U(}Na{~O

ALEKSANDRO DROZDOV

KRUCUMO
EL RUSA LlNGVO KUN PERMESO DE LA AUTORO
TRADUKIS
N. HOH L OVo

Ih" +.

.I\'(}

". Ao.~
\) \ Q-\)
"\0-.~'

PRESITA EN
LA REA LANDA PRESEJO .
ZAGREB 1922.

IV
A. Orozdov estas moderna rusa verkisto kaj redaktanto
de Ia literatura jurnalo Spol!ti" (Alarmoj).
estas konata
en rusa literatura mondo kiel granda majstro de Ia Iingvo kaj
kreinto de kelkaj originalaj lingvaj formoj kaj novaj vortoj.
Karakteraj trajtoj de Iiaj verkoj estas granda observemo
kaj
elpentro de Ia bildoj, lia intenco ne resti unuflanka a partia
kaj lia senindulga atakemo kontra Ia malvero a falseco.
La tradukinto bonege scias, ke Ia temo de Krucumo"
renkontos diversajn opiniojn en nia mondo, ar gi estas skrlbita per fajra, ofte e indigna tono. Tamen maloftaj estas rusaj
verkistoj, kiuj en similaj okazoj regus sian penson kaj lingvon
kun tiom majesta volo, kiel faris tion en Krucumo" A. Orozdov,
!asinta Ia lastan jugan vorton ai Ia prapatrino-historio.
efa intenco de Ia tradukinto estis Ia provo apliki Esperantan tradukon por tiom nova, jus konstruglnta
Iingvo, kia
estas Ia lingvo de "Krucumo" kaj se Ia legantoj ricevus el Ia
traduko almena duonon da mpreso donata de Ia originalo
- Ia ceio estos atingita.
La sia serioza Iingva stilo tiu i Iibro estas rekomendata
precipe ai spertaj esperantistoj,
atantaj belajn modernajn lleraturajn verkojn.
La tradukinto tie i uzas Ia okazon por kore danki eu
Ia persono de konata kroata samideano,
Oro Dusan Maruzzl,
Sudslavan
Esperanto-Servon
en Zagreb, kiu entreprenis
Ia
eldonon de proponata libro.

AI pairo mia.

Li

Nikotao Hohlov.
ZAGREB,

en Oecembro

1922.

A. Drozdov.

1.

Ne

unuan jam fojon gis Ia antaurbo]

de Ia dis)etita sur
monteto], suna, suda urbo alruligs Ia ondoj de bandoj, ekscititaj
pcr Ia proksima ebleco de rabo j kaj en Ia industrlaj antaurba]
kvartaloj, inter Ia muroj de stonraasonttal fabrikejoj,
en Ia
labirinto

de terenpremitaj
laboristaj konstruajoj, ekkomencadis
kun mallonga interlukto kaj rnalplaa, abomena krakado de pafiloj. Ruga armeo venis Iatonge de Ia
riverbordo kaj, se oni observus gin de Kruca monto per biuoklo, on povus vidi vicojn da transkurantaj
homoj, senorde
puanta], kun pafilo apogita je genuo j en Ia proksimaj vilago],
CII Ia flavaj
grenkampoj,
ne tuta] ankora de rikoltiloj, oni
starlgis Ia kampajn kanonojn por okazo, se Ia urbo montrus
rcziston j kaj post Ia armeo, post ruga stabo, etendlgis Ia eno]
da malplenaj vilaga] veturiloj kun kamparanoj,
iliaj virinoj kaj
[unulo], kraantaj selon de mangara sunflora semo, iuj homoj
nrmlta] jen per forkegoj jen per longaj palisoj, prenitaj el
palisaro kaj akrigita] e Ia fino, - tio iris vilago por rabi kaj
Aleli el sidnestoj de riulo], krevlgantajn
de enhavo kofrojn,
por malplenigi poso]n dense sursargltajn per Ia banknotoj, kiu]
ests presataj guste apude, en Ia malhela konstruajo,
najbare
ai Ia palaco, kie sidis Ia registaro de Ia laudo.
e Ia tagmezo longaj multeneraj rubandoj da veturllo],
aspektanta] kiel serpentoj sur Ia malhela lumajo de soseo],
komencis malrapide
kunigadl en unu komunan tendaron,
de
kie kvieta kampara vento balda alportis Ia knaron de radoj,
ndoron
de gudro, henadon
de evaloj, gajan tumulton:
Ia
vllagano] atendis, kiam malvarmigos
Ia sango sur pavimoj de

momenta] bataletoj

l'urbo.

La segta registaro faris tre malviglan reziston: SUl'

strataj krucgo], el post Ia provizore
konstruitaj
barikadoj,
defendpafls
grupeto da oficiroj, gis Ia ondo de atakantoj i1in
iujn ne forlavis. Tiam tra Ia urbo, malkviete siblante, tien
kaj reen ekveturis Ia aitomobiloj, magazenoj hirtigis per dentoj
de feraj rulkurtenoj,
kun bruo kaj insultoj kortistoj rigladis
pordegojn kaj sonoris per boltoj de fenestraj
sirmiloj;
lastaj
piedirantoj malaperis de Ia stratoj, kiuj farigis dezertaj, glataj
kaj senvivaj sub Ia blindigaj kisoj de suno; Ia bruo de batalo,
tondrado de veturiloj, seka pepado de manpaflo] kaj Ia unua
ekplado de multvoa "hura I" estis proksimlganta].
Aperis Ia
odoro de brulajo. De Ia antaiurboj levigis Ia haladzo de ruinigo
kaj diboo] kaj per malrapidaj,
mordantaj
kiel hastso, kirloj
enrampis en Ia kvietajn sakstratetojn,
tiujn branojn de blindigitaj kaj senvivaj stratoj. Kaj tuj el Ia fendajoj de fasadaj
pordoj, el Ia fenestroj de losta] restoracioj,
kie Ia rusa sata
kanajlaro, rnalkuraga kaj sinvendema,
enovnte post Ia kolumojn nege-blankajn
bustukojn,
fordrinkadis
kaj Iormangadls
sian propran konsciencon,
kaj Ia konsciencon
de sia propra
lando; el ties parfumitaj dormoambroj,
el i1iaj odoraaj drinkejoj, renkonten
ai Ia strata nudpieda
haladzo, elrampis Ia
haladzo de urba putrigu kaj disergo, Ia haladzo de por neniu
bezonata kaj ne vidanta Ia sunon vivo, kalnta sian siflllsan
vzagon sub Ia blankaj brustumoj kaj vizitfrakoj de viroj, sub
Ia delikataj emizoj de virinoj.
La ondo de envio kaj nudpieda
hameco sallmigis kaj
subkaptis Ia ondon de hameco en lakitaj suo]. En Ia trana
fajfo de kugloj, platganta] e Ia frapo sur muron, en Ia tondra
bruo de disbatataj per pafilkapo] pordoj, en Ia kakofonio de
gemoj, ploro], malbenoj, ektondris Ia klara, plena da larmol,
ne aidebla por oreloj, sed nur por animo, voo:
- "Estu vi malbenitaj du, tri, multfoje, sennombre, estu
malbenita] Ia demonoj, centfaiikaj buego], putriginta] ambicioj,
avareco], kaptemaj manoj, - iuj miaj samtempulojl
Kaj kiam Ia

3
I(runda martirino-historio,
malfaldinte Ia artojn de sia rakonto,
malnovajn, f1avigintajn.de.tempospiro
kaj pli malfruajn, sed iam
tuSitajn de flaveco kaj tute antanelonge
pasintajn, hieraajn,
hodlaajn, tremetantajn
de l1e sekiginta ankora sanga inko,
tralegos Ia skribitan de si, - u ne krevigos sia koro, multe
aminta kaj multe malaminta kaj u ne kunpremigos
Ia okuloj,
en kiujn blovas Ia fiamo de malpureco kaj nigra kolero? ll ne
.ldtros malbenojn Ia forte kunpremitaj lipoj?"
i tiun voon aidis neniu: kelkaj estis blindigitaj
de
tcruro por. sia vivo, por vivo de siaj infanoj, por mono,
pereanta en bankoj, por Ia trezor.oj, ame kolektitaj en kvietaj
kestoj de "safes"; kelkaj savis. sin en aiitomobiloj, kun surtirltaj kurtenoj e fenestroj, en forkuro lalonge de Ia okcidenta
soseo, ne distranita
ankorai de Ia atakantoj;
kelka] sin
pretigis por ribelo; kelkaj jam esplore, kuris tra Ia stratoi,
paante malamikojn a tiujn, kiuj estis ai malamikoj
simila].
La voon adls nur Goiubov, sesdekjara popola ministro,
molkarna, korpotrema
maljunulo kun grizaj haroj sur Ia tempioj, ai kiu jarojkaj
veninta kun ili indiferenteco
por persona
vivo ne permesis kuri kun Ia kabineto de ministroj.
La voo resonis
en lia cerbo per. maldola meditado
prl Ia ree disfendita kredo, Ia kredo je tiu Rusujo, kiun li amis
kaj priskribis
en siaj longaj skrupulozaj
historiaj verkoj; kaj
povls neniel interpacigi
vivon kun Ia revolucio.
Li nenien
ugis, nek postulis telefone Ia atornobllon,
nek seris en sia
memoro Ia konatulojn,
e kiuj li povus sin kas pli a malpli
certe ; matene en Ia palaco, preminte manojn de Ia kolegoj,
malsekajn kaj malvarmajn, dirinte spritajon pri Ia acide malgaja
vlzago ile ministro-prezldanto,
Golubov malrapide malsuprenvenis tra .la granlta, kovrita per snura] tapio] stuparo, vokis
veturigston
kaj en lia saltanta, gemanta per diversaj tonoj,
kaleo venis hejmen.
Hejme io restis kiel antae takte-mezurta,
klel tiktakado de liaj kurantaj ai fino tagoj kaj sur nenion Ia mal>I<

4
kvieteco de stratoj metis sian stampon. En Ia antaambro
staris adoro de naftalino, en Ia gastejo - de pol vokovritaj
varmigitaj vltroj, kaj Ia adoro de matene maIsekigita tero en
floraj potoj; en Ia mangoambro odoris Ia fumigita benzinforneto, Ia fragoj kulturitaj en varmejo kaj Ia duonvelktntaj mortantaj rozoj: kiel iam, kiel iutage.
La edzino de l' nepo, Nanjo, sidis e tea tableto ka] per
Ia blankaj, iom grasaj e artikoj fingretoj, dlsmetis Ia ludkartojn
de "pacienco~, kiu, neniel koincidanta, estas rimarkinda pro
tio ke iafoje, neatendite, ~i spite ai o tamen koncdgas.
Veninte hejmen, Golubov kiel iam sn lavls, kombis Ia
malmolajn lipharojn, parfumigis Ia tukon per triobla kolonja
akvo kaj brave pasante venis alia mangoambro. Te i li legs
Ia hodaajn gazetojn, certigantajn ke bolevlko] estis venkitaj
apud Ia fervoja stacio "Nigra rivereto" kaj panike kuras, kaj
ke malprudenta estas tiu homo, kiu sin donas ai provoko kaj
estas malinda de Ia nomo de civitano; sed jam tra Ia tuta
urbo, kvaza rozarieroj sur asfalto, krakis Ia pafado kaj vitrojn
blinde kaj abomene surpremis Ia tumulto de freneztginta] stratoj.
jetinte Ia gazetojn. Golubov lace ekparolis:
- Kia enuo, Nanjo ... falas unuj, venas Ia aliaj kaj
tiu] aliaj falas siavice, levlgas Ia triaj kaj tiel svingo post
svingo turngas Ia unutona kaj malvigla ciklo de rusa revolucio. Kie estas Ia gvidantoj, kie estas Ia voo de popolo? ...
La unuaj kiel nagstgneto] luligas sur Ia pinto de elementa
ondo, senhelpaj kaj malfortaj kaj oni ne adas Ia popolvoon
sub Ia Iavango de rezolucioj, alvokoj kaj dekretoj. En nia
revolucio sole ruga estas nur sango ...
Klaketanta per Ia malflekseblaj, atlasa] Iudkartoj, vigie
ludanta per Ia movplenaj pupilioj sen rimarkeblaj okulblankoj,
- pro kio sia vizago lam kvaza elmontris miron, - Nanjo
diris:
- Ha, mi ne malpli 01 vi estas lacigita, avo .. Vi estas
maljuna kaj scenculo, mi estas juna kaj malsaga, La junaj

kuj malsaga] volas vivi. Vi pensas pri tio, klen ekpasos via
praavino-historlo kaj mi revas pri alilando, pri tio ke mia
AleCjo lasos sian torpedslpon, slan polltikan partion, siajn
frcnezajn ideojn kaj losos min kiel pupon en "globtrotulan"
valizon por voja~i tra Bosforo. Pri revolucioj bone estas legi
en viaj libroj, sed travivi ilin ne estas facile.
La kartoj sub siaj rapidemaj fingretoj metigis en aretojn,
hubo sur poentokon, asa sur regnon, disflugis simile ai ventumilo a ai akropinta stelo, denove kunigls en Ia rektoformajn
aretojn.
- Mi adis hodia, Nanjo, malbenantan voon, ~eneralan voon de nunokazanta revolucio, estls en gi anka via
noteto,

- ... [es, jes, mia infanjo, ni ja iam estis atanta]

kvietecon, tombejojn, familiajn sarkofagejojn kaj afliktajn voCojn de moderna] simbolistoj, nl prikantis Ia morton kaj kapablls morti, ni timis Ia vivon kaj ne kapablis vivi.
- ... Vi dismetas Ia "paciencon" kaj mi, eksigita kaj
[am por neniu bezonata maljunulo, estas fermanta Ia okulojn
kaj lacgas . .. Dole estas lacgl ... [en pladetas Ia kartoj
mezurite, metode, simile ai pulsado de historio. La historio estas
pasanta, ie kaj en io estas adebla ~ia nerapidema, mole
susuranta pasado. i pasas. Diversajn gi vidis bildojn, klon
do por gi estas Ia falo de iu mizera urbo, sensignifa erupcieto
sur Ia tera selo.
Li sentis ian bezonon por kui, li venis en Ia kabineton,
mallevis Ia kanvasajn kurtenojn kaj, gemspirante dum Ia klini~oj, senvestlgis. Anta 01 kusigi, li Iongatempe, apoginte Ia
manon sur Ia tablon kaj starante anta Ia spegulo, inspektadis
slan molkarnan korpon, kovritan per tolajo: Ia kolon, surelpendantan super Ia kolumo kun ruga monogramo j Ia bluajn infanajn
okulojn en Ia malhela plumbo de okulkavoj; Ia lar$an konveksan frunton, montrantan lian iam obtuzan volon. Cio pasis,
Cio preteriris kaj kun tu i defalo venis Ia tempo por lasi Ia

fi

amon ai homo], lasi Rusujon por Ia tombeja senbrueco de

maljunulaj ambroj, por Ia glaso de matena kafo sur noktotableto kaj por Ia kvlete pasantaj penso],
Li kuigis, kovris sin per Ia tola Iitkovrilo ~is Ia frunto
kontra muso] kaj kuis Ia sola, maljuna, forviinta de l'korpo
lastajn polverojn de vivo. Li estis pensanta, spite de sia volo.
Kaj tie
sub Ia litkovrllo, kie neniu lin vidis, kie estis pace,
kvaza en erko, levigis anta liaj okuloj Ia rabita, superruzlta de kanajloj, kovrita per Ia seklganta] vundoj, nekombita,
sangomakulita Rusu]o, kiun li amis, - kantanta, surmetintc
slajn brakojn post Ia kolon, rugan parastoson por si mem. Li
ekvidis ~in mirinde klare, preska fizike kaj streante ia
vidadon, ekrigardis rekte en giajn okulojn. En tiuj staris Ia
densa, senmova doloro kaj nigra malamo riproe pladis ai
li en Ia okulojn. Li ne estis ion plenuminta ...
Li estis vestinta Ia nigran surtuton, sidi~inta e ministeria
tablo; li pensadis, ordonadis, paroladis - kaj tamen li ne
estis lon plenuminta. Subite kvazai ia nova lanco, fajfante en
aero, ekbatis Rusujon en Ia ultron ...
Li ploris sub Ia Iitkovrilo per gluetaj kaj pezaj larmo],
gluantaj liajn vangojn, buson, mentonon. Sed pasanta restls
Ia vivo, en Ia argenta sonoradeto de posa horlogo, kuanta
sur Ia tablo, adeblaj estis Ia paoj de Ia praavino, grandn
martirino. Por kio estas kapabla li, sesdekjara maljunnlo,
droniginta Ia vivon en libroj kaj manuskriptoj, vice kun tiu martirino, grlzigfnta tra jarcentoj, Iavinta siajn harojn en larmoj
kaj sango de generacioj.
Ekploradante li kvetigadis. Disfluadis Ia bildo de Rusu].
Sub Ia litkovrilo estis sufokige, Ia muso] svermis supre sen
sence kaj malvigle. Golubov de malsupre frapis ilin per Ia
ungo. Li provis rememori tutan sian vivon, ali nur Ia ple]
rimarkindajn momentojn, kvaza li kuis [am vesti ta eu 1/1
veston de mortinto; sed Ia kutime ekzercita cerbo estis reme
moranta nur Ia historiajn okazintajojn de lastaj jaroj kaj Ia filo
,

ole hlstorlajn teorlojn, klujn Golubov estls mem edifinta.

l:\ltls simile ai tio ke en Ia kurbajojn de lia cerbo kvaza
l'ni~is, kiel pikiloj de kadro, Ia datoj de kongresoj, mllitoj,
nparta] bataloj, naskigo] kaj morto] de famaj horno], Ia dato]
kn] nombroj de liaj sciencaj edifaJoj, Ia tagoj de apero en Ia
mondou de liaj libroj; kaj Ia penso, flue pasanta tra kanaloj
do lia cerbo, retenadis sin nur e tiaj datoj kaj solajn ilin
revokadls el Ia memoro.
io alia estis negrava kaj ne rememorgls.
En tiu i
1111110 li eksentis kun Ia aparta klareco, ke li estas saturita per
IIhra scienco de Ia kapkalvajo gis piedaj ungoj, ke en animo lia
per maiebena tavolo kusas Ia polvo de bibliotekoj kaj Ibroirhlvo], ke li entute odoras per Ia spirito de malnovaj librohludajoj kaj de antikva papero. Tia li eliris alia malkvietigita
popolo, ai Ia vivaj, malsataj ka] embarasitaj amasoj por reguIIgl Ia vivan revolucion, kvaza blindan kaj obeeman evalon.
Nun li ridis je si mem, pri siaj kolegoj en Ia kabineto, aktuale
unka sciantaj nenion, krom Ia libroj kaj sia blovita ambicio.
110 vivo, Ia vivo! ...
i maras svingmove kaj large tie, kle Ia nigraj veluraj
plngkampoj odoras per sterko kaj tera putrajo, kie Ia sonorado
pepado kaj fajfado staras en sukozaj arbaroj, kie vlagano
~vltas kaj batas vilaganinon per sia harkovrita fera pugno kaj
stargas sur Ia vaksomakulitaj pregeja] kandelingoj molajn
t1ekkvinkopekajn kandeletojn kaj tirante posedanton de bieno
10 barbo, pelas lin tra Ia tupoj, kien hiera ankora li ne rajtis
veni. Vivo estas tie, kie en Ia serpentosimila siblado de rimenoj
kaj pasbruo de mo viga rado, sub plafono de muganta], sonacanta] kaj grincantaj fabrikejoj, paas Ia homoj - eiturmentitoj,
nesufiemanganto], malsuficdormantoj, komencantaj sian tagon
post Ia sibla fajfo de fabrika fajfilego kaj finantaj gin en
suokodora] bierejoj, en malpuraj arnbreto] de malkaraj protituistinoj, disvendantaj lueson kaj gonoreon po tri kaj kvin
rublo], Vivo estas en Ia milionoj da nigraj pro nescio kaj stulteco

s
homoj, klujn "onl" saturigas per tamburado de partia] brouretoj, per Ia malkara maIamo kontrai Ia pacaj maljunuIoj en
pastraj vestoj, kontra Iakitaj suo] kaj kontra tlu sendangeru
bona rusa Dia, ai kiu Rusujo dissonoradis sonorilejajn kanto]n
de Ia tempo, kiam Iuma princo VIadimir enakvigis sian fortikan korpon en bIuan akvon de Dnjepro.
Ka] tiuj "oni" aperis Ia blindige saga] kaj blindige inda],
dirantaj: "kredu aI ni, ni estas Rusujo kaj tio, Ia via, de plug
kampoj gis Ia prostituistinoj,
estas ne Rusujo, sed Ia putra]o,
elpensajo, balaajo kaj viaj boleviko] estas ankai balaa]o kaj
ifonajo, kaj fakte kio do povus aperi el sterko se ne Ia sterka]
skarabo]",
"Ho vivo, Ia vivo," - pensis Golubov kun Ia mavarmu
svto sur tuta korpo, - "eI tio gi konsistas, ke mia propra filo,
patro de mia nepo, largo-ultra kaj krudkaraktera
Kondrato
kondukas nun Ia rugajn bandojn al Ia urbo, kontrai sia patro.
Ka] en tio estas anka Ia vivo. Sed ni vivis preteraj kaj malgustaj, ni kantis false kaj abomene, kiel kantistoj sen Ia muzlkn
kapableco, kompromitantaj Ia horon."
Ci pardonu, ho historio, cai- ci komprenos, ho martirino,
kaj indiferente metos en sian mortoliston
Ia liniojn prl Ia
suferoj de Rusujo.
Surdiga frapo ee Ia ea pordo interrompis Ia maldolan
fluadon de lia] pensoj. Nanjo kun Iar~e malfermltaj okulo),
tenante Ia Iudkartojn en mano aperis en Ia pordo de kablneto.
- Avo, eu vi aidas? Oni frapas e nia pordo I
Golubov, liberiginte Ia grizan kapon el post Ia litkovrllo,
daire kaj indiferente aiskultis.
- Avo, avo, kion tio signifas? u malfermi, a ne?
Li subite ekkoleris, tute maljunule, kun ofendemo ell
gante Ia malsupran I1pon kaj frotante Ia talion. Kial oni ~I
nun ankorai timas ion, ne komprenas Ia efan aferon, gardllll
lian vivon, kiel kanarian birdon en kago.

- Malfermu do, tuj malfermul ... En unu momento

mulfermul .
- Aveto mia, tio [a estas bolevlkoj!
l<unmetinte sur genuoj Ia grasa]n manojn, Golubov ekbalilllcls per Ia kapo kvazai bedairante sin, ke i nenion kornprenas. Mallaite kaj rezone, kvaza ai infano, li diria:
- Oni venis pro mi. Mi ne malaperis, ne kas mln,
1111 ne hontis kaj ne hontas mian pasintecon
- pro tio oni
vcnls aI mi. Malfermu ai ili Ia pordon kaj diru, ke mi en unu
momento min vestos.

n.
Eniris Ia homoj armitaj per pafiloj, kun metitaj trans Ia
ultroj kartoinga] rimenoj, en kies ngam malhele brilis Ia
kapeto] de neuzitaj ankora kartooj. La homoj estis vivoplena], kriemaj, intence krudaj kaj kraantaj SUl' Ia plankon,
sur tapion, kaj unu, staranta flanke, metis Ia pafilon sur sldajon
de Ia sego kaj trarompis gin per Ia kapo de pafilo. Krevlganta,
mnllca voo kriis tra Ia ambro:
- Ha! forkuris ... sln kass .. ni vin tamen trovosl ...
- Kion vi faros ai li? Li ja estas maljunulo, - adrnonpetls Nanjo, kun abomeno metinte Ia manojn post dorso, timante
1,\ soldatojn kaj malamante ilin per venene-pikanta
malamo,
kolektlglnta en Ia koro antae kontrai nevidita malamiko kaj
11li 11 elerupciginta.
- Li ee ne provis sin kal, Kiu estas Ia estro inter vi,
~Injoroj ?
- La sinjoroj forveturis, restis Ia kamaradoj! Kial bahlladi kun i? Antaien! ...
- Mi venas, - diris Golubov el Ia kabineto per lata
seka voo. - Mi petas vin esti pli kvietaj, vi devas vidi, ke
eu Ia hejmo trovtgas Ia virino.
Li venis ai ili per heroeca pago, vestta kaj parfumita,
kvuza fieranta pri sia pureco, grasaj blankaj manoj kun maslva

1J
vira ringo kaj Ia alia ordinara el oro; kun Ia kombitaj griza]
haro] e temploj. Apud spegulo li malraplde surmetis kaj ko
rekts Ia molan eapelon. Nan]o rigarde sekvls lin tra Ia larmo],
ekmordinte siajn maldikajn, iam ru~ajn, - kvaza ~i jus mall~11\
erizojn, - lipojn, ludante per Ia saltantaj okuloj; rnalamanu
kaj malgoja" en Ia sama tempo.
- Kio ajn okazus, - diris Golubov, veninte ai 91 kn]
per Ia rnanplato glatigante siajn iom bluetajn, krispajn e 111
oreloj harojn, - gardu vin, Alejon kaj ne malkvetgu prl 111
avo. La avo estas fiera je tio, kion li faris kaj je tio, kion 0111
faras kun li. Kaj mi malpermesas
ai vi viziti Kondraton, eu
vi promesas?
Nanjo, kun skua movo, kaptis Ia manon de Golubov kn]
premis gin alia lipoj; sur lian koloran manumon falis tri larme
ro], disfluis kaj kurbigis Ia tolajon. La avo svingis per Ia mano.
Nanjo malrapide foriris ai pordo, poste kure venis Ia gastejon
kaj falis sur kanapon, kun Ia vzago enmetita en silkan kuseuou,
ornamitan per Ia longorelaj, similaj ai oreloj de leporo, finlAol
e anguloj.
Oni sidigis Golubov'on sur Ia kaleon de urba veturlgisto; unu rugarmeano, kun ruga strio de instruktoro sur 1/1
kolurno, sidigis e lia f1anko, metinte Ia pafilon Inter genuo]
kaj Ia kaleo ekveturis.
Pafado en Ia urbo dume kvietigls, disigitaj grupo] 111'
laboristoj kaj rugarrneano] arnaslgis e strataj kruclgo], el'
fenestroj de magazenoj;
en Ia fino de Vasiljevskaja
strut
virinoj disportadis Ia objektojn, uzitajn por barikadoj, esplore
palpis Ia nigrajn kadavrojn de oficiroj, jetitajn sur tabulo], 11111
lignajo kaj pavimo, ties orumitajn epoletojn, kiuj same klcl
rimenoj kaj butonoj de Ia militaj bluzoj malhele brllis sul> 111
suno, kaj Ia sango sur iliaj manoj, sur vizago] farigis [arn 1\11(1'11
kaj densa, kiel pruna konftajo. La vitroj de magazenoj 11(1,
kie mankis ferirrnilo], elradlgs per fulmaj kurblgo] irkllil 111
rondaj truetoj, kazitaj de kugloj; sur Ia bazara placo POpOIl\

Il

IIIIISOdetruadis Ia butikojn kvete ka] laborslmlle, ear nenlu

lIon kontrastarls. EI Ia romplta fenestro nevideblaj mano]
[etudls pakajojn da teo, sukero, ladajn skatoletojn da kakao,
kilfo - kaj Ia popolamaso,
interridante, kaptadis illn; estls
uudata] mokoj por Ia mallertuloj kaj bonkoraj rezonigaj ekkrioj
kontra Ia tro avida] Preterpasis
Ia kaptita atomobtlo, plena
[e homoj en verdaj militbluzoj, kun ruga] rubandoj sur apoj.
1'1'(1mezo de Ia strato ekskorto kondukis arestitajn oficirojn,
kun Ia vzago] kovritaj per sangaj abscesoj kaj bluaj makuloj,
111111
vunditaj kapoj, disiritaj vestoj kaj sen epoletoj, kiujn
11111
jam antae foriris. Ia hebreo en malmola ronda apelo,
klinfigura kaj kun malrekta nazo, sin premante ai lu post Ia
IlIa enirejo, per Ia makropa paso venis tra Ia strato; iu ekkrlls late : "judao (" - li eksldgis sur Ia \Ieksitaj genuoj,
malfermis Ia buon, sed poste, kiam pasls Ia timo, rektigls
leal fiere diris: "bon-n-vol-Iu, m-rni petas (" kaj kurage ekmarsls
lalonge de Ia trotuaro.
Supren alia monto, preter Ia katolika prege]o, onl vetu!'IRls Ia kanonojn kaj instigis per krioj Ia evalojn, kiuj levadis
krupojn kaj glitadis sur glata pavimo.
La urbo estis venkita: gi similis ai grandega korpo, de
klu forflugis Ia animo. Estis malvivaj Ia konstruajoj - kupoloj
de pregejo], verandoj de restoracioj, gazetaj kioskoj kun termlta] gieto], kaj kiel en arbaro de malproksime estis adebla]
111paso], saltantaj tra Ia stratetoj, kazanta] sekajn mallongajn
lhoja.
La kaleo haltis e hotel o "Continental" kaj Ia instruktoro,
kompleza pro tio ke Ia aliaj lin ne rlrnarkas, diris ai Golubov :
- i tie vi devas malsuprenpa de Ia kaleo. Iru post ml,
1Ii trai ris malfermitan je du fermajoj pordon, tra vestiblo,
kun du mataj globoj e Ia finigo de ru~aj snuroj, Ia bariloj
\Ie 9tuparo; Ia vestiblo estis plenigita de diverskolora popolo:
rll~armeanoj, civiluloj kun malpura], polvokovritaj
vzago],
politikaj komisaro] de staboj, virinoj kun plormakulitaj, bela]

12
vzago], kiuj venis ei tien, sekvinte Ia arestitajn
edzojn, ratoln
a amatojn.
En Ia dua etago, interne de duobla numerita
ambro
.23-24", estis tenataj Ia plej gravaj faktorulo] de Ia allntn
reglstaro, kiuj ne sukcesis forfugi.
Tuj kiam Ia pordo post lia dorso estis frape fermitn,
Golubov
rimarkis Ia jetitajn kontra li rigardojn
de kelka]
dekoj da okuloj, tlmigitajn, senmezure
lacajn, kaj nur post
momento komencis rekoni Ia vizagojn ..
Preska iuj estis ai li konataj. Multaj el ili ekridelis ai 11,
li ekridetis ai ili, frotls Ia manplatojn kaj eltlris per Ia fingro
plntoj enigintajn en Ia manikoj manumojn,
kun intenco saiutl
Ia konatulojn kaj pripensante
Ia sercojn, kiujn li diros ai CIII.
Regna kontrolisto
Bambukov
malgrasa
kaj, kiel onl,
priskribis lin, homo kun funden-falintaj
vangoj, kun Ia granda]
okulvitroj en lignaj, flavaj kadretoj, elkuris antaen kaj balancante sur siaj fleksemaj gruaj piedoj, gajvoe, si miJe ai heno
de evalo, ekkriis:
- Sinjoro ministro Golubov,
vi ne estas akurata, vi
venas malfrue. Tamen, tamen ..
Suprenlevinte
Ia randon de maniko, li rigardis Ia horlogon kun krucplektita
metala kovriJo.
- Ankora kvin minutojn kaj ni povos malferml 111
kunsidon.
Li gaje ekridegis, rigardante
ai ies vizago] el post stn]
supernaturaj
okulvitroj. De iuj flankoj, kiel respondo,
CStlH
Ia rido pli multe malgaja 01 gaja. Golubov rkalrls, salutantc
iujn kaj sidigis e fenestro sur Ia veluran fotelon, lnter 111
sekretario
de komisio por kunvoko de kamparana kongreso
Gavrilov kaj lia eminenco, episkopo Varavva.
Li sentis ioman vomemon
kaj strangan malkvietccon,
kiun ankora li ne estis analizinta.
En Ia ambro kurtenoj estis malsupren etenditaj,
nn~l!\
densa tabaka fumo kaj jen altigis [en malaltgls es Interpu-

13
miado senviva kaj malvigla, kaj eto slmilis ai zumado de
staranta] post Ia muroj abelejoj. Golubov streis Ia adadon.
Fortika homo kun kolo de clrka atleto staris sln apoginte
per Ia suttro ai pentrajo, sur kiu voluptema
cigno bekpins
Ia nudan Leda'n; kaj di ris, regule svingante per kubutoj, kvaza
vcturigisto sur sia kalesa antasego dum veturo:
- N, sinjoroj, malgajnis
Ia aferon ne tial ke estis Ia
'clltalentaj,
neenergiaj a neregnecaj, sed tal ke gis Ia lasta
momento rilate ai socialistoj ludis Ia duonan rolon. Oni devus
,111 sufokigi
ian elmontrlgon
de socialista
volo, maipermesi
opoziclajn gazetojn tiel, kiel tio estas praktikata en Sovdepio-),
"ri flanke kun Ia konstituclaj demokratoj kaj tracionalistoj
venlgi en Ia kabineton ian krispobuklan
Martov2).
Sed venigi
Martov'on - tio ja sgnltas perrnesl pai per unu piedo, tra
Ia enestro, ai Lenln mem kaj tiam, kiam kulo ankora ne
huvus Ia tempon por vin piki, Lenin venus ai ni propraper-une. Mi iarn certigs ke Ia kompromitemuloj
el soclallstoj tio estas Ia plej ordinara peco de sorbpapero
por bolevlsma
iuka makulo. Tiu makulo iam traigls kaj tralgas tra Ia poroza
surbpapero.
i estas maltaga rimedo kovri bolevsmon
per
1.1 sorbpapero
de sinjoroj Martov.
- Lasu tion, - sin enmlksis Ia malgrasa, nerva, kun
\ Il.ago, kovrita per reto da movplenaj trajtaj strioj, sinjoro de
meza staturo, - lasul Ne kau vin de vivo en Ia malnovajn
enkolorglntajn
tolajn kovrilojn. Mi riskas esti malbone komprenita, sed, sinjoroj, estas ja io en rusa bolsevismo,
klo ne
permesas vidi en gi nur solan rabistecon
de Razinr). Post Ia
1) Moka no mo por Sovjeta Rusu]o (de: nSovjet" [Kon'illantaro] .de deputitoj).
.
2) Cefa nuntempa
lidero de rusa] social-demokratoj
mnrkslsto], a nmenjs.eviki".
3) Atamano (kozaka rango por efo, komandanto)
de
umento de Donaj kozakoj, ribelinta kontra Moskvaj caroj
"li XVll. jarcento.
Rim. de trad.

14

15

sanga komunismo estas sentata ia subgrunda Rusujo, kiun l1i

ne konas, klun antasentts eble nur Pososkov') en Ia dekoka
[arcento, nur Radlsev') en Ia epoko de dekabrista ribelo,
kaj poste preterlasis Ia malatentaj herooj de Ia Dua Internacionalo kaj de diversaj socialistaj kongresoj: sinjoro Plehanov")
kamaradoj Demjanoj') kaj fremdignta] dum Ia tempo de alilanda ehnigro sinjoroj Deutsch-). Kion ajn diru, sed iu] nl
por tiu i nova Rusujo estas nur pulo]. Mi prezentas gin ai
mi simila aI sovaga hundo, kiu, vi tion vidos, se ne hodun
do nepre morga, venos aI maro; kaj, se ni gis tlu tempo
retenos nin en gia feIo, gi eniros en maron kaj subakvigos.
La puloj restos en Ia akvo kaj Ia hundo elnagos aI bordo,
tremgos kaj komencos varmigl sub Ia suno sian malermitau

busegon.
- Blasfemo, blasfemo! - ekkriis Ia homo kun bova
kolo. - Pardonu Ia malafablajon, sed tion oni nomas: tenl
nazon Ia ventoblovo. u vi forgesis Ia originalecon de nla
nacia vivo? La originalecon de nia eklezio? La mesiismon de
Vladimir Solovjevsj P La prognozplenan skolon de Dostojevskij ?
Vi kreas Ia legojn en okaza parolejo, kunveninta irka glaso
da teo, sed en Rusujo kreskas Ia malnovaj radikoj dum Ia [arcentoj gin nutrintaj: ortodoksa religio, eklezio ...
I) Rusa] sociaj agintoj, anta de longe frintaj Ia prognozon de venontaj rusaj revolucioj.
') Fondinto kaj unu el Ia plej famaj gvidintoj de rusa
soc.-demokrata partio. Dum Ia eropa milito apartenis aI pu
trio ta tendenco kaj komence de marta rusa revolucio tondts Ia
socialistan grupon "Unueco" (Edinstvo).
3) Nuntempa plej populara komunista poeto, Ia atoro
de komunista marseljezo.
t
') Malnova
rusa soclal-demokrato. Kunkamarado do
Plehanov, laborinta anka en lia grupo "Unueco".
') Fama rusa verkisto kaj filoiofo de mlsttklsmn akol.

Rim. ele tra.

- Ho, ne parolu aI ml pri Ia eklezio! De fruaj tempoj

Ia religiaj problemoj estis solvataj de ekleziaj patroj ne nur
ee Ia glaso da teo, sed e per komuna interbatado, kiel okazls
dum Ia Nicea kongreso, e Ia disputo pri Ia du-unueco de Kristo
kaj Dio, a dum Ia Konstantinopla, kie Ia homoj "Ia plej homaj"
neniam "mesiismaj" starigis Ia triunuecon de Dio, por ke ne
regu disputoj inter Ia kredantoj. Estas jam Ia tempo por forjeti
!I vivo Ia fabelojn pri Ia supernatura kaj vidi vivon tia, kia
~i estas.
Regna kontrolisto Bambukov sin enmiksis en Ia disputon; liaj okuloj sub Ia brilantaj okulvitroj farigis pensemaj,
kiam li diris:
- Estas eble, ke vi estas pravaj, u ne? Kun Ia milito
ce ni aperis tia metafizika religio de Ia per si mem sufia
interna regna konstituo, u ne? u vi memoras Ia provon de
~Ia argumentigo e Struve, e Franck? Sed Ia milito disfendis
Ia metafizikon kaj Ia lozungo: .mangon kaj packonkludon"
ormangis nian adoratan regnecon...
La disputo pllortgadls ; Golubov malvigle, kun duonfcrmitaj okulo] adis Ia pepadon de voo] kaj kiel antae, hejme,
sub Ia ltkovrilo, klare eksentis Ia aktualigtntan falon kaj kun
~i Ia rungon de io, kio estis kreita kaj por kio iuj i1i tiel
Insiste kaj kun amo laboris. Tiuj homoj, venigitaj kiel sao] en
Ia ambron de hotelo, anta ebla baldaa pafmortigo, a llna
jugo, a gismorta malliberigo, ne havis Ia forton por lasi Ia
i1uzion de sia bankrotinta atorltato, nek Ia enarngon je siaj
kredoj kaj konvinkoj. "Libreco, libreco, - pensis li maldole,
- oni forparolis kaj fordisputis Rusujon" ...
Li iomete endormigis de fuma sufokajo kaj de histeriaj
ekkrioj de Ia disputantoj; iomete, sed sen vomsento, turnlgs
lia kapo,
Lia eminenca mosto, belstatura, sllentema maljunulo,
interpalpante per fingroj Ia enon de sia surbrusta krucifikso,
pensls pri io malmova kaj malgaja kaj subi te, proksimen kli-

16

17

nante ai Golubov Ia grasajn vangojn de brikkolora rugeco, pel"

fajfanta flustro demandis:
- u estas vere, profesoro,
ke via filo komandas
Ia
armeon de Ia persekutantoj
de eklezio ka] regneeo?
- Kio? -- retrodemandis
Golubov, levante Ia palpebrojn.
- u estas vere, - mi demandas
- ke via filo estas
Ia bolsevko ?
- [es, estas Ia vero kaj li disbatis nian armeon.
_. Mi vin konsolas, - diris Ia emineneulo,
- konsolas
kaj komprenas.
- Kaj eu Ia vero estas ke Ia filo de via filo, via nepo
estas Ia membro de socialista-revolueiista
parti o ?
- [es, Ia vero. Mia nepo estas Ia mimano-) de torpedpo "Udarnij".
- Tiel, tiel. Filo kontra Ia patro, Ia nepo kontra Ia
filo. Au: Ia nepo kontra Ia patro, Ia patro kontra Ia patro.
Ai: Ia filo kontra Ia patro kaj Ia patro kontrai Ia filo. Tiel,
tiei. ..
Kaj denove li pensis pri io malvigla, sengota, malhela
kaj lia vlzago havis Ia esprimon kvaza li estis adanta tondrantan voon de efdakono, proklamanta anateman malbenon.
- Diru ai mi, profesoro, - komeneis li denove, same
malsupren
klinante slan brikkoloran
vizagon, - kio okazos
kun iu] tie l kunvenintaj?
Kiaj estos Ia represioj?
- Malfaeile estas antasci tion, via eminenea mosto.
Ni estas en Ia plena dispono de Ia venkintoj kaj estas de ili
rigardataj kiel kulpuloj kontrai Ia regna atoritato.
- Sed eerte vi ne malkvietigas.
La filo disponigos
ai
vi iujn eblajn faeiligajn rajtojn.
Golubov ekrigardis Varavva'n kaj renkontis Ia rigardon
de timigitaj, malkuragaj
kaj malamikaj
okuloj, rigardantaj
lin

1) Unua ofieira
.midshipman".

rango en rusa

milita iparo,

de angla:

Ri tn, d.e tTad .

el sub Ia densajoj de grizaj brovoj kun kaslta envio, transiranta ai malamkeco

pro tio, ke Golubov havas Ia filon bolsevikon kaj ke li eerte savos sian molkarnan korpon, dum super
Ia same molkarna, maljuna, karbginta korpo de Ia emineneulo
montros siajn mokojn Ia persekutantoj
de eklezio, kaj ros
Ia harojn de kapo de I'efpastro,
kaj batos sur lian molau
bruston, kaj subpremos per kalkanumoj Ia vizagon, kutimiglntan
ai luusimila lumo de multfaeetaj altaraj lampionoj, ai briletado
de pregeja] kandeloj, ai mallaita plado de korpremantaj
kaj
enueca], bonodonaj, kuraeantaj animon pregeja] kantoj.
Golubov eksentis Ia genon, malkvieton kaj ajnigis sin
dormanta.

La disputoj kvietigls, jam venis Ia urbon pace-pensga

vespero;
sur Ia polvokovrita
lustro, kun serpente f1eksitaj
kandelingoj,
ekbrilis Ia sola lampeto en rozkolora
irmilo.
uj sidis silentaj, songetante kaj pensante iu pri Ia sla, pri
siaj edzinoj, filinoj, amatinoj, pri tiu tute proksima
pasinta
vivo, kiu portis ilin felie, kun intereso, kaj disbatis ilin sur
Ia hrtajo de bolevika] bajonetoj.
lliaj korpoj, metitaj sur Ia sego], foteloj kaj kanapoj,
aspektis kiel malvivaj rlgldlginta] ombroj, kaj fresa homo, se
11 venus Ia ambron, opinius ke li estis enveninta
salonon
de vaksaj figuroj, sub Ia komuna afio: "ministroj ka] sociaj
agantoj de Ia falinta burga registaro,
kaptitaj de bolevko].
Rusujo. A. D. 1920".
e Ia dekunua horo brue malferrnigls Ia pordo, venis
soldato kun pafilo sen bajoneto, altulo, eu malorda, senSirmila
apo kaj laite elvokis:
- Golubov, bonvolu sekvi minl
iuj ektremis, eksctigls, ekadlgls Ia krioj:
- Kio okazis?
Kial? Kien oni vin kondukos?
Diablo
selas, kio okazas - gi estas Ia dskreta]o. Sinjoroj, protestu I
Same bravule, kiel antae en sia hejmo, Golubov starigis, sed jam per Ia maleerta de malforteeo paso eliris kor-

19

18
doron, per unu komuna saluto adalnte Ia kolegojn. En lia
animo estis malpleneco kaj maljunula indiferenta dormemo.
Post Ia duonlumigita ambro, lumo en Ia koridoro moutrigis blindiga ; ie, sub iu arko de plafono, lume brilis tripecaj
steloj de lampoj. Ou homoj staris iom malproksime,
unu pli
alta kun Ia turnita pafilo post Ia sultro, Ia alia, fortika, eu
malhele-blua kampa uniformo, samkoloraj pantalonoj ka] flavaj
boto], snurumta] gis genuoj. Golubov atente Iin observis kaj
rekonis en li Ia filon.
- Sekvu min I - late kriis Kondrato, ne levante supren
Ia okulojn kaj kun konvulsia skuo de supra Iipo, kovrlta per
maldensa
nigra hararo,
simila ai lanugo , turni~is sur Ia
kalkanumo kaj ekmars antaen. Golubov rimarkis lian rnalaltan kolon, plenan da sulkoj, kovritan per malhela buklaro,
etendiganta
sub Ia kolumon. .La filo ne volas rekoni. Li krueIigis", per frapantaj pensoj io ekaperis en Ia cerbo de Golubov
kaj kelkafoje frapis lin tiu ridinda vorto: nkrueligis" ...
lli venis alia ellre]o j e rando de Ia trotuaro staris kaleso],
aitomobiloj,
preterpais
homoj, ests mallume,
e ne UIIU
lanterno lumigis Ia stratojn. Kondrato, fortike pasanta per Ia
muskolaj piedoj, venis preter Ia disiganta] anta li uniformoj
aI neokupita
atomobilo,
malfermis gian pordon kaj jetis Ia
mallongan:
- Bonvolu eniri.
LI prenis Ia patron sub Ia kubuton kaj helpis ai li sur~tupl en Ia atornobilon j Golubov
eksentis
SUl' Ia kubuto
liajn fortikajn, energiajn fingrojn. Rugarmeano]
kun respekto
stars lalonge de Ia trotuaro ; unu el ili kriis en mallumon
- Donu Ia vojon, donu do Ia vojen, diablo I Estas [a
Ia aitomobilo de kamarado Golubov.
Kondrato sidigis alIa direktila rado kaj klakfermis Ia pordeton; malbonodorante
kaj kraketante per motoro, Ia atomobilo balda elveturis
el nigra maso da kaleso] kaj tuj, per
unu movo, bruante, eni~is en Ia densan mallumon ka] tresecon

de noktaj stratoj. Lavitaj, brilantaj steloj pendis super Ia domoj,

kvaza pendigitaj
ai ielo per nevideblaj
fadenoj kaj kiel
vualo de fianino, per Ia argenta] sableroj
necerte brltis sur
f{i Lakta vojo. Sukplena
freseco
aspergis
Ia dronlntajn
eu
mallumo stratojn, murojn kaj tegmentojn, bruligitajn de meztaga
suno kaj nun malvarmilntajn,
rapide kurantajn
malantaen
kun siaj nigraj makuloj de fenestroj kaj pordoj.
Garbo da radioj alads el Ia projekcia antaa lanterna
sur pavimon, kvazai renversita
sollda konuso, gi tranis Ia
mallumon, sur gia ora fono Golubov vidis Ia fortikajn sultrojn
de I'filo, lian apon kaj kroemajn
fingrojn, kuanta]n
SUl' Ia
direktila rado. IIi rapidis tiamaniere
ne pli 01 dek mlnutojn.
La atomobilo, eksiblinte per haltigiloj, halts sur soseo. La
urbo estis malproksime
kaj de ie venis Ia malseka odoro de
herbo, de acida okzalo, putrodoro de rano] el kvieta akvo de
apudvojaj kavajo].
_ Tkaenko, - mallate vokis Kondrato.
Bruante per radoj, eligis el Ia mallumo vilaga veturilo j
ukrajnano,
kun larga] llpharoj, ektirinte bridojn de Ia cvalo,
respondis per gaja kantema voo:
- i tie!
Kondrato sin turnis ai Ia patro. Nur en tiu momento
Golubov plene ekvidis lian vzagon, maljuuuligintan,
sulkoplenan, kun prouude sidantaj malgrandaj
okuloj sub Ia konveksa frunto. Farante geston, similan ai Ia patra, nome: glatinte Ia frunton per Ia montra kaj meza fingroj, Kondrato diris:
_ Tempo ne devas esti perdata. Sdigu, patro, ai Ia
ukrajnano en Ia veturilon kaj forkuru. LI veturigos vin gis lia
vilago kaj de tie vi trovos vojcn ai Rusu]o j Tkacenko havas
por vi Ia pasporton.
LI estas fidinda homo. Blovu do favora
vento en vian dorson!
LI forte premis manon de Ia patro, poste rorsovts Ia
apon ai Ia nuko kaj per malmolaj Jlpoj kisis Ia patron sur Ia
molajn maljunulajn
lipojn.

20

21

- Atendu, - perdante Ia sintenadon, eldiris Golubov,atendu, mi ne povas regi miajn pensojn .. La nepon, nepon
eldefendu. Alejon. Filon I
- Rapidu, patro. Tkaenko, helpu ai Ia maljunulo.
l1i amba sidigis Golubov'on en Ia veturilon, preska levinte en aeron Iian senfortan pezan korpon.
- u Ia eevalo estas fidinda, Tkaenko?
La ukrajnano felie ekridetis.
- Kvaza kuglo!
Kaj lar~e svinginte, vipis Ia evalon sur dorson per
vipilo; ekknaris Ia balancantaj risortoj, vento plena da sukozaj,
fortikaj odoroj, petole frapis Ia vlzagojn ; kovris Ia vangojn,
okulojn, vizagojn per sia herbodora vualo; Ia veturilo gaje ektondretis sur rubokovrita vojo.
Rigardlnte post si Golubov ekvidis Ia filon, ion arantan
apud Ia atomobilo.
- Adia! - per malforta voo kriis Golubov. - Kaj
diru ai Ia edzino kaj bofilino ... memoru Alejon ...
Kondrato svingis per Ia mano, rektlgls, demetis Ia apon.
[am de malproksime flugis lia densa voo, atinginta Ia veturilon, pli kaj pli malproksimen forkurantan lalonge de osec:
- Kaj min, patro, ne kondamnu I
Golubov jen ploris [en ridis, vsls per tuko Ia larrnojn kaj
askults per maljunaj orelo], en Ia altajo sub Ia steloj, super
Ia herbejo, super Ia reseco de bonodorantaj kreskajo], malrapldan kaj gravan, susurantan paadon de Ia granda martirino-historio.

m.
Kun falo de I'centro, Ia rlbelo
da urboj en Ia lando, ie akceptinte
kontra inteligentularo kaj hebreo],
jugoj ka] de masa, plej elernenta,

etendis sin tra plimulto

Ia formojn de masakro]
de bllndaj strataj Iina]
rabado. Vento, ordinare

blovanta tie i tiusezone, transportadis el gubernio ai gubernio, el dstrlkto ai dstrlkto fumodorajn kaj kruelajn nubojn,
preska nerimarkeblajn por okuloj, falantajn sedimente super
Ia fulmoforigilaj pintoj, fulgokovritaj buso] de fabrikaj tubegoj,
super Ia tegmentoj kaj placoj de urboj kaj vlago] i kaj, kune
kun tiuj nuboj, Ia elirantajn el fundo de homaj animo], kvaza
vomajo, pecojn da malamo, diboo kaj sangavideco. Estis
maloftaj Ia hornoj, kiuj kuragis el trans Ia masakra ondo, vidi
belan vzagon de justeco, kiu ne havis Ia forton por flui per
klara torento kaj kiu levis sur sia vojo stonojn, koton kaj
teron. La lando estis suokiganta: dum noktoj ai Ia posturbaj
kloakejoj, sur simplaj knarantaj veturiloj, sub strta] kovra]oj,
oni veturigis Ia kripligitajn kadavrojn kaj, jetinte en amaso
unu sur Ia alian, suruts ilin per rubo kaj malpurajoj. Sur Ia
randaj stono] de trotuaroj en Ia urbo nigrigis sangomakuloj
kaj amasoj da verdetaj muo], brilante sur Ia sunradioj per
siaj celulojdosimilaj flugiloj, ronde nagls super ili. I<aj apude, je
du paso], sur muroj pendis Ia atakemaj plakatoj, kie komandantoj, per gluigintaj de sango manoj, ladis Ia liberecon,
egalecon kaj fratecon de homoj, kovrante per Ia vorto .socialismo" Ia regnon de akaloj kaj lupoj. Venis Ia malklara famo
ke en Ia apudmara havenurbo Ia sanga ondo atings orton
de furiozeco; ke Ia revolucia marista komitato Iinjugis ocirojn; grupeto da laboristoj, kiuj ne submetgis ai bolevka
atortato, organizis Ia komitaton de socia ordo kaj du torpedsipoj bombardis Ia urbon per tricolaj kanonoj. On parolis pri
Ia timigajo: e ne unu oficiro restis vivanta, ilia] korpoj kovras
Ia stratojn, plenigas Ia karbejojn de Ia haveno kaj maro lulas
iliajn nagantajn, velajn kadavrojn.
Nanjo entreprenis Ia vojagon por trovi Ia edzon; preparis sin kiel lam rapide, neatendite por si mem, decidinte
tlon inter Ia du glutoj da teo, kiam si legis Ia numeron de .Suda
komunisto" kaj iajn okulojn frapls Ia dike preslta tItolo : "ru~a
teroro en Ia lparo".

2~

:.!'ol

Estls Ia treege malfacila voja~o; dum Ia vagona nterpui~o l kelkaole perdadis konsciencon kaj per trernanta]
fingroj, malfermante Ia saketon, si estis taranta amoniakon.
Senvitraj fenestroj de Ia vagono estis srmta] per horlzontalaj palisoj; sur iu stacio oni faris Ia esplorojn kaj kOI1trolon de dokumentoj; Ia vagonaro veturis tiel, ke oni ne povis
est certa, u gi efektive atingos Ia sekvantan telegrafan stangon
a sim pie haltos en kampo.
La havenurbo estis atingita vespere; en gi Ia aero ee
iam antae estis mal pura, plena de fulgo kaj karba polvo, Ia
muroj de domo] estis nigra], Ia urba polvo brilrs kiel rompajoj
de vitro. Nanjo alveturis ai logejo de sia edzo - gl. estls sosita. Ne sciante kion fari, Nanjo eliris Ia straton, pripensgls
kaj venis ai Ia haveno. La suno estis .subiganta post Ia urbo,
pafante per purpuraj sagoj en malpezajn buklojn de nubetoj
e Ia horizonto, gluitaj aI ielo; Ia maro staris senmova, senbrua, kovrita per blua skvamo de trernondgo ; nur keIkaloke
etendgls tra gi Ia glataj poluritaj vojetoj, kun koloro de rivera
akvo, similaj ai hela] taplo] metitaj sur bluan plankon. Post
Ia digo, sub surtiritaj veloj, dormetis Ia boatoj de fikaptisto].
Du blankbordaj krozipo] staris en Ia ekstera rodo, tri torpedsipoj e Ia digo; en unu el iIi Nanjo rekonis "Udarnij". e
Ia havenaj kajoj, preska tuante unu Ia alian per bordoj,
dormis Ia grandaj, kun malpuraj fumtuboj, karboipo] ; i1iajn
altajn rigilarojn Ia suno mria per sanga koloro.
i tie si ekvidis Ia samajn stratajn scenojn, kiel en sia
urbo; Ia sarna] homamasoj plenigis Ia stratojn kaj same rapide
preterpasis aitomobiloj kun rugaj flagetoj; eble iom pli ofte
oni veturigis en vaga] veturiloj kovritajn per matoj, tendstofo] a tapio] kadavrojn kaj ie vidigis Ia bluzo] de maristoj; Ia vizagojn si nek vidis, nek rimarkis. La penson, ke ai
Aleejo povis okazi io malbona, si pelis de si, tial a koro
estis premita, kvaza enmetita en tI'O mallargan ingon. Por
ne pens pri Alejo, si pensadis pri io: parkere nomis Ia

uomo]n de stparo : penis nom por si Ia lokon, kle perels Ia

superdrednoto "Caro Teodoro"; ekmemorls, kiel pasintan jaron
ce sia avo en Suuk-Su pereis Ia vinberujoj pro parazitoj, klel
oni lIin lavis per forta solucio de tabako - kaj nenio helpls.
Si metadis penson ai penso, timante ke inter tiuj ne restu
Ia malplena loko, en kiu si subite povus ekvidi Ia vivajn
okulojn de Alejo, lian bravan frizajon kaj bonajn grasajn
lipojn.
En Ia strata restoracio, inter Ia kestoj kun persikoj
abrikotoj, inter Ia korboj da blankaj, nigraj kaj helerozaj
erizoj, verdaj kukurbetoj, similaj ai kukumoj, si trinkis
per Ia pajlero mazagranon, poste mangls "katik'on"l) kun pano,
poste "rahat-Iukumon"2) el Sirio; parolis kun Ia maIrektpiedaj
tataro], kun Ia marlsto], alpinglintaj sur siajn brustojn rugajn
rubandetojn kaj fine renkontis sinjorinon Anna Mihajlovna
erkes. Si estis maldka, kun ultro] de meza largo, juna virino,
fleksema kiel sciuro, kun okulo] de malsana kato kaj bela
vlzago, malbeligita per Ia dolora mieno. Si portis Ia malhelebluan lanankostumon,
en kiu si sentis varmon, Ia vto kovris
Sian malgrasan vizagon, miksita kun Ia larmoj.
La edzo de Anna Mihajlovna, letenanto de kirasa stpo,
estis mortigita, si seris lian kadavron jam Ia duan tagon kaj
iam senrezulte.
- Oni lin multe turmentis, - diris si, apogante sin per
Ia akraj kubutoj ai marrnora tablo - oni lin batis, trans,
katerlzls per fajra fero. Oni diras ke li estis forjetita al maro,
a eble kuas ie en Ia haveno.
- Kaj pri mimano Golubov u vi ads ion? - demandis Nanjo per brava voo, sed kun falinta koro.
1) Speco de acidlakta fromago, preparata
apud Ngra maro, interalie en Krimeo.
2) Orienta sukera]o, specalajo de turkoj.

en Ia landoj
Rim. de trad.

25

24
_ Mortlgita, mortiglta, evidente anka estas mortlglta,
_ dlrls Arma Mihajlovna tiel, kvaza i ~ojls, u pro tio ke
Oolubov estis mortigita, eu pro tio ke Nanjo havas Ia saman,
srnllan malfelion.
De tiu momento Nanjo lon lrka si vidls Ia grlza:
grizi~is Ia ielo, flamanta sunsubiro, horna] vzago], io, o
Ia sonoj kvaza malaltlgis je kelkaj tonoj, Ia movado de
atomobllo], kaleo], vaporboatoj, sulkigantaj Ia maron, malvlgligiso ~i komprenis, ke se Alejo estus mortlgita - Ia tuta
sta vivo fluos pluen same griza, sufokigita, malvigia. Multaj
homoj en niaj malpiaj tagoj portas Ia shnilan grizecon en sia
animo ...
Kune kun Anna Mihajlovna ill Ia tutan vesperon vizltadis malsanulejojn, morgojn, kapeletojn, traserls Ia tutan
havenon. Kaj ie kuls Ia svelntaj nigra] kadavroj, nudaj,
kun Ia konvulsie fleksitaj genuoj, kun vunditaj, kvaza mordlta], ultro] kaj brakoj, Indiferentaj havenaj gardistoj levis
Ia kovrajojn kaj alportis lanternojn ai tiuj timigaj, esprimantaj
[am nenion, krorn Ia anta ne longe paslnta teruro, vizago],
senbarbaj, barbokovritaj, [una], maljunaj, flavaj kaj bluaj. Kaj,
amba lIi skuigls de rimarkeble sanceganta tremo, Ia amba
fari~is stultaj pro siaj ploroj kaj pro vidajo de tlu malbela,
perforta murdero.
Anna Mihajlovna diris:
_ Li estis alta, blonda, tondis Ia lipharojn iukvartage.
Li havis kvardek jarojn. Sur Ia kolo li havis rlmarkeblan
hatan makuleton.
Kaj ploregis, apoginte Ia kapon ai muro, kun Ia sekaj,
jam elploritaj gemoj, rantal bruston kvazai sanga tuso.
Nanjo diris:
_ Alejo estis juna gaja o . . ridetanta ... ru~aj
grasa] lipoj, Ia oreloj sen Ia malsupra mola finigo .. sur Ia
vangostoj malgrandaj vangharoj, kiel tiuj de poeto Pukln ..

Falis Ia krepuskoj kaj kiel lam en suda lando tu] post

111 subite venis Ia plene-stelumlta
nokto. Tra Ia urbo krakis
pafoj, sur Ia maro fajfis iu vaporboato per gemo de hundo,
ekflarinta fetoron, kaj lulls Ia nokto tutrusujan malgojon, pendantan sub Ia stelo], maigoon plektitan el Ia antamorta]
homaj spiro], el Ia vaporgo de sangaj lagetoj, el Ia larmoj
verita] super rigidi~intaj kadavroj.
En Ia haveno sonoraj duonebriaj voo] kantis:
... Ofieir', oficir',
Kien marsas vi,
Venu nur ai "Almaz)
Kuglon mangos vi .. o
Nanjo memoras Ia longan malplenan barakon kun alta[eto] da nigra karbo e muroj; Ia nigrajn, kiel fulgo, tegmentajn stangojn; Ia odoron de polvo, karbo, kruda ledo; Ia lanternon pendigitan sur kolono, dividitan trans vtrajo] per metalaj diagonaloj kaj Ia flamon, lekantan Ia vitron kaj kovrantan
gil1 per fulgo. i estis Ia lasta kadavrejo, kie ili amba esperis
ankora ion trovi.
Gardisto kun lanterno, pendigita per hoko ai lia brusto,
harria, giba [unulo, kun katarakto sur unu okulo, malkovrls
largan tendotoon
kun granda fabrikeja stampo "Triangulo",
kaj ili ekvidis ses kadavrojn, tute nudajn, [etitajn kun Ia kapoj
ai muro.
Malhela lumo saltis sur i1laj konvulsie fleksitaj korpoj,
lumlgante slritajn vundojn, tranajn striojn, bluajn liniojn, bluajn
makulojn kaj kapojn, tiom malbeligitajn, ke jam nenio homa
restis e iII. iuj ses havis Ia mano]n, kunmetitaj en pugnojn
kaj iuj ses kuis kiel forpusantaj per timiga aspekto peco].
dehakaloj de homa korpo.
.) Fama krozipo de Nigramara rusa slparo. En Ia tempo
de bolevika revolucio gi estis Ia centra jugejo kaj ekzekutejo por teroro kontra Ia maristoj-ofieiroj.

Rim. de irado

26
[en 111kuas, - dirls Ia [unulo, alportante lanternon
ai vizago de proksima kadavro.
Anna Mlhajlovna kun konvulsia movo sn prenis [e
tempioj:
- Mi ne volas I
La gardisto parolls kun konsolo:
- Kuas. Estas neeble distingi Ia kapon de genuo kaj vi
pretendas ilin rekoni. Kiel oni povus rekonll De Ia mateno mi
havis tiom da homoj venintaj, iarn Ia svenoj kaj larrnoj ...
La mia opinio, se oni jam iun mortigis - Ia fakto restu,
ke oni mortigis kaj ne estas bezono por sert, por pli turmenti Ia koron.
Forte kunprerninte Ia lipojn, sancellgante dum irado kvaza ebria, Nanjo rkapals preter iuj, longatempe esplore
observante iun. En teruro si pensis: "jen ti uj manoj povis iam
irkapren, jen tiuj fingroj tenis plumon, foliumls Iibrojn,
ekbruligadis eigaredojn."
Ale]o forestis inter i1i.
Alejo forestis inter iIi I Si ridis felia, ripozante en sia
rido, fizike sentante kiel defalas de korpo Ia preminta pezeeo
- se Alejo forestas inter ili - tio signifas ke li estas vivanta.
[es, [es, li estas vivanta, Iin tiel amis Ia subuloj kaj dum Ia
februara revolucio li estis elektita ipestro de sia torpedipo.
Ha, malprudentulino, vi devus veni ai "Udarnij" a haltigi
sur strato Ia unuan renkontiglntan mariston kaj simpie gaje
demandi: "Kiel, kamarado, fartas mimano Golubov? Verajne,
iarn estas dlboanta?" Demandi kaj ekridi, kaj maristo anka
ekridus por respondo kaj dirus gajmiene: "Bone li fartas,
kamaradino, iam li diboas". Kiom ridinda estas tiu vorlo:
kamaradol
Nanjo veturis a Ioge]o de Anna Mihajlovlla, kiu farigls
nun Moniginta, indiferenta, elplorinte iujn larrnojn. Sidante
kun i en kaleo, Nanjo ekpensis ke si devas alveturigi sin]orinon erkes ai ties hejmo kaj mem ankora foje viziti ta

47
I()frcjoll de Alejo - povus okazl ke 11 jam revens ai sla
hc)mo. Si tiel faris. lrante tra mallumaj stratoj, late klakante
per miniaturaj kalkanumoj sur asfalton, ne sentante ian laclgon,
kvaza ~i Ia tutan tagon pasigis sur kanapo, legante Noure'on,
i insulte nomis sin malprudenta, ridis, krietis altnote pro
ello, kvaza petolema knabineto. Si mem ne seiis, de kie si
prenis tioman aserteeon. Kantante si diris:
- Sed ni ja estas bravuloj. Ni ja volas vivi I Revolucio,
mortpuno], kaj u tio ion signifas por ni? Alejo, donu Ia
lipojn, neobeemulo, donu i tien viajn grasajn Iipojn I
Neniu haltigis in, nek ia malsobra vorto vipis siajn
orelojn vojsekve. Si sentis sin malmultaga, juna, sana de haroj
~is Ia piedplatoj kaj si sentis Ia junan plenpasian amon ai
Alejo kaj sian kuragan virinan felion, kiu estis pli supera
01 iuj revolueioj, iam ajn tremigintaj Ia mondon, Ia felio,
anta kiu Ia koro de Dio mem varmigus

Si kuris danante, disetendinte Ia brakojn, suante Ia malsekan aeron, apena sin retenante por ne ekkanti. e Ia enirejo
li e malalta domo, surmasonita per poluritaj brikoj blankaj ka]
verdaj, si eksentis Ia sufokon kaj anta 01 sonorigi e Ia pordo,
si sldlgs sur Ia malvarman tonan tupon de enirejo. En Ia
teretago Ia fenestroj estis lumigitaj, Ia blankaj kurtenoj mallevitaj, - eerte do Alejo Ia tutan tempon estis hejme, malbona
kaj malica, pro kiu si Ia tutan vesperon flaradis Ia kadavran
fetoron ka] versts tiomajn larmojn.
Nanjo sidis, en gojo kisante Ia finigojn de siaj fingroj,
pensanta: "Ho, kiel granda estos lia miro, kiel ni amba
eksaltos pro felio, kvaza unujaraj kapridoj".
Post Ia pordo subite tinte klakis stosuo, gi iom malIermigis, ies ngra kapo en eluzita apelo, kun larga] rando],
elrigardis tra malfermita spaeo, poste sur Ia enirejon venis
nekonata homo en longa drapa palto, kun grandaj butonoj
sur Ia brusto, barboria, kun bukloj de malhee-ruga] haroj,

28

falantaj

sur orelojn. Li slosls Ia pordon, mets Ia losilon en

poson, faris unu pason ai Ia stuparo kaj haltls anta Nanjo.
- Bonvolu diri, mi petas, - sin turnis ai li Nanjo, u rnlmano Golubov jam revenis hejmen?
- Mimano Golubov? - base retrodemandis Ia homo en
apelo kaj enpenseme levis unu fingron supren. - Mimano
Golubov nun entreprenis kontinentan voja~on ai malproksime
kuanta] urboj, ar tion fari igis lin Ia cirkonstancoj. - Levita
fingro de Ia nekonatulo iom artifike ekbalancgls. - Sed por
mimano Golubov ne estus seninteresa scii, kia nord-orienta
vento altrenis i tien lian malobeeman edzinjon?
- Alejol - ekkrlis Nanjo kaj jetis sin aI lia kolo.
- Frenezulo I Sed kial estas tiu maskarado?
Vi estas diablo!
Kiamaniere do mi povus vin kisi j kion slguifas tiu sensenca
barbo?
- Silenton, silenton, edzinj' I Mi forfugas, u vi kornprenas? En Ia unua horo kun minutoj foriras Ia vagonaro
norden. Atentu kaj ne interrompu! Se mi ne forveturos, estos
malbone, se forveturos - estos bone. Prenu veturigiston kaj
penu trafi Ia saman vagonaron j en K. ni renkontgos e via
logejo. Ne faru Ia demandojn kaj ne kompromitu min per via
apudesto. u vi venis por savi min?
- Vin.
- Do, rnalsagulno vi estas!
- Vi mem estas malsagulo l
- Bone, tio finfine estas Ia akademia demando. Mi
venos aI Ia stacidomo piede ka] vi tondru tra Ia stratoj sur via
tondrilao i en Ia stacidomo vi povos sendi aI mi aeran kison
kaj se onl demandus, u mi estas via edzo, a ne, vi pri Ia
konfirmo tro ne insistu. ll estas klare? Ni do tuj dlsiru. Kiel
fartas Ia avo?
- La avo forkuris kun helpo de Kondrato.
- Kaj Ia patro?

29
Kondrato?
Kondrato
estas e boleviko]. Alejo,
aminda, kia arlekeno estas vi en tiu surtutao I Sed kiom io
estas Interesa I
Trantone ekkriinte, si saltls sur Ia stupo],
- Nu, estas jam Ia tempo por voago. Donu Ia manon.
Mi gin kisas. La alian. Kisas anka.
Apud Ia enirejo ili disigis, Alejo venis dekstren, Nanjo
maldekstren. Foririnte kelkajn paojn, a mba ekrigardis malantaen post si, Nanjo faris Ia riverencan genuflekson
kaj
Alejo forprenis de kapo Ia apelon, faris malaltan klinon kaj
svlngis per Ia apelo tien kaj reen. Poste ili tute disiris. Estis
jam profunda meznokto, dum tiu horo en Ia arestejoj de
rezviajkoj"*) nur kornencigis Ia laboro, nur tiam oni kornencs
elkonduki por mortpuno sur kvietajn kortojn Ia homojn, kulpajn
nur je tio ke Ia diablo igis ilin nasklgt ne en laborista bluzo. De
Ia rnaro venis malsekeco, spiris Ia aero, spiris Ia ielo, brodita
per stela perlaro; Ia vivo, dornosimile levante akrajn fingrojn,
penis sufoki Ia miniaturan, kuragan felion de Ia du malgrandaj
hometo], konvulsiis, grlmacjs, siblis - kaj tamen ne povis
gin sufoki.
IV.
Laca, malsana, en premita anima stato, profesoro Golubov
atingis Ia karajn limojn de stepa meza Rusujo; ie estis Ia
ruingo, stulta despotismo de komisaroj, malsato; vllago] kaj
urboj estis dezertigitaj per Il).obilizoj, regule sin alternantaj
epidemioj de holero, hispana gripo kaj prornalsata tifo. Neniu
ion sciis, neniu en ion kredis : homoj pasis kun svelaj de
malsato vlzago], kun svela] piedoj; aroj da malsataj hundoj
kun elstarantaj ripoj esplore kuris ie tra bazaroj, kaj en fene*) Eksterordinara
komisio e bolevko]
por batalo
kontra Ia kontraulo] de Ia regi mo ; en frua formo Ia ekzekutejo por politika teroro.
Rim de irado

30

strojn de domoj, kun Ia kurago de malesperego,

martelis per
bekoj malsataj longobekaj birdoj. La lando degeneris, dsvendante Ia srankojn kaj stokojn de farmaciejoj, perdinte Ia verkistojn, sciencistojn,
aktorojn, pentristojn.
Sur tiu tombejo de
homaj spiritoj kaj korpoj vagis Ia sentalenta, sln mern adoranta,
armita gis Ia dentoj fantomo de ruga polica reglmo kaj krlante
incitis ai ordo Ia neobeemajn.
Rusu]o formortadis
kvaza
hundoj de Konstantinoplo,
izolitaj sur dezerta insuleto.
Golubov ne povis elteni Ia kadavran fetoron de Moskvo
kaj forveturis en vilagon ai sia antaa kolego en Kieva teosofia
akademio,
nuna vilaga pastro johano. Tie i, ee Ia kovritaj
de cejano sekalaj kampoj, ce Ia sablajoj de serpentumanta
rivero Ok, en blua ombro de branoplektitaj,
dormemaj salikoj,
vivo rememorigis
iome Ia vivon, indan de homo.
La kamparano] rikoltls grenon, ne tro abundan en tu jaro,
sed tamen sufian por doni Ia nutron ai tu ta familio. La
regantoj de Ia lando jam ess sendi ei tien tamento]n por kon!isko de nutrajoj, Ia komitatoj
de malriulo] disfalis per si
mem, kaj vivis pace, malproksime
de bruo de I' tondranta
revolucio, cent-tridek-persona
vilago ; po 10m, po malmulte,
sub Dia favoro, sub largtegmenta
sonorilejo
de Ia viJaga
prege]o.
Golubov sentis sin kvazai ekslginta eplskopo; veklgadis
Irue pro muso] kaj sendormemo;
kuis kovrinte Ia vlzagon
per gazeto kaj aiskultis kiel pastro johano parolas sur strato
ai kokoj, ai lapo], ai Ia suno. Li levigadis je Ia oka, mangs
varman sekalan panon, poste venis ai kampo, parolis kun
vllagano] kaj pensadis. Jam prokslme, preska post lia dorso,
sin kas Ia morto. Li malgraslgs, perdls Ia kapablecon
de sercado, eksctigadis kaj kapricadis;
aperls Ia kapdoloroj,
reimaj
kolikoj en Ia dorso, apud skapolo], kaj malkontenteco
je vivo.
LI komencis malpacigl kun pastro [ohano, seka malalta maljunulo, kun vlzago simila ai sankta Serafimo de Sarov. Iam

31

ili estls amikoj, kune finis Ia akademion.

Golubov
Iarigis Ia
profesoro, johano farigis Ia vllaga pastro.
Tio kio antae mildigls lIan koron - larga], surutta]
per tero apudmuraj
plintoj de vilagaj dometoj,
kovritaj per
seto de sunflora mangta
sem o ; arpentita el ligno lernejo;
Icapeletoj apud flanka] vojoj kun malhelaj vizago] de Dipatrino; Ia grzaga instruisto,
dormanta
super Ia nagileto de
lia fiskaptilo; laborplena
marado de vlagana vivo - nun
ajnis estl senmova, obeema kaj subvenkita
vivstato, ia dsfandita gelatena
maso, en kiun sin transformis
Ia vilagana
Rusujo.
N ek Ia skurgo] de imperiestraj urjadnikoj*) kun violkoloraj
nazoj, bovaj koloj kaj fordrinkitaj voo], nek Ia pafilsargiloj de
urjadnikoj
komunistaj elvipis el tiu i gelateno
on, krom Ia
malinda gemo kaj Ia mieno de hundaj rnalkuraga] okulo],
Tamen tiuj pensoj ofte sangigis per Ia tute kontraiaj:
ia momente Golubov
komencadis
sat! Ia vilagon, venadis ai
pastro johano kaj parolis per mola voo :
- Mi petas pardonon,
pastro, La via estas vero: se
Rusujo havas Ia destinon eltreni sin ai seka loko, tion faros
Ia vllagano], kiuj per sia lojaleco, a se vi volas, per splta
pasiveco,
ne donis ai komunismaj
radikoj enigi profunden
'11 Ia rusan teron.
Kaj arnba ili tiam, emociitaj, venadis ai Ia kooperacia
hutiko, sub Ia pura, lavita surskriba
tabulo, por aidl, kion
parolas Ia popolo kaj por kapjesi ai tiuj parolo],
Okazis foje: venis Ia vilagon el distrikta
urbo milita
kornisaro por edzigi en Ia vilaga prege]o kun filino de Ia distrlkta komercisto, frailino kun elstarantaj
okuloj, nomata Senulrna Mitrevna;
pro tio ke en Ia urbo eklezian edzgon povls
mnlaprob Ia kamaradoj,
partia komltato kaj superuloj,
marunta] kun revolveroj
"Nogan" e siaj zonoj kaj farita] pe r

*) Provinca

komunuma

pollcista

oficlro

eu cara Rusujo.

32

33

komunismaj programoj. Peze spiranta nova atomoblo, levante

polvon, krute sin turnis ai Ia pastra dome to kaj Ia komlsaro,
kvardekjara,
konsumita de ftizo viro, per iom plorema voo
ekkomandis:

- Pastrao, ni bezonas esti geedzlgitaj I

Kunkuris homoj. La fianino, grasa supermatura
frallno,
kun alta brusto, tiel distiranta Ia bluzon, ke gi bezonls kelkafoje est rebutonumata,
kun mallarga] mongola] okuloj, sldis
en Ia atornobllo kaj, stulte ridetante, per dlkaj manoj korektis
sur Ia kapo apelon el gaso kun ruga], bluaj, orangkolora],
slrlngkolora]
kaj blankaj diafantofaj
f1oroj. Ou boamikoj kun
sabroj kaj Ieda] revolveringoj,
arnba kun junaj arogantaj
vlzago], dum Ia tempo, kiam Ia komisaro parolis kun pastro
[ohano, malligis Ia pezajn pakajojn kaj komencls [etl en Ia
popolamason
Iiteraturon
- maldikajn brouretojn,
alvokojn,
f1ugfoliojn kaj portretojn
de Ia patroj de rusa sovjeta respubliko. La gefianoj estis invititaj en Ia ambron kaj Ia boamikoj restis en Ia auto mobilo por malpaki keston kun vino.
La komisaro, tenante Ia fianinon je mano, sidigis SUl'
kovritan per blanka kovrilo kanapon,
kontra piano, pastro
johano sidigis sur apogsegon,
Golubov rests e Ia pardo.
Movante tlen kaj reen per siaj lumantaj, brulumaj de drinkado
okuloj, Ia komisaro parolis:
- Do, ni bezonas esti geedzigitaj. Bona estas via vilago,
pastro, morga mi sendos Ia agitistojn por klerigi Ia popolon.
Vi aru Ia akton pli rapide, sen kantistoj, mi estas tre okupita
homo. Tion ja si elpensis por fari Ia geedzgon
en prege]o
sed mi havas Ia alian opinion pri tio. eu vi estas vidvo?
- [es Ia vldvo, - dirls p. johano, sulklgante maljunau
vizagon tiel ke oni ne povls dlvenl, u 11 ri das, a esprimas
Ia genon.
- Sed klal vi havas
caro Aleksandro
H-a?

SUl'

Ia muro, pastro,

portreton

de

ar mi respektas

Ia rnonarhon,

donintan

alIa

popolo

llberecon.
Tre bedarinde,
tre bedairinde,
tr-r-re bed-d-darr-rinde! Por malriuloj estas Ia malbona influo, sed mi persone,
pastro, subtenas Ia liberecon de pensoj. Kaj kiu estas vi?
Li montris per Ia kapo aI Golubov. Tiu respondis:
- Profesoro en eksgo, I' atoro de historiaj verkoj. Por
Ia nuna Rusujo ne estas bezona.
- Kial ne? - ekprotestis Ia komisaro per grandanimeca
voo. - Enskribu vin e Ia komunista
loka elo ka] poste
vin akceptos Ia partio. Historiajn
verkojn ni anka bezonas.
Bonvolu.
Dum Ia fianino sin vestis por Ia geedziga di servo, Ia
komisaro
venis sur Ia elirejon kaj tie i kun siaj boamikoj
trinkis po unu glaseto da angla maldola brando, poste ankora
po unu glaseto kaj ankora, kaj fine komencis trinki konjakon.
lliaj vzago] farigis purpuraj
kaj i1i devis vsad per tukoj Ia
svton, ar suno ankora forte varmigis. Tiutempe sur Ia pregeja portalo kolektigls Ia tuta vilago, f1ustra tumulto staris tie,
kvaza bruo de abelaro. La komisaro ebrigis, komencis late
mugi, bojeti, imtante hundidon,
miais, imitante
katon kaj
fine ekblekis kiel safo. La boamikoj ridis, apoginte Ia frunlojn
ai balustrado
de Ia enirejo, ronde svingis en aero per pugnoj
kaj unu, por distrigo kurinta post kokino, trafis en urtikon
kaj bruligis tie siajn manojn kaj vzagon.
- u balda, Serafinjo, bereto mia? - ekkriis Ia komisaro per plorema voo.
Voo de Ia fianino aidigis tra feneslro:
- Mi estas preta, Nur pro Do ne drinku, alendu. Ne
drinku, mia kara, u vi ne konas vian propran karakleron?
- Mi konas mian karakteron ! - ekkriis Ia komisaro
kun barbara gajeco. - Hej, gardistoj, sonorigu Ia sonorilojn,
sonorau, diablo ilin prenu, per iu] sonoriloj. Bu-um l - kriis
li, ronde turnante Ia kapon tien kaj reen, batante per Ia man3

34

35

plato sur Ia fundon de malplena botelo - bum, bim, bom,

tiel, diablo prenu ilian animon, sonorau! ...
- Karuleto mia, - plendis Ia fianino per malkvieta
voo, elovante el Ia fenestro timigitan vizagon, enpIektante
Ia fingrojn en vualon.
La popolo venis el post Ia pregeja palisa barilo por
rigardi diboon de Ia komisaro:
virinoj kaj fralino] antaen,
viroj iom pli rnalantae, kun honto rigardantaj
teren. Pastro
johano venis sur Ia enirejon de sia dometo kaj per kvieta
voo diris:
- Sonorigi Ia sonorilojn
ne estas permesite,
sinjoro.
Edzlgo estas sakramento
kaj vi farigis akeeptinta Ia aspekton
de besto, aspekton,
pardonu, de porko kaj por Ia ebria mi
ne faros diservon.
La
ne staris
brojn, ebria en
-

komisaro prenis bravan aspekton;

sur Ia piedoj li
eerte, sed Ia aspekton havis tute bravan.
Kion do, kion? - demandis li kaj kuntiris Ia palpevi ne faros Ia diservon?
Mi faros nek diservon, nek permesos e veni por Ia
Ia pregejon,
Kaj se mi ordonos?
Ordoni ai mi vi ne rajtas.

Tiu i respondo stultigis Ia komisaron. Li rnalantaenigis

kaj se ne hei pus unu el Ia boamikoj, kiu lin subtenis, li nepre
falus; sed Ia boamiko ancellgis siavice kaj tiel arnba, tenante
unu Ia alian, malsuprenpais
jen sur unu stupon, jen sur Ia alian
kaj sur Ia tria fiksis sian ekvilibron.
- Ha, vi, longobaskulo,
u vi scias, kun kiu vi paroIas?
- Mi paroIas kun ebria homo - respondis
p. [ohano
indigne kaj kun maldola mieno. - Ne hontigu Ia fianinon
anta Ia popolo. Kion vi elpensis?
Eliris Serafima Mitrevna en larga blanka vesto, sub Ia
vuaIo, ia vizago kun elstarantaj
vangostoj estis malcerta, Ia

okulo] paIpebrumis,
Ia fingroj movigis sur sia] manoj kvaza
~rasaj, bIankaj rapoj. Si krietis kun rnalkurageco :
- Kareta mia . . .
- Silenton! - ekkriis Ia komisaro per alta, ondiganta
voo:
- Kun mi tieI paroli, kun Ia distriktmilkomo*) l u vi
selas, ke mi estas Ia distriktmilkomo,
a u vi forgesis tion?
Mi ja ares tos vin, pastraa vzago, tiam vi seios kiel paroli
kun Ia komisaroj.
Kamaradoj, prenu lin en Ia atomobllon l
Kamaradoj ...
Tremo venis tra Ia popoIamaso
kaj pli proksimen
gi
pais aI Ia enirejo; ekbolis Ia kaita, sufokita, silenta ekscito,
sed neniu ankora montris sian voon. Tiam, maIbele eligante
Ia lipojn, Ia komisaro levigis sur Ia enirejon kaj ekbatis p.
johanon en lian rnallargan, platan bruston. Sur Ia plaeo farigis
silento, kvaza en prege]o nokte. Kaj ektondris Ia tondro. Ekkriis Ia altaj, maldikaj, kiel haroj, virinaj vooj:
- Pastron oni batas!
- La diservanton!
- Tenu lin!
Kaj tuj altigls Ia malakraj vooj de viroj:
- Alproksirnjgu, donu ai li ...
- Subpremu ...
- Ha, hundido, Ia pastron vi volas tui. Ha ci, Ia vizagao, Ia diservanton vi volas tui ! ...
Ekbolis kaj eksplodis;
kia vento [etis tiun observantan
popolamason
alIa enirejo? io miksigis en Ia komunan mason;
sur tupo] de Ia enirejo, subpuante
unu Ia alian, levante
manojn, baraktis kunplektitaj
homaj korpoj, adigis malfaeiIa
spiro kaj abruptaj, sibIantaj ekkrioj: "T -t-tiel, en Ia vizagaon
*) La vorto kunmetita
la Ia nova maniero de parolo
kaj skribo en rusa kaj aliaj lingvoj, simila ai telegrafaj kodo
a adresaro. Distriktmilkomo
- distrikta milita komisaro.

Rim de irado

36

lian, premu ai li Ia gorgon I" Super tiu maso, sin apoginte per
dorso ai Ia pordo, staris Ia blanka kiel kreto, kun grize-bluaj
lipoj, malgranda, maljunula vilaga pastreto, movis Ia lipojn kaj
nenion povis elparoli - nur tremis per sia griza barbeto kaj
alten levis Ia maldikajn, kiel bastonetoj, sekajn brakojn.
Golubov ne povis malhelpi ai Ia Iina jugo, li eksentis
sin malbone, enue, kaj en lia buso aperis Ia sento de citrona
gusto kaj de maldolajo j li eliris trans Ia kuirejo alia gardeno,
poste tra Ia legomplantejo venis ai kampo. La suno staris alte;
Ia silka falita pajleja kampo, ankorai mola, ne havinta Ia
tempon por malrnolig, zonumis Ia altajojn per flavaj rubandoj;
malproksime, e arbaro, virinoj finrikoltis Ia restintajn pecojn
de grenkarnpo], De tero venis Ia polvoza kamomila odoro,
f1ugis en Ia aero fadenoj de araneajo, maldikaj kaj brilanta],
similaj ai fadenoj de bovina salivo. Golubov forprenis de kapo
Ia apelon kaj sub fandiga suno, levante Ia polvon, ekmaris
lailonge de I' vojo, iam plirapidigante Ia paso]n, vitante kaj
sentante sur Ia ultroj kaj dorso malsekan algluigtntan emizon.
Ekzistas pensoj nebulaj, malklaraj kiel ondoj de cigara fumo,
senformaj, senaspektaj kaj senvortaj, tremetantaj kiel birdoj
en kaptiloj, kun timigita pepo kaj frapetado de rompitaj f1ugiloj
- tiaj pensoj nebuligis Ia cerbon de Golubov kaj knedis lian
molan animon, kvazai virinaj manoj farunan paston. io miksigis en lia neelporteble, maljunule laca kapo ka] rigardis el
tiuj i cigaraj fumajoj de penso Ia energia vizago de Kondrato,
kaj adgs Ia voo de gemanta en morta doloro Rusu]o, kaj
prezentis sin Ia lastaj muganta] movoj de Ia revolucio, kronita
libereco, trenita tra malbonodora sanga lageto. La revoluciistoj? Li malamis ilin, li rekonis en ili Ia figurojn de Ia komisaroj, batantaj en ebrieco Ia pastrojn kaj iun renkontlglnton.
La popolo? Li malamis ankai Ia popolon, vidante antai si
klinitajn, malsekajn de vlto dorsojn, levgantajn pugnojn kaj
iritajn ekkriojn: "batu lin en okulojn, en lipojn, en vzagaon".
Rusujo? Sed tiu i popolo kaj tiuj komisaroj iuj ili estas

37
HWllajo.Kio do restis? Nenio, nenio restis en Ia maljuneco
por profesoro Golubov, skribinta multajn volumojn da verkoj,
trapensinta Ia tutan historion, restis nek Ia filo, nek scienco,
nek patrujo.
- Tiel ne povas esti! - diris Golubov kaj kovris Ia
vlzagon per manoj. Brilis ankorai Ia suna tago, sed en liaj
okuloj io arlgs kovrita per blua fulgo, per miliardoj da maldlkegaj pulveroj, naganta] en aero, konsumantaj Ia herbon,
Ialltan pajlejan kampon, gluantaj Ia aeron en malhelan sufokan
mason, ne penetrantan ai fulmoj. - Tiel ne povas esti! Tio
pasos. Tion forportos en faldajoj de sia vesto Ia prudenta
praavino historio kaj Ia posteuloj trovos en Ia malordo de niaj
tagoj kreantajn Ievigo]n de homa spirito, trapalpos Ia pulson
de historiaj senancele irantaj okazintajoj. Ni estas maljunaj,
niaj voloj ne estas harditaj, nek fortigitaj de ventoblovo. Nia
tempo jam estas por veni aI paco.
Li pensis, ke falis Ia nokto - tiel mallume kaj kviete
estis en Ia kampo kaj tiel malvigle kaj malhele fandgis, super
Ia regiono de falka esplora f1ugado, Ia laca suno. - Kiu estas
prava? u Kondrato, u nepo Alejo, junule kaj kuragece iranta
renkonten ai sia juneco? u li, Ia libra scienculo, ankai amanta
Rusujon? u vi aidas? - li ankai! ...
Neniu estas prava, ar sub Ia persona, sub Ia tagnovaja,
neniu aidas paojn de Ia praavino kaj neniu plenumas iliajn
ordonojn, same kiel neniu aidis i1in en Ia grizaj epokoj, nek
imperiestro Konstantino, nek Lamartin, nek ]ozefo Mazzini.
ar nur dank' ai blinda sinsubmetlgo ai Ia praavino oni ne
timas Ia koleron de Savonarolla, nek mortsimilan malspritecon
de Guisot, nek sangan spiron de civilaj intermilitoj. AI kia
Dio oni pregas en pregejoj ortodoksaj, katolikaj, en sinagogoj ?
AI si sola, granda martirino, edifu Ia templojn, homoj, ar ia]
legoj estas Ia legoj de naturo kaj ili tenas Ia mondon en tala]
ringegoj. Pro I~ sendieco pereis Rusujo.

38

39

Golubov sidigis SUl' Ia altajeto en herbon, odorantan per

mento kaj formikoj, laca kaj senforta per Iasta senforteco.
Altvoa kantado staris en liaj okuloj, gi ortigadls, sonoris,
pladis, kunfluante je mezuritaj
ondoj ka] balda li ekadis
Ia malgajan horon, rnalgojantan en kanta pIorado; maldolan,
senkonsolan
"Svjatlj Bie"*). Tra Ia pajla kampo, apena tuante per piedoj en nigraj sandaloj teron, iris grizaj, senkorpaj monahoj; molaj vestoj per faldigo] falis sur i1iajn piedojn, en Ia manoj tremetis per orangkoloraj
Iangetoj blankaj
longaj kandeloj ... "Svjatj krjpkij"*) ... kantis Ia monahoj.
Sur iliaj ultro] anceligis erko ; kun kroneto trans Ia frunto
kuls en gi forturmentita,
senviva virino. Li ekkonis sino Li
ploris, tremante de malgo]o kaj senelireco, sentante kiel animo
lia, kvaza senkolora
vaporo, kun mallata fajfeto eliras el
lia buo. "Svjatlj bezsmrtnij",
kantis Ia monahoj:
"pom[[uj
ns /"*).
Profesoro Golubov preparis sin por Ia morto; du tagojn
senforta, laca, preska jam foririta de ekstera mondo, li kuis
en sufokiga ambro de Ia pastro, sub Ia kurtenoj el ruga katuna
stofo, kaj malobeeme,
insiste volis rememori ion gravan. is
Ia vespero de tiu tago li estis rememorinta,
vokis vilaganon
Dankov'on kaj kiam tiu venis, demandis Iin per apena adebla
falinta voo, eu estas vero, ke Dankov preparas sian vojagon
ai Ia sudo por aeti iom da sukero tie. Dankov diris ke jes,
tio estas efektive lia intenco. Tiam Golubov donis ai li malnovan argentan cigaredujon de sia praavo, familian relikvion
kaj diris Ia adreson, la kiu li devus liveri Ia cigaredujon
aI
Nanjo, por ke si redonu gin ai lia nepo. AI Ia vilagano li
"') Kanto per kiu Ia ortodoksa
eklezio akompanas
diservon pri mortintoj, gi iarn estas kantata dum Ia vojo el
pregejo ai tombo. Tiu kanto devenas el malnova greka eldezio
kaj povas esti lavorte tradukita:
Sankta Dio, Sankta fortika,
Sankta senmorta, indulgu nin!

Rim. de trad.

centrublan
monpaperon.
Anta Ia nokto p. [ohano venis
Ia rnalsanulo,
alportis kukojn, ovojn kaj glason da teo.
I Jolubov kuis senmova,
etendinte
sub Ia kovrilo svelajn,
senlortajn brakojn.
- Hodia mi mortos, - diris li rnallate.
La nokto estis turmentplena, kun sufokgo], altvoa "SvjatlJ Boje", kun peza deliro kaj dara turmentado de Ia animo.
Prcgeja gardisto JUs ekintencis sonorigi por frumatena liturgio,
klam Golubov jam ne estis plu vivanta.

1101\1/1
11

V.
-

La tempo por Ia ruga teroro estas pasinta, - abrupte

parols Kondrato, kun oblikva rigardo ai Ia viglomiena vizago
de kamarado Kaplan, - ni devas ne timigi, sed konkeri, ne
forpui, sed altiri. Estas Ia krimo, trovinte en amaso da homoj
unu kontra-revoluciulon,
mortpafi Ia tutan amason. Taktiko
de blinda mortigado por pravaj kaj malpravaj estas erara kaj
malutila taktiko. En Moskvo mi starigis tiun demandon
kaj
Ia likvido de rezviajkoj
estas jam antaidecidita
afero.
Kaplan, malgranda, ekscitema homo, konstruita
kvaza
SUl' iaj kaitaj
arniro], nerve kriis:
- [es, sed vi fortigos Ia nigran agitadon, 'ka] kion do
plu? Revolucio
estas kruela afero, revolucio
estas Ia afero
sanga. Por unu kapo de laboristo - dekojn da kapoj de oficiroj, pastroj, bienuloj kaj bankistoj.
Por Ia regno de socialismo oni devas razi Rusujon per razilo, ar alie oni tute ne
povas kuraci Ia malsanajn harojn. Vi do komprenas mian metaforon, kaj kion plu?
- Mi adas Ia blindan homon, doktriniston
kaj programiston. Ni pereos tial, ke nek Ia centro, nek Ia Iokoj volas
konsideri
Ia vivon kaj historiajn cirkonstancojn.
Komunismo
degeneras ai absolutismo kaj komisaroregado,
Ia vorto libereco
estas sangita per frazo: "ai muro por pafmortigo".
Agitado

40
devas angi Ia mortpafojn, Ia agitantoj, irante ai vlago], devas
forpreni de siaj zonoj revolverojn, ar estas ridinde, sin apoginte sur kanonon, paroli pr socialisma egaleeo. Ni ne pistu
akvon en pistujo, vi ja seias mian opinion, kaj se vi volas
seii mian vidpunkton pri Ia sorto de Ia arestitoj, do - unue
estu Ia tribunala jugo kaj poste jam Ia mortpafoj.
- Tiel vi pensas? - ekridis Kaplan, - kaj kion do plu ?
Li foriris per mola], kataj paso] kaj mallaite fermis
post si Ia pordon. En Ia koridoro atendis lin vic-prezidanto
de Ia rezviajko, juna, bela junuleto en nacia rusa bluzo, kun
klara vizago kaj bluaj puraj okuloj. Li rigardis Kaplan'on kaj
demandis:
- Do?
- ujn mortpaf, - di ris Kaplan malice, oblikve rigardante Ia pordon. - Kaj sen bruo, kon-spi-i-ra-ci-e I
Kondrato sin preparadis por Ia apero e mitingo kaj,
sidante apud Ia tablo, per forta skribo skribis Ia paroladon. Li
ne kapablis paroli, ne pripensinte ion antaie, ne pesinte kaj
ne prilaborinte temon kaj tial liaj paroladoj iam restadis ne
varmigitaj per interna fiamo, pasio, kreanta improvizo. Sed
en io, kion li parolis a faris, estis vidata Ia forta volo, fera
logiko kaj honesteco de rekta, konvinkita animo. Verajne tial
lin amis Ia amaso, sangigema kaj faeile sanganta Ia amatojn.
Brilantaj, koleraj kaj spritaj paradoksoj, atakoj kaj priridoj,
elvokantaj Ia momentan aklamon, balda forvgas el memoro,
sed Ia malgraciaj, elhakita] vortoj de Kondrato iam falis en
animon. Li ne estis Ia gvidanto, sed li estis Ia aganto, severa
ruga soldato, seianta Ia valoron de fajfantaj kugloj, kaj de sabraj
hakoj, kaj de sangavida hipokriteco de tiuj kamaradoj, kiuj, foje
veninte ai mitinga parolejo, rapidas enskribi siajn nomojn sur
Ia sanktaj tabuloj de Ia socialista revolucio. En lia naturo io
estis gluita solide, fortike, trakudrita per evalaj haro], li
neniam anceligls, memoris en Ia tuta sia vivo nenian minuton, kiam li staris sur vojkrucigo, a pregis samtempe ai

41

dlo]. Estinte dekdujara knabo, li senpripense sin [etis en

tlvcron Neva, por savi dronantan virinon; kiel gimnaziano li
kumencis laboron en Ia partio; kiel studento en 1901 jaro li
deendpafs kontrai kozakoj el post Ia barikadoj, faritaj el
ardena] benkoj, Ia tagon de februara demonstracio; poste
!Imigris kaj partoprenis en 1903 Ia duan kongreson de socialdemokrato] en Bruselo. En 1905 jaro Kondrato havis profundan malpacgon kun Ia patro; lin ne povis defiankigi de
Ia vojo nek komforto de familia vivo, kun kraketado de
llgno en kameno, kun karesoj de Ia edzino, nek sango, koloriginta en rugan koloron Ia revoluciajn vojojn.
Li sentis abomenon je paroladoj, je partiaj interluktoj,
kaj eu iu afero li iam elektis agantan rolon, malpli videblan, sed pli dangeran kaj malfacilan.
Li havis nun Ia taskon por paroli pri Ia mobilizo kaj signifo
por sovjeta Rusu]o de karbomineja regiono de rivero Donec.
Kondrato elskribis du foliojn de letera formato; poste elstrekis
Ia duonon, forte premante per Ia fingro sur Ia plumon; tralegis
Ia skribitan; sidis, apoginte sin ai Ia tablo, dekkvin minutojn
silente; poste per unu gluto eltrinkis Ia glason da brando,
starintan apude kaj ordonis venigi aitomobilon.
Popolamaso plenigis Ia placon, de trotuaroj gis Ia monumento, ornamita per .rugaj flagoj; post Ia monumento altigis
Ia ligna, rapide arpentita, paroleja tribuno. Kiel iam, vidinte
Ia popolamason, Kondrato kunpremis Ia pugnojn kaj eksentis
sur siaj sultroj pezecon: tio memorigis pri si Ia granda respondeco antai tiuj miJoj da homoj. Liaj pensoj farigis mezuritaj, Ia movoj certaj kaj fortaj. Li eliris el Ia aitomobilo kaj
akompanata de du adjudantoj, postmarsanta], sekvante lin,
per 'Ia takta bone lernita militista paso , iris ai Ia parolejo,
lailonge de rnallarga vojeto, malfermita por li tra densaj muro]
da homaj korpoj. Li oblikve, sed per firma rigardo, observis
Ia vizagojn simplajn, bonkorajn kaj scivolajn kaj adis Ia
pepadon de vooj:'
1111

42
Estas kamarado
Golubov,
kamarado
Golubov,
I'igardu!
En Ia malantaiio de tiu popolamaso
malakre, kvaza el
post Ia tero, aperis soleca mallaiita "hura!", simila ai iu sublte
elsaltinta ranido; gin sekvis kelkaj respondaj
vooj; eksaltis
Ia viglaj plenvoaj ranoj kaj post momento en tiun rnalakordan
horol1 sin batis Ia komuna milvoa "hura!", kunvolvis sin,
levis kaj komencis
sin interjetadi
de flanko ai flanko per
protuberancaj,
bravaj ondoj. Kondrato vidis large malfermitajn buojn; flugantajn tra aero, kun rondaj tumigo] de sirmiloj, apojn; pugnojn batantajn sur brustojn, -- kaj maris per
pli kaj pli forta, firma paso, almetinte Ia manon ai tempio por
militista saluto. La paroleja estrado estis jarn je dudek kvin
paso], tamento da rugarmeano]
staris apud Ia Iigna tuparo.
Subite sur Ia vojeton, antaii Kondrato, eliris malgrasa homo en
studenta blanka kitelo, kun klara juna vizago kaj grasaj lipoj,
sen apelo, kaj starigis, atendante
Kondraton.
Kondrato levis
Ia palpebrojn.
Konata brilo de Ia brulantaj, sprucanta] per vivo
okuloj, konata ovalo de Ia mentono kaj tiuj grasaj duonmalfermitaj Iipoj estis por li profunde percepteblaj,
Ia siaj.
- Aleksandro, - diris li kaj haltis,
Alejo pallgis, grandaj gutoj de svito, similaj ai vinbera
suko, eligis sur lia frunto, li volis ekkrii, sed ne kapablis tion
fari kaj subite li enovis Ia manon en Ia poson. Tio daiiris
nur sekundojn.
Alejo elprenis
malgrandan,
nigran cilindreton, similan al skatoleto por kakao kaj per akuta movo [etis
gin sub Ia piedojn de Kondrato.
Eksplodis rnaldara, fortika
bruego, kvaza krevigis Ia ielo; fajreroj de ekspIodo, fajfo
de ferajoj kaj besta mugo de Ia popoIamaso
io mikslgis en
unu energie ekmovinta rondo. Alejo ekvidis Ia etenditan korpon
de Ia patro, sangan irkaiihakajon;
Ia deirtan kapon, ankora
saltantan sur pavimo; kelkajn aliajn kadavrojn;
li ektremis kaj
ekkuris rekte ai Ia homoj, svingante en aero per Ia tenilo de
"Browning" revolvero.
lu soldato baris ai li Ia vojon, klinigis

43
k.r] batis lin per sia piedo en Ia ventron. Alejo ekkriis kaj
runlantaengs.
Kiam falis sur Iin Ia pugnobatoj, li ekskuis per
Ia kapo kaj iel volis liberigi Ia manon kun Ia revolvero por
mortigi sin, sed tion fari li ne sukcesis. Li vidis helan, klaran,
proundan kaj liberan ielon, akran pinton sur Ia tegmento de
urba konsilejo kaj ekpensis:
kiel estas bona tiu klara, blua
leio!
- Malantaiien!
- ekkriis super li ies satana voo; Ia
amaso obeante Iorpais. Oni kondukis lin aI atornobilo, dum
11 siris Ia kitelon, balancis per Ia kapo kaj kriis:
- Tio ankoraii
malmulte signifas, ke mi mortigis Ia
bolsevikon!
Mi mortigis Ia patron. Trapiku min, mi mortigis
Ia patron!
Li vidis plu nek Ia popolamason,
nek Ia ielon, nek Ia
mugantan, movgantan
placon; li timis neniun kaj nenion, li
tlmis nur tion, ke oni lasos Iin vivi ankoraii dek, dekkvin, dudek
minutojn kaj tiam li frenezigos ; mordos siajn manojn, falinte
sur teron, muges kiel hundo, alte levante Ia kolon kaj grincante per dentoj.

VI.
Turmentoplenajn,
malbenitajn tagojn de Ia aresto Alejo
pasigis en deliro; tiuj horo], dum kiuj Ia konscienco venis ai
li, estis plej turmentaj;
tiam li falis sur Ia genuojn, metis Ia
kubutojn sur plankon kaj komencis marteli sur gin per Ia frunto,
gis kiam lia kapo farigis kvaza plumba kaj Ia brakoj jam
ne tenis Ia korpon. Lin premis de supre: pura, surgluita per
glaza papero, plafono; helaj tapetoj kun gajaj flavokulaj kamomiloj; klaraj torentoj da lumo, kiujn Ia suno [etadis tra fenestro
kune kun pepado de birdoj; naganta en aero lanugo de al-
tagaj tilioj kune kun Ia malproksima
bruetado de kaleso] kaj
sonora virina voco. Lia krianta, sekcita animo kaj Ia suna alloga
vivo post Ia fenestro - kia diablo elpensis tiujn brutajn kontrastojn ? Alejo atendis: [en rnatermgos Ia pordo, gaje kna-

45

44
rinte sur arniroj, tintos Ia porda tenilo kaj venos Kaplan por
konduki lin ai mortpuno. Sed Kaplan venis sola, batis lin per Ia
pugno, kun maldika enplektita inter Ia fingroj eno, sur Ia vizagon; trenis lin por Ia esploro, surpasls sur liajn piedojn per siaj
kalkanumo] kaj denove losla en Ia krianta soleeo, grineanta
enuego. Kaj denove aperis Ia sangaj manplatoj, kvaza surstampitaj sur tapetoj; denove saltis kiel pilko sub Ia tablo kaj
sego] sangokovrita
kapo de Ia patro kaj per akra, kiel fajfo
de lokomotivo,
kieI pepetado de grilo, voo kriis Ia fiava j
kamomilaj papilioj, makuloj de suna brllo, birdaj klaketantaj
langoj:
- Revolucio, revolueio!
Dum Ia esploraj ekzamenoj Alejo silentis, a respondis
per simplaj frazoj: jes, li murderis kamaradon
Golubov
kaj
sian propran patron; ne, li apartenas
ai nenia partio, li ne
seias, kiamaniere juga esploro konstatis lian aneeon ai terorista
grupo de social-revoluciistoj
dekstruloj;
li denuneus pri neniu;
jes, li seias ke lin atendas Ia mortpafa puno; u oni lin jam
hodiai povus mortpafi?
- Atendu ankora - diris latvo kun rugaj lipharoj, Ia
prezidanto
de rezviajko kaj tamburis per Ia fingroj SUl" sian
ledan revol veringon.
Verajne frenezeeo
frapis pordon de Ia arestejo;
Ia
noktojn Alejo pasigis en dispujo] kun iu blankhara maljunulo,
ku senbrue penetradis
Ia ambron kaj sdtgts sur Ia sojlo;
longa blanka lia barbo, Ia barbo de patriarko, survolvis liajn
maIgrasajn genuojn, kovritajn per pastra sutano. Tremanta de
malpacieneo,
de deziro nepre seii, por ne turmentigi, por satigi
Ia frenezan fajron de animo, Alejo petegis Ia maljunulon:
- Diru, u rni estis rajta?
La maljunulo rigardis per Iakta], senesprimaj okuloj kaj

silentis.
-- Diru, indulgu!

petegis

Alejo, kuante

e Ila] piedoj, -

diru,

Kaj ads Ia voeon, junule klaran, gustan tiom, ke gi

tranis Ia adadon:
_ Vi demandas,
u vi estas inda de anima paeo, inda
de tombo kvieta kaj dormoplena,
kiam korpo estas sendolora,
klam eerbo dormas?
- [es, jes ...
_ Vi demandas,
kio estas pli alta, u deo, vartita de
homo en liaj pensoj, a Ia voo de sango? Vi demandas, u
estas eble pro ideo iri kontra naturo?
_ Ho, u mi rajtis mortigi? u mi devis mortigi? Diru ...
_ Vi estas malbenita, - respondis
Ia luna maljunulo
vi nek rajtis, nek devis. Malbeno estas super vi, super Ia
faro de via animo, super eedema kaj mola kiel vakso animo
via, falinta en tenton.
Levante Ia manojn alten, levigis Ia luna, blanka kaj tremis
e liaj kubutoj pendantaj manikoj de Ia sutano.
_ Estas vi malbenitaj en koro mia kaj en koro de mia
lando, vi, patromortigistoj,
tentiguloj
kaj superprudentuloj.
Eterna malvarmo vestos vin, eterna mallumo falos en viajn
korojn kaj birdoj, flugante super tomboj viaj, ilin malpurigos.
Adu - estos tiel: Disirigos Ia nuboj, rampos en valon Ia
nebulo, mukflankaj reptiloj serpentumante
kaj siblante sln kasos en siaj trunestoj, kaj ajrovzaga suno varmigos Ia embriojn
de nova vivo. Levgos Ia nova vivo, kvaza luma Dia jugo,
ekkrios en Iulilo] Ia novenaskitoj,
erpilo kombos Ia kampojn,
nova] parolo] eksonos en Ia lernejoj, novaj semantoj venos
en Ia popolon. Kaj adu plu. Demandos tiuj, Ia estontaj, kion
faris Ia antaiuloj?
"Ni konstruadis
por vi Ia novan vivon" respondes Ia maljunuloj, tiuj, kiuj altrenos siajn eluzitajn tagojn
~is Ia nova vivo. Ne kredos Ia novuloj, demandos Ia prapatrinon: "kion faris Ia antaiuloj?"
"Sangon" - respondos
ai
111Ia praavino. Sciu, filo mia, homo estas nenio en Ia vivo
de sia patrujo. Volo kata trenas per gnuroj sortojn de homoj,
kiel Gulliver Ia sipojn de Ia liliputoj. Kaj vi, mortiginto, estas

46
nenio por tiu vivo, aI kiu vi venis por fari Ia mortigon. Vi
restos kun kulpo via. Kaj iuj restos kun kulpoj siaj. Sango
estas SUl' viaj fingroj.
- Vi mensogas! - kriis Alejo, sin kroante per fingroj
aI flanko de Ia benko, - homo estas potenea, homo tenas
en siaj manoj Ia ipojn. Vidu, mi seiis, kion rni faris, mi pais
trans Ia kadavro de Ia amato kaj aI mia patrujo montris Ia
novan pordon aI vero. Mian propran pordon. Kaj tiel iu el
ni trabatas siajn proprajn pordojn, pli kaj pli multajn, pli kaj
pli arga]n, gis maermlgos Ia grandaj pordegoj, en kiujn venos
libera Rusujo aI sia libera felio, Malbenu rnin, sed mi sciis
kion m faris I Malbenu min, mi ne timas Ia malbenojn I
- Vi estas blinda kaj nematurpensa, filo mia. PI'O kia
vero vens vi aI Ia krimo?
- PI'O Ia generala vero. Pro Ia tutnaeia vero.
-- Parteto da vere kuas en iu animo. Vero estas
en personeeo, vero estas en iu aparta homo, el gi kreskas
Ia vere de naeio. Kolektu Ia veremulojn kune kaj vi vidos Ia
nacion de vero. Kolektu tiujn kiel vi kaj vi vidos Ia nacion
de mortigistoj. En vi mem portu vian veron, vere ne seias
sangon.
- Kiu estas vi? - demandis Ale]o en sopiro.
Kaj ne rieevis Ia respondon.
- Mi ne povas vivi plu, mortigu min, blankulo kaj ian
oston mian polvigu en sablon. Mi ne havas plu fortojn. Mi
nenion seias!
- Do enpusu min en tombon, sursutu per argilo kaj
enbatu en Ia tombon akrigitan palison. Enbatu do I Nu I
Kaj ne venis Ia respondo.
E unu minuton ne seiis Alejo plenan ripozon : apena
Iarigis pezaj Iiaj palpebroj, levigis anta li Ia bildo de Ia murdero, abomena kaj nenatura kaj sajnis esti tiel, kvazai li
observis ion tra grandiga vitro: Ia popolamaso estis pli alta,
pli densa kaj slida: Ia homoj kaj Kondrato kelkmetraj, Ia krioj

47
kuj revolvera pafo pli surdigaj. En Ia svito kaj tremo Alejo sin
jctadis tien kaj reen SUl' Ia nuda benko. Kaj prezentlgis aI li ke
jen li devas fari nur ian ekpenon, ion rememori, iun nomi la
Ia nomo kaj io pasos, kvletigos tiu mordanta lia turmento.
Malbutonumita estas en Ia animo ia butoneto, eligis iu hoketo ...
I Ia, se oni povus gin rebutonumi! ...
Sed Ia frenezo staris apud li en bravula pozo, ridetanta,
en bildo de abornena, malbela junulino kaj malbonodora estis
ties spiro kaj okuloj brulumantaj. Ha, ha! Li gemis, grineante
per Ia dentoj. Ha, ha! emis Ia junulino. Ha, ha! Kaj nigra
kavo malfermigis anta li, blovis el gi per simajo kaj spiro
de putrantaj tombejoj. Mugis Ia vento super tegmentoj; rnugis
Ia arboj, falante malantaen, kiel soldatoj dum batalo: peza
paso ekfrapis super Alejo; kaj svinginte per manoj, gratante gis
sango Ia bruston, li ekadis Ia mezuritan paon, senindulgan
kaj malatenteman - Ia paon de Ia praavino, ie ajn tie, alte,
sub Ia steloj, super Ia mondo, super Ia sango kaj homoj.
VII.
Rusujo Ievigas, Rusu]o, Rusu]o I Kiom da suno, lumo,
lazuro kaj se vi rigardas ielon, tiam kvazai malfermigas Ia
animo kaj sonas en gi fortvoaj birdaj kantoj - a u vere
revenls Ia printempo? Sed maIhelaj rampas Ia nuboj, peza]
ka] svela], kiel ifonajoj por lavado de planko, - kaj tamen ne
havas ili malgojon ; falas folioj en urbaj gardenoj, Ia tremo
de septembro sulkigas akvon, brunigas rikoltitaj garbo], evalojn pastas vilagano] sur Ia nove-aperinta post falo herbo,
pli malrapida kaj pripensema fatigas Ia taggo sen suno kaj tamen ne havas tio en si rnalgojon. Aituna rompetado
staras en arbaroj, jam kaas vizagojn en kolfelajojn delikataj
urbaninoj; flavaj floroj kovras herbejon kaj nigrigas abunda]
garbaro] - kaj tamen ne havas tio en si malgojon. Bonvenon,
prlnternpo en Ia atuno l De kie vi, Ia Dia, venis?

49

48
Longa vagonaro, kunmetita entute el sargvagono],
aplikitaj post Ia rekonstruo
por pasagero],
malrapide
etendigis
tra malplena atuna vaio; Ia lokomotivo elblovis densajn kirlojn de fumo, disfluantajn
en senventa aero. Tie kaj tie i,
Ialonge de Ia fervojo, preterkuris runlgtta] gardistaj kazernoj
kun trarompitaj
tegmentoj,
kun defalintaj brikoj, kun longaj
fulgokovritaj
kamentuboj,
rigardantaj
ielen ; sur Ia fervoja
digo kuis renversitaj vagonoj, maltagigitaj de artilerio kirasaj
vagonaroj; disfenditaj vagonaj platformoj, rompitaj aksoj, pecoj
da fera lameno - maldola kaj kruela postsigno kuis sur io.
Ankora anta ne longe grakantaj korvoj rondflugis tie
i super frea] kadavroj de kozakoj kaj rapidemaj manoj irkaiihakadis
per sonoranta
hakilo stangetojn
por surtombaj
krucoj; altajetoj de komunaj tomboj nigrigis lalonge de Ia fervojo ka] atente kaptis okulo Ia surskribojn,
skribitajn
per
karbo, izitajn per najlo: "Esaulo*) Vasilij Kov, kozakoj:
Fedotov, Golubenko kaj Razumov, el komunumo de Dlinskaja,
el kozaka vilago Kuzmnskaja".
Tie i pasis Ia kozakoj, militantaj kontra ruga Moskvo.
Nanjo veturis ai sia naskigurbo.
En Ia vagono estis
fumo, brulodoro kaj malvasteco,
ie sidis homoj: virinoj en
vintraj krudaj peltoj, kun maldelikataj, plensanaj vzago], kamparanoj, malsanemaj inteligentuloj,
por kiuj ie estas malvarmo
kaj trablovo. iuj sidis sur tabulaj benkoj, sur pakajoj, valizoj,
sur sakoj kun faruno; en Ia vagono audigis mallata paro lado,
okaza kaj por neniu efektive interesa, kiel okazas iam, kiam
kunvenas
Ia nekonataj
homoj, sciantaj
ke Ia sorto balda
disigos ilin ai diversaj direktoj. Ekzistas ia korpremanta
lacigo
en Ia interparolado
de okaze kunveninta
rusa popolamaso:
spartta], oscedigaj temoj, parlta], oscedigaj
vortoj; en gi Ia
rido mem estas mal vigia kaj giaj serco] estas malspritaj. Tamen
*) Kozaka
armeo.

oficira

rango,

egala

ai kapitano

en regula

Rim. de trad.

iu el ili - jen tiu virino en Ia lasta periodo de gravedeco,

ka] tiu i civitano kaj tiu sinjorino kun viva energia vizago
_ iu el ili individue estas interesa kaj iu povus ion rakonti,
se oni forkondukus
lin a ~in flanken kaj konsolus, kaj bedarus kaj elmontrus Ia favoron; en iu el ili sidas ia forta, rusa
fermentero.
Tiuj estas Ia rusoj: kiel popolamaso malspritaj, sed prenitaj individue - scivolemaj kaj rimarkindaj.
Nanjo estis laciginta de vagona skuo, de senlimaj tiuj
ebenajoj, kurantaj e Ia flankoj senrapide kaj obeeme. Siaj sentoj
iom malakrigis, Sed ~i neniel sangis sian eksteran aspekton:
Ia sarna ruga koloro de vangoj, Ia samaj vivplenaj okulo], krom ia koro, kiu estis forbrulinta. 10 stranga farigis en si;
si observeme
rigardis homajn vlzagojn, en iu serante varmigon a konsolon.
Si deziris ke iuj sin konsolu, si volis
plori tielmaniere,
ke en sia pioro estu nenia honto, ke iu]
in komprenu;
kaj anka ke iu] bezonu sian ploron, ke
iu] povu in konsoli, karesi, komplez. Ho! tiuj inkuboj de
lastaj tagoj - ili subpremis
Nanjon kaj ple] premanta el ili
estis tio, ke i1i ne estis akraj, sed obtuzaj. Mankis Ia fortoj,
Ia vivo sajnls esti senripara malfelio, f1anke de tiu brilanta
festo de renaskigo,
ai kiu pregs iuj. Same estas, kiam
matura,
malgoja
homo venas ai infana festeno
apud kristnaska
arbo:
brulas kandeloj,
brilas steloj, eksplodiletoj,
kotona nego, ridas infanaj vooj - li vidas Ia felion, adas
Ia festenon, sed gi lin timigas, ar estas gi proksima,
apuda,
kaj Ia animo perceptas
e ne unu fajreton de Ia arbo.
En Ia vagono oni late parolis, sed pro bruo de Ia radoj
estis adebla] nur Ia vooj de plej proksimaj najbaroj.
Nanjo askultis, poste enpensigis kaj tam Ia vooj malaperis, kvaza si metis vaton en Ia orelojn, sed kiam, laca de
pensado kaj de sia interna el1UO, si ekklinis Ia korpon, subite
interparolado
en Ia vagono tarigs lauta, geniga kaj malhelpanta.
Parolis klinstatura
vilagano kun barbo jam griziganta,
4

5\

50
kun paca kaj obeema esprimo de Ia okuloj, jam multe vidintaj,
jam laca] de vidado. Se oni lin demandus:
:kiel vi fartas,
samlandulo P" li certe respondus:
"sed kiel alie farti? iuj ni
estas sub Dia favoro". Se oni dirus ai li : "kial do, samlandulo,
vi estas tiorn malgrasa?
u vi eble malsatas Pv - li sin esprimus tiel: "kion fari, e se mi malsatas ; jes, mi malsatas; iu],
Ia niaj, nun malsatas."
- ... Do, vokas li min, fileto, ai si, - rakontis Ia vilagano, rulante Ia cigaredon
kaj malatente
sutante Ia tabakon
sur genuojn de sia najbaro, - kaj mem li kuas tia pala, kun
enfalinta vizago, tio estas kvazai sen sango. Barbo lia estas
maldensa, okuloj malsanaj. La morton eksents Ia maljunulo.
"Bonan tagon", mi diras. Kaj li ankai aI mi diras: "bonan tagon".
[es, diras ai mi: "Bonan tagon, Ipato". Tio signifas. ke li min
salutas, fileto mia. Tiel. Mi sidigis sur segon, "u vi" - li
diras - "en Kievon veturas por aet sukeron?"
Kaj vere,
fileto, mi liam intencis veturi tien por aeti sukeron j tuta
nia vilago tien veturis. "Tion vi guste parolas" - mi diris _
"guste por aeti sukeron mi veturos''. Kaj kuas li tiom pala kaj
malgrasa. Kaj prenas el poso, fileto, argentan cigaredujon. "Transdonu" - li diras - "Ipato, ai mia nepino, Instituta strato, domo
numero dudek ses, tial ke vi tien veturos por aeti sukeron ".
Kaj guste mi intencis veturi por aeti gin. Kaj monon ai mi
donas, fileto ...
- u vi trovis Ia nepinon?
- Ne, mi ne trovis. Eu Kievo mi, fileto, iom pli dare
restis. Kiam mi venis aI Ia domo numero dudek ses, oni dir is
ai mi ke si forveturis kaj ian edzon morligis Ia komisaroj.
Mi do ne scias nun, fileto, kion mi devas fari kun Ia cigaredujo.
Tiu, Ia maljunulo, anka mortis.
- Vi montru, patreto, eble mi gin aetos.
- Kial ne montri. Mi montros, - konsentis Ia vlagano
kaj enovis Ia manon en sian sakon. Lia najbaro
sin superklinis. La vilagano longe malvolvadis
Ia ifonajojn.

- i estas Ia cigaredujo de mia avo I - neatendite por si

mem ekkriis Nanjo; sta kapo turnigis de neatendita
okazo,
de io adstringa, kaptinta Ia koron. La oraj monogramoj, glata
argento, ora buketo ...
- Aiskultu, vilagano, - diris si ekscitita, metante alia
lipoj tukon, malsekan de larmoj kaj de kolonja akvo - vendu
gin ai mi. Kiom vi volas? Mi estas guste tiu, kiun vi estis
serinta.
Ne, tio ne taigas -- levigis tiu, kiu aiskultis Ia
vilaganon kun atento; Nanjo ekvidis Ia viglajn okulojn, ortkajn dentojn kaj si ektimis ke li ne cedos.
- Kiu vin povus koni, kiu vi estas? Mi aetis Ia cigaredujon unua I
Liaj okuloj ekbrilis.
- Tio estas arogantajo
- per sonora voo kriis Nanjo
ankorai
unu momenton
kaj Si ekploros
tuj ka] tia tumulto

komencgos l ...
- jen estas miaj dokumentoj
jen ... kia estis Ia
de profesoro?
... u Golubov?
.
- Golubov, Golubov, - felie konsentis Ia vilagano. uste estas: Golubov.
- Li estis mia avo, avo de mia edzo. Li forveturis Ia
vilag cn. [en estas mia pasporto, vidu: Natalio Golubova.
- Tiel, tiel - kapjesis Ia vilagano.
- Mi petas pardonon - serce diris Ia homo kun viglaj
okuloj kaj faris per Ia lipoj siblan sonon, similan al Ia sono
de brulanta cigaro, [etita en akvon - pro viaj okuloj, sinjorino, pst ... pst ... u mi kuragos kiel gentilulo kaj kavaliro ..
AI virino Ia unuan lokon, tia estas mia devizo.
- Kiom vi volas? akceptu ... jen ...
Si prenis Ia cigaredujon kaj per molaj lipoj tusls aargentan
kovrilon; larrno] sprucs el siaj okuloj. Kion priploris si? iuj
mortis, iu] venis ai Dio kaj nur si, mizerulino, vagulino vagas
si tra Ia mondo, malgranda, ofendita; kaj Ia morgaia venos same
nomo

52
ofendplena
tago, kiel hodiaia, sen Ia avo, sen Ae]o, sen
Ale]o, sen Ia avo ... Pardonu ai i1i, Sinjoro nia ...
Venis Ia krepusko, [ets sur Ia mondon sian malluman
bruston kaj Ia tago eedis aI gi. PIi sonore kaj pli vigie ekfrapis
Ia radoj, farigis malvarme,
malplene kaj rnalhele. Apud malgranda stacio, kun sola lanterno sur Ia perono, Ia vagonaro
baltis. Preteriris
konduktoro,
oseedis, lumigis cigaredon
kaj
dirinte:
"jen, Ia okazintajo I" malrapide
venis ai Ia stacia
oficejo.
En Ia vagono oni preparadis
lokojn por nokta ripozo.
La ielo estis malluma kaj malvarma, de maldekstra
f1anko
Ia borizonto rugigis, kvaza anta taggo kaj balda elrampis
Ia luno, malrapide kaj fiere.
- Kial ni staras? - oni demandis el Ia vagonaro.
lu figuro sur Ia perono respondis:
- Tial ke ni ne veturas.
- He, kiom pikema homo vi estas! u vi ne povas
paroli sen maliea koro?
- Vi provu servi tiom, kiom mi estis servinta, tiam ni
vidos kian parolon vi tenos. Jen kia birdo estas - kial ni
ne veturas! Ni staras, tio signifas ke ni ne veturas. Kiam ni
ekveturos, ni esos stari.
- Vi ne boju. Tro multe vi bojas.
- Mi ne bojas, - bojas vi.
La interinsultado
darls longan tempon.
Malbruo venis aI atunaj kampoj kaj estis tie malvarme,
timige kaj malseke. Vento forestis, hundoj bojis en apuda vilago
kaj knaris tie palisa pordo. EI Ia vagonoj komencis
elsalti
bomoj por iom promeni, ekzerci muskolojn kaj por aliaj bezonoj. De kelkaj lokoj jam aidigis lauta ronkado. Nanjo provis
dormeti, sed malhelpis Ia malvarmo kaj io malnova, Ia neelplorita. La tempo estis pasanta. Alten levigis Ia luno, voo]
apud Ia vagonaro diris, ke Ia vojo estas stopita de militistaj
vagonaroj kaj ke oni staros tiamaniere gis Ia mateno. Si bru-

53
ligis Ia alumeton kaj ekrigardis Ia horlogeton:
estis Ia tria kaj
duono. Je Ia kvina devos taggt, Si levgls kaj forsaltis teren.
Apud Ia vagonaro kaj sur Ia perono vagis homoj pacigante siajn tremantajn animojn - animoj de vojaganto] iam
ja tremas e neatenditaj
haltoj.
Alta figuro, en drapa palto, kun studenta
apo, sin
movis aI Nanjo.
- Pardo nu, - diris mola basa voo, - mi estas el
via vagono. u vi enuas? Mi estas studento Kuerenko.
- Ni enuu kune. Mi estas Golubova.
- Mi scias ke vi estas Golubova,
mi observis vin dum
Ia tuta vojago. Mi devas aI vi diri, ke mi estis iometa amiko
de Kondrato Golubov.
u vin tio genas?
Siatempe ni kune
laboris en Moskvo, sed mi enamtgs kaj balda malardigls
por socialismo, grasgls, dikigis, edzigls, ekposedis du infanojn,
sin preparadis
por kanti en opereto
kaj gis nun ne estis
min preparinta
por fini universitaton.
Dum Ia revolucio
mi
dormis ...
- u vi bone konis Kondraton?
Kaj Alejon eu vi
konis? Mian edzon?
- Mi ne bavis Ia bonoron. Mi estis vidinta lin tiam ...
dum tiu ateneo ... Pardonu min, eu mi vin dolorigas?
- demandis atente Kuerenko.
- Ne, n gra-a-a-vas,
- diris Nanjo, skuinte Ia kapon
kaj forte rompante Ia fingrojn, - mi ... kiel tion di ri, mi mortis
por nervoj, por sentoj. Mi farigis kvaza osto en Ia maltelo.
Krom tio mi estas fatalulino. Tiel Ia vivo estas pli simpla.
Ili sidigls sub Ia lanterno. Nanjo esplore rigardis Kuerenko'n:
nigra barbo, rekta nazo, malfortikaj,
senvolaj Iipoj.
- u vi renkontis Kondraton anta lia morto?
- Ne, tio ne havis Ia seneon. En tro malsimila] jaketoj
estis ni dum Ia lastaj jaroj. Sed mi sekvis lin, nteresgs pri
li. Oni povus diri, ke li estis dangera, malutila, perelga por
Rusujo, sed neniu povus diri, ke li pro profito ali avideco

54

t)

sin [etis ai rabista tendaro. En lia persono estas mortigita

boleviko,
sed kune kun Ia bolevko,
estls en li mortigita
anka Ia honesta homo.
-

Tion mi scias,

tio estas

Ia vero, -

dlris Nanjo.

- Mi sentis ai Kondrato patran favoron, kaj mi iam

estis atendinta,
ke li sin returnos, rigardos rnalantaen
kaj
ekvidos, ke li elektis Ia rnalgustan vojon. Sed tiaj kielli ne rigardas malantaen, ili estas kvaza amantoj unu fojon: renkontas
virinon, abomenan, malbelegan kaj ekamas sin kaj gis Ia erko
mem amos, kaj pensos ke pli bela] kaj pli sanktaj 01 i ne
ekzistas. Mi tre bedaras
lin. Kiam li falis ti e, sur Ia placo,
mi prenis
de tero peceton
de lia botplando.
[e Dio, mi
prens ...
Nanjo malrapide svingis Ia kapon,
- Kiel strange estas! io kolektigis kune: peceto da
avo, peceto da bopatro,
peceto da Aleejo en mia koro!
Karulo, donu ai mi Ia plandan peceton.
- Por kio?
- Mi bezonas, - kun malgajeco
diris Nanjo, - mi
bezonas, donu ...
Si ploris, sin apoge preminte ai Kuerenko,
rnallate,
sen emocio, scante kaj kredante ke li ne perfi dos sian malfelion. Pli malvarme farigis anta Ia tagigo, laktokoIoraj flugiloj ludis en Ia ielo, kvaza paIpebrumo
de palpebro],
-

Ni iru promeni.

En Ia kampon.

l1i foriris de Ia perono, transiris Ia reIojn kaj venis ai

Ia deklivo de fervoja digo. [am heletaj farigis kotaj sulkoj
de kampaj vojoj, seka, sensuka
herbo kuis kiel malvarma
taplso. Trenis sin vento. Kaj jen subite ektremis Ia strieto da
ielo e Ia horizonto, ekbrilis kaj ekardis per fiamo, simila ai
bengala fajro. Rozkolora] luma] makuloj sin [etis tra l' elo,
kvaza jetitaj manpIatoj da f1oroj, Ia rubandoj de nuboj e Ia
tero farigis klare konturitaj.

Tagigo, - diris Nanjo, tremante de malvarrno kaj

levis kolurnon de Ia kontrapluva
mantelo - Ia suno levigas. Fine.
Kuerenko silentis; ili staris sur karnpa vojo; sur Ia
malsekaj botoj kvaza fiava pudro kuis polvo; iliaj vzago]
estis pala], sendormaj.
- Mi entombgas
mian karan felion sub tiu maIvarma
tagigo, Kuerenko.
u vi komprenos?
Rekte anta vizago
de Ia tagigo. [en tiel stari kaj scii ke nova ne venos
felo l u venos iam Ielio, Kuerenko P
- Venos, Ia nova.
- Sed kieI mi akceptos gin en Ia dezertigitan
koron?
Silentu, Kuerenko, atentu.
Sia kapo estis malplena kaj peza kaj kvaza sencerba.
La taglgo pli kaj pli forte ardis. Nanjo atentis. Tie, sub Ia
rozkoIora fiamo, pais Ia nevidebIa, kaj rnallumo kuris el sub
siaj piedoj - aserte kaj grave pass Ia praavino, pli malproksimen, tra Ia vico de similaj tagigoj.
Pli proksime ai Ia prlnternpo Iarigos pli varmaj Ia tagigoj, ai Ia atuno denove frostigos ka] si iam kolektos kaj
koIektos ilin sur fadenon, kaj tiuj, kiuj ekados
ian ritman
paon, la iaj Iongaj rozarioj legos tra jarcentoj Ia legojn de
homoj kaj de tempoj.