Professional Documents
Culture Documents
Verslag Buitenlandse Stage Zuid-Afrika 2016
Verslag Buitenlandse Stage Zuid-Afrika 2016
Verslag Buitenlandse Stage Zuid-Afrika 2016
Zuid-Afrika is een intrigerend land. Het kent veel mooie kanten en het is in de
letterlijke zin van het woord ook een prachtig land, maar het kent ook een sombere
zijde. De problemen van voor de afschaffing van de Apartheid hebben zich omgezet in
andere problemen, of challenges, zoals men dat in Zuid-Afrika liever noemt. Er is
een zekere kop in het zand-mentaliteit, waarbij de huidige corrupte regering ervoor
zorgt dat de bevolking zo min mogelijk op de hoogte is van de heersende
problematiek. Zo moet er een belangrijk percentage sunny news - positief nieuws op de nieuwszenders aanwezig zijn. Ook mogen de problemen die het land kent niet te
expliciet getoond worden op de televisie.
Het probleem van de rassenongelijkheid is gevolueerd naar een probleem van
economische ongelijkheid, waarbij de rassen dan wel relatief vreedzaam naast elkaar
leven, maar de economische kloof nog steeds even diep is. Het land is voor een land
in Afrika rijk te noemen, maar deze rijkdom is zeer ongelijk verdeeld. Arm en rijk leeft
er op mekaars lip: als je van het Themba hospitaal richting het huis waar wij verbleven
rijdt, passeer je Witrivier. Hier rij je letterlijk eerst doorheen het arme Afrika en vijf
minuten later doorheen een rijk Europees landschap. Hetzelfde tafereel krijg je
wanneer je het rijke Johannesburg doorkruist en dan de uitgespreide townships
voorbijrijdt op de autosnelweg.
Er is reeds veel vooruitgang gemaakt in Zuid-Afrika in de voorbije 25 jaar, echter op
vele vlakken blijft het land gewoon stilstaan. Corruptie tiert welig in de huidige
regering. Nog steeds is voornamelijk het ANC aan de macht (African National Congres)
de partij die Nelson Mandela aanvoerde vanaf 94 echter Mr. Mandela zou zich
vermoedelijk omdraaien in zijn graf als hij zou weten hoe het eraan toe gaat onder
leiding van president Zuma. Bij de verkiezingen in augustus 16 heeft het ANC wel
zware klappen gekregen, dus er zou wel eens een nieuwe wind kunnen gaan waaien in
Zuid-Afrika.
De provincie Mpumalanga, waar wij verbleven, telt zon 4 miljoen inwoners, waarvan
90% zwart is, 7% blank. De meest gesproken talen naast het Engels zijn Swazi en
Zulu. Afrikaans is eerder een taal die de blanken goed kennen. Communicatie met de
patinten in het ziekenhuis ging relatief goed, of viel toch beter mee dan we hadden
verwacht, zeker met behulp van de verpleegsters die tijdens consultaties mede dienst
deden als tolk. De jongere generatie spreekt of verstaat vaak Engels. De oudere
generatie echter spreekt vaak enkel Swazi of Zulu. Vroeger mochten zij immers geen
Engels leren, dit was een taal van de blanken. Voor hen heeft het Afrikaans ook nog
steeds de bijklank van taal van de onderdrukker.
genteresseerd is. Mijn stage op interne geneeskunde was een zeer leerrijke ervaring.
Ik werd er geconfronteerd met pathologien typisch voor een ontwikkelend land,
behandeld met de kennis en kunde van een ervaren arts die er ook op toezag dat ik
iets bijleerde. Oordelend op de stagiairs afkomstig uit Zuid-Afrika die we leerden
kennen gedurende onze periode in het ziekenhuis, zijn de Zuid-Afrikaanse
geneeskunde studies ook goed en zeer praktisch gericht.
Stefano werd als hoofd van het departement interne geneeskunde vaak naar de
interessante gevallen op andere zalen geroepen. Zo zijn we samen op veel
verschillende departementen langsgeweest voor een second opinion. Die
zogenaamde interessante gevallen waren niet per se fijne gevallen om te zien.
Mensen jonger dan 30 jaar sterven in het Themba hospitaal aan ziektes en
complicaties die men in Belgi gewoonlijk kan voorkomen.
En van de problemen wat dat betreft in de streek van het Themba hospitaal is dat de
patinten te laat naar het hospitaal komen. Ze doen vaak eerst beroep op traditionele
geneeskunde, wat de patinten ontzettend veel geld kost en hen niet beter maakt,
integendeel. Het is jammer maar ook niet onbegrijpelijk dat het geloof in deze
traditionele geneeskunde blijft bestaan. Een groot deel van de ziektes lost immers
vanzelf op, bijvoorbeeld een ernstige verkoudheid of keelontsteking: als mensen met
dergelijke kwalen naar de traditional healer gaan en vervolgens beteren, bevestigt
dit hun geloof in diens helende krachten. Echter, als patinten met malaria of
eindstadium nierfalen zo een charlatan consulteren, zullen ze er enkel op
verslechteren. In het stadium dat ze dan naar het ziekenhuis gaan, is het vaak al te
laat en kunnen de artsen nog weinig betekenen voor de patint. Overlijden van
dergelijke patinten wordt door de plaatselijke bevolking vervolgens vaak aan
zogezegde onkunde van de artsen in het ziekenhuis geweten.
Leden van de plaatselijke bevolking noemen Themba hospitaal ook weleens Hospital
of Hell, omdat er een hoog mortaliteitscijfer is. Velen onder hen geloven dan ook dat
je er best niet heen gaat als je ziek bent, want de kans is groot dat je er niet levend
uitkomt
Het HIV probleem is schrijnend. Uit systematische testing van zwangere vrouwen
kwam een cijfer van >30% HIV positieven. Er heerst nog steeds een taboe op de
ziekte, zelfs al is zo een groot deel van de lokale bevolking besmet. Dokters noemen
het aan bed van de patint vaak RVD (retroviral disease), om het gevreesde woord
niet uit te spreken. Je kan je de vraag stellen of dit de juiste mentaliteit is, want dit
werkt het taboegevoel natuurlijk in de hand. Als er niet openlijk over wordt gepraat,
hoe kan men dan verwachten dat het probleem ooit de kop in wordt gedrukt?
Sommige artsen die deze mening delen noemen het beestje bij zijn naam waar de
patint bij is en doen er verder niet te geheimzinnig over.
Patinten moeten nu hun toestemming geven voordat ze kunnen worden getest op
HIV. De patinten die dit weigeren kunnen dus anderen blijven besmetten. Met deze
politiek geraakt men uiteraard nergens. Ik begrijp persoonlijk niet waarom het HIV
probleem niet grondiger wordt aangepakt in een land dat een dergelijke epidemie
kent, namelijk door iedereen te testen, iedereen die positief test medicatie te geven,
en vervolgens de compliantie op te volgen. Het probleem hier is niet alleen financieel
van aard, maar het is ook een kwestie van verkeerde mentaliteit, een gigantische
taboe rondom het onderwerp en onwetendheid van de mensen. Onder andere ook de
non-compliantie van de patinten is een letterlijke dooddoener. Medicatie wordt
onvoldoende systematisch genomen, hoewel deze medicatie in Zuid-Afrika gratis
beschikbaar wordt gesteld!
Werkdagen op interne geneeskunde worden ingevuld met zaaltoeren of consultaties.
Er zijn 5 interne geneeskunde zalen in het Themba hospitaal, bestaande uit een vijftal
cubicles, elk 6 tot 8 bedden tellend. Ik spendeerde het grootste deel van mijn tijd op
zaal 10 (ward 10), waar zeer diverse pathologie terechtkwam. Epilepsie, ontregelde
diabetes,
overdosissen,
AIDS-gerelateerde
problematiek,
endocrinologische
stoornissen,
De vrouwen liggen bij mekaar, en de mannen eveneens. Een grappig tafereel dat ik
weleens aanschouwde bij het binnenkomen in zon cubicle waren 6 vrouwen die
samen zaten te keuvelen in het Swazi, elk met een gigantische fles fruitsap op hun
nachtkastje, ondanks het feit dat ziekenhuisopnames in Themba nogal frequent
kaderen in een ontregelde diabetes.
Op de consultatiedagen gaan alle dokters op interne geneeskunde naar het
gelijkvloers, om er patinten te zien aan de lopende band. Het systeem werkt er nog
niet feilloos: de patinten komen reeds om 6 uur 's ochtends toe in het ziekenhuis en
ontvangen elk een nummertje. Vervolgens nemen ze plaats op de talrijke stoelen
uitgestald in de inkomhal, om urenlang te wachten tot ze kunnen worden gezien.
Sommigen moeten tot twaalf uur lang wachten vooraleer een dokter hen kan zien.
Vele van de dokters vertrekken reeds om 14-15u naar huis, gezien er geen officile
supervisor is die let op de uren die ze werken. Deze artsen trekken zich tevens vaak
niet veel aan van het lot van de patinten. Niet onfrequent schrijven ze klakkeloos in
het dossier over wat de vorige dokter erin had geschreven, en aldus krijgt de patint
dezelfde medicatie voorgeschreven als de keer daarvoor, zelfs als deze medicatie
mogelijk niet (meer) gendiceerd is. Gevolg: slechte behandeling, slechte compliantie
en onbegrip van de patint. Door dit probleem van motivatie bij sommige artsen in het
Themba hospitaal is de geneeskunde die er wordt gepraktiseerd niet altijd even
hoogstaand. Dit werkt uiteraard demotiverend voor zij die wel volledige dagen werken
en wel bekommerd zijn over de zorg voor hun patinten.
Stefano ontvangt vaak de moeilijke patinten waar andere dokters geen tijd aan willen
besteden. Vaak zaten er rond 16u nog een handjevol patinten te wachten voor het
kantoor waar wij consultaties deden, terwijl alle andere kantoren reeds leeg waren
gelopen.
Consultatielokaal, met links een stoel voor de verpleegster/tolk en rechts een stoel voor de
patint.
Aan de steevaste hello, how are you?-fine, and you? bij het passeren van iemand
op de gang heb ik toch eventjes moeten wennen. Het is zeer onbeleefd om hier niet
op te reageren, en de gepaste reactie is de ander te begroeten en te vragen hoe het
met hem gaat. Een gewoonte die je als Belg moet aanleren als je in Zuid-Afrika
verblijft. Ook moet je niet per se wachten op antwoord zoveel interesse verwacht
men ook weer niet.
Zowel op de dienst gynaecologie als op het verloskwartier was het ontvangst zeer
hartelijk. Doorheen de maand heb ik de kans gekregen om de verschillende diensten
en hun patinten goed te leren kennen. De geneeskunde op deze diensten verloopt
behoorlijk goed. Dit is ook noodzakelijk. Geen enkel ziekenhuis in Zuid-Afrika kan het
zich veroorloven een moeder of haar pasgeboren baby te verliezen door
onoplettendheid of een gebrek aan medische kennis. Net zoals in Amerika staan de
advocaten klaar om de dokters van misgelopen bevalling aan te klagen.
Wat heel anders is als in Belgi, is het comfort, voornamelijk op het verloskwartier. In
Belgi krijgt elke vrouw in arbeid een prachtige verloskamer toegewezen: een grote
ruimte met een mooi gynaecologisch bed, vaak met een bad en een aparte
pediatrische ruimte. In het Themba Hospital bestond het verloskwartier uit een kleine
kamer met 4 bedden en gordijntjes tussen. Als het tijd was voor de baby om te komen,
werd simpelweg het gordijntje rond het bed getrokken, waarna de vrouw kon bevallen.
Het bed werd nadien snel met een vodje afgekuist en klaar voor de volgende!
De opvolging en monitoring van zowel moeder als baby werd wel grondig gedaan. Er is
een CTG-toestel voor elke vrouw en het partogram werd met grote zorgvuldigheid
ingevuld. Zowel de monitoring, de bevalling als de nazorg worden in het Themba
Hospital door vroedvrouwen gedaan, samen studenten in kader van hun opleiding,
zoals ikzelf. De dokters komen enkel in geval van complicaties. Voor studenten
geneeskunde is het een ideale plek om alles rond bevallingen te leren. Er wordt zeer
snel gestimuleerd zoveel mogelijk zelf uit te voeren, maar dit blijft steeds onder
supervisie van de vroedvrouwen, waardoor er een veilige maar intensieve
leeromgeving gecreerd wordt.
Zoals reeds eerder vermeld is er een grote problematiek omtrent HIV in Zuid-Afrika.
Ongeveer 30% van de vrouwen die zich aanmelden aan het verloskwartier zijn besmet
met HIV. Gelukkig bestaat er een goed protocol om de kans op verticale transmissie
naar de baby tijdens de bevalling sterk te verkleinen. Ook worden er een groot aantal
keizersneden uitgevoerd om deze reden.
Op de dienst gynaecologie staat dokter Khoele aan het hoofd. Zij is een zeer
gepassioneerde gynaecoloog die enorm betrokken is bij haar patinten en haar kennis
en passie met veel plezier doorgeeft aan haar jongere collegas. Wanneer dokter
Khoele aanwezig is, draait de dienst op volle toeren! Qua gynaecologische
pathologien waren voornamelijk het cervixcarcinoom en de fibromateuze uterus in
grote getalen aanwezig.
In Zuid-Afrika is de incidentie van het cervixcarcinoom nog steeds enorm hoog.
Uitstrijkjes ter preventie worden wel uitgevoerd, maar veel te weinig. Voornamelijk de
arme zwarte bevolking is onvoldoende op de hoogte van het cervixcarcinoom en het
belang van de preventieve uitstrijkjes. Hierdoor komen de meeste vrouwen pas naar
het Themba Hospital als het cervixcarcinoom reeds in een vergevorderd stadium
aanwezig is. Het betreft hier vrouwen van 40 50 jaar, met een familie en kinderen,
die de boodschap krijgen dat ze binnen afzienbare tijd zullen sterven. Een grote
campagne, zoals enkele jaren geleden in Belgi is opgestart geweest, is ook in ZuidAfrika uiterst noodzakelijk om deze sterfte te kunnen voorkomen.
De meeste gynaecologische operaties worden in Belgi tegenwoordig laparoscopisch
uitgevoerd. Het Themba Hospital, een staatsziekenhuis, heeft echter niet genoeg
middelen om zulke apparatuur aan te kopen, waardoor hier de operaties uitgevoerd
worden via een laparotomie. Laparoscopie biedt echter veel meer voordelen voor de
patint. Zo wordt het maken van een grote incisie vermeden en dus ook de
bijbehorende complicaties, zoals meer pijn en dus meer pijnmedicatie, een verlengde
ligduur en een groot litteken achteraf. In de priv-ziekenhuizen in Zuid-Afrika zijn er
wel laparoscopen beschikbaar, maar hiervoor moet de patint zelf het grootste deel
bekostigen, geld dat de populatie van het Themba Hospitaal niet ter beschikking heeft.
Net hetzelfde geldt voor andere in Belgi standaardtherapien, zoals het pessarium.
Een vrouw met een uterusprolaps wordt in Belgi voor een operatie geboekt en kan de
Terugkijkend op onze maand in het Thema Hospital, kunnen we zowel voor de stage op
interne geneeskunde, als deze op de dienst gynaecologie/verloskunde concluderen dat
het zonder twijfel een ontzettend leerrijke stage was, gevuld met ervaringen die we
verder in ons beroepsleven zullen kunnen gebruiken.
HOPE
Conclusie