UNIVERSITETI I PRIZRENIT

UNIVERSITY OF PRIZREN

UKSHIN HOTI
FAKULTETI JURIDIK
FACULTY OF LAW

E DREJTA EKOLOGJIKE
DR.ARMEND PODVORICA

E DREJTAEKOLOGJIKE
Ekologjia sht deg e biologjis, e cila e studion shprndarjen dhe pasurimin
e jets dhe marrdhnieve n mes organizmave me njri tjetrin si dhe
ambientit jetsor.
Termi "ekologji" rrjedh nga fjala greke "ojkos - vendbanim, mjedis jetsor dhe
logos - shkenc, dituri". Termin "ekologji" pr her t par e ka prdorur
shkenctari Hekeli, megjithse si themelues i ekologjis moderne merret
shkenctari i njohur Darvini. Gjithashtu ai merret me problemet e mjedisit duke
gjetur zgjidhjen e tyre m t mir dhe me vetdijesimin e njerzve mbi dmet
q po i shkaktojn mjedisit dhe vendit ku jetojn.

Faktort Ekologjik
Faktor ekologjik quhen ato veprime t cilat i shoqrojn qeniet e gjalla
q nga lindja e gjer n vdekje. Kta faktor veprojn n bim dhe
shtaz dhe jan n varshmri reciproke me njra tjetrn. P.sh. rrezatimi i
Diellit ndikon n temperatur, temperatura sjell avullimin e ujit, avullimi i
ujit sjell lagshtin n ajr e kshtu me radh .Kto ndryshime varen nga
relievi, gjersia gjeografike, lartsia mbidetare etj.

Faktort ekologjik ndahen n 2 lloje, faktor q vin nga bota e gjall

'''''(biotik)''''' dhe faktor q vin nga bota jo e gjall '''''(abiotik)'''''.

Tek faktort e '''bots s gjall (biotik)''' marrin pjes ndikimet reciproke n

mes qenieve t gjalla. Qofshin ngacmimet nga brenda apo nga jasht ''(ato
q i shkakton edhe njeriu)''.
Tek faktort e '''bots jo t gjall (abiotik)''' marrin pjes m prgjithsi kushtet
klimatike, toksore dhe ato t relievit, si jan: ''relievi, temperatura e ajrit, dhe
e toks, uji, lagshtia, lartsia mbidetare, pjerrtsia e toks, vetit fizike, vetit
biologjike, vetit kimike etj. ''
Zhvillimi industrial , rritja e popullsis botrore , e pr pasoj edhe rritja e
konsumit dhe e nevojave tjera qe kane prodhuar pasoja pr gjendjen e
mjedisit , qe te gjitha jan fenomene me shtrirje ndrkombtare pra te
pranishme ne vende te ndryshme. Shume aspekte kye te mjedisit , duke nisur
nga ndotja e deri te ndryshimet klimatike , jan fenomene thellsisht tej
kombtare

E drejta ekologjike Mjedisit : Historia dhe Zhvillimi

Hyrje Konceptuare
Ne krahasim me shume fusha te studimit te se drejts se brendshme, e
drejta e mjedisit sht dege relativisht e re, njsoi si e drejta
ndrkombtare e mjedisit . Ne te vrtet , mund te jene te pakta ato
fenomene q jan aq shum t ndrlidhura mes vete si sht mjedisi
botror .

N kt kuptim e pakta, e drejta e brendshme ose n t vrtet as nj

sistem I mbrojtjes kombtare t mjedisit nuk mund t shihet si I ndar apo I
shkputur prej ndrvarsis q del prej vet natyrs universale t
fenomenit.
Pr t adresuar problemet tej kombtare t mjedisit , si ndryshimet klimatike
apo humbjen e diversitetit biologjik, sht dashur t zhvillohet nj rrjet I
marrveshjeve dhe institucioneve , si kundr edhe I parimeve dhe
teknikave q jan unike pr kt fush .

Sfondi Historik
Gjate shekullit nntmbdhjet dhe ne fillim te shekullit njzet , shtetet kane filluar lidhjen e
marrveshjeve pr rregullimin e peshkimit ndrkombtar dhe mbrojtjen e aspekteve te
caktuara te fauns , si pr shembull te zogjve. Ne fillim te shekullit njzet ndrmjet SHBA dhe
Kanades kishte te bnte me mbrojtjen e zogjve shtegtar ndrmjet SHBA dhe Kanads. M
par , m 1901, Britania e Madhe dhe Danimarka kishin lidhur nj marrveshje pr rregullat e
peshkimit n rajonet e ishullit Faroe dhe t Islands.
Mbrojtja e flors dhe fauns , por edhe e pasurive tjera natyrore sht kushtzuar nga
interesat ekonomike t shteteve , ndonse mund te cilsohet edhe si dshmi e prpjekjeve
pr ruajtjen e nj ekuilibri ekologjik .
Gjat ksaj periudhe , shtetet , po ashtu lidhn marrveshje pr rregullimin e prdorimit t ujit
prgjat kufijve t tyre. E ktill ishte marrveshja n lidhje me ujrat kufitare dhe shtjet e
ngritura prgjat kufijve midis Kanadas dhe SHBA , e lidhur ndrmjet Shteteve te Bashkuara
dhe Britanis s Madhe

Konferenca e Stokholmit
E drejta ndrkombtare bashkkohore e mjedisit psoi ngritje pas zhvillimeve n nivel
kombtar ose shtetror gjate viteve 1960, kur qeverit dhe publiku u vetdijesuan me
krcnimet e mdha mjedisore q vinin nga rritja e shpejt e popullsis , ndotja industriale
dhe konsumi njerzor i burimeve natyrore.
Konferenca e Stokholmit , e mbajtur me 1972, mblodhi , pr her t par , prfaqsuesit
e 113 shteteve , si dhe qindra organizatave ndrkombtare dhe jo qeveritare pr t
diskutuar mjedisin global
Dy t arriturat kryesore vlen te prmenden :
S pari , konferenca miratoi , n mbyllje t sesionit t saj plenar , nj Deklarat pr Mjedisin
Njerzor . Deklarata e Stokholmit prmbante nj gjuh t rndsishme hyrse ose
preambulave dhe nj seri parimesh politikisht detyruese q duhej t ndiqeshin nga
qeverit dhe popujt e tyren mbrojtjen dhe prmasimin e mjedisit njerzor pr prfitimin
dhe prosperitetin e t gjith popujve.

Parim 2 i Deklarats prmban :

Burimet natyrore t toks , prfshir ajrin, ujin , tokn florn dhe faunn dhe veanrisht
shembuj prfaqsues t ekosistemeve natyrale duhet t mbrohen pr prfitimin e
gjeneratave t sotme dhe t ardhshme prmes planifikimit t kujdesshm ose t
menaxhimit , si mund t jet prshtatshme.
S dyti , Konferenca e Stokholmit miratoi nj plan veprimi politikisht ndonse jo ligjrisht t
detyrueshm prej 109 rekomandimeve pr veprim n t ardhmen , si mjete pr adresimin e
problemeve ndrkombtare mjedisore

Konferenca e Rios

N njzet vjetorin e Konferencs s Stokholmit , Asambleja e Prgjithshme organizoi nj

konferenc tjetr , kt her n Rio de Janeiro t Brazilit. Konferenca e vitit 1992, e
Kombeve t Bashkuara pr mjedisin dhe Zhvillimin , e njohur edhe si samiti i toks , prfshinte
prfaqsues nga 172 shtete si dhe mijra prfaqsues t organizatave ndrkombtare dhe
jo qeveritare.
Q nga fillimi , konferenca sht karakterizuar nga nj tension ndrmjet shteteve t
zhvilluara dhe atyre n zhvillim . Shtetet e zhvilluara dshironin nj rregullim m t fuqishm
t mjedisit global, deri sa shtetet n zhvillim ishin t pa vullnetshme pr t marr barrn e nj
rregullimi t ktill , pasi ky veprim do t pengonte zhvillimin e ekonomive t tyre.
T tri t arriturat kryesore t Konferencs s Rios mund t identifikohen:
S pari , gjat konferencs jan hapur pr nnshkrim konventa t rndsishme globale pr
ndryshimet klimatike dhe diversitetin biologjik. Konferenca miratoi nj deklarat politikisht t
detyrueshme t parimeve pr mbrojtjen dhe menaxhimin e pyjeve .

S dyti, Konferenca miratoi Deklaratn e Rio-s pr Mjedisin dhe Zhvillimin q prmban 27 parim , t
cilat jan ngritur n thelb mbi Deklaratn e Stokholmit , me prqendrim t veant n integrimin e
mbrojtjes mjedisore dhe zhvillimit ekonomik . PSH Parimi 4 i Deklarats s Rios lexon: N mnyr q
t arrihet zhvillimi i qndrueshm , mbrojtja mjedisore duhet t jet pjes integrale e procesit t
zhvillimit dhe nuk mund t konsiderohet e izoluar nga ajo.
S treti , Konferenca ka miratuar nj program veprimi , politikisht i detyrueshm pr shekullin 21 t
quajtur Agjenda 21. Brenda 40 kapitujve , Agjenda 21 prmban rekomandime t shumta pr
adresimin e m shum se 100 temave mjedisore ndrkombtare , si jan ndryshimi i strukturs ose
modelit t konsumit , burimet e ujit , apo roli i popujve

Gjat gjith tekstit t Agjends 21 mund t vrehet nj prqendrim n

nevojn pr zhvillimin e legjislacionit dhe programeve kombtare pr
zbatimin e rekomandimeve t Agjends. Po ashtu edhe bashksia
botrore ka vazhduar me zhvillimin e te drejts ndrkombtare te mjedisit
prmes miratimit t konventave t reja dhe protokolleve ndaj
marrveshjeve ekzistuese.
Me rastin e krcnimit ose te prdorimit te armve brthamore , Gjykata
Ndrkombtare e Drejtsis ka theksuar : pranon q mjedisi nuk sht nj
abstraksion , por prfaqson hapsirn e jetess , cilsin e jets dhe vet
shndetin e qenieve njerzore, prfshir brezat q nuk kan lindur.
Ekzistimi i nj detyrimi t prgjithshm t shteteve pr t siguruar se
aktivitetet brenda kontrollit dhe juridiksionit t tyre respektonin mjedisin e
shteteve t tjera ose t rajoneve prtej kontrollit kombtar sht tash
pjes e korpusit t s drejts ndrkombtare lidhur me mjedisin

Samiti dhe Deklarata e Johanneesburg-ut

M 2002, sht organizuar nj Samit Botror pr Zhvillimin e Qndrueshm n
Johannesburg t Afriks Jugut.
Rezultati kryesor i konferencs ka qen Deklarata e Johannesburgut dhe afro 300
nisma t partneritetit ndrkombtar , me synimin pr t arritur Qllimit Zhvillimore
t Mileniumit.
N sferen Institucionale , Samiti sht pajtuar pr nj komision i nivelit t lart pr
zhvillimin e qndrueshm brenda sistemit t Kombeve t Bashkuara
Konferenca e Kombeve t Bashkuara pr Zhvillim t Qndrueshm Rio 2012
Me 13-22 qershor 2012, sht mbajtur nj konferenc tjetr e rndsishme pr
zhvillimin e qndrueshm , srish ne Rio de Janeiro , kt her me rastin e njzet
vjetorin t konferencs s Rios t vitit 1992, e cila edhe njihet si samit i taks 2012.
Me 192 shtete pjesmarrse , rezultati prfundimtar i ksaj konference sht nj
dokument ligjrisht jo detyrues por politikisht i rndsishm , i emrtuar si E
Ardhmja q Duam . N prgjithsi , riafirmon planet e m pashme t veprimit si
Agjenda 21 dhe dokumentet e tjer t prodhuar n dy samitet e mparshme

Nj vendim tjetr i rndsishm i ktij samiti sht zvendsimi i Komisionit pr zhvillim t

Qndrueshm me nj forum politik ndrqeveritar t nivelit t lart. Ky forum sht krijuar me
qllim pr t ndrtuar mbi prvojat , burimet dhe modalitetet pjesmarrse prfshirse t
Komisionit.
Formati dhe aspekti organizative t forumit duhej vendosur prmes nj procesi negocimi n
kuadrin e Asambles s Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara, me kto kompetenca : a) t
ofroi udhheqje politike , drejtim dhe rekomandime pr zhvillim t qndrueshm ; b) t ndjek
dhe vlersoj prparimin n zbatimin e zotimeve pr zhvillim t qndrueshm etj.
Duhet vrejtur , se ky sistem disi sht dobsuar nga vendimi shtes se kto vlersime do t
jen vullnetare , ndonse inkurajohet raportimi dhe do t prfshijn si shtetet e zhvilluara ashtu
dhe ato ne zhvillim si dhe entitetet relevante te Kombeve t Bashkuara

BURIMET E T DREJTS EKOLOGJIKE

E drejta n kuptimin e vet t gjer konsiderohet nj grumbull rregullash dhe

sjelljeve t prcaktuara nga shteti dhe fuqia e tyre ligjore sht e
detyrueshme.
E drejta e nj vendi mund t krijohet n mnyra t ndryshme. Kto mnyra t
krijimit t s drejts njkohsisht jan edhe burmiet e s drejts.
Burim i s drejts sht do element, fakt ose akt q parqesin nj rregull t
detyrueshme pr antart e shoqris.
Burimet e s drejts n kuptimin material konsiderohen shkaqet apo forcat
shoqrore t cilat ndikojn n lindjen, krijimin, zhvillimin dhe zbatimin e s
drejts si fenomen shoqror.
Burimet e s drejts n kuptimin formal jan aktet e prgjithshme juridike
respektivisht aktet juridike t cilat n vehte prmbajn normat juridike t
prgjithshme n baz t t cilave krijohen normat apo aktet juridike
individuale.

Format n baz t t cilave shprehen normat juridike t s drejts Ekologjike konsiderohn

burime formale t s drejts Ekologjike.
Burmiet formale t s drejts n realitet jan nj konstatim i kushteve dhe i rrethanave
materiale q quhen norma juridike.
Burimet formale t s drejts Ekologjike jan t llojllojshme dhe mund t klasifikohen n burime
t brendshme vendore dhe ato t jashtme ndrkombtare.
T gjitha burmiet formale t s drejts radhiten sipas fuqis vepruese n nj shkall hirarkike.
Parasgjithash, sht e rndsishme prcaktimi I raportit t ne ms t t ashtuquajturave
burime t shkruara juridike dhe atyre t pashkruara juridike. Ndr t parat shkallzoht ligji
mpastaj aktet nnligjore, doket, uzansat etj,.

Kushtetuta
Kushtetuta sht akti m i lart juridik i nj vendi me t ciln sistemohen normat juridike t
prgjithshme q prcaktojn rregullimin shoqror, pushtetin shtetror, organizmin shtetror
dhe shtjet e pronsis.
N mbeshtetje t kushttutes nxjerren ligjet dhe aktet tjera juridike q gjithnj duhet t
jen n pajtim me kushtetuten
Ligji
Shumica e vendeve Ekologjin e rregullojn me ligj. Pra, ligji sht burimi themelor i t
drejts Ekologjike. Ligji sht njra ndr format e t drejts i cili ka forcn me t madhe n
raport me format tjera t burimeve t shkruara.
Ligjin e sjellin organet kompetente ligjdhnse.

Aktet nnligjore
shtjet e caktuara q kan t bjn me rregullimin e Ekologjise sht e vshtir t
rregullohen trsisht vetm me ligj. Andaj, q kto shtje t rregullohen sa m afer
dhe detalisht, nxjerren aktet nnligjore t cilat mund t paraqiten n form t
dekretligjeve, urdhresave, rregulloreve, vendimeve dhe udhzimeve.
Fuqia juridike e akteve nnligjore nuk sht e njejt.
Kontratat ndrkombtare
Qarkullimi i madh i njerzve si rrjedhoj e zhvillimeve dinamike t t gjith lmenjve
shoqrore-ekonomike, n kt kontekst zhvillimi i hovshem I INDUSTRIS , ka qitur n
pah nevojn e rregullimit juridik t ksaj lmie edhe n planin ndrkombtar.
Kto shtje rregullohen n mes t shteteve me ant t lidhjes s kontratave
bilaterale dhe multilaterale.

Doket
Doket jan rregulla shoqrore t sjelljes t cilat jan t krijuara dhe stabilizuar nga zbatimi i
gjat t tyre.
Mnyra e caktuar e sjelljes, n nj situat konkrete, t cilat prseriten shum her nga ana e
shoqris rezultojn me krijimin e shprehive.
Kto shprehi q perseriten edhe n t ardhmen, n situata t njejta, konsiderohen doke dhe
njerzit t fillojn ti konsiderojn t detyrueshme
Q sjelljet e caktuara t konsiderohen doke dhe ato t prodhojn efekte juridike duhet t
jen;
T kuptueshme;
Vazhdimisht n kuptim t perseritjes s vazhdueshme;
T prgjithshme q t gjith antrt e shoqris t jen t bindur mbi detyrimin e
zbatimit, n kt mnyr t sjelln t vetdishm dhe t vullnetshem dhe kto sjellje t
mos jen t kundrligjshme;
Q t jen t njohura.
Kur doket dhe e drejta shkrihen n nj norm unike ather krijohet e drejta doksore. Q doket
t shkrihen n t drejt doksore duhet q t sanksionohen nga ana e shtetit.

Uzansat
Uzansat faktikisht jan lloj i dokeve afariste, mirpo dallohen nga ato sepse jan rregulla t
shkruara, t sistematizuara, kodifikuara dhe t publikuara nga organi kompetent i shtetit apo
ndonj organ tjetr i autorizuar p.sh. Oda Ekonomike, tregtare etj,
Nse pr rregullimin e shtjes egzistojn uzansat ather ato do t zbatohen para dokeve
tregtare (t cilat nuk jan t kodifikuara). Por, nse nuk ka uzansa ather zbatohen doket
tregtare
Uzansat sipas kuptimit t teoris s t drejts konsiderohen lex contraktus sepse beht fjal pr
grupin e rregullave t cilat m dshiren e palve mund t zbatohen dhe t shuhen.

Praktika gjyqsore
M praktik gjyqsore si burim i t drejts mjedisore nnkuptojm vendimet gjyqsore n t cilat
norma e njejt juridike sht zbatuar disa here n t njejtn mnyr. Kuptimet juridike t nxjerrura
nga nj gjykat lidhur m nj rast nuk e detyrojn gjykatn tjetr q n nj rast t ngjashm t
bien vendime t ngjashme sepse analogjia nuk lejohet.
Gjykatat e shkallve m t ulta edhe pse nuk i obligojn vendimet e gjykatave tjera, ato u
kushtojn vmendje vendimeve praktike t gjykatave t shkallve m t larta duke br kshtu
praktikn gjyqsore si burim plotsues t s drejts

Shkenca e s drejts

Shkenca e t drejts gjithashtu konsiderohet si burim i s drejts e cila e interpreton normn juridike dhe n
aspektin teorik i shqyrton ato. Edhe pse interpertimet e tilla nuk e detyrojn asknd, m gjith at, ato
mund t ndikojn n praktikat gjyqsore dhe t ligjdhnsit.
Autonomia e t drejts Ekologjike

Aplikimi dhe prsosja gjithnj e m e madhe e shrbimmeve zakonore n praktik tregojn pr nj

elasticitet teper dinamik n lidhje m sistemin e hirarkis s ksaj lmie.
Problemet t cilat paraqiten n pikpamje t Ekologjise q nj koh t gjat i kan dhn ksaj lmie
karakterin ndrkombtar dhe sht e vlefshme q burimet juridike ndrkombtare dhe nacionale t
unifikohen n kuptim t rregulloreve juridike m qllim t ofrimit t shrbimeve cilsore mjedisore.
Qarkullimi ndrkombtarI personave madhrave etj, n botn bashkkohore sht I rregulluar m
konventa bilaterale dhe multilaterale. P.sh. Konventa pr transportin e udhtarve dhe bagazhit n
komunikacionin hekorudhor, Konventa pr prmbajtjn e dokumenteve t udhtimit, pr ushtrimin e
veprimtarive t ndryshme trektare ( lejimin e qarkullimit te madherave jo degraduese etj ) dhe prodhuese
( sipas standarteve nderkombetare per mbrojtjen e Mjedisit )

Pr t kuptuar dhe vlersuar gjendjen e t drejts ndrkombtare t mjedisit sot, sht

thelbsore dhe e domosdoshme t kuptohen burimet dhe proceset e ligjbrs nga t
cilat buron e drejta ndrkombtare e mjedisit.
Duhet thn n kt kontekste , ndonse mund t ngrihen paralele me organet t
krahasueshme t sistemit ndrkombtar, nuk ka nj organ ligjdhns botror q mund
t krijoj ligje t detyrueshme, dhe pastaj nuk ka dhe nj sistem gjykatash botrore me
juridiksion t detyrueshm pr t interpretuar dhe aplikuar ligjin dhe as nuk ka agjenci t
centralizuara ekzekutive te paktn jo sikurse i njohim n nivel kombtar ( p.sh. forcat
policore ).
Me gjitha ka procese ligjbrse n baz t t cilave pritjet e autoritetit dhe t kontrollit
bhen t pranueshme si parime dhe rregulla t s drejts ndrkombtare ; pra, ka
burime t s drejts ndrkombtare nga t cilat parimet dhe rregullat e t drejts
ndrkombtare krijohen ose qartsohen.
Profesori Medelson , thekson se termi burimet prdoret nga njerz t ndryshm n
kuptime t ndryshme . N veanti , pr deri sa disa njerz e prdorin fjaln n kuptimin e
proceseve formale me t cilat sht krijuar ligji, t tjert e shtrijn kuptimin e saj t
faktort q thjesht kontribuojn n evoluimin e ekzistencs s nj rregulli ligjor.

BURIMET TRADICIONALE T S DREJTS NDRKOMBTARE

Ndonse nuk ka nj kushtetut q prcakton burimet ligjore dhe hierarkin e tyre,
ekziston me gjithat nj prmbledhje ose deklarat q tregon t paktn burimet
materiale t s drejts ndrkombtare. Fjala sht pr nenin 38 t Statutit t Gjykats
Ndrkombtare t Drejtsis, sipas t cilit :
Gjykata, funksioni i s cils sht t vendos n pajtim me t drejtn ndrkombtare
mosmarrveshjet e paraqitura prpara saj, aplikon :
Konventat ndrkombtare, qoft t prgjithshme ose t veanta, q krijojn rregulla
shprehimisht t pranuara nga shtetet kontestuese ;
Zakonin ndrkombtar, si dshmi e nj praktike t prgjithshme t pranuar si ligj
Parimet e prgjithshme t s drejts, t pranuara nga kombet e qytetruara ;

Subjekt i dispozitave t nenit 59 , vendimet gjyqsore dhe msimet e publicistve m t

kualifikuar t kombeve t ndryshme, si mjete subsidiare pr prcaktimin e rregullave t s
drejts.
Kritika q i bhen ktij neni ka t bj kryesisht me listn kufizuese dhe t pakompletuar
t burimeve apo proceseve ligjbrse, n kuptim q teksti i nenin 38 nuk l shum
hapsir pr inovacione dhe flet pak pr vendimet dhe rezolutat e Kombeve t
Bashkuara dhe t organizatave tjera ndrkombtare qeveritare.

Marrveshjet ndrkombtare

Marrveshjet ndrkombtare paraqesin ligj pr shtetet q jan pal t atyre

marrveshjeve dhe mund t ojn n krijimin e t drejts ndrkombtare zakonore kur
ato marrveshje kan pr qllim zbatimin nga shtetet n prgjithsi dhe n fakt jan t
pranuara gjersisht.
Traktat- si prkufizohet n nenin 2(1)(a) t Konvents s Vjens pr t Drejtn e
Traktateve t vitit 1969, nnkupton nj marrveshje ndrkombtare t lidhur n mes t
shteteve n form t shkruar dhe q rregullohet nga e drejta ndrkombtare sht nj
instrument q prmban premtimet e prbashkta t shteteve pal dhe duhet t jet
nj burim veanrisht i fuqishm i t drejts kundr nj shteti t ktill.
Plqimi ii palve sht thelbi i nj traktati:c prbn krkesn themelore dhe paraqet
karakteristikn e veant t ktij burimi n krahasim me burimet tjera.
Krijimi i traktateve sht i mbshtetur n shprehjen e lir t vullnetit t palve. Ky
element i patjetrsueshm i krijimit t traktateve paraqet karakteristikn kryesore
dalluese n raport me procesin e formimit apo krijimit t zakonit ndrkombtar. Pr
dallim nga traktatet, zakoni nuk sht i krijuar nga pajtimi. N thelb, zakoni krijohet me
konsensus.

Llojet e traktateve
Sipas numrit t palve, traktatet mund t jen dy paleshe (t lidhura ndrmjet
dy palve) dhe shumpalshe (t lidhura ndrmjet m shum se dy palve).
Sa i prket prmbajtjes apo lendes m tepr teknik sesa m ndonj vler t
posame juridike (pr dallim prej atyre n nn-seksionin vijues Natyra juridike e
traktateve), mund t prdoren pr ta klasifikuar traktatet, t tilla si shtrirja
gjeografike, vlefshmria kohore e traktatit, qllimi, mundsia e aderimit, apo
mnyra e lidhjes s tyre ose forma e tyre.
Natyra e traktateve

Traktatet kontrata: Disa autor sugjerojn se traktate jan, thn n mnyr

strikte, burime t obligimeve m tepr sesa burime t s drejts. Kjo do t thot
se, traktatet nuk krijojn regjime t parimeve ligjore dhe rregullave por thjesht
vn n pah obligimet e ndrsjella, t cilat palt kan ndrrmar q ti
prmbushin. Traktatet e ktij lloji mund t quhen traktate kontraktuese.

Traktatet ligje ose ligjbrse: Kto lloj traktatesh kan t bjn me krijimin e normave t
prgjithshme ose regjimeve t prgjithshme ligjore n pajtim me t cilin palt n traktat
pajtohen q t udhheqin ose rregullojn sjelljet e tyre dhe marrdhniet e tyre ndrmjet
veti. Pra, nj traktat ligjbrs mund t prfshij nj zotim t paprcaktuar kohor ndaj nj
regjimi t caktuar ligjor.
N fushn e t drejts ndrkombtare t mjedisit, nj shembull i ktill mund t ofrohet nga
Konventa e Vjens pr Mbrojtjen e Shtress s Ozonit dhe Protokolli i saj i Montrealit pr
Substancat q Shterojn Shtresn e Ozonit (i njohur shkurt si protokolli i Montrealit).
Traktatet legjislative: ndonse nuk ka arsye q n parim t kundrshtohet praktika e
shteteve pr t krijuar traktatet ligjbrse, ka nj kundrshtim n parim, sidoqoft ndaj atyre
q quhen si traktate legjislative, q do t thot traktate t cilat lidhen nga disa shtete t cilat
synojn t prcaktojn ligjin dhe obligimet edhe ndaj atyre shteteve q nuk jan pal n
traktat. E drejta zakonore ndrkombtare dhe neni 34 i Konvents s Vjens pr t Drejtn e
Traktateve e miratojn qndrimin se n prgjithsi nj traktat nuk krijon t drejta dhe
detyrime pr nj shtet t tret pa pajtimin e tij.

Profesori Hans Kelsen madje ka shtuar tutje, duke thn se, Karta e Kombeve t Bashkuara
vendos obligimet t prgjithshme mbi shtetet jo-antare prmes nenit 2(6), q krkon nga
Kombet e Bashkuara q t sigurojn se shtetet q nuk jan antare t Kombeve t
Bashkuara veprojn n pajtim me parimet e organizats

Hyrja n fuqi dhe pranimi i traktateve

Negociatat lidhur me nj traktat zhvillohen qoft prmes diskutimeve n rastin e

traktateve dypalshe ose prmes nj konference diplomatike, procedura m e
zakonshme, pr nj traktat shumpalsh.
Sa i prket traktateve shumpalshe, neni 9, paragrafi 2, i Konvents s Vjens pr t
Drejtn e Traktateve thekson se miratimi i nj teksti n nj konferenc ndrkombtare
duhet t bhet me dy t treten e votave t shteteve t pranishme dhe q votojn,
prve nse me t njjtn shumic shtetet vendosin t aplikojn nj procedur t
ndryshme votimi.
Nnshkrimi sht zakonisht shtja m formale, madje edhe na rastin e traktateve
dypalshe.
Efektet e nnshkrimit: Efekti i nnshkrimit t nj traktati varet nse traktati sht subjekt pr
ratifikim, pranim ose miratim. Nse nj traktat sht subjekt i ratifikimit, pranimit ose
miratimit, nnshkrimi nnkupton asgj m tepr sesa at q delegatt jan pajtuar lidhur
me nj tekst dhe jan t vullnetshm q t pranojn at dhe e referojn te qeverit e
tyre pr nj veprim t till.

Ratifikimi: Faza e pas nnshkrimit t nj traktati ka t bj me miratimin nga qeveria, nse nj

akt i till i konfirmimit sht i nevojshm.
Neni 2 i Konvents s Vjens, e prkufizon ratifikimin si akt ndrkombtar prmes s cilit nj
shtet vrteton vullnetin e tij n rrafshin ndrkombtar pr t qen i detyruar nga nj traktat.
N Republikn e Kosovs, procedura e ratifikimit t marrveshjeve ndrkombtare sht e
prcaktuar n nenin 18 t Kushtetuts. Sipas dy paragrafve prkats t ktij neni:
Kuvendi i Republiks s Kosovs me votat e dy t tretave (2/3) e t gjith deputetve ratifikon
marrveshjet ndrkombtare pr kto shtje:
Territorin, paqen, aleancat, shtjet politike dhe ushtarake:
T drejtat dhe lirit themelore:

Antarsimin e Republiks s Kosovs n Organizata ndrkombtare:

Marrjen prsipr t detyrimeve financiare nga ana e Republiks s Kosovs.
Marrveshjet ndrkombtare me prjashtim t atyre n pikn 1, ratifikon pas nnshkrimit nga Presidenti i
Republiks s Kosovs,
Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara nga Republika e Kosovs, bhen pjes e sistemit t brendshm
juridik pasi t botohen n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs.

Plotsimi dhe ndryshimi i traktateve

Shum traktate, qoft dy apo m shumpalshe prmban dispozita q lejojn mundsin e plotsimit dhe
ndryshimit t traktatit.
do propozim pr amandamentimin e nj traktati shumpalsh u duhet komunikuar t gjitha shteteve pal,
dhe secili ka t drejt t marr pjes (a) n vendimin lidhur me veprimin q duhet ndrmarr pr
propozimin, dhe (b) n negociatat dhe prfundimin e fardo marrveshjeje pr amandamentimin e
traktatit.
Sidoqoft, se marrveshja e amadamentuar nuk e detyron shtetin q tashm sht pal e traktatit, por nuk
bhet pal e traktatit t amadamentuar.
Rezervat
Nj rezerv sht e prkufizuar, sipas nenit 2(1)(d) t Konvents s Vjens pr t Drejtn e Traktateve,
ratifikon, pranon, miraton ose aderon n nj traktat, me qllim prjashtimi ose modifikimi t efektit ligjor t
dispozitave t caktuara t traktatit n aplikimin e tyre n at shtet.
N nj traktat mund t formuloj nj rezerv pr aq sa : (a) rezerva nuk ndalohet nga traktati: (b) traktati
parasheh se mund t bhen vetm rezerva t specifikuara q nuk prfshijn rezervn n fjal: ose (c) n
rastet q nuk bien brenda nn0-paragrafve (a) dhe (b), rezerva sht e mos-prputhshme merr objektin
dhe qllimin e traktatit.

Deklaratat dhe kuptimet

Kur nnshkruan ose aderon n nj marrveshje ndrkombtare, nj shtet mund t bj nj deklarat t njanshme q nuk ka
kuptimin e rezervs. Sido q t quhet, nse qllimi sht t prjashtoj, kufizoj ose modifikoj obligimet ligjore t shtetit, sht n
fakt rezerv. Ka raste, sidoqoft, kur nj deklarat ka domethnien e nj kuptimi nj interpretimi t marrveshjes n nj aspekt apo
kuptim t veant.
Shfuqizimi i traktateve
Shfuqizimi i traktateve bhet me marrveshje shprehimore t palve, ose ka raste kur disa traktate jan lidhur pr nj periudh ta
caktuar kohore. Nj traktat, sidoqoft, pushon t pasuri efekt edhe pr qllime t ndryshme nga ato kur palt merren vesh ashtu- pr
shembull, pas shkeljes materiale (serioze) t traktatit, pamundsis s prmbushjes s obligimeve ose ndryshimit fundamental t
rrethanave.
Interpretimi i traktateve
Marr parasysh natyrn e vet gjuhs, por edhe faktor t tjer t lidhur me hartimin e tekstit ligjor, interpretimi ligjor sht i
rndsishm pr shkak t efekteve q prodhon.
Qasje kryesore ndaj interpretimit t traktateve jan shfaqur n proces:
qasja e kuptimit t zakonshm tekstual (the ordinary meaning textual approach);
qasja e kuptimit t zakonshm kontekstuale ( the ordinary meaning contextual approach);
qasja teteologjike ose e qllimit prfundimtar; dhe
qasja e orientuar nga politikat ose qasja konfigurative.

E drejta ndrkombtare zakonore

Zakoni ndrkombtar krijohet nga praktika e prgjithshme dhe konsekuente e shteteve, e prcjell
nga nj kuptim i detyrimit ligjor, q njihet si opinion juris sive necessitatis, ose thjesht, opinion juris.
N listn e burimeve t s drejts ndrkombtare t numruara n nenin 38 t Statutit t
Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, n vijim t traktateve sht zakoni ndrkombtar, si dshmi
e praktiks s prgjithshme t pranuar si ligj.
Si mund t kuptohet nga vet fraza praktik e prgjithshme e pranuar si ligj dy element t
domosdoshm n procesin e krijimit t zakonit ndrkombtar:
Faktori material: Prsritja e shpesht e veprimeve t shteteve (diuturnitas), q flet pr nj praktik
t prgjithshme:
Faktori psikik (faktor subjektiv): Vetdija se duke e riprsritur nj veprim ose duke u rezervuar ndaj
nj veprimi, prmbushen t drejtat dhe detyrimet.

Parimet e prgjithshme t s drejts

Prmbajtja e parimeve t prgjithshme t s drejts, t cils i referohet neni (38)(c) i
Statutit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, sht relativisht e paqart, por
kuptimi i prgjithshm sht se ato jan parime, t cilat jan t prbashkta pr
sistemet e brendshme ligjore t shteteve ose t pranuara nga shtetet antare t
bashksis botrore.
Parimet e prgjithshme jan parime q nuk jan rezultat i praktiks s shteteve, por
jan pjes qensore e t drejts. Jan parime t lidhur ngusht me nocionin e t
drejt. Pra, nuk jan subjekt i nj procesi t formimit.
Nj autoritet i fushs s t drejts ndrkombtare vjen n prfundim se, neni 38 nuk
kodifikon nj3 rregull t pashkruar ekzistues pr parimet e prgjithshme, por synon t
krijoj nj burim t ri dytsor, i cili q nga ky rast nuk sht kundrshtuare, e i cili i l
Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, dhe jo shteteve, t artikuloj ose shpall
parimet relevante.

Nj shembull i ktij parimi sht pacta funt servanda, pra se

marrveshjet duhet t respektohen, sht parim i mirbesimit
(bona fide).
Parimeve t tjera jan parimi mbi shtjen e gjykuar apo
finalitetin e vendimit gjyqsor (res judicata), parimi
clausularebus sic stantibus(q lejon mosprmbushjen e
detyrimeve kontraktuale pr shkak t nj ndryshimi thelbsor t
rrethanave), parimi lex specialisdrogat lex gjenerali (ligji special
ka eprsi ndaj ligjit t prgjithshm).

Vendimet gjyqsore dhe doktrina

Vendimeve t gjykatave ndrkombtare dhe vendse, dhe shkrimeve
akademike t juristve t njohur, nuk mund tu referohemi si burime t s drejts,
por si mjet pr interpretimin apo prcaktimin e rregullave t s drejts t krijuara
nga burimet e tjera. Pra, roli kryesor i vendimeve gjyqsore dhe doktrins sht
n qartsimin e t drejts.
Vendimet e trupave gjyqsor drejtprdrejt t rndsishm pr shtjet
mjedisore jan, prve vendimeve t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis,
edhe vendimet e gjykatave t arbitrazhit, t Gjykats Evropiane t Drejtsis,
tribunalit Ndrkombtar pr t Drejtn e Detit, dhe gjykatave kombtare ose
vendse.

Burimet jo-tradicionale Ligji i but

I ashtuquajturi ligji i but ose e drejta e but sht nj tem thelbsisht kundrthnse n diskursin
ligjor ndrkombtar.
Kto instrumente qartazi nuk paraqesin ligj apo t drejt n kuptimin e ksaj dispozite t Statutit ose
n kuptimin e krijimit t t drejtave dhe detyrimeve. Duhet vn re, megjithat, se karakteristik e tyre
sht negocimi i kujdesshm dhe pra shpesh jan deklarata t hartuara me kujdes, t cilat pavarsisht
forms jo-detyruese ose jo-kontraktuale, n shum raste kan rndsi normative.
Ligjbrja n fushn mjedisore sot prfshijn nj numr t madh t rezolutave dh3e deklaratave t
Kombeve t Bashkuara, duke filluar me Deklaratn e Rios t vitit 1992 pr Mjedisin dhe Zhvillimin. Rndsia
e ktyre instrumenteve ose e parimeve q ato shpallin sht se ato autorizojn qoft edhe nse nuk
detyrojn, shtetet t veprojn mbi bazn e parimeve prkatse.

LIGJIPR MBROJTJEN E MJEDISIT

Ligji pr mbrojtjen e mjedisit prbhet nga Kreu I - XII dhe prmban 101
nene me t cilat harmonizohet zhvillimi ekonomik dhe mirqenia
sociale me parimet themelore pr mbrojtjen e mjedisit sipas konceptit
t zhvillimit t qndrueshm.
Qllimi i ktij ligji sht t promovoj krijimin e mjedisit t shndetshm
pr popullin e Kosovs me sjelljen graduale t standardeve pr mjedis
t Bashkimit Evropian.
Ky ligj rregullon sistemin e integruar pr mbrojtjen e mjedisit, zvoglimin e
rrezikut pr ndotjen e mjedisit, jetn dhe shndetin e njeriut sipas
konceptit t zhvillimit t qndrueshm.

Ky ligj synon:
I.

shfrytzimin racional t resurseve natyrore dhe kufizimin e emisioneve

shkarkimeve t ndotjes s mjedisit, parandalimin e dmtimit , rehabilitimin dhe
prmirsimin e mjedisit t dmtuar;

II.

prmirsimin e kushteve mjedisore, q lidhen me cilsin e jets dhe mbrojtjen e

shndetit t njeriut;

III. bashkrendimin e veprimtarive shtetrore pr t prmbushur krkesat pr

mbrojtjen e mjedisit; 2.5. bashkveprimin rajonal dhe ndrkombtar n fushn e
mjedisit;
IV. nxitjen dhe pjesmarrjen e publikut n veprimtarit pr mbrojtjen e mjedisit.

V. t sigurohet se zhvillimi n Kosov sht i qndrueshm n mnyr q dheu, ajri,

uji dhe burimet e jetess n Kosov t mbrohen dhe ruhen n t mir t
gjeneratave t ardhshme;
VI. t promovohen masa regjionale dhe ndrkombtare pr ruajtje, mbrojtje dhe
prmirsim t cilsis s mjedisit; dhe
VII. t bhet prshtatja e ligjeve, akteve nnligjore, procedurave dhe institucioneve
t Kosovs me legjislacionin e Bashkimit Evropian.

Prkufizimet
Termet e prdorura n kt ligj, kan kto kuptime:
Sistemi i integruar pr mbrojtjen e mjedisit sht sistem i mbrojtjes s mjedisit kur autoritetet
publike bashkpunojn dhe koordinojn punt mes veti pr hartimin dhe zbatimin e do mase,
standardi apo aktiviteti me qllim t mbrojtjes s mjedisit.
Mjedisi sht rrethina natyrore: ajri, toka, uji, klima, flora dhe fauna, n trsin e ndrveprimit
dhe trashgimia kulturore si pjes e rrethins t ciln e ka krijuar njeriu.
Ndotja e mjedisit sht ndikimi i drejtprdrejt ose e trthort e materieve ndotse apo I
energjis n mjedis, e shkaktuar prmes aktiviteteve t njeriut ose prmes proceseve natyrore q
kan pasoja t dmshme n cilsin e mjedisit dhe n shndetin e njeriut.
Dmtim i mjedisit sht prishja e karakteristikave fiziko-kimike dhe struktu-rore t ekosistemit
natyror, zvoglimi i llojllojshmris biologjike dhe peizazhore, t ekosistemeve natyrore, prishja e
ekuilibrit ekologjik dhe cilsis s jets t shkaktuara kryesisht nga ndotja e ujit, ajrit dhe toks prej
veprimtarive t njeriut ose fatkeqsive natyrore.

Degradim i mjedisit sht proces i cenimit t cilsis s mjedisit i shkaktuar nga proceset natyrore dhe
aktivitetet e njeriut.
Rrezik sht potenciali i ndonj aktiviteti, qoft i drejtprdrejt ose i trthort, q mund t shkaktoj
dm/ndotje pr mjedisin, jetn, shndetin e njeriut dhe te mirat materiale.
Aksident mjedisor sht ndodhia e papritur dhe e pakontrolluar prkatsisht disa ndodhi t cilat krijohen
me lirimin, derdhjen ose hedhjen e materieve t rrezikshme, prodhimin, qarkullimin, prdorimin, transportimin,
prpunimin, magazinimin apo ruajtjen afatgjate n mnyr jo adekuate.
Plqim mjedisor sht autorizim me shkrim i nxjerr nga autoriteti kompetent n pajtim me ligjin, ose aktin
nnligjor me qllim t marrjes se lejes pr ndrtim.
Leja e integruar mjedisore sht autorizimi me shkrim q lshohet nga autoriteti kompetent n pajtim me
ligjin q krkohet pr marrjen e lejes pr operim.
Autorizim mjedisor sht dokument zyrtar i lshuar me shkrim nga ministria, me t cilin I lejohet bartsit
zhvillimi i aktivitetit apo zbatimi i projektit vetm nj here, n pajtim me kushtet e prcaktuara n t.
Leje mjedisore sht dokument me shkrim i lshuar nga Ministria me kt ligj, e krkuar me qllim q t
merret leja e puns.

Leje mjedisore komunale sht dokument me shkrim q e lshon komuna, pr veprimtari q kan
ndikim n mjedis, sipas ligjit.
Vlersimi i ndikimit n mjedis (VNM) sht procesi i cili vlerson prcaktimin e dmeve t
mundshme mjedisore nga ndrtimi dhe aktivitetet tjera.
Vlersimi strategjik mjedisor (VSM) sht proces i vlersimit t ndikimeve t mundshme n mjedis
t nj politike , plani ose programi.
rregullim mjedisor ka t bj me ndotjen e mjedisit kur materiet ndotse i tejkalojn normat e
prcaktuara me ligj.
Emision konsiderohet shkarkimi i materieve ndotse, i energjis dhe zhurms nga burimet individuale
dhe difuzive n mjedis.
Informacion mjedisor sht do informat e shkruar, vizuale, gojore, elektronike ose ndonj material
tjetr ne lidhje me gjendjen e prbrsve te mjedisit, masat, raportet, kostbenenfit analizat si dhe gjendja
e shndetit te njeriut.
Mbeturin sht do substanc ose lnd t ciln zotruesi e hedh,mendon ta hedh ose sht I
detyruar ta hedh.

Resurset natyrore jan t gjith prbrsit e natyrs q njeriu i shfrytzon pr qllime ekonomike. Resurset
natyrore mund t jen: t paprsritshme (lndt minerale) dhe t prsritshme (t mirat biologjike, uji, toka e
prsritshme).
Vlerat e natyrs jan pjes t natyrs t cilat meritojn mbrojtje t veant pr shkak t ndjeshmris s tyre
ose interesit shkencor, estetik, kulturor, historik, arsimor dhe ekonomik.
Shfrytzimi i qndrueshm nnkupton shfrytzimin e resurseve natyrore q sigurojn plotsimin e nevojave
t sotme, pa cenuar nevojat e brezave t ardhshm pr kto resurse.
Zhvillimi i qndrueshm sht harmonizimi i zhvillimit ekonomik, dhe mbrojtja e mjedisit pr t plotsuar
nevojat e t sotmes pa rrezikuar mundsit q edhe brezat e ardhshm t`I shfrytzojn kto kapacitete dhe t`i
prmbushin nevojat e veta.
Sanimi sht proces i ndrmarrjes s masave pr ndalimin e ndotjes dhe degradimin e mtutjeshm t
mjedisit deri n nivelin i cili sht i sigurt pr shfrytzim t mtutjeshm t lokacionit, duke prfshir, rregullimin
e hapsirs, revitalizimin dhe rikultivimin.
Riciklim sht prpunimi i mbeturinave n procesin parsor apo pr dedikim tjetr, duke prfshir riciklimin
biologjik pa shfrytzim t energjis.

Mbeturin e rrezikshme jan mbeturinat toksike, grryese, ngacmuese, shprthyese, t

prflakshme, kancerogjene, infektive dhe radioaktive, q kan vetin t prishin gjendjen natyrore t ujit,
toks dhe ajrit, me pasoja negative pr mjedisin, shndetin e njeriut dhe pr ekosistemet natyrore.
Materie t rrezikshme jan kimikatet dhe materiet tjera t cilat kan karakteristika t dmshme dhe
t rrezikshme.
Ndotje sht shkarkim i materieve dhe kimikateve n form t ngurt, t lngt dhe t gazt, si dhe
vibrimet, rrezatimin, ngrohjen, dritn, zhurmn apo forma t tjera t energjis n mjedis, q kan
potencial domethns q ti shkaktoj dme shndetit t njeriut, organizmave t gjall apo
ekosistemeve dhe mjedisit n trsi.
Ndots sht personi juridik apo fizik i cili me veprimin apo mosveprimin e tij shkakton ndotjen e
mjedisit.

Organet prgjegjse pr administrimin e mbrojtjes s mjedisit

Qeveria

Qeveria, n baz t propozimit nga ministri pas konsultimeve me ministrat tjer t

interesuar, do t miratoj aktet nnligjore pr qllim:
t arrihen objektivat dhe implementimi i plot t ktij ligji;
t aplikohen parimet sipas nenin 6 t ktij ligji;

t bhet prshtatja e krkesave ligjore dhe procedurave q kan t bjn me

mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qndrueshm me acquis-in mjedisor t
Bashkimit Evropian.
t bhen kufizimet, ndalimet dhe kontrollet tjera t emisioneve t drejtprdrejta ose jo
t drejtprdrejta t liruara n mjedis nga ndotsit dhe mbeturinat nga instalime dhe
projekte; etj (shih ligjin)

Ministri
do t promovoj zhvillimin e qndrueshm n Kosov dhe rajon;
do t miratoj akte nnligjore, udhzime administrative, formular, procedura t cilat
jan n prgjegjsin e tij sipas ktij ligji;
angazhohet pr zbatimin e masave dhe standardeve mjedisore pr t stimuluar
shfrytzimin e qndrueshm t burimeve natyrore;
do t koordinoj prgatitjen dhe implementimin e politikave dhe instrumenteve
mjedisore me ministrit tjera, komunat, entitetet private, organizatat shkencore dhe
profesionale, organizatat jo qeveritare dhe me qytetart;
do ti propozoj qeveris pr miratim mimoren pr nxjerrjen e lejeve mjedisore, n
baz t nenit 31 t ktij ligji;

do t bj propozimin e antarve t Bordit Kshillues pr Mbrojtjen e Mjedisit n

Qeveri, i cili do t aprovohet nga Kuvendi i Republiks s Kosovs. Etj ( shih ligjin)

Komunat
bjn aplikim t plot t parimeve t nenit 6;
bashkpunojn me Ministrin pr prgatitjen e planit, pr mbrojtjen e mjedisit dhe
zhvillim t qndrueshm brenda territorit t tyre sipas ktij ligji,
zbatojn ligjet dhe bjn inspektimin e zbatimit t ligjeve q kan t bjn me
mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillim t qndrueshm brenda territoreve t tyre,
prgatisin dhe sigurojn informata pr qytetart n lidhje me mbrojtjen e mjedisit
dhe zhvillimin t qndrueshm;
planin pr mbrojtje t mjedisit dhe zhvillim t qndrueshm brenda territorit t
komuns, e aprovon Kuvendi komunal prkats.

PARIMET E MBROJTJES S MJEDISIT SIPAS LIGJIT

Parimi i zhvillimit t qndrueshm, sht zhvillim q plotson nevojat e s tashmes dhe t s ardhmes pa
prekur mundsit dhe kapacitetet q edhe brezat e ardhshm t`i plotsojn nevojat e tyre.
Parimi i integrimit t mbrojtjes s mjedisit. Autoritetet publike do t bashkpunojn dhe koordinojn punt
mes veti pr zhvillimin dhe adoptimin e do mase, standardi apo aktiviteti q ka pr qllim mbrojtjen e
mjedisit.
Parimet e harmonizimit gradual me standardet e Bashkimit Evropian. Mbrojtja e mjedisit do t bazohet n
sjelljen graduale t standardeve t Bashkimit Evropian me qllim krijimin e detyrueshm t nj mjedisi t
shndosh pr njeriun n parimet e ushtrimit t nj praktike sa m adekuate, t adoptuar brenda
komunitetit shkencor, pr prmirsimin e mjedisit.

Parimi i vigjilencs dhe parandalimit, deri n pikn e veprimit t arsyeshm, duke konsideruar shpenzimet
dhe prfitimet e pritura mjedisore, nj aktivitet do t planifikohet dhe zbatohet n at mnyr q t
parandaloj ose t ndrpres efektet e dmshme n mjedis pa rrezikimin e shndetit t njeriut.

Parimi i parandalimit zbatohet prmes Vlersimit Strategjik Mjedisor, Vlersimit t Ndikimit ne Mjedis dhe
zbatimin e Parandalimit dhe Kontrollit te Integruar te Ndotjes.
Mungesa e njohurive t trsishme shkencore nuk mund t jet arsye pr mos ndrmarrjen e masave
parandaluese t pengimit t rrezikimit dhe degradimit t mjedisit, n rastet e mundshme ose ekzistuese
q kan ndikim t mundshm n mjedis.
Parimi ndotsi paguan ndotsi paguan kompensimin pr ndotjen e mjedisit nse gjat aktivitetit t vet
shkakton ngarkes n mjedis me prodhimin, shfrytzimin ose vnien n qarkullimit t lnds s par,
gjysm prodhimit ose prodhimit i cili prmban materie t dmshme pr mjedisin.

Parimi shfrytzuesi paguan, shfrytzuesi i resurseve natyrore detyrohet t paguaj nj mim real pr
shfrytzimin e tyre dhe t rikultivoj hapsirn pas prfundimit t aktiviteteve shfrytzuese.
Parimi i prgjegjsis subsidiare, N rastet kur prgjegjsia pr ndotje nuk mund t konstatohet ather
prballimin e kostos s rehabilitimit dhe zvoglimit t ndotjes n mjedis e bartin institucionet shtetrore.

Parimi i masave inkurajuese, Qeveria do t promovoj praktikat dhe aktivitetet q kan pr qllim parandalimin
dhe zvoglimin e ndotjes me masa inkurajuese dhe stimuluese pr personat juridik e fizik t cilt zgjedhin teknikat
m t mira t mundshme dhe prodhimtari t pastr.
Parimi i mbrojtjes s t drejtave n gjykat, do person juridik ose fizik dhe publiku, n rast t psimit t dmit
material ose sht para nj rreziku t psoj dm material q ka t bj me nj aktivitet t veant ose burim t
ndotjes q bn shkeljen e dispozitave t ktij ligji ,ligjeve t veanta ose akteve nnligjore t nxjerra n baz t
ligjit, ka t drejt t ngre padi ose t krkoj nga gjykata kompetente ose autoriteti publik t mbroj t drejtat e veta.
Parimi i qasjes s publikut n informata. Secili person juridik ose fizik ka t drejt t informohet pr gjendjen e
mjedisit dhe t marr pjes n vendimmarrje.
Parimi i nivelit t lart t mbrojtjes.
Parimi i prputhshmris me ligjin e Bashkimit Evropian.
Parimi i masave paraprake.
Parimi q nnkupton se dmi mjedisor duhet t rregullohet n burim.

Parimi i mbulimit t shpenzimeve.

INSTRUMENTETPR MBROJTJEN EMJEDISIT.

MBROJTJA E MJEDISIT RREGULLOHET ME:
I.
II.

INFRASTRUKTUR LIGJORE;

DOKUMENTET PR MBROJTJEN E MJEDISIT;

III. INSTRUMENTET EKONOMIKE;

IV. DOKUMENTET PR VLERSIMIN E NDIKIMIT N MJEDIS;

V. INSTRUMENTET PR MONITORIMIN E MJEDISIT;
VI. MENAXHIMIN E MBROJTJES S MJEDISIT NGA PERSONAT JURIDIK OSE FIZIK

SHFRYTZIMI DHE MBROJTJA E RESURSEVE NATYRORE

Shfrytzimi dhe mbrojtja e resurseve natyrore bhet prmes planifikimit pr ruajtjen e cilsis dhe llojllojshmris s
tyre, n prputhje me kushtet dhe masat pr mbrojtjen e mjedisit t prcaktuara me kt ligj dhe ligjet e veanta.
Resurset natyrore munden t epen n shfrytzim n pajtueshmri me kushtet e prcaktuara me kt ligj dhe ligje
tjera t veanta.

Mbrojtjen e resurseve natyrore e sigurojn institucionet e Kosovs n prputhje me ligjet e ksaj fushe si dhe prmes:
I.

zbatimit t Strategjis, planeve dhe programeve mjedisore;

II. zbatimit t standardeve, dispozitave dhe rregulloreve pr shfrytzimin dhe mbrojtjen e resurseve natyrore;
III. Vlersimit Strategjik Mjedisor VSM);
IV. Vlersimit t Ndikimit n Mjedis (VNM);
V. Parandalimit dhe Kontrollit t Integruar t Ndotjes (PKIN);
VI. mbajtjes s kadastrave pr shfrytzimin e resurseve natyrore;

VII. monitorimit t shfrytzimit t resurseve natyrore;

VIII.zvoglimit t rregullimeve mjedisore;
IX. rehabilitimit dhe rikthimit t mjedisit n gjendjen e mparshme n prputhje me projektin.

Detyrimet e shfrytzuesit

Personi juridik dhe fizik i cili i shfrytzon resurset natyrore, sht i detyruar q
gjat kryerjes s punve dhe zhvillimit t aktiviteteve, si dhe pas prfundimit
t ktyre aktiviteteve, t planifikoj dhe t zbatoj masat me t cilat duhet t
parandaloj ndotjen e mjedisit.
Secili q dmton mjedisin, sht i detyruar t bj sanimin e mjedisit t
dmtuar, n prputhje me kt ligj dhe ligjet tjera.
Personi juridik dhe fizik i cili i shfrytzon resurset natyrore, sht i detyruar q
rregullisht t informoj Ministrin rreth aktiviteteve t kryera. Raportet e tilla
jan t hapura pr publikun.
Shfrytzimi i hapsirs
Me planet hapsinore dhe urbane prcaktohen zonat e ndrtimit n lokacionet
e caktuara, varsisht nga kapaciteti i pranueshm i ndotjes s mjedisit dhe
qllimeve t ndrtimit brenda vendeve t caktuara n kuadr t ktyre
lokacioneve.
N zonat e mbrojtura lejohet kryerja e aktiviteteve n mnyrn e prcaktuar
me dispozitat e veanta, n prputhje me natyrn e ngarkess s mjedisit.

Siprfaqet publike t gjelbruara

Siprfaqet publike t gjelbruara n vendbanime dhe n pjest e prfshira
n planet hapsinore dhe urbane, ndrtohen dhe mirmbahen n mnyrn e
cila mundson ruajtjen dhe avancimin e vlerave natyrore dhe t krijuara.

Nse pr shkak t ndrtimit t objektit, dmtohet siprfaqja publike e

gjelbruar, ajo duhet t kompensohet sipas kushteve dhe mnyrs s
prcaktuar nga komuna.
Mbrojtja e prbrsve t mjedisit

Mbrojtja dhe ruajtja e prbrsve t mjedisit: toks, ujit, ajrit, pyjeve dhe
llojllojshmris biologjike dhe peizazhore, bhet ve e ve dhe t lidhura
ngusht mes veti n ndrveprimin dhe integritetin e tyre, ndrsa rregullohen
me ligje t veanta.

.
Strategjia pr Mbrojtjen e Mjedisit
Strategjin pr mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillim t qndrueshm (n tekstin e mtutjeshm: Strategjia) me
propozim t Qeveris e miraton Kuvendi i Kosovs.

Strategjia prfshin objektivat dhe qllimet pr mbrojtjen e mjedisit t Kosovs pr nj periudh kohore
dhjet (10) vjeare. me mundsi t rishikimit do dy (2) vjet.
Strategjia prmban:
prshkrimin e gjendjes mjedisore;

politikat pr prdorimin e resurseve natyrore;

prioritetet strategjike pr prdorimin e resurseve natyrore, prfshir kohn dhe lokacionin hapsinor,
sasin dhe cilsin;
shfrytzimin racional te resurseve natyrore t paprtritshme dhe zvendsimi i tyre me ato t riprtrishme;
propozimin e kushteve elementare pr t siguruar mbrojtjen e mjedisit dhe prmirsimin e tij;
masat afatgjata dhe afatshkurtra pr parandalimin, zvoglimin dhe kontrollin e ndotjes s mjedisit; etj (
shihe ligjin )

Plani i Kosovs pr Veprim n Mjedis

Planin e Kosovs pr Veprim n Mjedis me propozim t Ministris e nxjerr Qeveria
pr periudhn pes (5) vjeare dhe e aprovon Kuvendi.
Plani i Kosovs pr Veprim n Mjedis , nxirret n afat prej tetmbdhjet (18) muajsh
pas miratimit t Strategjis
Plani i Kosovs pr Veprim n Mjedis prmban: gjendjen, masat, vlersimin e ndikimit
n shndetin e popullats n rast t rrezikimi t mjedisit, bartsit, mnyrn, dinamikn
dhe mjetet pr realizimin e tyre.

Planifikimi dhe ndrtimi

Rregullimi i hapsirs, shfrytzimi i resurseve natyrore t prcaktuara me plane hapsinore dhe plane t tjera
mbshtetet n detyrim t:

I.

respektimit t kapacitetit t ndotjes s mjedisit;

II. ruajtjes dhe avansimit t resurseve natyrore, q sa m shum ato t riprtrihen dhe t shfrytzohen n
mnyr racionale;
III. sigurimit t mbrojtjes dhe funksionimit t papenguar t vlerave natyrore t mbrojtura s bashku me
rrethinn e tyre;
IV. sigurimit t mbrojtjes s hapsirs s ndrtuar;
V. sigurimit t kushteve pr pushim dhe rekreacion t njeriut;
VI. prcaktimit t masave pr mbrojtjen e mjedisit

Planifikimi hapsinor
Me planet hapsinore dhe planet tjera, sigurohen masat dhe kushtet pr mbrojtjen
e mjedisit e vemas prcaktohen:
kriteret e veanta pr ruajtjen dhe shfrytzimin e vlerave t mbrojtura t
kulturs dhe t natyrs, burimeve t furnizimit me uj, burimeve t ujrave
termale dhe minerale, pyjeve, toks bujqsore, siprfaqeve t gjelbruara
publike, zonave rekreative etj;
zonat e rrezikuara t mjedisit, zonat e ndotura, zonat e rrezikuara nga
erozioni dhe prmbytjet, zonat pr eksploatimin e resurseve natyrore etj. dhe
masat pr sanimin e ktyre zonave;
masat dhe kushtet pr mbrojtjen e mjedisit, sipas t cilave duhet t prdoret
hapsira e prcaktuar pr eksploatimin e resurseve natyrore, respektivisht, ku
do t ndrtohen objektet industriale dhe energjetike, objektet pr prpunimin
dhe deponimin e mbeturinave, objektet t infrastrukturs dhe objektet tjera,
me ndrtimin ose shfrytzimin e t cilave mund t rrezikohet mjedisi.

Leja Mjedisore
Lshimi n pun i objektit t ndrtuar apo i stabilimenteve dhe pajisjeve q kan qen
objekt I vlersimit t ndikimit n mjedis, nuk mund t filloj veprimtarin pa marrjen e lejes
mjedisore.
Leja mjedisore lshohet pr periudhn pes vjeare, sipas procedurs s prcaktuar pr
pranim teknik t objekteve dhe stabilimenteve ose pas kryerjes s puns provuese deri
n gjasht muaj, por gjithsesi para lshimit n pun.
Leje Mjedisore Komunale
Aplikimi pr Leje Mjedisore Komunale bhet gjat procedurs s marrjes s lejes
ndrtimore. Aplikimi prmban raportin e shkurtr pr ndikimet e aktiviteteve apo
projekteve n mjedis n prputhje me metodologjin pr vlersimin e ndikimit n mjedis.

MASAT E VEANTA PR MBROJTJEN E MJEDISIT

Planet e intervenimit n rast t aksidentit n mjedisor
Pr rastet e aksidentit t mundshm mjedisor ose t ndonj ndodhie q posarisht e rrezikon
mjedisin ose shndetin e njeriut, Qeveria nxjerr plane t intervenimit dhe informon Kuvendin.
Planet e intervenimit nga paragrafit 1. t ktij neni prmbajn; llojet e rrezikshmris; procedurat dhe
masat pr zbutjen dhe eliminimin e pasojave t drejtprdrejta pr mjedisin dhe shndetin e njeriut;
subjektet pr zbatimin e masave t caktuara; prgjegjsit dhe kompetencat lidhur me zbatimin dhe
mnyrn e ndrmarrjes s masave pr intervenim t cilat zbatohen sipas ligjit.

Planet e intervenimit pr prodhimet, pajisjet dhe stabilimentet, t cilat me veprimtarin e tyre mund
t shkaktojn ndotje t mjedisit, i harton prodhuesi.
Komuna sht e obliguar t nxjerr planin e intervenimit pr territorin e vet.

Detyrimi pr njoftim dhe bashkpunim

do person q sht i njoftuar pr dmtim t mjedisit ose pr aksident mjedisor, duhet t njoftoj Inspektoratin
pr mbrojtjen e mjedisit ose organin tjetr prgjegjs.
Policia dhe zyrtart publik t autorizuar, t cilt, gjat kohs s kryerjes s detyrs s tyre zyrtare marrin
informat pr aksident mjedisor ose rregullim tjetr mjedisor, duhet t njoftojn menjher Inspektoratin pr
mbrojtjen e mjedisit ose organin tjetr prgjegjs.
Njoftimi i shteteve ndrkufitare fqinje
Nse nj projekt mund t ndikoj drejtprdrejt n mjedis prtej territorit t Kosovs, Ministria, pas konsultimit me
Qeverin, informon shtetet prkatse dhe u ofron atyre dokumentacionin prkats, n pajtim me konventat
ndrkombtare.
Shtetet ndrkufitare t cilat mund t preken nga projekti, mund t japin mendimet dhe komentet e tyre
prfshir edhe dgjimin publik. Mendimet duhet t merren n konsiderat me rastin e miratimit t projektit.
N rast aksidenti mjedisor i cili mund t ndikoj drejtprdrejt n mjedis prtej territorit t Kosovs, Ministria, pas
konsultimit me Qeverin informon shtetet q ndikohen nga aksidenti mjedisor.

MONITORIMI DHE INFORMIMI PR MJEDISIN

Monitorimi i mjedisit
Ministria n kuadr t prgjegjsive t veta t prcaktuara me ligj siguron kontrollin e vazhdueshm dhe bn
monitorimin e gjendjes s mjedisit n prputhje me kt ligj, ligjet e veanta dhe programet e monitorimit.
Personat juridik ose fizik t cilt me veprimtarin ose me aktivitetin e tyre e ndotin mjedisin, n kuadr t
prgjegjsive t veta t prcaktuara me ligj sigurojn kontrollin e vazhdueshm dhe bjn monitorimin e
gjendjes s mjedisit n prputhje me kt ligj, ligjet e veanta dhe programet e monitorimit.
Komunat, n kuadr t prgjegjsive t veta t prcaktuara me ligj sigurojn kontrollin e vazhdueshm dhe
bjn monitorimin e gjendjes s mjedisit n prputhje me kt ligj, ligjet e veanta dhe programet e
monitorimit.

Monitorimi i mjedisit kryhet prmes matjeve sistematike, hulumtimit dhe vlersimit t indikatorve t
gjendjes dhe ndotjes s mjedisit t cilat prfshijn prcjelljen e faktorve natyror, respektivisht ndryshimit
t gjendjes dhe karakteristikave t mjedisit, prfshir edhe monitorimin tej kufitar, t ajrit, ujit toks,
pyjeve, llojllojshmris biologjike dhe peizazhore florn dhe faunn, elementeve klimatologjike,
mbshtjellsit t ozonit, rrezatimit jonizues dhe jojonizues, zhurms, mbeturinave, paralajmrimit t
hershm t aksidenteve n mjedis s bashku me prcjelljen dhe vlersimin e nivelit t ndotjes s
mjedisit, si dhe detyrimeve dhe prgjegjsive t marra nga marrveshjet ndrkombtare.
T dhnat e grumbulluara nga monitorimi i gjendjes s mjedisit, prbjn informacion publik dhe
prfshihen n Sistemin Informativ t Mbrojtjes s Mjedisit.

Sistemi i Informimit Mjedisor

Me qllim t identifikimit, klasifikimit, pr-punimit, prcjelljes dhe evidentimit sa m efikas t resurseve natyrore,
vlerave t natyrs si dhe menaxhimit t mjedisit n Kosov, Ministria krijon, organizon dhe mban Sistemin
Informativ Mjedisor (n tekstin e mtutjeshm: SIM).
SIM bn mbledhjen, klasifikimin, mirmbajtjen, prezantimin dhe shprndarjen e t dhnave numerike,
prshkruese dhe hapsinore pr:
I.

cilsin e mediumeve t mjedisit;

II. prcjelljen e gjendjes s mjedisit;

III. masat ligjore,administrative, organizative dhe strategjike;
IV. informatat shkencore-teknologjike pr masat e planifikuara pr parandalimin e ndotjes;
V. shkmbimin e informatave me sistemet tjera informative etj.
SIM mundson qasje n informata sistemeve tjera informative dhe harmonizon te gjitha informatat relevante n
nivel t Kosovs dhe n nivelin ndrkombtar.

KADASTRI I NDOTSVE
Pr prcjelljen e ndryshimeve cilsore dhe sasiore n mjedis dhe pr ndrmarrjen e masave pr
mbrojtjen e mjedisit, mbahet kadastri i ndotsve pr shkarkimet n mjedis, pr shkarkimet dhe
transferimet e ndotsve n mjedis, pr ujin e prdorur, t energjis dhe resurseve natyrore, n
prputhje me kt ligj.
T dhnat nga kadastri i ndotsve paraqiten n formn q siguron identifikimin e emisioneve
dhe cilsive t mjedisit n mjedis, pr do instalim e ndots, vendndodhjen dhe shkarkimin e
tyre n ajr, uj e tok.
Kadastri i ndotsve hartohet n mbshtetje t raportimit t rregullt nga personat juridik ose fizik,
nga organet e autorizuara pr grumbullimin dhe krijimin e t dhnave pr mjedisin.
Kadastri i ndotsve administrohet nga Ministria dhe sht i hapur pr publikun.
Ndotsi sht i detyruar q me shpenzime t veta t ia dorzoj Ministris t dhnat e parapara
n mnyrn dhe afatin e prcaktuar me ligj.

Agjencioni pr Mbrojtjen e Mjedisit i Kosovs

Detyrat e AMMK jan :

t siguroj informacionin e duhur pr administratn, Qeverin dhe Kuvendin e Kosovs pr zbatimin e politikave
pr mbrojtjen e mjedisit:
t zhvilloj dhe koordinoj sistemin unik t informimit pr mbrojtjen e mjedisit lidhur me sistemin e prcjelljes s
gjendjes s mjedisit n Kosov si dhe t mbledh t dhnat pr mjedisin;
ti vendos dhe ti mbaj qendrat referente me bazat e t dhnave pr prcjelljen e mjedisit (t dhnat socioekonomike, presionet n mjedis, gjendjen dhe kualitetin e mjedisit);
t zhvilloj procedurat pr prpunimin e t dhnave t grumbulluara pr mjedisin dhe vlersimin e tyre
(modelimin, prezantimin dhe paraqitjen vizuele);
t avancoj dhe krahasoj cilsin e t dhnave pr mjedisin;
t hartoj raporte pr gjendjen e prgjithshme t mjedisit n Kosov, synimeve, si dhe t raportoj pr sektort
kryesor (ajrin, tokn, ujin, llojllojshmrin biologjike, ndryshimet klimatologjike); etj (shih ligjin )

BORDI KSHILLUES PR MBROJTJEN E MJEDISIT

Kuvendi i Kosovs emron Bordin Kshilldhns pr Mbrojtjen e Mjedisit (n
tekstin e mtutjeshm: Bordi) pr t kshilluar Kuvendin dhe Qeverin pr
shtje te mbrojtjes se mjedisit.
Bordi prbehet nga shtat (7) antar t cilt i emron Kuvendi.Antart e Bordit
zgjidhen nga ekspert dhe shkenctar t dalluar ne fushn e mbrojtjes se
mjedisit. Antart e Bordit nuk mund t jen t punsuar n Ministri.
Bordi sht i pavarur nga do autoritet tjetr.

BORDI JEP MENDIME DHE SUGJERIME KUVENDIT DHE

QEVERIS

Detyrimet e personave juridik dhe fizik

Personat juridik dhe fizik jan t detyruar q gjat t gjitha fazave t kryerjes s aktiviteteve t tyre t
sigurojn mbrojtjen e mjedisit prmes:
zbatimit t dispozitave pr mbrojtjen e mjedisit;
shfrytzimit racional t resurseve natyrore dhe t energjis;

aplikimit t teknologjive t pastra;

shfrytzimit t resurseve natyrore t prtritshme;
prdorimit t prodhimeve, proceseve, teknologjive dhe praktikave t cilat e rrezikojn m pak
mjedisin;

ndrmarrjes s masave parandaluese ose mnjanimit t pasojave t rrezikimit dhe dmtimit t

mjedisit;
mbajtjes s evidencs sipas procedurs s prcaktuar me ligj; etj ( shih ligjin

Prgjegjsia pr ndotjen e mjedisit

Ndotsi i cili shkakton ndotjen e mjedisit, prgjigjet pr dmin e shkaktuar dhe bart shpenzimet pr
vlersimin dhe eliminimin e dmit.
Pr ndotjen e mjedisit, sht prgjegjs personi juridik ose fizik i cili n mnyr t paligjshme ose
prmes veprimit t gabuar ka shkaktuar ose ka lejuar ndotjen e mjedisit.
Prjashtimet nga prgjegjsia

Nse ndotsi dshmon se ka aplikuar masat adekuate pr mbrojtjen e mjedisit, t cilat i kan diktuar
rrethanat pr t parandaluar ose zvogluar dmin, ather ndotsi mund t prjashtohet nga
prgjegjsia pr ndotje n kto raste:
kur dmin e ka shkaktuar personi i tret;
kur dmi sht shkaktuar nga fuqia madhore;

kur dmi sht shkaktuar si pasoj e konfliktit t armatosur

Detyrimet e ndotsit t mjedisit

Ndotsi i cili me veprimin ose mosveprimin e vet shkakton ndotjen e mjedisit, sht i detyruar q t ndrmerr masat e
parapara me planin e mbrojtjes nga aksidenti mjedisor, planin pr sanim dhe planin pr rehabilitim.
Nse dmi i shkaktuar n mjedis nuk mund t sanohet prmes masave adekuate, personi juridik ose fizik i cili ka
shkaktuar dmin, duhet ta kompensoj dmin n vlern e t mirave t shkatrruara.

Prgjegjsia pr dmin mjedisor

Ndotsi sht prgjegjs pr dmin mjedisor t shkaktuar n mjedis dhe ai duhet ti bart shpenzimet pr
vlersimin e dmit dhe mnjanimin e tij posarisht:
shpenzimet e intervenimit urgjent t ndrmarra n momentin e shkaktimit t dmit, t cilat jan t
domosdoshme pr kufizimin dhe parandalimin e efekteve t dmshme pr mjedisin dhe shndetin e
njeriut;
shpenzimet e sanimit, krijimit t gjendjes s re ose rikthimin ne gjendjen e mparshme t mjedisit, si dhe
monitori-mit t efekteve t sanimit dhe efekteve t dmit t shkaktuar n mjedis;
shpenzimet e kompensimit t personave juridik ose fizik t cilt jan t krcnuar dhe t dmtuar n
mnyr t drejtprdrejt prmes dmtimit t mjedisit.
Ndotsi sht i detyruar q t ofroj garanci financiare ose ndonj lloj tjetr t garancie pr t siguruar
kompensimin e shpenzimeve nga paragrafi 1. t ktij neni, gjat dhe pas kryerjes s aktiviteteve.

Kompensimi i dmit
Secili q pson dm mjedisor ka t drejt n kompensim.
Krkesa pr kompensimin e dmit mund ti parashtrohet drejtprdrejt ndotsit ose siguruesit t tij, respektivisht
garantuesit financiar t ndotsit tek i cili ka ndodh aksidenti, nse nj sigurues, respektivisht garantues financiar i
till ekziston.
Nse m shum ndots jan prgjegjs pr dmin e shkaktuar n mjedis, dhe nuk mund t prcaktohet
saktsisht prgjegjsia e secilit ndots, ata i bartin shpenzimet n mnyr solidare dhe ve e ve.

Procedura pr inicimin e kompensimit t dmit parashkruhet pas tre vjet prej momentit kur I dmtuari ka kuptuar
pr dmin e br dhe pr dmtuesin. Pr do rast, krkesa pr kompensim parashkruhet pas tridhjet vjet nga
dita kur sht shkaktuar dmi.

Mbikqyrja administrative
Mbikqyrjen administrative pr zbatimin e dispozitave t ktij ligji dhe akteve nnligjore t nxjerrura nga
ky ligj, e bn Ministri.

Mbikqyrja inspektuese
Mbikqyrjen inspektuese pr zbatimin e ktij ligji si dhe akteve nnligjore t nxjerra prej tij, kushtet dhe
metodn e puns s personave t mbikqyrur si dhe masat pr mbrojtjen e mjedisit t prcaktuara me
kt ligj e bn Inspektorati mjedisor i Ministris.

Mbikqyrjen inspektuese pr Lejen Mjedisore Komunale e kryen inspektori komunal I mjedisit.

Ministria mundet me autorizim t veant, t autorizoj inspektorin komunal t mjedisit pr kryerjen e
detyrave tjera.
Punt e inspektorit mund t`i kryej edhe zyrtari tjetr pr mbrojtjen e mjedisit t cilin e autorizon Ministria,
gjegjsisht komuna.

MBIKQYRJA
I.

Gjat zbatimit t mbikqyrjes inspektuese, inspektori pr mbrojtjen e mjedisit

kryen mbikqyrjen sidomos pr:
II. zbatimin e standardeve t kualitetit pr pjest prbrse t mjedisit;
III. zbatimin e standardeve teknike pr mbrojtjen e mjedisit;
IV. zbatimin e monitorimit t gjendjes s mjedisit;

V. zbatimin e matjes s emisionit dhe imisionit dhe mbajtjen e evidencs pr to;

VI. zbatimin e masave pr mbrojtjen e mjedisit t prcaktuara me programin pr
mbrojtjen e mjedisit;
VII. zbatimin e masave pr mbrojtjen e mjedisit t prcaktuara me planin pr
intervenim; etj (shih ligjin)

Pr kryerjen e mbikqyrjes inspektuese, inspektori me vendim me shkrim mund t urdhroj personin juridik
ose fizik qe:
n afat t caktuar t mnjanoj t metat dhe parregullsit n veprimtarit dhe aktivitetet, pr shkak t
cilave ka ardhur ose mund t vij deri te ndotja e mjedisit;
t ndaloj prkohsisht kryerjen e veprimtaris ose aktivitetit n procesin e prodhimit, shfrytzimin e
stabilimenteve, mjeteve dhe pajisjeve nga t cilat ka ardhur ose mund t vij deri tek ndotja e
konsiderueshme e mjedisit;
t ndaloj kryerjen e aktivitetit n procesin e prodhimit, prdorimin e stabilimenteve , mjeteve dhe
pajisjeve nga t cilat ka ardhur ose mund t vij deri te nj ndotje m e madhe e mjedisit, derisa t metat
dhe parregullsit n pun t mos eliminohen;
t ndaloj punimet nse ato kryhen n kundrshtim me masat e prcaktuara pr vlersimin e ndikimit n
mjedis deri sa parregullsit t mnjanohen;

t ndrpres punimet nse ato nuk kryhen n pajtueshmri me kushtet e dhna;

Nse personi juridik ose fizik nuk zbaton masat nga nn-paragrafi 1.1 paragrafi 1. i ktij neni,
inspektori n afat t arsyeshm t ndrmerr masa prmes personave t tjer n shpenzime t
shkaktuesit t dmit.
Pr faktet e verifikuara n procedurn e inspektimit, gjegjsisht pr masat e ndrmarra, inspektori
sht i detyruar ta njoftoj personin e paditur.
Me qllim t sigurimit t zbatimit t ndalesave dhe shkeljeve t prcaktuara me dispozita t tjera,
inspektori pr mbrojtjen e mjedisit ka t drejt dhe obligim qe:
pa vones t parashtroj fletparaqitje organit kompetent pr veprn e dnueshme;

ti propozoj organit kompetent fshirjen nga regjistri i veprimtaris pr t ciln vrtetohet se personi
nuk i plotson kushtet e parapara me ligj;
t ndrmerr masa t tjera pr t cilat sht i autorizuar.

Detyrimet e inspektorve pr bashkveprim

N rastet kur inspektori n kryerjen e mbikqyrjes inspektuese vlerson se prve shkeljes
s dispozitave t ktij ligji dhe akteve nnligjore t nxjerra n baz t tij , jan shkelur
edhe dispozitat e ligjeve tjera me rndsi pr mbrojtjen e mjedisit, sht i detyruar q
krahas marrjes s masave pr t cilat sht i autorizuar, t njoftoj edhe organin tjetr
kompetent n mnyr q bashkrisht t kryejn mbikqyrjen inspektuese dhe t
ndrmarrin masat e parapara me ligj.
Procedurat e ankess
Inspektori, n rastet e marrjes s masave pr urdhresa dhe ndalesa, nxjerr vendim.
N ankesn kundr vendimit t organit kompetent komunal vendos Ministria.
N ankesa kundr vendimit t inspektorit mjedisor n nivel qendror vendos Ministria.
Kundr vendimit t Ministris, mund t iniciohet kontest administrativ pran gjykats
kompetente.
Pr rastet e eliminimit t rrezikut t drejtprdrejt pr mjedisin, jetn dhe shndetin e
njeriut ankesa e ushtruar kundr vendimit t inspektorit, nuk e shtyn ekzekutimin. 7

DISPOZITAT NDESHKUESE
Kur shkeljet e dispozitave t ktij ligji prbjn vepr penale sipas Kodit Penal, Inspektorati I Mjedisit
prmes Ministris ia dorzon lndn prokuroris.
Kundrvajtjet
Me gjob n t holla prej dhjetmij (10.000) deri n pesdhjetmij (50.000) Euro gjobitet pr
kundrvajtje personi juridik nse:
shfrytzon resurset natyrore pa plqimin mjedisor te Ministris (neni 10 paragrafi 2. t ktij ligji);
gjat shfrytzimit t resurseve natyrore, kryerjes s punve, si dhe pas prfundimit t tyre nuk i
zbaton masat e parapara pr parandalimin e rrezikimit t mjedisit (neni11 paragrafi 1 t ktij ligji);
nuk bn sanimin dhe rekultivimin ose nse n ndonj mnyr tjetr nuk bn rehabilitimin e
mjedisit t degraduar (neni 11 paragrafi 2 t ktij ligji);
zhvillon aktivitete n natyr t cilat degradojn veorit e vlerave natyrore (neni 12 paragrafi 2 t
ktij ligji); etj (shih ligjin)

KOMPETENCAE KOMBEVE T BASHKUARAN MBROJTJEN E MJEDISIT

Organizata e Kombeve t Bashkuara

Paraardhse e Kombeve t Bashkuara ishte Lidhja e Kombeve, nj organizat e konceptuar n
rrethana t ngjashme gjat lufts s par Botrore , e themeluar n vitin 1919 me Traktatin e
Versajs pr t promovuar bashkpunimin ndrkombtar pr t arritur paqen dhe sigurin.
Lidhja e Kombeve ndrpreu aktivitetin e saj pas dshtimit pr t parandaluar Luftn e Dyt
Botrore .
Me 1945, prfaqsuesit e 50 shteteve u takuan n San Francisko n Konferencn e Kombeve t
Bashkuara pr t hartuar Kartn e Kombeve t Bashkuara KB-s. Delegatt debatuan n baz
t propozimeve t ofruara nga prfaqsuesit e Kins , Bashkimit Sovjetik , Mbretris s Bashkuar
dhe SHBA-ve gjat periudhs gusht tetor 1944.

Karta e Organizats s Kombeve t Bashkuara OKB-s u nnshkrua, m 26 qershor 1945, nga

prfaqsuesit e 50 shteteve. Polonia q nuk ishte e pranishme ne Konferenc e nnshkroi at m von
dhe u b shteti antar i 51-t.
Emrtimi Kombet e Bashkuara zuri fill , m 24 tetor 1945, kur Karta u ratifikua nga Kina, Franca , Bashkimi
Sovjetik , SHBA-ve dhe shumics s shteteve nnshkruese , q njihet edhe si dita e OKB-s.
Qllimet e OKB-s , sipas Karts jan:
T prkujdeset pr paqen dhe sigurin n bot;
T zhvilloje marrdhniet miqsore ndrmjet kombeve
T bashkpunoj n zgjedhjen e problemeve ndrkombtare ekonomike, sociale, kulturore dhe
humanitare dhe t promovoj respektimin e t drejtave t njeriut.

ORGANET KRYESORE T KOMBEVE T BASHKUARA

Kombet e Bashkuara jan themeluar si organizat q ushtron veprimtarin e

vet prmes gjasht organeve kryesore :
I.

ASAMBLES S PRGJITHSHME;

II. KSHILLIT T SIGURIMIT;

III. KSHILLI EKONOMIK DHE SOCIAL;
IV. KSHILLIT T KUJDESTARIS;
V. GJYKATS NDRKOMBTARE T DREJTSIS DHE
VI. SEKRETARIT T ORGANIZATS.
VII. ASAMBLEJA E PRGJITHSHME

ASAMBLEJA E PRGJITHSHME sht organi m i lart diskutues i OKB-s. Prbhet nga

prfaqsuesit e t gjitha shteteve antare, ku secili prej tyre e ka nj vot.
Vendimet me shtje t rndsishme si jan paqja dhe siguria , pranimi i shteteve t reja
shtjet e buxhetit krkojn 2/3 e votave , ndrsa pr shtje t tjera nevojiten shumica e
thjesht.
Sesionet e rregullta fillojn n shtatorin e do vitit , ndrsa sesionet e jashtzakonshme n rastet
emergjente mund t thirren 24 or pas krkess s br nga Kshilli i Sigurimit.
Asambleja ka pushtet prgjithsisht t kufizuar pr faktin q vendimet e saj nuk jan detyruese ,
ta zm , ato nuk jan paraqesin ligj sikurse vendimet e kuvendeve kombtare.
Mirpo sht e mundur q n rastet e caktuara rezolutat e Asambles t fitojn statusin e
zakonit ndrkombtar , si psh. Deklarata e vitit 1970 t Parimeve t s Drejts Ndrkombtare n
lidhje me marrdhniet Miqsore dhe Bashkpunimin ndrmjet shteteve n pajtim me Kartn e
KB-s.

Kshilli i Sigurimit

Kshilli i Sigurimit prbhet nga 15 antar, pes prej t cilve kan antarsi permanente dhe
disponojn me t drejtn e vetos.
Kryesimi i Kshillit t Sigurimit funksionon n baz t rotacionit mujor sipas radhitjes alfabetike t
shteteve antare i cili funksionon n vazhdimsi pra prfaqsuesit e tyre duhet t jen prezent ne selin
e OKB-s .
Pr dallim nga Asambleja e Prgjithshme , Kshillit t Sigurimit ka pushtet ekzekutiv, ndonse roli i saj n
shtjet e mjedisit sht m i kufizuar. Kjo pr faktin q ai pushtet ekzekutiv i jepet Kshillit n kontekst
t ushtrimit t prgjegjsis s tij parsore , q sht ruajtja e paqes dhe siguris ndrkombtare.
N aspektin doktrinar , disa kan prdorur nocionin e siguris mjedisore pr ti dhn Kshillit nj rol
m t madh n fushn e mbrojtjes s mjedisit .
sht e mundur q masat pr mbrojtjen e mjedisit n rrethana t caktuara mund t jen t nevojshme
pr ruajtjen e paqes dhe t siguris ndrkombtare , duke br q kshilli t prdor kompetencn
pr autorizimin e veprimeve detyruese t kapitullit VII t Karts.

Kjo sht prdorur me rastin e kur Irakun e kan br prgjegjs n t drejtn ndrkombtare pr
dmet mjedisore shkaktuar Kuvajtit gjat Lufts s Gjirit t vitit 1991.

3.Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis sht organi kryesor i drejtsis n sistemin e
OKB-s. Ka filluar punn me 1946, ndrsa kompetencat e saj jan rregulluar me
Statutin q sht pjes prbrse e Karts s OKB-s .
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis ka dy funksione kryesore :
N pajtim me t drejtn ndrkombtare t zgjidh mospajtimet e shtruara nga
shtetet ;

T jap mendime kshilluese lidhur me shtjet juridike q i adresohen asaj nga

agjencit dhe organet e autorizuara ndrkombtare

.
4.Kshilli Ekonomik dhe Social
Kshilli Ekonomik dhe Social organi kryesor pr koordinimin e punve t 14 agjencive t
specializuara t OKB-s dhe t 10 komisioneve funksionale si dhe 5 komisioneve rajonale .
Kshilli gjithashtu pranon raportet nga 11 fondacione dhe programe t OKB-s.
Kshilli shrben si nj forum qendror pr diskutimin e shtjeve ekonomike e sociale dhe
ndrkombtare , si dhe pr studimin e raportimin n lidhje me shtjet ekonomike , shoqrore
, t shndetsis dhe t tjera t ngjashme , si dhe brja e rekomandimeve n lidhje me kto
shtje pr Asamblen e Prgjithshme dhe Agjencit e Specializuara dhe shteteve antare.
B. Trupat ndihms
N proces t ushtrimit t funksioneve t tyre, organet kryesore jan t pajisura me autoritetin
pr t krijuar trupa ndihms ose subsidiar .
N rrafshin e mbrojtjes s mjedisit dhe t zhvillimit t qndrueshm, kombet e Bashkuara , n
veanti Asambleja e Prgjithshme ka marr nj sr vendimesh pr krijimin e trupave ndihms.

Programi i Kombeve t Bashkuara pr Mjedisin ( UNEP )

Programi i Kombeve t Bashkuara pr Mjedisin ( UNEP ) sht organi i vetm i Kombeve t Bashkuara
me nj mandat pr prqendrim t posam n shtjet e mbrojtjes s mjedisit.
sht themeluar nga Asambleja e Prgjithshme n vitin 1972, pas Konferencs s Stokholmit pr
Mjedisin e Njeriut.
UNEP i prgjigjet Asambles s Prgjithshme , t cils i raporton prmes Kshillit Ekonomik dhe Social.
Mandati me i sakt i ktij Programi ka t bj me promovimin e bashkpunimit ndrkombtar n
fushn e mjedisit dhe ofrimin e rekomandimeve politike drejt arritjes s ktij qllimi, pra nxitjen e
bashkpunimit ndrkombtar pr mbrojtjen e mjedisit.
Gjithashtu , UNEP-i ka mandat pr t ofruar nj udhheqje t prgjithshme t politikave me qllim
drejtimin dhe bashkrendimin e programeve mjedisore t sistemit t Kombeve t Bashkuara.

Komisioni pr Zhvillim t Qndrueshm ( CSD ) dhe Forumi i nivelit t lart politik pr

zhvillimin e qndrueshm
Komisioni pr Zhvillim t Qndrueshm ( CSD Commission on Sustainable Development )
sht krijuar nga Asambleja e Prgjithshme , pas Konferencs s Rios.

Prbhet nga prfaqsuesit e 53 shteteve t zgjedhura nga Kshilli Ekonomik dhe Social .
Komisioni takohet nj her n vit.
Prgjegjsia parsore e Komisionit sht q t rishikoj ose vlersoj zbatimin e Agjends 21,
duke qen q sht nj program dinamik i cili evoluon me koh respektivisht bn
promovimin e Deklarats s Rios n zbatimin e Agjends 21 ; monitorimin e prparimit t
zbatimit t Agjends 21; lehtsoj dialogun ne mes KB dhe OJQ-ve etj.
M 2012, n Samitin e Rios ( Rio +20) Komisioni pr Zhvillim t Qndrueshm ( CSD ) sht
zvendsuar me nj Forum t nivelit t lart politik pr zhvillimin e qndrueshm ( high-level
political forum on sustainable development ) .

Ky forum sht autorizuar q t bj vlersime t rregullave ndonse vullnetare , duke

filluar nga viti 2016.

Programi pr Zhvillim i Kombeve t Bashkuara ( UNDP )

Programi pr Zhvillim i Kombeve t Bashkuara ( UNDP United Nations Development Programme) sht
krijuar nga Asambleja e Prgjithshme.
UNDP-ja sht prcaktuar si organizat udhheqse n ndrtimin e kapaciteteve pr zhvillim t
qndrueshm n nivelet lokale , kombtare dhe rajonale , prve tjerash, prmes fuqizimit t
bashkrendimit t bashkpunimit teknik t Kombeve t Bashkuara n terren , aktualisht ka 177 vende t
ndryshme n tr globin , ajo funksionon me mjetet e mbledhura nga kontributet vullnetare t shteteve
antare t Kombeve t Bashkuara.
Prve veprimeve kshilldhnse , ekspertizs dhe trajnimeve n vende t ndryshme , UNDP-ja publikon
nj raport vjetor i njohur si Raporti i Zhvillimit Njerzor , gjithashtu kt raport e publikon pr nivelet lokale ,
kombtare dhe rajonale

ROLI I AGJENCIVE T SPECIALIZUARA N MBROJTJEN E MJEDISIT

Krahas organeve kryesore t Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe trupave

ndihmse t krijuara nga organet kryesore , nj rol t rndsishm n fushn e
mbrojtjes s mjedisit luajn edhe agjencit e specializuara.
Agjencit e specializuara funksionojn si organizata ndrkombtare autonome, t
cilat dallohen pr nga prqendrimi i tyre n fusha t posame ose specialiteti i tyre
dhe marrdhnia e veant q ato mbajn me Organizats s Kombeve t
Bashkuara.
Bashkrendimi i veprimtaris s ktyre organizatave, qoft n marrdhniet
ndrmjet tyre ose n marrdhniet me Kombet e Bashkuara, bhet prmes
makineris s Kshillit Ekonomik dhe Social t Kombeve t Bashkuara.
Aktualisht ekzistojn 16 agjenci t specializuara:

I.

Organizata pr Ushqim dhe Bujqsi ( FAO ) ;

II.

Agjencia Ndrkombtare pr Energji

Brthamore ( IAEA);

III. Organizata Ndrkombtare e Aviacionit

Civil ( ICAO);
IV. Fondi Ndrkombtar pr Zhvillim Bujqsor (
IFAD) ;
V. Organizata Ndrkombtare e Puns (ILO);
VI. Fondi Monetar Ndrkombtar (IMF);
VII. Organizata Ndrkombtare Detare (IMO);
VIII.Bashkimi Ndrkombtar i Telekomunikimit
(ITU);
IX. Organizata e Kombeve t Bashkuara pr
Arsim , Shkenc dhe Kultur (UNESCO);

X. Organizata e Kombeve t Bashkuara pr

Zhvillim Industrial (UNIDO);
XI. Bashkimi Postar Universal (UPU);
XII. Organizata Botrore e Shndetsis (WHO);
XIII. Organizata Botrore e Pronsis Intelektuale
( (WIPO);
XIV.Banka Botrore (WB);
XV. Organizata Botrore Meteorologjike (WMO);
dhe
XVI.Organizata Botrore e Turizmit (WTO).

Ideja e nj organizate ndrkombtare pr ushqim dhe bujqsi u shfaq n fund t shekullit t

19-t dhe n fillim t 20-t.
N maj-qershor 1905, nj konferenc ndrkombtare u mbajt n Rom, Itali, t cilat ojn n
krijimin e "Institutit Ndrkombtar i bujqsis"
M von n vitin 1943, Presidenti i Shteteve t Bashkuara Franklin D. Roosevelt thirri nj
Konferenc n Kombevet e Bashkuara pr Ushqimin dhe Bujqsin. Prfaqsues nga dyzet e
katr qeverive u mblodhn n Hotel Homestead, i Hot Springs, Virxhinia, nga 18 maj deri 3
qershor. Ata u angazhuan pr krijimin e nj organizate t prhershme pr ushqim dhe
bujqsi, e cila ka ndodhur n Quebec City, Kanada m 16 tetor, 1945.
Sesioni i par i Konferencs s FAO-s u zhvillua n Kanada, nga 16 tetor deri m 1 nntor
1945.

Lufta e Dyt Botrore i dha fund "Institutit Ndrkombtar t Bujqsis", edhe pse ajo zyrtarisht u
shprb sipas vendimit t Komitetit t Prhershm m 27 shkurt, 1948. Funksionet e tij ishin transferuar
pastaj n FAO, themeluar koht e fundit
FAO sht themeluar m 16 tetor 1945, n Quebec City, Quebec, Kanada. N vitin 1951, selin e saj
u zhvendos nga Washington, DC, Shtetet e Bashkuara n Rom, Itali.
Agjencia drejtohet nga Konferenca e Kombeve Antare, e cila mblidhet do dy vjet pr t shqyrtuar
punn e kryer nga organizata dhe t miratoj nj Program t Puns dhe t Buxhetit pr periudhn e
ardhshme dy-vjeare. Konferenca zgjedh nj kshill prej 49 shteteve antare (q shrbejn nj
periudh tre-vjeare me rotacion) q vepron si nj organ i prkohshm qeveriss, gjithashtu zgjidhet
edhe Drejtorit i prgjithshm, q drejton agjencin.

Organizata pr Ushqim dhe Bujqsi ( FAO )

FAO sht i prbr nga tet departamente: Administrats dhe Financave,
Bujqsia dhe Mbrojtja e Konsumatorit, Zhvillimi Ekonomik dhe Social, Peshkimi
dhe akuakultur, Pylltari, Dituria dhe Komunikim, Menaxhimi i Burimeve Natyrore
dhe Bashkpunim Teknik .

Duke filluar n vitin 1994, FAO iu nnshtrua ristrukturimit m t rndsishme q

nga themelimi i saj, pr t decentralizuar operacionet, t modernizoj
procedurat dhe pr t reduktuar shpenzimet. Si rezultat i ksaj, jan realizuar
kursimet e rreth US $ 50 milion, 35 milion n vit.

Organizata e Ushqimit dhe Bujqsis ose "FAO" (it:"Organizzazione delle Nazioni Unite per
l'Alimentazione e l'Agricoltura") sht nj agjenci e specializuar e Kombeve te Bashkuara q
on n prpjekjet ndrkombtare pr t mundur urin. Shrbyes jan vendet e zhvilluara dhe
vendet n zhvillim.
FAO vepron si nj forum neutral ku t gjith vendet takohen si t barabart pr t negociuar
marrveshje dhe debat politik.
FAO sht gjithashtu nj burim i dijes dhe informacionit, si dhe ndihmon vendet n zhvillim dhe
vendet n tranzicion pr prmirsimin dhe mmodernizimin e bujqsis, pylltaris dhe peshkimit,
duke siguruar "ushqime t mira" dhe "sigurin ushqimore" pr t gjith.
Motoja e saj Latine, "Fiat Panis", prkthehet n shqip : "Le t ket buk".
Q prej 8 gusht 2008, FAO ka 191 shtete antar s bashku me Bashkimin Evropian dhe Ishujt
Faroe, t cilat jan antar ortak.
FAO ka shrbye , po ashtu , si forum pr miratimin e shum Akteve dhe kodeve pr peshkimin
dhe mbrojtjen e burimeve t gjalla.

Organizata Ndrkombtare Detare (IMO)

Organizata Ndrkombtare pr Lundrimin Detar (IMO), zyrtarisht e njohur si Organizata Ndr-Qeveritare
Kshilluese pr Lundrimin Detar (IMCO), u themeluar n vitin 1948 prmes Kombeve t Bashkuara me qllim t
koordinimit t praktikave ndrkombtare t siguris se lundrimit detar. Sidoqoft IMO nuk hyri n fuqi deri n vitin
1958.
M seli n Londr, Mbretria e Bashkuar, IMO promovon bashkpunimin ndrmjet qeverive dhe industris se
transportit detar pr t prmirsuar sigurin dhe parandaluar ndotjen e detrave.
IMO drejtohet nga nj Asamble e antarve dhe administrohet financiarisht nga Kshilli i antarve i zgjedhur nga
Asambleja. Puna e IMO-s realizohet prmes pes komiteteve t cilt mbshteten n nn-komitete teknike.
Organizatat antare t OKB-s mund t vzhgojn veprimet e IMO-s. Statusi i vzhguesit mund ti jepet
organizatave t kualifikuara jo-qeveritare.
IMO mbshtet nga nj sekretariat i prhershm i prfaqsuesve t antarve t organizats. Sekretariati
prbhet nga nj Sekretar i prgjithshm i cili zgjidhet nga Asambleja, dhe divizione t ndryshme prfshir, inter
alia, siguria detare, mbrojtja e ambientit, dhe nj seksioni i konferencave.
Roli i saj si organizat kompetente n kt fush mund t hetohet m s miri n Konventn e Kombeve t
Bashkuara t vitit 1982 pr t Drejtn Detare.
Organizata ka autorizime q t nxis miratimin e standardeve m t larta praktike n shtje q lidhen me
sigurin detare, efikasitetin e lundrimit dhe parandalimin e kontrollin e ndotjes detare nga anijet.

Banka Botrore (WB)

Grupi i Banks Botrore ndonjher konsiderohet t jet nj agjenci e specializuar. sht
pjes e Sistemin e Kombeve t Bashkuara dhe ka marrveshje zyrtare me OKB-n, por
ruan pavarsin e saj.
WBG prbhet nga nj grup i pes institucioneve:
Banka Ndrkombtare pr Rindrtim dhe Zhvillim (IBRD),
Korporata Ndrkombtare e Financave (IFC),
Asociacioni Ndrkombtar pr Zhvillim (IDA),
Agjencia Multilaterale pr Garantim t Investimeve (MIGA), dhe
Qendra Ndrkombtare pr Zgjidhjen Kontesteve t Investimit (ICSID).

sht nj burim vital i asistencs teknike dhe financiare pr vendet n zhvillim.

Detyr kye e Banks Botrore sht t jap hua pr projekte t rindrtimit dhe
zhvillimit, ose pr t promovuar reforma strukturore t cilat ojn ose kan pr ojn
n rritjen ekonomike n vendet n zhvillim.
N t vrtet qllimi parsor i krijimit t Banks Botrore sht ulja e varfris dhe
rritja e standardve t jetess, duke promovuar zhvillim t qndrueshm dhe
investime pr kt qllim.
Sidoqoft, Banka Botrore , n partneritet me organizatat tjera , sht pjes aktive e
nismave dhe projekteve q synojn prparimin mjedisor. Nj shembull i ktill sht
Lehtsuesi Global Mjedisor , i themeluar bashkrisht nga Banka Botrore , UNEPI dhe
UNDP-ja m 1991 si nj burim fondesh pr shtetet n zhvillim n projekte pr t
gjeneruar prfitime globale mjedisore n fusha q lidhen me shtresn e ozonit ,
ndryshimet klimatike , mbrojtjen e ujrave ndrkombtare etj.

Organizata e Kombeve t Bashkuara pr Arsim , Shkenc dhe Kultur

(UNESCO)
Organizata e Kombeve t Bashkuara pr Edukim, Shkenc dhe Kultur sht nj
agjenci e specializuar e Kombeve t Bashkuara e themeluar m 16 nntor 1945.
Qllimi i deklaruar i ksaj organizate sht t kontribuoj pr paqen dhe sigurin n
Bot duke nxitur bashkpunimin ndrkombtare prmes arsimit, shkencs,
dhe kulturs.
Mtutjeshm krkon edhe respektimin universal t drejtsis, ligjeve t shtetit dhe t
drejtave t njeriut, liri kto themelore t shpallura n kartn e OKB-s .
sht trashgimtare e Komisionit Ndrkombtar pr Bashkpunim
Intelektual t Lidhjes s Kombeve.
UNESKO ka 193 shtete antare dhe gjasht antar t tjera (mysafir). Organizata
sht me seli n Paris, me mbi 50 zyra n terren dhe shum institucione t
specializuara dhe qendra n t gjith botn.

Pjesa m e madhe e zyrave jan n terren "grumbull" zyra q mbulojn tre ose m shum
vende; ka edhe zyra rajonale dhe kombtare.

UNESKO ndjek objektivat e saj nprmjet 5 programeve t mdha: arsim, kultur, shkenca
natyrore, shkenca sociale dhe shkenca e njeriut, komunikimi dhe informacioni.
Projekte t sponsorizuar nga UNESKO prfshijn degt letrare, teknike, dhe programe t
trajnimit t msuesve; programet ndrkombtareshkencore; promovimin e pavarur t medias
dhe lirin e shtypit; projekteve rajonale dhe kulturore historike, avancimin e kulturs;
marrveshjet e bashkpunimit ndrkombtar pr t siguruar n bot trashgimin kulturore
dhe trashgimia natyrore (Vende t Trashgimis Botrore) dhe pr t ruajtur t drejtat e
njeriut, dhe prpjekjet pr t lidhur gjith botn dixhitalisht.
Kontributi kryesor i UNESCO-s mbetet Konventa e vitit 1972 pr Trashgimin Botrore , por
edhe programi i saj pr Biosfern dhe Njeriun, q ka pr qllim t promovoj nj marrdhnie
t ekuilibruar ndrmjet qenieve njerzore dhe biosfers ose shums s t gjitha ekosistemeve.

Agjencia Ndrkombtare pr Energji Brthamore ( IAEA)

Agjencia Ndrkombtare pr Energjin Atomike (IAEA) sht nj organizat ndr-qeveritare pr
bashkpunim shkencor dhe teknik n fushn e teknologjis nukleare.
Ajo ka pr qllim promovimin e prdorimit paqsor t energjis nukleare dhe ndalimin e prdorimit
pr qllime ushtarake.
IAEA sht themeluar si organizat e pavarur m 29 korrik 1957.

Para ksaj, n vitin 1953, Presidenti i Shteteve t Bashkuara, parashtroi iden e krijimit t nj trupi
ndrkombtar pr kontrollimin dhe zhvillimin e energjis atomike n nj fjalim para Asambles s
Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara.
Pr shkak t arsyeve historike dhe natyrs politike t puns, IAEA nuk sht agjenci e specializuar.

N vend t ksaj, marrdhnia e saj me Kombet e Bashkuara drejtohet nga nj marrveshje e

veant si dhe nga statuti i saj q krkon q IAEA t raportoj do vit para Asambles s
Prgjithshme dhe kur sht e nevojshme, para Kshillit t Sigurimit.

PRMLODHI DHE SJELLI:

REFIK MUSTAFA
FAKULTETIJURIDIK UNIVERSITETIIPRIZRENIT

Ju Falemnderit!
LITERATUR JURIDIKE UNIVERSITETI I PRIZRENIT |