Ara: Magandang magandang umaga sa inyong lahat.

I am so blessed that I am right

here at your front, talking like this. This is so rare. HAHAHA! Well, ngayong umaga
ay marami tayong pag-uusapan na mga nakakalokang bagay. Thats why, kailangan
niyong iready ang inyong mga minds to absorbs of all this. Yeah, thats right.
Okay, so ngayon, lets talk about some things about our economy. Well, Im
always wondering kung paano ng aba natin natutugunan ung basic nessecities
natin. I know naman na we can work all we want and then, kukunin natin ung pera.
Pero, paano ng aba ito nangyayari sa pangmalawakan. I mean, in our country. How
does it work that well?
I am curious. Now, para malaman natin how does it work, tawagin natin ang
isang eksperto dito. Shes the company CEO of a well-known corporation. Lets us
all welcome, Jennica Venice Gurtiza.
(Greetings. Talks)
Ara: Now, so paano ng aba kayo nagsimula sa work ninyo?
Jennnica: It was small at first pero dahil sap ag-eexpand ay mas lumaki na ito ng
lumaki.

Transcript of Pambansang Ekonomiya

Background photo by t.shigesa
Turning Point
Ang paghiram ng bahay-kalakalay may kapalit na kabayaran.babayaran ito ng
interes ang hinihiram ng puhunan.
Ang paglago ng ekonomiya ay nakabatay rin sa paglaki ng pamumuhunan.
Success
Gumagamit ng modelo sa pag-susuri ang makroeonomiks. Ang modelo ay
representasyon ng isang ipinaliliwanag na Konsepto o Kaganapan. Sa pamamagitan
ng modelo, naipakikita nang simple ang reyalidad. Maaaring ito rin ay isang
abstract generalization kung paano nagkakaugnay-ugnay ang mga datos.
Ikaapat na Modelo
Ang ikaapat na modelo ay matutunghayan sa Pigura 17.4 sa susunod na pahina.

Ito ang modelo ng ekonomiya kung saan ang pamahalaan ay lumalahok sa sistema
ng pamilihan.
Kung ang gampanin ang pagbabatayan ang pamahalaan sa usapin ng
pamilihan.Kung ang huli ang pagbabatayan, papasok ang pamahalaan bilang sektor
ng modelo.
Ang Pambansang
Ekonomiya
Aralin 17
Iba't Ibang Modelo ng
Pambansang Ekonomiya
May iba't ibang modelo ang pambansang ekonomiya. Depende ito sa uri ng sistema
ng ekonomiya. Depende rin ito sa saklaw ng mg gawaing makikita rito. Sa araling
ito, pagtutuunan ng pansin ang mga modelo ng pambansang ekonomiya sa loob ng
sistemang pamilihan. Mamamalas sa mga ito ang pamamaraan ng paglikom ng
pambansang kita
Unang Modelo
Ang unang modelo ay matutunghayan sa Pigura 18.1. Ito ay naglalarawan ng isang
simpleng ekonomiya. Ang sambahayan at bahaykalakal ang mga pangunahing
aktor. Ang samabahayan ay ang kalipunan ng mga mamimili sa isang ekonomiya.
Ang bahay-kalakal naman ay ang tagalikha ng produkto.
Ang kita sa simpleng ekonomiya ay ang halaga ng produksyon sa isang takdang
panahon. Inaasahan na ang halaga ng produksyon ay siya ring halaga ng
pagkonsumo sa produkto. Upang lumago ang ekonomiya, kinakailangang maitaas
ng kaukulang aktor ang kanyang produksyon at pagkonsumo.
Ikalawang Modelo
Ang pag-iral ng sistema ng pamilihan sa pambansang ekonomiya ang tuon ng
ikalawang modelo. Ang sambahayan at bahay-kalakal ang mga pangunahing sektor
dito. Sila ay binubuo ng iba't ibang aktor.
May dalawang uri ng pamilihan sa pambansang ekonomiya. Ang unang uri ay
pamilihan ng mga salik ng produksyon o factor markets. Kabilang dito ang
pamilihan para sa kapital na produkto, lupa, at paggawa. Ang ikalawang uri ay
pamilihan ng mga tapos na produkto o commodity. Kilala ito bilang goods markets o
commodity markets

Sa ikalawang modelo, ipinapalagay na may dalawang aktor sa isang ekonomiya ang sambahayan at ang bahay-kalakal

Ang sambahayan ay may demand sa produkto ngunit wala itong kakayahang

lumikha ng produkto.
Ang bahay kalakal ang tanging may kakayahang lumikha ng produktong ito.

Sa paggamit ng mga kapital ng produkto, kailangang magbayad ng interes ang

bahay-kalakal.
Sa paggamit ng lupa ,magbabayad ito ng renta o upa

Sa paggamit ng paggawa magbibigay ito ng pasahod

Ang sambahayan din ang may suplay ng abilidad ng entreprenuer.
Apat ang pinagmumulan ng kita ng sambahayan sa interes, kita ng entreprenyur,
renta, upa,at pasahod sa paggawa.
Gagamitin ng sambahayan ang natatanggap na kita upaang makabili ng produkto.
Sa pananaw ng sambahayan ito ay gumagastos ang sambahayan doon kumikita
ang bahay-kalakal.
Mamamalas ang interdependence ng sambahayan at bahay-kalakal.
Sila ay umaasa sa isa't-isa upang matugunan ang mga pangangailangan at
kagustuhan.
Mapapansin din na kumikita ang isang sektor sa bawat paggastos sa ibang sektor.
Dahil dito, may dalawang pagsukat sa kita ng pambansang ekonomiya.
Ang isa ay sa pamamagitan ng halaga ng gastusin ng sambahayan at bahaykalakal.
Ang isa naman ay ay sa pamamagitan ng kabuuang kita ng sambahayan at bahaykalakal.
Sa ikalawang modelo ang paglago ng ekonomiya ay nakabatay sa pagtaas ng
produksyon.Upang maitaas ang produksyon, kailangang marami ang magagamit na
salik ng produksyon.

Ikatlong Modelo
Ang ikatlong Modelo ay matutunghayan sa Pigura 17.3 sa susunod na pahina.
Mayroon itong dalawang sektor. Mga pangunahing sektor nito ang sambahayan at
bahay-kalakal.
Hindi ginagamit ng sambahayan ang lahat ng kita para sa pamimili hindi lang
pangkasalukuyang produksyon ang iniisip ng bahay-kalakal.
Bukod sa pamimili at paglikha ng produkto ang pagiimpok (saving) at
pamumuhunan (investment) ay nagiging mahalagang gawaing pang-ekonomiya.
Nagaganap ang mga nasabing gawain sa mga pamilihang pinansyal (financial
market)
Tatlo ang pamilihan sa ikatlong modelo.:
Ang mga pamilihan ay para sa salik ng produksyon, commodity o tapos na
produkto, at para sa mga pinansyal na kapital.
Ang bahagi ng kita na hindi nagagastos ay tinatawag na impojk (savings)
Kabilang sa naturang pamilihan ang mga bangko, kooperatiba, insurance company,
pawnshop at stock market.
Maaring mang hiram ang bahay-kalakal ng karagdagang pinansyal na kapital.
Ito ang gagamitin na puhunan sa nasabing plano ng produksyon. hihiram ang
bahay-kalakal sa sambahayan sa pamamagitan ng pamilihang pinansyal.
Ang naunang dalawang sektor ay ang sambahayan at ang bahay-kalakal.
Bukod sa pag-iimpok at pamumuhunan, ang pagbabayad ng buwis ay nagiging
karagdagang gawain sa ekonomiya.
Sumisingil ng buwis ang pamahalaan upang kumita. Ang kita mula sa buwis ay
tinatawag na (public revenues) ito ang ginagamit ng pampublikong paglilingkod.
Ang mga pampublikong paglilingkod ay nauuri sa pangangailangan ng sambahayan
at ng bahay-kalakal.
Ang paglago ng pambansang ekonomiya ay may tatlong batayan. Una rito ang
pagtaas ng produksyon Ikalawa ang produktibidad ng pamumuhunan. Ikatlo ang
produktubidad ng mga gawain ng pamahalaan.
Sa pagsingil ng buwis mahalagang hindi mabawasan ang proktibidad ng bawat
sektor. Hindi maiiwasan na magtaas ng pagsingil ng buwis. Ngunit mahalaga na
hindi makaramdam ng paghihirap ang mga sektor sa pagtaguyod ng
pangangailangan at kagustuhan.

Hidi rin dapat makipagkompetensya ang pamahalaan sa pamumuhunan ng

pribadong bahay-kalakal.
Sa oras na maganap ito, marami ang matatangal na puhunan sa bansa. Marami ang
mawawalan ng trabaho at kita Ang buong ekonomiya ay aasa na lamang sa gawain
ng pamahalaan
Ikalimang Modelo
Sa mga naunang apat na modelo, ang pambansang ekonomiya ay sarado. Ang
saradong ekonomiya ay hindi nakikipag-ugnayan sa mga dayuhang ekonomiya. Ang
tuon lamang ng mga naunang talakayan ay ang panloob na takbo ng ekonomiya.
Ang perspektiba sa saradong pambansang ekonomiya ay domestiko.

Iba pang usapin kapag ang pambansang ekonomiya ay bukas. Ang bukas na
ekonomiya ay may kalakalang panlabas. Ang kalakalang panlabas ay ang
pakikipagpalitan ng produkto at salik ng pambansang ekonomiya sa mga dayuhang
ekonomiya. Ang perspektiba sa pambansang ekonomiya na bukas ay internasyonal.
Ikalimang modelo
Inilalarawan sa Pigura 17.5 sa susunod na pahina ang modelo ng pambansang
ekonomiya na kabilang sa kalakalang panlabas. Ang pambansang ekonomiya ay
kalimitang tawag na home economy. Ang kaugnayan nitong ekonomiya ay
tinatawag na dayuhang ekonomiya o foreign economy

Lumilikha ng produkto mula sa pinagkukunang-yaman ang pambansang ekonomiya.

Gayundin ang dayuhang ekonomiya. Maaaring magkapareho ang kanilang produkto.
Maaari din namang magkaiba. Nakikipagpalitan ang dalawang ekonomiya ng
produkto sa isa't isa. Ang dayuhang kalakalan ay muling tatalakayin sa Yunit IV.