Pelasglar PDF

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri:
III-Miletoslu Hekataios
The Western Anatolian Pioneers of the Writing of History in
Antiquity: III- Hecataeus of Miletus
Ayen SNA*
z
Tarih bir ynyle aratrma ve incelemeye, dier ynyle ise anlatya,
dolaysyla bir anlat metnine dayanmaktadr. nsan topluluklarnn gemiini
nesnel olarak aratrma, insan eylemlerini anlatma giriimi, bilindii gibi, ilk
olarak ou Bat Anadolulu Yunan tarihileri ile balamtr. Bunlardan ilki olan
Miletoslu Hekataios hem dzyazyla yazmann hem de evreni eletirel bir bak
asyla deerlendirmenin ortaya kt oniadandr. Hekataios, byk ailelerin
gemilerini sylencelere dayandrarak anlatt ve gnmze yalnzca 35
fragman kalan Genealogia (Soyaalar) yazmtr. Onun, eitli lkelerin
tasvirleri ve dou tarihi ile ilgili bilgileri ieren Periegesis (Yeryznn Tasviri)
adn tayan eserinden gnmze 335 fragman kalmtr. Hekataios, geni bilgisi
ve uyank eletirelliiyle dnemin dnya haritasn tamamlayp dzeltmitir.
AnahtarKelimeler: Miletoslu Hekataios, Tarih Yazm, Corafya,
Soyaalar.
Abstract
History is based on scholarly study on the one hand and an account of events
or the narrative text, on the other. The objective study of the history of human
societies and the task of narrating the deeds of human beings obviously started in
the Western Anatolia. The pioneers of such studies were Greek Historians.
Hecataeus of Miletus, who is considered to be the first to achieve revealing social
*
r. Gr. Dr. A.. Dil ve Tarih Corafya Fakltesi, Bat Dilleri ve Edebiyatlar Blm.
114
Ayen Sina
life neutrally, was born in Ionia. Ionia is the place where writing in prose and
passing a critical judgement on the universe originated. Only thirty-five fragments
of Genealogia (The Genealogical Tree) written by Hecataeus have reached to the
present day. In Genealogia Hecataeus reveals the historical facts of the eminent
families depending on related legends. Three hundred and thirty-five fragments of
his Periegesis (The Description of the World), in which he describes various lands
and which includes valuable information about the history of the East, have
survived until now. In this useful work Hecataeus vigilantly tidies up and draws a
complete picture of the world through his critical views.
Key Words: Hecataeus of Miletus, Historiography, Geography, Genealogy.
onial tarihi, halkbilimci ve corafyac Miletoslu Hekataiosun yaam

hakkndaki en nemli bilgiler Herodotos ile Suidastan gelmektedir. Adlar
geen bu iki yazarn Hekataios hakknda anlattklar rtr. Suidas,
Hekataiosun onia ihtilalinden yirmi yl nce, 65. Olimpiyat zamannda
(.. 520-516) tarihi olarak nlendiini yazar.1 Anlatmnn devamnda da
Hekataiosun anlan tarihte altm yanda m yoksa daha m yal olduunu
hesaplamaya urar. Pers kral Dareiosun idaresi altndaki kavimleri sayan
Herodotosun ifadelerinden2 ise Hekataiosun Periegesis adl eserini ya yeni
yazm bitirmi ya da hl yazmay srdrd anlalmaktadr.
almamzn bundan sonraki blmlerinde de grlecei gibi, Hekataios
ad geen eserini VI. yzyln son on ylnda, 510 ile 500 yllar arasnda
yazmtr.
Hekataiosun yaam hakknda Herodotos ve Suidasn anlatmlar
dnda bilgi yok denecek azdr. Corafyac Agathemeros3 Hekataiosu
(ok gezen adam) olarak tanmlar ve yle der: Bir levha
zerine dnya haritasn izmeye cesaret eden ilk kii Miletoslu
Anaksimandrostur. Ondan sonra ok gezen adam Miletoslu Hekataios
byk bir hayranlk uyandracak ayrntlara girmitir.4 Fakat Hekataiosun
eserinden kalan fragmanlardan, seyahatleri arasnda geni bir yer tutan
Msra yapt seyahat ayr tutulursa, gezdii yerleri beklendii gibi
doyurucu bir biimde anlatmad grlr. Suidasn anlatmnda getii
Suidas, s.v. ; Hekataios, FGrH T 1.

Herodotos V.36, 124-126.
3
Agathemeros: .S.III. yzylda yaam Yunanl corafyac. Agathemerosun Ptolemaios,
Ephesoslu Artemidoros ve dier ilka yazarlarnn eserlerinden alntlara yer verdii ve iki
blmden oluan Geographus adl bir eseri vardr. Bu eserinde kendisinden nce yaam
corafyaclar tarafndan yaplan dnyann corafyas hakknda eitli anlatlarn yan sra
deniz ve karalarn ktleleri arasndaki farklar da yazmtr. (Ed. C. Mller, GGM II, s. 471).
4
C. Mller, GGM II, s. 471, Agathemeros Geographus I.1; Hekataios, FGrH T 12,a;
MARINCOLA 1997, 67.; PEARSON 1934, 334; THOMSON 1948,47.
2
lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios
115
gibi,5 Protagorasn rencisi olamaz. Suidasn Hekataiosu Protagorasn

rencisi olarak gstermesinin nedeninin metinde oluan bir kopukluktan
kaynaklanabilecei dnlmtr.6 Diodoros, oniallara neden drst
davranmadn sormak amacyla hkmet temsilcisi olarak Hekataiosun
Artaphernese gnderildiini anlatr. Bunun zerine Artaphernes, oniallarn
yenilgiye uramalarndan dolay ektikleri aclarla kendilerine kin duyacak
olmalarndan korktuunu syleyince Hekataios yle cevap verir: Madem
yle kt muameleye maruz kalmak gvensizlik yaratyor, iyi muamele
grmek de ayn ekilde gven yaratr, sizden iyi muamele grmek de
kentlerimizin Perslere kar daha anlayl olmasna sebep olacaktr.7
Bylesine gzel bir anekdotun Herodotosta yer almamas onun gerei
inkar ettii sonucunu dourmaz.
Tarih yazmnn nclerinden Hekataios, Herodotosun Tarihinde yer
almas nedeniyle son derece sekin bir yere sahip renkli ve canl bir tarihsel
karakterdir ve onu daha iyi tanmak iin Herodotosun eserinin ok daha
dikkatli okunmas gerekir.8 Herodotos onia, Lykia, Karia kentleri ve
Kbrstaki bykl kkl kolonilerin katlmyla Perslere kar giriilen
onia Ayaklanmas planlarnn mimar Miletos tiran Aristagoras ile iinde
bulunulan koullar nedeniyle ayaklanmann sonu vermeyeceini dnen
Hekataios hakknda yle yazar: (...) Herkes ayaklanmadan yana kt;
bata, evet, tarih yazar Hekataios kar km, Pers kralna kar savaa
atlmay uygun bulmam, Dareiosa bal olan uluslar tek tek saym,
gcn anlatmaya almt. Bunun iin de Lydial Kroisosun Brankhos
oullar tapnana sunmu olduu hazineyi almak gerektiini, baka are
gremediini sylemiti. Zira Miletosun gelir kaynaklarnn ne kadar
zayf olduunu biliyordu. Bu hazine sayesinde deniz stnlnn
salanacana gveniyordu, ayrca bu paray kendileri almakla dmann
eline gemesini de nlemi olacaklard.9 Biz Herodotosun buradaki
ifadelerinden Hekataiosun .. 500 ylnda yaamaya devam ettiini ve
Miletos kentinin toplantda sz geecek kadar nemli birka nfuzlu
kiisinden biri olduunu reniriz. Ayaklanmann kanlmaz bir biimde
baarsz oluundan be yl sonra, Aristogoras isyann destekleyicilerine
baka bir konuma yapt yine Herodotos tarafndan yle aktarlr: (...)
Yarn, eer Miletostan kovulursak nereye gideriz, bunu imdiden dnsek
iyi olur, dedi, ya hep beraber Sardunya adasna gidip orada bir koloni
kurmak, ya da Dareiosun Edonia topraklarnda Histiaiosa balam
5
Suidas, s.v. ; FGrH T 1.

PEARSON 1975, 27.
7
Diodoros Sicilus X.25.4; Hekataios, FGrH T 7.
8
PEARSON 1943, 45.
9
Herodotos V. 36.
6
116
Ayen Sina
olduu onun da duvarlarn rmeye balad Myrkinosa gmek vard.

Aristagoras, ikisinden birinin seilmesini neriyordu. ykler brakm olan
Hegesandros olu Hekataios, ne biri, ne teki, dedi: Eer Miletostan
kmak zorunda kalrlarsa, Lerosa10 ekilmeli, bir kale kurup kendilerini
unutturmalydlar; aradan bir sre geer, sonra gene Miletosa dnerlerdi.
Hekataiosun nerisi buydu. Ama Myrkinosa gidip koloni kurma fikri
Aristagorasa daha iyi geliyordu.11 Bylece bir kez daha Hekataios szn
dinletmi, alnacak kararlarda etkili olmutur.
Burada Aristagorasn Hekataiosa danmak zorunda olmas onun eski
bir onia ailesinin yesi olmasyla aklanmaktadr.12 Hekataiosun
aristokratik gururu Genealogia adl eserinin balang cmlesine de
yansmtr. Yazar u marur szlerle balar eserine: Aada yazlanlar
ben, Miletoslu Hekataios anlattm; ben bunu, doru bulduum gibi
yazyorum. Yunanllarn szleri, bana gre fazla uzun ve glntr.13 Dier
yandan Hekataiosun bu ifadeleri hem polemik hem de kendini savunma
durumunu yanstr. Herodotos da bazen ad vererek bazen vermeyerek
ncllerini tartma konusu yaparak kendini savunma konumuna geer. Nil
Nehri (II.19-34), Herakles (II.42-45) ve zellikle en byk polemii Troya
Sava (II.112-120) ile ilgilidir.14
Hekataios iki eseriyle tannr: bunlardan ilki arlkl olarak mitolojik
bir eser olan ya da olarak da bilinen ile
ikincisi ya da adlaryla anlan corafya konusundaki
eseridir. zerinde alt konular hakknda fazla bilgi vermeyen ve verdii
bilgiler de kukulu olan Miletoslu Dionysios15 hari, Hekataios mitoloji ve
corafya konularnda dzyaz/nesir biiminde yazan ilk yazardr. Yazarn
her iki eseri de onia tarih yazm geleneine uygun almalardr.
Eserlerinde tarihsel sorgulamalar, Herodotos tarznda cmleler olmakla
birlikte16 Hekataiosun gerek anlamda bir tarihi olduunu gsterecek kant
ve belge yoktur. Yazarn ardllarndan .. 1. yzylda yaam Strabon
ilka tarihilerinin anlatt ok ey gerek deildir, bunlar yazlarnda
sklkla mitos anlatma hatasna derler ya da dier ilka yazarlar
gereklerden ok uzaklarlar ifadeleriyle hem tarih hem de corafya
eserlerinin bilimsel olmayan zelliklerinden bkknlk duyduunu ima eder.17
10
Leros: Samosun gneyinde, Karia aklarnda kk bir ada.

Herodotos V. 124-126.
12
HEIDEL 1935, 93-95.
13
Hekataios FGrH F 1; MARINCOLA 1997, 271.
14
MARINCOLA 1997,225.
15
PEARSON 1975, 27.
16
MARINCOLA 1997,27.
17
Strabon VII. 3.6; VIII.3.9; Aelianus, Historia Animalium, IX.23; Hekataios FGrH T 10, 13.
11
117
Hekataios dier pek ok onial yazar gibi, byk ailelerin gemiini

efsaneler yardmyla saptamaya almtr. Fragmanlarda ardllarnn
bazlar gibi, ayn kapsam ve uzunlukta mucizeleri ve efsaneleri Geryon
(F.26) ve Kerberosun (F.27) ykleri dnda akl yoluyla zmlemeye ve
aklamaya altn gsteren izlere pek rastlanmaz. Bilinen yklere bir
grup zgn olay ekledii ve kendine gre yorumlar yapt aktr.18
zellikle corafya aratrmalaryla nlenmi bir nc olan Hekataios, o
ada bilinen dnyann haritasn izmiken Miletoslu Anaksimandros ile bir
tutulmutur.19 Dier onia filozoflar gibi, Anaksimandros da dnyay
tanmlamaya alm ve onun snrsz-sonsuz olduu sonucuna varmtr.20
Herodotosa gre ayn zamanda ressam olan Miletos tiran Aristagoras,
Spartaya kral Kleomenesin iktidarda bulunduu srada gelmi ve onunla
grmtr. Gelirken bir de bronz tablet getirmi, Lakedaimoniallar
sylerler ki, zerinde denizleri ve akarsularyla birlikte btn dnya
ilenmimi (...)21 Aristagorasn yannda getirmi olduu bronz levha
zerinde o dnemde bilinen dnyann haritas izilmi ve
yazlmtr.22 Ama ne yazk ki, Hekataiosun Anaksimandrosun
haritas zerine ne kadar ilave yapt ya da ncellerinin corafya bilimini ne
kadar katk salayp gelitirdiine ilikin yeterli kant bulunmamaktadr.
Dier yandan Herodotos grd dnya haritalar konusunda kmseyici
bir dolu laf eder: (...)Ve ben bu, dnya evresinde yolculuklara bakp
glyorum, bunlardan bizde epeyce var ve akln alabilecei bir bilgi
vermiyorlar. Bunlar Okeanos tekerlek bir topra kuatan bir kemer gibidir,
diye souk eyler yazyorlar (...).23 Herodotos, burada o dnemde
bilinebildii lde Okyanusun evresinde yaplm bir seyahatin kuramsal
inancyla, astronomi alanndaki aratrmalarla varlm dnya yuvarlktr
inanc arasnda bir ayrm yapmaz. Bu nedenle Hekataiosun sahip olduu
gerek bilimsel bilginin dzeyini belirleyemeyiz, fakat fragmanlarn
ounda grlecei gibi,24 Okyanus konusundaki dnceleri Herodotos yok
saysa da pekimitir.
Hekataiosun biemi ve ele ald konular konusunda ilka yazarlar
onun konusuna titizlik gsterdii ve sadk kald dncesindedir. Onun
ann biemini, bilginin ok ynl eitliliini ve ayrntlara gsterdii
zeni gz nne alarak bilgili bir adam olduu sylenebilir. nk,
18
MARINCOLA 1997,27.
Strabon I. 1.11; Hekataios FGrH T 12 a.
20
Diogenes Laertios II.1.
21
Herodotos V. 49.
22
JACOBY 1912 RE VII, 2670; Hekataios FGrH T 12 b.
23
Herodotos IV. 36.
24
Hekataios FGrH T 18a, 18b; ayrca bkz. PEARSON 1934, 324-337.
19
118
Ayen Sina
Herakleitos nl fragmannda yle der onun iin: bilginin eidi ister

istemez bilgiye sahip olan bir bilgin yapmaz: ok bilgiye sahip olanlar
retemez. Oysa Hesiodos, Pythagoras, Ksenophanes ve Hekataios
retmiti.25 Hermogenes bu konuda ok daha kendine zg bir yorum
yapar: Hekataios saf ve duru bir onik lehe kullanr.26 Demetrios, "ilka
yazarlarnn hepsinde grld gibi Hekataiosun da ksa cmleler
kullandn aktarr. 27 Longinusa atfedilen De Sublimenin yazar gerekte
her kimse, o da yazarn nasl yaln bir dille yazdn, Homeros gibi
dramatik diklikle dolu ifadeler kullandn yazar.28 Ancak Hekataiostan
kalan fragmanlar tm bu sylenenleri dorulamaya yetecek kadar ok
deildir. Gnmze ulaan birka dorudan alntdan aniden biten cmleler
kurmakla birlikte, yan veya uzun sfat fiilli cmleler kulland ve kolay
anlalr bir biemi olduu grlr.29
Hekataios ve Herodotos arasndaki iliki hakknda ok fazla ey yazlp
izilmi olmasna karn Herodotosun ncl olan Hekataiosun biem ve
yaznsal ustalndan ne lde etkilediine ilikin almalar son derece
azdr. Bu nedenle Herodotosun Hekataiostan aktarma yapt blmlere
bakmak gerekir. Bu blmlerden birinde Herodotos, Pelasglarn Attikadan
kovuluu konusunda Hekataiosun anlatm ile Pelasglarn kovuluu
konusundaki yknn Attika versiyonunu karlatrr. Bu anlatm
Hekataiosun allmam saygnl ile Herodotosun entelektel
saygnln gsterir: Eskiden Atinallar Pelasglar Attikadan srmlerdi,
hakl haksz; ben de bu konuda ancak dinlediklerimi syleyebilirim; haksz
diyor Hegesandros olu Hekataios, szleri udur: Atinallar Hymessos da
eteklerinde, kendilerine ait bulunan bir lkeyi, yerlemek zere Pelasglara
vermilerdi, bu Akropol evreleyen kale bedenlerinin cretiydi, bu
duvarlar Pelasglar rmlerdi. Eskiden bereketsiz ve deersiz saylan
topran gzelce ilendiini gren Atinallar, burasn onlara verdiklerine
piman oldular ve yargca filan gitmeden Pelasglar kovdular. Atinallar,
yaptklarnn hakl olduunu sylerler; Hymessos eteklerine yerleen
Pelasglar, Atinaya geliyor, uygunsuz iler yapyorlard; Atinal gen kzlar
ve (olanlar) her gn Enneakrunos emesine gider su tarlard; zira daha
o zamanlar, br btn Yunanllar gibi, Atinallarn da hizmetileri yoktu.
Her gidilerinde Pelasglar kabadaylk ediyor, aalk ve utanmaz,
25
Hekataios FGrH T 21; MARINCOLA 1997, 65.

Hekataios FGrH T 17a; Halikarnassoslu Dionysios, De Thucydides 5.
27
Hekataios FGrH T 19; Demetrios (Phaleronlu) Demetrius on Style, 12 (Ed.W.Rhys,
Cambridge 1902).
28
Hekataios FGrH T 20; Longinus, De Sublime 27, I.
29
Hekataios FGrH I F. 49, 113 a, 166, 207 ve 299; Halikarnassoslu Dionysios De Thucydide,
5; Ayrca Dionysios ve dier ilka tarihileri iin bkz. TOYE 1995, 279-302.
26
119
ocuklar zorlamaya kalkyorlard. Bu kadarla da kalmamlar, sonunda

saldrmaya da balamlard. Biz gene de onlara onlardan daha insanca
davrandk, diyor Atinallar; btn Pelasglar ldrebilirdik, nk bize
saldrmak istiyorlard; ldrmediler; sadece lkeden kmalarn istediler.
Pelasglar baka blgelere ve zellikle Lemnosa gidip yerletiler. te iki
anlat, biri Hekataiosun, yukarda anlattm, biri de Atinallarn.30
Hekataiosa gnderimde bulunan ilka yazarlarnn hi birinde bylesine
aka bir gnderim yer almaz.31 Herodotosun bu gnderimi yaparken
aklnda bir kitap olduu izlenimi uyanmaz, nk onun tarznn halk
edebiyat ve ortak edebi mirasn bir paras olan iyi bilinen eserlerin
hafzasnda brakt anlar olabilecei ileri srlr.32 Herodotosun bu
gnderiminden, Hekataiosun o zamann dnyasnda tannm biri olduunu
ima etmese de, eseri tannan bir yazar olarak alntlanmas onun ne kadar
deerli biri olduuna iaret eder. te yandan Herodotosun Hekataiosun
eserinde bulduu bu yknn deerini hi dnmeden kayda geirmesi de
ilgintir. lk bakta ikisinin de Anadolulu olmas asndan Herodotosun
byk nclnn eserinden alnt aktarmas nemlidir.
Herodotos, Miletos politikalarnda nemli bir rol oynayan ve eski bir
Miletos ailesine mensup olan Hekataiosun kutsal bir soyun on altnc
nesline ait olduunu ve rahip olan atalarn ziyaret etmek amacyla Msrn
Thebai kentine gittiini anlatr. Yazarn Hekataiostan adn zikrederek
yapt bu aktarm Karnaktaki Amon tapna hakkndadr: Benden nce
bir gn tarihi Hekataios, Thebaide kendi soy zincirini aklam ve on
altnc basamaktaki atasn tanr olarak gstermi; Zeus rahipleri o zaman
nasl davrandysalar, bana da, soy zincirim hakknda bir ey sylemediim
halde, ayn ekilde davranmlardr; beni tapnan iine aldlar, geni bir
yer, aatan yaplma kolos heykelleri tek tek gsterip saydlar, toplam tam
tamna dediim sayy tutuyordu; zira, her byk rahip salnda kendi
heykelini yaptrp buraya koydurmutu; rahipler bunlar bana gsterip
sayarlarken byk rahipliin babadan oula gittiini de sylemilerdir;
sonuncudan balayarak btn heykelleri bylece gsterdiler. Hekataios, soy
zincirini sayd ve kendisini on altnc basamakta bir tanrya balad
zaman, saylarn da dorulad bir baka soy zinciriyle elikiye dm
oluyordu ve bir insann tanrdan inebilecei zerine syledikleri kabul
edilmemiti; nk, onlar da ona kendi atalarn saymlar ve burada heykeli
bulunan herkesin bir piromisden gelme bir piromis olduunu sylemiler
ve bir teki de bir tanrnn ya da kahramann evlad olmayan yz krk be
30
Hekataios FGrH I F. 127. Herodotos VI. 137.

JACOBY 1912 RE VII, 2675;West 1991, 145; Herodotos, Athenaios, Pausanias, Strabon,
Diodoros Sicilus, Bizansl Stephanos, Plinius, Plutarkhos, Polybios.
32
WEST 1991, 145.
31
120
Ayen Sina
heykeli birer birer sayp gstermilerdi. Piromis, bizim Yunanistanda

doru adam dediimizdir.33 Herodotosta Miletoslu yazarn eseri nemli
bir anlam tar, nk yazar babasnn adn ya da etnik kkeni belirtmeden
sadece Hekataios der.34 Ancak, Herodotos bu zel tanr ve tanralarn
adlarn anmaz. Dier yandan Sayce, Hekataiosun grm olduu
heykellerin Thebaide, Herodotosun grdklerinin ise Memphiste
olduunu ve ayrca ilkinin 354, ikincisinin 341 heykel grdn syler.
Devamnda da Herodotosun byle davranmaktaki amacnn Hekataios ile
ayn heykelleri grm olduu izlenimi uyandrmak ve bylelikle de hi
gitmedii Thebaiye gitmi gibi gstermek olduunu ekler.35
Genealogia (Soyaalar)
Hekataiosun mitoloji konusundaki n, konusunda yetkin biri olan ve
ayrca ilka tarihinden bu yana bu alanda alanlarn sklkla alntlad
Hellenikos tarafndan glgelenmitir. Bu nedenle Periegesisinden 300n
zerinde fragman gnmze ulamken Genealogiasndan yalnzca 35 tane
kalmtr. Bizansl Stephanos, Hekataiosun Genealogiasndan yalnzca
sekiz alnt yapar. Bu, Stephanosun alldk tarzna gre ok azdr.36 Geriye
kalan fragmanlar ise bata Athenaios, Pausanias olmak zere eitli yazarlar
tarafndan gnmze tanmtr.37
Yukarda ad geen ilka yazarlarnn ifadelerinden, Hekataiosun
eserinin drt kitaptan olutuunu ve yalnzca adna Genealogia deil.
Historia veya Heroologiada dendiini reniriz.38 Gnmze kalan
fragmanlar drt kitap arasnda ilenen konular nasl bldn ve eserin
plannn nasl yaptn gstermeye yeterli deildir. kinci kitaba ait iki
fragmanda (6 ve 7) Heraklesin ileri anlatlmtr.39 Bu nedenle Herakles ve
Heraklesoullar konusunu ikinci kitabnda ele alm olmas gl bir
olaslktr. Dier kitap iin ise ne yazk ki konu belirlemek olanakszdr.
Jacobynin yapt ayrma gre, birinci kitap Deukalion ve Argonautlar,
ikinci kitap Danaos Kzlar, Herakles ve Heraklesoullar, nc kitap
33
Herodotos II. 143-144; FOWLER 1996, 83; PEARSON 1943, 45.

JACOBY RE VII, 2675.
35
SAYCE 1885,260 vd.
36
Bizansl Stephanos, s.v. (F. 3), (F.4), (F.5), (F.6),
(F.7a), (F.10), (F.11), (F.12).
37
Demetrios (Phaleronlu) Demetrius on Style, 12; WENDEL 1935, I.551; Athenaios
IV.148F; Harpokration, s.; Herodian, Peri monerous lexeos 41,24; Strabon
VIII.3.9; Arrianos, Anabasis II.16,5; Aelianus, On the Characteristics of Animals IX.23;
Pausanias III,24,4, IV.2,2, VIII.4,8, VIII 47,4.
38
Bizansl Stephanos (F.5); Demetrios (Phaleronlu) Demetrius on Style, 12;
Athenaios IV.148F.
39
Bizansl Stephanos, s.v. (F.6), (F.7a).
34
121
Thebai efsaneleri ve drdnc kitap da Troia efsanelerini ierir.40

Genealogiada yer alan konular incelendikleri bu sraya gre ele almak
uygun grlmtr.
Genealogiann balang cmlesini oluturan ksm en nemli
fragmandr: Ben, Miletoslu Hekataios! Ben bunlar doru bulduum gibi
yazyorum; Yunanllarn szleri bana gre fazla uzun ve glntr.41 Bu
al cmlesi okuyucuya/dinleyiciye Hekataiosun aristokratik gururunu
gsterir.Ancak bir aratrmac, bu cmlenin zgn olduunu dnmemek
gerektiini nk yazarn dier fragmanlarnda ussal eilimler sergilediini
ileri srer.42 Yine de bu ifade Hekataiosun Hesiodos geleneinin bir
takipisi olduunu akla getirir. Hesiodos Theogoniann prooimion denilen
giri blmnde Musalara seslendikten sonra, kendi adn verir, vermekle de
kalmaz, balad yaptn kendisine esinlendii yeri de tm ayrntlaryla
canlandrr gzmzn nnde.43 Eserlerinin banda ncllerini taklit
ederek adn ve uyruunu aklayan ok sayda yazar vardr. rnein
Peirithosun olu Krotonlu Alkmaion, Halikarnassoslu Herodotos, Atinal
Thukydides, Ktesiarkhosun olu Knidoslu Ktesias vb.44 Bu gelenek
ylesine benimsenmitir ki Herodotos, Heraklesin Msrdaki yklerini
anlatt blmde tpk nclnn cmleleri gibi cmlelerle konuur:45
Yunanllarn hi eletirmeden ileri srdkleri birok konu vardr. br
biroklar arasnda, Herakles konusunda da, ite pek safa olan bir tanesi
daha.
Jacoby, Hekataiosun Genealogiay Periegesisten sonra yazdn
syler ve bu tarih, efsane geleneinin iinde usavurumculuun pek ok
izinin grlmeye balad .. 490 ile 480 yllar arasdr.46 Yazarn bu
savn dorulamak iin kantlarn yetersiz olmas nedeniyle konu gnmzde
de tartlmaktadr. Bununla birlikte Jacobynin savnn geerli ynleri
olduunu gsteren izler de yok deildir. rnein Amazonlarn yaad
ovann tanmlamasnda olduu gibi, mitoloji ierikli eserin iinde corafya
konusu bulunmas dikkati eker: Amazonlarn yaad blgede Themiskyra
(aramba Ovas) ovas vardr. Buras Thermodon (Terme ay) rmann
uzanda, Khadisies zerindedir.47 Dier rnekler Epeillar Eliallardan
40
Hekataios FGrH F 13-16 Deukalion; F. 17-18 Argonautlar; F. 19-22 Danaos Kzlar; F.2330 Heraklesoullar; F.31-32 Thebai efsaneleri; F. 33-35 Troya efsaneleri.
41
Hekataios FGrH F 1.
42
PEARSON 1975, 97.
43
Hesiodos, Theogonia 22-9; MARINCOLA 1997,272.
44
MARINCOLA 1997, 271-272.
45
Herodotos II.45.
46
FGrH Kommentar 319.
47
Hekataios FGrH F 7a.
122
Ayen Sina
farkldr48 ve Oikhaliann konumu tartmasnda Pausanias ona

gnderimde bulunur.49 Hekataiosun dier eseri olan Periegesis ile benzerlik
gsteren bir dier nokta da arkaik ve bilinmedik corafi adlar kullanmasdr.
rnein Lykiallar iin Tremililer ve Pentheus yerine de Tentheus demesi
gibi.50
Hekataiosun birinci kitabnn konusu olduu dnlen Deukalionun
atalarn anlatan drt fragman vardr.51 lk fragmanda baka hibir yazarda
gemeyen bir ifade vardr: Hellen, Pronoosun oludur. Btn Hellen rknn
atas kabul edilen ve onlara ismini veren Deukalionun olu Hellen
Hekataios tarafndan anlmaz.52 Bu bilgiyi aktaran Thukydides Skholionunda
ise Hellen, Deukalionun torunu olarak geer.53 Buna gre Deukalionun
Pronoos, Orestheus ve Marathonios adnda olu oldu. Hellen bunlardan
Pronoosun oludur. Bu byk neslin tretilmesi dier yazarlarca tmyle
gzden karlm ya da stnn rtlm olduuna inanan Pearson, bir
genealogiann iine geni bir nesli gizleme hilesinin Hellenikos ile moda
olduunu, ancak Hekataiosun ondan daha nce bu hileye bavurmu
olmasnn ilgin olduunu belirtir.54
Drt fragmann drdnde de Deukalion mitosunun bilenen herhangi bir
olay veya tufan ile ilikili hibir bilgi grlmez. Wendel, Rodoslu
Apolloinos Skholionunda gelenee uymayan bir versiyona dayanarak
Deukalionun atalarnn Thesalia kral olduu konusunda Hekataios ve
Hesiodosun hemfikir olduklarn syler.55 Bundan baka Hekataiosda
Deukalionun adlar geen olu tam anlamyla bilinmez ve dier
fragmanlarda da Pronoos ve Marathonios hakknda herhangi bir anlatm
bulunmaz. Jacoby, Marathoniosun adnn Attika ile ilikili olduunu ve
Hekataiosun eserini Marathon savandan sonra yazd iin bu ad ona
koyduunu ne srer.56 Marathoniosun k noktas, Hekataiosun
Atinallar kendilerine ait topraklar, yerlemeleri iin Pelasglara verdi
cmlesinden Hellenler Attikaya gelmeden nce buraya Helenlik olmayan
Pelasg halknn yerletirildiini gsterir.57 Dier yandan Orestheusun
Aitolia kral ve Deukalionun olu olduu kesindir, nk Orestheusun
kpeklerinden biri bir odun paras dourur, o da bu odun parasn topraa
48
Hekataios FGrH F 25.

Pausanias IV.2.2; Hekataios FGrH F 28.
50
Hekataios FGrH F 10 ve 31.
51
Hekataios FGrH F 13-16.
52
53
Thukydides Skholionu I.3,2 ( Ed.C.Hude. Scholia in Thucydidem.New York,1973).
54
PEARSON 1975, 99.
55
WENDEL 1935, IV. 265-6.
56
JACOBY FGrH Kommentar 322.
57
Hekataios FGrH F 127; kr. Herodotos VI.137
49
123
gmdrr, ardndan ondan iri taneli ahane zmler veren bir asma kt
kar. Bu mucize karsnda Orestheus, oluna bitki iin bitmek anlamna
gelen fiilden Phythios adn verir. Kral Phythios da kendi oluna arap
anlamna gelen Oinios adn verir. Aitoliallarn atas olan Aitolos da
Oiniosun oludur.58 Tm bu bilgilerden biz, Hekataiosun Deukalion
soyunun oniallar, Dorlar ve Aiollerden sonra Aitoliallarda da izini
srdn grrz. Pausanias yazar ad belirtmeksizin yapt bir aktarmda
Ozolia Lokrislileri hakknda benzeri yky anlatr;59 Plutharkos ise
Amphiktyonun olu Physkiosun Lokrosun babas olduunu syler.60
Bizansl Stephanos ise Physkosu Aitolosun olu olarak kaydeder.61
Bylelikle Hekataiosun bir fragmannda anlan hem Lokros hem de
Physkosun.62 ayn aileye iaret ettii grlr. Jacoby, onun Lokrostan
daha yal olduu iin Physkosun onun olu olabileceini ileri srerse de,63
Hekataiosun Aitolia kkenli birinden oniallar tretmeye alarak
Miletoslular honut etmesi olanaksz gzkr. Buraya kadar anlatlanlardan
Hekataiosun Deukalion ve atalarn nasl anlattn anlamann baka yolu
yoktur. Bundan baka Bizansl Stephanosun Genealogiann birinci
kitabndan aktard kent ad olan Dor kenti Amphanai, Argos kenti Oine
ve Perreblerin kenti Phalannadan herhangi bir sonuca varmak da zordur.64
Hekataiosun Genealogiasnn ikinci kitabnda ilenen Aiolia soyaac
konusu Argonautlar yksyle ilikilidir. Burada Phriksos ve onun kz
kardei Helle yksnn bir baka versiyonundan bir ayrnt yer almaktadr.
Buna gre, bilinen ykden fark Rodoslu Apolloinos Skholionunda yle
geer:65 Helle, Hellespontosa dtkten sonra onlar Skythiaya gtren
kanatl altn ko dile gelerek Phriksos ile konuur. yknn bu versiyonu
Hekataiostan alnmtr.66 Rodoslu Apolloniosun Skholionunda67
Apollonios, Athena toniann ileri bal altnda Boiotiadaki Koroneia
kenti yaknlarnda bir Athena tonia klt olduunu ve bilinenin aksine,
Boiotiadaki Athena toniann Argo gemisinin inasna yardm ettiini
syler. Oysa Hekataios, Thesaliadaki Pelion dann Athena toniann
kutsal alan olduunu ve bundan dolay da tanrann korumas altnda
58
Hekataios FGrH F 15; kr. Athenaios II.35a-b.

Pausanais X.38,1-2.
60
Plutarkhos, Quaestiones Graecae 15.
61
Bizansl Stephanos s.v..
62
63
JACOBY FGrH Kommentar 322
64
Bizansl Stephanos, s.v. (F. 3), (F.4), (F.5); Hekataios FGrH F
3,4,5.
65
WENDEL 1935, I. 256-9.
66
67
Bu konuda ayrntl bilgi iin bkz. PEARSON 1938, 343-459.
59
124
Ayen Sina
bulunduunu ve Argoslularn gemilerini Pelion dann yal am

aalarndan Athenann yardmyla ina ettiklerini yazar.68 Bu cmlelerden
Apolloniosun, Hekataiosun Argos gemisinin inasyla tanra Athenay
badatrmasndan yararland anlalmaktadr. Yine de bu iki kant
Apolloniosun konuyla ilgili bilgileri dorudan Hekataiostan aldn
kantlamaya yetmese de dier fragmanlarn varlyla ondan yararland
kesindir.69
Bilim adamlarnn Argo gemicilerinin gittikleri yoldan geri
dndklerini sylemelerine karn Hekataiosun anlatm farkldr.70 Ona
gre gemiciler Phasisten Okeanosa, oradan Nile ve buradan da Akdenize
karak yurtlarna dnerler.71 Argonautlarn dn yksnn Periegesiste
deil de Genealogiada yer alyor olmasnn nedeni, Hekataiosun bilinen
dnyann nehirlerinin ynleri hakknda fazla bilgisi olmamas eklinde
aklanr72 (Ek- Harita). Ayrca Hekataiosun corafya incelemesi olan
Periegesisin mitoloji konusundaki Genealogiadan bilimsel adan daha
zayf olduunu da ne srlmektedir.73
Herodotos, Msrn Khemmis kentinde niin Perseus tapna
bulunduunu yerlilere sorar. Ald yant yledir:74 Perseus kendi
sitelerindendir ve Yunanistana yelken aan Danaos ile Lynkeus da
Khemmislidirler; Perseusa bu kahramanlardan inerek geliyorlard.
Hekataiosa ait iki fragmanda75 karmza kan bu ifadeleri Herodotosun
kendi ifadeleriymiesine kullanmas artcdr. Dier yandan Hekataios da
Yunanistanda Msr kkenli pek ok gelenein olmasna dayanarak alfabeyi
de Msrdan Yunanistana getirenin Kadmos deil, Danaos olduunu
kantlama abas iinde grlr.76 Ayrca, Hekataiosun bir fragmannda ayn
konuyla ilintili olarak unlar yazmaktadr:77 Aigyptosun bizzat kendisi
Argosa hi gelmemitir. Argosa gelenler ocuklardr. Hesiodosa gre
ocuklarn saysn ellidir, bence bu doru deildir, dorusu yirmidir. Bu
ifadeden yola karak Msr kkenli Danaos ve ailesi konusundaki yknn
Hekataiostan alntland sonucuna varmak yanl olmayacaktr. nk
68
Hekataios FGrH F 2; WENDEL 1935, I. 251.

WENDEL 1935, IV. 257-262b, 282-291b.
70
PEARSON 1934, 326.
71
Hekataios FGrH F 18a; WENDEL 1935, IV. 259.
72
CASPARI 1910, 244; PEARSON 1934, 324-7.
73
PEARSON 1934, 324-327.
74
Herodotos II.91.
75
Hekataios FGrH F 301,305; Bizansl Stephanos, s.v.; Arrianos, Anabasis V.6,5;
Ayrca bkz. WEST 1991, 158.
76
Hekataios FGrH F 20; kr. GOMME 1913, 61-2; FOWLER 1996, 74.
77
Hekataios FGrH F 19; FOWLER 1996, 78.
69
125
Hekataiosun Msra bir seyahat yapt kesindir.78 Yine de bu fragmandaki

anlatmn tarihsel deerini veya doruluunu tartmak olanakszdr.
Aigyptosun ocuklarnn says konusundaki ifade ayn zamanda ussal bir
eilimin izini tar. Ancak ayn Hekataios, Zeusun tun kapl bir sandn
iindeyken Phoinikiallarnn Dana dedikleri Danaeyi altn yamuruna
dnerek hamile brakmas yksn anlatr:79 Zeus Danae ile
Fenikelilerin yurdunda birlikte oldu. Eer yazar bu yky akla yatkn
biime sokabilseydi ilgin olurdu. Danae yksnn eitli versiyonlar
olduunu ve yazarn dolayl olarak anlatlan yklerin etkisinde kaldn
grrz. Bir baka fragmanda Hekataios, Mykenai ehrinin adn Danaenin
olu Perseusun klcnn knnn dt yerden aldn gsterir.80
Periegesiste yer alan Msr konusundaki fragmanlar, Hekataiosun
Msr ile Yunan mitolojisini badatrmaktan holandn gsterir.
Herodotosa Hekataiosun zellikle Msr ile Heraklesi ilikilendirmesi
ilgin gelmi olmal. Herodotos da Herakles yksn anlatr ve
Hekataiosun anlatmndan u cmleyle ayrlr: Bence byle bir hikaye
Yunanllarn Msrllar ve onlarn yasalar hakknda hibir bilgileri
olmadn gsterir.81 Burada ksaca Hekataiosun Msr ile Yunan
kahramanlarn birletirmekten holand, Herakles stne anlatt pek ok
ykden anlalr. Dier yandan Herodotosun adn vermedii ama bildii
ve beenmedii birka yazar Herakles efsanesi ile Msr badatrd ve
bu yazarlardan birinin de Hekataios olduuna phe yoktur.82
Herakles konusundaki fragmanlar yeteri kadar ak olmakla birlikte,
Hekataiosun yky ele al biimi ve anlatm yntemi hakknda aklayc
deildir. rnein bir fragman bize Heraklesin on iki iinden biri olan
Erymanthos Yaban Domuzu yksnn balang cmlesini verir.83 7, 24,
25, 28 numaral fragmanlarda srasyla Lerna Hydras, Amazonlar, Kral
Augeiasn Ahrlar ve hem Euboia hem de Lakoniada kk birer
kasabann ortak ad olan ve Herakles tarafndan yklan Oikhaliada geen
ykler anlatlr. 29 numaral fragman ise Arkadial Augeyi konu alr:
Tegea kral Aleos, kz Augenin Heraklesten hamile kaldn renince,
kendisine bildirilen kehanet uyarnca, kzn ocuuyla birlikte bir sanda
kapatlp denize braktrr. Dalgalarla Kaikos rmann azna srklenen
78
WEST 1991, 158

80
81
Herodotos II. 45.
82
Herodotos III.139; WEST 1991, 160.
83
Hekataios FGrH F 6.
79
126
Ayen Sina
sand Mysia kral Teuthras bulur. Kral Auge ile evlenir ve babas Herakles
olan Telephosu evlat edinir.84
Hekataiosun iki fragman, onun usuvurumculuuna verilecek en iyi
rnekleri sunar. 27 numaral fragmanda Hekataios Heraklesin Kerberosu
getirmek iin yeraltna hi gitmediini, Lakonia Tainarumda korkun bir
canavarn yaadn ve Heraklesin onu ldrerek Eurystheusa getirdiini
syler.85 Bir dier rnei de Arrianos verir:86 Argos Heraklesinin,
Geryonesin srlarn elinden alp Mykenaiye gtrmek zere Eurystheus
tarafndan gnderilmi olduunu ama Geryonesin asla berler lkesinden
olmadn tarihi Hekataios da syler. Bundan baka Hekataios,
Heraklesin byk denizin d tarafnda bir ada olan Epytheiaya
gnderilmeyip zaten Geryonesin Amprikia ile Amphilokhia arasndaki
karada egemenlik srdn, Heraklesin srlar bu topraklardan srp
kardn, buna ramen kendisinin bunu yine kmsenir bir i olarak
saymadn da syler. Devamnda Arrianos, Hekataiosun anlatt
yknn, mitosun en kabul edilebilecek yorumu olduunu ve kendisinin de
onun sylediklerine katldn yazar. Ancak bu yknn zgn versiyonu
Hekataiosa m aittir yoksa yk daha eski bir versiyona m dayanr
belirsizdir. Bu anlatm, Yunanllarn corafya bilgilerinin ok uzak batya
kadar genilemedii zamanlara ait onlarn corafya bilgilerini gsterir.
Hekataiosun, Heraklesin yksn Heraklesoullar yksyle
srdrd anlalr. Heraklesin annesi Alkmene Tirnyse gittiinde cesur
savann oullarndan birka da onunla beraber gitmi, dierleri ise
Thebai ve Thrakiste kalmt. Bu srada Eurystheus, ocuklarn
bydklerinde kendisini tahttan indirme olasln gz nnde
bulundurarak onlarn hepsini Yunanistandan kovmaya karar verdi. Bunun
iin ilk olarak bir Thrakis kral olan Keyxe haber gndererek sadece
Heraklesin oullarn deil, ayn zamanda Heraklesin dier mttefiklerini
de lkesinden karmasn istedi. Eurystheusa kar koyacak kadar gl
olmayan Keyx bunu kabul etmek zorunda kald ve Heraklesoullarna yle
dedi: Yardm etmemi istediinizde size yardma gelemem, lmenize de izin
veremem byle bir durum beni de zer. Haydi, baka lkeye gidin!87
Hekataiosun Heraklesin ocuklar ve torunlarnn yksn ne
uzunlukta anlatmay srdrd bilinmez. Herodotos, Spartadaki ikiz
84
Pausanias VIII. 4,8-9; 47,4.

Pausanias III.25,5.
86
Arrianos, Anabasis II,16,5; Hekataios FGrH F 26; FOWLER, 1996, 71.
87
Hekataios FGrH F 30; Longinos De Sublimitate, 27. Peri Hypsous (Ulviyet zerine) adl
eserin atfedildii Longinos .S. II. yyda yaam ve Yeni Platoncu Ammonios ile Origenesin
rencisi olmutur. Ad geen eserin ise .S. I. yyn ilk yarsnda yazld sanlmaktadr (The
Oxford Classical Dictionary 1970, 619).
85
127
kralln kkenini tartrken Alkmenenin kkenini de aklar ve bylece

Danae ile Akrisiosun Msr kkenine ular.88 Herodotosun eserinin
belirtilen blmnden bu bilgiyi dorudan Hekataiostan ald u
cmlelerinden anlalmaktadr: Bu konuda bu kadar aklamay yeter
sayalm. Zaten Msrllar nasl ve ne gibi byk iler baaracak Dorisliler
zerinde egemen oldular, bunu bakalar aklamlardr; onun iin ben bu
noktay geiyorum, ben sadece bakalarnn sylemediklerini anlatmakla
yetiniyorum. Herodotosun anlatm, Heraklesin anne tarafndan Msrl
olduunu vurgulayan Hekataiosun balantlarn aklamaya yardm eder.
Belki de Perseusun Msr ile balantsn da zmeyi kolaylatrr.
Tm bunlarn nda Kadmos ve onun Thebaili atalarnn sorununu
zecek birka fragman vardr, ama bunlardan yalnzca ikisi Thebai
efsaneleriyle ilgilidir. Bu iki fragmannn ilkinde Hekataiosun Pentheusa
Tentheus demesi ve dierinde de Thebaiye kar yryen yedi nderden biri
olan Parthenopaiosun Atalantenin deil Thalosun olu olduunu yazmas
ilgintir.89 Bu zellikler Hekataiosun Thebai efsane emberinin en eski
versiyonunu izlediini gsterir.90 Dier fragmanlarn ilkinden dindarl,
drstl ve yiitliiyle n salm kahin Amphiarosu, dierinden ise baka
hibir yerde anlmayan Lytida adl Amazonun Sinop ehrinin kurucusu
olduunu reniriz.91
Fragmanlarda ki, yer ve zaman belirtilmesi dnda zaman zaman
masalla benzer zellikler gsteren anlatmlarda Hekataiosun sk olmamakla
birlikte olaylarn doruluuna ilikin bilgilerin eletirisini yapma gayretinde
olduu grlmektedir. Ancak fragmanlar Hekataiosun zamandizinsel bir
sralama gzettiini gstermez. Dier kaynaklardaki kantlara bal olarak
yaplan deerlendirme, yazarn tarihlendirmeyi nesil hesabna gre yaptn
gsterir. Aslnda imdiye kadar ele alnan fragmanlarda zamandizinsel bir
almann varln destekleyecek bilgi de pek bulunmaz. Zamandizinsel
alma sistemi kahramanlara ait soyaalarn yeniden dzenleyen ve
birbirleriyle ilikili efsaneleri bir araya getirmeye alan Hellanikos (..
496-411) ile balar. Bununla birlikte Hekataiosun Sparta krallarnn
soyaalarna dayanarak zamandizinsel bir tablo oluturduunu ileri srenler
vardr.92 Tarih yazmnn nclerinden biri olan Hekataiosun zamandizin
tablosunu yeniden yaplandracak olan kii, tarih yazmnn Bat Anadolulu
nclerinden bir dieri olan Lesboslu Hellanikostur.
88
Herodotos VI. 51-5.

90
91
92
PEARSON 1975, 105-6 dn. 3.
89
128
Ayen Sina
Periegesis (Yeryznn Tasviri)

Hekataiosun ardllar zerinde byk etkisi olan dzyaz biemini
kullanan bir nc olduu kesindir. Ama dzyaz, retorik sanatnn
ykseliiyle birlikte zaman iinde unutulmaya yz tutmutur. Sonraki
yazarlar .. V. yzylda dzyaz alanndaki byk ilerlemeye eski tutarsz
biemi
kullanmakta
srarc
yaklamlar
nedeniyle
pek
ilgi
gstermemilerdir. Bu balamda Hekataios yalnzca yaratt biemin bir
ncs olarak deil ayn zamanda setii yaznsal biemiyle de
anlmaktadr. rnein yaznsal bir tr olarak kabul edilen Periegesis son
derece yaln bir anlatma sahiptir. Bir gemi yolculuu boyunca yanlarndan
geilen kentlerin ve halklarn yan sra i blgelerin de anlatmndan oluan
eser, gnmzdeki gezi yazlar trne dahildir: Gezi yazlar bir yazarn
yurtiinde veya yurtdnda yapt gezilerde grdklerini, okurlar iin ilgi
ekici bulduu ynlerini zenli bir anlatmla yanstt dzyaz biimidir.93
Tpk gnmz gezi yazarlar gibi, Hekataios da zellikle gezilen yerlerin
tarihleri, orada yaayan halklarn kimler olduu, halklarn yaay, gelenek
ve grenekleri, doa gzellikleri, insann doaya ekledii gzellikler gibi
ilgin eyleri yazar. Yazarn betimlemeleri eskia efsanelerinde rol oynam
bilinmeyen ve artc anlatmlarla doludur. Bu zellik yalnzca kylardaki
yerleimleri deil, ayn zamanda denizden uzak lkeleri de ele alan
Hekataiosun, anlatmn blgelere ayrarak yapmas dikkat ekicidir.
Akdeniz kysnda yer alan lkeleri ele alan ge dnem yazarlar
anlatmlarna Herakles Stunlar (Cebelitark Boaz) ile balar ve Avrupa
kylarndan douya doru srdrrler, dnte ise Afrika kylar boyunca
batya doru anlatrlar.94 Hekataiosun da ayn yntemi izleyip izlemedii
tartma konusudur.
Dier yandan Periegesisin zgn olup olmad konusunda da eitli
grler ileri srlmtr. Byle bir kukunun domasna yazarn yaad
dnem ve hemen sonrasnda dnemin yazarlarnca alntlanmamas neden
olmutur. Alntlarn ou Kymeli Epheros, Athenaios, Strabon,
Harpokration, Herodian ve zellikle de Bizansl Stephanostan gelmektedir.
Bu kukunun domasna dolayl olarak yol aan kii Athenaiostur. Yazar,
Hekataiosun eserinin Asia adl alt blmnden alnt yapmadan nce
parantez iinde bir cmle ekler: Bu eserin Hekataiosun gerek eseri olup
olmadn bilmiyorum, nk Kallimakhos onu Nesiotese atfeder95 der.
93
ZDEMR 2002, 214.

PEARSON 1975, 31, dn.2.
95
Atenaios II.70A; Hekataios FGrH T 15-a.
94
129
Athenaios, eserinin devamnda Periegesisin zgnl konusundaki

kukusunu yineleyerek u ifadeyi kullanr: Periegesisi yazan Hekataios ya
da her kimse().96 Arrianos da ayn ekilde, Hekataiostan alnt yapmadan
nce kukusunu dile getirir: Msr konusunu ele alan eser ise Hekataiostan
ok baka yazar tarafndan yazlmtr.97 Strabonun ifadesine gre,
Eratosthenes Periegesisin zgnl konusunda hibir kuku
duymamaktadr.98 Dier yandan Hekataiosun bu eserinin zgnln
kantlayan en gzel belge Herodotosun ifadeleridir. Yazarn eserinden
byk lde alntlar yapan Herodotos, zellikle IV.86 ve IX.18de olduu
gibi, bu kukuyu ortadan kaldrr. Gnmz aratrmaclar da Hekataiosun
Periegesisinin sahte olduuna ilikin kukularn oktan rtldne
inanrlar.99
Bu yapt biri Avrupay, teki Asyay (Msr ve Kuzey Afrikayla
birlikte) kapsayan iki blm olarak yazlmtr. Periegesis, tarihiler iin
hibir zaman ekiciliini kaybetmeyen tarih, corafya ve etnografya
alanlarnda nc olarak kabul edilir. Anaksimandrosun corafya yntemini
izleyerek yuvarlak bir dnya haritas hazrlayan Hekataios, dnyay ilk kez
Avrupa ve Asya olarak ikiye blen ilk kiidir. Jacoby, fragmanlar
spanyadan balayp Libya ile sonlanacak ekilde yerletirir. Bu dorultuda
bu aratrmacnn izledii yoldan gidip fragmanlarn bize sunduklarn
gstermeye alacaz.
Bat Avrupa
Bat Avrupa konusundaki bilgilerin gvenilir olduuna pheyle bakan
Herodotos, ayn zamanda dneminin dnya haritalarn bilimsel bulmad
gibi, Avrupann kuzey batsnda bir okyanusun var olduuna da inanmaz.
yle ki, dnyay epeevre saran bir okyanus olduunu duyduunda bu ona
gln gelir ve alayc bir biimde Avrupann batsnda bir deniz
grdn syleyen tek kiiye rastlamadm der.100 II. 33 ve IV.49da bir
yandan stros (Tuna) nehrinin kaynann olduunu dnd bat
blgelerinin gizemleri hakknda ikna edici bilgiler sralarken dier yandan da
Kassiteros adalarn anmasna karn bu adalarn varlna inanmaz, alayc
ifadelerini srdrerek yle der: III.106da yaradl en gzel yemilerini
yeryznn iki ucuna vermi, IV. 8de byle sylerler ama bir kant
gstermezler.
96
Atenaios IX.410E; Hekataios FGrH T 15-b.

Arrianos, Anabasis V.6,5; Hekataios FGrH T 15-c.
98
Strabon I.1,11; Hekataios FGrH T 11-b.
99
JACOBY RE VII, 2675; CASPAR 1910, 236-48.
100
Herodotos II.21-3; III.115; IV.8, 36; PEARSON 1943,46.
97
130
Ayen Sina
Hekataiosun fragmanlarnda yeteri kadar aydnlatc olmasa da Bat

Avrupa yer almaktadr. Bunlarda zellikle spanya ve Fransann
gneyindeki kentler ile burada yaayan halklar anlatlmaktadr. Bizansl
Stephanosun101 gnderimleriyle gnmze ulaan bu yer ve halk adlarna
Herodotosta rastlanmaz. Hekataiosun eserinin izlerine .. VII. ve VI.
yzyllara tarihlenen pek ok bilgiler, Karyandal Skylaksn .. V.
yzylda ve Khioslu Skymnosun .. 90 ylna tarihlenen Periegesis ve .S.
IV.yzylda yaayan Latin yazar Avienosun Ora Maritima (Deniz Kylar)
adl eserlerinde yer alan bilgilerle karlatrlarak ulalabilir. Yine de
Hekataiosun sz konusu blge hakkndaki bilgisinin kapsamn tartmak ve
onun yararland kaynaklarn gvenilirliini kantlamak ok zordur.102
spanya kylarndan balayan eserin ilk kenti Elibyrgedir ve
Stephanos, Hekataiosun Avrupa adl eserinde bu kentte Elibyrgia halknn
yaadn yazdn syler.103 Ayn ekilde Kalathe, Herakles
Stunlarndan fazla uzak olmayan bir ehir; Hekataios Avrupa adl
eserinde byle yazar der.104 spanyann Baetica blgesinde ok eski bir
kent olan Tartessos, Baetis nehrinin az yaknnda ve byk olaslkla
deltada yer alan bir adayd. Tartessii halknn bakentiydi ve Anadulucia
blgesi o sralarda Tartessoslarn yurduydu. Kalay ticareti iin batya giden
yolda zorunlu bir konaklama merkezi olan Tartessos, .. XII. yzylda
Fenikelilerin, VII. yzylda Phokaiallarn ve sonra da Yunanl slaleleri
ortadan kaldran Kartacallarn eline gemi ve .. 500e doru onlar
tarafndan yaklp yaklmtr. Ancak sonraki zamanlarda da Tartessos ad
Herakles Stunlarnn yaknnda yer alan topraklarn ad olarak
kullanlmaya devam etmitir.105 Herodotos, ..VII. yzylda uzun deniz
yolculuuna kan ilk Yunanllar olan Phokaiallarn Adriyatik, Etruria,
beria ve Tartessosa gittiklerini ve Tartessos kral Arganthoniosun seksen
yln saltanat srerek geirdii yz yirmi yl yaadn, ayrca Phokaillara
ok iyilikleri dokunduunu yazar.106 Hekataios eski ad Tartessos olan
Baetis nehri kysnda yer alan pek ok kenti ve de Elibyrgeyi bir Tartessos
kenti olarak tanmlar.107
Hekataiostan gnmze ulaan fragmanlarda Kartacallara herhangi bir
gnderimde bulunulmam olmas artcdr. Yazarn o dnemde Pers
hakimiyeti altnda bulunmas nedeniyle onia, Lydia ve Karia blgeleri
101
Bizansl Stephanos, s. , , .
JACOBY RE VII, 1912, 2694 vd.
103
Bizansl Stephanos, s. ; Hekataios FGrH F 38.
104
Bizansl Stephanos, s. ; Hekataios FGrH F 39.
105
Strabon III.2,11.
106
Herodotos I. 163.
107
PEARSON 1975,35.
102
131
hakknda da fragman bulunmamaktadr. Biz bundan Kartacallar spanyaya

ayak basmadan nce Hekataiosun eserini yazd sonucunu karamayz. Bu
nedenle bu fragmanlarn yorumlar halklar ve kentleri tanmlamaya
almakla snrl olacaktr.
Mastieni, bilinen dier adyla Massieni, Elbestii ile birleir.108
Elbestiinin Herakleial Karadeniz Ereli) tarihi Herodorosun (..5.ve
4.yzyllar) Elbysinii ile Stephanosun Olbysii dedii kent olduu grlr.109
Gnmzde Guadiara, Roma dneminde ise Barbesula denen Elbestii veya
Selbyssini, Khrysosun batsndadr; Mastieni, dier kent Siksos,
Maenobora ve Molybdine ile birlikte Elbistiinin dousunda yer alr; Siksos
ve Maenbora, Pliniusta Maenuba ve Seksi olarak varlklarn korurlar.110
Hekataios beria kenti, iki beria halk, iki beria adas ve ayn ad
tayan bir nehir olan beria laraugatesten sz eder.111 Avienos, Oranos
snrndaki Sukronun kuzeyinde yaayan halklara beri adn verir ve
Hekataiosun and iki beria kenti olan Sikana ve Krabasis kentleri de
Sukronun kuzey kylarndadr.112 Dier yerler ve halklar kesin olarak
tanmlanamamtr. Genel olarak Hekataiosa atfedilen spanya kentlerinin
adlarnda, Tartessosun yklmasndan sonraki dneme kadar tutarszlk
bulunmaz, ama ..VI. yzyln son eyreinde nce gneydoudaki
Phokaia kentlerinin terk edildii bilinmektedir.
nemli tartmalara neden olan Liguriallar ve Keltler konusunda ise
Stephanosun aktarmyla alt fragman gnmze gelmitir: Kelt kentleri
Narbo (F. 54), ve Nurax (f. 56), Liguria kentleri Massalia (F. 55), Monoikos
(F. 57) ve Ampelos (F. 58) ile Ligur halk Elisyk (F.53). Hekataiosun
Alplerin tesine gemediini, yalnzca Alp dalarnn bat ve dou
eteklerinde yaayan halklar grdne inanlr.113 Danubenin bugnk
kaynann bir yannda Alp dalar dier yannda Pireneler vardr.
Fragmanlar bu corafi tanmla rtmektedir. Kelt topraklarnn gneyinde
Liguria kenti Massalia (Marsilya) ve dousunda Kelt kenti Narbo
bulunmaktadr. Keltler, .. 2. binyl ile .. 1. yzyl arasnda Avrupa
ktasnn pek ok yerine dalmlard. "Kelt" terimi (Yunanca Keltoi,
Latince Celta, oulu Celtae) ilk nceleri Yunan Massalia kolonisinin
civarnda i taraflarda yaayan insanlar tanmlamak iin kullanlrd. Terim
daha sonra Latince Galli (Galyallar) ve onunla ilikili Yunanca Galatoi
(Galatyallar) kelimesiyle eanlaml olarak, . 3. yzylda Atlas
108

Herodoros FGrH I. 31, F. 2a; Bizansl Stephanos, s. .
110
Plinius, Historia Naturalis III. 7.
111
112
Avienos Ora Maritima 479, 480.
113
PEARSON 1934, 37.
109
132
Ayen Sina
Okyanusu'ndan Karadeniz'e kadar geni bir Avrupa kuana hkim olup

spanya, talya ve Anadolu'da kollar olan gl bir insan grubunu
tanmlamak iin kullanld. Klasik yazarlar bu kta insanlar ile Kelt ya da
Galyal olarak tanmlamamalarna114 ramen Britanya ve rlanda sakinleri
arasnda yakn benzerlikler bulmulardr.
Avienosun Ora Maritima eserinde korunagelen ..VI. yzyla ait
seyahatnamelerde Keltlerin konumlarn ele alp ileyen son derece nemli
kantlar bulunur.115 Ayrca, denizyoluyla ticaret yapan Tartessoslu tccarlar
araclyla Keltler ve Kelt lkesi bilinmekteydi.116 Tartessosun ortadan
kalkmas ve Phokail gemicilere Cebelitark Boaznn kapanmas zerine
Yunanistan balants Narbonnedan Bordeauxa kara yoluyla salanmt.117
.. VI. yzyln son eyreinde gerekleen denizyolunun kapanmas
durumu, yazar tarafndan yaplan Narbonun bir Kelt kenti ve Massaliann
da Kelt topraklarna yakn bir Liguria kenti olduu tanmyla uyumaktadr.
spanyann bat sahilleri ve i blgelerini anlatan Skymnos, Tartessos
nehrinin Kelt lkesinden kalay tadn ve Tartessosun arkasnda yer alan
bu lkenin Sardinia denizine kadar genilii olduunu yazar.118 Herodotos
da Keltlerin Avrupann en batsnda oturan Kynetlere komu olduklarn
syleyerek Hekataios ile ayn dncede birleir.119 Her iki yazarn da
ifadelerinden Keltlerin spanyaya kadar yaylm olduklar gr ksa bile
kuzeybatdan gneydouya kadar spanya sahillerini anlatm olsalard
ancak byle bir tanm anlalabilirdi.120 Tartessos ile temas kurulduu
gnlerde ortaya kan ve gelien daha eski bir gelenek batnn en byk halk
olarak Keltleri gsterir121 ve Hekataios bu konu hakknda ilk zamanlarda
ulalabileceinden daha az bilgiyle byle bir gelenei izlemi olabilir.
talya ve Sicilya
Hekataiosun hem Keltlere ait hem de Liguriallara ait olduunu
belirttii Narbo ve Massalia kentlerinin betimlemesinden,122 bir yerde politik
114
Bizansl Stephanos, s. ,; Herodotos III.115; THOMSON 1948, 88-89;

PEARSON 1934,329-330.
115
Avienos Ora Maritima 479, 480.
116
PEARSON 1975,37.
117
Cebelitark Boaz gemi geiine iki kez kapatlmtr. Birincisi .. 537-535de,
Kartacallar ve Etrskler tarafndan Phokaillar Alaliada bozguna uratldnda, ikincisi
509da Roma ile Kartacann ilk antlamalarnda Cebelitark Boaz gemi geiine
kapatlmtr.
118
Ayrntl bilgi iin bkz. S. Moscati, Fenikeliler, (ev. S.Gl) Ankara:Dost Yaynevi,2004;
Skymnos Periplous 162-8.
119
Herodotos II. 33; IV. 49.
120
PEARSON 1934, 333.
121
PEARSON 1934, 333.
122
133
gc elinde tutan kiilerle olduu kadar, orada yaayan halklarn adna da

gnderimde bulunarak bir kenti anlatma eiliminde olduu anlalmaktadr.
Yazarn bu eilimini Yunan kentlerinin anlatmnda da srdrd, hatta
daha ak bir biimde Magna Graecia ve Liguriadaki Yunan kolonilerinde
grlebilir. F. 57de Monoikosun Massalia deil, bir Liguria kenti olduunu
ve F.58de gnmzde bilinmeyen Ampulesin de bir Liguria kenti ve
olaslkla da bir Massalia kolonisi olduunu yazar. F. 59da Aithalia veya
Elbann Etrsklere ait bir ada olduunu ve kendi dillerinden Aithalia adn
verdiklerini syler. Hekataios, Aithaliann (Elba) Etrsklere ait bir ada
olduunu hem corafi hem politik bir bak asyla verir, ancak
Stephanosta herhangi bir Etruria, Sardinia veya Korsika kenti ya da
yerleimi hakknda bilgi olmamas artcdr.
Fragmanlar talyann gneyindeki kent hakknda bilgi verir; Nola,
Kapua ve Kapri. F.61de Etrsklerin egemenlii altndaki Nolann
Ausonlarn bir kenti olduu bilgisi vardr.123 F.62de Troikos Kapuas ve
F.63te talya adas Kapri ifadeleri geer. Hekataiosun bir kentin politik
ilikilerinden ok corafi ve etnografik bilgilerini vermesi dndrcdr.
Stephanos, Hekataiosa atfta bulunarak Squillace Krfezi ve Saint Eufemia
Krfezinin biimlendirdii sthosun gneyinde yer alan talya kentini
anar;124 Medma, Locri ve Kaulonia (F. 81, 82, 83). talya ad Hekataiosun
zamannda Campaniaya kadar uzanan topraklar kapsyordu.Bu kentlerden
Medmada bulunan mezarlar ve adak buluntular onun ..VII.yzylda,
yaplan kazlar sonucu Kauloniann VI.yzyln ortasnda ve Locrinin
VII.yzylda kurulduuna iaret eder.125 Bundan dolay Kapua ve Kapri
talya kenti ve adas olarak kabul edilmezdi. Kapua hakknda ileri srlen
Hekataiosun zamannda bu kentin var olup olmad sorusu tarihi Servius
tarafndan yantlanr. Yazara gre Kapua, Troiallar, Samnitler ve Etrskler
tarafndan kurulmutur ve Latince ad Vulturnustur.126
Kuzey ve orta talya kentleri hakknda bilgiler yetersizdir. Bu blgeye
Yunanllarn girii Etrskler tarafndan engellendii iin hakknda bilgi
bulunmad gr hakimdir.127 Buna karn Bruttiumdaki kentler
hakknda bilgiler oktur. Stephanos, Hekataiosa dayanarak dokuz (Arinthe,
123
THOMSON 1948,50; Ausonlar, Odysseus ile Kirke ya da Kalypsonun olu Ausondan

adn alr. Campania ile Latium arasna yerlemilerdi.
124
125
BOARDMAN 1999,184-185; DUNBABIN 1948, 183-8 vd.
126
Servius Ad. Aen. X. 145 hinc nomen campanae ducitur urbi iste quidem hoc dicit, sicut
Ovidius, qui Capyn de Troianis esse commemorat ille dedit Capyi repetita vocabula Troiae ,
Coeliusque Troianum Capyn condidisse Capuam tradidit eumque Aeneae fuisse sobrinum. alii
Campum Samnitem condidisse Capuam confirmant. (Maurus Servius Honoratus .S. 4.yyda
yaam gramerci ve eletirmen).
127
CASPAR 1910, 244.
134
Ayen Sina
Artemision, Erimon, Iksias, krlk Thurinodaki Kossa, Kuperion, Malanios,

Menekine, Ninaia), kaynan aktarmadan da on alt tane Oinotria kenti
sayar (F. 64-71).128 Bu kentlerin tamam iin Hekataiosun, lkenin i
ksmnda anlamna gelen en to mesogeia ya da en mesogeio ifadelerini
kulland Oinotria kentlerinden, Milonun Caesar tarafndan ldrld
yer olan Kossa dnda -bugnk Kossano olabilir- bugne kadar hibiri
kesin olarak tanmlanamamtr.129
Etrskl tccarlarn ellerinde tuttuklar Tyrrhenia denizinden gidilen bir
yolun zerinde Sybarislerin varlk gstermesi, burada bulunan ok saydaki
yerleim yerinin varlyla aklanr.130 Hekataios ve Herodotos bu kentler
hakknda oka bilgi verirler. Bu kentlerin tamam Yunan kentleridir.
Hekataios eski bir gelenei izleyerek yarmadann gneyinin bitiinde yer
alan ve eski ad Oinotria olan bu blge iin yalnzca talya kelimesini
kullanr.131 Yarmadann gney ucunda Medma (F.81), olarak
tanmlanan Skyllaium (F.82), Lokri Epizephyri (F.83) ve Kaulonia (F.84)
bulunur. Strabon ..493 ylnda Rhegium tiran olan Anaksilasn Messenia
boazn Etrsk korsanlarndan korumak iin Skallaiumda donanma iin
korunakl bir liman ina ettiini anlatr.132 Fakat Hekataiosun bundan sz
etmemesi onun zamannda bu yerin terkedilmi olduunu akla getirir.
F.85te geen Krotalla hibir yerde anlmaz, fakat gnmzdeki ad Alli olan
Krotalus rmayla ilikili olsa gerektir. Lametini (F.80) kentinin Lametus
rma aznda kurulmu, gnmzdeki Lamato olmas gl olaslktr.
F. 86, 87, 88 ve 89da geen Iapygia ve Peukiantes kentleri hakkndaki
bilgiler elikilidir.133 Bu kentlerden ilki olan Iapygia, Illyria asll bir halk
olan Iapygiallarn yurdudur. Iapygia kenti talya yarmadasnn gney
ucunda, Latinlerin Calabira dedikleri eski Yunan kentlerinden biridir.
Stephanos, bu kenti yle aklar: Hekataios, Iapygia iki kentin ortak
addr. Biri talyada dieri Illyriada yer alr der. Burada Iapyks,
Iapygios ya da Iapygia halk yaar.134 Bir aratrmac, Hekataiosun Iapygia
hakknda verdii bilgiyi onun corafi bilgisinin yetersizliine bir kant
olarak gsterir.135 Fakat Periegesiste F 87de Eleutii bir Iapygia halk ve
88deki Khandani kenti iin bir Iapygia kentidir ve burada Peukaillar
yaar olarak verilmesinden Iapygiann aslnda bir blge ad olarak
128
Bizansl Stephanos, s. , , , , , , ,
.
129
WELLS 1909, 51; DUNBABIN 1948, 156.
130
CASPAR 1910, 241; THOMSON 1948,49.
131
Hekataios FGrH F 81, 83, 84, 85, 86.
132
Strabon VI.I.5; DUNBABIN 1948, 148-9.
133
DUNBABIN 1948, 148-150.
134
Bizansl Stephanos, s. , , , .
135
WELLS 1909, 51.
135
bilindii anlalr. Bir blge adn kent ad olarak gsterme hatas olaslkla
Periegesisin zetini karanlardan gelmektedir. F.89da Oinotria halk
olarak geen Peuketiantes Strabon tarafndan da zikredilir.136 Arkadyal
kral Lykaonun elli olundan biri olan Peuketostan adn alan Peuketia
halknn yaad yer olan ve gnmzde de Lykania denilen Oinotria,
Arkadyal kolonistlerin yaad bir blgeydi.137 F.156da Hekataiosun
corafya anlatmna Lykaonun iki olu Peuketos ve Oinotros kardelerin
efsanesini de ekler.138
Buraya kadar anlatlanlardan Hekataiosun talya hakkndaki bilgisinin,
zellikle kuzey talya hakkndaki bilgisinin az olduu grlr. Gney
talyay Bruttium, Oinotria gibi blgelere ayrarak anlatr. Hekataios politik
gc ellerinde tutmalarndan dolay herhalde Yunanllar veya Etrsklerin
verdii eski adlar kullanmay semitir. talyann i kesimlerini dier
yerlerden daha ayrntl olarak anlatmas buradaki Sybaris etkisinin ne denli
yaygn olduuyla aklanr.139 Hekataiosun Periegesisin bu blmn
Sybaris kentinin .. 510 ylndan yklmasndan ksa bir sre sonra yazd
akla gelmektedir. Bylece spanya konusu ile talya konusunu ileyen
fragmanlarda verilen blgelerin tarihi bilgilerinin uyumlu olmas yazarn
eserini ..VI. yzyln son eyreinde yazdn gsterir.
Bir aratrmac, Hekataiosun Sicilyay anlatt blmde etnografik
bilgi bulunmad iin yoruma gerek olmadn syler.140 Kentler basite
Sicilya kentleri olarak anlr ve kurucularndan sz edilmez. rnein
spanyann Phokaillar, Khalkidiallar ve dier kolonistlerinden sz
etmedii gibi, Sicilyann da Yunan ncesi yerleikleri hakknda bilgi
vermez. Gnmze kalan sekiz Sicilya kentine ait fragmanda geen kent
adlar Zankle (F.72), Katane (F.73), Syrakusai (F.74), Lilybaium (F.75),
Motye (F.76), Solus (F.77), Himera (F.78) ve Mylaidr (F.79).141 Bu
kentlerden Zankle, Mylai, Katane ve Syrakusai Yunan, Motye, Solus ve
Himera ise Kartaca yerleimleridir. Hekataiosun kent olarak tanmlad
Lilybaium kent deil, yalnzca bir burundur. Lilybaium hakkndaki bilinen
bilgi yledir: .. 570 ylnda Rodos ve Knidoslu gmenler Pentathlosun
nderliinde Sicilyann batsnda yer alan Lilybaium burnu zerine bir
koloni kurmaya kalktlar ancak, buradan kovuldular, onlar da Liparaya
136
Strabon VI.6.3.
Pausanias I, C.3.
138
Strabon VI.6.3; WELLS 1909, 51-52.
139
PEARSON 1975, 44-45.
140
JACOBY RE VII, 2710-2712.
141
Hekataios FGrH F 72-79; Bizansl Stephanos, s. , , ,
, , , , ; Ayrntl bilgi iin bkz. DUNBABIN 1948.
137
136
Ayen Sina
yneldiler.142 Bu yer, .. 396 ylnda Kartacllar tarafndan iskan edildi.

Zankle kenti Kyme ve Khalkisten gelenlerce kurulmu ve .. 493 ylnda
Rhegionlu Anaksilas tarafndan kentin ad Messina olarak deitirilmitir.143
Ancak Hekataios doal olarak kentin yalnzca eski adn biliyordu.144
Hekataiosun zamannda ad Katane olan ve Naksostan gelen gmenlerce
Etna Dann eteinde kurulan kentin ad da .. 476 ylnda Hieron
tarafndan Aetna/Etna olarak deitirilmitir.145 Sicilyann kuzey kylarnda
Zankleyi kuran Khalkidial kolonistler tarafndan .. 649 ylnda kurulan
Himera kenti 408 ylnda Kartacallar tarafndan yklmtr.146 Fenikeliler
tarafndan ..VII. yzyln balarnda Sicilyann batsnda kurulan Solus ve
Motya kentleri Herakles yksyle ilikilidir. Hekataiosun dier eseri
Genealogiada Heraklesin Epeirosdeki Erytheiay ziyaret ettii yazmasna
karn (F.26), Periegesiste Heraklesin Erytheiaya Geryoneusun
srlaryla birlikte dnerken Sicilyay ziyaret ettii yazldr(F.76). Motya
sikkeleri zerinde MTVA yazsyla birlikte bir kadn ba yer almaktadr.147
Motya, Heraklese srlarn alndn ve alan kiiyi syleyen kadndr.148
Kzl toprak anlamna gelen Erytheiann yeri tartma konusudur, olaslkla
Bat Kzlarndan birinin adn tayan (Hesperia) spanya kylarnda bir
adadr.149
Adriyatik Kylar veya onia Denizi
Herodotosun Adriyatik kylarna ilk olarak Phokaillarn gittiini
sylemesine karn (I.163), bu bilgi arkeolojik olarak pek desteklenmez,
nk onun zamannda Adriyatik Denizi, onia Krfezi veya onia Denizi
olarak bilinirdi.150 Hekataiosun bir fragmanna gre (F.90), deniz ve rmak
adn Adriastan alr ve ayrca bu ad tayan kk bir kent de vardr.151 Bu
fragmanda Hekataiostan alnt yapan Stephanos unlar yazar: Adrias,
Syrakusai tiran I. Dionysios tarafndan kurulmutur ve Adriyatik Denizi
adn bu kentten alr.152 Ancak bu iki cmleden biri yanltr. Eer son
142
BRARD 1957, 254; BOARDMAN 1999, 189.

Thukydides VI.4.
144
Thukydides VI.7 (Ksa bir sre sonra da Rhegion tiran Anaksilas, Samoslular kovup
kark bir halk yerletirdii kente eski yurdunun adndan Messina adn verdi; BOARDMAN
1999, 171.
145
BRARD 1957, 36 vd.
146
Thukydides VII.58,1; BOARDMAN 1999, 188; BRARD 1957, 240.
147
BRARD 1957, 412.
148
BRARD 1957, 412.
149
Diodoros Sicilus 3-4.
150
BOARDMAN 1999, 228.
151
Strabon VII,5.9.
152
Bizansl Stephanos s. .
143
137
cmle doruysa Adria kenti .. IV. Yzyldan ok daha nceki tarihte

kurulmutur. Gnmz tarihileri I. Dionysiosun bu kenti kurmadn, ele
geirdiini ve kentin Etrskler ya da Venetiler tarafndan kurulduunu
sylerler.153 Stephanos, Hekataiostan Adria kenti hakknda alnt yaptktan
sonra, burada tavuklarn gnde iki kez yumurtlad, ineklerin de ylda iki
kez yavrulad biiminde garip sylentiler aktarr (F.90).154 Byle yaygn ve
sevilen garip sylenceleri Hekataiosun anlatm olmas pek olas deildir,
bu ancak Skymnosta grlen anlatmlardr. Bu tr sylenceler arkeolojik
kantlarla da birletirilir. rnein bir zamanlar Sava yolundan Danubeye
geit veren yerde stria ve Venetiada Yunanl tccarlarn alveri yeri
vard. Garip sylencelerin kayna olaslkla Adriyatikten Pontusa gei
salayan bu yoldur.155
Herodotos bu blgeye ilk gelenlerin Phokaillar olduunu syler ama bu
halklarn birou iyi bilinmez. Rodoslu Apollonios sz konusu blge
hakknda fantastik bir corafya uydurur, Skylaks Danubenin aznn
Adriyatikte olduuna inanr, Hekataiosun ise bu blge hakknda ne kadar
bilgisi olduu gnmze kalan fragmanlardan anlalmaz.156 rnein striyi
onia krfezinde yaayan bir halk (F. 91) ve Kauliki halkn onia
Krfezine yakn yaayan bir halk diye belirtir. (F.92), Argonautikada157
Hyllosu ldren Mentorlar Liburniallarn158 yaknnda yaayan bir halk
(F.94) olarak tanmlar. Bu tarz eitlemeler yazarlarn bilgi eksiklii
nedeniyle olabilecei gibi, llyria memleketlerinde ard arkas kesilmeyen
kabile hareketleri nedeniyle de olabilir. Bu nedenle anlatlanlar herhangi bir
zaman dilimi iin doru ifadeler olurken baka zaman dilimi iin yanl olur.
Kelt istilasndan sonra gelen deiik kabileler Hekataiosun ifadelerini
anlamamz zorlatrr.
Hekataios, striann anlatmndan sonra balca llyria kabilelerinin
Liburni (F.97) ve Taulantii (F.99) olduunu zikreder. Stephanosun Iapygia
hakkndaki anlatm da hatal ve yanltcdr (F. 86 ile 97): Iapygia adnda
iki kent vardr. Hekataiosun syledii gibi bunlardan biri llyriada dieri
talyadadr. Hekataios, genellikle Iapudes veya Iapodes olarak bilinen halk
hakknda bilgisi olmasna karn, bu halkn nerede oturduu hakknda bilgi
vermez. F.93te Istriallarn gneyindeki en kalabalk halk olarak
Liburniallar geer. F.94 ve F.95te Liburniallarn komularnn Mentorlar
153
BRARD 1957, 274; BEAUMONT 1936, 180.

Bizansl Stephanos, s. .
155
BEAUMONT 1936, 189; THOMSON 1948,56.
156
Skylax FGrH III C,709; Hekataios FGrH F 91-94; BEAUMONT 1936, 200.
157
Rodoslu Apollonios, Argonautika IV.551.
158
Liburniallar: llyriann Adriya denizi kysnda stria ve Dalmaya arasnda kalan kesimi
olan Liburniada yaayan bir halk. .. II. yyda Romallara boyun ediler.
154
138
Ayen Sina
ve Syopiler olduunu ve bunlardan sonra F.96da Hythmite halknn

yaad yer geldiini yazar. Ancak, bu halklardan hibiri Stephanos
tarafndan Illyria halk olarak adlandrlmaz. F.98de Oidantium basit bir
biimde Illyriallarn kenti ifadesiyle geer. Gelenee gre Illyriosun alt
olundan biri olan Taulasn isim atas olduu Taulantiler en kalabalk Illyria
boylarndan biridir. F.99da Sesarthosun Taulantilerin kenti, F.100de
onlarn komu boylarnn Khelidonlar ve F.101de Habriler olduu geer.
Taulantiler, Khelidonlar ve Harbiler,Yunanl yerleimcilerin kurduklar
Epidamnos kentinin gerisindeki topraklarda yaayan sakinler olarak
Thukydides ve Strabon tarafndan da anlr.159
F.102de geen Epeiros blgesi hakknda Hekataiosun bilgisi olduunu
gsteren ifadeler bulunur. Strabonda160 Stephanosun161 Hekataiostan
alntlad Lakmon hakkndaki anlatm birbiriyle uyumaktadr. Strabon, bu
blgeyi Hekataiosun cmleleriyle verir. Yazar Hekataiosun Aoos ve
nakhos nehirleri hakknda yle yazdn aktarr (F.102b): Aiasa Aoos
derler ve nakhos ile Aioos ayn yerden akarlar, her ikisi de lkenin i
ksmlarndan doar.162 Aoos, Epeiros ve Illyriada yer alan ve Adriyatik
Denizine dklen gnmzde Viyosa adl bir nehirdir. nakhos ise gney
Argolise doru akan bir nehirdir. Hekataios bu fragmanda onia Krfezine
doru demi olmal, Adriyatike deil.163 Ayn ekilde biri Argolis
blgesinde, dieri Peloponnesosta olmak zere nakhos adn tayan iki
nehir vardr. Strabon bu nehirleri yle anlatr (F.102c): nakhos Nehri,
Argostaki Amphilokhiadan geerek akar, Argolisteki nl nakhostan
farkldr. Argos Amphilokhiadan adn alan Amphilokhos olarak
adlandrlr.164 Hekataios burada Amphilokhosun devlet ynetiminden
memnun olmad iin Argostan ayrldn ve Ambrakiada yeni Argosu
kurduunu anlatr. Bu yky Thukydides ise yle anlatr: Amphilokia
Argosu ve tm Amphilokia, Troia Savandan sonra yurduna dnnce
Argosta olup bitenlerden honut kalmayp Ambrakia Krfezi kysna
yerleen ve yurdunun adn verdii Argos kentini kuran Amphilokhos
tarafndan koloniletirilmitir.165 Thukydidesin bu bilgiyi Hekataiostan
alp almad belli deildir.
F.103te bir Khaonia boyu olan Deksarlar, F.104te Khaoniallarn
yaad Baiaka kenti ve F.105te Enkhelallardan sz eder. Enkhelallar,
159
Thukydides I.24; Strabon VII.7,8; PEARSON 1943,47.

Strabon VII.5,8.
161
Bizansl Stephanos, s.v. .
162
Strabon VII.5,8.
163
BEAUMONT 1936,203.
164
Strabon, VI,2,4.
165
Thukydides II.68.
160
139
Kadmos ve Harmoniaya Thebaiden ayrldktan sonra barnacak yer veren

halk olarak bilinmektedir.166 Fakat Kadmos ile Harmoniann ylana
dnt bu sylence ve Enkhelallara adn veren ylanbal arasndaki
balanty corafi olarak aklamak olanakszdr ve Enkhelallarn adlar bu
sylencede getikten sonra bir daha anlmaz olmutur.167 Epeiros blgesinde,
on Denizi kysnda yer alan Khaonia kentinde llyriallar ve Khaoniallar
yaad hakknda bilgi vardr.168 F.106da Orikum kenti, F.107de Molossia
boyundan Orestalar ve F.108de Lydone ve Dodona hakknda dikkate deer
bilgi bulunmaz.169 Ksacas fragmanlar bize bu blgede yaayan barbar
halklar hakknda hibir ey sylemez. Ayrca sz konusu blgedeki Yunan
kentleri hakknda beklendii kadar ok alnt ve gnderim olmad iin ge
dneme kadar ticaret ve yerleim ilikilerini gsterecek arkeolojik kantlar
da bulunmaz.
Yunanistan
Yazarlarn bir ksm Yunanistann bat snrn corafi olarak
Ambrakiadan balatmalarna karn Strabon, Epherosun bu snr
Akharnaniadan balattn syler.170 Fragmanlar Yunanistann bat snr
hakkndaki bu iki grn Hekataiosa ait olduunu gstermez. Stephanos,
Hekataiosa dayanarak (F.111) yle der: Lyzeia, bir Akharnania
kentidir.171 Yunanistan ok iyi bilenen bir lke olduu iin Hekataiosun
anlatmnda farkllk olmas beklenir. Yazar burada sakinlerin geleneklerini
anlatmaya gerek duymayp ky boyunca seyahat eden bir adamn bak
asndan Yunanistan anlatabildii kadaryla anlatmtr. Oysa kydan
uzakta, lkenin i ksmlarnda yer alan nemli pek ok kent vardr.
Yunanistan ile ilgili fragmanlarn geneline bakldnda, batya ait olan
yerleri ele alan fragmanlarda farkllklar grlr. Birincisi, Stephanos,
yapt aktarmlarda bir kentin corafi konumunu denize gre deil, iyi
bilinen baka bir kente, daa veya bazen de lkedeki doal bir zellie gre
yapt grlr. rnein F.114te Phokis, Parnassos Da civarndadr,
F.112de Olykrai, Naupaktos yaknnda bir kenttir, F.120de Korinth,
Peloponnesos Kstann iinde bir kenttir der.172 kincisi yazar bazen de
bir kentin adnn kkenine veya her yerdekinden daha ok ortak olan
kurucusunun adna bavurur. rnein F.117de Koroneia, Boiotiada bir
166
GRIMAL 1997, 355.

Rodoslu Apollonios IV, 516-18.
168
Strabon VII.5,8.
169
BOARDMAN 1990,208.
170
Strabon VIII.1,3.
171
Bizansl Stephanos, s. .
172
167
140
Ayen Sina
kent, Hekataiosun Europesinde geer, Tersiandrosun olu Koronos

tarafndan kurulmutur, F.128de Helene, Attika blgesinin adas,
Hekataiosun Europesinden, lionun yamalanmasndan sonra kurulduunu
sylerler ve F.115ada Krisa, Phokis blgesine ait bir kenttir.173 Bu iki
anlatm biiminden Hekataiosun corafi anlatma gerek duymad yerlerde
efsane ve soyaalarna bavurduunu syleyebiliriz. Koroneiann kurulu
yks Pausanias tarafndan da anlatlr.174 Argonautlar destannda tm
oullar len Athamas yeeni Thersandrosun oullar Koronos ve
Haliartosu evlat edinir. Phriksos hi beklenmedik bir anda Kolkhisten
dnnce mirasndan feragat eder ve Orkhemenosu terk ederek Koroneia ve
Haliartosu kurmak iin ayrlr. Koroneia hakkndaki bu yk byk
olaslkla Genealogiaya aitti ve buraya yanllkla girmitir.175 Ge dnem
yazar Strabonun eserinin Yunanistan hakkndaki blmnde byk lde
Homeros ve zellikle de efsane anlatmlarnda Hekataiostan yararland
bilinmektedir.
Fragmanlar, baka hibir yerde anlmayan baka kentler hakknda bilgi
verir. F. 134te Thesaliadaki Photinaium ve F.132de Maionlarn kenti
Aegoneia. Fragmanlarda geen Yunanistann kuzeydousunda ki kentler
bilinmektedir. Hekataios bu blgeyi anlatrken her zaman yapt gibi
kelimesini zgrce kullanr ve Kynosa der, oysa Kynos Oposun
limandr.176 F.126da Akamantidos phylesine bal bir deme/mahalle olan
Thorikosa da ayn biimde der.177
Strabon, Miletoslu Hekataios Peloponnesosta Helenler gelmeden nce
barbarlar yaarlard der178 ve bu veri gsterir ki bu ifade Yunanistann pek
ok ksm iin de geerlidir. Strabonun Yunanistann ilkalarndaki barbar
denilen dier sakinleri ve Dryopes, Kaukones, Lelegler hakknda
anlattklarndan Hekataiosun anlatmndan etkilendiine ilikin kant yoktur.
Ancak Hekataios Genealogiada Kadmosun yksn anlatr ve Herodotos
Hekataiosa atfta bulunarak Attikadaki Pelasg sylencesini anlatr.179 Sonra
Herodotos Atinallarn bizzat kendilerinin ifadelerini verir. Buna gre
Pelasglar Atinal kadnlara sarkntlk etmiler, bunun zerine Atinallar
onlar ldrmek iin suikast planlar yapmlar. Pelasglar bylelikle
Attikann dna kovulmular.180 Buradaki anlatlardan Hekataiosun
173
Pausanias IX, 34, 6-8.
175
PEARSON 1975, 48.
176
177
178
Strabon VII.7,3; Hekataios FGrH F.119.
179
Herodotos VI. 137; Hekataios FGrH F 127.
180
Herodotos VI.137.
174
141
anlatm doru, Herodotosun anlatm ise Atina halknn ifadeleridir.

Yunanistan hakknda geriye kalan fragmanlar arlkl olarak ilka
Yunanistan tarihiyle ilgilidir. Stephanosun Gephyra hakkndaki aktarm
yledir: Gephyra, Boiotiada bir kent. Burada yaayanlarn Tanagriallar
olduunu syler Hekataios ve Strabon.181 Strabon bu kenti yle anlatr:
Sonra, Oropos yaknnda bulunan Graia vardr, burada Ampharaosun bir
tapna ile Sigelos da denilen Eretrial Narkissosun bir ant vardr nk
halk bu olduktan sonra susar. Bazlar bu yerin Tanagrann ayns olduunu
syler. Poemandriallarn topraklarnda da Tanagra halkna Gephyraillar da
denir.182 Gephyriallar ile Tanagra arasndaki ilikinin Eretria ile balants
olduunu Strabonun devam eden ifadelerinde de anlalmaktadr: Oropos
ile Eretria diyalekti benzerdir.183 Ayn kent hakknda Herodotosun
anlatm ise yledir: Hipparkhosun soyundan olan Gephyrallar asllarnn
Eretria olduunu sylerler; ama benim kendi aratrmalarm, bunlarn
gerekte Fenikeli olduklarn ve bugn Boiotia adn tayan lkeye Kadmos
ile birlikte geldiklerini gstermitir; orada kaderin onlar ayrm olduu
Tanagra topraklarnda oturuyorlard.184
Makedonya ve Thrakia
Yunanistan hakknda bilgi veren pek ok fragman olmasna karn Girit
ve Kyklad adalar ile ilgili bir tek bilgi bile olmamas artcdr. Yalnzca
Ege adalar, Thrakia ve Kk Asya kylarna ilikin bilgi vardr. Stephanos
Khios Adasnn konumunu Erythraiya bakan eklinde ve Korsiaiy bir
onia Adas olarak kitabnn Asya blmnde deil de Avrupa blmnde
verir.185 Bundan dolay da Khios, Oinussai, Korsiai ve Lesbos adalar Kk
Asya ky eridiyle ilikili ele alnmamtr. Kuzey Avrupa incelemelerine
gemeden nce bu adalarn her birini genel olarak ele almak gerekir. Lemnos
ve Tenedos adalar Thrakia ve Khersonesos ile ilikilendirilerek anlatlm
olmal ki Stephanos Lemnos hakknda Thrakiaya yakn/karsnda bir ada
ve Tenedeos iin de Hellespontos karsnda ifaledelerini kullanr.186
Stephanos, genelde Hekataiostan bir kent hakkndaki bilgiyi aldktan
sonra, yazardan aktarmn srdrmez, kendi bilgisi lsnde bir etimoloji
veya kentin kuruluuyla ilgili bir efsane anlatr. Bu durum Yunanistan
hakkndaki bilgileri aktarmaya sra geldiinde Stephanos, Hekataiosun
anlatt baz sylenceleri aktard ve isimlerin kkenini tartt grlr.
181
Bizansl Stephanos s. ; Hekataios FGrH F 118.

Strabon IX.2,10.
183
Strabon IX.2,10.
184
Herodotos V.57 ve bk. V.61.
185
Bizansl Stephanos s. ; Hekataios FGrH F.141.
186
Hekataios FGrH F.138-139.
182
142
Ayen Sina
Yunan adalar hakknda yazarken de bunu srdrmesine karn187, az bilinen

barbarlara ait blgeler hakknda herhangi bir ey anlatmaz.188 Stephanos,
Hekataiosun Europesinde dedikten sonra Lemnos ve Lmenos kenti olan
Myrina ile Tenedos, Mytilene, Khios hakknda kken bilgisi verir, dier
yandan saysz Thrakia adndan hi sz etmez.189 Yalnzca Lemnos hakknda
yle yazar: Lemnos, Thrakia karsnda bir adadr ve iki kenti vardr;
Hephaistia ve Myrina. Hekataios Europede bunlar yazar. Megale denilen
bir tanrlar vardr, Lemnoslularn sylediklerine gre bu tanra Megaleye
gen kz kurban ederler.190 Pearson, kurban ederler fiilinin mastar halinde
olmasndan yola karak Stephanosun bu bilgiyi Hekataiostan alm
olabileceini ve yalnzca kken bilgisi vermekle yetinmeyip bir de Lemnos
veya Bendis ad da verilen byk tanrann Thrakiadaki ritelleri
hakknda bilgi vermi olmasyla aklar.191 Bu nedenle Tenedosun kken
bilgisini olarak vermitir. Bu dorultuda dier adalar hakknda
da sylenceleri yazm olmas beklenir.
F. 146da Aksios (Vardar) rma aznda yer alan Khalastra ve
Therme, Thrakia kentleri olarak geer. Hekataiosun Makedonya ky eridi
hakkndaki bilgisinin az olduu aktr, lkenin kuzey ve bat snrlarn nasl
anlattna ilikin kant yoktur. Hekataiosun yaad .. 6. yzyln
sonunda Makedonyada birleik bir devlet ortaya kmaya balamt.
Makedonyay anlatan yalnzca iki fragman vardr192 ama bunlar da
Hekataiosun lkeyi anlat yntemini belirlemek iin yetersizdir.
Thrakiallarn yaad Thrakiay anlatan toplam 37 fragman vardr.
Bunlardan 21 tanesi kylarda ya da kylara yakn kentleri veya halklar
anlatr. Kantlar yetersiz olmasna karn Jacoby, Hekataiosun lkenin farkl
ksmlarn ele aldn kantlamaya alr: Buna gre, Hekataiosun Thrakia
lkesinin kuzey snrn Haimos (Balkan) Da ile snrlandrm olduunu
ve bunun iin de Thrakiann kuzeyinde yaayan halklarn ve fragmanlarda
Thrakiallar denmeyen Danube blgesindeki halklar anlattn ileri srer.193
Thrakia geleneklerini anlatan yalnzca bir fragman olmas artcdr. Bu
fragman Athenaiosun Hekataiostan dorudan yapt bir aktarmda u
ekilde geer: lk bira ienler Msrllardr, Hekataios Periegeisisin Europe
blmnde byle der ve ekler; Paioniallar. Ayrca Hekataios Paioniallarn
st ile ya karmndan elde ettikleri bir svyla kendilerini yaladklarn da
187
Bizansl Stephanos,
PEARSON 1975, 56.
189
PEARSON 1975, 55.
190
Bizansl Stephanos s.,
191
PEARSON 1975,56.
192
193
188
143
syler194 Herodotosta Thrakiann i blgelerinde yaayan halklarn

gelenekleri hakknda ayrntl bilgi yer almaktadr.195 Herodotosun bu
bilgilerin byk blmn Hekataiostan ald dnlse de fragmanlarda
bu savn kant yoktur.
Herodotosun gelenek ve greneklerini anlatt Paioniallar ilkalarda
ok geni topraklara sahiptiler. Tarihi, Kserksesin ilerleyiini anlatrken
Paionia topraklarndaki Akanthostan Thermeye ifadeleriyle snr izer,196
Hekataios ise Galepsos anlatmnda Khalkidike burnundaki Sithoiallarn
kenti Galepsosun Thrakia ve Paioniallarn kenti olarak belirtir.197 ki
yazarn ifadeleri birbiriyle uyumludur. Hekataios, F.146da Thermeyi de
Hellen Thrakiasnn bir kenti tanmlar. Strabon bu blgenin Yunan
kolonizasyonuna Paioniallarn sebep olduunu, dier yerli halklarn her
birinin lkenin i ksmlarna ekildiini ve geride kalanlar olduysa bile
onlarn da ulusal zelliklerini kaybettiklerini, ayrca Makedoniann ortaya
kndan evvel Paioniallarn lkesinin Emathia ve Bottiaiadan
Khalkidikeye kadar uzandn syler.198
Khalkidikedeki kentler veya Aksios ile Strymon arasndaki ky eridi
hakknda fragmanlarda yer alan bilgiler Herodotosun Pers kral Kserksesin
Thrakia ve Thessalia zerine yryn anlatt IX. Kitapta yer
almaktadr. Hekataiosun Thrakia halklarndan biri olarak and Darsioi
(Darsiler) olaslkla Strymon vadisinde yaayan ve Herodotosun Dersailer
dedii halktr.199 Herodotosun Pers ordusunun veya donanmasnn hi
uramad btn bu yerleri anlatmas, rnein eskiden Phlegra denilen bu
Pallene demesi gibi, corafya konusunda esasl bir kaynaktan
yararlandna kant olarak gsterilir, bu ortak bir grle Periegesis olduu
ileri srlr.200 Herodotos zamannda Khrestonike topraklar, Kserksesin
ilerdii yoldan ok uzakta yer alyordu, ama Hekataiosun zamannda
Khalkidikenin Yunan smrsnn daha yeni balad dnemde,
Paioniallar gibi, Khrestonikiallar da daha gneye yaylmlard.201
Strymon ile Thrakia Khersonesosu (Gelibolu yarmadas) arasnda yer
alan kentler ve halklar hakknda bilgi veren ok sayda fragman
mevcuttur.202 Tm bu yerler ve halklar hakknda Herodotos bilgi verir, ancak
dier kaynaklardan rendiimiz Kypasis ve Drys anmaz. Satrokentalar
194
Athenaios X 447D; Hekataios FGrH F.154.

Herodotos V. 3-10.
196
Herodotos IV.44.
197
Herodotos VII. 124; Hekataios FGrH F.152.
198
Strabon VII.5.1, 7.4; Ayrca bk. Polybios XXIV.8
199
Hekataios FGrH F. 175; Herodotos VII.110; Thukydides II.101.
200
JACOBY, RE VII.2714-2715.
201
Hekataios FGrH F.153.
202
195
144
Ayen Sina
Satrailerin ok yakn komularydlar ve Ksantoler de Ksantheia halkdr.203

Hekataiosun Homeros corafyasna ball Odysseiadan bildiimiz bir
kavim olan Kikonlarn kentleri Zone (VII.59) ve Maroneia (VII.109)
anlatmndan anlalmaktadr, fakat bunlarn tarihsel dnemin balarnda
gzden kaybolduu bilinmektedir. Bu durumda Herodotosun kendi
zamannda olmayan bu kentleri anlatmasnn Hekataiosun eserini
kullandnn bir kant olarak dnlr.204 F.182de geen Thrakia ve Troas
snrnda yaayan bir kavim olan Skalar veya Skailar Homeros corafyasnda
geen bir isimdir.205 Hekataiosun Hellespontosta yer aldn syledii
Limnai ve Madytos kentleri Thrakia Khersonesosunda yer alr.206
Hekataiosun .. 555 ylndan balayarak Atina denetiminde olan
Thrakia Khersonesosu hakknda anlattklar207 son derece yararldr. nk
Herodotosun bu topraklarda yer alan pek ok kenti anlatmasna ve
Kimonun olu Stesagorasn suikast sonucu ldrld Prytaniumdan sz
etmesine karn, tiran tarafndan ynetilen bir kent olduundan sz etmemesi
aklanamaz.208 F.163te Hekataios, Khersonesos ksta zerindeki bir
kentin adn Khersonesos olarak anar, ancak bu bilgi baka bir yerde gemez.
Herodotos, Paktya ve Kardia arasnda, Kserksesin ilerleyi gzergahnda
yer alan ve Agoradan Khersonesitler deme yapt ifadeleriyle Atina vergi
listesinde geen Agora adl kent, olaslkla Hekataios zamannda
Khersonesos adn tayordu,209 Miltiadesin tiranlktan dmesinden sonra
ad deimi ve nemini kaybetmitir. Atina vergi listesinde Kardia ve
Paktya adlarn gemeyip yalnzca Khersonesos adnn gemesi, VI. yzyla
ait kantlarn yetersizlii nedeniyle kantlanamasa da bu kentlerin sz edilen
dnemde federal bir birlik oluturmu olabileceiyle aklanabilir.
Fragmanlarda geen Danube kysnda bir kent olan Orgame,
Thrakia Haimosun ayanda yer alan tone ve Thrakia Haimosunu
getikten sonra karmza gelen Kabessos kentleri gibi, i blgelerdeki
kentler ve halklarn bir ksm bilinmemektedir.210 Kabesos ad lyadada
Othryoneus
sava
haberini
yeni
duymutu/Kalkm
gelmiti
Kabesostan/stemiti Priamosun gzel kz Kassandray() dizelerinde
geer.211
203
Kr. Herodotos VII. 111-112; Ayrca bkz. JACOBY RE VII, 2716; Hekataios FGrH
F.157, 180, 181.
204
205
Bizansl Stephanos, s..
206
Hekataios FGrH F.164-165; SEVN 2001, 24.
207
Hekataios FGrH F. 163.
208
Herodotos VI.38.
209
Bizansl Stephanos, s..
210
Hekataios FGrH F. 168, 169, 172.
211
Homeros, lyada XIII.363-365.
145
Thrakia halklarndan biri olan ve Hekataiosta Kuzey rzgarnn estii

ynde yaayan Krobyzoslar tanmyla geen bu kavim212 Athrys, Noes ve
Artanes nehirlerinin Krobyzos topraklarndan getii ifadesiyle
Herodotosta yer alr. F. 171de Istrosun kuzeyinde yaayan Trizler geer.
Hekataios eskiadaki ad Tirizis akra olan Kaliakra burnunun, bir
zamanlar topraklarn Karadeniz kylarna kadar geniletmi olan Terizlere
ait olduunu zikreder.213 Stephanosun bir Pontike kenti olduu eklindeki
zikrinden baka hibir yerde gemeyen Borzya Perslerin kentidir, sonra
Thynias gelir ifadesi F.166da yer alr.214 Hekataiosun bir kentin ncelikle
corafi konumunu, politik ban yada orada yaayan halklar vermesi
alkanl olmad halde, Borzyay bir Pers kenti olarak anmas tuhaftr.
Bu kentin Dariusun Skythia seferi srasnda kurulmu olduu ve
Periegesiste tarihsel bir anlatm amacyla yer alm olabilecei sylenir.215
Pearson 216 bu yorumundoru olarak kabul edilmesi halinde, Dareiusun
mevcut Yunan kentleriyle rekabet etmek amacyla bu lkede Perslerin
konumunu glendirmek iin kentler kurma giriiminde bulunduunu
gsteren deerli bir belge olduunu, ancak bu yorumu destekleyecek baka
kant olmadn ileri srer. Bu blge ile ilgili olarak geri kalan
fragmanlardan F.173te Aizikler, F.177de Datuleptler, F.178de Disoralar
ve F.179da geen Entribalar bilinmeyen halklardr. F.183te geen
Trispillerin Herodotosun anlatt Paioplai halk gibi, bir Paionia kabilesi
olabilecei zerinde durulur.217 Dier yandan Herodotos Thrakia
topraklarnn snrnn Strymon kaynann bulunduu yere kadar uzandn
syler.218 F.175te Darsiler ve F.174te yer alan Bantiler, Polybios ve
Appianos tarafndan llyria kabileleri olarak anlatlr.219
Periegesisin Thrakiay kapsayan blmleri220 Herodotosun anlatt
Thrakia blmyle221 karlatrldnda, Herodotosun Kserksesin
ilerleyii ve halkn geleneklerini anlatt ve bu blge hakkndaki bilgileri
Hekataiosun Periegesisinden ald grlebilir. Hekataiosun Thrakia ve
Makedonia blgeleri hakkndaki anlatmndan, tarihinin en azndan zaman
iersinde unutulmu veya baka yerlere g etmi eski kabilelerin bir
212

PEARSON 1975, 60.
214
Stephanos s.v. .
215
216
PEARSON 1975, 61.
217
Strabon XII.3,22.
218
Herodotos VIII.115.
219
Polybios V.108,8; Appianos Bellum Illyricum I.2.
220
221
Herodotos VIII. 34, 115,126-127,137vd.
213
146
Ayen Sina
ksmnn adlarn verdiini, Yunanl kolonistlerin bu lkedeki etkilerini

gsterme kaygs tamadn ve sonradan verilen Makedonia ad dnda,
Thrakia terimini son derece geni topraklar iin kulland sonucuna varrz.
Skythia, Kuzeydousu ve Asya-Avrupa Snr
Skythia ve onun kuzeydousu hakkndaki fragmanlar sayca ok azdr
ve bir tanesi dnda dierleri Stephanostan gnmze gelir. F.184te geen
Karkinitis kentinden Hekataiosun sz etmesi, bu kentin .. V.yzylda var
olduuna iaret eder ve gnmze gelen yaztlardan IV. yzylda Dorlarn
egemenliine girdii bilinmektedir.222 Stephanos F. 185te geen
Melankhlenler iin kent ve halk adndan baka, ayrca ayrntl bilgi de verir;
nasl ki Mossynoikiallarn adlar yaadklar bir konut eidinden ve
Hippemolgilerin ad katr stnden geliyorsa bu halk da karalar giyindii
iin onlara Melankhlenler ad verilmitir der.223 Bu bilgiyi Stephanos,
Hekataiosta deil, Herodotosta bulmu olmal.224
Periegesisin bu blgeyle ilgili anlatmn Herodotosun IV. Kitabnda
yer alan Skyth yasalar yorumundan ayr ele almak imkanszdr. Ancak
Herodotosun Hekataiosu ne lde izledii ve nerelerde ondan ayrldn
gsteren hibir kant ve ayrca ondan yararlanarak anlatt bir yk de
yoktur. Ancak Herodotos bizzat kendisinin edinmi olduu bir bilgi
olduunu syledii Prokonnesoslu (Marmara Adas) Aristeas ve onun
yapt seyahatler hakknda kendi kiisel grlerini verir.225 Herodotos
Hekataiosun adn vermez, fakat nclyle uyumad bir eilimi
gstermek iin pek az blm vardr. Bunlardan birincisi haritalar ve
haritaclar hakkndaki kmseyici tavr,226 ikincisi ise Melankhlenler
hakkndaki ifadelerdir.227 nk Hekataios Melankhlenlerin bir Skythia
halk olduunu sylemesine karn (F.185), Herodotos onlarn baka bir
rktan olduklarn ve Skythiann tesinde oturduklarn yazar.228 Yine
Hekataios ssedonlar ve Matuketlerin Skyth olduunu yazarken, Herodotos
Massagetlerin Araksn (yada Arakses, Aras Nehri) br yannda,
ssedonlarn karsnda oturduklarn yazar ve yle devam eder: ()
bunlarn Skyth soyundan olduklarn syleyenler de vardr.229 Herodotosun
222
MINNS 1913, 491.

Stephanos s. ; Ayrca bkz. MINNS 1913, 103-106.
224
Bk. Herodotos IV.107.
225
Herodotos IV.14.
226
Herodotos V.49.
227
Herodotos IV.20,100-102, 107, 119, 125.
228
Herodotos IV.20; Hekataios FGrH F.185.
229
Herodotos I. 201; Hekataios FGrH F. 193.
223
147
anlatmndan seyahatnamelere bavurduu bu tre zg ifadelerden

anlalmasna karn, yine bu tre zg biri dierini tutmayan ifadeler
nedeniyle de onun Hekataiosun eserini kullandn sylemek zordur. Bir
dier neden de Herodotosun Karadenizin kuzey kylarn bizzat kendisinin
gezip dolam olmasdr. Yine bu nedenle kuzeyde bir okyanus olmadna
ilikin srarc tutumu Hekataiosa hakaret etme amal olmayabilir.
Hekataiosun Skythia halklar olarak sayd ssedonlar ve
Melankhlenler hakknda ge dnem yazarlarnda da bilgi vardr.230
Matuketler ve Edolar olaslkla Massegetler ve Edonlardr.231 Hekataiosa
gre bir Skyth kenti, gerekte ise bir Yunan yerleimi olan Karkinitis
tartma konusu olmakla birlikte Herodotosta Karkine olarak geer.232 Yine
Hekataiosa gre F.188de yer alan Kardessosun bir Skyth kenti, F.189da
yer alan Matuketlerin ve F. 187de geen seposun Skyth halk olduu
belirtilir, ancak bunlar hakknda baka hibir yerde bilgi yoktur.
Hekataios, F.215te Skythia halk amlar Asyaya ait halk olarak
zikreder. Ancak baka hibir yerde amlarn Skythia halk olarak anlmamas
nedeniyle, onun Asya ile Avrupa arasndaki snr neresi kabul ettii
anlalmaz. Herodotos ise Avrupaya gelince, kuzeyi ve dousu deniz midir
bilinmez, kimse bilmez. () blgeler arasnda snr olarak niin Msrda Nil
nehri ve Kolkhiste Phasis, (baka birilerine gre Palus-Maiotisde Tanais
(Don) ve Kimmerlerin Boaz seilmitir) arasndadr bir trl akl
erdirememiimdir der.233 Herodotosun bu aklamalar snr konusunda bir
kargaa olduunu gstermektedir. F.195te geen ifadeler bir zamanlar snr
olarak kabul edilen yerin Hypanis (Dinyester Nehri) olduuna iaret eder.234
Bu durumda Tanais olaslkla ge dnemde snr olarak kabul edilmitir.
Bununla birlikte Hekataiosun fragmanlarnda baz tutarszlklar da grlr.
rnein Phanagoreillar (F.212), Korakslar (F.210) ve onlarn komular
Kololar (F.209) Kafkasya yaknlarnda yaayan halklardr ve Asyal
olduklar ima edilirken, dier iki halk Dandariler (F.191)235 ve Tipanissalar
(F.192) Avrupal halklar olarak geer. Hekataiosun Asyada yaayanlar
Avrupada, Avrupada yaayanlar Asyada yayor olarak gstermesi iki
ktay da birlikte anlatmay amalamasyla aklanabilir.
Asya ile Avrupa snr konusunda kan anlamazln fragmanlardan
kan sonuca gre Hekataiosun batdan balayarak Karadenizin gney
230
MINNS 1913, 108-115.

Herodotos Massagetler hk.bkz. I.204-209, Edonlar hk. V.11; Hekataios FGrH F. 186,189.
232
Herodotos IV.55, 99; Hekataios FGrH F. 184.
233
Herodotos IV.45.
234
MINNS 1913, 28.
235
MINNS 1913, 597-598.
231
148
Ayen Sina
kylarn anlatmas ve Herodotosun da onun eserinin Asyay anlatt

blmn grmemi olmasyla aklanabilir.236
Asya: Karadenizin Asya Blmndeki Kylar
Europe blmnn anlatmna spanya kylarndan balayan
Hekataiosun yntemi belirsiz olsa da eitli blgeleri ele al dzeni
hakknda bir sorun bulunmazken Asia ile ilgili blmlerde sorunlar vardr.
ncelikle, anlatmna Thrakiadan m Kimmer Boazndan m baladn
anlamak gtr. ncelenecek topraklarn fazlalndan kaynaklanan bir
gereklilik nedeniyle olmal ki belli bir sra izlemez. Bundan dolay
eletirmenler fragmanlar kendi uygun bulduklar biimde ele almlardr.
Biz Jacobynin dzenlemesine gre ele alacaz. Buna gre ilk olarak
Karadenizin Asya kylar, sonra Hellespontos blgesi, Kk Asyann bat
ve gney kylar, Asyann gney bats, Kzldeniz ile Pontos arasndaki i
glgeler, Asyann dousu, Asyann bir blm olarak sunulan Afrika
anlatm. Afrika anlatm Akdeniz ky eridinde kark bir dzen izler.
Hekataiosun Karadenizin Asya kylar anlatmn batdan douya
doru yaptn fragmanlar gsterir. F.204te Khoirosun Mossynoikialarn
kenti olduunu ve Tibareniler gibi, gnein doduu yere yakn topraklarda
kurulduu, F.207de Kholar Bekheirlerin yaad yere yakn bir yerde
yaayan halktr ifadesi geer. Mossynoikialar ve Kholar anlatm
Hektaiosun Asia anlatmna ky eridinden balayp Thrakiaya doru
gittiini gsterir. Herodotosun ite ben Pontos Eukseinosun Bosphorosun
ve Hellespontosun enini boyunu byle hesap ettim ifadesine baklrsa
Hekataios da Eukseinosun evresinde gerekletirdii ve kylar izleyerek
yapm olduu seyahatin sresini ya da uzunluunu verir.237
Fragmanlar Eukseinosun gney kylarna ilikin duyulmam pek ok
adlar sayar, fakat ge dnem yazarlarndan bilinen adlarn birka ilka
yazarlarnda yer almaz. Bu durum Hekataiosun ge dnem tarihileri,
corafyaclar ve ozanlarnda gelenek haline gelmi kavim adlarn aktarma
iini, kendi dneminde veren ilk kii olduuna iaret eder. Batdan douya
giderken yol zerinde yer alan ve ilk olarak ele alnan bilinmeyen
Maryandinlerin kenti Stephanis ve sonraki yazarlarda Suroi veya Surioi
olarak geen Leukosyrlerin kenti Teira anlr.238 F.200de yer alan Khadisia
kenti bilinmez.239 F.203te Khalybler ve F.202de onlarn kenti Stamene,
Skylax tarafndan zikredilir.240 F.204te Armenia Minorun halk; Tibarenler
236
Kr. F.204 ve 207; JACOBY Kommentar 354-355; Rostowtzeff 1931, 19-21.

Herodotos IV.86; Hekataios FGrH F. 196.
238
Hekataios FGrH F. 198, 201: Ayrca bkz. UMAR 1993, Stephane 747, Teira 774.
239
Bkz. UMAR 2000, 100.
240
Skylaks 86; DREWS 1976,319-320.
237
149
ve Mossynoikialar ve de onlarn kentleri Khoiradis yine Skylax ve Epheros

tarafndan da anlr.241 Herodotosun Pers kral Dareiosun 19. satrapln
oluturduunu syledii Massynoikialar ile Makronlar ve Marsalar
Kserksesin ordusunun yesiydiler242, Bekheirler ise Skylax ve Rhodoslu
Apollonios tarafndan anlr ve F.207de geen Kholaran kyda yaayan bir
halk olmalar dnda bir ey bilinmez, ayn fragmanda geen Dizerler ise
ayn yazarlar tarafndan Byzerler olarak zikredilen bir halktr. 243 F.208de
Kimmer Boaznda yer alan ve kk olduu ifade edilen Hermonossa
Adas ve bu adada yer alan kent Strabon tarafndan anlr.244 F.109da
Kololar, F.210da Phasisin kuzeyinde yaayan Korakslar, F.211de
Aphrodite tapnann bulunduu Apatouron, Apatouros Krfezi denilen
denizin i ksmlarnda ve F.212de Krm Khersonesosunda Phanagoreia
hem bir kk ada hem de kent olarak yer alr.245
F.213te Pontosa bakan Krossa ve F.214te Pontikede bir kent
Patrasys olarak geen yerler imdiye kadar tanmlanamamtr.246 F.215 ve
F.216da yer alan Skyth halk Iamalar ile Karadeniz Pontusunda yaayan
Iksibatalar anlr. ksibata halknn adlar ge dnem yazarlarnda
farkllam biimiyle ksimatlar veya ksomatlar olmu, Iamalar ise Iamolar
olarak her yerde karmza kmtr.247 Hekataios bu kavimlerin yaadklar
corafi konumlar vermesine karn bunlarn gelenek ve grenekleri
hakknda bilgi vermez. Herodotosun II.104te yer alan ifadelerinden
Hekataiosun Karadeniz kysnda Thermedon Nehrinin dousunda yaayan
bir halk olan Mossynoikialarn mossynoi denilen ve hareket edebilen
ahap kulelerde oturduklarn, Kzlrmakn dousunda yaayan Khalyblerin
demir endstrisiyle uratklarn ve Makronlarn arasnda snnetin yaygn
olduunu sylemi olmas beklenir.
Troas, Hellespontos, Aols, Ionia ve Lydia
Belirtilen blgelerin i ksmlarna doru gidildike hem Hekataiosun
bu kentler hakkndaki bilgisinin az hem de kentlerin sayca azald
grlebilir.Yalnzca tartmal birka fragman zerinde durmak uygun
olacaktr.
Troas blgesiyle ilgili olarak ortaya kan sorun Hekataiosun Homerik
corafyaya ve mitolojik anlatmna ne kadar yer verdiiyle ilikilidir. Bu
241
Skylaks 86; Epheros F.43.

Herodotos III.94; VII.78.
243
Skylaks 82-5; Apollonios II. 394, 1242-1244.
244
Strabon XII.3.17;Ayrca bkz. UMAR 1993, 316.
245
MINNS 1913, Phanagoria 616-621, Apatouron=Apaturum 618.
246
MINNS 1913, 561,573.
247
Bkz. JACOBY FGrH Kommentar 358.
242
150
Ayen Sina
sorun ile ilgili olarak Strabonun yazdklar yledir: Apollodoros, Troya

Savana Halys Nehrinin uzaklarnda hibir halkn katlmad grn
sanki btn daha eski yazarlar sylemi gibi, onlara da dayandrmaz.
Halbuki bunun aksine kant bulunabilir. Maiandrios, Enetlerin ilk nce
Beyaz Syriallarn lkelerinden hareket ettiklerini ve Troyallarla mttefik
olduklarn ve Thraklarla birlikte Troyadan gemi ile hareket ederek Adria
krfezine yerletiklerini fakat bu sefere katlmam olan Enetlerin
Kappadokyada oturduklarn syler. () Apollodoros, Zenodotosun
yazm olduu Homerosa ait ktay, u ekilde dile getirir: Yabani
eeklerin yetitii Enetikeden ve Miletoslu Hekataiosun Enetikeyi
Amissos olarak kabul ettiini syler. 248
Bu blgeler hakknda mevcut fragmanlar kadar Herodotos, Strabon,
Rhodoslu Apollonios gibi yazarlarda fazlasyla bilgi bulunduu iin
zerinde durulmayacaktr. Buna rnek olarak Strabonun blge halklaryla
ilgili olarak bir kez daha Skepsisli Demetriostan gelen Hekataiosa ait bir
aklama aktarrken Miletoslu Hekataiosun () fikirlerinin doru
olduunu ifade etmesi yeterli grlmektedir.249 Buna gre bu blgelerle ilgi
olarak mevcut fragmanlarda geenler yledir: F.218de Kyzikos kenti
Skylake, F. 220de Lampsakos yaknnda bir burun ve kentik Abarnos,
F.221de Troas blgesinde Sigitia halknn yaad kent Sigia, F.222de
Myrine, F.223te Lampsakos, F.224te Gargara, F.225te Apollon tapna
ve kehanet ocann bulunduu kent Gryne ve F.226da Amazonlar ve
F.227de Meles aynn aznda Smyrna kentinin surlarnn yannda Meles
Krfezi.250
228 ile 268 numaral fragmanlarda yer alan onia, Lydia, Karia, Lykia,
Pamphilia, Kilikia ve Asia Minorun i ksmlar ok bilindik olduu ve
zerinde alld iin zerinde ayrntl durmaya gerek grlmemitir.
Genel olarak Hekataios eserini yazarken Bat ve Gney Anadolu kylar
Pers egemenlii altndayd, bu nedenle anlatm blgeye zg belirgin
zellikler gstermez. Toplam krk fragmandaki bilgilere genel bir gzatacak
olursak Hekataiosun Yunanistan ve Ege Adalarn anlatrken kulland
mitolojik yntemi kulland sylenebilir. rnein F.239da yer alan Latmos
Da hakknda Strabonda u bilgiler yer alr: Herakleia nceleri kentin
yukar ksmnda uzanan dan ismi ile anlrd. Hekataios kendi kansna
gre, bu da Homerosun Phtheiron Da diye adlandrd ile e
tutmaktadr (nk ozan Phteiron Dann Latmosun yukar ksmnda
uzandn sylemektedir).251 Bu aklamadan Strabon, hem Hekataios hem
248
Strabon XII.3.25; Hekataios FGrH F. 199.

Strabon XII.3.22; Hekataios FGrH F. 217.
250
Ayrntl bilgi iin bkz. PEARSON 1938, 443-459.
251
Hekataios FGrH F. 239; Strabon XIV.I.8; Homeros lyada II.868.
249
151
de Homerosta geen Phtheiron Dann Miletosun arkasndaki Latmos

Da olduunu zikreder. Sonra Strabon, Homerosun Troyallar
kataloundan tartmal bir blm ekler: Odios ile Epistrophos komuta eder
Alizonlara/ta uzaklardan gelirler, gm yurdu Alybeden.252 Corafyac
Strabon sonrasnda Hekataiosun bu konuyla ilgili grne yer verir:
Alazia kenti yaknnda Odrysses Nehri bulunur; bu, batda Daskkylitis
Glnden karak Mygdonia Ovasndan geer ve Rhyndakosa dklr.253
Devamnda da fakat daha ileri giderek Alaziann imdi terk edilmi
olduunu ve Alazonlarn, iinden Odrysses Nehrinin akt birok kylerinin
iskan edildiini ve bu kylerde zallikle Kyzikine snrnda, Apollona zel
bir onur verildiini sylemektedir. Strabon, Hekataios ve Eleial
Menekratesin Homeros metnini deitirdiklerini hem de bize ne gm
madenlerini, ne Myrleia blgesinde Alopenin yerini ne de gerekten bir
Alope veya Alaziann var olduu kabul edilse bile, oradan Troyaya nasl
gittiklerini gstermilerdir der.254
Dier mitolojik anlatmlar kent adlarnn etimolojisi ve bu kentlerin
kurulu efsaneleriyle ilgilidir. Bizansl Stephanosun verdii bir etimoloji
rnei rnei yledir: Erythrai, bir onia kentidir. Hekataios Asia adl
eserinde Erythrain Kodrosun gayrmeru olu Knopos tarafndan
kurulmu olduunu ve bundan dolay da Knopopolis dendiini yazar.255
Kodrosun gayrimeru olu Knopos hakkndaki efsane biliniyor olmasna
karn kentin eponymi bilinmez. F.256da Patara bir Lykia kentidir,
Hekataiosun Asia adl eserinde geer. Patara Ksanthos Nehrinden sonra
gelen ve Pataros tarafndan kurulmu, bir Apollon tapna ve liman
bulunan kenttir.256 Stephanosta Hekataiosun dorudan aktarm da yer alr:
Sonra Nagidosa gelinir. Nagidos, serdmenci Nagisten ve Nagidoussa
Adasndan adn alr.257 Nagidos kentinin efsanevi kurulu yksn ieren
bu efsaneyi yalnzca Hekataiosta grrz. Taurosun kz ve Kimolosun
kars olan ve Pamphylia kenti Sidenin yeri bilinmiyor, bununla birlikte
Side ad kadn kahraman eponymi olarak mitolojide yaygndr.258 Strabon,
Kymelilerin bir kolonosi olan ve iinde bir Athena tapna bulunduunu
syledii Sidenin kurulu yksn vermez.259
252
Homeros lyada II.856-857; Strabon XII.3.22; DREWS 1976, 319.

Strabon XII.3.22.
254
Strabon XII.3.22.
255
Stephanos s.(); Hekataios FGrH F. 228.
256
Stephanos s. ; Hekataios FGrH F. 256.
257
Stephanos s. ; Hekataios FGrH F. 267; Strabon XIV.5.3.
258
259
Strabon XIV.4.2.
253
152
Ayen Sina
Stephanos, genel olarak Dolionlar olarak bilinen Kyzikos civarnda

yaayan efsanevi yada yar efsanevi bir halk Hekataiosa dayanarak
anlatr.260 Rhodoslu Apollonios Argonautika adl eserinde Argos
gemicilerinin Dolionlar tarafndan ok iyi karlandn ve krallar
Kyzikosun onlara Pelasglardan gelecek bir saldrdan korktuklarn
anlatt ifadesi geer.261 Pelasglarn Plakia ve Skylakede yerlemi
olduklarn yazan Herodotosun262 bu anlatm Hekataiostan alm
olabilecii dnlr. En azndan Apolloniosun ad geen eserinde geen
yklerden Hekataiosun Kyzikos kentinin ilka tarihini ve kurulu
yksn anlatm olduu aka grlebilir.263
Fragmanlarda yer alan baz kent adlar hi bilinmez. rnein F.222de
Tenedos ve Lesbosun karsnda yer alan Myrikos, F.234de yer alan
oniada Sidele ve Priene arasndaki Kolourann yeri bilinmemektedir;264
Lydia kentleri olarak F.237de Kyne, F.238de Mimnedos; Karia kentleri
olarak anlan F.251de Laeia, F.252de Messaba, F.253te Ksylos, F.254te
Tnyssos; Pamphylia kentleri olarak F.259da Melanippium, F.263te
Kordytos, F.264te Kyrbenin yerleri bilinmiyor. F.244te yer alan Karia
kenti Medmasosun ad Pliniusta Medmassa olarak geer ve ayn yazar
ayrca F.245te yer alan onia kenti Hipponesosu da anar.265 F.246da geen
Rodos kenti Korydalla, olaslkla Lykiadaki Rhodiapolis yaknlarndayd,
ancak Jacoby Loryma yaknlarndaki Karia topraklarnda Rodosun bir
blm olduunu ileri srer.266
Bat ve gney Anadolu kentleri hakknda fragmanlarda yer alan
bilgilerden Hekataiosun kentlerin bilinmedik adlarn yada ok eski adlarn
kullanmaktan holand sonucu karlabilir. Bylesine ok sayda
bilinmedik kent adlar veren yazarn bir dier corafi ilgisi de blgesel
snrlar verme uradr. Troas, Karia, Lykia, Pamphylia ve Kilikia gibi
blge terimlerini kullanr ve lkeleri bu blgesel snrlara blerek anlatr.
Hekataios, bir kentin yerel adn kullanarak anlatmna bir eitlilik katmak
istemi olabilir. F.258-260ta yer alan
Pamphyliadaki Phellos,
Melanippium ve Idyrosu Lykia kentleri olarak yazar,267 nk bu kentlerin
bulunduu blgenin snr Pataradan hemen sonra gelir. Hekataiosun i
blgelerin snrlarn nasl belirledii bilinmez.
260

Rhodoslu Apollonios, Argonautika I.961, 1022.
262
Herodotos I.57.
263
Rhodoslu Apollonios, Argonautika I.1024-1034,1065.
264
Bkz. UMAR 1993, 457.
265
Pilinius, Natura Historia V.107, V.134.
266
267
Hekataios FGrH F. 258-260; UMAR 1993, 335, 660.
261
153
Fragmanlardan birkanda farkl grler dikkat eker.268 Bunlar ..IV.

yzyln sonunda Kk Asiann durumu hakknda tarihsel bir kant olarak
nem arzederler. Bunlarda Perslerden sz edilmez, en azndan spanya ile
ilgili fragmanlarda Kartacallardan bahsettiinden daha fazla bahsetmez.
Fakat spanyada ve Gney talyada olduu gibi, ..V.yzylda parlayan
Karia ve onia kentleri ..IV.yzyln balarnda nemlerini kaybetmi ya
da ortadan kalkm olabilirler. Kentlerin bu durumunu Herodotos u
ifadelerle zetler: O zamanlar byk olan kentlerin hemen hepsi sonradan
klmlerdir ve benim grdm bykleri o zamanlar kktler.269
Hekataiosun Periegesis adl eserinin tamamnn gnmze gelmemi
olmas ok byk kayptr. Eer bu eser korunabilseydi ..V.yzyln
sonunda Kk Asiadaki Yunan kentleri hakknda bilgi sunan ok deerli
belgeler olacakt.
Pers mparatorluunun Dier Asya Eyaletleri
Periegesisten bu blmle ilgili ok sayda fragman kalsayd ezeli bir
konu olan Herodotosun kaynaklar sorunu zlebilirdi. Ancak Med ve
Asur kentleri hakkndaki fragmanlarn says yalnzca 18 tanedir. Ayrca
Babylonia hakknda hi fragman gelmemitir gnmze. Bu blge ile ilgili
yalnzca Kzl Denizin Asia kylar veya Arabistan anlatan bir fragman
vardr. O da Kamarenoi, Arabistanda bir ada270 eklindeki ksa bir
nottur.Toplam fragman says iersinden sekiz fragman, yazarn blgeyi
anlatma yntemi hakknda bilgi iermeyen Fenike ve Suriye kentlerini ele
alr. Hepsi Pers lkesinde olmamasna karn Pers olarak adlandrd
kentlere ilikin ilgin bilgiler de bulunur. Bu kentler Pers mparatorluunun
dousundadr. Ayrca kavimlerin renkli anlats ile, lkenin corafi
zellikleri ve giyim kuamna ilikin bilgiler de vardr. Bununla birlikte
Hekataiostan kalan ve zerinde tartlacak kadar ok olmayan bilgiler ile
Herodotosun bu blge hakkndaki bilgilerini karlatrmaya yetmez.
Fragmanlardan Hekataiosun Pers kentleri ve kavimleri hakkndaki bilgileri
nasl dzenledii veya farkl halklar nasl snfladna ilikin kant yoktur.
Jacoby, Herodotosun IV.37-41deki Asya corafyasna bilgilerinde
Hekataiostan yararlandn syler.271 Fakat bunu kantlamak olanakszdr.
Bununla birlikte Herodotosun dnya evresinde yolculuklara bakp
gldn, kendilerinde bunlardan epeyce var dedii ve harita-yapclar
olarak adlandrd yazarlarn eserlerinden yararlandn yine kendi
268
PEARSON 1975,74.
Herodotos I.5.
270
271
269
154
Ayen Sina
cmleleriyle aa vurur.272 Persler, Avrupa denilen kuzey denizine kadar

uzanan yerde otururlar273 Herodotos tm anlatmn Perslere olan bu bak
asndan yapar. Bu, onun eletirmenler tarafndan sklkla dile getirilen
resmi Pers kaynaklarn kulland anlamna gelmez, fakat bu onia bak
asndan Asyay anlatmaya alan Yunan yazarlarna274 bir kar yol sunar
anlamna gelir. Perslerle ilgili blm dikkatle gzden geirilirse onu
sinirlendiren pek ok nokta grlecektir; Hekataiosun ayrntl anlatmyla
ilgilenmez, nk bizzat kendisi Pers lkesinde bulunmu ve Yunanllardan
ok daha doru olan Pers bak asyla anlatmn yeniden oluturmaya
almtr. Bu bak asndan Herodotos, Hekataiosta bulunmayan
zellikleri semek ya da bulup karmak iin bavurulacak kaynaktr.
Herodotos bu blgeyle ilgili yalnzca bir noktada yanlr: Asia, Hindistana
kadar insanlarn oturduklar yerlerdir; oradan sonra douya doru sszdr,
kimse belli bir ey syleyemez.275 Olaslkla Hekataios da douya doru
insanlarn oturmadklarn sylemitir. Bu dorultuda Hekataiosun
fragmanlarna bakacak olursak bilinmeyen isimler olduu grlecektir.
rnein Phoinikede bir kent olduunu syledii Aiga ile Gigglymote
bilinmiyor.276 F.278de Suriyede bir Phoinike kenti dedii Phoinikoussai
kenti, F.283te Pers kenti Khandanake, F.290da Kaspian yaknlarndaki
Katanno kavmi ve F.287de Hype denilen Matienlerin kenti bilinmez. Yine
F.281de geen Pers denizindeki ada Kyrenin ad bilinmezken byk
kraln sulular yerletirdii Erythreia adalarn Herodotos da anar.277
F.273de Gabala, F.274te Sidon, F.275te Doros, F.276da Aiga ve
F.277de Gigglymote adl Phoinike kentlerinin adlar geer. Sidon
Phoinikede, Doros gney snrnda, Gabala kuzey snrnn tesinde yer alr.
Eer Hekataios Pers fetihlerinden nce Phoinikeliler tarafndan kontrol
edilen kylardaki yerleimleri ifade ediyorsa, Phoinikelilerin bir kenti dedii
Kilikia kenti Aigay kastediyor olabilir.278 F.279da Kardutas ve F.280de
Kanutis Suriyenin iki byk kenti olarak geer. Kanatis hi phe yok ki
Gazadr. Kanutis ise Kalutis biimiyle Stephanosta ve Kadytis
biimiyle de Herodotosta geer.279 zellikle Herodotos bana sorarsanz
Sardes kadar byk kenttir dedii Kadytis iin bir de Msr hkmdar
Nekhosun bu sefer srasnda stne giydiklerini Apollona adam ve
272
Herodotos V.49.
Herodotos IV.37.
274
PEARSON 1975, 77.
275
Herodotos IV.40.
276
Hekataios FGH F.276 ve 277.
277
Herodotos III.93.
278
Kr. Skylaks FGH F.104.
279
Stephanos s. ; Herodotos III.5, II.159.
273
155
Miletoslu Brankhosoullar rahiplerine gndermitir bilgisini ekler.280

Tarihi bu ifadelerle Hekataiosun kenti Miletos ile Kadytis kentleri
arasndaki ilikileri gsterir.
Hekataiosun Phoinike tanmyla anlatmak istedii lkenin snrlarn
belirlemek zordur, kald ki Pers anlatmnda da Pers lkesinin snrlar kesin
olarak izilmez.. Europay anlatrken izledii yntemi Pers lkesini
anlatrken de izleseydi, Mediadaki kentleri, politik olarak deil de burada
yaayanlar hakknda daha ayrntl bilgi vermi olacakt. F.282de
Parikane denilen Persler, Herodotosun satrap listesini sayarken and iki
boydan oluan Parikanlardr. Bu iki boydan biri olan Mediada, dier grup
ise Asya Ethiopiallar dedii Parikanlardr.281 F.283te Pers kenti olarak
geen Khandanake bilinmez, F.285teki Sittakenin yeri ise tartmaldr.
Hekataios, Asyann i ksmlarn ele ald blmde lkenin
corafyasndan ok burada yaayan halklarn gelenek ve grenekleriyle
ilgilenmitir. Aslnda bir Yunanl iin elde etmesi ok zor olan bu blgenin
gelenekleri hakknda bolca yk anlatmas artc deildir. Yunanl
okuyucu/dinleyicinin corafyadan ok, seyahat edemeyecei bir lkenin
gelenekleriyle ilgilenmesi anlalabilir bir durumdur. Asyann i blgelerine
seyahat etme olana bulunmayan bir Yunanl iin F.284te geen Perslerin
hem kadnlar hem de erkekleri kypassis denilen bir tr ksa tunik giyerler
ve F.287de ise bilinmeyen bir Matien kenti olan Hyope halknn
Paphlagoniallarn da giydii trden elbiseler giyerler bilgileri son derece
ilgi ekicidir.282 Herodotos I.72de Matienlerin Kzlrmakn sanda,
Phrygiallarn bakenti Gordionun karsnda yaadklarn syler.283 Jacoby
bu iki Matien halk hakknda Hekataiosun yalnzca Kk Asyada yaayan
Matienleri bildiini ileri srer.284
Hekataiosun corafya anlatmnda dierlerinden farkllk gsteren ve
bu bu drt fragmann nde dorudan kendi szleri yer alan drt fragman
vardr. F.286da Medos tarafndan kurulan Media, Kaspia kapsna kadar
uzanan lkedir ve F.191de Kaspia Denizi (Hazar Denizi) etrafndaki
lkenin Hekataiosun kendi szleriyle Hyrkania Denizi denilen yerin
etrafnda yksek dalar, ormanlar ve dalarn zerinde kpek glleri, bu bir
tr enginar olmal, vardr ve yine F. 192de Parth lkesinin dousunda
Khorasmiler otururlar; hem dalar hem de ovalar bu Khorasmilerin
280
Herodotos III.5.
Herodotos II.92,94; THOMSON 1948,79.
282
PEARSON 1943,47.
283
Herodotos I.72.
284
JACOBY RE s.v. Matienoi (2); SEVN 2001, 8,13; Ayrca Matienler hakknda bkz.
Herodotos I.72, 202; III.94; V.49,52;
281
156
Ayen Sina
lkesindedir, dalarda kendiliinden kavak ve lgn aalar byr.285

Herodotos ise uzak douya ait anlatsnda uzun sre belirsizlikten sonra
birden Hekataiosu artran bir anlatm verir: Asyada bir ova var; bu
ova eskiden Khorasmilere aitti, ama imdi buralar ranllarndr ve byk
kraln mlkdr.286 Herodotosun bu lke hakkndaki anlatmn
Hekataiostan aldn ileri srlr.287 Herodotos olaslkla Hekataiosun
Khorasmiler hakkndaki anlatm zerine bir yorum getirmitir, nk
devamnda yle der:288 unu da sylemeden geemem, havuzu amak iin
para alyordu ve ald haratan gayr () ifadesi onun bu konu hakknda
bilgi sahibi olduunu gsterir. Bu anlatmn devam Hekataios ile onun
anlatmn ayrr ve bu Asya corafyas hakknda son szdr; bu yoldan
da nemli bir gelir salyordu cmlesiyle bu konuyu anlatmay keser ve
Pers tarihine dner.
Hindistan kentleri ve kavimleri hakkndaki fragmanlar olmas gerektii
biimde aydnlatc deildir. F.294te Hindistan halk Gandarlar, F.295te
Gandarike kenti Kaspapyros, F.297de Hindistan kenti Arganti, F.298de
Hindistan halk Kalatiler ve F.299da ndos Nehri kysnda yaayan
Hindistan halk Opiler geer.289 Fragmanlarda yer alan baz adlar
Herodotosta da geer. rnein III.91de Gandarlar ve III.102de Kaspatyros
biimiyle Kaspapyros.290 Hindistan hakkndaki kstl sayda fragmanlar
Hekataiosun bu lke hakknda anlattklarn deerlendirmeye izin vermez.
Msr
Msr gelenekleri ve tarihini Yunanllara tantrmada Hekataiosun ok
nemli bir rol oynad dnlmesine karn,291 bu lke hakkndaki
fragmanlarn says ok deildir. Gnmzde de tartma konusu olmakla
birlikte292 Herodotosun Msr konusundaki bilgisinin byk blm
Hekataiostan gelmektedir. zellikle Herodotosun II. kitabnda yer alan
Msrl rahipler hakkndaki anlatmn inceleyen Hedel,293 bu rahiplerin
Yunanl gezginlerle konumu olamayacaklarn, konutularsa da byle
sama ykler anlatm olamayacaklarn tartr. Bu durumda Herodotos,
kendisiyle konuan rahiplerin szlerine inand iin anlatmnn pek de
deerli olamayacan ilave eder. Heidel, Herodotosun tuhaf ykleri bu tr
285
Hekataios FGH F.191-192; Athenaios II.70A-B; Stephanos s. .

Herodotos III.117.
287
THOMSON 1948, 125-126.
288
Herodotos III.117.
289
Hekataios FGrH F. 299; Bizansl Stephanos, s. ; PEARSON 1943,47.
290
Bizansl Stephanos, s. ; THOMSON 1948, 293.
291
HEIDEL 1935, 57-60.
292
PEARSON 1975, 81.
293
HEIDEL 1935, 53-134.
286
157
ykler anlatmay seven Hekataiostan alm olmakla birlikte, onun

anlatmnn daha iyi olduunu, ama yine de bu yklere inanmakla
ciddiyetini yitirdiini de ekler.
Gerek Hekataiosun gerek Herodotosun Msr hakkndaki bilgiyi
nereden ve kimden rendiine ilikin tartmalar gnmzde de varln
srdrmektedir. Heidel, bu soruyu dorudan Hekataiosa yneltmek
gerektiini savunur ve Hekataiosun bu bilgileri kral listesinin yer ald bir
papirsten alm olabileceini ekler. Bir dizi heykel, baz kral adlar ve
bunlarla ilgili baz antlarn tasvirlerinin yer ald bu papirs, Hekataiosa
anlatmn ona dayandrma ve gvenilir yerel kaynaklara bavurmakszn
ayrntl bilgi edinme olanan sunuyordu. Marincola eskia tarihilerinin
yabanc lkelerin tarihine ilikin anlatlarnda genellikle arivlerden
yararlanma ayrcalna sahip olduklarn ve gizli belgelerin bir tek
kendilerine gsterildii iddiasnda olduklarn syler.294 Biz burada Msr
hakkndaki fragmanlar Jacobynin izledii yntemiyle ele alacaz.
lka konusunda alanlar, Herodotosun Msr seyahatinin yetersiz
kapsam nedeniyle Thebai anlatmn uydurduunu ve bata Hekataiosun
Periegesisi olmak zere edebi kaynaklardan youn bir alnt yaptn
sylerler.295 Bu aratrmaclar bunun en gzel rneini de Herodotosun
kendi szleriyle akladn ileri srerler: Benden nce bir gn, tarihi
Hekataios Thebaide kendi soy zincirini aklam ve on altnc basamaktaki
atasn tanr olarak gstermi: Zeus rahipleri o zaman ona nasl
davrandysalar, bana da soy zincirim hakknda bir ey sylemediim halde,
ayn ekilde davranmlardr; beni tapnan iine aldlar, geni bir yer,
aatan yaplma kolos heykelleri tek tek gsterip saydlar, toplam tam
tamna dediim sayy tutuyordu; zira, her byk rahip salnda kendi
heykelini yaptrp buraya koydurmutu; rahipler bunlar bana gsterip
sayarlarken byk rahipliin babadan ola gittiini de sylemilerdir;
sonuncudan balayarak btn heykelleri bylece gsterdiler. Hekataios, soy
zincirini sayd ve kendisini on altnc basamakta bir tanrya balad
zaman, saylarn da dorulad bir baka soy zinciriyle elikiye dm
oluyordu ve bir insann bir tanrdan inebilecei zerine syledikleri kabul
edilmemiti.296
Ayn ekilde Eusebios (.S. 260-340) Yunanl yazarlarn eser hrszl
alkanlklar hakkndaki yazsnda Porphyriostan (.S. 232-305) u alnty
aktarr: Herodotosun Hekataiosun Periegesisinden verbatim (kelimesi
kelimesine) ok byk bir blm II. kitabna nasl aldn niin
anlatmayaym? rnein II.70te timsah avlama yntemi, II.71de
294
MARINCOLA 1997, 107.

SAYCE 1885, 164; HEATH 1886, 215-240; DIELS 1887, 411-444.
296
Herodotos II.143.
295
158
Ayen Sina
hipopotamlarn zellikleri ile II.73te phoiniks denilen kutsal kuun

anlatm.297 Bir kez de Arrianos: Tarihi Herodotos yada Hekataiosa ait
olduu sylenen eser her kiminse orada da Msrn Nil Nehrinin bir
armaan olduu sylenir der.298 Herodotosun bizzat kendisinin ve de
Eusebios ve Arrianosun ifadeleri, Herodotosun nasl kulland ve neden
gerek duyduu bilinmese de Hekataiosun Periegesisinin birka blmn
kullandn kantlar. Herodotosun aktard blmlerden, Hekataiosun
Msrda bulunduunu ve kendi deneyimlerini anlattn gsterir.
Hekataiostan kalan Msr ile ilgili fragmanlar, onun bu lkedeki
seyahatinin kapsamn ve gzlem boyutunu gstermeye yetmez. rnein
Hekataios, Herodotos gibi, Msrllarn kyllastes dedikleri zel bir tr
ekmek yaptklarn, bu ekmei nasl ve kadar yediklerini, ayrca iki yapmak
iin arpay nasl ttklerini anlatr.299 Herodotos, nclnn gezdii
yerleri ziyaret ederek kendi deneyimlerini aktarmay amalam olmal. Bu
amacn kendi ifadesiyle yle ortaya karr: Burasn gren bir kimse,
eer azck akl banda bir adamsa, kendisine daha nceden haber verilmi
olmasa bile, Msrn Yunanllarn yanatklar blgenin, rman at ve
armaan ettii bir toprak olduunu hemen anlar300 Azck akl banda bir
adamdan kast Hekataiostur, nk o da Msrn Nil Nehrinin armaan
olduunu sylemiti. Bir kez de yzen ada Khemmis yada Hekataiosta
getii biimiyle Khembis hakknda kendi otoritesini dile getirir: Bu ada,
Buto tapna yanndaki geni ve derin gln iindedir ve Msrllar bu
adann yzdn sylerler. Dorusu ben ne yzdn ne de yer
deitirdiini grdm ve bir adann gerekten yzebileceini iittiim
zaman, ardm kaldm.301 Bu blm Hekataiosun yaln cmleleriyle
ilgin bir ztlk oluturur. Hekataiosun bu konudaki zgn ifadesi gnmze
gelmitir: Buto kentinde zerinde Letonun tapna yer alan Khembis
adnda bir ada vardr. Buras Apollonun kutsal yeriydi, bu ada suyun
zerinde yzerek yer deitirirdi.302 Herodotosun niin Hekataiosun
yzen ada ifadesine gnderme yaparak tarihinin adaya ilikin yorumunu
kmser ve onunla dalga geer. Delos efsanesiyle paralel bir yk olan
Khembis adasndaki Leto tapna yks Hekataiosun Yunan efsanelerinin
versiyonlarn kullanmaktan holand izlenimi uyandrr.
II.5te Msrn Yunanllarn yanatklar blgenin, rman at ve
armaan ettii bir toprak olduuna iaret eden Herodotos, sonra II.15te
297
Eusebios X.3, 466b; Herodotos II.70-73;JACOBY RE VII,2680.

Arrianos, Anabasis, V.6.5.
299
Hekataios FGrH F. 322-323; Athenaios III.114C, X.447C; Herodotos II.77.
300
Herodotos II.5.
301
Herodotos II.156; Ayrca bkz. FOWLER 1996, 85.
302
298
159
oniallar Msr szn yalnz Delta iin kullanrlar aklamasyla

kendisiyle eliir. Bir kez daha ktalarn belirlenmesinde ayn sorun yaanr
ve II.16da ktalar Asya, Avrupa ve Libya olmak zere e blenlere kar
kar ve Deltay da katmalar gerektiine inanr.303 Herodotos corafi
olarak iki belirgin gre sahiptir: lki, Msr yalnzca Deltadan oluur,
ikincisi sularla blnm ktaya Msr Deltasn da eklediine gre,
Nilin sularn Okyanusa gnderdiini ileri srerek Deltann ait olduu kta
bilinmeden kalm olur.
fragmanda grld gibi Hekataios Msr anlatmnda mitolojik
yklere yer vermitir.304 Herodotos Helene ve Proteus yksn
Hekataiosun bu fragmannda geen Msrdaki Menelaos ve Helene
yksnden karm olabilir. Hekataios Yunan mitolojisinde karakteristik
olan yer adlarnn kkeni hakknda aklayc bilgi vermez. Menealos ile
Helene yksn Hekataiostan ald dnlen Herodotos rahipler
Helene hakkndaki sorularma u cevab verdiler ifadesiyle bu yky, tpk
Pers lkesini Perslerin bak asndan anlatt gibi, Msrllarn bak
asndan anlatmaya zellikle zen gsterdii grlr. Hekataiosun anlatt
Menealos ve Helene yks Msrdaki Yunanllarn ellerinde biimlenerek
Msrllar arasnda yaylmtr.
Msr hakkndaki fragmanlar Hekataiosun corafya anlatma yntemi
hakknda bilgi vermeye yeterli deildir. Bu konuda Hekataiosa bavuran
Stephanosun da bilgilendirmeye bir katks yoktur. rnein F.304te geen
Atarrabites Msrda bir nomos ve Atarambe ise bir kenttir.305 Burada dikkati
eken yazarn anlatmn nomoslara blerek yapmasdr. Buradan da
Msrdan ayr olarak Deltay ele alm olabilecei sonucuna varlabilir.
Ayn ekilde F.303te geen Nil-Kzl Deniz kanalnn balang noktasnda
yer alan Phakoussaiy anlatmnda yer almasa da yazarn kanaln kazlma
yksn anlatp anlatmad sorunudur. Heidel, Hekataiosun kanaln
kazlma yksn anlatm olduunu ve bunu tm ayrntlaryla anlatan
Herodotosun da bu bilgiyi Hekataiostan aldn ileri srer.306
Fragmanlarda yer alan ama Herodotosta gemeyen isimler de vardr.
F.317de Msr kenti olarak geen Magdolos, Herodotosun II.150de
anlatt bir savata Nekhosun Suriyelileri yendii Magdolos ile ayn yer
olmad dnlr.307 F.317de Msr kenti Mylonun ise sisin kltnn
bulunduu yer olabileceine inanlr.308 II.17de Herodotosta Nil deltasnn
303
Hekataios FGrH F. 313-316; THOMSON 1948, 103.

Hekataios FGrH F. 307-309.
305
Hekataios FGrH F. 304; Stephanos s. .
306
HEIDEL 1935, 71-75.
307
PEARSON 1975,89.
308
PEARSON 1975, 89.
304
160
Ayen Sina
azlarndan biri olarak geen Bolbitin ad, F.318de Msr kenti Bolbitini
olarak geer. F.316da Msrda bir Phoinikia kenti olarak geen Liebris,
Herodotosta gemez ama tarihi II.112de Memphis kentindeki Phoinikial
yerleimcilerden sz eder. F.310da Nildeki eitli adalarn adlar anlr
Ephesos, Khios, Lesbos, Kypros, Samos ve dierleri ise Yunan adalarnn
adlarndan yola karak sonradan verilmi adlardr. Bu adlar Yunanl
tccarlarn Msrn yerli adlarndan ziyade kendi adalarnn adlarn vermeyi
yelemi olduklarn gsterir.309 F.314te Krambaytis, F.320de Oneibatis ve
F.321de Tabis kentleri bilinmez.310
Fragmanlarda geen bilgilerin nda buraya kadar anlatlanlardan
Hekataiosun Msr hakkndaki bilgisinin ls ve anlatma yntemini
saptamak olanakszdr. Birka etiyolojik anekdot dnda Msr tarihini
kapsayan bir bilgi yer almazken, bu lkenin gelenekleri hakknda az da olsa
bilgi vardr. Yine de Hekataiosun gerekten Msra seyahat ettii sonucuna
varlabilir. Tekrardan vurgulamak gerekirse, Herodotosun Hekataiosun
eserini kullanp kullanmad sorunu hakkndaki tartmalar ise gnmzde
de devam etmektedir.
Etiyopya ve Libya
Jacoby, Herodotosun IV. kitabnda Hekataiosun Msr anlatmndan
ok, Libya anlatmnn kullanldna iaret eder.311 Hekataiostan gnmze
kalan fragmanlarda Etiyopya ve Libya ile ilgili son derece az sayda fragman
vardr. Bunlardan F.328de Pygmelerin sava yntemi anlatmyla ilgili
Homerik skholiondan baka hibir yerde bilgi bulunmaz.312 Mevcut
fragmanlardan 31 tanesi Stephanos, bir tanesi de Herodianda gemektedir.
Herodotos, Hekataiosun Libya ile ilgili bir almasndan hi sz etmez,
ama Libyallarn yerleme durumlar yleydi: Msrdan sonra ilk olarak
Adyrmakhidler gelir; hemen btn grenekleri Msrllarnki gibidir, ama
Libyallar gibi giyinirler ifadesi bir aktarma iaret eder. F.287deki
Hekataiosun Hyope kentinde insanlar tpk Paphlagoniallar gibi giyinirler
ifadesiyle benzeir. Herodotosta bu tr ifadelere sklkla rastlanr, zellikle
IV.173te. Belirtilen bu blmde Herodotos, imdi artk izleri kalmam
olan Psyllilerin, yakc Notos rzgarnn sarnlar kurutmas yznden
susuzluktan ldklerini ve bu bilginin kaynann da ben Libyallarn
sylediklerini sylyorum ifadesiyle aklar.313
309
FOWLER 1996, 73 (Fowler, ayrca F.10, 84, 119, 127-129, 234, 239, 275, 308-309,
372de de ayn biimde Hekataiosun ehir veya lkelerin eski adlarn kullandn yazar).
310
THOMSON 1948, 131,295.
311
JACOBY FGrH Kommentar 370-371.
312
Homeros Skholionu liad III.6; THOMSON 1948, 85.
313
Herodotos IV.173; THOMSON 1948, 68,181,263.
161
Libya ile ilgili fragmanlarn ilgin bir zellii Kartacann komusu olsa
da, Yunan yer adlarnn byk bir yer tutmasdr. Yazarn Semitik adlar
yerine Yunanca adlarn yazmay semesinin nedeni ayr tartma konusu
olabilir. rnein F.332de Hekataios, Syrtes Boaz iin Psyllikos Boaz
derken, Herodotos IV.163 ve 173te ad geen yer iin ge dnemdeki Syrtes
adn kullanmay yeler. Hekataiosta bu lke ile ilgili ilgin anlamlar olan
adlar sayar: F.338de Kanthelia semer vurulmu eek, F.339da Eudeipne
nefis, gzel yemek adalar, F.341de Gaylos savata kullanlan uzun bir
tr gemi adalar; F.343te Kybos kp, F.344te Metagonion gen
anlamna gelir. Metagonium, Moritanya Tingitanada Melilla Krfezinin
dou ucunda Cap Burnu ile tanmlanr.314
Fragmanlardaki dier kelimelerle ilgili byle sorunlar olmamakla
birlikte bu adlarn Kartacal ve Yunanl yerleimcilerinden hangisini
gsterdii belirsizdir. Bir dier ilgin nokta da Kartaca blgesine ait yer
adalarndan bazlar yazarn spanya anlatmna ait fragmanlarda da grlr:
rnein her ikisi de eek kenti anlamna gelen Kanthelia ve Onoussa.315
Gaulos adas da yalnzca Aiolia adas Strongylede deil ayn zamanda ayn
adla spanyada da vardr.316 F.349da yer alan Krommyon kenti
tanmlanamam olmakla birlikte, birleik kent anlamndaki bu adla
Kartacada, spanyada ve Kyprosta kentler vardr.317 Bu rneklerden
anlalabilecei gibi Hekataios semitik adlarla Yunanca adlar yan yana
kullanmaktadr. Bu gelenek Homerosun lyadasnn I. ve II. kitaplarnda
balar ve sonrasnda da semitik adlar Yunancaya evirme srer.
Hekataiosun Libyaya seyahat ettiine ilikin bir bilgi olmad iin, bu
blgeyle ilgili verdii bilgilerin gvenilirlii tartmaldr. rnein F.335te
Hekataios, Megasay bir kent olarak anar, ama burada hangi halkn
yaadn sylemez. Hekataiosun F.334te yapt gebe Libyallar olan
Mazular tanmn Jacoby, Herodotosun Triton Nehrinin batsnda
Auseiallara komu ifti Libyallar vardr, ev yapmasn bilirler, adlar
Maksayalardr318 tanmnda geen ayn halk ile bir tutar. Oysa Maksayalar
Hekataiosta gemez. F. 337de geen Zynantlar, Herodotosta Gyzantlar
(IV.194), F.333te Esperidion Herodotosta Euesperides (IV.171), F.336da
314
PEARSON 1975,92.
Livius XXI.22.
316
Avienos 453.
317
Hekataios FGrH F. 51; Diodoros Siculus V.17.2.
318
JACOBY 1923, 373.
315
162
Ayen Sina
Zauekler Herodotosta Zautekler (IV.193) olarak geer. Libyann bat

kylarna ilikin drt fragman vardr. Bunlar: F.354de Libya kenti
Thinge, F.355de Libya Irma yaknndaki Douriza Gl, F.356da
Libya kenti Thrinke319 ve F.357de Libya kenti Melisa.320
Bu blgeyle ilgili tanmlanamam yer adlar da vardr: F.325de
Marmakes, F.350de Molys, F.351de Stoiai ve F.352de Stroe.
Fragmanlarda Lotusyiyenler, Atlas ve Tritonis gl hakknda bilgi yoktur.
Herodotos IV.179da Iasonun Tritonis Glndeki servenlerini anlatrken
bu gl konusunda bir de u hikaye anlatlr cmlesiyle mitolojik anlatma
geer. Hekataios, fragmanlarda grdmz kadaryla, mitolojik anlatma
yer vermemitir, ama eer anlattysa bile bu yknn iki eserinden
hangisinde yer aldn sylemek olanakszdr.
Fragmanlar Hekataiosun dier blgelerde olduu gibi, bu blge
hakknda da yazarken kulland yntemi gstermeye yetmez. Ancak
F.335de Megasa kenti hakknda kendi cmleleriyle ekmek yerler ve
iftidirler ifadesinde olduu gibi buraya kadar anlatlanlar da bir kant
kabul edilirse eer, yazarn Libyay drt blgeye ayrarak ele ald
anlalr: 1. ok sayda yerleim yerinin bulunduu kylar 2.Vahi
hayvanlarn ok olduu ksmlar 3.le yakn ksmlar 4. Yerleimin yok
denecek kadar az olduu l blgeleri.321 Son derece zgn olan Jacobynin
bu yorumu tartma konusudur.
Sonu olarak Hekataios, tpk ilk byk doabilimcileri gibi, Bat
Anadoludaki Miletostan km ve o zamana kadar ancak ksmi olarak
yaplm olan doa aratrmalarn, btn meskun dnyay kapsayacak
biimde ele almay baarmtr. Yalnzca bir genealogia yazar olmayan
Hekataios, ayn zamanda bir gezgin ve aratrmacdr. eitli kavimleri
karlatrmak ilk defa onda eletiri dncesini uyandrmtr. Hekataios
Hellenlerin fikirlerinin pek ounun yanl hatta gln olduunu grm ve
kendi bana gerei aratrmaya girimitir. Onun deneyimlerine dayanan
bu aratrmalar ile dncelerinin bir zeti olan lke ve halklarn bilgisi,
rasyonalist mitoloji eletirisi322 ve soyaalar ile birlikte ele alndnda
olaanst bir yenilik olduu grlr. Hekataiosun yapt bu i, o zaman
bilinen dnyann kavimleri hakkndaki gelenei, aratrmalarla
kazanlabildii kadar, toplayp bir araya getiren en eski tarih yazcl iin,
esasl bir art olmutur. Bir tarih eserinin konu ve ieriini mekan asndan
snrlandrmak ve bu kurallara bal kalmak ise daha sonraki tarihiler,
319
Strabon XVII.3.2.
JACOBY 1923, 373-374.
321
JACOBY 1923,371.
322
Ayrntl bilgi iin bkz. MOMIGLIANO 1972, 279-293.
320
163
zellikle de Thukydides tarafndan yerine getirilmitir. Konuyu bir merkezde

toplamann dnda, eserin yazlma amac da byk nem tamaktadr.
nk ilk tarihiler, okuyucularn deil, dinleyicilerin kulana ho gelecek
ykler yazmay temel almlard. Oysa olaylarn yalnzca ilgin ve nemli
olduklar iin yazlmas deil, ayn zamanda bu olaylarn politik yaamda da
yararl olmas beklentisi de gz nne alnmaldr. Hekataiosun yaad VI.
ve V. yzylda tarih, ksa zamanda bir tr haline gelecektir ama bir disiplin
oluturmayacaktr. Dier yandan znel bir figr olarak tarihi, Hekataios
ve dier adalaryla birlikte, tam olarak da Herodotos ile birlikte ortaya
kar.323 Bu balamda Hekataios tarihsel olaylar zamandizinsel bir sraya
gre anlatma gayreti ve hem meskun dnya hem de o dnyann mitolojileri
zerine sistemli biimde bilgi vermesi ynyle dorudan olmasa da ardllar
iin hibir zaman nemini kaybetmeyen tarih, corafya ve etnografya
alanlarnda bir nc olarak kabul edilir.
Kaynaka
Aelianus Aelianus, On the Characteristics of Animals (ngilizce ev. A.F.
Scholfield). Cambridge: Harvard University Press 1971.
Agathemeros Agathemeros, Geographus. urada: C. Mller, Geographici Graeci
Minores II. 471. (GGM). Paris, 1855-61.
Appianus Appianus, Bellum Civile. (ngilizce ev. H.E.White). LOEB London,
1912-1913.
Arrianos Arrianos, Anabasis (skenderin Seferi) (ev. F. Akderin). stanbul; Alfa
Yaynlar 2005.
Athenaios Athenaios, The Deipnosophists (ngilizce ev. C.B. Gulick) LOEB,
London 1930-1943.
Avienos Avienios, Ora maritima or Description of the seacoast. (ngilizce
ev.J.P.Murphy). Chicago 1977.
Beaumont 1936 R.L. Beaumont, Greek Influence in the Adriatic Sea before the
Fourth Century B.C. Journal of Hellenic Studies. Vol. LVI (1936). 159-204.
Brard 1957 Jean Brard, La Colonisation Grecque de LItalie Mridionale et de
la Sicile dans LAntiguit. Paris: Presses Universitaires de France, 1957.
Bizansl Stephanos Bizansl Stephanos, Stephani Byzantii Etnicorum (ngilizce
ev. A. Meineke) Graz, 1958.
Boardman 1999 J.Boardman, The Greeks Overseas: Their Early Colonies and
Trade. London: Thames and Hudson 1999.
Caspari 1910 M.O.B. CASPAR, On the of Hecataeus Journal of
Hellenic Studies. Vol.30 (1910), 236-248.
Diels 1887 H. Diels,Herodotous und Hekataios Hermes, XXII, s.411-444.
Diodoros Siculus Sicilyal Diodoros, Library of History. (ngilizce ev. C. H.
Oldfather) LOEB London 1935.
323
Ayrntl bilgi iin bkz. HARTOG 2000, 16.
164
Ayen Sina
Diogenes Laertios Diogenes Laertios, nl Filozoflarn Yaamlar ve retileri.

(ev. C.entuna) stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2004.
Drews 1976 R.Drews, Karadenizde En Eski Grek Yerleimleri. (Trke ev.
.apar). A.. DTCF Tarih Aratrmalar Dergisi XV,26,1991,303-327.
Dunbabin 1948 T.J. Dunbabin, The Western Greeks. Oxford: Clarendon Pres.
FGrH. Die Fragmente der Griechischen Historike (Ed. F. Jacoby). FGrH
Kommentar Die Fragmente der Griechischen Historiker (Ed. F. Jacoby).
Fowler 1996 R.L.Fowler, Herodotos and His Contemporaries. Journal of Hellenic
Studies CXVI (1996), 62-87.
Gomme 1913 A.W. Gomme, The Legend of Cadmus and the Logographi Journal
of Hellenistic Studies XXXIII (1913) 53-72.
Halikarnassoslu Dionysios Halikarnassoslu Dionysios, Critical Essays I (ngilizce
ev. S. Usher) LOEB, London 1974.
Hartog 2000 F.Hartog, Tarih Bakalk Zamansallk. (ev. M.E. zcan).
Ankara:Dost Kitabevi Yaynlar.
Heath 1886 D.D.Heath, Herodotus in Egytp Journal of Philology, XV, 215-240.
Hekataios Hekataios,Miletoslu. urada: F. Jacoby. Die Fragmente der Griechischen
Historiker (FGrH), I: Genealogie und Mythographie. Berlin 1923.
Heidel 1935 W.A. Heidel, Hecataeus and the Egyptian Priest in Herodotus Book
II. Memoirs of the American Academy of Arts and Sciences, XVIII.II, 53-134.
Herodotos Herodotos, Herodot Tarihi (ev. M. kmen-A.Erhat). stanbul: Remzi
Kitabevi 1983.
Hesiodos Hesiodos, Hesiodos Eseri ve Kaynaklar (ev. S. Eybolu-A. Erhat).
Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1977.
Homeros lyada Skholionu H.Erbse, Beitrge zur berlieferung der Iliasscholien,
Munich: Zetemata 24, 1960.
Jacoby 1912 F. Jacoby, Hekataios von Milet Pauly-Wissowa Realencyclopadie
(RE), 2667-2750.
Jacoby 1923 F. Jacoby, Die Fragmente der griechischen Historiker (FGrH) I, 1-47,
317-375.
Jacoby 1923 F. Jacoby, Die Fragmente der griechischen Historiker Kommentar.
Livius Titus Livius, Roma Tarihi:ehrin Kuruluundan tibaren (Ab Urbe Condita).
(ev. S. enbark). stanbul: Arkeoloji ve Sanat Yaynlar,1992.
Longinus Longinus, On Great Writing (On the Sublime) (ngilizce ev. G.M.A.
Grube) New York: The Liberal Arts Press 1957.
Marincola 1997 J. Marincola, Authority and Tradition in Ancient Historiography.
New York: Cambridge University Press, 1997.
Minns 1913 E.H. Minns, Scythian and Greeks. Cambridge: University Press.
Momigliano 1972 A. Momigliano, Tradition and the Classical Historian. History
and Theory, 11,3 (1972), 279-293.
Mller 1855-1861 C. Mller, Geographici Graeci Minores (GGM) II. 471. Paris,
1855-61.
zdemir 2002 E. zdemir, Yaznsal Trler. Ankara: Bilgi Yaynevi.
Pausanias Pausanias, Description of Greece.IV. (ngilizce ev. W.H.S. Jones).
LOEB London, 1935.
165
Pearson 1934 L. Pearson, Herodotos on the Source of the Danube Classical

Philology. Vol.29, No.4 (1934) 328-337.
Pearson 1938 L.Pearson, Apollonius of Rhodes and the Old Geography. American
Journal of Philology LIX, 4 (1938), 343-359.
Pearson 1943 L. Pearson, Lost Greek Historians Judged by Their Fragments.
Greece and Rome Vol. 12, No.35/36 (1943) 43-56.
Pearson 1975 L. Pearson, Early onian Historians. Connecticut:Greenwood Press (1.
Basm 1939).
Plinius Plinius, Natural History (ngilizce ev. H. Rackham). Cambridge; Mass.:
Harvard University Pres 1997.
Plutarkhos Plutarkhos, Quaestiones Graecae (ngilizce ev. W.R.Halliday). 1928.
Polybios Polybios, Histories. 6 Vol. (ngilizce ev. W.R.Paton). Cambridge:
Harvard University Pres 1922-1998.
Re Paulys Real-Encyclopadie der Classischen Altertumswissenschaft. Begonnen
von Georg Wissowa. Stuttgart: J.B. MetzlerscheBuchhandlung 1912.
RostowtzefF 1931 M. Rostowtzeff, Skythien und der Bosporus. Berlin: Hans
Schoetz and Co.
Sayce 1885 A.H.Sayce, The Season and Extent of the Travels of Herodotous in
Egypt. Journal of Philology, XIV, 257-286.
Servius,Ad. Aen.= Maurus Servius Honoratus, Commentary on the Aeneid of Vergil
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Serv.+A.+10.145 (02.01.2008).
Sevin 2001 V.Sevin, Anadolunun Tarihi Corafyas. Ankara:Trk Tarih Kurumu
Yaynlar 2001.
Strabon Strabon, Corafya: Anadolu (Kitap:XII,XIII,XIV) (ev. A. Pekman)
stanbul; Arkeoloji ve Sanat Yaynlar 1987.
Suidas Suidas, Svidae Lexicon. (Ed. A. Adler), Leipzig 1935.
Thomson 1948 J.O.Thomson,
History
of
Ancient
Geography.
Cambridge:University Press.
Thukydides Skholionu C.Hude, Scholia in Thucydidem: Ad Optimas Codices
Collata: New York:Arno Press,1973. B.G.Teubner,1927.
Toye 1995 D.L.Toye, Dionysius of Halicarnassus on the First Grek Historians.
American Journal of Philology 116,2 (Summer 1995), 279-302.
Umar 2000 B.Umar, Karadeniz Kappadokias: Bir Tarihsel CorafyaAratrmas
ve Gezi Rehberi. stanbul: nklap Yaynevi.
Umar 1993 B.Umar, Trkiyedeki Tarihsel Adlar. stanbul: nklap Yaynevi.
Wells 1909 J. Wells, The Genuineness of the of Hecataeus Journal
of Hellenic Studies. Vol.29 (1909),41-52.
Wendel 1935 C.Wendel, Argonautica:Scholia in Apolloniium Rhodium Vetera.
Beroloni.
West 1991 S. West, Herodotus Portrait of Hecataeus Journal of Hellenistic
Studies CXI (1991) 144-160.
166
Ayen Sina

Pelasglar PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pelasglar PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri:

onial tarihi, halkbilimci ve corafyac Miletoslu Hekataiosun yaam

Suidas, s.v. ; Hekataios, FGrH T 1.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

gibi,5 Protagorasn rencisi olamaz. Suidasn Hekataiosu Protagorasn

Suidas, s.v. ; FGrH T 1.

olduu onun da duvarlarn rmeye balad Myrkinosa gmek vard.

Leros: Samosun gneyinde, Karia aklarnda kk bir ada.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Hekataios dier pek ok onial yazar gibi, byk ailelerin gemiini

Herakleitos nl fragmannda yle der onun iin: bilginin eidi ister

Hekataios FGrH T 21; MARINCOLA 1997, 65.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

ocuklar zorlamaya kalkyorlard. Bu kadarla da kalmamlar, sonunda

Hekataios FGrH I F. 127. Herodotos VI. 137.

heykeli birer birer sayp gstermilerdi. Piromis, bizim Yunanistanda

Herodotos II. 143-144; FOWLER 1996, 83; PEARSON 1943, 45.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Thebai efsaneleri ve drdnc kitap da Troia efsanelerini ierir.40

farkldr48 ve Oikhaliann konumu tartmasnda Pausanias ona

Hekataios FGrH F 25.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Hekataios FGrH F 15; kr. Athenaios II.35a-b.

bulunduunu ve Argoslularn gemilerini Pelion dann yal am

Hekataios FGrH F 2; WENDEL 1935, I. 251.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Hekataiosun Msra bir seyahat yapt kesindir.78 Yine de bu fragmandaki

WEST 1991, 158

Pausanias VIII. 4,8-9; 47,4.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

kralln kkenini tartrken Alkmenenin kkenini de aklar ve bylece

Herodotos VI. 51-5.

Periegesis (Yeryznn Tasviri)

ZDEMR 2002, 214.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Athenaios, eserinin devamnda Periegesisin zgnl konusundaki

Atenaios IX.410E; Hekataios FGrH T 15-b.

Hekataiosun fragmanlarnda yeteri kadar aydnlatc olmasa da Bat

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

hakknda da fragman bulunmamaktadr. Biz bundan Kartacallar spanyaya

Hekataios FGrH F 40.

Okyanusu'ndan Karadeniz'e kadar geni bir Avrupa kuana hkim olup

Bizansl Stephanos, s. ,; Herodotos III.115; THOMSON 1948, 88-89;

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

gc elinde tutan kiilerle olduu kadar, orada yaayan halklarn adna da

THOMSON 1948,50; Ausonlar, Odysseus ile Kirke ya da Kalypsonun olu Ausondan

Artemision, Erimon, Iksias, krlk Thurinodaki Kossa, Kuperion, Malanios,

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

yneldiler.142 Bu yer, .. 396 ylnda Kartacllar tarafndan iskan edildi.

BRARD 1957, 254; BOARDMAN 1999, 189.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

cmle doruysa Adria kenti .. IV. Yzyldan ok daha nceki tarihte

BRARD 1957, 274; BEAUMONT 1936, 180.

ve Syopiler olduunu ve bunlardan sonra F.96da Hythmite halknn

Thukydides I.24; Strabon VII.7,8; PEARSON 1943,47.

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

Kadmos ve Harmoniaya Thebaiden ayrldktan sonra barnacak yer veren

GRIMAL 1997, 355.

kent, Hekataiosun Europesinde geer, Tersiandrosun olu Koronos

lka Tarih Yazmnn Bat Anadolulu ncleri: III-Miletoslu Hekataios

anlatm doru, Herodotosun anlatm ise Atina halknn ifadeleridir.

Bizansl Stephanos s. ; Hekataios FGrH F 118.

Yunan adalar hakknda yazarken de bunu srdrmesine karn187, az bilinen