Glava 11

Odredjeni integral
Odredjeni integral funkcije f (x), u granicama x = a do x = b, oznacava se sa
Z b

f (x) dx.

Vrednosti a i b zovemo donja, odnosno gornja granica odredjenog integrala, a

funkciju f podintegralna funkcija odredjenog integrala.
Neka je f integrabilna funkcija na intervalu [a, b] i neka c [a, b]. Tada vae
sledece osobine:
Z a

1.

f (x) dx = 0,

Z b

2.

f (x) dx =

Z a

Z b

3.
a

Z b

4.

f (x) dx,

f (x) dx =

Z c

f (x) dx +

Z b

f (x) dx,

( f (x) g(x)) dx =

Z b

f (x) dx

Z b

g(x) dx.
a

Osnovna teorema integralnog racuna. Neka je f neprekidna funkcija

Z nad inter0

valom [a, b], a G njena primitivna funkcija, odnosno G (x) = f (x) ili
G(x) +C, za sve x [a, b]. Tada vai Njutn-Lajbnicova formula:
Z b
a

f (x) dx = G(x)|ba = G(b) G(a).

236

f (x) dx =

237
Smena promenjivih. Kod izracunavanja odredjenog integrala metodom smene,
granice moemo ubaciti tek poto reimo neodredjen integral. Pored toga, smena
se moe izvriti na sledeci nacin:
neka je f : [a, b] R neprekidno preslikavanje, a : [c, d] [a, b] monotona
funkcija koja ima neprekidan prvi izvod. Tada posle smene x = (t) dobijamo:
Z b

f (x) dx =

Z d

f ((t)) (t) dt,

gde je a = (c) i b = (d).

Parcijalna integracija. Pri reavanju odredjenog integrala moemo koristiti i
parcijalnu integraciju. Ako su u i v diferencijabilne funkcije na intervalu [a, b],
tada vai formula
Z b
a

u(x) dv = u(x) v(x)|ba

Z b

v(x) du.
a

Primena odredjenog integrala

Neka je funkcija f (x) pozitivna na intervalu [a, b]. Povrina figure koja je od gore
ogranicena funkcijom f (x), od dole x osom od tacke x = a do tacke x = b, a sa
strane pravama x = a i x = b (slika 11.1), racuna se pomocu odredjenog integrala
na sledeci nacin:
P=

Z b

f (x) dx.

Slika 11.1. Povrina ispod krive

Glava 11. Odredjeni integral

238

Ako je grafik funkcije y = f (x) ispod x ose, od x = a do x = b (videti sliku

11.2), tada je povrina figure:
P=

Z b

f (x) dx.

Slika 11.2. Povrina lika f (x) < 0, x [a, b]

Ukoliko figura, c iju povrinu racunamo, nije od dole ogranicena x osom nego
funkcijom g na intervalu [a, b], odnosno g(x) f (x), za svako x [a, b], kao to je
slucaj na slici 11.3, tada je povrina
P = P1 P2 =

Z b
a

f (x) dx

Z b

g(x) dx.
a

Slika 11.3. Povrina ravnog lika

Povrina figure koja je od dole ogranicena x osom, od gore na intervalu x
(a, c) grafikom funkcije y = f (x), a na intervalu x (c, b) grafikom funkcije y =

239
g(x) je
P = P1 + P2 =

Z c

f (x) dx +

Z b

g(x) dx.
c

Zapreminu tela koje nastaje rotiranjem krive y = f (x) oko x ose na intervalu
[a, b] (slika 11.4), izracunavamo na sledeci nacin:
V =

Z b

( f (x))2 dx.

Slika 11.4. Zapremina koja nastaje rotiranjem krive

Duina luka (l) krive f (x) od tacke A(a, f (a)) do tacke B(b, f (b)), prikazanog
na slici 11.5, racuna se uz pomoc odredjenog integrala
l=

Z bq

0 2
1 + f (x) dx.

Slika 11.5. Duina luka krive

Glava 11. Odredjeni integral

240

Povrinu tela koje nastaje rotiranjem krive y = f (x) oko x ose na intervalu
[a, b] izracunavamo pomocu odredjenog integrala:
P = 2

Z b

q
0 2
f (x) 1 + f (x) dx.

Primeri

1. Odrediti vrednosti sledecih odredjenih integrala:

Z 2

(a)

(x + x 1) dx;

(b)

(sin x + 2) dx;

Z 5

(c)

(ex 5) dx.

ln 5

Reenje:
2
9
1 1

x4 x2
(x + x 1) dx =
+ x = (4 + 2 2)
+ +1 = ;
4
2
4 2
4
1
1

Z 2

(a)

(b)

(sin x + 2) dx = cos x + 2x| 2 = cos

3

2
+ ( cos + )
2
3
3

1
+ ;
2 3

Z 5

(c)
ln 5

(ex 5) dx = ex 5x|5ln 5 = e5 25 eln 5 5 ln 5

= e5 + 5 ln 5 30.
2. Koristeci metodu smene izracunati sledece odredjene integrale:
Z 3
Z
4 sin x
1
dx;
(a)
(b)
dx.
2
x
+
2
0
0 cos x
Reenje:
(a) I nacin. Metodom smene reimo neodredjeni integral:

Z
1
t = x+2
dx =
= ln(x + 2) + C, a zatim u tako dobijeno
dx = dt
x+2
reenje ubacimo granice:
Z 3
1
dx = ln(x + 2)|30 = ln 5 ln 2.
x
+
2
0

241
II nacin. Uvodimo smenu t = x + 2 i odmah menjamo granice. Donja
granica x = 0 sada postaje t = 0 + 2 = 2, dok gornja granica x = 3
postaje t = 3 + 2 = 5, odnosno
Z 3
Z 5
1
1
dx =
dt = lnt|52 = ln 5 ln 2.
0 x+2
2 t
U oba navedena nacina moramo paziti da kada ubacujemo granice one
odgovaraju promenljivoj koju konkretizuju;

2
t = cos x
Z
Z 2

4 sin x
2 1
1 2
=
dt = = 21.
dx = dt = sin x dx
(b)

2
2
t
t 1
0 cos x
1
0 1, 4 22
3. Koristeci parcijalnu integraciju reiti sledece integrale:
Z ln 2

(a)

(b)

x e dx;
0

x2 cos x dx.

Reenje:
Z ln 2

(a)
0

x e dx =

u = x, du = dx
dv = ex dx, v = ex

2
= x ex |ln
0

Z ln 2

ex dx

2
= 2 ln 2 ex |ln
0 = 2 ln 2 1;

2
u = x2 , du = 2x dx
2
(b) x cos x dx =
= x2 sin x 2
dv = cos x dx, v = sin x
6
6
2

2
172
u = x, du = dx
+ 2x cos x
2 x sin x dx =
=
dv = sin x dx, v = cos x
72

6
6

Z
2

2
17 2
3
3
17 2

2 cos x dx =

2 sin x =

1.

72
6
72
6
6
6

4. Koristeci odredjeni integral izracunati povrine ravnih likova koji su ograniceni

sa:
(a) parabolom y = x2 + 6x 5 i x osom;
(b) parabolom y = x2 + 6x 5 i pravama x = 2, x = 4 i y = 0;
(c) parabolom y = x2 + 6x 5 i pravama x = 2 i y = 0, tako da tacka
(3, 1) pripada figuri;
(d) krivom y = ln x, pravom x = e i x osom;
3

i y = 0;
(e) sinusoidom y = sin x i pravama x = , x =
2
4

Glava 11. Odredjeni integral

242
(f) krivama y = x3 , x = 2, x = 3 i x osom;
(g) krivama y = ex , x = 1, x = 4 i y = 0;
1
(h) krivama y = , x = 3, x = 6 i y = 0.
x
Reenje:

(a) Parabola y = x2 + 6x 5 i xosa ogranicavaju figuru datu na slici

11.6.

Slika 11.6. Povrina traena u primeru 4 (a)

Formiramo odredjeni integral c ija vrednost je upravo traena povrina:
5
Z 5

x3
25 7 32
2
2
(x + 6x 5) dx = + 3x 5x =

= ;
3
3
3
3
1
1

(b) Povrinu dobijamo iz odredjenog integrala:

4
Z 4

x3
20 2 22
2
2
(x + 6x 5) dx = + 3x 5x =

= ;
3
3
3
3
2
2
(c) Dobijamo odredjeni integral:
Z 5
2

x3
25 2
2
(x + 6x 5) dx = + 3x 5x =

= 9;
3
3
3
2
2

(d) Znamo da funkcija y = ln x sece x osu u tacki 1, pa dobijamo oblast

c iju povrinu racunamo koristeci parcijalnu integraciju:
Z e

ln x dx = x

(e)

3
4

ln x|e1

Z e

sin x dx = cos x|

1
3
4

dx = e (e 1) = 1;

2
3
cos
=
;
= cos
4
2
2

243
Z 3

(f)
2

3
x4
81
65
4 = ;
x dx = =
4 2
4
4
3

(g) Data eksponencijalna funkcija i prave ogranicavaju figuru (slika 11.7)

i povrina je
Z 4
1

ex dx = ex |41 = e4 e 51, 88;

Slika 11.7. Povrina traena u primeru 4 (g)

(h)

Z 6
1
3

dx = ln x|63 = ln 6 ln 3 = ln 2 0, 69.

5. Naci povrine figura ogranicenih krivama:

(a) y = x, y = 4x + 20, x = 2, y = 0;
(b) y = x2 12x + 36, y = x2 , y = 0;
(c) y = x2 12x + 36, y = x2 , y = 4, y = 0;
1

(d) y = cos x, y = , y = 0 na intervalu [0, ].

2
2
Reenje:
(a) Date prave ogranicavaju tri oblasti, ali samo oznacenu oblast oivicavaju
sve c etiri prave (slika 11.8). Presecnu tacku pravih y = x i y = 4x +20
dobijamo iz sistema jednacina koji sacinjavaju jednacine ovih pravih i
ona je x = 4. Povrina je
4
Z 4
Z 5
5
x2
P = P1 + P2 =
x dx + (4x + 20) dx = 2x2 + 20x4 = 8;
2
2
4
2

Glava 11. Odredjeni integral

244

Slika 11.8. Povrina traena u primeru 5 (a)

(b) Iz sistema jednacina:
y = x2 12x + 36
y = x2
dobijamo da je x = 4 presecna tacka datih parabola, to vidimo i na
slici 11.9. Povrina je
P = P1 + P2 =

Z 3
0

x2 dx +

Z 6

(x2 12x + 36) dx

3
6

x3
x3
2
= + + 6x + 36x = 18;
3 0
3
3

Slika 11.9. Povrina traena u primeru 5 (b)

(c) Posmatramo oblast prakazanu na slici 11.10. Tacke x = 2 i x = 4 su
dobijene iz preseka prave y = 4 i parabola y = x2 , odnosno y = x2
12x + 36 i povrina je

245
Z 2

Z 4

P = P1 + P2 + P3 =
x2 dx +
4 dx +
0
2
2
6

x3
40
x3
4
2
= +4x|2 + 6x + 36x = ;
3 0
3
3
4

Z 6

(x2 12x + 36) dx

Slika 11.10. Povrina traena u primeru 5 (c)

(d) Traena oblast je data na slici 11.11, gde je granica izmedju oblasti
1
P1 i P2 dobijena iz jednacine cos x = , koja ima beskonacno mnogo
2

reenja oblika x = +2k, k Z i x = +2k, k Z, od kojih samo

3
3

x = pripada intervalu [0, ]. Povrina je

3
2

Z
Z

3 1
2
1 3

3
2
dx + cos x dx = x + sin x| = + 1
.
P = P1 + P2 =
3
2 0
6
2
0 2
3

Slika 11.11. Povrina traena u primeru 5 (d)

Glava 11. Odredjeni integral

246
6. Odrediti povrinu:

(a) c etvorougla ABCD, ako je A(1, 1), B(6, 2),C(8, 6) i D(2, 6);
(b) oblasti ogranicene krivama y = x2 + 5x, y = 5x, y = 5x + 25;
(c) figure koju oivicavaju krive y = ex , y = 2x , y = 2 i y = 8;
(d) oblasti ogranicene krivama y = e3x , y = e2x , y = e3 i y = e2 ;

(e) figure koja je ogranicena krivama y = tgx, x = 0, y = 3 i y = 1, za

x [0, ].
2
Reenje:
(a) Traeni c etvorougao je dat na slici 11.12.

Slika 11.12. Povrina traena u primeru 6 (a)

Jednacine prava koje sadre stranice c etvorougla ABCD su:
pAB : y =

x+4
, pBC : y = 2x 10, pCD : y = 6, pDA : y = 5x 4.
5

Formiramo odredjene integrale koji nas dovode do povrine:

Z 2
Z 2
Z 6
Z 6
x+4
x+4
P = P1 +P2 +P3 =
(5x4)dx
dx+
6dx
dx
5
5
1
1
2
2
Z 8
Z 8
Z 8
Z 2
Z 6
x+4
dx +
6 dx
+
6 dx (2x 10) dx =
(5x 4) dx
5
2
6
6
1
1
2
6
Z 8

8
x2 4
5 2

(2x 10) dx = x 4x x +6x|82 x2 + 10x6 = 24;

2
10 5
6
1

247
(b) Date prave su tangente parabole y = x2 + 5x u tackama (0, 0), od5
nosno (5, 0) (slika 11.13). Kako se prave seku u tacki x = , imamo
2
integrale:
Z

P = P1 + P2 =

Z 5
5
2

5
2

5x dx

5
2

(x + 5x) dx +

Z 5

5
2

(5x + 25) dx

5
5
5
3

5 2 2 5 2
x
5
125
2
(x + 5x) dx = x x + 25x + x =
;
2 0 2
3 2 0
12
5
2

Slika 11.13. Povrina traena u primeru 6 (b)

(c) P = P1 + P2 + P3 =

Z 1

Z ln 8

Z ln 8

2 dx +
e dx
1
1

Z 3
Z 3
x 3
2
8
2x|1 +8x|3
+
8 dx
2x dx = ex |ln
ln 2
ln 2
ln 8
ln 2 1
ln 8
ln 8
6
+ 2 ln 2 8 ln 8 4.1 (slika 11.14);
= 28
ln 2
ln 2

e dx

Z 1

ln 2

Slika 11.14. Povrina traena u primeru 6 (c)

2x dx

Glava 11. Odredjeni integral

248

(d) Za razliku od prethodnog zadatka, x koordinate tacaka B i D sada su

jednake (slika 11.15), pa oblast delimo na dva dela i povrina je:
P = P1 + P2 =

Z 1
2
3

e3x dx

Z 1
2
3

e2 dx +
1

3
2

e3 dx

3
2

e2x dx

3
3 1 2x 2 1 3 1 2

1 3x 1
3 2
2 1
= e e x 2 +e x 1 e = e e 5.5;
3
3
2
3
6
2
1
3

Slika 11.15. Povrina traena u primeru 6 (d)

(e) Trigonometrijske jednacine tg x = 1 i tg x = 3 daju nam granice za

integraciju x = i x = . Kako x [0, ] dolazimo do oblasti koja je

4
3
2
oznacena na slici 11.16.

Slika 11.16. Povrina traena u primeru 6 (e)

Povrina je:

249
Z

Z
Z
Z

4
3
3
P = P1 + P2 =
3 dx
dx +
3 dx tg x dx
0
0
4
4

3
3

1
2
= 3x x|04 + lnt| 2 2 =
+ ln ln
0.65.
3
4
2
2
0
2

7. Odrediti povrine figura ogranicenih krivama:

(a) y = x2 + x 2 i y = x + 7;
(b) y = x2 + 9 i y = x2 10x + 9;
(c) y = x2 4, y = x2 + 9 i y = 5 i sadri koordinatni pocetak;
1
(d) y = , x = 1, x = 3 i y = 0.
x
Reenje:
(a) Traena oblast je prikazana na slici 11.17. Izdelimo li je na c etiri dela
dobijamo povrinu:
P=

Z 2

Z 3

(x + 7)dx

Z 2
3

(x + x 2)dx +

Z 1

Z 1

(x + 7)dx +

Z 3

Z 3

(x + 7)dx

(x2 + x 2) dx =
(x + 7) dx
1
2
3

3
Z 3
2
3
3

x2
x
x
2

(x + x 2) dx =
+ 7x + 2x = 36;
2
3
2
3
3
3

(x2 + x 2) dx

Slika 11.17. Povrina traena u primeru 7 (a)

(b) Presecne tacke ovih parabola su (0, 9) i (5, 16), pa imamo oblast c ija
povrina je

Glava 11. Odredjeni integral

250

125
2x3
2
P=
(x + 9) dx (x 10x + 9) dx =
+ 5x =
;
3
3
0
0
0
(c) Figura sadri koordinatni pocr
etak, to se vidi na slici 11.18. Presecne
13
tacke datih parabola su x =
, a povrina je
2

Z 5

Z 5

13
2

Z 2

13
2

(x + 9) dx +
5 dx 13 (x2 4) dx
2

2
13
13 2
r

3
2
2
x
13
2x3
32
52
2
=
+ 18x
+5x|2 + 4x = +
;
3
3
3
3
2
13
P=2

Slika 11.18. Povrina traena u primeru 7 (c)

(d) Posmatramo deo krive y =

1
u III kvadrantu (slika 11.19).
x

Slika 11.19. Povrina traena u primeru 7 (d)

Pri izradi integrala pazimo na apsolutnu vrednost i imamo da je

251

P=

Z 1
1
3

dx = ln |x||1
3 = (ln | 1| ln | 3|) = ln 3.

8. Izracunati zapreminu lopte poluprecnika r.

Reenje:

p
Loptu dobijamo tako to polukrunicu, c ija je jednacina y = r2 x2 , rotiramo oko x ose (slika 11.20). Zapremina tako dobijene lopte je:
r
4r3
x3
V=
(r x ) dx = r x
=
.
3 r
3
r
Z r

Slika 11.20. Zapremina traena u primeru 8

9. Odrediti zapremine tela koja su nastala obrtanjem oko x ose:
(a) krive y = ex na intervalu [ln 2, ln 7];
(b) figure koju ogranicavaju krive y = x2 , y = x + 2 i y = 0 i koja sadri
1
tacku A(1, );
2
(c) zatvorene oblasti koju obrazuju krive y = x2 + 4, x = 1, x = 1 i y =
x+5
;
2
(d) krive y = ln x na intervalu [1, 5];

(e) krive y = ctg x na intervalu [ , ].
4 2
Reenje:
(a) V =

Z ln 7
ln 2

2x ln 7 45
;
e dx = e =
2
2
ln 2
2x

Glava 11. Odredjeni integral

252

(b) Zapreminu dobijamo sabiranjem zapremina V1 i V2 :

V = V1 +V2 =

Z 1
0

(x2 )2 dx +

Z 2

(x + 2)2 dx

2
x5 1 x3

= 8 ;
=
+

2x
+
4x

5 0 3
15
1
(c) Traenu zapreminu dobijamo oduzimanjem zapremina koje obrazuju
x+5
parabola y = x2 +4 i prava y =
rotiranjem oko x ose na intervalu
2
[1, 1] :
Z 1
Z 1
x + 5 2
2
2
dx
V =
(x + 4) dx
2
1
1
1
x5 8x3
x3 5x2 25x 376
=
+
+ 16x

;
=
5
3
12
4
4 1
15

u = ln2 x, du = 2 lnx x dx
(d) V =
ln x dx =
dv = dx, v = x
1
Z

5
5
= x ln2 x1 2
ln x dx = (5 ln2 5 10 ln 5 + 8);
Z 5

(e) Zapremina tako dobijenog tela je:

Z
Z
2

2
2 1 sin x
4 2
2
2
V = ctg x dx =
dx
=
(
ctg
x

x|
.
)=
4
4
sin2 x
4
4
10. Odrediti duinu luka krive:
(a) y = x na intervalu [0, 5];
(b) y = x2 na intervalu [0, 1];
(c) y = ln x na intervalu [1, 3].
Reenje:
(a) Traenu duinu lako moemoizracunati koristeci se Pitagorinom teoremom i dobijamo da je l = 5 2. Nadjimo duinu luka i pomocu odredjenog integrala. Dakle,
Z 5q
Z 5
5

0 2
l=
1 + (x) dx =
2 dx = 2x = 5 2;
0

253
(b) Podsetimo se da smo ranije dobili da je
Z p

1 + x2 dx =

p
p

1
ln |x + 1 + x2 | + x 1 + x2 .
2

Sada moemo odrediti zadatu duinu luka

l=

Z 1p

2
1 + (x2 )0 dx =
1 + 4x2 dx =

Z 1q
0

1
2

Z 2p

1 + t 2 dt =

t = 2x
dt = 2 dx
0 0, 1 2

2
p
p
1

ln |t + 1 + t 2 | + t 1 + t 2
4
0

1
1
ln(2 + 5) +
5;
4
2

(c) Iskoristimo odranije poznat integral

Z 2
x +1

dx =

x2 + 1 +

1 x2 + 1 1
ln

2
x2 + 1 + 1

i nadjimo duinu luka (videti sliku 11.21)

Z 3q
Z 3 2
3
p

x +1

0 2
l=
1 + (ln x) dx =
dx = x2 + 1
x
1
1
1
3

1 x2 + 1 1
1 ( 10 1)( 2 + 1)

+ ln
.
= 10 2 + ln

2
2
( 10 + 1)( 2 1)
x2 + 1 + 1 1

Slika 11.21. Povrina traena u primeru 10 (c)

Glava 11. Odredjeni integral

254
11. Izracunati obim krunice poluprecnika r.
Reenje:

Uzecemo centralnu krunicu poluprecnika r c ija jednacina je x2 + y2 = r2 i

naci duinu luka ove krive u prvom kvadrantu (cetvrtina obima). Imamo da
je obim:
Z rq
Z r
p

1
0 2
2
2
q
O = 4l = 4
1 + ( r x ) ) dx = 4
dx
0
0
1 ( xr )2

t = xr
Z 1
1
1

=
= 4r
dt = 4r arcsint|10 = 2r.
dt = r dx
2
0
1t
0 0, r 1
12. Izracunati povrinu lopte poluprecnika r = 2.
Reenje:

p
Rotirajuci gornju polovinu krunice y = 4 x2 oko x ose dobijamo loptu
c iju povrinu izracunavamo koristeci formulu:
s
q
Z b
Z 2p
0 2
x2
P = 2
f (x) 1 + f (x) dx = 2
4 x2 1 +
dx
4 x2
a
2
Z 2p
2
= 2
4 x2
dx = 4x|22 = 16.
2
2
4x
13. Parabola y = x2 se rotira oko x ose od x = 1 do x = 3. Izracunati povrinu
obrtnog tela.
Reenje:
P = 2

Z 3

x2

1 + 4x2 dx = 2

Z 3
4x4 + x2
1

dx.
1 + 4x2

4x4 + x2

dx, pa c emo kasnije uvrstiti granice. Dobijeni

1 + 4x2
integral moe da se rei primenom metoda Ostrogradskog, pa je
Z
Z
p
4x4 + x2
dx

dx = (Ax3 + Bx2 +Cx + D) 1 + 4x2 +

,
2
1 + 4x
1 + 4x2
1
1
1
1
gde je A = , B = 0,C = , D = i = . Dakle,
4
16
16
16
Z
Z
1
1
1 p
dx
4x4 + x2
1

p
x3 + x
dx =
1 + 4x2
.
2
4
16
16
16
1 + 4x
(2x)2 + 1
Prvo c emo reiti

Nakon smene 2x = t, 2dx = dt dobijamo da je

255
Z

1
p
4x4 + x2
1
1 p
1

3
2
2

dx =
x + x
1 + 4x ln 2x + 1 + 4x ,
2
4
16
16
32
1 + 4x
pa nakon uvrtavanja granica izracunavamo
3
Z 3 p
1

1
1 p
2
3
2
2
P = 2
x 1 + 4x dx = 2 x + x
1 + 4x
4
16
16
1
1

p
1
53
5
1 6 + 37

.
ln 2x + 1 + 4x2 = 2
37
ln
32
8
4
32
2+ 5
1

14. Odrediti povrinu tela koje nastaje prilikom rotacije krive y = cos x od x = 0

do x = oko x ose.
2
Reenje:
Z
p
2
P = 2
cos x 1 + sin2 x dx.
0

Koristeci smenu sin x = t, cos x dx = dt i menjajuci granice integracije, dobijamo da je

Z 1p
Z 1
1 + t2

P = 2
1 + t 2 dt = 2
dt.
0
0
1 + t2
Poslednji integral reavamo metodom Ostrogradskog:
Z
Z
p
1 + t2
dt

dt = (At + B) t 2 + 1 +
1 + t2
t2 + 1
p
1
1 p
= t t 2 + 1 + ln |t + t 2 + 1|.
2
2
Sada je
Z
Z 1p
p
2
P = 2
cos x 1 + sin2 x dx = 2
1 + t 2 dt
0

1
1 p

1 p 2

2
= 2 t t + 1 + ln t + t + 1 = ( 2 + ln(1 + 2)).
2
2
0

Zadaci
1. Izracunati sledece odredjene integrale:
Z 0

(a)

2
Z 3

(c)
0

(2x 3x + 4x 2) dx; (b)

3x + 8
dx;
(x + 2)(x + 3)

Z 3

(d)
1

(cos x + sin(2x)) dx;

x2x dx;

Z 1p

1 x2 dx.

(e)
0

Glava 11. Odredjeni integral

256

2. Odrediti povrine oblasti koje su ogranicene krivama:

(a) y = x2 + 4x + 5 i y = x + 5;
3
3
11
(b) y = x2 5x+4, y = x+4, y = x+ i tacka A(3, 2) pripada traenoj
2
4
2
oblasti;
(c) Trougao c ija su temena A(1, 3), B(4, 1) i C(6, 5);

(d) Cetvorougao
sa temenima A(1, 2), B(3, 2),C(4, 0) i D(1, 2);
3
(e) y = x2 x 6, y = 6, y = x + 3 i tacka A(0, 0) pripada traenoj oblasti;
2
2
2
(f) y = x 5x + 8 i y = x + 5x;
(g) y = x2 4x + 3 sa tangentama u tackama (0, y1 ) i (4, y2 );
(h) y = x i y = x3 ;
1
1
(i) y = x2 , y = x2 i y = ;
8
x
x
x
(j) y = e , y = 4 i y = 4;
(k) y = 2x , y = 4x , y = 2 i y = 4;
(l) y = ex , y = 3x , y = 3 i y = 9;
(m) y = e2x , y = 5x , y = e2 i y = 10;
(n) y = ex , y = ex i y = e2 ;
(o) y = ex , y = ln x, y = 0, x = 2 i x = 2;
(p) y = ln x sa tangentama u tackama x1 = 1 i x2 = e3 ;
1
3
(q) y = sin x, y = , y = 0 i x = , za x [0, 2];
2
2

3
3 5
(r) y = cos x i y =
, za x [ , ];
2
2 2

2
(s) y = sin x, y =
i x = 0, za x [0, 2];
2

(t) y = tg x, y = x i y = 1, za x ( , ).
2 2
3. Odrediti zapremine tela koja nastaju obrtanjem oko x ose zatvorenih oblasti
ogranicenih krivama:
(a) y = x2 2x + 2 i y = x + 2;
(b) y = x2 + 3, y = 2x + 6, y = 7x + 21 i y = 0;
(c) y = x3 i y = x2 ;

257
3 1
(d) x2 + y2 = 4, x = 1 i y = 0 (tacka A( , ) pripada oblasti);
2 2
1
(e) y = , x = 4 i y = 5;
x

3
(f) y = sin x i y =
, za x [0, 2];
2

(g) y = tg x, x = , y = 1 i y = 0, za x ( , ).
2
2 2
4. Odrediti duinu luka krive:
(a)

1 2 1
x + ln x na intervalu [1, e];
4
2

(b) Odrediti duinu luka krive y =

x3 od x = 0 do x = 5.

5. Naci duinu luka koji nastaje presekom krivih y3 = x2 i y =

2 x2 .

6. Naci duinu luka parabole y = 4 x2 izmedju presecnih tacaka sa x osom.

2

7. Izracunati duinu astroide x 3 + y 3 = a 3 .

8. Izracunati duinu luka krive:

(a) y = 2 x od x = 0 do x = 4;

(b) y = ln x od x = 3 do x = 8;
1
(c) y = (ex + ex ) izmedju tacaka sa apscisama x = 1 i x = 1;
2
(d) y = ln(1 x2 ) od koordinatnog pocetka do tacke A na datoj krivoj sa
apscisom 0.5;

1
(e) y = (3 x) x izmedju njenih nula.
3
9. Odrediti povrinu povri koja nastaje rotacijom luka krive y = sin x oko x
ose na intervalu [, 0].
10. Izracunati povrinu povri nastale rotacijom luka krive y = cos x oko x ose

na intervalu [0, ].
4
2

11. Odrediti povrinu povri koja nastaje rotacijom astroide x 3 + y 3 = a 3 oko

y ose.

Glava 11. Odredjeni integral

258

1
12. Izracunati povrinu povri nastale rotacijom luka krive y = x3 oko x ose
3
od x = 2 do x = 2.
13. Izracunati povrinu povri nastale rotacijom luka krive y2 = 4 + x oko x
ose, koji odseca prava x = 2.
14. Izracunati povrinu povri koja nastaje rotacijom krive 4x2 + y2 = 4 oko y
ose.
15. Odrediti povrinu povri koja nastaje rotacijom krive y = x3 oko x ose od
2
2
x = do x = .
3
3
16. Parabola y2 = 4ax se rotira oko x ose od vrha do tacke sa apscisom x = 3a.
Naci povrinu tako nastalog tela.
17. Luk krunice x2 + (y b)2 = r2 se rotira oko y ose od y = y1 do y = y2 .
Odrediti povrinu tako nastalog tela.

Reenja

1. Vrednosti odredjenih integrala su:

25
2 1
(a) 28;
(b)
; (c) ln ;
2
2
4

(d)

22
6
2 ;
ln 2 ln 2

(e)

.
4

2. Traene povrine su:

Z 3

Z 3

9
(x + 5) dx = ;
2
0
0
Z 2
Z 6
Z 6
3

3
11
(b) P =
x + 4 dx +
x+
dx (x2 5x + 4) dx = 39;
2
4
2
0
2
0
Z 6
Z 4
Z 6
2
2
13
11
(c) P =
x+
dx
dx (2x 7) dx = 8;
x+
5
5
3
3
1
1
4
Z 1
Z 1
Z 3
Z 3
2
8
(d) P =
2x dx +
2 dx +
2 dx
x + dx +
3
3
1
1
1
1
Z 4
Z 4
2
8
+
x + dx (2x 8) dx = 12;
3
3
3
3
(a) P =

(x2 + 4x + 5) dx

259
Z 0
3

(e) P =

Z 2
0

(f) P =

Z 0
Z 2

x + 3 dx
(x2 x 6) dx +
x + 3 dx
2
2
2
0

(x2 x 6) dx +

Z 4

Z 4

(g) P =

Z 4

(x2 + 5x) dx

Z 3

6 dx

Z 4

(x2 x 6) dx = 42;

(x2 5x + 8) dx = 9;

1
2

(x 4x + 3) dx

Z 2

(4x + 3) dx

Z 3

(4x 13) dx =

Z 1
i 1
hZ 1
(h) P = 2
x3 dx = ;
x dx
2
0
0
Z 1
Z 2
Z 2
Z 1
1
1
1 2
(i) P =
x2 dx +
dx
x dx = ln 2;
x2 dx
0
1 x
1 8
0 8
Z 1
Z ln 4
Z ln 4
3
x
x
(j) P =
+ 4 ln 4 7;
4 dx
e dx +
4 dx =
ln
4
0
0
1
Z 1
Z 2
Z 2
Z 1
1
4 dx
2x dx = 3
(k) P = 1 4x dx 1 2 dx +
;
ln 2
1
1
2
2
Z ln 3

(l) P =

3 dx

Z ln 3

(m) P =

ex dx =
1
2

ln 10

ln 10
ln 5
2
ln 5

(n) P =

(o) P =

1
2

e2 dx
ex dx

ln 10

ln 10
ln 5
2
ln 5

Z 0

2
Z 2

5x dx = 5 +

ex dx

Z 2

e dx +

ln 3

e2 dx +

2
Z 2

3 dx

Z 2

ln 3

e2x dx

10 dx

Z 2

6
+ 15 ln 3 21;
ln 3

3 dx +

Z ln 9

Z 2

2
ln 5
1
2

Z ln 9

9 dx
2

10 dx

ln 10

e2
+
2

14
;
3

2
ln 5
1
2

ln 10
10 ln 10 10 e2

ln 5

e2 dx
5 ln 10;

ex dx = 2e2 + 2;

ln x dx = e2 e2 ln 4 + 1;

Z e3

e6 11e3 + 1
x+2
dx
ln
x
dx
=
;
3e3
e3
2(e3 1)
1
1
e3 1

Z 11
Z 2
6 1

3
(q) P = 3
dx 11 sin x dx = 1 +
;
2
6
2
2
6

Z 13
Z 13
6
6
3
3
(r) P = 11 cos x dx 11
dx = 1
;
2
6
6
6

Z
Z

4
4
2
2
sin x dx =
(s) P =
dx
+1 2 ;
2
2 4
0
0

(p) P =

3e3
e3 1

(x1) dx+

Z e3
1

Glava 11. Odredjeni integral

260

(t) P =

Z 0
1

dx +

Z 0
1

x dx +

dx

2
1
.
tg x dx = + + ln
4 2
2

3. Traene zapremine su:

Z 3
i 117
hZ 3
2
(x + 2) dx (x2 2x + 2)2 dx =
(a) V =
;
5
0
0
Z 1

(b) V = [

(2x+6) dx+

Z 2

(x +3) dx+

Z 3

(7x+21)2 dx] =

Z 1
hZ 1
i
2
(c) V =
x4 dx
x6 dx = ;
35
0
0
Z 2
5
(d) V = (4 x2 ) dx = ;
3
1
Z 4
hZ 4

1 2 i 361
dx =
(e) V = 1 52 dx 1
;
x
4
5
5

Z 2
h Z 23
3
2
3 2 i
3
2
dx = +
;
(f) V = sin x dx
2
12
4
3
3
Z i
h Z 4
2
(g) V =
tg2 x dx + dx = .
0

393
;
5

4. Duina luka je:

Z r

Z e 2
x2 1 2
x +1
e2 + 1
1+
dx =
dx =
;
2x
2x
4
1
1
Z 5r
3 2
335
1+
x dx =
.
(b) s =
2
27
0

(a) l =

5. U preseku datih krivih nastaju tri luka: dva po krivoj y3 = x2 , i to jedan od

tackep(0, 0) do tacke (1, 1), a drugi od (0, 0) do (1, 1), i jedan po krivoj
y = 2 x2 od (1, 1) do (1, 1). Ova dva luka po krivoj y3 = x2 su iste
duine, koja iznosi:
Z 1r
3 2

1
1+
y dy = (13 13 8).
s1 =
2
27
0
p
Duina luka po krivoj y = 2 x2 je:
s

Z 1

2
x
2
s2 =
1+
dx =
.
2
1
2 x2

2
2
Duina traenog luka je 2s1 + s2 = (13 13 8) +
.
27
2

261

6. s = 2

Z 2p

1 + 4x2 dx

Z 2

=2

+ ln(4 + 17).

dx + 8
1 + 4x2

Z 2
0

x2

dx = 4 17
1 + 4x2

7. Diferenciranjem jednacine astroide dobijamo y0 =

s=4

Z a

s
1+

(b)

(c)
(d)

(e)

, pa je onda duina

2
3
2

dx = 4

x3

Z a

a 13
1

dx = 6a.

x3

1
dx =
s=
dt = dx
x
0
0
2 x
Z 2p

=2
1 + t 2 dt = 2 5 + ln(2 + 5);
0

Z 8 r
Z 8 2
t = x2 + 1
1
x +1

s=
1 + 2 dx =
dx = dt = x
dx
x
x
3
3
2
x +1
Z 2
2
1
t
dt = 1 + (ln 3 ln 2);
=
2
t 1
2
1
Z 1r
x
x
(e e )2
s=
1+
dx = e e1 ;
4
1
s
Z 0.5
Z 0.5
4x2
1 + x2
s=
1+
dx
=
dx = ln 3 0.5;
(1 x2 )2
1 x2
0
0
s
Z 3
1 x 2

s=
1+
dx = 2 3.
2 x
0
Z 4r

(a)

x3

astroide

8.

y2

9. P = 2

1
1 + dx =
x

Z 0

Z 4
x+1

p
2
sin x 1 + cos x dx =

= 2( 2 + ln(1 + 2)).

t=

t = cos x
dt = sin x dx

= 2

Z 1p
1

1 + t 2 dt

2 + 6 3
p
2
10. P = 2
cos x 1 + sin x dx = ln
+
.
2
2
0
s
Z a q
Z a q

x 23
1
2
2 3
2
2 3 a3
3
3
3
3
11. P = 4
a y
1+
dy = 4
a y
1 dy
y
0
0
y3
Z

Glava 11. Odredjeni integral

262
"

#
2
2
Z 0
1
3
12 2
t = a3 y3
3
2
=
=
3a
a .
2 t dt =
2 13
5
dt = 3 y dy
a3

34 17 2
.
12. P =
9
s
Z 2
Z 2
1
62
13. P = 2
4+x 1+
dx =
17 + 4x dx =
.
4(4 + x)
3
4
4
14. P = 4

Z 2r
4 y2
0

15. P =

196
.
729

s
y2
1+
dy =
4(4 y2 )

Z 2p
0

4
16 3y2 dy = 2(1+ ).
3 3

r
56
a
16. P = 2
2 ax 1 + dx = a2 .
x
3
0
r
Z y2 q
Z y2
(y b)2
17. P = 2
r2 (y b)2 1 +
dx
=
2
r dx = 2r(y2 y1 ).
x2
y1
y1
Z 3a

Bibliografija
[1] Adnadjevic, D., Kadelburg, Z., Matematicka analiza I, Nauka, Beograd 1994.
[2] Bogoslovov, V.T., Zbirka reenih zadataka iz Matematike 3, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd 1990.
[3] Demidovic, B.P. i saradnici, Zadaci i reeni primeri iz matematicke analize
za fakultete, Tehnicka knjiga, Beograd 1997.
[4] Gajic, Lj., Teofanov, N., Pilipovic, S., Zbirka zadataka iz Analize I, Drugi
deo Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad 1998.
[5] Grbic, T., Likavec, S., Lukic T., Pantovic, J., Sladoje, N., Teofanov, Lj.,
Zbirka reenih zadataka iz Matematike I, STYLOS, Novi Sad 2004.
[6] Hadic,O. , Takaci, Dj., Matematicke metode za studente prirodnih nauka,
Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad 2000.
[7] Milicic, P., Ucumlic, M., Zbirka zadataka iz vie matematike I, Naucna knjiga, Beograd 1988.
[8] Takaci, Dj., Takaci, A., Diferencijalni i integralni racun, Univerzitet u Novom
Sadu, Novi Sad, 1997.
[9] Takaci, Dj., Takaci, A., Takaci, A., Elementi vie matematike , SYMBOL,
Novi Sad 2008.

263

264

Bibliografija