Totalitarizam

30 tih god. 20.st. izraz totalirzma se koristio da bi se opisali kaistiki reim u

Italiji, nacional socijalistiki raim u Njemakoj i komunistiki reim u
Sovjetskom Savezu. Ove diktature teile su kontroli nad svjeu i ponaanjem
pojedinaca i svih faza politikog, drutvenog i kulturnog ivota, i, s nejednakim
uspjehom je sticale.
Totalitarizam je fenomen 20.st., jer je takva sveobuhvatna kontrola nad
pojedincem i drutvom mogla postii samo u eri moderne ideologije, tehnologije
i birokratije. Totalitarna drava potpunije je bila uspostavljena u Njemakoj i u
Sovjetskom Savezu nego u Italiji, gdje su kulturni i historiski uslovi spreavali
ostvarenje totalitaristikog cilja monolitnog jedinstva i totalne kontrole.
Ideoloki ciljevi i drutvena i ekonomska politika Hitlera i Staljina u osnovi su
se razlikovali. Meutim, i sovjetska Rusije i nacistika Njemaka imale su isti
totalitaristiki cilj potpune dominacije nad pojedincem i institucijama i obe su
koristilje sline metode da se to postigne.
Musolinijeva Italija preciznije se naziva autoritarnom. ivot u Italiji bio je
manje kontrolisan, a pojedinac se manje plaio nego u nacistikoj Njemakoj ili
komunistikoj Rusiji. Ni reim nije imao tako potpun uticaj na svjest svojih
podanika kao nacisti u Njemakoj. Italijani su mogli da kliu Musoliniju, ali
mali broj njih je bio voljan da umre za njega.
Analiza pokazuje da nacistika drava izgleda manje totalitarna od Sovjetskog
Saveza pod Staljinom. U praksi, nacistika drava nije bila jedinstvena i
monolitan politiki sistem koji se dri komandama iz samo jednom centra
moi. . Prije bi se moglo rei da ej acija bila sastavljena od organizacija i
pojedinaca koji su se meusobno utrkivali radi sticanja uticaja, moi i pljena. Za
razliku od Sovjetskog reima, nacistika drava nije u potpunosti razorila staru
elitu, koja je nastavila da igra vane uloge u dravnoj birokratiji, vojsci i
industriji.
Totalitarizam i liberalna demokratija
Zalaui se za totalno jedinstvo, kontrolu i poslunost, totalitarna diktatura
predstavlja antitezu liberalne demokratije. Ona ukida sve suparnike politike
partije, gui slobodu pojedinca, eliminie ili regulie privatne institucije ili
upravlja njima i koristi birokratiju i tehnologiju moderne drave nda nametne
svoju ideologiju i uspostavi svoje komande. Partiska drava odluuje u ta ljudi
treba da vjeruju koje vrijednosti treba da cijene. Nema mjesta individualnom
razmiljanju, privatnom moralnom prosuivanju ili individualnoj svjesti.
Pojedinac ne posjeduje nikakva prava koje drava treba da uvaava. Faistika

koncepcija drave je sveobuhvatna, i van drave nikakve ljudske ili duhovne

vrijednosti ne mmogu postojati, a kamoli da imaju vrijednost. Drava gleda na
pojedinca kao na ciglu , ljudski materijal koji treba ukucati i stesati u nov
drutveni poredak. Ona nastoji stvoriti jedno efikasno organizirano i stabilno
drutvo iji podanici ne postavljaju neprijatna piitanja ili imaju nepravovjerna
miljenja.
Totalitarna diktatura je posljedica liberalne demokratije; pojavila se u jednom
dobu u kome su kao posljedica Francuske i industriske revolucije mase postale
snafa u politikom ivotu. Totalitaristiki lider pokuava da zadobije i odri
vlast koristei podrku mase. Nacizam, koji je asimilovao mnoge popularne
narode, romantine, nacionalistike i rasistike ideje 19.st. imao je veu podrku
nasa nego sovjetski komunizam, koji je imao biti nametnut zatvorenom ruskom
narodu od strane odlune manjine. Obe dikrature uspostavile su svoju vladavinu
i ime naroda njemakog folka i sovijetskog proletarijata.
Kult voe
Karakteristino obiljeje totalitarizma je najvei znaaj koji se pridaje lideru za
koga se smatra da je nepogreiv i nepobjediv. Ideolizacija voe prirodno je tekla
od italijanskog faizma i njemakog nacionalsocijalizma, ideologija koje su bile
duboko ukorjenjene u iracionalnom oboavanju heroja i glorifikaciji nacije, rata
i volje. Kult linosti nije svojstven marksizmu , iji autoritet poiva na doktrini
koja pretenduje na naunu vrijednost. Meutim, injenica da je Staljin bio
sposoban da ga ubrizga u marksizam pokazuje koliko je kult linosti bio
znaajan za totalitarizam. Sovjetska propaganda stvorila je od Staljina kult
Oca, Voe, Prijatelja i Uitelja, Najvei genije svih vremena i naroda.
Ropsko oboavanje voe od strane masa i njihovo nekritino prihvatanje dogme
da su voa ili partija uvijek u pravu, podstie odanost, posveenost i poslunost
i izobliava racionalno razmiljanje.
Ideologija
Totalitaristikim voama potrebno je vie od same vlasti radi vlasti. Oni nastoje
da transvormiu svijet na osnovu jedne sveobuhvatne ideologije, niza uvjjerenja
i vjerovanja, koja pretenduju da poznaju tajne itavog historiskog procesa
tajne prolosti, sloenosti sadanjosti , neizvjesnosti budunosti. Ideologija
sainjava jednu viu i ekskluzivniju istinu zasnovanu na zakonu historije ili
drutvenog razvoja, koja svodi prolost i budunost na samo jedan historiski
princim borbe, bez obzira na to da li drave, nacijem narode, rase ili klase.
Ideologija sadri zasljepljujuu viziju budunosti sekularni Novi Jeruzalem
koji ojaava volju vjernih i privlai preobraenike. Ovaj utopiski i hilijastiki
pogled totalitaristikih ideologija daje im pseudoreligiski kvalitet. Ideologija

zadovoljava ljudsku udnju za apsulutnim. Ona stvara odane vjernike koji imaju
osjeanje da uestvuju u velikoj stvari herojskoj borbi protiv zla . koja daje
smisao njihovom ivotu. Kao neka religija, totalitaristika partija izolovanim i
otuenim pojedincima daje osjeanje drugarstva, potpuni utisak pripadanja. Ona
im omoguava da se izgube u utjenom i uveseljavajuem zagrljaju masovnog
pokreta. Nacistika rasna ideologija pozivala je na integraciju i revitalizaciju
njemake rasne zajednice i formiranja novog drutva u kome e status pojedinca
zavisiti ne od bogatstva ili porijekla ve od sluenja folku. Odanost folku e
prevazii klasne suprotnosti i korozivni jevrejski uticaj bie zauvijek eliminisan.
Sovijetska ideologija je kombinovala tradicionalni marksistiki cilj besklasnog
drutva u kome nema eksplotacije, sa potrebom da se izgradi jaka Rusija.
Totalitaristika religija ideologija nije svojim sljedbenicima obezbjeivala
samo krajnji vilj koji pomae pravo na apsulutnu dobrotu, ona je takoer
obezbjeivala i avola. Za Sovjete, izvor zla i uzrok sih nedaa bili su
degenerisani kapitalisti , izdajniki trockisti ili saboteri i strani agenti, koji
spreavaju ostvarivanje socijalistikog drutva. Za niaciste, avo je bio
zavjerenik Jevrejin. Ti zli moraju biti eliminisani kako bi se ostvarila vizija
budunosti totalitaristikog pokreta. Tako, totalitaristiki reimi likvidiraju
velike segmente populacije oznaene kao neprijatelji naroda. Historiska
potreba vieg cilja iziskuje i opravdava njihovu likvidaciju. To pozivanje na
historisku potrebu ima svu mo velikog mita. Predstavljen kao svjetsko
historiska borba izmeu borbe snaga dobra i zla, mit podstie fanatizam i
uutkuje savjest. Nacisti su na mitski nain opisivali svijet kao ratite izmeu
boanskih i demonskih snafa, izmeu sila svjetlosti i sila mraka, koje su
simbolizovali Jevreji. Totalitaristi su utopisti nadahnuti idealiznon. Oni tragaju
za spasenjem njihove nacije, njihove rase, ili ovjeanstva. Vjeruju da e
pobjeda njihove stvari uspostaviti hiljadugodinje varstvo, stanje harmonije i
blaenosti. Takva vizija je privlana za ljude optereene ekonomskom
nesigurnou ili duhovnom dezorjentacijom.
Oblikovanje Novog ovjeka
Za razliku od ranijih autokratskih reima, totalitarna dikatatura se ne ne
zadovoljava spoljanjom poslunou svojih podanika. Ona zahtijeva
vezuslovnu odanost masa i punu podrku oduevljenja. Ona nastoji da kontrolie
unutranju lonost: da oblikuje misli, osjeanja i stavove u saglasnosti s
partiskom ideologijom, koja postaje zvanini kredo. Ona nastoji da stvori
novog ovjeka, ovjeka koji posveuje svoje tijelo i duu partiji i njenoj
ideologiji, pravovjernika podstaknutog misijom. Totalitaristika drava nastoji
da stvori podannike koji vjeruju da je partiska ideologija vrhovna vlast. Njene
doktrine obezbjeuju konane odgovore na krajnja pitanja historije i ivota.

Takvim vjernim podannicima koji ne postavljaju pitanja partija moe

manipulisati. Nepristrasno traganje za istinom, pravdom i dobrotom
istraivanje onih fundamentalnih moralnih, politikih i vjerskih pitanja koja su
vijekovima karakterisala intelektualnu tradiciju Zapada naputeno je. Istina,
pravda i dobrota su ono to parija odredi, a ideoloka skretanja su zabranjena.
Intelektualci i kreativni umjetnici samo su prenosioci zvaninih istina, ininjeri
ljudskih dua, nazivao ih je Staljin. Intelektualni ivot sveden je na olakavanje
glatke primjene sveobuhvatne eme vladajue partije. Intelektualci u
totalitaristikom drutvu jesu tehniki uvjevani vjernici koji ljudska bia koja
su im na raspolaganju vide kao beskrajno rastegljiiv materijal.Totalitaristika
diktatura namjerno politizuje sve oblasti ljedskih aktivnosti. Ideologija proima
knjievna dijela, historiju, filozofiju, umjetnost pa ak i nauku. Ona dominira
kolskim programima i utue na svakodnevni govor i drutvene odnose. Drava
je zainteresovana za sve to rade njeni graani: nema razlike izmeu javnog i
rivatnog ivota i svaka institucija dolazi pod vlast partiske drave. Ona koristi
medije, parade, masovna okupljanja, sport, pozorine predstave, bioskop, kako
bi populaciju odrala u stanju odeoloke budnosti.