A Thig N Tit Orm- Point Ginearlta

1. Stl simpl at in sid aige sa drbheathaisnis seo stl at beo

bromhar ag an am channa
2. Gnthchaint na ndaoine a bhonn in sid aige gaeilge shimpl so-lite
3. T feith an ghrinn go smior i Maidhc Dainn. Is fear grinn gan amhrais.
4. T bua na scalaocht aige tugann s cntas beo taitneamhach dinn
ar gach rud a tharla d
5. T bua na cuimhne aige- t cuimhne ghar aige a chuireann leis a
chumas pictir beo silir a thabhairt dinn.
6. An bua at ag an drbheathaisnis seo n a adroime. Faigheann muid
largas bromhar adrom ar shaol Maidhc, a chlann agus a chairde.
7. Tugtar pictir soilir dinn don cinel saol a bh ag muintir na hireann
ag an am. (Cipis shisialta)
8. T stl mhealltach, tharraingteacht (attractive), eachtraochta (adventurous)
agus scalaocht ag Maidhc Dainn S.
Pearsa/ Carachtar/ Trithe an dar
T neamhsplechas Maidhc Dainn feicelach ths na drbheathaisnise seo.
Duine fin-mhuinneach ab ea , rinne s ruda as a stuaim fin (from his own
accord).

Duine dograiseach , thapaigh s an deis dul chun cinn a dhanamh sa saol.

Lu s isteach ar an obair sa gceardscoil.
Duine lch (sincere, loyal) cairdiil, cuideachtil ba ea , thaitin comhluadar
daoine leis. Insonn s dinn faoi na daoine ar fad a bh tionchair acu air.
Bh an-dil go deo aige sa greann
Rgaire/ cleasa ceart a bh ann, is minic a bhodh fonn diabhlaocht air (ch. 8,
na huibheacha)
Frsa don conclid
- T neart fianaise ths go deireadh na drbheathaisnise seo a lironn..
- Ag tgil san ireamh na sampla thuasluaite feictear domsa gur liri/
largas cuimsitheach seo..
- Ar an iomln

Niamh Kelly Irish Notes

- Trd is trd an leabhar seo insonn M.D. an scal go pearsanta, hadroma,

greannmhara faoi na hachta go lir a tharla le linn a ige
Caibidil a hAon- An scriosadh ar san Luan
A chad l ar scoil
Feith an ghrinn: tugann s cur sos greannmhar dinn faoin gcaoi ar nigh
agus ar ghlas a mhthair .
Bua na cuimhne: Is fidir leis a chad l ar scoil a mheabhr c nach
raibh s ach ceithre n cig bliana daois.
Is lir n troid go raibh Maidhc Dainn in ann fin a chosaint go maith
le linn a ige.
Caibidil a D- T an Cigire Tagaithe
Tagann an Cigire go dt an scoil
Is lir go bhfuil feith an ghrinn go smior I Maidhc Dainn
Feicimid bua na scalaocht go soilir sa caibidil seo, tugtar cuntas beo
suimiil dinn faoi na heachtra seo.
Bua na cuimhne ars
Caibidil a Tr- An Bhothntaocht
Tiocfadh daoine chuig a teach chun isteacht leis an raidi, bheadh
bothntaocht mar caitheamh aimsire ag muintir na hite
Feicimid gurb an trith is lidre a bhaineann le Maidhc Dainn n an
suim at aige sa ghreann
Feicimid an cuimhne gear at aige ars, agus bua na scalaochta
Caibidil a Ceathair- Iascach na mBradn
Bheadh iascaireacht mdhleathach ar sil
Feicimid sa caibidil seo an meas mr at ag Maidhc ar a athair, agus an
gaol lidir at eatarthu
Bua na cuimhne, bua na scalaocht
Caibidil a Cig- Fiacha na dToitn
Tosaonn Maidhc Dainn ag caitheamh tobac

Niamh Kelly Irish Notes

 Feicimid an dil at ag Maidhc Dainn sa ghreann go lidir sa chaibidil

seo. Ina theanta sin feicimid go bhfuil s in ann gire faoi fin
Is lir gur rgaire ceart ab ea Maidhc Dainn le linn a ige

Caibidil a S- Draocht an Cheoil

Cheannaonn Maidhc Dainn bosca ceoil
Is lir n gcaibidil seo go raibh bua na ceoil go smior i Maidhc Dainn
Feicimid sa chaibidil seo c comh glic agus cliste a bh Maidhc Dainnbh a fhios aige go bhfadfadh s rud ar bith a fhil na mhthair
Caibidil a Seacht- Bthar Mo Leasa
Tann Maidhc Dainn go dt an cheardscoil, tosaonn siad cri naomhige
agus foireann peile.
Feicimid sa chaibidil seo nach raibh suime d laghad ag Maidhc Dainn sa
scolaocht, sin rite fach, bhain s an-taitneamh go deo as na hbhar
praiticila sa cheardscoil
T feith an ghrinn feiceilach sa chaibidil seo chomh maith.
Bua na cuimhne, bua na scalaochta. Is lir go bhfuil na heachtra seo
beo beathach ina chuimhne.
Caibidil a hOcht Bin an Samhradh
Faighean Maidhc Dainn post ag seinm an bosca ceoil ag na cil
Feicimid ars go bhfuil feith an ghrinn go smior i Maidhc Dainn. T an
caibidil seo ar maos leis an ngreann
Is lir n plean a bh aige d fin agus dEibhln gur rgaire ceart

Niamh Kelly Irish Notes

A Thig N Tit Orm

Q Tugann Maidhc Dainn cuntas an-taitneamhach sa chuid tosaigh den leabhar se oar shaol
buachaill ig ag ir anos sa Ghaeltacht sna daichid

Aontam go huile is go hiomln leis an riteas thuas luaite. Nl aon dabht go

dtugann Maidhc Dainn S largas iontach dinn faoin saol sa Ghaeltacht sna
daichid agus sna caogaid. T bua na scalaochta go smior i Maidhc Dainn
agus ceann de na ruda is taitneamha a bhaineann lena scrbhneoireacht n an
tsimplocht, agus gnthchaint na daoine a bhonn in sid aige.
T s de bhua ag Maidhc Dainn go bhfuil cuimhne ghar aige. Feicimid seo
go soilir ag ts na drbheathaisnise nuair a thugann s cur sos dinn faoina
gcad l ar scoil. Is cuimhin leis a mhthair ag glanadh a aghaidh le tuille
gairbhe agus ag ghlanadh an cir ar a chluasa. Nor thuig Maidhc Dainn cad a
bh ag tarl, cheap s go raibh s ag dul go dt an siopa. Insonn s dinn faoi
na leasainmneacha a bh ag na paist, Siit an leasainm a bh air, agus faoin
troid a bh aige le buachaill darb ainm Toms.
Eachtra eile a chuimhnonn Maidhc Dainn ar n an cigire ag teacht chuig an
scoil. Bh ar na pist an seomra ar fad a ghlanadh. Theastaigh uaigh na
minteoir gach rud a bheith foirfe, agus n raibh an slat fuinseoige n spng
cocoa le feiceil ar bord an mhistres. Nuair a thinig an cigire bh ar gach
duine dul suas go dt an bord agus ceist a fhreagairt. Diarr an cigire ar
bhuachaill darb ainm Uinseann ceard a ndearfadh a athair faoin seanfhocal Is
fearr paiste n poll. N raibh Uinseann ag iarraidh an cheist a fhreagairt ach
faoi deireadh dirt s go ndearfadh a athair D mbeadh paiste ar do pholl
bheadh deabhadh ort d scaoileadh. Bh nire an domhain ar Uinseann, agus
an minteoir chomh maith. Taispenann an eachtra seo an suim a bhfuil ag
Maidhc Dainn i feith an ghrinn chomh maith.
Nuair a bh Maidhc Dainn ar ir anos, bh airgead gann agus bhodh iascach
neamhdhleathach bradn ar sil san abhainn a bh ag rith trd an baile. Bh
orthu dul ag iascach i rith na hoche ar fhaitos go bhfeiceadh na Garda iad. Bh
an-scil ag a athair le pce, agus feicimid an meas mr at ag Maidhc Dainn. Bh
comrdaocht lidir idir fin agus a athair.
Feicimid i Caibidil a S go bhfuil bua an cheoil ag Maidhc Dainn freisin.
Cheannaigh s bosca ceoil le haghaidh 12 agus n raibh mrn ama imithe
sula raibh cpla port ar eolas aige. Dadmhaigh Maidhc Dainn roimhe seo nr
thaitin crsa scolaocht leis ach scal eile ar fad a bh ann maidir le foghlaim an
Niamh Kelly Irish Notes

cheoil. Bh s ssta glacadh leis na leideanna a fuair s Shen Coughlan, fear

a sheinn sna halla mra iChicago.
Thosaigh Maidhc Dainn ag caitheamh tobac nuair a bh s dh bhliain dag
daois. N raibh mrn airgid aige chun tobac a cheannach, ach bh cpla
seifteanna aige chun an airgead a fhil. Ceann amhin acu n nuair a ghoid s
dosaen uibheacha bhothn na gcearc agus dhol s iad le bainisteoir na
huachtarlainne. Cpla l i ndiaidh sin thinig an bainisteoir go dt a theach.
Dinis s le Maidhc Dainn go raibh sicn i hocht gceann de na huibheacha agus
ceithre cinn de ghlugars chomh maith. Taispenann an eachtra seo go raibh
Maidhc Dainn ina rgaire ceart nuair a bh s g.
Theastaigh thuismitheoir Mhaidhc Dainn a bheith ina minteoir ach n
raibh suim d laghad aige sna leabhar. Dirt a mhthair leis go raibh air dul go
dt an ceardscoil. N raibh Maidhc Dainn ag iarraidh dul, ach nuair a dinis
buachaill eile leo nach raibh mrn bime ar na leabhar, daithrigh s a intinn.
Tar is cpla m sa cheardscoil bh s ag baint an-taitneamh as. Thinig feabhas
ar a chuid lnochta agus a chuid mathematic. Bh s ag danamh bhair
phracticila freisin ar ns adhmadireacht agus lnocht mheicniil.
Thosaigh na buachaill cri naomhige sa scoil agus bh an chad rs acu i m
Bealtaine 1957. Nor bhuaigh siad ach bh siad for bhrdil astu. Ansin
bheartaigh siad naomhg a thgadh iad fin. Ghlac siad pirt sa rs ars leis an
naomhig nua, ach thinig siad chun deireadh. Dhol siad an naomhg do
iascaire a dirt gurbh an naomhg ba shocra a bh aige riamh. I m Samhna
1957 thosaigh siad foireann peile. Bh a gcad cluich in aghaidh an Tocahair
agus bhua siad craobh an chontae. Deireann Maidhc Dainn gur iad an d
bhliain ab fhearr a chuir s isteach riamh.
I rith an tsamhraidh sa bliain 1958 fuair Maidhc Dainn post ag seinm an bosca
ceoil ag na cilithe beaga. Rinne s margadh trocha punt a fhil don tr mh
agus cead aige dul isteach saor in aisce do na cilithe mra. Ar an gcad oche
bhuail Maidhc Dainn le cailn darb ainm Eibhln, agus chuaigh s go dt an cile
mr li an oche i ndiaidh sin. Bh m iontach acu le chile agus thug s abhaile
gach oche. Ar an oche dhearnach bh plean ag Maidhc Dainn chun dul suas
taobh an t go dt seomra Eibhln ar drimire agus rachadh Eibhln anuas leis.
Chabhraigh a chara, Eamon leis an drimire a chur I gcoinne an t agus dirt s
le Maidhc Dainn cailn a fhil d freisin. Nuair a bh s ag teacht anuas leis na
cailn thinig scata buachaill agus thosaigh siad ag biceadh. Thinig bean an
t amach le scuab agus dimigh na buachaill eile leo go sciobtha agus suas an
Niamh Kelly Irish Notes

drimire leis an beirt cailn. Lim Maidhc Dainn sos n gceathr runga agus
bhuail an bhean idir an d shlinneach leis an scuab. Nuair a bhuail s le
hamon bh s ag briseadh a chro as gire. Dirt Maidhc Dainn leis nach
rachadh s ar ais go dt an teach d mbeadh Elizabeth Taylor ag fanacht air
ansin. S seo eachtra eile a lironn go bhfuil feith an ghrinn lidir I Maidhc
Dainn. Taispenann s freisin an chaoi gur fidir leis gire faoi fin.
An bua at ag an drbheathaisnis seo n a adroma. Faigheann muid largas
bromhar adrom ar ige Mhaidhc Dainn. Nl aon amhras ach go dtugann
Maidhc Dainn S cntas cumasach dinn faoin gcinel saoil a bh ag muintir
na hireann ag an am sin.

Niamh Kelly Irish Notes

A Thig N Tit Orm

Q Tugann Maidhc Dainn cntas an taitneamhach dinn ina dhrbheathaisnis ar ghnithe
irithe de shaol a theaghlaigh

Aontam go huile is go hiomln leis an riteas thuas luaite. Nl aon dabht go

dtugann Maidhc Dainn S largas iontach dinn faoi saol a theaghlaigh sna
daichid agus sna caogaid. Taispenann s go bhfuil gaol lidir eatarthu.
Lironn s chomh maith c nach raibh mrn airgid ag an teaghlach, bh an
chraic acu in ainneoin sin.
An chad scal a insonn Maidhc Dainn dinn n faoi a chad l ar scoil. Is
cuimhin leis a mhthair ag ghlanadh a aghaidh le tuaille gairbhe agus ag
ghlanadh an cir as a chluasa. Is lir go raibh Maidhc imnoch sular imigh s ar
scoil. Bh s ag iarraidh a mhthair dul leis, ach dirt s go mbeadh an minteoir
mar mhthair aige ar scoil, agus chuir s ar a shuaimhneas.
Toisc go raibh airgead gann nuair a bh Maidhc ag ir anos n raibh mrn acu
sa teach. Ach bh raidi acu, c nach raibh ach dh raidi sa phariste. Bhain an
chlann an sult as a bheith ag isteacht le ceol agus drma. Ina dteannta sin
bheadh an teach ln lena gcomharsan nuair a bh an All Ireland ar sil.
Bhodh iascach neamhdhleathach bradn ar sil san abhainn a bh ag rith trd
an baile. Ghlac Maidhc Dainn agus a athair pirt ann. Toisc nach raibh a
ndthain airgid acu chun feoil a cheannach. Bh orthu dul ag iascach i rith na
hoche ar fhaitos go bhfeiceadh na Garda iad. Bh an-scil ag a athair le pce,
agus feicimid an meas mr at ag Maidhc Dainn ar a athair. Bh comrdaocht
lidir idir fin agus a athair.
Feicimid i Caibidil a S go bhfuil Maidhc Dainn thar a bheith glic. Ba mhaith leis
bosca ceoil a cheannach, ach bh a fhios aige nach thabharfadh a athair cead
d a cheannach. Mar sin dfhan s go dt go raibh a athair imithe, agus chuir
s an cheist ar a mhthair. Nuair a fuair Maidhc Dainn an bosca ceoil thg a
athair chun a seinm. Agus bh iontas na n-iontas ar chuile duine go raibh s
in ann cpla port a sheinm. Dirt mthair Maidhc, fad is a bh s pstadh lena
fear chile, n raibh fhios aici go raibh port ina chorp!
Theastaigh thuismitheoir Mhaidhc Dainn a bheith ina mhinteoir. Chur
siad go leor br air, ach n raibh suim d laghad aige sna leabhar. Nuair a theip
s na scrduithe, lig s air go raibh an scrd i bhfad nos deacra an bhliain sin.
Dirt mthair Maidhc Dainn go mbeadh air dul go dt an ceardscoil, theastaigh

Niamh Kelly Irish Notes

uaithi a chur ar bthar a lealsa, ach n raibh s ag iarraidh. Faoi deireadh

chuaigh Maidhc Dainn go dt an ceardscoil agus bhain s an-taitneamh as.
Tugann Maidhc srchuntas suntasach dinn faoin saol a bh aige agus ag a
chlann sna daichid. Is lir n drbheathaisnis seo go raibh saol bre ssta ag
muintir S. C na raibh mrn airgid acu bh gaol lidir eatarthu agus meas
acu d chile.

Niamh Kelly Irish Notes

A Thig N Tit Orm

Q Ceann de promhbhuanna an leabhar seo n an greann

Aontam go huile is go hiomln leis an riteas thuas luaite. N aon bhrag le r

gur minic le Maidhc Dainn an taobh barril den saol a thabhairt dinn ina
drbheathaisnis. Tugann Maidhc Dainn cuntas sultmhar dinn faoi roinnt
eachtra ghreannmhara a tharla d.
An cad ceann n nuair a thinig cigire ar churt chuig an scoil. Bh ar na pist
an seomra ar fad a ghlanadh agus n raibh an slat fuinseoige n spng cocoa
le feiceil ar bord an mhistres. Chuir an cigire ceist ar chuile piste sa rang.
Diarr an cigire ar bhuachaill darb ainm Uinseann ceard a ndearfadh a athair
faoin seanfhocal Is fearr paiste n poll. N raibh Uinseann ag iarraidh an
cheist a fhreagairt ach faoi deireadh dirt s go ndearfadh a athair D
mbeadh paiste ar do pholl bheadh deabhadh ort d scaoileadh. Bh nire an
domhain ar Uinseann, agus an minteoir chomh maith. Feicimid n eachtra
seo an suim a bhfuil ag Maidhc Dainn I feith an ghrinn.
T s soilir n drbheathaisnis seo, gur rgaire ceart ab ea Maidhc Dainn
nuair a bh s g. Thosaigh s ag caitheamh tobac nuair a bh s dh bhliain
dag daois, ach, n raibh mrn airgid aige chun tobac a cheannach. Chum s
suas cpla seifteanna chun an airgead a fhil. . Ceann amhin acu n nuair a
ghoid s dosaen uibheacha bhothn na gcearc agus dhol s iad le bainisteoir
na huachtarlainne. Cpla l i ndiaidh sin thinig an bainisteoir go dt a theach.
Dinis s le Maidhc Dainn go raibh sicn i hocht gceann de na huibheacha agus
ceithre cinn de ghlugars chomh maith.
T cur sos iontach barril ag Maidhc Dainn ar shamhraidh na bliana 1958.
Fuair s post ag seinm an mbosca ceoil ag na cilithe beaga. Rinne s margadh
trocha punt a fhil don tr mh agus cead aige dul isteach saor in aisce do na
cilithe mra. Ar an gcad oche bhuail Maidhc Dainn le cailn darb ainm
Eibhln, agus chuaigh s go dt an cile mr li an oche i ndiaidh sin. Bhuail s
leis a chara ag an cil sin. Bh droim line a chara ite ag an lao agus bigean d
a sheaicad a fhgil air ar fach an Chil dainneoin a bheith bite in allas.
Bh m iontach acu le chile agus thug s abhaile gach oche. Ar an oche
dhearnach bh plean ag Maidhc Dainn chun dul suas taobh an t go dt seomra
Eibhln ar drimire agus rachadh Eibhln anuas leis. Chabhraigh a chara, Eamon
leis an drimire a chur I gcoinne an t agus dirt s le Maidhc Dainn cailn a
fhil d freisin. Nuair a bh s ag teacht anuas leis na cailn thinig scata
Niamh Kelly Irish Notes

buachaill agus thosaigh siad ag biceadh. Thinig bean an t amach le scuab

agus dimigh na buachaill eile leo go sciobtha agus suas an drimire leis an
beirt cailn. Lim Maidhc Dainn sos n gceathr runga agus bhuail an bhean
idir an d shlinneach leis an scuab. Nuair a bhuail s le hamon bh s ag
briseadh a chro as gire. Dirt Maidhc Dainn leis nach rachadh s ar ais go dt
an teach d mbeadh Elizabeth Taylor ag fanacht air ansin. S seo eachtra eile a
lironn go bhfuil feith an ghrinn lidir i Maidhc Dainn agus gur fidir leis gire
a dhanamh faoi fin.
An rud is taitneamhach a bhaineann le scrbhneoireacht Maidhc Dainn n go
bhfuil feith an ghrinn do lidir ann. Is fidir leis an taobh greannmhar den scal
a fheiceil I gcna, fi amhin nuair a bhonn an saol ina choinne. Nl aon
dabht ach go bhfuil an greann ceann de promhbhuanna an leabhar seo.

Niamh Kelly Irish Notes

A Thig N Tit Orm

Q C go luann Maidhc Dainn a chuid scolaochta, is lir gur m ar fad a shuim sa
chleasaocht n sa scolaocht

Aontam go huile is go hiomln leis an riteas thuas luaite. N aon bhrag le r

gur minic le Maidhc Dainn an taobh barril den saol a thabhairt dinn ina
drbheathaisnis. T an greann go smior i Maidhc Dainn agus is lir go bhfuil
an suim aige sa chleasaocht. Tugann Maidhc Dainn cntas sultmhar dinn faoi
roinnt eachtra greannmhara a tharla d, agus faoi roinnt cleasanna a dimir s.
An cad ceann n nuair a thinig cigire go dt an scoil. Bh ar na pist an
seomra ar fad a ghlanadh agus n raibh an slat fuinseoige n spng cocoa le
feiceil ar bord an mhistres. Chuir an cigire ceist ar chuile piste sa rang.
Diarr an cigire ar bhuachaill darb ainm Uinseann ceard a ndearfadh a athair
faoin seanfhocal Is fearr paiste n poll. N raibh Uinseann ag iarraidh an
cheist a fhreagairt ach faoi deireadh dirt s go ndearfadh a athair D
mbeadh paiste ar do pholl bheadh deabhadh ort d scaoileadh. Bh nire an
domhain ar Uinseann, agus an minteoir chomh maith. Feicimid n eachtra
seo an suim a bhfuil ag Maidhc Dainn i feith an ghrinn.
T s soilir n drbheathaisnis seo, gur rgaire ceart ab ea Maidhc Dainn
nuair a bh s g. Thosaigh s ag caitheamh tobac nuair a bh s dh bhliain
dag daois, ach, n raibh mrn airgid aige chun tobac a cheannach. Chum s
suas cpla seifteanna chun an airgead a fhil. . Ceann amhin acu n nuair a
ghoid s dosaen uibheacha bhothn na gcearc agus dhol s iad le bainisteoir
na huachtarlainne. Cpla l i ndiaidh sin thinig an bainisteoir go dt a theach.
Dinis s le Maidhc Dainn go raibh sicn i hocht gceann de na huibheacha agus
ceithre cinn de ghlugars chomh maith.
T cur sos iontach barril ag Maidhc Dainn ar shamhraidh na bliana 1958.
Fuair s post ag seinm an mbosca ceoil ag na cilithe beaga. Rinne s margadh
margadh trocha punt a fhil don tr mh agus cead aige dul isteach saor in
aisce do na cilithe mra. Ar an gcad oche bhuail Maidhc Dainn le cailn darb
ainm Eibhln, agus chuaigh s go dt an cile mr li an oche i ndiaidh sin.
Bhuail s leis a chara ag an cil sin. Bh droim line a chara ite ag an lao agus
bigean d a sheaicad a fhgil air ar feadh an chil dainneoin a bheith
bite in allas.

Niamh Kelly Irish Notes

Bh m iontach acu le chile agus thug s abhaile gach oche. Ar an oche

dhearnach bh plean ag Maidhc Dainn chun dul suas taobh an t go dt seomra
Eibhln ar drimire agus rachadh Eibhln anuas leis. Chabhraigh a chara, Eamon
leis an drimire a chur I gcoinne an t agus dirt s le Maidhc Dainn cailn a
fhil d freisin. Nuair a bh s ag teacht anuas leis na cailn thinig scata
buachaill agus thosaigh siad ag biceadh. Thinig bean an t amach le scuab
agus dimigh na buachaill eile leo go sciobtha agus suas an drimire leis an
beirt cailn. Lim Maidhc Dainn sos n gceathr runga agus bhuail an bhean
idir an d shlinneach leis an scuab. Nuair a bhuail s le hamon bh s ag
briseadh a chro as gire. Dirt Maidhc Dainn leis nach rachadh s ar ais go dt
an teach d mbeadh Elizabeth Taylor ag fanacht air ansin. S seo eachtra eile a
lironn go bhfuil feith an ghrinn lidir i Maidhc Dainn agus gur fidir leis gire
a dhanamh faoi fin.
An rud is taitneamhach a bhaineann le scrbhneoireacht Maidhc Dainn n go
bhfuil feith an ghrinn do lidir ann. T an drbheathaisnis seo ln le scalta
greannmhara faoi chleasanna a dimir Maidhc Dainn. Is fidir leis an taobh
greannmhar den scal a fheiceil i gcna, fi amhin nuair a bhonn an saol ag
dul ina choinne.

Niamh Kelly Irish Notes