Glava 6

Vektori
Vektor ~a, sa pocetkom u tacki O(0, 0, 0) i krajem u tacki A(a1 , a2 , a3 ), dat je sa
~a = a1~i + a2~j + a3~k = (a1 , a2 , a3 ),
gde su~i = (1, 0, 0), ~j = (0, 1, 0) i~k = (0, 0, 1) jedinicni koordinatni vektori (ortovi).

Slika 6.1. Sabiranje i oduzimanje vektora

Intenzitet (duinu) vektora ~a odredjujemo na sledeci nacin:

|~a| = |OA| =

q
a21 + a22 + a23 .

Pravac vektora ~a je pravac prave odredjene tackama O i A.

Smer vektora ~a je od tacke O do tacke A.
Nula vektor u oznaci~0 = (0, 0, 0) je vektor nultog inteziteta i proizvoljnog pravca
i smera.
86

87
Vektori ~a = (a1 , a2 , a3 ) i ~b = (b1 , b2 , b3 ) su jednaki ako i samo ako je
a1 = b1 , a2 = b2 i a3 = b3 .

Vektori AB i BA imaju isti intezitet i pravac, a suprotan smer, tj. AB = BA.

Ovakve vektore nazivamo suprotni vektori.
Neka su date tacke A(A1 , A2 , A3 ) i B(B1 , B2 , B3 ). Tada je

AB = (B1 A1 , B2 A2 , B3 A3 ).
Vektore ~a = (a1 , a2 , a3 ) i ~b = (b1 , b2 , b3 ) sabiramo (oduzimamo) na sledeci
nacin:
~a ~b = (a1 b1 , a2 b2 , a3 b3 ).
Vektor ~a = (a1 , a2 , a3 ) mnoimo skalarom , R :
~a = ( a1 , a2 , a3 ).
Skalarni proizvod vektora ~a i ~b po definiciji je broj:
~a ~b = |~a| |~b| cos (~a,~b).
Projekcija vektora ~a na vektor ~b (slika 6.2) je skalar
pr~b~a =
a vektor projekcije je

~a ~b
,
|~b|

~
~ j = b pr~ ~a.
pro
b
|~b|

Slika 6.2. Projekcija vektora ~b na vektor ~a

Vektori ~a i ~b su normalni (~a~b) ako i samo ako je ~a ~b = 0.

Glava 6. Vektori

88

Skalarni proizvod vektora~a = (a1 , a2 , a3 ) i~b = (b1 , b2 , b3 ) odredjujemo na sledeci

nacin:
~a ~b = a1 b1 + a2 b2 + a3 b3 .
Vektorski proizvod vektora ~a i ~b je vektor ~c = ~a ~b, c iji je:
- intezitet |~c| = |~a ~b| = |~a||~b| sin (~a,~b),
- pravac normale na ravan koju odredjuju vektori ~a i ~b, odnosno ~c~a,~c~b,
- smer odredjen pravilom desnog zavrtnja.
Vektori ~a i ~b su kolinearni (pripadaju istoj pravoj) ako i samo ako je ~a ~b = ~0.
Vektorski proizvod vektora ~a = (a1 , a2 , a3 ) i ~b = (b1 , b2 , b3 ) je vektor:
~i ~j ~k
~c = ~a ~b = a1 a2 a3 .
b1 b2 b3
Povrina paralelograma konstruisanog nad vektorima ~a i ~b je
Pparalelograma = |~a ~b|,
dok je povrina trougla konstruisanog nad istim vektorima:
Ptrougla =

1
|~a ~b|.
2

Meoviti proizvod vektora ~a,~b i ~c je broj dat sa

a1 a2 a3
(~a ~b) ~c = b1 b2 b3 .
c1 c2 c3
Vektori ~a,~b i ~c su komplanarni ako i samo ako je (~a ~b) ~c = 0.
Nenula vektori ~a,~b,~c su linearno zavisni, ako postoje realni brojevi , , razliciti od nule, za koje je:
~a + ~b + ~c = ~0.
Vektori ~a,~b i ~c su linearno zavisni ako i samo ako je (~a ~b) ~c = 0.
Zapremina paralelopipeda konstruisanog nad vektorima ~a,~b i ~c je:
Vparalelopipeda = |(~a ~b) ~c|.

89

Slika 6.3. Paralelopiped odredjen vektorima ~a, ~b i ~c

Zapremina c etvorostrane piramide konstruisane nad vektorima ~a,~b i ~c je:
Vcetvorostrane

piramide =

1
|(~a ~b) ~c|.
3

Zapremina trostrane piramide (tetraedra) konstruisanog nad vektorima ~a,~b i

~c je:
1
Vtetraedra = |(~a ~b) ~c|.
6

Primeri

1. Date su tacke A(2, 2, 3) i B(4, 10, 3). Odrediti vektor AB, |AB| i koordi

nate tacke S koja je sredina vektora AB.

Reenje:
Traeni vektor je:

AB = (4 (2), 10 2, 3 (3)) = (6, 8, 0),

a njegov intenzitet je:

p
|AB| = 62 + 82 + 02 = 100 = 10.

Neka je tacka S(s1 , s2 , s3 ). Tada vai AS = SB, odnosno (s1 + 2, s2 2, s3 +

3) = (4 s1 , 10 s2 , 3 s3 ). Iz jednakosti vektora dobijamo:
s1 + 2 = 4 s1 s1 = 1,
s2 2 = 10 s2 s2 = 6,
s3 + 3 = 3 s3 s3 = 3,
pa je tacka S = (1, 6, 3).

Glava 6. Vektori

90

2. Odrediti vrednosti m, n i k, ako znamo da su vektori ~a = (m + 2, 1, 3k) i

~b = (5, 2n 3, k + 8) jednaki.
Reenje:
Iz jednakosti vektora ~a i ~b sledi da je:
m + 2 = 5, 1 = 2n 3 i 3k = k + 8,
pa dobijamo da je m = 3, n = 2 i k = 4.
3. Dati su vektori~a = (3, 2, 6) i~b = (6, 1, 1). Odrediti~a+~b, ~a~b, 3~a, 5~b
i 2~a + 4~b.
Reenje:
~a +~b = (3, 2, 6) + (6, 1, 1) = (3 + 6, 2 1, 6 1) = (9, 3, 5),
~a~b = (3, 2, 6)(6, 1, 1) = (36, 2(1), 6(1)) = (3, 1, 7),
3~a = 3 (3, 2, 6) = (9, 6, 18),
5~b = 5 (6, 1, 1) = (30, 5, 5),
2~a + 4~b = 2 (3, 2, 6) + 4 (6, 1, 1) = (18, 0, 16).
4. Dati su vektori ~a = (2, 1, 5) i ~b = (3, 1, 1). Odrediti ~a ~b, |~a|, |~b|, (~a, ~b) i
pr~b~a.
Reenje:
Skalarni proizvod datih vektora je:
~a ~b = (2, 1, 5) (3, 1, 1) = 2 3 + 1 1 + 5 1 = 12,
intenziteti vektora ~a i ~b su:
p
p

|~a| = 22 + 12 + 52 = 30 i |~b| = 32 + 12 + 12 = 11.

Ugao izmedju dva vektora racunamo iz definicije skalarnog proizvoda kao:
~a ~b
12
cos (~a,~b) =
= ,
30 11
|~a| |~b|
pa zakljucujemo da ovi vektori zahvataju ugao = arccos 301211 . Projekciju
odredjujemo na sledeci nacin:
pr~b~a =

~a ~b
12
= .
|~a|
30

91
5. Odrediti vektorski proizvod vektora ~a = (2, 1, 2) i ~b = (1, 3, 0).
Reenje:
Vektorski proizvod datih vektora je:
~i ~j ~k
~a ~b = 2 1 2 = 6~i + 2 ~j + 7~k.
1 3 0
Ako izracunamo i
~i ~j ~k
~b ~a = 1 3 0 = 6~i 2 ~j 7~k,
2 1 2
dobijamo vektor suprotnog smera.
6. Da li su vektori ~a = (1, 1, 3) i ~b = (2, 2, 6) kolinearni?
Reenje:
Kako je
~a ~b =

~k
~i
~j
1
1 3 = (0, 0, 0),
2 2 6

zakljucujemo da su oni kolinearni.

7. Odrediti povrinu paralelograma i trougla konstruisanih nad vektorima ~a =
(2, 4, 1) i ~b = (1, 3, 2).
Reenje:
Prvo c emo naci vektorski proizvod:
~i ~j ~k
~a ~b = 2 4 1 = 5~i + 5 ~j 10~k.
1 3 2
Povrina paralelograma je intenzitet dobijenog vektora, odnosno
q

Pparalelograma = 52 + 52 + (10)2 = 150 = 5 6,

dok je povrina trougla Ptrougla =

5
6.
2

Glava 6. Vektori

92

8. Za vektore ~a = (2, 2, 1),~b = (0, 3, 2) i ~c = (1, 1, 1) naci (~a ~b) ~c.

Reenje:
Meoviti proizvod datih vektora je:
(~a ~b) ~c =

2 2 1
0
3
2 = 9.
1
1 1

9. Da li su vektori ~a = (3, 1, 1),~b = (1, 2, 3) i ~c = (3, 8, 7) linearno zavisni? Ako jesu, naci njihovu linearnu zavisnost.
Reenje:
Meoviti proizvod vektora ~a = (3, 1, 1),~b = (1, 2, 3) i ~c = (3, 8, 7) je
3 1 1
~
(~a b) ~c = 1 2 3 = 0,
3 8 7
iz c ega zakljucujemo da su vektori ~a,~b i ~c linearno zavisni. Iz definicije
linearne zavisnosti sledi da tada postoje brojevi , i razliciti od nule, za
koje je:
(3, 1, 1) + (1, 2, 3) + (3, 8, 7) = (0, 0, 0).
Data jednakost nas dovodi do sistema jednacina:
3 + 3 = 0
+ 2 + 8 = 0
3 7 = 0.
Ovaj sistem ima reenja oblika (2, 3, ), R. Sada je
2~a 3~b + ~c = ~0,
pa deljenjem sa dobijamo linearnu zavisnost ova tri vektora
2~a 3~b +~c = ~0.
10. Izracunati zapreminu paralelopipeda koji je konstruisan nad vektorima ~a =
(8, 1, 1),~b = (13, 3, 6) i ~c = (3, 0, 3).
Reenje:
Zapremina datog paralelopipeda je:

93

8 1 1
V = (~a ~b) ~c = 13 3 6 = 42.
3 0 3
11. Ako nad vektorima ~a = (8, 1, 1),~b = (13, 3, 6) i ~c = (3, 0, 3) konstruiemo
c etvorostranu piramidu, izracunati njenu zapreminu.
Reenje:
Zapremina date piramide je:
8 1 1
1
1
13 3 6 = 42 = 14.
V=
3
3
3 0 3
12. Izracunati zapreminu tetraedra koji je odredjen vektorima ~a = (8, 1, 1),~b =
(13, 3, 6) i ~c = (3, 0, 3).
Reenje:
Zapremina datog tetraedra je:
V=

8 1 1
1
1
13 3 6 = 42 = 7.
6
6
3 0 3

Zadaci
1. Neka su dati vektori ~a = (2, 1, 5),~b = (3, 1, 2) i ~c = (4, 1, 1). Odrediti
~a + 3~b + 5(~c 2~b).

2. Ako znamo tacku A(2, 1, 4) i vektor AB = (4, 2, 10), naci tacku B.

3. Poznata nam je pocetna tacka A(3, 2, 4) i S(1, 1, 1) sredina vektora AB.

Naci tacku B.
4. Neka je trougao ABC zadat svojim temenima A(1, 2, 3), B(4, 6, 3) i C(2, 4, 5).
Naci obim i vektore koji odgovaraju teinim linijama trougla.
5. Date su tacke A(1, 1, 2), B(2, 1, 4) i C(3, 5, 0) i one c ine tri temena paralelograma ABCD. Odrediti koordinate c etvrtog temena D.

Glava 6. Vektori

94
6. Naci tacke koje dele vektor ~a = (6, 6, 12) :
(a) na dva jednaka dela;
(b) na tri jednaka dela;
(c) u odnosu 5 : 7.

7. Naci parametre s i t tako da za vektore ~a = (s t, 1),~b = (s,t s) i ~c =

(8, 3s + t) vai 2~a 5~b =~c.
8. Ako je ~a = (1, 2, 1) i ~b = (3, 2, 3), izracunati:

(~a ~i +~b ~j) (~a +~b) ~k.

9. Odrediti parametar t tako da vai:
(t(1, 2, 3) + 2(1,t + 2, 3) (4 t)(2, 0, 3)) (1, 1, 1) = (1, 2,t) (1, 2, 0).
10. Dati su vektori ~a = (t,t + 1, 1) i ~b = (t, 2, 5). Naci t tako da je ~a~b.
11. Pronaci vektor~x tako da za vektore~a = (2, 1, 1),~b = (3, 0, 1) i~c = (1, 1, 1)
vai:
~x ~a = 3, ~x ~b i ~x ~c = 6.
12. Dati su vektori ~v = (1, 2, 3),~u = (t, 1, 1),~w = (1, 0, 1). Naci parametar t
tako da vektori ~v + t~u i ~w budu ortogonalni.
13. Dati su vektori ~a = (2, 1, 1), ~b =~i + ~j 2~k i ~c = (2, 2, 5). Naci vektor ~x
ako znamo da je ~x ~a = 3,~x ~c = 1 i ~x~b.
~a = (2, 2, 1) i ~b = (3, 0, 3), odrediti vektor~x za
14. Ako su nam poznati vektori
~
koji je ~x b = 9,~x~a, |~x| = 18.
15. Date su tacke A(1, 3, 2), B(1, 7, 2) i C(1, 5, 4). Naci ugao kod temena A u
trouglu ABC.
16. Da li je trougao ABC (A(1, 1, 1), B(1, 3, 3),C(3, 2, 0)) pravougli?
~ j vektora ~b = (1, 1, 2) na vektor ~a = (2, 2, 1).
17. Odrediti projekciju pro

18. Odrediti vektor AA0 koji odgovara visini iz temena A u trouglu ABC, za
A(2, 0, 3), B(2, 3, 3) i C(1, 1, 5).

95
19. Za vektore ~a = (2, 1, 1) i ~b = (2, 2, 3) odrediti:
(~m ~n) ((~m 3~i) (~n + ~j + 2~k)),
ako je ~m = ~a + 2~b i ~n = 2~a ~b.
20. Naci povrinu tetraedra c ija temena su tacke A(1, 3, 1), B(2, 4, 2),C(1, 6, 2)
i D(2, 0, 2).
21. Pronaci nepoznati parametar t, ako je:
~i
~j ~k
~i ~j ~k
1 3 1
~i ~j ~k
1 2
1 1 1 t 4 t + 3 3
1 3 1 = 2 0 1 .
2 6
5 3 3
2 1 1
1
1
1
1 5 2
22. Odrediti ugao koji obrazuju dijagonale paralelograma konstruisanog nad vektorima ~a = 2~i + ~j ~k i ~b =~i 3~j +~k.
23. Za ~a = (2, 1, 3) i ~b = (0, 2, 1) izracunati:

~a ~b + (~a (3~b))~i + ((~a +~i) ~j)~j + ((2~a +~b) (~b ~k))~k (2~a + 3~b).
24. Odrediti kompleksan broj z za koji je:
z=

(~a + 3~i) (2~b + ~j) + ((3~k ~c) (~a ~b))i

,
(2 i)2

ako je ~a = (1, 3, 2),~b = (2, 0, 1) i ~c = (3, 1, 1).

25. Ako za kompleksan broj z = 3t + 2 + 2ti znamo da je

(2t + 1, 3 t, 4t) (5t + 1, 3t 2, 4 + t) = |z|2 ,
odrediti nepoznatu t.
26. Odrediti skalarni proizvod vektora ~a i ~b za ~a = 2~m +~n,~b = 3~m + 2~n, |~m| =
3, |~n| = 2 i (~m,~n) = .

27. Naci skalarni proizvod vektora~a i 2~a~b, ako je |~a| = 2, |~b| = 3, (~a, ~b) = .
3
28. Da li vektori ~a(2, 0, 2) i ~b(1, 1, 3) zahvataju isti ugao kao i vektori~c(0, 1, 1)
~ 2, 1)?
i d(2,
29. Naci vrednost t za koju vektori (t 2,t), (t, 2t) zahvataju isti ugao kao i
vektori (1, 3), (2, 2).

96

Glava 6. Vektori

30. Odrediti realan broj p tako da vektor ~a = 2p~i + ~j + (1 p)~k gradi jednake
uglove sa vektorima ~b = ~i + 3~j i ~c = 5~i ~j + 8~k.

31. Vektori ~a i ~b obrazuju ugao = . Ako je |~a| = 3, |~b| = 1, izracunati ugao

6
izmedju vektora ~p = ~a +~b i ~q = ~a ~b.
32.

(a) Odrediti bar jedan vektor ~c koji je normalan na vektore ~a = 3~i + ~j 2~k
i ~b = 4~i ~j + 3~k;
(b) Odrediti jo dva vektora koji su normalni na vektore ~a i ~b.

33. Odrediti povrinu i obim trougla konstruisanog nad vektorima ~a(1, 3, 1) i

~b(2, 1, 2).
34. Ako su tacke A(1, 0, 1), B(1, 2, 0) i C(3, 2, 1) temena trougla, izracunati
povrinu i obim trugla ABC.
35. Data su tri temena paralelograma A(0, 1, 2), B(1, 2, 1) i C(2, 1, 1). Naci
koordinate c etvrtog temena i povrinu paralelograma.
36. Data su temena c etvorougla A(1, 2), B(1, 5),C(4, 0) i D(2, 2). Izracunati njegove unutranje uglove i, primenom vektorskog proizvoda, izracunati
povrinu c etvorougla.
37. Odrediti koeficijent iz uslova da su vektori ~p = ~a + 5~b i ~q = 3~a ~b kolinearni, dok vektori ~a i ~b to nisu.

38. Ako je ~u = 2~a +~b, ~v = ~a 2~b, |~a| = 3, |~b| = 2, (~a, ~b) = naci |~u ~v|.
6
39. Izracunati povrinu paralelograma konstruisanog nad vektorima 2~b+~a i 3~a+

2~b, ako je |~a| = |~b| = 5, (~a, ~b) = .

4
40. Dokazati da su vektori ~a(1, 3, 2),~b(2, 3, 4),~c(3, 12, 6) komplanarni.
41. Da li tacke A(1, 2, 1), B(0, 1, 5),C(1, 2, 1) i D(2, 1, 3) pripadaju istoj ravni?
42. Izracunati zapreminu paralelopipeda koji je konstruisan nad vektorima ~a =
~i 3~j +~k,~b = 2~i + ~j 3~k i ~c =~i + 2~j +~k.
43. Izracunati zapreminu tetraedra ABCD c ija temena su data koordinatama
A(2, 3, 1), B(4, 1, 2),C(6, 3, 7) i D(5, 4, 8).
44. Tacke A(2, 0, 0), B(0, 3, 0),C(0, 0, 6) i D(2, 3, 8) su temena piramide. Izracunati zapreminu piramide i visinu koja odgovara osnovi ABC.

97
45. Izracunati visinu paralelopipeda koji je konstruisan nad vektorima ~a = 3~i +
2~j 5~k,~b =~i ~j + 4~k i ~c =~i 3~j +~k, ako je za osnovicu uzet paralelogram
konstruisan nad ~a i ~b.
46. Izracunati zapreminu i povrinu tetraedra ABCD, gde je A(1, 1, 1), B(0, 0, 2),
C(0, 3, 0) i D(4, 0, 0).
47. Dati su vektori ~a = (2, 1, 3) i ~b = (1, 2, 0). Naci pr~b~a.
48. Vektori ~a = (2, 1) i ~b = (3, 2) obrazuju paralelogram. Naci vektor visine ~ha
i |~ha |.
49. Vektori ~a = 3~i + ~j i ~b = p~i + q~j obrazuju trougao. Nekaje vektor visine ~ha =
2~i 6~j i intenzitet projekcije vektora ~b na ~a iznosi 2 10. Naci nepoznate
parametre p i q vektora ~b.
50. Pokazati da vektori ~a = (7, 6, 6) i ~b = (6, 2, 9) mogu biti ivice kocke, a
zatim odrediti vektor ~c trece ivice kocke.
51. Zadata su tri vektora ~a = 2~i ~j +~k,~b =~i + 2~j ~k i ~c =~i + ~j 2~k. Odrediti
jedinicni vektor ~v, koji lei u ravni koju odredjuju vektori ~b i ~c i normalan je
na vektor ~a.

Reenja
1. ~a+3~b+5(~c2~b) = (2, 1, 5)+3(3, 1, 2)+5((4, 1, 1)2(3, 1, 2))
= (2, 1, 5) + (9, 3, 6) + (10, 5, 25) = (3, 3, 24).
2. Oznacimo li koordinate tacke B sa (x, y, z) imamo da je
(4, 2, 10) = (x 2, y 1, z 4)
i uporedimo li ove vektore dobijamo da je x2 = 4, y1 = 2, z4 = 10,
odakle je B = (2, 3, 6).
3. Krajnju tacku vektora B(x, y, z) dobijamo iz formule za sredinu vektora:
3 + x 2 + y 4 + z
(1, 1, 1) =
,
,
,
2
2
2
a iz pravila za jednakost vektora imamo:
i traena tacka je B(1, 4, 2).

3+x
2 + y
4+z
= 1,
= 1,
=1
2
2
2

Glava 6. Vektori

98

4. Odredimo obim trougla, za ta prvo treba naci vektore koji odredjuju stranice
datog trougla. To su:

AB = (3, 4, 0), BC = (2, 2, 2), CA = (1, 2, 2).

Duine ovih vektora su:

|AB| = 5, |BC| = 2 3, |CA| = 3.

Traeni obim je zbir duina stranica trougla, pa je:

O = |AB| + |BC| + |CA| = 5 + 2 3 + 3 = 8 + 2 3.

Nadjimo teine linije trougla. Kako teine linije spajaju temena i sredine
naspramnih stranica, prvo odredjujemo tacku A1 (sredina stranice BC), tacku
B1 (sredina stranice CA) i tacku C1 (sredina stranice AB) :
A1 = (3, 5, 4), B1 = ( 32 , 3, 4), C1 = ( 52 , 4, 3).
Teine linije su odredjene vektorima:

AA1 = (2, 3, 1), BB1 = ( 52 , 3, 1) = CC1 = ( 12 , 0, 2).

5. I nacin. Kako su u paralelogramu naspramne stranice paralelne i jednake,

zakljucujemo da su AB i DC isti vektori. Lako nalazimo da je AB = (1, 0, 2),

pa je i DC = (1, 0, 2), odakle dobijamo D = (4, 5, 2).

II nacin. Znamo da se dijagonale paralelograma medjusobno polove, pa

preko tacaka A i C nalazimo sredinu dijagonale AC i to je tacka O(1, 3, 1),

a to je ujedno i sredina dijagonale BD, pa je D = (4, 5, 2).

6.

(a) Kad vektor ~a pomnoimo sa 12 dobijamo vektor c ija je krajnja tacka

na sredini ~a, pa on ujedno odredjuje i srednju tacku vektora ~a. Dakle,
rezultat je:
1
1
~a = (6, 6, 12) = (3, 3, 6);
2
2
1
(b) Prvu tacku dobijamo kad vektor ~a pomnoimo sa , a drugu mnoe3
2
njem sa :
3
1
1
~a = (6, 6, 12) = (2, 2, 4) i 23 ~a = 23 (6, 6, 12) = (4, 4, 8);
3
3
(c) Tacku nalazimo kada podelimo ~a na 12 jednakih delova i uzmemo 5
prvih delova, odnosno
5
5
5 5
~a =
(6, 6, 12) = ( , , 5).
12
12
2 2

99
7. Ubacimo li vektore ~a,~b,~c u traenu jednakost imamo:
2(s t, 1) 5(s,t s) = (8, 3s + t),
(3s 2t, 2 5t + 5s) = (8, 3s + t),
odakle dobijamo sistem jednacina:
3s + 2t = 8
2s 6t = 2,
sa reenjima: s = 2 i t = 1.
8. Ubacimo li vrednosti vektora ~a i ~b u jednakost imamo:

(1, 2, 1) (1, 0, 0) + (3, 2, 3) (0, 1, 0) (1, 2, 1) + (3, 2, 3)

(0, 0, 1) = (1 + 2) (2, 0, 4) (0, 0, 1) = (2, 0, 4) (0, 0, 1) = 4.

9. t = 1.
10. Koristeci relaciju ~a~b ~a ~b = 0 dobijamo reenja: t = 1 i t = 3.
11. Drugi uslov je ekvivalentan uslovu ~x ~b = 0, pa nas za ~x = (x1 , x2 , x3 ) uslovi
dovode do sistema jednacina:
2x1 x2 + x3 = 3
3x1 x3 = 0
x1 + x2 + x3 = 6,
koji nam daje vektor ~x = (1, 2, 3).
12. Iz jednakosti
((1, 2, 3) + t (t, 1, 1)) (1, 0, 1) = 0
dobijamo reenja: t1 = 1 i t2 = 2.
13. Uslovi iz zadatka nas dovode do sistema jednacina:
2x1 + x2 + x3 = 3
x1 + x2 2x3 = 0
2x1 + 2x2 5x3 = 1,
a on do reenja: ~x = (0, 2, 1).

Glava 6. Vektori

100
14. Reavamo sistem
2x1 2x2 + x3 = 0
3x1 + 3x3 = 9

x12 + x22 + x32 =

18,

koji ima dva reenja:

x1 = (3, 3, 0) i
x2 = (1, 1, 4).

15. Ugao kod temena A zaklapaju vektori AB = (0, 4, 0) i AC = (0, 2, 2), pa iz

AB AC
8
2

=
cos (AB, AC) =

=
2
|AB| |AC| 4 2 2

sledi da je (AB, AC) = arccos(

)= .
2
4
16. Ako je ugao prav tada je skalarni proizvod vektora koji ga c ine jednak nuli.

Nalazimo da je AB = (0, 2, 4), BC = (2, 1, 3) i CA = (2, 1, 1). Iz AB

AC = 6 zakljucujemo da ugao kod temena A nije prav, analogno iz BA BC =

14 sledi da ugao kod temena B takodje nije prav, dok iz CB CA = 0 imamo

da je ugao kod temena C prav, pa je time trougao ABC pravougli.
17. Odredicemo prvo kosinus ugla koji zaklapaju vektori ~a i ~b :
cos (~a,~b) =

~a ~b
2
.
=
~
63
|~a| |b|

Oznacimo sa ~h vektor povucen iz krajnje tacke vektora ~b normalno na vektor

~a. Iz pravouglog trougla dobijamo relaciju:
pr~a~b
cos (~a,~b) =
,
|~b|
2
odakle je |pr~a~b| = . Kad imamo duinu vektora pr~a~b i znamo da je on istog
3
pravca i smera kao i vektor ~a, lako nalazimo da je
2

~
~ j = pr~a b ~a = 3 (2, 2, 1) = 4 , 4 , 2 .
pro
|~a|
3
9 9 9

18. Iskoristimo prethodni zadatak i nadjimo BA0 projekciju vektora

101

BA = (4, 3, 0) na vektor BC = (1, 2, 2). Sada je

2
10 10 20 20

cos( BA, BC) = , |BA0 | = , BA0 =

, ,
.
3
3
9
9 9


Kako je AA0 = AB + BA0 visinu odredjuje vektor:
10 20 20 26 7 20
0
= , ,
.
AA = (4, 3, 0) +
, ,
9
9 9
9 9 9
19. Lako dobijamo da je ~m = (2, 5, 5),~n = (6, 0, 5), ~m 3~i = ((1, 5, 5) i
~n + ~j + 2~k = (6, 1, 7). Sada moemo odrediti vektorske proizvode:
~i ~j ~k
~m ~n = 2 5 5 = 25~i + 20 ~j + 30~k i
6 0 5
~i ~j ~k
~
(~m 3~i) (~n + ~j + 2 k) = 1 5 5 = 40~i + 37 ~j + 29~k.
6 1 7
Krajnje reenje je (25, 20, 30) (40, 37, 29) = 1000 + 740 + 870 = 2610.
20. Povrinu tetraedra (trostrana piramida) c ine c etiri trougla konstruisana nad
vektorima:

AB = (1, 1, 3), AC = (0, 3, 3), AD = (1, 3, 3), BC = (1, 2, 0) i BD =

(0, 4, 0).
Ukupna povrina je P = P1 +P2 +P3 +P4 , gde je P1 povrina trougla konstru

isanog nad vektorima AB i AC, P2 trougla nad AB i AD, P3 trougla nad AC

i AD i P4 povrina trougla nad BC i BD. Kako je AB AC = (6, 3, 3), AB

AD = (12, 0, 4), AC AD = (18, 3, 3) i BC BD = (0, 0, 4), imamo
da je povrina:
P = P1 + P2 + P3 + P4 =

3
3
6 + 2 10 +
38 + 2.
2
2

1
21. t = .
2
22. Koristeci sabiranje i oduzimanje vektora dijagonala dobijamo:

d1 =
a + b = (3, 2, 0) i d2 = b
a = (1, 4, 2).
5

Sada je cos( d1 , d2 ) = .
13 21

Glava 6. Vektori

102
23. 140.
24. z = 3 2i.
25. Podsetimo se da je |z|2 = 11t 2 + 12t + 4 i na kraju je t =

9
.
22

26. Iz podataka koje imamo prvo odredjujemo:

~m ~m = 9, ~n ~n = 4 i ~m ~n =~n ~m = 6,
a zatim, primenjujuci zakon distributivnosti dobijamo:
~a ~b = (2~m +~n) (3~m + 2~n) = 6~m ~m + ~m ~n + 2~n ~n = 52.
27. ~a (2~a ~b) = 5.
28. Ne, jer je (~a,~b) = arccos

2 22
,
11

~ = arccos
(~c, d)

2
2 .

29. Izjednacimo li kosinuse traenih uglova dolazimo do jednacine

3t 2
2

= ,
2
5
10t 20t + 20
pa su reenja: t = 6 i t = 2.
1
30. p = .
4
31. Iz definicije skalarnog proizvoda dobijamo bitnu relaciju:
~a ~a = |~a|2 ,
koju koristimo da bi nali |~p| i |~q| :
|~p|2 = |~a +~b|2 = (~a +~b) (~a +~b) = 7,
|~q|2 = |~a ~b|2 = (~a ~b) (~a ~b) = 1.
Sada je cos =
32.

~p ~q
2
= .
|~p||~q|
7

(a) Po definiciji vektorski proizvod dva vektora je vektor normalan na ravan koju odredjuju dati vektori, pa je
~c = ~a ~b =~i 17~j 7~k
vektor normalan na vektore ~a i ~b;

103
(b) Kako vektor ne menja pravac, vec samo intenzitet pri mnoenju sa
skalarom, lako dobijamo da su, recimo, sledeci vektori normalni i na ~a
i na ~b : 2~c = (2, 34, 14),~c = (1, 17, 7) itd.

33. P = 32 10, O = 11 + 3 + 14.

34. P = 2, O = 3 + 33 + 8.

35. Cetvrto
teme je D = (3, 0, 0), a povrina P = 38.
36. Uglove nalazimo preko definicije skalarnog proizvoda:

DC DA
2

cos (DC, DA) = =
,
2
|DC||DA|
3

odakle je (DC, DA) = . Ostali uglovi su (AD, AB) = , (BA, BC)

4
2

= i (CB, CD) = . Povrinu dobijamo kao sumu povrina trouglova
4
2
PABCD = PABC + PACD =

35
41
+3 = .
2
2

37. Da bi vektori ~p i ~q bili kolinearni treba da je ~p ~q = 0. Takodje, zbog kolinearnosti vektora sa samim sobom je ~a ~a = ~b ~b = 0. Sada je
(~a + 5~b) (3~a ~b) = 15~b ~a ~a~b
= 15~a ~b ~a~b = (15 )~a ~b = 0.
Iz uslova da vektori ~a i ~b nisu kolinearni sledi da je = 15.
38. Iz definicije vektorskog proizvoda imamo da je
|~u ~v| = 5|~a ~b| = 5|~a||~b| sin (~a,~b) = 15.

39. P = 50 2.
40. Iz c injenice da je (~a ~b) ~c = 0 zakljucujemo da su vektori komplanarni.

41. Ako tacke pripadaju jednoj ravni znaci da su vektori AB, AC i AD kompla

narni. Poto je (AB AC) AD = 0 sledi da vektori AB, AC i AD pripadaju
istoj ravni, pa to vai i za tacke A, B,C, D.
42. V = 25.

Glava 6. Vektori

104

43. Odredimo prvo vektore AB = (2, 2, 3), AC = (4, 0, 6) i AD = (7, 7, 7),

154
pa koristeci meoviti proizvod dobijamo da je V =
.
3
44. Zapreminu date piramide moemo odrediti koristeci meoviti proizvod. Ona
BH
je V = 14. Takodje, zapreminu moemo odrediti preko formule V =
,
3
gde je B povrina baze,
u naem slucaju trougla ABC. Sada moemo odrediti
visinu i ona je H = 14.
49
45. H =
.
323

1
14
5 2
46. V = , P =
+ 6+
+ 61.
3
2
2
47. Kako je
cos (~a, ~b) =
traeni intenzitet je pr~b~a =

pr~b~a
,
|~a|

4
~a ~b
= .
5
|~b|

~ j = ( 16 , 8 ), pa iz relacije h~a = ~b
48. Projekcija vektora ~b na vektor ~a je pro
5 5
1 2
~
~
pro j dobijamo da je ha = ( , ). Intenzitet vektora h~a je 15 .
5 5
~ j = (6, 2), a traeni parametri p = 8 i q = 4.
49. Projekcija je pro
50. I nacin. Da bi vektori bili ivice kocke potrebno je da su normalni i da su iste
duine, a za vektore ~a i ~b je to ispunjeno. Za vektor~c traimo da je normalan
na vektore ~a i ~b i da je istog intenziteta. Formiramo sistem jednacina
q
c21 + c22 + c23 = 11
7c1 + 6c2 6c3 = 0
6c1 + 2c2 + 9c3 = 0,
koji ima dva reenja: ~c = (6, 9, 2) ili ~c = (6, 9, 2).
II nacin. Jedinicni vektor, normalan na vektore ~a i ~b, dobijamo na sledeci
~a ~b
nacin: ~c0 =
,~c = |~a|~c0 . Iz ~a ~b = (66, 99, 22) = 11(6, 9, 2) do|~a ~b|
bijamo da je ~c = 11~c0 = (6, 9, 2). Drugo reenje dobijamo iz relacija
~b ~a
~c0 =
,~c = |~a|~c0 , i ono je ~c = (6, 9, 2).
|~a ~b|

105
51. Zapisani jednacinama, uslovi su sledeci:
|~v| = 1, (~b ~c) ~v = 0 i ~v ~a = 0,
1
a reenja: ~v = (~j +~k).
2

Glava 7

Analiticka geometrija
Tacke u prostoru R3 predstavljamo kao uredjene trojke
M0 (x0 , y0 , z0 ),
gde su koordinate x0 , y0 , z0 projekcije tacke M0 na x, y, z osu.
Kanonicki oblik jednacine prave:
p:

x x0 y y0 z z0
=
=
,
a1
a2
a3

gde je M0 (x0 , y0 , z0 ) tacka na pravoj p, a ~a p = (a1 , a2 , a3 ) vektor paralelan sa p.

Parametarski oblik jednacine prave:
x = a1 t + x0 , y = a2 t + y0 , z = a3 t + z0 .
Jednacina prave kroz dve tacke M0 (x0 , y0 , z0 ) i M1 (x1 , y1 , z1 ) :
p:

x x0
y y0
z z0
=
=
.
x1 x0 y1 y0 z1 z0

Skalarni oblik jednacine ravni. Jednacina ravni koja je odredjena jednom

svojom tackom M0 (x0 , y0 , z0 ) i vektorom normale ~n = (A, B,C), data je sa:
: A(x x0 ) + B(y y0 ) +C(z z0 ) = 0,
ili
: Ax + By +Cz + D = 0,
gde je D = Ax0 By0 Cz0 .
106

107
Segmentni oblik jednacine ravni:
:

x y z
+ + = 1,
a b c

D
D
gde su a = , b = i c = CD redom odsecci na x, y i z osi.
A
B
Jednacina ravni koja sadri tri nekolinearne tacke M0 (x0 , y0 , z0 ), M1 (x1 , y1 , z1 )
i M2 (x2 , y2 , z2 ) data je sa
x x0 y y0 z z0
: x1 x0 y1 y0 z1 z0 = 0.
x2 x0 y2 y0 z2 z0
Ugao izmedju dve prave p i q je jednak uglu koji grade njima paralelni vektori
~a p i ~aq , tj.
~a p ~aq
cos (p, q) =
.
|~a p ||~aq |
Ugao izmedju dve ravni i je ugao izmedju njihovih vektora normale ~n i ~n
cos (, ) =

~n ~n
.
|~n ||~n |

Ugao izmedju prave p i ravni je komplementaran ugao od ugla koji zaklapaju

vektor paralele prave p i vektor normale ravni , tj.
sin (, p) =

~n ~a p
.
|~n ||~a p |

Projekcija tacke M na ravan je tacka prodora normale povucene iz tacke M

na ravan kroz ravan .
Projekcija tacke M na pravu p je tacka dobijena u preseku normale iz tacke M
na pravu p i prave p.
x x1 y y1 z z1
=
=
, u oznaci
Rastojanje tacke M2 (x2 , y2 , z2 ) od prave p :
a1
a2
a3
d, dato je formulom:

|M1 M2 ~a p |
d=
,
|~a p |
gde je M1 (x1 , y1 , z1 ).

Glava 7. Analiticka geometrija

108

Rastojanje tacke M1 (x1 , y1 , z1 ) od ravni : Ax + By +Cz + D = 0 dato je izrazom:

Ax1 + By1 +Cz1 + D

.
d=
A2 + B2 +C2
Rastojanje dve mimoilazne prave p :
y y2 z z2
=
dato je formulom:
b2
b3

|
d=

y y1
z z1
x x2
x x1
=
=
iq:
=
a1
a2
a3
b1

x2 x1 y2 y1 z2 z1
a1
a2
a3
|

b1
b2
b3
|(~a p ~aq ) M1 M2 |
=
,
|~a p ~aq |
|~a p ~aq |

gde je M1 (x1 , y1 , z1 ), a M2 (x2 , y2 , z2 ).

x x1
y y1
z z1
x x2
y y2
z z2
Prave p :
=
=
iq:
=
=
se seku ili su
a1
a2
a3
b1
b2
b3
paralelne, ako je
x2 x1 y2 y1 z2 z1
a1
a2
a3
= 0.
b1
b2
b3
U suprotnom prave p i q su mimoilazne.

Primeri
1. Napisati kanonicki oblik jednacine prave p koja sadri tacku A(2, 1, 3) i
paralelna je vektoru ~a = (3, 1, 1). Napisati koordinate jo jedne tacke koja
pripada pravoj p i jo jednog vektora koji je sa datom pravom paralelan.
Reenje:
Jednacina prave p u kanonickom obliku je
p:

x2 y+1 z3
=
=
.
3
1
1

Medjutim, iz dobijene jednacine sledi da i tacka B(5, 0, 2) pripada pravoj p,

pa je i
x5 y z2
= =
p:
3
1
1

109
jednacina posmatrane prave. Takodje, vektor ~b = (6, 2, 2) je paralelan
vektoru ~a, a time i pravi p, pa je i
p:

x5
y
z2
=
=
6
2
2

jednacina pocetne prave. Raznim odabirima tacaka prave p i njoj paralelnih

vektora dobijamo beskonacno mnogo jednacina koje reprezentuju pravu p.
2. Neka je data jednacina prave p u kanonickom obliku:
p:

x+2 y+3 z
=
= .
2
1
2

Napisati parametarski oblik jednacine prave p.

Reenje:
Iz kanonickog oblika jednacine prave imamo da je:
x+2
y+3
z
= t,
= t, = t,
2
1
2
pa je parametarska jednacina prave:
x = 2t 2, y = t 3, z = 2t.
Za razne vrednosti parametra t R generiemo tacke ove prave. Tako za
t = 1 dobijamo tacku A(4, 2, 2), za t = 0 imamo tacku B(2, 3, 0),
dok za t = 1 nalazimo C(0, 4, 2).
3. Napisati jednacinu prave koja sadri tacke A(3, 1, 3) i B(2, 4, 0).
Reenje:
Iz formule za jednacinu prave kroz dve tacke dobijamo
p:

x3
y (1)
z3
=
=
,
2 3 4 (1) 0 3
p:

x3 y+1 z3
=
=
.
5
3
3

4. Data je jednacina prave p u parametarskom obliku:

x = t 2, y = 2t + 1, z = 3t + 2.
Napisati kanonicki oblik jednacine prave p.

Glava 7. Analiticka geometrija

110
Reenje:

Za vrednosti parametra t = 0 i t = 1, iz parametarskog oblika jednacine prave

p dobijamo dve njene tacke (2, 1, 2) i (1, 3, 5), koje nam daju kanonicki
oblik jednacine prave p i on je
p:

x+2 y1 z2
=
=
.
1
2
3

5. Naci jednacinu ravni u skalarnom obliku, ako joj pripada tacka M0 (3, 2, 1),
a vektor ~n = (1, 1, 2) je normalan na nju.
Reenje:
Imamo da je
: (x 3) + (y 2) 2(z 1) = 0,
odnosno : x + y 2z + 3 = 0.
6. Naci segmentni oblik jednacine ravni:
: x 3y + 2z 6 = 0.
Reenje:
Segmentni oblik date ravni je:
:

y
z
x
+
+ = 1,
6 2 3

odseci na x, y, z osi su a = 6, b = 2, c = 3, odnosno data ravan sece ose u

tackama (6, 0, 0), (0, 2, 0) i (0, 0, 3).
7. Napisati jednacinu ravni koja sadri tacke M0 (2, 1, 1), M1 (3, 2, 0) i
M2 (1, 1, 2).
Reenje:
Jednacinu ravni dobijamo izracunavanjem sledece determinante:
x (2) y 1
z (1)
: 3 (2) 2 1 0 (1) = 0,
1 (2) 1 1 2 (1)
odnosno

x+2 y1 z+1
3
1 = 0.
: 5
3
0
1

Izracunamo li determinantu imamo da je : 3x + 8y + 9z + 7 = 0.

111
8. Napisati jednacinu ravni koja sadri tacku M0 (1, 1, 4) i pravu
p:

x+2
y
z+3
=
=
.
1
3
2

Reenje:
Prvo c emo uzeti dve proizvoljne tacke prave p. Za to nam je najpogodniji
parametarski oblik prave p :
p : x = t 2, y = 3t, z = 2t 3, t R,
odakle za t = 0 i t = 1 dobijamo tacke M1 (2, 0, 3) i M2 (3, 3, 5).
Sada ispisujemo jednacinu ravni kroz tacke M0 , M1 i M2 :
:

x1 y1 z+4
3
1
1 = 0.
4
4
1

Dakle, jednacina je : 5x 7y + 8z + 34 = 0.
9. Napisati jednacinu ravni koja sadri prave p i q (koje se seku), gde su
p:

x2 y+1 z1
x+2 y1 z+5
=
=
i q:
=
=
.
1
1
2
2
1
3

Reenje:
Prave p i q se seku u tacki M0 (2, 1, 1) (presek pravih je detaljno objanjen
u narednim zadacima). Odaberemo tacku M1 (3, 2, 3) sa prave p i tacku
M2 (2, 1, 5) sa prave q i imamo jednacinu ravni koja sadri prave p i q :
:

x2 y+1 z1
1
1
2 = 0,
4
2
6

odnosno : x y z 2 = 0.
10. Napisati jednacinu ravni koja sadri paralelne prave p i q :
p:

x+1 y
z
x
y2 z
= =
i q:
=
= .
2
3 1
2
3
1

Reenje:
Odaberemo dve tacke sa prave p, recimo M0 (1, 0, 0) i M1 (1, 3, 1), i jednu
tacku sa prave q, recimo M2 (0, 2, 0), i ispiemo jednacinu ravni kroz tri
tacke:

Glava 7. Analiticka geometrija

112

x+1 y z
2
3 1 = 0,
1
2 0

pa je : 2x y + z + 2 = 0.
11. Odrediti presek pravih:
p:

x8 y+1 z4
x1
y
z
=
=
i q:
=
= .
3
1
2
1
1 1

Reenje:
I nacin. Parametarski oblik jednacine prave p je:
x = 3t + 8, y = t 1, z = 2t + 4,
dok za pravu q parametarski oblik je:
x = s + 1, y = s, z = s.
Izjednacimo li x, y i z iz parametarskih oblika jednacina pravih p i q, dolazimo do pravougaonog sistema jednacina:
(x =) 3t + 8 = s + 1
(y =) t 1 = s
(z =) 2t + 4 = s,
c ije reenje je t = 3, s = 2. Ubacimo li t = 3 u parametarsku jednacinu
prave p ili s = 2 u parametarsku jednacinu prave q, dobijamo istu tacku
(1, 2, 2), koja je presek prava p i q.
II nacin. Ako neka tacka pripada ovim dvema pravama, onda ona mora da
zadovolji obe date jednacine. Pravougaoni sistem linearnih jednacina
x8
y+1
=
3
1
x8
z4
=
3
2
x1
y
=
1
1
x1
z
=
1
1
ima jedinstveno reenje x = 1, y = 2 i z = 2, pa je presek prava p i q tacka
(1, 2, 2).

113
12. Odrediti presek pravih:
p:

x8 y+1 z4
x1
y
z
=
=
i q:
=
= .
3
1
2
1
1 2

Reenje:
I nacin. Parametarski oblici pravih p i q nas dovode do sistema:
3t + 8 = s + 1
t 1 = s
2t + 4 = 2s,
koji je protivrecan, to nas navodi na zakljucak da prave p i q nemaju presecnih tacaka.
II nacin. Kao i u prethodnom primeru, posmatramo pravougaoni sistem:
x 8 = 3(y + 1)
2(x 8) = 3(z 4)
(x 1) = y
2(x 1) = z
koji nema reenja, pa i date prave nemaju presek.
13. Odrediti presek pravih:
p:

x1
y
z
x8 y+1 z4
=
=
i q:
=
= .
1
1
2
1
1 2

Reenje:
I nacin. U ovom slucaju posmatramo sistem:
t + 8 = s + 1
t 1 = s
2t + 4 = 2s,
koji je kontradiktoran, te se prave p i q ne seku.
II nacin. Sistem:
x+y = 7
2x + z = 12
x y = 1
2x z = 2

Glava 7. Analiticka geometrija

114

je kontradiktoran, pa zakljucujemo da prave p i q nemaju presek. Prave p i q

su paralelne, za razliku od prethodnog primera u kojem su posmatrane prave
bile mimoilazne.
14. Odrediti presek pravih:
p:

x2 y+1 z4
x1
y
z3
=
=
i q:
=
=
.
1
1
1
1
1
1

Reenje:
I nacin. Posmatramo sistem:
t + 2 = s + 1
t 1 = s
t + 4 = s + 3,
koji se svodi na sistem jednacina t = s1, te ima beskonacno mnogo reenja,
iz c ega sledi da u preseku prava p i q nalazimo beskonacno mnogo tacaka,
tj. da se one poklapaju. Zaista, kada se u parametarski oblik jednacine prave
p zameni t = s 1 i ona sredi, dobija se jednacina prave q.
II nacin. Dolazimo do sistema:
x+y = 1
x + z = 2
x y = 1
x z = 2,
koji je neodredjen sa jednim stepenom slobode i c ija su reenja oblika (k, 1
k, k + 2), k R, to je upravo i parametarska jednacina prave, koja je presek
pravih p i q, iz c ega sledi da se prave p i q poklapaju.
15. Odrediti presek ravni:
: 2x + 3y z 2 = 0 i : x + y + z 6 = 0.
Reenje:
I nacin. Tacke koje pripadaju obema ravnima zadovoljavaju jednacine obe
ravni, pa reavamo pravougaoni sistem:
2x + 3y z = 2
x + y + z = 6.

115
Dati sistem ima beskonacno mnogo reenja sa jednim stepenom slobode i
8 4t t + 10
ona su oblika (
,t,
), t R, to je ujedno i parametarski oblik
3
3
prave p koja se nalazi u preseku ravni i . Jednacinu prave p dajemo i u
kanonickom obliku:
x 83
y z 10
p:
=
= 13 .
1
43
3
II nacin. Kako vektori normala ~n i ~n ravni i nisu kolinearni, zakljucujemo da je presek ravni i prava p. Prava p je normalna na vektore ~n i
~n , pa iz definicije vektorskog proizvoda sledi da je vektor paralele prave p
jednak vektorskom proizvodu vektora ~n i ~n , tj.
~i ~j ~k
~p =~n ~n = 2 3 1 = 4~i 3 ~j ~k.
1 1 1
Da bi imali jednacinu prave p treba nam jo jedna njena tacka, a nju lako
dobijamo iz jednacina ravni, slobodno birajuci vrednost jedne promenljive,
npr. x = 0, i traena tacka je M0 (0, 2, 4). Presek ravni je prava:
p:

x y2 z4
=
=
.
4
3
1

16. Odrediti presek ravni:

: 2x 3y + 4z 3 = 0 i : 4x + 6y 8z + 6 = 0.
Reenje:
Vektori normala ovih ravni ~n = (2, 3, 4) i ~n = (4, 6, 8) su kolinearni
i tacka M0 (0, 1, 0) pripada obema ravnima, pa se ove ravni podudaraju i
njihov presek je ravan 2x 3y + 4z 3 = 0.
17. Odrediti presek ravni:
: 2x 3y + 4z 3 = 0 i : 4x + 6y 8z + 5 = 0.
Reenje:
Ako neka tacka (x, y, z) pripada preseku ravni i , tada ona mora da zadovoljava jednacine obe ravni, odnosno sistem:
2x 3y + 4z = 3
4x + 6y 8z = 5,
koji je protivrecan pa date ravni nemaju presek (one su paralelne).

Glava 7. Analiticka geometrija

116
18. Odrediti presek ravni:

: x y + 2z 8 = 0, : 2x 3y + z 9 = 0 i : 3x y + 3z 9 = 0.
Reenje:
Presek ravni dobijamo iz sistema jednacina:
x y + 2z = 8
2x 3y + z = 9
3x y + 3z = 9
i to je tacka A(2, 0, 5).
19. Odrediti presek ravni:
: 2x y z 2 = 0, : x + y + 2z 4 = 0 i : 5x y 8 = 0.
Reenje:
Tacke koje pripadaju datim ravnima zadovoljavaju sistem jednacina:
2x y z = 2
x + y + 2z = 4
5x y = 8.
Ovaj sistem je neodredjen, ima jedan stepen slobode i reenja su mu (t, 5t
8, 3t + 6), t R, pa je traeni presek prava
p:

x y+8 z6
=
=
.
1
5
3

20. Odrediti presek ravni:

: x + 2y z 3 = 0, : 2x 4y + 2z + 6 = 0 i : 4x + 8y 4z 12 = 0.
Reenje:
Kako je sistem:
x + 2y z = 3
2x 4y + 2z = 6
4x + 8y 4z = 12
neodredjen, sa dva stepena slobode i reenjima (t, s, t + 2s 3), t, s R,
dobijamo da je presek ravan x+2yz3 = 0 (ravni , i su podudarne).

117
21. Odrediti presek ravni:
: 3x + y 2z 5 = 0, : 2x + 3y z + 4 = 0 i : 2x + 8y 6z 3 = 0.
Reenje:
Tacke koje pripadaju preseku ovih ravni zadovoljavaju sistem jednacina:
3x + y 2z = 5
2x + 3y z = 4
2x + 8y 6z = 3,
koji je nemoguc, pa je presek prazan skup. Ove ravni nisu paralelne (nisu
im kolinearni vektori normala) i nemaju zajednickih tacaka. Preseci ravni
i , i , i su medjusobno paralelne prave, to ostavljamo c itaocu da
pokae.
22. Odrediti presek prave p i ravni , ako je :
p:

x1 y+1 z1
=
=
i : 2x + 3y + 4z + 5 = 0.
3
2
2

Reenje:
I nacin. Parametarski oblik jednacine prave p je
x = 3t + 1, y = 2t 1 i z = 2t + 1.
Ubacimo li ove vrednosti u jednacinu ravni dobijamo da je
2(3t + 1) + 3(2t 1) + 4(2t + 1) + 5 = 0,
odakle je t = 1. Sada imamo i presecnu tacku M0 (2, 1, 1). Presecnu tacku
prave i ravni nazivamo i prodor prave kroz ravan.
II nacin. Presecne tacke prave p i ravni zadovoljavaju sistem jednacina:
x1
y+1
=
3
2
x1
z1
=
3
2
2x + 3y + 4z = 5,
koji ima jedinstveno reenje x = 2, y = 1, z = 1, te je traeni presek tacka
(2, 1, 1).

Glava 7. Analiticka geometrija

118
23. Odrediti presek prave i ravni:
p:

x y1 z1
=
=
i : x + 2y 3z + 1 = 0.
1
2
1

Reenje:
I nacin. Iz jednacine prave imamo veze x = t, y = 2t + 1 i z = t + 1, koje
ubacene u jednacinu ravni daju
t + 2(2t + 1) 3(t + 1) + 1 = 0,
jednacinu sa beskonacno mnogo reenja. Dakle, presek date prave i ravni je
c itava prava p, odnosno prava p lei u ravni .
II nacin. Presecne tacke dobijamo iz sistema jednacina:
2x y = 1
x z = 1
x + 2y 3z = 1,
koji ima beskonacno mnogo reenja oblika (t, 2t + 1,t + 1),t R, to nam
ujedno daje i parametarski oblik jednacine prave p.
24. Odrediti presek prave i ravni:
p:

x3 y1 z1
=
=
i : 3x y + z 1 = 0.
1
1
4

Reenje:
Ponovimo li postupak prikazan u prethodnim primerima dolazimo do kontradiktornog sistema, pa data prava i ravan nemaju zajednickih tacaka. Kako
je ~a p ~n = 0 zakljucujemo da je prava p paralelna ravni .
25. Naci ugao izmedju pravih:
p:

x+1 y+2 z+3

x y
z
=
=
i q: = = .
1
2
3
1 1 1

Reenje:
Ugao medju ovim pravama je ugao medju vektorima ~p = (1, 2, 3) i ~q =
(1, 1, 1), i to je:
cos (p, q) = cos (~p,~q) =
6
odnosno (~p,~q) = arccos .
42

~p ~q
6
= ,
|~p||~q|
42

119
26. Odrediti ugao izmedju ravni
: x 3y 3z + 2 = 0 i : 2x + 2y + z 5 = 0.
Reenje:
Vektori normala su ~n = (1, 3, 3) i ~n = (2, 2, 1), pa je
7
cos (, ) = cos (~
n , n~ ) = .
3 19
27. Odrediti ugao koji zaklapaju prava p i ravan , c ije su jednacine:
p:

x+2 y3 z+2
=
=
i : 3x + 5y z 6 = 0.
1
2
1

Reenje:
Prava i ravan zahvataju sledeci ugao:
12
sin (p, ) = cos (~p,~n ) = .
6 35
28. Odrediti projekciju tacke M(1, 3, 2) na ravan
: x + 2y z + 3 = 0.
Reenje:
Prvo c emo pronaci normalu n iz tacke M na ravan . Kako je prava n normalna na ravan , zakljucujemo da je vektor normale ravni ujedno i vektor
paralele za pravu n, to nam, uz c injenicu da tacka M pripada normali n, daje
jednacinu prave n :
x1 y3 z+2
=
=
.
n:
1
2
1
Traena projekcija je u preseku prave n i ravni , i to je tacka M pro j =
(1, 1, 0).
29. Odrediti projekciju tacke M(2, 3, 2) na pravu
p:
Reenje:

x2 y+1
z
=
=
.
1
3
2

Glava 7. Analiticka geometrija

120

Odredicemo prvo ravan , kojoj pripada tacka M i koja je normalna na pravu

p. Jednacina ove ravni je
: x + 3y 2z + 15 = 0.
Traena projekcija se nalazi u preseku ravni i prave p, i to je M pro j =
(1, 4, 2).
30. Odredimo rastojanje tacke M(2, 1, 3) od prave
p:

x4 y2 z1
=
=
.
1
2
2

Reenje:
I nacin. Iskoristicemo formulu za rastojanje tacke od prave i za vrednosti
x1 = 4, y1 = 2, z1 = 1, x2 = 2, y2 = 1 i z2 = 3 dobijamo:
s
2
2
2
12 31
31 24
24 12

+
+
2
2
2
1
1
2
81

d=
= = 3.
9
12 + 22 + 22
II nacin. Rastojanje tacke M od prave p je zapravo duina dui MM pro j ,
gde je M pro j projekcija tacke M na pravu p. Projekciju M pro j dobijamo kao
presek prave p i ravni : x + 2y + 2z 10 = 0, i to je M pro j = (4, 2, 1). Sada
lako dobijamo rastojanje tacke M od prave p :
q
d = |MM pro j | = (4 2)2 + (2 1)2 + (1 3)2 = 3.
31. Odrediti rastojanje tacke M(2, 1, 2) od ravni : x + y + 2z 13 = 0.
Reenje:
I nacin. Ubacimo li x1 = 2, y1 = 1, z1 = 2, A = 1, B = 1,C = 2 i D = 13 u
formulu za rastojanje tacke od ravni, dobijamo:
1 2 + 1 1 + 2 2 13 6

d=
= = 6.
2
2
2
6
1 +1 +2
II nacin. Rastojanje tacke M od ravni moemo dobiti i kao duinu dui
MM pro j , gde je M pro j projekcija tacke M na ravan . Prvo formiramo pravu:
p:

x2 y1 z2
=
=
,
1
1
2

121
koja je normalna na ravan i sadri tacku M. Projekcija M pro j se nalazi u
preseku prave p i ravni , i ona je M pro j = (3, 2, 4). Traeno rastojanje je
d = |MM pro j | =

(3 2)2 + (2 1)2 + (4 2)2 = 6.

32. Odrediti rastojanje medju pravama:

p:

x y1 z3
x1 y+2 z
=
= i q: =
=
.
3
1
1
2
2
1

Reenje:
Ubacimo li (x1 , y1 , z1 ) = (1, 2, 0), (x2 , y2 , z2 ) = (0, 1, 3) i ~p = (3, 1, 1), ~q =
(2, 2, 1) u formulu za rastojanje pravih, dobijamo da je:

d=

v
u
u
u
t

0 1 1 (2) 3 0
3
1
1
2
2
1
1 1
2 1

1 3
1 2

3 1
2 2

=
2

16

18

8 2
=
.
3

Prave p i q su mimoilazne.
33. Odrediti rastojanje pravih:
p:

x+1 y+5 z1
x3
y
z2
=
=
i q:
=
=
.
1
4
2
2
3
3

Reenje:
Provericemo prvo da li se prave p i q seku. Uslov da se prave seku je
3 (1) 0 (5) 2 1
1
4
2 = 0.
2
3
3
Prave p i q se seku pa je njihovo rastojanje d = 0. To smo mogli dobiti i
primenom formule za rastojanje dve prave, jer je |~a p ~aq | 6= 0.
34. Odrediti rastojanje izmedju pravih:
p:

x+2
y
z3
x+3 y2 z2
=
=
i q:
=
=
.
1
1
1
2
2
2

Glava 7. Analiticka geometrija

122
Reenje:

Prave p i q su paralelne ili se poklapaju, jer su njihovi vektori paralela kolinearni. Kako tacka (2, 0, 3) sa prave p ne pripada pravoj q, prave se ne poklapaju. Rastojanje izmedju dve paralelne prave se odredjuje kao rastojanje
izmedju prave i tacke. Rastojanje c emo naci tako to odaberemo proizvoljnu
5 2 10
tacku M(2, 0, 3) sa prave p i nadjemo njenu projekciju M pro j ( , , )
3 3 3
na pravu q. Rastojanje izmedju prava p i q je rastojanje izmedju tacaka M i
M pro j , odnosno:
r

1 2
2 2
1 2
6
d = |MM pro j | =
+
+
=
.
3
3
3
3
Rastojanje se takodje moglo odrediti koricenjem formule za rastojanje tacke
od prave.
35. Odrediti rastojanje izmedju pravih:
p:

x1 y+2 z3
x3 y+3 z7
=
=
i q:
=
=
.
2
1
4
2
1
4

Reenje:
Kao i u prethodnom primeru, i brojilac i imenilac u formuli za rastojanje
jednaki su nuli, ali sada tacka (1, 2, 3) sa prave p pripada i pravoj q, pa se
ove prave poklapaju, te je njihovo rastojanje 0.

Zadaci
1. Odrediti pravu p ako znamo da:
(a) Tacka (1, 3, 1) p i vektor (2, 1, 1) je paralelan pravi p;
(b) Prava q : x1
1 =
vrednosti 3;

y+1
2

z
2

je paralelna pravi p i prava p sece y osu u

(c) Pravoj p pripada tacka C(1, 2, 3) i da je paralelna sa x osom;

(d) Tacke (3, 2, 1) i (5, 1, 3) pripadaju pravi p;
(e) Tacka A(3, 1, 2) lei na pravoj p i tacke B(0, 0, 2) i C(1, 1, 2) pripadaju pravi q koja je paralelna pravi p.

123
2. Naci bar pet tacaka pravih:
x+1 y1 z
(a) p :
=
= ;
3
2
2
x1 y z2
(c) r :
= =
;
2
1
0

x+2 y3 z
=
= ;
1
1
2
x y+1 z
(d) s : =
= .
0
0
3

(b) q :

3. Odrediti presek pravih p i q ako je:

(a) p :
(b) p :
(c) p :
(d) p :
(e) p :

x+1 y+3 z3
x2 y+1 z
=
=
, q:
=
= ;
1
2
1
1
2
1
x+2 y+1 z1
x1 y z1
=
=
, q:
= =
;
2
1
1
1
1
2
x2 y+1 z+2
x y+2 z+2
=
=
, q: =
=
;
1
1
3
1
2
1
x2 y+1
z
x6 y+3 z+2
=
=
, q:
=
=
;
2
1
1
2
1
1
x
y+2 z+1
x+3 y+1 z+5
=
=
, q:
=
=
.
3
1
2
6
2
4

4. Napisati jednacinu ravni ako:

(a) Tacke A(1, 0, 1), B(2, 3, 3),C(2, 1, 2) pripadaju ravni ;
(b) Ravan sadri tacke A(1, 3, 1), B(2, 1, 0),C(3, 3, 1);
x
y1 z+1
(c) Prava p :
=
=
i tacka A(1, 6, 1) pripadaju ravni ;
2
2
2
x1 y2 z2
x2 y1 z1
(d) Prave p :
=
=
iq:
=
=
se nalaze
1
1
1
1
1
3
na ravni ;
x+2
y
z3
x
y+1 z2
(e) Prave p :
=
=
iq:
=
=
pripadaju ;
1
1
1
2
2
2
x2 y z+1
(f) Tacka A(3, 1, 1) pripada ravni , a prava p :
= =
je nor4
7
3
malna na ravan ;
(g) Ravan : x + y z + 3 = 0 je paralelna sa ravni i tacka A(2, 2, 4)
pripada ravni ;
(h) Ravan : x + 2y z + 4 = 0 je normalna na ravan i tacke A(3, 1, 2)
i B(1, 4, 0) pripadaju ravni ;
x2 y+3 z+4
(i) Prava p :
=
=
je paralelna ravni i tacke A(3, 3, 3) i
1
1
1
B(1, 2, 5) pripadaju ravni .

Glava 7. Analiticka geometrija

124
5.

(a) Odabrati bar pet tacaka ravni : x + y + 2z + 1 = 0;

(b) Naci bar dve prave koje pripadaju ravni : x y + z = 0.

6. Pronaci koordinate preseka:

(a) Ravni : x y + 3z 8 = 0 i prave p :

x1 y+1 z
=
= ;
1
1
1

x+2 y2 z+3
=
=
i ravni : 2x 7y + z 3 = 0;
1
1
3
x y+1 z+3
=
;
(c) Ravni : x 3y + z 2 = 0 i prave p : =
1
1
2
x4 y1 z2
(d) Prave p :
=
=
i ravni : y + z 1 = 0.
5
1
1
(b) Prave q :

7. Odrediti presek ravni:

(a) : 2x + y + 3z 1 = 0, : 3x 5y + z + 5 = 0, : x + 3y z 3 = 0;
(b) : 2x 3y + z 3 = 0, : x 4y z + 2 = 0, : x + 2y + 2z + 3 = 0;
(c) : x + 3y z 1 = 0, : 2x + 6y 2z 2 = 0, : x 3y + z + 1 = 0;
(d) : x y + z 3 = 0, : 2x y + z + 2 = 0, : 3x 2y + 2z + 5 = 0;
(e) : x + y + z 2 = 0, : x + y + 2z + 1 = 0, : x + y 5 = 0.
8. Naci projekciju:
x+1 y z+2
= =
;
1
3
1
Tacke A(2, 1, 1) na ravan : 3x y + 2z 1 = 0;
x2 y+5 z6
Tacke B(3, 7, 11) na pravu p :
=
=
;
1
2
1
Tacke B(5, 1, 3) na ravan : 2x + y z 2 = 0;
x y1 z+2
Tacke A(2, 3, 5) na pravu p : =
=
.
2
3
2

(a) Tacke A(1, 1, 3) na pravu p :

(b)
(c)
(d)
(e)

9. Opisati poloaj navedenih prava i ravni u prostoru:

x1 y1 z
x2 y+1 z3
(a)
=
= ; (b)
=
=
;
0
0
1
1
3
0
x y
z
(c) = = ;
(d) x + y + 3 = 0; (e) z 1 = 0.
1 0 1

125
10. Naci jednacinu ravni koja sadri tacke A, B i C, ako se tacka A nalazi u
preseku ravni , i , tacka B u preseku pravih p i q, a tacka C u preseku
prave r i ravni , za:
: 2x + y + z 5 = 0, : x + 2y + z 4 = 0, : x y + 2z 5 = 0,
x1 y z+2
x+1 y+1 z
p:
= =
, q:
=
= ,
2
1
4
2
1
1
x1 y+1 z4
r:
=
=
i : 2x + 2y z 3 = 0.
1
3
1
11. Trai se A, presecna tacka ravni , i . Ravan sadri tacku B(1, 1, 2)
x y2 z1
x3 y2 z2
i pravu p : =
=
, ravan sadri prave s :
=
=
2
1
5
3
1
2
x
y3
z4
x4
y1
z
it: =
=
, a ravan sadri prave r :
=
= iq:
1
2
3
3
1
3
x3 y1 z2
=
=
.
3
1
3
12. Odrediti pravu q koja sadri tacku A c iji koeficijenti su jednaki nulama polinoma P(x) = x3 x poredjanim od najmanje ka najvecoj. Takodje, q je
paralelna pravi p koja pripada ravnima
x1 y z1
x1 y3 z+2
5
2 = 0.
: 1 2 1 = 0 i : 1
3
0
3
3
3
0
13. Pronaci ravan koja sadri tacku A(x, y, z) i paralelna je ravni : Fx + Gy +
Hz = 0. Koeficijenti F, G, H su nule polinoma P(x) = x3 2x2 x + 2 u
opadajucem poretku, a koordinate tacke A su reenja sistema:
x+y+z = 3
x + 2y + 3z = 6
x + 3y + 6z = 10.
14. Odrediti prave pAB i pCD , ako su date tacke A(2, 1, 3), B(3, 4, 4),C(1, 0, 1)
i D(2, 3, 0) i jednacinu ravni u kojoj lee ove dve prave.
15. Odrediti jednacinu
ravni koja sadri tacke A(2, 1, 0) i B(3, 2, 1) i paralelna
2x + y z + 5 = 0
je sa pravom p :
.
3x y + 2z + 1 = 0
16.

(a) Odrediti ugao koji zaklapaju ravni : x + y = 3 i : 4x + 3y 5z = 2;

Glava 7. Analiticka geometrija

126

(b) Odrediti ugao koji zaklapaju prava p :

x y + 2z = 5;

(c) Naci ugao izmedju prave p :

x
y1
z
=
=
i ravan :
2
3
1

x 2y + z + 5 = 0,
i ravni
2x y + z 2 = 0

x 2y z
: 1 0 2 = 0;
2 1 1
(d) Naci ugao medju pravama:
p:

x1 y
z
x y2 z+2
= = i q: =
=
.
3
1 2
2
2
2

17. Napisati jednacinu ravni koja sadri pravu p : x = 6t + 1, y = 4t + 2, z =

4t + 3 i tacku S(2, 1, 0).
18. Napisati
jednacinu prave p koja sadri tacku S(1, 2, 1) i paralelna je sa pravom

x + 2y + 3z = 1
q:
.
x + 3y + 6z 2 = 0
19. Odrediti rastojanje:
(a) Izmedju tacke A(1, 3, 0) i ravni : 2x + y 3z + 2 = 0;
x1 y z4
(b) Tacke B(2, 1, 1) od prave p :
= =
;
2
3
4
x2 y z+2
x y1 z
= iq:
= =
;
(c) Izmedju pravih p : =
2
3
1
4
6
2
z
x y+1 z5
x1 y
(d) Izmedju pravih p :
= = iq: =
=
;
2
3 5
4
2
7
x y+1 z1
x+2 y+2 z+2
(e) Izmedju dve prave p : =
=
iq:
=
=
;
2
1
3
2
1
3
(f) Medju ravnima : 2x + y + z 3 = 0 i : 2x + y + z 5 = 0;
x
y z+2
(g) Izmedju prave p :
= =
i ravni : x + y z + 1 = 0.
1 2
1

2x 3y 3z 9 = 0
20. Naci prodor prave p :
kroz ravan : xy+3z2 =
x 2y + z + 3 = 0
0.
21. Napisati jednacinu prave p kojoj pripada tacka A(2, 2, 2), paralelna je ravni
x1
y
z+1
: x 3y + z 5 = 0 i sece pravu q :
=
=
.
3
2
2

127
22. Napisati jednacinu
2
z
ravni : 4 x + 1
2
y

prave q koja prolazi kroz tacku A(1, 0, 3), paralelna je

6
x2 y+1 z
3 + 11x 16y = 0 i sece pravu p :
=
= .
1
1
2
1

23. Zadate su c etiri tacke: A(1, 2, 2), B(3, 1, 2),C(1, 5, 2) i D(2, 1, 0). Odrediti jednacinu prave p koja prolazi kroz koordinatni pocetak i normalna je na
prave pAB i pCD .
24. Napisati jednacinu prave p koja lei u ravni : 2x + y 3z = 5, normalna je
x1 y+1 z
na pravu q :
=
= i sadri tacku A koja je presek prave q i ravni
2
1
2
.
25. Date su prave:
p:

x2 y
z
x+2 y+1 z+2
= = iq:
=
=
.
2
1 2
1
1
2

Napisati jednacinu prave n koja prolazi kroz presek pravih p i q i normalna

je na ravan odredjenu pravama p i q.
26. Za koju vrednost parametra a prave p :
y+2 z4
=
se seku?
2
a

y1
z1
x
x1
=
=
i q: =
1
1
1
1

x1
y3
z
x3
y4
z5
27. Date su prave p :
=
= iq:
=
=
. Odrediti
2
1
5
m
1
1
m, tako da su prave p i q normalne, a zatim odrediti jednacinu ravni koja
sadri prave p i q. Odrediti presecnu tacku A pravih p i q.
y3
z1
x3
y+1
z
x3
=
=
iq:
=
= . Naci m
28. Date su prave p :
m
1
2
2
1
m
tako da se te dve prave seku. Da li te prave mogu biti paralelne?
29. Na pravoj p :

iznosi 8.

x2 y z+1
= =
naci tacke c ije rastojanje od tacke A(1, 0, 1)
1
2
2

x1 y+1 z2
x3 y2 z1
x4
y
30. Prave p :
=
=
,q :
=
=
ir:
=
=
2
3
1
1
2
1
3
1
z
obrazuju trougao. Odrediti:
2
(a) Jednacine prava koje sadre teine linije;
(b) Teite T datog trougla.

Glava 7. Analiticka geometrija

128

x1
y1
z3
x3
y1
z3
=
=
iq:
=
=
prona0
2
0
0
2
0
c i temena kvadrata, tako da tacka E(2, 1, 3) pripada jednoj od stranica
kvadrata.

31. Na pravama p :

32. Tacka A(0, 0 5) je jedno teme pravougaonika, dok se preostala tri nalaze na
x1 y+2 z1
x y+5 z6
pravama p :
=
=
iq: =
=
. Odrediti temena
2
1
1
1
3
5
B,C i D traenog pravougaonika.
33. Prave p :

x y+2 z2
x2 y2 z4
x2 y2
=
=
,q :
=
=
ir:
=
=
4
6
2
2
2
4
2
4

z4
ogranicavaju trougao ABC (A = p r, B = p q, C = q r).
2
(a) Odrediti jednacine pravih koje sadre visine iz temena B i C;
(b) Koje su koordinate ortocentra H trougla ABC?
(c) Pronaci povrinu trougla ABC.

Reenja
1.

(a) Traena prava je

p:

x1 y+3 z+1
=
=
;
2
1
1

(b) Kako su prave p i q paralelne njihovi vektori paralele su isti, a koordinate tacke na y osi koja pripada pravi p su (0, 3, 0), pa je reenje:
p:

z
x y+3
=
=
;
1
2
2

(c) Jedan od vektora paralele za x osu je~i = (1, 0, 0), to nam uz tacku C
sa prave daje jednacinu:
p:

x1 y2 z3
=
=
;
1
0
0

(d) Iskoristimo li obrazac za jednacinu prave kroz dve tacke dobijamo da

je
x3 y+2 z1
p:
=
=
;
2
1
2

129

(e) Tacke B i C nam daju jednacinu prave q :

vektor paralele kao i traena prava:
p:
2.

x
y z2
= =
, koja ima isti
1 1
4

x3 y+1 z2
=
=
.
1
1
4

(a) Parametarska jednacina date prave je

x = 3t 1, y = 2t + 1, z = 2t,
iz c ega sledi da su sve tacke prave p oblika (3t 1, 2t + 1, 2t), t R,
pa ako odaberemo za t vrednosti 0, 1, 2, 3, 4 dobijamo redom tacke
(1, 1, 0), (2, 3, 2), (5, 5, 4), (8, 7, 6), (11, 9, 8). Jasno, ovaj odabir je sluc ajan i na prikazan nacin moemo generisati beskonacno mnogo tacaka
prave p;
(b) Tacke su oblika (t 2,t + 3, 2t), t R, pa za t = 0, 1, 2, 3, 4 redom
dobijamo tacke (2, 3, 0), (3, 4, 2), (4, 5, 4), (5, 6, 6), (6, 7, 8);
(c) Sve tacke prave r imaju dvojku za vrednost trece koordinate i oblika
su (2t + 1,t, 2), t R. Za t = 2, 1, 0, 1, 2 imamo tacke (3, 2, 2),
(1, 1, 2), (1, 0, 2), (3, 1, 2), (5, 2, 2);
25
1
(d) Tacke su oblika (0, 1, 3t), t R i za vrednosti t = 100, , 0, ,
2
6
2004 dobijamo respektivno tacke:
3
75
(0, 1, 300), (0, 1, ), (0, 1, 0), (0, 1, ), (0, 1, 6012).
2
6

3. U sledecim reenjima kombinovacemo ranije navedena dva nacina za odredjivanje preseka dve prave.
(a) Iz prvih jednakosti u jednacinama pravih p i q dobijamo sistem:
x+1
1
x2
1

=
=

y+3
2
y+1
,
2

odakle je x = 1 i y = 1. Ove vrednosti ubacimo u jednacine pravih p

i q i iz obe dobijamo da je z = 1, pa zakljucujemo da je presek tacka
(1, 1, 1);

Glava 7. Analiticka geometrija

130

(b) Parametarske jednacine datih pravih su

p : x = 2t 2, y = t 1, z = t + 1 i q : x = s + 1, y = s, z = 2s + 1,
odakle dobijamo tri jednacine:
2t 2 = s + 1
t 1 = s
t + 1 = 2s + 1.
Reenje prve dve jednacine je t = 2 i s = 1, to zadovoljava i trecu
jednacinu, pa je presek tacka (2, 1, 1);
(c) Iz sistema koji tvore prve jednakosti iz jednacina p i q dobijamo da je
x = 1 i y = 0, to ubaceno u jednacinu prave p daje rezultat z = 1, ali
tacka (1, 0, 1) ne zadovoljava jednacinu prave q, pa date prave nemaju
presek;
(d) Parametarski oblik jednacina pravih p i q nas dovodi do sistema:
2t + 2 = 2s + 6
t 1 = s 3
t = s 2.
Dati sistem ima beskonacno mnogo reenja, pa i date prave imaju u
preseku beskonacno mnogo tacaka, to implicira da su one podudarne;
(e) Prve jednakosti iz jednacina nam daju vezu x = 6 3y. Ubacimo li
ovu vezu u jednacinu prave p, imamo da je z = 2y 5, dok iz jednacine prave q je z = 2y7, to je kontradikcija, te date prave nemaju
presek.
4.

(a) Formiramo determinantu:

x1
y
z1
: 2 1 3 0 3 1 = 0,
21 10 21
odakle dobijamo da je : x + y 2z + 1 = 0;
(b) Jednacina prave kroz tri tacke nas dovodi do determinante:
x1 y3 z+1
2
1 = 0,
: 1
2
0
0
a ona do ravni : y + 2z 1 = 0;

131
(c) Iz jednacine prave p dobijamo dve tacke, npr. B(0, 1, 1),C(2, 3, 1),
koje uz datu tacku A(1, 6, 1) daju jednacinu
x y1 z+1
2
2 = 0,
: 2
1
5
2
odnosno : x + y 2z 3 = 0;
(d) Odaberemo dve tacke prave p, recimo A(1, 2, 2) i B(2, 1, 1), i jednu
tacku prave q, na primer C(3, 2, 2), i iz formule za jednacinu ravni
kroz tri tacke dobijamo da je : 2x + y + z 6 = 0;
(e) Traena ravan je : 2x + 3y + z + 1 = 0;
(f) Iz normalnosti prave p i ravni sledi da su vektor paralele prave p i
vektor normale ravni jednaki, pa je
: 4x + 7y 3z + D = 0.
Ako u ovu jednakost ubacimo tacku A(3, 1, 1) dobijamo konacno reenje:
: 4x + 7y 3z + 8 = 0;
(g) Vektori normala ravni i su jednaki, to nam uz datu tacku A daje
traenu jednacinu : x + y z + 8 = 0;
(h) Formiramo pravu p normalnu na ravan koja sadri tacku A. Njena
jednacina je
x3 y+1 z2
=
=
.
p:
1
2
1
Ova prava pripada ravni , pa lako dolazimo do jednacine ravni , jer
znamo pravu koju sadri (p) i tacku van nje (B). Postupkom kao u
ovom zadatku pod (c), dobijamo da je : x + 4y + 9z 17 = 0;
(i) Nadjemo pravu q paralelnu pravi p koja prolazi kroz tacku A. To je
prava:
x3 y3 z3
=
=
.
q:
1
1
1

Cinjenica
da prava q pripada ravni , daje nam, uz tacku B, jednacinu
ravni : 3x 4y + z = 0.
5.

(a) Tacke ravni generiemo tako to slobodno biramo vrednosti za dve promenljive, a treca promenljiva zavisi od odabrane dve, pa tako za:
1
x = 0 i y = 0 dobijamo tacku A(0, 0, ),
2
x = 0 i y = 1 imamo tacku B(0, 1, 1),

Glava 7. Analiticka geometrija

132

x = 1 i y = 0 dolazimo do tacke C(1, 0, 1),

x = 1 i y = 2 racunamo D(1, 2, 2),
x = 2004 i y = 1, tacka E(2004, 1, 1003) je tacka ravni ;
(b) Odaberemo dve tacke ravni , npr. A(1, 1, 0) i B(1, 2, 1), koje odredjuju
pravu:
x1 y1 z
p:
=
= ,
0
1
1
dok tacke C(2, 1, 1) i D(0, 1, 1) grade pravu:
q:
6.

x2 y1 z+1
=
=
.
2
0
2

(a) Parametarski oblik jednacine prave p :

x = t + 1, y = t 1, z = t
ubacimo u jednacinu ravni i dobijamo da je t = 2. Za ovakvo t presek
je tacka (3, 1, 2);
(b) Presek je tacka (0, 0, 3);
(c) Ako parametarski oblik prave p :
x = t, y = t 1, z = 2t 3
ubacimo u jednacinu ravni , dobijamo kontradiktornu jednacinu pa
ova prava i ravan nemaju presek;
(d) Parametarski oblik prave p, ubacen u jednacinu ravni , daje nam sistem sa beskonacno mnogo reenja, pa je presek ravni i prave p c itava
prava p.

7.

(a) Tacka u preseku ravni , i mora pripadati svim trima ravnima, a tim
i zadovoljavati njihove jednacine, pa je dobijamo iz sistema jednacina:
2x + y + 3z = 1
3x 5y + z = 5
x + 3y z = 3
i ona je (0, 1, 0);
(b) Presecna tacka je (5, 2, 1);

133
(c) Sistem jednacina:
x + 3y z = 1
2x + 6y 2z = 2
x 3y + z = 1
je neodredjen sa dva stepena slobode, pa je presek ovih podudarnih
ravni c itava ravan : x + 3y z 1 = 0;
(d) Sistem koji tvore date jednacine je kontradiktoran, pa ove ravni nemaju
presek;
(e) Iz sistema jednacina:
x+y+z = 2
x + y + 2z = 1
x+y = 5
dobijamo da je x + y = 5 i z = 3, pa je presek ravni , i prava
p:
8.

x y5 z+3
=
=
.
1
1
0

(a) Formiramo prvo ravan koja je normalna na pravu p i sadri tacku A.

Njena jednacina je
: x + 3y + z + 1 = 0.
Projekciju nalazimo u preseku ravni i prave p, i ona je A pro j =
(1, 0, 2);
(b) Prvo nadjemo pravu p koja sadri tacku A i normalna je na ravan .
Traena prava je
x2 y1 z1
=
=
.
p:
3
1
2
5 10 1
Projekcija je presek prave p i ravni , i ona je A pro j = ( , , );
7 7 7
(c) Projekcija je B pro j = (1, 1, 3);
(d) Projekcija je B pro j = (3, 0, 4);
8 29 26
(e) Projekcija je A pro j = ( , , ).
17 17 17

9.

(a) Prava je paralelna z osi i prolazi kroz tacku (1, 1) u xy ravni;

Glava 7. Analiticka geometrija

134

(b) Prava pripada z = 3 ravni (ravan paralelna xy ravni i sece z osu u tacki
(0, 0, 3)) i u njoj odgovara pravi y = 3x 7 iz xy ravni;
(c) Prava u xz ravni, gde zadovoljava jednacinu x = z;
(d) Ravan paralelna z osi (u xy ravni to je prava y = x 3 i tu pravu
transliramo du z ose);
(e) Ravan paralelna xy ravni, a prolazi kroz tacku (0, 0, 1) na z osi.
10. Traene tacke su A(1, 0, 3), B(3, 1, 2) i C(2, 2, 5), a ravan : 4x 5y + 3z
13 = 0.
11. Ravni su:
: 2x + y z 1 = 0, : x + y + z 7 = 0, : 2x + 3y + z 11 = 0,
a tacka A(2, 1, 4).
12. Dati polinom je P(x) = x(x 1)(x + 1), pa je tacka A(1, 0, 1). Jednacine
ravni su:
: x y + z 2 = 0 i : x + y + 3y + 2 = 0,
odakle je prava p :

x
y+2 z
=
= i konacno reenje prava
2
1
1
q:

x+1
y
z1
=
=
.
2
1
1

13. Faktorisan polinom je P(x) = (x 1)(x + 1)(x 2), odakle je (F, G, H) =

(2, 1, 1). Reimo li sistem imamo da je (x, y, z) = (1, 1, 1). Lako dolazimo
do jednacine ravni
: 2x + y z 2 = 0.
14. Traene prave su:
pAB :

x2 y1 z3
x1 y z+1
=
=
i pCD :
= =
,
1
3
1
1
3
1

a ravan : 11x + 3y + 2z + 13 = 0.
15. Prava p je data kao presek dve ravni i prvo c emo nju odrediti. Odaberimo
dve tacke koje pripadaju obema ravnima. Slobodno biramo x = 0 i x = 1 i
dobijamo tacke (0, 11, 6) i (1, 18, 11). Prava p prolazi kroz ove tacke
i njena jednacina je:
x y + 11 z + 6
p: =
=
.
1
7
5

135
Nadjemo i pravu q koja je paralelna sa p i sadri tacku A, i ona je:
x2 y1
z
=
=
.
1
7
5
Prava q pripada ravni , to sa tackom B daje jednacinu ravni : x + 3y
4z 5 = 0.
q:

16.

(a) Ugao medju ravnima je ugao izmedju njihovih vektora normala, pa

imamo:
7
1 4 + 1 3 + 0 (5)
p
= ;
cos (, ) = cos (~
n , n~ ) =
12 + 12 + 02 42 + 32 + (5)2 10
(b) Ugao izmedju prave i ravni je komplementaran uglu izmedju vektora
paralele prave i vektora normale ravni, pa je:
3
sin (, p) = cos (~
n , a~p ) = ;
2 21
(c) Prava je data kao presek dve ravni i ona je:
x1 y6 z6
=
=
.
1
1
3
Ravan je : 2x + 6y + z = 0, a ugao je:

11
sin (, p) = cos (~
n , a~p ) = ;
41
p:

(d) Ugao medju pravama je ugao koji grade njihovi vektori paralela, te
imamo:
cos(p, q) = cos(~
a p , a~q ) = 0,
iz c ega vidimo da su prave p i q normalne.
17. Traena ravan je : 8x + 7y 5z + 9 = 0.
18. Prvo odredimo pravu q :
y2 z1
=
.
3
1
19.

y1
z
x1
x+1
=
= , a zatim i pravu p :
=
3
3
1
3

5 3
(a) Odredimo prvo projekciju tacke A na ravan i ona je A pro j = (0, , ),
2 2
a zatim rastojanje tacaka A i A pro j , koje je ujedno i rastojanje tacke A
od ravni . Dakle, reenje je:
r

5
3
14
2
2
2
d = |AA pro j | = (0 1) + ( 3) + ( 0) =
;
2
2
2

Glava 7. Analiticka geometrija

136

15 21 88
(b) Projekcija tacke B na pravu p je B pro j = ( , , ), a traeno ra29 29 29
stojanje je:

3 30
d = |BB pro j | = ;
29
(c) Date prave su paralelne i ne poklapaju se, pa c emo odabrati jednu tacku
prave p, neka je to A(0, 1, 0), i projektovati je na pravu q. Dobijamo
27
15 3
projekciju A pro j = ( , , ), a rastojanje medju pravama je ra7 14 14

5 5
stojanje medju tackama A i A pro j i ono je d = ;
14
(d) Uzmemo tacku (1, 0, 0) s prave p, tacku (0, 1, 5) s prave q, vektore
paralela pravih p i q, te rastojanje dobijamo pomocu obrasca:

d=

v
u
u
u
t

1 1 5
2
3 5
4
2 7
3 5
2 7

5 2
7 4

2 3
4 2

57
=
;
221

(e) Prave p i q se poklapaju i njihovo rastojanje je d = 0;

(f) Ravni i su paralelne i njihovo rastojanje odredjujemo tako to
odredimo rastojanje proizvoljne tacke A sa ravni i njene projekcije
A pro j na ravan . Tako imamo da je na primer A(1, 1, 0) projekcija
5 4 1
A pro j = ( , , ) i rastojanje
3 3 3

6
;
d = |AA p ro j| =
3
(g) Prava p je paralelna ravni . Uzmemo jednu tacku sa prave p, neka
je to tacka A(0, 0, 2), i projektujemo je na ravan , c ime dobijamo
projekciju A pro j = (1, 1, 1). Traeno rastojanje je

d = |AA pro j | = 3.
20. Tacka (

99 55 10
, ,
).
7 7 7

21. I nacin. Nadjimo ravan koja sadri tacku A i paralelna je ravni . Njena
jednacina je
: x 3y + z + 2 = 0.

137
Prava p pripada ravni . U preseku ravni i prave q dobijamo tacku
5 4
15
B( , , ). Tacka B je ujedno i presek prave p i q. Sada imamo A i B,
11 11 11
dve tacke prave p, pa je konacno reenje:
p:

x2
17
11

y2
18
11

z2
37
11

II nacin. Takodje, nadjemo ravan : x 3y + z + 2 = 0, a traimo i ravan

koja sadri pravu q i tacku A. Njena jednacina je:
: 10x 7y + 8z + 18 = 0.
Prava p se nalazi u preseku ravni i te dobijamo isto reenje kao i na prvi
nacin.
22. Prvo nadjemo ravan : x + 2y + 2z 10 = 0, a zatim, kao i u prethodnom
zadatku, ravan : x + 2y + 2z 7 = 0 (paralelna je ravni i sadri tacku A).
U preseku ravni i prave p je tacka B(3, 0, 2) i ona nas zajedno sa tackom A
dovodi do prave q :
x1 y z3
= =
.
q:
2
0
1
23. Lako dolazimo do pravih:
pAB :

x1 y2 z2
x+1 y5 z2
=
=
i pCD :
=
=
.
2
1
0
3
6
2

Prava p je normalna na prave pAB i pCD , pa iz definicije vektorskog proizvoda

sledi da je vektor paralele prave p jednak vektorskom proizvodu vektora
paralele pravih pAB i pCD . Dakle, imamo da je

a~p = a~pAB a~pCD

~k
~i ~j
= 2 1 0 = 2~i + 4 ~j 9~k.
3 6 2

Znamo da prava p sadri tacku (0, 0, 0), a imamo i njen vektor paralele a~p =
(2, 4, 9) i lako dolazimo do reenja:
p:

x y
z
= =
.
2 4 9

Glava 7. Analiticka geometrija

138

5 1 8
24. Brzo dolazimo do tacke A( , , ). Prava p pripada ravni pa je nor3 3 3
malna na vektor normale ravni , a normalna je i na pravu q, iz c ega, po
prethodnom zadatku, sledi da je:
a~p = n~ a~q = ~i 10 ~j 4~k.
Kad smo nali vektor paralele i tacku prave p, rutinski dolazimo do jednacine:
x + 53
y 13
z + 83
p:
=
=
.
1
10
4
25. Vektor paralele prave p je vektorski proizvod vektora paralela pravih p i q, i
on je a~n = (0, 6, 3). Presek pravih p i q je tacka (0, 1, 2) i jednacina prave
n je:
x y1 z2
n: =
=
.
0
6
3
26. I nacin. Iskoristicemo obrazac za racunanje rastojanja dve prave i staviti da
je d = 0 (seku se). Imamo jednacinu:

v
u
u
u
t

1 3 3
1
1 1
1
2 a
1 1
2 a

1 1
a 1

= 0,
1 1
1 2

iz koje nalazimo da je a = 1.
II nacin. Potraicemo presek prava p i q. Prve jednakosti iz jednacina datih
prava daju nam da je x = 2 i y = 2, pa nas jednacina prave p dalje dovodi do
z = 2. Da bi se prave p i q sekle tacka (2, 2, 2) mora pripadati i pravi q, te
dobijamo da je a = 2.
27. Ako su prave p i q normalne, tada su normalni i njihovi vektori paralele.
Parametar m dobijamo iz jednakosti a p aq = 0 i on je m = 3. Ravan koja
sadri prave p i q je : 4x + 17y 5z 55 = 0, dok je njihov presek tacka
(3, 4, 5).
28. Ako se prave seku tada je njihovo rastojanje d = 0. Proverimo za koje je
vrednosti parametra m brojilac u izrazu za rastojanje jednak nuli:
0 4 1
m 1
2 = 0.
2 1
m

139
7
To su vrednosti m = 2 i m = . Ubacimo li ove vrednosti u jednacine pravih
4
7
101 13 49
p i q, dobijamo da se za m = prave seku (u tacki (
, , )), dok
4
15 15 15
su za m = 2 prave p i q paralelne.
29. Tacke koje traimo su na pravoj p pa su oblika (t + 2, 2t, 2t 1). Po formuli
za rastojanje tacaka imamo da je:
q

(t + 2 1)2 + (2t)2 + (2t 1 1)2 = 8,

1
odakle dobijamo dva reenja: t1 = 1 i t2 = . Za t1 traena tacka je (3, 2, 1),
3
5 2 5
dok za t2 reenje je ( , , ).
3 3 3
30.

(a) Prvo c emo naci trougla, odnosno presecne tacke datih prava. Presek prava p i q je teme A(3, 2, 1), u preseku prava q i r dobijamo
teme B(4, 0, 0), dok u preseku prava p i r imamo teme C(1, 1, 2).
Teine linije spajaju temena trougla sa sredinama naspramnih stranica,
5 1
1 3
pa odredjujemo A1 ( , , 1) sredinu stranice BC, zatim B1 (2, , )
2 2
2 2
7 1
sredinu stranice AC i naposletku C1 ( , 1, ) sredinu stranice AB. Lako
2 2
dobijamo jednacine prava koje sadre teine linije:
tAA1 :

x3 y2 z1
x4 y
z
=
=
, tBB1 :
= = i
1
5
0
4
1 3
tCC1 :

x1 y+1 z2
=
=
;
5
4
3

(b) Teite se nalazi u zajednickom preseku prava tAA1 , tBB1 i tCC1 , i ono je
8 1
T = ( , , 1).
3 3
31. Primetimo prvo da su sve tacke prave p oblika (1, y, 3), a na pravi q se nalaze
tacke (3, y, 3). Takodje, prave p i q su paralelne. Ove c injenice c e nam veoma
olakati rad. Jedno teme dobijamo kao projekciju tacke E na pravu p i to je
A(1, 1, 3), a drugo kao projekciju tacke E na pravu q i ono je B(3, 1, 3).
Rastojanje izmedju tacaka A i B je 2 i to je duina stranica kvadrata. Teme C
dobijamo na pravi p, na rastojanju duine 2 od tacke A i za njega imamo dve
mogucnosti: C1 (1, 1, 3) i C2 (1, 3, 3). Teme D je na pravi q, na rastojanju
duine 2 od tacke B i to su tacke D1 (3, 1, 3) i (3, 3, 3). Time smo dobili dva
kvadrata, ABC1 D1 i ABC2 D2 .

Glava 7. Analiticka geometrija

140

32. Prave p i q su normalne, pa se teme C (naspram temena A) nalazi u preseku

prava p i q, i ono je C(1, 2, 1). Druga dva temena su projekcije tacke A na
prave p i q, i ona su B(1, 3, 0) i D(2, 1, 4).
33. Temena su A(0, 2, 2), B(4, 4, 0) i C(2, 2, 4).
7 8 13
(a) Projekcija tacke B na pravu r je tacka B1 ( , , ). Tacke B i B1 odre3 3 3
djuju pravu koja sadri visinu iz temena B i ona je
x4 y4
z
=
= .
5
4
13
Slicno dolazimo do C1 (2, 1, 1) projekcije tacke C na pravu p. Tacke C
i C1 odredjuju jednacinu prave koja sadri visinu iz temena C :
x2 y1 z1
=
=
;
0
1
3
12 26
, );
5 5
(c) Povrinu dobijamo kao polovinu proizvoda duine jedne stranice i duine njoj odgovarajuce visine. Ona je

56 10
|AB| |CC1 |
=
= 2 35.
P=
2
2

(b) Koordinate ortocentra su H(2,