Epigjenetika, ndikimi i saj ne sjelljen njerezore

Pro apo kunder epigjenetikes?

Cfare eshte epigjenetika ?

Pse ADN ja nuk percakton fatin tone?
Modifikimet ne kromatine dhe modifikimet histonike
Ndikimi i epigjenetikes ne semundjet atopike
Roli epigjenetiks ne diferencimin e TH1, TH2 qelizave dhe funksioneve t tyre

Cfare eshte epigjenteika?

Epigjenetika i referohet t gjitha ndryshimeve t informcionit gjenetik t trashgueshme e t
prhershme, q nuk prfshin alterimet e sekuencs s ADN-s. Epigjenetika gjen aplikim n
shum fusha t biologjis. N zhvillimet gjenetike pr t diferencuar qeliza t specializuara t
trupit nga qeliza burimore t padiferencuara, epigjenetika z nj hapsir t madhe aplikimi.
Molekula q vijn nga ambjenti, t quajtura grupe metilike, gjenden n ushqim, kimikatet e
produketeve shtpiake t pastrtis apo n ndotsit mjedisor. Kto molekula mund t

modifikojn ADN duke luajtur kshtu nj rol shum t rndsishm n aktivizimin ose jo t disa
gjeneve

Pse ADN ja nuk percakton fatin tone?

N nj studim, adoleshentt, nnat e t cilve

raportuan stres t madh gjat shtatzanis, si pr
shembull depression ose konflikt martesor, kishin
shum m tepr modifikime t ADN nga molekula
metilike sesa adoleshentt, nnat e te cilve raportuan
ekspozim m t ult ndaj stresit.Kjo sugjeron q
stresi i nnave mund t ndikoj fmijt edhe n vitet e
adoleshencs. Edhe pse ngjarjet negative n jet ln
shenja biologjike kjo nuk do t thot q fmijt do t
smuren patjetr. Nivele t moderuara stresi mund t ndihmojn n zhvillimin e fmijs. T
kuptuarit e ktij procesi mund t orientoj mjekt dhe prindrit t gjejn mnyra pr t ndrhyr
hert n koh ose pr t prshtatur mjedisin q rrethon fmijn. Shkenctart kan gjetur
ndryshime epigjenetike q mund t ndikojn metabolizmin e fetusit, duke sugjeruar kshtu q nj
bebe mund t riprogramohet fizikisht pr t prballuar jetn n nj ambjent t varfr. Nse ky
fmij ndryshon mjedisin nga i varfr n nj m t pasur, athere ai do t shpalos vshtirsi
adaptimi q mund t kontribojn n smundje eventuale. Ky zbulim i ka br shkenctart t
mendojn nse edhe sjellja njerzore mund t ndikohet nga nj proces i ngjashm. N fakt,
studimet tregojn q bebet e lindura me pesh t vogl ka m t ngjar t vuajn nga depresioni
ose nga rregullime t tjera psikiatrike n nj t ardhme. T gjitha ndryshimet q ndodhin n
ambjentin fetal stimulojn procese epigjenetike q n nj far mnyre ndikojn n sjelljen e
fmijve, duke orientuar drejt rregullimeve psikopatologjike.

Modifikimet ne kromatine dhe modifikimet histonike

Epigjenetika dhe gjenomi
Gjenet kan kujtesn (memorien) .Pra dika tjetr prpos ADN-s sht n gjendje t kaloj nga
gjenerata n gjenerat. Shtresa e fsheht e cila ndikon n gjenet tona e aft q n mnyr t

drejtprdrejt ka ndikim n funksionet e tyre dhe kjo quhet Epigjenetika. Dmth trashgimia, pra
nuk po u varka vetm nga gjenet t cilat i kemi trashguar, por edhe nga ajo se a jan ato gjene
aktive apo joaktive. Aktivitetin e gjenit e kontrollon ndrprersi, ngjitja e substancave kimike e
cila dikton, a thua a sht gjeni i aktivizuar apo i mbyllur. Pra, pyetja e jan gjenet e hapura apo
t mbyllura, quhet epigjenetik. Tani sht vrejtur edhe fenomeni epigjenetik, i cili i mundson
gjeneve t jan t hapura apo t mbyllura. Epigjentika, sqaron se si qenia njerzore mund t
krijohet nga m pak se 30 000 gjene dhe gjithashtu pse projekti i gjenomit human nuk i jap t
gjitha prgjegjet. Pra, tani fillon t komplikohet trahgimia kur t qitet edhe epigjenetika. Dhe,
fitojm kompleksitetin q mundet t shpjegoj diversitetet e ekspresioneve gjenetike n mnyr
shum m kreative dhe m t suksesshme se sa vetm me sekuencat e ADN-s.
Sfida e ardhshme e mjeksis moderne sht deshifrimi i kodit epigjenetik...pra t zbulohen t
gjitha kombinimet e ndrprersve t cilat egzistojn.
Epigjenetika ne kromatine
Kromatina sht kompleks i ADN-s dhe proteineve t cilat e rrethojn, mbrojn dhe e
rregullojn. Kto proteine quhen histone dhe ndahen n:H1,H2A,H2B,H3 dhe H4.
H1 dallohet nga t tjerat se e bn brthamen e nukleozomit, sepse ai e kontrollon lidhjen n mes
ADN-s, histoneve dhe pozitn e saj.
H2A dhe H2B shpesh quhen histone strukturale, ndrsa H3 dhe H4 funkcionale. Edhepse kto
ndarje jan binome, t gjitha histonet mund t kan role t ndryshme n varsi nga modifikimet e
tyre. Paketimi specifik i ADN-s n form t strukturave oktamere e t ciln e mundsojn
histonet. ndihmojn n kursimin marramends t hapsirs. Nj molekul e paketuar kshtu sht
50000 her m e vogl nga ajo e papaketuar.
Mirpo, prurja m interesante n kt fush sht se histonet kan biokimi shum dinamike.
Modifikimet e tyre jan kryesisht kovalente dhe, megjithse secila pjes e tyre iu sht e
nnshtrueshme, ato jan t rezervuara pr bishtat e gjat e ktyre proteinave (histons tails).
Aminoacidet e ndryshme e tyre t cilat bjn strukturat primare t histoneve mund t
modifikohen n form t acetilizimit, metilimit, ubikvitizimit etj. Prve modifikimeve posttranslative t prmendura m lart t histoneve, veprimi specifik i metil-grupeve n lokalizimet e
caktuara me saktsi (CpG pozicioni) t ADN-s mund t ndikojn n inaktivizimin e disa
gjeneve transkriptive. Kto ndrrime jan epigjenetike, gjithashtu.
Modifikimet histonike
Modifikimet e histoneve jan t domosdoshme pr rregullim preciz t ekspresionit t gjeneve. N
studimet e shumfishta provohet t gjendet raporti n mes t ktyre reaksioneve dhe fenotipeve
tek modelet eksperimentale. Hulumtimet aktuale tregojn lidhjen n mes acetilimit t H3 dhe H4
proteineve me memorie dhe msim m t mir. Gjithashtu, smundjet e varshmris kan edhe
komponenten epigjenetike n etiopatologjin e tyre. Pasi q rimodelimi i kromatins sht i
rndsishm pr riparimin e ADN-s (korrigjimin e gabimeve t ADN-s), cilido ndryshim n
paketimin e ADN-s dhe histoneve t cilat e rrethojn, mund t coje gjer te bilanci negativ pr
organizmin. Aktualisht, studimet funksionale dhe ndrimi i histoneve jan dy fusha m t shpesht

t studimeve neuroshkencore. sht e padiskutueshme se hulumtimi i SNQ-s s shpejti nuk do

t analizohet vetm gjenetikisht, por edhe n efektet se si gjenomi do t reagon n ndrrimet e
rrethit, ku epigjenetika ka rolin kryesor n kt interreaksion.
Roli epigjenetiks ne diferencimin e TH1, TH2 qelizave dhe funksioneve t tyre
Shembulli se si mekanizmat epigjenetik e rregullojn ekspresionin e gjeneve n fazn pas
maturimit t prfunduar, jan qelizat specifike t sistemit imunologjik. Pasi q shum qeliza t
sistemit imunologjik vazhdojn t diferencohen, pas fazave t hershme t diferencimit, ato jan
kandidate ideale pr ndrrime gjenetike t indukuara me mekanizma epigjenetike, t cilat
trashgohen n gjenerata t ardhshm pa ndrrime n sekuencn e ADN-s. Alergjeni potencial
n mukozn e traktit respirator t fmijve atopik n fillim takohet me qelizat dendritike, t cilat
qeliza n zhvillimin e reaksionit alergjik, luajn rolin e qelizave prezantuese. Roli i tyre sht ta
kapin alergjenin, biokimikisht ta prpunojn dhe nprmjet molekulave t antigjenit kryesor t
tolerancs indore t klasit t II ta prgadisin pr prezantimin TCR receptorit n t ashtuquajturn
CD4+naive limfocitin, q do t thot, t atyre q ende nuk kane ardhur n kontakt me antigjen.
Me kt rast, fillon zinxhiri i ndrlikuar i reaksioneve n form t dialogut n mes t qelizave
imunologjike dhe receptorve t tyre me ann e molekulave t shumnumrta (mediatorve), t
cilat kto qeliza i tajojn. Me kt rast lajmrohen s paku dy kategori helper CD4+
limfociteve:TH1 dhe TH2.TH1 qelizat aktivizojn makrofagjet dhe nxitin imunitetin qelizor,
gjersa TH2-qelizat jan t rndsishm pr zhvillimin e imunitetit humoral dhe smundjeve
alergjike.
Th1 dhe Th2 qelizat, si funksion themelor, kan kontrollin ndaj prhapjes s patogjeneve n
organizm. TH1 qelizat, luajn rol t rndsishm n zhvillimin dhe prparimin e smundjeve
autoimune proinflamatore, kurse TH 2 qelizat n zhvillimin e alergjive dhe astms. Pr kt
arsye ekuilibri funksional n mes TH1 dhe TH2 prgjegjeve sht shum i rndsishm n
mbajtjen e shndetit dhe paradalimit te smundjeve.
N kt mnyr, modifikimi epigjenetik i gjeneve t citokineve shnon bazn e promovimit t
njrit gjen citokinik dhe supresionit t gjenit tjetr citokinik.
Aktiviteti i TH 1 dhe TH2 qelizave jan shume te rendesishme pr kontrolln e infeksionit n
organizm dhe smundshmris ose rezistencs ndaj smundjeve. Nse, t gjitha gjenet
citokinike n T qelizat jan t metiluar fillimisht, por transkriptivisht jan aktive, mekanizmat
epigjenetik duhet t promovojn diferencimin e TH1 ose TH2 qelizat. do faktor i cili indukon
ndrrime n procesin epigjenetiks, mund t ndikoj n ndrrimet n efektivitet t prodhimit
citokinik, dhe t ndikoj n efektivitet t profilit citokinik, i cili do t jet n gjendje t ndrroj
smundshmrin (prirjen pr smundje) ose rezistencn ndaj smundjes. Ndrrimet t cilat
ndodhin n rrethin e nj individi, precipitojn n kontrollin epigjenetik t expresionit t gjeneve.
Fundi apo fillimi i zbrthimit t fenomenit trashgimi?!
Projekti i zbulimit t gjenomit human sht paramenduar si pika kulminante e zbulimeve n
gjenetik (apo fundi!?). Ky disponim e prcolli fundin e shekullit t kaluar me shpres q kur t
deshifrohet kodi ADN-s, ather shkenctart shum leht do t mund t gjejn shkakun

gjenetik t do smundjeje si dhe barin adekuat pr to. Gjer m tani sht menduar pr gjene n
mnyr shum mekanike, si form e rnditjes s shkronjave. Gjenomi Human sht paramenduar
si Libri i Jets. Mirpo, prkundr ktyre pritjeve senzacionale sht zbuluar se gjenomi yn nuk
sht shum i ndrlikuar apo m mir me thn, nuk ka shum m tepr gjene se bimt!? sht
pritur se prafrsisht do t jan 100-120 000 gjene, mirpo n fund ka rezultuar se jan diku
perafrsisht 30 000 gjene.
ka po ndodh pra nse gjenet e njeriut nuk dallojn shum nga ato t bimve, ndrsa ne jemi
potencialisht shum m t ndrlikuar (kompleks)?! sht besuar se do t jemi n gjendj t
identifikojm komponentet gjenetike t smundjeve t thjeshta, ka n t vrtet sht treguar se
sht detyr shum e vshtir. Ideja e qasjes si nj gjen nj smundj as pr s afrmi, nuk i
shpjegonte problemet. Sasia prej 30 000 gjeneve, nuk jan t mjaftueshme pr t spjeguar
kompleksitetin e njeriut. Si duket ka pasur dika q iu ka ikur nga vmendja shkenctarve?!
ka sht ajo q iu ka ikur nga vmendja shkenctarve?!
Gjurmt e para e asaj ka sht anashkaluar gjendet n fenomenet paradoksale shum
mbreslnse: e para tek minjte binjak t cilt edhepse jan binjak identik (pra kan sekvencat e
ADN-s t njjt) dallojn totalisht n expresionin gjenetik varsisht nse nna shtatzn
konsumon donort e grupeve metal (acidi folik psh.) Dhe rasti i dyt, tek njeriu, q haset n
sindromet Prader Willi dhe Angelman, dy smundje shum t ndryshme pr nga expresioni
gjenetik, por me sfondin gjenetik identik.
T ndalemi shkarazi tek rasti i dyt, delecioni i kromozomit 15 (n t njejtin vend), varsisht a
rrjedh nga nna apo nga baba, jep smundje plotsisht t ndryshme. Pra, fetusi n zhvillim e
sipr manifeston kto gjendje shum t ndryshme. Dhe, si kromozomi i 15-t e di nga cili prind
po vjen? Pra. duhet t egzistoj ndonj shenj apo gjurm n at kromozom q formohet n
formacionet e vezve apo spermatozoideve t gjenerats s mparshme. Konfiguracioni gjenetik
i ndryshm qndron n gjurmt q jan t vendosura mbi gjenet, varsisht a vjen nga nna apo
nga baba. Kjo tregon se kodi i trashgimis sht dika m komplekse se thjesht sekuenca e
ADN-s