifl fikri ne kadar nemliyse sosyal giriflimcilikte de ifl fikri o kadar nemlidir. Yaratcln en ok gerekli olduu nokta burasdr.
Zaten yaratcln desteklendii lkelerde sosyal giriflimcilerin says da oktur.
Hatta bu lkelerde baflarszlk, baflar iin gerekli grfltr (platin,2007.s.93 ).
Son yllarda sosyal giriflimcilikle ilgili pek ok akademik tartflma ve tanm yaplmfltr (Senem Besler (Ed.).2010. ss.3-19).
Fowler, sosyal giriflimciliin yaln bir tanmn flu flekilde yapmfltr: Sosyal giriflimcilik, sosyal fayda elde etme ve srdrme olana salayan yaflanabilir (sosyo)
ekonomik yaplarn, iliflkilerin, kurumlarn, organizasyonlarn ve uygulamalarn
yaratlmasdr. Hibbert ve arkadafllarna gre Sosyal giriflimcilik, Kr elde etmek
amacndan ok sosyal amalar iin giriflimsel davranfln sergilenmesidir.; Mair ve
Marti, Sosyal giriflimcilik, srdrlebilir bir flekilde, sosyal ihtiyalar karfllayan
frsatlarn keflfedilmesi ve bu frsatlarn geree dnfltrlmesinde kaynaklarn
yaratc bir flekilde kullanlmasdr. fleklinde tanm yapmfllardr. Bu tanmlarn saysn artrmak mmkndr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Sosyal giriflimcilik
hakknda yaplan farkl tanmlarn ortak ynleri var mdr?
Sosyal giriflimcilik konusunda uygulamada iki modelden sz edilmektedir (SeD fi N E L M

nem Besler(Ed),2010.s.17.18). Bunlardan birisi sosyal giriflimciliin, misyonu sosyal olan rgtlerle yaplabileceidir. kinci model ise, ekonomik ve ticari giriflimciS O R U kr ise de sosyal misyonlarnn da olduunu kabul ederek ekoliin ana misyonu
nomik ve ticari giriflimciliin sonu olarak sosyal giriflimcilii de kapsayabilecei
grfldr. Dier
D K K Abir
T deyiflle, ekonomik ve ticari giriflimcilerin de sosyal misyonlar olmas ihtimalinin ortaya konulduu bir modeldir. Hatta misyonlar sosyal olan
her rgtn yaptklarnn sosyal giriflimcilik olarak grlmemesi gerektiini savuSIRA SZDE
nanlar da vardr. Ancak flu bir gerek ki sosyal giriflimciliin temel felsefesine bakldnda ekonomik ve ticari kurulufllarn sosyal sorumluluk projeleri ve hayr kurumlarna AMALARIMIZ
yapmfl olduu bafllar sosyal giriflimcilik kapsamna girmemelidir. nsanlarn yaflam kalitesini artrmaya odaklanan sosyal giriflimcilik rnei olarak mikro kredi uygulamasyla zellikle kadnlar bu harekete katan, 2006 ylnda Nobel
Barfl dlK alan
Muhammed Yunus gsterilebilir. Yaflam kalitesi d T ABangladeflli
P
flk insanlarn ok kk parasal desteklerle (mikrokredi) kendi ifllerini kurmas,
insanca yaflamay elde etmeleri hatta istihdama katk yapmalar sosyal fayday daha da artrmaktadr.
T E L E V Z Y O Nniversitede akademisyen olan Dr. Muhammed Yunusun baflar hikyesi ksaca flyledir: ( Senem Besler (Ed).2010. s. 69). 1974 ylnda aln
ve yoksulluun diz boyu olduu Bangladeflte Dr. Yunus bu durumu analitik olarak ele almfl, yerinde incelemeler yaparak nedenlerini anlamaya alflmfltr. SahaNTERNET
da arafltrma
yaparken bambu bitkisinden tabure yapan bir kyl ile karfllaflmfl
paras olmayan bu retici, taburesinde kullanaca bitkisinin parasn, bu bitkiden
yapt tabureyi akflama kadar satacak ve deyecektir. Kazancnn tabure baflna 2
cent olduunu grr. Dr. Yunus tam da burada ne yapabileceini anlar. Bir tabure iin girdi olarak kullanlan bambu malzemesinin tutar 22 centtir. reticinin, bunu peflin olarak vermesi durumunda daha ok kazanacan dflnr. rencile-
N N
SIRANobel
SZDE
2006
Barfl dlne
sosyal giriflimcilik
alanndaki alflmalar
nedeniyle Bangladeflli Dr.
AMALARIMIZ
Muhammad Yunus layk
grlmfltr.
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRAveSZDE
1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri
riyle birlikte kyde yapt arafltrmada 42 kiflinin bu durumdaDolduunu

fi N E L M ve bunlarn bor aldn, miktarnn da 27 dolar olduunu renir. 42 aile iin skntnn 27
dolar olduunu grr ve paray kendi cebinden kararak verir. Ancak bunun geS O R U
ici ve bireysel zm olduunu, toplumda bu tr rneklerin yaygn olduunu dflnerek kalc bir zm iin kurumsal bir yapnn oluflmas gerektiini ileri srer.
Bunun iin de mikrokredi hareketi bafllar. Bu hareketin baflars
D kolay
K K A T olmaz, gvensizlik, karfl kfllar, tefecilik gibi zor koflullara ramen baflar salanmfltr. Mcadele zaman almfl, 1983 ylnda yoksullarn finansman iin Grameen
SIRA SZDEBankn kurulmasyla harekete nihayet kurumsallaflma kazandrlmfl ve baflar yolu grlmfltr. Sosyal giriflimcilik iin baflarl bir uygulama olan bu hareket btn dnyann
AMALARIMIZ
hemen hemen yarsnda uyguland grlmektedir. Zaten bu
giriflimciliin taklit
edilmesi onun baflarl olduunu gstermektedir.
SIRA SZDE
13
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
T A PBeslerin ediSosyal Giriflimcilik konusunda ayrntl bilgi edinmek isterseniz Dr.K Senem
trlnde yaynlanan Sosyal Giriflimcilik (2010: Beta Yaynclk) adl eseri okuyabilirsiniz.
TELEVZYON
Dnyada buna benzer baflarl sosyal giriflimcilik hareketleri olarak flunlar saymak mmkndr (Senem Besler(Ed),2010.s.45.46):
Ashoka; Bill Dragton tarafndan 1980 ylnda kurulan mikrofinansmandan,
NTERNET
evre, salk, insan haklar ve eitim/retim alanlarna kadar srdrlebilir
yeniliki fikirleri destekleyen kresel sosyal giriflimcilik hareketidir. Trkiye
de ise Mozaik Reklm, The Marmara Hotels ortaklar arasndadr.
Schwab vakf; her yl Davos toplantlaryla ilgili Dnya Ekonomik Formunun fikir babas Klaus Schwabn giriflimiyle kurulan ve yoksulluun koflullarn deifltirmeyi amalayan bir sosyal giriflimcilik hareketidir.
Bu rnekleri oaltmak mmkndr. Trkiye de en arpc rnek Yznc Yl
niversitesi retim yesi Prof. Dr. Mustafa Sarnn sosyal giriflimcilik hareketidir.
Sar, Van Glnn sodal ortamnda yaflayabilen inci kefalinin yanlfl avlanma nedeniyle neslinin tkenmesinin nne geerek oalmalarn salamfl, bununla
hem evreyi ve doay korumufl hem de o evreye genifl istihdam imkn sunmufltur. Bu yzden 15 bin kiflinin yaflam deiflmifltir. eflitli engellere ramen baflarya ulaflan Sar, Schwab Vakfnn Trkiyede Ernst Young ve Milliyet Gazetesi ile
2007de birlikte yapt Yln Sosyal Giriflimcisi yarflmasnda birinci olmufltur,
2008de birincilii Nebahat Akko ile Aynur Bektafl, 2009 birincilii ise Ali Nihat
Gkyiit almfltr. Bu da gsteriyor ki sosyal giriflimcilik, lkemizde de ilgi grmeye, baflar kazanmaya bafllamfltr.
Son yllarda giriflimcilik, kadn giriflimcilik, gen giriflimcilik diye de anlmaya
bafllanmfl ve bu konuda bilin ve destek artmfltr.
KADIN GRfiMC
Kadnlarn ekonomik ve sosyal hayatta glenmesini salamak amacyla hareket
eden, kadnlarn da giriflimcilik yapabilecei onlarn da bu rol stlenebilecei ile
ilgili grfl kapsayan giriflimcilik eflididir. alflan kadnlarn oran eskiye gre
daha da artmfl ayn fleyleri giriflimcilik iin sylemek mmkn deildir. Ancak bu
konudaki destek ve bilincin artmas bundan sonra daha ok kadn giriflimci grmeyi mmkn klacaktr. Yaplan arafltrmalarda, ekonomik bymede en byk
gcn kadnlar olduu tespit edilmifltir. Trkiye de yaklaflk 1,3 milyon erkek giriflimci 80 bin kadn giriflimci vardr. Erkek giriflimcilerin yzde 80i kadn giriflimci-
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Trkiyede yaklaflk 1,3

Milyon erkek ve 80 Bin kadn
giriflimci vardr.
14
Eitim programlar ifl

arayan renciler
yetifltirmenin yannda ifl
kuran renciler de
yetifltirmeye odaklanmaldr.
lerin yzde 60 zorunlu olarak giriflimci olmaktadr. lkemizde kadnlarn alflma

hayatna katlma oran yzde 26, AB ortalamas yzde 55, dnya ortalamas yzde
46dr; yine lkemizde kadn giriflimci oran toplam erkek giriflimcilerin yzde 15i
dir; yani kadn, alflma hayatnda daha ok olmasna ramen giriflim rolde ok az
grlmektedir. Bu sonu da giriflimci saysn artrmak iin bu alann nemli olduunu gstermektir. Bilindii gibi lkeler giriflimcilikleriyle kalknyor. Giriflimcilik
ne kadar artarsa kifli baflna gelir o kadar artyor. lke olarak gcnz iflletmelerinizin gcyle belli oluyor. Bunu artrmann yollarndan en nemlisi giriflimci saysn artrmaktr. Bunun iin de kadn giriflimci rolnn oalmas nemli hale gelmektedir. Bu nedenle kadn giriflimci kavramnn, kendine zg zellikleriyle ayrca ele alnmas gerei ortaya kmfltr. Konuyla ilgili TOBB bnyesinde kadn giriflimciler kurulu oluflturulmufltur. Ayrca misyonlarnn kadn giriflimcilii gelifltirmek olan Trkiye Kadn Giriflimciler Dernei (KAGDER) 2002 ylnda kurulmufltur. Bunun yannda bu hareketi destekleyen, bankalar, eitim ve eflitli sivil toplum kurulufllar bulunmaktadr.
Giriflimcilik, bireysel yetenek ve eitim yannda ekonomik ve toplumsal koflullara da baldr. Toplumsal olarak lkemizdeki koflullarn kadn giriflimcilik iin pek
uygun olduu sylenemez. Kadn giriflimciliin artmas iin bu ynde bir toplumsal
dnflmn yaflanmas gereklidir. Bu da yine giriflimcilerle olacaktr. Kadnlarn zgr olmak, stat elde etmek gibi istekleri onlarn giriflimci olma nedenleri arasnda
grlmektedir. (Kutan ifl ve Hanc, 206.s.463). Kadnlarn yaflamyla ilgili tm destekler ve giriflimcilik itibarnn artmas kadn giriflimcilerin saysn artracaktr.
GEN GRfiMCLK
Giriflimci genler yetifltirmek lkemizde hep gndeme gelmifl olsa da biraz kamucu toplum olma zelliimizden dolay devlete ve ailesine yaslanan genler yetifltirmekten kurtulamamaktayz. ocuklara byynce ne olacaksn dendiinde genellikle doktor, retmen, polis, memur, cevaplarn ok alrz. Bu mesleklerin ou
kamu ile ilgilidir. Oysa giriflimciliin geliflmifl olduu toplumlara baktmzda kamuda ya da zel sektrde ifl bulmann yannda ifl kurmann da kariyer seenei
olarak ortaya kt grlmektedir.
Bilindii zere giriflimcilikte yaratclk yenilik nemlidir. Yaratclk ve yenilik
bir yetenek, ayn zamanda gelifltirilebilir bir zelliktir. Kk yafltan itibaren kalba sokulmadan, ona uygun koflullar salanarak ortaya karlmas ve gelifltirilmesi
gerekir. Dier yandan olaya risk asndan bakldnda kalba giren insanlarn risk
almas dflyor. O zaman hem yaratclk hem de risk alma zellikler bakmndan
genler, giriflimcilik asndan daha uygundurlar. O zaman gen giriflimci kavram
gndeme gelmektedir.
Trkiye de giriflimcilerin eitim durumlarna bakldnda yaklaflk yzde 80ininin niversite mezunu olmadklar grlmektedir. niversite eitimi grmeyenlerin kurduklar iflletmelerde ounlukla niversite mezunu genler alflmaktadr. O
halde bu durum da genlerin eitimiyle ilgili baflta niversiteler olmak zere dier
eitim kurumlar sadece ifl bulmak iin eitim programlarn tasarlamfl olduklar
sonucunu ortaya karmaktadr. Giriflimciliin de bir kariyer seenei olaca daha
yeni yeni dillendirilmeye bafllanmfltr. Bu da ancak ilkretimden bafllayarak dorudan giriflimcilik eitimi yannda yaratcl aa karc bunu gelifltirici, risk alma yelpazesini geniflletici programlarla mmkn olacaktr. Bunu, hayalleri geree dnfltrmek konusunda isteklendirici, hayata karfl toleransl ve cesaretlendirici uygulamalarla desteklemek gerekmektedir. Sonuta her niversite, kendi mezu-
15
nun ifl bulaca sayda ifl kuracak giriflimciler yetifltirirse niversite mezunlar iflsiz
kalmamfl olacaktr. nk lkemizde flu anda her drt genten biri iflsizdir. Gen
giriflimcilik bu adan nemlidir. Son yllarda genlerin, giriflimci yeteneklerini gelifltirerek yeniliki fikirler retmeleri ve kendi ifllerini kurabilmeleri iin lkemizde
eflitli kurulufllara bal ve bamsz gen giriflimci birimleri ve programlar oluflmaya bafllamfltr. Bunlar dernekler, kulpler, kurullar, eitim ve arafltrma birimleri,
enstitler ve merkezler fleklindedir. rnein, TOBB Gen Giriflimciler Kurulu
2009da faaliyete geti. KOSGEB Giriflimcilik Enstitsnce yrtlen Gen Giriflimci Gelifltirme Program eflitli adlardaki gen giriflimciler dernekleri hemen hemen her niversitede kurulan giriflimcilik ya da gen giriflimciler kulpleri, Anadolu niversitesi Giriflimcilik ve Arafltrma Birimi(GEAB), anakkale Onsekiz Mart
niversitesi brahim Bodur Giriflimcilik Uygulama ve Arafltrma Merkezi, TSADSabanc niversitesi Rekabet Formu, TSAD Giriflimcilik ve Yenilikilik alflma
Grubu vb.
Yeni giriflimcilik inovasyon

odakldr.
YEN GRfiMCLK
Giriflimcilii geleneksel ve yeni giriflimcilik diye ikiye ayrmak da mmkndr. Geleneksel giriflimcilik; giriflimciliin eskisi gibi devam etmesidir. Eski ve yeni sorunlar, mevcut rn/hizmet ve ifl anlayflyla zen geleneksel sektrlerin olduu, ifl
bytmek iin mevcut sektrler dflnda bir seenein olmad giriflimcilie geleneksel giriflimcilik denir. Bu giriflimcilikte byme hzl ve yksek deildir.
Yeni giriflimcilik; yeni ve eski sorunlar, yeni rn/hizmetler ve yeni ifl anlayfllar ile zen giriflimciliktir. Yeni giriflimcilik inovasyona ve inovasyon sektrlerine
odakl olan, finansman da eriflim hedefi de kresel olan, bilim ve teknolojiyle
evrensel pazarlama becerilerine dayal bir giriflimciliktir. (Krm,2010,s.16). Yeni
sektrler, yeni teknolojiler ve yeni ekonomi btn bunlar inovasyona dayal giriflimcilikle yani yeni nesil giriflimcilikle ortaya kan deerlerdir. Eski ifl yapma anlayflyla, bu deerler elde edilemez. Mevcut iflletmelerin bu yeteneklerini gelifltirmek pek kolay deildir. Her fleyden nce eski giriflimcilerin bu kavram isellefltirmeleri gerekir. Ancak, eitimli gen giriflimcilerin bu eflit giriflimcilie daha yatkn
olduklarn da syleyebiliriz.
SIRA SZDE
Yeni giriflimciliin istihdam yaratma asndan geleneksel giriflimcilikten
fark var mdr?
Yeni giriflimcilikte, ekonomiye yeni sektrler kazandrlmakta ve mevcut sekD fi N E L M

trleri bytmekte olduu iin ekonomik byme hzldr. Her byme istihdam
demektir. Bu durumda yeni giriflimcilik iflsizlii, geleneksel giriflimcilie gre daha
S O RdesteklemekteU
iyi zer. Bu nedenle dnyada bunu bilen lkeler bu giriflimcilii
dirler. rnek olarak ABD, srail, Singapur, Malezya, in, Yeni Zelanda ve Hindistan (KIRIM, 2010,s.17). Bu lkelerin giriflimcilikle ilgili yaptklarDuygulamalarn
soKKAT
nularndan bazlar flyle sralanabilir:
novasyon, ekonomik bymeyi ve istihdam artrd.
SIRA SZDE
Oda olmayan giriflimcilik destek programlar beklenen seviyede byme
ve istihdam salamamfltr. Bunun yannda inovasyon ve yeni teknoloji ieren
giriflimci ve sektrlere yaplan destekler ve programlar bymeyi
AMALARIMIZartrmfltr.
Yeni giriflimcilik genellikle byk ve kapsaml devlet desteiyle olmufltur.
Kapitalizmin anavatan olan ABDde yeni giriflimciliin en iyi uygulama
merkezi olan Silikon Vadisi de ok byk devlet destei
K alarak
T A P kurulmufl
ve bymfltr.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
16
Bir sektr ve lke rnei vermek gerekirse Tayvan rnei ilgintir. Tayvan hkmetinin, ok sayda kk inovatif ve esnek giriflimci flirketini sistematik ve planl flekilde desteklemesiyle elektronik sektrnde kresel bir baflar elde edilmifltir.
Yeni giriflimcilik iin flu inovasyon sektrleri sylenebilir; inovatif tp bilgi ifllem
ve iletiflim biyo teknoloji, nanoteknoloji, yenilenebilir enerji, su artma, geri dnflm, savunma-gvenlik, eitim teknolojileri, alternatif enerji kullanan taflma alanlar. Bunlar geliflmeye ak kresel sektrlerdir. Yeni nesil giriflimciler ifl fikirlerini
bu alanlardan bulmaldr. Zira yeni giriflimciliin bir baflka zellii de gidermek istedii ihtiya ve sorun rn/hizmet ve toplumsal fayda dnyann dier lke insanlar tarafndan da talep grmelidir.
GRfiMCLKTE ETK VE TBAR
Giriflimcilik bir bakma yeni

sorunlar karmadan, var
olan sorunlar zmeye
odaklanmaktr.
Giriflimciliin hareket noktas sorun zmek ve ihtiya gidermektir. Bir taraftan sorunu zerken dier taraftan sorun karmak giriflimcilik deildir. nk sorunlar azaltmyorsunuz. Giriflimcilik srelerinin baflnda yer alan ifl fikri, kiflinin z maldr ve ona ait olmaldr. flte buna fikri mlkiyet hakk denir ve korunur. Gerek
giriflimci; kafan kullan kfleyi dn, al rp kfleyi dn, rflvet ver, vergiyi kar zengin ol ,tketiciyi aldat, ocuk ifli alfltr, kr et gibi deyifllerle hareket etmez. Bu durum giriflimcilik etiine uygun deildir. Etik kurallar iinde hareket
eden giriflimci, yaratcln bu deyiflleri uygulamak iin deil giriflimci etiine uygun ifl fikirlerinin yaratlmas ve uygulanmas iin kullanmaldr. Yani fikirleri yamalayan deil yaratan olmaldr. Kra giden her yol mubahtr. sz gerek giriflimci iin geerli deildir. Fikirlerin korumaya alnd ortamlarda yaratclk daha
ok gelifliyor. Eer fikir korunamyorsa fikir yaratanlar fikirlerini kimselere aamamakta ve fikirler hem geliflmemekte hem de uygulanamamaktadr.
Dier yandan etik deerlere aykr hareket ederek para kazanan, zengin olan
szde giriflimciler topluma kt rnek olmakta ve giriflimciliin itibarn dflrmektedirler. nsanlar daha insani ve ahlaki yollardan geinmenin yollarn aramakta ve
gerek giriflimcilik pek ilgi grmemektedir. Dier yandan iflletme baflarszlklar
sonucu iflas etmifl giriflimciler, baflarszla karfl tolerans olmad iin ar sulu
olarak grlmektedir. Giriflimci adaylar, byle duruma dflmemek ve baflarsz
olursam korkusu nedeniyle giriflimcilii denemek istememektedirler. Bunun iin
gerek giriflimcilie ve giriflimcilere itibar kazandrlrsa bu, itibarl bir meslek ve
kariyer alan olarak tantlr, gsterilirse insanlar giriflimcilie daha ok ilgi gsterilebilir. Devlet iflas hukukunda buna uygun yeni dzenlemeler yaplrsa, gerek
giriflimci ile szde giriflimci birbirinden ayrlrsa toplum gerek giriflimciye itibar
ykleyebilir. Devletine vergi veren, vatandaflnn istihdamn salayan, rettikleri
rn ve hizmetlerle mflterilerinin sorunlarn zen, ihtiyalarn gideren toplumsal sorumluluk projesiyle toplumsal sorunlara toplumsal fayda reten gerek giriflimciler her zaman her yerde saygyla karfllanmal ve itibarl olmaldr. fiunu unutmamak gerekir ki, bir lkenin gc gerek giriflimcilerin kurduu iflletmelerin gc kadardr.
17
zet
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilik kavramn tanmlamak.

Giriflimcilik, hayal kurmakla bafllayp deer yaratmakla sonulanan bir sretir. Giriflimcilik,
herhangi bir iflletmenin kurulufluyla bafllayan ve
artarak devam etmesi beklenen bir iflletmecilik
zelliidir. Giriflimcilie iliflkin eflitli tanmlar
mevcuttur. Giriflimciliin risk alma nosyonu ne
karan bir tanma gre giriflimcilik, henz deeri belli olmayan bir mal veya hizmeti retmek
zere retim faktrlerini elde etmek ve bunlar
ifle koflmaktr. ktisatlar giriflimcilii retim giderlerinin rgtlenmesi ve ynetilmesi fleklinde
yorumlamfl ve bu yorumdan hareketle girflimciyi drdnc retim faktr olarak inceleme konusu yapmfllardr. Giriflimcilik hakknda unutulmamas gereken bir baflka nokta da giriflimciliin
yeniliklii de iinde barndrddr. Ksacas giriflimcilik, sorun ve ihtiyalar fark edip, bunlar
gidermeye odakl mal ve hizmet retmek veya
toplumsal bir fayda ortaya koymak amacyla eflitli retim faktrlerini bir araya getirmek, bunlar dzenlemek, ynetmek ve gerektiinde eflitli
riskleri almay da ieren bir sretir.
Giriflimcinin temel zelliklerini tarif etmek.
Giriflimcilii bir sistem olarak dflnrsek giriflimci bu sistemin en nemli yap tafldr. Giriflimci, giriflimci tutum ve giriflimci davranfl kavramn kifliliinde btnlefltirmifl kiflidir. Bu balamda
giriflimcilerin zeki, dinamik, deneyim sahibi, giriflken rasyonel davranfl yetisine sahip ve motivasyonu yksek kifliler olduu sylenebilir. Giriflimci, sezgileri kuvvetli, emir almay yaratclna vurulan bir pranga olarak gren kiflidir. Giriflimciler iletiflim yetenekleri kuvvetli, iliflki ynetiminde baflarl kiflilerdir. Giriflimci piyasa veya
brokrasi ayrm yapmakszn her alanda gl
iliflkiler gelifltirmeyi hedefler. Baz insanlarn dierlerine gre giriflimcilik konusunda daha yetenekli olduklar bir gerektir, fakat bu yetenein
eflitli eitim programlaryla gelifltirilebilecei de
unutulmamaldr.
N
A M A
N
A M A
Giriflimciliin trlerini tanmlamak.

Giriflimcilik trleri temelde kapsam ve ierik asndan olmak zere iki bafllk altnda ele alnmaktadr. Kapsam asndan giriflimcilik dfl (genel) ve i giriflimcilik olmak zere iki alt bafllk
altnda incelenmektedir. Dfl giriflimcilik giriflimin
douflunu iinde barndran bir sretir. Doum
aflamasnn salkl bir flekilde ynetilmesi giriflimin sreklilii asndan olduka nemlidir. Yeni bir fikri hayata geirip bunu bir iflletme kurmayla sonulandran kiflinin yapt ifl dfl giriflimciliktir. Hlihazrda faaliyette olan bir iflletme iinde gereklefltirilen giriflimcilik abalar ise i giriflimcilik fleklinde nitelendirilir. giriflimcilik veya kurum ii giriflimcilik iflletmecilik ifllevlerine
ynelik yenilikilik faaliyetlerinin ticarilefltirilme
abalardr.
erik asndan ele aldmzda ise giriflimciliin
getirisindeki farkllaflmaya gre ekonomik (ticari) veya sosyal giriflimcilik fleklinde iki bafllk altnda ele alnd grlmektedir. Ekonomik giriflimciliin getirisi krdr. Sosyal giriflimcilikte ise
elde edilmek istenen getiri sosyal faydadr. Ekonomik giriflimciliin taklit edilmesi giriflimci iflletme iin zararl olmasna ramen sosyal giriflimciliin taklit edilmesi zendirilmektedir.
Kadn ve gen giriflimci kavramlarn tanmlamak ve bu kavramlarn nemini aklamak.
Kadnlarn ekonomik ve sosyal hayatta glenmesi asndan kadn giriflimcilii olduka nemlidir. Kadnlarn ifl hayatndaki varlklar giderek
artmaktadr. Bunun giriflimcilik alannda da gerekleflmesi arzu edilen bir durumdur. lke nfusunun yaps dflnldnde kadnlarn giriflimci olarak ekonomik hayatta yer almalar, lkemizin ekonomik geliflmesi asndan olmazsa olmazdr. Toplumsal koflullarn kadn giriflimciliin
geliflmesi iin pek uygun olduu sylenememektedir. Bu koflullarn iyilefltirilmesi ve eflitli desteklerin salanmas anlamnda devlet, sivil toplum kurulufllar ve zel sektr elini tafln altna
koymaldr.
Toplumuzda genler genelde ifl kurmak yerine ifl
aramaya ynelmekte ve/veya ynlendirilmektedir. Genler arasnda ifl kurmann, bir baflka de-
18
yiflle giriflimciliin de kariyer seiminde bir yol

olduu bilinci yerlefltirilmelidir. Yine lkenin nfus yaps dflnldnde, genlerin giriflmcilie teflviki, ekonomik kalknma iin olmazsa olmazdr. Bu nedenle eitim programlarmz, ifl arayan genler yetifltirmenin yannda, ifl kuran genlerin de yetiflmesini salayacak flekilde dzenlenmeldir.
N
A M A
Giriflimcilikle etik ve itibar arasndaki iliflkiyi

aklamak.
Giriflimcilik, yeni sorunlar retmeden var olan sorunlarn zmn odaklanmaktadr. Doru giriflimciler, kazan konusunda hrsl olmalarnn yannda bunu etik dfl yollara sapmadan yapabilen
bireylerdir. Etik olmayan yollarla, hak etmedii
kazanlar elde eden giriflimcilerin sreklilik potansiyeli dflktr. Bu tr giriflimciler topluma kt rnek olmakta ve giriflimciliin itibarn zedelemektedir. Etik deerlere bal giriflimciler devletine vergisini tam veren, vatandafllara istihdam
salayan, rettikleri mal ve hizmetlerle mflterilerin eflitli ihtiyalarn karfllayan, dzenledikleri
veya katkda bulunduklar sosyal sorumluluk projeleriyle toplumsal fayda reten bireylerdir. Bu
tr giriflimci kiflilerin kurduu iflletmeler toplumdan sayg grmekte ve dolaysyla bu iflletmelerin
kurumsal itibar ykselmektedir.
N
A M A
Yeni giriflimcilik kavramn tanmlamak ve geleneksel giriflimcilikten farkn aklamak.

Giriflimcilik alannda son dnemde ortaya kan
bir dier ayrm da yeni giriflimcilik ve geleneksel
giriflimcilik ayrmdr. Yeni giriflimcilik, yeni veya
daha nceden var olan sorunlar yeniliki rn
ve hizmetlerle veya yeni ifl anlayfllaryla zmeyi amalamaktadr. Yeni giriflimcilik inovasyon
odakldr. Yeni giriflimcilikte girdiler de ktlar
da kresel balamda deerlendirilir. Yeni giriflimcilik istihdam yaratmak asndan geleneksel
girflimcilik yaklaflmna gre daha stndr. Bu
nedenle ABD, srail, Singapur, Malezya, in, Yeni Zelanda, Hindistan gibi lkeler bu giriflimcilik
tarzn benimsemifllerdir. Yeni giriflimcilikte nanoteknoloji, yenilenebilir enerji, su artma, geri
dnflm, savunma ve gvenlik, eitim teknolojileri ne kmakta ve ad geen lkelerde youn
olarak bu alanlara yatrm yaplmaktadr.
19
Kendimizi Snayalm
1. Giriflimcilik kavramyla ilgili afladaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Giriflimcilik ngilizce kkenli bir terimdir.
b. Giriflimcilikte sezgilere yer yoktur.
c. Kapitalizmin temel zgrlnden biri giriflimciliktir.
d. Giriflimcilik yenilikilik iermeyen bir sretir.
e. Giriflimcilik sadece iflletmelerin kurulufl aflamasnda nemlidir.
2. Afladakilerden hangisi giriflimcilik srecinin bileflenlerinden biri deildir?
a. Takipilik
b. Frsatlar grme
c. Yenilikilik
d. Risk alma
e. Harekete geme
3. Afladakilerden hangisi bir giriflimcide olmas gereken vasflardan biri deildir?
a. Zeka
b. Aflr hrs
c. Yksek motivasyon
d. Dinamizm
e. Giriflkenlik
4. Afladakilerden hangisi giriflimcinin temel zelliklerinden biri deildir?
a. Yaratc olmas
b. Emir almay sevmemesi
c. liflki ynetim yeteneklerinin kuvvetli olmas
d. zel ve kamu sektryle iyi iliflkiler kurmas
e. Takliti olmas
5. Afladakilerden hangisi giriflimcilikle ilgili mitlerden
kartlan sonulardan biridir?
a. fl kurup, baflarl olabilmek iin sermaye yeterlidir
b. Giriflimcilikte baflarnn yolu taklitilikten geer
c. Giriflimciler okulda baflarsz kiflilerdir
d. Her fikir sahibi ayn zamanda baflarl bir giriflimcidir
e. Gerek giriflimci etik ilkelere uyar
6. flletmelerin kurulufl aflamasndaki srete etkili olan

giriflimcilik tr afladakilerden hangisidir?
a. Kurum ii giriflimcilik
b. Dfl giriflimcilik
c. Ticari giriflimcilik
d. Sosyal giriflimcilik
e. Ekonomik giriflimcilik
7. Kurulmufl ve faaliyetlerini srdren bir iflletmede
eflitli iflletmecilik ifllevlerinin gelifltirilmesi iin yaplan
yenilikilik abalarna ne ad verilir?
a. giriflimcilik
b. Dfl giriflimcilik
c. Ticari giriflimcilik
d. Sosyal giriflimcilik
e. Ekonomik giriflimcilik
8. Ekonomik giriflimciliin temel getirisi afladakilerden hangisidir?
a. Toplumsal fayda
b. Kr
c. stikrar
d. Geliflme
e. stihdam
9. Sosyal giriflimcilik kavramyla ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. Sosyal giriflimciliin taklit edilmesi arzu edilir
b. Sosyal giriflimcilik kurumsal sosyal sorumluluktan farkl bir kavramdr
c. Sosyal giriflimciliin getirisi sosyal faydadr
d. Sosyal giriflimcilik hayrseverlikle efl anlaml bir
giriflimdir
e. Mikro kredi uygulamas bir sosyal giriflimcilik
rneidir
10. Yeni giriflimcilik kavramyla ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. Yeni giriflimcilik st dzeyde inovasyon odakldr
b. Yeni giriflimcilikte hedefler kreseldir
c. Yeni giriflimciliin istihdam yaratma potansiyeli
yksektir
d. ABD, in ve Singapur yeni giriflimcilikte ne kan lkelerdendir
e. Kdemli giriflimciler yeni giriflimcilie daha yatkndr
20
Okuma Paras
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Bir Kadn Giriflimci yks: Dilek fieker

Mudanyaya bal Zeytinba ilesinde yaflayan Dilek
fieker baflarl giriflimcilik yksn flu flekilde zetliyor:
Reel kavanozlarm ve kimyac ablamn rettii sabunlar alarak TESKE baflvurdum. 6 aylk eitimin ardndan
BTSOnun dzenledii Ulusal Giriflimcilik Kongresi kapsamnda dzenlenen yarflmaya katldm ve 124 proje
arasndan, sabun projesiyle 1. oldum. Oradan aldm
T10 binlik teflvik dlyle evimin altnda reel atlyemi
kurdum ve ok amatrce retim yapmaya baflladm. Baz otellere, firmalara satmaya baflladm. Tamamen doal,
ev yapm 26 eflit reel ve tamamen doal rnlerden
elde edilen lavanta, tarn, karanfil, rezene, nane, kekik,
srgan ve biberiyeli sabunlarmz alanlar ok beeniyor. Gnde 30 kavanozla baflladm reel retiminde
flimdi bin kavanoza kadar kabiliyoruz. Bu rnleri
zellikle stanbuldaki doal rn satan yerlere gnderiyoruz. ABden gelen desteklerden, kadn giriflimcilerin
ncelikli olarak yararlandrlmas gerek. Kadn isterse
baflaramayaca ifl yok. Yeter ki kadnlarmz istiyorum
desinler. ocukluumdan beri hep kk bir dkkanm
olsun istemifltim. Bunu da baflardm
1. c
2. a
3. b
4. e
5. e
6. b
7. a
8. b
9. d
10. e
Kaynak: http://www.ekonomikpusula.com/ekonomihaberleri/sirketler/1453-recelleyurtdisina-acilacak.html:
Eriflim Tarihi: 10.05.2010
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimci konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimci konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilikle lgili Verilen
rnek Mitleri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik eflitleri bafll altndaki Dfl (Genel) Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik eflitleri bafll altndaki Giriflimcilik konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik eflitleri bafll altndaki Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik eflitleri bafll altndaki Sosyal Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Yeni Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
21
Sra Sizde Yant Anahtar
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Sra Sizde 1
Un, fleker ve ya olmasna ramen helva yaplamyor
olmasyla, emek, doa ve sermayenin hazr olmas ve
fakat bunlar harekete geirecek drdnc retim faktr olan giriflimcinin ve giriflimciliin nemi vurgulanmak istenmektedir.
DURUKAN, T. (2006). Dnden Bugne Giriflimcilik ve

21. Yzylda Giriflimciliin nemi, Giriflimcilik ve
Kalknma Dergisi, Vol:1 Say: 2.
KOAK, A. (2003). Pazarlama ve Giriflimcilik Arasndaki liflki, Giriflimci Pazarlamas. Pi Dergisi, C.5:5.
BAfiAR, M. Ve TOSUNOLU, B.T ve DEMRC, E. (2001).
Giriflimcilik ve Giriflimcinin Yol Haritas Eskiflehir
Ticaret Odas Yaynlar: Eskiflehir.
MFTOLU, M T. (2009). Nasl Giriflimci Olunur?.
Turhan Kitapevi.
TSAD (2002). Trkiyede Giriflimcilik. TSAD Yaynlar, No: 12/340: stanbul.
ODABAfiI, Y. (Editr). (2004). Giriflimcilik. AF Yaynlar: Eskiflehir.
BESLER, S. (Editr). (2010). Sosyal Giriflimcilik, Beta
Yaynlar: stanbul
Platin (2007). Sosyal Giriflimcilik. Platin Dergisi, Nisan
2007.
KUTANS, . ve HANCI, A. (2004). Kadn Giriflimcilerin Kiflisel zgrlk Alglamalar. OG 3. Ulusal
Bilgi Ekonomi ve Ynetim Kongresi.
KIRIM, A. (2010). Yeni, Giriflimcilik. Capital Dergisi
Eki.
Sra Sizde 2
Bildiiniz gibi dfl giriflimcilik iflletmelerin kurulufl aflamasnda olduka nemlidir. flletmenin devamll iin
ise bafllangta sarf edilen bu giriflimci abalarn i giriflimcilik fleklinde devam ettirilmesi gerekir. Artan rekabet ortamnda baflarl olup ayakta kalmann srr srekli geliflim ve srekli yenilikiliktir. Bu nedenle giriflimciliin yinelenen bir sre olarak devamllk arz etmesi
nemlidir.
Sra Sizde 3
Giriflimcilik sadece bir grup aznln tekelinde olan,
doufltan gelen genetik bir ayrcalk olarak alglanmamaldr. Gnmzde giriflimcilik eitimine verilen nemin giderek artmas, gerek lkemizde gerekse yurt dflnda bu konuda niversite dzeyinde eitim veriliyor
olmas, giriflimciliin gelifltirilebilen bir yetenek olduunun kantdr.
Sra Sizde 4
Sosyal giriflimcilie iliflkin pek ok akademik tartflma
ve tanm mevcuttur. Bu tanmlarn ortak noktas srdrebilirlik ve sosyal fayda yaratma kavramlarna yaptklar vurgudur.
Sra Sizde 5
Yeni giriflimcilik, var olan veya yeni ortaya kan sorunlar yeni mal ve hizmetler reterek, yeni ifl anlayfllarn
uygulayarak zmektedir. Yeni girflimcilik inovasyon
odakldr. Yeni girflimcilikte kresel dflnce ve hareket tarz hakimdir. Bu adan ele alndnda istihdam
potansiyelinin, geleneksel giriflimcilie oranla daha yksek olduu sylenebilir.
Amalarmz
N
N
N
N
N
N

Giriflimcilerin ekonomideki roln aklayabilecek,
Giriflimcilik olgusunun gnmzde nasl nem kazandn ifade edebilecek,
Giriflimcilik olgusunun tarihsel geliflimini aklayabilecek,
Giriflimcilikle ilgili ekonomik yaklaflm tanmlayabilecek,
Giriflimcilikle ilgili psikolojik yaklaflm aklayabilecek,
Giriflimcilikle ilgili sosyo-kltrel yaklaflm tanmlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Giriflimcilik
Ekonomik Geliflme
Ekonomik Yaklaflm
Psikolojik Yaklaflm
Sosyo Kltrel Yaklaflm
erik Haritas
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Giriflimciliin Ekonomik,
Toplumsal ve Kltrel
Temelleri
GRfi
GRfiMCLERN EKONOMDEK
ROL
GRfiMCLK OLGUSUNUN
YKSELfi
GRfiMCLK OLGUSUNUN
TARHSEL GELfiM
EKONOMK YAKLAfiIMLA
GRfiMCLK
PSKOLOJK YAKLAfiIMLA
GRfiMCLK
SOSYO KLTREL YAKLAfiIMLA
GRfiMCLK
Giriflimciliin Ekonomik,
Toplumsal ve Kltrel
Temelleri
GRfi
Yksek giriflimci dinamizmi ve hzl ekonomik byme arasndaki iliflkinin ykseldiinin grlmesiyle birlikte giriflimciliin ekonomik geliflmenin yakt olduu, istihdam ve refah artfl yaratt kabul edilmektedir. Ekonominin yaratc srecinin
merkezinde giriflimcilik ve yeniliklerin yer almas ekonomik bymeyi hzlandrmakta, verimlilii artrmakta ve yeni ifl olanaklar yaratmaktadr. Bu nedenle, giriflimci faaliyetler ile lkenin refah dzeyi arasndaki ak iliflkinin anlafllmas ile birlikte giriflimcilik konusu toplumlarn gndeminin en st sralarnda yer alan konularndan birisi haline gelmifltir. Giriflimciliin neden bu denli nemli bir konu haline geldiinin anlafllabilmesi giriflimcilik olgusunun ekonomik, toplumsal ve kltrel temellerinin kavranmasyla mmkn olabilir.
GRfiMCLERN EKONOMDEK ROL

Giriflimcilik olgusu ve kk iflletmelerin nemi tm dnyada giderek artmakta ve bu
ynde gelifltirilen politikalar lkelerin gndeminde nemli bir yer tutmaktadr. Giriflimciler rekabet ortamn canlandrrken yeni rn ve hizmetleri pazara sunmaktadr. Bu
sre gerekleflirken yeni pazarlar oluflmakta ve istihdam olanaklar artmaktadr.
OECD lkelerinde kk ve orta boy iflletmeler tm iflletmelerin en az % 95ini,
ABDde bulunan 22 milyon iflletmenin % 99unu, Avrupa Birliinde % 99a yaknn
oluflturmaktadr. Avrupa Birliinde istihdamn te ikisini temsil eden kk ve orta boy iflletmeler genellikle bilgi youn hizmet sektr ve teknoloji alannda faaliyet
gstermekte, giderek artan biimde uluslararas ortaklklar ierisinde yer almaktadr.
Trkiye ekonomisinde de nemli bir yere sahip olan kk ve orta boy iflletmeler tm iflletmelerin % 99,3n oluflturmaktadr. stihdamdaki paylar % 76,7
olup, yaratlan katma deerdeki paylar da % 37,7dir.
Hammaddeye dayal ekonomiden bilgiye dayal ekonomiye geiflte yenilik yaratmak ve rekabet edebilmek ekonomik geliflmenin temelini oluflturmaktadr. Geliflme sreci ilerledike sermayenin kazand nem artmakta ve iyi iflleyen iflgc
ve sermaye piyasalarna sahip olunmas gerekmektedir. Getiimiz yzyl byk
iflletmelerin klmeye ve yeniden yaplanmaya gerek duymalarna yol amfltr.
Bu srete ar sanayiye ve byk iflletmelere dayal lke ekonomileri zor durumda kalmfltr. Geifl sreci yaflayan bu lkelerde ounlukla karfllafllan zelliklerin
baflnda giriflimci eksiklii gelmektedir. Devletlerin giderek ekonomik faaliyetlerden ellerini ektii bu dnemde yenilik ve farkllk yaratacak giriflimcilere olan ih-
Giriflimciliin gnmzdeki
nemini anlamak iin
ekonominin deiflen ve
dnflen yapsn ele almak
gerekmektedir.
24
tiya giderek artmfltr. Deiflen koflullarda giderek byyen dnya ekonomisinde

oyuncular klmfl ve en kk oyuncular olan giriflimcilerin gc artmfltr.
(Mftolu ve Halilolu, 2009, s.18-19.)
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi ekonomik
NELM
lkelerin
ve toplumsal kalknma dzeyleri ile giriflimcilik performanslar arasnda yakn bir iliflki bulunmaktadr. Giriflimcilik yenilikler araclyla
yeni mal veShizmetler
yaratarak ulusal ekonomilerin rekabet glerini artrarak dnO R U
ya ekonomisi ierisindeki yerlerini belirlemektedir. Giriflimciliin yeni ya da var
olan bir iflletme ierisinde risk alma, yaratclk ve yenilik srelerini birlefltirerek
DKKAT
ekonomik bir faaliyet yaratma sreci olmas nedeniyle lkelerin ekonomik toplumsal geliflme dzeyi zerinde nemli etkisi bulunmaktadr. (Doaner, 2006, s. 19)
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
GnmzdeSIRA
geliflmifl
SZDE lkelerde ve Trkiye de kk ve orta lekli iflletmelerin arl
nasldr?
N N
SIRA SZDE
GRfiMCLK OLGUSUNUN YKSELfi
AMALARIMIZ
Giriflimcilik kavram gerek iflletme gerekse de iktisat yaznnda uzun sredir kullaAMALARIMIZ
nlmakta olan bir kavramdr. Bu kavram gnmze kadar farkl biimlerde tanmlanmfl olmasna karfln, genel olarak, ortaya kan frsatlardan yararlanma ya da
yeni frsatlar
amacyla retimin girdilerini rgtleme yetenei ve risk
K yaratabilme
T A P
alma zellikleriyle badafltrlmfltr.
Ekonomik geliflme, ekonomi politikas uygulayclarnn ve ekonomi arafltrmaclarnn anahtar
konusu olmufltur. zellikle Avrupada yksek oranl iflsizlik nedeTELEVZYON
SIRAgeliflmeye
SZDE
niyle iktisadi
olan ilgi hzl bir flekilde artmfltr. 2. Dnya Savaflndan
sonra ou OECD lkesi yksek oranda iktisadi byme gereklefltirmifllerdir.
1973deki ilk petrol krizini izleyen srete enflasyonla birlikte dflk byme
D fi N E L M
TERNET
oranlarnn Ngereklefltii
bir dnem yaflanmfltr. 1980lerin ortalarna kadar baz lkelerde iktisadi byme oranlar tekrar ykselmeye bafllamfltr. (Audretsch, D. ve
S O R U10)
Thurik, R., 1997,
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
D fi N E L M
NTERNET
S O R U
Ekonomik adan
yafland dnemlerde giriflimciler bu srecin durdurulmaD K K Adurgunluun
T
snda yardmc olabilecek ekonomik aktrler olarak deerlendirilmifllerdir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
T EGnmzde
L E V Z Y Ogiriflimciliin
N
gelifltirilmesi konusu gerek

geliflmekte olan gerekse de
geliflmifl lkelerin ekonomi
politikalarnn vazgeilmez
N Tunsuru
E R N Eolmufltur.
T
bir
SIRA SZDE
1960 ve 1970lerde ou bat lkesinde akademik ve politik ilgi artan bir oranda talep ynetimi ve gelir dalm konularna ynelirken iktisadi bymenin nedenlerine AMALARIMIZ
olan ilgi azalmfltr. Bu dnemlerde iktisadi byme, neoklasik teori aracl ile retim faktrleri birikimi ve dflsal teknolojik deiflmeyle aklanmaktayd.
Temel iktisadi anlayflta uzun dnemli faktr birikimi ve teknolojik geliflme konuK T A P
laryla ilgilenilmemekteydi.
1980lerde stagflasyon ve yksek iflsizlik oranlar arz ynl iktisada ve iktisadi
bymeyi etkileyen temel faktrlere olan ilginin artmasna neden olmufltur. zellikle bu dnemlerde
T E L E V Z Y O N teflvikler, piyasalarn dzenlenmesi ve sosyal katlklar gibi
konulara odaklanlmaya bafllanmfltr. Bu geliflmelerle birlikte 1980ler ve 1990lar
kk ve orta lekli firmalarn ekonomideki rollerinin yeniden deerlendirildii
ve giriflimcilie ynelen yeni bir ilginin ortaya kt dnemler olmufltur. (TosuNTERNET
nolu, 2003, s. 7)
25
2. nite - Giriflimciliin Ekonomik, Toplumsal ve Kltrel Temelleri
Giriflimci, ekonomik kaynaklarn dflk retkenlik alanlarndan yksek alanlara aktarlma srecinde bafl aktrdr. nk giriflimci, kendisinin veya baflkasnn
yaratt yenilikleri ekonomiye kazandrr. En kk bir yenilik dahi, retim srecinde iyilefltirmeler ve retkenlik artfllar salayabilir. Yeniliin dzeyi arttka
ekonomiye katks da byr. Giriflimcinin retim srecine katks bafllca ynde
olabilir: (TUSAD, 2002)
1. retim kaynaklarn yeni bir tarzda birlefltirerek kullanlmayan retim faktrlerinin kullanlmasn salar.
2. Kullanlmakta olan retim aralarnn ve mevcut girdilerinin deiflik flekillerde kullanm ile retimi artrr.
3. Giriflimci yeni dflncelerin yaratlmas, yaylmas ve uygulamasn hzlandrr. Bir giriflimcinin yaptklar sonucu elde edilen baflar ya da baflarszlklar
dier giriflimcilere rnek olur, yol gsterir.
Risk stlenme ve yeniliki olma nitelii nedeniyle giriflimcilerin tm toplumlarn deiflim ve geliflme srelerinde nclk yaptn sylemek olasdr. Dnya
pazarlarnda giderek hzlanan rekabet her lkeyi yeniliki olmaya ve deiflime
uyum salamaya zorlamaktadr. Gnmze kadar giriflimciye verilen nem lkelere gre farkl olmas yannda zaman iinde de her lkede deiflen bir eilim izlemifltir. Birok lke ortaya kan giriflimci gereksinimini karfllayabilmek iin giriflimcilii zendirme ve gelifltirme programlarn uygulamaya koymaktadr. Toplumda giriflimci saysnn arttrlmas iin giriflimcilik ruhunun afllanmas gerekmektedir. Ancak uygulanan programlarda giriflimci saysn artrmak kadar kurulan
iflletmelerin gelifltirilmesi ve eitilmesi de amalanmaldr. Giriflimcilerin desteklenmesi, yeni ifl ortamlar ve ifl frsatlar yaratlmas yan sra ekonomik ve sosyal kalknmaya katkda bulunmak ve bilgi toplumu olmak yolunda ifl gc niteliini ykseltici etkisi nedeniyle yaflamsal nem taflmaktadr. nk Dnya Giriflimcilik
Platformu (Global Entrepreneurship Monitor - GEM) tarafndan 29 lke arasnda
yaplan arafltrma yksek giriflimcilik faaliyetleri olan lkelerin ortalama ekonomik
bymenin zerinde geliflme gsterdiini ortaya koymaktadr.
Giriflimcilerin retim srecine katklar hangi ynlerden olabilir? SIRA SZDE
Giriflimciliin son dnemde bylesine popler olmasnn bafllca sebepleri araD fi N E L M
snda afladaki nemli geliflmeyi sayabiliriz: (TUSAD, 2002)
1. stihdam sorununun artmas.
2. Yeni ekonominin gittike glenmesiyle deiflen ekonomik
S O yap.
R U
3. Ekonomi ve iflletme alanlarnda teorik geliflmeler ve giriflimciliin genel
kabul.
DKKAT
GRfiMCLK OLGUSUNUN TARHSEL GELfiM
N N
SIRA SZDE
Giriflimcilik kavramnn tarihsel geliflimini incelerken bu kavramn
niteliklerinde
meydana gelen deifliklikler nedeniyle On Dokuzuncu Yzyl ve ncesiyle Yirminci Yzyl ayr olarak ele alnmfltr.
AMALARIMIZ
On Dokuzuncu Yzyl ve ncesi
Bu dnemde giriflimcilikle ilgili olarak gerek anlamdaki ilk rnek

Dou ile
K T AUzak
P
ticaret yollar gelifltirmeye alflan Marco Polodur. Marco Polo paras olan insanlarn mallarn satmak zere anlaflmalar yapmfltr. Bu olay da gnmz risk sermayesinin ilk rneidir. O zamandaki genel anlaflma sigorta bedeli
T E L E Vdahil
Z Y O N % 25e ya-
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
26
Orta alardaki giriflimciler

kamu kaynaklarn kullanan
ve risk stlenmeyen
kiflilerdi.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Gnmz giriflimcilerinin
ekonomide
yerine getirdikleri
SIRA SZDE
en nemli ifllev yenilik
yaratmaktr.
AMALARIMIZ
K T A P
kn bir faiz oran ile maceraperest tccara sermaye salamak fleklindeydi. Bu anlaflmada sermayedar pasif risk taflycyken maceraperest tccar fiziksel ve ekonomik tm riskleri stlenen aktif bir rol almaktayd. Maceraperest tccar baflarl bir
flekilde mallar satp geziyi bitirdiinde sermayedar krn % 75e kadar olan bir ksmn, maceraperest tccar ise % 25 civarndaki ksmn alyordu.
Orta alarda giriflimci kavram hem ynetici hem de alflan olarak byk lekli retim projelerini yneten kifli iin kullanlmaktayd. Byle byk retim
projelerinde bireyler riskleri stlenmemekte, genellikle devlet tarafndan salanan
kaynaklarla projeyi yrtmekteydiler. Orta alardaki tipik giriflimci rnei din grevlileriydi. Bu kifliler kale, sur, kamu binalar, manastr, katedral gibi byk mimari alflmalar yapmakla grevliydiler.
Risk ve giriflimci arasndaki balant 17. yzylda kurulmufltur. Bu dnemde giriflimci, genel olarak devletle taahht edilmifl bir rn ya da hizmet salamak konusunda anlaflma yapan kiflilere denilmekteydi. Yaplan anlaflmalardaki fiyatlar sabit olduundan sonu kr ya da zarar olsun giriflimciye ait olmaktayd.
18. yzylda sermayesi olan bir insan sermayeye ihtiya duyan bir insandan ayrlmaktayd. Dier bir ifade ile giriflimci, sermaye salaycdan (gnmz risk sermayedar) farklyd. Bu farkllaflmann bir nedeni btn dnyada ortaya kan sanayileflmeydi. Bu sre ierisinde gelifltirilen birok yenilik (Thomas Edisonun icad gibi) deiflen dnyann gerekleri nedeniyle ortaya kmaktayd. Edison gibi birok mucit yeni teknolojiler gelifltirmekte ancak bu icatlarn kendileri finanse edemeyecek durumdaydlar. Bu durumdaki mucitler icatlarnn finansmann devlet ya
da zel kaynaklar aracl ile salamaktaydlar. Bu nedenle bu tipteki insanlar sermaye salayclar (risk sermayedarlar) deil sermaye kullanclarydlar (giriflimci).
(Tosunolu, 2003, s.10)
Risk ve giriflimci
arasndaki balant hangi yzylda ve nasl kurulmufltur?
SIRA SZDE
Yirminci Yzyl
D fi N E L giriflimciler
M
Yirminci yzylda
genellikle yneticilerden ayrlmamaktadr. Bu dnemde giriflimci kiflisel kar iin bir iflletmeyi yneten ve alfltran kifli olarak tanmlanmayaSbafllamfltr.
flletmesinde kulland girdiler, istihdam ettii ifl gc ve
O R U
ihtiya duyduu sermaye iin cari fiyatlar deyen kiflidir. Kendi abas, yetenei,
organizasyon ve ynetim becerilerini de bu srete kullanmaktadr. Ayrca kaybetDKKAT
me ve nceden beklenmeyen durumlarla karfllaflma riskini de kabul etmektedir.
Yirminci yzyln ortalarnda giriflimcinin yeniliki fonksiyonu n plana kmflSIRA SZDE
tr. Giriflimcinin
ekonomideki fonksiyonu, bir yeniliki olarak retim fleklini reforme etmek, yeni bir retim teknii kullanmak, eski bir rn baflka bir flekilde retmek ve retim iin yeni kaynaklar yaratmaktr. Bu tanmlamada yenilik giriflimciliAMALARIMIZ
in en nemli unsurudur. Yeni bir mal ya da hizmeti tketicilere sunmak giriflimci iin en zor grevlerden birisidir. Bu, sadece yaratma yetenei deil, ifl evresindeki tm gleri
anlama yetenei gerektirmektedir. (Hisrich R. ve , Peters, M.,
K T A P
1998, s.8)
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
27
EKONOMK YAKLAfiIMLA GRfiMCLK

ktisat teorisi toplumlarn iki temel sorunuyla ilgilenmektedir:
Toplumlar refah dzeylerini nasl ykselteceklerdir? Refah artfl salanmadan nfus arttnda kifli baflna refah dflecektir. Bu nedenle yaflam standartlarn ykseltmek isteyen btn toplumlar toplam refah srekli olarak
ykseltmeye yarayacak yollar bulmak zorundadr.
Toplumlar yeleri arasnda refah nasl datacaklardr? Eflit bir refah dalm flekli olmakszn toplumun kk bir kesimi mutlu olacak, kalan kesimde ise istikrar salanamayacaktr. (Tosunolu, 2003, s.24)
Bu temel iktisadi sorularn cevaplanmasnda kullanlan birok iktisadi yaklaflm
bulunmaktadr. zellikle amzda giriflimcilik olgusu bu sorularn cevaplanmasnda birok lkede nemli bir kaynak oluflturmufltur. Bu sorulardan hareketle giriflimcilik olgusunun ekonomik temellerinin ele alnmas gerekmektedir. Giriflimcilik olgusunun ekonomik temellerinin tarihsel sre ierisinde nasl yer almfl olduunun genel olarak bilinmesi konunun anlafllmasn kolaylafltracaktr.
Giriflimcilie ilk ve temel ekonomik teorik katklar Fransz dflnrler tarafndan yaplmfltr. Fransz ekolnn bu alandaki en nemli teorisyen ve yazarlar
Cantillon, J.B. Say, Turgot, Quesnay ve Beaudeudur. Giriflimciliin ekonomi ierisindeki rolnn ne olduu konusunda ilk dflnceleri ortaya atan Cantillondur.
Cantillon ekonomiye etki eden ve onlar biimlendiren ekonomik unsurlar gruba toplamaktadr:
Kaynaklara sahip olan kifliler (o dnemin arazi sahipleri).
Bu kaynaklarla alflanlar bir araya getiren giriflimciler.
stihdam edilerek ifl yapan profesyonellerdir.
Cantillona gre birinci ve nc grup genelde pasif (edilgen) olup bir baflkasnn aba ve gayretine ihtiya duyarlar. Giriflimciler ise aktiftir (etken) ve bu iki
grubu organize ederler. Ekonomideki gerek ve nemli rol de bu gruplar ynlendiren giriflimciler oynar. (Top, 2006, s.50-51)
retim aralarnn zel mlkiyete konu olduu kapitalist sistemde mlk sahipleri belli bafll ifllevi yerine getirirler:
a) Mali sermayenin devreye sokulmas
b) retim aralarnn koordinasyonu, iflletmenin ynetimi ve iflletilmesi,
c) Yatrmlarla ilgili stratejik kararlarn alnmas
Sermaye piyasalar gibi kurumlarn varl sayesinde mali sermaye sunumu ile
dier ifllevler tamamen birbirinden ayrlabilmifltir. Girdilerin salanmas ve rutin iflletme ifllevleri cretli alflanlara devredilebilirken, yatrm yapma ya da yapmama,
yeni bir piyasaya girme gibi nihai kararlar ise hibir flekilde retim aralar mlk
sahiplerinden baflkasna braklmamfltr. Karar verme pozisyonu ile ifl adamnn
stlendii iflleve de giriflimcilik ad verilmektedir.
Cantillon ekonomiye etki eden ve onlar biimlendiren ekonomik unsurlar
nasl gruplanSIRA SZDE
drmfltr?
D fi N etme,
E L M mali serlk kez Cantillon, ifl adamnn, emei retim srecinde istihdam
maye tedarik etme ifllevleri ile bilinmeyen gelecek karflsndaki karar alma pozisyonunu ayr deerlendirmifltir. Cantillona gre tccar gndelikS piyasada
iftiden
O R U
belli bir fiyat zerinden mallar satn alp belirsiz fiyattan flehirde satabilir. Tccar
bu giriflime motive eden, elde etmeyi umduu krdr. Bu kr, tketim mallar fiDKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
28
yatlarnn flehirdeki dalgalanmalarnn nceden belli olmamas nedeniyle belirsizdir. Gelecein bugnden tam olarak bilinmeyifli nedeniyle geliri risk ieren aktr
byk bir titizlikle mercek altna alan Cantillon, giriflimciliin risk alma ya da risk
stlenme vasfn ne karmaktayd. (Alada, 2001)
Cantillondan sonra, giriflimciliin aklamasna ynelik olarak temel yaklaflm ortaya kmfltr:
Alman Ekol: Temsilcileri von Thnen, Schumpeter ve Baumoldur.
Neoklasik Ekol: Temsilcileri Marshall, Say ve Knightdr.
Avusturya Ekol: Temsilcileri Menger, von Mises ve Kirznerdir.
Bu yaklaflmlar giriflimcinin ifllevini farkl alardan aklamfllardr. Neoklasiklere gre giriflimcinin temel rol, giriflimcilik faaliyetleri yoluyla piyasalarn dengede
bulunmasna katk yapmaktr. Avusturya Ekol ise giriflimcinin kr frsatlar yakalama yeteneklerini n plana karmaktadr. Bu yaklaflma gre giriflimcilerin nemli bir fonksiyonu karfllanmamfl ihtiyalar karfllamak ya da piyasa etkinsizliklerini
ve eksikliklerini dzeltmektir. Schumpeterci ekol olarak da bilinen Alman Ekol
ise giriflimcinin bir deiflim, reform ya da devrim yapmas n plandadr. Bu anlamda giriflimcinin ekonomideki fonksiyonu yeni bir mal retmek ya da mevcut rnn yeni bir yntemle retmeye alflmak gibi yenilikler ortaya koymaktr. Alman
Ekolnn Avusturya Ekolnden temel fark, Alman Ekol potansiyel yaratlmasna nem verirken Avusturya gelenei ise bunun potansiyelin gereklefltirilmesine
nem vermesidir. Neoklasik ekolde, giriflimcinin risk, alan kapitalis, ynetici fonksiyonlar n plandadr. Alman ve Avusturya ekolleri ise, giriflimcinin yenilikilikaraclk faaliyetleri zerine odaklanmaktadrlar. (zden ve di., 2009, s. 2-3)
Fransz iktisat J.B. Saydan itibaren, giriflimcilik drdnc retim faktr olarak genel kabul grmfltr. Konu, Schumpeterin dinamik giriflimcilik yaklaflmyla daha byk bir nem kazanmfltr. Schumpeter, dinamik giriflimciyi; yeni tedarik kaynaklar, yeni satfl piyasalar, yeni rnler, yeni sreler ve yeni organizasyon sekilerini uygulayarak eskiyi yeni ile deifltiren kifli olarak belirlemifltir. Giriflimcileri srekli bir yenilik sreci iinde eskiyi terk edip daha etkin yeni yollar
ve yntemleri devreye sokarak (ykc yaratclk) yaflayan kifliler olarak tanmlamfl
ve bu kiflilerin ekonomik bymenin en nemli aktr olduunu iddia etmifltir.
(Durukan, 2007, s.28)
Giriflimcilikle ilgili ekonomik yaklaflmlarda, genellikle aklayc deiflken olarak giriflimcilik dflncesi ve giriflimcinin rol zerinde durulmaktadr. Bu anlamda,
ekonomik perspektifle giriflimciyi anlayabilmek iin bu kavramn farkl iktisat dflnrleri tarafndan ne flekilde deerlendirildii afladaki Tablo 2.1de gsterilmifltir.
29
Tablo 2.1
Ekonomik Teori
Tarihinde
Giriflimcinin Rol
Giriflimci belirsizlikle ilgili riski stlenen kiflidir.

(Cantillon, Thnen, Mill, Hawley, Knight, Mises, Cole, Shakle)
Giriflimci finansal sermayeyi arz eden kiflidir.
(Smith, Turgot, Bhm-Bawerk, Pigou, Mises)
Kaynak: zkul, G.
(2007), Kapitalist
Sistemin Srkleyici
Aktrleri: Ekonomik
Teoride
Giriflimciler,
Sleyman Demirel
niversitesi, ..B.F.
Dergisi, s.344.
Giriflimci bir yenilikidir.

(Baudeau, Bentham, Thnen, Schmoller, Sombart, Weber, Schumpeter)
Giriflimci bir karar vericidir.
(Cantillon, Menger, Marshall, Wieser, Amasa Walker,Francis Walker,
Keynes, Mises, Shakle, Cole, Schultz)
Giriflimci endstriyel bir liderdir.
(Say,Sain-Simon, Amasa Walker, Francis Walker, Marshall, Wieser,
Sombart, Weber, Schumpeter)
Giriflimci bir yneticidir.
(Say, Mill, Marshall, Menger)
Giriflimci ekonomik kaynaklarn bir dzenleyicisi ve koordinatrdr.
(Say, Walras, Wieser, Schmoller, Weber,CLARK, Davenport,
Schumpeter, Coase)
Giriflimci bir giriflimin sahibidir.
(Quesnay, Wieser, Pigou, Hawley)
Giriflimci retim faktrlerinin bir iflverenidir.
(Amasa Walker, Francis Walker, Wiesr, Keynes)
Giriflimci bir mteahhittir.
(Bentham)
Giriflimci bir arbitrajcdr.
(Cantillon, Walras, Kirzner)
Giriflimci alternatif kullanmlar arasnda kaynaklarn bir tahsisisidir.
(Cantillon, Kirzner, Schultz)
PSKOLOJK YAKLAfiIMLA GRfiMCLK

Psikolojik ve davranflsal yaklaflmlar, giriflimcilerin, ekonomik deer retmeye dSIRA SZDE
nk tercihlerinin yneldii tutum ve davranfllara odaklanr. Sosyolojik
yaklaflmlar
ise sosyal yapnn ve sosyal deiflkenlerin bireysel kararlar zerindeki nemini vurgularlar. Yakn bir gemifle kadar, giriflimcilik konusundaki alflmalarda
baskn
D fi N E L M
olan eilimle giriflimci bireyin kiflisel niteliklerinden hareket edilmekteydi. Ancak,
sadece bireycilik ya da kiflisel niteliklerin, ou zaman karar almay etkileyen sosS O R U2008, s. 105)
yal faktrlerin roln eksik brakt unutulmamaldr. (Ayta ve lhan,
Giriflimcilii etkileyen olgularn sadece kiflisel zelliklerle snrlandrlmamas
D K K A T gerekmektedir.
SIRA SZDE
N N
Giriflimciliin aklanmasna yaplan nemli bir katk giriflimcilerin kiflisel karakterleri ile duygusal ve biliflsel zelliklerine iliflkin yaklaflmlardr. Bu yaklaflmlarda az saydaki insanda bulunan doufltan gelen genetik zelliklerle, sonradan
eitim ve evAMALARIMIZ
renin kiflilii etkilemesi sonucu elde edilen beceriler zerinde younlafllmaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
30
Baflarl giriflimcilerin gl
sezgi ve ngrleriyle dier
insanlardan ayrldklar
grlmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Yaplan alflmalarda zerinde en ok durulan giriflimci kiflisel zelliklerin baflnda giriflimcilerin baflar amacna ynelimli, bamsz olma arzusu, sorumluluk
stlenebilme ve g elde etme istei gibi zellikler gelmektedir. ou ynetsel
olan karar verme ve liderlik gibi kiflilik zellikleri ise eitimle de edinilebilmektedir. (Top, 2006, s.74-75)
Giriflimcilik karakteri zerine yaplan arafltrmalara gre baz zel kiflilik karakterleri afladaki flekilde sralanabilir:
Baflar ihtiyac
Risk stlenme
Yksek kontrol yetenei
Yenilikilik
Hayal gc, vizyon ve ngr
Esneklik
Baflar ile yetinmeyen ve yeni yarfllar iin hazrlanan gdlenme
Baflarszl kabul etmeyen kiflilik.
Baflarl giriflimcilerin temel zellie sahip olduu da ifade edilmektedir. Bunlar; vizyon, misyon ve hrsl olmadr. Baflarl olmufl giriflimcilerin, dier insanlarn
alglayamayp kard gstergeleri seip alglama yeteneine sahiptirler. Giriflimcilerin herkes tarafndan bilinmeyen olaylar nceden grdkleri veya sezdikleri ileri
srlmektedir. Buna yaklaflma gre, giriflimciler, bulunduklar evreyi ve dnyay
ok iyi gzleyerek ve sezgileri ile yorumlayarak uzun dnemde ihtiya duyulacak
rn ve hizmetleri retmek iin gerekli kaynaklar bir araya getirir. Baflarl giriflimciler iyi gzlemci, sezgileri gl, sosyal yn kuvvetli, hayal gc yksek,
dflnme ve deerlendirme yetenekleri geliflmifl insanlardr. Bu insanlar rekabeti ve kazanma arzusuyla dolu azimli insanlardr. (Ayta, 2006, s. 143-144)
Giriflimci kiflilie sahip insanlarn tutkularla dolu olan bir yaflam biimini tercih
ettikleri grlr. Giriflimcinin sahip olduu bu tutkular, giriflimciyi ayakta tutan g
odaklar olarak kabul edilebilir. Giriflimci kiflilik zelliklerinin bir deer yaratabilmesi ve iflletme kurmaya dnflmesi ise bu zellikleri kullanabilecek yetenein var
olmas ile mmkn olabilir. Baflka bir ifade ile giriflimciliin nitelikleri ierisinde
bulunan kiflisel zelliklerin yetenekle birleflmesi halinde baflarl giriflimlerin oluflabilecei beklenmektedir. (Demirel ve Tikici, 2004, s.52)
Giriflimci kiflilik
bir ifl kurmaya dnflmesi nasl mmkn olur?
SIRA zelliklerinin
SZDE
SOSYO KLTREL YAKLAfiIMLA GRfiMCLK
fi N E L M
GiriflimcilerD asndan
sosyal evre ok sayda farkl giriflimcinin ve sektrn belirli bir
zaman, yer ve ifl zerinde oluflturduklar etkileme ve etkilenme biimleri olarak taO R U evre yerel, ulusal ve kresel dzeyde sosyo kltrel deerlerin,
nmlanabilir.SSosyal
tutumlarn, davranfllarn ve kararlarn gsterilmesi asndan, giriflimcilerin ifle bakfl
asndan daha
ok boyutlu ve etkileyici bir iliflki demetidir. (Top, 2006, s.107-108)
DKKAT
Giriflimci olma dflncesi kiflinin ait olduu toplumun kltr, ailesi, evresi ve
eitiminden gelen motivasyona baldr. Giriflimcilerin baflarl olmasna deer veSIRA SZDE
ren bir kltr,
bu baflarya nem vermeyen kltrlere gre daha fazla giriflimcinin
domasna ortam hazrlayacaktr. Giriflimcinin bulunduu kltrde kiflinin kendi
iflinin sahibi
olmas, bireycilik, para kazanmak ve baflarl olmak gibi deerler n
AMALARIMIZ
planda bulunuyorsa, bu kltrde giriflimcilik destekleniyor demektir. (Demirel ve
Tikici, 2004, s.54-55)
N N
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
Max Weberin ifadesiyle bir zel kiflilik tipi olarak giriflimciliin tm bat dnyas ierisinde izdii genel zellikler afladaki biimde sralanabilir:
Bireyselleflmenin nem kazanmas.
fl ve zel hayatn birbirinden ayrflmas.
Ekonomik ve sosyal karlarn dnya grfln belirleme eilimi.
retimin en nemli deer olmasna olanak veren ve alflma kavramn bir
ibadet olarak kutsallafltran yeni bir ahlaki tavr.
Servet artflnn bir olgunluk dzeyi olarak deerlendirilmesi ve kiflisel deerlerin en nne konulmas.
Bu servet artflnn, retimi devam ettiren ve bymesine olanak veren bir
yapda kullanlmas.
fiimdi yerine dizgesel bir biimde akan gemifl-flimdi-gelecek biimini alan
zamann kavramlafltrlmas ve gelecee odakl olma.
Srekli alflmann yaflamn kanlmaz bir paras olarak alglanmas ve kiflisel mutluluun bu alflmayla birlikte tanmlanmas.
Kazan ve verimliliin kutsanmasyla birlikte ekonomik baflarya ynelik kiflisel motivasyon.
Giriflimciliin bat dnyas ierisinde izdii tm bu genel zellikler doulu giriflimcilerin ne kadar farkl bir ortamda filizlendiini ve farkl bir kltrel yapda olduklarnn ipularn barndrmaktadr. (Doaner, 2006, s. 153-154)
fl alanndaki kltrel deerler; misyon, vizyon, sre, kontrol, karar verme gibi formel deerler ve deer, ahlak, kiflilik, g, gven gibi ortak informel deerlerle genel olarak ifade edilebilir. Bu iki farkl kltrel deer grubu birbirini destekleyen unsurlardr.
Sosyolojik yaklaflm ierisinde Bat ifl kltr ile Dou ifl kltr birbirinden farkldr. Bat ifl kltrnde giriflimcilik tamamyla bireysellik ve bireycilik temelinde yrrken, Dou ifl kltrnde giriflimcilik aile ya da grup balamnda yrmektedir.
Bat ifl kltrnn belirleyici boyutlar afladaki flekilde ifade edilebilir:
Risk alan
Hiyerarflik sistemle alflan
Yeniliki
Yksek bireysellik
Hatalardan ders karan
Bamszlk.
Dou giriflimci kltr dflk bireysellik kltr olarak da tanmlanr. Bu anlayflta yaplan ifl kiflisel memnuniyetten ve doyumdan ok yerine getirilmesi zorunlu bir sorumluluk ve dev olarak grlr. Giriflimcilik deerleri olarak sosyal stat, imaj, itibar, fleref, namus, flhret gibi faktrler etkili olmaktadr. Baflarszlk saygnlk kayb olarak alglanan ve utanlan bir olgudur. (Top, 2006, s.113-114)
31
32
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilerin ekonomideki roln aklamak.

Giriflimciler rekabet ortamn canlandrrken yeni
rn ve hizmetleri pazara sunmaktadr. Bu sre
gerekleflirken yeni pazarlar oluflmakta ve istihdam olanaklar artmaktadr. Hammaddeye dayal ekonomiden bilgiye dayal ekonomiye geiflte
yenilik yaratmak ve rekabet edebilmek ekonomik geliflmenin temelini oluflturmaktadr. Geliflme sreci ilerledike sermayenin kazand nem
artmakta ve iyi iflleyen ifl gc ve sermaye piyasalarna sahip olunmas gerekmektedir. Getiimiz yzyl byk iflletmelerin klmeye ve yeniden yaplanmaya gerek duymalarna yol amfltr. Bu srete ar sanayiye ve byk iflletmelere dayal lke ekonomiler zor durumda kalmfltr. Bu nedenle giriflimciler ekonomide giderek artan bir neme sahip olmufllardr.
Giriflimcilik olgusunun gnmzde nasl nem
kazandn ifade etmek.
Risk stlenme ve yeniliki olma nitelii nedeniyle
giriflimcilerin tm toplumlarn deiflim ve geliflme
srelerinde nclk yaptn sylemek olasdr.
Giriflimci, kendisinin veya baflkasnn yaratt yenilikleri ekonomiye kazandrandr. En kk bir
yenilik dahi, retim srecinde iyilefltirmeler ve retkenlik artfllar salayabilir. Dnya pazarlarnda giderek hzlanan rekabet her lkeyi yeniliki olmaya ve deiflime uyum salamaya zorlamaktadr.
1980ler ve 1990lar kk ve orta lekli firmalarn ekonomideki rollerinin yeniden deerlendirildii ve giriflimcilie ynelen yeni bir ilginin ortaya
kt dnemler olmufltur. Bu nedenlerle giriflimcilik gnmzde byk nem kazanmfltr.
Giriflimcilik olgusunun tarihsel geliflimini aklamak.
Orta alarda giriflimci kavram hem ynetici
hem de alflan olarak byk lekli retim projelerini yneten kifli iin kullanlmaktayd. Byle
byk retim projelerinde bireyler riskleri stlenmemekte, genellikle devlet tarafndan salanan kaynaklarla projeyi yrtmekteydiler. Orta
alardaki tipik giriflimci rnei din grevlileriydi. Bu kifliler kale, sur, kamu binalar, manastr,
katedral gibi byk mimari alflmalar yapmakla
grevliydiler. Yirminci yzyldan itibaren giriflimciler, genellikle yneticilerden ayrlmamfl ve giriflimci kiflisel kar iin bir iflletmeyi yneten ve
alfltran kifli olarak alglanmaya bafllamfltr.
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilikle ilgili ekonomik yaklaflm tanmlamak.

Giriflimcilie ilk ve temel ekonomik teorik katklar Fransz dflnrler tarafndan yaplmfltr.
Fransz ekolnn bu alandaki en nemli teorisyen ve yazarlar Cantillon, J.B. Say, Turgot, Quesnay ve Beaudeudur. lk kez Cantillon, ifl adamnn, emei retim srecinde istihdam etme,
mali sermaye tedarik etme ifllevleri ile bilinmeyen gelecek karflsndaki karar alma pozisyonunu ayr deerlendirmifltir. Fransz iktisat J.B.
Saydan itibaren, giriflimcilik drdnc retim
faktr olarak genel kabul grmfltr. Konu,
Schumpeterin dinamik giriflimcilik yaklaflmyla daha byk bir nem kazanmfltr. Schumpeter, dinamik giriflimciyi; yeni tedarik kaynaklar,
yeni satfl piyasalar, yeni rnler, yeni sreler
ve yeni organizasyon sekilerlini uygulayarak eskiyi yeni ile deifltiren kifli olarak belirlemifltir.
Giriflimcilikle ilgili psikolojik yaklaflm aklamak.
Giriflimciliin aklanmasna yaplan nemli bir
katk giriflimcilerin kiflisel karakterleri ile duygusal ve biliflsel zelliklerine iliflkin yaklaflmlardr.
Bu yaklaflmlarda az saydaki insanda bulunan
doufltan gelen genetik zelliklerle, sonradan
eitim ve evrenin kiflilii etkilemesi sonucu elde edilen beceriler zerinde younlafllmaktadr.
Yaplan alflmalarda zerinde en ok durulan
giriflimci kiflisel zelliklerin baflmda giriflimcilerin baflar amacna ynelimli, bamsz olma arzusu, sorumluluk stlenebilme ve g elde etme
istei gibi zellikler gelmektedir. ou ynetsel
olan karar verme ve liderlik gibi kiflilik zellikleri ise eitimle de edinilebilmektedir.
Giriflimcilikle ilgili sosyo-kltrel yaklaflm
tanmlamak.
Giriflimciler asndan sosyal evre ok sayda
farkl giriflimcinin ve sektrn belirli bir zaman,
yer ve ifl zerinde oluflturduklar etkileme ve etkilenme biimleri olarak tanmlanabilir. Sosyal
evre yerel, ulusal ve kresel dzeyde sosyo
kltrel deerlerin, tutumlarn, davranfllarn ve
kararlarn gsterilmesi asndan, giriflimcilerin
ifle bakfl asndan daha ok boyutlu ve etkileyici bir iliflki demetidir. Giriflimci olma dflncesi kiflinin ait olduu toplumun kltr, ailesi,
evresi ve eitiminden gelen motivasyona baldr. Giriflimcilerin baflarl olmasna deer veren
bir kltr, bu baflarya nem vermeyen kltrlere gre daha fazla giriflimcinin domasna ortam
hazrlayacaktr.
33
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hargisi giriflimcinin retim srecine
alan katklardan biri deildir?
a. retim kaynaklarn yeni bir tarzda birlefltirmek
b. Kullanlmayan retim faktrlerinin kullanlmasn salamak
c. Kullanlmakta olan retim aralarnn deiflik flekillerde kullanmak
d. Yeni dflnceler yaratmak
e. Kredi salamak
2. Giriflimciler hangi nitelikleriyle tm toplumlarn deiflim ve geliflme srelerinde nclk yapar?
a. Risk stlenme ve yeniliki olma niteliiyle
b. Ynetim yetenekleriyle
c. Hukuksal dzenlemelerle
d. Finansal kaynak oluflturmalaryla
e. Organizasyon yetenekleriyle
3. Afladakilerden hangisi giriflimcileri desteklenmeleri
sonucu yaratacaklar faydalardan biri deildir?
a. Yeni ifl ortamlar yaratmalar
b. Yeni ifl frsatlar yaratmalar
c. Ekonomik ve sosyal kalknmaya katkda bulunmalar
d. Hukuksal altyap oluflturmalar
e. fl gc niteliini ykseltmeleri
4. Ondokuzuncu Yzyl ve ncesinde giriflimcilikle ilgili gerek anlamdaki ilk rnek afladakilerden hangisidir?
a. Marco Polo
b. Cantillon
c. Schumpeter
d. Turgot
e. Say
5. Afladakilerden hangisi orta alardaki tipik giriflimci rneidir?
a. Tccarlar
b. iftiler
c. Din grevlileri
d. Yneticiler
e. Askerler
6. Giriflimciliin ekonomi iindeki rolnn ne olduu

konusunda ilk dflnceleri ortaya atan kifli kimdir
a. Cantillon
b. Say
c. Schumpeter
d. Turgot
e. Marshall
7. Giriflimcinin bir deiflim, reform ya da devrim yapmasnn n planda ele alnd ekol aflagdakilerden
hangisidir?
a. Neoklasik Ekol
b. Alman Ekol
c. Avusturya Ekol
d. Amerika Ekol
e. Klasik Ekol
8. Avusturya Ekolnn n plana kard unsur afladakilerden hangisidir?
a. Giriflimcilerin kar frsatlar yakalama yetenei
b. Giriflimcilerin piyasalarn dengede bulunmasna
katks
c. Giriflimcilerin bir deiflim, reform ya da devrim
yapmas
d. Giriflimcilerin yenilikler ortaya koymas
e. Giriflimcilerin organizasyon yetenei
9. Afladakilerden hangisi giriflimcilikle ilgili zel kiflilik karakterlerinden biri deildir?
a. Baflar ihtiyac
b. Risk stlenme
c. Dflk kontrol yetenei
d. Yenilikilik
e. Esneklik
10. Afladakilerden hangisi bat ifl kltrnn belirleyici boyutlarndan biri deildir?
a. Risk alan
b. Hiyerarflik sistemle alflan
c. Yeniliki
d. Dflk bireysellik
e. Hatalardan ders karan
34

1. e
2. a
3. d
4. a
5. c
6. a
7. b
8. a
9. c
10. d
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Olgusunun

Ykselifli konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Olgusunun Tarihsel Geliflimi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Olgusunun Tarihsel Geliflimi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ekonomik Yaklaflmla Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Psikolojik Yaklaflmla Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sosyo-Kltrel Yaklaflmla Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
OECD lkelerinde kk ve orta boy iflletmeler, tm iflletmelerin en az % 95ini, ABDde bulunan 22 milyon
iflletmenin % 99unu, Avrupa Birliinde % 99a yaknn oluflturmaktadr. Avrupa Birliinde istihdamn te
ikisini temsil eden kk ve orta boy iflletmeler genellikle bilgi youn hizmet sektr ve teknoloji alannda
faaliyet gstermekte, giderek artan biimde uluslararas
ortaklklar ierisinde yer almaktadr. Trkiye ekonomisinde de nemli bir yere sahip olan kk ve orta boy
iflletmeler tm iflletmelerin % 99,3n oluflturmaktadr.
stihdamdaki paylar % 76,7 olup, yaratlan katma deerdeki paylar da % 37,7dir.
Sra Sizde 2
Giriflimcinin retim srecine katks bafllca ynde
olabilir:
1- retim kaynaklarn yeni bir tarzda birlefltirerek kullanlmayan retim faktrlerinin kullanlmasn salar.
2- Kullanlmakta olan retim aralarnn ve mevcut girdilerinin deiflik flekillerde kullanm ile retimi artrr.
3- Giriflimci yeni dflncelerin yaratlmas, yaylmas ve
uygulamasn hzlandrr. Bir giriflimcinin yaptklar sonucu elde edilen baflar ya da baflarszlklar dier giriflimcilere rnek olur, yol gsterir.
Sra Sizde 3
Risk ve giriflimci arasndaki balant 17. yzylda kurulmufltur. Bu dnemde giriflimci, genel olarak devletle taahht edilmifl bir rn ya da hizmet salamak konusunda anlaflma yapan kiflilere denilmekteydi. Yaplan
anlaflmalardaki fiyatlar sabit olduundan sonu kr ya
da zarar olsun giriflimciye ait olmaktayd.
Sra Sizde 4
Cantillon ekonomiye etki eden ve onlar biimlendiren
ekonomik unsurlar gruba toplamaktadr:
1. Kaynaklara sahip olan kifliler (o dnemin arazi
sahipleri).
2. Bu kaynaklarla alflanlar bir araya getiren giriflimciler.
3. stihdam edilerek ifl yapan profesyonellerdir.
Cantillona gre birinci ve nc grup genelde pasif
(edilgen) olup bir baflkasnn aba ve gayretine ihtiya
duyarlar. Giriflimciler ise aktiftir (etken) ve bu iki grubu
organize ederler. Ekonomideki gerek ve nemli rol
de bu gruplar ynlendiren giriflimciler oynar.
Sra Sizde 5
Giriflimci kiflilie sahip insanlarn tutkularla dolu olan
bir yaflam biimini tercih ettikleri grlr. Giriflimcinin
sahip olduu bu tutkular, giriflimciyi ayakta tutan g
odaklar olarak kabul edilebilir. Giriflimci kiflilik zelliklerinin bir deer yaratabilmesi ve iflletme kurmaya dnflmesi ise bu zellikleri kullanabilecek yetenein var
olmas ile mmkn olabilir. Baflka bir ifade ile giriflimciliin nitelikleri ierisinde bulunan kiflisel zelliklerin
yetenekle birleflmesi halinde baflarl giriflimlerin oluflabilecei beklenmektedir.
Kaynaklar
Alada, D. (2001), ktisadi Dflnce Tarihinde Giriflimcilik Kavram zerine Notlar, ..Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi No: 23-24 (Ekim 2000-Mart
2001).
Ayta, . ve lhan, S., (2008), Giriflimcilik ve Giriflimci Kltr: Sosyolojik Bir Perspektif, Seluk
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say
18, ss. 101-120.
Ayta, . (2006), Giriflimcilik:Sosyo-Kltrel Bir
Perspektif, Dumlupnar niversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Say:15, ss.139-160.
Audretsch D. ve Thurik, R., (1997), Sources Of Growth:
The Entrepreneurial Versus The Managed Economy, Discussion Paper, Tinbergen Institute, Erasmus University.
Demirel, E.T. ve Tikici, M., (2004), Kltrn Giriflimci Kiflilie Etkileri, Dou Anadolu Blgesi Arafltrmalar (DAUM) Dergisi, Cilt 2 - Say 3 ss.49-58.
Durukan, T. (2007), Dnden Bugne Giriflimcilik
ve 21. Yzylda Giriflimciliin nemi, Giriflimcilik ve Kalknma Dergisi, Cilt 1 Say 2? Ocak 2007?
Volume 1, Number 2. s.s 25-37.
Doaner, E. Aysan (2006), Yeni Nesil Giriflimci, Sistem Yaynclk, stanbul.
Hisrich RD, ve , P.Peters, M.; (1998), Entrepreneurship, USA: Irvin/Mc Graw-Hill, Fourth Edition.
Kuratko, D. , (2008), Entrepreneurship, Cengage Learning, USA.
Mftolu, T. ve Halilolu, N. (2009), Nasl Giriflimci
Olunur, Turhan Kitabevi, Ankara.
zden K, Temurlenk, M. S. ve Baflar S.(2008), Giriflimcilik Eilimi: Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi ve Atatrk niversitesi rencileri
zerine Bir Arafltrma, FBE JOURNAL, Dou Akdeniz niversitesi.
Top, S. (2006), Giriflimcilik Keflif Sreci, Beta Basm,
stanbul.
Tosunolu, B.T., (2003), Giriflimcilik ve Trkiyenin Ekonomik Geliflme Srecinde Giriflimciliin Yeri,
Yaynlanmamfl Doktora Tezi, Anadolu niversitesi,
Sosyal Bilimler Enstits, Eskiflehir.
TSAD, (2002), Trkiyede Giriflimcilik, stanbul:
Tsiad Yayn No: 12/340.
Welsch, H.P., (2004), Entrepreneurship, Routledge,
New York, USA.
35
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N

fl modeli kavramn betimleyebilecek ve ifl modeli oluflturma aflamasnda cevap
aranan sorularn ieriklerini aklayabilecek,
fl modeli bileflenlerini ifade edebilecek,
fl modeli inovasyonu kavramn tanmlayabilecek ve bu kavram rnekler
yardmyla aklayabilecek,
Giriflimcilik srelerini ifade edebilecek,
Yaplabilirlik (Fizibilite) alflmasn, alt bileflenlerini de ierecek flekilde ifade edebilecek,
fl fikri kavramn tanmlayabilecek,
eflitli ifl fikri yaratm yntemlerini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
fl Modeli
fl Modeli novasyonu
Giriflimcilik Sreleri
Yaplabilirlik (Fizibilite)
fl Fikri
fl Fikri Yaratm Yntemleri
erik Haritas
Giriflimcilik ve fl
Kurma
fl Modeli,
Giriflimciliin
Sreleri ve fl Fikri
fi MODEL
fi MODEL BLEfiENLER
fi MODEL NOVASYONU
GRfiMCLK SRELER
YAPILABLRLK (FZBLTE)
fi FKR
fi FKRLERN YARATMAK
fl Modeli, Giriflimciliin
Sreleri ve fl Fikri
fi MODEL
Gnmzde giriflimciler iin ok nemli olan kavramlardan birisi de ifl modelidir.
Kavram eflitli ortamlarda kullanlr ancak anlam tam olarak bilinemez. Bu kavram
teoriye, uygulama tarafndan kazandrlmfltr. Baflarl iflletmelerin arkasnda mutlaka izledikleri bir ifl modeli vardr. Bu modeller de birbirine benzememektedir.
Bu nedenle ortak bir tanm yapma konusunda glk vardr. fl modeli, Baflars
kantlanmfl bir ifl yapfl flekli (Dnmez ve zevren, 2009,s, 190) olarak tanmlanmfltr. flletmenin temel amalarndan biri olan srdrlebilir krn nasl elde edileceinin ifadesidir. flletme ne yaparsa para kazanr sorusunun yantdr. Kurulmadan nce ve kurulduktan sonra hangi faaliyetleri yapacak ve nasl hareket edecek
de kr edecek ve bu durumunu srdrecektir.
fl modeli, retim faktrlerini, belirledii mflterisine deer retecek flekilde
kullanarak onun istedii rn /hizmeti, onun deyebilecei fiyattan, onun istedii yerde ve zamanda sunma flekli ve davranfln kapsayan iflletme mant olarak
da grlebilir. fl modeli, ifl sreci modeli deildir. fl modeli, ticari hale getirilen
deer retme faaliyetlerinin btnyle ilgili bir kavramdr. Kr eden bir iflletmenin
srr gibidir. Ne yapt da bu sonuca ulaflt. Biz de ne yapalm da benzer sonuca ulaflalm gibi karmlar ifl modelinin ne olduunun anlafllmasn salar. fl modeli, kr
etmek iin tasarlanmfl bir sistemdir. Hi flphesiz taklit edilebilir. Bu ynyle stratejiden ayrlr. Strateji icra ve eylemi ierir. fl modeli ise iflin bir sistem olarak nasl
alflt ile ilgilidir. flletmede yaplacak birbirinden farkl iflleri birlefltiren bir tasarm olaydr. fl modeli bir yaratclk olaydr. nk yaratclk da farkl paralarn
farkl birlefltirilmesi vardr. flletme iin ifl modeli ne anlama gelir dendiinde flyle dflnmek gerekir (Turkishtime Ocak 2009, ss,34,35 ). flletmeler nce mflterilerini iyi analiz etmeliler srekli deiflen ihtiyalarn ve sorunlarn anlamaya, buna gre rn ve hizmet retmeye alflmaldrlar. Bu rn ve hizmetleri mflteriye
ulafltrma yollar bulmaldrlar. Bunu yaparken farkllafltrc olmak gerekmektedir.
Bu da stratejiyle ilgilidir. Burada rn dflndaki olay ifl modeliyle ilgilidir.
fl modeli iin flu sorular sorulur. Bunlara verilen cevaplar bize ifl modelini verir;
Mflteri
Benim mflterim kim olacak?
Hangi mflterilere rn/ hizmet vermeliyim?
38
Hangi mflteri gruplar benim kr etmemi salar?

Hangi mflteri gruplarna fayda retebilirim?
Deer retme
Mflteri iin hangi deeri retmeliyim?
Kr modelim ne flekilde olmal?
Farkllaflma (Stratejik Durum)
fl modeli marka ynetiminin

en nemli unsurlarndan
birisidir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Rekabetin nne nasl geerim?

Karllm nasl srdrrm?
Mflterilerim neden benden alyorlar?
Benim farkl ynm nedir?
nerdiim deerin farkl yan nedir?
Kapsam
Hangi faaliyetleri ben yapmalym (ierde)?
Hangi faaliyetleri dflarda yaptrmalym (outsourcing) ?
SIRA ve
SZDE
Marka ynetimi
ifl modeli arasnda nasl bir iliflki vardr?
Peki, firmann markasyla ifl modelinin bir ilgisi var mdr? Elbette vardr. Bir
D fi N E L M
markann ynetimi ve gc flu unsurun birleflmesiyle yaplmaktadr. 1. fl modeli 2. rn 3. Marka sinyali. Buna altn gen de denilmektedir (Turkishtime, s,
S O glendirmek
R U
34). Markanz
iin bu unsuru ynetmelisiniz. Eski rn, eski ifl
modeliniz varsa ne kadar marka sinyali gnderirseniz gnderin markanz glenmez. Buna bal
mflteri ballnz artmaz. Buna karfllk yeni rnler ve
D K K Aolarak
T
yeni ifl modelinizle markanz yeniden glendirebilirsiniz. Demek ki rnler/ hizmetler gibi ifl modelimiz de yenilenebilir. Eskimifl rnler, eskimifl ifl modelleri iflSIRA SZDE
letme iin en byk baflarszlk nedenleridir. Yani gl bir markanz olsun ifl modeli ve rnleriniz eskiyse markanz gcn yitirecektir. Markann gcne yaslanp hibir AMALARIMIZ
fley yapmamak en byk risktir. Arman Krmn dedii gibi ... Dnyada pek ok insan Apple sayesinde ipod ile ilgilenmedi. Tersine insanlar ipod sayesinde Apple ile ilgilenmeye baflladlar. Yeni teknolojik rnlerin de yeni ifl modellerine ihtiyac
K Tvardr.
A P rnein internet zerinden ifl yapmay hedefleyen birok
dot.com flirketleri kurulmufltu. Bunlar ilk bakflta yeni teknolojik firmalar olarak
grlyordu. Ancak yeni ifl modelleri olmad iin eski modelleri taklit edip, toplu taflma merkezlerinde
ekran reklmcl yaptlar. Yeni ifl modeli oluflturamadTELEVZYON
lar ve ou baflarsz oldu. Dier yandan Google geliflmifl arama teknolojisini, reklm verenin aramaya gre para dedii yeni ifl modeli yaratt ve yeni teknoloji deeri ile yeni ifl modeli birleflti dnyann en hzl byyen, en krl flirketi haline gelNTERNET
di. Yeni teknolojilerle
yeni ifl modelleri birlefltirilerek, mflterilere yeni deerler
nerildi. Burada hemen belirtmek gerekir ki devlet destekleri sadece yeni teknolojilere deil yeni ifl modellerine de yaplmaldr. Demek ki ifl modeli rn ve hizmet dflnda bir iflletme bileflenidir.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Devlet sadece yeni
teknolojileri deil yeni ifl
modellerini de
desteklemelidir.
fi MODEL BLEfiENLER
fl modelinde i ie gemifl birbiriyle uyumlu ve birbirini destekleyen drt bileflen
vardr (Johnson, Christensen ve Kagermann, 2009, s,152,153).
39
3. nite - fl Modeli, Giriflimciliin Sreleri ve fl Fikri
Mflteri Deer nermesi CVP (Customer Value

Proposition)
Mflteriye deer yaratmak; mflterinin nem verdii, henz zlmemifl ya da yeteri kadar zlememifl sorununu zmek iin neride bulunmay kapsar. Mflteri
kendisine sunulan zmden ok tatmin olmas durumunda deer nermesinin
kymeti de fiyat dflk olmas flartyla yksek olacaktr. Bilindii gibi deer flu flekilde formle edilmektedir.
DEER = FAYDA / FYAT
Mflteri Deer nermesi kapsamnda mflterisini tatmin etmek isteyen
iflletmenin ne
SIRA bir
SZDE
tr bir yol izlemesi yerinde olacaktr?
D fisalanacaktr.
NELM
Hi flphesiz mflteriye sunulacak deer, rn ve hizmetlerle
Bu
ayn zamanda bir ifl fikri olarak da tanmlanabilir. Ayrca sorunun yannda ihtiyalar da bu gruba katmak gerekir. Demek ki mflteri deer nermesi
S O R U(CVP) kapsamnda hedef mflteri, sorun, ihtiya, rn ve hizmet vardr.
Bu bileflen, dier bileflenlerin de varlk nedenidir. Yeni mflteri deer nermeDKKAT
si yaratmadan dier bileflenleri yapmak mmkn deildir. Yeni bir ifl modeli, yeni
bir mflteri deeriyle bafllar. Hindistanda Tata Grouptan Ratan Tata yamurlu bir
SIRA SZDE grr. Bir
gnde ynetim binasnn penceresinden, caddeden geen motosikletleri
motosiklette aileden birka kifli vardr. Bu yolculuk risklidir. Ama geliflmekte olan
lkelerde insanlarn nemli bir ounluu yolculuk iin bu yntemi bulmufltur.
AMALARIMIZ
Gelirleri dflk olan aileler araba satn alamadklar iin bu yntemi
kullanmak zorunda kalmfltr. Yntem, ihtiyac rahat zememektedir. Tata basit bir farkndalk
ile bu sorunu daha iyi zebileceini dflnmfl, yeni bir deer nermesi oluflturK T A P
mufltur; ucuz araba retmek. En ucuz arabann bile motosikletten befl kat daha pahal olduu bir ortamda byle bir deer nermesi ile fark yaratmfltr. Bu durumda
olan on milyonlarca aile Tata iin mthifl bir potansiyel oluflturmaktayd. Onlarn
TELEVZYON
satn alabilecei kk araba retmek fikri, mflteri deer nermesinin rn, mflteri ve sorun zmek alt bileflenlerini tamamlamfl oluyordu. Tata byle bir deeri
mevcut ifl modeli ile yapamayacan anlamflt. Bu konuya ifl fikirlerinde daha ayrntl deinilecektir.
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Kr Forml
Mflteriye deer sunarken kendisi iin de nasl deer yaratlacann tasarmdr.
Esasen ifl modeli ile kr formlnn ayn olduunu, birbirinin yerine kullanldn savunanlar da vardr. Ancak kr forml ifl modelinin bir parasdr (Johson,
Christensen ve Kagermann 2009, s,151). Bir ncekine bal olarak sorunu zecek
rn ve hizmet bulabilirsiniz, ama gelir yetersizliinden mflterilerin alamayacaklar fiyat seviyesinden sunduunuzda talep az olacaktr. Fiyat dflrdnzde talep artar ancak maliyet nedeniyle kar marjnz dfler. Talebin ok olmas dflk kr
marjyla sorunu zmeye bafllayabilirsiniz. Bu da kr formlnn iinde yer alan
alt bileflenler ile aklanabilir. Bunlar maliyet, kr marj, gelir modeli, kaynak hzdr. Mflterinin satn alabilecei fiyat seviyesinden hareketle, maliyetler, kr marjnn ne olmas gerektii, yine buna bal olarak beklenen satfl miktar ve retim
iin kaynak hznn ne olmas gerektii gibi hesaplamalar yaplr. Tata rneinde
olduu gibi yle bir araba retilmeli ki flimdiye kadar alamayan aileler bu arabay
alabilsin ve sonuta kr edilsin.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Deer retimi hem mflteriyi

hem de iflletmeyi ierecek
flekilde ift ynl
olmaldr.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
40
Kilit Kaynaklar
Mflteri deer nermesinin krl bir flekilde sunulabilmesi iin gerekli olan kaynaklar; insanlar, teknoloji, rnler, tesisler, ekipmanlar, istihbarat, kanallar, ortaklar, ittifaklar ve markalar gibi varlklardr.
SIRA SZDE
Tata mflteri deer nermesi ve kr formln tasarladktan sonra otomobilin

D fi N E L M
tasarm, retimi
ve datm srelerini tasarlamfltr. Bunun iin flirket tecrbeli tasarmclar yerine snrlamalardan etkilenmeyecek gen tasarmclardan (insan kayS O Rbir
U takm kurdu. Arkasndan dier kaynaklar dflnd. Tedarikinaklar) oluflan
lerin saysn azaltt. Nano olarak adn koyduu arabann bileflenlerinin yzde
85ini dflarda
yaptrmay seti. Ayn zamanda datm iinde yepyeni yollar dDKKAT
flnmfltr (Johnson, Christensen ve Kagermann, 2009,s.154-155).
Burada flu soru sorulmaldr: Hangi kaynaklar ne flekilde kullanlacak ve isteniSZDE
len mflteriSIRA
ve firma
(kendisi) deer nermesi ve hangi kr forml yakalanacaktr? Kaynaklar, mflteri deer nermesiyle mflteriye, kr formlyle firmaya deerin nasl sunulacan
AMALARIMIZ belirler.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Sizce bir karayolu

seyahat iflletmesi iin kilit kaynaklar neler olabilir?
SIRA SZDE
N N
Kilit Sreler
K sreler
T A Pidari ve
Kilit
operasyonel sreler olmak
zere iki trdedir.
TELEVZYON
NTERNET
Bunlar tasarm,
K T dfl
A Pkaynak kullanm, pazarlama, ifle alm, eitim, gelifltirme, retim, bteleme, planlama, satfllar, satfl sonras hizmetler gibi srekli tekrarlanan
ifller yannda flirket kurallar, lmleri ve normlar (yatrm ihtiya marjlar, kredi
koflullar, teslimat
tedariki koflullar, mflterilere ve kanallara karfl yaklaT E L E V Z Ysreleri,
ON
flm, yatrm iin frsat bykl) olarak sralanabilir. Sreler, operasyonel ve
idari sreler fleklinde gruplandrlr. Mflteri deer nermesi ve kr forml, flirket asndan bir deer ifade eder. fiirkette bunun nasl yaratlacan kilit sreler
belirler. N T E R N E T
Tata rneinden devam edecek olursak Tatann, nano otomobil retiminin,
montajnn ve datmnn tamamen yeni yollarn saladn belirtmifltik. Sonuta
Tata yeni otomobili eski ifl modeli ile deil yeni ifl modeli ile yapmay dflnmfltr. Bu ifl modelinin bileflenlerinden kilit srelerde yenilik tasarlanmfltr.
fi MODEL NOVASYONU
fl modeli inovasyonlar, endstrilerin kurallarn deifltirerek tamamen yeniden flekillenmesini salar. stelik her trl yenilii ierir (etindamar, Baktr, 2009, s,37.).
rnein, sveli mobilya firmas IKEAnn paral, montaj modeli sektrdeki radikal
ifl yapma biimini deifltirmifltir. Trkiyeden de simit saray Mado rnek olarak verilebilir. IBMnin yapt bir ankete gre mdrler dnyada ifl modellerinin deiflmekte olduunu sylemifllerdir. Yeni ve ayn zamanda farkl ifl modelleri gelifltirmek rn inovasyonundan daha etkilik grlmektedir. Firmalar krllklarn srdrmek ve bymek iin sadece rn ve hizmet inovasyonuna baflvurmamallar.
Sahip olduklar iflin yapfl fleklini de deifltirmeliler. Yaplan arafltrmalarda pek ok
inovasyondan en ncelikli olannn ifl modeli inovasyonu olduu saptanmfltr.
SIRA SZDE
fl modeli inovasyonu
SIRA SZDEdenilince aklnza hangi iflletmeler, ne tr inovatif ifl modelleri gelmektedir?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
41
Bilindii gibi son yllarda tm dnyada nde gelen flirket stratejisi, inovasyondur. Ancak pek ok inovasyon eflidi vardr. Bunlarn hepsini birden yapmak ok
zordur. O zaman hangisine ncelik vermek gerektiine karar verilmelidir. Dier taraftan inovasyon deyince hemen akla rn/hizmet inovasyonu gelmektedir. Bu
konuda Arman Krmn belirttii rneini vermek gerekir; (Krm,2007,s,96,97)
Emtialaflma (aynlaflma) gibi deiflikliklere duyarl olmayan Kodak firmas, fotoraflk rnleri reten bir flirkettir. 1880 ylnda kurulmufltur. Yeniliki bir flirket
iken kreselleflmeyi, teknolojik ve rekabetteki deifliklikleri grmezden gelmifl, sonuta nemli miktarda deer kaybetmifltir. 1997-2007 yllarnda hisseleri ok aflalara inmifl, bu dnemde afla yukar 2 milyar dolar zarar etmifltir. Burada gremedii fley teknolojinin, ifl modellerini nasl deifltirdiidir. 2000li yllarda dijital
fotoraf makinesinde bir numara olmak gibi bir hedef ile pazara giren firma, 5,7
milyar dolarlk satfl baflarsna imza atmfltr. 2005 ylnda ABDnin en nemli dijital fotoraf makinesi satcs olmasn salayacak bymeyi rn inovasyonu sayesinde gereklefltirmifltir. Olaya dorudan baklnca nemli baflar salad grlmektedir. Ancak istenilen krll yakalayamamfltr. Dier bir deyiflle, flirketlerin
ana amacnn kr olduu dflnlrse sonuta pek baflarl olduu sylenemez.
Burada hemen bileflenlerinden biri kr forml olan ifl modeli inovasyonu akla
gelmektedir. Kodak, ifl modeli inovasyonunu gereklefltirmifl olsa; mflteri deeri
nermesiyle farkll yakalayarak rekabet seviyesinin artmasnn nne geecek
ve kr marjnn dflmesini engelleyecektir. Bu eksikliin farkna varan Kodakn
yeni CEOsu ifl modelini yeniden tanmlayarak yepyeni mflteri deneyimleri yaratmaya bafllamfltr. Ayn flekilde kiflisel bilgisayar flirketi olan Apple, piyasann hzl
bir flekilde emtialaflmasyla zor duruma dflmfl. O da ifl modelini yeniden tanmlayarak hi kimsenin bilmedii bir alana odaklanarak ve yeni bir ifl modeli yaratmfl ipod ve itunes ifline girerek ve krll yakalamfltr.
O halde tek baflna rn inovasyonu baflarl olamamaktadr. Yeni bir rn iin
mevcut ifl modeliniz uygunsa yola devam edebilirsiniz. Aksi takdirde, yeni bir rn
iin mevcut ifl modeliniz uygun deilse rn ile birlikte ifl modeli inovasyonu da
yapmak gereklidir. Ayrca, sadece eski ifl modelini yeniden tanmlayarak yani orada inovasyon yaparak da umduunuz krll yakalayabilirsiniz. Zaten radikal, r aan yeniliklerin ok az kkl flirketlerden kar. Bu nedenle bu tr rn/hizmet inovasyonlar yeni bir ifl modeline ihtiya duyarlar.
fl modeli inovasyonunda dikkat edilmesi gereken iki husus vardr (Johnson,
Christensen ve Kagermann, s,150):
1. Uygulamakta olduunuz ifl modelinizin en kk parasn bile bilin ki neyi deifltireceinizin farkna varn. fiu anda mevcut ifl modelinizi zememiflseniz yerine neyi koyacanz bilemezsiniz.
2. nsanlarn sorunlarn zebilmek iin ok iddial nerilerinizle ortaya kn.
Son olarak flu iki fleyi salamak gerekir: Birincisi flirketlerin frsat getirilerinin,
yapacaklar abaya deip demeyeceinden emin olmadka yeni ifl modelinin peflinden gitmemeleri gerekir. kincisi ise yeni bir ifl modeli ihtiyac doduunda doru modeli semek yetmez, eski modelin yeni modele engel olmamas gerekmektedir. fl modelinin giriflimcilik sreleri iindeki yeri ifl planndan ncedir. nk ifl
plan gelifltirmek ve yazmak ncelikle bir ifl modelinin kurulmasna baldr.
Baflarl bir ifl modeli

inovasyonu iin iflinizi iyi
bilin ve iddial olun!
Yeni ifl modelinin faydas

maliyetinden yksek
olmaldr.
42
GRfiMCLK SRELER
fl fikrini ifle dnfltren srelere giriflimcilik sreleri denir. Giriflimcilii, zamana
yaylan eflitli aktiviteler ieren sreler btn olarak alglamak gerekir. fl fikrinin
bulunmasyla bafllar. Fikrin krl flekilde paraya evrilmesine kadar devam eder. Bu
aradaki kritik kararlar giriflimciliin srelerini oluflturur. Bu sreler giriflimciliin
sistematik yapsn ortaya koyar. Bunlar, iflletmelerin doumunu da gsteren srelerdir. Bu srelerin her birinin kendine has yntemi ve zellii vardr. nemli
olan bu sreleri zenle birlefltirip ifllerlik kazandrmaktr. Zaten giriflimci de bu srelerin tamamn yapan kimsedir. Bu srelerin doru uygulanmas, iflletmenin
salkl domasn, giriflimcinin baflarsn tetikler. Giriflimci motivasyonunun, risk
alma gdsnn ve hatalardan renmenin istenilen dzeyde olmas, giriflimcilik
srelerinin baflaryla uygulanmasn salar.
Giriflimcilik Sreleri
1.
2.
3.
4.
fl fikirleri arama, bulma

fl fikrini seme
fl fikrini uygulamaya hazrlama
fl fikrini uygulama (Yatrm, piyasaya kfl, lme, deerlendirme, renme,
tekrar arama.)
Literatrde ve piyasada benzer ve farkl giriflimcilik srelerine rastlamak mmkndr. Ancak en aklayc, kapsayc ve sistematik olan budur. Bu srelerin hemen hemen tamam iflletmenin doumuyla ilgilidir. Bundan sonraki dnem ise iflletmenin yaflamyla ilgilidir. Doum ncesi dnem iyi yaplrsa iflletmenin doumu
salkl geer. Salkl doan iflletme daha sonraki yaflamn da salkl geirir. Doum ncesi dneme dikkat edilmezse iflletme salksz doar. Salksz doan iflletmenin bundan sonraki hayat ya ksa srer ya da sorunlu devam eder. Demek ki
sreleri nce, doum ncesi ve sonras diye ikiye ayrmak gereklidir. Doum ncesini de yukarda sralanan, drt srece ayrmaldr. Bu drt sre dorusal olarak
ve mutlaka yaflanmaz. Bazen ilk srecin bazen de ikinci srecin sonunda vazgeilebilir. Ancak ifl fikri her srete deifliklie urayarak geliflebilirse yoluna devam
etme flans daha yksek olur. Her srete farkl teknikler uygulanr.
fl Fikirleri Arama ve Bulma Sreci

fl fikirleri arama ve bulma
yaratc yeteneklerin azami
olarak kullanld dnemdir.
Giriflimcilik, esasnda hayallerle bafllar, fikir olarak yoluna devam eder. Giriflimciliin ilk aflamas olan fikir arama ve bulma, var olan ya da yeni kurulacak iflletme
iin ierdeki ve dflardaki eflitli deiflimlerden kaynaklanan sinyalleri alglayabilmeyle ilgilidir. Bu sinyaller, teknolojilerde, mflteri taleplerinde ve pazardaki deiflikliklerden beslenir. Bu sinyallerin farkna varlmas ve tanmlanmasyla ifl fikirleri
bulunur. novasyon srelerinde de ilk sre aramadr (TSAD, 2009,s.57).
Bu sre, giriflimcilik ruhunun tetiklendii aflamadr. Giriflimcilikte yaratcln
en fazla kullanld safhadr. Rekabetin artt bu dnemlerde yaratc ifl fikirleri daha nemli hale gelmeye bafllad iin iflletmelerin yaratcl ynetmeye baflladklar sylenebilir.
flletme kurulurken ifl fikri giriflimci tarafndan yaratlmaktadr. Giriflimci iletiflim,
iliflki, gzlem ve yetenekleri iyi olduuiin ve zengin olan hayallerinden ifl fikri karabilmektedir. Kurulufl aflamasnda genellikle tek kifli tarafndan retilen ifl fikri iflletme yaflarken giriflimcinin yannda iflletmede alflanlarn ve iflletme dflndakilerin hayallerinden ve fikirlerinden de yararlanlr. En iyi fikir en ok fikirden kar anlayflndan dolay gnmzde ifl fikirleri ok kiflinin katlmyla ortaya kmaktadr.
43
Bu srete bulunan fikirler henz olgunlaflma olabilir. Zaten fikir retirken buna pek baklmaz. Bu srete nemli olan ok sayda fikir retmektir. Yaflamn srdren bir iflletmede ifl fikirleri arama ve bulmada yneticilerin ihtiya duyacaklar
teknikler (TSAD, 2009, s.15) flunlardr;
GZFT Analizi, nc Kullanclar,
ngr ve Yol Haritalar, PEST Analizi,
Senaryo Analizi, Sre Analizi
Temel Yetenek Analizi
fl Fikrini Seme Sreci
GZFT Analizinde iflletmenin

gl ve zayf ynleri
betimlenmekte ve hemen
devamnda evrede oluflan
frsat ve tehditler
deerlendirilmektedir.
SIRA SZDE
Aramalar sonucunda ortaya kan fikirlerden uygulanabilir (fizibil) olan/olanlar seilir. Bulunan ifl fikirlerinden bazen hibiri de uygulanabilir olmayabilir. O zaman
tekrar ifl fikri aramak gerekir. Bu sre risk almak ile de ilgilidir.
D Bilindii
fi N E L M gibi giriflimcilik riskli bir sretir. Giriflimciler sonsuz derece risk alamazlar. Katlanabilecekleri risklerden fazla riski olan ifl fikirlerinden vazgeerler. Arama sonunda buS O R U
lunan fikirler bazen seme srasnda deifliklie urar.
D ieriyorsa
KKAT
Herhangi bir ifl fikri iflletmenin dayanma kapasitesinden daha yksek risk
bu fikir
uygulanmamaldr.
SIRA SZDE
N N
Fikirleri elemek, bahvanlarn bahede yabani otla mcadelesi gibidir. Bahvanlarn ifli sadece baheye gbre ve su vermek deil ifle yaramaz otlar da temizlemektir. nk kaynaklarn bofla gitmesini istemezler. Arama
aflamasnda ticari
AMALARIMIZ
potansiyeli olmayan pek ok fikir de kabilir. Bunlarn filtre edilmesi, ayklanmas gerekir. Hele bazlarnn zerinde dflnmeye bile gerek yoktur. Bazlar fizibiliteye kadar gider orada da eleme yaplr. Yaplabilirlii ortaya kmfl,
fizibiliK T A yani
P
tesi yaplmfl fikirler proje aflamasnda da yok edilebilir. Bu nedenle karar verme
durumunda olan giriflimciler ve ynetim, ifl fikirleri iin farkl farkl filtreler kurar.
Ama, potansiyeli en gl, uygulanabilir fikir ya da fikirleri Tmevcutlar
E L E V Z Y O Narasndan
seebilmektir. Buna ramen ifle yaramaz diye braktklar fikirlerin dahi mthifl ifl
fikirleri olduklar piyasaya ktktan sonra anlafllmfltr. Buna rnek olarak 3Min
icat ettii Post-it hikyesi gsterilebilir.1970li yllarda 3M arafltrmaclar dnyann
N T hafif
E R N E Tyapfltrcy
en kuvvetli yapfltrcs iin yaptklar arafltrmalarnda bulduklar
ifle yaramaz diye projeyi brakmfllard. Yine ayn grupta alflan bir mhendis, braklan bu projeye gizli gizli devam etti ve byle bir rn ortaya kard.
Fikirlerin filtrelemesi konusunda farkl disiplinlerden, fonksiyonlardan ve farkl
bakfl asna sahip insanlardan yararlanlmaldr. Burada ama farkllklar kullanlarak bulunan tm fikirler, deerlendirmek, teste tabi tutmak ve sonunda en umut verici, baflar potansiyeli yksek fikirlere younlaflmaktr. Bunu yapmakla riskler de
deerlendirilmifl olur. Baflarl flirketler doru fikirlere, doru risk dl dengesine
odaklanmfllar sonuta doru rn ve hizmetler ticari hale gelebilmifltir.
fl fikirlerinin deerlendirilmesi iin Princeton Yaratc Arafltrma Kuruluflu afladaki ltleri sunmaktadr (KARALAR, 2009, s.68):
fl fikrinin tm olumlu ve olumsuz ynlerini gz nnde tutuyor musunuz?
fl fikrinizin zecei gerek sorunlar ya da glkler tam olarak deerlendiriliyor mu?
fl fikriniz zgn m, uyarlama m?
Hemen ve ksa dnemde getiriler, sonular nelerdir? Getiriler ve sonular
yeterli mi? Risk unsurlar kabul edilebilir mi?
Uzun dnemli getiriler yeterli olacak m?
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
44
fl fikrinin kstlar var m?

fl fikri, bir sorun yaratacak m?
fl fikrinin dier seenekleri de incelendi mi?
fl fikrindeki rn/ hizmet, pazar bulacak m, pazara hazr m?
Satn alnacak m? Ne zaman satn alnabilir?
fl fikriyle ilgili rn/ hizmetlerde rekabet var m? Siz rekabeti olabilecek
misiniz?
fl fikriniz ortaya kmfl bir ihtiyac m yoksa sonradan yaratlacak ihtiyac m
karfllayacak?
fl fikrinizi hangi hz ve abuklukla gereklefltireceksiniz?
Bu sorulara bal olarak belirli ltlere gre ifl fikirleri sralamaya tabi tutulur.
Bu sralama genellikle en uygun olandan en uygun olmayana gre yaplr. Sralamada kullanlan ltler genellikle risk derecesi, finansman ihtiyac, ksa dnem
krllk, rekabet ve buna benzer unsurlardr.
Bu sralamadan sonra ifl fikirlerinin en yaplabilir olanlarn bulmak iin yaplabilirlik (fizibilite) yaplr. Grld gibi fizibilitenin gereklefltirilmesi iin nce
filtre edilmifl, n elemeden gemifl bir ifl fikrinin olmas gerekir. Burada temel olan
fley baflar potansiyeli yksek ifl fikirlerinin fizibilitesini yapmaktr. Yoksa bulunan
her fikrin yaplabilirlii denetlenseydi bofluna zaman ve kaynak kayb olacak.
YAPILABLRLK (FZBLTE)
Yaplabilirlik, giriflimcinin amalarn gereklefltirmek iin nnde engellerin olmad ya da kalmad anlamndadr. fl fikrinin testten geerek yaplabilir ya da
yaplamaz olduunu sonulandrmak iin gereklefltirilir. Giriflimcinin hangi ifl fikrinin kabul edilmesi konusundaki kararn vermesinde destekleyici olduu sylenebilir. Adeta ifl fikirlerinin snavdan gemesi anlamndadr.
Yaplabilirlikte genel olarak flu arafltrmalar yaplr (KARALAR, 2009, s.69-71):
1. Pazar
2. Teknolojik
3. Finansal / Ekonomik
4. rgtsel
5. Yasal
Pazar Arafltrmas
fl fikri yaplabilirlik
aflamasnda test edilir.
fl fikrinin iinde yer alan rn / hizmetin pazar durumu arafltrlr. fl fikri yaratrken zaten mflteriden ve pazardan hareket etmifltik. Burada biraz daha ayrntl inceleme yapyoruz. Pazarda bizden baflka kimse var m? Doymufl bir pazara m yoksa doymamfl bir pazara m giriyoruz? Girmek istediimiz pazarn bykl ne
kadar? Pazarn byme potansiyeli nasl? fleklinde sorulan sorular yol gsterici niteliktedir. nk bundan hareketle iflletmemizin kapasitesini de tespit etmifl oluyoruz. Bizim rn ve hizmetlerimizin dierlerinden fark nedir? Tketiciler neden
bizimkini tercih etsinler? rnlerimiz ve hizmetlerimiz iin beklediimiz mflteriler
ne kadar fiyat demeye razlar? Ksa, orta ve uzun dnemde ne kadar satabiliriz.
Mflterimiz nerede? gibi sorularn cevaplar aranr. Bu arafltrma bize iflletmenin nereye kurulaca konusunda da bilgi verir.
Teknolojik Arafltrma
fl fikrinde bulunan rnn retimiyle ilgili donanm ve teknoloji seimi, lisans, patent olanaklar, retimin, retim yerinin seimi, teknolojinin yerlefltirilmesi, bakm,
servis, onarm olanaklarnn arafltrlmas, ayrntl maliyet hesab ve kritik kaynak,

srelerle ilgili durum ve ifllerin yaplabilirlii konularnda gerekli arafltrmalar yaplr. Bu arafltrmalarda, ayrca teknoloji, yetenek deerlemesi, kalite fonksiyon gibi teknikler kullanlmaktadr.
Finansal/Ekonomik Arafltrmalar
fl fikrini gereklefltirmek iin gerekli finans miktarnn ne kadar olduu, bunun
hangi kaynaklardan salanaca, z kaynak/ dfl kaynak orannn ne olaca finansal fizibilitede ortaya kar.
Giriflimciliin finansman konusunda yeterli dzenlemeler olmayan lkelerde
giriflimciler yaratclklarn, ifl fikri yerine finans nasl buluruz konusunda kullanmaktadrlar.
Finansal fizibilitede, iflletmenin kurulufl finansman (sabit yatrmlar) ve iflleyifl
finansman (iflletme sermayesi ) ihtiyacnn ne kadar olduu tespit edilir. Bu arafltrmada iflletmenin nakit akfl, kr forml, baflabafl noktas tespiti gibi finansal bilgiler retilmektedir. Ayrca arafltrmada maliyet fayda analizi, deer analizi gibi
aralar da kullanlmaktadr.
rgtsel Arafltrmalar
fl fikriyle ilgili kurulmas dflnlen organizasyonun yapsyla ilgili bir arafltrmadr. Dier bir deyiflle, yaflayan bir iflletmede yeni ifl fikrimiz iflletmemizin organizasyon yapsnda nasl bir deifliklik yaratacaktr gibi konularda varsaymlara dayal
olarak kestirimlerde bulunulur. Burada ifl analizi, uzmanlaflma, yetki ve sorumluluklarn dalm, prosedrler, kritik insan kaynaklar, cretler gibi konular arafltrr. Bu konularda bir engelin olup olmadn bulmaya alflr. Engel varsa zaten bizim ifl fikrimiz buraya taklmfl olur ve yaplamaz fleklinde sonulanr.
Yasal Arafltrmalar
Belirlediimiz ifl fikrinin rn ve hizmet ieriinin mevcut yasal yapyla uygun
olup olmadn arafltrmak iin yaplr. Her lkede her rn/hizmetin retimi ve
satfl serbest deildir. Bu konuda kurallarla snrlamalar getirilmifltir. Sizin ifl fikriniz ok krl grlebilir ancak yasal olmayabilir. O zaman bu ifl fikri yaplabilir (fizibil) deildir. rnein tefecilik krl gibi grnse de yasal deildir.
Giriflimci ifl fikrini uygulad yerde (lke, blge, eyalet, flehir vb) tketiciyi koruma, rekabet, szleflme ve tazminat hukuku, vergi yasalar, patent ve markay koruma hukukunu da arafltrp bu konuda da engellerin olup olmadn renmelidir.
Bu sre sonunda karar verilmifl olur. Bu konuda karar verilinceye kadar, sralanmfl fikirleri iin yaplabilirlik yaplr. Bu aflamada fikirler zerinde deiflikliklerin
yaplabilecei yeni bir fikir de kabilir. Uygulamada yaplabilirlikten sonra n projenin de yapld grlr. O zaman seim ve karar n projeden sonra olur. Kimi
durumlarda da yaplabilirlik ve n proje birbirlerini destekleyecek flekilde i ie
veya yan yana yryebilir. Bu srecin sonunda ifl modeli de flekillenmifl olur.
Karar olarak afladaki seenekler ortaya kar (Karalar (2009), s.73):
En uygun ifl fikri seilebilir.
Uygun ifl fikri olmadndan seim yaplamamfltr.
Seim yapmakta zorlanlan birka fikir zerinde ek alflma yaplmas istenilebilir.
Yeni fikirler aramak ve bulmak iin karar verilebilir.
45
46
Baz ifl fikirleri o dnem iin yaplabilir olmayabilir. Bunlar pe atmak yerine
zaman gelince tekrar deerlendirilmek iin dondurularak korunmak zere fikir
bankasnda saklanr. Mflteri ve tketicilerle ilgili ortaya kan sorun ve ihtiyalarla karfllafltka o fikirler de kullanlr. yle ifl fikirleri vardr ki sunduklar rn ve
hizmetlerin maliyeti yksek olabilir. Maliyeti dflren herhangi bir inovasyon sonunda bu ifl fikirleri de uygulanabilir hale gelebilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA
SZDE
Yaplabilirlik
aflamasnda
ifl fikri hangi alardan deerlendirilmektedir? Dflnnz.
fl Fikrini Uygulamaya Hazrlama Sreci

D fi N E L M
Seilmifl bir ifl fikri konusunda bu aflamada ilk nce ifl plan yaplr. Buna kesin
proje ya da iflletme plan da denilir. Ancak gnmzde ifl plan daha yaygn kullaS O R Uiflin kurulmas, ifl fikrinin uygulanmas iin yaplmas gerekenler
nlr. fl plannda
bir sistematik iinde yer alr. Ancak hemen belirtmek gerekir ki yaplabilir bir ifl
fikrinin ifl plan
fl plannn sonunda da bir eylem plan yer alr. Bu da ifl
D K K yaplr.
AT
plannda yaplacak ifllerin ne zaman, kimler tarafndan ne kadar sre iinde hangi
iflten nce ve sonra yaplacan gsteren bir ifl takvimi niteliindedir. Bu iki plan
SIRA SZDE
ifl fikrini uygulamaya hazrlar. Bahsedilen planlar giriflimcinin yol haritasdr. Buna
bakarak uygular ve amacna ulaflr. fl plan nce dflnmeyi sonra hareket etmeyi
salar. fl plan
iflletmelerin salam kurulmasn ve salkl yaflamasn salayan bir
AMALARIMIZ
belgedir. Kurulacak iflletmenin salamln hem kendinize hem de baflkasna anlatan belgedir. fl plan, kt zerinde iflletmenin kurulmasn salar dolaysyla
riskleri ve hatalar
K T A Pgerek hayattan nce kat zerinde grme olana verir (Barrow, (2004), s.21).
Ayrca ifl plan (Baflar, Tosunolu ve Demirci (2001),s.24-27);
Gl
dayanan bir nerme,
T E L Evarsaymlara
VZYON
Varsaymlar kantlarla destekleyen belge,
30-40 sayfalk bir dokmandr.
Giriflimciye iflletmesi hakknda elefltirel ve objektif olmasn salar.
NTERNET
Giriflimcinin
dflardaki fon salayclar ve yatrmclarla iletiflimini salar.
Odaklanmay salar.
Cranfield niversitesinde 1990 ylnda yaplan bir arafltrmaya gre (Barrow,
2004, s.22-23) ifl plan yapmayan iflletmelerde ilk yl baflarszlk orannn %40
olduu; dier yandan ilk befl yl yoluna baflarl bir flekilde devam eden iflletmelerin %95inde ise ifl plannn olduu grlmfltr.
Tekrar etmek gerekirse ifl plan, ifl fikrinin geree geiflinin belgesidir. inde
ifl modelinin de olduu ifl plannda pazarlama plan, retim plan, ynetim ve finans plan vardr. Ayrca iflletmenin yasal yaps, kurulufl yeri ve tarihi, giriflimci
hakknda bilgi, sektr analizi, risk durumu hakknda bilgiler ve en sonunda da eylem plan bulunur.
Sonuta ifl fikrinin uygulamaya hazrlanfl bakmndan ister yeni kurulacak iflletme iin isterse kurulmufl bir iflletme iin giriflimciye yn vermede, motive etmede, gereksinimi olan kayna salamada iflletmeyi verimli hale getirip bytmede
ifl plan en iyi belgedir. fl plan ham ve i olan ifl fikirlerini terbiye eden ve piflirendir.
fl plan belirlenen hedefleri yakalamak iin dflnlmfl tm operasyonlar ierir. Hedefler iin finansal kaynaklar ve insan kaynaklarn, pazar analizini rgtsel
ve retim yapsn kapsayan ve ifl modeline flekil veren bir plandr. Ksacas hedefler, buna ulaflmak iin kaynaklar ve planlar kapsar. Bu yapsyla ifl planlar, yat-
N N
rmclar, finansman salayabilecek kurum ve kurulufllar, bankalar, risk sermaye

kurulufllar, melek yatrmclar ile iletiflim ve balant kurmay salayan detayl
plandr (TSAD, 2009 S.185-188).
fl plan hazrlanrken birden farkl yntem uygulanabilir. Her yntem iin farkl admlar tasarlanabilir. En genel anlamda flu admlar uygulanr:
fl plan, ifl stratejisi;
Bu strateji ile vizyon, misyon, ksa ve uzun vadeli hedefler bu hedeflere
ulafltracak programlar sralanr. Bu alflmada ifl plannn temelini oluflturan
2-3 sayfalk strateji belgesidir.
fl plan hazrlk alflmalar;
fl plan ne kadar ayrntl olacak, kimlere sunulacak, kimler hazrlayacak, ne
kadar zamanda tamamlanacak gibi n alflmalardr.
fl plannn sistematii oluflturulur;
fl plannda ana bafllklar, alt bafllklar oluflturulur. Genellikle flu bafllk bulunur:
Girifl
zet
Firma bilgisi
fl yapfl ortam(PEST analizi yaplr)
Firmann durum analizi, (SWOT analizi)
Firmann rekabet analizi, (GZFT analizi)
Pazar analizi
Pazarlama plan
retim plan
Ynetim plan
Finansal plan
Sonu.
fl plan bafllklardan sonra yazlmaya bafllanr.
Yazlan plan deerlendirilmek zere yneticilere, paydafllara, uzmanlara sunulur. neriler dorultusunda deifliklie urayarak son halini alr. fl planlarnn alnmasn nlemek iin telif hakk alnabilir.
fl Fikrini Uygulama Sreci (Yatrm, Piyasaya kfl,

lme, Deerlendirme, renme, Tekrar Arama)
Bu srete ifl fikri iin yaplan ifl ve eylem plan uygulamaya konulur. Yatrm harcamalar bafllar. flletmeyi kurmaya alflan, ifl fikrini yatrma dnfltrmeye alflan
giriflimci, bunu yaparken srekli ifl planna ve eylem planna bakar. Binalarn yapm, donanmn yerlefltirilmesi, kullanlacak teknolojinin satn alnmas, montaj alflmalar, szleflmelerin, eitimlerin uygulanmas bu srete yaplr. Giriflimci ifl fikri iin resmen ilk kez harcama yapmaya bafllamfltr.
fl eylem plannn, yazld flekilde uygulamaya konulmas esastr. Denetleme
ve zamanlama izelgesi ile planda ngrld flekilde harcamalarn yaplp yaplmad izlenir. Bu aflamada yaplan harcamalar genellikle deiflmez (sabit) giderlerle ilgilidir. En ok zamann ve parann harcand sretir. Yatrm srasnda beklenen ya da beklenmedik teknik, ekonomik vb. sorunlara karfl hazrlkl olmak gerekir. Bunun iin sorun giderme alflmalar yaplmaldr. Bu durum doum sancs gibidir. Btn abalar doumun salkl olmas iindir. Anne doumu salkl atlatmal, ocuk salkl domaldr.
47
48
Bu srecin son aflamas ifl fikrinden gelen rnn deneme retiminin yaplmasdr.
Ama, ifl planna uygun nitelik, nicelik ve maliyet bakmndan uygunluu aranmaktadr.
Bununla iflletmeye geifl bafllamfltr. flletmeye geifl iin iflletme sermayesi kullanlr.
Otomobillerin alflmas ve yrmesi iin kullanlan yakt gibidir. Bylece piyasaya kfl gereklefltirilir. Ama her fley bitmifl deildir. Piyasaya kflta yeni rnn, hizmetin
ve srecin pazarda baflarl ve baflarsz olma durumuna yani performansna baklr. Sonuta her iki durum da deerlendirilir. Baflarl ise neden baflarl, baflarsz ise neden
baflarszdr. Her ikisinin de nedenleri bizim iin bundan sonraki, yeniden bafllayacak
sreler iin nemlidir. Burada basit sulamalarn tesine gidip sorunlar ortaya koymal, analitik olarak incelemeli ve geri bildirim fleklinde deerlendirme sistematii kurabilmelidir. Hi flphesiz burada da hata kltr devreye girmektedir. Hata da bir deer olarak alglanmaldr. Hatalardan gereince yararlanrsak gelecekteki ifl fikirleri iin
nemli bir girdi olarak kullanlabilir.
Bu srete renme ve deerlendirme iin beyin frtnas, befl niin analizi, kavram haritas, kyaslama ve proje sonras deerleme gibi analiz ve teknikler kullanlr.
fi FKR
fl fikri iflletmenin
kurulufluna iliflkin ilk
admdr.
Yeniliki flirketler
baflkalarnn korkularn
kra evirenlerdir.
fl fikri, iflletmenin ilk adm ve bafllangcdr. fl fikri insan odakldr. nsanlarn eflitli ihtiyalar ve sorunlar vardr. nsanlar sorunlarn zdke, ihtiyalarn giderdike hayatlar kolaylaflr. Karfllanamayan ihtiyalar, zlemeyen sorunlar insan hayatn zorlafltrr. nsan hayatnn kolaylaflmas belli bir refah seviyesi ortaya
koyar. nsanlarn ihtiya ve sorunlarnn her zaman deiflen nem sras vardr.
nk teknolojik, ekonomik, toplumsal, kltrel gibi deiflimler bu sralamay da
deifltirir. flte bu deiflimden kaynaklanan sralama frsatlar, frsatlar da ifl fikirlerini ortaya karr. O halde ifl fikirlerini bulmak iin deiflimle ilgili sinyalleri alglamak ve anlamak bundan frsatlar yakalamak, frsatlar da ifl fikrine evirmek gereklidir. Srekli evrim iinde olan sektr ve pazarlar, giriflimciler ve iflletmeler anlayamad veya onlara cevap veremedii durumlarda frsatlar karmaya bafllarlar.
Deiflimin nereden geldiini bilen, frsatlar ve dalgay tm rakiplerinden nce fark
eden giriflimciler, geliflen ihtiyalar da herkesten nce yakalamfl olacaklardr. Hi
flphesiz trendlerin de iinde bulunduu bu durum herkes tarafndan kolayca fark
edilemez. Bu durumu ngremeyen giriflimcilerin yaptklaryla mflterinin beklenti, istek, ihtiya ve sorunlar farkl olacaktr. Giriflimciler iin esas aranan fley kendilerinin yapmak istedii fley ile mflterinin istediklerinin ayr olmas hatta giriflimcinin yapmak istediklerinin mflteri beklentilerini aflmasdr.
Hi flphesiz her frsat belirli seviyede riskleri de ierir. Her giriflimcinin risk alma yelpazesi farkldr. Bazen risk doru llememifl de olabilir. flte burada baflkalarnn risk alamamaktan korktuu bofl pazarlar risk alabilen dier giriflimciler tarafndan kra dnfltrlr. Nitekim Yeniliki fiirketler adl kitabn yazar Mc Forland, yeniliki flirketlerin en byk zelliinin Baflkalarnn risk almaktan korktuu bofl pazarlar kra dnfltrebilmeleri olduunu ile srmektedir. Bu bofl pazarlar byk iflletmelerin ilgilenmedikleri pazarlar da olmaktadr.
fl fikri olarak retilen her rn ve hizmet mutlaka bir ihtiyac giderir, bir sorunu zer. Eer bir rn ve hizmet ihtiya gideriyor, sorun zyorsa faydaldr.
Burada bahsedilen fayda iktisat teorisinde bahsedilen faydadr. Zaten fayda, iktisat biliminde, Mallarn ve hizmetlerin gereksinme ve istekleri giderme zelliine
yarar denir. (Karalar, 2009,s.8) fleklinde tanmlanmfltr. retilen mal ve hizmetlerin salayaca fayda hem mflteri iin hem de giriflimci iindir. Giriflimcinin de ihtiyac kr etmektir. O halde ifl fikri flu kriteri salamaldr:
49
1. Mflteriye bir fayda salamal

2. Rekabet avantaj getirmeli
3. Paydafllarmza ve bize bir kazanm getirmeli
Ayrca ifl fikrine flu soru da sorulabilir:
1. Mflteri bunu talep edecek mi?
2. Bunu retebilir miyiz?
3. Bundan para kazanacak myz?
SIRA
SZDE
Baflarl olma potansiyeli olan bir ifl fikrinin herhangi bir ifl fikrinden
fark
nedir?
fl fikirleri mflterilerin gnmzde ve gelecekteki ihtiyalarna cevap vermeli

D fi N E L M
ve sorunlarn zmelidir. Bu durumda ifl fikri bulmak iin ihtiyalardan ve sorunlardan hareket etmelidir. Bunlar da sadece tketicilere sorarak renmek mmS O Rifade
U edemeyekn deildir. Mflteriler gerekten bilmeyebilirler ya da kendilerini
bilirler. Bunun iin mflterilerin i grsnden yani mflterinin sylemekte zorlanaca istek, ihtiya ve sorunlarn anlayabilmeyi salamak gerekmektedir.
Bunun
DKKAT
iin yeniliki firmalar mflteriyle yaflamak, mflteriyle alflmak gibi mflteri yaknlk programlar uygulamaktadrlar. Bu konuda elemanlar yetifltirmektedirler. AyrSIRA SZDE
ca ak inovasyon, birlikte tasarm gibi programlar kullanlmaya bafllanmfltr. Bunlar yapmakla herkesten nce mflterinin deiflen ihtiya ve isteklerini yakalayp ifl
fikrine dnfltrmeyi amalamaktadrlar. Bylece farkll daAMALARIMIZ
yakalamfl oluyorlar.
Pazarlama gurusu Martin Lindstram: Sonuta pazar arafltrmalarnda tketicilere
sorular sorarak gerekleri renmek pek mmkn deildir. der. Bunu sylerken
tketicilerin yalan sylediklerini deil gerek ihtiyalarn bilmediklerini
K T A P kastetmifltir (Capital,(Ocak 2008), s.91).
Son yllarda globalleflmeyle birlikte en iyi ifl fikirleri, global pazara hitap eden
rn ve hizmetleri barndranlar olmaktadr. Bu nedenle btn
tketiT E L dnyadaki
EVZYON
cilere deer sunabilecek, rekabet edebilecek fikirlerin baflar potansiyeli yksek olmaktadr. Apple Steve Jobsla birlikte yaratan Steve Vozniak: Aklmda her zaman
herkesten farkl ne yapabiliriz sorusu var. der. Teknolojiden ziyade insana daha
TERNET
yakn durarak, baflary Problem yaflayan insanlar varsa ortada Nfrsatlar
da vardr.
anlayfl ile yakalamfltr.
yi dflnlmfl ve iyi ifl plan yaplarak sunulmufl ifl fikirleri, her zaman kendini
finanse edecek yatrmcsn bulmufltur. Gl ngrlerle yaratlan ifl fikirleri daima
melek yatrmclar ve risk sermaye flirketlerini kendilerine ekmesini bilmifltir. Bunun yannda potansiyel baflars ve performans dflk ifl fikirleri uygulansalar da
mrleri ok ksa olmaktadr. Gary Hamala gre her yl piyasaya 30 bin yeni rn
kmakta %90 baflarl olamamakta ancak geri kalan baflary yakalayabilmektedir.
Pek tabi baflarsz olan geri ekilmektedir (Capital (Kasm 2007) s.176). Buna da delist etmek denmektedir. Baflarl rnlerin temelinde de rn inovasyonunun yatmakta olduu kabul edilmektedir. Bu nedenle de yeniliki flirketler, srekli ve srdrlebilir ifl fikirleri retmek iin ierden ve dflardan katlmclar dahil eden kalc inovasyon sistemleri kurmaktadrlar. Bunlar rnde olduu gibi dier alanlarda
da yaratc ifl fikirleri retmektedirler. Bu organizasyonel tasarm gn getike artmaya bafllamfltr. Bunun da en byk nedenlerinden birisi rekabet basksdr. Bilindii gibi rekabetten kaabilmenin en iyi yolu farkl olmaktr. Farkllk, yaratclkla kazanlan fleydir. Yaratcln da inovasyonla sonulanmas gerekmektedir. Bu nedenle yeniliki firmalar birbirine benzemek yerine farkllaflarak gl olabilmifllerdir.
Buna mavi okyanus stratejisi denmektedir. Bu strateji rakiplerle arpflarak, mca-
SIRA SZDE
Mflteriyi anlamak iin ona

D fi N E L M
olabildiince yakn olmak
gerekmektedir.
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Problem varsa frsat vardr.
TELEVZYON
NTERNET
Mavi okyanus stratejisi yeni
pazarlar yaratp youn
rekabetten syrlmay
ngrr.
50
Deer kavram fiziksel,

duygusal, entellektel ve
ruhsal unsurlar iinde
barndrmaktadr.
dele ederek galip gelmek deil ekiflmesiz pazar yaratarak hi kimsenin olmad
pazarlara girerek rekabetten uzaklaflmay temel alr. nk bu tr firmalar frsatlar maksimum dzeye karmfl riskleri minimum seviyeye indirmifl olurlar (Kim,
Mauborgne, (2006), s.2). Maksimum seviyeye kan frsatlardan da ifl fikirleri karrlar. Btn bunlar firmalarn pazar snrlarn krarak yeni pazar yaratma, sebep
sonu iliflkisine dayanmaktadr. Temelinde de inovasyon bulunmaktadr. novasyonun yapld her yerde mutlaka yeni ifl fikri vardr.
fl fikirlerinin zellikle rn ve hizmetlerde yaplacak inovasyonlarn nerelerde
yaplmasnn daha iyi olacan deer kavramyla aklamak daha uygun olacaktr. Gnmzde mflteri davranfl ve zelliklerinin hzla deiflmesi, hedef mflterimizi de deifltirmifltir. rettiimiz rn ve hizmetin objektif ve subjektif olarak iki
deeri vardr. Bu deeri rn ve hizmeti satn alacak mflteriler belirlerler. Tketicinin verdii deerle bizim verdiimiz deer farkl olabilir. Objektif deer, bir mal
ve hizmetin iindeki isel deerden yani maliyetle oluflur (KIRIMLI, (2006),s.1619). Ayrca bu rnn yannda tasarm, marka ve dier eklenmifl hizmet ve zellikler varsa bunlar da subjektif deeri oluflturur. Subjektif deer insandan insana
farkllk gsterir. rnde yaplacak farkllk objektif deerle ilgili olabilecei gibi
subjektif deerle de ilgili olabilir. Tketici rn ve hizmeti satn alrken sadece
objektif deere deil, onun kendisine salad fiziki, duygusal, entelektel ve ruhsal beklentilerine yani subjektif deerine de bakar. Farkllk daha ok subjektif deerle ilgilidir. fl fikirlerinin odaklanlaca alanlar buralarda daha oktur. Mflteriye rn deil fayda satlmaktadr. Mflteri de rne deil salad faydaya deme
yapmaktadr.
Drt temel deer unsuru bulunmaktadr. Bunlar, fiziksel (kolaylk, gvenlik, rahatlk, hayatta kalma,...), duygusal (iyi hissetme, tannma, stat, ait olma, bireysel
kimlik ....) entellektel (bilgi, takdir, kalite, mkemmeliyet, etkinlik, verimlilik, renme...) ve ruhsal (ruhsal geliflim, yaratclk, toplumsal bilin, huzur, zgrlk,
drstlk...) unsurlardr. Hangi hedef mflteri kitlesini ngrmflseniz ve bunlar
iin hangi deer unsurlar uygunsa ifl fikri olarak dflndnz rn ve hizmetlerin de o deerleri sunduuna dikkat etmek gerekmektedir. Elbette bunlar da
mflteri deneyimine evirmek gerekmektedir. Buna da mflteri deneyim inovasyonu denmektedir.
novasyonun olduu her yerde ifl fikri, yeni ifl fikrinin olduu her yerde de inovasyon vardr.
fi FKRLERN YARATMAK
Yeni ifl fikirleri yaratcl gerekli klar. Peki herkes yeni ifl fikirleri yaratabilir mi?
Bu sorunun flimdilik ok net cevab verilememifltir. Ancak yaplan arafltrmalara
gre yaratc dflnce yeteneinin te biri insanolunun genlerinde bulunmaktadr. Dier te ikisi de nce bunun farkna varmak, pratik ve denemeler yapmak
fleklinde ortaya kmaktadr (Clayton, Christensen ve Kagermann,(2010), s.124126). Bu yolu izleyerek yaratclklarn kazanan giriflimciler ifl fikirlerini bulurken
de yaratc yetenek ve becerilerini kullanmaktadrlar.
liflkilendirme
Rnesans akmn
bafllangcnda Medici Etkisi
byk nem taflmaktadr.
Farkl paralar bir araya getirebilme olarak nitelendirilebilir. Rnesansta olduu gibi
farkl insanlarn aralarnda gl iliflkiler ve balar kurmasyla, farkllklarn kefliflmesi, yeniliklerin ortaya kmasn salamfltr. O dnemde Floransada Medici ailesi bilim insanlar, flairler, ressamlar, filozoflardan oluflan farkl insanlar bir araya getirmifl
51
yaratclkta patlama yaflanmfltr. Buna medici etkisi de denmektedir. Bu olay Rnesans devrini bafllatmfltr.
Denemelerimiz ve girdilerimiz ne kadar farkl ve zenginse iliflki potansiyelimiz
o kadar fazladr. Farkllk kltr geliflmifl toplumlarda inovasyon ve yeni ifl fikirleri dierlerine gre daha fazla grlr. Farkll ykclk ve kt alglayan toplumlarda ise bunlar daha azdr. Oralarda farkllk deil benzemek, tek tiplik geerlidir. Bu da taklitilii, taklitilik de rekabeti younlafltrmaktadr.
Sorgulama
Ynetim gurusu Peter Drucker sorgulama ve sorular konusunda, flin en etrefilli
ve nemli taraf, doru cevaplar bulmak deil doru sorular bulmaktr. der.
Genellikle Neden Olmasn?, olursa ne olur? gibi sorular sk sorulur. Tata Grup
Baflkan Ratan Tata alflt inovasyoncu giriflimciler iin flunu syler: Onlar hi
statkoyu ykmaktan korkmazlar, ona tahammlleri yoktur. Dnyay nasl deifltirebileceklerini dflnrler. En ok da Eer bunu yapsaydk ne olurdu sorusunu
sormaktan hofllanrlar.
Sorgulamada ztlklar da sk kullanlr. Roger Martin, inovasyoncu dflnrlerin kafalarnda srekli birbirinden tamamen zt iki fikri ayn anda tutabildiklerini,
iki zt fikirden de iyi bir sentez retebildiklerini syler.
Giriflimcilikte en nemli
sorulardan birisi Neden
olmasn? sorusudur.
Gzlemleme
Olaylar ve potansiyel mflterileri dikkatlice inceleyerek onlarn ihtiyalar ve sorunlar, bunlar giderecek rn ve hizmetleri kolayca bulabilmektedirler. Intuitin kurucusu Scott Cook eflinin, aile btesini karrken zorlandn ve boufltuunu gzlemifl ve finansal yazlm paketi olan Quicken fikrine karar vermifltir. Cook bu konuda flunu sylemektedir. Yeni ifl fikirlerinin domasna neden olan srprizler genellikle dier insanlar alflrken ve kendi gndelik yaflamlarn srdrrken izlemekle ortaya kar sonra flu sorular sorar. Neden bunu yapyorlar ki? Bu size hi
mantkl gelmez. Sonuta da Cook ev finansman yazlm pazarnn yzde 50sini
ele geirmifltir.
Rotan Tatann dnyann en ucuz arabasn yaratma fikri, yamurlu bir havada
drt kiflilik bir ailenin bir bisiklet zerinde gidiflini gzlemesinden sonra ortaya kmfltr. fl fikri retmek iin mflterilerin, tedarikilerin ve dier firmalarn davranfl
kalplarndaki kk ayrntlar byk bir dikkatle, sabrla ve srekli incelemek yani analitik yntemle bunu yapmak gerekmektedir.
Deneyler Yapmak
novasyoncu giriflimciler prototip yaparak srekli denemeleri, bilim insanlarnn deneylerine benzer. Esasnda ifl fikri bilimdeki nerme ve varsaym gibidir. Giriflimci
bu varsaymn deney yaparak yani denemelerle gereklefltirmeye, ispat etmeye alflr. Bunun iin ok deney yapar. Deneylerinde srekli hata bulan Edisona: stat
hep hata yapyorsun ne zaman doruyu bulacaksn? diye sorarlar. Edison Baflarsz olmadm. Sadece flimdilik ifle yaramayan 10 bin yntem buldum. der.
fl fikirleri bulan giriflimcilerin iyi bir gzlemci olduklar grlmektedir. Yaplan
arafltrmalara gre bir insan ne kadar ok lkede yaflamflsa inovatif ifl fikri retme
konusunda daha becerilidir. Bu da gzlemin ifl fikri oluflturmadaki neminin bir
gstergesi olarak alglanabilir.
novatif giriflimciler, sabrla

denemeye devam eden,
hatalarndan renen
bireylerdir.
52
Alar Kurmak
Yeni fikirler daha nce
ortaya atlmfl fikirlerin
zerinde ykselir.
Giriflimciler, farkl zelliklere sahip kiflilerin oluflturduu alara girerek yeni perspektifler kazanrlar. Onlar farkllklar, eflitli boyutta ve zellikte kurduklar alarla kastl ve bilinli olarak yakalamaya alflrlar. Adeta farkllklar ararlar. En son
fikirleri, tutkular, projeleri bir araya getirmek iin akademisyen, giriflimci, sanat,
sporcu ve politikaclar bir araya getiren Davos gibi fikir festivalleri, giriflimciler iin
nemli platformlardr. Bylece giriflimci, ifl fikri yaratabilmek iin alar kullanarak
girdilerini farkllafltrmak ve artrmak istemektedir. Pek ok fikir kendinden nce
sylenmifl fikirlerden beslenmektedir. Her fikir kendinden sonraki fikirleri de besleyecektir. Bu da fikirlerin birbirinden haberdar olmasna baldr. Alar da bunun
gerekleflmesini salarlar.
53
zet
N
A M A
N
A M A
fl modeli kavramn betimlemek ve ifl modeli oluflturma aflamasnda cevap aranan sorularn ieriklerini aklamak.
Her baflarl iflletmenin temelinde baflarl bir ifl
modeli vardr. fl modeli kabaca baflars kantlanmfl bir ifl yapfl flekli olarak tanmlanabilir. fl
modeli iflletmenin temel amalarndan bir olan
srdrlebilir krlla nasl ulafllacann ifadesidir. fl modeli, eflitli retim faktrlerini uygun
bileflimde bir araya getirerek mflteriye deer yaratacak flekilde ynlendirmenin yolunu gstermektedir. fl modeli iflin bir sistem olarak nasl ifllediini gstermektedir. fl modeli taklit edilebilir. Bu nedenle ifl modelleri yaratc bir flekilde
tasarlanmaldr. fl modeli tasarlanrken mflteriler, deer retme, farkllaflma ve kapsam gibi unsurlara iliflkin eflitli deerlendirmeler yaplr. fl
modeli dahilide iflletme mflterilerini betimler,
rekabette ne kmak iin hangi stratejileri uygulayacana karar verir. fl modeli ayrca mflteriye
salanmas planlanan faydann ve bu faydann
nasl salanacann da betimlendii platformdur. kaynak ve dfl kaynak kullanm da yine ifl
modeli kapsamnda ele alnan konulardandr.
fl modeli bileflenlerini ifade etmek.
Her ifl modelinin birbiriyle iliflki iinde bulunan
ve birbirini desteklemek zere tasarlanmfl drt
bilefleni vardr. Bu bileflenlerden ilki Mflteri Deer nermesi (MD)dir. flletmeler mflterilerin
var olan sorunlarna zmler retirler. Bu zmlerlerden mflteriler fayda elde ederler. Mflteriler elde ettikleri bu fayda karflsnda belli bir
maliyete katlanmaktadrlar. Bu maliyet de o fayday salayan rnn fiyatdr. Faydann fiyata
blnmesiyle mflteriye salanan deere ulafllr.
fl modelinin ikinci bilefleni kr formldr. flletmeler hedef mflterilerin satn alabilecei fiyat
seviyelerinde, uygun maliyetli rnler retmeli
ve bu flekilde kendilerine srdrlebilir gelir salamaldrlar. fl modelinin nc bilefleni kilt
kaynaklardr. Bilindii gibi iflletmeler ve zellikle de giriflimciler eflitli kaynaklar kullanarak mal
ve hizmet retirler. Bu kaynaklar insan, teknoloji, eflitli hammadde ve yar-mamuller, bina, tesis
ve ekipmanlar, halkla iliflkiler ve dier iletiflim
kanallar, ittifaklar ve markalar olarak sralanabilir. fl modelinin drdnc ve son bilefleni ise kilit srelerdir. flletme, iinde belli sreleri barndran bir sistemdir. Bu srelerin bazlar operasyonel bazlar ise idaridir.
N
A M A
N
A M A
fl modeli inovasyonu kavramn tanmlamak ve

bu kavram rnekler yardmyla aklamak.
fl modeli inovasyonu radikal deiflimi gerektirir.
Belli bir endstrideki geleneksel ifl yapfl tarzlarn kkten deifltiren giriflimler, ifl modeli inovasyonu olarak nitelenir. Yeni ve farkl ifl modeli
inovasyonlar, rn inovasyonuna gre nemli
bir potansiyel ihtiva etmektedir. rnler zamanla demode olabilir. evresel tehditler ifl modellerinin demode olmasna neden olabilir. Bu gibi
tehdit alglarnn ykseldii durumlarda iflletmeler, bu ataleti eflitli inovatif taktiklerle aflmaya
alflrlar. flte iflletmeleri bu gibi kmazlardan
kuratabilecek en nemli strateji ifl modeli inovasyonudur. fl modeli inovasyonunda baflary yakalamak iin flletmeler ncelikle var olan ifllerini olduka iyi bilmeli ve daha sonra insanlarn
nne iddial nerilerle kabilmeldirler.
Giriflimcilik srelerini ifade etmek.
Belli bir ifl fikrini somut bir ifle dnfltren srece giriflmcilik sreci denilmektedir. Bu sre belli bir zamana yaylmfl, birbiriyle balantl eflitli
alt sreleri iermektedir. Giriflimcilik sreleri
temelde drt alt sreten oluflur. lk aflama ifl
fikirlerinin aranmas srecidir. Bu sre bir hayalle bafllar ve devamnda hayaller ifl fikirlerine
dnflr. Bu aflamada yaratclk potansiyeli sonuna kadar kullanlr. Fikir retimi aflamasnda
fikirlerin olgunlaflmfl, tam ve hazr fikirler olmas beklenmez. Her fikre eflit flans verilir ve bir
sonraki aflama olan seme srecine aktarlr. Ortaya kan fikir havuzundan uygulanabilme olana olan fikir veya fikirler seilir. Bu seimde giriflimcinin alabilecei riskin seviyesi nemli rol
oynar. fl fikirlerinin deerlendirilmesi aflamasnda disiplinler aras ekiplerin grfllerinden faydalanlmaldr. Seim aflamas tamamlandktan
sonra sra uygulamaya hazrlk srecine gelir. Bu
srete ncelikle ifl plan hazrlanr. fl plan uy-
54
gulama, esnasnda karfllafllmas muhtemel sorunlarn nne gemek asndan olduka yararl bir uygulamadr. fl plan ayrca bir eylem plan da ierir. Eylem plan ifl plannda yer alan ifllerin kim tarafndan, ne zaman yaplacana iliflkin bilgiler ierir. Bu planlama aflamasnn ardndan ifl ve eylem plan uygulamaya konur. Bu srele birlikte hayalle bafllayp fikre dnflen bir
mal veya hizmetin deneme aflamasna ulafllmfl
olunur. Deneme aflamas bir eflit geri bildirim
mekanizmas niteliindedir. Bu geri bildirimler
sayesinde gerekli dzeltmeler yaplr ve sre
sonlandrlmfl olur.
N
A M A
Yaplabilirlik (Fizibilite) alflmasn, alt bileflenlerini de ierecek flekilde ifade etmek.

Daha nce belirtildii gibi giriflimcilik sreleri ifl
fikirlerinin retilmesiyle bafllar ve uygun ifl fikirlerinin seilmesiyle devam eder. Bu uygunluun
belirlenmesinde baflvurulan en nemli lt yaplabilirlik veya bir baflka deyiflle fizibilitedir. Yaplabilir olarak nitelenen bir fikrin daha ileriki
aflamalarda uygulanabilmesi iin engel olmad
anlafllr. fl fikirleri iin bir test niteliindedir. Yaplabilirlik alflmalarnda genellikle pazar, teknoloji, finansman, rgtsel ve yasal konular ele
alnr ve ifl fikirleri bu alardan deerlendirmeye
tabii tutulur. rnn sunulmak istendii pazarn
bykl ve var olan talep, rnn retimi iin
gerekli teknolojik altyap, rnn retimi iin gerekli olan sermaye, kurulmas planlanan iflletmeye iliflkin rgtsel konular ve rnle ilgili eflitli
yasal kstlar bu aflamada detayl olarak incelenen
baz boyutlardr. Yaplabilirlik alflmalar sonunda ifl fikri uygulanabilir bulunup ilerki aflamalara
geilir veya tersine ifl fikri uygun bulunmayp bu
konuda daha fazla ileri gidilmemesine karar verilebilir.
N
A M A
N
A M A
fl fikri kavramn tanmlamak.

fl fikri iflletmenin ilk adm, bafllangcdr. nsanlarn eflitli sorunlar ve ihtiyalar vardr. Bu sorunlar insanlarn hayatlarn zorlafltrmaktadr. fl
fikirleri insanlarn bu zorluklarn gidermeye
odaklanmaktadr. Bu zorluklar herkesten nce
fark edip, zm retebilen iflletmeler rekabette
ne karlar. Bu nedenle iflletmeler evrelerindeki deiflimlere duyarl olmal ve evrelerini dikkatli bir flekilde izlemelidirler. evreden aldklar sinyalleri kendi ilerindeki yaratc fikir retim
ortamyla birlefltirip yaratc zmler retebilirler. flletmeler bu zmlerin ticarilefltirilmesi aflamasnda cesur davranmal ve optimum dzeyde
risk alabilmelidirler. Optimum risk ise iflletmeden iflletmeye, sektrden sektre deiflim gstermektedir. fl fikri belli bir fayda salamal, rekabet avantaj getirmeli ve ayn zamanda mflteri
tarafndan talep edilmeli, retilebilir olmaldr.
eflitli ifl fikri yaratm yntemlerini aklamak.
Yeni ifl fikirleri yaratcl gerekli klmaktadr.
Yaratclk ise belli oranda kaltsal olsa da belli
yntemlerle tetiklenebilecek bir yetenektir. Bu
yntemlerden biri iliflkilendirmedir. liflkilendirme farkllklar arasnda ortak ynler bulma, baflkalarnn fark edemedii balantlar kurabilme
yeteneidir. Bu balamda disiplinler aras takmlarn iflletme iinde varl olduka nemlidir. Bir
baflka yntem, sorgulamadr. Sorgulayabilen birey doru sorular sorar. Doru sorular bizi doru yantlara gtrr. Yaratc ifl fikirleri iin gzlemleme potansiyeli yksek olmaldr. Alglar
srekli ak bireyler ve flirketler frsatlar dierlerinden nce grp, bunu yaratc bir biimde zebilirler. Bilim deneyle bafllar. Bilim adamlar
hipotezleri dorulamay deil, yanlfllamay ama
edinirler. Giriflimciler de hatalarndan dersler karr, ayn hatay tekrar yapmaz ve bu durum onlar yaratc klar. fl dnyasnda bireylerin ve iflletmelerin gc, iinde yer aldklar alarn gcyle doru orantldr. Bu alar giriflimcileri besler, yaratc potansiyellerini aa karr.
55
Kendimizi Snayalm
1. Baflars kantlanmfl bir ifl yapfl flekli olarak nitelenen kavram afladakilerden hangisidir?
a. fl Fikri
b. Mflteri Deer nermesi
c. fl Modeli
d. Giriflimcilik Sreleri
e. Yeniliki Giriflimcilik
2. Afladakilerden hangisi herhangi bir ifl modelinin
kilit kaynaklar arasnda yer almaz?
a. rnler
b Tesisler
c. Ekipmanlar
d. dari Sreler
e. Markalar
3. Endstrilerin kurallarn deifltiren, radikal inovasyon tr afladakilerden hangisidir?
a. fl Modeli novasyonu
b. rn novasyonu
c. Hizmet novasyonu
d. Sre novasyonu
e. rgtsel novasyon
4. Afladakilerden hangisi ana giriflimcilik srelerinden biri deildir?
a. fl fikrini uygulama
b. fl fikrini seme
c. fl fikrini uygulamaya hazrlama
d. fl fikirlerini arama ve bulma
e. fl fikirlerini yenileme
5. Her hangi bir ifl fikrini ifle dnfltren srelere ne
ad verilir?
a. Giriflimcilik Sreleri
b. dari Sreler
c. Operasyonel Sreler
d. Mali Sreler
e. Analiz Sreleri
6. Afladakilerden hangisi ifl fikirlerini arama ve bulma

konusunda yneticilerin ihtiya duyaca tekniklerden
biri deildir?
a. GZFT Analizi
b. ngr ve Yol haritalar
c. Senaryo Analizi
d. Sre Analizi
e. Bte Analizi
7. Afladakilerden hangisi yaplabilirlik (fizibilite) alflmalar kapsamnda yrtlen arafltrmalardan biri
deildir?
a. Pazar arafltrmalar
b. Teknolojik arafltrmalar
c. Finansal arafltrmalar
d. Yasal arafltrmalar
e. Ticari arafltrmalar
8. Afladakilerden hangisi ifl plannn temel zelliklerinden biri deildir?
a. Gl varsaymlara dayanmas
b. Kantlarla desteklenmifl varsaymlar olmas
c. Genifl kapsaml olmas
d. Giriflimciye objektif ve elefltirel bakfl salayan
bir dokman olmas
e. Giriflimcinin dfl evreyle iletiflimini kolaylafltran
bir dokman olmas
9. Afladakilerden hangisi baflarl bir ifl fikrini sradan
bir ifl fikrinden ayran zelliklerden biri deildir?
a. Mflteriye fayda salar
b. Rekabet avantaj getirir
c. Paydafllara ve iflletmeye kazan salar
d. flletme tarafndan arz edilir
e. retimi grece kolaydr
10. Farkl paralar bir araya getirme yoluyla yeniliki
ve yaratc fikirler yaratmaya ne ad verilir?
a. Sorgulama
b. Gzlemleme
c. Deneyler Yapma
d. liflkilendirme
e. Alar Kurmak
56
Okuma Paras
BAfiARILI BR GRfiMCLK HKAYESNN
BAfiKAHRAMANI:
HSEYN ZER
Hseyin zer Trk yemeinin sadece kebaptan ibaret
olmadn gstererek yurtdflnda byk baflarlara imza atan nemli bir giriflimcidir. Tokatn bir kynde
dnyaya gelen Hseyin zer anne ve babasnn ayrlmas zerine dedesi ile yaflamaya bafllamfl, ailevi sorunlar sebebiyle eitim alamamfl ve kk yaflta alflmak zorunda kalmfltr. Kyde kei obanl yaparken
okuma yazmay kendi abalar ile renen zer, ald
bor para ile 11 yaflnda Ankaraya kamfltr. Ankarada
akmaklara benzin doldurmaktan bulaflkla pek ok
kk ifl yapmfl, terziden pastaneye birok yerde alflmfl, ok zor flartlarda barnmfltr. Kmrlkte yaflamak
zorunda olduu bu gnlerde bulduu kitaplar okuyan
ve fliir yazan zer kendi deyimiyle dnyann farknda
olmak iin yabanc dil renmeye karar vermifltir. 15
yaflna geldiinde artk Ankara zere dar gelmeye bafllamfltr ve stanbula yerleflmifltir. Burada ufak tefek ifllerde alfltktan sonra Yakackta inflaat halindeki bir
lokantada kendine ifl bulmufltur. Aslnda zerin lokantacla geifli biraz da yiyecek-yatacak bir yere kavuflma isteiyle olmufltur. ki sene alflt bu et restorannda flef komilie kadar ykselmifl, bu arada kazand
parayla kendine bir ngilizce retmeni tutmufltur. flten
vakit bulduka lokantann arka masalarnda ngilizce
alflan zerin hayalleri hep byk olmufltur. Daha ok
gezmek, daha ok grmek, daha ok okumak, daha
ok bilmek iin Trkenin dflnda bir dil bilmesi gerektiine inanmfltr. Patron olunca sekreterinden gizli yazaca fleyler olur diye daktilo kursuna gitmifl, ehliyet
alabilmek iin ilkokulu dflardan bitirmeyi de ihmal etmemifltir. Askerliini yaptktan sonra iindeki okuyup
her fleyi sorgulamak isteiyle kartpostallarda grp tutku halinde aflk olduu ngiltereye gitmeye karar vermifltir. Yeterli paras olmad iin Londraya otobsle
gelen zer ilk ifl olarak bodrumunda yatt bir kebapda bulaflklk yapmaya bafllamfltr. Hem meslein
pf noktalarn, hem de ticareti renmeyi kafasna koyan zer burada 3 yl alfltktan sonra Londrann gbeindeki Mayfair adl ngiliz lokantasna flef olarak
girmifltir. Bu arada iyi para kazanmaya bafllamfl ancak
kazand paralar kendi eitimine harcamaktan ekinmemifltir. Bu dnemde nl restoranlara gidip, yemek,
meze ve ikileri renmek, nasl yenip iildiini grmek iin ok para harcamfltr. ngilizceyi doru bir flekilde renebilmek iin dil okuluna devam ederken
geceleri kitaplar stnde uyuduu gnleri hi unutma-
maktadr. alflkanl ve azmiyle ksa srede ykselmifltir. fli konusundaki hrs sayesinde iflyeri sahibi yafll kadn, restoran satma isteini ilk olarak zere amfltr. Bu dnemde yeterli paras olmayan ama ykselme hrs olan zer, eski ustas ve bir bankadan ald
ufak bir krediyle flimdi yaflad Londrann sekin semtlerinden Mayfairde eskiden alflt lokantay satn almfltr. Kebapyken tanflt bankac kredi talebiyle gelen zere; Sen yle baflarl olacaksn ki, bir gn bana
ifl vereceksin demifltir. Bylece Londraya geldikten 4
yl sonra merkez Londrada ilk restoran olan masalk minicik lokanta Aspavay amfltr. 30 yl boyunca
ifl yapmamfl, srekli kapanmfl bir restorann kapsnda
kuyruklar oluflturmay baflaran zer Trk yemeklerini
gelifltirerek Trk yemeini kebaplktan restorana evirmifltir. Ekonomik kriz dneminde restoranlara giremeyen, sandvi yiyen tketiciler iin salkl ve ekonomik yemeklerin yapld, fiyat da mflterilerin belirledii yeni kafeler amfl, yeni tatlar ortaya koymufltur.
eflitli saldrlarn olduu o dnemde bykelinin gvenle yemek yiyecei bir yer olmas iin restoran camlarn kurflun geirmez yaptrmfltr. Bulunduu yerin
profilini dzelten bir iflletme olarak tarihe gemifltir.
Salkl yemekler yapabilmek iin diyet hocalar tutan
zer tamam sertifikal diyet yemekler yapmaya bafllamfltr. Bylece kafe, restoran, bistro zincirlerinin temelleri atlmfltr. Daha sonra baz sebeplerle kafeleri satmak zorunda kalmfl, flu an sadece restoran alfltrmaktadr. Zamanla restoran saysn ikiye karmfl, var olan
restorannn konseptini deifltirmifl, ifladamlarnn geldii daha flk ve lks bir yer amfltr. Franchising sistemiyle alflmasna ramen, restoranlar birebir ayn deildir. 10u Londrada, 3 Trkiyede, birer tanesi de
Helsinki ve Dubaide olmak zere Sofra ve zer adlarnda 14, Granita adnda ise bir restoran amfltr ancak mesleinde kalite kontroln zor olduunu dflndnden bunlarn bir ksmn kapamfltr.
Menlerinin sadece Londrada deil dnyada birok
yerde kopyaland, nllerinin urak yeri olan restoranlar ile zer Londrann en zenginlerinden olmay
baflarmfltr. zer yllardr Londradaki eflitli sivil toplum kurulufllarna sponsorluk yaparak, Trk ngiliz Ticaret Odasna destek vermektedir. Lokantalarnda Trk
Turizm Brosu Broflrlerine yer veren zer Trk yemeklerini ve Trk misafirperverliini tantmaktadr. Bugn Sofra Grubu Londradaki en iyi 5 restoran arasnda
bulunmaktadr ve Michelin Star Restaurants Guideda
yer alan ilk ve tek Trk restoran nvanna sahiptir. 30
yldr ngilterede yaflayan zerin tm dnyada satlan
Sofra Cook Book adl ngilizce bir yemek kitab bulunmaktadr. Museum of Londonda sesli sunumlarda 2003
ylndan beri konuflmalar ve Londra hakknda hisleri
ziyaretilere sunulmaktadr. Hseyin zer ve giriflimcilik hikayesi hakknda Discovery Channel tarafndan hazrlanan belgesel tm dnyada 60 kadar lkede yaynlanmfltr. ITV tarafndan ekilen baflka bir filmde ise
dnyada seilen 32 kifliden bir olarak projeye dahil olmufltur. zer ve hayat baz renciler tarafndan doktora tezi olarak incelenmifltir. Yannda alflan 225 elemann yarsndan fazlasnn Trk, zellikle niversite
rencileri olduunu syleyen zer, Ben kime ne ikram edersem aflsndan, bulaflksna kadar btn elemanlarm konuklarna istedikleri ikram, asla bana sormadan yapabilirler. Bu dostluk ve dayanflma sayesinde
Sofralarn durumunun ok daha iyi olacana inanyorum. anlayflyla ynetim felsefesini aklamaktadr.
Restoranlaryla bir ressam gibi uraflan zer Trk yemeklerini kendi anlayflna gre yapyor. Bu anlayfl ise
flyle ifade ediyor: Ben Trk yemeklerinin adn deifltirmiyorum ama kendisini deifltiriyorum. Daha dorusu gelifltiriyorum. Trk yemekleri zn kaybetmeden deiflmek zorunda. rnein bir imambayld yaparm, ok beenirsiniz ama hi imambayldya benzemez. fiifl kebab yaparm baylrsnz ama deifliktir. Benim elimin dedii fley deiflir, nk kendi damak tadma gre yemek yaparm. Kendime yaptm yemei
de satarm. Bizim Sofra Restoranlarna Trk ifladamlarnn yan sra yabanclar da geliyor. Biz, Trk yemeini oturup flarapla yiyebileceiniz hale getirdik. Hemen
yalanmaz, rahata gzel bir aflk yemei ya da ifl yemei yiyebilirsiniz. Trk insannn ve Trk mutfann
buna ihtiyac vard, ben buna parmak bastm. Benim
en byk grevim bu oldu. Bunu baflardm iin ngilteredeki Trkler beni ok seviyor. Genler de byk bir
ilgi gsteriyorlar. Para kazanan insanlarn gidecek bir
yeri olmas lazm. Trk lokantalar Trk insannn gerisinde kalyordu, gidecek yer bulamyorlard, flimdi bize geliyorlar.
zer Middlesex niversitesinde konuflmac konuk olarak katld toplantda baflarsnn srrn flyle anlatmfltr: Her zaman karflmdakini anlamaya alfltm.
Kazancm renmek iin harcamadan kanmadm.
Saygya nem verdim. Benim iin para her fley deildir... Baflardaki hedefim de para deil iyi fleyler yaratmak oldu. Yzde 100 drstlk ilkesinden hi bir zaman vazgemedim. htiyac olanlara yardm hi unutmadm. Eskiden olduu gibi flimdi de ihtiyac olanlara
yardm iin alflyorum... ok yoksul olduum zaman
bile var olan paramn bir ksmn kyme gndermek
iin ayrrdm... Sorulan bir soru zerine zer, srek-
57
li glmesini olmas gereken bir miza olarak deerlendirerek, Srekli glmem samimiyetimdendir. Gler
yzl olan insanlar ancak restoran iflletebilir. Restoranlarmda Trk misafirseverliine bir de kendi misafirseverliimi kattm. Bu da mflterilerin ilgisini ekti
tabii diye konuflmufltur.
Hseyin zer gelecekle ilgili planlarn, daha ok para
kazanmak ve bylece daha ok hayr iflleri yapmak diye zetlemektedir. Gelecek ile ilgili hayalleri bildiklerini baflkalarna anlatabilecei platformlarda yer almak
zerinedir.
Okuma Paras Yararlanlan Kaynaklar
Baflaran, Nuray. (9 Kasm 2007). Babasn vurmak iin
yola kt flimdi Londrann restoran kral. 18 Mays 2010
tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=83106&YZR_KOD=144
Elevli, Nevsal. Bulaflklktan dev restoran Patronluuna. 18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://www.milliyet.com.tr/content/dosya/yenidunya/yabanci03.html
http://www.huseyinozer.com/tr/
Hseyin zer, niversitede baflarsn anlatt. (3 Mays
2010). 18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://www.acikgazete.com/ingiltere/2010/03/05/huseyin-ozer-universite-de-basarisini-anlatti.htm
zgr, Emel.(6 Nisan 2009). Bir kariyer yks: Hseyin
zer, 18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://kar-yon.blogspot.com/2009/04/bir-kariyer-oykusu-huseyin-ozer.html
Sofra ve zer restoranlarnn yaratcs Hseyin zer ile
rportaj, 18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://www.tbcci.org/Newsletter/September2009/Huseyin%20Ozer%20Interview%20(%20Turkish%20).pdf
Trk mutfa artk Avrupal, 18 Mays 2010 tarihinde flu
adresten eriflilmifltir: http://www.milliyet.com.tr/content/isyasami/exe02.html
Umar, Leyla. (19 Ocak 1998). ngilteredeki Trk Sofras. 18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://arsiv.sabah.com.tr/1998/01/19/r07.html
Yldz, Ulafl.(4 Haziran 2003). Sokaklardan patronlua.
18 Mays 2010 tarihinde flu adresten eriflilmifltir:
http://www.radikal.com.tr/...003&yollayan_sayfa=http%3A%2F%2F213.243.28.155%2F%2Fhaber.php%3Fhaberno%3D77168
58
1. c
Sra Sizde 1
Bir markann ynetiminde nemli olan unsur bulunmaktadr. Bunlar ifl modeli, rn ve marka sinyalidir.
Bu unsur marka ynetimi asndan o kadar nemlidir ki baz durumlarda bu unsurun altn gen olarak nitelendii grlmektedir. Bu unsur eflgdml
ve etkileflimli olarak ynetilmelidir. Markann gc bu
unsurun ynetimindeki etkinlikle dorudan ilgilidir.
2. d
3. a
4. e
5. a
6. e
7. e
8. c
9. d
10. d
Yantnz yanlfl ise fl Modeli konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise fl Modeli bafll altndaki
fl Modeli Bileflenleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fl Modeli novasyonu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Sreleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Sreleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Sreleri bafll altndaki fl Fikirleri Arama ve Bulma Sreci
konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Sreleri bafll altndaki fl Fikirlerini Seme Sreci ksmnda yer alan Yaplabilirlik (Fizibillite) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Sreleri bafll altndaki fl Fikirlerini Uygulamaya Hazrlama Sreci ksmnda yer alan fl Plan konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fl Fikri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fl Fikirlerini Yaratmak konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Mflteriye deer yaratmak isteyen iflletme, mflterisinin
bir sorunu iin yeni bir zm bulmal veya daha nce
retilmifl zmlerden daha iyi bir zm retmelidir.
Mflteri Mflteri Deer nermesi forml gerei fiyat grece dflk fakat elde ettii fayda daha yksek mal
veya hizmetleri daha deerli bulacaktr. flletmeler de
buradan hareketle mflteri iin nemli olduuna inandklar mal veya hizmetleri onlarn beklentisinden daha
dflk fiyata satfla sunarak mflteri tatmin dzeyini ykseltebilirler.
Sra Sizde 3
Karayoluyla seyahatin birok farkl yolu olsa da lkemizde en ok rabet greni ak ara otobs taflmacldr. Otobs firmalar iin kilit kaynaklar ise ncelikle
tabii ki iflin fiilen yapld otobslerdir. Otobslere ek
olarak flfr ve host/hostesler, bilet satfl gifleleri, eflitli
dinlenme tesisleri, internet zerinden bilet satfl siteleri
ve gnmzde giederek artan nemi nedeniyle otobs
firmasnn markas ilk akla gelen baz kilit kaynaklardr.
Sra Sizde 4
fl modeli inovasyonu denince aklmza gelen, iflletmelerin bizi sunduklar mal veya hizmetlerle flaflrtan iflletmeler olmas gerekmektedir. Yaz aylarnda otobslerinde dondurma ikram eden otobs firmalar, internetten
aldnz rn ayn gn size ulafltran internet alflverifl
siteleri, her hafta tketicinin karflsna farkl temalarla
kan eflitli perakende zincirleri, rnlerin montajn
mflterinin yapt ve bu nedenle olduka kaliteli rnleri daha dflk fiyata satabilen modler mobilya reticileri ilk akla gelen rneklerdir.
59
Kaynaklar
Sra Sizde 5
Yaplabilirlik (fizibilite) almalarnda ifl fikirleri befl temel adan incelemeye tabii tutulur. ncelikle ifl fikrine
iliflkin pazar arafltrmas yaplmaldr. rn hitap ettii
pazarn yaps, rakiplerin durumu, pazarn byme potansiyeli bu aflamada inceleme konusu yaplr. Yaplabilirlik alflmalarnda rnn teknolojik olarak retilip
retilemeyecei ve bu retim srecinin finansal getirisi
de analiz edilir. Yaplabilirlik alflmalar kapsamnda
ayrca seilmesi planlanan ifl fikrinin ne tr bir organizasyonel yapya ihtiya duyduu ve nasl bir yasal evre iinde bu ifllerin yrtlecei de kestirilmeye alfllr.
Sra Sizde 6
Her ifl fikri baflarl olma potansyeline sahip deildir.
Baz fikirler dierlerine gre belli nedenlerle ne kmaktadr. ncelikle baflarl olma potansiyeli yksek ifl
fikri mflteriye nemli bir fayda salamaldr. Bu fayda
nedeniyle iflletmeye rekabeti bir stnlk salamal ve
bu stnl srdrlebilir bir krllkla pekifltirmelidir. Ayrca baflarl ifl fikri neticesinde retilecek rn
mflteriler tarafndan talep edilmeli ve retimi teknik
olarak mmkn olmaldr. Tm bu belirtilen zelliklere
sahip fikirlerin baflar potansiyelleri dierlerine gre daha yksektir.
Arman KIRIM (2006) Farkllaflmann En Etkin Yolu,

Deneyim novasyonu, Fed Ya.
Kapital (Ocak 2008) s. 91
Kapital (Kasm 2007)
Mark W.Johnson, Clayton M.Christensen ve Henning
Kagermann, fl modelinizi yeniden icat edin
Kapital (Ocak 2009)
Rdvan KARALAR(2009), Genel flletme, Meta Basm
Mat.
Dilek ETNDAMAR,Elif BAKTIR (2009) novasyon
Ara Kutusu, TSAD Yay.
Mehmet BAfiAR, B.Tuberk TOSUNOLU Ve A.Emre
DEMRC (2001) Giriflimcilik Ve Giriflimcinin Yol
Haritas, Eskiflehir Ticaret Odas Yay.
Paul BARROW(2004), Giriflimcinin Silah: fl Plan,
Elips Kitap
Turkishtime (Haziran 2007) S.96-97
Turkishtime (Ocak 2009) S.34
W. Chan Kim, Ranee Mauborgne (2006) Mavi Okyanus Stratejisi, CSA Global Publishing.
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N
N

Tasarm kavramn aklayabilecek,
Giriflimcilikte tasarmn nemini tartflabilecek,
Yaratclk, tasarm ve inovasyon kavramlarnn farklarn tanmlayabilecek,
Giriflimcilikte tasarm ynetimi srecini aklayabilecek,
Giriflimcilikte tasarm kararlarnn iflletme faaliyetlerine etkisini aklayabilecek,
Giriflimcilikte rn gelifltirme ve tasarmn iliflkisini saptayabilecek,
Giriflimcilikte iflletme stratejisinin tasarm ile iliflkisi ve nemini tanmlayabilecek,
Pazarlama fonksiyonunun tasarma etkilerini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Tasarm
novasyon
Yaratclk
Rekabet
Tasarm Ynetimi
rn Gelifltirme Sreci
flletme Stratejisi
Pazar Arafltrmas
Giriflimcilik
erik Haritas
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Giriflimcilikte
Tasarm
GRfi
TASARIM KAVRAMI
GRfiMCLKTE TASARIMIN NEM
GRfiMCLKTE TASARIM,
YARATICILIK VE NOVASYON
GRfiMCLKTE TASARIM
YNETM SREC
GRfiMCLKTE TASARIM
KARARLARI
GRfiMCLKTE RN GELfiTRME
VE TASARIM
GRfiMCLKTE STRATEJ VE
TASARIM
GRfiMCLKTE PAZARLAMA VE
TASARIM LfiKS
Giriflimcilikte Tasarm
GRfi
Rekabetin giderek artt gnmz pazarlarnda giriflimcilerin baflarl olabilmek
iin maliyet, kalite, esneklik ve hz konularna arlk verirken, dikkat etmesi gereken dier bir konu da rnleri ile rakiplerine stnlk salamak ve ayrt edilebilir olmaktr. Bir iflletmenin rnleri ile ayrt edilebilir olmasnn yolu da tasarmdan
gemektedir.
Bu gn pazarda baflar elde etmifl giriflimlerin rnleri incelendii zaman tasarmn etkisi ok rahat anlafllmaktadr. Tasarmn etkin ynetimi ile mflteri istek ve
gereksinimleri karfllanrken ayn zamanda pazarda rakiplerinin rnlerinden ayrt
edilebilir rnler ortaya kmaktadr. Bu durumda da baflar kanlmaz olmaktadr.
Pazarda alanlarnda lider olan iflletmeler, rakiplerinin rnlerinin kopyasn ya da
benzerini yapan iflletmeler deil, orijinal rnlerle pazara kan iflletmelerdir. Bu,
orijinal rnlerde tasarma ve tasarm ynetimine verilen nemin doal ktsdr.
Pazarda bulunan rnler bir sre sonra eskimekte ve deiflen mflteri istek ve gereksinimlerini karfllayamaz duruma dflmektedir. Bu durumu nceden fark ederek nlem alan ve bu tehlikeyi frsata evirebilen giriflimciler yeni rnlerle pazara girerek rekabet avantaj salayabilmektedirler. Tasarm iyi ynetildii zaman iflletmelere byk frsatlar sunan ve rekabet avantaj salayan nemli bir sre olmaktadr. Deiflen ve srekli geliflen dnyamzda tasarmn deerini anlayan ve
gereken nemi veren giriflimciler bir adm ne kmaktadrlar.
TASARIM KAVRAMI
Mflteri istek ve gereksinimlerinin giderek artt gnmz pazarlarnda tasarmn
yeri de artan bir flekilde nem kazanmaktadr. Baflarl olan ve olmayan iflletmeler
analiz edildii zaman aralarndaki en nemli fark olarak gze arpan etkenlerden
birisi de tasarm ve srecine verdikleri nem olmaktadr. Mflterilerin bir rn almalarn salayan birok faktr bulunmaktadr. Bunlar arasnda kalite, parann alglanan deeri, estetik ekicilik, deiflik ve eflsiz zellikler, uygunluk ve fiyat saylabilir. Bu faktrler kendiliinden ortaya kmamaktadr, ancak bu faktrler tasarmn sonulardr.
Tasarlama szc ngilizcedeki design ve Franszcadaki projeter szckleri
karfll olarak kullanlmaktadr. Design szc Latinceden gelmekte olup signare kklerinden oluflmaktadr. Signare iflaret etmek olup, signum iflaret kknden
tretilmifltir (Bayazt 2008, 174).
62
Tasarm, genellikle uygulamal sanatlar ve grsel sanatlar, mhendislik, mimari ve dier yaratc ifller erevesinde ele alnr. Hem bir isim hem bir fiil (tasarlamak) olarak kullanlr. Tasarlamak yeni bir obje (makine, bina, rn vs.) iin bir
plan yaratma ve gelifltirme srecine iflaret eder. Tasar ise hem son plan veya taslak (bir izim, modelleme vs) ; ya da bir plan veya taslan sonucu (retilen bir obje) iin kullanlr (www.wikipedia.org).
Tasarm kavram, Trkede bir yap ya da aygtn ksmlarnn kat zerine izilmifl flekli anlamnda kullanlan tasar kknden tretilmifl olan tasar kavramna
dayanmaktadr. Tasar bir kimsenin yapmay dflnd fley; olmas ya da yaplmas istenen bir fleyin tasarlama sonucu zihinde ald biim olarak kabul edilmektedir (Bayazt, 2008, 174).
Tasarm kavramnda dikkat eken konu bulunmaktadr. Bunlar, tasarmda
somut ktlarn olmas, yaratc bir faaliyet olmas ve bilginin somut bir ktya dnfltrld bir sre olmasdr. Tasarm bilgiyi (fikrin) somut (mal) ya da soyut
(hizmet) bir ktya dnfltren bilinli bir karar verme sreci olarak da tanmlanmaktadr. Tasarm faaliyetlerin bilinli olarak yaplmasdr ve alternatiflerin karfllafltrlarak arasndan en iyi olas zmn seilmesi, analiz edilmesi ve denenmesidir (Stamm, 2003, 12).
fiekil, form, renk ve kullanlacak malzeme gibi konularda tasarm kararlar verilmektedir. Daha genifl bakfl asyla, insan yapm nesnelerin planlanmas ve kavramsallafltrlmasna tasarm denmektedir. Tasarm temelde problem zm ile ilgilenmektedir. Tketim, zevk ve ticari zorunluluk modellerinin deiflmesi tasarmn itici gc olmaktadr. Tasarm sadece retim ile iliflkili bir sre deil, ayn zamanda ikna edici fikir, davranfl ve deerlerin iletilmesinde gl bir aratr.
Tasarm, rn, evre, bilgi ve iflletme kimlii ile iliflkili temel tasarm elemanlarnn (performans, kalite, dayankllk, grnm, maliyet) yaratc kullanm aracl ile mflteri memnuniyetini ve iflletme krlln optimize etmeye (en iyileyen)
alflan bir sretir. Uluslararas Endstriyel Tasarm Derneine gre tasarm Nesneleri, sreleri, hizmetleri ve bunlarn sistemlerinin ok ynl niteliklerini btn
yaflam dngleri ierisine yerlefltirmek hedefindeki yaratc bir faaliyettir. Bu nedenle tasarm, teknolojilerin yeniliki bir biimde insancllafltrlmasnn ana faktr, kltrel ve ekonomik deiflimin ise hayati derecede nem taflyan faktrdr
(Bruce, Bessant, 2002, 9).
GRfiMCLKTE TASARIMIN NEM

Ekonomik mal ve hizmet retip, pazarlamak amacyla retim faktrlerini organize
eden ve kr amac gden, ancak risklerine de katlanan giriflimci iin tasarm ok
nemli faktr olmaktadr. Tasarm gnmzde insan zeks ve yeteneinin, yaratcln ve hayal gcnn mal ya da hizmete dnfltrlmesinin gl bir ifadesi
olarak kabul edilmektedir. Giriflimciliin en nemli hedeflerinden birisi olan kr
elde edilmesi rekabetin youn yafland gnmz pazarlarnda gittike zorlaflmaktadr. Frsat grd alanlarda atl kaynaklar deerlendirmeye alflarak risk
alan giriflimci pazara sunduu mal ve hizmetler ile farklln ortaya koymak durumundadr. Bu farklln ortaya konulmasnda tasarm nemli bir yer tutmaktadr. Kreselleflmenin sonularndan birisi olan rekabet artflndan iflletmeler en az
etkilenmek iin ayrt edici ve fark yaratan mal ve hizmetler sunmak durumundadr. Bunun en nemli paydafllarndan birisi de tasarm ve inovasyondur.
Tasarm ile sz edilen baflta rnn tasarm olmak zere rnn ambalaj tasarmndan raf tasarmna, logosundan satld alann tasarmna kadar birok konu
63
4. nite - Giriflimcilikte Tasarm
dahil olmaktadr. Ancak burada arlk daha ok en nemli olduuna inanlan

rn tasarmna verilmektedir. rnn pazarda tutundurulmasnda rnn ambalaj, sunulufl flekli nemli olurken esas konu rnn kendisidir.
Giriflimcilikte riskin azalmasna tasarm nasl katkda bulunabilir? SIRA SZDE
Giriflimci dflncenin ana bileflenlerinden olan yeniliki ve yaratc olma doD fi N E L M
rudan tasarm ile iliflkilidir. Giriflimcilik, znde risk almak olurken
retip pazarlayaca mal ya da hizmetlerde yenilikilik ve yaratclk istemektedir. Burada grev
S Ode
R Uyaratclk buve sorumluluk tasarm blmne dflmektedir. Tasarmn znde
lunmakta ve bu yaratcln kullanlmasyla pazarda ses getirecek yeniliki rnler
ortaya kabilmektedir.
DKKAT
Giriflimciliin dier ana bileflenlerinden biri olan nclk de tasarm ile dorudan iliflkili olmaktadr. flletmeler asndan ncln nemli faktrlerinden biriSZDE
si sunulan mal ya da hizmetlerdir. Mal ya da hizmet asndanSIRA
baktmzda
farkl
ve yeni tasarmlar ile giriflimci kendi pazarn kendisi yaratabilir ve pazarda ilk olarak bunun avantajndan faydalanabilir. Bylece, pazara liderlik ederek pazar isteAMALARIMIZ
dii gibi ynlendirebilir. Ayrca, rn sunufl flekli ve ambalajnda yapaca farkllklar ile rnnn pazarda fark edilir olmasn salayabilir. Bunun en iyi rneklerinden birisi Apple firmasnn pod ile bafllayan alflmalardr.K T A P
Giriflimci, girecei yeni pazarda byk bir rekabetle karfllaflabilir. Bu nedenle,
bu pazara girmeden nce rakip rnlerin zelliklerini ve potansiyel mflterilerin
istek ve gereksinimlerini ok iyi arafltrp, rettii mal ya da hizmetler
T E L E V Z Y Oile
N mflterilerini memnun ederek rekabet avantaj salamaya alflmaldr.
Giriflimci, srekli geliflen kresel ekonomilerde retimi organize etme, rn eflitlilii salama, istihdam yaratma ve yeni pazarlar salama gibi eflitli ifllevleri yeriT E R Neflitliliine
ET
ne getirmektedir. Artan rekabet koflullar iflletmeleri giriflimcileri Nrn
ve
uzmanlaflmaya zorlamaktadr. Bunu salayamayan iflletmeler zor duruma dflmektedir. flletmeler ancak tasarm ve inovasyon faaliyetlerini yerine getirerek bu duruma
ayak uydurabilirler. AR-GE alflmalar sonucunda elde edilen bilgiler flnda yeni
rnler tasarlanabilmekte ve rekabet avantaj salanmaktadr. rn mrnn ksalmas iflletmeleri ksa srelerde daha fazla rn pazara sunmaya zorlamakta ve bu
durumda da grevin byk ksmn AR-GE ve tasarm blmlerine yklemektedir.
Ayrca gnmzde pazara kan yeni bir rnn ksa srede taklitleri yaplmakta ve bu durumda bu yeni rn iin byk yatrmlar yapmfl olan giriflimcileri zor durumda brakabilmektedir. zellikle, in gibi ifliliin ucuz olduu ve taklit konusunda uzmanlaflmfl lke iflletmeleri, farkl bir rn ile pazara kmaya alflan iflletmeleri zor durumda brakmaktadr. Bu nedenle, tasarm ve inovasyonun
gc ile zor taklit edilebilen mal ve hizmetlerin pazara sunulmas giriflimcilik asndan nemli olmaktadr.
Yenilik yaratarak yeni rnlerle yeni pazarlara giren giriflimciler geliflen teknolojiyi tasarm srecinin yardm ile mal ve hizmetlerine yansttklar lde baflarl
olabilmektedirler. Aksi takdirde, yaplan alflmalar pazardaki dier mal ve hizmetlerden ok farkl olmayacak ve rekabet avantaj yaratmayacaklardr.
Sonu olarak, yukarda saylan giriflimcilik ile ilgili tm bileflen ve ifllevler tasarm ve yenilik olmadan ok fazla anlam taflmamakta ve rekabetin artt gnmz
pazarlarnda giriflimcinin beklentilerine yant verememektedir. Tasarmn yeri ve
nemini kavrayan giriflimciler girdikleri mevcut ya da yeni pazarlarda baflarl olma olaslklarn arttrmaktadrlar.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
64
GRfiMCLKTE TASARIM, YARATICILIK VE

NOVASYON
Bill Gates, iflletmesindeki tek malvarlnn insanolunun hayal gc olduunu belirtmektedir. Yaratclk sadece belirli kiflilere verilmifl bir kabiliyet olmayp birok
kifli bu yetenee sahiptir. Yaratclk konusunda bilinen nl ressamlar, mzisyenler ve bilim adamlar olmasna ramen Leonardo da Vinci olmanza gerek bulunmamaktadr. Yaratcln en bilinen tanmlarndan birisi yeni, deiflik fikirlerin yaratlmasolmasna ramen bu deiflik fikirler sadece farkl bakfl asndan da ortaya kabilmektedir. flletmeler yaratc faaliyetlerin sonucunda faydal ktlarn
oluflmas beklentisindedirler.
Yaratclk biroumuzun sahip olduu bir zelliktir. Ancak, onu aklama tarzmz ok deifliklik gstermektedir. Kimileri genele aykr ve ok farkl fikirlerini
rahatlkla aklarken, kimileri aykr fikirlerini basamak basamak aklamay tercih
ederler. flletmelerde yaratcln nasl kullanld ok nemlidir. Bilindii gibi
inovasyon yeni bir fleyi sadece icat etmek deil ayn zamanda ortaya kararak genifl kullanmn salamaktr. cat, zihinde bir flafl patlamas gibidir, byk yaratc
bir srama (geliflme) gerektirmektedir. Srecin geri kalan yaratcln kullanld
yzlerce kk problemin bulunmas ve zlmesini iermektedir. cat bir bireyin
yetenek ve ilhamna gereksinim duyarken, yenilik birok deiflik kiflinin uzun sreli katksna gerek duymaktadr (Bruce, Bessant, 2002, 27).
Ampul ve Post-it note gibi rnlerin gelifltirilmesinde ya da buna benzer baflarl bir yenilikte birok kiflinin yaratc alflmalarnn bir araya gelmesi nemli rol
oynamfltr. 2. Dnya Savafl sonras Japon sanayinde bu etki grlmfltr. Kalitesi
dflk, kt tasarlanmfl ucuz kopya rnlerden gnmzn en kaliteli rnlerine
dnflmde kiflilerin bir araya gelerek sistematik problem zme yntemlerini kullanmasnn byk katks bulunmaktadr.
Yaratcln dier bir zellii de tamamyla bilinli ya da rasyonel bir sre olmamasdr. Yaratclk srecini anlamaya ve planlamaya alflan uzmanlar yaratc
davranfln afladaki modeli izledii konusunda hemfikir olmaktadrlar (Bruce,
Bessant, 2002, 28):
lk kavrayfl: problemin ilk teflhisi ve tanmlanmas
Hazrlk: zihinsel alt yap, bilgi arafltrmas ve yardmc olabilecek daha nceki deneyimler
Kuluka: problem zerine fluursuzca alflma
Aydnlanma: kavramann grnen fllts (tamam flimdi oldu!)
Dorulama: test etme ve fikrin uygulanmas
nsanlarn yaratclnn ortaya kmas iin onlara zaman ve mekan asndan
frsat verirken ayn zamanda fluurlu ve fluursuz dflnebilmelerine de izin verilmelidir. Bu nedenle, iflletmeler alflanlarnn yaratclklarn ortaya karrken o atmosferi de yaratmak durumundadrlar. flletmeler doru evre koflullarn ve yaratcl tetikleyici aralar ve teknikleri salayarak alflanlarn teflvik etmelidirler.
Yaratclk sadece bireysel deil tersine grup olarak yapldnda daha etkin olabilmektedir. Grup ii iletiflim ve etkileflimler bireysel yaratcla gre yaratcl ok
daha fazla gelifltirmekte ve tetiklemektedir. Bunun en nemli nedenlerinden birisi
de farkl mesleklerden insanlarn farkl tecrbelerinin yaratt farkl bakfl alardr.
Ayn problemin farkl ynlerden grlmesi zmlenmesi srecini ksaltmakta ve
ksa srede sonuca ulafllabilmektedir. Yaratcln ortaya kard bu sinerjinin farkna varp, kullanabilmek iflletme yeteneklerine bal olmaktadr. Yaratcla ak
65
bir iflletme, yaratc takmlar pazarlama, teknoloji ve retim gibi alanlardan gelen
girdileri kullanarak yaratc fikirler ortaya karmas konusunda teflvik eder.
Gnmzde birok lke, giriflimlerinin kresel pazarlarda rekabet edebilmesi
amacyla tasarm konularnda teflvik etmeye alflmaktadr. Bu tip teflvikler tasarmn deerini ortaya karmakta ve tasarm mal ve hizmetlerdeki inovasyonun itici gc olarak desteklemektedir. Tasarm yeni teknolojiyi, arafltrma ve gelifltirme
blmnden alarak yeni ve kullanlabilir bir rn olarak pazara taflmaktadr. Tasarmn inovasyonun kalbi olduu ne srlmesine ramen gerekte, tasarm inovasyon ile btnlefliktir. Yeni bir rnn hayal edilmesi, ortaya karlmas ve prototip olarak flekillendirilmesi yaratc bir gtr.
novasyon iin tasarm ok nemlidir ve tasarmda yaratclk teknik olanaklarla mflteri isteklerinin birlefltii alan olarak grlmektedir. Tasarmclar pazar iin
teknik fikirleri dnfltrebilir ve her bir teknik fikir deiflik flekil ve yapda tasarmlar ortaya karabilmektedir. Bu tasarmlar hi ya da ok az teknik deifliklik ierebilir ancak deiflik form, stil, yap ya da dekorasyonda rnler ortaya kabilmektedir. Tasarm mevcut rnde yeni paralar, malzemeler ya da retim yntemleri
ierebilmektedir.
Emprovizasyon (doalama) rn gelifltirmede kullanlan bir stratejidir. Bu strateji genelde pazar izleyen ya da sonradan girenler tarafndan uygulanmaktadr.
rnek: Persilin tablet deterjanlarna karfl rakibi P&G daha geliflmifl tabletleri pazara sundu, Gillette rakiplerinin iki bakl trafl baklarna karfllk 3 bakl trafl sistemi gelifltirdi. Tasarmclar yaratc rnler ya da yaratc fikirler ile pazara kabilir. Tasarmclarn rol rn tasarm srecinin tesine uzatld zaman tasarm duyarll dier fonksiyonlarla btnleflebilmekte ve etkisini arttrabilmektedir (Bruce, Bessant, 2002, 32).
Giriflimcilikte inovasyonun etkilerini tartflnz.
SIRA SZDE
Tasarm yetenei ve bilgisi arafltrma, pazarlama, promosyon, markalama, esD fi N E L M

neklik, btnleflik teknoloji, yeni frsatlar yakalama, trend tahminleri,
rn gelifltirme ve maliyet azaltma gibi iflletmenin birok faaliyetine katkda bulunabilir. BuraS O karfllktr.
R U
da nemli olan iflletmenin deiflikliklere yeni rnleri ile verdii
Yeni
problemler geleneksel kurallarn dflna karak yeni dflnme tarzlar gerektirebilmektedir. flletmeler daha yaratc hareket ederek, geliflmeyi renebilir ve her
DKKAT
ynden yeniliki olabilirler. Tasarm her trl iflin daha yaratc, daha tatminkr ve
bunlarn da tesinde daha rekabeti olmasnda nemli bir rol oynayabilmektedir.
SIRA SZDE
novasyon, yeni fikir ve zmlerin organizasyonlarda baflarl
bir flekilde uygulanmasdr. Bu tanmdan anlafllaca gibi aslnda inovasyon kelimesi yeni rn
gelifltirme, veya yeni teknolojiler keflfetmenin tesinde bir anlam ierir. cat var
AMALARIMIZ
olan bir probleme bulunan yeni bir zmse, inovasyon bu zmn ticari baflar
getiren flekilde uygulanmasdr. Yaratclk yeni fikirler bulmaksa, inovasyon bu fikirleri uygulamaktr. Ksaca, inovasyon bir dnflm srecidir:K yeni
bafla T Afikirlerin
P
rl uygulamalara dnfltrlmesi srecidir (www.turkcadcam.net/rapor/inovasyon-urge).
Tasarm ve inovasyon birbirini tamamlarken, tasarm teknik
T E Lve
E V rn
Z Y O N inovasyonunun temel eleman olmaktadr ve rn zerine etkisi daha genifltir. Ancak, inovasyonda ynetim alan asndan tasarma gre daha kapsamldr. Baflarl iflletmeler bu iki kavram da uygulamalarnda iyi kullanan iflletmelerdir (Press ve Cooper,
NTERNET
2003, 43).
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
66
zetlemek gerekirse, yaratclk problemleri zmek ve yeni frsatlar ortaya karmak iin fikirleri farkl flekillerde bir araya getirmek, inovasyon yeni fikirlerin
pratikte yeni ya da gelifltirilmifl rn, hizmet ya da sreler fleklinde baflarl uygulamas ve tasarm ise inovasyon srecinin tamamnda yaratclk uygulamalarnn
amaca ynelik uygulamasdr.
GRfiMCLKTE TASARIM YNETM SREC

rn tasarmnda farkllk yaratmak isteyen iflletmeler iin icat tek baflna yeterli olmamaktadr. cat sadece yaratc fikirden faydal kullanma uzanan bir yolculuktur.
yi tasarm iin ufak bir kvlcm (bulufl) gereklidir. Yeni zmler grebilme ve var
olan ya da yeni gereksinimleri karfllamak iin yeni fikirlerle ortaya kma ya da yeni fikirlerin almyla yeni frsatlar yaratma kabiliyetine sahip olmak iyi tasarmn
gereklerindendir. Ancak iyi tasarm her zaman pazarda baflarl rn anlamna gelmemektedir. yi bir tasarm, tasarm srecinde tasarm fikrinden somutlaflncaya
kadar ynetiminde baz basamaklarda baflarszla uramakta ve pazarda hayal krkl yaratabilmektedir.
Tasarm, temel tasarm elemanlarnn yaratc kullanm ile mflteri memnuniyeti ve iflletme krllnn en iyi flekilde bir araya getirildii sretir. Tasarm konusunda yaplan en nemli hatalardan birisi de tasarmn geniflleyen bir sre yerine
tek bir faaliyet olarak grlmesidir.
Tasarm srecinin temel basamaklar Rothwell tarafndan afladaki flekilde sunulmaktadr (Rothwell, 1983, 621):
Uyarc/Bafllatan: Sreci bafllatandr. Bu, teknik olanaklardan ortaya kan
yeni bir fikir, yeni bir fley iin aklanmfl gereksinim ya da mevcut neriye
planlanmfl stratejik bir ilave olabilmektedir.
Kavram Gelifltirme: flletmenin gl, zayf ynleri, olanaklar ve pazar
gereksinimleri gz nnde bulundurularak yaflamn srdrebilmesi iin fikirlerin deerlendirilmesi gerekmektedir. retim kabiliyeti, kalite ve maliyet
asndan fizibilite de gz nne alnmaldr.
Proje Planlama: flletme, fikri derinlemesine arafltrmak isterse, amalar
belirten, kaynaklar datan ve zaman izelgesini ve bteyi oluflturan bir
rn plan hazrlanmaldr.
Tasarm Brifi: Teknik, finansal, pazarlama ve tasarm ile ilgili bilgiler bulunmaldr. Tasarmclar amalar, ifl izelgesi, ifl listesi ve bteyi ieren iletiflim raporlar hazrlamaktadrlar.
Tasarm Yetenei Kayna: flletme ii ya da iflletme ii ve dfl karmas ya
da tamamen iflletme dfl olabilmektedir. Kayna salayan, nerilen proje
iin gerekli tasarm yeteneklerini ok iyi anlamaldr. Tasarm iflletmeleri bir
iflletme listesinde yer almakta ve kullanc iflletmeler tarafndan belirli aralklarla tekrar deerlendirilmektedir.
Kavram Tasarm: Tasarm fikrinin ana hatlar ortaya karlmaktadr. izimler ve basit modeller yaplmakta ve tasarm brifi daha ak ve odaklanmfl kavram haline getirilmektedir.
Tasarm Spesifikasyonlar: izimler ve modeller ile gerek tasarmn detaylar flekil almaktadrlar.
Kavram Gelifltirme: Tasarmn detaylandrlmas, kayp ya da eksik bilginin toplanmas ve nemli stratejik sorularn incelenmesi (bafllang pazar,teknik arafltrma) yaplmaktadr.
Prototip ve Test: ncelenen, test edilen, deerlendirilen ve gelifltirilen maket, model ya da son tasarmn bafllang versiyonu retilmektedir.
Detayl Tasarm: Tasarmn son hali prototip ve deneme retimi iin detayl spesifikasyonlara dnfltrlmektedir.
Pazar Gelifltirme: Pazar ile ilgili problemler bulunmakta ve zmlenmektedir. Talepteki ya da orijinal kavramdaki deiflimler buna rmek verilebilmektedir.
Teknik Gelifltirme: Fizibilite, hata giderme ve retim kolayl gibi konular ile ilgili teknik problemler bulunmakta ve zmlenmektedir.
Pazara Srme: rnn pazara sunulmas genelde tasarm evresinin sonunu gstermektedir.
Deerlendirme: Sre ve proje ktlarnn analizi yaplmakta ve ayn zamanda bte, zaman ve elde edilen baflar asndan hedeflenen amalara
ulafllp ulafllmadn belirlemek iin tasarm ynetim sreci gzden geirilmektedir.(satfl miktar, mflteri flikayetleri, gibi).
Destek ve laveler: rn pazara sunulduktan sonra mflterilerden alnan
geri besleme ile teknik anlamda rn hakknda ok bilgi renilmektedir.
Satfl sonras destek ile mflteriler elde tutulmaya ve iliflkiler gelifltirilmeye
alfllmaktadr.
Yeniden novasyon: Genelde gz ard edilen bu aflamada, tecrbe ve pazara sunulduktan sonra elde edilen bilgi yeni bir inovasyon iin girdi olarak
kullanlmaktadr.
Tasarm srecinin aflamalar iflletmeden iflletmeye deifliklik gsterebilmektedir. Her iflletmenin isel ve dflsal koflullar ile iflleyiflinin farkl olmasna bal olarak tasarm sreleri de farkllk gsterebilmektedir. Baflka bir deyiflle, iflletmeler
tasarm srecinin aflamalarn kendi koflullarna gre adapte etmek zorundadrlar.
flletmeler tarafndan izlenen tasarm sreci aflamalarnn doru ya da yanlfl diye
deerlendirilmesinin yannda iflletmeye uyum salayp salamad da baflars asndan ok nemli olmaktadr. Tasarm sreci aflamalar hibir zaman dorusal hareket etmez, yani srekli olarak ileriye gitmez. Karfllafllan sorunlarn durumuna
bal olarak aflamalar arasnda ileri geri hareket edilebilmektedir. Baz tasarm sreleri birka haftada tamamlanrken bazlarnn tamamlanmas aylar srmektedir.
Tasarm yeni bir fleyin yaratlmas demektir, bu durumda riski yannda getirmektedir. flletmeler asndan mevcut bir rnn iyilefltirilmesi tamamen yeni bir
rnn gelifltirilmesinden ok daha az risklidir. Tamamen yeni rnde belirsizlik
ok fazla bulunmaktadr. Bu nedenle tasarm ynetiminde risk ynetimi ok nemli olmaktadr. Bu nedenle baz iflletmeler riski azaltmak adna tasarm srecindeki
her aflamay ok sk denetlemekte ve aflamann tam olarak tamamlandndan
emin olmadan bir sonraki aflamaya gememektedirler. Eer gerekliyse, geriye dnfllerden ekinmemekte ve bunu zaman kayb olarak deil tersine kazan olarak
grmektedirler.
Her aflamann sonunda nerilen tasarmn ifl planlarna uyup uymad kontrol
edilmelidir. Pazarlama, retim, satn alma ve iflletme planlamalar her bir aflamann
geerliliini deerlendirmek iin tasarm ynetimi srecini beslemesi gerekmekte
ve iflletme amalarn karfllamad durumlarda projeyi durdurmaldr. Tasarm srecinde en nemli aflamalar tasarm brifinin hazrlanmas, kavram gelifltirme, detayl tasarm ve son ktlarn deerlendirilmesi olmaktadr. Tasarm, tasarm brifindeki amalar ile birlikte pazar performansna gre deerlendirilmelidir.
67
68
GRfiMCLKTE TASARIM KARARLARI

Tasarm yaratclk ile ilgilidir, ancak tasarmclarn tekelinde deildir. Tasarmn
baflarl olmas iin iflletme iindeki birok fonksiyonun beraber hareket etmesi ve
karfllkl etkileflimde bulunmas ok nemlidir. Etkin tasarm sreci ynetimi iinde mflterilerin tatmin edilmesinden dflk maliyete, retiminin kolay olmasndan
ksa srede pazara sunulmasna kadar birok geliflmeden sz edilebilmektedir.
Walsh ve arkadafllar tasarmn 4 Csinden sz etmektedir (Walsh, vd., 1992):
Yaratclk (Creativity): Daha nceden olmayan bir fleyin yaratlmas
Karmaflklk (Complexity): Tasarmn, fleklinden yapsna ve malzemesinden
rengine kadar birok eleman ve parametreler hakknda karar kapsamas
Uzlaflma (Compromise): Performans ve maliyet, grnm ve kolay kullanm gibi konular hakknda dnleflilmesi
Seim (Choice):Tasarmda kavramdan rengi ya da flekline kadar birok konu hakknda kararlar verilmesi
Afladaki flekil rn tasarmnda gerekli bilgilerin eflitlilii ve tasarm kararlarnda dikkat edilmesi gerekli faktrleri gstermesi asndan nemli olmaktadr.
fiekil 4.1
Tasarm Kararlar
Kaynak: Bruce, M.,
Bessant, J. (2002).
Design in
Business:Strategic
Innovation Through
Design, Pearson
Ed. Ltd., England.
Sosyal ve
evre kayglar
Tketici verisi/Pazar
arafltrmas ve test etme
Maliyet / bte /
sre
Estetik / fiziksel form

ve stil
Fonksiyon /
ergonomi
Tasarm
Kararlar
retim
sreleri / tesisler
Kalite / performans /
gvenilirlilik
Lojistik / ulafltrma /
ihracat
Paketleme / promosyon /
markalama
Patent / gvenlik /
yasal dzenlemeler
Yukardaki flekil incelendii zaman verilmesi gerekli kararlarn okluu tasarm srecinin ne kadar karmaflk olduunu gstermektedir. Ayrca, tasarm ile ilgili kararlarn iflletmenin dier fonksiyonlar ile iliflkili olmas tasarm srecinde
tm iflletme fonksiyonlarnn dorudan ya da dolayl yoldan etkilendiini ortaya karmaktadr. Baflka bir deyiflle, tasarm srecinde alnan kararlar tm iflletme fonksiyonlarnda etkili olmakta ve karfllkl etkileflim kanlmaz olmaktadr.
Bu nedenle, tasarm srecinde alnan kararlarda iflletmenin dier fonksiyonlarnn da katks kesinlikle bulunmaktadr ve bu kanlmazdr. Aksi takdirde, alnan kararlar tek tarafl olacak ve belli bir aflamadan sonra da uygulanabilirliini
kaybedecektir.
Baflarl iflletmelerin rn tasarm sreleri incelenecek olursa, tm fonksiyonlarn bu srece dahil edildii grlmektedir. Pazardan gelen bilgiler flnda bafl-
69
latlan tasarm sreci rnn fonksiyonellii, estetii, ergonomisi, kalitesi, teknolojisi, gvenilirlii, paketleme flekli, retim sreci, ulafltrlmas, patenti ve sosyal ve
evre kayglar gibi birok kararlarn verilmesini gerektirmektedir. Tm bu verilen
kararlarda da iflletmenin pazarlama blmnden muhasebe blmne, retim blmnden insan kaynaklarna kadar tm fonksiyonlar yer almaktadr. Ya da almas gerekmektedir, aksi durumda verilen kararlar tek tarafl olacak ve iflletmeyi baflarl olmaktan uzak tutacaktr.
SIRA SZDE
Tasarm kararlar iflletmenin hangi fonksiyonlar ile en ok iliflkilidir?
Tasarm ile ilgili verilen kararlarda, sadece iflletme fonksiyonlarndan deil iflD fi N E L M
letme dfl kaynaklardan da faydalanlmaktadr. Bunlardan en nemlisi de tedarikiler olmaktadr. Tasarm sreci kararlarna tedarikilerin de dahil edilmesi srecin
S O Rgirdilerin
U
etkinliine olumlu katklarda bulunmaktadr. retimde kullanlan
tedarikisi olan iflletmeler tasarm yapan iflletmenin kullanaca retim girdilerinde
nerilerde bulunarak ynlendirici olabilmektedirler. Bu durum,D rnn
K K A T kalitesinden maliyetine ve paketlenmesinden ulafltrlmasna kadar bir ok alanda katk
salamasna olanak vermektedir.
SIRA SZDE
Ksaca zetlemek gerekirse, tasarm srecinin baflarsn arttrmak iin tasarm
kararlar sadece tasarm blmnde tasarmcnn tekelinde bulunmamal, gerekli
AMALARIMIZve iletiflim
tm iflletme fonksiyonlarnn katlm ve iflbirlii ile gereklefltirilmeli
olanaklar sonuna kadar kullanlmaldr.
N N
K T A P
GRfiMCLKTE RN GELfiTRME VE TASARIM
rn gelifltirme sreci, yeni bir kavram pazara hazr duruma getirmek iin gerekli faaliyetler dizisidir. Bu faaliyetler dizisi, yeni rn vizyonunun ilk esininden iflT E L mhendislik
EVZYON
letme durum analiz faaliyetlerine, pazarlama abalarna, teknik
tasarm faaliyetlerine, retim planlamann gelifltirilmesine ve rn tasarmnn onaylanmasndan bu planlarn uyumuna kadar tm faaliyetleri kapsamaktadr. Hatta stratejik pazarlama ve yeni rnlerin tantlmas iin datm kanallarnn
N T E R N E Tgelifltirilmesini de kapsamaktadr.
Tasarm sreci ise pazarlama ve iflletme vizyonunu karfllamak iin alflan rn
gelifltirme srecinin iinde bir dizi teknik faaliyettir. Bu faaliyet dizisi, rn vizyonunun teknik zelliklerinin gelifltirilmesi, yeni kavram gelifltirilmesi ve yeni rnn somutlafltrlmasdr. Tasarm, rn gelifltirmenin iflletme ve finanssal ynetim
faaliyetlerini kapsamaz ve ayrca, retim sreci ne tasarm srecine ne de rn gelifltirme srecine dahildir. Arafltrma gelifltirme srecinde ise yeni teknoloji gelifltirildii zaman rn gelifltirme srecinde kullanlr.
Bugn byk iflletmeler arafltrma ve gelifltirme blmlerini rn gelifltirme srecinden ayr tutmaya alflmaktadrlar. deal durumda, arafltrma gelifltirme alflmalar ile yeni teknoloji yaratlp gelifltirilerek bir noktaya getirilmekte ve bu noktada yeni teknoloji bir sistemin iine yerlefltirilerek rn gelifltirme srecinde rne adapte edilebilmektedir.
Modern rn gelifltirme bir sretir ve bu srecin iinde yaratclk, kavrayfl,
iletiflim, test etme ve ikna etme grevleri bulunmaktadr. Genel olarak rn gelifltirme sreci aflamadan oluflmaktadr: frsatn anlafllmas, bir kavram gelifltirilmesi ve kavramn uygulanmas (Otto, Wood, 2001, 14).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
70
Frsatn anlafllmas aflamas drt faaliyetten oluflmaktadr. Birinci basamakta

bir vizyon gelifltirilmektedir. Bu vizyon ile tasarlanan rnden istenen zellikler
ve mevcut rnn zayf ynlerine zm yollar aranmaktadr. Herkesin rnler
ile ilgili bir vizyonu bulunmaktadr, ancak nemli olan bu vizyonun gereklefltirilip gereklefltirilememesidir. Bu vizyonun bir rn zerinde gelifltirilmesi ve
uygulanmas sonucunda iflletme iin yeterli geliri salamas nemlidir. Pazar frsat analizinde gnmz rekabet ortamnda tahmini rn fiyat ve satfl hacmi
bafllang noktas olmaktadr. Elde edilmesi beklenen kr yeterli bulunursa, gelifltirmeye devam edilerek hedef mflteri kitlesinin rnden istedikleri belirlenmeye alfllmaktadr. Bu aflamada son olarak rekabet analizinde rakip rnlerin
zayf ve gl ynleri ile birlikte mflterileri ne kadar ve nasl tatmin ettii incelenmektedir.
Yeni rnn ne yapmas gerektii, pazara nasl uyumlandrlaca ve fiyat aralnn ne olaca sorular yantlandktan sonra yaplan ilk faaliyet rn iin genel
pazar spesifikasyon takmlarnn tasarlanmasdr. Bu faaliyette rnn pazarda
alaca yere gre portfolyo tasarm yaplmaktadr. Portfolyo yaps belirlendikten
sonra, rnn mflteriyi memnun etmesi iin yaplmas gerekenler, uygulanfl flekli gz nne alnmadan, fonksiyonel modelleme ile belirlenmektedir. rnn,
belirlenen fonksiyonlar yerine getirmesini salayan birok farkl alt montaj paralarna bal alt fonksiyon takmlar bulunmaktadr. Buna bal olarak, rnde
arayzler gelifltirilerek rn somutlafltrlmaktadr. Fonksiyonel model ve alternatif rn yap takmlarna gre fonksiyonel spesifikasyonlar uygulayan birok kavram yaratlmaktadr. Bu kavramlar incelendikten sonra bir kavram uygulama iin
seilmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Genel kabulSIRA
gren
anlayfla gre tasarm sreci nasldr?
SZDE
rn gelifltirme srecinin son aflamasnda seilen kavrama satn alnan ve reD fi N E L M
tilen paralar
ile montaj zelliklerine gre bir flekil verilmektedir. Somutlafltrmann
nemli admlarndan birisi de modellemedir. Bu modellemede yeni uygulama fiS O R Uya da saysal modelleri test edilmektedir. Burada, mflteri isteklekirlerinin fiziksel
rini yanstan performans ltlerine gre en iyi sonucu veren tasarm flekli seilmektedir. Ayrca,
rnn fonksiyonlarna ilave olarak dier teknik speD K K Atasarlanan
T
sifikasyonlar da karfllanmaya alfllmaktadr. X iin Tasarm eylemi ile montaj
kolaylnda montaj iin tasarm ya da evreyi koruyanda evre iin tasarm ynSIRA SZDE
temleri kullanlmaktadr. Bu aflamann son adm olan rn salamlnda rnn
yksek kaliteli, ifllevini yerine getiren ve farkl koflullardan performans etkilenmeAMALARIMIZ
yen bir tasarm
olmasna dikkat edilmektedir.
Afladaki fiekil rn gelifltirme sreci faaliyetlerini gstermektedir.
Tm bu aflamalarn sonunda alflan bir prototip ortaya kmaktadr. GenellikK T A P ve retim srelerinin tasarm yapm aflamasndadr. Bu faalile, retim planlama
yetler tasarmn pazara sunulup sunulmamas kararnn verildii son nokta olmaktadr. Bu noktada tasarlanan rnn pazara sunulmaktan vazgeilmesi pek rastlaTELEVZYON
nan bir durum
deildir. Ancak, iflletme ii ve dfl koflullarda radikal deiflim olmadktan sonra projeden bu aflamada kolay kolay vazgeilmemektedir.
N N
NTERNET
71
fiekil 4.2
fiekil rn
Gelifltirme
Srecindeki
Faaliyetler
Bir Vizyon Gelifltirilmesi
Pazar Frsat Analizi

Frsatn Anlafllmas
Mflteri htiya Analizi
Rekabet Analizi
Portfolyo Planlama
Fonksiyonel Modelleme
rn yapsnn
gelifltirilmesi
Bir Kavram
Gelifltirilmesi
Kavram Mhendislii
fiekillendirme
Fiziksel ve Analitik
Modelleme
Bir Kavramn
Uygulanmas
X iin Tasarm
Salam Tasarm
GRfiMCLKTE STRATEJ VE TASARIM

flletmelerin mflterilerinde ilgi uyandrmayan ve onlarn istek ve gereksinimlerini karfllamayan mal ya da hizmetleri sunmas zaman ierisinde iflletmelerin malzeme, emek ve sermaye gibi retim girdileri satn alabilmesi ve kiralayabilmesi
iin gerekli olan nakit akfln engellemekte ve iflletmenin pazarda zor duruma
dflmesine neden olmaktadr. Bu nedenle, iflletmeler sahip olduklar kaynaklar
ve bu kaynaklar kullanmada iflletme yeteneklerini gelifltirecek stratejiler oluflturmak ve bu stratejileri uygulamak zorundadrlar (http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/articles/2008/19/bakrtashbakrtas.pdf ).
Tasarm ynetimi bir iflletmede uzun dnem iflletme amalar ile tasarm uyumunu salayarak ve iflletme hedeflerine ulaflmak iin iflletmenin tm faaliyetlerinde tasarm kaynaklarn koordine ederek formal faaliyet program olarak tasarmn
uygulanmasdr (Blaich, 13, 1993).
72
Strateji gelecei yaratr ve bir dizi kararlar ile gelecek tasarlanr. Rekabetin younlaflt ve deiflimin hzland gnmz pazarlarnda iflletmeler hibir zaman
kendilerini gvende hissetmezler ve gelecek ile ilgili kararlarnda da belirsizlik yaflarlar. Strateji, tasarma benzer olarak yaratc ve ngrl olurken, ayn zamanda
ifllevsel ve iflletme ile ilgilidir. Her ikisi de krllktan daha ok deerleri grlebilir yapmak iin alflmaktadr.
Stratejinin genel amac, iflletme iin uzun dnem rekabet avantajn tanmlamak
ve gvence altna almaktr. Stratejinin drt temel amac bulunmaktadr: yn belirlemek, youn aba sarf etmek, tutarllk salamak ve esneklii salamaktr (Cooper, Press, 1995, 106).
Bir iflletme finansal ihtiyalarn zmledikten sonra, iflletmeyi bafltan aflaya
motive eden ve enerji veren bir vizyon, bir hayal ve bir fley ile ynlendirilmelidir.
Baflarl giriflimcilerin vizyonlar her zaman ak ve anlafllr olmufltur. Mflterilerine
daha iyi tasarlanmfl, daha kaliteli rnleri daha iyi fiyatla sunmak bir ama olmaldr ve bu amatan hibir zaman sapma olmamaldr. Baflarl vizyonlar gelecek
trendleri doru anlayan ve gelecekteki frsatlar doru tahmin edip kullanan vizyonlardr. Bu vizyonlar mflterilerin dikkatini ekmenin yannda alflanlar motive
eden ve ilham veren bir kvlcm gibidir.
Vizyon, iflletmenin rekabet avantajn iermelidir. Bu rekabet avantaj yksek
teknolojili rn retmek ya da makul fiyata kaliteli rn retmek olabilir. Buna
bal olarak da strateji, tm yatrm kararlarnn ve faaliyetlerinin youn abas ile
bu amalara ulaflmay garanti altna almaldr. Burada sarf edilecek youn aba
amalara ulaflmay kolaylafltracaktr.
Tutarllk basit olarak zaman iinde alflmalar younlafltrmaktr. Bir iflletmenin
tutarl alflmalarn tek bir pazarda younlafltrmas deil amalar dorultusunda
rasyonel ilerlemesidir. Belirli bir marka ile pazara giren bir iflletmenin daha sonra
bu markay farkl rnler iinde kullanarak pazarda yerini salamlafltrmas rnek
olarak verilebilmektedir.
Hzl deiflen dnyamzda, strateji sadece iflletmelerin deiflikliklere hazrlkl
olmas anlamnda esneklik deil ayn zamanda stratejinin kendisinin de deiflikliklere hazrlkl olmas ve uygun dzenlemelerin yaplabilmesidir.
Strateji, artan rekabet ortamnda yn ve odak noktas bulmada yardmc olmaktadr. Pazarlar daha kresel ve blml olmakta, mflteriler daha deneyimli ve daha fazla rn eflitlilii istemekte, teknoloji hzla deiflmekte, yeni retim sreleri ve yeni rn kavramlar ortaya kmaktadr. Pazar istekleri ile retim potansiyelini balayan bir sre olarak tasarmn kesinlikle stratejik bir boyutu bulunmaktadr. Tasarm ve tasarmn ynetilme tarz stratejik hedeflerin baflarlmasnda nemli bir role sahiptir.
Strateji hedeflenen bir dizi karar olarak grld zaman tasarmclarn buradaki rol daha kolay anlafllabilmektedir. Tasarmclar iflletmelere saladklar girdiler
ile karar verme srecini kolaylafltrmaktadrlar. flletmeye gelecek ile ilgili alternatifler sunarak nelerin yaplp yaplamayaca konusunda rehberlik edebilmektedirler. Tasarmclar nemli rolde grev alarak frsat kaplarnn almasn salarlar
(Bruce, Bessant, 2002, 65):
Tasarmclar yneticilerin ufkunu aarak nelerin mmkn olabilecei konusundaki grfllerini geniflletirler,
Tasarmclar nerilen fikirleri ortaya kararak olaslklar gereklefltirirler.(prototip yapm),
Tasarmclar fikirleri iin mcadele ederek ynetimin karar verme srecine
farkllk getirirler.
73
Tasarmclarn deerlendirmeye alflt her olaslk mutlaka baflarl olamaz.

Olasln baflarl olmas iin mutlaka bir deer katlarak iflletmenin rekabet gc
zenginlefltirilmelidir. Tasarmclar iflletmelere mflterilerin istek ve gereksinimlerini
anlaml hale getirmede yardmc olurken, bazen yle rnler tasarlar ki mflteriler
grnceye kadar istekte bulunmazlar. Ayrca, tasarmlar mflterilerde heyecan, istek, hayranlk ve ballk oluflturabilir. Bu nedenle, tasarmclar farkndadrlar ya da
deildirler ancak, iflletmenin strateji ekibinde bulunurlar.
Kreselleflen dnyamzda tasarmn iflletme stratejilerine etkisi ne olmaktadr?
SIRA SZDE
Her iflletmenin rnlerinde genelde bir tarz vardr ve bu tarz oluflturan ve koD fi N E L M
ruyan tasarm ekipleridir. Sony elektronik aletleri, Mercedes otomobilleri
ve Samsung cep telefonlar buna rnek olarak verilebilmektedir. flletmelerin bu tarzlar
S O R U stratejik bir
rakiplerine karfl rekabet avantaj yaratrken ayn zamanda verdikleri
karardr. Bu tarzlar ile iflletmeler rnleri aracl ile mflterileri ile iliflki kurarlar
ve mflterilerine mesaj yollarlar. Mflteri o iflletmenin rnlerini kullandka iflletDKKAT
me stratejisini daha iyi anlamaya bafllamaktadr.
Tasarm tarz iflletmeye baflarl rekabet stratejisini garanti etmez ancak destek olur.
SIRA SZDE
Rekabet stratejisi elemann bir arada tutulmasn gerektirir:
stn deer yaratma
Yeterli mflteri kazanma
AMALARIMIZ
Maliyetlerin ynetimi
Bu kavramlar tasarmn baflar elde etmesinde dengenin salanmas iin nemli faktrler olmaktadr. Tanmlamada ima edilen kavram zamanlamadr.
Rekabet
K T A P
stratejisi iflletmenin ayakta kalmas ve avantaj elde etmesi iin zamana karfl bir dizi yarfltr.
flletmeler stratejilerini belirlerken bir deer yaratmaya alflrlar.
yaratT E L E V ZAncak,
YON
lan bu deer mflteriler tarafndan rakiplerinkine gre daha ekici olmal ve arzu
uyandrmaldr. Buna strateji oluflturmada farkllaflma ad verilmekte ancak bu durum rekabet avantaj salamada tek baflna yeterli olmamaktadr. flletmeler mflteNTERNET
rilerin dikkatini ekecek farkl yollar aramaldr.
Dier bir yol, istenilen kalitedeki rnn rakiplere oranla daha dflk fiyatla satlmas stratejisidir. Burada rnn rakip rnlerden farkllafltrlmas mmkn olmad iin rnn fiyatnn rakiplerden daha dflk tutularak rnn tercih edilmesi hedeflenmektedir.
nc yolda ise odaklanma sz konusudur. flletme, pazar blmlemesi ile rnlerini belirli bir pazar blmnn gereksinimlerine gre sunmaktadr. O pazar blm iin avantaj salarken genifl pazarlarda rekabet avantajn kaybedebilmektedir.
Bu stratejilerden uygulanmak iin seilenine gre tasarmclarn da yapmas gerekenler vardr:
Farkllaflma stratejisi uygulanacaksa tasarmc farkllaflmay yaratacak rnler
ortaya koymaya alflmaldr. Tasarmlar pazarda rakip rnlere gre fark
yaratmaldr.
Fiyat n plana karlacaksa, tasarmc rn tasarmlarnda maliyet avantaj
salayacak alflmalar yapmal ve tasarmlar yle olmaldr ki dflk maliyet
ile retilebilsin.
Odaklanma izlenecek strateji ise de tasarmc hedeflenen pazar blmnn
istek ve gereksinimlerini ok iyi anlamal ve tasarmlarn ona gre ynlendirmelidir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
74
Tm bu rnekler iflletme stratejilerinin oluflturulmasnda ve uygulanmasnda tasarmclarn ne kadar nemli olduunun gstergelerinden birisidir. flletmelerin
rne bal strateji gelifltirmede tkandklar noktalarda kfl noktasn tasarmclar
gsterebilir. Yaratc fikir ve yenilikleri ile iflletmeye yn verebilirler. Bu adan bakld zaman tasarmclarn strateji oluflturmadaki katklar ve yerleri ortaya kmaktadr. Tasarmclarn strateji oluflturma takmnda olmalar gerektii unutulmamaldr. Tasarmclar stratejiye enerji getirirler. Onlarn silah olaslk ve hayal gcdr ve faaliyet alan usuz bucakszdr. Yaratclklarna kesinlikle ihtiya bulunmaktadr.
Tasarmcnn rolnn stratejik nemini gsteren afladaki yedi faktr tasarmcnn dikkat etmesi gereken konulardr (Bruce, Bessant, 2002, 71):
Baz durumlarda iflletmede fikir lideri olabileceini fark etmelidir. nerecei yeni rnler iflletmenin geleceini kknden etkileyebilmektedir.
Fikir uyuflmazlklar ile mcadele etmesini renmelidir. Herkesin ayn fikirde olduu yerde problem var demektir. Mutlaka fikir mcadelesi ve anlaflmazlklar olacaktr. Aksi takdirde, geliflmede sz konusu olmamaktadr.
Tasarmc, alflmalarnda ok dikkatli olmaldr. Yaratc fikirleri ve sunduklar alternatifler ile etrafndakileri hayran brakmaldr.
Tasarmc herkesi dinleyip fikir almaya alflmaldr. Mflterilerden alflanlara kadar herkesin fikirlerinden yaplan harman tasarmcnn tasarmlarn daha kolay kabul ettirebilmesini salayabilmektedir.
Tasarmcnn nemli bir grevi de dflnlmeyeni dflnmek ve problemlere farkl bakfl asyla bakarak farkl zm yollar bulmak olmaldr. Tm
tasarm detaylarn ok iyi sorgularken ayn zamanda kendi z elefltirisini de
yapabilmelidir.
Tasarmc evresindeki dier alflanlar ile iyi iliflkiler kurmaldr. Tasarm yaratclk olduu kadar ikna etme sanat olarak da grlmektedir. Tasarm ne
kadar iyi olursa olsun iyi de satlabilmeli ve insanlar ikna edilmelidir. Bunun
iin de tasarmclarn insanlarla iliflkileri iyi olmaldr.
Tasarmc farkl koflullarla karfllaflt zaman abuk adapte olmal ve tepkisi
hzl ve doru olmaldr. Koflullarn deiflimine gre esnek olmal ve sorunlar hemen zebilme yeteneine sahip olmaldr. Her fley her zaman planland flekilde gitmeyebilir, tasarmc deiflen koflullar frsat kaps yapabilmelidir.
flletme, amalarna ulaflrken tasarm stratejisi tasarm kaynaklarnn ve faaliyetlerinin etkin datmn ve koordinasyonunu salamaldr. Rekabetin giderek hz
kazanmas ile birlikte tasarmn stratejik deeri daha fazla n plana kmaktadr.
fiimdiye kadar tasarm gl ancak ihmal edilmifl bir ara olarak kalmfltr. Bugn,
bu arac iyi kullanan iflletmeler ok iyi bir pazar konumuna sahip olarak byk rekabet avantaj salamaktadrlar.
GRfiMCLKTE PAZARLAMA TASARIM LfiKS

Tasarm ve pazarlama arasnda ortak yaflam iliflkisi bulunmaktadr. Pazarlama karmasnn klasik drt Psinin (rn, fiyat, yer, promosyon) her bir elemannda tasarm uzmanl bulunmaktadr. Tasarm, trendleri belirlemek, mflteri gereksinimlerini tanmlamak ve maliyet parametrelerini elde etmek iin pazarlama bilgisine gereksinim duymaktadr. Pazarlamaclar zamanlarnn byk bir ksmn tasarmclar
ile geirmektedir. Tasarmn zamannda ve bte kstlar dahilinde yaplabilmesi
iin tasarm blm ile pazarlama blmnn planl ve koordineli alflmas ge-
rekmektedir. Tasarmn etkin ynetimi iin pazarlamaclarn giriflim erevesinde

tasarmn doasn ve tasarmn pazarlama amalarna katksn anlamas nemli olmaktadr.
Klasik pazarlama karmasnn 4Psi tasarm ile yakndan iliflkilidir.
rn: Tasarm, kalite, fonksiyon, kullanlabilirlik ve grnm etkilerken
ayn zamanda mflteri iin rn deerli yapan rn zelliklerine katkda
bulunmaktadr. Ayrca, tasarm performans, gvenlik ve stil gibi farkllk yaratan tm zellikleri de etkilemektedir. flletme iin grsel ahenk yaratan
evredeki her fley, web siteleri, krtasiye malzemeleri, logolar ve paketleme
malzemelerinde uygulanarak kolayca hatrlanmasn salayan iflletme kimlii ile imaj farkll yaratmak iin tasarm kullanlmaktadr.
Fiyat: rnler malzeme, enerji ve retim bakmndan ekonomik tasarlanmaktadrlar. Bir rne televizyonun ayn zamanda Dvd oynatmas gibi bir
zellik katlarak zenginlefltirilmesi, o rnn alglanan deerini etkileyebilir
ve daha yksek bir fiyata satlabilmesini salayabilir.
Yer: rnn paketleme flekli depolanmasn ve sunulmasn da ynlendirecei iin tasarmn datm ifllerine etkisi byktr. Rafn ekicilii hzl
tketilen mallar iin kritiktir, bu nedenle renk, sunum ve flekil gibi tasarm
elemanlar nemli olmaktadr. rn: Taze gda rnleri satan iflletmeler
rnlerinin tazeliini arfltracak ve ilgi ekecek rn tasarmlarn tercih
ederler.
Promosyon: Promosyon faaliyetlerinin ounluu iflletmenin mesajn bildiren kalitenin grselliine dayanmaktadr. Paketleme, her tr medya reklamlar, satfl noktas grnm ve perakendeci evresi tasarmcnn yeteneini gstermektedir.
Tasarm iflletme rgtnn birok blmyle iliflkide olmasna ramen, pazarlama ve retim ile iliflkisi dierlerine gre ok farkl ve nemlidir, nk hedef pazarn ve retim ynteminin anlafllmasnn tasarma katks ok nemli olmaktadr.
Gorb ve Dumas sessiz tasarm ve sessiz tasarmc kavramlarndan sz etmektedir. Tasarm srecini etkileyen kararlar veren tasarmc olmayan kifliler sessiz tasarmc olarak adlandrlmaktadr (Gorb, Dumas, 1987). Buna en iyi rnek
hedef pazarn belirlenmesini salayan pazar arafltrmalarn yapan pazarlamaclardr. Bu nedenle, pazarlamaclar verdikleri kararlarn nemini ok iyi kavramal ve
tasarmclar ile ok iyi bir etkileflim iinde bulunmaldrlar. Tasarmclar hem hedef
pazar konusunda hem de mflterilerin satn alma kararlarn etkileyen etmenlerle
birlikte rakiplerin analizi ve iflletmenin projedeki hedefleri konusunda bilgiye gereksinim duymaktadrlar. rnein, pazarlamann amac rnn pazarn deifltirmek ise tasarmc bu konuda bilgilendirilmelidir. Vw grubu Skoday satn aldktan
sonra hitap ettii kitleyi deifltirmifl ve farkl bir pazar stratejisi izlemifl ve rnleri
tamamen yenilemifltir.
flletme iinde tasarm ile pazarlama blmleri arasndaki zayf iletiflim byk
sorunlara neden olmaktadr. rn baflarszl genelde fikirlerin yetersizliinden
deil, tasarmn tam olarak finansa edilememesinden, pazarlama yanlfllarndan,
hedef pazar ve datm kanalar hakknda yeterli bilginin olmamasndan ve retim
tekniklerinin yetersizliinden kaynaklanmaktadr. Tasarm srecine verilen sre
ok nemlidir ve ok ksa tutulmamal, sabrl olunmaldr.. Yaratc tasarm alflmasna verilen srenin biraz arttrlmas birok hatann ortadan kalkmasn salayabilir. Genelde tasarmc dflndaki dier iflletme alflanlar zellikle pazarlamaclar tasarm srecini iyi anlamadklar zaman tasarm sresini azaltmaya alflrlar.
75
76
Oysa bilinmelidir ki, bu srecin tam ve doru olarak ifllemesi ortaya kacak rnn baflarsna, dolaysyla iflletmenin baflarsna neden olmaktadr. Web teknolojisinin kullanlmas tasarm srecinde tasarm, pazarlama ve retim arasndaki iletiflimin brifden ve kavram gelifltirmeden test retimine kadar tm evrelerde geliflmesine yardmc olmakta, bylece tasarm sreci ksalmaktadr. rnein, Liz Claiborne flirketi bu yntem ile rnn pazara sunuluflunu 8 haftadan 4 haftaya dflrmeyi baflarmfltr.
Pazarlamaclar asndan tasarm risklidir. Pazarlamaclar bu riski afladakilerine dikkat ederek azaltabilmektedir:
Uygun ve doru tasarm yeteneinin tasarmda kullanlmas,
Tasarmcnn gerek yeteneklerinin anlafllmas,
Tasarm ifline katlarak tasarm btesi ve programnn kararlafltrlmas,
Brif ve kavram aflamasna en ksa zamanda tasarm girdilerinin ulafltrlmas,
Proje hedeflerinin ak olmas,
Tasarm iin gerekli pazarlama bilgilerinin sunulmas,
Tasarmn retim ile ilgili teknik bilgiler ile desteklenmesi.
Pazardaki deiflimler ya da iflletmelerin pazarda yapmak istedikleri deifliklikler iflletmelerin rn tasarmlarnda deiflikliklere neden olmaktadr. Bunlara rnek
olarak, kaybettii pazar yeniden kazanmak isteyen bir iflletme, rn tasarmnda
dzeltmeye giderken, yeni bir rn pazarna girmek isteyen iflletme ise rn eflitliliine ynelebilmektedir.
Tasarm, rnn deerini ve kalitesini belirleyen seenekler ve kararlar ile ilgilenen bir pazarlama kayna gibi grlebilir. rnn teknik performans, stili, gvenilirlii, gvenlii, kullanm kolayl ya da bunlarn kombinasyonu nemli olsa
da, mflterinin gznde rn tasarmnn kalitesi ve deeri, ederine gre olmaktadr. Srekli mflteri memnuniyeti ve istei iin pazarlama yeteneinin temel malzemesi tasarm olmaktadr. stek, arzu ve gereksinim yaratmak tasarmcnn hneri olurken mflterinin alglamas ve satn alma istei rnn tasarmndan etkilenmekte ve mflteri asndan rn rakip rnlere gre denen paraya demesi gerekmektedir. Ayrca, rakip rnlere gre eflsiz tasarmlar mflteride alma istei
uyandrmaktadrlar. Pahal ya da yatrm niteliindeki rnlerde mflteri istek ve
beklentilerini uygun fiyatta karfllayan rnlerin tasarlanmas mflterinin satn alma, memnun olma ve tavsiye etme olasln artrmaktadr. Pazar konumlandrmada tasarm nemli bir varlktr, nk rnn hitap ettii pazara ynelik zelliklerinin olmas ya da olmamas baflarsn etkileyebilmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
Tasarm srecine
pazarlamadan yeterli bilgi ulaflmazsa tasarlanan rnler mflteri memnuniyetini karfllayabilir mi? Tartflnz.
D fi N E L M
flletmelerin pazarda rekabet edebilmek hatta yaflayabilmek iin kendine zg

bir kimlie gereksinimi bulunmaktadr. flletmeler pazarda benzersizliklerini ve
O R U
farkllklarnS aklamak
durumundadr. Kurumsal iletiflim etkin bir pazarlama iin
nemlidir. Pazarlama kurumsal iletiflim ile btnleflerek rnleri ve satfl yerleri ile
ilgili gl ve
D ak
K K A Tbir mesaj verebilmek iin tasarm ile beraber alflmaldr. McDonalds kurum kimlii ynetimine iyi bir rnektir. Logosu, renkleri, niformalar ve
satfl yerleri ile dnyann her yerinde kolaylkla tannmaktadr. Bu tannmada tasaSIRA SZDE
rmn gc inkr edilemez. Kurumsal kimliin iflletme iine ve dflna yerleflmesinde tasarmclarn hazrlad niformadan bafllkl kda, maaza tasarmndan
rnde kullanlan
etikete kadar birok rnden faydalanlmaktadr.
AMALARIMIZ
N N
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
flletmeler pazar ile iletiflimlerinde kurumsal kimlik ile ilgili neleri nasl kullanacaklarn belirlemek iin profillerini tanmlamalar gerekmektedir.
flletme profili ile kim olduunu ve nasl alglanmak istediini aklar. Tasarm
sreci iflletme profilinin merkezindedir ve bu profil tm grsel elemanlar iermektedir. Bu grsel elemanlar drt grupta toplanabilir (Bruce, Bessant, 2002, 91):
1. rn tasarm
2. Bilgi tasarm (logo, broflr, niforma, yk arabalar vb.)
3. evre tasarm (ofis, fabrika, satfl noktas)
4. Tutum (mflteriyle iliflkiler)
flletmenin bilinli olarak kard profilin sonucu imajdr (Mflterinin aklndaki zihinsel resim).
Bir iflletme, tasarm asndan bakldnda, ismi, rnleri ve kulland dier
grsel elemanlar ile tanmlanmaktadr. sim, logo gibi iflletme tanmlamalar kurumsal tasarm politikalarna taban oluflturmaktadr. Tasarm yneticisi kurum kimlii asndan organizasyonun analizi ile ilgilenerek, bunun sonularnn somut ve
soyut ynlerini farkl tasarm elemanlar ile yanstmaldr.
Pazarlamann tasarm srecine dahil olduu nemli alan bulunmaktadr:
1. Pazar arafltrmas
2. Tasarm kayna
3. Tasarm brifinin hazrlanmas
Pazar Arafltrmas
Pazar gereksinimlerinin belirlenmesinin ve mflteri isteklerinin ortaya karlmasnn zorluu, iflletmeleri rnlerini srekli gelifltirmeye yneltmektedir. Pazar arafltrmas, formlasyondan kavram testi ve deerlendirmeye kadar tasarm srecinde
nemli bir rol oynamaktadr. Bu faaliyetler ile rakipler, kullanclar ve datclar gibi farkl kaynaklardan bilgiler elde edilmekte ve srelerden geirilmektedir. Pazar
arafltrmas ilham veren rn fikirlerini ortaya karmaz, ancak rn baflar flansn
gelifltirebilmektedir. Mflteriler rn tasarm takmnn dflnd flekilden ok
daha farkl flekilde kullanabilmektedir. Pazar arafltrmasnn yrtlmesi sonucunda elde edilenler ak ve anlafllr bir flekilde tasarm ve rn gelifltirme takmna
sunulurken rn kullanm, ifllevsellii ve rnn kullanlaca evre hakknda nitel bilgilere de yer verilmelidir. flletmelerin rnlerinin baflarsn etkileyen en
nemli faktrlerden birisi de pazar arafltrmasnn yaplmasnda kullanlan kaynaklar ve elde edilen bilginin deerlendirilme fleklidir. Tasarm iin pazardaki bilgi
kaynaklar arasnda mflteri istek ve flikyetleri, servis raporlar, garanti bildirimleri, ticari gsteriler/ sergiler, pazar anketleri, ilgili sanayideki geliflmeler, rakiplerin
rnleri ve benzerleri saylabilmektedir.
Tketiciler flimdiki hayatlarnda kesinlikle en kalifiye mflterilerdir, ancak gelecekteki yaflamlar ile ilgili olarak gvenilir deildirler. Bu nedenle yaplan pazar
arafltrmalar hem faydal hem de risklidirler. nsanlar yeni rnleri nasl kullanacaklarn doru olarak hayal edemezler ve sorulara cevaplar gvenilir olmayabilir.
Bu durum da iflletmeleri yanltarak yanlfl rnleri pazara sunmalarna neden olabilmektedir. Mflteri yeni rn grmeden faydal fikirler ortaya koyamaz. flletmeler yaptklar arafltrmalarda deiflik aralar kullanabilmektedirler. Bunlar arasnda
en fazla kullanlanlar masa bafl arafltrmalar, grup tartflmas, yaratc aralar ve
grsel drtlerdir. Bunlar ile ilgili daha fazla bilgi pazar arafltrmas ile ilgili yaynlarda bulunabilir.
Kullancnn iliflkili olduu ve yorum yapt kavram ile ilgili pazar bilgisinin
dnflmnde tasarm uzmannn rol ok nemlidir. Birok iflletmede pazardan
alnan bilgiler A&G, tasarm ve mhendislik blmlerine nicel olarak verilmekte-
77
78
dir. Oysaki, tasarmclar zellikle mflteri odakl iflletmelerin tasarmclar, bu bilgileri daha ok mflteri tavrn gsteren nitel flekilde isterler. Tasarmc tarafndan
mflteri davranfllarnn anlafllmas pazar arafltrmas anlamna gelmektedir. Kavramsal, algsal ve duygusal konularn evrimi tasarmcnn iflinin nemli bir paras
olmakta ve mflterilerin sadece bugnk deil yarnki gereksinimlerini de belirlemesine yardmc olmaktadr. Pazar isteklerinin aklanmas tasarm srecinin dier
basama olan kavram gelifltirilmesinin baflarsnda ok nemlidir. Bu basamakta
tasarmc elde ettii bilgiyi tasarmn gelifltirilmesine dnfltrr. Pazar arafltrmasnda kavramlar arafltrldktan sonra geriye kalan mit veren kavramlar daha ileriki aflamalara taflnr. Burada rnler fiyat, fonksiyon, renk ya da estetik gibi faktrler asndan mflteriler tarafndan dier rakip rnlerle beraber test edilmektedir.
Ayrca, rnler mflteri evlerinde de test edilerek arafltrma sonularnn doruluu belirlenmeye alfllmaktadr.
Tasarm Kayna
Tasarm ile ilgili faaliyetler iflletme iinde istihdam edilmifl tasarmclar tarafndan
yrtlecekse ok fazla sorun bulunmamaktadr. Pazar arafltrmasndan gelen tm
bilgilere rahatlkla ulaflabilmekte ve bu srecin iinde bulunarak beraber alflabilmekteler, bylece elde edilen bilgiler ve test sonular ile ilgili bilgilere baflndan
itibaren sahip olabilmektedirler. Ancak, gerek iflletme iinde tasarmclarn bulunmamasndan, gerek ise bulunmasna ramen destek alnmak amacyla, dflardan
tasarmclar ile alfllmak istendii zaman, ilk sorun tasarmcnn nasl seilecei olmaktadr. Bu seim iin ilk nce ltler belirlenmekte, daha sonra bu ltlere
uyan tasarmclar arasndan yetenekleri iflletme asndan en uygun olan seilmektedir. Bu seimin belirlenmesinde ltler ile ilgili bir listeye gre tasarmclar szl mlakata alnmakta ve daha sonrasnda bir konu zerindeki fikirlerini izime
dkmeleri istenmekte ve tasarmclar karfllafltrlabilmektedir. Dier bir seim fleklinde ise iflletme ile tasarmc arasnda duygusal bir balant kurulmaya alfllarak
uzun dnemli stratejik bir ortaklk sz konusu olabilmektedir. Bu tip bir seim iin
genelde tasarmc kendini kantlamfl, tecrbeli ve isim sahibi olmaktadr. Bu tip tasarmclar daha nce yaptklar ile iflletmenin tam gvenini kazanmfl, o alandaki
teknolojik geliflmeleri ok iyi bilen ve yepyeni rnler ortaya karmas beklenen
yaratc kiflilerdir.
Tasarm Brifinin Hazrlanmas

Tasarm brifi ile planlanan projenin genel amalar ve istekleri aklanrken tasarmdan istenen de ak flekilde ortaya konulmaktadr. Yanlfl ve eksik tasarm brifi
hem zaman hem de maddi kayba neden olmaktadr.
yi bir tasarm brifi genelde afladakileri iermektedir:
flletme alt yaps
flletme stratejisi ve brif ile iliflkisi
Tasarm problemi
Mflteri ve pazar bilgisi
ngrlen zaman
Tasarm uzun olmayabilir ancak hazrlanmas olduka uzun bir dnem alabilmektedir. Birok kaynaktan bilgi toplanmaldr. flletme alt yaps ile bilgi tasarm
projesinin iflletme deerlerini yanstmas ve stratejisi ile uyumlu olmas asndan
nemli olmaktadr. Tasarm problemi aklanrken rn zellikleri, fonksiyonellii
ve kullanlacak malzemeler belirtilmektedir. Hedeflenen pazar, mflteri bilgisi, rakip rnler ile fiyat parametreleri nemli bilgiler arasndadr. Bu tip bilgi tasarmcnn mflteriyi anlamasn gelifltirerek mflteri memnuniyetini arttrmaktadr.
79
zet
N
A M A
N
A M A
Tasarm kavramn aklamak.

Tasarm, genellikle uygulamal sanatlar ve grsel
sanatlar, mhendislik, mimari, ve dier yaratc
ifller erevesinde ele alnr. Hem bir isim hem
bir fiil (tasarlamak) olarak kullanlr. Tasarlamakyeni bir obje (makine, bina, rn vs) iin
bir plan yaratma ve gelifltirme srecine iflaret
eder. Tasarise hem son plan veya taslak (bir
izim, modelleme vs) ; ya da bir plan veya taslan sonucu (retilen bir obje) iin kullanlr. Tasarm kavramnda dikkat eken konu bulunmaktadr. Bunlar, tasarmda somut ktlarn olmas, yaratc bir faaliyet olmas ve bilginin somut bir ktya dnfltrld bir sre olmasdr. Uluslararas Endstriyel Tasarm Derneine
gre tasarm nesneleri, sreleri, hizmetleri ve
bunlarn sistemlerinin ok ynl niteliklerini btn yaflam dngleri ierisine yerlefltirmek hedefindeki yaratc bir faaliyettir.
Giriflimcilikte tasarmn nemini tartflmak.
Giriflimciliin en nemli hedeflerinden birisi olan
kr elde edilmesi rekabetin youn yafland gnmz pazarlarnda gittike zorlaflmaktadr. Frsat grd alanlarda atl kaynaklar deerlendirmeye alflarak risk alan giriflimci pazara sunduu mal ve hizmetler ile farklln ortaya koymak durumundadr. Bu farklln ortaya konulmasnda tasarm nemli bir yer tutmaktadr. Kreselleflmenin sonularndan birisi olan rekabet
artflndan iflletmeler en az etkilenmek iin ayrt
edici ve fark yaratan mal ve hizmetler sunmak
durumundadr. Bunun en nemli paydafllarndan birisi de tasarm ve inovasyondur. Giriflimci
dflncenin ana bileflenlerinden olan yeniliki
ve yaratc olma dorudan tasarm ile iliflkilidir.
Giriflimcilik znde risk almak olurken retip
pazarlayaca mal ya da hizmetlerde yenilikilik
ve yaratclk istemektedir. Burada grev ve sorumluluk tasarm blmne dflmektedir. Tasarmn znde de yaratclk bulunmakta ve bu yaratcln kullanlmasyla pazarda ses getirecek
yeniliki rnler ortaya kabilmektedir. Tasarmn yeri ve nemini kavrayan giriflimciler girdikleri mevcut ya da yeni pazarlarda baflarl olma
olaslklarn arttrmaktadrlar.
N
A M A
N
A M A
Yaratclk, tasarm ve inovasyon kavramlarnn

farklarn tanmlamak.
Yeni problemler geleneksel kurallarn dflna karak yeni dflnme tarzlar gerektirebilmektedir. flletmeler daha yaratc hareket ederek, geliflmeyi renebilir ve her ynden yeniliki olabilirler. Tasarm her trl iflin daha yaratc, daha tatminkr ve bunlarn da tesinde daha rekabeti olmasnda nemli bir rol oynayabilmektedir. novasyon, yeni fikir ve zmlerin organizasyonlarda baflarl bir flekilde uygulanmasdr.
Bu tanmdan anlafllaca gibi aslnda inovasyon
kelimesi yeni rn gelifltirme, veya yeni teknolojiler keflfetmenin tesinde bir anlam ierir. cat
var olan bir probleme bulunan yeni bir zmse, inovasyon bu zmn ticari baflar getiren
flekilde uygulanmasdr. Yaratclk yeni fikirler
bulmaksa, inovasyon bu fikirleri uygulamaktr.
Ksaca, inovasyon bir dnflm srecidir: yeni
fikirlerin baflarl uygulamalara dnfltrlmesi
srecidir.
Giriflimcilikte tasarm ynetimi srecini aklamak.
Her iflletmenin isel ve dflsal koflullar ile iflleyiflinin farkl olmasna bal olarak tasarm sreleri de farkllk gsterebilmektedir. Baflka bir
deyiflle, iflletmeler tasarm srecinin aflamalarn
kendi koflullarna gre adapte etmek zorundadrlar. flletmeler tarafndan izlenen tasarm sreci aflamalarnn doru ya da yanlfl diye deerlendirilmesinin yannda iflletmeye uyum salayp salamad da baflars asndan ok nemli olmaktadr. Her aflamann sonunda nerilen
tasarmn ifl planlarna uyup uymad kontrol
edilmelidir. Pazarlama, retim, satn alma ve iflletme planlamalar her bir aflamann geerliliini deerlendirmek iin tasarm ynetimi srecini beslemesi gerekmekte ve iflletme amalarn
karfllamad durumlarda projeyi durdurmaldr. Tasarm srecinde en nemli aflamalar tasarm brifinin hazrlanmas, kavram gelifltirme, detayl tasarm ve son ktlarn deerlendirilmesi
olmaktadr.
80
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilikte tasarm kararlarnn iflletme faaliyetlerine etkisini aklamak.

Tasarm ile ilgili kararlarn iflletmenin dier fonksiyonlar ile iliflkili olmas, tasarm srecinde tm
iflletme fonksiyonlarnn dorudan ya da dolayl
yoldan etkilendiini ortaya karmaktadr. Baflka
bir deyiflle, tasarm srecinde alnan kararlar tm
iflletme fonksiyonlarnda etkili olmakta ve karfllkl etkileflim kanlmaz olmaktadr. Baflarl iflletmelerin rn tasarm sreleri incelenecek
olursa, tm fonksiyonlarn bu srece dahil edildii grlmektedir. Pazardan gelen bilgiler flnda bafllatlan tasarm sreci rnn fonksiyonellii, estetii, ergonomisi, kalitesi, teknolojisi,
gvenilirlii, paketleme flekli, retim sreci, ulafltrlmas, patenti ve sosyal ve evre kayglar gibi
birok kararlarn verilmesini gerektirmektedir.
Tm bu verilen kararlarda da iflletmenin pazarlama blmnden muhasebe blmne, retim
blmnden insan kaynaklarna kadar tm fonksiyonlar yer almaktadr.
Giriflimcilikte rn gelifltirme ve tasarmn iliflkisini saptamak.
rn gelifltirme sreci yeni bir kavram pazara
hazr duruma getirmek iin gerekli faaliyetler dizisidir. Bu faaliyetler dizisi, yeni rn vizyonunun ilk esininden iflletme durum analiz faaliyetlerine, pazarlama abalarna, teknik mhendislik
tasarm faaliyetlerine, retim planlamann gelifltirilmesine ve rn tasarmnn onaylanmasndan
bu planlarn uyumuna kadar tm faaliyetleri kapsamaktadr. Genel olarak rn gelifltirme sreci
aflamadan oluflmaktadr: frsatn anlafllmas,
bir kavram gelifltirilmesi ve kavramn uygulanmasdr. Tasarm sreci ise pazarlama ve iflletme
vizyonunu karfllamak iin alflan rn gelifltirme srecinin iinde bir dizi teknik faaliyettir. Bu
faaliyet dizisi, rn vizyonunun teknik zelliklerinin gelifltirilmesi, yeni kavram gelifltirilmesi ve
yeni rnn somutlafltrlmasdr.
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilikte iflletme stratejisinin tasarm ile

iliflkisi ve nemini tanmlamak.
Baflarl giriflimcilerin vizyonlar her zaman ak
ve anlafllr olmufltur. Mflterilerine daha iyi tasarlanmfl, daha kaliteli rnleri daha iyi fiyatla sunmak bir ama olmaldr ve bu amatan hibir zaman sapma olmamaldr. Baflarl vizyonlar gelecek trendleri doru anlayan ve gelecekteki frsatlar doru tahmin edip kullanan vizyonlardr. Vizyon, iflletmenin rekabet avantajn iermelidir. Bu
rekabet avantaj yksek teknolojili rn retilmek ya da makul fiyata kaliteli rn retmek olabilir. Buna bal olarak da, strateji, tm yatrm
kararlarnn ve faaliyetlerinin youn abas ile bu
amalara ulaflmay garanti altna almaldr. Burada sarf edilecek youn aba amalara ulaflmay
kolaylafltracaktr. Strateji, artan rekabet ortamnda yn ve odak noktas bulmada yardmc olmaktadr. Pazarlar daha kresel ve blml olmakta,
mflteriler daha deneyimli ve daha fazla rn eflitlilii istemekte, teknoloji hzla deiflmekte, yeni retim sreleri ve yeni rn kavramlar ortaya kmaktadr. Pazar istekleri ile retim potansiyelini balayan bir sre olarak tasarmn kesinlikle stratejik bir boyutu bulunmaktadr. Tasarm
ve tasarmn ynetilme tarz stratejik hedeflerin
baflarlmasnda nemli bir role sahiptir.
Pazarlama fonksiyonunun tasarma etkilerini
aklamak.
Tasarm ve pazarlama arasnda ortak yaflam iliflkisi bulunmaktadr. Pazarlama karmasnn klasik
drt Psinin (rn, fiyat, yer, promosyon) her bir
elemannda tasarm uzmanl bulunmaktadr.
Tasarm, trendleri belirlemek, mflteri gereksinimlerini tanmlamak ve maliyet parametrelerini
elde etmek iin pazarlama bilgisine gereksinim
duymaktadr. Pazarlamaclar zamanlarnn byk
bir ksmn tasarmclar ile geirmektedir. Tasarmn zamannda ve bte kstlar dahilinde yaplabilmesi iin tasarm blm ile pazarlama blmnn planl ve koordineli alflmas gerekmektedir. Tasarmclar hem hedef pazar konusunda hem de mflterilerin satn alma kararlarn
etkileyen etmenlerle birlikte rakiplerin analizi ve
iflletmenin projedeki hedefleri konusunda bilgiye gereksinim duymaktadr. Pazarlamann tasarm srecine dahil olduu nemli alan bulunmaktadr: Pazar arafltrmas, tasarm kayna, tasarm brifinin hazrlanmasdr.
81
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi temel tasarm elemanlarndan biri deildir?
a. Performans
b. Kalite
c. Dayankllk
d. Grnm
e. Arlk
6. Afladakilerden hangisi tasarmn 4Csinden biri

deildir?
a. Yarfl
b. Yaratclk
c. Karmaflklk
d. Seim
e. Uzlaflma
2. Afladakilerden hangisi yaratcln zelliklerinden

biri deildir?
a. Bir ok kiflinin bu yetenee sahip olmamas
b. Bilinli olmamas
c. Rasyonel olmamas
d. Yeni deiflik fikirler olmas
e. Sonucunda faydal ktlar alnmas
7. Afladaki srelerin hangisinde, yaratclk, kavrayfl, iletiflim, test etme ve ikna etme grevleri bulunmaktadr?
a. Maliyet hesaplama sreci
b. Modern rn gelifltirme sreci
c. retim sreci
d. Pazar arafltrmas sreci
e. Planlama sreci
3. Giriflimci pazarda lider olmak iin afladakilerden

hangisini yapmaldr?
a. retim tesisini geniflletmeli
b. Farkl ve yeni tasarmlara ynelmeli
c. Yeni pazarlara ynelmeli
d. Maliyetlerini azaltmal
e. stihdam arttrmal
4. Afladakilerden hangisi yaratclk srecine dhil
deildir?
a. lk kavrayfl
b. Hazrlk
c. Arafltrma
d. Kuluka
e. Dorulama
5. Afladakilerden hangisi tarsm srecinde en nemli aflamalardan biri deildir?
a. Tasarm brifinin hazrlanmas
b. Kavram gelifltirme
c. Rakiplerin analizi
d. Detayl tasarm
e. Son ktlarn deerlendirilmesi
8. Afladakilerden hangisi rn gelifltirme srecinin

temel aflamasndan biri olan frsatn anlafllmasna
dahildir?
a. Portfolyo planlama
b. Fonksiyonel modelleme
c. fiekillendirme
d. Pazar frsat analizi
e. Salam tasarm
9. Farkllaflma stratejisini izleyecek olan bir giriflimci
afladakilerden hangisini yapar?
a. retim tesisi kurar.
b. Pazarlamac saysn arttrr.
c. Maliyetleri azaltmaya alflr.
d. Tasarm srecini ksaltr.
e. Pazarda rakip rnlerinden farkl rnler sunar.
10. Afladakilerden hangisi tasarm riskinin azaltlmasna yardmc olmaz?
a. Uygun ve doru tasarm yeteneinin tasarmda
kullanlmas
b. Proje hedeflerinin ak olmas
c. Tasarm iin gerekli pazarlama bilgilerinin sunulmas
d. Tasarmn ok ksa srede tamamlanmas
e. Tasarmcnn gerek yeteneklerinin anlafllmas
82
Okuma Paras
Design Turkey: Endstriyel Tasarm dlleri

lkemiz sanayiinde tasarm kltrn yaygnlafltrmak
ve ulusal ile uluslararas pazarlarda rne katma deer
ve rekabeti stnlk kazandran iyi tasarm dllendirmek amacyla hayata geirilen Design Turkey Endstriyel Tasarm dlleri, Trkiyede tasarmla markalaflmann yolunu amaya hazrlanyor.
Turqualty Program dahilinde Dfl Ticaret Msteflarl,
Trkiye hracatlar Meclisi ve Endstriyel Tasarmclar
Meslek Kuruluflunun iflbirlii ile dzenlenen ve nitelikli tasarmlarn dllendirilecei Design Turkey Endstriyel Tasarm dllerine, toplam 12 sektrden tasarmclar ve retici firmalar piyasaya sunduklar rnleriyle katlabilecek.
lkemiz tasarm kimliinin oluflturulmasnda katk salayacak Design Turkey Endstriyel Tasarm dlleri,
tm Trk tasarmclarn, marka sahibi firmalarn ve firma yetkililerinin katlmna ak olacak.
nternet zerinden baflvurularn alnaca proje kapsamnda deerlendirmeye alnacak rnlerde, en fazla
yl nce retilmifl ve piyasaya srlmfl olmas ile tasarmnn, retiminin veya marka sahipliinin T.C. kkenli olmas zellikleri aranyor.
n elemeyi geen rnler, dl treninden iki gn nce, ulusal ve uluslararas sekin uzmanlardan oluflan 30
kiflilik bir jri heyeti tarafndan sektrel bazda deerlendirilerek yi Tasarm dl; stn Tasarm dlve Turqualty Tasarm dlolmak zere 3 kategoride derecelendirilecek.
1. e
Kaynak:http://tr.dexigner.com/urun/haberlerg15139.html
2. a
3. b
4. c
5. c
6. a
7. b
8. d
9. e
10. d
Yantnz yanlfl ise, Tasarm Kavram konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Tasarm, Yaratclk ve novasyon konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Tasarmn
nemi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Tasarm, Yaratclk ve novasyon konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Tasarm
Ynetimi Sreci konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Tasarm Kararlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte rn Gelifltirme ve Tasarm konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte rn Gelifltirme ve Tasarm konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Strateji ve
Tasarm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Giriflimcilikte Pazarlama
Tasarm liflkisi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Giriflimcilik doas gerei yeni bir ifle bafllanmas nedeni ile riskli olmaktadr. Yeni bir pazara mevcut ya da
yeni rnler ile girildii zaman bilinmeyenler ok olmaktadr. Bunlar arasnda mflterilerin rne tepkisi,
satfl miktar gibi deerler en nemlileri olmaktadr. Bu
riskleri en aza indirebilmek iin yeni rnlerin tasarmndan nce Pazar analizi titizlikle yaplmal ve mflterilerin istek ve gereksinimleri ok iyi anlaflldktan sonra tasarma bafllanmal, bylece yeni rnn mflterileri memnun etme olasl artmaktadr.
Sra Sizde 2
Baflarl giriflimler incelendii zaman inovasyonun etkileri pazara sunduklar mal ya da hizmetlerinin farkll
ile grlebilmektedir. novasyon dendii zaman akla
deiflim ve yenilik gelmektedir. flletmeler kendilerini
gelifltirmede en ok inovasyonu kullanmaya alflmak-
tadr. novasyon ile mal ve hizmetlerde salanan geliflme ayrca, bunlarn retiminde yaplan deifliklikler ile
mflteri memnuniyeti st dzeyde tutulmaya alfllmaktadr. novasyon ve tasarm birbirini tamamlayan kavramlar olarak iflletmenin pazarda farkllaflmasna katkda bulunmaktadr.
Sra Sizde 3
Tasarm kararlar iflletmenin tm fonksiyonlar ile dorudan ya da dolayl olarak iliflkilidir. Ancak, tasarm kararlarnda etkin olan esas pazarlama ve retim fonksiyonlardr. Tasarm ile ilgili kararlar pazarlama, retim
ve arafltrma gelifltirme fonksiyonlarn etkilerken ayn
zamanda bu fonksiyonlardan elde edilen bilgiler de tasarm kararlarn etkilemektedir. Baflka bir deyiflle, karfllkl etkileflimli bir iliflki sz konusu olmaktadr. Ayrca, finans ve muhasebe ile insan kaynaklar fonksiyonlar da tasarm kararlarnda etkili olmaktadr. Sonuta,
retilecek mal ya da hizmete karar verilerek tm iflletme fonksiyonlar o ynde zerine dflen grevleri yerine getirmektedir.
Sra Sizde 4
Genel kabul gren anlayfla gre tasarm sreci drt
aflamadan oluflmaktadr. Bunlar kavram, somutlafltrma,
detay ve retimdir. Kavramda belirlenen hedefler dorultusunda kavramlar oluflturulurken, somutlafltrmada
en uygun kavramn yapsal geliflimi ortaya karlmaktadr. Detayda ise kesin spesifikasyonlar ve retim sreleri belirlenip onaylanmaktadr. Son aflama olan retimde ise mal ve hizmetin retimi yaplmaktadr.
Sra Sizde 5
Kreselleflme ile birlikte snrlar ortadan kalkmaya bafllamakta ve rekabet daha da bymektedir. Her gn yeni iflletmeler pazara girmekte, eflitlilik artmakta ve mflteriyi memnun etmek gittike zorlaflmaktadr. Bu durumda, iflletme iinde alnacak stratejik kararlar ok
nemli olmakta ve stratejik kararlar tasarm faaliyetini
de ynlendirmektedir. flletmenin izledii strateji tasarlanacak mal ya da hizmetlere yansmaktadr. rnein,
pazarda maliyet n plana karlmak isteniyorsa tasarmlarda en fazla maliyetin artmamasna zen gsterilmektedir. Ortaya karlan mal ya da hizmet tasarmlar
da iflletme stratejilerinde deifliklie neden olabilmektedir.
83
Sra Sizde 6
rn tasarm srecinde tasarm elde edilen bilgiler flnda yaplmaktadr. Gelen bu bilgilerden en nemlilerinden birisi de pazarlama blmnden gelen bilgilerdir. Pazarlama blm pazar arafltrmalar ile mflteriler
ve rakipler hakknda bilgiler elde etmekte ve bu bilgileri tasarm blmne ynlendirmektedir. Bylece, tasarm blm mevcut rnleri ve mflterilerin rnlerden istediklerini renmekte ve tasarmlarn buna gre yapmaya alflmaktadr. Bu nedenle, pazarlamadan
gelen bilgiler ok nemli ve yol gsterici olmaktadr.
Aksi takdirde, tasarlanan rnlerin mflterileri memnun
etmesi olanaksz duruma gelmektedir.
Kaynaklar
Bayazt, N. (2008). Tasarm Anlamak, deal Kltr
Yay. Rek. Ve Org. San.Tic. Ltd. fiti., stanbul.
Blaich, R, Blaich,J.(1993). Product Design and Corporate Strategy: Managing the Connection for Competitive Advantage, McGraw-Hill, New York, USA.
Bruce, M., Bessant, J. (2002). Design in Business:Strategic Innovation Through Design, Pearson Ed.
Ltd., England.
Cooper, R., Press, M. (1995) The Design Agenda: A
Guide to Successful Management, John Wiley&Sons Inc. New York., USA.
Gorb, P., Dumas, A.(1987). Silent Design, Design Studies, 8(3), 16-21.
Press, M., Cooper, R., (2003) The Design Experience:The Role of Design and Designers in the
Twenty-First Century, MPG Boks Ltd. UK.
Otto, K., Wood, K., (2001). Product Design: Techniques in Reverse Engineering and New Product
Development, Prentice Hall, New Jersey, USA.
Rothwell, R. (1983). Innovationa and firm size: a case for dynamic complementarity. General Management, 8(3) Spring.
Stamm, B.V. (2003). Managing Innovation, Design and
Creativity, John Wiley&Sons Inc. New York., USA.
Walsh, V., Roy, R., Bruce, M., Potter, S. (1992). Winning by Design: Technology, Product Design
and International Competitiveness, Oxford,
Blackwell.
www.wikipedia.org
www.turkcadcam.net/rapor/inovasyon-urge
http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/articles/20
08/19/bakrtashbakrtas.pdf
Amalarmz
N
N
N
N

Giriflimcilik iklimi kavramn tanmlayabilecek,
Giriflimcilik iklimini etkileyen faktrleri aklayabilecek,
Giriflimcilik kltrnn nemini anlatabilecek,
Kltrn giriflimcilie etkisini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Ekonomik Byme
Snai ve Fikri Mlkiyet Haklar
Giriflimcilik Eitimi
Giriflimcilik klimi
Giriflimcilik Kltr
erik Haritas
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Giriflimcilik klimi
GRfi
GRfiMCLK KLM
GRfiMCLK KLMN ETKLEYEN
FAKTRLER
GRfiMCLK KLTR
KLTRN GRfiMCLE ETKS
Giriflimcilik klimi
GRfi
Giriflimcilik kavram ve uygulamalarnn, bilgi toplumunun ve iinde yafladmz
kreselleflme ann getirdii byk deiflimin yansmalarndan biri olduu konusunda hi flphe yoktur. Devlet kurulufllarnda ya da zel sektrde ifl bulup alflabilme olanaklar gittike zorlaflmakta ve insanlarn kendi giriflimlerini gereklefltirmeleri ynndeki eitimler tm lkelerde uygulanmaktadr. Dnyann teknolojik
olarak geliflmifl birok blge ve lkesinde istihdam, daha ok yeni teknolojileri iyi
kullanan ve yeni rn yaratmnda becerileri olanlara ynelmektedir.
Giriflimci kiflilerin yetiflmesi veya giriflimci ruhunun oluflabilmesi, iklimle birlikte yeni bir kltrn oluflmasn gerektirmektedir. Bu nedenle toplum yapsnn, bakfl asnn da deiflmesi zorunludur. Trkiyede ifl yapabilme zorluu ve zor ekonomik koflullar insanlarn daha yaratc rekabeti giriflimci ve atlgan olmasn gerektirmektedir. Teknolojinin geliflmesi ve bilgi kaynaklarna daha hzl ulaflmdan
yola karak global ve uluslararas boyutta giriflimciliin gelifltirilmesi zendirilmeli ve teflvik edilmelidir. Kk ve orta lekli iflletmelerin ve yeni giriflimlerin teflvik edilmesinde nemli kriterlerden biri, giriflimcilik kltrnn ve giriflimcilik ikliminin geliflmesidir.
GRfiMCLK KLM
Giriflimcilik iklimi, kavram olarak yeni kurulacak ve/veya var olan iflletmeleri etkileyebilecek ulusal ekonomik evreyi tanmlamada kullanlmaktadr. Ekonomik
evre, hkmetin ifl yaratm srecine ynelik teflvik politikas, yaflanan finansal
krizler, kresel dzeyde yaflanan geliflmeler, finans kurulufllarnn fon talebini karfllama dzeyi, enflasyon oran, vergi uygulamalar, ifl kurmay etkileyen yasal alt
yap ve brokrasinin yaps gibi faktrleri iermektedir. Belirtilen bu faktrlerin giriflimciler asndan douraca sonular, bir lkedeki giriflimcilik ikliminin giriflimci yetifltirilmesi asndan nemini ortaya koyar.
Giriflimcilik ikliminin gelifltirilmesi, karar alclarn uygulamfl ve/veya uygulayaca birtakm politika nlemlerine baldr.
Giriflimci saysnn arttrlmasnda giriflimcilik iklimi neden nemlidir?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
86
Giriflimcilik politika nlemlerini alt ana bafllk altnda kategorize edebiliriz.

Bunlar;
Giriflimcilik kltrnn arttrlmasnn teflvik edilmesi,
Temel ve sonraki eitimlerin her dzeyinde okullarda giriflimcilik eitiminin
entegrasyonu,
Giriflimcilik engellerinin ortadan kaldrlmas, iflletmelerin pazara girmelerini kolaylafltrc tedbirlerin nceden alnmas
Yeni kurulacak iflletmeler iin bafllang sermayesi veren gerek kamu gerekse de finans kurulufllarnn oluflturulmas, var olanlarn glendirilmesi,
Yeni kurulacak iflletmelere ynelik desteklerin arttrlmas,
flletme inkbatrlerinin saysnn arttrlmas,
Danflmanlk hizmetlerinin arttrlmas,
Giriflimcilik portallarnn oluflturulmas ve giriflimcilere iletiflim kanallar salanmas,
Ticari mlkiyet katlm oranlarn artrmak amacyla genlik, kadn, teknolojik giriflimciler gibi hedef gruplar oluflturulmas ve bunlara zg spesifik teflvik unsurlarnn yaratlmas.
GRfiMCLK KLMN ETKLEYEN FAKTRLER

Giriflimcilik klimi: Giriflimci
saysnn arttrabilmesi iin
gerekli olan ortam.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Giriflimcilik iklimi, giriflimcilii etkileyen kiflilik faktrlerinin yan sra, giriflimcilerin faaliyetlerini srdrd ortamdaki ekonomik, sosyal, yasal ve teknolojik geliflmeler gibi evresel faktrlerden de etkilenmektedir. Giriflimcilerin ortaya kflnda evresel faktrleri n plana karan yaklaflmlar, pazar mekanizmalarn ve devlet/hkmet politikalarnn etkisinin nemini vurgulamfllardr. Bu yaklaflm, giriflimcinin ortaya kmasnda; geliflmifl lkeler iin pazar mekanizmalarnn, geliflmemifl
lkelerde ise hkmet politikalarnn belirledii ekonomik gdlemelerin etkili olduunu savunmaktadr.
Ekonomik bymedeki en nemli faktr zel sektr yatrmlarnn arttrlmasdr. Bu adan bakldnda giriflimcilik iklimi ekonomik bymenin salanmasnda nemli bir bileflendir. Ekonomik evrenin iflletme kurmay zendirici yaps ne
kadar fazla ise giriflimci saysn arttran bir giriflimcilik ikliminden, buna karfllk
zorlafltrc bir yap varsa da azaltan bir giriflimcilik ikliminden bahsedebiliriz.
Giriflimcilik iklimini etkileyen faktrler lkeden lkeye farkllk gsterebilir. Bu
faktrler; sosyal ve kltrel altyapnn varl, devlet ynetiminin yaps, ifl gc ve
finansal piyasalarn geliflmifllii, teknoloji kullanm dzeyi, Ar-Ge harcamalarnn
bykl, Ar-Ge desteklerinin varl, giriflimcilik eitimlerine verilen nem, giriflimcilik yetenei ve kapasitesi, ticari hayat ilgilendiren hukuki alt yap ve fiziksel
altyap olanaklar olarak sralanabilir.
Giriflimcilik SIRA
ikliminin
SZDElkeden lkeye farkllk gstermesinin nedenleri neler olabilir?
Afladaki flekilde ulusal ekonomik geliflme ile giriflimcilik arasndaki iliflki akD fi N E L M
lanmaktadr.
Sosyal ve kltrel yap ile ulusal altyap koflullar makro dzeyde giriflimcilik faaliyetlerini ve iflletmelerin yapsn etkilemektedir. Bununla birlikte, yeS O yaratlmas
R U
ni iflletmelerin
ve giriflimcilik faaliyetleri giriflimcilie zg altyap koflullarndan etkilenmektedir. Bu koflullar ncelikli olarak giriflimcilik eitimi, bafllang sermayesi ve ar-ge desteklerinin varldr. kincil olarak giriflimcilik faaliyetDKKAT
lerinin dzeyi, bireylerin frsatlar grebilme ve bunlar deerlendirebilme yeteneklerinin var olmasna baldr. Ekonomideki giriflimcilik frsatlar ve lkedeki giri-
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
87
5. nite - Giriflimcilik klimi
flimcilik kapasitesi arasndaki iliflki ise yeni kurulacak olan iflletme saylarn etkilemekte, ekonomik geliflme ancak retim gcnn arttrlmasyla mmkn olmaktadr.
fiekil 5.1
Kaynak:
Tosunolu s. 27-28
Byk lekli flletmeler
Genel Ulusal
Altyap Koflullar
Sosyal Kltrel,
Politik Yap
Ulusal ktisadi Geliflme

(GSMH, stihdam)
Kk ve Orta
lekli flletmeler
Giriflimcilik
Frsatlar
Giriflimcilii Etkileyen
Altyap Koflullar
flletme
Dinamikleri
Giriflimcilik
Kapasitesi
Giriflimcilik Eitimi
Gnmzde deiflime olan ihtiya giderek toplumsal evreyle balantl aralarla,
tekniklerle iliflkili bir bakfl gerektirmektedir. niversitelerin, eitim ieriklerini,
yaplarn ve uygulamalarn hem rencilerin, hem de ifl dnyasnn ihtiyalarna
ynelik olarak gelifltirmifl ve yeniliki bir biimde deifltirmifl olmas gerekmektedir. zellikle, sanayi ve ticaret dnyasnn istedii niteliklerde renci yetifltirilmesi son yllarda nem kazanmfltr.
Giriflimcilik kltr ve dflncesinin, eitim-retim sresinde rencilere verilebilmesi ve onlarn ileride kabul edilebilir riskleri alarak dflncelerini hayata
geirebilen, dfllerini gereklefltirmeye alflan bir giriflimci olmalarn salayacak
iklimin yaratlmas birincil ama olmaldr. Bu amaca ynelik olarak tm dnyada
ve lkemizde, tm faklte dzeylerinde giriflimcilik dersleri, alfltaylar, sertifika ve
diploma programlar eflitlenerek yaygnlafltrlmaldr. Ancak, verilecek olan eitimlerde, giriflimcilik zelliklerinin retilmesi ile kalnmayp rencilerin gerek
birer giriflimci olmalar ynndeki oluflumlarn uygulamaya konmas da gerekmektedir. lkemizde yzde 25 gibi ok yksek bir orana sahip olan niversite mezunu iflsiz varl dflnldnde, giriflimcilik derslerinin gerek rgn gerekse de
uzaktan eitim sistemlerinde nemi daha da iyi anlafllmaktadr. Giriflimcilik eitimi iin bu konuda ncelikle bir niyet ve eilimin olmas flarttr. Giriflimciliin anlafllmas, giriflimcilik srecinin deneyimle kazandrlmas ve bir eylem ile frsatn deerlendirilmesi aflamalar, genel giriflimci davranfl oluflturmaya ynelik giriflimci
eitiminin temelini oluflturur.
Lisans dzeyinde ifllenmesi gereken konulardan bir tanesi de yeniliktir. Teknoloji retiminin en nemli unsuru yeniliktir, inovasyondur. Yenilik dersinin verilmesiyle lisans dzeyindeki renciye yeni ufuklar aarak kendi ayaklar zerinde du-
88
racak imkan oluflturulmufl olacak ve renci; Ben mezun olduktan sonra mutlaka
kendi iflimi kuracam ve flimdiden bununla ilgili hangi projeleri yapmalym. fleklinde dflnmesinin altyaps oluflturulacaktr. Bu adan bakldnda bilimi teknolojiye, teknolojiyi toplumsal hizmete ve katma deere dnfltrme srecinin ilk
aflamas, yenilik konusunun eitim modeli ierisinde yer almasdr. Buradaki katma deer patent ya da faydal model alma konusunda iflletmelerin teflvik edilmesi
ve bilin yaratlmasdr. Zira lkelerin geliflmifllik dzeyi ve zenginlii ancak ve ancak dnya patent liginde en st sralarda yer almakla mmkndr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Melek Yatrmc: Fikri olup,
paras olmayan giriflimcilere
destek veren kifli yada
S O Burada
R U ama katma
kurum.
deer yaratabilecek
giriflimlere destek
olunmasdr.
DKKAT
SIRA SZDE
Giriflimci doulur,
sonradan giriflimci olunmaz nermesine katlr msnz? Neden?
SIRA SZDE
Bafllang Sermayesinin Salanmas

fi N E L asndan
M
GiriflimcilikD iklimi
zerinde durulmas gereken bir dier nemli konu, giriflimcilik eitimlerinden baflaryla gemifl ve ifl planlarn hazrlamfl olan giriflimcilerin ifl fikirlerini
S O R Uhayata geirmede ihtiya duyduklar bafllang sermayesinin bulunmasdr. Bu konuda finansal kurulufllarn yan sra melek yatrmclar ve risk
sermayedarlaryla giriflimcilerin karfllaflaca platformlar oluflturulmaldr. Ayrca
DKKAT
kamu bankalar destekli 2-5 yl demesiz dnemlere sahip uzun vadeli giriflimci
kredileri tahsis edilmelidir.
N N
SIRA SZDE
Makroekonomik stikrar ve Dengenin Salanmas
Fiyat stikrar: Para

AMALARIMIZ
politikasnn byme ve
istihdama ynelik olarak
ekonomik birimlerin karar
alma srelerinde etkili
K T A lde
P dflk ve
olmayacak
istikrarl bir enflasyon
orann ifade eder.
TELEVZYON
Makro ekonomik ortamdan kast, fiyat istikrar, dengeli bir bte ve dfl demeAMALARIMIZ
ler dengesi, adil bir gelir dalm, yksek istihdam ve dflk issizlik ortamnn tesis edilmesidir. Makroekonomik dengesizlik; retimde, kt kaynaklarn tahsis edilmesinde veK gelir
dalmnda sorunlarn olmas, belirsizliin ve ngrlemezliin
T A P
yaygn olufludur. Bu yzden kalc bir flekilde varln srdren makro ekonomik
dengesizlik ortamnda derinlemesine bir giriflimcilik ortamnn oluflmas, bylece
retim sorununun zlmesi ve sermaye birikiminin salanmas imknszdr.
TELEVZYON
Giriflimci Desteklerinin Varl

NTERNET
Bir lkede giriflimci saysnn arttrlabilmesi giriflimcilere ynelik gerek nakdi ge N T E R N E T desteklerin saysnn arttrlmas gerekmektedir. Bu destekler,
rekse de gayrinakdi
giriflimci asndan yatrm ortamnn uygun hale getirilmesi amacyla giriflimcileri
cesaretlendirici ve atlacak admlar kolaylafltrc nitelikte olmaldr. Verilecek olan
desteklerin baflnda giriflimcinin neyi, nasl ve ne zaman yapmas gerektiini anlatacak uygulamal ifl plan ve giriflimcilik eitim destei olmaldr. Sonrasnda giriflimcilerin ihtiya duyacaklar mevzuat destekleri, bafllang sermayesi destei, vergisel teflvikler ve yatrm ve iflletme sermayesine ynelik destekler salanmaldr.
Snai ve Fikri Mlkiyet Haklarnn Korunmas

Snai Mlkiyet Haklar; sanayideki yeniliklerin, bulufllarn, yeni tasarmlarn ve zgn alflmalarn ilk uygulayclar adna veya ticaret alannda retilen ve satlan
mallarn zerindeki reticisinin veya satcsnn ayrt edilmesini salayacak iflaretlerin sahipleri adna kaydedilmesini ve bylece ilk uygulayclarn rn retme ve
satma hakkna belirli bir sre sahip olmalarn salayan gayrimaddi bir haktr. Snai Mlkiyet Haklar; patentler, faydal modeller, ticari markalar, endstriyel tasarmlar, corafi iflaretler (menfle ve mahre iflaretleri), entegre devrelerin topografyalar olarak tanmlanmaktadr. Bu haklar nc flahslara karfl hukuken sahibi
lehine korunmakta ve baflkalarna devredilebilmektedir.
89
Teknolojik yenilik ve bulufllar, ekonomik geliflmenin en nemli faktrlerindendir. Fikir rnlerinin etkin olarak korunmad, teknolojik ilerlemenin vazgeilmez
flart olan bulufl faaliyetlerinin teflvik edilmedii riskli bir lkede yerli teknoloji retiminin gereklefltirilmesi beklenemez. Bu nedenle snai ve fikri mlkiyet haklarnn fiilen korunmas ve bu konuda bilgilendirme yaplmas giriflimcilik iklimi asndan son derece nemlidir. Tutarl, adafl bir patent mevzuat ve uygulamasndan yoksun olan bir lkede istenilen dzeyde geliflme salanamaz.
Ar-Ge Desteklerinin Arttrlmas

Uluslararas dzeyde rekabet gcn artrmak ve srdrlebilir bir sosyoekonomik geliflme salamak Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi, yrtlmesi ve yenilie
dnfltrlmesi ile mmkndr. Yaplan Ar-Ge harcamalarnn vergiden indirilebilmesi, Ar-Ge harcamalarnn mutlak ve greli dzeylerinin zaman ierisinde artmas, yetifltirilecek giriflimci saysn ve giriflimcinin ekonomik ortamn yakndan
ilgilendirmektedir. Literatrde yaplan alflmalar (OECD lkeleri merkezli) AR-GE
harcamalarndan bymeye doru bir nedensellik iliflkisi olduunu gstermektedir. Dier bir anlatmla, bir lkenin arafltrma ve gelifltirme faaliyetlerine yapt
harcamalar ekonomik bymeyi salamaktadr.
Patent liginde bir st sraya gemek isteyen lkeler neler yapmaldr?
SIRA SZDE
Nitelikli flgcne Eriflim
fi N E L M
flgc piyasasndaki darboazlar bymeye engel olmaktadr.D flilerin
becerilerini artrmaya ynelik abalarn younlafltrlmas gerekmektedir. Bylece giriflimciS O R U
liin nndeki en byk engel olan emek-ifl uyumsuzluu da azaltlmfl
olacaktr.
Bu hususun eksik kald lkelerde iflsizlik ve mesleksizlik bir arada yaflanmaktadr. Buna gre flirketler nitelikli befleri sermaye istihdamndaki a kapatamazDKKAT
ken, var olan insanlar da kaliteli bir hayat idame ettirecek kadar gelir getiren bir
ifl bulamamaktadr.
SIRA SZDE
Firmalar Aras flbirliinin Salanmas
N N
Byk ve kk lekli iflletmeler arasndaki ittifaklar, yeniliki ekonomide gerekAMALARIMIZ

li esneklii ve daha byk pazarlar ele geirmek iin kritik lei kazanmak bakmndan giderek daha fazla nem kazanmaktadr. Byk lekli iflletmeler yeni
pazarlara, teknolojiye ve yeniliklere eriflim salamakta, kk Klekli
ise
T A iflletmeler
P
finans, bilgi ve iletiflim alarndan daha kolay yararlanabilmektedir.
Giriflimcinin Kapasitesinin Artrlmas
TELEVZYON
Giriflimcinin yeterli zaman, azim - cesaret ve ikna kabiliyetine sahip olmas gerekmektedir. Ancak bunun iin de iflletmelerin bilgiden ve uluslararas frsatlardan yararlanmalarna yardmc olmak gerekmektedir. Giriflimcilerin, i pazarn sunduu
N T Esalayabilmeleri
RNET
imknlardan yararlanmalar ve youn rekabet koflullarna uyum
iin yenilikler yapmaya ve uluslararaslaflmaya teflvik edilmeleri gerekmektedir.
Bunun iin iflletmelerin; bilgiye, eitime ve birinci kalitede destek hizmetlerine eriflimleri salanmaldr.
GRfiMCLK KLTR
Ekonomilerin geliflmesi, giriflimcilerin teflvik edilmesi ve toplumda insanlarn kendi iflletmelerini kurmay salayacak sosyal, yasal ve ekonomik dzenlemelere ba-
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
90
Kltr: Gruptaki bireylerin

ortak nitelikleri olup, kifliden
kifliye aktarlan renilmifl
bir yasam biimidir.
l olarak oluflacak giriflimcilik kltr ile ortaya kacaktr. Kurumsal ortamn varl da giriflimcilik etkinlik dzeyini etkileyebilir. Ekonomik ve sosyal faaliyetlerin
yerine getirilmesinde kltrel faktrler son derece nemlidir. O yzden bir lkede
giriflimcilik iklimin daha uygun hale getirilmesi isteniyorsa, kltrel zellikler zerine odaklanlmas ve var olan kltrn farkl kltrler ile ortak ynlerin neler olduunun bilinmesi gerekmektedir.
Toplum zerinde en byk etkinin kayna kltrdr. Giriflimci gdler ve
davranfl kalplarnn oluflumunda kltrel yapnn nemli bir yeri vardr. Geleneklerden aile ierisinde alnan eitime, ahlaki kurallara, kiflilik yapsna, davranfl biimine, yaflam tarzna ve sosyal evreye kadar birok gede kltrn izleri grlebilir. nkabllerimiz ve tercihlerimiz byk lde, ierisinde yasadmz toplumsal kltrn bir eseridir.
Endstriyel yaplanma, sosyoekonomik kalknma, kltrel deiflim ve giriflimcilik kltr arasnda nemli bir iliflki bulunmaktadr. nk sosyoekonomik yapnn gelifltirilmesi, endstriyel yapda yenilik srelerinin uygulanmasna ve geleneksel yapdan kurtularak blgesel frsatlar yakalanmasna baldr.
Giriflimcilikle toplumsal/kltrel yaplar arasnda yakn bir iliflki vardr. Baz
toplumlar giriflimcilik konusunda yksek performans gsterirken dierlerinde ayn performans grlmemektedir. Sosyal bilimciler bu farkn oluflmasnda kltrn
oynad rol zerinde durmaktadrlar. Toplumun yapsal koflullar, deer ve norm sistemleri, herhangi bir davranfln/ hareketin oluflmasn dorudan etkileyebilmektedir.
Kltr ve giriflimcilik arasndaki etkileflim baz toplumlarda dierlerine gre daha gl olabilir. Anuradha Basu ve Eser Altnay tarafndan Londarada yaflayan
gmen topluluklar zerinde yaplan bir alflmada, Hindistan, Dou Afrika, Asya,
Pakistan, Bangladefl, Trk ve Kbrsl gmen giriflimcilerde ifle bafllama motifleri,
finans kaynaklar, etnik yaplar, aile ballk durumlar gibi faktrlerin etnik yap,
kltr ve giriflimcilik etkilefliminde farkllk gsterdii ancak baz durumlarda, rnein bankalardan borlanma konusunda kltrn etkisinin beklenenden ok dflk olduu ortaya konulmufltur.
KLTRN GRfiMCLE ETKS

nceki nitelerde de belirtildii gibi giriflimcilerin davranfl biimleri dier insan
davranfllarndan farkl deildir. Hatta giriflimcilik evrensel olan tm insan davranfllarnn bir yndr. Bu adan bakldnda giriflimcilik teorisinin, ekonomi ve
finans dflnda sosyoloji, psikoloji ve sosyal teori gibi daha genifl bir alanda ele alnmas gereklidir. Martinelli, gelecekteki giriflimcilik ile ilgili arafltrmalarn disiplinler
aras bir yaklaflmla ele alnmasnn gerekliliini savunmakta ve bu arafltrmalarda
pazar, sosyal yap ve kltr gibi konularn hem bireysel hem de birlikte deerlendirilmesinin nemini vurgulamaktadr.
Giriflimciliin ortaya ksnda kifliliin mi yoksa sosyal evrenin mi daha etkili
olduu uzun sre tartfllmfltr. Kiflilik zerinde duranlar, giriflimcilerin sahip olduklar psikolojik zelliklere arlk vermifllerdir. Kiflilik yapsnda giriflimci geler
arama abalar en fazla, risk alma, baflarma ihtiyac ve denetim odana sahip
olma zerinde younlaflmfltr. Giriflimciliin ortaya kflnda evreyi ne karanlar ise grup yapsnn, toplumsal gelenek ve kltrel zelliklerin etkisini vurgulamfllardr. Ayrca, devlet ve piyasa gibi dfl sosyal evre koflullarnn elveriflli olup
olmamas da zerinde durulan bir baflka husustur. Geliflmifl lkelerde giriflimciliin
ortaya kmasnda pazar mekanizmalar etkili iken, geliflmekte olan lkelerde, hkmet politikalarnn belirledii ekonomik gdler daha baskndr.
91
Kltrel farkllklar insan sermayesinin gelifltirilmesinde son derece baskn bir

rol oynar. Giriflimcilik niteliklerinin baz toplumlarda daha n plana kmas ve bununla birlikte giriflimci saylarnn baz toplumlarda fazla olmasnn temelinde, o
toplumun insan sermayesine yapmfl olduu yatrm ve o toplumda var olan giriflimcilik kltrdr. Bunun temelinde, farkl dflnebilmeyi ve alfllmadk zmler retmeyi, ezbercilikten ok sorgulayc olmay, ynetilmekten ok ynetmeyi
ve sorumluluk almay temel eitim dzeyinde retebilen ve bu modeli srdrebilen toplumlarda giriflimci bireylerin says arttrlabilmekte, dier bir anlatmla giriflimcilik iklimi giriflimci yetifltirilmesine olanak vermektedir.
lkeler arasndaki kltrel farkllklar giriflimci sayn etkiler mi? SIRA SZDE
Kltrle giriflimcilik faaliyeti arasnda bir iliflki kurulurken, hangi tr kltrlerin
fi N E Lolduklar
M
giriflimcilie destek verdikleri, hangilerinin ket vurucu etkilereD sahip
sorunu nem taflmaktadr. McClleand (l962), giriflimcilie destek veren kltrlerin
temel davranfl ne kard ve bunlarn; l. yksek sorumluluk
2. heS O Rstlenme
U
sapl risk alma ve 3. performansa dnk geribildirim talep etme olduu, zerinde
durmaktadr. Bafll baflna bir zihniyet ve davranfl biimi olan giriflimcilik, iinde
DKKAT
yaflanlan toplumun sosyokltrel ortamyla kopmaz bir iliflki iindedir. Giriflimcilik, bir bakma kltrel bir refleks, bir ifade aracdr. Toplumlarn kltrel balamSIRA SZDE
lar, giriflimci tutumlar ya da giriflimcilik stillerini nemli lde
etkiler. nk,
kltr, toplum yeleri iin genel davranfl dzlemi oluflturur; risk almada, belirsizlikten kanmada, deiflime karfl diren gstermede, yeniliklere karfl taknlan taAMALARIMIZ
vrda belirleyici, ynlendirici bir rol oynar. Bundan dolay, giriflimcilik, farkl kltrler asndan farkl flekilerde ortaya kar, lkeden lkeye, hatta blgeden blgeye farkllk gsterir. Koellinger ve dierleri bireylerin kendilerini
K T A ve
P evrelerini
nasl algladklarn lkeler ve sosyal gruplar arasnda ifl kurmada nemli dzeyde
farkllklar bulunduunu, yapmfl olduklar alflmalarda gstermifllerdir. Dier bir
anlatmla bir lkeden baflka bir lkeye giriflimcilik iklimin farkllaflmasnn,
ifl kurTELEVZYON
ma ve sonraki sreleri nemli lde etkilediini belirtmifllerdir. lkeler arasndaki bireysel alglama farkllklar, kltr, eitim ve kamu politikalar gibi konular
giriflimcilik faaliyetlerini etkilemektedir. Tm bu unsurlar bireylerin davranfllarna
NTERNET
yansyarak toplum iin olumlu ya da olumsuz geri dnflm salayabilir.
rnein
baflarsz iflletme giriflimleri toplum asndan negatif dflsallklar yaratarak, giriflimciliin temel bilefleni olan risk alma olgusunu ortadan kaldrabilir. Bu da onlarn
baflarszlnn maliyetinin toplum tarafndan denmesi fleklinde bir sonu yaratabilir. Yine bir baflka giriflimcilik zellii olan baflarma istei/tutkusu da Amerikan
toplumunda oka kutsanan ve desteklenen bir deer olduundan, bu etken,
Amerika da giriflimci kltrn ikamesinde ve kristalize olmasnda nemli rol oynamfltr. Demokratik toplumlarda kiflisel baflarszlk ve yaplan hatalar ok bytlmez ve bunlara yksek tolerans gsterilir. Bu da kiflileri yenilikleri denemeye,
teflebbse gemeye teflvik eder. Baz deerler (bireycilik, belirsizlikten kanma,
g mesafesi ve zaman ynelimi), uygun sosyal balam (sosyal hareketlilik, ekolojik nifl ve pazar koflullar) ve kimi bireysel deiflkenler (risk alma, baflarma istei
ve kontrol oda), hep birlikte yeni bir mantalite oluflturmakta, yeni teflebbslere
ve iflletme kurma abalarna destek vermektedir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
92
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Giriflimcilik klimi kavramn tanmlamak.

Giriflimcilik iklimi, kavram olarak yeni kurulacak
ve/veya var olan iflletmeleri etkileyebilecek ulusal ekonomik evreyi tanmlamada kullanlmaktadr. Ekonomik evre, hkmetin ifl yaratm srecine ynelik teflvik politikas, yaflanan finansal
krizler, kresel dzeyde yaflanan geliflmeler, finans kurulufllarnn fon talebini karfllama dzeyi, enflasyon oran, vergi uygulamalar, ifl kurmay etkileyen yasal altyap ve brokrasinin yaps
gibi faktrleri iermektedir.
Giriflimcilik klimini etkileyen faktrleri aklamak.
Giriflimcilik iklimini etkileyen faktrler lkeden
lkeye farkllk gsterebilir. Bu faktrler, sosyal
ve kltrel altyapnn varl, devlet ynetiminin
yaps, ifl gc ve finansal piyasalarn geliflmifllii, teknoloji kullanm dzeyi, Ar-Ge harcamalarnn bykl, Ar-Ge desteklerinin varl, giriflimcilik eitimlerine verilen nem, giriflimcilik
yetenei ve kapasitesi, ticari hayat ilgilendiren
hukuki altyap ve fiziksel alt yap olanaklar olarak sralanabilir.
Giriflimcilik kltrnn nemini anlatmak.
Toplum zerinde en byk etkinin kayna kltrdr. Geleneklerden aile ierisinde alnan eitime, ahlaki kurallara, kiflilik yapsna, davranfl
biimine, yaflam tarzna ve sosyal evreye kadar
birok gede kltrn izleri grlebilir. nkabullerimiz ve tercihlerimiz byk lde, ierisinde yasadmz toplumsal kltrn bir eseridir. Endstriyel yaplanma, sosyoekonomik kalknma, kltrel deiflim ve giriflimcilik kltr
arasnda nemli bir iliflki bulunmaktadr. nk
sosyoekonomik yapnn gelifltirilmesi, endstriyel yapda yenilik srelerinin uygulanmasna ve
geleneksel yapdan kurtularak blgesel frsatlar
yakalanmasna baldr.
N
A M A
Kltrn giriflimcilie etkisini aklamak.

Kltrle giriflimcilik faaliyeti arasnda bir iliflki
kurulurken, hangi tr kltrlerin giriflimcilie
destek verdikleri, hangilerinin ket vurucu etkilere sahip olduklar sorunu nem taflmaktadr.
McClleand (l962), giriflimcilie destek veren kltrlerin temel davranfl ne kard ve bunlarn; l. yksek sorumluluk stlenme 2. hesapl
risk alma ve 3. performansa dnk geribildirim
talep etme olduu, zerinde durmaktadr. Bafll
basna bir zihniyet ve davranfl biimi olan giriflimcilik, iinde yaflanlan toplumun sosyo-kltrel ortamyla kopmaz bir iliflki iindedir. Giriflimcilik, bir bakma kltrel bir refleks, bir ifade aracdr. Toplumlarn kltrel balamlar, giriflimci
tutumlar ya da giriflimcilik stillerini nemli lde etkiler. nk kltr, toplum yeleri iin genel davranfl dzlemi oluflturur; risk almada, belirsizlikten kanmada, deiflime karfl diren gstermede, yeniliklere karfl taknlan tavrda belirleyici, ynlendirici bir rol oynar. Bundan dolay,
giriflimcilik, farkl kltrler asndan farkl flekilerde ortaya kar, lkeden lkeye, hatta blgeden blgeye farkllk gsterir.
93
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi giriflimcilik iklimini etkileyen temel faktrlerden biri deildir?
a. Sosyal ve kltrel alt yapnn varl
b. Devlet ynetiminin yaps,
c. fl gc ve finansal piyasalarn geliflmifllii,
d. Irk farkllklar
e. Teknoloji kullanm dzeyi
2. Afladakilerden hangisi giriflimcilik politika nlemlerinden bir deildir?
a. Giriflimcilik kltrnn arttrlmasnn teflvik
edilmesi,
b. Giriflimcilik engellerinin ortadan kaldrlmas, iflletmelerin pazara girmelerini kolaylafltrc tedbirlerin nceden alnmas
c. Yeni kurulacak iflletmeler iin bafllang sermayesi veren gerek kamu gerekse de finans kurulufllarnn oluflmamas
d. Yeni kurulacak iflletmelere ynelik desteklerin
arttrlmas
e. Hedef gruplar oluflturulmas ve bunlara zg
spesifik teflvik unsurlarnn yaratlmas
3. Giriflimci iklimini etkileyen Snai ve Fikri Mlkiyet
Haklarnn Korunmas ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi yanlfltr?
a. retme ve satma hakkn salayan gayri maddi
bir haktr.
b. Bu haklar nc flahslara karfl hukuken sahibi lehine korunmaktadr.
c. Bu haklar baflkalarna devredilebilmektedir.
d. Patent mevzuat ve uygulamas bu haklarn karnmasnda nemli bir yer teflkil eder.
e. Patent mevzuat ve uygulamasndan yoksun olan
lkelerde giriflimcilik faaliyetleri hzla geliflir.
4. Londra da yaflayan gmenler zerinde arafltrma yaparak kltr ve giriflimcilik arasndaki etkileflimin baz
toplumlarda dierlerine gre daha gl, bazlarnda da
daha dflk olabileceini syleyen arafltrmac kimdir?
a.
b.
c.
d.
e.
Adam Simith
Anuradha Basu
Theodor adorno
J. M. Keynes
Martinelli
5. Afladaki bilim adamlarndan hangisi giriflimcilik ile

ilgili arafltrmalarn disiplinler aras bir yaklaflmla ele
alnmasnn gerekliliini savunur?
a. Eser Altnay
b. Anuradha Basu
c. Martinelli
d. Leon Tief
e. Marshall
6. Afladakilerden hangisi geliflmekte olan lkelerde,

giriflimciliin ortaya kmasnda daha baskndr?
a. Hkmet politikalarnn belirledii ekonomik
gdler
b. Pazar mekanizmalar
c. Psikolojik zellikler
d. Toplumsal gelenek ve kltrel zellikler
e. Siyasi kargafla
7. I. Yksek sorumluluk stlenme
II. Pazar mekanizmalar
III. Hesapl risk alma
IV. Performansa dnk geribildirim
Yukardakilerden hangisi/hangileri McClleand in giriflimcilie destek veren kltrlerin temel davranfllarndandr?
a. Yalnz I
b. Yalnz II
c. Yalnz III
d. I,II,III
e. I,III,IV
8. Bir lkede giriflimci saysnn arttrlmas iin gerekli
olan en nemli faktr afladakilerden hangisidir?
a. Giriflimcilik eitimi
b. Giriflimcilik iklimi
c. Finans kaynaklar
d. Giriflimcilere verilen teflvikler
e. Bafllang sermayesi
9. Afladakilerden hangisi yeniliki yapda giriflimcilii teflvik eder?
a. Sosyal ve kltrel alt yapnn varl
b. fl gc ve finansal piyasalarn geliflmifllii
c. Kurulu iflletme says
d. Ar-ge harcamalarnn bykl
e. Giriflimcilik eitimlerine verilen nem
10. Afladakilerden hangisi giriflimcilik faaliyetlerini
olumsuz ynde etkilemez?
a. lkeler arasndaki bireysel alglama farkllklar
b. Kltr
c. Eitim
d. Kamu politikalar
e. Giriflimci says
94

1. d
2. c
3. e
4. b
5. c
6. a
7. e
8. b
9. d
10. c
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik klimi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik klimini Etkileyen Faktrler konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik Kltr konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kltrn Giriflimcilie Etkisi
konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Ekonomik bymedeki en nemli faktr zel sektr
yatrmlarnn arttrlmasdr. Bu adan bakldnda giriflimcilik iklimi, ekonomik bymenin salanmasnda
nemli bir bileflendir. Ekonomik evrenin iflletme kurmay zendirici yaps ne kadar fazla ise giriflimci saysn arttran bir giriflimcilik ikliminden, buna karfllk
zorlafltrc bir yap varsa da azaltan bir giriflimcilik ikliminden bahsedebiliriz.
Sra Sizde 2
Giriflimcilik ikliminin lkeden lkeye farkllk gstermesinin birok nedeni olduu sylenebilir. Bunlardan
ilki lkelerin geliflmifllik dzeyidir. lkelerin geliflmifllik
dzeyi ne kadar yksekse sermaye birikimi ve bu birikime yardmc olacak aralarn says o kadar fazladr.
Bu etken giriflimcilerin bafllang sermayesi salamas,
makro istikrarn salanmas ve giriflimcilere salanan
destekler asndan son derece nemlidir. Bir dier etken lkelerin giriflimcilik olgusunu yaflamalar ve yaflatmalardr. Giriflimcilik olgusunu benimsemifl ve ekonomik bymenin giriflimci says ile salanacann bilincinde olan lkeler yatrm ortamnn iyilefltirilmesi bakmndan giriflimcilere nemli kolaylklar salamaktadr-
lar. nc etken ise giriflimcilik ve yenilikilik eitimlerine temel eitim dzeyinde yer vermeleri ve kk
yafltan itibaren alfllmadk, farkl ve sorgulayan bir eitim yapsna sahip olmalardr. Bu etkenler bir arada
deerlendirildiinde giriflimci yetifltirilmesi asndan
giriflimcilik ikliminin ne kadar nemli olduu da ortaya
kmaktadr.
Sra Sizde 3
Hayr. Belki de tam tersi olarak dflnmemiz gerekir.
Byle bir inanfl, insanlar edilgen halde beklemesini ve
doal sre ierisinde giriflimci saysnn artabileceini
savunmaktadr. Bugn gelinen noktada hemen hemen
tm iflletme programlarnda giriflimcilik konusu youn
bir biimde ele alnmaktadr. Hatta giriflimcilik ders konusu olmann tesinde tm toplumu kapsayan bir dnflm anlatmak iin kullanlmaya bafllanmfltr.
Bu adan bakldnda yukardaki inanfln tam tersine
giriflimciliin eitim ve uygulamalarla sonradan kazanlacak bir olgu olduu hatta her insann giriflimci doduu ve yanlfl eitim sistemleri (aile, okul) sonucunda bu
yetenein kaybolduu sylenebilir.
Sra Sizde 4
Patent liginde bir st sraya gemek isteyen lkeler, ncelikli olarak teknolojik geliflimi salamaya ynelik alflmalarn teflvik edilmesi, bulufl yapmann zendirilmesi ve patent konusunda kamudaki farkndaln artrlmasna ynelik politikalar retmelidirler. Bugn gelinen noktada snai mlkiyet haklarna verilen nem gn
getike artmakta, iflletmelerin piyasa deeri aktif toplamlar ve/veya zsermaye bykl ile deil entelektel sermayeleriyle llmektedir.
Sra Sizde 5
Kltr giriflimcilik ikliminin nemli bir parasdr. Kltrel farkllklar insan sermayesinin gelifltirilmesinde
son derece baskn bir rol oynar. Giriflimcilik niteliklerinin baz toplumlarda daha n plana kmas ve bununla birlikte giriflimci saylarnn baz toplumlarda fazla olmasnn temelinde, o toplumun insan sermayesine yapmfl olduu yatrm ve o toplumda var olan giriflimcilik
kltrdr. Bunun temelinde, farkl dflnebilmeyi ve
alfllmadk zmler retmeyi, ezbercilikten ok sorgulayc olmay, ynetilmekten ok ynetmeyi ve sorumluluk almay temel eitim dzeyinde retebilen ve bu
modeli srdrebilen toplumlarda giriflimci bireylerin
says arttrlabilmekte, dier bir anlatmla giriflimcilik
iklimi giriflimci yetifltirilmesine olanak vermektedir.
95
Kaynaklar
Akdemir, A. (2000). flletme Bilimine Girifl. Eskiflehir:
Birlik- Ofset Yaynclk.
Altnay Eser, Basu Anuradha. The Interaction between
Culture and Entrepreneurshp in London s Immgrant busnesses. http://www.surrey.ac.uk/politics/cse/facets-archive/Enterprise_London.pdf
Ayta mer. (2006). Giriflimcilik: Sosyo-Kltrel Bir
Perspektif, Dumlupnar niversitesi Say 15.
Baptista Rui. (2010). London. Culture, Political Institutions and the Regulation of Entry. Ed: Thurik Roy,
Andreas Freytag Entrepreneurship and Culture.
Springer
Beugelsdijk Sjoerd. (2010). London. Entrepreneurial
Culture, Regional Innovativeness and Economic
Growth. Ed: Thurik Roy, Andreas Freytag Entrepreneurship and Culture. Springer
Erdomufl, N. (Mays 2000). Nevflehir. Otobiyografilerin
Analizi Yoluyla Giriflimci fladamlarnn Kariyer Geliflimi Hakknda Bir nceleme, 8. Ulusal Ynetim ve
Organizasyon Kongresi.
Gker H. Aykut (1996). Ankara, Teknolojik Geliflmeler
ve Trkiye nin Teknoloji Gelifltirme Koflul ve Olanaklar. TMMOB Kentsel ve Krsal Alan Geliflme
Stratejileri Semineri 13-14 Ocak.
Hava H.Tamer, Erturgut Ramazan (2009). Eskiflehir. Giriflimci Ruhunun Gelifltirilmesi ve renilmifl aresizlik Olgusu, 1. Anadolu Uluslararas ktisat Kongresi
Karasiolu Fehmi, Duman Haluk (2006). Krgzistan Geliflmekte Olan lkelerde Giriflimcilik Kltr ve Risk
Sermayesi zerine Bir nceleme Uluslararas Giriflimcilik Kongresi, 25-27 Mays.
Licht Amir N. (2010). London. Entrepreneurial Motivations, Culture, and the Law, Ed: Thurik Roy, Andreas
Freytag Entrepreneurship and Culture. Springer
Odabafl Yavuz (2007). zmir. 21.Yzyl n niversite
Modeli Olarak Giriflimci niversiteler, Deiflim anda Yksekretim Global Trendler-Paradigmal
Ynelimler, (Editr:Coflkun Can Aktan), zmir:Yaflar
niversitesi Yayn.
ztrk brahim (2008). stanbul. Giriflimcilik Raporu,
ktisadi Giriflim ve fl Ahlak Dernei,
Tshkuku Kabeya (2001). Dakar - Senegal. Culture, Entrepreneurshp And Development in Africa, Internatonal Conference on The Cultural Approach to Development in Africa 10-14 December.
Tosunolu Tuberk, (2003) Giriflimcilik ve Trkiyenin

Ekonomik Geliflme Srecinde Giriflimciliin Yeri,
Anadolu n., Sosyal Bilimler Ens. Baslmamfl
Doktora Tezi
Ycel H. smail, (2006). Ankara. Trkiye de Bilim Teknoloji Politikalar ve iktisadi Geliflmenin Rol, DPT
Sosyal sektrler ve Koordinasyon Genel Mdrl, Yayn No:2690.
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N

Franchising kavramn tanmlayabilecek,
Franchisee asndan franchisingin yararlarn aklayabilecek,
Franchisor asndan franchisingin yararlarn aklayabilecek,
Franchising anlaflmalarnn olumsuz ynlerini tanmlayabilecek,
flletme satn alma tercihinin yararlarn aklayabilecek,
flletme satn alma tercihinin risklerini aklayabilecek,
flletme satn alma srecinde dikkat edilmesi gereken konular tanmlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Franchising
fl Kurma
Franchisee
Franchisor
Giriflimcilik
Satn Alma
indekiler
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Franchising ve
flletme Satn Alma
GRfi
FRANCHISING KAVRAMI VE
TANIMI
FRANCHISE SEM VE
POTANSYEL FRANCHISEIN
ARAfiTIRILMASI
MEVCUT BR fiLETMENN SATIN
ALINMASI
Franchising ve
flletme Satn Alma
GRfi
Giriflimcilik gemiflte olduu gibi bugn de nemini korumaktadr. Sanayi devriminden gnmze kadar olan srete yaflanan ekonomik ve sosyal deiflimler giriflimcilik konusunun gn getike daha da fazla nem kazanmasna neden olmufltur. Gnmz koflullarnda giriflimcilik, mikro ve makro lekte ekonomik deer
yaratabilmek iin vazgeilmez unsurlardan biri haline gelmifltir. 18. yzyldan bafllamak zere ok sayda ekonomist ve ynetim dflnr giriflimcilik ile ilgili farkl tanmlamalar yapmfllardr. Giriflimciliin, ekonomik kalknma srecinde yeni deer yaratmas boyutunu ise ilk defa vurgulayan kifli, bir ekonomist olan Joseph
A.Schumpeterdir. Schumpeterin yapmfl olduu tanmlamada, giriflimcilik srecinde teknolojik bulufllarn ve zellikle yenilik konusunun yeri arlkl bir flekilde
vurgulanmfltr.
Zaman ierisinde giriflimcilik srecinin karmaflklaflan yaps, potansiyel giriflimcilerin ifl kurma srelerini de nemli lde etkilemifltir. Yeniliki ve deer yaratma potansiyeline sahip fikirlerin gelifltirilmesi sreci ve bunlarn hayata geirilmesi, bireylerin yenilikilik, yaratclk ve giriflimcilik becerileri ile dorudan iliflkilidir.
Giriflimci her ne kadar yksek potansiyele sahip bir ifl fikrine sahip olsa da, bu durum giriflimcinin ayn zamanda iflini kurabilme iin gerekli olan bilgi birikimine ve
parasal kaynaklara sahip olduu anlamna gelmez. Bu noktada ifl kurma sreci ierisinde farkl altermatiflerin deerlendirilmesi gerekebilir. Bu noktada, zellikle grece daha dflk bir risk taflmas ve ayrca bilgi birikiminin ve sermaye gereksiniminin paylafllmas anlamnda Franchising seenei gndeme gelmektedir.
Franchising giriflimciler iin neden cazip bir ifl modeli olarak kabulSIRA
edilebilir
SZDE ?
FRANCHISING KAVRAMI VE TANIMI
D fi N E L M
Franchising son yllarda hzla geliflen ifl kurma biimlerinden biri
olarak kabul edilebilir. Franchising yntemi giriflimcilere zaman zaman grece daha dflk maliyetS O R U
le ifl kurma frsatlar sunabilmektedir. ngilteredeki veriler incelendiinde
90l yllarn bafllarnda lkede franchising veren iflletme says yaklaflk 400 iken, szkonusu iflletmelerin says 90l yllarn sonlarnda %40 orannda bir artfl ile yaklaflk
DKKAT
570 iflletmeye yaklaflmfltr.
zellikle perakende sektrnde faaliyet gsteren iflletmelerin franchising ynSZDE seen ifltemi ile byd ifade edilebilir. Bununla birlikte franchisingSIRA
yntemini
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
98
Franchising, belli bir rne,

hizmete ya da srece sahip
bir iflletmenin (franchisor),
bir baflka iflletmeye
(franchisee) belli bir sre
iin gerekli demeleri
yapmas ve ilgili koflullar
salamas flartyla
szkonusu rn, hizmet ya
da sreci kullanma iznini
verdii bir anlaflmadr.
letmeler, perakende iflletmeleri ile snrl deildir. Franchising iin afladaki tanm
verilebilir:
Anlaflma dahilinde,
franchising
veren iflletme
SIRA SZDE
(franchisor), alan iflletmeye
(franchisee) belli bir corafi
blge dahilinde kendisini
D fi N E Lolan
M bir ifl
kantlamfl
sistemini kullanma izni
vermektedir.
S O R U
AMALARIMIZ
Anlaflmann kapsam iflin yapsna, franchisorun amalarna ve rgt kltrne

SIRA SZDE
gre deiflebilmektedir. fl modeline ve sistemine franchisor sahiptir ancak belli bir
deme karfllnda franchiseenin bu ifl modelini ve sistemini kullanmasna izin
vermektedir.
Ayrca franchisor, franchiseeyi ulusal tantm faaliyetleri, personelin
AMALARIMIZ
eitimi ve ynetimi, rn, hizmet ve sistem gelifltirme konularnda desteklemektedir. Franchisee ise genellikle elde ettii krn belli bir yzdesini franchisora deK T A P (Kirby, 2003, s.67). Tablo 6.1de franchise anlaflmasna konu
mekle ykmldr
olabilecek unsurlar grlebilir.
N N
K T A P
T ESIRA
L E V SZDE
ZYON
Yukardaki tanmdan da anlafllabilecei zere franchising anlaflmasna konu

olan fley yalnzca rnler ve hizmetler deil, ayn zamanda franchising veren iflletSIRA SZDE
menin markas
ve ynetim modelleridir. Anlaflma dahilinde, franchising veren iflletme (franchisor), alan iflletmeye (franchisee) belli bir corafi blge dahilinde
kendisini kantlamfl olan bir ifl sistemini kullanma izni vermektedir. UnutulmamaD fi N E L M
s gereken nokta, franchiseenin pazarlama ve ynetim faaliyetlerinde standart bir
formata sadk kalmas gerekliliidir. Franchisee, anlaflma dahilinde belirlenen szS O R U uyum salamak zorundadr.
konusu standartlara
Franchising anlaflmasna
konu olabilecek unsurlar neler olabilir ?
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
Franchising, belli bir rne, hizmete ya da srece sahip bir iflletmenin (franchisor),
bir baflka iflletmeye (franchisee) belli bir sre iin gerekli demeleri yapmas ve ilgili
koflullar salamas flartyla szkonusu rn, hizmet ya da sreci kullanma iznini
verdii bir anlaflmadr.
D fi N E L M
T ESIRA
L E V SZDE
ZYON
Franchising
anlaflmasnda
taraflarn karfllkl sorumluluklar nelerdir ?
Tablo 6.1
NTERNET
Franchising ile Elde
Edilebilecek
S O R U
Faydalar
Kaynak: Hisrich ve
D K Ks.514,
AT
Peters,
1995
SIRA SZDE
2
3
5
6
N N
7
8
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
D fi N E L M
N T EMevcut
R N E T bir pazara ve belli bir imaja sahip rnler ve hizmetler
Patentli bir forml ya da tasarm
S O R U
Ticari isimler ve ticari markalar

Finansal getirilerin denetimi iin finansal ynetim sistemi
DKKAT
Alannda uzman kiflilerden alnacak ynetim destei

Reklam ve satn alma faaliyetlerinde lek ekonomilerinden yararlanma
SIRA SZDE
Genel merkez tarafndan sunulan faydalar

Test edilmifl bir ifl modeli
AMALARIMIZ
Franchising srecinin hem franchisee hem de franchisor iin nemli getirileri

bulunmaktadr. Franchisee iin en nemli getirilerinden biri de giriflimcinin franchise alarak Kstlendii
risk dzeyinin sfrdan ifl kurma srecine gre daha dflk ol T A P
masdr. Giriflimcilerin yeni ifl kurma srelerinde karfllafltklar baz skntlar bulunmaktadr. rnlerin ve hizmetlerin pazardaki kabul edilebilirlik dzeyleri, ynetim uzmanl, sermaye ihtiyalarnn karfllanmas, pazara iliflkin bilgi birikimi,
TELEVZYON
operasyonel ve yapsal denetim gibi konular giriflimcilerin bilgi dzeylerini zorlamaktadr. Btn bu saylan konulara iliflkin olarak giriflimcinin bilgi birikimi genelNTERNET
99
6. nite - Franchising ve flletme Satn Alma
likle ok yeterli olmayabilmektedir. Sonu olarak saydmz alanlar giriflimci iin

ciddi riskler oluflturmakta ve hatta ou zaman da giriflimci abalarn baflarszlk
ile sonulanmasna neden olmaktadr. Bununla birlikte franchising anlaflmasna girilmesi ile szkonusu risklerin azaltlmas mmkn olabilecektir.
Franchisee Asndan Franchisingin Yararlar

Daha nce de bahsedildii gibi franchising srecinin hem franchisee iin hem de
franchisor iin nemli yararlar olduu sylenebilir. Sre her iki tarafa da eflitli
faydalar sunmakla birlikte ncelikle franchisee iin olan yararlarndan bahsetmek
yararl olacaktr.
rnn/Hizmetin Tannrl
Daha nce de ifade edildii zere franchisee, franchising anlaflmas ile pazarda bilinen bir marka, rn ya da hizmet ile alflma frsat bulacaktr. McDonalds rnei zerinden dflnlecek olursa, McDonalds ile franchising anlaflmasna giren bir
giriflimci McDonalds ismini kullanma hakkna sahip olacaktr. Giriflimci bu noktada bilinen bir marka ile alflmann getirilerine sahip olacaktr. Bu sayede giriflimci
marka imajn ve gvenini oluflturmak iin finansal kaynak ayrmak zorunda kalmayacaktr. Franchisorn uzun sredir pazarda var olmas nedeniyle zaten gl
bir imaja sahip olduu sylenebilir. flletme zaman ierisinde szkonusu imaj ve
SIRA SZDE
gveni oluflturmak iin zaten byk miktarlarda maliyetlere katlanmfltr. Franchiseede szkonusu yatrmlarn getirilerinden yararlanma frsatna sahip olacaktr.
Giriflimci, McDonalds ile ayn alanda faaliyet gstermek zere
D fikendi
N E L Mmarkas ile
bir iflletme kursayd, potansiyel mflterilerin iflletmeyi tanma olana olmayaca
gibi, giriflimci istenilen dzeyde bir gven yaratmak zere nemli lde aba ve
S O R U
kaynak sarfetmek zorunda kalabilecekti (Hisrich ve Peters, s.514, 1995).
rnn/hizmetin tannrl franchiseeye ne gibi stnlkler salar ?D K K A T
Ynetim Uzmanl
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Franchisee iin nemli getirilerden birinin de franchisor tarafndan kendisine salanan ynetsel destek olduu sylenebilir. Franchising anlaflmalarnn byk bir
blm, franchiseenin konu ile ilgili bir eitim programnaAMALARIMIZ
katlmasn gerektirmektedir. Muhasebe, insan kaynaklar ynetimi, pazarlama ve retim gibi temel iflletme fonksiyonlarna iliflkin konular eitim programlarna dahil edilmektedir. YiK Tyukarda
A P
ne McDonalds rnei verecek olursak, iflletmenin franchiseeleri
belirtilen konularda eitim almak zorundadrlar. Buna ek olarak baz franchisorlar, ifl
zerinde eitim mant ile yeni franchiseelerinin mevcut bir iflyerinde staj yapmaT E L E V Z Ysonra
O N da ihtilarn zorunlu klabilmektedirler. Franchisee faaliyetine baflladktan
ya olduka ynetsel destek verilmeye devam etmektedir. Pekok franchisor,
franchiseenin faaliyetlerine bafllamasnn ardndan izleme ve takip eitimleri dzenlemektedir. Franchisor, franchiseelerin merkeze ulaflabilmesi
iin farkl iletiflim
NTERNET
kanallarn da ak tutmaktadr. cretsiz telefon hatlar, Internet gibi iletiflim kanallarnn bu amala youn olarak kullanld ifade edilebilir. Giriflimcinin franchise
frsatn deerlendirme srecinde de eitim ve yetifltirme faaliyetlerinin varl
nemli bir yer tutmaktadr. Eer kurulufl srecindeki destek yetersiz ise, giriflimci
byk bir olaslkla daha iyi destek veren bir franchise arayflna girecektir (Hisrich
ve Peters, ss.514-515, 1995).
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
100
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Kurulufl srecinde
franchisorn franchiseeye yeterli destei vermemesi ne gibi sonular
SIRA SZDE
retebilir ?
D fi Neitim
E L M ve gelifltirme programlarnn yansra franchisor, franchiBahsedilen
seeye alan destei de sunabilmektedir. Bu destek iki flekilde gerekleflebilmektedir. Bunlardan
franchisorn temsilcileri kiflisel olarak franchiseeyi ziyaret
S O ilkinde,
R U
etmektedir. kinci seenekte iste franchisor, gerekli olan tm disiplinlerde uzman
kiflileri danflmanlk hizmeti almak amacyla genel merkezde istihdam etmektedir.
DKKAT
Pekok franchising szleflmesinde de grlebilecei zere franchisorn ilgili personeli franchiseeyi programl bir flekilde ziyaret edebilmektedir. Bu ziyaretlerin
SIRA SZDE
amalar arasnda,
performans deerlendirme, alana iliflkin eitimlerin verilmesi,
tesislerin denetimi, yerel pazarlama faaliyetlerinin deerlendirilmesi ve operasyonel denetim
gibi bafllklar sralanabilir. Bu tip bir destein salanmas franchiseAMALARIMIZ
enin performansn etkileyecektir. Ayrca franchisee, franchisorn kendisini yalnz
brakt dflncesine kaplmayacaktr. Bununla birlikte bahsedilen ziyaretlerin gelifltirme amal
K Tolarak
A P gereklefltirilmesi son derece nemlidir. Baz franchisorlar
szkonusu ziyaretleri yalnzca brokratik srecin bir paras olarak grmektedirler. Bu bakfl as her iki tarafa da fayda salamayacaktr.
Ak bir
gibi eitim ve gelifltirme programlarnn yannda,
T Eflekilde
L E V Z Y Ogrlebildii
N
franchisorn franchiseeye sunmufl olduu alan desteklerinin de baflar zerindeki
etkileri son derece byktr (Timmons ve Spinelli, s.229, 2004).
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Giriflimcilerin en fazla sknt
ektikleri kaynaklarn
baflnda da finansal
kaynaklar gelmektedir.
NTERNET
Finansal Destek
Bamsz bir ifl kurma srecinin maliyetleri genellikle yksektir. Bununla birlikte
genellikle giriflimcilerin en fazla sknt ektikleri kaynaklarn baflnda da finansal
kaynaklar gelmektedir. Ayrca yeni giriflimciler ticari gemifllerinin kuvvetli olmamas nedeniyle sermaye bulma konusunda da skntlar yaflayabilmektedirler. Bu
noktada franchising szleflmesi sayesinde, franchisee finansal destek alma konusunda baz stnlkler salayabilir.
Franchisor, baflvuru sahibinin uygun bir aday olduunu ve baflar olaslnn
yksek olduunu dflnyorsa, finansal destek salayabilir. Bu durumda franchisee kurulum srecinin getirdii maliyetlerin tamamna katlanmak zorunda kalmayacaktr. Ayrca mevcut demeler iin de franchiseeye faaliyetlerini yrtebildii
srece deme sknts ekmeyecei bir deme plan da hazrlanmaktadr. Ayrca,
franchisor, franchiseeye kendisinden tedarik ettii rn ve hammadde demeleri
iin de zamanlama anlamnda kolaylklar gsterebilmektedir. Bu sayede franchiseenin alflma sermayesi de olumlu ynde etkilenecektir.
Franchisee, belli bir gvenilirlie ve imaja sahip bir franchisor ile alflyor ise
bankalar ve dier finansal kurumlar nezdinde de kredi puan ykselecektir (Moore ve di., s.99, 2008).
Operasyonel ve Yapsal Denetim

Giriflimcinin bafllangta karfllaflt sorunlarn baflnda rnlerin/hizmetlerin kalitesinin kontrol ve etkili ynetsel kontrol mekanizmalarnn kurulmas gelmektedir. zellikle gda alannda faaliyet gsteren franchisorlar belli kalite standartlarnn korunmasna zellikle zen gstermektedirler. Tedarik srelerinin, rnlerin ve hizmetlerin belli bir standartta gereklefltirilmesi, son derece nemli olan
101
kalite standartlarnn korunmasna da yardmc olacaktr. Ayrca standardizasyon,

byme amac gden franchisorn tutarl bir imaja sahip olmasn da salayabilecektir.
Ynetsel kontrol mekanizmalar ise genellikle maliyet kontrol, stoklar ve nakit akfl gibi finansal kararlar ile birlikte, ifle alm / iflten kartma, programlama ve
eitim gibi insan kaynaklar ile ilgili kararlar kapsamaktadr. Bahsedilen kararlar
ieren bir el kitab franchising anlaflmasnn imzalanmasn takiben franchiseeye
verilmelidir (Hisrich ve Peters, s.549, 1998).
Pazara liflkin Bilgi Birikimi

Daha nce de ifade edildii zere uzun sredir faaliyetlerine devam etmekte olan
bir franchisorn pazara iliflkin derin bir bilgi birikimi mevcuttur. Franchisor, potansiyel ve mevcut mflterilere, rakiplerin ve sektrn mevcut ve gelecekteki durumuna iliflkin bir bilgi birikimine sahiptir. Franchisee faaliyete baflladnda bu bilgi birikiminden yararlanma frsatna sahip olacaktr. Giriflimci zellikle alflma istedii
alanda yeterli bilgi birikimine sahip deilse ve faaliyet gsterecei blgenin yerel
koflullarn tanmyorsa, franchisorn kendisine sunduu bilgiler son derece deerli olacaktr.
zellikle faaliyet gsterilecek blgenin yerel koflullar son derece nemlidir.
Blgedeki mflteri demografiklerinin, tketim alflkanlklarnn, mflteri zevkleri ve
beenilerinin bilinmesi franchisee iin ok nemlidir. Franchisor sahip olduu bilgi birikimini de finansal gcnn ve deneyimlerinin destei ile srekli olarak gelifltirmektedir. Yerel satfl ofislerinin destei ile franchiseeler szkonusu geliflmeler
hakknda gerekli bilgilere hzl bir flekilde eriflebilmektedirler.
Franchisor Asndan Franchisingin Yararlar

Yukarda da ifade edildii zere franchising anlaflmalar franchisee iin olduu kadar franchisor iin de baz faydalar yaratmaktadr. Byme ile ilgili riskler, sermaye gereksinimi ve maliyetler ile ilgili riskler franchising faaliyetleri ile azaltlabilmektedir.
Byme Risklerinin Azaltlmas

Franchisor tarafndan bakldnda, franchising sayesinde franchisor faaliyetlerini
hzla bytme frsat bulabilmektedir. Bu sre ierisindeki sermaye gereksinimi
de normalden daha az olacaktr. Satn alma ve birleflmeler ya da dfl kaynakl finansman yoluyla byme gibi farkl byme modelleri gznnde bulundurulduunda franchising sahip olduu daha dflk risk dzeyi ile n plana kmaktadr.
Franchisor, bu yntem sayesinde ulusal ve hatta uluslararas lekte byme flansna sahip olabilmektedir. Buna ek olarak franchisor, bymeyi tercih ettii corafi blgeleri de seme flansna sahiptir.
Franchisen deeri, iflletmenin gemifl baflarlarna ve franchiseeye sunduu
olanaklara gre deiflmektedir. Franchise demelerinin dflk tutulmas sayesinde,
giriflim, potansiyel franchiseelere cazip gelebilmekte ve franchisorn byme sreci hzlandrlabilmektedir.
Franchise sisteminde franchisor daha az sayda personel ile alflabilmektedir.
Genel merkezde ve blge ofislerinde istihdam edilen snrl sayda personel franchiseelere destek vermektedirler. Bu sayede franchisorn alflan maliyetleri ve insan kaynaklar problemleri de asgari dzeye ekilmifl olacaktr.
Byme ile ilgili riskler,

sermaye gereksinimi ve
maliyetler ile ilgili riskler
franchising faaliyetleri ile
azaltlabilmektedir.
102
Maliyet stnlkleri
Franchisor byyen rgt yaps sayesinde lek ekonomisinin getirilerinde yararlanma frsat yakalayabilmektedir. nk franchisor byk lekli almlar yapabilmekte ve bu sayede satn alma maliyetlerini dflrebilmektedir. Franchiseelerin
belli hammadde ve malzemeleri franchisordan alma zorunluluu bulunmaktadr.
Bu tip bir anlaflma maliyetlerin kontrol anlamnda iki tarafa da olumlu katklar
salayacaktr.
Franchisor pazarlama ve reklam harcamalarnda da baz maliyet stnlklerine
sahiptir. Herbir franchisee, satfllarndan elde ettii cironun belli bir yzdesini,
franchisor bnyesinde oluflturulan genel reklam harcamalar havuzuna aktarmak
zorundadr. Bu oran franchising anlaflmasnda tanmlanmakla birlikte genellikle
%1-2 gibi bir orana sahiptir. Bu tr ykmllk olmad dflnldnde franchisor rolndeki iflletmenin ulusal aptaki btn pazarlama ve reklam harcamalarn kendi btesi ierisinden yapmas gereklilii domaktadr. Maliyetlerin paylafllmas franchisora da nemli maliyet stnl salamaktadr (Hisrich ve Peters,
s.550, 1998).
Franchising Anlaflmalarnn Getirebilecei Olumsuzluklar

Franchising yukarda da ifade edildii zere hem franchiseeler hem de franchisorlar iin nemli lde katma deer yaratmaktadr. Bununla birlikte franchising
sisteminin bir takm olumsuzluklar da mevcuttur. flletmeler ve giriflimciler szkonusu kstlar da gznnde bulundurarak bu ifl modelini deerlendirmelidirler.
Szkonusu olumsuzluklar afladaki gibi sralandrabiliriz.
Kstlamalar
ok sayda giriflimcinin kendi ifllerini kurmalarnn ardndaki temel nedenlerden
biri, daha iyi bir ifl modelinin varlna ve bu ifl modelinin dierlerinden farkl olduuna dair sahip olduklar inanlardr. Pekok franchise iflletmesinde bu tip bir
yaratc dflnceye yer bulunmamaktadr. Daha ncede ifade edildii zere franchisorn genel merkezinde verimlilik ak bir flekilde ncelie sahiptir. Verimlilik
arayfl ve faaliyetlere iliflkin belirlenen standartlar, zellikle franchiseeler tarafnda
bir takm kstlamalarn var olduu anlamna gelmektedir. flletme ierisinde hangi
rnlerin satlabilecei ya da satlamayaca, retim sistemleri, maaza ya da restoran tasarm gibi konularda giriflimcinin genel yapya mdahale flans neredeyse
yok denecek kadar azdr. Szkonusu kstlamalar zaman zaman franchisee iin hayal krkl yaratabilmekle birlikte, franchisor belirledii standartlar dorultusunda
iflletme faaliyetlerini tekdze bir flekilde ynetebilmek iin szkonusu kstlamalar belirlemek zorundadr.
Krn Paylafllmas ve Maliyetler

Maliyet ile ilgili konular her ne kadar franchising sisteminin artlar arasnda saylmfl da olsa, krn paylafllmas ve maliyet ile ilgili baz konular zaman zaman
olumsuzluklar da yaratabilmektedir. Baz durumlarda franchising maliyetleri ok
ykselebilmektedir. Ayrca franchisor ve franchisee elde ettii kr paylaflmak zorunda kalmaktadr. Baz iflletmeler operasyonlarndan elde ettikleri kr paylaflmay tercih etmeyebilirler. Bu tip iflletmeler iin franchising doru bir byme stratejisi olmayacaktr.
103
Franchising maliyetleri franchisee iin zaman zaman olduka yksek olabilmektedir. Pekok franchisor, szleflmeye gre deiflmekle birlikte, franchiseenin
bafllang maliyetlerinin %25 - %50sini nakit olarak karfllamasn isteyebilmektedir. Franchisee geri kalan ksm iin kredi kullanabilir ya da daha nce de ifade
edildii zere franchisordan finansal destek alabilmektedir. Maliyetler ou zaman
franchising girifl demesinin ok stne kabilmektedir. Tablo 6.2de franchising
anlaflmalarna konu olabilecek baz maliyetler listelenmifltir.
Franchising anlaflmasna konu olabilecek maliyetler nelerdir ?
SIRA SZDE
D fi N E L M
Franchise Girifl demesi

Bu demenin ierisinde baz temel hizmetler dahil edilmifltir. Personelin eitimi, lisanslar, faaliO R U hizmetleri giyet el kitaplar, eitim malzemeleri, kurulufl yeri seimi ve hazrl ile ilgiliSdestek
bi hizmetler bu demeye dahil edilebilmektedir. Kimi durumlarda ise bu saylan hizmetlerin ok
az franchiseeye sunulmaktadr.
DKKAT
Sigorta
Ofis malzemeleri, aralar ve dier ekipmanlar iin franchisee sigorta yaptrmak
durumunda kaSIRA SZDE
labilmektedir. Sigorta maliyetleri hasar koruma kapsamna gre deiflmektedir.
Tablo 6.2 D fi N E L M
Franchising
Maliyetleri
S O R U
Kaynak: Kuratko ve
Hodgetts, s.398,
DKKAT
1998
N N
Alfl rn Stoklar
AMALARIMIZ
Eer iflletmenin ald anda sahip olmas gereken rn stoklar franchise girifl demelerine dahil edilmemifl ise, franchisee alfl dneminde yetecek kadar rn alm yapmak durumundadr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Genel Giderler
lk birka ay iin denecek deposito maliyeti, elektrik, yakt, telefon ve su giderleri bu kapsamda deerlendirilmektedir.
K T A P
TELEVZYON
cretler
flyeri almadan nce personelin eitimine ayrlacak olan para bu kapsamda deerlendirilebilir.
Ayrca franchisee kendisi iin de makul bir maafl belirlemelidir.
TELEVZYON
Borlar
Ana para ve faiz demeleri ayr bir maliyet kalemidir.
NTERNET
Muhasebe fllemleri
Her ne kadar franchisor bu konuda destek verse de, franchiseenin kendi muhasebecisi ile alflmas yararl olacaktr.
Yasal ve Profesyonel demeler
Franchisee anlaflmasnn gzden geirilmesi iin hukuk danflmanlarna denecek cretler, ngrlmeyen atflmalarn zmlenmesi iin gereken avukat maliyetleri alfl ile ilgili maliyet kalemleri arasnda dflnlmelidir.
Yasal zinler ve Sertifikalar
Baz rnlerin satflna dair alnmas gereken yasal izinler, binann yenilenmesi iin denmesi gereken paral bu kapsamda deerlendirilebilir.
Anlaflmann Sonlandrlmas
zellikle franchiseeler iin varolan tehditlerden biri de franchising anlaflmasnn
sonlandrlmasdr. Her ne kadar baz lkelerde franchisorn bu konu ile ilgili hareketlerini snrlandran yasal dzenlemeler olsa da, pekok franchisee bu tip bir
harekete karfl korumasz kalabilmektedir.
NTERNET
104
Yerine Getirilmeyen Taahtler

zellikle dflk tannrla sahip franchisorlarla yaplan anlaflmalarda zaman zaman franchiseeler kendilerine verilen taahtlerin getirilmedii durumlar ile karfl
karflya kalabilmektedirler. rnein pekok rnekte franchisee, anlaflma yaplan
markann pazarda artk talep grmeyen bir marka olduunu ge farkedebilmektedir. Ayrca, anlaflma ncesinde verilen destek szlerinin de tutulmad durumlar
ska yaflanmaktadr (Kuratko ve Hodgetts, s.398, 1998).
Gereki Olmayan Beklentiler

Daha nce de ifade edildii zere franchising sistemi ile ifl kurmak, tamamen yeni bir ifl kurmaktan daha dflk bir riske sahiptir. Sektrn nde gelen kurumlarndan biri olan International Franchise Association (IFA)nn yapmfl olduu alflmalara gre, ABD ierisinde gereklefltirilen franchise yatrmlarnn %97si befl
yln sonunda yaflamlarna devam etmektedirler. Bu oran gemifl yllarda ayn
amala hesaplanan dier kurumlarn oranlar ile paralellik gstermektedir. Bu sonular net ve ak bir flekilde gstermektedir ki, franchising sisteminin riski son
derece dflktr.
Eldeki bu verilere bakldnda genel dflncenin franchisingin daha gvenli
olduu ve yeni bir ifl kurma srecinin ok daha riskli olduu ynnde olmas hi
de flaflrtc deildir. Ancak son dnemlerde gereklefltirilen alflmalar konuya yeni bir flk tutmaktadr. Daha nceki alflmalarda izlenen %97lik oran, ankete cevap alnan %20lik grup zerinden hesaplanmaktadr. Ankete katlan iflletmelerin
baflarlarn duyurmak isteyen franchisorlar olduu dflnldnde, ayakta kalma orannn aslnda daha farkl olabilecei sonucu kmaktadr. Son dnemlerde
gereklefltirilen bir alflmann sonular dikkat ekicidir. nk bu alflmadan elde edilen sonular, IFAnn arafltrma sonularndan olduka farkldr. Wayne State niversitesinden Timothy Bates tarafndan gereklefltirilen alflmann sonularna gre, 1987 ylnda franchising anlaflmasna giren iflletmelerin yalnzca %54
1991 yl itibariyle faaliyetlerini srdrmeye devam ediyordu. Bu orann bir ksm
franchisen satmfl, daha da byk bir ksm ise franchisen kaybetmifltir. Ayn
dnemdeki bamsz giriflimcilerin performanlarnn ise daha yksek olduu grlmfltr.
Elbette bu sonular franchising sisteminin baflarsz olduunu ifade etmez. Sonuta franchising kendisini ispat etmifl bir sistemdir. Ancak franchisingin her koflulda son derece gvenli bir ifl kurma yntemi olduu dflncesi yanlfltr. Disiplinli bir alflma, gereki beklentiler ve son derece dikkatli yrtlen bir arafltrma
baflar iin vazgeilmez koflullar arasnda sralanabilir (Lambing ve Kuehl, ss.139140, 2003).
FRANCHISE SEM VE POTANSYEL FRANCHISEIN

ARAfiTIRILMASI
fl kurma srecinde franchising tercihinin yaplmasnn ardndan, giriflimci, franchisor adaylarn kapsaml bir flekilde incelemelidir. Franchise frsatlarnn deerlendirilmesi srecinde giriflimcinin gznnde bulundurmas gereken baz konular bulunmaktadr. Bu konularn incelenmesi yararl olacaktr.
105
Franchise Seimi
Franchising sisteminin gn getike daha tercih edilen bir yaklaflm olmas nedeniyle, doru franchisen seimi de kolaylaflmaktadr. Genellikle kiflisel gzlemler
kfl noktasn oluflturmaktadr. Bunun yannda gazetelerde, dergilerde ve Internet
zerinde konu ile ilgili olarak giriflimcinin karflsna kan bir ilan da dikkat ekici
olabilmektedir.
Potansiyel Franchisen Arafltrlmas

Daha dflk bir risk ngrlmekle birlikte franchising sistemi de belli bir yatrmn
yaplmasn ngrmektedir. Daha nce de belirtildii zere baz durumlarda bu
maliyetler son derece yksek olabilmektedir. Bu sre ierisinde deerlendirme
ift tarafldr. Franchiseenin franchisor deerlendirdii gibi, franchisorda franchiseeyi deerlendirecektir. Bu tip bir analiz zaman alabilmektedir. Franchisee
kendisine arafltrma iin yeterli zaman tanmayan franchisorlara karfl dikkatli olmaldr. Szkonusu arafltrma sreci ierisinde franchisee aday farkl kaynaklardan franchisor hakknda bilgi toplayabilir. Bilgi toplanabilecek kaynaklar arasnda
(1) bamsz, nc parti bilgi kaynaklar, (2) franchisorn kendisi ve (3) mevcut
ve eski franchiseeler saylabilir. Franchising ile ilgili zel/kamu kurumlar ve sivil
toplum rgtleri, iflletme ve ekonomi alannda yayn yapan dergiler, Internet ve
bamsz franchising danflmanlar nc parti bilgi kaynaklar arasnda saylabilir. Trkiyede UFRAD - Franchising Dernei franchising sistemi ile iflini kurmak isteyen giriflimcilere destek olmaktadr.
Szkonusu nc parti bilgi kaynaklarnn dflnda franchisorn kendisi de bilgi kaynadr. Ancak franchisordan alnan grfller dikkatle incelenmelidir. nk
franchisor kendi ifl alan ile ilgili yanltc bilgiler verebilir. Sonu olarak franchisor
kendisine ifl ortaklar aramaktadr ve bu amala yrtmekte olduu ifli olduundna cazip gsterme eiliminde olabilir.
Bu noktada en iyi bilgi kaynaklar belki de mevcut ve eski franchiseelerdir. Bu
kiflilerden alnacak bilgiler ifle yeni bafllayacak franchisee aday iin son derece
nemli ipular ierebilir. Bu nedenle mevcut ve eski franchiseelerin mutlaka grfl alnmas gereken bilgi kaynaklarndan biri olduu sylenebilir (Moore ve
di., s.103, 2008).
MEVCUT BR fiLETMENN SATIN ALINMASI

Zaman zaman giriflimciler kendi ifllerini en bafltan kurmak ya da franchising seeneklerini deerlendirmek yerine daha hzl sonuca ulaflabilecekleri olaslklar deerlendirebilirler. Bu noktada ynelebilecekleri seeneklerin baflnda mevcut bir
iflletmenin satn alnmas gelmektedir. ABDde tipik olarak ylda 500.000 iflletme
alnp satlmaktadr. Her bir satn alma karar kendisine zg zellikler taflmakla
birlikte, satn alma kararnn verilmesi sreci baz ortak nitelikler taflmaktadr. Satn alma kararnn en salkl flekilde verilmesi son derece nemli bir konudur. Giriflimci, yeni bir iflletme kurarken ifl plann hazrlamak zere gereken zaman, hatta belki de daha fazlasn, satn almay dflnd iflletmenin analiz edilmesi iin
harcamak durumundadr. Doru ve tam yaplan bir analiz, satn alnmas dflnlen iflletmenin btn art ve eksi ynlerini ortaya koyacaktr. Bu analizin yaplmamas sonucunda, ilk bakflta ok iyi grnen satn alma frsatlar, tam bir felaketle
sonulanabilir. flletme satn alma srecinin ilk kural Anlaflmaya varmak iin acele etmemektir. Bu srete kestirme ve ksa yollarn tercih edilmesi giriflimciyi sk-
Bilgi toplanabilecek
kaynaklar arasnda (1)
bamsz, nc parti bilgi
kaynaklar, (2) franchisorn
kendisi ve (3) mevcut ve
eski franchiseeler
saylabilir.
106
lkla kt srprizlerle karfl karflya brakacaktr. Bu bakfl asndan bakldnda

giriflimci ncelikle ifl kurma tercihine olabildiince doru karar vermelidir (Zimmerer ve Scarborough, s.221, 2008). Pekok giriflimcinin ifl kurarken tercihlerini mevcut bir iflletmenin satn alnmas ynnde kullanmalarnn ardnda yatan baz nedenler bulunmaktadr. Bu nedenlerden belki de en nemlisi mevcut bir iflletmenin
satn alnmasnn daha dflk belirsizlikler iermesi ve giriflimciye hzl bir bafllang yapabilme seeneini sunmasdr.
Satn alma girifliminde belirsizlikler, en bafltan yeni bir ifle bafllama srecine kyasla grece daha azdr. nk, olumlu ya da olumsuz da olsa, mevcut iflletmenin
mflteri kazanma, maliyetleri ynetebilme ve kr edebilme becerisi ortadadr. Her
ne kadar gelecekte bu faktrler farkllaflabilse de, iflletmenin gemiflte elde ettii
sonular bir gstergedir. Btn bu verileri kullanan bir giriflimci iin belirsizlikler
tamamen yeni bir ifle bafllama srecine kyasla grece daha dflk bir dzeyde olacaktr. Ayrca, zaman zaman giriflimciler ifle bafllamak iin aylarca ve hatta bazen
yllarca beklemek istemeyebilirler. Satn alma faaliyeti bu bakfl asndan bakldnda da giriflimciye daha hzl bir ifl kurma sreci salayacaktr (Moore ve di.,
s.110, 2008).
Mevcut flletmenin Satn Alnmasnn stnlkleri

Halen faaliyetlerini srdrmekte olan bir iflletmenin satn alnmas seeneinin deerlendirilmesi, giriflimci iin baz stnlkler yaratabilecektir. Aflada bu olas stnlklerden bahsedilecektir.
Grece Dflk Risk

Mevcut durumda faaliyetlerini baflarl bir flekilde yrtmekte olan bir iflletmenin
makul bir fiyat ile satn alnmas, giriflimcinin baflar olasln da arttracaktr. Ayrca bu tip bir giriflimin riski, sfrdan iflletme kurma srecine gre daha azdr. Bu
tip bir iflletmede bir nceki ynetim zaten belli bir mflteri sadakati yaratmfl, tedarikilerle iliflkileri kurmufl ve iflletmede iflleyen bir sistem gelifltirmifltir. Mevcut sadk mflteri profili, giriflimciye iflletmeyi nasl daha baflarl bir hale getirecei konusunu dflnrken zaman kazandracaktr. Bu noktada giriflimcinin amac mevcut mflteri profilini korurken, iflletmeye yeni mflteriler kazandrmak olmaldr.
Bununla birlikte giriflimci, eski ve yeni sistem arasndaki dengenin korunmasnn
kolay olmadn anlamaldr (Kuriloff ve di., s.442, 1993).
Olas Konum stnl

zellikle kurulufl yeri ve konumun son derece nemli olduu ifl kollar vardr.
rnein perakende ifl kolunda bu kriter son derece nemlidir. Bu nedenle hali hazrda iyi bir konuma sahip bir iflletmenin satn alnmas giriflimci iin akllca bir karar olacaktr. Konum olarak ok da tercih edilmeyen bir yerde bulunan herhangi
bir iflletmenin satn alnmas ve bu iflletmeye mflteri ekme beklentisi her zaman
ok da gereki bir beklenti olmayacaktr. Faaliyetlerine devam eden bir iflletmenin en nemli kaynaklarndan biri de, eer varsa, sahip olduu konum stnldr. Getiimiz yllarda nemli restoran zincirlerinden biri daha kk bir restoran
zincirini satn almfltr. Bu satn alma kararnn ardndaki neden ise kk zincirin
sahip olduu mflteri profilinden ok, bu zincirin flehrin nemli konumlarnda restoranlara sahip olmasdr.
107
Yerleflmifl alflan ve Tedariki Yaps

Halen faaliyet gsteren bir iflletme, girflimciye geifl srecinde destek verebilecek
tecrbeli alflanlara sahiptir. Bu sayede giriflimci, sektr tanmaya alflrken ve ifl
kolundaki tecrbesini arttrmaya alflrken, alflanlar da iflletmenin faaliyetlerini
srdrmesine yardmc olacaklardr. Ayrca iflletmenin halen ifl yapmaya devam ettii tedarikiler de vardr. Giriflimci dier tedarikilerin sunmufl olduu rn ve
hizmetleri incelerken, mevcut tedarikilerden gerekli hammadde, malzeme ve hizmetlerin satn alnmasna devam edilebilir. Dier taraftan tedarikiler, giriflimcinin
ya da dier bir deyiflle iflletmenin yeni sahibinin iflletmeyi baflarl bir flekilde ynetebileceinden emin olmak isteyeceklerdir.
alflan Ekipmanlar ve Bilinen retim Kapasitesi

Yeni kurulan bir iflletmenin karfl karflya kald en byk finansal zorluklardan
biri de makine ve ekipman yatrmlarnn karfllanmasdr. Giriflimci, mevcut iflletmeye iliflkin satn alma kararn vermeden nce fabrikalarn, tesislerin, binalarn,
ekipmanlarn ve makinelerin durumunu ve kapasitelerini dikkatle incelemelidir.
Giriflimci, mevcut yapy inceleyecek ve gerekli grd taktirde iyilefltirmeler ve
dzenlemeler yapacaktr.
Mevcut Stoklar ve Ticari tibar

Maliyetlerin kontrol edilebilmesi ve yeterli miktarda satfl yaplabilmesi iin doru
miktarda stoa sahip olmak son derece nemlidir. Eer iflletmenin stok dzeyi gerekenin altnda ise, bu durum, mflteri ihtiyalarn karfllayacak eflitlilikte ve miktarda rne sahip olunmad anlamna gelecektir. Tam tersi flekilde iflletme gereinden fazla stoa sahip ise, krllk dflecek, maliyetler ykselecektir. Giriflimci,
bu iki u nokta arasnda dengeyi salamaldr. Ayrca nceki sahipler, iyi bir ticari
itibar yaratmfl olabilirler. Giriflimci, byle bir ticari itibardan da yararlanabilir.
nceki Sahip ya da Sahiplerin Tecrbeleri

nceki sahip ya da sahipler satfltan sonra kendilerini ok fazla gstermeseler de,
iflletmede dzgn bir kayt sistemi var ise, giriflimci, ifl ve pazarlarla ilgili tecrbesini arttracak iflletme kaytlarna eriflebilir. Ayrca giriflimci, mevcut kaytlar inceleyerek, nceki sahiplerin almfl olduklar kararlarn sonularn da grebilir. Bu sayede
nceden yaplmfl hatalardan ders alr ve daha doru kararlar verebilir. Pekok durumda da iflletmenin eski sahibi, giriflimci ya da yeni sahip ile geifl srecinde birlikte zaman geirir. Ama, giriflimciye mevcut politikalar ve neden bu politikalarn
belirlendiini aklamaktr. Ayrca iflletme ierisinde yazl olmayan kurallarn yani
normlarn anlafllmasnda da nceki sahibin destei son derece nemlidir.
Finansman Kolayl
Faaliyetlerine devam eden baflarl bir iflletme iin finansal kaynaklara eriflim, genellikle yeni kurulan bir iflletmeye gre ok daha kolaydr. nk, faaliyetlerine
devam eden iflletmenin bankalar gibi eflitli fon salayclarla iliflkisi bulunmaktadr. Giriflimci, bu balantlar sayesinde fon kaynaklarna grece daha hzl ve kolay bir flekilde eriflebilecektir (Zimmerer ve Scarborough, s.222, 2008).
flletme satn alma tercihinin giriflimciye kazandraca stnlkler SIRA
nelerdir
SZDE?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
108
Mevcut flletmenin Satn Alnmasnn Riskleri

Halen faaliyetlerini srdrmekte olan bir iflletmenin satn alnmas seeneinin deerlendirilmesi, giriflimci iin baz stnlkler yaratabilecei gibi eflitli tehditler de
barndrabilmektedir. Giriflimcinin bu olumsuzlara ve tehditlere karfl duyarl ve
uyank olmas iflletme baflars iin son derece nemlidir.
Dflk Performans
Baz iflletmelerin istikrarsz ve hatta krsz bir gemifli bulunabilir. Giriflimci, iflletmenin satfla kana kadar olan dnemdeki finansal kaytlarn dikkatle incelemelidir. Bu sayede giriflimci, iflletmenin neden finansal anlamda baflarl olamad ya
da gelecekte baflarl olabilme olaslklarn deerlendirebilecektir. Giriflimci, iflletmeye iliflkin hangi olumsuzluklarn dzeltilebilir hangilerinin dzeltilemez olduunu analiz etmelidir. rnein fabrika ierisinde makinelerin yerlefliminde sorun var
ise bu dzeltilebilecek bir sorundur. Ancak, iflletmenin kurulufl yeri ile ilgili bir sorun var ise giriflimci farkl satn alma seeneklerini deerlendirmek isteyebilir.
Giriflimcinin Kendisine Duyduu Aflr Gven

Bazen giriflimci kendisine o kadar gvenir ki, dierlerinin baflarsz olduu konularda kendisinin baflarl olabileceine inanabilir. Bu nedenle giriflimci, herhangi
bir satn alma srecine girmeden nce mutlaka kendisini analiz etmelidir. Her ne
kadar giriflimci yeni fikirlere ve ynetim becerilerine sahip olsa da, satn alnan iflletme dzeltilemeyecek nedenlerden dolay asla baflarl olamayacak olabilir.
nemli alflanlarn Kayb

Pekok rnekte iflletme el deifltirdiinde, kilit rol oynayan personelin de ayrld gzlemlenmifltir. Bu tr personelin kayb, giriflimci iin son derece olumsuz sonular dourabilir. nk, iflletmenin deeri aslnda bnyesinde alflanlarn gsterdii abalarn bir yansmasdr. zellikle hizmet sektrnde faaliyet gsteren iflletmelerde personelin nemi daha da fazladr. Satn alma srecinde giriflimci, bu
nitelikteki personel ile tek tek grflp, iflletmeden ayrlmamalar konusunda ikna
etme yoluna gitmelidir. Giriflimci gerektii taktirde bu personeli iflletmede tutabilmek adna baz zendirici tedbirleri de almaldr (Hisrich ve Peters, s.537, 1998).
Ancak bu durumun tersi de gerekleflebilir. nemli alflanlarn kaybedilmesi
kadar, iflletmenin satn alnmas ile birlikte olas bir niteliksiz iflgc ile alfllmak
durumunda da kalnabilir. Aslnda iflletmenin nitelikli iflgcne sahip olmamas ya
da mevcut nitelikli personeli elinde tutamamas bile nceki sahiplerin iflletmeyi
satma nedenleri arasnda olabilir. Bu tr bir durumun nne geebilmek adna satn alma amacnda olan giriflimcinin mevcut ifl gcn dikkatle incelemesi son derece nemlidir (Kuriloff ve di., s.443, 1993).
Aflr Deerlenmifl flletme

Zaman zaman satn alnmas dflnlen iflletmenin fiyat eflitli faktrlerden dolay
gereki olmayacak flekilde ykselmifl olabilir. rnein, mevcut kurumsal imaj,
mflteri veritaban, tedarikiler gibi faktrlerin yaps bazen iflletmenin fiyatnn aflr artmasna neden olabilir. Eer giriflimci satn alma srecinde olmas gerekenden
fazla yatrm yaparsa, yatrmn geri dnfl oran ve hz istenilen dzeyde olmayabilir. Bu noktada giriflimci, satn alma iin gerekli olan yatrm ile iflletmenin sahip
olduu kr potansiyelini ve yatrmnn geri dnfl orann dikkatle hesaplamaldr
(Hisrich ve Peters, s.538, 1998).
Satn Alma Srecinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Daha nce de ifade edildii gibi satn alma srecinde giriflimcinin acele etmemesi
ve karflsna kan seenekleri son derece dikkatli bir flekilde analiz etmesi giriflimin baflars iin ok nemlidir. Satn alnmas dflnlen iflletmenin dflndan analize bafllayp, iflletmenin iine doru geniflleyen detayl bir alflma gereklefltirilmelidir. Bu alflmalarn sonucunda giriflimci ncelikle iflletmenin satlmasnn ardnda yatan gerek nedenleri tespit etmeye alflmaldr. nk satfl gereklefltiren kifli her zaman gerekeleri ak ve doru bir flekilde paylaflmayabilir.
Giriflimci ilk aflamada ncelikle iflletme ile ilgili bulabildii kadar dfl kaynakl
bilgiye eriflmelidir. Sonrasnda ise iflletmenin ierisine ynelip, finansal kaytlar incelemeli, alflanlardan ve iflletmenin mevcut sahibinden bilgiler almaldr.
Dfl kaynakl bilgilere eriflim szkonusu olduunda, giriflimci, satn almay dflnd iflletme ile ilgili olarak mflterilerle ve iflletmenin halen ifl yapt tedarikilerle grflebilir. Bunun dflnda giriflimci, iflletme ile ilgili medyada kan haberleri ve yazlar takip edebilir. Dfl kaynakl bilgilerin toplanmas ve analiz edilmesi
sreci son derece nemli bir konudur. nk iflletme bir sonraki aflama olan i
kaynakl bilgi toplama gereksiniminin olup olmadna karar verirken dfl kaynakl bilgilerden elde ettii sonular gznnde bulunduracaktr. Giriflimci dfl kaynakl bilgilerin analiz edilmesi srecinde, yetersiz kald durumlarda profesyonel
destek almaldr. Bu sayede konuya daha tarafsz bakabilen kifli ya da gruplarn da
satn alma karar srecine dahil olmalar salanabilir.
Dfl kaynakl bilgilerin analiz edilmesi ve bir sonraki aflamaya geifl kararnn
verilmesinin ardndan, giriflimci i kaynakl bilgilerin toplanmas srecine bafllamaldr. Giriflimci iin i kaynakl bilgilerin toplanmas uzun srebilecek bir sretir.
Bununla birlikte satn alma kararnn verilmesinde son derece nemlidir. Giriflimci
bu noktada yine kendisi bilgi toplayabilecei gibi, bilgi toplama ve analiz srecinde profesyonel destek alma ihtiyac hissedebilir (Ryan ve Hiduke, s.309, 2006).
zellikle satn alnmas planlanan iflletmenin finansal raporlarnn ve kaytlarnn okunmas sreci konuya iliflkin zel bir bilgi birikimi gerektirecektir. Giriflimci, bu niteliklere sahip olmayabilir. Byle bir durumda satn alma kararnn verilmesinde son derece nemli olan finansal kaytlarn incelenmesi srecine konu ile
ilgili profesyonel kifliler dahil edilebilir. Son olarak daha nce de ifade edildii gibi iflletmenin mevcut sahibi ve mevcut alflanlar son derece nemli bilgi kaynaklardr. Giriflimci, satn alma kararn vermeden nce mutlak suretle bu kifli ve
gruplarla yzyze kapsaml toplantlar gereklefltirmelidir.
109
110
zet
N
A M A
N
A M A
ca yeni giriflimciler ticari gemifllerinin kuvvetli

olmamas nedeniyle sermaye bulma konusunda
da skntlar yaflayabilmektedirler. Bu noktada
franchising szleflmesi sayesinde, franchisee finansal destek alma konusunda baz stnlkler
salayabilir.
Giriflimcinin bafllangta karfllaflt sorunlarn
baflnda rnlerin/hizmetlerin kalitesinin kontrol ve etkili ynetsel kontrol mekanizmalarnn
kurulmas gelmektedir. Bu mekanizmalarn kurulmasnda ve srdrlebilirliinin salanmasnda franchising sisteminin getirileri mevcuttur.
Son olarak faaliyet gsterilen blgedeki mflteri
demografiklerinin, tketim alflkanlklarnn,
mflteri zevkleri ve beenilerinin bilinmesi franchisee iin ok nemlidir. Franchisor sahip olduu bilgi birikimini de finansal gcnn ve deneyimlerinin destei ile srekli olarak gelifltirmektedir. Yerel satfl ofislerinin destei ile franchiseeler szkonusu geliflmeler hakknda gerekli bilgilere hzl bir flekilde eriflebilmektedirler.
Franchising kavramn tanmlamak.

Franchising iin afladaki tanm verilebilir:
Franchising, belli bir rne, hizmete ya da srece sahip bir iflletmenin (franchisor), bir baflka iflletmeye (franchisee) belli bir sre iin gerekli
demeleri yapmas ve ilgili koflullar salamas
flartyla szkonusu rn, hizmet ya da sreci kullanma iznini verdii bir anlaflmadr.
Yukardaki tanmdan da anlafllabilecei zere
franchising anlaflmasna konu olan fley yalnzca
rnler ve hizmetler deil, ayn zamanda franchising veren iflletmenin markas ve ynetim modelleridir. Anlaflma dahilinde, franchising veren
iflletme (franchisor), alan iflletmeye (franchisee)
belli bir corafi blge dahilinde kendisini kantlamfl olan bir ifl sistemini kullanma izni vermektedir. Unutulmamas gereken nokta, franchiseenin pazarlama ve ynetim faaliyetlerinde standart bir formata sadk kalmas gerekliliidir.
Franchisee, anlaflma dahilinde belirlenen szkonusu standartlara uyum salamak zorundadr.
Franchisee asndan franchisingin yararlarn
aklamak.
ncelikle franchisee, franchising anlaflmas ile
pazarda bilinen bir marka, rn ya da hizmet ile
alflma frsat bulacaktr. Giriflimci bu noktada
bilinen bir marka ile alflmann getirilerine sahip
olacaktr. Bu sayede giriflimci marka imajn ve
gvenini oluflturmak iin finansal kaynak ayrmak zorunda kalmayacaktr.
Franchisee iin nemli getirilerden birinin de
franchisor tarafndan kendisine salanan ynetsel destek olduu sylenebilir. Franchising anlaflmalarnn byk bir blm, franchiseenin
konu ile ilgili bir eitim programna katlmasn
gerektirmektedir. Muhasebe, insan kaynaklar
ynetimi, pazarlama ve retim gibi temel iflletme
fonksiyonlarna iliflkin konular eitim programlarna dahil edilmektedir. Franchisee faaliyetine
baflladktan sonra da ihtiya olduka ynetsel
destek verilmeye devam etmektedir.
Bamsz bir ifl kurma srecinin maliyetleri genellikle yksektir. Bununla birlikte genellikle giriflimcilerin en fazla sknt ektikleri kaynaklarn
baflnda da finansal kaynaklar gelmektedir. Ayr-
N
A M A
Franchisor asndan franchisingin yararlarn

aklamak.
ncelikle franchising sayesinde franchisor faaliyetlerini hzla bytme frsat bulabilmektedir.
Bu sre ierisindeki sermaye gereksinimi de
normalden daha az olacaktr. Farkl byme modelleri gznnde bulundurulduunda franchising sahip olduu daha dflk risk dzeyi ile n
plana kmaktadr.
Franchisor byyen rgt yaps sayesinde lek
ekonomisinin getirilerinde yararlanma frsat yakalayabilmektedir. nk franchisor byk lekli almlar yapabilmekte ve bu sayede satn alma maliyetlerini dflrebilmektedir. Franchiseelerin belli hammadde ve malzemeleri franchisordan alma zorunluluu bulunmaktadr. Bu tip
bir anlaflma maliyetlerin kontrol anlamnda iki
tarafa da olumlu katklar salayacaktr.
N
A M A
N
A M A
Franchising anlaflmalarnn olumsuz ynlerini

tanmlamak.
Pekok franchise iflletmesinde yaratc dflnceye
yer bulunmamaktadr. Franchisorn genel merkezinde verimlilik ak bir flekilde ncelie sahiptir.
Verimlilik arayfl ve faaliyetlere iliflkin belirlenen
standartlar, zellikle franchiseeler tarafnda bir takm kstlamalarn var olduu anlamna gelmektedir.
Maliyet ile ilgili konular her ne kadar franchising
sisteminin artlar arasnda saylmfl da olsa, krn
paylafllmas ve maliyet ile ilgili baz konular zaman
zaman olumsuzluklar da yaratabilmektedir. Baz durumlarda franchising maliyetleri ok ykselebilmektedir. Ayrca franchisor ve franchisee elde ettii kr
paylaflmak zorunda kalmaktadr. Baz iflletmeler
operasyonlarndan elde ettikleri kr paylaflmay tercih etmeyebilirler. Bu tip iflletmeler iin franchising
doru bir byme stratejisi olmayacaktr.
zellikle franchiseeler iin varolan tehditlerden
biri de franchising anlaflmasnn sonlandrlmasdr. Her ne kadar baz lkelerde franchisorn bu
konu ile ilgili hareketlerini snrlandran yasal dzenlemeler olsa da, pekok franchisee bu tip bir
harekete karfl korumasz kalabilmektedir.
Son olarak, zellikle dflk tannrla sahip
franchisorlarla yaplan anlaflmalarda zaman zaman franchiseeler kendilerine verilen taahtlerin getirilmedii durumlar ile karfl karflya kalabilmektedirler.
flletme satn alma tercihinin yararlarn aklamak.
Pekok giriflimci tamamen yeni bafltan iflletme
kurarak faaliyetlerine bafllamak yerine, halen faaliyetlerini srdren bir iflletmeyi satn alarak sreci hzlandrma yoluna gidebilmektedir. Bu tr
bir giriflimin riski grece daha dflktr. Ayrca
giriflimci, eer varsa, mevcut iflletmenin sahip olduu konum stnlnden yararlanabilir. Satn
alnmas planlanan iflletmenin mevcut durumda
alflanlara ve tedarikilere sahip olmas da giriflimcilik srecini hzlandran faktrler arasnda
saylabilir. Giriflimci, iflletmeyi satn aldnda, iflletmeye ait tesisleri, makineleri ve ekipmanlar
da satn alacaktr. Ayrca satn alnan iflletmenin
sahip olduu doru stok politikalar da giriflimciye nemli katklar salayacaktr. Giriflimci, eer
nceki sahibin tecrbelerinden yararlanabilirse,
nne kabilecek tehlikelere karfl daha uyank
davranabilecektir. Son olarak mevcut bir iflletmenin finansal kaynak bulma olanaklar, yeni kurulan bir iflletmeye gre daha fazla olacaktr.
N
A M A
N
A M A
111
flletme satn alma tercihinin risklerini aklamak.

ncelikle satn alnmas dflnlen iflletme aslnda iyi performans gsteren bir iflletme olmayabilir ya da operasyonel anlamda sorunlar olabilir.
Kendisine aflr gvenen bir giriflimci bu sorunlar zebileceini dflnse de, baz sorunlar zlebilir sorunlar olmayabilir. Bu tip sorunlar, giriflimcinin becerilerini aflabilecek ve baflarsz bir
satn alma giriflimi ile sonulanabilecektir. Zaman zaman iflletme sahibinin deiflmesi ile birlikte eski ynetime bal nemli alflanlar da iflletmeyi terkedebilecektir. Bu nitelikteki personelin kayb, satn alnan iflletmenin baflarl olmasn engelleyebilecek nemli unsurlarn baflnda
gelmektedir. Ayrca satn alnmas planlanan iflletmenin aflr deerlenmifl olmas nedeniyle giriflimci istedii yatrm geri dnfl hzn ve orann elde edemeyebilir. Btn bu noktalar iflletme
satn alma tercihinin nemli risklerini teflkil etmektedir.
flletme satn alma srecinde dikkat edilmesi gereken konular tanmlamak.
flletme satn alma kararnn verilmesi ve hangi
iflletmenin satn alnacann belirlenmesi son derece dikkat gerektiren bir sretir. Giriflimci bu
sreci ksa srede tamamlama endiflesi ve abas ierisinde olmamaldr. nk bu aflamada yaplan hatalar, ounlukla geri dnfl olmayan
sorunlar da beraberinde getirebilmektedir. Giriflimci satn alma kararn alrken i ve dfl bilgi
kaynaklarndan etkili bir flekilde yararlanmaldr.
Satn alnmas planlanan iflletme ile ilgili sektr
raporlar, yllk raporlar, medya haberleri ve zellikle iflletmenin birincil paydafllar arasnda sayabileceimiz mflteriler ve tedarikiler nemli bilgi kaynaklardr. Bunun dflnda giriflimci dfl kaynakl bilgi ile yetinmeyip, iflletme ierisinden de
bilgi toplamaldr. flletmenin gemifl dnemlere
ait finansal kaytlar ve raporlar, iflletmenin mevcut sahibi ve mevcut alflanlar nemli bilgi kaynaklardr. Giriflimci, bu sre ierisinde szkonusu bilgi kaynaklarndan doru ve kapsaml bilgiler elde etmeye alflmaldr.
112
Kendimizi Snayalm
1. Giriflimciliin ekonomik kalknma srecinde yeni
deer yaratmas boyutu ilk defa hangi ekonomist tarafndan gndeme getirilmifltir?
a. Jean-Baptiste Say
b. John Maynard Keynes
c. Adam Smith
d. Joseph A.Schumpeter
e. Friedrich Engels
2. Afladakilerden hangisi franchising anlaflmasna konu olamaz?
a. rnler
b. Hizmetler
c. Marka
d. Ynetim modeli
e. Franchiseenin ifl kurma maliyetlerinin tamamnn stlenilmesi
3. Afladakilerden hangisi franchisor kavramn tanmlamaktadr?
a. Franchising veren iflletme
b. Franchising alan iflletme
c. Anlaflmaya konu olan taraflarn ortak ad
d. Anlaflmaya konu olan ifl modeli
e. Anlaflmaya konu olan rnler ve hizmetler
4. Afladakilerden hangisi franchisee iin franchisingin faydalarndan biri deildir?
a. rnlerin ve hizmetlerin tannrl
b. Ynetim uzmanl
c. Finansal destek
d. Byme maliyetlerinin azaltlmas
e. Operasyonel denetim
5. Afladakilerden hangisi franchisor iin franchisingin
yararlarndan biridir?
a. Byme maliyetlerinin azaltlmas
b. Pazara iliflkin bilgi birikimi
c. Yapsal denetim
d. Ynetim uzmanl
e. rn ve hizmetlerin tannrl
6. Afladakilerden hangisi ynetsel kontrol mekanizmalarnn unsurlarndan biri olarak saylamaz?

a. Maliyet kontrol
b. Stok kontrol
c. Hizmet kalite kontrol
d. fle alm kararlar
e. Eitim faaliyetleri
7. Afladaki byme modellerinden hangisi en dflk
risk dzeyine sahiptir?
a. fiirket evlilikleri
b. Satn alma
c. Birleflmeler
d. Franchising
e. Dfl finans kaynaklarn kullanarak byme
8. Afladekilerden hangisi franchising anlaflmalarnn
getirebilecei olumsuzluklardan biri deildir?
a. Kstlamalar
b. Krn paylafllmas
c. Anlaflmann sonlandrlmas
d. Yerine getirilmeyen taahtler
e. Azalan byme riskleri
9. Afladakilerden hangisi satn alma faaliyetinin olumlu ynlerinden biri deildir?
a. Giriflimcinin sahip olduu aflr zgven
b. Grece dflk risk
c. Mevcut tedariki a
d. Mevcut mflteri veritaban
e. Mevcut makine ve ekipman
10. Afladakilerden hangisi iflletme satn alma srecinde yararlanlabilecek i bilgi kaynaklarndan biridir?
a. Mflteriler
b. Tedarikiler
c. Sektr raporlar
d. Finansal raporlar
e. Medyada kan haberler
113
Okuma Paras
Tannmfl bir ticari isim ve kurulu ifl dzeninin kullanma hakknn satlmas esasna dayanan franchising yntemi, giriflimcilerden byk ilgi gryor.
Franchising Dernei (UFRAD) Ynetim Kurulu Baflkan Mustafa Aydn, `zellikle son 2 ylda franchising
iflleyifli, sistem ierisinde hem markasn verenler hem
markay kullananlarn oran gemifle oranla 5 kat artt` dedi.
Trkiye`de bugn sadece eitim sektrnde binin zerinde kurumun franchising sistemi ierisinde yer aldn bildiren Aydn, gda ve tekstilin bu sistemin lokomotifi olan dier sektrler konumunda bulunduunu
syledi. Aydn, sistemin Trkiye`de yabanc firmalarla
baflladn, flimdi ise franchising veren 200 firmann
yarsnn yerli olduunu ve yerli firmalarn da franchising yaparak, yabanc pazarlarda yerini almaya baflladn syledi.
1. d
Kaynak: http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2005/
03/12/ekonomi/ekonomi4.html
8. e
2. e
3. a
4. d
5. a
6. c
7. d
9. a
10. d
Yantnz yanlfl ise Girifl konusunu yeniden

gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchising Kavram ve Tanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchising Kavram ve Tanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchisee Asndan Franchisingin Yararlar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchisor Asndan Franchisingin Yararlar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchisee Asndan Franchisingin Yararlar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchisor Asndan Franchisingin Yararlar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Franchising Anlaflmalarnn
Getirebilecei Olumsuzluklar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Mevcut flletmenin Satn
Alnmasnn stnlkleri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Satn Alma Srecinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular konusunu yeniden gzden geiriniz.
114
Kaynaklar
Sra Sizde 1
Giriflimci her ne kadar yksek potansiyele sahip bir ifl
fikrine sahip olsa da, bu durum giriflimcinin ayn zamanda iflini kurabilme iin gerekli olan bilgi birikimine
ve parasal kaynaklara sahip olduu anlamna gelmez.
Bu noktada ifl kurma sreci ierisinde farkl altermatiflerin deerlendirilmesi gerekebilir. Bu noktada, zellikle grece daha dflk bir risk taflmas ve ayrca bilgi birikiminin ve sermaye gereksiniminin paylafllmas anlamnda Franchising seenei gndeme gelmektedir.
Hisrich, Robert D. ve Peters, Michael P. (1995). Entrepreneurship: Starting, Developing, and Managing a New Enterprise, 3.Bask, Irwin, ABD
Hisrich, Robert D. ve Peters, Michael P. (1998). Entrepreneurship, 4.Bask, Irwin/McGraw-Hill, ABD
Kirby, David A. (2003). Entrepreneurship, McGrawHill Education, ngiltere
Kuczmarksi, Thomas D. (2003). What is Innovation ?
And Why Arent Companies Doing More of It ?,
The Journal of Consumer Marketing, C.20 S.6,
ss.536-541
Kuratko, Donald F. ve Hodgetts, Richard M. (1998). Entrepreneurship: A Contemporary Approach,
The Dryden Press, ABD
Kuriloff, Arthur H., Cloud, Douglas ve Hemphill, Jr.,
John M. (1993). Starting and Managing the Small
Business, McGraw-Hill, ABD
Lambing, Peggy A. ve Kuehl, Charles R. (2003). Entrepreneurship, 3.Bask, Prentice Hall, ABD
Moore, Carlos W. ve di. (2008). Managing Small Business: An Entrepreneurial Emphasis, 14.Bask,
South-Western, ABD
Ryan, J.D. ve Hiduke, Gail P. (2006). Small Business:
An Entrepreneurs Business Plan, Thomson Corporation, ABD
Timmons, Jeffrey A. ve Spinelli, Stephen (2004). New
Venture Creation: Entrepreneurship for the
21st Century, McGraw-Hill, ABD
Zimmerer, Thomas W. ve Scarborough, Norman M.
(2008). Essentials of Entrepreneurship and
Small Business Management, Pearson Education,
ABD
Sra Sizde 2
Anlaflmann kapsam iflin yapsna, franchisorun amalarna ve rgt kltrne gre deiflebilmektedir. fl
modeline ve sistemine franchisor sahiptir ancak belli
bir deme karfllnda franchiseenin bu ifl modelini ve
sistemini kullanmasna izin vermektedir. Ayrca franchisor, franchiseeyi ulusal tantm faaliyetleri, personelin
eitimi ve ynetimi, rn, hizmet ve sistem gelifltirme
konularnda desteklemektedir. Franchisee ise genellikle elde ettii krn belli bir yzdesini franchisora demekle ykmldr.
Sra Sizde 3
Franchising anlaflmas iflledii srece franchisor tarafndan verilecek destek son derece nemlidir. zellikle
kurulufl srecinde genellikle ifl kurma deneyimi ok st
dzeyde olmayan bir giriflimci iin hayati nem taflyabilmektedir. Eer kurulufl srecindeki destek yetersiz
ise, giriflimci byk bir olaslkla daha iyi destek veren
bir franchise arayflna girecektir.
Sra Sizde 4
Franchise girifl demesi, sigorta, alfl rn stoklar, genel giderler, cretler, borlar, muhasebe ifllemleri, yasal
ve profesyonel demeler gibi kalemler franchiseenin ifl
kurma srecinde ncelikle karfl karflya kald maliyetler olarak sralanabilir.
Sra Sizde 5
Grece dflk risk, olas konum stnl, mevcut alflanlar ve tedarikiler, mevcut tesisler ve ekipman, doru stok politikalar ve stok dzeyi, eski sahiplerin ve
yneticilerin tecrbeleri, finansal kaynaklara ulaflabilme gibi konular iflletme satn alma tercihinin getirebilecei stnlkler arasnda saylabilir.
Amalarmz
N
N
N
N
N

Giriflimcinin kuruluflta hangi iflletme tipine nasl karar verebileceini aklayabilecek,
Giriflimci flahsn iflletmesini kurma aflamalarn tanmlayabilecek,
Giriflimci flirket tipleri ve seilecek flirkete giriflimcinin karar vermesi aflamasn ifade edebilecek,
fl yeri ama ruhsatnn nasl alnacan anlatabilecek,
Giriflimci olarak yurt dfl flirket kurmay ifade edebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme
fiirket
fiirket Kurma
indekiler
Giriflimcilik ve fl
Kurma
flletme Kurma
GRfi
fiLETME TPNE KARAR VERLMES
fiRKET KURMA
fi YER AMA RUHSATI ALINMASI
fiLETME ORGANZASYONU
YURT DIfiINDA GRfiMCLK
YAPMA
flletme Kurma
GRfi
fl kurma sreci, giriflimcinin ifl planndan sonraki aflama olan iflin fiilen kurulma
aflamasdr. Giriflimcinin ifl fikrinin faaliyete gemesi iin bir iflletme kurulmas gerekir. Bunun iin, kendisine ait veya kiralanan gerekli bir ifl yerini temin ettikten
sonra, gerekli ekipman ve ihtiyalar salar.
Giriflimci ifl kurarken eflitli danflmalk flirketleri, mali mflavirler ve avukatlar
gibi serbest meslek mensuplarndan yardm alabilecei gibi kendisi de iflletme kurulmas ile ilgili sreci takip edebilir.
flletmenin iflletilmesinden ama; iflletmenin fiilen alflmaya bafllamas yani, somut biimde iflletme alanna giren konu veya konularda faaliyete gemesidir.
Giriflimci, iflin fiilen kurulmas aflamasnda ifl yerini kiralama, makine-ekipman
ve malzeme satn alnmas, yasal kurulufl ifllemleri, personel temini, gibi ifllemleri
yapar. Bu aflamada giriflimcinin ifli bafllatrken yapmas gereken ve uymas gereken
birtakm kurallar vardr. Bu kurallar iinde zellikle Vergi Mevzuat, Trk Ticaret
Kanunu, ilgili dier mevzuat yer alr.
Bu niteden ama; giriflimciye kurabilecei iflletme tipleri ve kurulufl flekilleri
ile brokratik ifllemler anlatlarak giriflimcilerin iflletme kurulmasyla ilgili bilgilenmelerini salamaktr.
Giriflimcinin ifl kurma sreci iinde zellikle kuraca iflletme trne karar verilmesi gerekir. Daha sonra iflletmenin kurulmas ve ifl yeri ama ruhsatnn alnmas aflamas gelir. Bu nitede giriflimcinin ifl kurma sreci yasal sreleri de ierecek
flekilde detayl olarak ele alnacaktr.
fiLETME TPNE KARAR VERLMES

Girimcinin, ifle bafllamadan nce kuraca iflletme trleri hakknda bilgi edinmesi
ve kuraca iflletme trne karar vermesi gerekir.
Giriflimci aklndaki ifl fikrini hayata geirirken baz kurallara uymas gerekir. Giriflimciliin en nemli aflamalarndan birisi de iflin kurulmasdr. flin kurulmas srecinde kurulacak ifl koluna ve byklklerine gre farkl formaliteler uygulanr.
zellikle ifl kurulmasnda izinler ve yasal prosedrlerin takip edilmesi nemli bir
sreci oluflturur.
Bu srete ncelikle giriflimci kuraca ifl ile ilgili nasl bir iflletme kuracana
karar vermesi gerekir. Giriflimcinin kuraca iflletme flahs iflletmesi, adi ortaklk
veya flirket fleklinde olabilir. Adi ortaklk flahs iflletmesinin birden ok kifli tara-
118
Kurulan iflletmenin basit

usulde vergilendirilmesinin
salad baz kolaylklar
flunlardr:
Defter tutmazlar
Vergi kesintisi yaplmaz
ve muhtasar beyanname
vermezler
Geici vergi denmezler.
Katma deer vergisinden
istisnadr.
Ticari kazancn tespitinde
amortismana tabi
iktisadi kymet alfllar ve
satfllar dikkate alnmaz.
Alnan ve verilen
belgelerin kaytlar
iflletmelerin bal
olduklar meslek
odalarndaki brolarda
tutulmaktadr.
fndan kurulmufl halidir. Aflada iflletme trlerine gre kurulufl sreleri ele alnarak incelenecektir.
29.07.1998 tarih ve 23417

sayl Mkerrer Resmi
Gazetede yaymlanan 4369
sayl Kanunla Gelir Vergisi
Kanununda yer alan
Gtr usulde
vergilendirme esas
kaldrlarak yerine Basit
usulde vergilendirme esas
getirilmifltir.
fiahs flletmesi
fiahs iflletmesi kuracak giriflimcinin, yasal prosedrde birtakm brokratik ifllemleri yapmadan nce bir ifl yeri kiralamas veya ifl yerine sahip olmas gerekir.
Giriflimcinin kuraca iflletme, byklne ve yaplacak ifl koluna gre tabi olduu mevzuat asndan fark gsterir. Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbab kazancn tespit usul bakmndan Basit Usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ve
Gerek Usulde Gelir Vergisine tabi olanlar olarak ikiye ayrlrlar. Eer kurulacak ifl
kk ve belirli snrlar iinde yer alyorsa Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme ve daha byk lekli bir ifl ise Gerek Usulde Gelir Vergisine tabi bir iflletme
kurabilir. Giriflimci flahs iflletmesi tr olarak bu iki trden birini kuraca iflin byklne gre tercih edebilir. Aflada bu iki tre ait sreler ele alnmfltr.
Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu

Basit usulde ticari kazan; bir hesap dnemi iinde elde edilen haslat ile giderler
ve satlan mallarn alfl bedelleri arasndaki olumlu farktr. Basit usulde vergilendirme kapsamnda bulunan iflletmelere, gerek usulde vergilendirilen iflletmelerden
farkl bir takm kolaylklar salanmfltr. rnein kk bir ifl yaplacaksa, kk esnaf muaflndan yararlanlarak Gelir Vergisi asndan Basil Usule (eski tabir ile gtr usul) gre vergilendirilir ve bu giriflimciye baz avantajlar salar. Kurulacak iflletmenin Basit Usule tabi olmann genel flartlarn flu flekilde sralayabiliriz:
Kendi iflinde bilfiil alflmak veya bulunmak,
fl yeri mlkiyetinin ifl sahibine ait olmas halinde emsal kira bedeli, kiralanmfl olmas halinde yllk kira bedelinin toplamnn; bykflehir belediye snrlar iinde; 01.01.2012 tarihinden itibaren T5.000 dier yerlerde; 01.01.2012
tarihinden itibaren T3.500yi aflmamas gerekir.
Satn aldklar mallar olduu gibi veya iflledikten sonra satanlarn yllk almlar tutarnn; 01.01.2012 tarihinden itibaren T70.000 veya yllk satfllar tutarn aflmamas ve yllk satfl tutarlarnn 01.01.2012 tarihinden itibaren
T105.000yi aflmamas durumunda basit usule gre vergiye tabi olabilirler.
fiirketler ve flahs flirketi ortaklar, kuyumcular, inflaat ve onarma iflini taahht
edenler, sigorta prodktrleri, her trl ilan ve reklam iflleriyle uraflanlar, Gayrimenkul ve gemi alm satm ile uraflanlar, maden iflletmeleri, flehirler aras yk ve
yolcu taflmacl yapanlar basit usulden yararlanamazlar. Kimlerin yararlanp yararlanmayacan Maliye Bakanl belirler.
Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme kurmak iin ncelikle bal bulunulan blgedeki vergi dairesine afladaki evraklarla baflvurularak kayt yaptrlr ve
basit usulde vergi mkellefiyeti kazanlr.
Bildirim formu doldurulur. (Ek-1)
Kira kontrat veya tapu fotokopisi
kametgah ilmhaberi
fle bafllama formu
Nfus czdan rnei
Belgeler tamamlandktan sonra vergi dairesinden gelecek yoklama memuru verilen bilgileri denetler ve doruluu onaylandktan sonra vergi levhas alnr.
Daha sonra giriflimcinin yapaca ifle gre ilgili meslek odas veya Ticaret Odasnn afladaki evraklarla kayd yaplr.
119
7. nite - flletme Kurma
Vergi dairesine kayt belgesi

3 fotoraf
Nfus czdan rnei
Sicile kayt belgesi
Alannda ustalk belgesi
Giriflimcinin kurmufl olduu ifli esnaf ve sanatkarlar siciline afladaki evraklarla kaydettirmesi gerekir.
Vergi levhas fotokopisi
Nfus czdan fotokopisi
kametgah belgesi (resimli)
3308 sayl Mesleki Eitim Kanunu kapsamna alnan il ve mesleklerde faaliyette bulunacak esnaf ve sanatkarlardan ustalk belgesi veya satfl elemanl belgesinin bir rnei
Ara sahibi esnaflardan ara ruhsatlarnn bir fotokopisi
Sicil ilan bedeli dekont rnei
Giriflimci daha nce sigortal olmamflsa Sosyal Gvenlik Kurumuna (SGK) kayd yaptrr.
Son aflamada ise giriflimcinin daha sonra ele alnacak ifl yeri ama izni aflamasna gelir. 10.08.2005 tarih 25902 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren fl Yeri Ama ve alflma Ruhsatlarna liflkin Ynetmelik hkmleri gereince
ilgili belediyeden temin edilecek olan durumuna uygun beyan formunun doldururularak izin alnmas gerekir.
Belge ve Kayt Dzeni

Basit usule tabi iflletmelerin kullandklar belgeler ve zarflar sadece Trkiye Esnaf
ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) tarafndan bastrlmaktadr. Bu iflletmelerde kullanlacak belgeler, bal olduklar oda veya birlikten temin edilerek kullanlr. Basit usule tabi iflletmelerin kaytlar, bal olduklar oda veya birlikler bnyesinde kurulan muhasebe brolarnda tutulmaktadr.
Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazanlardan ibaret olmas halinde, cari yl kazanlarna iliflkin beyanname takip eden yln flubat aynn baflndan
yirmi beflinci gn akflamna kadar verilecektir. fiubat ay ierisinde verilecek beyannameler zerinden hesaplanan gelir vergisi flubat ve haziran aylarnn son gn dahil olmak zere, iki eflit taksitte denecektir.
Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme kurmak iin nasl bir yol izlenir?
SIRA SZDE
Gerek Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu
D fi N E L M
Giriflimci yukarda ifade edilen Basit Usulde Gelir Vergisine tabi
iflletmeye gre biraz daha byk lekli bir ifl yapmak isteyebilir. Bu durumda Gerek Usulde GeS O Rbildirimleri,
U
lir Vergisine tabi bir iflletme kurabilir. Gerek kiflilerde ifle bafllama
ifle
bafllama tarihinden itibaren on gn iinde kendilerince veya temsilcilerince, ilgili
vergi dairesine bildirilir (Ek-1). Bu tr iflletmeler yllk elde ettikleri kr zerinden
DKKAT
Gelir Vergisi derler. Ayrca bu tr iflletmeler yl iinde elde ettikleri er aylk kr
zerinde %15 de Geici Vergi derler.
SIRA SZDEbal buluGerek Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme kurmak iin ncelikle
nulan blgedeki Vergi Dairesine afladaki evraklarla baflvurularak kayt yaptrlr
ve gerek usulde vergi mkellefiyeti kazanlr.
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
120
fle bafllama bildirimi (Ek-1)

Onayl nfus czdan sureti
kametgah senedi (Resimli)
Noter onayl imza sirkleri (Basit Usulde vergilendirilenler hari)
fl yerinin kendisine ait olmas halinde emlak vergisine esas olan vergi deerini gsterir, belediyeden alnacak onayl bir belge, ifl yerinin kiralanmfl
olmas halinde ise kira kontratnn bir rnei
Nakil vastalarnda,
a. Plakasz yeni aralarda fatura fotokopisi
b. Plakal aralarda noter satfl senedi
Giriflimci kurmufl olduu ifli ilgili meslek odasna veya ticaret odasndan birine
(Sanayi ve Ticaret odasna) kaydettirir. Giriflimci kurmufl olduu ifli ilgili meslek
odasna kaydettirirken, isterse ticaret odas ve Sanayi Odasna da ye olabilir. Odaya kayt iin afladaki gibi evraklarla baflvurulur.
Sicil tasdiknamesi (asl)
lan gazetesi (asl)
mza sirkleri (asl)
Nfus kayt rnei
kametgh belgesi
2 adet fotoraf
Ayrca giriflimci tacir sfat kazanlan ifli Ticaret Siciline de kaydettirir. 5174 sayl Kanununa gre ticaret siciline kaytl tacir ve sanayici sfatn haiz tm gerek ve
tzel kiflilerle flubeleri ve fabrikalar, bulunduklar yerin mensup olacaklar odalarna veya ajanlklarna kaydolunmaya mecburdurlar. Gerek kifliler Ticaret Siciline
tescil iin afladaki gibi evraklarla kayt yaptrr.
mza beyannamesi
Tutulan ticari defterin noter tasdikli ksmn fotokopisi
kametgah ilmhaberi
Nfus kd
Taahhtname (Oda tarafndan verilen)
Odadan verilen matbu dileke
Eer giriflimci ifli alfltracaksa alflma ve fl Kurumuna da kayt yaptrr.
fl yerinde sigortal ifli alfltracaksa nce ifl yeri sicil numaras alnr. Bunun
iin iflletme kurucusu tarafndan tanzim edilen ifl yeri bildirgesi, ifli alfltrmaya
bafllayaca tarihten nce kuruma verilir. Bildirime eklenecek belgeler flunlardr.
2 adet SGK ifl yeri bildirgesi (matbu)
fl yeri yetkili bilgileri (matbu)
Nfus czdan sureti
kametgh ilmhaberi
Belediye kflat ya da ifl yeri ama izin belgesi fotokopisi
Bal bulunduu oda, dernek veya birliklerden alnacak kayt sureti
fl ihaleli ise ihale szleflmesi
Defter ve belge dzenleyen muhasebeci-malimflavirlerin belgesi
flveren vekillerinin noter tasdikli vekaletnameleri
fl ihaleli ise ihale szleflmesi veya ifl yeri teslim tutana
121
Nakliye ve Hafriyat fllerinde:

Giriflimci daha nce sigortal olmamflsa SGKna Ba-Kur kayd yaptrr.
Belge ve Kayt Dzeni

Giriflimcinin kurmufl olduu flahs iflletmesi deme kaydedici cihaz (yazar kasa),
perakende satfl fifli, fatura ve ilgili dier belgeleri bastrr. Yaplacak iflin byklne gre iflletme hesab defteri veya bilano usulne gre tutulmas yevmiye defteri, envanter-bilano defteri gibi defterleri tasdik ettirir.
Giriflimci kurmufl olduu ticari mahiyette olmayan iflleri, bir iflverene bal olmadan, kendi nam ve hesabna yapan, ilmi, mesleki bilgisi ile para kazanan kifliler mhendis vb. kifliler serbest meslek defteri tasdik ettirirler.
Son aflamada ise giriflimcinin daha sonra ele alnacak ifl yeri ama izni aflamas
gelir.
Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi iflletme ile Gerek Usulde Gelir Vergisine
iflletme arasnSIRA SZDE
da ne tr farklar vardr?
fiRKET KURMA
D fi N E L M
D fi N E L M
Giriflimci ifli flirket kurarak yapmak isterse flahs flirketi veya sermaye flirketi kurabilir. fiahs flirketleri olarak kollektif veya komandit flirket kurabilirken;
S O R U sermaye flirketi olarak limited flirket veya anonim flirket kurabilirler. Trk Ticaret Kanununa
(TTK) gre sermayesi paylara blnmfl komandit flirket sermaye flirketleri arasnDKKAT
da saylsa da uygulamada pek tercih edilen flirket deildir ve yeni ifle bafllayan giriflimciler iin kurulmas nerilmez. Bu flirketler aflada gsterilmifltir.
SIRA SZDE
fiahs flirketleri
Kollektif flirket
Komandit flirket
AMALARIMIZ
Sermaye flirketleri
Limited flirket
Anonim flirket
K T A P
Sermayesi paylara blnmfl komandit flirket
N N
fiahs fiirketleri
SIRA SZDE
TELEVZYON
Giriflimci flahs flirketi olarak kollektif ve komandit flirket kurulabilir. Aflada da

aklanaca gibi bu tr flirketlerde genelde ortaklarn sorumluluklar snrszdr. Bu
nedenle yeni ifle bafllayan giriflimcilerce bu tr flirket flekli kuruluflta pek tercih
N T yanna
E R N E T bir sermaedilmemektedir. Ancak bir buluflu veya patenti olan bir giriflimci
yedar ortak alarak bu tip bir flirket kurabilir. Kendisi buluflunu sermaye olarak koyarken dier ortak nakdi veya ayni sermaye koyabilir.
fiahs flirketleri flirket olarak Kurumlar Vergisine tabi deildirler. fiirket ortaklar
bireysel olarak Gelir Vergisine tabidir ve flirketten almfl olduklar kr paylar zerinden Gelir Vergisi derler.
Kollektif fiirketler
Kollektif flirketlerin yaps komandit flirketlere benzemekle birlikte, kollektif flirketlerde yalnz gerek kifliler ortak olabilir. Asgari sermaye gereksinimi olmayp
btn ortaklarn sorumluluklar snrszdr. lk nce bir fiirket Kurulufl Szleflmesi
hazrlanp noterde onaylatlarak Ticaret Siciline kaydettirilir ve Trkiye Ticaret Si-
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
122
cil Gazetesinde yaynlanarak kurulufl tamamlanr. fiirketin ilgili odaya ye olmas gerekir.
Komandit fiirketler
Kollektif flirketten farkl olarak baz ortaklarn sorumluluklar snrszdr. Dier ortaklarn sorumluluklar, flirkete katldklar sermaye miktar ile snrldr. Sorumluluklar snrsz olan ortaklara komandite ortak, snrl olanlara da komanditer ortak denir. Komandite ortaklarn gerek kifliler olmas gereklidir. Komanditer ortaklar ise gerek veya tzel kifli olabilir. Komandit flirketler komandite ortaklar tarafndan ynetilirler. Ticaret hayatnda bu flirket trne fazla rastlanmamaktadr.
fiirket kurulurken bir fiirket Kurulufl Szleflmesi hazrlanp noterde onaylatlarak
Ticaret Siciline kaydettirilir ve Trkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yaynlanarak kurulufl tamamlanr. fiirketin ilgili odaya ye olmas gerekir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
fiahs flirketlerinin
arasnda ne tr farklar vardr?
SIRA SZDE
Sermaye fiirketleri
D fi Anonim
NELM
Limited flirket,
flirket ve sermayesi paylara blnmfl flirketler sermaye flirketleri olarak saylrlar. Sermayesi Paylara Blnmfl Komandit fiirket; sermayesi
paylara blnen
S O R ve
U ortaklarndan bir veya birka, flirket alacaklarna karfl bir kollektif flirket, dierleri bir anonim flirket orta gibi sorumlu olan flirkettir. Bu tr flirkette kollektif flirket ortaklar gibi sorumlu olan ortaklara komandite, anonim flirDKKAT
ket ortaklar gibi sorumlu olanlara komanditer ortak denir. Bu tr flirkete uygulamada pek rastlanmamaktadr. Bu nedenle burada ele alnmayacak sadece limiSIRA flirket
SZDE ele alnacaktr.
ted ve anonim
Limited flirket, Anonim flirket kurulurken giriflimciler nakdi ve ayni sermaye koyarak bu flirketleri kurarlar. Kurucu ortaklar flirket trne gre ilgili asgari sermaAMALARIMIZ
yeyi taahht ederler ve ortaklar sermayenin tamamn kuruluflta koymak zorunda
deildirler. Ortaklar taahht ettikleri sermaye flirket szleflmesine gre isterlerse
kuruluflta bir
K ksmn
T A P kalan ksmn ise deiflik tarihlerde olmak zere yl iinde
flirkete koyabilirler. Giriflimci patent bulufl gibi ayni sermaye koyarsa bunlarn deerinin mahkemece bilirkifli raporuyla tespit edilmesi gerekir.
fiirketlere
verilecek ticaret unvan, Trk Ticaret Kanununun 46inci maddesi
TELEVZYON
gereince flirketin faaliyet konusunu gsterecek flekilde tespit edilir. Yeni kurulan
flirketin isminin (nvannn) Gmrk ve Ticaret Bakanlnn websitesinden bir
kk kelime ve 3 ifl kolu olarak sorgulanmas gerekir. Daha nce ayn veya benzer
N T Eflirket
R N E T varsa izin verilmez ve yeni kurulacak flirket isminin deifltirilisimde kaytl
mesi gerekir.
Sermaye flirketleri yllk elde ettikleri kr zerinden %20 Kurumlar Vergisi derler. Ayrca bu tr flirketler yl iinde elde ettikleri er aylk kr zerinden %20 de
Geici Vergi derler ve yl iinde denen vergiler yl sonunda denecek Kurumlar
Vergisinden dfllr.
Bu iki flirkette kr TTK, flirket ana szleflmesi, flirket genel /ortaklar kurulu kararna gre datlr. TTKye gre krn bir ksm datlmayarak sermayenin %20sini buluncaya kadar flirkette yedek (ake) ayrlarak flirkette braklr. Yedeklerden
sonra kalan kr ortaklara datlr. Kar datm srasnda ortaklara datlan kr
zerinde %10 Gelir Vergisi kesilerek Vergi Dairesine yatrlr.
N N
Limited fiirket
Giriflimci, ifli bir limited flirket kurarak yapmaya karar verebilir. Limited flirket,
TTKna gre T10.000 nakdi veya ayni sermaye ile bir veya fazla kifli tarafndan kurulur. Sermayesi ve ortak saysnn azl nedeniyle birok giriflimci tarafndan tercih edilen bir flirket modelidir.
Limited flirket, bir veya daha ok gerek veya tzel kifli tarafndan bir ticaret unvan altnda kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarnn toplamndan oluflur. Ortaklar, flirket borlarndan sorumlu olmayp, sadece taahht ettikleri esas sermaye paylarn demekle ve flirket szleflmesinde ngrlen ek deme ve yan edim ykmllklerini yerine getirmekle ykmldrler. Limited flirket, kanunen yasak olmayan her trl ekonomik ama ve konu iin kurulabilir. (TTK 573)
Son yllarda lkemizde yaygn olarak Limited flirket kurulduu grlmektedir.
Limited flirketin zelliklerini flyle sralayabiliriz;
Limited flirket bir sermaye flirketidir.
En az T10.000 sermaye ile kurulur.
Kiflisel emek, ticari itibar sermaye olarak getirilemez.
Ortak says ikiden az ve elliden fazla olamaz.
Gerek kifliler gibi tzel kifliler de limited flirketi orta olabilir.
Limited flirketin ticaret unvan iflletme konusu ve limited flirket olduunu
gsteren ibarelerden oluflur.
Bankaclk ve sigortaclk yapamazlar. Dier yasal ticari iflleri yapabilirler.
Ortaklarn sorumluluklar sermaye taahhtleri ile snrldr.
Ortaklar kamuya olan borlarna karfl flirketteki paylar orannda sorumludur.
Hisse senedi karamazlar.
Tahvil karamazlar.
Ortaklarn sermaye paylar en az T25 ve katlar olmak zorundadr.
Ortaklarn sermaye paylarnn eflit olma zorunluluu yoktur. Farkl sermaye
paylarna sahip olabilirler.
Ortaklk paylarnn devri kolay deildir. Anonim flirketlere gre gtr.
fiirket kurumlar vergisi mkellefidir.
fiirket ynetimi ortaklara verilebilir. Dflardan mdr de atanabilir.
fiirket ortaklarnn flirketi temsil etme hak ve yetkileri vardr.
Ortak says en fazla 50 ile snrlandrldndan halka alamaz.
Limited ortakln kanunen zorunlu organlar, ortaklar genel kurulu ve mdrlerdir.
Limited flirket organizasyon flemas aflada verilmifltir.
123
124
fiekil 7.1
Genel Kurul
fiirket Mdrleri
Denetim Kurulu
Kurucu giriflimciler, limited flirket kurarken sermaye olarak nakit para, bina,
araba, ek senet gibi mal varlklar yannda faydal model veya patenti varsa bunu da
sermaye olarak koyabilir. Giriflimci faydal model veya patenti sermaye olarak koymaya karar vermiflse bunun deerini mahkeme kanalyla tespit ettirmesi gerekir.
Limited fiirket ana szleflmesinin yazl flekilde olmas, kurucular tarafndan imzalanarak, bu imzalarn noterce onaylanmas gerekir (TTK.575) Genelde flirket
szleflmesi 8 suret hazrlanr ve 1 adedi noterde kalr. fiirket szleflmesinde afladaki kaytlarn aka yer almas gereklidir;
fiirketin ticaret unvan ve merkezinin bulunduu yer.
Esasl noktalar belirtilmifl ve tanmlanmfl bir flekilde, flirketin iflletme konusu.
Esas sermayenin itibar tutar, esas sermaye paylarnn says, itibar deerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarnn gruplar.
Mdrlerin adlar, soyadlar, unvanlar, vatandafllklar.
fiirket tarafndan yaplacak ilnlarn flekli.
Giriflimci ana szleflme hazrlanrken flirket unvan tespit etmelidir. Bu aflama
ncesinde giriflimci Ticaret Sicili Memurluundan veya Gmrk ve Ticaret Bakanl internet sitesinden flirket ismi ile ayn ismi taflyan daha nce kurulmufl flirket
olup olmad arafltrlr. Ayrca flirket unvannn Trke kelime olmas gerekmektedir. Unvanda Cumhuriyet, Milli, Trkiye gibi ibarelerin yer almas iin Bakanlar Kurulu karar gerekmektedir.
Ana szleflmeye ait damga vergisi hesaplanarak yasal sre iinde vergi dairesine yatrlmas gerekmektedir. Limited flirket ana szleflmesi rnei aflada verilmifltir.
125
(RNEK Limited fiirket Ana Szleflmesi)

............................................................ LMTED fiRKET ANA SZLEfiMES
KURULUfi:
Madde -1:
Afladaki adlar, soyadlar, Uyruklar ve ikmetghlar yazl kurucular arasnda bir Limited fiirket kurulmufltur.
Kurucunun Ad ve Soyad
1
..................................
2
..................................
kmetgh
..................................
..................................
Uyruu
.....................
.....................
fiRKETN NVANI:
Madde -2:
fiirketin nvan .............................................................. Limited fiirketidir.
AMA VE KONU:
Madde -3:
fiirketin ama ve konusu bafllca flunlardr.
................................................................
..............................................................
Yukarda gsterilen ifllerden baflka ilerde flirket iin faydal ve lzumlu grlecek baflka ifllere giriflflebilmek istendii taktirde Ortaklar Kurulunca bu yolda karar aldktan sonra flirket bu iflleri de yapabilecektir.
Ana szleflme deifliklii niteliinde olan bu kararn uygulanasilmesi iin gmrk ve Ticaret Bakanlndan gerekli izin
alnmas lazmdr.
fiRKETN MERKEZ VE fiUBELER:
Madde -4:
fiirketin merkezi ........................ li, ....................................lesindedir. Adresi ............................................ dir. Adres deiflikliinde yeni adres, ticaret siciline tescil, Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir. Tescil ve ilan edilmifl adrese yaplan tebligat flirkete yaplmfl saylr.
Tescil ve ilan edilmifl adresinden ayrlmfl olmasna ramen, yeni adresini sresi iinde tescil ettirmemifl flirket iin bu durum fesih sebebi saylr. fiirket yurt iinde ve dflnda flubeler aabilir.
SRE:
Madde -5:
fiirketin sresi tescil ve ilan edildii tarihten bafllamak zere 99 (Doksandokuz) yldr.
SERMAYE :
Madde -6:
fiirketin sermayesi ....................... ;-T (............TRK LRASI)dr.
Bu sermaye;
............................................................... ;-T.. s............................................................... ,
............................................................... ;-T.. s............................................................... ,
tarafndan muvazaadan ari olarak ve tamamen taahht edilmifltir. Sermayenin 1/4 fiirketin kuruluflunun tescili tarihinden
itibaren en ge ay ierisinde kalan 24 ay tarihinde denecektir.
Bu husustaki ilanlar ana szleflmenin ilan maddesi uyarnca yaplr.
Sermaye taaht borlar, Genel Kurulunun alaca kararlar dairesinde ve tm ortaklarn yazl olurlar alnmak suretiyli,
belirtilen tarihten nce istenebilir.
LAN
Madde -7:
fiirkete ait olanlar flirket web sitesinde ve ticaret sicil gazetesinde yedi gn evvel yaplr..
126
fiRKETN DARES:
Madde 8:
fiirketin en yetkili organ fiirketin en yetkili organ genel kuruldur. fiirketin iflyeri ve muameleleri genel kurulu tarafndan
seilecek bir veya birka mdr tarafndan yrtlr. TTK. hkmlerine gre denetim kurulu oluflturulur.
TEMSL :
MADDE -9 :
fiirketi mdrler temsil eder. fiirketi ilzam edecek imzalar genel kurulu tarafnda tesbit, tescil ve ilan olunur.
MDRLERN DEfiTRLMES :
MADDE -10 :
Mdrler flirketin denmifl sermayesinin yarsndan fazlasn temsil eden ortaklarn karar ile deifltirilebilir.
HESAP DNEM :
MADDE -11 :
fiirketin hesap yl Ocak aynn birinci gn bafllar ve Aralk aynn otuzbirinci gn sona erer.Yalnz ilk hesap yl flirketin
Ticaret Siciline tescil suretiyle tzel kiflilik kazand tarihten bafllayarak Aralk aynn sonuncu gn biter.
KARIN DAITIMI :
MADDE -12 :
fiirketin safi kar yaplmfl her eflit masraflarn karlmasndan sonra kalan miktardr.Safi kardan her sene evvela %5 ( Yzde befl ) ihtiyat akesi ayrlr.Kalan hissedarlara denmifl sermaye zerinden hisseleri orannda datlr.Kara ifltirak adenlerle hissedarlara datlmas kararlafltrlan miktardan Trk Ticaret Kanunu gereince %10 ( Yzde on) ayrlarak umumi
yedek akeye eklenir.
Kardan bir ksmnn hissedarlara ikramiye olarak verilmesi gibi kararlar flirket sermayesinin en az %51 ( Yzde elli bir ) ini
temsil eden hissedarlarn kararna baldr.
HTYAT AKES :
MADDE -13 :
htiyat akesi flirket sermayesinin %20 ( Yzde yirmi ) sine kncaya kadar ayrlr.Bu miktarn azalmas halinde yeniden ihtiyat akesi ayrlmasna devam olunur.Bu miktarn azalmas halinde yeniden ihtiyat akesi ayrlmasna devam olunur.Kanuni ve ihtiyari ihtiyat akeleri ile Kanun ve bu ana szleflme hkmlerine gre ayrlmas gereken miktar safi kardan ayrlmadka hissedarlara kar datlamaz.
KANUN HKMLER :
MADDE -14 :
Bu ana szleflmede bulunmayan hususlar hakknda Trk Ticaret Kanunu hkmleri uygulanr.
GECMADDELER
=======================
GEC MADDE -1 :
KURULUfi MASRAFLARI :
fiirketin kurulufluna tekabl eden ve kurucular tarafndan yaplan kurulufl iin gerekli addolunan bilcmle harcamalar flirketin masraflarna intikal ettirilir.
GEC MADDE -2 :
LK MDRLER :
.................
127
Limited flirket ana szleflmesinde bulunmas gereken zorunlu flartlar

nelerdir?
SIRA
SZDE
Ticaret Siciline Tescil
D fi N E L M bulunduAna szleflmenin noterden onayndan sonra tescil iin, flirket merkezinin

u yerdeki ticaret siciline baflvurulur. (TTK 586) Baflvuru, mdrlerin tm tarafndan imzalanr. Baflvuruya afladaki belgeler eklenir:
S O R U
fiirket szleflmesinin onaylanmfl bir rnei.
Ekleri ile birlikte kurucular beyan ve ifllem denetisi raporu.
D K K Ave
T denetinin
Yerleflim yerleri de gsterilerek flirketi temsile yetkili kiflileri
seimini gsterir belge.
Verilecek dilekede flu kaytlar yer alr;
SIRA SZDE
Btn ortaklarn adlar ve soyadlar veya unvanlar, yerleflim yerleri, vatandafllklar.
AMALARIMIZ
Her ortan stlendii esas sermaye pay ve dedii toplam
tutar.
ster ortak, ister nc kifli olsun, mdrlerin adlar ve soyadlar veya unvanlar.
K T A P
fiirketin ne suretle temsil edilecei.
Ayrca ticaret siciline tescilde afladaki gibi belgeler istenir.
Unvan altna atlmfl imza beyannamesi (Noter onayl)
TELEVZYON
Taahhtname
Sermayenin % 01i tutarnda Tketicinin Korunmas Fonu hesabna T.C.
Merkez Bankas veya T.C. Ziraat Bankasna yaplan deme makbuzu
Ortaklarn fotorafl nfus czdan suretleri
NTERNET
Ayni sermaye konulmufl ise mahkeme karar ve mahkeme onayl bilirkifli raporu
Kurulufllar arasnda tzel kifli var ise kurulacak flirkete ifltirak karar (Noter
onayl)
Yabanc ortak gerek kifli ise pasaport ya da kimlik belgesi sureti
Trkiyede ikamet eden yabanc ortak iin dviz transferi gerekmediini
gsteren yaz ve oturma izin belgesi asl ya da noter onayl sureti
Sermayenin peflin deme ksm varsa bunu gsteren banka belgesi
Tescil har makbuzu asl
Limited fiirketler de sermaye flirketi olduundan vergi dairesi nezdinde verilecek olan belgeler
fiirketin ticaret veya Sanayi Odasna kaydnda afladaki belge ve bilgiler istenir.
Ticaret Odas Baflvuru Formu
Ticaret Sicil Gazetesi
Mdr imza sirkleri
Noter tastikli ana szleflme
fiirket ortaklarnn nfus czdan suretleri
fiirket ortaklarnn ikametgah ilmhaberleri
Vergi dairesine afladaki ilgili evraklarla baflvurularak Kurumlar Vergisi numaras alnr. Gerekli defter ve belgeler temin edilerek flirket faaliyetlerine bafllanr.
fle bafllama bildirim formu (Ek-1)
fiirket ise flirket ana szleflmesi fotokopisi
Mdrn imza sirkleri
Ticaret Sicili Gazetesi Makbuz fotokopisi
kametgah ilmhaberi
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
128
Ticaret Sicili tasdiknamesi

fle bafllama formu
Nfus czdan rnei
Sosyal Gvenlik Kurumuna Kayt

Gerekli evraklarla Sosyal Gvenlik Kurumuna baflvurularak numara alnr. Ortaklar iin SGKye kayt yaptrlr. fl yerinde sigortal ifli alfltracaksa nce ifl yeri sicil numaras alnr. Bunun iin iflletme kurucusu tarafndan tanzim edilen ifl yeri
bildirgesi, ifli alfltrmaya bafllayaca tarihten nce kuruma verilir veya iadeli taahhtl posta yoluyla gnderilir. Bildirime eklenecek belgeler flunlardr.
fiirket ana szleflmesi rnei
mza sirkleri
fl yeri yetkili bilgileri (matbu)
Nfus czdan sureti
kametgah ilmhaberi
fl yeri ama izin belgesi fotokopisi
Bal bulunduu odadan alnacak kayt sureti
Defter ve belge dzenleyen mali mflavirlerin belgesi
flveren vekillerinin noter tasdikli vekaletnameleri
Defterler ve Kayt Dzeni

Limited ve anonim flirketler; yevmiye defteri, envanter defteri ve byk defter notere tasdik ettirilerek iflin bafllangcndan itibaren mali ifllemler bu defterlere kaydedilir. flin gerei olarak; perakende satfl fifli, fatura, irsaliye ve gider makbuzu gibi gerekli olan belgeler VUK gereince yetkili matbaalara bastrlr. flletme deme
kaydedici cihaz (yazar kasa) kullanlacak ise onunla ilgili yasal izinler alnarak
onayl cihaz temin edilir.
Yazar kasa kullanmak zorunda olanlar yasal sresi iinde yazar kasa almak ve
kullanmak zorundadr. Bunun iin dileke ile vergi dairesine mracaat edilir. Vergi dairesince verilen matbu izin yazs ile yazar kasa satn alnr. Yetkili servislerce
gerekli ifllem yapldktan sonra fatura, yazar kasa ruhsatnn fotokopileri ve ilk kesilen fifl rnek olarak eklenip dileke ekinde vergi dairesine verilir. Gerekli onay
alndktan sonra tasdik edilen yazar kasa levhas iflletmeye verilir.
Ayrca flirketler aldklar kararlar yazacaklar bir karar defteri alarak notere tasdik ettirilir.
fl Yeri Ama Ruhsat

Limited fiirket kurma son aflamada ise giriflimcinin daha sonra ele alnacak ifl yeri ama izni aflamas gelir.
Kurulan flirkete ait ifl yeri ama izni alnmas gerekir. Bu konu nitenin sonunda ele alnacaktr.
Anonim fiirket
Giriflimci yukarda belirtilen modellere gre daha ok ortakl ve daha byk bir ifl
yapmay planlyorsa anonim flirket kurabilir. Anonim flirket kuruluflunda yukarda
ele alnan limited flirketteki prosedrlerin ayns yaplr. Anonim flirketlerin zellikleri flyle sralanabilir;
129
En az T50.000 sermaye ile kurulur (kaytl sermaye sistemini kabul etmifl bulunan halka ak olmayan anonim flirketlerde bafllang sermayesi
T100.000den afla olamaz).
Ortaklar gerek ve tzel kiflilerden oluflabilir.
Yasal olan her trl ticari ve snai faaliyette bulunabilirler.
Tzel kiflilie sahiptir.
fiirket sermayesi belirli paylara blnmfltr. Bu paylar, hisse senetleri temsil eder.
fiirket ve ortaklarnn sorumluluu sahip olduklar sermaye ile snrlanmfltr.
Yani snrl sorumluluk sz konusudur.
Gmrk ve Ticaret Bakanlnca yaymlanacak teblile, faaliyet alanlar belirlenip, ilan edilecek anonim flirketler Gmrk ve Ticaret Bakanlnn izni
ile kurulur. Bu flirketlerin esas szleflme deifliklikleri de ayn Bakanln iznine baldr. Bakanlk incelemesi sadece kanunun emredici hkmlerine
aykrlk bulunup bulunmad ynnden yaplabilir. Bunun dflnda hukuki
konumu, nitelii ve iflletme konusu ne olursa olsun anonim flirketin kuruluflu ve esas szleflme deifliklikleri herhangi bir makamn iznine balanamaz.
- fiirketin faaliyet konusu ve ad flirket szleflmesinde aka belirtilir.
- Ortaklktan ayrlmak kolaydr. Hisse senetlerinin devri ile ortaklktan ayrlmak olanakldr.
- fiirketin faaliyet konusunun ticaret nvannda belirtilir.
- fiirketin kendisi kurumlar vergisi mkellefidir.
- Anonim flirketler hisse senedi ve tahvil karabilirler.
- Bankaclk ve sigortaclk faaliyetlerinde bulunabilirler.
- Emek sermaye olarak konulamaz.
Anonim flirket kuruluflu flu aflamalardan oluflur;
Ana Szleflme Hazrl
Ana Szleflmenin Noter Tasdiki (4 adet)
Baflvuru / lgili Kurulufllardaki Kayt ve fllemler fiekli
(4 Ana Szleflme (Tasdikli), Kurucular mza Beyan, Dileke)
Tescil ve lanla lgili fllemler
Kuruluflun Tamamlanmas
fiirket, kurucularn, kanuna uygun olarak dzenlenmifl bulunan, sermayenin
tamamn demeyi, flartsz taahht ettikleri, imzalarnn noterce onayland esas
szleflmede, anonim flirket kurma iradelerini aklamalaryla kurulur. (TTK 335)
Genel Kurul, Ynetim Kurulu ve Denetim Kurulu, anonim flirketlerin zorunlu
organlardr. fiirketin en yetkili organ Genel Kurul ve flirketin sevk ve idaresini
salayan organ ise Ynetim Kuruludur. Denetim Kurulu ise flirket faaliyetlerini ve
hesaplarn denetleyerek Genel Kurula sunar.
fiekil 7.2
GENEL KURUL
YNETM KURULU
DENETM KURULU
130
fiirket ana szleflmesinde Trk Ticaret Kanununun da saylan konularn yer almas zorunludur. Kanuna aykr olmayan dier istee bal hkmler de ana szleflmeye konabilir. Ana szleflmede bulunmas zorunlu olan konular aflada sralanmfltr. Ana szleflme yazl flekilde yaplmas ve btn kurucularn imzalarnn
noterce onaylanmas flarttr. Ana (Esas) szleflmeye afladaki hususlar yazlr: (TTK
339)
fiirketin ticaret unvan ve merkezinin bulunaca yer.
Esasl noktalar belirtilmifl ve tanmlanmfl bir flekilde flirketin iflletme konusu.
fiirketin sermayesi ile her payn itibar deeri, bunlarn denmesinin flekil ve
flartlar.
Pay senetlerinin nama veya hamiline yazl olacaklar; belirli paylara tannan
imtiyazlar; devir snrlamalar.
Paradan baflka sermaye olarak konan haklar ve aynlar; bunlarn deerleri;
bunlara karfllk verilecek paylarn miktar, bir iflletme ve ayn devir alnmas sz konusu olduu takdirde, bunlarn bedeli ve flirketin kurulmas iin
kurucular tarafndan flirket hesabna satn alnan mallarn ve haklarn bedelleriyle, flirketin kurulmasnda hizmetleri grlenlere verilmesi gereken cret, denek veya dln tutar.
Kurucularla ynetim kurulu yelerine ve dier kimselere flirket krndan
salanacak menfaatler.
Ynetim kurulu yelerinin saylar, bunlardan flirket adna imza koymaya
yetkili olanlar.
Genel kurullarn toplantya nasl arlacaklar; oy haklar.
fiirket bir sre ile snrlandrlmflsa, bu sre.
fiirkete ait ilanlarn nasl yaplaca.
Pay sahiplerinin taahht ettii sermaye paylarnn trleri ve miktarlar.
fiirketin hesap dnemi.
Anonim flirketlerin kurulufl ifllemleri ana szleflmenin notere tasdik ettirildii,
tarihten itibaren 15 gn iinde yukarda limited flirkette saylan benzer belgelerle
ilgili ticaret sicili memurluunda tescil ve Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilmesi ile tamamlanr.
Anonim flirketin ticaret veya Sanayi Odasna kaydnda yukarda gerek kiflilerin
kaydna benzer belge ve bilgiler istenir.
Vergi dairesine ilgili evraklarla baflvurularak Kurumlar Vergisi numaras alnr.
Gerekli defter ve belgeler temin edilerek flirket faaliyetlerine bafllanr.
Gerekli evraklarla Sosyal Gvenlik Kurumuna baflvurularak numara alnr.
Kurulan flirkete ait ifl yeri ama izni alnmas gerekir. Bu konu aflada ele alnacaktr.
fi YER AMA RUHSATI ALINMASI

Gerek flahs iflletmeleri gerekse flirketleri ilgili yasa hkmlerine gre ifle bafllamalar iin ifl yeri ama ruhsat almak zorundadrlar. Belediye ve dier yetkili idarelerden usulne uygun olarak ifl yeri ama ve alflma ruhsat alnmadan ifl yeri alamaz ve alfltrlamaz.
24/4/1930 tarihli ve 1593 sayl, 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayl, 14/6/1989 tarihli ve 3572 sayl, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayl, 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayl ve
3/7/2005 tarihli ve 5393 sayl Kanunlara gre, Bakanlar Kurulunca 14/7/2005 tarihinde 2005/9207 sayl karar ile fl Yeri Ama ve alflma Ruhsatlarna liflkin Ynetmelikin yrrle konulmas kararlafltrlmfltr.
Ynetmelikte yetkili idareler belirlenmifltir. Buna gre yetkili idare; Belediye snrlar ve mcavir alanlar dflnda il zel idaresi yetkilidir. Bykflehir belediyesi snrlar ve mcavir alanlar iinde bykflehir belediyesi yetkilidir. Bunlarn dflnda
kalan hususlarda bykflehir ile veya ilk kademe belediyesini; belediye snrlar
ve mcavir alanlar iinde belediyeyi ve organize Gmrk blgesi snrlar iinde
organize Gmrk blgesi tzel kifliliini ifade etmektedir.
Belediye, bykflehir belediyesi gibi yetkili kurumlar alacak ifl yerini shhi
messese (iflletme) ve gayrishhi messese olarak snflandrmfltr. Aflada bu iki
iflletme tipi ele alnarak izinlerin nasl olaca ele alnmfltr.
Shhi Messese
Shhi messese gayrishhi messeseler dflnda kalan her trl ifl yerini ifade eder.
Bakkal, flarkteri, sper market, kuruyemifli, kurukahveci, ekmek bayii, manav,
lokanta, pizzac, yemek satfl yerleri, pastaneler, ay baheleri, taksi yazhaneler gibi ok eflitli adlar altnda faaliyet gsteren shhi iflyerlerinin de uygulamada bulunduklar fiziki mekan itibariyle snf ve zelliklerine gre baz niteliklere sahip
olmas gerekmektedir. fl yeri amak iin giriflimci ilgili belediye veya dier yetkili
kurumlara baflvurarak ifl yeri ama izni alr.
Shhi fl Yeri Ama ve alfltrma Ruhsat in Gerekli Evrak
Dileke
Tapu fotokopisi (ifl yerine ait)
Kira ise kira szleflmesi
Kaytl olduu vergi dairesi ve no (vergi levhas)
kametgah ilmhaberi
Nfus czdan fotokopisi
TC kimlik no
Ustalk belgesi (ticaret siciline kaytl olanlardan istenmez)
Sicil tasdiknamesi
lgili oda kayd
fl yeri ve flahs iin salk raporu
Yangn tp faturas (adna kesilmifl)
Kat mlkiyetine tabi ifl yeri ise alnmas gereken izin
zel yap fleklini gerektiren ifl yeri ise alnmas gereken izin
Karayolu trafik gvenlii gerektiren ifl yeri ise alnmas gereken izin
fiirket ise flirket ana szleflmesi
mza sirkleri
Devir ise devir dilekeleri
Devir ise devreden ile devir alann aralarnda yapaca devir szleflmesi
Dosya (2 adet)
Renkli fotoraf
Gayrishhi Messese
Gayrishhi (salkl olmayan) messeseler, yani ifl yerleri, faaliyette bulunduklar
alan itibariyle gerek kardklar koku, duman ve grlt ynnden, gerekse retim sonucunda meydana gelen zararl atklar nedeniyle evresinde bulunan insanlara fiziksel, ruhsal ve sosyal ynlerden az ya da ok zarar veren veya zarar verme
ihtimali bulunan messeselerdir. nsanlar etkileyen bu zararlarnn yan sra, retim faaliyetleri sonucunda ortaya kan tehlikeli ve zararl atklar da hava, su ve
topran kirlenmesine sebep olarak hayvan veya bitki gibi dier canllara da zarar
vermektedir.
131
132
Gayrishhi messese faaliyeti srasnda evresinde bulunanlara biyolojik, kimyasal, fiziksel, ruhsal ve sosyal ynden az veya ok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ya da doal kaynaklarn kirlenmesine sebep olabilecek messeseleri
ifade etmektedir.
Bu messeler e ayrlrlar. Birinci snf gayrishhi messese: Kentlerden ve insanlarn toplu olarak bulunduklar yerlerden mutlaka uzak tutulmas, Gmrk blgesi ya da salk koruma band konulabilecek yerlerde olmas gereken kurulufllardr. Birinci snf gayrishhi messese ruhsatlar Bykflehir Belediyesi tarafndan
verilmektedir.
kinci snf gayrishhi messese: Kentlerden ve insanlarn toplu olarak bulunduklar yerlerden uzakta, kurulca nerilip yetkili makamca uygun grlecek bir
yerde olmas gereken gayrishhi messeselerdir. 2. ve 3. Snf gayrishhi messese
ruhsatlar ile belediyeleri tarafndan verilir.
nc snf gayrishhi messese: Konutlarn ve insanlarn toplu olarak bulunduklar yerlerin yaknnda kurulabilmekle birlikte denetim altnda tutulmas gereken gayrishhi messeselerdir. evresine olan zararlar giderilemeyen 3. snf
GSMler de konutlardan ve insanlarn toplu olarak bulunduklar yerlerden uzakta
yaplr.
Birinci snf gayishhi messeselerden ifl yeri amak iin 10.08.2005 tarihli fl Yeri Ama ve alflma Ruhsatlarna liflkin Ynetmelikin 22. maddesine gre afladaki belgeler istenir:
a. Yer seimi ve tesis kurma iin gerekli belgeler:
1. Baflvuru formu
2. Gmrk blgeleri, organize Gmrk blgeleri ve endstri blgeleri iindekiler hari iflletmenin kurulaca yeri gsteren plan rnei
3. lgili inceleme kurulu tarafndan hazrlanacak yer seimi ve tesis kurma raporu
4. evre kirlenmesini nlemek amacyla alnacak tedbirlere ait kirleticilerin nitelik ve niceliine gre hazrlanmfl proje ve aklama raporlar
5. fiehir flebeke suyu bulunmayan yerlerde ime ve kullanma suyunun hangi
kaynaktan saland ile suyun bakteriyolojik ve kimyasal analiz raporu
b. Ruhsat iin gerekli belgeler:
1. Baflvuru formu
2. Salk koruma bandnn iflaretlendii vaziyet plan rnei
3. Yangn ve patlamalar iin gerekli nlemlerin alndna dair itfaiye raporu
4. Sorumlu mdr szleflmesi
5. Emisyon izni
6. Deflarj izni
7. Alma izni raporu
kinci ve nc snf gayrishh messese amak isteyen gerek ve tzel kifliler; iflin zelliine gre ynetmelikte belirtilen kriterlere uygun olarak ifl yerini dzenledikten sonra Ynetmeliin ekinde yer alan baflvuru formunu doldurarak yetkili idareye ibraz eder.
Yetkili idareler, ikinci ve nc snf gayrishhi messeseler iin yaplacak beyan ve incelemelerde; insan salna zarar verilmemesi, evre kirliliine yol almamas, yangn, patlama, genel gvenlik, ifl gvenlii, ifli sal, trafik ve karayollar, imar, kat mlkiyeti ve doann korunmas ile ilgili dzenlemeleri esas alr.
Baflvurunun ngrlen kriterlere uygun olarak doldurulduunun tespiti halinde, baflkaca bir iflleme gerek kalmakszn ifl yeri ama ve alflma ruhsat befl gn
iinde dzenlenerek ilgiliye verilir. lgili, bu belgeye dayanarak ifl yeri aabilir.
Ayrca 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayl Resmi Gazetede yaymlanan evresel

Etki Deerlendirmesi Ynetmelii ekindeki listede yer alan iflletmelerle, birinci snf gayrishhi messese grubunda yer alan iflletmelerin ayn olmas durumunda,
yetkili idareler ruhsat verirken evresel Etki Deerlendirme (ED) dosyasnda yer
alan belgelere gre ifllem yapar.
fiLETME ORGANZASYONU
Giriflimci ifli kurduktan sonra iflletmenin organizasyon yapsn oluflturarak gerekli
personeli temin eder ve yetkilendirir. flletmenin pazarlama, finans vb. planlarn
yaparak iflin yrtlmesini salar.
flletmenin hangi rn ya da hizmeti sataca, hedef mflterilerinin kim olaca firmann rnlerinin fiyatlandrlmas reklam promosyon satfl ve datm politikalar Pazar stratejisini oluflturur.
Mamul veya hizmet retimi stratejisini oluflturur. flletmenin rn ve hizmetinin
retim ve sunumunda kullanlacak sre ve teknoloji, materyal donanm ve bina
ihtiyalar, aplar, yerleri, gerekli kadro says ve beceriler satfl hedeflerini gereklefltirmek iin gerekli retim programn kapsar.
YURT DIfiINDA GRfiMCLK YAPMA

Giriflimci ifl fikrini yurt dflnda gereklefltirmek istiyorsa ncelikle lke flartlarn ve
yasal prosedrleri ok iyi incelemesi gerekir. nceleme srasnda asgari sermaye,
KDV, Kurumlar Vergisi gibi limitleri inceleyerek Trkiye ile karfllafltrmasnda yarar vardr. Trkiye dflndaki lkelerde de ifl kurarken Trkiyedekine benzer ifllemler vardr. Dnyann nde gelen lkelerinde ifl kurma ile ilgili aklamalar aflada
ele alnmfltr.
Amerika Birleflik Devletleri

ABDde flirket kurulurken, Trkiyede de olduu gibi en nemli husus kurulacak
flirketin trdr. fiirketler, Ticari Varln Yegane olarak Sahiplii (Sole Proprietorship), Ortaklk (Partnership), Ticari fiirketler (C veya S Corporations), Snrl Ortaklk (Limited Partnership), Snrl Sorumlu Kurulufl (Limited Liability
Company) fleklinde faaliyet gsterilebilmektedir.
Almanya
Almanyada 7 deiflik formda ifl kurulmas mmkndr. Bunlar flu flekilde sralayabiliriz:
fiahs flirketi (Einzelkaufmann)
fiube (Zweigniederlassung)
Limited fiirket: GmbH (Gesellschaft mit beschrnkter Haftung)
Adi Ortaklk: oHG (offene Handelsgesellschaft)
Komandit Ortaklk: KG (Kommanditgesellschaft)
GmbH & Co. KG
Anonim fiirket: AG (Aktiengesellschaft)
Almanyada kurulacak flube, GmbH, GmbH & Co. KG ve AG iin snrl sorumluluk esastr. OHGde ortaklar snrsz sorumlu iken KGde hem snrl hem de snrsz sorumluluk sz konusudur. Ayrca, GmbH ve GmbH & Co. KG kurulmas iin
25.000 Euro, AG kurulmas iin 50.000 Euro sermaye konulmas gerekmektedir.
133
134
in
1 dolar yaklaflk 0.146456

Yuandr.
inde direkt yatrm, flekilde gereklefltirilebilir: (1) fiirket ortakl, (2) fl birlii ortakl (szleflmeli ortaklk), (3) Tamamen yabanc yatrml flirketler. Temsilcilik ofisi dflnda, yabanc sermaye iin temel olarak 3 deiflik flirket kurma yntemi bulunmaktadr. Bunlar:
in-Yabanc Ortak Giriflimi (Sino-Foreign Equity Joint Venture)
in-Yabanc Mukavelevi Ortak Giriflim (Sino-Foreign Contractual Joint Venture)
Tmyle Yabanc Sermayeli flletme (Wholly Foreign-owned Enterprise)
Bu aflamada faaliyette bulunmay dflndnz sektrn % 100 yabanc yatrma serbest olup olmamas, kurulacak flirketin trn de belirlemektedir.
in hkmeti, yabanc sermayenin ynlendirilmesi amacyla bir yabanc yatrmlar rehber katalou yaymlamfltr. Rehber katalog ile yabanc yatrm snrl,
teflvik edilen ve yasak olmak zere 3 ayr snfta toplanmfltr. Bir flirket kurmak
iin yaplacak baflvurunun kabul, inceleme ve onay aflamalar, yatrm tutar ile yukarda bahsi geen katalogdaki yerine de bal olarak merkezi hkmetten yerel
idarelere kadar deiflmektedir. inde flirket kurma aflamalar flyledir:
Baflvuru (in Yabanc Ortaklklar iin)
Fizibilite
Ortaklk Szleflmesi ve fiirket Tz Onay
Yabanc Sermayeli flletme Onay Belgesi
flletme Ruhsat Baflvurusu
retim ile uraflacak bir Ltd. flirket iin asgari kaytl sermayenin 500.000 Yuan
olmas gerekir. Mal perakendecilikle yapacak bir Ltd. flirketin asgari kaytl sermayesinin 300.000 RMB olmas gerekmektedir. A.fi. statsnde asgari kaytl sermaye
ise 10.000.000 Yuan olarak belirlenmifltir.
in genelinde temel oran olan % 17 ve daha dflk oran olan %13 olmak zere iki KDV oran mevcuttur. inde bir tesisi bulunan yabanc sermayeli iflletmeler
% 30 kurumlar vergisi derler.
135
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Giriflimcinin kuruluflta hangi iflletme tipine nasl

karar verebileceini aklamak.
Giriflimcinin ifl kurma sreci iinde zellikle kuraca iflletme trne karar verilmesi gerekir. Giriflimcinin kuraca iflletme byklne ve yaplacak ifl koluna gre tabi olduu mevzuat asndan fark gsterir. Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbab kazancn tespit usul bakmndan Basit usulde gelir vergisine tabi olanlar
ve Gerek usulde gelir vergisine tabi olanlar olarak ikiye ayrlrlar. Eer kurulacak ifl kk ve
belirli snrlar iinde yer alyorsa Basit Usulde
Gelir Vergisine Tabi flletme ve daha byk lekli bir ifl ise Gerek Usulde Gelir Vergisine bir
iflletme kurabilir. Giriflimci flahs iflletmesi tr
olarak bu iki tr kuraca iflin byklne gre tercih edebilir.
Giriflimci flahsn iflletmesini kurma aflamalarn
tanmlamak.
fl kurma sreci giriflimcinin ifl planndan sonraki
aflama olan iflin fiilen kurulma aflamasdr. Giriflimcinin ifl fikrinin faaliyete gemesi iin bir iflletme kurulmas gerekir. Giriflimci iflin fiilen kurulmas aflamasnda iflyerini kiralama, makineekipman ve malzeme satn alnmas, yasal kurulufl ifllemleri, personel temini, gibi ifllemler yapar. Bu aflamada giriflimcinin ifli bafllatrken yapmas gereken ve uymas gereken bir takm kurallar vardr. Bu kurallar iinde zellikle Vergi Mevzuat, Trk Ticaret Kanunu, lgili dier mevzuat
yer alr.
Giriflimci flirket tipleri ve seilecek flirkete giriflimcinin karar vermesi aflamasn ifade etmek.
Giriflimci ifli flirket kurarak yapmak isterse flahs
flirketi veya sermaye flirketi kurabilir. fiahs flirketleri olarak kollektif veya komandit flirket kurulabilirken; sermaye flirketi olarak limited flirket
veya anonim flirket kurabilirler.
Giriflimci flahs flirketi olarak kollektif ve komandit flirket kurulabilir. Bu tr flirketlerde genelde
ortaklarn sorumluluklar snrszdr.
Limited flirket, Anonim flirket ve sermayesi paylara blnmfl flirketler sermaye flirketleri olarak
saylrlar.
Limited flirket iin en bir gerek veya tzel kifli

T10.000 sermaye ile, Anonim flirket ise en az bir
gerek veya tzel kifli ile T50.000 sermaye ile kurulurlar. Sermayesi ve ortak saysnn azl nedeniyle bir ok giriflimci tarafndan tercih edilen bir
flirket modelidir.
N
A M A
N
A M A
flyeri ama ruhsatnn nasl alnacan anlatmak.

Gerek flahs iflletmeleri gerekse flirketler flyeri
Ama ve alflma Ruhsatlarna liflkin Ynetmelik hkmlerine gre ifle bafllamalar iin iflyeri
ama ruhsat almak zorundadrlar. Belediye ve
dier yetkili idarelerden usulne uygun olarak
iflyeri ama ve alflma ruhsat alnmadan iflyeri
alamaz ve alfltrlamaz.
Giriflimci olarak yurtdfl flirket kurmay ifade
etmek.
Giriflimci ifl fikrini yurt dflnda gereklefltirmek
istiyorsa ncelikle lke flartlarn ve yasal prosedrleri ok iyi incelemesi gerekir. Trkiye dflndaki lkelerde de ifl kurarken Trkiyedekine
benzer ifllemler vardr.
136
Kendimizi Snayalm
1. Basit usule tabi iflletmelerin kullandklar belgeler
hangi kurulufl tarafndan bastrlr?
a. Maliye Bakanl
b. Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii
c. Trkiye Serbest Muhasebeci Mali Mflavirler ve
Yeminli Mali Mflavirler Odalar Birlii
d. Trkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu
e. Ticaret Odas
2. Giriflimci flahs iflletmesi kurmak isterse yapaca ilk
ifllem afladakilerden hangisidir?
a. Vergi Dairesine kayt
b. Sosyal Gvenlik Kurumuna kayt
c. Blge alflma Mdrlne kayt
d. Sanayi Odasna Kayt
e. Ticaret siciline kayt
3. Afladakilerden hangisi Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme olma flartlar arasnda yer alr?
a. fiirketler ve flahs flirketi ortaklar,
b. Kuyumcular,
c. nflaat ve onarma iflini taahht edenler,
d. Sigorta prodktrleri,
e. Tesisatlar
4. Yeni kurduu iflinde kk lekli inflaat mhendislii yapan giriflimcinin tutmas gereken defter afladakilerden hangisidir?
a. Karar defteri
b. Yevmiye defteri
c. Byk defter
d. Serbest meslek defteri
e. Envanter defteri
5. Baz ortaklarn sorumluklar snrl baz ortaklarn
sorumluklarnn snrsz olduu flirket afladakilerden
hangisidir?
a. Limited flirket
b. Kollektif flirket
c. Anonim flirket
d. Komandit flirket
e. Adi ortaklk
6. Genel kurul afladaki flirketlerden hangisinde yer

alr?
a. Adi flirket
c. Anonim flirket
d. Komandit flirket
e. Adi ortaklk
7. fl yeri ama ruhsat alnrken bakkal, flarkteri, sper market, kuruyemifli, kurukahveci, ekmek bayii,
manav, lokanta gibi iflletmeler hangi tip iflletmeler arasnda yer alr?
a. Gayri shhi messese
b. Ticaret iflletmesi
c. retim iflletmesi
d. Shhi messese
e. Hizmet iflletmesi
8. Afladakiler hangisi shhi ifl yeri ama ve alfltrma
ruhsat iin gerekli evraklar arasnda yer almaz?
a. Dileke
b. Tapu fotokopisi (ifl yerine ait)
c. Kaytl olduu vergi dairesi ve no (vergi levhas)
d. kametgah ilmhaberi
e. Evlilik czdan fotokopisi
9. Bir veya daha fazla gerek veya hkmi flahs tarafndan bir ticaret unvan altnda kurulup, ortaklarnn sorumluluklar, koymay taahht ettikleri sermaye ile snrl ve esas sermayesi muayyen olan flirket tipi afladakilerden hangisidir?
a. Limited flirket
c. Anonim flirket
d. Komandit flirket
e. Adi ortaklk
10. Anonim flirketlerin dnem kr zerinden denen
vergi afladakilerden hangisidir?
a. Gelir Vergisi
b. Katma Deer Vergisi
c. Kurumlar Vergisi
d. zel Tketim Vergisi
e. Damga Vergisi
137
Kaynaklar
1. d
Bakanlar Kurulu 2005/9207 sayl karar: fl Yeri Ama

ve alflma Ruhsatlarna liflkin Ynetmelik.
Kurumlar Vergisi Kanunu
Sabri Bektre - Ylmaz Benligiray - Nurten Erdoan, fiirketler Muhasebesi, Eskiflehir, 2005
Trk Ticaret Kanunu
Ylmaz Benligiray, Muhasebe Uygulamalar, T.C. Anadolu niversitesi, Akretim Fakltesi Yayn,
2009.
http://www.musavirlikler.gov.tr/altdetay.cfm?AltAlanID=1299&dil=TR&ulke=USA
2. a
3. e
4. d
5. d
6. c
7. d
8. e
9. a
10. c
Yantnz yanlfl ise Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu konusunu yeniden
gzden geiriniz.
gzden geiriniz
gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Gerek Usulde Gelir Vergisine Tabi flletme Kuruluflu konusunu yeniden
gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Komandit fiirket flletme
Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Anonim fiirket flletme Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Shhi Messese flletme Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Shhi Messese flletme Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Limited fiirket flletme Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Sermaye fiirketleri flletme
Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz

Sra Sizde 1
Vergi dairesine kayt yaptrlarak vergi numaras alnr.
Daha sonra ilgili odaya kayt yaptrlarak kurulufl tamamlanr.
Sra Sizde 2
ki iflletme arasnda ifl hacmi asndan farkllk vardr.
Kurulufl ve takip edilen defterler farkldr.
Sra Sizde3
Kollektif ve komandit flirkette ortaklarn sorumluluklar
asndan fark vardr.
Sra Sizde 4
Kurucularn isimleri, adresleri, flirketin faaliyet konusu,
flirketin sermayesi gibi konular.
138
Ek - 1
139
Amalarmz
N
N
N
N

Giriflimcinin kurmufl olduu iflletmenin baflarszlk nedenlerini aklayabilecek,
Kurulan iflletmenin kapatlma fleklini ifade edebilecek,
Trkiyedeki mevcut iflas mekanizmas, aflamalar ve iflasn ertelenmesi konusunu tanmlayabilecek,
Kurulmufl iflletmelerin eflitli nedenlerle baflka bir iflletme ile birleflmesi konusunu anlatabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Tasfiye
flas
Birleflme
Devir
Kapanma
indekiler
Giriflimcilik ve fl
Kurma
Giriflimin Sonlanmas:
Tasfiye, flas ve
Birleflme
GRfi
fiLETMELERN YAfiAM SRELER
GRfiMN BAfiARISIZLIK VE
KAPANMA NEDENLER
fiLETMELERN KAPATILMASI
GRfiMCLKTE FLAS
FLASIN ERTELENMES KURUMU
YLEfiTRME PROJES
fiRKETLERDE BRLEfiME VE DEVR
Giriflimin Sonlanmas:
Tasfiye, flas ve Birleflme
GRfi
Giriflimler de canl varlklar gibidir; doarlar, geliflirler ve sonunda kapanrlar. Sonsuza kadar kalan bir giriflimden sz edilemez. Yeni kurulan giriflimlerin genelde
ortalama mrleri bir insann mrnden de daha azdr. Hibir giriflimci kapatmak
iin iflletme kurmaz, ancak baz nedenlerle kurulan iflletmelerin kapatlmas ve
baflka bir iflletme ile birlefltirilmesi zorunlu hale gelebilir.
Giriflimci kurmufl olduu iflletmeyi yaflatmaya alflsa bile; bazen ekonomik
flartlar, rekabet, kt ynetim, bafllangtaki planlama eksiklikleri nedeniyle kurmufl olduu iflletmeyi kapatmak yani tasfiye etmek zorunda kalabilir.
fiLETMELERN YAfiAM SRELER

flletmeler belirli bir amac gereklefltirmek iin kurulurlar; ancak bazen bu amacn
gereklefltirilmesinin imkansz olmas ve dier nedenlerle faaliyetlerine son vererek dalabilir ya da datlabilirler. Bu sonuca yol aan nedenlerin bir ksm ekonomik, bir ksm da yasalar gereidir.
Btn dnyada giriflimciler tarafndan kurulan iflletmelerin byk bir ksm eflitli nedenlerle uzun yllar yaflamamakta; kapanmaktadr. rnein Amerikadaki istatistiklere gre, giriflimciler tarafndan yeni kurulan iflletmelerin % 17si ilk 2 yl
iinde kapanmaktadr. ABDde, yeni kurulan aile flirketlerinin ortalama % 66s birinci kuflakta batmakta veya el deifltirmektedir. ngilterede de, durum benzerdir.
ngiliz flirketlerinin oran da % 3.3 nc kuflaa devredilebilmektedir. Kanadada
Ocak 2009 statistiklerine gre yaklaflk 1-99 kifli alfltran iflletmelerin % 96s 1 ylda ayakta kalrken, % 85i ilk 3 ylda ayakta kalmakta, % 70i ilk 5 ylda ayakta kalmaktadrlar. Yani Kanadada yeni kurulan iflletmelerden % 30u ilk befl ylda kapanmaktadr.
Trkiye ile ilgili elimizde nceki yllara ait gvenilir bir istatistik olmamakla
birlikte ekonomik konjonktrn srekli deiflkenlii, siyasi istikrarszlk, brokratik iktidarszlk, para ve ifl piyasalarnn oynakl, giriflimi zendirici/destekleyici faaliyetlerin olmamas gibi pek ok faktr benzeri istatistiklerin Trkiyede
ok daha yksek olmas gerektiine iflaret ediyor. TK verilerine gre 2009 Aralk aynda Trkiyede 2008e gre kurulan flirket ve kooperatif says yzde 9,2
azalarak, 49.003ten 44.472ye dflmfltr. Ayn dnemde kapanan ticaret unvanl ifl yerleri says ise bir nceki yla kyasla yzde 13,2 azalmfl ve 37.343ten
32.419a inmifltir. Grld gibi 2009 ylnda 44.472 ticari unvanl iflletme kuru-
142
lurken, 32.419 iflletme kapanmfltr. Bu istatistikler 2011 yl ilk 9 aynda itibaren

Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB) tarafndan aklanmaktadr. TOBB verilerine gre 2010 yl ilk 10 aynda yeni kurulan flirket says geen yln ayn ayna gre yzde 17 kapanan flirket says ise yzde 7.5 orannda artmfltr. Bu da
giriflimciler tarafndan kurulan flirketler kadar neredeyse kapanan flirket olduunu gstermektedir.
Grld gibi genellikle birinci kuflak tarafndan kurulmufl olan 100 aile flirketinden sadece ve sadece 3.4 tanesi nc kuflaa dek yaflamn srdrebilmektedir.
GRfiMN BAfiARISIZLIK VE KAPANMA NEDENLER

Baflar veya baflarszlk her zaman giriflimcinin iradesine ve yeteneklerine bal deildir. Bazen ekonomik ortam, rekabet, doal afetler vb. koflullar nedeniyle de baflarszlk olabilir.
flletme baflarszlklarnn temel nedenlerinin baflnda kt ynetim, zayf finansal ynetim ve pazarlama eksiklii gelmektedir. Giriflimin baflarszlk nedenleri aflada detayl olarak ele alnmfltr.
Giriflimlerin temelde baflarszlk nedenlerinin baflnda eksik ve zayf planlama
yer alr. fl kurulurken yaplan planlamada nakit akfllar, bteler, tahminler ve hedeflerin gereki bir flekilde ortaya konmas gerekir. Giriflimci yeni ifle planlama ile
bafllar ve plandaki hedeflere ulaflmak iin faaliyetleri yapar. Eer planlarda hatalar
varsa ve hatalar zaman iinde dzeltilmezse, bafllangta planlanan hedeflere ulafllamaz ve giriflimin kapanmasna kadar sre gider.
Giriflimin baflarszlk nedenlerinden birisi de plansz ve orantsz bymedir.
Burada byme, yeni yatrmlar, yeni hedefler ve plansz borlanmalar fleklinde
olursa, bir sreden sonra borlar evrilemez ve giriflimin tasfiyesi kanlmaz
olabilir.
Giriflimin baflarl olmas iin en nemli konulardan birisi nakit akfllarnn planlanmas ve ynetilmesidir. Eer nakitler dzgn planlanmaz ve iyi bir nakit ynetimi uygulamazsa giriflim, piyasadaki bir skflklkta veya alacaklarn tahsilatnda
yaflanacak bir sorun nedeniyle mali krize girmesi ile karfl karflya kalabilir. Burada
nemli olan iflletmenin net nakit alflma sermayesinin her zaman hazr olmas ve
temkinli bir nakit planlamas ve ynetimi sergilemesi gerekir. zellikle kriz dnemlerinde bankalar normal dnemlere gre daha az esnek davranrlar, faizler
ykselir ve nakit akfllar iyi olmayan iflletmeler mali krize daha abuk girerler. Hele giriflimci Trkiye gibi krizlerin ok yafland bir lkede faaliyet gsteriyorsa nakit ynetiminde daha da dikkatli olmas gerekir.
Yanlfl iflletme ve ynetim stratejileri uygulamas da kurulan iflletmenin kapanmasna neden olabilir. zellikle giriflimcilerin kendilerine aflr gveni ve profesyonellerle alflmamas da iflletmeyi baflarszla gtrebilir. Her giriflimcinin ynetim
becerisi olmayabilir ancak, profesyonel ynetici alfltrmas kanlmazdr.
Birka ana mflteriye aflr gven ve bu mflterilerin durumlarnn ktleflmesi
sonucu da iflletme zora girebilir. rnein satfllarnn % 70ini iki mflteriye satan
iflletme, bu iki iflletmenin ifli kapatmas sonucu baflka mflteri bulmazsa ifli kapatmaya kadar sren bir sre bafllayabilir. zellikle byk iflletmeler baz ifllemleri
dflarda tafleron adn verdiimiz iflletmelere yaptrmaktadrlar. Bu iflletmelerin durumlarnn ktye gitmesi ve ifli kapatmalar halinde tafleron iflletmelerde byk skntya girerler.
flletmenin yaflam sreci iinde giriflimcinin, iflletmenin mali durumunu ve mali gstergeleri srekli izlemesi gerekir. Bu gstergelerdeki bozulmalar grmemek
8. nite - Giriflimin Sonlanmas: Tasfiye, flas ve Birleflme
veya dikkate almamak iflletmeyi mali krize sokabilir. Hele bir de kayt dfl mali ifllemler nedeniyle mali gstergeler gerei gstermekten uzak ise bu daha vahim
bir durum olarak giriflimcinin karflsna kabilir. flletmenin bilano ve gelir tablosunun gerek durumu gstermesi ve giriflimcinin bu tablolardaki bilgilere gre gelecei planlamas gerekir.
Genel olarak ekonominin temel sektrlerinde faaliyet gsteren btn iflletmelerde baflarszlklarn kesifltii ortak nokta, finansal yapnn bozulmas sonucu iflletmenin faaliyetlerini ve ykmllklerini yerine getiremez hale gelerek fesih, iflas veya tasfiyeye maruz kalmasdr. Giriflimcinin baflarszlk nedenlerini zet olarak flu flekilde sralayabiliriz.
yi bir ifl plan ile ifle bafllamama
fl kolunun yanlfl seimi
Yatrm yerinin yanlfl seimi
Youn rekabet
Yetersiz finans ile ifle bafllama
alflma srasnda maliyetlerin yanlfl hesaplanmas
Deneyim ve bilgi eksiklii
Ynetim sorunlar, ortaklar aras ekiflme
Hzl orantsz byme nedeniyle yaflanan sorunlar
lkede yaflanan doal afetler, politik istikrarszlk, terr gibi sorunlar
Yeni rn ve yeni ifl modelleri gelifltirmede karfllafllan glkler
Sermaye yetersizlii
Stratejik dflnememe
Kt ynetim alflkanlklar ve kurumsallaflamama
yi bir belge ve bilgi akfl salayamama
Maliyetleri kontrol edememe
fiirketi iyi bir fiyata satp, rahat etme istei
Piyasalardaki deiflimleri gzlemleme ve tahmin etmede yetersiz kalnmas
fiirket ii raporlamada yetersizlikler ve hesap sormadaki eksiklikler
Aile ii sorunlarn ifle yansmas
retim maliyetlerinin kt ve zayf kontrol
rn ya da hizmetin kt kontrol ve kalitede yaflanan sorunlar
Mal veya hizmetin maliyetin altnda satfl
Yetersiz personel eitimi,
Ortaklarn iflletme kaynaklarn kiflisel menfaatleri iin kullanm
Kendi gl ve zayf ynlerini tanmamas
flletme iinde zayf iletiflim
Ge patent baflvurusu
Yaplacak iflleri hep yarna brakmak
Kt kredi ynetimi
Salksz flirket kltr
Aflr gvenilen bir mflteri
Denenmifl ve yeni teknolojilere aflr yatrm
Yetersiz finansman
Yetersiz sigorta
Yetersiz vergi planlamas
Kt stok ynetimi
Satc tedarikilerle kt iliflkiler
Zayf / hi motivasyonu olmayan alflanlar
143
144
Yetersiz ya da vasat profesyonel yardm,

Pazar trendleri ve geliflmeleri nceden tahmin edememesi
Zayf bteleme kararlar
Aflr borlanma
fiLETMELERN KAPATILMASI
Giriflimci kurmufl olduu iflletmeyi baflarszlk veya dier nedenler ile kapatabilir.
Kapatma iflleminde flahs iflletmesi flirketlere gre daha kolay kapatlr. Bu iflleme
iflin terk edilmesi denir. Halk arasnda giriflimcinin baflarsz olduunda ifli tasfiye
etti, batt, iflas etti gibi tabirler kullanlr. Bu tabirlerin tamam iflin kapatlmasn ifade eder.
flletmelerin kapatlmas, flahs iflletmelerinin kapatlmas ve flirketlerin kapatlmas olarak ikiye ayrlarak incelebilir. Ayrca iflletmelerin iflasn da ayr bir bafllk
halinde inceleyebiliriz.
fiahs flletmesinin Kapatlmas

Giriflimci, eer bir flahs iflletmesi kurmufl ve bu ifli barszlkla sonulandrmflsa
ifli kapatmas gerekecektir. fli kapatma karar verdikten sonra ifli kapatarak ifli brakma bildirimi ile Vergi Dairesine baflvurarak vergi mkellefiyetini sonlandrmas gerekir. Ayrca ilgili meslek odas ve Ticaret odasndan da kaydnn sildirilmesi
gerekir.
fli terk eden gerek kifli, vergi dairesindeki kaydn sildirmesini takiben Ticaret
Sicili Kaytlarn ve ilgili Meslek veya Ticaret Odas kaytlarn sildirmesi (terkin
edilmesi) gerekir. Bunun iin afladaki evraklarn dzenlenmesi gerekir.
Ticaret sicili memurluuna hitaben dileke
lgili Ticaret Odas Baflkanlna hitaben dileke
Vergi dairesi ticareti terk yazs
Mal beyan
Vefat nedeniyle kapanfl talebinde, veraset ilan (asl ya da noter onayl) eklenmeli, dileke ve mal beyan varislerden biri tarafndan imzalanmaldr.
fiirketlerin Kapatlmas
fiirketler Trk Ticaret Kanunu erevesinde kapatlabilir. Bu iflleme tasfiye ifllemi
denir. flletmelerin, kurulufllarnda ngrlen amalarna ulaflmalar ya da bu
amalara ulaflmann mevcut koflullar nedeniyle olanaksz duruma gelmesi halinde faaliyetlerine son verilebilir. Tasfiye; faaliyetlerine son verilen iflletmenin tm
varlklarnn satlp paraya evrilmesi, alacaklarn tahsili ve borlarn denmesinden sonra geriye kalan ksmn (kald ise), ortaklar arasnda datlma iflleminin
btnne denir.
Bir flirketin tasfiye edilebilmesi iin ya dalmfl olmas (infisah) ya da datlmfl olmas (fesih) gerekir. Dalma (infisah); yasada ve/veya ana szleflmede ngrlen nedenlerden birinin gerekleflmesi ile bir karar alnmasna ve ihbarda
bulunulmasna gerek kalmadan bir flirketin kendiliinden faaliyet ortamnn sona ermesidir. Datma; yasa ve/veya ana szleflmede yer alan hkmlerden birine dayanarak,
Mahkemenin,
Bir kamu otoritesinin,
Ortaklarn ald bir kararla flirketin varlnn sona erdirilmesidir. Dalmann hukuki sonucu olarak tasfiye veya tasfiyesiz (birleflme) dalma ifllemi
yaplr.
145
Limited fiirkette afladaki nedenlerden birinin gerekleflmesi ile tasfiye ifllemi

gerekleflir:
Ana szleflmedeki flirket sresinin bitmesi
fiirket sermayesinin te ikisinin kaybedilmesi ve ortaklar bu flirkete koymamalar
fiirketin iflasna karar verilmesi
fiirketin dier bir flirketle birleflmesi
fiirketin mahkeme karar ile feshinin istenmesi
fiirket amacnn gereklefltirmifl veya amacn gerekleflmesinin imkansz hale gelmesi
Ortak saysnn % 50nin zerine kmas
Ortaklar kurulunca flirketin tasfiyesine karar verilmesi
Bir anonim flirketin afladaki nedenlerden birinin gerekleflmesi ile tasfiye ifllemi gerekleflir:
fiirket szleflmesinde belirlenen amaca ulafllmfl olmas ya da amaca ulaflma
olanann kalmamas
fiirket szleflmesinde belirlenmifl olan srenin sona ermesi
Esas sermayenin 2/3nn yitirilmesine karfllk; Esas sermayenin
2/3nn yitirilmesi durumunda alacakllarn datlma iin mahkemeye
baflvurmalar
Baflka bir flirketle birleflilmesi
fiirketin iflasna karar verilmifl olmas
fiirket szleflmesinde yazl dalma nedeninin oluflmas,
fiirketin kanuni organlarndan birinin eksiklii,
Genel kurulun dalma karar.
Bir flirketin dalmasna kimler karar verir?
SIRA SZDE
fiirketin tasfiyesine karar verilmesinde aflada rnei verilen bir tasfiye kararD fi N E L M
nn alnmas gerekir. Limited flirketlerde ortaklar kurulu, anonim flirketlerde tasfiye
kararn verirler. Tasfiye karar rnei afladaki gibi olabilir.
O R U altnda dTasfiye memuru Tasfiye Halinde ibaresi ile bafllayan flirket Sunvan
zenlenmifl Noterden imza beyannamesi hazrlar. Tasfiye giriflinin tescili sonrasnda
Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinde alacakllara arya ait bir ilanD yaplr.
Bu yaplKKAT
mad takdirde tasfiye sresinin uzamas durumu ortaya kmaktadr. Trk Ticaret
Kanununa gre bir yllk bekleme sresi nc ilann yaymlanma tarihinden itiSIRA SZDE
baren bafllar. Ticaret Sicil Memurluunda bulunan ilan formlar kafle ve tasfiye memurunun imzas ile ilana verilmelidir.
flletmenin veya firmann herhangi bir nedenle feshedilmesi
veya tasfiye edilAMALARIMIZ
mesi halinde, fesih veya tasfiye ifllemlerinin tescile iflletilmesi zorunludur. Fesih veya tasfiye ifllemlerinin onay ve tescil ifllemleri ve bu ifllemler iin gereken belgeler
aflada belirtilmifltir.
K T A P
Tasfiye srecine bafllamadan nce flirketlerin tasfiyeye bir hazrlk yapmalarnda yarar vardr. Bu srete tasfiye sresinin Trk Ticaret Kanununa gre 1 (bir) yl
olduu unutulmamaldr. Tasfiyeye bafllarken bir tasfiyeye girifl
T E bilanosu
L E V Z Y O N hazrlanmasnda yarar vardr. Tasfiye sresince ifllemleri yapmak zere tasfiye memuru seilmesi gerekir.
Bir flirket fleklindeki giriflimin tasfiyesini (iflas durumu dflnda) tasfiye memu N T E R Nszleflmesiyle
ET
ru ya da memurlar yrtr (TTK md.221). Tasfiye memuru, flirket
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
146
belirlenebilecei gibi dalmadan sonra ortaklarn oybirliiyle kendi aralarndan

ya da dflardan seilebilir. Gerektiinde mahkeme tarafndan da tayin edilebilir
(TTK md.212).
fiirketi temsil yetkisine sahip olan tasfiye memuru, tasfiyeyi flirketin yararna
olacak flekilde en ksa zamanda bitirmekle ykmldr (TTK md.225). Tasfiye srasnda flirketin unvan aynen korunur, ancak bafl tarafna tasfiye halinde ibaresi
eklenir. Tasfiye memurunun stlendii grev srasnda yapaca ifllemler ve uyaca kurallar flunlardr (TTK 225-242 Md.ler):
Tasfiye ile ilgili muhasebe kaytlar iin gerekli defterleri tutar.
Tasfiyeye bafllamadan nce, flirketin o andaki finansal durumunu gsteren
bir envanter yapar ve tasfiyeye bafllama bilanosunu dzenler.
fiirketin henz sonuca balanmamfl ifllerini tamamlar. Ancak tasfiyenin gerekleflmesiyle ilgili olmayan yeni ifller yapamaz.
Alacaklar tahsil eder, btn taflnr ve taflnmaz varlklar paraya evirir ve
giriflimin btn bor ve taahhtlerini der.
Tasfiye sonunda giriflimin durumunu gsteren Tasfiye Sonu Bilanosunu
dzenler. Tasfiye sonras kalan varlklar ortaklara paylafltrlarak tasfiye ifllemi tamamlanr.
Son olarak fiirketin ticaret unvannn ticaret sicilinden silinmesi iin gerekli
ifllemleri yapar; tasfiye iflleminin bittiini ve flirketin kapandn, vergi dairesine ve ilgili dier kurumlara yasal sre iinde bildirir.
Tasfiye memuru tasfiyeye baflladn afladaki evraklar ile vergi dairesine bildirir.
Dileke (Dilekede tasfiye memurlarnn kim olduu ve tasfiye adresi)
Sicil tasdikli ortaklar kurul karar (1 adet)
mza sirkleri (Tasfiye Memuruna ait)
defa yaynlanmak zere alacakllara davet ilan
Tasfiyeye girifl sicil gazetesi
Tasfiye girifl bilanosu
Fesih veya tasfiye karar alnmas halinde tasfiyeye girdii tarihten itibaren; tasfiyeye girifl tarihini takip eden drdnc ayn 15ine kadar bal bulunulan vergi
dairesine, tasfiye ncesi dneme ait kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi
gerekir. Ayrca tasfiye tarihinden itibaren en ge 1 ay iersinde SGK gibi resmi ve
zel kurumlara flirketin tasfiyeye girdiinin bildirilmesinde yarar vardr.
Tasfiyenin tamamlanarak tasfiye sonu kararnn alnmasndan sonra:
Ticaret Sicil Memurluuna hitaben dileke
1 adet Ticaret ve Sanayi Odas Baflkanlna hitaben dileke
Tasfiye sonuna iliflkin noterden onayl ortaklar veya genel kurul karar
Mal beyannamesi (2 nsha)
2 asl 1 bilano
Tasfiye dnemi olan bir yl dolduunda, karar defterine afladaki flekilde karar
alarak tasfiye dneminin sona erdiini tescil ettirilmesi ve sicil gazetesinde yaynlatlmas gerekmektedir. Bu kararda Tasfiyenin ve alacakllara davet ilannn T.Ticaret Sicil Gazetesinin hangi tarih ve saysnda yaynland ve flirket defter ve belgelerinin kime teslim edildii ve hangi adreste saklanaca belirtilecektir. Tasfiye
sonunda vergi dairesi ve ticaret sicil kaydn sildirilir. Tasfiyenin veya iflasn kapandn; vergi dairesine ve dier resmi kurumlara 15 gn iinde bildirilmelidir.
Kendi istekleriyle tasfiyeye giren flirketlerin tasfiyeden vazgemeleri mmkndr. fiirketin tasfiye durumundan karlmas ve varln devam ettirmesi flirketin
karar organlarnn (Ortaklar kurulu ve genel kurul) bu ynde karar almas ile olur.
Limited flirketlerin, gerekli flartlarn yerine getirilmifl olmas kaydyla, kanunda n

grlen karar alma nisaplar ile tasfiye halinin kaldrlmas ynnde karar almas
mmkndr.
GRfiMCLKTE FLAS
Halk arasnda kurulan iflletmelerin borlarn deyemeyecek duruma dflmesine
genelde iflas denmektedir. Yani bir iflletmenin maln mlkn kaybetmesi, tkenmesidir. Trk Dil Kurumuna gre iflas etmek; bir kimse veya kurulufl iin mahkeme kararyla anaparasn yitirdii aklanmak, batmak anlamndadr. Trkiyede iflas konusu Trk Ticaret Kanununda dzenlenmifltir.
flas Edebilecek Giriflimler

Trk Ticaret Kanununa (TTK) gre tzel kifliler, gerek kifli tacirler ve dier baz
kiflilerin iflas mmkndr. Aflada saylan tzel kifliler TTK 18. maddesine gre
tacirdirler ve tacir sfatn taflmalar nedeni ile iflasa tabidirler.
Anonim flirketler, limited flirketler, komandit flirketler, kollektif flirketler, sermayesi paylara blnmfl komandit flirketler ve kooperatifler tacir sayldklar iin iflasa tabidirler
Amacna varmak iin bir ticari iflletme iflleten dernekler
Kendi kurulufl kanunlar gereince hususi hukuk hkmleri dairesinde idare edilmek veya ticari flekilde iflletilmek zere devlet, vilayet, belediye gibi
amme hkmi flahslar tarafndan kurulan teflekkl ve messeseler dahi tacir
saylrlar.
Dier taraftan aflada saylan gerek kiflilerin iflas mmkn olabilmektedir.
Tacirler: TTK 11. maddesine gre; Bir ticari iflletmeyi ksmen dahi olsa kendi adna iflleten kimseye tacir denir. Bu madde hkmnde tacir iflletmesini
fiilen iflletmeye bafllamfltr.
Bir gerek kifli, bir ticari iflletme amfl gibi, ister kendi adna, ister adi bir flirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var saylmayan dier bir flirket adna (Ortak sfatyla) muamelelerde bulunan kimse, hsnniyet sahibi
nc flahslara karfl tacir gibi mesul olur (TTK m.14/f.II). Bu hkme gre
bu gerek kifli, iflletmesini fiilen iflletmeye bafllamamfl olsa bile TTK hkmlerine gre tacir saylr.
Tacir olmadklar halde zel kanun hkmlerine gre iflasa tabi kiflilerden ticareti terk edenler (Ticareti terk eden tacirler, cra ve flas Kanununun 44/II maddesi gereince; terk ilanndan itibaren 1 yl sre ile, iflasa tabi olmaya devam ederler.), Kollektif ve Komandit fiirket Ortaklar, tereke flasa tabi bir kimse iin iflas
yolu ile takip aldktan sonra bu kimsenin lmesi halinde alacakl istedii taktirde, terekeye karfl iflas yolu ile takibe devam edebilir (K m.53/II). Banka Yneticileri ve Denetileri, iflas edebilirler. Ayrca konkordato (Elinde olmayan nedenlerle iflleri iyi gitmeyen ve mali durumu bozulmufl olan drst borlular korumak
iin kabul edilmifl bir kurumdur. Borlu alacakllarn ounluu ile bir anlaflma yapar. Bu anlaflmaya gre alacakllar alacaklarndan belli bir oranda vazgeerler.
Borlu elindeki mevcudu ile btn borlarn kabul edilen oranda deyerek geri
kalan borlarndan kurtulur. Borlu bir konkordato teklifi hazrlar ve borlarnn
yzde kan deyeceini bildirir. Konkordato, Ticaret Mahkemesinin onay ile geerlilik kazanr. Konkordato ilan eden borlunun; deyecei bor % 50den az olamaz ve hakknda icra-iflas takibi yoluna gidilmifl olan borlu hakknda, icra mahkemesi, konkordatoyu yerinde grrse borluya 2 aylk sre vererek bir konkor-
147
148
dato komiseri atar. Komiser borlunun ifllerine bakar, mallarn defterini tutar, bir
ilan ile alacakllar toplantya arr. Alacakllar toplamnn 2/3nn ald kabul
karar asliye ticaret mahkemesi ne gnderilir ve mahkeme karar uygun grrse
onaylar ve onaylanan karar ilan edilir ve borlunun tm alacakllarn balar. Asliye ticaret mahkemesi konkordato kararn onaylamaz ise borlunun 7 gn iinde
iflas istenir. flas etmifl olan bir borlu da konkordato isteyebilir ve bu konkordatoda % 50 flart ve konkordato komiseri yoktur. Komiserin grevlerini iflas mdrl yapar ve istemin Asliye Ticaret Mahkemesince onaylanmas halinde borlu iflas etmemifl saylr.) mhleti kaldrlrsa veya konkordato tasdik olunmazsa veya
konkordato Tamamen feshedilirse, borlu iflasa tabi olmasa iflas talep edilebilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
SZDE
TTKye greSIRA
kimler
iflas edebilir?
flas fiekilleri
D fi N E L M
S O R U
TTKye gre eflit iflas yolu vardr; dorudan/genel iflas yolu, kambiyo senetlerine zg iflas yolu ve bankalarn iflasdr. Bankalarn iflas dflndaki iflas konulaS Oalnmaktadr.
R U
r aflada ele
DKKAT
DorudanDflas
K K A TYolu
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Adi iflas /genel iflas yolu olarak da bilinen bu yntemde alacaklnn alaca bir
kambiyo senedine bal deilse, iflasa tabi borlu genel iflas yolu ile takip edilebiSIRA SZDE
lir. Alacaklnn, ncelikle icra dairesine baflvurup iflas takibi yapmadan ticaret
mahkemesinde iflas davas at usule dorudan doruya iflas yolu denilmektedir.
Dorudan
iflasta cra Mahkemesi borluya, bor yedi gn iinde denmezse
AMALARIMIZ
alacaklnn ticaret mahkemesinden borlunun iflasna karar verilmesini isteyebilecei belirtir bir deme emri gnderir. Bu sre iinde deme yaplmazsa alacakl iflas davas aar.
yedi gn iinde deme emrine itiraz edebilir. Ticaret mahK T Borlu
A P
kemesi borlunun borlu olduunu ve borcu demediini tespit ederse borluya
borcunu demesi iin yedi gnlk sre verir. Uygulamada buna depo karar denir.
Bu yedi gnlk
T E L E V Zsre
Y O N iinde de borlu, borcunu demez ve mahkeme veznesine
depo etmezse mahkeme iflas kararn vermek zorundadr. Mahkemenin ald iflas
karar iflas dairesine gnderilir ve iflas dairesi bu karar ilan eder.
Baz hallerde alacakl dorudan ticaret mahkemesine iflas davas alabilir ve
N T E R Nedilen
ET
mahkeme iddia
sebebin ve alacan mevcut olduunu tespit ederse, borluya depo karar vermeden, dorudan borlunun iflasna karar verir. flasa tabi
olan borlu da ticaret mahkemesine baflvurarak kendisinin iflasna karar verilmesini isteyebilir. Eer borlunun mevcudunun yarsna haciz konur ve geri kalan dier yars da borlunun kalan borlarn demeye yetiflmezse borlu kendi iflasn
istemeye mecburdur. Bir anonim flirket ve limited flirketin aktifi flirketin borlarn
karfllamaya yetmezse, flirket alacakllarndan biri, doruca ticaret mahkemesine iflas davas aarak flirketin iflasna karar verilmesini isteyebilir. fiirketin aktifinin pasifini karfllamadn tespit eden flirketi temsil eden kimseler de flirketin iflasn istemeye mecburdur.
cra ve flas Kanununda (K) saylan dorudan iflas halleri flunlardr:
Borlunun ikametgahnn belli olmamas
Borlunun taahhtlerinden kurtulmak amacyla kamas
Borlunun, alacaklarnn haklarn ihlal eden hileli muamelelerde bulunmas veya bunlara teflebbs etmesi
Borlunun haciz yolu ile yaplan takip srasnda mallarn saklamas
N N
Borlunun demelerini tatil etmifl bulunmas

Borlunun teklif ettii konkordatonun tasdik olunmamas
lama dayal alacak, icra emriyle istenildii halde denmemesi
Kambiyo Senetlerine zg flas Yolu

Kambiyo senetlerine zg iflas yoluna baflvurabilmek iin alacan bir kambiyo
senedine bal olmas flarttr. TTKye gre kambiyo senetleri, polie, ek ve bonodur. Kambiyo senedinin vadesi gelmifl olmaldr. Senede bal alacan, adi veya
ticari bir alacak olmasnn ya da alacak miktarnn takip asndan bir nemi yoktur. Borlunun iflasa tabi olmas ve alacan geerli bir kambiyo senedine yani ek,
polie veya bonoya bal olmas yeterlidir.
Alacaklnn alaca bir kambiyo senedine dayanyorsa deme ve itiraz sresi
befl gndr. deme emrinin tebliinden itibaren befl gnlk sre iinde bor
denmezse, alacakl ticaret mahkemesinde iflas davas aarak borlunun iflasn ister. deme emrine itiraz edilmiflse alacak iflas davasnda borlunun itiraznn
kaldrlmas ve borlunun iflasna karar verilmesi istenir. Alacak kambiyo senedi
yannda rehinle temin edilmifl olsa bile alacakl bu yola baflvurabilir.
Kamu alaca kambiyo senedine balanmfl olduu taktirde, kamu idaresi iflasa tabi borlusu hakknda kambiyo senetlerine mahsus iflas yoluna baflvurabilir.
Alacakl iflasa tabi borlu hakknda iflas yolu ile takip yapabilecei gibi haciz
yoluna da baflvurabilir. K. madde 43: flas yolu ile takip, ancak Ticaret Kanunu
gereince tacir saylan veya tacirler hakkndaki hkmlere tabi bulunanlar ile zel
kanunlarna gre tacir olmadklar halde iflasa tabi bulunduklar bildirilen hakiki
veya hkmi flahslar hakknda yaplr. fiu kadar ki alacakl, bu kimseler hakknda
haciz yolu ile de takipte bulunabilir. Buradan anlafllaca zere, alacakl iflasa tabi borlusu hakknda setii takip yolunu har demeksizin bir kez deifltirme
hakkna sahiptir. Alacakl, nceki takipten vazgeerek, borlu hakknda dier takip yoluna baflvurabilecektir.
Baz hallerde kanun vadesi gelmedii halde, vadesinden nce polie ve bono
ile borluya mracaat hakk tanmfltr. K m.257/f.2 gereince vadesi gelmemifl
bortan dolay ihtiyati haciz karar alnmfl ise bor, borlu asndan muaccel olacaktr. Polie ve bono ile ilgili olarak vadesinden nce alnmfl bir ihtiyati haciz kararnn bulunmas halinde, bor muaccel hale gelmifl olacandan, alacakl kambiyo senetlerine mahsus iflas yoluna baflvurabilir.
FLASIN ERTELENMES KURUMU

flasn ertelenmesi TTK. madde 324/2de dzenlenmifl bir kurumdur. Bu maddede
fiirketin mali durumunun bozulmas halinde: flirketin aciz halinde bulunduu flphesini uyandran emareler mevcutsa idare meclisi aktiflerin satfl fiyatlar esas olmak zere bir ara bilnosu tanzim eder. Esas sermayenin te ikisi karfllksz kald takdirde, umumi heyet bu sermayenin tamamlanmasna veya kalan te bir
sermaye ile iktifaya karar vermedii takdirde flirket feshedilmifl saylr. fiirketin aktifleri flirket alacakllarnn alacaklarn karfllamaya yetmedii takdirde idare meclisi bu durumu derhal mahkemeye bildirmeye mecburdur. Mahkeme bu takdirde
flirketin iflasna hkmeder. fiu kadar ki; flirket durumunun slah mmkn grlyorsa idare meclisi veya bir alacaklnn talebi zerine mahkeme ifls kararn tehir
edebilir. Bu halde mahkeme, envanter tanzimi veya bir yediemin tayini gibi flirket
mallarnn muhafazas iin lzumlu tedbirleri alr denmektedir.
149
150
TTK 376da flirketler iin sermayenin kayb, borca batk olma durumu dzenlenmifltir. fiirketin borca batk durumda bulunduu flphesini uyandran iflaretler
varsa, ynetim kurulu, aktiflerin hem iflletmenin devamll esasna gre hem de
olas satfl fiyatlar zerinden bir ara bilno karttrp denetiye verir. Deneti bu
ara bilnoyu, en ok yedi ifl gn iinde inceler ve deerlendirmeleri ile nerilerini bir rapor hlinde ynetim kuruluna sunar. Rapordan, aktiflerin, flirket alacakllarnn alacaklarn karfllamaya yetmediinin anlafllmas hlinde, ynetim kurulu, bu durumu flirket merkezinin bulunduu yer asliye ticaret mahkemesine bildirir ve flirketin iflsn ister.
Dier taraftan, iflasn ertelenmesi cra flas Kanununa 17 Temmuz 2003 tarihli
4949 sayl kanun ile yaplan dzenlemeler oluflturulmufltur. Ancak, 4949 sayl deifliklikten nce de iflasn ertelenmesi kanunlarda bulunmakla beraber, uygulamada iflasn ertelenmesi kurumuna baflvurulmamaktayd. Bunun nedeni olarak TTK
erevesinde iflasn ertelenmesi ile birlikte takiplerin duracana iliflkin bir hkm
olmayfldr.
4949 sayl Kye gre, iflas kurumu, iflletmelerin kolaylkla iflas etmeleri yerine, mmkn olduu kadar mali durumlarnn iyilefltirilerek faaliyetlerine devam
edebilmelerini amalamfltr. Bylelikle bu iflletmelerin ekonomiye olan katklarnn devam edebilmesi, iflilerin alflabilmesi ve iflyerlerini koruyabilmesi salanmak istenmifltir.
flasn ertelenmesi ile birlikte 6183 sayl kanuna tabi alacaklar dahil tm takipler durur, buna ertelemenin tatil etkisi denilmektedir. flasn ertelenmesinin temel
mant alacakllarn takiplerinden borluyu erteleme sresi iinde korumak, mal
varlnn paralanmasn nlemektir. Gerekten her bir alacakl mnferit takipler
yoluyla borlunun malvarlndan bir para alp gtrrse geriye iflletmeyi devam
ettirecek bir malvarl kalmayabilir. flte bunu engellemek iin Amme alacaklar
dahil tm takipler durur. Ancak alacakllar takip yoluyla hak da arayamadklar iin
zamanaflm sreleri de bu erteleme sresince durmaktadr. Burada bir istisna ifli
alacaklardr. K 206. maddenin 1. srasndaki ifli alacaklar iin haciz yoluyla takip yaplabilir.
flasn ertelenmesi her ne kadar ilk bakflta borlunun lehine grlse de aslnda ayn zamanda alacakllarn menfaatini de koruyan bir sistemdir. Zor duruma giren flirketin malvarl tam olarak karfllamaya yetmediinden alacakllardan bazlarna dierlerinden nce yaplacak demeler geri kalanlarn daha fazla zarara uramasna neden olur. Borlanma devam ederse bor a da byr. flte bu noktada devreye giren iflas kurumu, alacakllarn bir btn olarak korunmasna hizmet
etmekte, alacakllarn mmkn olduunca yksek ve eflit olarak alacaklarna kavuflmalarna imkan salamaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
flasn ertelenmesine
SIRA SZDEkim karar verir?
flasn ertelenmesinde temel anlayfl, hayatn idame kabiliyeti olan borlularn
fi N E L M
iflaslarnn Dmmkn
olduu kadar ertelenmesi, iflastan kurtarlmas ve bu erteleme
dnemi sonunda alacakllara derhal alacak bir iflas tasfiyesine nazaran daha fazO R U salama dflncesidir. flasn ertelenmesi erevesinde hibir
la bir alacakS tahsili
hkm, sermaye flirketinin akdetmifl olduu bir szleflmeyi ortadan kaldrmaya veya daha genel
olarak, sermaye flirketinin hukuki iliflkilerini flekillendirmeye, alacak
DKKAT
ve borlarnn zne dorudan etki yapmaya imkan vermemektedir.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
YLEfiTRME PROJES
Giriflimcinin iflastan kurtulabilmesi iin bir iyilefltirme projesi hazrlamas gerekir.
Giriflimci bu proje ile iflastan kurtulmay amalamaktadr. yilfltirme mevcut durumu daha iyiye getirmek, slah etmektir. yilefltirme kavram her fleyden nce giriflimin borca batklnn ortadan kaldrlmasn ifade etmektedir. yilefltirme projesi
ile borca batklk ortadan kaldrlabilmeli ve bylece iflas yolu nlenmelidir. yilefltirmeden ama, flirketin varln srdrebilmesi ve kr elde edecek duruma getirilmesidir. Yani borca batkln snrlar afllmal ve ortakln istikrarl bir biimde
ekonomik fonksiyonunu yerine getirmesi de salanmaldr. fiirketin likidite sorununu zmesi gerekir.
Durumunun iyilefleceini dflnen flirketler bir iyilefltirme projesi hazrlayarak
mahkemeye sunarlar. flasn ertelenmesine karar verebilmesi iin mahkemenin iyilefltirme projesini ciddi ve inandrc bulmas gerekir. Bu durum genelde mahkemeler bilirkifli incelemesiyle karar verirler.
yilefltirme projesinde yer alabilecek konular flunlar olabilir:
Ynetim ve organizasyona ynelik tedbirler. fiirketin yeniden yaplanmas,
personel azaltlmas, retim, pazarlama srelerinin iyilefltirilmesi, maliyetlerin azaltlmas, klme, stoklarn eritilmesi, yeni rn ve hizmetlere girilmesi gibi tedbirler.
Finansal yapya iliflkin tedbirler. Bu tedbirler arasnda sermaye artrma, yeni
ortak bulma, mevcut varlklarn bir ksmnn paraya evrilmesi, yeni dflk
faizli ve uzun vadeli kredilerin bulunmas, mevcut borlularla vade uzatm,
alacakllarn alacak hakkndan vazgemeleri, alacaklarn faktoring yoluyla
satfl gibi mekanizmalar ile tahsili gibi tedbirler.
Yeni satfl szleflmeleri, yeni pazarlar ve bayi alar kurulmas gibi satfl artrc tedbirler.
Yeni duruma gre oluflturulan proforma bilano ve gelir tablolarnn oluflturulmas, nakit akm tablolarnn dzenlenmesi,
flasn ertelenmesini talep eden, hangi tedbirlere baflvurularak ve hangi sre
iinde borca batk olma durumunun sona ereceini, iyilefltirme projesini ve bu
projenin ciddi ve inandrc olduunu ispata yarayan bilgi ve belgeleri mahkemeye sunmaldr. (md. 179/1) yilefltirme projesinin somut delillere dayanmas mahkemenin karar vermesini kolaylafltracaktr.
fiRKETLERDE BRLEfiME VE DEVR

Birleflme
Gnmzde kreselleflme ile iflletmeler genelde kriz dnemlerini isel byme
(sermaye arttrarak) veya dflsal byme (katlm, birleflme vb.) ile aflmaya alflrlar. Birleflme; bir flirketin bir baflka flirket tarafndan satn alnmas, devralnmas veya yeni bir iflletme bnyesinde bir araya gelinmesi olarak tanmlanabilir.
Birleflmeyi yatay, dikey ve karma birleflme olarak ayrabiliriz. Birleflecek olan
iflletmeler ayn sektrde ve ayn corafi blgede (ayn lkede vb.) iflletiliyorsa, bu
birleflme yatay birleflmedir. Birleflecek olan iflletmeler arasnda alc-satc iliflkisi
varsa ya da flirket kendi tedarikisi ile birleflirse, bu dikey birleflmedir. Birbiriyle ilgisi olmayan sektrlerde ya da farkl corafi blgelerde (farkl lke vb.) ifl yapan
iflletmelerin birleflmeleri ise karma birleflmelerdir.
151
152
Giriflimcinin kurmufl olduu iflletmeyi iflletememesi durumunda baflka bir iflletmeye devretmesi ve baflka bir iflletme ile birleflmesi gerekebilir. flletme birleflmelerinin nedenleri ise flyle sralanabilir:
Finansman kolayl salamak iin daha byk veya gl iflletmelerle birleflilebilir.
flletmeler katma deer ve sinerji oluflturma iin birleflebilir. Birleflme ile yeni oluflan flirketin piyasa deeri, tek tek iflletmelerin toplam piyasa deerinin zerinde olabilir.
Yeni retim metodu ve teknoloji salamak iin bileflilebilir.
Kt ynetilen bir flirketin kullanlmayan varlklarn baflka bir flirketin daha
verimli ynetimi altnda daha iyi deerlendirmek amacyla iki iflletme birleflebilir.
Vergi yasalarnn salad avantajlardan yararlanmak iin birleflilebilir. Krl bir iflletme, zarar eden bir iflletmeyi satn alarak, devrald kurum zararn mevcut krndan dflerek vergi avantaj salayabilir.
Giriflimcilerin ynetimsel veya finans alanndaki yeteneklerini gsterme arzusu, daha byk bir flirketi ynetme tutkusu, flirketin devamn emniyet altna alma duygusu, birleflme kararlarnda etkili olmaktadr.
Dier nedenleri flu flekilde sralayabiliriz:
- Kr kaybn engelleme
- Yeni bir alana girme istei
- Nakit salama istei
- Paral yapdaki bir endstride beraber kaynak oluflturmak
- Rekabeti ortadan kaldrma
- Yeni fikirler kazanmak
- Yeni insanlar kazanmak
fiahs iflletmelerinin birleflmelerinde bir iflletme ya vergi mkellefiyetini sonlandrarak dier bir iflletme bnyesine katlr veya iki iflletme de vergi mkellefiyetini
sonlandrarak yeni bir vergi mkellefiyeti ile yeni bir iflletme kurabilirler.
fiirketlerde ise durum biraz farkldr. fiirketlerin birleflme konusu TTKde dzenlenmifltir. TTKye gre birleflme iki veya daha fazla ticaret flirketinin birbiriyle birleflerek yeni bir ticaret flirketi kurmalar veya bir veya birden fazla flirketin var
olan dier bir ticaret flirketine katlmasdr (TTK.146).
TTKye gre birleflme, iki veya daha ok flirketin bir araya gelerek tek bir flirket
oluflturmasdr. Trk Ticaret Kanununda birleflme iki veya daha ok ticaret flirketinin birleflerek yeni bir flirket kurmalar olarak belirtilmifltir. Buna yeni flirket kurma yolu ile birleflme denir. Bir ya da birden ok ticaret flirketinin mevcut bir baflka flirketle birleflmesine devralma ya da katlma yoluyla birleflme denir. TTKnda
bu iki tr birleflmenin adna tasfiyesiz infisah da denir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
SZDE nedenleri nelerdir?

flletmelerinSIRA
birleflme
TTKye gre birleflecek flirketlerin ayn trden olmalar gereklidir. Buna gre
D fi N E L M
Kollektif flirket ile komandit flirket birleflirken anonim flirket ile sermayesi paylara
blnmfl komandit flirket kendi aralarnda birleflebileceklerdir. ki limited flirketin
S O R birleflmeleri
U
kendi aralarnda
mmkndr.
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Devralma-Katlma
Devralma, bir flirketin dier bir flirketi tm varlk ve borlar ile iine almasdr.
Devralan anonim flirketin hukuki yaps devam eder. Devralnan (katlan) flirketin
ise, tzel kiflilii sona erer. Devralnan flirketler alacakl olan kiflilerin alacaklarna
tam gvence salanncaya kadar flirket ekonomik varln srdrr. Dolaysyla
yasa hkmlerine (TTK md.451) gre, devralnan flirketin dald, ancak tasfiye
dnemine girmedii, bir baflka flirket iinde tasfiye ediliyormufl gibi, ekonomik
varln srdrd kabul edilir.
Devir yoluyla birleflmede, devralnmas nedeniyle dalan flirketin varlklar ve
borlar tasfiye edilmez (paraya evrilmez, denmez). fiirketin tm varlk ve borlar devralan (birleflilen) flirkete geer. Bundan sonra devralan flirket, devralnan
flirketin alacaklarnn sahibi ve borlarnn sorumlusu olur. Devralnan flirketin pay
sahipleri ise, devralan flirketin ortaklar olurlar.
TTKnda birleflen flirketlerin nevilerinin ayn olmas flart koflulmufltur (TTK. 147).
Kurumlar Vergisi Kanununun 37.maddesine gre afladaki durumlarn varl
halinde yaplan birleflme, devir saylr:
Birleflme sonucunda infisah eden (dalan) kurum ile birleflilen kurumun
kanuni merkezlerinin Trkiyede bulunmas
Dalan kurumun devir tarihindeki bilano deerlerini birleflilen (devralan)
kurumun, bir btn olarak devralnmas ve bunun aynen bilanoda yer almas
Birleflilen kurumca dalan kurumun ortaklarna, devralnan servet orannda
hisse verilmesi.
Birleflme ifllemlerine taraf olan flirketlerden en az birisinin halka ak anonim
flirket olmas durumunda Sermaye Piyasas Kurulu tarafndan karlan Birleflme
fllemlerine liflkin Esaslar Teblii ne gre birleflme ifllemi gereklefltirilir. Bu tebli 14.07.2003 tarih ve 25168 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmifltir. Bu birleflme flekli ok byk iflletmeleri ilgilendirdii iin bu nitede ele
alnmayacaktr.
fiirketlerde Birleflme fllemleri

Birleflme ifllemine birleflme grflmeleriyle bafllanr. Bu srete birleflmeyi dflnen flirketlerin yetkili organlar arasnda birleflme koflullarn belirlemek zere grflmeler yaplr. Yetkili organlar flirketlerin trne gre farkl karar organlarna sahiptirler. Bu organlarn kararna gre birleflme grflmelerini yapacak yetkililer belirlenir. Birleflme grflmelerinde;
Birleflme tr (hukuki yaps),
Birleflmenin deiflim koflullar,
Birleflme sonras paylarn dalm,
Birleflmenin taraflara ykleyecei bor ve ykmllkler gibi konular tartfllarak sonuca varlmaya alfllr.
Birleflmeye konu olacak flirketlerin, bu grflmelere kendi flirketlerinin durumunu belirleyen bilanolarn getirmeleri gerekmektedir. Sz konusu bilanolar
birleflme grflmelerinde tartfllarak birleflecek flirketlerin birbirlerine oranla yeni
flirkette hangi oranlarda pay sahibi olacaklarnn saptanmasna yarayacaktr.
Birleflme grflmelerinde taraflarn ortak kararlar birleflme szleflmesi haline
getirilir. Birleflme szleflmesinin hazrlanmas ve birleflen flirketlerden her birinin
genel kurul ve/veya ortaklar kurulunca onaylanmas gerekir. Birleflme szleflmesi
153
154
yazl olmaldr ve imzalarn noterlike onanmfl olmas gereklidir. Birleflme szleflmesi TTK hkmlerine gre flu bilgileri ierebilir:
Birleflen flirketlerin unvanlar
fiirketlerin esas sermayeleri
fiahs flirketlerinde ortaklarn adlar
Ortaklarn pay tutarlar
Taraflara ykledii bor ve ykmllkler
Deiflim ve l oranlar
Birleflme kararlarnn tescil ve ilan yaplarak birleflme aflamas sonulandrlr.
Karara varan flirketlerin, aralarnda saptanacak kurallara ve ilkelere uygun olarak
hazrlayacaklar bilanolarn Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirmeleri gerekir. Birleflen flirketlerin alacakllarndan herbiri birleflme kararnn ilanndan bafllayarak ay iinde yetkili mahkemeye baflvurup birleflmeye itiraz edebilirler. lan
edilen bilanolar, birleflme tarihi itibariyle birleflen flirketlerin durumlarn gsterdii gibi, birleflilen flirketin de muhasebe kaytlarnn temelini oluflturur.
155
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
karar ilan eder. Kambiyo senetlerine zg iflasta, alacakl ticaret mahkemesinde iflas davas aarak borlunun iflasn ister.
flasn ertelenmesi TTK madde 324/2de dzenlenmifl bir kurumdur. flasn ertelenmesinde
ama, iflini srdrme kabiliyeti olan borlularn
iflaslarnn mmkn olduu kadar ertelenmesi,
iflastan kurtarlmas ve bu erteleme dnemi sonunda alacakllara derhal alacak bir iflas tasfiyesine nazaran daha fazla bir alacak tahsili salama dflncesidir.
Giriflimcinin kurmufl olduu iflletmenin baflarszlk nedenlerini aklamak.

Baflar veya baflarszlk her zaman giriflimcinin
iradesine ve yeteneklerine bal deildir. Bazen
ekonomik ortam, rekabet, doal afetler vb. koflullar nedeniyle de baflarszlk olabilir. flletme
baflarszlklarnn temel nedenlerinin baflnda,
eksik ve zayf planlama, plansz ve orantsz byme, kt ynetim, zayf finansal ynetim ve
pazarlama eksiklii gelmektedir.
Kurulan iflletmenin kapatlma fleklini ifade etmek.
Kapatma iflleminde flahs iflletmesi flirketlere gre daha kolay kapatlr. Bu iflleme iflin terk edilmesi denir. flletmelerin kapatlmas, flahs iflletmelerinin kapatlmas ve flirketlerin kapatlmas
olarak ikiye ayrlr. Giriflimci bir flahs iflletmesini
kapatma karar verdikten sonra ifli kapatarak ifli
brakma bildirimi ile Vergi Dairesine baflvurarak
vergi mkellefiyetini sonlandrr. Ayrca ilgili
meslek odas ve Ticaret odasndan da kaydnn
sildirilmesi gerekir.
Giriflimcinin kurduu flirketin tasfiyesi ise
TTKndaki hkmlere gre yaplr. Tasfiye; faaliyetlerine son verilen iflletmenin tm varlklarnn
satlp paraya evrilmesi, alacaklarn tahsili ve
borlarn denmesinden sonra geriye kalan ksmn (kald ise), ortaklar arasnda datlma iflleminin btnne denir.
Trkiyedeki mevcut iflas mekanizmas, aflamalar ve iflasn ertelenmesi konusunu tanmlamak.
Trk Ticaret Kanununa (TTK) gre tzel kifliler,
gerek kifli tacirler ve dier baz kiflilerin iflas
mmkndr. TTKna gre eflit iflas yolu vardr; dorudan/genel iflas yolu, kambiyo senetlerine zg iflas yolu ve bankalarn iflasdr.
Adi iflas/genel iflas yolu olarak da bilinen bu
yntemde alacaklnn alaca bir kambiyo senedine bal deilse, iflasa tabi borlu genel iflas
yolu ile takip edilebilir. Dorudan iflasta, cra
Mahkemesi borluya yedi gn iinde borcun
denmesini ister ve bu gerekleflmezse alacakl
ticaret mahkemesinden borlunun iflasna karar
verilmesini isteyebilir. Mahkemenin ald iflas
karar iflas dairesine gnderilir ve iflas dairesi bu
N
A M A
Kurulmufl iflletmelerin eflitli nedenlerle baflka

bir iflletme ile birleflmesi konusunu anlatmak.
Giriflimcinin kurulmufl iflletmelerinin eflitli nedenlerle baflka bir iflletme ile birleflmesi sz konusu olabilir. Birleflme; bir flirketin bir baflka flirket tarafndan satn alnmas, devralnmas veya
yeni bir iflletme bnyesinde bir araya gelinmesi
fleklinde olur. zellikle sermaye flirketlerinin kendi trndeki flirketlerle birleflmesi mmkndr.
156
Kendimizi Snayalm
1. Birleflme szleflmesinin TTKnu hkmlerine gre
afladakilerden hangisi yer almaz?
a. Birleflen flirketlerin unvanlar,
b. fiirketlerin esas sermayeleri,
c. fiahs flirketlerinde ortaklarn adlar,
d. Ortaklarn pay tutarlar,
e. Tasfiye sonras ifllemler
6. Afladakilerden hangisi Limited fiirketlerde tasfiye

nedenlerinden biri deildir?
a. Ana szleflmedeki flirket sresinin bitmesi
b. fiirket sermayesinin te birinin kaybedilmesi
c. fiirketin iflasna karar verilmesi,
d. fiirketin dier bir flirketle birleflmesi,
e. fiirketin mahkeme karar ile feshinin istenmesi,
2. Bir anonim flirketin dier bir anonim flirketi tm varlk ve borlar ile iine alarak birleflmesine ne ad verilir?
a. Tasfiye
b. flas
c. Devralma
d. Devretme
e. Ayrlma
7. Giriflimcinin baflarszlk nedenleri arasnda afladakilerden hangisi yer almaz?

a. yi bir ifl plan ile ifle bafllamama
b. fl kolunun yanlfl seimi
c. Yatrm yerinin yanlfl seimi
d. Yetersiz rekabet
e. Yetersiz finans ile ifle bafllama
3. Afladakilerden hangisi iflletme birleflme nedenleri

arasnda yer almaz?
a. Kar kaybn engelleme
b. Yeni bir alana girme istei
c. Nakit salama istei
d. Paral yapdaki bir endstride beraber kaynak
oluflturmak
e. Rekabeti ortam oluflturmak
8. Afladakilerden hangisi anonim flirketlerin tasfiyesi

nedenlerinden biri deildir?
a. fiirket szleflmesinde belirlenen amaca ulafllmfl
olmas
b. fiirket szleflmesinde belirlenmifl olan srenin
sona ermesi
c. Esas sermayenin 1/3nn yitirilmesi
d. Ortak saysnn befl kifliden aflaya dflmesi
e. Genel kurulun dalma karar.
4. Afladakilerden hangisi cra ve flas Kanununda

(K) saylan dorudan iflas halleri arasnda yer almaz?
a. Borlunun ikametgahnn belli olmamas,
b. Borlunun taahhtlerinden kurtulmak amacyla
kamas,
c. Borlunun haciz yolu ile yaplan takip srasnda
mallarn saklamas,
d. Borlunun demelerini tatil etmifl bulunmas,
e. Borlunun teklif ettii konkordatonun tasdik
olunmas,
5. Trk Ticaret Kanununa (TTK) kiflilerden hangisinin
iflas mmkn deildir?
a. Anonim flirketler,
b. Komandit flirketler,
c. Adi flirketler
d. Kollektif flirketler,
e. Limited flirketler,
9. Afladakilerden hangisi tasfiye memurunun stlendii grevler arasnda yer almaz?

a. Tasfiye ile ilgili muhasebe kaytlar iin gerekli
defterleri tutmak
b. Tasfiyeye bafllamadan bir envanter yapmak
c. fiirketin henz sonuca balanmamfl ifllerini yapar
d. Alacaklar tahsil eder, btn bor ve taahhtlerini der
e. Tasfiye sonu envanteri dzenler
10. Giriflimcinin iflastan kurtulabilmesi iin hazrlad
projeye ne ad verilir?
a. Bafllang projesi
b. flas projesi
c. yilefltirme projesi
d. Kurtarma projesi
e. Tasfiye projesi
157
Kaynaklar
1. e
Ertas C. Fatih; Kreselleflme Srecinde Trkiyede fiirket Birleflmeleri, ktisat- flletme ve Finans Dergisi,
Ocak 1998.
Seluk ZTEK, flasn Ertelenmesi, Arkan Basm yayn,
stanbul 2007.
Seluk ZTEK, flasn Ertelenmesi, Bankaclar Dergisi,
Say: 53, 2005.
Ouz ATALAY, flasn Ertelenmesi, Bankaclar Dergisi,
Say 47, 2003.
Smer ALTAY, Trk flas Hukuku, Vedat Kitaplk,
Ocak 2004.
fiakir BALCI, flasn Ertelenmesi, Gncel Hukuk, 2007.
Ahmet Trk, ANONM ORTAKLIKTA SERMAYE KAYBI
VE BORCA BATIKLIIN HUKUK SONULARI, Nobel Yaynlar, Ankara 1999.
Salam, Necdet, Salim fiengel; fiirket Birleflmeleri ve
Muhasebelefltirilmesi, fiirket Birleflmeleri, Alfa Basm Yayn, stanbul 2003.
Necdet Salam, fiirketlerde Tasfiye, Muhasebe Uygulamalar, TC. Anadolu niversitesi Yayn No: 1675,
Akretim Fakltesi Yayn No: 867.
Necdet Salam, fiirketlerde Birleflme, Muhasebe Uygulamalar, TC. Anadolu niversitesi Yayn No:
1675, Akretim Fakltesi Yayn No: 867.
http://www.kobiklinik.com/tr/klinik.asp?ID=41&makale=271.
2. c
3. e
4. e
5. c
6. b
7. d
8. c
9. e
10. c
Yantnz yanlfl ise fiirketlerde Birleflme konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise Devralma-Katlm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Birleflme konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilikte flas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimcilikte flas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ltfen fiirketlerin Kapatlmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giriflimin Baflarszlk ve
Kapanma Nedenleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fiirketlerin Kapatlmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fiirketlerin Kapatlmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise yilefltirme Projesi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Bir flirketin dalmasna yetkili bir mahkeme, bir kamu otoritesi veya flirket ortaklar karar alarak karar
verebilirler.
Sra Sizde 2
TTKye gre tacir saylan sermaye flirketleri, flahs flirketleri ve kooperatifler iflas edebilirler.
Sra Sizde 3
flasn ertelenmesine Ticaret Mahkemesi karar verir.
Sra Sizde 4
flletmeler, finansman kolayl salamak, sinerji yaratmak, yeni rn ve metodlarna sahip olmak, vergi yasalarnn salad avantajlardan yararlanmak gibi nedenlerle birleflirler.

Girişimcilik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Girişimcilik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Girişimcilik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2555

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik..........

Giriflimciliin Ekonomik, Toplumsal ve

fl Modeli, Giriflimciliin Sreleri ve fl Fikri ....................... 36

Franchising ve flletme Satn Alma ........................................ 96

flletme Kurma ......................................................................... 116

Giriflimin Sonlanmas: Tasfiye, flas ve Birleflme ................. 140

Dorudan flas Yolu ...............................................................................

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik

Giriflimcilik: Bir maln veya

Un, fleker veSIRA

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Arama, seme, uygulama ve

Giriflimci tutum ve giriflimci

Emir almayan, zgr insann

Giriflimci, iinde bulunduu

Giriflimcilik hem piyasa hem

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Salkl doan iflletmenin

Farkl alardan baklarak giriflimcilik eflitlere ayrlabilir.

Dfl (Genel) Giriflimcilik

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

nemlidir. Bundan sonraki i giriflimciliin baflars da genifl lde kurulufl ya da

giriflimcilik dzeyi dflk

erik asndan iki tr

Giriflimciliin faktr getirisi

Ekonomik (Ticari) Giriflimcilik

Sosyal giriflimcilik kavram

Bu giriflimcilik, sahibine kr, mflterisine katma deer salayan bunu da rettii

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Sosyal giriflimciliin getirisi

Sosyal giriflimciliin taklit

Sosyal giriflimcilik konusunda uygulamada iki modelden sz edilmektedir (SeD fi N E L M

riyle birlikte kyde yapt arafltrmada 42 kiflinin bu durumdaDolduunu

Trkiyede yaklaflk 1,3

Eitim programlar ifl

lerin yzde 60 zorunlu olarak giriflimci olmaktadr. lkemizde kadnlarn alflma

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Yeni giriflimcilik inovasyon

Yeni giriflimcilikte, ekonomiye yeni sektrler kazandrlmakta ve mevcut sekD fi N E L M

GRfiMCLKTE ETK VE TBAR

Giriflimcilik bir bakma yeni

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Giriflimcilik kavramn tanmlamak.

Giriflimciliin trlerini tanmlamak.

yiflle giriflimciliin de kariyer seiminde bir yol

Giriflimcilikle etik ve itibar arasndaki iliflkiyi

Yeni giriflimcilik kavramn tanmlamak ve geleneksel giriflimcilikten farkn aklamak.

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

6. flletmelerin kurulufl aflamasndaki srete etkili olan

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Bir Kadn Giriflimci yks: Dilek fieker

Yantnz yanlfl ise Giriflimcilik konusunu yeniden gzden geiriniz.

1. nite - Giriflimcilik Kavram, eflitleri ve Giriflimcilikte Etik

Sra Sizde Yant Anahtar