OBJEKTIV

Slika015
Objektiv je dio fotoaparata koji prikuplja svjetlosne zrake sa
posmatraog predmeta koji imaju za cilj da na negativu(filmu) ili CCD
ili CMOS senzoru daju to otriju, svijetliju i ispravniju sliku. Ulogu
najjednostavnijeg objektiva ini jednostavno sabirno soivo- monokl.
Ovaj objektiv se primjenjuje kod najjednostavnijih fotoaparata kao i
kod najjednostavnijih kamera za nadzor kao i na mobilnim telefonim.

Slika016 Geometrijsko predstavljane stvaranje slike kod

najjednostavnijeg objketiva; Y Objekat, Y, slika objekta, f ina
daljina objektiva

Monokl ne daje koreknu sluku. Uslijed hromatske aberacije daje

neotre slike i iskrivljene slike. U samom poetku koristili su se
jednostavni monokli i dubleti.
Hromatska aberacija je je posljedica disperzije svijetlosti. Svjetlosni
zraci prelamajui se kroz leu ponaaju se kao i pri prolasku kroz
prizmu; prelamaju se i razlau. Kako svaka boja od koje je
sastavljena bijela svijetlost ima svoju iu te je imamo za posledicu
neotru sliku.

Slike016a i Hromatska aberacija

Hromatska aberacija se relativno jednosatavno otklanja
kombinacijom dva soiva, od koji je jedno sa veim indeksom loma.
A drugo da stvara vecu disperziju. Obino su ta dva soiva
slijepljena. Takvo soivo se save ahromatski dublet.

Slika 017
Sferna aberacija nastaje uslijed toga to se svi zraci koji dolaze
paralelno, uslijed toga to soivo ima sferian oblik i debljinu, ne
sastaju u istoj taki. Sferne aberacije su izraenije kod objektiva sa
veom svjetlosnom jainom.

Slika016b Sferna aberacija

Sferna aberacija se otklanja kombinovanjem raznih soiva i ine
sloen optiki system. Velik korak u razvoju objektiva za fotoaparte
dao je Josef Max Petzval koji je matematikim putem konstriusao
objektiv koji je imao za to vrijeme veliku svjetlosnu jainu (1/3.6) i
davao je veoma ostru sliku. Objektiv je imao izvjesnu korekciju
sferne i hromatske aberacije.

Slika018.

Bitna karakteristika objektiva je svjetlosna jaina i izraava se u

razlomku ine daljine i prenika objektiva. Prema tome svjetlosna
jaina objektiva oznaava koliko puta se prenik objektiva sadri u
inoj daljini. Kad se ina daljina podjeli njegovim prenikom, dobija
se svjetlosna jaina izraena kao 1/n, pri emu je 1 oznaava inu
daljinu a n koliko s eputa promjer sadri u inoj daljini. To znai da
ukoliko je manji broj n da je objektiv svjetlosno jai.

Slika013
Svjetlosna jaina izraena indeksom 1/n je ista za bilo koji objektiv,
bilo koje konstrukcije ili dimenzije.

Obicno na prednjm prstenu objektiva postoje podaci o prizvodjacu ,

inoj duini kao isvjetlosnoj jaini. Npr Nikor AF 50mm 1/1.4 a
ponekad i serijski broj.Ponekad se oznaavaju u skraeno obliku npr
1.4/50 i sl.
Objektivi su redovno opremljeni prstenastom dijafragmom ili
blendom ili irisom. To je prstenast uredja smjeten u optikoj sredini
objektiva.

Sli

ka020 Otvo
i slika019
Dijafragma svojim otvorom suava ili proiruje snop svjetlosnih
zraka koje prolaze kroz objektiv. Veci otvor proputa vie svjetla te
emulzija ili ip primi veu koliinu svjetla za isto vrijeme
eksponiranja. Otvor prednjeg soiva objektiva naziva se stvarni
otvor. Prenik otvora dijafragme naziva se efektivni otvor. Za
izraunavanje ekspozicije uzima se relativni otvor. Povrina otvora
dijafragme koja se vidi zove se pupila objektiva. Snop svijetlosti koji
prolazi kroz objektiv i otvor dijafragme je proporcionalan njenoj
povrini tj kvadratu njenog prenika D2. Moe se smatrati da je
osvjetljenej slike proporcionalno kvadratu odnosa prenika pupile i
ine duine (D/f)2. Zamjenjujui odnos f/D sa n dobija se 1/n2.
Oznak n kojo se obiljeava otvor dijafragme oznaaav koliko se puta
prenik korisnog otvora dijafragme sadri u inoj duini objektiva.
Njegova reciprona vrijednost 1/n naziva se relativni otvor. Relativni
otvor objektiva je ogranien . On ne moe da bude neogranieno
veliki jer bi predstavljao tehnoloki problem a i dubinska otrina bi
bila mala te bi se takav objektiv veoma teko koristio. Relativni otvor
takodje ne moe biti neogranieno malio jer bi se poveala
difrakcija svjetlosti. Skala na objektivu oznaava veliine relativnih
otvora dijafragme 1/n. Radi preglednosti izostavlaj se jedinica pa
tako otvor 1:2 zna da je prenik dijafragme sadran 2 puta u inoj
duini objektiva in a skali se pie samo 2. Oznake otvora dijafrgme
su tako postavljene da svaka sledea oznaka znai duplo smanjenej
povrine otvora. Prenik otvora na D na sledeom otvoru postaje
manji u proprciji 1:2. Prema tome svaka slede oznaka na skali
predstavlja, u pogledu svjetlosne jaine, dvosruko manju vrijednost.
Pa tako od otvora 2 duplo manaj vrijednst je 2.8 od 2.8 je 4 od 4 je
5.6Skala otvora blenede ide 1.4 2 2.8 4 5.6 8 11 16 22 32 45
i 64.

VRSTE OBJEKTIVA, VIDNI UGAO OBJEKTIVA

Objektiv ima tri vane karaktreristike: inu duinu, vidni ugao i

svjetlosna jaina.
O svjetlosnoj jaini smo pisali u prethodnom nastavku. Objektivi
svjetlosne jaine f4 ili veu smatraju se svjetlosno jakim
objektivima. Kako smo i ranije rekli vei f broj oznaava svjetlosno
slabiji objektiv.
Vidni ugao je odnos izmeu arine duine i formata na koji se
snima. To znai da za fotoaparate razliitih formata filma ili
fotoosjetljivog senzora za isti vidni ugao nije ista arina duina.

Slika 1, ovisnost vidnog ugla o inoj duini objektiva i formatu filma

odnosno senzora (uglovi u odnosu na dijagonalu formata)
Objektivi veih inih duina imaju manji vidni ugao i obratno;
objektiiv kraih inih duina imaju vei vidni ugao za isti format
negativa odnosno senzora.

Slika 2. Ovisnost vidnog ugla o inoj duini(uglovi u odnosu na

dijagonalu formata)
Odnos planova kod objektiva razliitih inih duina nije isti za sve
objective. Tako objektivi kraih inih duina naglaavaju prostor
odnosno za objekti u drugom planu izgledae udaljeniji od objekta
u prvom planu. Kod standardnih objektiva taj odnos e biit prirodan
dok kod objektiva sa veom inom duinom objekat u drugom
planu e izgledati vei nego sto stvarno jeste.

Slika3. Odnos planova kod raliitih inih duina

Slika4. Portret djeaka snimljen objektivima razliitih inih duina;

jasno se vidi odnos planova kao i izoblienje nastalo upotrebom
irokougaonog objektiva na donjoj slici
Najea podjela objektiva je po inoj duini, tako da ih djelimo na
standardnre, irokougaone i uskogaone ili teleobjektive kao i
objektive promjenljive ine duine tzv. zoomove.
Standardnim ili normalan objektivom smatramo onaj objektiv iji je
vidni ugao izmeu 45 i 50 stepeni a ija je ina duina priblino

jednaka ili neto vea od dijagonale formata negativa ili

fotosjetljivog ipa.
Tako za je uobiajeno da se za 35 mm footaparate lajka
formata(24X36mm) kao i digitalne fotoaparate sa full frame ipom
, za normalan objektiv smatra objektiv ine duine 50mm. Vidni
ugao ovog objektiva odgovara uglu 470. Za fotoaparate veceg
formata standardni objektivi su veih inih duina. Tako naprimjer
za format 6X6cm standardni objektiv je 80mm, a za 6x9cm
standardni objektiv je 105mmdok za vecinu digitalnih fotoaparata
koji imaju sensor cca 22X 15 mm standardni objektiv bi bio ine
duine 30mm.Kod fotoaparata malih formata svjetlosna jaiano ovih
objektiva je najvea.Ovi objektivi su redovno i univerzalni objektivi
pa se koriste gtovo za sve vrste fotografije; portret, pejsa,
arhitektura.

Slika5. Urbani pejsa nainjen standardnim objektivom 50mm

Slika6. Portret uradjen standardnim 50 mm objektivom

irokougaoni objektivi su objektivi iji je vidni ugao vei od

standardnog objektiva, esto preko 60o a idu i do 180o, a ine
duine krae od 30mm za lajka format. Prema DIN standardu
sviobjektivi iji je vidni ugao vei od 53o su irokugaoni objektivi. To
to se iz malih udaljenosti zbog veeg vidnog ugla, moemo snimiti
vei prostor je zadnja osobina ove vrste objektiva. Snimci raeni
ovim objektivima imaju karakteristian izgled u pogledu perspektive
i velike dubinske otrine, daju utisak prostornosti. Tipian primjer je
snimak ljudske figure sa ispruenom rukom ka fotoaparatu. Zbog
potencirane perspective ruka izgleda mnogo vea

Slika 7. Fotografija kuvara ilustruje potenciranu perspektivu

Slika8. Portret djeteta uradjen irokougaonim

Slika9.Paljivom upotrebom irokougaonog objektiva moge se

uspjeno snimati enterjeri

Slika10. Pejsa snimljenirokougaonim objketivom

Slika 11. Prizor vaara snimljen 17mm objektivom

Posebna vrsta irakougaonih objektiva iji je vidni ugao ekstemno
irok jesu fiaj (Fish-eye) objektivi. Ovo su objektivi koji koji po uzoru
na riblje oko zahvataju prostor od velikim uglom i imaju
karekteristinu deformaciju slike.
Uskougaoni objektivi ili teleobjektivi su objektivi ije su ine
duine dva tri puta vee od dijagonale filma ili ipa. arina duina
im se , za lajka format, kree od 80 pa do 1200mm. Karaktrie ih to
daju sliku veu od stvarne.Najee se koriste za snimanje objekta
kojima ne moemo prii kao i za snimanje porteta. Snimci
teleobjektivom imaju karakteristian izgled. Perspektiva je
isparavljena a prostor komprimovan.

Slika12. Portret snimljen teleobjektivom 200mm

Slika13. Sportski dogadjaj zabiljeen teleobjektivom 200mm

Slika14. Fotografija snimljena teleobjektivom 300mm

Slika15. Primjer male dubinske otrine kod teleobjektiva

Slika 16. Primjer komprimovane perspektive

Teleobjektivi imaju malu dubinsku otrinu pa su veoma osjetljivi na
pogreno izotravanje.

Dok irokougaoni objektivi poveava prostor izmeu planova

teleopjektiv nabijaplanove. Takoe , ova vrsta objektiva je veoma
osjetljiva na atmosferske pojave. Naime, pojaava efekat magle i
drugih isparenja i padavina
Zoom ili varifokalni objektvi su objketivi sa promjenljivom
arinom duinom odnosno vidnim uglom. Ispoetka nisu bili
omiljeni meu profesionalcima zbog loe svjetlosne moi kao i dosta
optikih greaka. Medjutim danas su te greke otklonjene ak i i kod
zoom objketiva sa velikim fokalnim rasponom. A , takodje , prave se
i zoom objektivi sa velikom svjetlosnom jainom. Veoma su zgodni
za reportanu , sportsku fotografiju a omiljeni sui kod fotoamatera
je jednim zoom

objektivom zamjenjuju itav niz objektiva.

Slika 17. Fotografija nainjena zoom objektivom
Zom objektivi se izradjuju u razliitim rasponima pa imamo
irokougaone zoom objective raspona 12-24mm, 15-30mm, 1735mm standardne zoom 24-60mm, 28-70mm, 28-300mm..., tele
zoom objketive 70-200mm, 50-500mm, 80-400mm, 300-800mm
Tekst i fotografije Drago Vejnovi