Skrypt z ksiki Prawo Rodzinne Smyczyskiego (wydanie 5)

by K_W

Maestwo:
Funkcje:
Uatwia ustalenie pochodzenia czowieka (domniemania) i tym samym porzdkuje stan
cywilny
Ksztatuje stosunki rodzinne w szerszym zakresie powoduje powstanie stosunku
powinowactwa
Tworzy grup rodzinn bdc trwaym elementem struktury spoecznej
-KRO nie podaje wprost definicji maestwa mona j jednak zrekonstruowa z pozostaych
przepisw (w tym take z konstytucji) maestwo jest trwaym (ale nie nierozerwalnym) i
legalnym zwizkiem kobiety i mczyzny powstaym z ich woli w celu wsplnego
poycia, realizacji dobra maonkw, dobra zaoonej rodziny i jej celw spoecznych
Elementy modelu prawnego:
1. Maestwo monogamiczne:
- w nowoczesnym spoeczestwie tylko maestwo monogamiczne pozwala naleycie speni
jego zadanie w ramach samej rodziny i na rzecz spoeczestwa
- Art. 13 KRO pozostawanie w zwizku maeskim jest przeszkod do zawarcia nowego
maestwa
- poza tym pozostawanie w maestwie bigamicznym jest przestpstwem (Art. 206 KK)
2. wiecko maestwa:
- za maestwo uwaa si tylko zwizek zawarty wg prawa obowizujcego w danym
pastwie i podlegajcy pastwowej jurysdykcji.
- wiecko maestwa nie ogranicza swobody obywateli do zawierania rwnie maestwa
wg wyznawanej religii, jednak takie maestwo nie wywouje skutkw prawnych.
- Art. 10 konkordatu wprowadzi moliwo zawarcia maestwa unormowanego w KRO
jednoczenie z zawarciem maestwa kanonicznego przed duchownym dla zawarcia go w
tym trybie konieczne jest spenienie przesanek okrelonych w KRO, ktre zapewniaj
organowi pastwa kontrol czy zamierzone zawarcie maestwa jest zgodne z polskim
prawem (uprzednie stwierdzenie przez kierownika USC braku przeszkd dla zawarcia
maestwa oraz sporzdzenie aktu maestwa)
- jeeli te przesanki zostan spenione a kierownik USC sporzdzi akt maestwa,
maestwo zawarte w ten sposb wywouje skutki prawne
3. Trwao maestwa:
- trwao maestwa zaley przede wszystkim od postawy samych maonkw, jednak
ustawodawstwo szczegowe moe mniej lub bardziej pomaga osigniciu tego celu poprzez
uregulowanie przesanek rozwodu, samego postpowania rozwodowego, ktre ma na uwadze
(jeeli jest to moliwe) przede wszystkim zachowaniu trwaoci maestwa a dopiero w
ostatecznoci jego rozwizanie.
- trwao nie oznacza jego nierozerwalnoci KRO wymaga tutaj spenienia odpowiednich
przesanek a o rozwizaniu maestwa decyduje sd.
- postulat trwaoci maestwa ma na celu przede wszystkim ochron rodziny a zwaszcza
wychowujcej maoletnie dzieci tylko stabilna rodzina zapewnia im naleyty rozwj i
poczucie bezpieczestwa.
4. Rwnouprawnienie maonkw:
- rwnouprawnienie maonkw znajduje podstaw w midzynarodowych standardach praw
czowieka oraz w konstytucyjnej zasadzie rwnoci mczyzny i kobiety.

- polega zarwno na dobrowolnoci samego aktu zawarcia maestwa jak i nabycia rwnego
statusu prawnego przez ma i on, ktry przejawia si w wyborze nazwiska, rwne prawa
ojca i matki wzgldem dziecka itp.
Zawarcie Maestwa:
- Art. 1 KRO maestwo moe zosta zawarte przed kierownikiem USC albo przed duchownym,
jednoczenie z zawarciem maestwa wyznaniowego z dopenieniem dodatkowych przesanek
(to rozwizanie pojawio si dopiero po ratyfikowaniu konkordatu w 1998r.)
- zawarcie maestwa jest czynnoci prawn o charakterze rodzinnym powstaje stosunek
prawny, ktrego strony nie ksztatuj ale swoj swobodn decyzj akceptuj jego tre i skutki
zawarcia maestwa okrelone w ustawie
- naley przyj, e zawarcie maestwa jest czynnoci prawn, ktrej koniecznymi
skadnikami s owiadczenia woli nupturientw o wstpienie w zwizek maeski wyczono
jednak stosowanie przepisw KC o wadach owiadcze woli maestwo moe by
uniewanione jedynie z przyczyn wskazanych w KRO
Zawarcie maestwa przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego:
- Art. 1 1- Maestwo zostaje zawarte, gdy mczyzna i kobieta jednoczenie obecni zo
przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego owiadczenia, e wstpuj ze sob w zwizek
maeski.
- przepis ten wskazuje przesanki jakie musz wystpi aby skutecznie zawrze maestw,
nale do nich:
Odmienna pe nupturientw wynika wycznie z funkcji prokreacyjnej maestwa
- wtpliwo odmiennoci pci moe pojawi si w razie tzw. Obojnactwa w takim
przypadku kierownik USC moe odmwi przyjcia owiadcze (okrelenie pci takiej
osoby naley do biegego, ktry okreli je na podstawie cech przewaajcych)
- mog si take pojawi w przypadku transseksualizmu w takim przypadku rnic pci
okrela nie tylko wpis do aktu urodzenia ale take stan faktyczny w chwili zawarcia
maestwa
Zoenie zgodnych owiadcze o wstpieniu w zwizek maeski zgodno
treci owiadcze przejawia si w tym, e odpowiadaj one sobie pod wzgldem treci
kada ze stron powtarza tre owiadczenia za kierownikiem USC Art. 7 3
- zgodno owiadcze ocenia kierownik USC powinny wskazywa osob z ktr zawiera
si maestwo i nie mog zawiera adnych zastrzee co do warunku i terminu (w razie
wtpliwoci przyjmuje si, e nie zawieraj takich zastrzee_
Jednoczesna obecno przy skadaniu owiadcze zapewnia przede wszystkim
kontrol zgodnoci owiadcze
- KRO przewiduje wyjtek od tej przesanki a mianowicie z wanych powodw moliwe jest
zawarcie maestwa przez penomocnika (Art. 6) o tym czy istnieje wany powd
decyduje sd, ktry wydaje stosowne zezwolenie.
- przyjmuje si, e wanym powodem niemonoci stawienia si przed kierownikiem nie
jest choroba, inwalidztwo czy znaczna odlego, poniewa maestwo moe zosta
zawarte w dowolnie wybranych przez nupturientw USC a nawet poza nim
- chodzi wic o tak przyczyn, ktra cakowicie uniemoliwia przyszym maonkom
jednoczesne stawienie si w jakimkolwiek USC lub gdziekolwiek poza nim
- legitymowanym do dania zezwolenia na zawarcie maestwa przez penomocnika jest
tylko osoba, ktra chce tego penomocnictwa udzieli powinno by udzielone na pimie z
podpisem urzdowo powiadczonym (pod rygorem niewanoci) i wymieni osob z ktr
ma by zawarte maestwo (jest to penomocnictwo w rozumieniu Art. 95 KC z pewnymi
swoistymi cechami wynikajcymi z prawno rodzinnego charakteru treci penomocnictwa)
Zoenie owiadcze przed kierownikiem USC zawarcie maestwa wymaga
uczestnictwa organu pastwowego oznacza to, e zoenia owiadczenia o wstpieniu w
zwizek maeski przed inn osob nie powoduje zawarcia maestwa.
- udzia kierownika polega na odebraniu od stron zgodnych owiadcze woli oraz
ogoszenia, e maestwo zostao zawarte (samo ogoszenie nie jest konieczne jego
brak nie powoduje nie zawarcia maestwa)
Jeeli ktra z tych przesanek nie zostanie speniona, maestwo nie
zostanie zawarte.

Przesanki formalno porzdkowe (proceduralne):

Maestwo zawiera si w USC wybranym przez nupturientw maj pen swobod w
tym zakresie powinno zosta zawarte w jego lokalu a w wyjtkowych przypadkach moe
zosta zawarte poza nim
Nupturienci powinni wskaza swoj tosamo i przedoy dokumenty pozwalajce
ustali wiek (akt urodzenia), stan cywilny (orzeczenie sdu o rozwizaniu lub
uniewanieniu maestwa, akt zgonu poprzedniego maonka, orzeczenie o uznaniu go
za zmarego, zezwolenie sdu na zawarcie nowego maestwa itp.). Cudzoziemiec
powinien przedstawi dokument stwierdzajcy zdolno do zawarcia maestwa wg
swojego prawa ojczystego.
- jeeli owiadczenie ma zoy penomocnik musi przedstawi penomocnictwo
powinni ponadto zoy pisemne zapewnienie, e nie wiedz o istnieniu okolicznoci
wyczajcych zawarcie maestwa (przeszkody do zawarcia maestwa,
pokrewiestwo, bigamia itp.)
okres wyczekiwania 1 miesica na zawarcie maestwa (Art. 4 KRO) ma zapobiec
pochopnym i nieprzemylanym decyzjom
od tej przesanki oraz od zoenia zapewnienia o braku przeszkd do zawarcia
maestwa oraz od obowizku przedstawienia niezbdnych dokumentw (Art. 4 KRO)
kierownik USC moe odstpi z wanych wzgldw np. w skutek ciy, choroby
Nadzwyczajny tryb zawarcia maestwa jest kolejnym odstpstwem od
spenienia przesanek porzdkowych w razie zaistnienia niebezpieczestwa
grocego bezporednio jednej ze stron, owiadczenie o wstpieniu w zwizek
maeski mog one zoy niezwocznie i bez przedstawienia wymaganych
dokumentw. W tym wypadku s jednak zobowizane do zoenia zapewnienia, e
wiedz o okolicznociach wyczajcych zawarcie maestwa

Kierownik USC powinien odmwi przyjcia owiadcze jeeli dowiedzia si o

okolicznociach wyczajcych moliwo zawarcia maestwa a w przypadkach
wtpliwych powinien zwrci si do sdu o rozstrzygnicie (najczciej chodzi o tzw.
Przeszkody do zawarcia maestwa, ktre uzasadniaj jego uniewanienie)
- o odmowie przyjcia owiadcze informuje nupturientw na pimie w ktrym
informuje o przyczynach odmowy
- kady z nich moe w terminie 14 dni od dorczenia pisma wystpi do sdu z
wnioskiem o rozstrzygnicie, czy okolicznoci przedstawione przez kierownika
uzasadniaj odmow przyjcia owiadcze (sdem waciwym jest sd rejonowy ze
wzgldu na siedzib USC)
KRO wymaga aby maestwo zostao zawarte publicznie tzn. w obecnoci dwch
penoletnich wiadkw (Art. 7 1)
Niezwocznie po zawarciu maestwa sporzdza si akt maestwa jego
niesporzdzenie nie powoduje jednak niewanoci czy nieskutecznoci dokonanej
czynnoci ma on jedynie charakter deklaratywny i jest wycznym dowodem zdarze
w nim stwierdzonych (ich niezgodno z prawd mona dochodzi na drodze sdowej)

- niedopenienie niektrych wymaga formalnych moe dotyczy okolicznoci wyczajcych

zawarcie maestwa jeeli kierownik nie dopeni obowizku dania od stron dokumentu
stwierdzajcego ustanie poprzedniego maestwa albo mimo uzasadnionych wtpliwoci co do
zdrowia psychicznego jednego z maonkw nie odmwi odebrania owiadcze maestwo
jest co prawda zawarte ale istnieje podstawa do jego uniewanienia.
- obywatele polscy przebywajcy za granic mog zawrze maestwo przed polskim konsulem
lub osob wyznaczon do penienia funkcji konsula konsul ma w tym zakresie kompetencje
kierownika USC maestwo przed nim zawarte powinno spenia przesanki z KRO co oznacza,
e maestwo mog zawrze tylko osoby odmiennej pci choby w tym kraju maestwo
homoseksualne byo dopuszczalne.
Zawarcie maestwa przed duchownym:
3

- Zgodnie z Art. 10 Konkordatu maestwo kanoniczne przy spenieniu okrelonych,

dodatkowych przesanek wywiera takie skutki jakie powoduje zawarcie maestwa zgodnie z
prawem polskim
- KRO oraz konkordat tworz zbir przesanek koniecznych dla zawarcia maestwa wieckiego
przed duchownym chodzi o sam fakt zawarcia maestwa a nie uksztatowanie maestwa
jako stosunku prawnego a wic jego treci, rozwizania, uniewanienia itp. te kwestie prawo
wieckie i kanoniczne reguluj indywidualnie i niezalenie od siebie a orzekanie w sprawach
maestwa wieckiego podlega wycznie sdom pastwowym. (Art. 10 ust. 4 konkordatu)
- znowelizowany KRO wprowadzi wyznaniowy sposb zawarcia maestwa wieckiego w
odniesieniu do czonkw innych kociow i zwizkw wyznaniowych uznanych przez pastwo.
- dla zawarcia maestwa wieckiego z jednoczesnym zawarciem maestwa wyznaniowego
wymaga si spenienia (oprcz przesanek okrelonych w Art. 1 KRO) okrelonych przesanek
dodatkowych:
1. wyraenia przez nupturientw woli jednoczesnego zawarcia maestwa podlegajcego
prawu polskiemu
2. sporzdzenia przez kierownika USC aktu maestwa
1. Wol jednoczesnego zawarcia maestwa wieckiego nupturienci wyraaj przed
duchownym, ktry nastpnie sporzdza zawiadczenie stwierdzajce, e to owiadczenie
zoono w jego obecnoci przy zawarciu maestwa wyznaniowego (peni jednoczenie
funkcj protokou podpisuje je duchowny, maonkowie oraz wiadkowie)
- duchowny nie moe przyj takiego owiadczenia jeeli wczeniej nie dostarczono mu
zawiadczenia stwierdzajcego brak przeszkd do zawarcia maestwa przewidzianych w
KRO
teoretycznie jego brak nie powoduje niedopenienia tej przesanki poniewa Art. 1 KRO go
nie przewiduje w praktyce jednak nie moe si zdarzy jego brak poniewa jego tekst
znajduje si w tym samym dokumencie w ktrym wpisano tekst zawiadczenia duchownego o
zoeniu owiadcze nupturientw
- zawiadczenie wraz z zawiadczeniem sporzdzonym wczeniej przez kierownika USC
duchowny przekazuje do USC w terminie 5 dni od dnia zawarcia maestwa termin ulega
zawieszeniu jeeli jego zachowanie nie jest moliwe ze wzgldu na dziaanie siy wyszej (Art.
8 3 KRO) jest wysyany listem poleconym poprzez Poczt Polsk
termin 5 okresu obliczania reguluj zasady oglne KC przy jego obliczaniu nie uwzgldnia
si dni ustawowo wolnych od pracy termin oznaczony w dniach rozpoczyna bieg dnia
nastpnego po dniu w ktrym nastpio zdarzenie. W razie zawarcia maestwa w sobot,
termin 5 dni na dostarczenie owiadczenia do USC rozpoczyna si w poniedziaek i upywa w
pitek.
- za dostarczenie owiadczenia do USC uwaa si nadanie przesyki poleconej przez poczt
polsk.
2. Na podstawie uzyskanego od duchownego w wymaganym terminie zawiadcze
kierownik USC sporzdza akt maestwa.
- naley go sporzdzi niezwocznie, nie pniej jednak ni w nastpnym dniu roboczym po
dniu w ktrym do USC nadeszy stosowne dokument dopiero w tym momencie dopenia si
przesanka zawarcia maestwa wieckiego jednoczenie z kanonicznym
- dat zawarcia maestwa jest dzie zoenia owiadcze a nie dzie sporzdzenia aktu
maestwa
- sporzdzenie aktu ma charakter konstytutywny ma to zapewni uprzedni kontrol
organowi pastwowemu oraz pewno osobom zainteresowanym e ich maestwo zostao
rzeczywicie zawarte na gruncie prawa polskiego
- w razie braku aktu maestwa zawieranego przed duchownym nie mona ustali istnienia
maestwa w trybie Art. 189 KPC poniewa do jego skutecznego zawarcia nie wystarczy
zoenie zgodnych owiadcze o wstpieniu w zwizek maeski
- kierownik USC odmawia sporzdzenia aktu maestwa jeeli dokumenty okrelone w Art. 8
ust. 3 KRO otrzyma po upywie 5 dni od dnia zawarcia maestwa wyznaniowego a
opnienie to nie byo spowodowane dziaaniem siy wyszej dochowanie tego terminu jest
elementem przesanki konstytutywnej sporzdzenia aktu maestwa.
4

- o odmowie kierownik USC powiadamia nupturientw, ktrzy mog w terminie 14 dni

otrzymania odmowy zwrci si do sdu o rozstrzygnicie sprawy.
Jeeli odmowa bya nieuzasadniona kierownik USC sporzdzi akt maestwa a dat
zawarcia maestwa jest dzie zawarcia maestwa wyznaniowego.
Jeeli natomiast sd przychyli si do odmowy kierownika USC maestwo wieckie w
ogle nie zostao zawarte.
- kierownik moe odmwi sporzdzenia aktu maestwa take kiedy stwierdzi brak
zawiadczenia kierownika USC o braku okolicznoci wyczajcych zawarcie maestwa lub
braku zawiadczenia duchownego o zoenie w jego obecnoci owiadczenia woli co do
jednoczesnego zawarcia maestwa wieckiego.
- to samo tyczy si braku podpisu jednego lub obojga maonkw a take braku podpisu
duchownego pod tym dokumentem
- nie ma natomiast wpywu na zawarcie maestwa np. brak jednego wiadka albo brak jego
podpisu pod zawiadczeniem.
- uchybienie duchownego przy zawarciu maestwa, ktre uniemoliwio sporzdzenie aktu
maestwa powoduje cywiln odpowiedzialno odszkodowawcz jeeli wskutek tego
nupturienci ponieli szkod.
- w przypadku niedostarczenia stosownych dokumentw do USC z powodu siy wyszej
osobicie, w formie przesyki pocztowej, przez posaca naley ocenia podobnie do przyczyn
niedokonania przez stron w wyznaczonym terminie czynnoci procesowej bez swojej winy
(Art. 168 1 KPC)
- w zwizku z istnieniem dwch istniejcych w rnym czasie przesanek zawarcia maestwa
konkordatowego pojawia si pytanie jaki wpyw maj okolicznoci pojawiajce si po zoeniu
zgodnych owiadcze woli a przed sporzdzeniem aktu maestwa:
W razie mierci jednego lub obojga maonkw powinno si sporzdzi akt maestwa
a dat jego zawarcia jest dzie zoenia stosownych owiadcze przed duchownym
Dziecko urodzone w tym czasie jest dzieckiem maeskim, choby maonek zmar
przed sporzdzeniem aktu maestwa
- jeeli jednak aktu maestwa nie mona sporzdzi z powodu nieprzesania przez
duchownego dokumentw albo z powodu odmowy kierownika USC maestwo
konkordatowe nie zostao zawarte
- przy ocenie okolicznoci nieprzekazania dokumentw do USC lub spnienia w tym wzgldzie
wtpliwoci naley rozstrzyga na korzy maestwa jeeli mimo spnienia kierownik
USC sporzdzi akt maestwa moe to oznacza, e je usprawiedliwi
- zawarcie maestwa konkordatowego wymaga wspdziaania dwch USC:
Kierownik USC waciwego dla miejsca zamieszkania jednego z nupturientw sporzdza
w 4 egzemplarzach zawiadczenie o braku przeszkd do zawarcia maestwa 3 z
nich wydaje nupturientom aby przekazali je duchownemu
USC waciwy dla miejsca zawarcia maestwa kanonicznego sporzdza akt
maestwa (ma on obowizek dostarczenia maonkom ten akt)
- maestwo wieckie moe zosta zawarte przed duchownym przez penomocnika o
dopuszczalnoci zoenia owiadczenia przez penomocnika orzeka sd na podstawie Art. 6
KRO podobnie do zawarcia maestwa przed kierownikiem USC ocenia wane powody i
prawidowo udzielonego penomocnictwa
- moliwe jest zawarcie maestwa w trybie nadzwyczajnym w razie niebezpieczestwa
bezporednio grocego yciu jednej ze stron owiadczenie o wstpieniu w zwizek
maeski strony mog zoy niezwocznie bez przedstawienia zawiadczenia kierownika USC
o braku przeszkd do zawarcia maestwa. Konieczne jest tylko zapewnienie stron, e nie
wiedz o ich istnieniu Art. 9 2 KRO
- wymaga si natomiast wyraenia woli nupturientw do jednoczesnego zawarcia zwizku
maeskiego wg prawa polskiego (maestwa wieckiego) jeeli nie zoyli takiego
owiadczenia kierownik USC nie sporzdzi aktu maestwa i nie zostanie ono zawarte co
skutkuje niemonoci ustalenia jego istnienia na podstawie Art. 189 KPC

Przeszkody Zawarcia Maestwa:

- poza przesankami koniecznymi, ktre musz zaistnie aby maestwo w ogle byo
zawarte, ustawodawca ograniczy swobod stron ze wzgldu na okrelone okolicznoci
dotyczce jednego lub obojga nupturientw (np. nieosignicie okrelonego wieku,
pokrewiestwo itp.) maj one zapobiec zawieraniu maestw ktre z przyczyn spoeczno
gospodarczych lub eugenicznych uwaa si za niedopuszczalne
- numerus clausus przyczyn, ktre uzasadniaj uniewanienie maestwa (przeszkody)
1. Nieosignicie wymaganego wieku 18 lat przez oboje nupturientw (Art. 10)
2. Cakowite ubezwasnowolnienie jednego lub obojga (Art. 11)
3. Choroba psychiczna lub niedorozwj umysowy (Art. 12)
4. Pozostawanie w zwizku maeskim bigamia (Art. 13)
5. Pokrewiestwo oraz powinowactwo (Art. 14)
6. Istnienie midzy nimi stosunku przysposobienia
Uniewanienie Maestwa:
- jeeli maestwo zostao zawarte pomimo istnienia przeszkody wskazanej w Art. 10 15 KRO
jest ono wane i skuteczne dopki sd nie wyda orzeczenia o jego uniewanieniu.
- w polskim prawie obowizuje koncepcja uniewanialnoci maestwa (a nie niewanoci
maestwa od pocztku) jej konsekwencj jest rozrnienie midzy:
maestwem nieistniejcym zawieranym mimo braku przesanki koniecznej
maestwem skutecznie zawartym mimo istnienia przeszkody, ktrej zaistnienie
uzasadnia jego uniewanienie.
- jeeli adna z uprawnionych osb nie da uniewanienia maestwa powoduje ono wszelkie
skutki jakie KRO wie z aktem maestwa
- prawomocne orzeczenie sdu uniewaniajce maestwo ma charakter konstytutywny
dopiero ono niweczy skutek prawny maestwa
- uniewanienie maestwa zmierza do zmiany stanu cywilnego, ktrego prawidowe ustalenie
ley take w interesie publicznym dlatego prawo do wystpienia do sdu z takim daniem
przysuguje maonkom, osobom majcym w tym interes prawny ale take prokuratorowi (Art.
22)
Przyczyny uniewanienia:
- maestwo mona uniewani tylko z przyczyn przewidzianych w KRO zamknity katalog
1. przeszkoda wieku:
- wymaga si aby kobieta i mczyzna ukoczyli 18 lat (przed nowelizacj KRO mczyzna
musia mie 21 lat)
- mimo braku wymaganego wieku sd opiekuczy moe z wanych powodw zezwoli na
zawarcie maestwa kobiecie, ktra ukoczya 16 lat kobieta poniej tego wieku ani
mczynie poniej 18 lat nie moe zawrze maestwa nawet za zezwoleniem sdu
- uniewanienie z powodu wieku jest niedopuszczalne jeeli przed wytoczeniem powdztwa
maonek wiek ten osign (konwalidacja maestwa)
- uprawnieni do dania uniewanienia maestwa z powodu wieku s oboje maonkowie
jeeli jednak ona zasza w ci ze wzgldu na ochron macierzystwa i rodziny powstaej przez
zawarcie maestwa legitymacj czynn ma tylko kobieta i prokurator
Przeszkoda ubezwasnowolnienia:
- maestwo zawarte przez osob ubezwasnowolnion cakowicie podlega uniewanieniu (Art.
11)
- o ubezwasnowolnieniu orzeka sd jeeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju
umysowego albo innego rodzaju zaburze psychicznych, w szczeglnoci pijastwa lub
narkomanii, nie jest w stanie kierowa swym postpowaniem
- cakowicie ubezwasnowolniony nie ma zdolnoci do czynnoci prawnych i nie mona od niego
oczekiwa aby prawidowo wypenia zadania maestwa i rodziny
- ponadto taka osoba nie moe podj samodzielnie i swobodnie, bez jakiegokolwiek nacisku
decyzji o wstpieniu w zwizek maeski instytucja uniewanienia ma wic za zadanie chroni
tak osob przed manipulacj
- uniewanienia maestwa moe da kady z maonkw nie mona jednak da
uniewanienia po uchyleniu ubezwasnowolnienia (dy si do zachowania maestwa, pomimo
e w czasie jego trwania istniaa ta przeszkoda)
6

Przeszkoda choroby psychicznej:

- zakaz zawierania maestwa przez tak osob wynika z podobnych motyww jakie dotycz
przeszkody ubezwasnowolnienia cakowitego jest to jednak sytuacjia zupenie odrbna
- dotyczy osb chorych psychicznie lub niedorozwinitych umysowo, ktre nie s jednak
podstaw do ubezwasnowolnienia cakowitego
- choroba psychiczna jest podstaw do uniewanienia maestwa jeeli wystpowaa w chwili
jego zawarcia nie ma charakteru bezwzgldnego sd moe zezwoli na zawarcie maestwa
jeeli choroba lub niedorozwj nie zagraa maestwu lub zdrowiu potomkw a take nie bdzie
przeszkod do prawidowego wykonywania wadzy rodzicielskiej
- legitymacja czynna przysuguje kademu z maonkw oraz prokuratorowi
- maestwo zawarte mimo istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju nie podlega
uniewanieniu jeeli choroba ta pniej ustaa (konwalidacja)
Przeszkoda Bigamii:
- drugie maestwo podlega uniewanieniu jeeli zostao zawarte mimo, e poprzednie nie
ustao przez mier, uznanie za zmarego, przez uniewanienie ani nie zostao rozwizane przez
rozwd
- jeeli po zawarciu drugiego maestwa, to pierwsze zostao uniewanione, zmar pierwszy
maonek lub uzyska rozwd to drugie maestwo (bigamiczne) podlega konwalidacji
- konwalidacja maestwa bigamicznego nie wchodzi w rachub w przypadku gdy poprzednie
maestwo ustao w skutek mierci maonka bigamisty. w tym wypadku oba maestwa
ustaj, ale na wiksz ochron zasuguje maestwo zawarte jako pierwsze, poniewa zostao
zawarte zgodnie z prawem
- legitymacja czynna do uniewanienia maestwa z powodu bigamii przysuguje kademu kto
wykae w tym swj interes prawny tzn. w sferze stosunkw prawnych osobistych i majtkowych\
roszczenie to przysuguje nawet maonkowi, ktry zawar maestwo w zej wierze
- bigamia jest ponadto przestpstwem przeciwko rodzinie (Art. 206 KK)
Przeszkoda Pokrewiestwa i Powinowactwa:
- nie mog zawrze maestwa krewni w linii prostej bez ograniczenia oraz rodzestwo rodzone
i przyrodnie (Art. 14 1 KRO)
- stosunki kazirodcze s uznane za przestpstwo przeciwko obyczajowoci (Art. 201 KK)
- pokrewiestwo jest przeszkod, ktrej nie mona usun na drodze zezwolenia sdu
uniewanienia moe da kady kto ma w tym interes prawny
- przeszkoda powinowactwa dotyczy tylko powinowatych w linii prostej te, teciowa zi
synowa oraz ojczym, macocha pasierb
- przeszkoda ta jest usuwalna sd moe z wanych powodw zezwoli na zawarcie maestwa
pomidzy powinowatymi
- uniewanienia mog da jedynie maonkowie i prokurator
Przeszkoda Przysposobienia:
- pomidzy przysposabiajcym a przysposobionym powstaje taka sama wi jak midzy
rodzicem a dzieckiem dlatego ten stosunek stanowi przeszkod do zawarcia maestwa
- dotyczy stron tego stosunku, rwnie przysposobienia niepenego jest odbiciem przeszkody
pokrewiestwa w linii prostej
- zakaz nie obejmuje jednak krewnych i powinowatych stron Art. 15 nie zakazuje wic
maestwa midzy przysposobionym a krewnym przysposabiajcego
- jest przeszkod nieusuwaln
- legitymacja czynna przysuguje maonkom
- nie mona uniewani maestwa jeeli stosunek przysposobienia usta konwalidacja
maestwa z tej przyczyny dotyczy tylko przysposobienia penego rozwizywalnego i
niepenego.
Stan wyczajcy wiadome wyraenie woli:
- maestwo nie moe by zawarte bez penej i swobodnej zgody stron
- taki stan moe si pojawi w zwizku z chorob psychiczn a czsto jest nieodcznym
skutkiem niedorozwoju umysowego
7

- Art. 15^1 1 pkt. 1 - wskazuje na stan wyczajcy wiadomo wyraonej woli a pomija stan
wyczajcy swobod powzicia decyzji i wyraenia woli ( w przeciwiestwie do Art. 82 KC
normujcego brak wiadomoci i swobody jako wad owiadczenia woli)
- Art. 15^1 1 pkt. 1 ma na uwadze samo wyraenie woli, pomija natomiast powzicie
decyzji chodzi tylko o zoenie owiadczenia woli o wstpieniu w zwizek maeski,
poniewa samo powzicie decyzji o zawarciu tego zwizku nastpio ju wczeniej (co najmniej w
czasie rozpoczcia w USC czynnoci przygotowawczych) powziciu decyzji suy miesiczny
okres wyczekiwania
- stan wyczajcy wiadome wyraenie woli moe pojawi si z jakichkolwiek powodw a wic
rwnie jako skutek choroby psychicznej i niedorozwoju umysowego (podobiestwo pomidzy
przeszkod maesk a wad owiadczenia woli z Art. 82 powoduje, e jest moliwe
pomocnicze siganie do Art. 82 jednak z wykluczeniem choroby psychicznej i niedorozwoju
umysowego. Poniewa powinny one wzbudzi wtpliwo kierownika USC co do pojawienia si
przeszkody z Art. 12 KRO
- brak wiadomego wyraenia woli o zawarciu maestwa dotyczy innego, choby
przemijajcego, istniejcego w chwili zoenia owiadczenia zaburzenia czynnoci psychicznych
w rachub wchodzi: zaburzenie psychiczne lub nerwowe, rozwinite zmiany miadycowe,
dziaanie narkotykw, alkoholu lub rodkw farmakologicznych.
Bd:
- pojawia si kiedy owiadczenie o wstpieniu w zwizek maeski zoya osoba bdca w
bdzie co do tosamoci drugiej strony
Bd co do tosamoci fizycznej polega na tym, e osoba A zamierza polubi osob B a
zamiast tego zawiera maestwo z osob C
Bd co do tosamoci cywilnej dotyczy cech nupturienta nalecych do jego stanu
cywilnego i stanu osobistego np. czy nupturient jest rozwiedziony, czy jest kawalerem,
pann, wdowcem, czy rzeczywicie nosi okrelone nazwisko, czy jest dzieckiem okrelonych
rodzicw itp.
- chodzi o sytuacj kiedy osobie A wydaje si, e jej przyszy maonek jest kawalerem a w
rzeczywistoci jest rozwiedziony. Gdyby osoba A o tym wiedziaa, nigdy nie zawaraby z nim
maestwa.
- stwierdzenie tej okolicznoci ma charakter obiektywny i powinno by uwzgldnione jako
bd co do tosamoci osoby
Bd co do nazwiska nupturienta istotny dla powzicia decyzji o zawarciu maestwa jest
bd co do tego czy drugi nupturient jest rzeczywicie tym za kogo si podaje imi i
nazwisko identyfikuj czowieka i odrniaj go od innych zatem bd co do nazwiska jest w
rzeczywistoci bdem co do osoby.
- nie mona natomiast uwzgldni bdu co do tego czy osoba o okrelonym nazwisku
naley do tej czy innej rodziny
Tak okrelon tosamo cywiln naley odrni od tzw. Waciwoci osobistych
nupturienta np. niemoc pciowa, transseksualizm, homoseksualizm, obojnactwo,
narkomania, gboki alkoholizm
- w takim przypadku atwiej jest uzna te fakty za przyczyn rozkadu poycia i w
konsekwencji uzasadniajce danie rozwodu.
- jeeli natomiast jeden z maonkw wykazaby, e druga strona od pocztku bya
transseksualist moe pojawi si wtpliwo czy maestwo w ogle zostao
zawarte z powodu braku przesanki odmiennej pci
Z zakresu bdu naley natomiast wykluczy niemoc pciow jednego z maonkw a
zwaszcza niezdolno do zapodnienia
Groba:
- zawarcie maestwa pod wpywem groby oznacza, e nupturient nie mia moliwoci
swobodnego podjcia decyzji i wyraenia woli w tej sprawie
- po nowelizacji KRO przyj grob jako przesank uniewanienia maestwa jest ona jednak
sformuowana nieco inaczej od groby jako wady owiadczenia woli umoliwiajc uchylenie si
od skutkw prawnych

- groba zapowied wyrzdzenia komu jakiego za w razie gdyby nie dokona on danej
czynnoci prawnej
- groba jako podstawa uniewanienia maestwa powinna:
Cechowa si bezprawnoci
By na tyle powana, e skadajcy owiadczenie mg si obawia, e jemu samemu lub
innej osobie grozi niebezpieczestwo osobiste
Groba pozostaje w zwizku przyczynowym ze zoonym owiadczeniem o wstpienie w
zwizek maeski
- moe pochodzi nie tylko od strony czynnoci prawnej ale take od osoby 3 np. czonkw jego
rodziny
- podobnie zagroony nie musi by sam nupturient ale take kto z jego rodziny
- w zwizku z tym, e zawarcie maestwa jest czynnoci prawno rodzinn ustawodawca
odrzuci niebezpieczestwo majtkowe i uzaleni powoania si na grob od zaistnienia
powanego niebezpieczestwa osobistego chodzi o stan obawy o ycie, zdrowie, cze lub
wolno nupturienta lub osoby mu bliskiej.
- wg Smyczyskiego pod przymusem psychicznym dziaa rwnie nupturient, ktry zawiera
maestwo wpywem realnej groby popenienia samobjstwa przez drug stron.
- nie mamy do czynienia z grob w przypadku zawarcia maestwa z uwagi dominacji jednej
osoby nad drug wynikajc z pozycji spoecznej, gospodarczej, ulegoci, autorytetu rodzicw
itp.
- uniewanienia maestwa z powodu braku wiadomoci, bdu lub groby moe da
maonek ktry zoy owiadczenie dotknite t wad. Termin do dania uniewanienia wynosi
6 miesicy od ustania stanu wyczajcego wiadome wyraenie woli, od wykrycia bdu lub
ustania obawy wywoanej grob (termin jest krtszy ni przy wadach owiadcze woli)
- legitymacj czynn w tych przypadkach ma take prokurator, ktra wynika z Art. 22 KRO
Przeszkoda dotyczca penomocnictwa:
- maestwo moe by uniewanione jeeli zostao zawarte przez penomocnika mimo braku
stosownego zezwolenia sdu oraz w razie niewanoci penomocnictwa albo jego skutecznego
odwoania (Art. 16)
- zezwolenie sdu ma charakter konstytutywny a samo penomocnictwo nie wystarcza do
zawarcia maestwa
- nie jest moliwe udzielenie przez sd zgody ex post a zwaszcza po wszczciu postpowania o
uniewanienie.
- legitymowanym do dania uniewanienia jest maonek mocodawca i prokurator
- podstaw konwalidacji maestwa zawartego mimo wadliwego penomocnictwa jest podjcie
przez maonkw wsplnego poycia.
Uniewanienie maestwa po jego ustaniu:
- wg. Art. 18 KRO nie mona uniewani maestwa po jego ustaniu (postpowanie o
uniewanienie maestwa jest bezprzedmiotowe) od tej reguy istniej jednak dwa wyjtki:
Dopuszczalne jest uniewanienie maestwa zawartego wbrew przeszkodzie
pokrewiestwa i bigamii, nawet jeeli ono pniej ustao np. w skutek mierci maonka
(brak jest jednak podstawy do uniewanienia maestwa bigamicznego jeeli poprzednie
maestwo bigamisty ustao z innej przyczyny ni mier Art. 133)
Np. A pozostajcy w maestwie z B zawiera kolejne maestwo z C. Maestwo z B
zostaje rozwizane przez rozwd przed zakoczeniem procesu o uniewanienie
maestwa z C.
W takim wypadku:
Maestwo z C ulega konwalidacji a zatem nie mona go uniewani
Podobnie maestwo A z C ulega konwalidacji w razie mierci B
W razie mierci A (bigamisty) jego maestwo z C podlega uniewanieniu
W razie mierci jednego z maonkw po wytoczeniu powdztwa nadal jest moliwe
uniewanienie maestwa (Art. 19) w miejsce zmarego pozwanego maonka
ustanawia si kuratora, natomiast w razie mierci maonka dajcego uniewanienia
sd kontynuuje postpowanie jeeli uniewanienia domagaj si jego zstpni, wstpujcy
w procesie w miejsce zmarego

Skutki uniewanienia maestwa:

- maestwo uwaa si za zawarte dopki nie zostanie uniewanione wyrok uniewaniajcy
ma charakter konstytutywny (ksztatuje nowy stan prawny, ale niweczy maestwo z moc
wsteczn
- jest skuteczny erga omnes i tworzy taki stan prawny jakby maestwo nigdy nie zostao
zawarte
- oznacza to:
Przywrcenie maonkom ich poprzedniego stanu cywilnego
Ustanie powinowactwa
Maonek, ktry zmieni nazwisko wraca do swojego poprzedniego
- wyjtkiem jest zachowanie, uzyskanej przez zawarcie maestwa penoletnioci mimo jego
uniewanienia
- w zakresie stosunkw midzy maonkami a ich wsplnymi maoletnimi dziemi oraz w zakresie
stosunkw majtkowych midzy maonkami stosuje si przepisy o rozwodzie:
Nie ganie domniemanie pochodzenia dzieci z maestwa s one nadal dziemi
maeskimi
O wadzy rodzicielskiej i obowizku utrzymania dziecka, sd orzeka tak jak przy rozwodzie
Z chwil uprawomocnienia si orzeczenia ustaje wsplno majtkowa i podobnie jak przy
rozwodzie sd orzeka o podziale majtku wsplnego
Sd orzeka o sposobie korzystania ze wsplnego mieszkania, o ewentualnym jego
podziale
Sd orzeka o obowizku alimentacyjnym midzy maonkami na podstawie Art. 60 KRO
Za wiara przy zawarciu maestwa:
- przy orzekaniu o uniewanienie maestwa pojawia si pytanie czy i ktry z maonkw mia
wiadomo zawarcia maestwa mimo istnienia przewidzianej prawem przeszkody.
- jeeli maonek wiedzia o okolicznoci bdcej podstaw uniewanienia maestwa, oznacza
e zawar je w zej wierze (Art. 20)
- istnienie zej wiary ocenia si wg stanu z chwili zawarcia maestwa
- w orzeczeniu uniewaniajcym maestwo sd orzeka czy i ktry z maonkw by w zej
wierze w przeciwiestwie do rozwodu i orzekania o winie tutaj maonkowie nie mog si
zgodnie domaga zaniechania takiego orzekania.
- nie mona przyj zej wiary osoby ubezwasnowolnionej cakowicie lub dotknitej chorob
umysow.

Prawa i obowizki maonkw:

- Chodzi o skutki zawarcia maestwa, ktre dotycz:
Miejsca zamieszkania maonkw wg Art. 25 KRO miejscem zamieszkania osoby
fizycznej jest miejscowo, w ktrej przebywa ona z zamiarem staego pobytu
uporczywe uchylanie si od denia do poprawy sytuacji w ktrej maonkowie
przebywaj w odrbnych mieszkaniach i niepodtrzymywanie innych wizi maeskich a
tym bardziej opuszczenie wsplnego mieszkania bez uzasadnionej przyczyny moe
oznacza rozczenie maonkw separacj faktyczn

Nazwiska maonkw obecnie ustawodawca respektuje rwnouprawnienie maonkw

maonkowie maj pen swobod wyboru nazwiska:
Mog nosi wsplne nazwisko bdce dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich
Mog zachowa swoje dotychczasowe nazwiska
Mog do dotychczasowego nazwiska doczy nazwisko wspmaonka, lecz tak
utworzone nazwisko nie moe skada si z wicej ni dwch czonw. (Art. 25 2
KRO) przepis nie wskazuje jednak na kolejno czonw nazwiska wobec tego i w
tej kwestii maj spor swobodno, co wicej kade z nich moe doczy do
swojego nazwiska, nazwisko maonka ale tworzc dwie rne kombinacje
M nazywa si Nowak natomiast ona Kowalska. I tak po lubie ona chce nazywa si
Kowalska Nowak a on Nowak Kowalski. KRO dopuszcza tak moliwo

10

- owiadczenie o wyborze nazwiska skadaj przy zawarciu maestwa (moe by

jednak zoone bezporednio po zawarciu maestwa)
- w razie zamiaru zawarcia maestwa wyznaniowego owiadczenie to skada si
przed sporzdzeniem przez kierownika USC zawiadczenia stwierdzajcego brak
przeszkd do zawarcia maestwa ich nie zoenie nie wpywa negatywnie na
skuteczno zawarcia maestwa, poniewa mona je zoy take pniej przed
sporzdzeniem aktu maestwa jeeli jednak tego nie zrobi pojawia si sankcja
w braku owiadcze kady z maonkw zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Nakadaj na maonkw obowizki o charakterze osobistym tj. obowizek wsplnego
poycia, wiernoci, lojalnoci itp.
Nakadaj na maonkw obowizki o charakterze majtkowym np. przyczynianie si do
utrzymania rodziny, odpowiedzialno solidarn za zobowizania zacignite przez
jednego z nich do zaspokajania zwykych potrzeb rodziny itp.

Prawa i Obowizki majtkowe:

- obje maonkw jest zobowizanych do zaspokajania potrzeb rodziny (Art. 27 KRO)
- tre tego obowizku jest podobna do obowizku alimentacyjnego wzgldem krewnych
zapewnienie warunkw bytu tj. mieszkania, kosztw prowadzenia gospodarstwa domowego,
zaspokajania potrzeb itp.
- Art. 27 jest take jedyn podstaw dla dania od wspmaonka dostarczenia rodkw
utrzymania nie tylko w ramach grupy rodzinnej ale i dla zaspokajania indywidualnych potrzeb
drugiego maonka w tym zakresie obowizek z Art. 27 jest obowizkiem alimentacyjnym
- przesankami takiego obowizku s:
Siy i moliwoci zarobkowe i majtkowe maonkw
Potrzeby rodziny
- opuszczenie wsplnego gospodarstwa nie powoduje ustanie obowizku przyczynienia si do
utrzymania rodziny jednak w konkretnych okolicznociach sd majc na uwadze liczb i wiek
dzieci a take kwalifikacje zawodowe, wiek i stan zdrowia opuszczonego maonka moe zmieni
zakres obowizkw drugiego maonka do przyczynia si do utrzymania rodziny.
- gdyby jednak zerwanie wsplnego poycia nastpio z winy ony przy ktrej pozostay dzieci,
danie zasdzenia jej rodkw utrzymania byoby uznane za sprzeczna z zasadami wspycia
spoecznego.
- w razie separacji faktycznej maonkw niemajcych dzieci, obowizek z Art. 27 istnieje, jednak
jego zakres zaley od okolicznoci sprawy w tej sytuacji polega jednynie na dostarczeniu
rodkw utrzymania drugiemu z maonkw.
- podobna sytuacja yciowa maonkw nie oznacza sumowania ich dochodw i dzielenia ich po
poowie a ju tym bardziej w przypadku ustania wsplnego poycia.
- obowizek maonka, podobnie jak obowizek alimentacyjny midzy krewnymi, wyprzedza
wiadczenia z zakresu pomocy spoecznej (maj one charakter subsydiarny i komplementarny
wzgldem wszystkich innych wiadcze socjalnych i wzgldem wszystkich wiadcze
alimentacyjnych czonkw rodziny) zobowizany maonek nie moe wic skutecznie odpiera
roszczenia drugiego maonka, twierdzc e moe on skorzysta z pomocy spoecznej.
- orzeczenie sdu o separacji powstaje ustanie obowizku przyczyniania si do utrzymania
rodziny na podstawie Art. 27 podobnie jak przy rozwodzie sd orzeka o alimentach midzy
rozczonymi maonkami oraz o alimentach rodzicw wzgldem ich wsplnych maoletnich
dzieciach (Art. 61^4 KRO)
Adresat obowizkw:
- Pojcie rodziny wg art. 27 kreujcego obowizek utrzymania grupy rodzinnej, w ktrej
wychowuj si niesamodzielne dzieci wykracza poza wizi biologiczne w zwizku z tym wejcie
w zwizek maeski z osob posiadajc niesamodzielne dziecko na utrzymaniu i przyjcie go
do wsplnoci domowej a take zgodne wczenie do niej obcego dziecka (rodzina zastpcza)
oznacza przyjcie okrelonych obowizkw w zakresie zaspokojenia potrzeb tak utworzonej
rodziny.
11

Wykonywanie obowizkw:
- dla wykonywania obowizkw utrzymania rodziny uprawniony maonek ma roszczenie
podobne do roszczenia alimentacyjnego, ktre rozpatruje sd cywilny w procesie.
- w Art. 28 przewidziany jest uproszczony i nadzwyczajny tryb uzyskania od zobowizanego
maonka rodkw utrzymania sd moe w postpowaniu nieprocesowym nakaza aby
wynagrodzenie za prac albo inne nalenoci przysugujce temu maonkowi byy wypacane w
caoci lub w czci uprawnionemu maonkowi (Art. 506 i Art. 556 2 KPC)
- wchodzi on jednak w rachub tylko w przypadku maonka zobowizanego, ktry pozostaje we
wsplnym poyciu z maonkiem uprawnionym albo w razie zerwania wsplnego poycia po
wydaniu tego nakazu.
- sd powinien mie na wzgldzie konieczno zaspokajania potrzeb maonka dunika, ktry
nie naley ju do wsplnego gospodarstwa domowego
Upowanienie do dziaania wspmaonka:
- Art. 29 upowania maonka do dziaania za drugiego w sprawach zwykego zarzdu jego
majtkiem osobistym, jeeli on sam nie moe dziaa z powodu przemijajcej przeszkody
- jest to uprawnienie ex lege nie wymagajce penomocnictwa KRO nie czyni maonkw
wzajemnymi przedstawicielami ustawowymi w tym wypadku ustawodawca ustanowi jednego z
maonkw przedstawicielem ustawowym drugiego w zakresie i przy spenieniu przesanek
okrelonych w Art. 29 KRO
- upowanienie do dziaania za drugiego maonka dotyczy zwykego zarzdu jego majtkiem
osobistym (upowanienie to nie dotyczy zarzdu majtkiem wsplnym to reguluj przepisy o
ustrojach majtkowych)
- chodzi wic o upowanienie do odebrania wynagrodzenia za prac, wynagrodzenia z tytuu
dzierawy, zapat podatku, podejmowanie czynnoci faktycznych np. przyjcie przesyki
pocztowej, dokonanie napraw itp.
- przesankami takiego upowanienia, ktre musz zosta spenione s:
Pozostawanie przez maonkw we wsplnym poyciu
Istnienie przemijajcej przeszkody uniemoliwiajcej maonkowi osobiste dziaanie np.
choroba, wyjazd, przebywanie w areszcie itp.
Nie wyraenie przez maonka sprzeciwu wzgldem osb 3 sprzeciw jest skuteczny jeeli
by im wiadomy.
Odpowiedzialno solidarna maonkw:
- nienalenie od ustroju maeskiego w jakim pozostaj maonkowie s oni odpowiedzialni
solidarnie za zobowizania zacignite dla zaspokajania zwykych potrzeb rodziny (Art. 30 1)
- takie rozwizanie nie tylko chroni wierzycieli maonkw, ale im samym uatwia wykonywania
obowizkw utrzymania rodziny
- KRO nie wyjania pojcia zwykych potrzeb uwaa si, e chodzi o przecitne, powtarzajce
si potrzeby w zakresie mieszkania, ywnoci, odziey, ochrony, zdrowia, nie luksusowych
rozrywek, wypoczynku, wychowania dzieci itp. zwyke potrzeby rodziny naley okreli
stosownie do standardu ycia konkretnej rodziny.
- z wanych powodw, sd na danie jednego z maonkw moe wyczy odpowiedzialno
solidarn w takim wypadku odpowiedzialno ponosi tylko ten maonek ktry zacign
zobowizanie (Art. 30 2) ponadto przepis ten chroni jednego maonka przed lekkomylnym
zaciganiem zobowiza przez drugiego maonka, zwaszcza w braku zgodnego wspycia
- samo zerwanie wsplnego poycia nie powoduje ustania odpowiedzialnoci solidarnej
maonkowie nadal s zobowizani do zaspokajania potrzeb rodziny
- rozczenie maonkw moe by uznane za wany powd uchylenia przez sd
odpowiedzialnoci solidarnej.

Ustroje majtkowe maonkw:

- dwa rodzaje stosunkw majtkowych midzy maonkami:

12

1. Stosunku powstajce w skutek zawarcia maestwa jednak powizane z wzajemnymi

prawami i obowizkami maonkw np. obowizek dostarczenia rodkw utrzymania,
odpowiedzialno za zobowizania zacignite dla zaspokojenia zwykych potrzeb rodziny.
2. Stosunki majtkowe midzy maonkami w zakresie wzajemnej sytuacji majtkowej obojga
maonkw (tj. majtku ktry kady z maonkw mia przed zawarciem maestwa i
majtku nabytego pniej)
- unormowanie sytuacji prawnej maonkw wzgldem ich majtku istniejcego przed zawarciem
maestwa i majtku nabytego po zawarciu maestwa ustrj majtkowy
- Rodzaje ustrojw:
Ustrj wsplnoci ustawowej (Art. 31) obowizuje w wypadku gdy maonkowie ani
przed zawarciem maestwa ani w jego trakcie nie zawarli umowy majtkowej tzw.
Intercyzy. Ustawodawca uznaje go za najlepszy dla typowej rodziny maonkowie
zachowuj wyczne uprawnienie do swojego majtku nabytego przed maestwem,
natomiast prawa majtkowe nabyte pniej tworz podstaw materialn bytu rodziny.
Ustrj umowny (Art. 47) ustalony na podstawie umowy zawartej midzy maonkami,
ktrzy mog wybra jedn z 4 odmian ustrojw umownych:
Rozszerzenie wsplnoci ustawowej
Ograniczenie wsplnoci ustawowej
Ustanowi ustrj rozdzielnoci majtkowej
Ustanowi ustrj rozdzielnoci majtkowej z wyrwnaniem dorobku
- nie jest moliwy wybr jakiego innego ustroju majtkowego albo ustroju, ktry byby
poczeniem poszczeglnych elementw ustrojw wskazanych w ustawie.
- poza wskazanymi rodzajami ustrojw, ustawa przewiduje jeszcze ustrj przymusowy w postaci
rozdzielnoci majtkowej, ktry powstaje w razie:
Sdowego ustanowienia rozdzielnoci majtkowej (Art. 52)
Ubezwasnowolnienia jednego z maonkw (Art. 53)
Orzeczenia separacji maonkw
Ogoszenia upadoci jednego z maonkw

Ustrj wsplnoci ustawowej:

- wsplno ustawowa powstaje z mocy samego prawa z chwil zawarcia maestwa (Art. 31
KRO) jeeli maonkowie wczeniej nie zawarli umowy majtkowej
- wsplno nie powstanie jeeli jeden z maonkw by w tym czasie ubezwasnowolniony
(chodzi o sdowe orzeczenie ubezwasnowolnienia, nie wystarczy jednak sam stan zdrowia, ktry
mgby j uzasadnia) lub jeeli ogosi upado.
jeeli jednak maestwo zawara osoba chora psychicznie lub niedorozwinita umysowo, ale
nie ubezwasnowolniona wsplno ustawowa powstanie choby brakowao zezwolenia sdu na
zawarcie maestwa i w konsekwencji maestwo to moe zosta uniewanione (Art. 12
1 3 KRO)
- inn przyczyn nie powstania wsplnoci majtkowej jest zawarcie przez maonkw umowy
(intercyzy) zawarcie takiej umowy przed wstpieniem w zwizek maeski jest dopuszczalne
ale wywrze ona skutki dopiero po zawarciu maestwa.
- w przypadku kiedy ustanie choroba psychiczna, zostanie uchylone ubezwasnowolnienie, po
zniesieniu separacji, umorzeniu postpowania upadociowego maonkowie wracaj do ustroju
wsplnoci ustawowej jeeli jednak w danej sytuacji inny sutrj lepiej regulowaby stosunki
majtkowe maonkowie mog po ustaniu wyej wymienionych przyczyn zawrze stosown
umow majtkow.
Majtki maonkw:
- w systemie ustawowej wsplnoci mog istnie 3 majtki tzw. Masy majtkowe:
1. Majtek wsplny
2. Majtek osobisty ony
3. Majtek osobisty ma

13

1. Majtek wsplny:
- Art. 31 1 wsplno obejmuje przedmioty majtkowe nabyte w czasie trwania maestwa
przez oboje maonkw lub przez jednego z nich (majtek wsplny).
- jeeli spenienie poszczeglnych przesanek potrzebnych do nabycia prawa wasnoci jest
rozcignita w czasie, o wejciu w skad majtku decyduje chwila definitywnego nabycia tj.
spenienia ostatniej z tych przesanek np. spenienie warunku lub terminu, upywu czasu
koniecznego do zasiedzenia.
- wyliczenie z Art. 31 jest tylko przykadowe i wskazuje na najczciej istniejce i doniose dla
rodziny wartoci majtkowe:
pobrane wynagrodzenie za prac i dochody z innej dziaalnoci zarobkowej kadego
z maonkw - np. wynagrodzenie ze stosunku pracy, dziaalnoci gospodarczej na
wasny rachunek, zlecenia, umowy itp. (UWAGA roszczenie z tytuu niewypaconego
jeszcze wynagrodzenia naley do majtku osobistego maonka)
dochody z majtku wsplnego, jak rwnie z majtku osobistego kadego z
maonkw - np. np. z prowadzenia zakadu produkcyjnego, warsztatu usugowego
nalecego do jednego z maonkw
rodki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu
emerytalnego kadego z maonkw.
- termin przedmioty majtkowe oznacza nie faktycznie istniejce przedmioty lecz prawa
majtkowe z nimi zwizane przedmioty majtkowe to wasno rzeczy i inne prawa
majtkowe
- w przypadku prawa wasnoci rzeczy jego przynaleno do wsplnego majtku oznacza,
e podmiotami tego prawa s oboje maonkowie w skutek tego maj nie tylko obowizki ale
i uprawnienia z nim zwizane (przysuguje im uprawnienie waciciela, roszczenie o ochron
tego prawa, uprawnienie i obowizki z tytuu suebnoci gruntowej na rzecz nieruchomoci
nalecej do wspwasnoci itp.)
-jako dochd do majtku wsplnego wchodz take poytki naturalne i cywilne rzeczy oraz
poytki prawa w rozumieniu Art. 53-54 KC ostatecznie do majtku wsplnego wejdzie czysty
dochd obliczany wg prawa podatkowego
- dochody z kapitau (odsetki) wchodz do majtku wsplnego, chociaby sama lokata w
banku bya wasnoci tylko jednego z maonkw. Odsetki od kapitau nalecego do majtku
osobistego maonka s poytkami prawa (Art. 54) i nale do majtku wsplnego.
- do majtku wsplnego wchodzi take premia zwizana z wkadem oszczdnociowym
jednego z maonkw (rwnie dochd z majtku osobistego)
- rodki gromadzone przez maonkw na otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym
(przy zawarciu umowy, czonek funduszu musi zoy pisemne owiadczenie o stosunku
majtkowym pomidzy nim a wspmaonkiem jest nastpnie zobowizany zawiadomi
fundusz o kadej zmianie tego stosunku np. o zniesieniu przez sd wsplnoci ustawowej, o
zniesieniu wsplnoci w skutek separacji itp.)
w przypadku rozwizania lub uniewanienia maestwa, rodki zgromadzone na otwartym
funduszu przez jednego lub obojga maonkw ulegaj podziaowi a w ramach podziau
majtku wsplnego i stosownie do wyniku podziau s przekazywane w terminie 3 miesicy na
rachunek byego wspmaonka w otwartym funduszu
to rozwizanie ma szczeglne znaczenie dla maonka, ktry nie pracuje zawodowo
tylko zajmuje si domem w razie ustania wsplnoci majtkowej otrzymuje on cz
rodkw zgromadzonych przez drugiego maonka wanie dlatego e pochodz one z
dochodw pracy, ktre nale do wsplnego majtku.
- do majtku wsplnego nale prawa nabyte w wyniku zasiedzenia, jeeli termin upyn w
czasie trwania wsplnoci ustawowej (decydujce znaczenie ma moment upywu terminu, w
ktrym nastpuje nabycie prawa) jeeli przesanki zasiedzenia zostay spenione przez oboje
sd stwierdzi nabycie wasnoci na ich rzecz na zasadach wsplnoci ustawowej
- w razie spenienie przesanek tylko przez jednego z nich, prawo wchodzi do majtku
wsplnego ale w sentencji orzeczenia stwierdzajcego nabycie, sd wymienia tylko tego
maonka
- do majtku wsplnego naley take grunt, nabyty w czasie trwania wsplnoci (Art. 231 1
KC) tj. w nastpstwie wzniesienia przez maonkw- samoistnych posiadaczy w tym czasie, w
dobrej wierze budynku lub innego urzdzenia znacznie przewyszajcego wartoci gruntu.

14

Do majtku wsplnego naley take roszczenie o wykup tego gruntu, niezalenie od tego z
jakich rodkw sfinansowano budow.
jeeli sfinansowano j w wikszoci ze rodkw pochodzcych z majtku osobistego
maonkw, okoliczno ta bdzie miaa wpyw na rozliczenie pomidzy maonkami przy
podziale majtku
- jeeli oboje maonkowie wsplnie dokonali jakiej czynnoci prawnej w wyniku ktrej
pojawia si wierzytelno albo jeeli osoba 3 dokonaa szkody w majtku wsplnym
wierzycielami s oboje z maonkw
- jeeli natomiast czynnoci prawnej dokona tylko jeden z maonkw tylko ten maonek jest
stron umowy (wierzycielem) drugiemu za przysuguje wspuprawnienie z tytuu tej
wierzytelnoci wynika ono z samej wsplnoci majtkowej i jest podstaw np. do dania
uzupenienia wpisu w KW prawa wasnoci nieruchomoci nabytej w czasie trwania wsplnoci
na rzecz obojga maonkw.
taki maonek nie moe jednak dochodzi spenienia wiadczenia na podstawie umowy
zawartej przez swojego maonka.
- maonek wierzyciela nabywa uprawnienie do korzyci, jak przynosi realizacja
wierzytelnoci poniewa naley ona do majtku wsplnego
- prawo majtkowe ucielenione w akcji, jak rwnie udzia w spce z ograniczon
odpowiedzialnoci wchodz do majtku wsplnego, jeeli zostay nabyte (akcja) lub
wniesione ze rodkw pochodzcych z majtku wsplnego
nie oznacza to oczywicie, e maonek wsplnika/akcjonariusza jest czonkiem w spce
- maonkowie mog zawrze umow spki cywilnej rwnie na bazie majtku wsplnego po
wniesieniu wkadw do spki cywilnej powstay majtek naley cznie do wsplnikw i jest
wyczony z dziaania przepisw KRO, natomiast podlega przepisom KC regulujcym umow
spki dotyczy to take dochodw spki w czasie jej trwania, poniewa przypadaj one
wszystkim wsplnikom cznie
- do dorobku maonkw wchodz zyski przypadajce maonkowi wsplnikowi po ich
podziale.
- prawa zwizane z oczekiwaniem a nabyte w nastpstwie ekspektatywy przysugujcej
obojgu maonkom nale do majtku wsplnego choby nabycie nastpio po ustaniu
wsplnoci prawo to uwzgldnia si przy podziale majtku
- Wasnociowe prawo do mieszkania spdzielczego naley do majtku wsplnego maonkw
bd do majtku osobistego jednego z nich. W razie wsplnoci oboje maonkowie mog by
z tego tytuu czonkami spdzielni.
- podobne wsplne uprawnienie przysuguje maonkom w stosunku do mieszkania najtego w
czasie trwania maestwa i majcego suy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny
wsplno prawa najmu jest niezalena od istniejcego ustroju majtkowego i wchodzi w
rachub, chociaby umow zawar tylko jeden z maonkw (Art. 860^1) jeeli maonkowie
pozostaj w rozdzielnoci majtkowej, do wsplnoci najmu stosuje si odpowiednio przepisy
o wsplnoci ustawowej.
Majtek osobisty:
- w skad majtku osobistego wchodz wszystkie te przedmioty, ktre nie wchodz w skad
majtku wsplnego (Art. 31) najczciej s to te przedmioty (prawa), ktre maonkowie nabyli
przed zawarciem maestwa a take niektre prawa nabyte ju w czasie trwania maestwa
(KRO wymienia je wyczerpujco w Art. 33 pkt. 1 10)
- do majtku wsplnego nale:
1) przedmioty majtkowe nabyte przed powstaniem wsplnoci ustawowej,
2) przedmioty majtkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowizn, chyba e
spadkodawca lub darczyca inaczej postanowi

15

- w przypadku powoania do spadku obojga maonkw z okreleniem udziau kadego z

nich w braku odmiennego zastrzeenia co do przynalenoci do majtku osobistego taki
udzia naley do majtku osobistego kadego z nich.
- przedmiot darowizny moe nalee do majtku wsplnego zarwno wtedy, gdy stron
umowy s oboje maonkw ale take gdy jej stron jest tylko jedno z nich, lecz darczyca
zastrzeg e przedmioty (prawo) darowizny maj nalee do obojga maonkw dla
skutecznoci takiej umowy nie wymaga si aby maonek niebdcy stron przyj tak
darowizn.
- darowizn na rzecz obojga maonkw naley traktowa jako wyjtek od reguy na og
dokonuje si jej na rzecz jednego z maonkw z owiadczenia darczycy moe jednak
wynika yczenie aby rzecz trafia do majtku wsplnego obdarowanego i jego maonka.
3) prawa majtkowe wynikajce ze wsplnoci cznej podlegajcej odrbnym przepisom
chodzi tutaj zwaszcza o prawa majtkowe maonka bdcego wsplnikiem w spce
cywilnej
- zalicza si je do majtku osobistego wsplnika, chociaby rodku uyte do wniesienia
wkadu do spki pochodziy z majtku wsplnego
4) przedmioty majtkowe suce wycznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z
maonkw nale do jego majtku osobistego ze wzgldu na ich przeznaczenie chodzi
tutaj przede wszystkim o przedmioty osobistego uytku (odzie, zegarek, przedmioty
ortopedyczne) ale take przedmioty suce rozwijaniu osobistych zainteresowa (hobby)
- SN samochd osobowy nabyty w czasie trwania wsplnoci, mimo e korzysta z niego
tylko jeden maonek dla swoich osobistych potrzeb, naley do majtku wsplnego (w
przypadku gdy w rodzinie znajduje si kilka samochodw samochd ktrym porusza si
np. wycznie ona moe by uznany za przedmiot nalecy do jej majtku osobistego)
- przedmioty suce do wykonywania zawodu nale do majtku osobistego i podlegaj
surogacji (jeeli jednak zostay nabyte w czasie trwania wsplnoci ze rodkw
wchodzcych w skad majtku wsplnego przedmioty te nale do majtku wsplnego,
chocia zarzdza nimi maonek wykorzystujcy je do pracy zawodowej)
5) prawa niezbywalne, ktre mog przysugiwa tylko jednej osobie chodzi tylko o te
prawa ktre s cile zwizane z osob uprawnionego np. prawo uytkowania, doywocie,
prawo do alimentw
- w przypadku doywocia przysugujcego obojgu maonkom stosuje si w braku innych
unormowa przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych udzia kadego z nich
jest skadnikiem jego majtku osobistego
- spdzielcze lokatorskie prawo do mieszkania nabyte przed powstaniem wsplnoci
naley do majtku osobistego prawo to jest niezbywalne i wygasa, jeeli osoby majce
pierwszestwo do mieszkania po rozwodzie/uniewanieniu/separacji nie zgosz dania o
przyjcie do spdzielni i o zawarcie umowy o ustanowienie spdzielczego prawa
lokatorskiego
6) przedmioty uzyskane z tytuu odszkodowania za uszkodzenie ciaa lub wywoanie
rozstroju zdrowia albo z tytuu zadouczynienia za doznan krzywd s ekwiwalentem
za doznany uszczerbek na zdrowiu lub za doznan krzywd maj charakter wycznie
osobisty a co za tym idzie musz nalee do majtku osobistego maonka.
- nie dotyczy to jednak renty nalenej poszkodowanemu maonkowi z powodu cakowitej
lub czciowej utraty zdolnoci do pracy zarobkowej albo z powodu zwikszenia si jego
potrzeb lub zmniejszenia widokw powodzenia na przyszo zostaa ona zaliczona do
majtku wsplnego maonkw, poniewa zastpuje zarobki jest rdem utrzymania dla
rodziny
7) wierzytelnoci z tytuu wynagrodzenia za prac lub z tytuu innej dziaalnoci zarobkowej
jednego z maonkw chodzi tu o wierzytelno dotyczc zarwno jeszcze nie
wymagalnych jak i ju wymagalnych wynagrodze, lecz jeszcze nie wypaconych.
- ju pobrane wynagrodzenie naley do majtku wsplnego.
8) przedmioty majtkowe uzyskane z tytuu nagrody za osobiste osignicia jednego z
maonkw naley je odrni od nagrd uzyskanych w zwizku ze stosunkiem pracy!
16

pierwsze z nich wynikaj ze szczeglnych osigni na polu artystycznym, naukowym lub

nawet zawodowym o ile przyznanie nagrody nie jest przewidziane przez przepisy prawa
pracy. Nale do nich take nagrody za osobiste zasugi np. uratowanie komu ycia,
nagrody sportowe, nagrody uzyskanie w konkursach.
- nagrody pracownicze maj charakter nadzwyczajnego skadnika wynagrodzenia za prac
i jako takie nalez do majtku wsplnego
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa wasnoci przemysowej oraz inne prawa
twrcy maonek moe samodzielnie rozporzdza wynalazkami, utworami oraz prawem
do wynagrodzenia z tego tytuu
- poytki, ktre zostay pobrane z tych praw wchodz do majtku wsplnego
10) przedmioty majtkowe nabyte w zamian za skadniki majtku osobistego (surogaty),
chyba e przepis szczeglny stanowi inaczej nale do majtku osobistego poniewa
zastpuj inny skadnik tego majtku lub zostay nabyte ze rodkw pochodzcych z
majtku osobistego.
- po nowelizacji w 2004r. surogacji podlegaj wszystkie skadniki majtku osobistego
oznacza to ze cay majtek osobisty jest chroniony przed zmniejszeniem chyba, e przepis
szczeglny stanowi inaczej.
np. maonek sprzeda samochd, nabyty w wyniku dziedziczenia i z uzyskanych
pienidzy zakupi dziak letniskow. Dziaka wchodzi do jego majtku osobistego.
- surogacji podlegaj take przedmioty majtkowe uzyskane z tytuu odszkodowania za
uszkodzenie ciaa lub wywoanie rozstroju zdrowia, z tytuu zadouczynienia za doznan
krzywd albo z tytuu nagrody za osobiste osignicia
np. maonek podejmujcy dziaalno gospodarcz moe wykorzysta w tym celu
skadniki majtku osobistego np. odszkodowanie, nagrod bez obawy e nabyty w ten
sposb przedmiot wejdzie do majtku wsplnego (dziki temu w Art. 33 pominito wrd
skadnikw majtku osobistego przedmioty suce do wykonywania zawodu poniewa w
razie ich nabycia ze rodkw pochodzcych z majtku osobistego nale one do tego
majtku)

Zarzd Majtkiem wsplnym:

- potrzeba zarzdu pojawia si w sytuacji w ktrej rzecz lub masa majtkowa naley do kilku
wspuprawnionych.
- ustawa okrela zarzd jako dziaanie w sferze praw innej osoby
- przez zarzd naley rozumie:
wszelkie dziaania faktyczne niezbdne do wykonywania praw objtych wsplnoci
czynnoci prawne dotyczce majtku wsplnego prowadzce do nabycia prawa,
rozporzdzania nim, zacignicia zobowizania, przeniesienia posiadania rzeczy itp.
Czynnoci zmierzajce do zachowania wsplnego prawa w tym take czynnoci procesowe
w postpowaniu sdowym i administracyjnym, co do ktrego pewne poszczeglne
unormowania pochodz z KPC i KPA
- w doktrynie pojawio si stanowisko, e czynnoci rozporzdzajce nie nale do pojcia
zarzdu poniewa zmierzaj do uszczuplenia majtku wsplnego skrytykowano go
- Art. 36 2 zarzd obejmuje czynnoci, ktre dotycz przedmiotw majtkowych nalecych
do majtku wsplnego
- w zwizku z tym jakiekolwiek czynnoci prawne, ktre nie dotycz okrelonego skadnika
majtku wsplnego s wyczone z zarzdu a odpowiedzialno za wykonanie tego zobowizania
ponosi maonek dunik.
- zaciganie zobowizania jako czynno zarzdu majtkiem wsplnym nie jest tosama z
powstaniem odpowiedzialnoci tym majtkiem za zobowizania zacignicie zobowizania
mona zaliczy do czynnoci zarzdu majtkiem wsplnym gdy spenienie wiadczenia przez
dunika ma nastpi z majtku wsplnego i pozostaje w zwizku z okrelonym skadnikiem tego
majtku np. dunik za ktrego dug porcza jeden z maonkw zwalnia go z dugu albo odracza
termin wymagalnoci wiadczenia zwizanego z remontem wsplnej nieruchomoci maonkw
na og samo zawarcie umowy porczenia za cudzy dug nie odnosi si ani do majtku
wsplnego ani do majtku osobistego maonka poniewa nie ma de facto adnego zwizku z
adnym majtkiem a jedynie ma pomc innej osobie uzyska kredyt.
17

Wykonywanie zarzdu.
- oboje maonkowie maj takie same uprawnienie do wykonywania zarzdu wsplnym
majtkiem i kady z nich moe go wykonywa samodzielnie (Art. 36 2)
- KRO nakazuje maonkom wspdziaa w wykonywaniu tego zarzdu (Art. 36 1) dotyczy nie
tylko stosunkw wewntrznych ale take stosunkw z osobami 3 ponadto nakada na
maonkw obowizek udzielania sobie wzajemnej informacji o stanie majtku wsplnego, o
dokonanych czynnociach zarzdu i zobowizaniach obciajcych go niewykonanie tego
obowizku (zwaszcza w razie pogorszenia stanu majtku) moe prowadzi do ograniczenia,
pozbawienia prawa samodzielnego zarzdu majtkiem wsplnym (Art. 40) albo ustanowienia
przez sd rozdzielnoci majtkowej (Art. 52)
- pozbawienie przez sd prawa do samodzielnego zarzdu majtkiem wsplnym nastpuje na
danie drugiego maonka, ktre powinno by uzasadnione istnieniem wanych powodw
(trwaego, nagannego zachowania jednego z maonkw wzgldem majtku wsplnego,
prowadzcego do jego uszczerbku albo nawet zagraajcego podstawom materialnego bytu
rodziny
- w nowelizacji z 2004r. zniesiono podzia czynnoci zarzdu (zarzdu zwykego i czynnoci
przekraczajcych zwyky zarzd) wg aktualnego stanu prawnego kady z maonkw moe
samodzielnie zarzdza majtkiem wsplnym tj. dokonywa wszelkich czynnoci prawnych z
wyjtkiem tych, dla ktrych wanoci i skutecznoci wymagana jest zgoda drugiego maonka.
- taka zgoda jest potrzebna dla dokonania wyranie wskazanych czynnoci prawnych
dotyczcych skadnikw majtku wsplnego (Art. 37 1)
1) czynnoci prawnej prowadzcej do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia
nieruchomoci lub uytkowania wieczystego, jak rwnie prowadzcej do oddania
nieruchomoci do uywania lub pobierania z niej poytkw chodzi tu przede wszystkim o
prawa rzeczowe, ktrych przedmiotem jest nieruchomo, ktrej nabycie, zbycie lub
obcienie wpywa na podstawy bytu rodziny.
- dotyczy nie tylko ustanowienia hipoteki, wasnoci, uytkowania ale take dokonania
innych czynnoci o charakterze zobowizaniowym, ktre powoduj przeniesienie prawa do
korzystania z nieruchomoci lub pobierania poytkw na inn osob np. umowa najmu,
dzierawy itd.
2) czynnoci prawnej prowadzcej do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia prawa
rzeczowego, ktrego przedmiotem jest budynek lub lokal czynnoci te dotycz prawa
wasnoci lub praw rzeczowych ograniczonych (np. ustanowienie suebnoci osobistej
mieszkania) oznacza to, e wniesienie do spdzielni mieszkaniowej wkadu budowlanego
dla uzyskania wasnociowego, spdzielczego prawa do lokalu lub prawa wasnoci lokalu
wymaga zgody maonka.
- to samo tyczy si wynajcia lub oddania w uyczenie lokalu bdcego czci
nieruchomoci
3) czynnoci prawnej prowadzcej do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia i
wydzierawienia gospodarstwa rolnego lub przedsibiorstwa,
4) darowizny z majtku wsplnego, z wyjtkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjtych
chodzi ograniczenie czynnoci prawnych dotyczcych przedmiotw majtkowych o
znacznej wartoci oraz o szczeglnej doniosoci gospodarczej dla bytu rodziny.
- uwaa si, e zgody wymaga take odpatne nabycie nieruchomoci
Skuteczno czynnoci
- kady z maonkw moe samodzielnie zarzdza majtkiem wsplnym i dokonywa
stosownych czynnoci prawnych dotyczcych skadnikw tego majtku jeeli przepis
szczeglny nie stanowi inaczej czynno prawna dokonana w ten sposb jest wana i
skuteczna
- niebezpieczestwu niekorzystnego samodzielnego zarzdzania majtkiem wsplnym zapobiega
instytucja sprzeciwu cod o okrelonej czynnoci zamierzonej przez drugiego maonka.

18

- sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, tylko jeeli moga si z nim zapozna przed
dokonaniem czynnoci prawnej chodzi tutaj o zwyk staranno osoby trzeciej o dowiedzeniu
si o sprzeciwie wspmaonka.
- sprzeciw nie jest skuteczny co do czynnoci dotyczcych biecych spraw ycia codziennego,
czynnoci zmierzajcych do zaspokojenia zwykych potrzeb rodziny oraz czynnoci
podejmowanych w ramach dziaalnoci zarobkowej sprzeciw nadmiernie krpowaby samych
maonkw
- wyraenie sprzeciwu w obecnoci drugiego maonka moe powstrzyma go od dokonania
czynnoci ale nie jest skuteczny wobec osb 3 sprzeciw maonka jest skuteczny wobec osoby
3 jeeli w jakikolwiek sposb si o nim dowiedziaa np. bya obecna przy rozmowie maonkw,
usyszaa o nim wprost od maonka, otrzymaa pisemn lub ustn informacj od protestujcego
maonka itp.
- ustawa nie wymaga adnej szczeglnej formy sprzeciwu musi jedynie ujawnia wol
skadajcego owiadczenie w sposb dostateczny (Art. 60 KC)
- czynno prawna dokonana mimo sprzeciwu maonka jest bezskuteczna i niewana bo
sprzeczna z ustaw
- czynnoci prawne z Art. 37 1 wymagaj zgody maonka pod rygorem niewanoci maonek
moe jednak tak czynno prawn potwierdzi. Wymaga si aby zgoda bya wyraona w formie
jaka jest wymagana dla wanoci aprobowanej czynnoci
zgoda na sprzeda lub kupno nieruchomoci musi by wyraona w formie aktu notarialnego
- czynno jednostronna jest wana (skuteczna) tylko za uprzedni zgod i nie moe by
potwierdzona ex post zalicza si do nich przyrzeczenie publiczne (Art. 919 921KC)
wystawienie weksla lub czeku, zrzeczenie si wasnoci nieruchomoci.
- dla ochrony kontrahenta pozostajcego w stanie niepewnoci co do skutecznoci umowy KRO
przewiduje dwa rodki zaradcze:
Moe wyznaczy maonkowi, ktrego zgoda jest potrzebna odpowiedni termin do
potwierdzenia umowy a po jego bezskutecznym upywie jest wolny od zobowizania (Art.
37 3) przepis nie wskazuje jakiegokolwiek terminu dla wyraenia zgody w braku
wyznaczenia terminu umow mona potwierdzi w kadym czasie od chwili jej zawarcia
przez cay czas trwania wsplnoci ustawowej, po jej ustaniu a nawet w razie mierci
maonka, ktry j zawar zgoda ma moc wsteczn od chwili zawarcia umowy.
Kontrahenta, ktry w ramach takiej czynnoci (bez zgody) naby prawo lub zosta
zwolniony od obowizku chroni si tak jak osob, ktra w dobrej wierze dokonaa
czynnoci z nieuprawnionym (Art. 38)
- odmowa zgody nie wymaga adnej szczeglnej formy moe by wyraona przez kade
zachowanie si maonka, ktre dostatecznie ujawnia jego wol (Art. 60 KC) np. wniesienie
powdztwa przez maonka ktry zgody nie wyrazi o ustalenie wanoci umowy.
- jeeli maonek odmwi zgody albo upyn ju termin wyznaczony przez kontrahenta na jej
wyraenie czynno prawna jest niewana, chyba e wchodzi w rachub ochrona osoby 3
przewidziana w Art. 38 KRO
- w przypadku odmowy wyraenia zgody albo trudnoci w porozumieniu si z drugim
maonkiem jeeli ochrona rodziny tego wymaga maonek chccy dokona czynnoci prawnej
moe zwrci si do sdu o zezwolenie na dokonanie czynnoci (Art. 39) sd udziela
zezwolenia na dokonanie konkretnej czynnoci a nie oglnie na dokonywanie czynnoci tego
typu prawomocne orzeczenie zastpuje zgod maonka
Przesunicie praw majtkowych midzy rnymi majtkami maonkw:
- co do zasady nie ma przeszkd pomidzy przesuniciem majtkowym pomidzy majtkiem
osobistym jednego maonka a majtkiem osobistym drugiego lub pomidzy majtkiem
osobistym jednego a majtkiem wsplnym wynika to z zasady swobody umw

19

- problem stanowi kwestia przesunicia z majtku wsplnego do majtku osobistego 2

odmienne pogldy:
Takie przesunicie jest jak najbardziej moliwe np. na drodze umowy darowizny
postuluje zasad swobody umw, chyba e przepis szczeglny tak swobod ogranicza
(KRO) niedopuszczalne jest ograniczenie swobody w zawieraniu umw pomidzy
maonkami co do poszczeglnych skadnikw majtkowych skoro mog zawiera
dokadnie takie same umowy z osobami 3.
Takie przesunicie jest moliwe tylko na drodze stosownej umowy majtkowej
(rozszerzajcej albo ograniczajcej wsplno ustawow) argumentuje si to w ten
sposb, e maonkowie nie mog przez czynno prawn dowolnie zmienia zakresu tej
wsplnoci, skoro KRO przewiduje w tym celu moliwo odstpienia od ustroju
ustawowego przez uksztatowanie ustroju majtkowego na drodze umowy. Takie
przesuwanie poszczeglnych skadnikw majtku moe prowadzi do obejcia ustawy i
faktycznego uchylenia wsplnoci ustawowej.
- KRO przewiduje ograniczenie swobody umw midzy maonkami w razie istnienia wsplnoci
ustawowej (Art. 35) w czasie trwania wsplnoci nie mona da podziau majtku wsplnego
(a take dokonywa rozporzdze w rzeczywistoci prowadzcych do podziau) ale take
rozporzdza udziaem, ktry maonkowi w przyszoci przypadnie.
dotyczy przede wszystkim przesuni zasadniczych skadnikw majtkowych o duej wartoci,
ktre w efekcie prowadz do podziau majtku wsplnego, chocia wsplno formalnie nadal
istnieje
SN uzna, e taka umowa byaby sprzeczna z Art. 35 KRO i w konsekwencji niewana. Co wicej
nakaza aby przy ocenie takich czynnoci bra pod uwag czy nie naruszaj one wykonywania
obowizku utrzymania rodziny i wspdziaania dla jej dobra (Art. 27 i 23 KRO)
Z praktyki sdowej wynika, e maonkowie czsto dokonuj przesuni z majtku
wsplnego bardziej wartociowych przedmiotw w celu uniknicia egzekucji z tych
skadnikw w zwizku z tym naley zastosowa Art. 47^1 wskazujcy na skuteczno
umowy majtkowej wzgldem osb 3 tylko wtedy, gdy zawarcie umowy oraz jej rodzaj
byy tym osobom wiadome ma to na celu ochron wierzycieli, poniewa maonkowie
mog si powoa wzgldem osb trzecich na ograniczenie lub wyczenie wsplnoci
tylko wtedy gdy zawarcie umowy i jej rodzaj byy tym osobom wiadome.
- w caym KRO nie ma podstawy do ograniczenia takiej swobody midzy maonkami zdaniem
Smyczyskiego powinno si to jednak odbywa na podstawie umowy majtkowo- maeskiej.
Umowne ustroje majtkowe maeskie:
- maonkowie mog zawrze umow w ktrej swoje stosunku majtkowe normuj odmiennie od
ustroju ustawowego ma to przede wszystkim donioso w sytuacji kiedy kade z nich mia
znaczny majtek jeszcze przed powstaniem maestwa oraz gdy maonkowie prowadz
dziaalno gospodarcz na wasny rachunek
- na gruncie prawa polskiego uwaa si, e intercyza jest ich czynnoci cywilno prawn,
okrelajc zasady ksztatowania si wzajemnych stosunkw majtkowych
- intercyza ma charakter organizacyjny gdy zawieraj j ze sob przyszli maonkowie
natomiast gdy zostaje zawarta w czasie trwania maestwa modyfikuje istniejcy ju ustrj
wsplnoci dorobku lub uchyla inny ustrj majtkowy (jaki dotychczas obowizywa maonkw) i
wprowadza ustrj ustawowy
- umowa okrela struktur stosunkw majtkowych, ktre wchodz w skad ustroju majtkowego
maeskiego nie obejmuje natomiast stosunkw majtkowych, ktre KRO normuje w
przepisach o skutkach zawarcia maestwa
chodzi o obowizek utrzymania rodziny, odpowiedzialno solidarn maonkw za
zobowizania zacignite przez jednego z nich dla zaspokojenia zwykych potrzeb rodziny
maonkowie ponosz j niezalenie od tego jaki wybior ustrj majtkowy
- intercyza moe by zmieniona lub rozwizana (Art. 47 2) po jej rozwizaniu powstaje
wsplno ustawowa, chyba e maonkowie wybrali inny ustrj.
Rodzaje umw:
20

- na podstawie KRO maonkowie mog przez umow wsplno ustawow rozszerzy,

ograniczy oraz wyczy (wprowadzajc w ten sposb rozdzielno majtkow) nie jest
natomiast dopuszczalne ustalenie takiego ustroju majtkowego, ktry by czy rne elementy
wsplnoci i rozcznoci majtkowej (po nowelizacji w 2004r. ustawodawca rozszerzy
swobod maonkw, poniewa mog oni na drodze umowy przyj rozdzielno majtkow w
dotychczasowej penej i trwaej postaci ale take wprowadzi rozdzielno z wyrwnaniem
dorobkw)
- ustawa nie pozwala na modyfikowanie i mieszanie ustrojw ze wzgldu na ochron wierzyciela,
ktry dziki temu e zna rodzaj umowy (a nie jego szczegow tre) moe rozway
nawizanie stosunku obligacyjnego z maonkiem pod kontem jego wypacalnoci.
gdyby natomiast maonkowie mogli ustali ustrj mieszany w ktrym np. nieruchomo
naleaaby do jednego z nich a papiery wartociowe do drugiego maonka bdcego
dunikiem, nastpioby znaczne osabienie pozycji wierzyciela.
Forma:
- umowa powinna by zawarta pod rygorem niewanoci w formie aktu notarialnego umowa
zawarta w jakiejkolwiek innej formie jest niewana (Art. 47 1)
- mona j zawsze przed i w trakcie trwania maestwa
- umowa zawarta zanim nupturienci wstpi w zwizek maeski wywouje skutki dopiero po
jego zawarciu (jest zawarta z zastrzeeniem warunku prawnego conditio iuris od ktrego
zaley skuteczno umowy)
- dopuszczalne jest zawarcie takiej umowy przez penomocnika penomocnictwo powinno by
udzielone w formie aktu notarialnego (Art. 99 1KC) i musi dokadnie okrela postanowienia
umowy i osob maonka kontrahenta)
Wsplno rozszerzona:
- obejmuje przedmioty (prawa) majtkowe, ktre wg zasad ustroju ustawowej wsplnoci nale
do majtku osobistego.
- maonkowie mog wczy do wsplnoci ustawowej przedmioty nabyte przez nich przed
zawarciem maestwa a take przedmioty nalece z mocy ustawy do majtku osobistego np.
suce do zaspokajania osobistych potrzeb jednego maonka oraz przedmioty suce do
wykonywania zawodu
- KRO wprowadza pewne ograniczenia co do rozszerzenia wsplnoci maj one charakter
bezwzgldnego zakazu objcia wsplnoci (Art. 49 1):
1) przedmioty majtkowe, ktre przypadn maonkowi z tytuu dziedziczenia, zapisu lub
darowizny o ewentualnym rozszerzeniu krgu uprawnionych do majtku spadkowego
lub darowanego powinien decydowa spadkodawca (darczyca) a nie spadkobierca lub
obdarowany na podstawie wewntrznego ukadu ze swoim maonkiem
2) prawa majtkowe, ktre wynikaj ze wsplnoci cznej podlegajcej odrbnym
przepisom,
3) prawa niezbywalne, ktre mog przysugiwa tylko jednej osobie,
4) wierzytelnoci z tytuu odszkodowania za uszkodzenie ciaa lub wywoanie rozstroju
zdrowia, o ile nie
wchodz one do wsplnoci ustawowej, jak rwnie wierzytelnoci
z tytuu zadouczynienia za doznan krzywd,
5) niewymagalne jeszcze wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac lub z tytuu innej
dziaalnoci zarobkowej kadego z maonkw.
- chodzi o przedmioty (prawa) majtkowe zwizane z osob uprawnionego maonka a tym
samym respektowanie w niezbdnym zakresie jego autonomii jako podmiotu praw majtkowych
- w przypadku przedmiotw sucych wycznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z
maonkw w razie wtpliwoci uwaa si, e zostay wyczone ze wsplnoci i nale do
majtku osobistego maonka (Art. 49 2)
- umowa rozszerzajca wsplno moe dziaa
tylko na przyszo do majtku wsplnego wejd tylko przedmioty nabyte po zawarciu
umowy

wstecz do majtku wsplnego wejd przedmioty nabyte wczeniej i dotychczas

nalece do majtku osobistego a take przedmioty nabyte po zawarciu umowy

21

- nie wyklucza si moliwoci zawarcia umowy wg ktrej do wsplnoci wejd tylko przedmioty
majtkowe lub okrelone ich rodzaje, nabyte przed powstaniem wsplnoci.
- umowa moe ksztatowa nierwne udziay maonkw w chwili ustania wsplnoci (Art. 50^1)
kompetencja ta jest poczona z moliwoci wczenia do wsplnoci przedmiotw, ktre w
ustroju ustawowym do niej nie nale pozwala si maonkom ustali nierwne udziay w razie
ustania wsplnoci
- do wsplnoci umownej stosuje si odpowiednio przepisy o wsplnoci ustawowej (Art. 48)
wsplno umowna jest odmian wsplnoci ustawowej.
Wsplno ograniczona:
- maonkowie na drodze umowy wyczaj z majtku wsplnego okrelone rodzajowo
przedmioty (prawa) majtkowe np. wynagrodzenie za prac, dochody z majtku osobistego
- wyczenie ze wsplnoci moe nastpi na przyszo ale moe odnosi si take do
przedmiotw majtkowych ju znajdujcych si we wsplnoci w takim wypadku do majtku
osobistego kadego z maonkw wchodzi udzia we wspwasnoci uamkowej w tych
przedmiotach
- ograniczenie wsplnoci nie moe prowadzi do cakowitego zniesienia wspwasnoci tzn. do
rozdzielnoci majtkowej
- wsplno majtkowa istnieje dopki obejmuje chociaby jeden przedmiot
Rozdzielno majtkowa:
- powoduje, e istniej tylko majtki osobiste nie ma natomiast majtku wsplnego
- po nowelizacji w 2004r. rozdzielno majtkowa moe mie dwa rodzaje:
Rozdzielno pena i trwaa
Rozdzielno z wyrwnaniem dorobkw
- jeeli maonkowie przyjli ktry z tych ustrojw przed zawarciem maestwa, zachowuj
swoje majtki nabyte do tej pory ale take majtek nabyty przez nich pniej naley do majtku
osobistego kadego z nich kady z maonkw sprawuje samodzielny zarzd nad swym
majtkiem oraz moe dowolnie nim rozporzdza (Art. 51)
- jeeli maonkowie umownie wyczyli wsplno majtkow ju w trakcie trwania maestwa
wsplno ta ustaje z chwil zawarcia umowy (chyba, e jej ustanie okrelono na termin
pniejszy).
- majtek wsplny ulega podziaowi a przypadajce kademu z maonkw przedmioty (prawa)
majtkowe wchodz do jego majtku osobistego do nich nale take wszystkie przedmioty
majtkowe nabyte przez kadego z nich po ustaniu wsplnoci
- umowa znosi wsplno z dniem jej zawarcia, ewentualnie z dat pniejsz.
- pomimo rozdzielnoci majtkowej maonkowie mog by wspwacicielami rzeczy na
podstawie KC, wzgldnie wspuprawnieni do mieszkania spdzielczego.
- w odniesieniu do mieszkania najtego przez oboje z nich stosuje si przepisy KC o wsplnoci
ustawowej (Art. 680^1 KC)
- w razie ustania maestwa lub umownego zniesienia ustroju rozdzielnoci majtkowej penej,
maonkowie zachowuj swj dotychczasowy majtek i z braku jakiegokolwiek majtku
wsplnego oraz braku obowizku wyrwnania dorobku nie ma potrzeby dokonywania podziau
praw majtkowych.
- moe si jedynie pojawi roszczenie o ewentualny zwrot nakadw dokonanych do majtku
osobistego jednego z maonkw na majtek osobisty drugiego.
Rozdzielno z obowizkiem wyrwnania dorobkw:
- polega na tym, e w czasie jej trwania maonkowie maj tylko majtek osobisty, natomiast po
ustaniu tego ustroju (np. w wyniku umownego przyjcia innego albo w skutek ustania
maestwa) pojawia si obowizek wyrwnania dorobkw obojga maonkw.
- w ten sposb chroni si interes maonka, ktry np. powici si wychowywaniu dzieci i jego
dorobek jest z oczywistych przyczyn mniejszy ni dorobek drugiego maonka.
22

- wg Art. 513. 1. Dorobkiem kadego z maonkw jest wzrost wartoci jego majtku po
zawarciu umowy majtkowej.
- w tym ustroju istnieje:
Majtek ma
Majtek ony
Dorobek ma
Dorobek ony
- dla obliczenia wzrostu wartoci majtku kadego z maonkw uwzgldnia si prawa
majtkowe, ktre nabyto po zawarciu umowy majtkowej, dolicza si warto darowizn
dokonanych przez jednego z maonkw z wyjtkiem darowizn dokonanych na rzecz wsplnych
wstpnych oraz tzw. Zwyczajowo przyjtych drobnych darowizn na rzecz innych osb. Ponadto
dolicza si take warto usug wiadczonych osobicie przez jednego maonka na rzecz
majtku drugiego maonka oraz nakady i wydatki na majtek jednego maonka z majtku
drugiego (Art. 513. 2)
- danie wyrwnania dorobkw nie jest moralnie uzasadnione kiedy postawa yciowa jednego z
maonkw przejawia si niechci do podjcia pracy bd inne zawinione niewykorzystywanie
swoich moliwoci zarobkowych, trwonienie majtku, alkoholizm, narkomania bd naganne
zachowanie dajcego wyrwnania dorobku od drugiego maonka wszystkie te okolicznoci
okrelane s mianem wanych powodw
- wyrwnania dorobkw moe da maonek a w razie mierci jednego z maonkw,
wyrwnanie nastpuje midzy jego spadkobiercami a pozostaym przy yciu maonkiem.
- spadkobiercy maonka mog da zmniejszenia obowizku wyrwnania dorobku, tylko gdy
spadkodawca wytoczy powdztwo o uniewanienie maestwa lub o rozwd bd wystpi o
orzeczenie separacji (Art. Art. 515. 2)
- wyrwnania dorobku mona da po ustaniu tego ustroju majtkowego na podstawie
porozumienia stron
- sposobem wyrwnania wartoci dorobkw jest zapata lub przeniesienie prawa majtkowego
(podobnie jak przy podziale majtku wsplnego)
- jeeli strony nie mog zgodnie ustali tego sposobu lub wysokoci wyrwnania mog da
rozstrzygnicia sdowego.
Skuteczno wobec osb 3:
- KRO przewiduje ochron osb 3 jednak ma ona ograniczony zasig
- na podstawie - Art. 471. Maonek moe powoywa si wzgldem innych osb na umow
majtkow maesk(na rozszerzenie, ograniczenie lub wyczenie wsplnoci), gdy jej
zawarcie oraz rodzaj byy tym osobom wiadome.
- ciar dowodu, e dana osoba wiedziaa o umowie spoczywa na maonkach, ktrzy wywodz z
tego faktu korzyci (Art. 6 KC) w przeciwnym wypadku zawarcie umowy majtkowej nie wpywa
na prawa osb 3 i mog one zaspokoi swoje roszczenie z przedmiotw majtkowych tak jakby
umowa nie zostaa zawarta.
- ochrona osb 3 przewidziana przez Art. 471 dotyczy wszystkich wierzytelnoci take z
czynw niedozwolonych (w razie jej wyczenia mogoby doj do nieuzasadnionego
pokrzywdzenia wierzyciela)
- maonkowie mog powoa si wzgldem osoby 3 na skutki umowy, rozszerzajcej,
ograniczajce, wyczajcej wsplno tylko co do stosunku prawnego powstaego po zawarciu
tej umowy.
- jeeli osoba trzecia w chwili powstania stosunku prawnego tych okolicznoci nie znaa, umowa
majtkowa jest wzgldem niej bezskuteczna bezskuteczno dotyczy tylko tej czci umowy,
ktra narusza interes osoby 3.
- W Art. 50 Kro przewidziano ochron wierzyciela w razie rozszerzenia wsplnoci w postaci
zwikszonej odpowiedzialnoci majtkiem wsplnym.

23

 wierzyciel jednego z maonkw moe da zaspokojenia z majtku wsplnego take wtedy,

gdy wierzytelno powstaa przed zawarciem maestwa, bd po zawarciu maestwa ale
przed pniejszym umownym rozszerzeniem wsplnoci chodzi o to aby wskutek rozszerzenia
wsplnoci na przedmioty nalece dotychczas do majtku osobistego nie zmniejszy masy
majtkowej, ktr maonek dunik odpowiadaby za swoje zobowizania powstaje np. przed
zawarciem maestwa.
- maonek pozostajcy ze wspmaonkiem w ustawowej wsplnoci dorobku odpowiada za
dugi powstae przed zawarciem maestwa (przed powstaniem wsplnoci) nie caym
majtkiem wsplnym lecz tylko wynagrodzeniem za prac i innymi dochodami o charakterze
osobistym (Art. 41 3)
Zmiana lub rozwizanie umowy majtkowej:
- maonkowie mog dokonywa zmian umowy majtkowej w granicach jakie wyznacza Art. 47
1 i 2
- zmiana moe:
Dotyczy rodzaju umowy majtkowej np. maonkowie odstpuj od wsplnoci
rozszerzonej i przyjmuj wsplno ograniczon, albo jedn z dwch postaci rozdzielnoci
- w przypadku takiej zmiany umowa bdzie skuteczna wzgldem osb 3 tylko kiedy bya
im wiadoma (Art. 47^1)
Polega na wczeniu do wsplnoci rozszerzonej dalszych przedmiotw majtkowych albo
dalszym ograniczeniu istniejcej ju wsplnoci
- wszystkie dalsze poszerzenia lub ograniczenia skadu majtku wsplnego s skuteczne
wobec osb 3 niezalenie od tego czy o takiej zmianie wiedziay ochrona tych osb z Art.
47^1 dotyczy tylko wiedzy o rodzaju zawartej umowy
- rozwizanie umowy majtkowej jest dopuszczalne zgodnie z Art. 47 2 powstaje wtedy
wsplno ustawowa, chyba e maonkowie ustanowili inny ustrj majtkowy
- gdyby maonkowie przed zawarciem maestwa najpierw zawarli umow majtkow a
nastpnie j rozwizali, zanim maestwo doszo do skutku z mocy samego prawa maonkw
obdzie obowizywa ustrj ustawowej wsplnoci
- rozwizanie umowy wywouje skutek ex nunc nie cofa skutkw jak to ma miejsce w przypadku
odstpienia od umowy poniewa intercyza ma charakter jedynie organizacyjny
- ochron wierzyciela przewiduje si take w przypadku ogoszenia upadoci dunika umowa
majtkowa dunika z jego maonkiem jest skuteczna w stosunku do masy upadoci tylko
wtedy, gdy zostaa zawarta co najmniej dwa lata przed dniem zoenia wniosku o ogoszenie
upadoci.
- ponadto ochrona wierzyciela pojawia si w przypadku ustanowienia rozdzielnoci majtkowej
jako ustroju przymusowego na podstawie orzeczenia sdu podobne zagroenie pojawia si w
przypadku zmowy maonkw polegajcej na tym, e w celu uniknicia braku skutecznoci
umowy majtkowej jeden z nich wnosi powdztwo o ustanowienie ustroju rozdzielnoci
przymusowej liczc na cofnicie daty skutecznoci wyroku sdowego orzeczenie o
ustanawiajce rozdzielno w cigu roku przed dniem zoenia wniosku o ogoszenie upadoci
jest skuteczne tylko wtedy gdy pozew o ustanowienie rozdzielnoci zosta zoony co najmniej 2
lata przed dniem zoenia wniosku o ogoszenie upadoci.
Ustrj przymusowy:
- takim ustrojem jest rozdzielno majtkowa pena
- pojawia si miejsce wsplnoci ustawowej lub umownej niezalenie od woli maonkw
- moe zaistnie
z mocy orzeczenia sdu w rezultacie dania jednego z maonkw, ktre moe mie na
wzgldzie uchylenie dotychczasowej wsplnoci ustawowej lub umownej albo uchylanie
ustroju rozdzielnoci majtkowej z wyrwnaniem dorobkw i wprowadzenie penej
rozdzielnoci majtkowej
- ustanowienie rozdzielnoci nastpuje w wyroku wydanym na danie jednego z
maonkw jeeli istniej ku temu wane powody np. faktyczne ycie w rozczeniu,
trwonienie majtku przez jednego z maonkw, uleganie naogom itd.

24

- rozdzielno majtkowa powstaje w dniu oznaczonym w wyroku (sd moe wskaza

dzie wczeniejszy od daty wydania wyroku, nie wczeniejszy jednak ni data wniesienia
powdztwa jest to jednak dopuszczalne w niektrych przypadkach)
z mocy samej ustawy jest skutkiem ustania z mocy prawa wsplnoci ustawowej lub
umownej oraz umownej rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw w wyniku zdarzenia jakim
jest ubezwasnowolnienie jednego z maonkw, ogoszenie upadoci przez jednego z nich
albo orzeczenie separacji
- ma to na celu ochron maonka (i ewentualnych wierzycieli w przypadku ogoszenia
upadoci) przed niekorzystnym dziaaniem drugiego maonka, zwaszcza w sferze
zarzdu majtkiem

Ustanie ustroju wsplnoci ustawowej i umownej:

- ustanie maestwa powoduje ustanie ex lege wsplnoci
- jej ustanie jest nastpstwem takich zdarze jak mier jednego z maonkw, orzeczenia sdu
uniewaniajcego lub rozwizujcego maestwa
- poza tym wsplno ustaje take w czasie trwania maestwa w przypadku:
zawarcia przez maonkw umowy znoszcej wspwasno i wprowadzajcej
rozdzielno majtkow
orzeczenia sdu ustanawiajcego w miejsce wsplnoci majtkowej pen rozdzielno na
danie jednego z maonkw lub na danie wierzyciela
orzeczenia separacji maonkw
ogoszenia upadoci jednego z maonkw
ubezwasnowolnienia jednego z maonkw
Sdowe ustanowienie rozdzielnoci:
- danie ustanowienia rozdzielnoci jest osobistym uprawnieniem maonkw i w zasadzie tylko
oni powinni mie tak kompetencj nowelizacja Art. 52 KRO w 2007r. przyznaa takie
uprawnienie take wierzycielowi, jeeli uprawdopodobni e egzekucja na podstawie tytuu
wykonawczego wymaga dokonania podziau majtku wsplnego
w razie powstania zobowizania bez zgody drugiego maonka wierzyciel ma ograniczon
moliwo zaspokojenia si w zasadzie tylko z niektrych skadnikw majtku wsplnego
dunika tzn. tylko z wynagrodzenia za prac, z dochodw z innej dziaalnoci zarobkowej, z
korzyci uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych itd. Nie moe natomiast kierowa
egzekucji do przedmiotw majtkowych nalecych do majtku wsplnego a nabytych z wyej
wymienionych dochodw z tego powodu przyznano wierzycielowi roszczenie o ustanowienie
rozdzielnoci majtkowej aby umoliwi egzekucj z udziau dunika w caym majtku
wsplnym.
- legitymacja procesowa przysuguje take prokuratorowi na mocy Art. 7 KPC dziaa na rzecz
okrelonego maonka a nie samodzielnie (Art. 55 KPC)
- przesank zniesienia wspwasnoci jest istnienie wanych powodw (Art. 52 1) mona
wic wskaza takie okolicznoci jak hulaszczy tryb ycia jednego z maonkw, uchylanie si od
pracy zarobkowej, nieprzyczynianie si do powstania majtku, trwonienie majtku w skutek
alkoholizmu itd.
- te wane powody powinny mie charakter majtkowy ale u ich rda mog by przyczyny
natury osobistej np. ustanie wsplnego poycia, skazanie na kar dugoletniego pobytu w
areszcie itd.
- za wany powd podaje si take niemoliwo lub znaczne utrudnianie w wykonywaniu
zarzdu majtkiem wsplnym np. w razie separacji faktycznej.
- przy ustalaniu wanych powodw nie ma znaczenia element winy jednego z maonkw za brak
wspycia ani istnienie trwaoci rozkadu poycia.
Uchylenie odpowiedzialnoci za dugi:
- motywem dania uchylenia wsplnoci majtkowej przez ustanowienie rozdzielnoci
majtkowej jest coraz czciej zamiar uchylenia si od odpowiedzialnoci majtkiem wsplnym
za zobowizania zacignite przez jednego z maonkw
- maonek niebdcy dunikiem jest chroniony przez szereg instrumentw prawnych:

25

wyczenie odpowiedzialnoci maonka za zobowizania dunika zacignite bez zgody

wspmaonka (Art. 787 KPC)
ograniczenie odpowiedzialnoci maonka przedsibiorcy do przedsibiorstwa nalecego
do majtku wsplnego, jeeli wierzytelno powstaa w zwizku z prowadzeniem
przedsibiorstwa
wniesienie powdztwa na podstawie Art. 28 KKW w odniesieniu do zaspokojenia grzywny i
innych podobnych nalenoci
- w ten sposb maonek moe chroni interes swj i reszty rodziny ale tylko w odniesieniu do
konkretnych dugw, natomiast danie ustanowienia penej rozdzielnoci majtkowej na
podstawie Art. 52 1 powoduje generalne skutki tzn. dotyczy wszystkich dugw jakie pojawi
si po ustaniu wsplnoci.
-SN niepowodzenie i dugi wynikajce z aktywnoci gospodarczej jednego maonka obciaj
oboje maonkw jeeli korzystaj z jej dochodw a tym bardziej gdy dziaalno gospodarcz
aprobowa drugi maonek za wany powd zniesienia wsplnoci na podstawie Art. 52 1
mona uzna prowadzenie dziaalnoci gospodarczej bez zgody maonka a tym bardziej wbrew
jego woli.
-SN orzeczenie sdu ustanawiajce rozdzielno majtkow nie moe prowadzi do
pokrzywdzenia wierzycieli
- UWAGA za wany powd dania zniesienia wspwasnoci nie mona uzna samo
zacignicie dugu, nawet znacznego ale zacignicie dugu nieusprawiedliwionego interesem
rodziny
- w razie upadoci dunika ustawodawca uznaje za bezskuteczne wzgldem wierzycieli
sdowe wprowadzenie rozdzielnoci w miejsce dotychczasowej wsplnoci, dokonane w cigu
jednego roku przed dat ogoszenia upadoci.
Skutki ustania wsplnoci majtkowej:
1. Zmiana ustroju:
- w wypadku ustania wsplnoci w skutek ustania maestwa przez mier maonka
nastpuje zarwno ustanie wsplnoci jak i otwarcie spadku po zmarym
W skutek ustania wsplnoci poowa majtku wsplnego przypada maonkowi
pozostajcemu przy yciu a druga poowa naley do spadku po zmarym
- w przypadku rozwodu skutkiem powstaym ex lege jest pena rozdzielno majtkowa
- w razie sdowego ustanowienia penej rozdzielnoci ustaj wszystkie inne ustroje to samo
w przypadku umownego zniesienia wsplnoci i zastpienia jej ustrojem rozdzielnoci
2. Majtek maonkw:
- samo ustanie wsplnoci nie powoduje cakowitego ustania charakteru wsplnego majtku
maonkw naley on nada do obojga maonkw jednak nie jak do tej pory jako wsplno
czna (bezudziaowa) ale przeksztaca si we wsplno w czciach uamkowych z reguy
rwnych (przysugujcych maonkom niezalenie od tego w jakim stopniu kae z nich
przyczynio si do powstania majtku i niezalenie od przyczyn ustania wsplnoci)
zasada rwnoci udziaw odnosi si take do ustania umownej wsplnoci rozszerzonej,
chyba e maonkowie ustalili nierwno udziaw (Art. 50^1)
- na podstawie Art. 43 2 i 3 kady z maonkw moe da ustalenia nierwnych udziaw
ustalenie moe dotyczy tylko caego majtku wsplnego a nie udziaw w poszczeglnych
przedmiotach majtkowych
- podobne roszczenie przysuguje spadkobiercy maonka ale tylko w wypadku, gdy jego
spadkodawca wytoczy powdztwo o uniewanienie maestwa, rozwd albo o orzeczenie
separacji
chodzi o to aby w wypadku istnienia wanych powodw ustali wysoko udziau z
uwzgldnieniem stopnia przyczynienia si maonkw do powstania majtku wsplnego.
- pojcie wanych powodw nie jest tu jednak tosame z wanymi powodami z Art. 52 1
uzasadniajcymi danie ustanowienia rozdzielnoci tutaj wane powody ocenia si na
26

paszczynie osobistego zachowania maonkw (jest nim np. uporczywe i race

niewykonywanie obowizkw wobec rodziny przez maonka, przeciwko ktremu skierowano
danie o ustalenie nierwnego udziau)
- UWAGA danie ustalenia nierwnych udziaw nie moe opiera si na Art. 5 KC
poniewa Art. 43 2 zawiera dyrektyw opart na klauzuli generalnej (wane powody) i
jako lex specialis jest przeszkod do stosowania Art. 5
Podzia majtku wsplnego:
- podzia majtku moe nastpi w kadym czasie roszczenie o zniesienie wspwasnoci nie
ulega przedawnieniu (Art. 220 KC)
- KRO nie normuje wprost sposobu ani zasad tego podziau tylko odsya do przepisw o dziale
spadku (Art. 46) te przepisy z kolei nie reguluj samodzielnie tej kwestii ale odsyaj do
przepisw o wspwasnoci w czciach uamkowych, ktre stosuje si odpowiednio (Art. 1035)
podobnie w przypadku przepisw KPC o podziale majtku wsplnego
- podziau majtku mona dokona:

Na drodze umowy byli maonkowie mog umownie dokona podziau majtku

- umowa moe zosta dokonana w dowolnej formie w razie istnienia wielu skadnikw
majtku powinna zosta zawarta w formie pisemnej, natomiast jeeli w jego skad
wchodzia nieruchomo powinna zosta zawarta pod rygorem niewanoci w formie
aktu notarialnego (Art. 1037 2 KC)
- zgodnie z wol wspuprawnionych podzia moe dotyczy caoci majtku lub
ograniczy si do jego czci (Art. 1038 2 KC)
- maonkowie przy podziale majtku nie mog ustali nierwnych udziaw kwesti te
moe rozstrzygn sd albo maonkowie ale tylko w przypadku gdy przy zawarciu
umowy poszerzajcej wsplno ustalili nierwne udziay w przypadku zniesienia
wsplnoci
- maonkowie przy podziale mog dowolnie dokonywa darowizny udziau w
okrelonych przedmiotach majtkowych na rzecz drugiego maonka (ochron
maonka-darczycy zapewnia roszczenie z Art. 527 KC

Na podstawie orzeczenia sdowego (Art. 1047KC w zwizku z Art. 46 KRO) w braku

moliwoci zgodnego podziau moe tego dokona sd rejonowy w postpowaniu
nieprocesowym na danie jednego z maonkw, spadkobiercy maonka, nabywcy
spadku lub udziau w nim, prokuratora i rzecznika praw obywatelskich
- sd orzeka w nim nie tylko o samym podziale ale take o roszczeniach z tytuu spaty
dugu jednego maonka z majtku wsplnego, o daniu ustalenia nierwnych
udziaw, o daniu zwrotu nakadw na majtek odrbny bd na majtek wsplny
Rozwd:
- KRO uznaje maestwo za stay stosunek prawny czcy zwykle doywotnio kobiet i
mczyzn, ktrzy z zachowaniem konstytutywnych przesanek dokonali czynnoci prawnej
zawarcia maestwa
- Art. 436 KPC sd moe skierowa strony do mediacji jeeli istniej widoki na utrzymanie
maestwa
- Przesanki konieczne do sdowego rozwizania maestwa:
Zupeny i trway rozkad poycia
- maestwo moe by rozwizane jeeli rozkad poycia pomidzy maonkami jest
trway i zupeny (Art.56 1) sd w kadym wypadku musi rozstrzygn czy poycie
faktycznie ustpio
- zupeno rozkadu poycia polega na tym, e znikny 3 zasadnicze wizi midzy
maonkami:
Wi psychiczna (uczuciowa) wskazuje na ni wrogi (nienawistny) stosunek
maonkw do siebie
Wi fizyczna
Wi gospodarcza
- rozkad poycia musi by trway tzn. maonkowie nie powrc ju do wsplnego poycia
Przesanki wyczajce dopuszczalno rozwodu (tzw. Negatywne):

27

- ustawodawca uzna, e w okrelonych okolicznociach rozwd nie jest dopuszczalny,

mimo istniejcego zupenego i trwaego rozkadu poycia wymieniono je w Art. 56 2 i
3 wskazujc na wyczn win jednego z maonkw, dobro wsplnych maoletnich
dzieci, zasady wspycia sd nie orzeknie rozwodu
Wyczna wina rozwd nie moe by orzeczony mimo zupenego i trwaego
rozpadu poycia, jeeli da go maonek wycznie winny (Art. 56 3) chodzi o to
aby zapobiec lekkomylnemu traktowaniu obowizkw wynikajcych z maestwa
a zwaszcza aby nie dopuci do osignicia korzyci w postaci uwolnienia si od
nich przez tego maonka, ktry wycznie swoim nagannym zachowaniem
doprowadzi do rozkadu poycia
- KRO nie definiuje winy zatem naley stosowa odpowiednio definicj winy z KC
(wina = skadnik obiektywny bezprawno zachowania + skadnik subiektywny
podmiotowa wadliwo postpowania)
- wina maonka wie si z naruszeniem obowizkw wynikajcych z zawarcia
maestwa (Art. 23 - wsplnego poycia, do wzajemnej pomocy i wiernoci oraz do
wspdziaania dla dobra rodziny, ktr przez swj zwizek zaoyli ) bdzie to wic
zdrada, brak zainteresowania losem maonka, opuszczenie go w potrzebie, uwaczanie
jego godnoci itp.
- na og choroba psychiczna zalicza si do przyczyn niezawinionego rozkadu poycia
maeskiego
- wina jako przesanka negatywna dla orzeczenia rozwodu musi by wycznie po stronie
dajcego maonka
- nie jest przyczynianiem si do rozpadu poycia: dugotrwaa choroba, absorbujca praca
zawodowa
- akt przebaczenia nie ma wpywu na wyczenie winy maonka dajcego rozwodu
jeeli jednak w wyniku przebaczenia stosunki midzy maonkami poprawiy si w takim
stopniu, e nie mona ju mwi o rozpadzie poycia, sd z braku tej przesanki oddali
powdztwo
- zakaz rozwodu na danie maonka wycznie winnego rozkadu eliminuje
zgoda wyraona przez drugiego maonka (Art. 56 3.) w takim przypadku uznaje
si, e i drugi maonek chocia niewinny domaga si rozwodu
- odmowa zgody - jeeli niewinny maonek nie wyrazi zgody na rozwd, ktrego da
maonek wycznie winny sd nie moe orzec rozwodu. T przeszkod usuwa ocena sdu
uznajca, e w danych okolicznociach odmowa zgody na rozwd jest sprzeczna z
zasadami wspycia spoecznego chodzi o to, e maonek odmawiajcy zgody kieruje
si motywami uznanymi za naganne np. z chci dokuczenia maonkowi winnemu
Dobro wsplnych maoletnich dzieci
- sd nie moe orzec rozwodu jeeli wskutek niego miaoby ucierpie dobro
wsplnych maoletnich dzieci (Art. 56 2) musi zbada jaki wpyw na sytuacj
dzieci bdzie miao orzeczenie rozwodu czy nie osabi wizi z dzieckiem tego z
rodzicw przy ktrym ono nie pozostanie, czy dziecko nie odczuje bolenie samego
rozwodu, czy rodzic przy ktrym ono pozostanie nie bdzie w przyszoci utrudnia
drugiemu kontaktu z dzieckiem itp.
- wsplne s dzieci:
Za ktrymi przemawia domniemanie pochodzenia z rozwodzcego si
maestwa
Pozamaeskie ale ktrych pochodzenie od maonkw zostao ustalone np.
poprzez uznanie lub ustalenie ojcostwa
Wsplnie przysposobione albo dzieci jednego maonka przysposobione przez
drugiego
Sprzeczno rozwodu z zasadami wspycia spoecznego
- chodzi tutaj o okolicznoci wskazujce, e w konkretnej sprawie orzeczenie
rozwodu naruszaoby zasady moralnoci okolicznoci mog dotyczy interesu
zarwno maonka pozwanego jak i innych czonkw rodziny ale przede wszystkim
mog dotyczy maonka niewinnego rozpadu poycia i znajdujcego si w
szczeglnie trudnej sytuacji yciowej (np. niemonoci zaspokojenia wasnych
potrzeb przejawia si w sytuacji kiedy ona powicia si w trakcie trwania
maestwa wychowaniu kilkorga dzieci i w skutek tego nie moga pracowa

28

zarobkowo dla uzyskania wasnych uprawnie emerytalnych ani rozwija swoich

kwalifikacji zawodowych)
- na sprzeczno z zasadami wspycia spoecznego nie moe powoywa si
maonek, ktry rwnie zawini rozkad poycia
- wymienione przesanki odnosz skutek tylko na paszczynie formalnej tzn
powoduj oddalenie powdztwa i formalne utrzymanie zwizku maeskiego
Wyrok rozwodowy i zakres orzekania:
Wyrok:
- orzeczenie sdu rozstrzyga przede wszystkim o tym, e maestwo ustaje albo w razie
oddalenia powdztwa e maestwo nadal trwa
- rozwizujc maestwo sd ma obowizek orzec o winie jednego z nich lub obojga za rozkad
poycia
- wyrok zawiera orzeczenie o innych sprawach rodziny zwizanych z funkcjonowaniem
maestwa: o wadzy rodzicielskiej, o sposobie korzystania z wsplnego mieszkania itp.
Zakres orzekania:
- KRO wyznacza sprawy, ktre sd ma obowizek rozstrzygn w wyroku
z urzdu:
wina sd orzeka ktry z maonkw ponosi win za rozkad poycia, jeeli w
postpowaniu dowodowym okae si, e aden z maonkw winy nie ponosi sd
zamieci w wyroku stwierdzenie o braku winy.
- jej kwestia moe by rozstrzygnita tylko w wyroku rozwodowym (nie w innym
postpowaniu wyjtek stanowi Art. 950 KC w odniesieniu do wyczenia od
dziedziczenia maonka, jeeli spadkodawca wystpi o rozwd z jego winy
spadkobiercy mog w okrelonym terminie wytoczy powdztwo w celu ustalenia
winy maonka)
- maonkowie mog zgodnie da zaniechania ustalenia winy a taki wniosek jest
dla sdu wicy orzeczenie wywouje takie skutki jakby adne z maonkw winy
nie ponosio
- orzeczenie o winie jest konieczne dla ewentualnego oddalenia powdztwa ze
wzgldu na przesanki negatywne
wadza rodzicielska KRO nie wyklucza dalszego wsplnego sprawowania wadzy
rodzicielskiej nad dzieckiem jeeli sd uzna, e maonkowie po rozwodzie bd
robi to zgodnie z dobrem dziecka oboje rodzicw sprawuj nad dzieckiem pen
wadz rodzicielsk
- Art. 58 1 rodzice mog przedstawi sdowi porozumienie w sprawie
sprawowania opieki oraz do sposobu utrzymywania kontaktw z dzieckiem sd
ocenia takie porozumienie i uwzgldnia jeeli jest zgodne z dobrem dziecka
- regu powinno by wsplne wychowywanie si rodzestwa a jego rozdzielenie
uzasadnione dobrem dziecka
- sd moe:
powierzy wykonywanie wadzy rodzicielskiej jednemu z maonkw a wadz
drugiego ograniczy do okrelonych obowizkw i uprawnie w stosunku do
dziecka (Art. 58 1a) np. zmiany miejsca pobytu dziecka, sposobu
spdzania wakacji, wyboru szkoy itp. piecza nad majtkiem dziecka naley
do tego rodzica z ktrym dziecko stale przebywa
- jeeli rodzic przy ktrym dziecko przebywa w skutek jaki okolicznoci
utraci wadz rodzicielsk (np. w skutek choroby, mierci, pozbawienia
wadzy przez sd opiekuczy itp.), drugi automatycznie odzyskuje peni
wadzy rodzicielskiej
- przy wyborze maonka przy ktrym zostanie dziecko, sd kieruje si
przede wszystkim jego dobrem
- z powierzeniem pieczy nad dzieckiem jednemu z maonkw wie si
obowizek wydania dziecka przez drugiego.
Orzec o zawieszeniu, ograniczeniu albo pozbawieniu jednego lub obojga
rodzicw wadzy rodzicielskiej nad ich wsplnym maoletnim dzieckiem
alimenty dla dziecka orzeczenie powinno okrela konkretn kwot renty
alimentacyjnej na kade dziecko nalen od kadego z maonkw.
29

-Jeeli dziecko powierzono jednemu z nich sd zasdza okrelon kwot od

drugiego maonka a tego pierwszego zobowizuje do ponoszenia pozostaych
kosztw
- aden z maonkw nie moe zrzec si w porozumieniu co do rozwizania
maestwa alimentw od drugiego i zobowiza do ponoszenia caoci kosztw
utrzymania dziecka (zrzeczenie si prawa do alimentw jest w ogle
niedopuszczalne)
czasowe korzystanie ze wsplnego mieszkania sd orzeka co do korzystania z
mieszkania wsplnego niezalenie od jego tytuu prawnego tj. prawa spdzielczego
do lokalu, prawa najmu itp. Nie zmienia ani nie tworzy nowych praw podmiotowych
w odniesieniu do mieszkania chodzi o faktyczne rozdzielenie maonkw w
ramach ich dotychczasowego mieszkania (jest to moliwe np. w przypadku
mieszkania wieloizbowego)
- orzeczenie ma charakter tymczasowy i traci moc z chwil opuszczenia mieszkania
przez jednego z maonkw wsplnie uywanego mieszkania
na danie jednego z maonkw:
eksmisja maonka z mieszkania ma charakter represyjny wobec maonka, ktry
swym raco nagannym postpowaniem uniemoliwia wsplne mieszkanie (Art. 58
2) sd moe j zastosowa po zbadaniu czy maonek dopuszcza si np. aktw
przemocy wzgldem czonkw rodziny, jest naogowym alkoholikiem wywoujcym
awantury itp.
- eksmisj mona orzec tylko z mieszkania nalecego do obojga maonkw, a tym
bardziej z mieszkania nalecego do maonka dajcego eksmisji
- orzeczenie eksmisji uniemoliwia maonkowi dalsze wsplne zamieszkiwanie ale
nie pozbawia go stosownego prawa podmiotowego do mieszkania tego rozliczenia
mog dokona przy podziale
Majtku
- niedopuszczalna jest eksmisja maonka z mieszkania, ktre naley do jego
majtku osobistego, subowego lub zakadowego
podzia majtku wsplnego nowela z 2005 dopucia jednoczesnego z
rozwodowym orzeczenia o podziale majtku jeeli: jeden z maonkw wystpi z
takim wnioskiem albo jeeli przeprowadzenie takiego postpowania nie spowoduje
nadmiernej zwoki w postpowaniu rozwodowym
- podziau majtku mona dokona ju po ustaniu maestwa bo wtedy ustaje
wsplno ustawowa
alimenty dla maonka
- 2 rodzaje obowizku alimentacyjnego:
podobny do zwykego obowizku alimentacyjnego midzy krewnymi tzn.
powstaje w wyniku zaistnienia przesanki niedostatku po stronie
uprawnionego oraz przesanki moliwoci zarobkowo majtkowych po
stronie zobowizanego maonka.
- taki model obowizku istnieje midzy maonkami w przypadku, gdy aden
z nich nie jest wycznie winny rozkadu poycia Art. 60 1 na tej
podstawie alimentw moe da maonek winny od drugiego rwnie
winnego oraz maonek niewinny od rwnie niewinnego
szerszy obowizek alimentacyjny obcia maonka wycznie winnego
wzgldem maonka niewinnego
- w tym przypadku nie jest konieczne popadnicie maonka niewinnego w
niedostatek a wystarczy ustalenie, e rozwd pociga za sob istotne
pogorszenie sytuacji materialnej maonka niewinnego (Art. 60 2)
- ma na celu denie do zblienia poziomu ycia maonkw rozwiedzionych
ale nie do wyrwnania ich stopy yciowej
na zgodny wniosek stron:
podzia mieszkania moe dotyczy tylko mieszkania, do ktrego oboje z
maonkw s wspuprawnieni na podstawie prawa wasnoci, suebnoci
osobistej mieszkania, spdzielczego prawa do lokalu, tytuu najmu, decyzji
administracyjnej itp.
- podziau mona dokona tylko co do mieszkania, ktrego struktura nadaje si do
podziau na mniejsze samodzielne lokale
30

- na zgodny wniosek maonkw, sd moe orzec o przyznaniu wsplnego

mieszkania jednemu z nich
- w kadym przypadku orzekania przez sd w postpowaniu rozwodowym o
wsplnym mieszkaniu maonkw sd ma na wzgldzie przede wszystkim
potrzeby dzieci i maonka, ktremu powierza si wykonywanie wadzy
rodzicielskiej (Art. 58 4)
Skutki wyroku:
1. orzeczenie rozwizujce maestwo:
- ma charakter konstytutywny, skuteczny erga omnes
- nie przywraca stanu sprzed zawarcia maestwa nie ustaje powinowactwo, dzieci
zachowuj status pochodzenia z maestwa
- orzeczenie ma skuteczno erga omnes tzn. ksztatuje sytuacj maonkw wzgldem osb
trzecich od dnia uprawomocnienia si wyroku staj si oni osobami stanu wolnego (mog
zawrze nowe maestwo, trac uprawnienia do wiadcze socjalnych np. do zasiku
rodzinnego na maonka itp.), maonek ktry zmieni nazwisko w trakcie trwania maestwa
moe powrci do nazwiska poprzedniego (art. 59) w tym celu powinien w terminie 3
miesicy zoy do kierownika USC stosowne owiadczenie
- orzeczenie o rozwodzie ksztatuje na nowo obowizek alimentacyjny na nowych
przesankach, inaczej ni w odniesieniu do krewnych wygasa definitywnie ze wzgldu na
zawarcie przez uprawnionego nowego maestwa albo w wyniku upywu czasu (Art. 60 3)
- ustaje ustawowa wsplno majtkowa maonkw a pojawia si wsplno w czciach
uamkowych sd moe dokona podziau tego majtku (zwaszcza mieszkania) kierujc si
wzgldami potrzeb rodziny a szczeglnoci dzieci
- ksztatuje na nowo sposb wykonywania wadzy rodzicielskiej wzgldem wsplnych dzieci
na og nastpuje ograniczenie tych kompetencji wzgldem jednego z nich i przyznania peni
praw drugiemu.
- wyrok korzysta z powagi rzeczy osdzonej tzn. nie mona wszcz postpowania drugi raz
o to samo roszczenie (dotyczy jednak tylko orzeczenia o rozwizaniu maestwa)
2. Orzeczenie oddalajce powdztwo:
- ma ono powag rzeczy osdzonej tylko do tych okolicznoci, ktre w zwizku z podstaw
sporu byy przedmiotem rozstrzygnicia (Art. 366 KPC) maonkowie nie mog wytoczy
nowego powdztwa opartego na faktach i okolicznociach, ktre istniay przed ostatni
rozpraw poprzedzajc wydanie wyroku w ponownym procesie o rozwd naley wic
wykaza, e po wydaniu wyroku oddalajcego powdztwo nastpia zmiana stanu
faktycznego np. przez dalszy upyw czasu pogbi si rozkad poycia
- zarzut rei iudicatae nie wchodzi w gr, jeeli w poprzednim postpowaniu oddalono
powdztwo ze wzgldu na wyczn win powoda a nowe postpowanie wszczto na wniosek
maonka niewinnego
- w ponownym procesie sd ocenia rozkad poycia nie tylko na podstawie nowych
okolicznoci lecz take z uwzgldnieniem caoksztatu stanu faktycznego tzn. stanu ktry
istnia w chwili wydania wyroku w poprzedniej sprawie.

Separacja:
- przesank orzeczenia separacji jest zupeny rozkad poycia maeskiego (Art. 61^1) nie
musi by trway (tzn. nie musi rokowa podjcia jakiegokolwiek wsplnego poycia
- przesanki negatywne odnoszce si do rozwodu odnosz si rwnie do separacji (tzn. jeeli
w skutek niej miaoby ucierpie dobro wsplnych maoletnich dzieci, albo jeeli orzeczenie
separacji byoby sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego) sd moe jednak orzec
separacj mimo wycznej winy maonka wystpujcego z daniem separacji (KRO nie
przewiduje takiej negatywnej przesanki)
Zgodne danie maonkw:
- Zgodnie z Art. 61^1 3 przewiduje si moliwo orzeczenie separacji maonkw, niemajcych
wsplnych maoletnich dzieci na podstawie ich zgodnego dania
-takie danie sd rozpatruje w postpowaniu nieprocesowym

31

- sd powinien ustali przesank zupenego rozkadu poycia, nie ma jednak potrzeby aby
rozpatrywa pozostae przesanki negatywne, pomin inne dowody i oprze si jedynie na
przesuchaniu stron
- powinien jednak przed podjciem decyzji o odstpieniu od zwykego trybu postpowaniu
powinien oceni czy owiadczenia maonkw s wiarygodne.
- zgodne danie maonkw nie jest przesank orzeczenia separacji a jedynie podstaw do
zastosowania okrelonego trybu i uproszczenia postpowania dowodowego (podobnie Art. 57 2
nakazuje sdowi zaniecha orzekania o winie, jeeli maonkowie zgodnie tego daj)
Skutki separacji:
-maestwo pomimo separacji trwa nadal maonek pozostajcy w separacji nie moe zawrze
nowego maestwa i nie moe powrci do swojego nazwiska
- orzeczenie separacji uchyla obowizek maonkw wsplnego poycia dalsz tego
konsekwencj jest wyczenie domniemania pochodzenia dziecka od ma matki, gdy urodzio
si ono po upywie 300 dni od orzeczenia separacji (Art. 62 1)
- brak wsplnego poycia powoduje konieczno rozstrzygnicia o wadzy rodzicielskiej nad
wsplnym maoletnim dzieckiem obojga maonkw oraz o kosztach utrzymania
- podobnie jak przy rozwodzie sd rozstrzyga o sposobie korzystania ze wsplnego mieszkania i
innych kwestiach zwizanych z mieszkaniem o ktrych mowa w Art. 58 2
- sd rozstrzyga, ktre z maonkw ponosi win za rozkad poycia (stosuje si Art. 57, wg
ktrego ustalenie winy jest obligatoryjnym elementem wyroku chyba, e maonkowie zgodnie
odstpuj od ustalenia winy) w razie zgodnego dania separacji rozpatrywanego w
postpowaniu nieprocesowym sd nie rozstrzyga o winie, sd nie rozstrzyga o winie choby
jeden z maonkw tego da (Art. 61^3 2 KRO)
- gdyby jednak jeden z maonkw uzalenia swoj zgod na ustalenie winy sd powinien
oceni jego danie jako wyczajce tryb nieprocesowy i rozpozna spraw w procesie
- w odniesieniu do obowizkw dostarczenia przez jednego z maonkw drugiemu rodkw
utrzymania Art. 61^4 4 odsya do przepisw regulujcych ten obowizek midzy maonkami
rozwiedzionymi
oznacza to, e w razie orzeczenia separacji w procesie, obowizek alimentacyjny
maonka niewinnego lub wspwinnego rozkadu poycia jest powizany z przesank
niedostatku drugiego
natomiast obowizek alimentacyjny maonka wycznie winnego pojawia si nawet mimo
braku niedostatku, jeeli w skutek separacji istotnie pogorszya si sytuacja materialna
maonka niewinnego
nie odnosi si to natomiast do maonkw, ktrzy zgodnie dali zaniechania ustalenia
winy (Art. 57) albo wnieli zgodny wniosek o orzeczenie separacji nastpuj takie
skutki jakby aden z maonkw nie ponosi winy i w konsekwencji obowizek
alimentacyjny jest powizany z przesank niedostatku (tzn. e jeden maonek bdzie
musia paci alimenty drugiemu tylko jeeli wystpi po jego stronie niedostatek w
skutek orzeczenia separacji)
- do maonkw pozostajcych w separacji nie ma zastosowania 3 Art. 60 (Obowizek
dostarczania rodkw utrzymania maonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez
tego maonka nowego maestwa) wyganicie obowizku alimentacyjnego w skutek
zawarcia drugiego maestwa nie jest tutaj moliwe bo dotyczy jedynie rozwodu pomimo
orzeczenia separacji maestwo trwa nadal.
- w skutek orzeczenia separacji pozostaje natomiast obowizek wzajemnej pomocy midzy
maonkami. Obowizek pomocy nie jest natomiast tosamy z dostarczeniem alimentw
dotyczy wsparcia duchowego, pomocy w zaatwianiu trudnych spraw itp. W rachub moe
jednak wchodzi w rachub jaka pomoc materialna
- kolejn konsekwencj separacji uchylajcej obowizek wsplnego poycia jest powstanie
ustroju rozdzielnoci majtkowej (Art. 54 1) jako ustroju PRZYMUSOWEGO! powstaje z
dniem uprawomocnienia si orzeczenia sdowego (nie jest wiec dopuszczalne orzekanie o
powstaniu rozdzielnoci z dat wsteczn)
- maonek pozostajcy w separacji jest wyczony z krgu spadkobiercw ustawowych
(Art. 935^1 KC) wyczony od dziedziczenia jest take maonek przed orzeczeniem
32

separacji, jeeli spadkodawca wystpi z takim daniem i domaga si ustalenia winy maonka
a danie to byo uzasadnione (Art. 940 1 KC)
Zniesienie separacji:
- maonkowie mog w kadym czasie da zniesienia separacji, jednak sd orzeknie o jej
zniesieniu dopiero w razie zgodnego dania obojga maonkw (Art. 61^6 1 KRO) w razie
zgodnego dziaania maonkw stosuje si znacznie uproszczone postpowanie zmierzajce ku
zachowaniu maestwa (nie idzie ono jednak tak daleko aby sam fakt podjcia wspycia uzna
za ustanie separacji)
- dopiero zgodna wola maonkw moe by podstaw do zniesienia separacji a w sprawie
orzeka ten sam sd, ktry jest waciwy w sprawie o jej ustanowienie (sd okrgowy)
- sd rozpatruje spraw w trybie nieprocesowym.
- Art. 567^5 KPC ju z chwil wszczcia postpowania o zniesienie separacji zawiesza si z
urzdu postpowanie o eksmisj jednego z maonkw ze wsplnego mieszkania oraz
postpowanie w sprawie o korzystanie przez maonkw rozczonych z tego mieszkania (jeeli
takie postpowanie zostao wczeniej wszczte)
- sd powinien przede wszystkim ustali czy maonkowie w peni wiadomie i swobodnie pragn
powrotu do sytuacji prawnej jaka bya przed orzeczeniem separacji.
- prawomocne orzeczenie sdu znoszce separacj maonkw powoduje jednoczesne ustanie jej
skutkw (Art. 61^6 2 KRO) nie oznacza to jednak, e automatycznie maonkowie znajd si w
sytuacji prawnej z czasu przed orzeczeniem separacji. W niektrych kwestiach konieczne jest
orzeczenie sdu:
sd rozstrzyga o wadzy rodzicielskiej nad wsplnym maoletnim dzieckiem (sd
musi ponownie zbada sposb wykonywania obowizkw rodzicielskich po
ustaniu separacji)- sd orzekajc separacj ustali ju sposb wykonywania
wadzy rodzicielskiej np. w ten sposb, e piecz nad dzieckiem powierzy
jednemu z maonkw i wyznaczy okrelone obowizki i uprawnienia drugiego z
maonkw. Przy zniesieniu separacji automatyczny powrt do poprzedniej
sytuacji moe nie w kadym wypadku by zgodny z dobrem dziecka, zwaszcza
gdy separacja maonkw trwaa dugi czas
sd orzeka na zgodny wniosek obojga maonkw o ustroju majtkowym po
ustaniu separacji samo prawomocne orzeczenie o zniesieniu separacji nie
powoduje ustania przymusowego ustroju rozdzielnoci majtkowej i powstania
ustawowego ustroju majtkowego (Art. 54 2 KRO)
- jeeli maonkowie s zainteresowani pozostaniem w rozdzielnoci majtkowej
i zo w tym celu zgodny wniosek sd nie moe orzec inaczej i musi utrzyma
rozdzielno, nie ma ona jednak charakteru przymusowego i moliwa jest jego
zmiana przez maesk umow majtkow.
- jeeli maonkowie przy zniesieniu separacji nie zadali utrzymania
rozdzielnoci majtkowej wracaj do ustawowego ustroju majtkowego,
ktremu podlegaj po zawarciu maestwa czyli - wsplnoci

33