T.C.

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII

Tefti Kurulu Bakanl

YAPI LERNDE YKSEKTEN DMEY NLEME

SSTEMLER

Mfettii Yardmcl Etd

Sercan PEAN
Mfettii Yardmcs

Ankara-2011

NDEKLER
BLM:

SAYFA NUMARASI

NDEKLER

TABLO LSTES

ii

EKL LSTES

iii

GR

1. Tehlikeli Ykseklik Kavram

2. Yasal Dzenlemeler

3. Gelimi lkelerdeki Yasal Dzenleme ve Uygulamalar

13

4. Yap ilerinde yksekten dmeyi nleme sistemleri

16

4.1 Kapak Sistemi

17

4.2 Korkuluk Sistemleri

17

4.3 Personel Dme Durdurma Sistemleri

20

4.4 Gvenlik zleme Sistemi

23

4.5 Gvenlik Alar

23

4.6 Uyar Hatt Sistemleri

32

4.7 Kayarak Dmeyi nleme Sistemleri

32

4.8 Bariyer- it- Siper ve Perdeler

33

4.9 Rzgar Gvenlik Panelleri

35

4.10 Dmeyi nleme Plan- Eitim-Ekipman Bakm

36

SONULAR VE DEERLENDRME

37

KAYNAKA

38

EKLER

39

TABLO LSTES

TABLO NUMARASI

AIKLAMA

SAYFA NUMARASI

Yksekte Gvenli alma ile lgili Mevzuat Listesi

Yksekten Dme- Koruyucu Donanm-TS Standartlar

12

Gvenlik Alar Azami A Gzne Gre Snflama

25

Dme Ykseklikleri Tanm Tablosu

27

Yakalama Genilikleri Tablosu

28

ii

EKL LSTES
EKL NUMARASI

AIKLAMA

SAYFA NUMARASI

Kapak Sistemleri

17

OSHA Korkuluk Standartlar

18

Ulusal Mevzuat Asndan Korkuluk Standartlar

18

Alman Korkuluk Standartlar

19

Doru ve Yanl Ankraj Uygulamalar

20

Personel Dme Durdurma Sisteminin Doru Kullanmna rnek 22

Gvenlik zleme Sistemi

23

S tipi Gvenlik A

24

T tipi Gvenlik A

24

10

U tipi Gvenlik A

24

11

V tipi Gvenlik A

25

12

A Oluturan plerin Snflamas

26

14

Yakalama Ve Dme Mesafeleri ematik Gsterimleri-1

28

15

Yakalama Ve Dme Mesafeleri ematik Gsterimleri-2

29

16

Gvenlik Alarnda zin Verilen Deformasyon Miktarlar

29

17

Tek ve ift Kol Ask Detay

30

18

Mafsall A Platformu

31

19

Uyar Hatt Sistemi

32

20

atlarda Uygulanan Kayarak Dmeyi nleme Sistemleri

33

21

Kenar Siperlikleri

34

22

Kenar Siperlikleri Detaylar

35

21

Rzgar Gvenlik Panelleri

35

iii

GR
Yap sektr; insan gcnn youn olarak kullanlmas, geni istihdam
olanaklar salamas ve maddi hacmi nedeni ile dnyada ve lkemizde ekonomik
geliim srecinde ncl olarak nitelendirilen sektrlerden biridir. Fakat maalesef
inaat sektr ayn zamanda isilerin maruz kaldklar riskler asndan en fazla
eitlilie sahip olan ve kaza oranlarnn en youn olduu sektrlerden biridir.
zellikle yksekten dme sonucu oluan kazalarda birok alan yaamn
yitirmekte veya i gremez hale gelmektedir.
Sosyal Gvenlik Kurumu statistiklerine gre lkemizde, yap iyerlerinde
2008 yl ierisinde toplam 5,623 i kazas meydana gelmi olup bu kazalardan
297si lmle, 377si ise srekli i grmezlik ile sonulanmtr. 2008 ylnda yap
iyerlerinde meydana gelen lmle sonulanan i kazas says, lkemizde lmle
sonulanan toplam i kazalar saysnn te biri olup bu kazalarn %44 yksekten
dme ekilde gereklemitir.
lkemizde son yllarda bu konunun zerine hassasiyetle durulmaya
balanm olup zellikle Bakanlmz Tefti Kurulu tarafndan belirlenen
politikalar ve yrtlen projelerle i kazalar sonucu yaanan i gn ve i gc
kayplarnn, maddi ve manevi kayplarn nne geilmeye allmaktadr. Yap
iyerleriyle ilgili de 3 yldr yrtlen Yap yerlerinde Yksekte Gvenli alma
konulu projede yksekte gvenli alma kltrnn yerleebilmesi iin denetimler,
eitimler, sempozyumlar yaplmakta ve bilgilendirme kitapklar hazrlanmaktadr.
Bu etd almasnn amac da zerinde hassasiyetle durulan Yksekte
Gvenli alma konusuna bilimsel bir bak asyla yaklamak ve bu konuda
belirlenen nleyici sistemleri mevzuatlar, standartlar ve uygulama asndan
deerlendirmektir.

1.

TEHLKEL YKSEKLK KAVRAMI

Yasal mevzuatmzda yap ilerinde tehlikeli ykseklik iin net bir tanm
getirilmemekle beraber Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz 13.
maddesinde Ykseklii tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve dme veya
kayma tehlikesi bulunan yerlerde alanlara gvenlik kemeri verilmesi zorunluluu
belirtilmitir.

Buradan

hareketle

mevzuatmzn

metre

ve

zerindeki

yksekliklerden dmeyi yksekten dme olarak kabul ettiini ngrebiliriz.

Amerika Birleik Devletleri nde 1.2 metre, Avrupa Birlii ne bal lkelerin bir
ounda ise 1.8 metre zerindeki almalar yksekte alma olarak kabul
edilmektedir ve bu yksekliklerin zerinde alanlarn kiisel koruyucu ekipman
kullanma zorunluluu belirtilmektedir. OSHA (Occupational Health And Safety
Administration) standartlarna gre 6 feet (1.8 metre) zerindeki yksekliklerde
yaplan almalarda alanlarn korunmas iin tutarl bir yksekten dmeyi
nleyici sistem bulunmas gerekmektedir. ngiliz (WAHR) standartlarna gre ise
her trl dme riskinin yaralanma tehlikesi ierdii kabul edilmi ve her trl
dme riskine kar uygun nlemler alnmas gerektii belirtilmitir. Fakat 2
metrenin altnda ve stnde bulunan ve dme tehlikesi ieren alma alanlar iin
ayr ayr nlemler istenmektedir. Yani ngiliz standartlarna gre dme riski bulunan
her seviye iin nlem alnmas gerekmektedir. 2 metre zerindeki ykseklikler ise
tehlikeli ykseklik olarak kabul edilmekte ve 2 metreden yksek alma alanlar iin
daha ayrntl nlemler alnmas gerektii belirtilmektedir.

2.

YASAL DZENLEMELER

Yap iyerlerinde yaplan imalatn birou, yap iinin doas gerei yksekte
alma konusuna dahil edilebilir. lkemizde maalesef yksekte gvenli alma
konusunda ayrca bir yasal dzenleme bulunmamaktadr. sal ve gvenliiyle
ilgili bir ok tzk ve ynetmelikte yksekte gvenli alma konusuna dorudan
veya dolayl olarak deinilmitir. Bunlardan bazlar TABLO 1 de sralanmtr.
TABLO 1
Yksekte Gvenli alma ile lgili Mevzuat Listesi
Mevzuat Ad

Resmi Gazete Tarih / Say

alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimleri ile lgili Usul ve

Esaslar Hakknda Ynetmelik

7/4/2004 25426

Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii

23/12/2003 25325

Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii

23/12/2003 25325

yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik

nlemlerine likin Ynetmelik
Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar
Hakknda Ynetmelik
Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas
Hakknda Ynetmelik
yerlerinde in Durdurulmasna veya yerlerinin Kapatlmasna
Dair Ynetmelik

10/2/2004 25369

11/2/2004 25370

11/2/2004 25370

15/3/2004 25393

Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii

16/6/2004 25494

Sal ve Gvenliine likin Tehlike Snflar Listesi Teblii

25/11/2009 27417

Makine Emniyet Ynetmelii

11.02.2004 25370

Yap ilerinde i Sal ve Gvenlii Tz

02.07.1974 - 7/8602

i Sal ve Gvenlii Tz

11.1.1974 14765

Ynetmelik ve tzkler haricinde bir ok TS standard da dorudan ya da

dolayl olarak yksekte gvenli almayla ilgilidir.

Bu konuda mevzuatn ngrd nleyici sistemler asndan temel olarak

listede

belirtilen

ynetmelik

ve tzklerin

ilgili ksmlarnn

incelenmesi

gerekmektedir.

A. Yap

lerinde

Salk

ve

Gvenlik

Ynetmelii

(RG

tarih

say:23.12.2003/25325)
B. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii
(RG tarih say:11.02.2004/25370)
C. Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz ( RG tarih say:
02.07.1974 - 7/8602)
D. i Sal ve Gvenlii Tz (RG tarih say :11.1.1974, No: 14765)
E. Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda
Ynetmelik (RG tarih say :11.02.2004, No: 25370)

A. Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii:

Ynetmelik EK IV-BLM II de beinci, altnc ve yedinci maddeler

yksekte gvenli almayla ilgilidir.

5. Yksekten dme
5.1. Yksekten dmeler, zellikle yeterli ykseklikte salam korkuluklarla
veya ayn korumay salayabilen baka yollarla nlenecektir. Korkuluklarda en az;
bir trabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabannda eteklik bulunacaktr.
5.2. Yksekte almalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar,
platformlar, gvenlik alar gibi toplu koruma aralar kullanlarak yaplacaktr.
in doas gerei toplu koruma nlemlerinin uygulanmasnn mmkn
olmad hallerde, alma yerine ulalmas iin uygun aralar salanacak, allan
yerde vcut tipi emniyet kemeri veya benzeri gvenlik yntemleri kullanlacaktr.

6. skele ve seyyar merdivenler

6.1. Btn iskeleler kendiliinden hareket etmeyecek ve kmeyecek ekilde
tasarlanm, yaplm olacak ve bakml bulundurulacaktr.
6.2. alma platformlar, geitler ve iskele platformlar, kiileri dmekten ve
den cisimlerden koruyacak ekilde yaplacak, boyutlandrlacak, kullanlacak ve
muhafaza edilecektir.
6.3. skeleler;
(a) Kullanlmaya balamadan nce,
(b) Daha sonra belirli aralklarla,
(c) zerinde deiiklik yapldnda, belli bir sre kullanlmadnda, kt hava
artlar veya sismik sarsntya veya salamln ve dayanklln etkileyebilecek
dier koullara maruz kaldnda, uzman bir kii tarafndan kontrol edilecektir.
6.4. Merdivenler yeterli salamlkta olacak ve uygun ekilde bakm ve
muhafazas salanacaktr. Bunlar uygun yerlerde ve amalarna uygun olarak doru
bir ekilde kullanlacaktr.
6.5. Seyyar iskelelerin kendiliinden hareket etmemesi iin gerekli nlem
alnacaktr.

B.

Ekipmanlarnn

Kullanmnda

Salk

ve

Gvenlik

artlar

Ynetmelii:

Ynetmelik Ek II-Yksekte yaplan geici ilerde, i ekipmannn kullanm

ile ilgili hkmler bal altndaki 4. maddesi yksekte gvenli almayla ilgilidir.

4.1. Genel hususlar

4.1.1. Yksekte yaplan geici iler uygun bir platformda, gvenlik
iinde ve uygun ergonomik koullarda yaplamyorsa, gvenli alma koullarn
salayacak ve devam ettirecek en uygun i ekipman seilecektir. Kiisel koruma
nlemleri yerine toplu koruma nlemlerine ncelik verilecektir. ekipmannn
boyutlar, yaplan ie, ngrlen yke uygun olacak ve tehlikesiz geilere izin
verecektir.

Yksekteki geici alma yerlerine ulam, geilerin skl, sz konusu yerin

ykseklii ve kullanm sresi gz nne alnarak, en uygun yol ve aralarla
yaplacaktr. Seilen bu aralar, yakn bir tehlike durumunda iilerin tahliyesini de
mmkn klacaktr. Ulamda kullanlan yol ve aralar ile platformlar, katlar veya
ara geitler arasndaki geilerde dme riski bulunmayacaktr.
4.1.2. El merdivenleri ancak, dk risk nedeniyle daha gvenli bir i
ekipman kullanm gerekmiyorsa, ksa sre kullanlacaksa veya iverence
deitirilmesi mmkn olmayan iyeri koullarnda, yukarda 4.1.1de belirtilen
artlara uymak kaydyla yksekte yaplan almalarda kullanlabilir.
4.1.3. Halat kullanlarak yaplan almalar ancak, risk deerlendirmesi
sonucuna gre iin gvenle yaplabilecei ve daha gvenli i ekipman
kullanlmasnn gerekmedii durumlarda yaplabilir.
Risk deerlendirmesi gz nnde bulundurularak ve zellikle iin
sresine ve ergonomik zorlamalara bal olarak, uygun aksesuarl oturma yerleri
salanacaktr.
4.1.4. Seilen i ekipmannn trne bal olarak i ekipmannn
yapsnda bulunan riskleri minimuma indirmek iin uygun nlemler belirlenecektir.
Eer gerekiyorsa dmeleri nleyecek koruyucular yaplacaktr. Bu koruyucular
yksekten dmeyi nleyecek ve iilerin yaralanmasna da meydan vermeyecek
ekilde uygun yapda ve yeterli salamlkta olacaktr. Dmeleri nleyen toplu
korumaya ynelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven balarnda
kesintiye urayabilir.
4.1.5. Dmeleri nleyen toplu korumaya ynelik koruyucularn, zel bir
iin yaplmas iin geici olarak kaldrlmas gerektii durumlarda, ayn korumay
salayacak dier gvenlik nlemleri alnacaktr. Bu nlemler alnncaya kadar
alma yaplmayacaktr. Bu zel i geici veya kesin olarak tamamlandktan sonra
koruyucular tekrar yerine konacaktr.
4.1.6. Yksekte yaplan geici iler, iilerin salk ve gvenliklerini
tehlikeye atmayacak uygun hava koullarnda srdrlecektir.

4.2. El merdivenlerinin kullanm ile ilgili zel hkmler

4.2.1. El merdivenleri, kullanm srasnda salam bir

ekilde

yerletirilecektir. Portatif el merdivenleri, basamaklar yatay konumda olacak ekilde

dzgn, salam, ls uygun, sabit pabular zerinde duracaktr. Asl duran el
merdivenleri gvenli bir ekilde tutturulacak, ip merdivenler hari, yerlerinden
karlmayacak ve sallanmas nlenecektir.
4.2.2. Portatif el merdivenlerinin kullanm srasnda st veya alt ular
sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme kullanlarak veya ayn korumay salayan
dier dzenlemelerle, ayaklarnn kaymas nlenecektir. Platformlara kmakta
kullanlan el merdivenleri, platformda tutunacak yer bulunmad durumlarda,
gvenli k salamak iin platform seviyesini yeteri kadar aacak uzunlukta
olacaktr. Uzatlp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri, paralarnn
birbirinden ayr hareket etmeleri nlenecek ekilde kullanlacaktr. Mobil el
merdivenleri, zerine klmadan nce hareketleri durdurulacak ve sabitlenecektir.
4.2.3. El merdivenlerinde her zaman iilerin elleriyle tutunabilecekleri
uygun yer ve salam destek bulunacaktr. zellikle, bir el merdiveni zerinde elle
yk tanyorsa bu durum elle tutacak yer bulunmas zorunluluunu ortadan
kaldrmaz
4.3. skelelerin kullanm ile ilgili zel hkmler
4.3.1. skele kabul edilmi standartlara uygun yapda deilse veya seilen
iskelenin salamlk ve dayankllk hesab yaplmam veya yaplan hesaplar
tasarlanan yapsal dzenlemelere uygun deilse bunlarn salamlk ve dayankllk
hesaplar yaplacaktr.
4.3.2. Seilen iskelenin karmaklna bal olarak kurma, kullanma ve
skme plan uzman bir kii tarafndan yaplacaktr. Bu plan iskele ile ilgili detay
bilgileri ieren standart form eklinde olabilir.
4.3.3. skelenin tayc elemanlarnn kaymas; tayc zemine
sabitlenerek, kaymaz aralar kullanarak veya ayn etkiye sahip dier yntemlerle
nlenecek ve yk tayan zemin yeterli salamlkta olacaktr. skelenin salam ve
dengeli olmas salanacaktr. Tekerlekli iskelelerin yksekte alma srasnda kaza
ile hareket etmesi uygun aralarla nlenecektir.

4.3.4. skele platformlarnn boyutu, ekli ve yerletirilmesi yaplacak

iin zelliklerine ve tanacak yke uygun olacak ve gvenli alma ve geilere izin
verecektir. skele platformlar normal kullanmda, elemanlar hareket etmeyecek
ekilde kurulacaktr. Platform elemanlar ve dikey korkuluklarn arasnda dmelere
neden olabilecek tehlikeli boluklar bulunmayacaktr.
4.3.5. Kurma, skme veya deiiklik yaplmas srasnda iskelenin
kullanma hazr olmayan ksmlar, Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliine
uygun ekilde genel uyar iaretleri ile iaretlenecek ve tehlikeli blgeye giriler
fiziksel aralarla nlenecektir.
4.3.6. skelelerin kurulmas, sklmesi veya zerinde nemli deiiklik
yaplmas, yetkili uzman bir kiinin gzetimi altnda, zel riskleri ve ayrca aada
belirtilen hususlar kapsayan konularda yapacaklar ile ilgili yeterli eitim alm
iiler tarafndan yaplacaktr.
a) skelelerin kurulmas, sklmesi veya deiiklik yaplmas ile ilgili
planlarn anlalmas,
b) skelelerin kurulmas, sklmesi veya deiiklik yaplmas srasnda
gvenlik,
c) ilerin veya malzemelerin dme riskini nleyecek tedbirler,
d) skelelerde gvenlii olumsuz etkileyebilecek deien hava koullarna
gre alnacak gvenlik nlemleri,
e) skelelerin tayabilecei ykler,
f) skelelerin kurulmas, sklmesi veya deiiklik yaplmas ilemleri
srasnda ortaya kabilecek dier riskler.
Gzetim yapan kii ve ilgili iilere gerekli talimatlar da ieren yukarda
4.3.2.de belirtilen kurma ve skme planlar verilecektir.
4.4. Halat kullanarak yaplan almalarla ilgili zel hkmler
Halat kullanlarak yaplan almalarda aadaki artlara uyulacaktr.
a) Sistemde en az iki ayr kancal halat bulunacak, bunlardan biri, inip
kmada veya destek olarak kullanlan alma halat, dieri ise gvenlik
halat olacaktr.

b) ilere, alma halatna bal parat tipi emniyet kemeri verilecek ve

kullandrlacaktr. Emniyet kemerinin ayrca gvenlik halat ile balants
salanacaktr.
c) alma halat, gvenli ini ve k aralar ile tehiz edilecek ve
kullancnn hareket kontroln kaybetmesi halinde, dmesini nlemek
iin kendiliinden kilitlenebilen sisteme sahip olacaktr. Gvenlik
halatnda da, ii ile birlikte hareket eden dmeyi nleyici bir sistem
bulunacaktr.
d) i tarafndan kullanlan alet, edevat ve dier aksesuarlar parat tipi
emniyet kemerine veya oturma yerine veya baka uygun bir yere
balanarak gvenli hale getirilecektir.
e) Acil bir durumda iinin derhal kurtarlabilmesi iin i uygun ekilde
planlanacak ve gzetim salanacaktr.
f) ilere yapacaklar ie uygun ve zellikle kurtarma konusunda yeterli
eitim verilecektir.
Risk deerlendirmesi gz nnde bulundurularak ikinci bir halat kullanlmasnn
iin yaplmasn daha tehlikeli hale getirdii istisnai durumlarda, gvenlii
salayacak yeterli nlemler alnmak artyla tek bir halatla alma yaplabilir.

C. Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz:

Tzn 13. 14. ve 15.maddeleri yksekte gvenli alma ile ilgilidir.

Madde 13 -Ykseklii tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve dme veya
kayma tehlikesi bulunan yerlerde alanlarla, kiremit deyicilerine, oluk ve her
trl d boya ileri yapanlara, grgr vinlerini altranlara ve kuyu, lam, galeri
ve benzeri derinliklerde alanlara gvenlik kemerleri verilecek ve iiler de verilen
bu kemerleri kullanacaklardr.
Madde 14 - atlarda veya eik yzeylerde yaplan ilerde kullanlan yap iskeleleri
uygun korkuluklarla donatlacaktr.Bu korkuluklar ayn zamanda dengesini
kaybetmi bir iinin dmesine engel olabilecek salamlkta yaplacaktr.

Madde 15 - Cam, sa ve imento harl levhalardan yaplm veya eskimi,

ypranm ve dayankll azalm atlarda, at merdiveni kullanlacak ve
buralarda tam gvenlik salanmadka allmayacaktr.

Bu maddeler haricinde Tzn eitli maddelerinde, zellikle 4. ksmnda Ahap,

elik borulu iskelelerde, spa iskelelerde, asma iskelelerde, merdivenlerde ve kalp
skmnde alnmas gerekli nlemler belirtilmi olup bu nlemlerin bir ksm dolayl
olarak bir ksm da dorudan yksekte yaplan almalarda dmeyi engellemeyle
ilgilidir.

D. i Sal ve Gvenlii Tz:

Tzn 14. maddesinde iyerlerinde bulunmas gereken korkuluklarn

zellikleri belirtilmitir.

14. Madde: yerlerinde kullanlacak korkuluklar; salam bir ekilde ahap

boru veya metal profilli malzemeden yaplacak, yzeyleri przl ve keleri keskin
olmayacaktr.
Korkuluklarn, tabandan ykseklii en az 90 santimetre olacaktr.
Korkuluklar, en ok 2 metrede bir dikme konulmak suretiyle tabana veya
elverili dier bir yere salam bir ekilde tespit edilecek ve st seviyesi ile taban
arasndaki mesafenin yar hizasna da, bir ara korkuluk ekilecektir.
Korkuluun tm, herhangi bir ynden gelebilecek en az 100 kilogramlk
bir yke dayanabilecek ekilde yaplacaktr.
Ahap korkuluklarn trabzan ve dikmeleri, en az 5x10 santimetrelik latadan
ve ara korkuluklar ise, en az 5x5 santimetrelik kadrodan veya 2, 5x10 santimetrelik
latadan yaplacaktr.
Boru korkuluklarn trabzan veya dikmeleri, en az 1 1/4 parmak ve ara
korkuluklar ise, en az (1) parmak borudan yaplm olacaktr.
Metal profilli malzemeden yaplan kebentli korkuluklarn trabzan ve
dikmeleri, en az 5 milimetre et pay olan 40x40 milimetrelik kebentden ve ara

10

korkuluklar ise, en az 3 milimetre et pay olan 30x30 milimetrelik kebentten

yaplacak ve kebentlerin yatay kenarlar, tehlikeli tarafa dnk olacaktr.
Drdnc fkradaki art, yerine getirilmek suretiyle dier metal profilli
malzemeden de korkuluklar yaplabilir.

E. Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda

Ynetmelik:

Ynetmeliin 8. maddesinde iverenin toplu koruma yntemleri ile

risklerin nlenemedii veya tam olarak snrlandrlamad durumlarda, kiisel
koruyucu donanmlardan iilerin salk ve gvenlikleri iin gerekli olanlar iilere
vermekle ykml olduu, iilerin de bu kiisel koruyucular kullanmakla ykml
olduu belirtilmitir.

Yap ilerinde yksekte yaplan almalar, Ynetmeliin EK III

blmnde Kiisel Koruyucu Donanm Kullanlmasnn Gerekli Olabilecei ler ve
Sektrler bal altnda belirtilen ilerden olup, kullanlmas gerekli ekipman EK II
de vcut koruyucular bal altnda belirtilmitir.

Vcut Koruyucular
- Dmelere kar kullanlan donanm:
Dmeyi nleyici ekipman (gerekli tm aksesuarlaryla birlikte)
Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipman (gerekli tm aksesuarlaryla
birlikte)
Vcudu bolukta tutabilen donanm (parat kemeri)
Bu ekipmann hangi standartlarda olmas gerektiiyle ilgili 12.01.2004 tarih ve
Kiisel Koruyucu Donanmlarla lgili Uyumlatrlm Ulusal Standartlara
Dair Teblie Ek Yaplmas Hakknda Tebli bal altnda bir tebli
yaynlamtr. Bu teblide vcut koruyucular ile ilgili belirtilen standartlar TABLO
2 de sralanmtr.

11

TABLO 2
Yksekten Dmeyle lgili Kiisel Koruyucu Donanm-TS Standart Tablosu

SIRA NO:

205

TS EN NO/ADI

TS EN 353-1
Kiisel Koruyucu Donanm-Yksekten Dmeye Kar-Blm 1: Rijit Bir
apa Halatn eren Klavuzlanm Tipte Dme nleyici

206

TS EN 353-2
Kiisel Koruyucu Donanm-Yksekten Dmeye Kar-Blm 2: Esnek Bir
apa Halatn eren Klavuzlanm Tipte Dme nleyici

207

TS EN 354
Kiisel Koruyucu Donanm-Belirli Bir Ykseklikten Dmeye KarBalama Tertibat

208

TS EN 355
Kiisel

Koruyucu

Donanm-Yksekten

Dmeye

Kar-Enerji

Absorplayclar

209

TS EN 360
Kiisel Koruyucu Donanm-Yksekten Dmeye Kar-Geri Sarmal Tipte
Dme nleyiciler

219

TS EN 795/A1
Yksekten Dmeye Kar Koruma-Ankraj Cihazlar-zellikler ve Deneyler
Tadil 1

12

3.

GELM LKELERDEK YASAL DZENLEME VE

UYGULAMALAR
Grld gibi mevzuatmz yksekte yaplan almalarda dmeyi

engellemek iin ncelikli olarak korkuluklardan, yakalama alarndan oluan toplu

koruma nlemlerini ve iilerin dmeye kar koruyucu donanm kullanmasn
ngrmektedir. Fakat bu nlemlerin deiik imalat aamalarnda teknik adan en
uygun ekilde nasl uygulanmas gerektii konusunda yeterince ayrnt mevcut
deildir. Sadece iveren ve iilerin sorumluluklarn tanmlamak adna genel bir
deerlendirme yapmakta ve genel tanmlar sunmaktadr. Oysa bu konuda gelimi
lkelerdeki mevzuata ve uygulamalara bakacak olursak yksekte gvenli alma
konusunda ok daha ayrntl almalarn olduunu grebiliriz. Bunlara rnek
verecek olursak
WAHR (THE WORK AT HEIGHT REGULATIONS -2005):

06.04.2005 tarihinde ngiltere de kartlan ynetmelik (regulation) ile

yksekte yaplan almalardaki dme riskleri ve bu risklere kar alnmas gerekli
nlemler ayrntl ekilde tanmlanmtr. Bu ynetmelik HSE (Health and Safety
Executive)

tarafndan kartlm olup skoya ve rlanda tarafndan da

uygulanmaktadr.
IRATA (INTERNATIONAL INDUSTRIAL ROPE ACCESS TRADE
ASSOCIATION):

IRATA, iple teknik eriim-yksekte alma alannda kresel bir otorite olup
ellinin zerinde lkede eitim programlar vermektedir. Her tr yksekte alma
iinde yetkili uluslar aras bir kurulu olup uluslar aras ve yerli standartlar hakknda
yelerine danmanlk hizmeti verir. Endstriyel alanlarda yksekte gvenli alma,
iple eriim sistemleri gibi konularda eitim yetkisi verir ve sertifikasyon sistemiyle
beraber eitime yetki verdii kii ve kurumlarn yapt almalar takip eder. Ayn
zamanda eitim alan alanlarna teknik hususlarn zm iin rehberlik eder.

13

IRATA tarafndan yksekte alacak personelin, 3 seviyede beceri kriterleri

belirlenmi ve her bir seviye iin yetkinlikler tanmlanmtr. rnein ngiltere de
bu kriterleri salamadan ilgili faaliyetlerde almak mmkn deildir.

IRATA Personel Derecelendirilmesi :

Level 1 : 6 gnlk eitimi ve bamsz snav tamamlam tecrbe edinmeye/i
retmeye hazr teknik eriim teknisyenidir,
Level 2 : 6 gnlk eitimi ve 1000 saatlik teknik eriim tecrbesini edinmi ekip
yneten ve kurtarma yapabilen tecrbeli teknik eriim uzmandr,
Level 3 / S / T : 6 gnlk eitimi ve 2000 saatlik teknik eriim tecrbesini edinmi
saha yneticisi, kurtarma operasyonu yneticisi spervizr eitmendir. Bamsz
olarak risk deerlemesi retir ve uygulatr.

lkemizde IRATA benzeri bir uygulama olmayp, yksek binalarn bakm,

telekomnikasyon sektrnde yksekte yaplan almalar vs. gibi zel donanm ve
ekipman yardm ile gerekletirilen yap ilerinde genellikle daclk altyapsndan
gelen kiiler almaktadr.
OSHA-PART 1926 (SAFETY AND HEALTH REGULATIONS FOR
CONSTRUCTION)

OSHA nn 1926 sayl yap ilerinde salk ve gvenlikle ilgili

ynetmeliin M (Fall Protection) alt bal tamamen yksekten dmeye kar
gvenli almayla ilgilidir. Bir nceki L (Scaffholds) alt balnda ise iskelelerle
ilgili alnmas gerekli nlemlerden bahsedilmektedir. Ayrca bu ynetmelie bal
kan bir ok OSHA yayn (publications) bulunmaktadr. Bunlara rnek verecek
olursak;

OSHA 3146 Fall Protection in Construction -1998 revised (Yap lerinden

Yksekten Dmeyi Engelleme)

14

OSHA 3124Stairways and Ladders -12R 2003 (Sabit ve Seyyar

merdivenler)

OSHA 3110-Fall Arrest Systems (Dme Durdurma Sistemleri)

Oregon OSHA s Fall Protection for the Construction Industry (Yap

Endstrisinde Dmeye Kar Koruma)

Yksekte gvenli alma konusunda OSHA nn kartm olduu daha

birok yayn ve bror (quick card) mevcuttur. Amerika Birleik Devletleri haricinde
spanya da da birebir uygulanan OSHA ynetmelik ve standartlar uluslar aras
platformlarda geerlidir. Ayrca uyguland lkelerde OSHA tarafndan birok
eitim programlar dzenlemekte ve ngrlen standartlarn pratik adan
uygulanmas salanmaktadr.
ALMAN SALII ve GVENL YNETMELKLER

Bu ynetmelikler Almanya da kartlm olup birok lkede kabul

grmektedir ve uluslar aras niteliktedir. Bu ynetmeliklere bal olarak birok
yayn, tebli ve uygulama rehberi kartlmaktadr. Ayrca Almanya da geerli
olduu gibi baka lkeler tarafndan da kabul gren ve uluslar aras geerlilii olan
DIN (Deutsches Institut fr Normung-Alman Standart Enstits) standartlar da
yksekte gvenli alma konusunda yol gstericidir.

Gelimi lkelerde uygulanan mevzuatlar genel olarak inceleyecek

olursak, ynetmeliklerin uygulanabilirliinin salanmas iin ayrca bir ok yayn ve
kitapk kartld gzkmektedir. OSHA ve HSE gibi kurulular eitim ve seminer
programlar dzenlemekte, eitli iler iin akreditasyon srelerini belirleyip takip
etmektedir. Ayrca btn bu uygulamalar grsel medya ve internet kullanlarak
desteklenmektedir. Bunlarn haricinde oluturulan sistem btnsel olarak uluslar
aras disiplinlerle (IRATA, LOLER vs) ve standartlarla tamamlanmakta ve daha
tutarl hale gelmektedir.

15

4.

YAPI LERNDE YKSEKTEN DMEY NLEME

SSTEMLER
Yap ilerinde yksekten dme eklinde gerekleen kazalar nlemede

izlenmesi gerekli temel prosedr genel olarak aadaki gibi olmaldr.

1-Risk deerlendirmesi yaplmal ve mmknse yksekte almaktan kanlmaldr.
(Yer seviyesinde yaplmas mmkn olan montaj almalarnn yksekte
yaplmamas gibi)
2-Yksekte alma kanlmaz ise dmeyi engelleyici tedbirler alnmaldr
(korkuluklar, yakalama alar vs.)
3-Dme riski hala mevcutsa veya iin yaps gerei toplu koruma nlemlerinin
alnmas mmkn deilse veya toplu koruma nlemleri yetersiz kalyorsa kiisel
koruyucu nlemlere bavurulmaldr.
4-Talimat, eitim ve gzetimlerle dme riski azaltlmaldr.
5-alma plan, acil durum ve kurtarma plan hazrlanmal ve olas kaza
durumlarnda uygulanmak zere tatbikatlar yaplmaldr.

Bu prosedr bizim mevzuatmzn da ngrd ekilde problemi

kaynanda yok etmeye ynelik bir yaklam iermekte ve yksekte dme riskini
azaltma giriimini ilk olarak proje ncesi almalara dayandrmaktadr. Yksekten
dme riskinin ynetimi sistematik adan deerlendirilmelidir. malat ile ilgili
uygulanacak yntemlere hatta kullanlacak malzemelere bile yukarda belirtilen
prosedr nda yksekten dme riskini batan minimize edecek ekilde karar
verilebilir. rnein bir bina inaatnda yangn merdiveni iin batan demir korkuluk
yaplmasna karar verilir ve korkuluk imalat merdiven betonarme imalat ile paralel
ilerleyecek ekilde planlanrsa, sabit merdiven imalat ile beraber kalc merdiven
korkuluklar da tamamlanm olur ve bylece merdiven boluklar ve kova
boluklarndan dmeyi engellemek iin, imalat srasnda ayrca bir nlem almak
gerekmez.

Yap ilerinde yksekten dmeyi nleyici sistemler uluslar aras

standartlar gz nne alnarak (OSHA, WAHR vs.) kategorize edilebilir.

16

4.1

KAPAK SSTEMLER

Her trl alma yzeyindeki (Deme, at, yry yollar vs.)

aklklardan dmeyi engellemek amacyla kullanlr. Kapaklar uygun ekilde
iaretlenmeli ve kapak, zerinde oluabilecek maksimum ykn en az iki katn
tayabilecek kapasitede olmaldr.

EKL 1:Kapak Sistemleri ( Montana Department of Labor and Industry Safety

and Health Bureau, Fall Protection in Construction, 2010, S.35.)

4.2

KORKULUK SSTEMLER

Korkuluk sistemleri yap sahasndaki bir ok alma ve ulam alanlarnda

tercih edilen bir toplu koruma yntemidir. zellikle merdiven kova boluklarnda,
asansr, pencere, malzeme alm yerleri, kat platform boluklarnda, alma
platformlar etrafnda korkuluklu koruma sistemleri kullanlabilir. Mevzuata gre
korkuluklarn hangi zellikte ve boyutlarda olmas gerektiini nceki blmde
grmtk. OSHA standartlar ve Alman standartlarna gre korkuluk boyutlar ve
olmas gereken zellikler farkllk gstermektedir.

OSHA Standartlarna gre Azami Korkuluk zellikleri:

a)

Korkuluk

sisteminin

st

trabzan

monte

edildii

yzey

seviyesinden 107 cm 8 cm yukarda olmaldr. artlar

gerektirdiinde, st trabzann ykseklii 1,15 m yi geebilir, fakat
korkuluk sistemi dier performans kriterlerini karlamaldr.
b)

En az 53 cm yksekliinde hibir duvar veya siper yoksa, alma

yzeyi ile korkuluun st kenar arasna tel rg, orta profil vb.

17

gibi koruyucular monte edilmelidir. Orta trabzanlar zemin ile

korkuluk st kenar arasndaki mesafenin ortasna monte
edilmelidir. Tel rgler ise st kenardan zemine kadar olmaldr.
c)

Orta dikey elemanlar arasndaki mesafe 48 cm den fazla

olmamaldr.

d)

Korkuluk sistemi st trabzan da veya aa ynlerde uygulanan

890 N kuvvete dayanabilmelidir. Ara trabzanlar, zgaralar ve ara
dikey elemanlar da veya aa ynlerde uygulanan en az 666 N
yke dayanabilmelidir.

EKL 2:OSHA Korkuluk Standartlar (KAYA Grubu, Yksekte alma Temel

Yeterlilik ve Teknikleri, 3. Basm, 2007, S.36.)

EKL 3:Ulusal Mevzuat Asndan Korkuluk Standartlar(KAYA Grubu,

Yksekte alma Temel Yeterlilik ve Teknikleri, 3. Basm, 2007, S.37.)

18

Alman standartlarnda ise korkuluk sistemlerinde boyutlandrma aadaki ekildedir

EKL 4:Alman Korkuluk Standartlar (PERI KALIP ve SKELE SSTEMLER,

PERI Safety Systems Handbook , 2009, S.5)

Alman standartlarna (DIN 4420, DIN 4421 standartlar, 92/57/EWG direktifi ve

Alman Salk Gvenlik Ynetmeliklerine Regulations- uygun) gre kalp
almalarnda kullanlan merdiven ve platform sistemleri yukardaki gibi olmaldr.
Alman standartlarna gre;
Merdiven kullanm sadece ok ksa sreli ve efor gerektirmeyen ilerde 2
metreden ksa mesafelere ulama amacyla kullanlmaldr.
2 metreden yksek alma alanlar iin korkuluklu alma platformlar
kullanlmaldr.
3 metreden yksek kalp imalatnda en az her 3 metrede bir korkuluklu
alma platformlar oluturulmaldr.

19

4.3

PERSONEL DME DURDURMA SSTEMLER

Emniyet kemerleri lkemizde kiisel koruyucu olarak alglansa da aslnda

btnsel bir koruma sisteminin nemli bir parasdr. Bu sistemi uluslar aras
standartlara

gre

personel

dme

durdurma

(nleme)

sistemi

olarak

adlandrabiliriz. Bu sistem;
Parat tipi tam vcut korumal emniyet kemeri, yavalatma
aparatlar, balant elemanlar (kancalara, karabinalar ve lanyardlar,
ankraj balantlar) ve ok emici aparatn, yatay ve dikey yaam
halatlarnn ve bu halatlara balanty salayan halat tutucularn, yaplan
ie gre uyumlu olan kombinasyonlarndan oluur.
Sistem btnyle en az 1800 pound (815 kg) yke dayanabilmelidir. Bunun
haricinde

her

parann

dayanmas gereken

minimum

yk

miktar

standartlarda belirtilmitir. rnein ankraj noktalar en az 5000 pound (2260

kg) yke dayanmaldr.
En az 1.8 metreden serbest dme riski bulunan her alma alannda
kullanlmaldr.
Her aparat standartlara uygun olmaldr.
Karabina, lanyard ve dier balant aparatlar kilitlenebilir veya kendi
kendine alamayacak ekilde kullanlabilir olmaldr.
Sistemin yaam hattna veya baka bir noktaya ankraj dme mesafesi
de dnlerek mmkn mertebe vcut arlk merkezinin zerinde bir
noktada tutulmaldr.
Kullanlan aparatlara gre ankrajlar doru ekilde yaplmaldr.

EKL 5:Doru ve Yanl Ankraj Uygulamalar (KAYA Grubu, Yksekte

alma Temel Yeterlilik ve Teknikleri, 3. Basm, 2007, S.96.)

20

 Bu sistemlerde yatay ve dikey yaam halatlarnn kullanm ok nemlidir.

Yaam halatlar minimum 5000 pound (2260 kg) ekme gerilmesine
dayanabilmelidir. Kesilme ve anmalara kar korunakl malzemeden,
yaplm olmal ve kullanlan halatlara uygun standartlarda olan halat
tutucular kullanlmaldr. Dikey yaam halatlar her ii iin bir adet
olmaldr. Yatay yaam halatlar birden fazla ii tarafndan kullanlabilir. Bu
durumda her iinin alma alan, d mesafeleri, ve dme annda oluan
ykler hesaba katlarak uygun aplarda ve mukavemette halatlar tercih
edilmelidir.
Dme gerekleirse asl kalan personelin kurtarlabilmesi iin kurtarma
plan yaplmal ve bu plan dzenli eitimler ve tatbikatlarla uygulanabilir
olmaldr. Asl kalan personel belli bir sre iinde kurtarlamazsa veya
kurtarldktan sonra uygun ekilde mdahale edilmezse (kurtarlan personelin
uygun olmayan vcut pozisyonunda bekletilmesi, emniyet kemerinin aniden
gevetilmesi vs.) vcutta kirli kan birikmesine bal, kalp krizi ve lmle
sonulanabilen ask travmalar yaanabilmektedir. Bu sebeple kurtarma
plan en az koruma yntemleri kadar nemlidir.
Bu sistemi kullanan iilere sistem bileenleri, bunlarn hangi durumda ve
nasl kullanlmas gerektii, zellikle emniyet kemerlerinin kullanm, acil
durum, kurtarma planlar ve benzeri konularda uygun eitimler verilmeli ve
iilerin bu sistemi uygun ekilde kulland srekli olarak kontrol
edilmelidir.
Yksekte alma pozisyon alma sistemleri de btn bir sistem olarak
deerlendirilmeli, uygun ve standart aparatlarla kullanlmaldr.

21

EKL 6:Personel Dme Durdurma Sisteminin Doru Kullanmna rnek

Baret Kullanm: Baret kullanm yksekten dme kazalarnda (emniyet

kemeri kullanlsn veya kullanlmasn) den iilerin, hayati adan korunmasyla
ilgilidir. Yani yksekten dmeyi nlemeye yarayan bir uygulama deil kaza sonras
meydana gelebilecek olas kafa ve kafatas yaralanmalarn engellemeye yneliktir.
2006 SGK istatistiklerine gre yap ikolunda yksekten dme kazalarnn
%34.6snda kafatas yaralanmas meydana gelmitir. Bu korkun bir oran olup
kafatas

yaralanmalar

sonucu

iiler

hayatn

kaybetmekte

veya

sakat

kalabilmektedir. Baret kullanmyla ilgili en nemli husus:

* Kullanlan baret yaplan ie, iin yapld koullara uygun standartlarda
olmal ve mutlaka ene ba bulunmaldr. ene ba olmad durumlarda dme
annda

kullanlan

baretler

iilerin

kafalarndan

kaybetmektedir.

22

derek

koruma

ilevini

4.4

GVENLK ZLEME SSTEM

Dmeyi nleyici sistemlerden herhangi bir alternatifin uygun olmad

durumlarda gvenlik izleme sistemi; kontroll giri alanlar oluturularak ve dmeyi
nleyici planla birlikte kullanlr. Bu sistem dme tehlikesinden habersiz kiiyi
izleme ve uyarma iinde uzman kiinin yapmas gereken prosedrler btndr.
Gvenlik zleme Eleman
at
Korunaksz Blge
alma alan

Zemin

EKL 7: Gvenlik zleme Sistemi (Oregon OSHA, Fall Protection for the
Construction Industry, 2010, S.57.)

4.5

GVENLK ALARI

Gvenlik Alar ile ilgili lkemizde kabul gren ve Trke ye evrilmi olan
TS-EN 1263-1 ve TS-EN 1263 -2 standartlar bulunmaktadr. Bu standartlarda
kullanlan gvenlik a modelleri, a malzemesi boyutlar, kalitesi, ve gvenlik ana
uygulanacak test teknikleriyle ilgili ayrntl bilgiler mevcuttur.
Gvenlik Alarnn Kullanm Alanlar:
Gkdelen ve kpr inaatlarnda dmeye kar yakalama alar
Bina inaatlarnda akta kalan cephelerden dmeye kar yan alar
Hareketli platform ve yap iskelesinden dmeye kar yakalama alar
Tnel yapm ve at almalarnda kullanlan yakalama alar

23

Temelde 4 tip gvenlik a vardr.

EKL 8:S tipi Gvenlik A :Kenar ipleri ile montaj yaplan gvenlik a
(TS-EN 1263-1, 2004, S.6.)

EKL 9:T tipi Gvenlik A: Yatay almalarda konsollara balanabilen

gvenlik a (TS-EN 1263-1, 2004, S.6.)

EKL 10:U tipi Gvenlik A: Dey alma alanlarnda kullanlan salam bir
destek yapsna balanan gvenlik a (TS-EN 1263-1, 2004, S.7.)

24

EKL 11:V tipi Gvenlik A:Sehpa, iskele tipi destee balanan gvenlik a
(TS-EN 1263-1, 2004, S.7.)
Gvenlik alar azami a gz byklne ve enerji absorplama
kapasitesine gre 4 snfa ayrlr:
TABLO 3
Gvenlik Alar Azami A Gzne Gre Snflama

KAYNAK: TS-EN 1263-1, 2004, S.8.

25

A oluturan iplerin snflandrmas:

EKL 12:A Oluturan plerin Snflamas (TS-EN 1263-1, 2004, S.8.)

Standart

bir

ada

bulunmas

gereken

zellikler

aadaki

ekilde

zetlenebilir:
A gz genilii a tipinde belirtilen deeri (60 veya 100 mm) amamaldr.
Kenar ipi kenardaki her bir a gznden gemelidir.
Kenar ipi ular sklmelere kar korunakl olmal ve uygun ekilde
ankrajlanmaldr.
T tipi alarda destek sehpalar arasndaki maksimum aklk 5 metre
olmaldr.
S tipi alarda an en ksa uzunluu 5 metre ve en kk boyutu 35 metrekare
olmaldr.

26

 S tipi alarda bindirme yaplmsa asgari bindirme uzunluu 2 metre

olmaldr.
T tipi alarda bindirme yaplmsa asgari bindirme uzunluu 0,75 metre
olmaldr.
An aslmasnda her bir ask arasndaki mesafe maksimum 2,5 m olmaldr.
Gvenlik alarnda kullanlan tm iplerin ular zlmelere kar
korunmaldr.
Kenar ipi, balama ipi ve birletirme iplerinin dayanm ve enerji absorpsiyon
kapasiteleri standartta belirtilen deerlerin altnda olmamaldr.
Alarn statik ve dinamik dayanm deneyleri (ayrca doal ve yapay
yalandrma deneyleri sonucunda yaplan dayanm testleri)

standartta

belirtilen ekillerde yaplm olmaldr. (naatlarda ska kullanlan T tipi ve

S tipi alarda dayanm testleri 7 metre ykseklikten a zerine braklan 100
kg lk elik kre eklindeki deney ktleleriyle yaplmaktadr.)
TS-EN 1263-2 Standartna gre yakalama genilikleri (alma blgesi kenar
ve gvenlik a kenar arasndaki yatay mesafe) ve dme mesafeleri
aadaki gibi olmaldr:
TABLO 4
Dme Ykseklikleri Tanm Tablosu

KAYNAK: (TS-EN 1263-2, 2005, S.2.)

27

Hi ve He 6 metreyi Hr ise 3 metreyi gememelidir.

Yakalama genilikleri aadaki gibi olmaldr.
TABLO 5
Yakalama Genilikleri Tablosu

KAYNAK: (TS-EN 1263-2, 2005, S.2.)

EKL 14: Yakalama ve Dme Mesafeleri ematik Gsterimleri-1 (TS-EN

1263-2, 2005, S.3.)

28

EKL 15: Yakalama Ve Dme Mesafeleri ematik Gsterimleri-2 (TS-EN

1263-2, 2005, S.4.)
S tipi alarda dme sonucu oluan maksimum deformasyon aadaki
grafie uygun olmaldr.

EKL 16: Gvenlik Alarnda zin Verilen Deformasyon Miktarlar (TS-EN

1263-2, 2005, S.5.)

29

OSHA Standartlarna gre;

A Boyutu

: En kk a alan 35 m olmal, en ksa kenar uzunluu en az

5 metre uzunluunda olmaldr.

Gz Boyu

: 100 x 100 mm olmaldr.

A pi

: 6 mm Polyamid 6.6 malzemeden imal edilmi olmaldr.

pin U.V ve srtnme dayanm yksek olmal ve yksek mukavemetli

sentetik liflerden olumaldr.
A Gzleri

: Kare (Q ) olmaldr.

An Aslmas : Gvenlik alar ip, kanca, kay veya klipsler ile aslmaldr.
Eer tek kol ask kullanlrsa ask ipinin kopma mukavemeti en az 30 kN
olmaldr. ift kol ask kullanlr ise ask ipinin kopma mukavemeti en az 15
kN olmaldr. An aslmasnda her bir ask arasndaki mesafe en fazla 2,5
metre olmaldr.

EKL 17: Tek ve ift Kol Ask Detay (http://uzmanyapi.org)

30

Gvenlik A Konsolu (Platformu):

Gvenlik A Platformu personel dmelerine kar kurulmak istenen
gvenlik alarnn bina d cephesine kolayca kurulumunun yaplmasn
salar.
Esnek kollar sayesinde bir d annda oluan oku emerek d yaayan
personelin zerine minimum yk gelmesini salar.
Bina ykseldike vin yardm ile bir st kata tanr

Gvenlik A Konsolu Kurulumu:

ncelikle profil ana gvde tabliye stnden betona sabitlenmektedir. Daha

sonra tabliye altna gelen ksm tabliye kalnlna gre ( kiri ykseklii )
deliklerinden kaba ayar yaplarak ve zerinde bulunan ayar mili ile ince ayar
yaplarak betona sktrlr. Bu ekilde tm konsollar srasyla monte edilir.

Her iki konsolu birbirine balamak iin elik borular kelepelerle birbirlerine
balanr.

A germe ilemi iin payanda borusu yukar kaldrlr ve zerine a germe

ilemi yaplr, daha sonra payanda borusu halat yardm ile tekrar uygun pozisyona
getirilir ve kurulum ilemi tamamlanr.

EKL 18: Mafsall A Platformu (http://www.oguzhaniskele.com)

31

4.6

UYARI HATTI SSTEMLER

Giri Blgesi

Uyar Hatlar

alma Alan
Korunaksz Blge

Zemin

EKL 19: Uyar Hatt Sistemi (Oregon OSHA, Fall Protection for
the Construction Industry, 2010, S.54.)
Sistem korumasz yerlere yaklaanlar uyarmak iin bariyer oluturan
desteklerden oluur. Bu destekler halat, tel veya zincir kullanlarak yaplabilinir.
Korkuluk veya gvenlik a kullanmnn mmkn olmad durumlarda, zellikle
at ii yapanlar iin belirlenen alanlarda; uyar hatt sistemleri, kiisel dmeyi
durdurucu sistemler, muhafazal geit sistemleri veya gvenlik izleme sistemleri ile
birletirilerek kullanlr. Uyar hatt sistemleri korunaksz kelerden en az 1,8 metre
uzaklkta olmaldr.

4.7

KAYARAK DMEY NLEME SSTEMLER

Yksekteki eimli yzeylerde, zellikle atlarda yaplan almalarda

iilerin kayarak dmelerini engellemeye ynelik uygulanan sistemleridir. zellikle
7,5 metreden yksekte yaplan ve 3/12 den daha eimli olan at almalarnda,
gvenlik a, korkuluk, bariyer gibi nlemler alnamyorsa kiisel dmeyi durdurucu
sistemler, muhafazal geit sistemleri veya gvenlik izleme sistemleri ile
birletirilerek kullanlr. Genelde allan yzeye takoz sistemleri yerletirilerek
oluturulur.

32

Eimi 6/12 den byk

olan atlar

Eimi 3/12 ve 6/12

arasnda olan atlar

Kayarak Dmeyi nleme

Sistemleri

EKL 20 : atlarda Uygulanan Kayarak Dmeyi nleme Sistemleri (Oregon

OSHA, Fall Protection for the Construction Industry, 2010, S.56.)
4.8

BARYER- T- SPER VE PERDELER:

Bu tarz korumalarn bir ksm dmeyi dorudan engelleyecek nitelikte ve

mukavemette olup bir ksm sadece farkndalk oluturmak ve alanlar ikaz etmek
iin kullanlr. Bu tr ikazlar kolayca grnr ve tehlike alanndan yeterince uzaa
konulmak suretiyle kazay daha olumadan nlemeye yardmc olur. Bu amala
allan kat epeevre en az 1 m ykseklikte kendir uval, branda vb. ile perde
eklinde evrilebilir. uval perde ve brandalarn yksekten dmeyi dorudan
engellemedii, sadece farkndalk oluturduu unutulmamaldr. Bu perdeler
ayrca allan ykseklikte kuvvetli rzgar kesmeye ve malzeme umalarn
nlemeye yardmc olur. Bu konuda daha gelimi sistemler de mevcut olup 4.9
numaral blmde bu sistemlerden bahsedilmitir. uval perdelik ve brandalar bir
nevi uyar hatt sistemleri olup kullanlrken aadaki hususlar dikkate alnmaldr.
uval perdelik ve brandalar korunaksz kenarlardan en az 1.8 m uzaklkta
olmaldr.
Korunaksz kenarda allaca zaman iiler korkuluk sistemleri, kiisel
dmeyi durdurucu sistemler, gvenlik a sistemi vs. ile korunmaldr.
Branda sistemleri haricinde dorudan yksekten dmeyi engellemeye
ynelik bariyer sistemleri de mevcuttur. Teknolojinin gelimesi ve gvenlik

33

konusunda yaplan AR-GE almalarnn nem kazanmas ile, zellikle bu konuda

retim yapan firmalar ergonomik ve salkl ekipman retme konusunda adeta yar
haline girmitir.
Platform boluklarndan dmeyi engellemek iin, kolay kurulan ergonomik,
hafif malzemelerden sistemler gelitirilmitir. Bu sistemlerin ankraj perlit
malzemelerle imalata zarar vermeyecek ekilde yaplmaktadr. Malzemeler birbirine
gemeli olup ankrajlar tamamlandktan sonra gergin vaziyette durmaktadr ve istem
d hareketlerle almalar mmkn deildir. Skm ve kurulumu ok kolay olup
skldkten sonra ok kk bir yer kaplamaktadr.

EKL 21: Kenar Siperlikleri (PERI KALIP ve SKELE SSTEMLER, PROKIT

EP 200- Safety systems for temporary edge protection , 2011, S.2)

34

EKL 22: Kenar Siperlikleri Detaylar (PERI KALIP ve SKELE SSTEMLER,

PROKIT EP 200- Safety systems for temporary edge protection , 2011, S.3)
4.9

RZGAR GVENLK PANELLER:

Yksek binalarda allan en st katlarda alan personel ayn zamanda

yksek miktarda rzgar ykne maruz kalmakta ve bu da yksekten dme
tehlikesini nemli lde arttrmaktadr. Bu sebeple ok yksek binalarda allan
en st 2 veya 3 kat boyunca rzgar ykn kesmek amacyla gvenlik panelleri
kullanlmaktadr.

EKL 21 Rzgar Gvenlik Panelleri (PERI KALIP ve SKELE SSTEMLER,

PERI Safety Systems Handbook , 2009, S.76)

35

4.10

DMEY NLEME PLANI- ETM-EKPMAN BAKIMI

Yap ilerinde yksekten dme riskini minimize etmek iin alnmas gereken
belki de en nemli tedbir dmeyi nleme plan hazrlamaktr. zellikle
konvansiyonel yntemlerin kullanlmad inaatlarda uzman bir kii tarafndan
hazrlanmas gereken bu plan yaplan imalata gre hangi nlemlerin alnmas
gerektii, bu nlemleri alan ve bu blgede alan iilerin i organizasyonunu ve
takibini, iilerin eitimini vs konular kapsayan ayrntl bir plan olmaldr. Bu plan
dorultusunda daha gvenli alma yntemleri mevcut ise imalat tr veya zamanna
ait karar deiikliklerine bile gidilebilir. Bu planda olmas gereken asgari artlar
OSHA standartlarnda belirtilmitir.
Dmeyi engelleyen sistemleri kullanan ve yksekte alan iilerin eitimi
de en az alnan nlemler kadar etkilidir. Kaza olaslndaki insan hatas faktrn en
aza indirmek adna verilen eitimler hayati nem tamaktadr. Bu eitimler yksekte
almayla ilgili genel gvenlik tedbirlerini, seilen ekipmann doru ve etkili
kullanmn ve bakmn, acil durumlarda Acil Durum Plan dorultusunda
yaplmas gerekenleri ve benzeri konular iermelidir.
Yksekten dmeye kar alnan tedbirlerde tercih edilen ekipman kadar bu
ekipmanlarn salkl bir ekilde kullanlmas iin uygun bir ekilde bakm ve
muhafazasnn yaplmas ve bu konuda ilgili tm iilerin gerekli eitimleri alm
olmas da nemlidir. zellikle kiisel koruyucu ekipmanlarn bakm ve
muhafazasnn ne ekilde yaplmas gerektii ilgili standartlarda mevcuttur.

36

SONULAR VE DEERLENDRME

lkemiz yksekte gvenli alma konusunda maalesef geride kalmtr. Yap

iyerlerinin birounda yksekten dme konusunda nlem alnmazken, nlem
alnan yap iyerlerinde ise alnan nlemler genelde ilkel ve uluslar aras standartlara
uygun olmayan biimdedir. Trkiye deki uygulamalarn bu ekilde olmasnn
sosyal, kltrel, ekonomik birok sebebi vardr. Bununla beraber zellikle son
zamanlarda Sal ve Gvenli kavramnn lkemizde nem kazanmasyla
birlikte bir deiim sreci balamtr. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl
Tefti Kurulu tarafndan 3 senedir salkl bir ekilde yrtlen Yap yerlerinde
Yksekte Gvenli alma projesi de bu deiim srecinin nemli bir gstergesidir.
Bu deiim srecinin salkl ileyebilmesi iin konuyla ilgili daha fazla teknik
aratrma yaplmal ve bu aratrmalarn sahaya aktarm salanmaldr.
Bu almada yap ilerinde yksekten dmeyi engelleyen sistemler ulusal ve
uluslar aras standartlar dorultusunda tanmlanm ve bu sistemlerde bulunmas
gereken asgari zelliklere teknik adan deinilmitir. Tabi ki burada bahsedilen
yntemler inaatlarda kullanlan en temel ve genel yntemlerdir. Bunlar haricinde
inaat trne ve yaplan projeye gre daha baka nlemler de uygulanmakta, hatta bu
nlemlerle ilgili retim yapan firmalar projeye gre zm retmekte, projeye zel
retimler yapmaktadr. Bu eitlilie ramen yaplan alma en temel seviyede yap
ilerinde yksekten dmeyi engelleyen sistemleri tanmlayp zetlemektedir.

37

KAYNAKA

ASLAN Ali, Bir naat irketinde Meydana Gelen Kazalarnn Deerlendirilmesi,

Yksek Lisans Tezi, 2008;
DOKA Kalp skele Sistemleri, Gvenlik Platformu Montaj Projesi, 2010;
Dr C H Robbins, Analysis Of Irata Employment And Safety Statistics, 2009;
HELPSET Gvenlik Ekipmanlar Katalou;
http://uzmanyapi.org;
http://www.geckotr.com;
http://www.oguzhaniskele.com;
http://www.ssk.gov.tr;
KAYA Grubu, Yksekte alma Temel Yeterlilik ve Teknikleri, 3. Basm, 2007;
KAYA Grubu, Yksekte Gvenli alma altay Notlar, 2010;
MONTANA Department of Labor and Industry Safety and Health Bureau, Fall Protection
in Construction, 2010;
Occupational Safety and Health Admin., Labor Pt. 1910, 2011;
Oregon OSHA, Fall Protection for the Construction Industry, 2010;
PERI Kalp ve skele Sistemleri, PERI Safety Systems Handbook , 2009;
PERI Kalp ve skele Sistemleri, PROKIT EP 200- Safety systems for temporary edge
protection , 2011;
The Work at Height Regulations 2005;
TS-EN 1263-1, 2004;
TS-EN 1263-2, 2005;
TURUL Cihangir, Yksekte alma, 2009

38

EKLER
EK I: UYGULAMA FOTORAFLARI
KALIP MALATI:
Aadaki fotoraflarda kolon ve perde duvar kalp imalatnda kullanlan gvenlikli
alma platformlar ve bu platformlara ulamak iin kurulmu olan merdiven
sistemleri gzkmektedir.

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.8)

Bu platformlarn kalp panolarna montaj yerde yaplmaldr. Montaj yaplan

paralar btn halinde vin yardmyla kaldrlp nihai montaj bu ekilde yaplr.
Bylece platformlarn montaj yerde gvenli bir biimde tamamlanm olur

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.13)

39

DKEY YAAM HATLARI:

Yksek kolon kalplarna veya kulelere vs. dik merdivenler ile ulalyorsa mutlaka
dikey yaam hatlar oluturulmal, uygun halatlar, halat tutucular ve balant
elemanlaryla beraber emniyet kemerleri kullanlmaldr.

ATI ALIMALARI:
at almalarnda aadaki gibi alma platformlar oluturularak dme riski
engellenebilir.

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.72)

Toplu koruma yntemleri tercih edilemiyorsa veya yetersiz kalyorsa yatay yaam
hatlar kurulmal ve uygun balant aparatlaryla uygun tipte emniyet kemeri
kullanlmaldr.

40

DEME KALIPLARI:

Deme imalatnda da korkuluklu alma platformlar kullanmaldr.

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.82)

YKSEKTE YAPILAN KR KALIP MALATI:

Kiri veya deme+kiri kalp sistemlerine ulam iin merdivenli ve korkuluklu

alma platformlar kullanlmaldr.

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.94)

41

SKELELERDE GVENL ALIMA:

skelelerde temel olarak:

-allan sevilerde dmeye yol aabilecek boluk bulunmamal, allan seviyeler
bamsz platformlardan oluuyorsa bu platformlar istemsiz hareketlere yol
amayacak ekilde sabitlenmeli. (Yksek katl iskelelerde rzgar pinleri vs olmal)
-Ana ve ara korkuluklar mevcut olmal, kullanm alanna gre mmknse iskele
sistemi uygun tipte gvenlik alaryla beraber kullanlmal.
-skele yeterli salamlkta olmal. (Cephe iskeleleri binaya sehim yapmayacak ve
uygun ekilde ankrajlanmal, standart malzemeler kullanlmal, iskelenin oturduu
zemin salam ve dzgn olmal vs.)
-alma platformu kenarlarnda eteklik bulunmal
-skelede allacak seviyelere gvenli bir ekilde ulam salanmal

Cephe skelesi ve Merdiven skelesi:

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.107)

42

Hareketli platformlar:

(Per Kalp ve skele Sistemleri, Per Safety Systems Handbook , 2009, S.112)
Asma iskele ve Cephe Asansrleri:

43

EK II: TRKMENBAI DDY OTEL NAATI T TP GVENLK AI

KURULUM PROJES:

44

45

46

47

48