T.C.

MLL ETM BAKANLII

TEKSTL TEKNOLOJS

RNG PLK MAKNES

542TGD485

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. RNG PLK MAKNES .................................................................................................... 3
1.1. Grevleri ....................................................................................................................... 4
1.2. alma Prensibi ........................................................................................................... 4
1.3. Makinede Bakm Yapmak .......................................................................................... 28
1.4. Kontrol Panosuna alma Bilgilerini Girme ............................................................. 31
1.5.Makinede Ayar Yapmak .............................................................................................. 31
1.6. Makinede Temizlik Yapmak....................................................................................... 38
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 54
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 55
2. RNG PLK MAKNESNDE RETM YAPMAK........................................................ 55
2.1.Makineye Besleme Yapmak ........................................................................................ 55
2.2. Makinede retim Yapmak.......................................................................................... 58
2.3. Numune Almak ........................................................................................................... 68
2.4. Sonulara Gre retim Yapmak................................................................................. 69
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 70
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 76
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 77
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 80
KAYNAKA ......................................................................................................................... 83

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

542TGD485
Tekstil Teknolojisi
Pamuk plikilii Yn plikilii
Ring plik Makinesi
Ring iplik makinesini retime hazrlamaya ve retim yapmaya
ynelik bilgilerin verildii bir renme materyalidir.
40/8
Bu modln n koulu yoktur.
Ring iplik yapmak
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak ring iplik
makinesini
retime
hazrlayabilecek
ve
retim
yapabileceksiniz.
Amalar
1. Ring iplik makinesini retime hazrlayabileceksiniz.
2. Ring iplik makinesinde retim yapabileceksiniz.
Ortam: plik dairesi
Donanm: Pamuk ve pamukla birlikte kullanlan fitil bantlar,
ring iplik makinesi, stp, ya, ya tabancas, hava
tabancas, hava, takm ve l aletleri
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Tekstil alannda nitelikli, yaratc ve uygulayabilen, motivasyonu yksek hedefleri
olan, gelien ve deien teknolojiyi yakalayp uyum salayan birey olmanz gerekmektedir.
plik retim ileminin son basama, fitil makinesinde retilen yar mamuln ekim ve
bkm ilemleri ile mamul hline geldii masuralara sarlarak ring iplik makinesinde son
hlinin verildii basamaktr.
Pamuk ve yn iplikiliinin bu son basamanda ring iplik makinesini retime
hazrlayabilecek, retim yapabilecek ve bu retim takibi srasnda fitilden iplik hline geme
aamalarn uygulamal olarak gzlemleyebileceksiniz.
Bu modl ile gerekli ortam salandnda tekniine uygun ring iplik makinesini
retime hazrlayabilecek ve retim yapabileceksiniz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Ring iplik makinesini retime hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA

Aratrma konusu hakknda kaynak taramas (ilgili alanda faaliyet gsteren

iletmeler, fabrikalar, atlyeler, ktphaneler, eitli mesleki kataloglar, makine
reticileri, internet web siteleri ve mesleki hesaplama kitaplar vb.) yapnz.

Topladnz bilgileri raporlatrarak dosyalar oluturunuz.

Hazrladnz raporu arkadalarnzla paylanz.

1. RNG PLK MAKNES

Pamukve yn iplikiliinde son basamak, fitil makinesinden gelen fitilleri ekimle
inceltip kullanlaca yere uygun numara ve mukavemette iplik elde etmek ve bu iplii
masuralara sarmaktr. Bu ilem, bilezikli eirme de denilen ring iplik makinelerinde
gerekleir.

Resim 1.1: Ring iplik makinesinin nden grn

Pamukve yn ipikiliinde fitil makinesinden aldmz fitil, ring iplik makinelerinde

ekimle inceltilir, iplik oluumu iin yeterli incelie getirilen bu lif demetine bkm
verilerek mukavemet kazandrlr. Bu ekilde oluturulan iplik, masuralara sarlarak kops
hline getirilir.

Resim 1.2: Ring iplik makinesi

Ring iplik eirme sistemi srekli (kontin) olarak iplii eiren ve masuralara saran bir
sistemdir. Bu sistemde iplik, k silindirlerini terk ettikten sonra dnen i ve kopann
iinden geerek bkm almakta, i zerine takl olarak dnmekte olan masuraya
sarlmaktadr. Ana iplik eirme eleman idir. Fitil ayn sistemde inceltilerek bkm alp
masuralara sarld iin kontin (devaml) bir sistemdir.
Ring iplik makinesinde fitil makinesinin prensibine benzer bir sistem kullanlmakta
olup daha hassas bir ilem geirilmektedir.

1.1. Grevleri

Fitil veya finisr makinesinden gelen fitilleri ekimle incelterek istenen

numarada iplik elde etmek
ekimle inceltilmi fitile bkm vererek mukavemet kazandrmak
Elde edilen iplii daha sonraki ilemlerde kolaylk salamak amacyla
masuralara sarmak

1.2. alma Prensibi

Ring iplik makinesi ksmda incelenir.

Besleme ksm
ekim ksm
Bkm ve sarm ksm

Resim 1.3: Ring iplik makinesi

Besleme ksm

Bu ksmn grevi, ekim ile inceltilecek olan fitilin masurasna asklk yapmak ve
klavuzlar yardmyla fitili ekim tertibatna doru ynlendirmektir.

ekil 1.1: Fitilin ekim tertibatna ynlendirilmesi

plik makinesinin cal zerinde fitil bobinlerinin takld fitil asklar vardr. Bu
calk fitil bobinlerinin sralanabilecei ekildedir. Otomatik olarak rayl fitil doldurma ve
boaltma tertibatlar, fitil makinesinden rayl sistemle ring iplik makinesi calk ksmna dolu
fitilleri sralayabilecei gibi manuel (elle fitil deiimi) olarak da operatr fitil asklarna
sralayabilir.

Resim 1.4: Fitil beslemesi

Fitil makinesinde otomatik transfer sistemiyle veya manuel olarak operatr tarafndan
ring eirme makinesi calna sralanan fitil masuralarndan ekilen fitiller fitil istikamet
ubuklarndan geirilerek birbirlerine karmas nlenir. Ring iplik makinesinin ekim
sistemine ynlendirilir.

Resim 1.5: Fitil asklar

Makinenin en st ksmnda bulunan calk ksmndaki fitil asklarna takl olan fitil
masuralar, bir dn hareketiyle ekim blgesine salr. Fitilin salma hz ve miktar
sabittir.
Fitil, fitil bobininden saldktan sonra fitil istikamet ubuklarndan geerek fitil
klavuzuna girer. Fitil klavuzu, gezdirici ubuk tarafndan saa ve sola hareket ettirilir. Bu
hareketin nedeni, manonlarn anmalarn yzeye yaymaktr.

Resim 1.6: Fitil istikamet ubuklar

Fitil bobininin rahat dnebilmesi iin askln ve dner parasnn krk ya da atlak
olmamas gerekir. Aksi takdirde asknn dnmesi gletiinden fitil, ekim sistemine
girmeden nce bir miktar ekime uram olur.

Calk

Fitil asksna takl olan fitilin fitil gezdiricisine kadar izlemi olduu yola calk
denir.

Resim 1.7: Calk

Fitil asks

Fitil asks, genellikle fiberglas ve metal aksamdan olumaktadr. Fitil yuma

makarann st ksmndan askya geirilip serbest brakldnda girite skan trnaklar daha
sonra alarak makaray tutar.

Resim 1.8: Fitil asks

Fitil asks, dnebilme kabiliyetine sahiptir. Bu da fitilin ekim sistemine beslenmesi

srasnda daha rahat bir ekilde zlmesini (salmasn) salar. Eer fitilin zlmesi
serbest bir ekilde olmaz ise istenmeyen ekim meydana gelir ve istenilen numarada iplik
elde etmek zorlar.

Fitil istikamet ubuu

Fitillerin fitil gezdiriciye dier fitillerle karmadan dzgn bir ekilde sevkini salar.
stikamet ubuklarnn yzeyi, fitilin rahata kaymas iin przsz olmaldr.
Nikelanjlanarak kayganlk ve parlakl salanr.

Resim 1.9: Fitil istikamet ubuu

Fitil freni

Fitil freni, fitil yumana temas ederek onun kontrolsz bir ekilde zlmesini nler.
nk fitil asks serbeste dnebilen bir yapda olduu iin eer fitil yuma dn kontrol
edilmez, kontroll bir ekilde yaplmaz ise yuman hz gittike artabilir ve ekim
sisteminin giriinde fitil ylmas olur.

Resim 1.10: Fitil freni

Bu istenmeyen durum fitil freni ile engellenir. Ayn zamanda fitilin ekim sistemine
ynlendirilmesini salar.

Fitil gezdiricisi

Bu makine parasna gezdirici klavuz da denilmektedir. Makine boyunca

yerletirilmi metal bir lama zerine fitilin geebilecei genilikte dairesel delii bulunan
boncuklar yerletirilmitir.

Resim 1.11: Fitil gezdirici

Metal lama ald hareket ile makine boyunca saa ve sola hareket ettiinde fitil de
ayn hareketi yapar. Bu hareketi fitile yaptrmann sebebi, kauuktan imal edilmi olan bask
manonlar ve apronlarn yzeyinde fitilin srtnmesinden dolay oluan anmay apron ve
manonlarn daha geni yzeyine yayarak daha uzun sre kullanlmalarn salamaktr.
Gezdirici klavuzlarda biriken lifler, fitilin dzenli akna engel olmamas ve ekim
blgesinden nce fitilin incelmesine sebep olmamas iin temizlenmelidir.

ekim ksm

ekim ilemi, silindir iftleri arasnda yaplr. Makineye beslenen fitil eridine istenen
iplik numarasna gre ekimin verildii ksmdr. Bu ksmda adet ekim silindiri, adet
de bask silindiri vardr. ekim silindirleri metal ve yivlidir. Bask silindirleri ise kauuk
kapldr ve hareketini ekim silindirlerinden srtnme ile alr.

Resim 1.12: ekim tertibat

Alttaki silindirler, oluklu metalden yaplm ekim silindirleri stte ise elastik madde
kapl bask silindirlerinden oluur. ekim silindirleri motordan gelen hareketle dililer
tarafndan hareket ettirilir. Bask silindirleri ise ekim silindirleri ile srtnme sonucu
hareket alr.
Her ekim silindiri bir ncekinden daha hzl dner. Aradaki hz farkndan dolay
silindirler, ekim vererek fitili inceltir ve lifleri daha da paralel hle getirir.
Ortadaki bask silindiri zerinde manon vardr. Manonlar, elyafn daha iyi almasn
ve ekilmesini salar. ekimin dzgn yaplabilmesi ve elyaf sevkinde ylma olmamas
iin 2. bask ve ekim silindirleri zerine apronlar geirilmitir. Apronlar sayesinde bkm
alm dolaysyla mukavemeti azalm inceltilmi lif demeti n silindire yakn bir mesafeye
kontroll, dzgn bir ekilde tanm olur. Uygulanan yksek ekim miktarlar iplik
dzgnln bozmaktadr.

10

Resim 1.13: Manon

Orta (ikinci) silindirle k silindiri arasnda elyaf uuntularn tutup temizleyen kee
kapl bir silindir mevcuttur.

Resim 1.14: Temizleme keesi

ekim ksmnda n ekim ve ana (esas) ekim olmak zere iki ekim blgesi vardr.
n ekim blgesi, ekim sisteminin giri silindiri ile ikinci silindir arasndaki blgedir. Esas
ekim blgesi ise ikinci silindir ile k silindiri arasndaki blgedir. n ekim blgesinde
verilen ekim miktar ok azdr. Esas ekim, ana ekim blgesinde verilir.

Resim 1.15: ekim tertibat

11

Giri silindirleri ile apron ifti arasndaki n ekim blgesinde liflerin giriftlii
bozularak fitil, esas ekime hazrlanr. Buna fitil bkmnn krlmas denir. Apron ifti,
ekim ilemleri srasnda elyaf demetinin daha geni bir alan iinde kontrol edilmesini
salar. Apron ifti ile n silindir arasnda istediimiz iplik numarasn elde etmek iin esas
ekim ilemi yaplr. ekim blgelerinin mesafesi lif uzunluuna gre ayarlanr. Bu mesafe
lif uzunluu kadar veya biraz daha fazladr.

Resim 1.16: Apron

n ekim (fitil bkm krc)

n ekim miktar ham maddeye, ekartman ayarna, toplam ekim miktarna ve fitil
bkm saysna bal olarak deiir. Elyaf uzunluu ksa ise krc ekim miktar yksek,
elyaf uzun ise dk seilmelidir. Toplam ekim yksek ise krc ekim yksek, toplam
ekim az ise krc ekim de dk ayarlanmaldr. Fitil bkm fazla ise krc ekim
yksek, bkm az ise dk seilmelidir.

Esas ekim

ekim tertibatnda 2. (orta, ara) silindir ile k (n, verim) silindiri arasnda
uygulanan ekime esas ekim denir. Esas ekim blgesinde elyaf demeti istenilen numaraya
kadar ekilerek inceltilir.
o

ekim silindirleri: n, orta ve arka ekim silindirleri olarak

tanedir. n ekim silindiri, en hzl dnendir. Orta ekim silindiri
biraz daha yava dner. Arka ekim silindiri en ar dnendir.
ekim silindirlerinin bu dn hzlarnn farkllndan dolay, fitil
eridi istenilen incelie ekilebilir.

ekim silindirlerinin hz farkyla meydana getirdii olaya ekim denir.

12

ekim aparatlarnda 1. silindirin basnc fazladr. 2. ve 3. silindirler daha ok kendi

arlklaryla basn yapar. ekim, silindirlerin birbirinden daha hzl dnmesiyle oluur.
Arkadaki silindirlerde ekim daha azdr nk burada fitildeki bkmn zlmesi salanr.
Esas ekim 2. ve 3. silindirler arasndadr.

Resim 1.17: ekim silindiri

pliin kopma ihtimali en ok olan n silindirlere yakn pnmofil denen emi sistemi
vardr. Bylece kopan fitil dierlerine dolamadan emilir.
o

Manonlar (bask silindirleri): Ring eirme makinesi ekim

blgesinde sevk edilmekte olan elyafn stnde duran, ekim
silindiri tarafndan srtnme ile tahrik edilen bask kuvveti ile
yklenmi, przsz tahtadan, sentetik kauuk kapl veya
madenden silindirlerdir. Manonlar, eirme makinelerinde ekim
esnasnda elyaf ekmek, kontrol altnda tutmak iin kullanlr.

Resim 1.18: Manonlar

Apronlar (ekim kaylar): Kaydrmal ekim tertibatlarnda

elyaf giriten ka kadar sevk eden kay sistemleridir.

Ring eirme makinelerinde tek ve ift kayl ekim sistemleri kullanlmaktadr.

Genellikle ift kayl sistemler kullanlr.

13

Resim 1.19: Apronlar

Temizleme silindirleri (temizlik keesi): Bask tabancasnn n

zerinde bulunur. n manon zerinde biriken l elyaflar
temizler. Temizlik keelerinin srekli dnmesi gerekir. Dnmeyen
temizlik keelerinin mutlaka temizlenip dnmesi salanmaldr.

ekim tertibatnda, manon yani bask silindirlerini temizleyen silindirlerdir.

Temizleme olay, bask silindirlerinin ilevi asndan nemlidir.

Resim 1.20: Temizleme silindiri

ekim sisteminde temizlii salad iin yzeyinde ok fazla elyaf birikir. Bu

durumda temizleyici zellikteki silindir yzeyi kapand iin temizleme grevini yapamaz.
Bu da retimi etkiler. Kaliteyi ve verimlilii drr. Bunun iin sk sk kontrol edilip
temizlenmelidir.

14

Apron kafesi: n ekim silindiri ile arka ekim silindiri arasnda

bulunur. zerinden geen alt aprona yataklk yapar.

Resim 1.21: Apron kafesi

Alt apron ve apron gergi mandal: Orta ekim silindiri ile alt
apron kafesi zerinde bulunur. Arasndan geen fitil eridinin
homojen ezilmesini salar. Arka tarafnda bulunan gergi mandal
sayesinde belirli bir gerginlik kazanr. Gergi mandalnda sark veya
pislik olmamas gerekir.

Makinede yrtk veya kopuk apron varsa o blgedeki yedek apronla deitirilir. ayet
yedek apron yoksa tabanca kaldrlarak fitil eritleri iptal edilir, yetkiliye haber verilir. Eer
kopuk veya yrtk apronlu i altrlrsa o ideki iplik, ok kalitesiz olacaktr ve iplikte sk
sk kopular meydana gelecektir.

Resim 1.22: Apron gergi mandal

15

Bask tabancas: ekim silindirinin zerinde bulunur. Belirli bir

basnla ekim millerine bask yapar. Bask tabancasnn n
ayanda n manon, arka ayanda arka manon bulunur. n ve
arka manon birbirinden farkl yapdadr. n manon yumuak,
arka manon daha serttir. Bu yzden manonlar yer
deitirmemelidir.

Resim 1.23: Bask tabancas

Arka manon, arka ekim mili zerine, belirli bir basnla basarak fitil gezdiriciden
gelen fitil eridini belirli bir hzla eker. Doru yoldan alt ve st apronlarn arasna girmesini
salar.
Bask tabancasnn orta ayanda st apron kafesi ve st apronlar bulunur. st apron
kafesinde, bir adet elik manon ve zerinde iki adet st apron yer alr. st apronlar,
tabancann belirli basnc sayesinde, alt apronlar zerine bask yaparak arasndan geen fitil
eridinin homojen bir ekilde ezilmesini ve almasn salar. st apron kafesi, st apronlarn
saa ve sola kaymamasn salar.

16

Resim 1.24: Bask tabancas

st apron kafesinde klipsler bulunur. Klipslerin grevi, alt apron ve st apron

arasndaki basnc ayarlamaktr. Klips olmazsa apronlar arasndaki basn bozulur, iplikte
srekli kopmalar meydana gelir. Ayn zamanda kalitesiz iplik retilmi olur. alan ipliin
numarasna gre klips renkleri deiir.

Resim 1.25: Klips

n manon, n ekim silindirine bask yapar. Apronlar arasndan gelen ezilmi ve

ekilmi elyafn ekim blgesinden kmasn salar. n manonlar zerinde sark
olduunda elle temizlenmelidir. Sert cisim veya kesici alet kullanlmamaldr. Zedelenmi n

17

manon olursa hemen deitirilmelidir. Bozuk manon alrsa iplikte istenmeyen hatalar
oluur.

Resim 1.26: Manon

Bkm ve sarm ksm

Bkm, elyaflarn bir arada tutulmas ve mukavemet kazandrlmas iin iplie verilen
spiral dnmelerdir. Bkm genellikle ipliklerin ularnn nispi dnmesi sonucu oluur.

Resim 1.27: Bkm oluumu

Ring iplik makinelerinde iplie verilen bkm i-bilezik-kopa ls yardmyla

salanr. Fitil, istihsal (verim, n, k) silindirinden ktktan sonra iplik rehberi ve bilezie
geirilmi kopann iinden geerek masuraya iplik hlinde sarlr. Masura ise i zerinde, i
ile birlikte dnmektedir.
Masurann dnmesi ile ipliin srklenmesi sonucunda kopada bilezik zerinde
dnmeye balar. Bu dnme hareketi sayesinde lif demeti n silindirden kt andan itibaren
burularak kendi etrafnda dndrlerek bkm almaya balar.

18

Resim 1.28: Bilezik ve kopa

Bkm ileminin gerekletirilebilmesi iin inceltilmi fitilin alt ucundan tutulup

dndrlmesi gerekir. Bu ilem; i, bilezik, kopa ls tarafndan gerekletirilir. Kopa,
inceltilmi fitilin alt ucundan tutar; i ise bilezik ve kopa yardmyla kendi etrafnda fitili
dndrerek bkm verir.

Resim 1.29: Kopann bkm oluumu srasndaki pozisyonu

Kopann bilezik ile olan srtnmesi gz nne alnmazsa iin her bir devrinin veya
kopann bilezik etrafnda her bir turunun iplie bir bkm verdii kabul edilir. n
silindirden lif demetinin sevki devam ettii srece iplik hem bkm alr hem de masuraya
sarlmaya devam eder.

19

Resim 1.30: Planga, i, kopa, bilezik

Sarm ilemi; bilezik, kopa, i lsnden oluan tertibatla yaplr. Bilezik zerinde
serbeste dnen kopa, srtnme nedeniyle devrinden bir miktar kaybedecektir. ve iplik
ise onu devaml dnmeye mecbur edeceinden i ve kopa arasnda devir fark doacak
bunun sonucunda masuraya ipliin sarm gerekleecektir.
Sarm srasnda iplie yol grevi yapan, sarm dzenleyen ve devaml yukardan
aaya aadan yukarya kalkp inen bilezikli planga vardr. Planga, yukarya ar karak
ipliin esas katn, aaya daha hzl inerek ara katn masuraya sarar.

Resim 1.31: Planga

Masuradaki koniklerin olumas, makine zerindeki tertibat tarafndan salanr. Bu

tertibat; mandal, atal ve zincirden ibarettir. Zincir, plangann her bir hareketinde biraz
ksalarak plangann hareketini geciktirir ve bir koniklik meydana getirir.

20

Otomatik olarak dolu masuralar makineden alp yerine bo masuralar yerletiren

tertibatn dolu masuralar makinenin alt ksmnda bulunan rayl sisteme yerletirmesi sonucu
ray sistemi ile bir sonraki ileme tanr.

Resim 1.32: Dolu masuralarnn alnmas

ler

Ring iplik makinesinde masuraya hareket vererek sarmn gereklemesini salayan

elemanlardr. ler, makineye boyun ve taban ksmndan yataklanm ekilde bulunur.

Resim 1.33: ler

lerin ok yksek hzlara kmasn, kopa ve bilezik arasnda meydana gelen

srtnme snrlar. lerin diz ile komuta edilen fren tertibat vardr.
Masuralarn iler zerine ayn ekilde oturmas ve sk bir ekilde gemesi gereklidir.
Sallanan masura iin titremesine neden olur.

21

Bilezik

Bilezik, ring makinesindeki i etrafndaki halkadr ve kopann dn yolunu

oluturur. Yksek bir srtnmeye maruz kalr.

Resim 1.34: Kopa ve bilezik

Bilezik sertletirilmi kaliteli elikten yaplr. Bileziklerin yzeyleri kopadan daha

sert yaplmtr. Kopann verimli olabilmesi iin tam yuvarlak olmas ve yzeyinin
dzgnl ok nemlidir.
n silindirlerden kan iplik, iin dnmesinden oluan kopay bilezik zerinde
kaydrarak masuraya sarlr.

Resim 1.35: Bilezik

Planga (bilezik ray)

Ring iplik eirme makinelerinde bileziklerin monte edildii preslenmi elik satan
yaplan sehpadr.

22

pliin konik sarm iin plangann masuraya gre aa yukar hareket etmesi gerekir.
Plangann aa yukar hareketi eksantrikle salanr.

Resim 1.36: Planga

Kopa

pliin masuraya sarlrken iinden getii, iplie gerginlik veren ve ayn zamanda ile
birlikte bkm salayan metalik veya plastik paradr. Kopa bilezie takldr ve iplik
aracl ile srklenerek dner.

Resim 1.37: Kopa

Kopalarn ift tarafl, tek tarafl, C, N, elips, oval kopa gibi eitleri vardr. Pamuk,
viskon ve pamuk karmlar iin daha ok C tipi kopalar kullanlr. Kullanlan elyaf
zelliklerine, retim hzna vb. bal olarak kullanlan kopa tipi de deiebilmektedir.
yi bir kopann bilezik formuna uygun, dzgn sathl, iyi bir malzemeden yaplm
ve uygun arlkta olmas istenir. Kopalar arlklarna gre numaralandrlmtr. pliin
numarasna gre kopalar deitirilir.

23

Balon krc

Kopa ile ipliin byk hz neticesinde her ikisi de olduka nemli merkez kuvvetin
etkisinde kalr. Bu kuvvet, kopay bilezie bastracak, ipliin kuvveti ise bunu darya
frlatmak isteyecektir. Bu srada dnen iin etrafnda ipliin armut eklinde effaf bir biim
ald grlr. Buna balon denir.
Ring iplik makinesinde balonlama sonucu masuralara sarlan iplikler birbirlerine
sarlabilir ve iplik kopmalar oluabilir.

Resim 1.38: Balonlama

Bunu nlemek, balonlama snrn belirleyen balon bilezikleri yardmyla olur.

Resim 1.39: Balon krc

24

Balon bilezikleri ile balonun ar bir ekilde genilemesi engellenir. Klavuzlardan

(domuz kuyruu) gelen ipliin dalp savrulmasn nler. pliin belirli bir alanda hareket
etmesini salar. Klavuzlar gibi ii tam ortalamaldr.

Ayrc plakalar (seperatr)

Ayrclar esas olarak yan yana dnmekte olan iplik balonlarnn birbirlerine ve duran
veya hareket etmekte olan makine aksamna arpmasn, taklmasn nlemek amacna
yneliktir.

Resim 1.40: Seperatr

Bunlar, iplik balonlarnn boyutlarn belirli miktarda snrlayp toplayabilir ve ayn

zamanda ilem esnasnda iplik gerginliklerini de etkileyebilir.

plik klavuzu (domuz kuyruu)

plie rehberlik yapan, ona yol gsteren elemanlardr. pliin sarld masurann
ekseni ile ayn hizada ve stnde uygun bir mesafede bulunan, iplik balonunun st noktasn
oluturan iplik rehberidir.

Resim 1.41: Klavuz (domuz kuyruu)

ekim blgesinden gelen ipliin savrulup dalmasn nler. Ayn zamanda ii tam
ortaladndan ipliin masuraya dzgn sarlmasn salar.

25

Pnomofil borusu

Pnomofil borusu emi kanalna baldr. de iplik koptuu zaman, n manon ve n

ekim mili arasndan akan materyali emerek materyalin dier ilerdeki iplikleri koparmasn
ve materyalin ekim miline sarlmasn engeller. Pnomofil borusu tkal ise mutlaka
temizlenip emi yapmas salanmaldr.

Resim 1.42: Pnomofil borusu

freni

i durdurmaya yarayan makine parasdr. freni kullanlmadan ve ii durdurmadan

masura veya kops, iden karlp taklmamaldr.

Resim 1.43: freni

26

Masura

zerine iplik sarlan eirme elemandr.

Resim 1.44: Masura ve kops

Kops

Masurann zerine iplik sarlm hlidir.

Pnomofil deposu

Pnomofil borularnn emdii materyalin topland ksmdr. Deponun sk sk

temizlenmesi gerekir.

Resim 1.45: Pnomofil deposu

27

Gezer temizleyicisi (elektrojet)

fleme ve emme ilemini ayn anda yaparak makinalar arasnda dolar. flemeyi
makine zerine yapar. plik zerine uuntularn yapmasn engeller. Yerdeki uuntu ve l
elyaf toplamak iin emi yapar.

Resim 1.46: Elektrojet

1.3. Makinede Bakm Yapmak

Ring iplik makinesinde pnmatik tertibat zerinde yaplacak almalardan nce
mutlaka pnmatik kumanda tertibatndaki vana zerinden basnl hava kapatlarak
makinenin basntan kurtulmas salanmaldr. Her durumda makine reticisinin iletme
talimatlarna uyulmaldr.
Ring iplik makinelerinde bakmn amac arza ve istem d duru srelerini
azaltmaktr. Bakmlar aylk, 3 aylk, 6 aylk ve yllk olarak planlanr. Makine bakm
teknisyenleri aadaki bakmlar yapar.

Aylk kontroller

dndrme kaylar alr, emici ile temizlenir.

Kaylarn ayaklar kontrol edilir.

28

Resim 1.47: temizleyici

ler temizlenir.
Dili yalama pompas kontrol edilir.

3 aylk kontroller

Aylk bakm program uygulanr.

Ana motor rulmanlar yalanr.
n bask silindirleri talama yaplr.
n bask silindir rulmanlar yalanr.

Resim 1.48: ekim ve bask silindirleri

6 aylk kontroller

3 aylik bakm program uygulanr.

Klipsler sklr hava ile temizlenir.
Alt apronlar sklp temizlenir.

29

Resim 1.49: bakm

st apronlar kontrol edilir.

Pnomofil girileri temizlenir, kontrol edilir.
ekim silindirler fra ve alkol ile temizlenir.
Klavuzlar kontrol edilir.
Balon kontrol yataklar hava ile temizlenir.
Separatrler basnl hava ile temizlenir.
Filtre deposu kontrol edilir ve temizlenir.
Arka bask silindirleri talama yaplr.

Yllk kontroller

6 aylk bakm program uygulanr.

Kasnaklar greslenir.

Resim 1.50: Teetsel kaylar

Bilezik ayarlar kontrol edilir.

Balon kontrol yuva ayarlar kontrol edilir.

30

Klavuz ayarlar kontrol edilir.

Kopa temizleyici ayarlar kontrol edilir.
Bobin tutucular temizlenir ve kontrol edilir.
ekim silindiri ekartman mesafesi kontrol edilir.
Bask tabancalar basklar kontrol edilir.

Resim 1.51: Bask tabancas

Ray kaldrma nitesi greslenir.

1.4. Kontrol Panosuna alma Bilgilerini Girme

Modln uygulanmasnda kullanlan makinenin kontrol panosuna, retici firmalarn
standartlarna gre retim bilgilerini giriniz.
Not: Her retici firmann kulland yazlm farkllk gsterdii iin bu kontrol
panosuna alma bilgilerini girme ilemi uygulama esnasnda gerekletirilecektir.

1.5.Makinede Ayar Yapmak

Makine kafa ksmnda bilgisayarl kumanda nitesi bulunmaktadr. Bu niteye alma
deerleri, yetkili kii tarafndan verilir.
Ring eirme makinesinde retime hazrlk almalar aada belirtilen balklar
hlinde snflandrlabilir.

, bilezik, iplik rehberi ve balon krcnn merkezlenmesi

zellikle yksek i devirlerinde az sayda kopukla alabilmek iin bilezik, i, iplik

rehberi ve balon kontrol bileziinin iyi merkezlenmi olmas gerekir. ve bilezikler,

31

birbirlerine dik olarak monte edilmelidir. Bilezik bankalar veya bilezik tutucular bu
bakmdan dey konumdaki ilere gre tamamen yatay durumda monte edilmelidir.

Resim 1.52: Bilezik merkezleme

in salgsz almas, kopann da sakin ve dzgn almas demektir. Kt

merkezlenmi ve salgl alan iler, iplik tansiyonunun devaml deimesine yol aar.
nk bu durumda kopann bilezik zerinde sarslmadan dnmesi mmkn deildir.

Bilezik bankosu veya bilezik tutucularnn sert dn

Bilezik bankosundan sert olmayan bir kurs hareketi beklenir. Vibrasyon ve dn

noktalarndaki sert vurular, kopa hareketini bozar. Srekli tansiyon deiimi kopann
dzgn hareketini bozar kopmalara ve anmalara neden olur.

Resim 1.53: Bilezik ve kopa

32

Balon kontrol bilezii (balon krc) ve seperatrler

Balon kontrol bileziklerinin rol, zellikle uzun kopslarda ok byktr. Yksek

verimlerde balonun kontrol hem faydaldr hem de zorunludur. Eer balon krc doru yere
monte edilmise balon kontrol en st dzeyde olduundan kopmalar azalr ve retim art
salanr.

Resim 1.54: Balon krc

zellikle hassas elyaf materyalinden iplik retiliyorsa balon kontrol bileziklerinin

karlmas gerekebilir. Bu durumda ayrc plakalar kullanlr. Yeterince yksek ayrc
plakalarla iplik kopular nlenebilir. Ayrca kopu hlinde uuntunun etrafa yaylmas
nlenmi olur.

Kopa temizleyici

Kopa temizleyici yardmyla kopalarn d yaynda biriken uuntular, tamamiyle

uzaklatrlabilir. Kopa temizleyici bilezik d flanna uygun uzaklkta ayarlanm
olmaldr.

Resim 1.55: Kopa temizleyici

33

Kopa ile temizleyici arasnda 0.5 mm uzaklk bulunmaldr. Bu mesafenin

belirlenmesinde kopa lleri de dikkate alnmaldr.

ler arasndaki mesafenin dikkate alnarak bilezik apnn doru seimi

85 mmye kadar olan bilezik aplarnda, bilezik ap i mesafesine gre 25 mm ve

daha kk, 90 mmden byk bilezik aplarnda i mesafesine oranla 30 mm veya daha
kk seilmelidir. Ancak bu konumda kopa ve iplik balonu rahat hareket olana
bulabilmektedir.

Resim 1.56: Bilezikler

Doru flan eni ve bilezik yksekliinin seilmesi

allan iplik numaras, iplik kalitesi ve kopa ekli dikkate alnarak flan
bileziklerinde flan eni ve bilezik ykseklii doru seildiinde en uygun alma koullar
salanm olur.

Bilezik profili ve kopa formu

En uygun bilezik ve kopa formunun tayini, yksek verimlere ulamann bata gelen
kouludur. Bilezik profili ile kopa formunun uyumu sayesinde kopann bilezik zerinde
stabil konumu salanm olur. Kopa bilezik zerinde yeterince serbest hareket
edebilmelidir.

Resim 1.57: Bilezik ve kopa

34

Bu zellikle ilk altrmada engelle karlamama bakmndan nemlidir. pliin

kopann altndan serbeste geebilmesi, kopular ve ipliin hasar grmesini nler.

Uygun yzey dzgnl (bileziin)

Bileziklerin kopa kayma yzeyi, dzgn bir kopa dn iin belli bir dzgnlkte
olmaldr. Bu yzeyler temiz olmal ve anma izi tamamaldr. Kayma yzeyi
balangtaki yzey dzgnln kaybettii takdirde bu bilezikte en iyi kopa dahi
anmadan alamaz.

Kopa numaras ve kopa anmas

Kopa arlnn (numara) allan ipliin numarasna uygun olmas gerekir. Burada
ayn ekilde i devri, sevk hz, balon bykl ve kops sertlii de dikkate alnmaldr.
Balon formunun alma tutumuna, zellikle iplik kopularna etkisi byktr. plik balonu,
normal koullarda balon bileziine hafife temas etmelidir. plik balonunun gevek ve gergin
olmasna hafif veya ar kopalar neden olur. Bu tr iplik balonlar iplik kopularna, kopa
anmasna ve iplik kalitesinin bozulmasna neden olur.

Resim 1.58: Kopa eitleri

Hesaplanm ayar parametreleri kontrol panelinde kumanda sistemine aadaki

ekilde girilir veya tip arivinden yklenir.

Kumanda panosu anahtar ile kumanda ekran deiime hazrlanr.

Resim 1.59: Kumanda panosu

35

Fitil numaras kumanda panosundan girilir.

Resim 1.60: Kumanda panosu

retilecek iplik numaras kumanda panosundan girilir.

Resim 1.61: Saysal deer girii

plik bkm kumanda panosundan girilir.

Resim 1.62: Fonksiyon deiimi

36

Balang eirme devri kumanda panosundan girilir.

Bilezik bankosu pozisyonu kumanda panosundan girilir.

Resim 1.63: Fonksiyon deiimi

Toplam ekimi kumanda panosundan girilir.

n ekimi kumanda panosundan girilir.
plik bkm faktr kumanda panosundan girilir.
plik bkm dzeltme faktr kumanda panosundan girilir.
in en yksek ve en dk hz kumanda panosundan girilir.

Resim 1.64: Fonksiyon deiimi

Ortalama i devri kumanda panosundan girilir.

Krc ekimde krc ekim dililerinin di says
Masuralar deitirilir (renk, iaret).

37

Kopalar deitirilir.

Resim 1.65: Kopa

Makinenin evresindeki tm malzeme (eski tipin kalan kopslar, takmlar)

uzaklatrlr.

1.6. Makinede Temizlik Yapmak

Makinelerin ve iplikhane salonunun temiz tutulmas ok nemlidir. plik zerinde
oluan hatalarn byk bir ounluu makinede birikmi uuntularn herhangi bir nedenle
bulunduklar yerden kurtulup iplik ile birlikte erilmesiyle meydana gelmektedir.
plik makinelerinin zenle temizlenmesi gerekmektedir. Temizliin hangi sklkla
yaplmas gerektii, eitli etkenlere baldr. Bu etkenler unlardr:

Parti deiim skl (iplik numarasnn, karmnn malzeme cinsi)

Lif eidi (doal veya kimyasal)
plik eidi

Ring eirme makinesinde aada belirtilen makine paralarnn her vardiya veya parti
deiiminde temizlenmesi gerekir.

Calk

Makine erevesi ve kaldrma klavuzlar

Kops deitirme tertibatlar ve tama donanm

ekim tertibatlar

Bilezik ve kopalar

Teetsel tahrik mekanizmas veya drt i bant tahriki

Emme tertibat

Filtreler

38

Her durumda da makine reticisinin talimatlar dikkate alnmaldr. Dnmeyen

temizlik keeleri temizlenerek dnmesi salanmal ve iplikte kopuk olan iler mutlaka
atlanmadan balanmaldr.

Resim 1.66: Temizleme keeleri

Kopan iplii balarken kopada pislik varsa temizlenmelidir. Kopadaki pislik

temizlenmeden balama yaplrsa o ideki iplik sk sk kopu yapar. Kopa
temizleyicilerinin kopadaki pislii almas gerekir. Fakat ar pislik birikmi kopalarda,
kopa temizleyicileri pislii alamaz.

Resim 1.67: Bkm oluumu

Operatr devriye gezerken grm olduu sarklar temizlemeli, kopan iplii

balamaldr. Biten fitili deitirip balamal, klima zgaralarn temizlemelidir. Ayn
zamanda pnomofil deposunun mutlaka temizlenmesi gerekir. Pnomofil deposu sk sk

39

temizlenmezse depo dolar, makinenin telef emi gc zayflar. Kopan ilerdeki materyal
pnomofil emi borusundan emilemez. Akan materyal, ekim silindirleri veya manonlara
sarma yapabilecei gibi dier ilerdeki ipliklerin kopmasna neden olur.

Resim 1.68: Pnomofil emi borusu

Makinelere bakan kii, drt eit telef karr. Bunlar; kopuk iplikleri balarken elde
kalan iplik telefleri (stb), fitil bobinini balarken elde kalan fitil telefi, pnomofil
depolarndan kan pnomofil telefi, temizlik keeleri ve manon diplerinden kan halka
telefidir. Bu telefleri, telef nlnde ayr ayr toplayarak ayr ayr kutulara atmal, yerlere
atmamaldr. nk bu telefler ayr ayr yerlerde kullanlmakta ve satlmaktadr.

Resim 1.69: Silgi telef kutusu

Kopan iplii balarken kopada pislik varsa temizlenmelidir.

40

Resim 1.70: Pnomofil telef deposu

plik dairesi belirli bir scaklk ve rutubete gre alr. Dairedeki rutubet dt
zaman materyal kuruyaca iin kopular oalr, uuntu artar. Rutubet ykseldii zaman
materyal nemlendii iin ekim silindirlerine ve manonlara sarma yapar. Daire rutubetinin
srekli kontrol edilmesi gerekir. Bu kontrol ilemi de klimaclar tarafndan yaplr.

41

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Ring iplik makinesini retime hazlaynz.

lem Basamaklar
Makineyi durdurunuz.

neriler

Makinenin evresindeki tm
malzemeyi (eski tipin kalan
kopslar, takmlar) uzaklatrnz.

Kumanda panosu anahtar ile kumanda ekrann

deiime hazrlaynz.

allacak rn deitii zaman

ayarlar deiir.

retilecek iplik numarasn kumanda

panosundan giriniz.

Ayn rn allyorsa yeniden

ayar yapmaya gerek yoktur.

42

 plik bkmn kumanda panosundan giriniz.

Anahtar ayar konumunda iken

retim durur.

Balang eirme devrini kumanda panosundan

giriniz.

Anahtar ayar konumuna

getirilmeden de retilen ipliin
randman kumanda panosundan
okunabilir.

Bilezik bankosu pozisyonunu kumanda

panosundan giriniz.

43

 Toplam ekimi kumanda panosundan giriniz.

n ekimi kumanda panosundan giriniz.

Deerler makine katalouna uygun

ekilde girilmelidir.

plik bkmn kumanda panosundan giriniz.

plik bkm faktrn kumanda panosundan

giriniz.

44

 plik bkm dzeltme faktrn kumanda

panosundan giriniz.

in en yksek ve en dk hzn kumanda

panosundan giriniz.

Ortalama i devrini kumanda panosundan

giriniz.

45

Makine emniyeti iin konulan

kontrol sistemlerinin alp
almadn kontrol ediniz.

 Kopalar deitiriniz.

Bilezikleri deitiriniz.

Bilezikleri merkezleyiniz.

Kopa temizleyicileri kontrol ediniz.

Balon kontrol bileziini (balon krc)

merkezleyiniz.

46

 Seperatrleri yerletiriniz.

Sonu istenilen deerlerde ise retime devam

ediniz.
Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlar da
deiiklik yapnz.
Sonular arkadalarnzla tartarak
karlatrnz.
Zaman iyi kullannz.

47

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. retilecek iplik numarasn kumanda panosuna girdiniz mi?
2. Toplam ekimi kumanda panosundan girdiniz mi?
3. retilecek iplik numarasn kumanda panosundan girdiniz mi?
4. plik bkmn kumanda panosundan girdiniz mi?
5. Ortalama i devrini kumanda panosundan girdiniz mi?
6. Kopalar deitirdiniz mi?
7. Bilezikleri deitirip merkezlediniz mi?
8. Balon krcy merkezlediniz mi?
9. Seperatrleri yerletirdiniz mi?
10.Sonu istenilen deerlerde ise retime devam ettiniz mi?
11.Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlarda deiiklik yaptnz
m?
12.Sonular arkadalarnzla tartarak karlatrnz m?
13.Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki uygulama faaliyetine geiniz.

48

UYGULAMA FAALYET

Ring iplik makinesinde temizlik yapnz.

lem Basamaklar
Calk blgesini temizleyiniz.

neriler

Makine temizlik kurallarna uyunuz.

Fitil artklarn ve uuan iplikleri
calktan karnz.

Makine erevesi ve kaldrma

klavuzlarn temizleyiniz.

Kops deitirme tertibatlarn ve tama

donanmn temizleyiniz.

Dnmeyen temizlik keelerini

temizleyerek dnmesini salaynz.
Temizlik iin hava tabancas, hava ve
stb kullannz.

Bu almalarda keskin ve kesici

malzeme kullanmaynz.
st ve alt silindirlerde ve fitil
klavuzlarnda oluan pislikleri evre
kancas ile karnz.
Temizleme silindirlerini kartnz.
Temizleyip tekrar taknz.
Grdnz sarklar temizleyiniz.

ekim tertibatn temizleyiniz.

49

 Emi borusunu uuan paracklardan

dolay tkanma ve sorunsuz alma
asndan kontrol ediniz.
Emi borusunu ne devirip
paracklar kartnz.
Tkanm emi borusunu basnl hava
veya zel fra ile temizleyiniz.
Emi borusunu tekrar alma
pozisyonuna kapatnz.
Emi borusu tkanrsa materyal
pnomofil emi borusundan emilemez.
Akan materyal, ekim silindirleri veya
manonlara sarma yapabilecei gibi
dier ilerdeki ipliklerin kopuuna
neden olur.

n pnomofil emi boru deliklerini

temizleyiniz.

Kopan iplii balarken kopada pislik

varsa temizlenmelidir.

Bilezik ve kopalar temizleyiniz.

Kopadaki
pislik
temizlenmeden
balama yaplrsa o ideki iplik sk sk
kopu yapar. Kopa temizleyicilerinin
kopadaki pislii almas gerekir. Fakat
ar pislik birikmi kopalarda, kopa
temizleyicileri pislii alamaz.

50

 ler ve i diplerini temizleyiniz.

i diz freni ile frenleyiniz.

deki, i dibindeki ve bilezikteki iplik
artklarn bir evre kancas ile
karnz.

Filtreleri temizleyiniz.
Klima zgaralarn temizleyiniz.
Diskli separatrleri temizleyiniz.
Makine alrken ileri diz freni ile
frenleyiniz.
Eirme yerinin diskli
separatrlerindeki kirlilikleri ve
havlar, temiz ve hav brakmayan bir
bezle silerek temizleyiniz.
Ar kirlenmelerde uygun bir temizlik
malzemesi kullannz.
Diz frenini znz.
Teetsel kay temizleyiniz.

Teetsel kaylar ve teetsel kay

kanaln dzenli olarak temizleyiniz.
Aksi hlde kaylarn, bask
makaralarnn ve bunlarla ilikisi olan
paralarn kullanm mr ksalr.

51

 retim srasnda temizlik keelerini

temizleyiniz.

Dnmeyen temizlik keelerini

temizleyerek dnmesini salaynz.

Pnomofil deposunu temizleyiniz.

Pnomofil deposu sk sk
temizlenmezse depo dolar, makinenin
telef emi gc zayflar.

Sonu istenilen deerlerde ise retime

devam ediniz.
Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlar
da deiiklik yapnz.
Sonular arkadalarnzla tartarak
karlatrnz.
Zaman iyi kullannz.

52

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Cal temizlediniz mi?
2. Makine erevesini ve kaldrma klavuzlarn temizlediniz mi?
3. Kops deitirme tertibatlarn ve tama donanmn temizlediniz
mi?
4. ekim tertibatlarn temizlediniz mi?
5. Bilezik ve kopalar temizlediniz mi?
6. Emme tertibatn temizlediniz mi?
7. Filtreleri temizlediniz mi?
8. Sonu istenilen deerlerde ise retime devam ettiniz mi?
9. Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlarda deiiklik yaptnz
m?
10.Sonular arkadalarnzn sonularyla karlatrnz m?
11.Zaman iyi kullandnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

53

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Aadakilerden hangisi, ring iplik makinesinin grevlerindendir?

A)
Cer bandn ekimle inceltmek
B)
Ekartman ayar yapmak
C)
Lif ularndaki kancalar gidermek
D)
Fitilleri ekim ile inceltmek

2.

Aadakilerden hangisi, ring iplik makinesinin ksmlarndan deildir?

A)
Besleme ksm
B)
ekim ksm
C)
Bkm ksm
D)
Koyler ksm

3.

Aadakilerden hangisi bkm tertibatnn eleman deildir?

A)

B)
Kopa
C)
Bask silindirleri
D)
Bilezik

4.

Fitil asks makinenin hangi ksmnda bulunur?

A)
Besleme ksm
B)
ekim ksm
C)
Bkm ksm
D)
Sarm ksm

5.

Makineler temizlie aldnda aadakilerden hangisi yaplmaldr?

A)
Ana durdurma dmeleri ve alterleri kapatmak
B)
Zemini temizlemek
C)
letme amirine haber vermek
D)
Iklar sndrmek

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

54

RENME FAALYET2

AMA

RENME FAALYET2

Uygun ortam salandnda ring iplik makinesinde retim yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Aratrma konusu hakknda kaynak taramas (ilgili alanda faaliyet gsteren

iletmeler, fabrikalar, atlyeler, ktphaneler, eitli mesleki kataloglar, makine
reticileri internet web siteleri ve mesleki hesaplama kitaplarndan) yapnz.

Topladnz bilgileri arkadalarnzla tartnz ve raporlatrarak dosyalar

oluturunuz.

Hazrladnz raporu arkadalarnzla paylanz.

2. RNG PLK MAKNESNDE RETM

YAPMAK
Ring iplik makinesinde retim yapabilmek iin aadaki iilemler sras ile yaplr.

2.1.Makineye Besleme Yapmak

Dolu fitillerin cala sralanma ilemi otomatik olarak veya kovalarla manuel olarak
yaplabilir. Bu durumda fitil makinesinden rayl sistem ile gelen dolu fitil masuralar cala
otomatik olarak sralanr. Operatr, dolu masuralar rayl sistem asklarndan veya kovalarla
fitil makinesinden alr.

Resim 2.1: Fitil arabalar

55

Fitil asksna fitil bobinleri taklr.

Resim 2.2: Fitil besleme

Fitil bobininden salan fitil eridi, fitil istikamet ubuklarndan geirilir.

Resim 2.3: Fitilin istikamet ubuklarndan geirilmesi

56

Hafif bkm verilip fitil gezdiriciden geirilir.

Resim 2.4: Fitil ucunun fitil gezdiriciden geirilmesi

Fitil gezdiriciye giren fitil eridi, arka ekim mili ile arka manonun belirli bir
hzla ekmesi sonucu, ekim blgesine girer.

Yedek fitil bobinlerinin ular, makinenin i ksmna gelecek ekilde fitil asksna
taklmaldr. nk fitil bobinlerindeki u, makinenin d ksmna bakar vaziyette taklrsa
gezer temizleyici hava fler. Bunun neticesinde, fitil eridi paralanarak aaya doru
salr. Bu, alan ilerdeki ipliklerin kopuuna sebep olur.

Resim 2.5: Fitil masuralarnn cala sralanmas

Fitil asklarna taklan fitil eridi, dier fitil eritleriyle apraz veya st ste
gelmeyecek ekilde calktan dzgn yollardan geirilerek fitil gezdiriciye
girdirilmelidir.

Dolu fitillerin cala sralanma ilemi otomatik olarak da yaplabilir. Bu durumda fitil
makinesinden rayl sistem ile gelen dolu fitil masuralar cala otomatik olarak sralanr.

57

Operatr, dolu masuralar rayl sistem asklarndan alp fitil asklarna takar ve klavuzlardan
geirme ilemini yapar.

2.2. Makinede retim Yapmak

ekim blgesine giren fitil eridi, ekim silindirlerinin hz farkndan

kaynaklanan ekim sayesinde ekilerek istenilen incelie kavuur.

Resim 2.6: Ring iplik makinesi ekim tertibat

Ayn zamanda alt ve st apronlarn arasnda belirli bir basn altnda ezilerek
homojen bir dalma urar.

Resim 2.7: Apronlar

58

Burada alan fitil eridi, n manon ve n ekim silindiri arasndan dar kar.

Resim 2.8: Fitil eridinin incelmesi

kn ucunda eirme geni oluur. Eirme geninin ucunda elyaf iplik

hlindedir.

Resim 2.9: Elyafn iplik hline gelmesi

Oluan iplik, nce domuz kuyruundan, sonra antibalon krcdan geerek

bilezik ve kopa yardmyla masuraya sarlr.

Resim 2.10: Bkm oluumu

59

Kopann dnmesiyle bkm alan iplik, plangann sistemli bir ekilde aa

yukar hareketi sayesinde masura zerinde sarlarak masurann kops hline
gelmesini salar.

Resim 2.11: Masuralara sarm

Masura dolduu zaman otomatik takm deitirme ilemi gerekleir. Bo

masuralarn iler zerine taklmasnn ardndan makine retime devam eder.

Takm deitirme ilemi u aamalardan oluur:

Masuralar dolduu zaman makine durmadan nce masuralarn rezerve

ksmna plangann aaya inmesi ile bir miktar iplik balanr.

Masura tayc dolu masuralara yaklar.

Resim 2.12: Taycnn kopslara yaklamas

Dolu masuralar stten kavrar.

Resim 2.13: Taycnn kopslar kavramas

60

Dolu masuralar yukar kaldrr.

Resim 2.14: Taycnn kopslar kaldrmas

Dolu masuralar ray sistemine ulatrr.

Resim 2.15: Kopslarn ray sistemine yerlemesi

Dolu masuralar ray sistemi zerinde yerlerine brakp bo

masuralar kavrar.

Resim 2.16: Taycnn bo masuralar kavramas

61

Bo masuralar tar.

Resim 2.17: Bo Masuralarn tanmas

Bo masuralar ilerin zerine yerletirir.

Resim 2.18: Bo masuralarn i zerine yerlemesi

Masuralar iler zerine yerletikten sonra rezerve ksmnda sarl

olan ipliin kopadan ayrlmam olmas sayesinde sarma devam
eder.

Resim 2.19: Sarmn balamas

62

Dolu masuralar ray sistemi ile bir sonraki ileme tanmak zere
kovalara doldurulur veya rayl sistemle bobin makinesine tanr.

Resim 2.20: Bobin makinesine sevki

retim srasnda operatr srekli olarak kopan iplikleri takip eder,

kopuklar balar. Temizleme keeleri zerinde sarklar oluursa
temizler.

Kopuk balama

plik balama makine alrken yaplr.

, fren tertibat ile durdurulur.

Resim 2.21: in i freni ile durdurulmas

plik ucu bulunur, gerektiinde ilgili kops kartlr.

Resim 2.22: plik ucunun bulunmas

63

Kopa ne ekilir ve iplik kopaya taklr.

Resim 2.23: pliin kopaya geirilmesi

plik, balon kontrol bileziinden ve iplik klavuzundan geirilir.

Resim 2.24: pliin klavuzdan geirilmesi

in freni serbest braklr ve i, kopsla birlikte dne geer.

Resim 2.25: pliin eklenmeye hazrlanmas

64

Pnomofil borusu aaya indirilerek salm fitil ekilir.

pliin ucu, ekim sisteminden gelen ekilmi lif demetine eklenir.

Resim 2.26: pliin ekime uram lif demetine eklenmesi

Takm karmada iplik balama

Makinede kopslar dolduunda araba tertibat aaya inerek bir miktar

iplii rezerve ksmna sarar. plik ucu kopadan ayrlmaz.

Resim 2.27: pliin rezerve ksmna sarm

Otomatik takm deitirici, sistem dolu kopslar alr ve bo masuralar

ilere takar.

65

Resim 2.28: Kops ve masura deiimi

Makine altrlr. Rezervede bulunan iplik, araba tertibatnn yukarya

doru hareket etmesiyle masuraya sarlmaya balar.

Resim 2.29: Sarmn balamas

Tip deiiminde iplik balama (ulama)

Tip deiimlerinde retilecek ipliin zelliklerine sahip bir iplik rezerve

olarak kullanlr.

Fitiller, besleme ksmna ve ekim ksmna beslenir.

Burada bask tabancas kapatlmaz. Makine altrlr.

66

Resim 2.30: Bask tabancas ak

Operatr, makine alrken rezerve iplii bo masuraya bir miktar

sardrr.

Resim 2.31: Ulama

Bask tabancasn kapatarak fitilin ekilmesi salanr.

Resim 2.32: Bask tabancasnn kapatlmas

67

Daha sonra masuraya sarlm olan ipliin ucunu kopuk balamadaki

admlar takip ederek balar.

Ring iplik makinesinde operatrn dikkat etmesi gereken noktalar:

Operatr, makinedeki kopslarda bir ime grrse hemen yetkili amire

haber vermelidir. ien kops, bilezie ve iplie zarar verir.
Operatr, makinede kopuk kontrol yaparken geri dnmemeye dikkat
etmelidir.
Kopuk kontrol srasnda grd sarklar temizlemeli, kopan iplikleri
balamaldr.
Biten fitili deitirip balamal, klima zgaralarn temizlemelidir.
Dnmeyen temizlik keelerini temizleyerek dnmesini salamal ve
kopuklar atlamadan balamaldr.
Kopuk kontrol srasnda sal sollu bakarak her iki makinede kopuk
aramamaldr. Sadece makienin bir yzn dolamal ve kopuklar
balamaldr.
Pnomofil deposu sk sk temizlenmezse depo dolar, makinenin telef emi
gc zayflar. plik kopuklar pnomofil emi borusundan emilemez. Bu
nedenle operatr, pnomofil deposunu mutlaka temizlemelidir.
Akan materyal, ekim silindirleri veya manonlara sarma yapabilecei
gibi dier ilerdeki ipliklerin kopuuna neden olur.
Kopan iplii balarken kopada pislik varsa temizlenmelidir. Kopadaki
pislik temizlenmeden balama yaplrsa o ideki iplik sk sk kopu
yapar. Kopa temizleyicilerinin kopadaki pislii almas gerekir. Fakat
ar pislik birikmi kopalarda kopa temizleyicileri pislii alamaz.
sk sk koparyorsa kopa eski veya yank olabilir, manonlar
ypranm olabilir, i merkezde olmayabilir, fitil bozuk olabilir veya
masura bozuk olabilir. Bunlar kontrol ettikten sonra kopu devam
ediyorsa yetkiliye haber verilir.
plik makinesinde, tip deiimi o makinede alan ipliin numarasnn ve
bkmnn deiecei anlamna gelir.
Tip deiimi olduu zaman masura rengi deiir. Yaplacak iplik
numarasna veya bkmne uygun kopa numaras ve klipslerin rengi de
deiir.
Harman deiikliklerinde veya farkl numarada fitil allaca zaman
fitil masurasnn rengi de deiir.
Biten fitil bobinini deitirirken fazla telef karmamak iin fitil
bobinlerinin iyice bitmesi beklenir.

2.3. Numune Almak

Her takmve parti deiimlerinde iplik makinesinden belirli bir plan dorultusunda 5
veya 10 tane kops kontrolleri yaplmak zere laboratuvara gnderilir.

68

2.4. Sonulara Gre retim Yapmak

plik numara, bkm, mukavemet vb. kontroller yaplr. Sonular istenilen deerde ise
retime devam edilir, deilse makine ayarlarnda deiiklie gidilir. Bu deiiklikleri iletme
yetkilisi yapar.

69

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Ring iplik makinesinde retim yapnz.

lem Basamaklar

neriler
Temizlik kurallarna uyunuz.
Uuntularn iyi bir ekilde
temizlenmesine dikkat ediniz.

Makinenin temizliini yapnz.

Bo iplik masuralarn temizleyerek makine
haznesine sralaynz.

Bu ilem otomatik olarak

yaplabilir.
Masuralarn temiz olmasna dikkat
ediniz.

Dolu fitil masuralarn fitil asklarna taknz.

Makine besleme ksmnda yedek

dolu fitil masuras bulundurmaya
dikkat ediniz.

Makinenin metraj sayacn sfrlaynz.

Bu ilemi her parti deiiminde
yapnz.
Yeil buton retim altrma,
krmz buton durdurma butonudur.
Fitil ularn ayrnz.

Ularn dzgn bir ekilde

ayrlmasna dikkat ediniz.

70

 Fitilleri fitil istikamet ubuklarndan geiriniz.

Fitil ularn fitil gezdiriciden geiriniz.

Fitil ularna hafif bir bkm

vererek gezdiriciden geiriniz.

Fitil ularn ekim sistemine besleyiniz.

Tm fitillerin bask silindirleri ve
apronlarn altndan dzgn
gemesine dikkat ediniz.

Bask tabancas akken makineyi altrnz.

Bask silindirleri ve apronlar

dikkatli bir ekilde kapatnz.

71

 Bask tabancasn kapatarak fitilin ekilmesini

salaynz.

Ulama iin hazrlaynz.

Makine alrken rezerve iplii bo masuraya

bir miktar sardrnz.

freni ile ii durdurunuz.

72

 plik ularn kopadan geiriniz.

plik ularn balon krcdan geiriniz.

Balama ekline dikkat ediniz.

plik kopmasn makine alrken

gideriniz.
leri diz freni ile durdurunuz.
plik ucunu araynz. Gerekirse
ilgili kopsu kartnz.
Kopay ne ekip iplii kopaya
taknz.
plii balon kontrol bileziine ve
iplik klavuzuna taknz.
Diz frenini znz.
pliin ucunu, ekilmi olan
ilenecek malzemeye balaynz.

plik ularn klavuzdan geiriniz.

plik ularn emi borusu yardmyla

ekilmekte olan materyale balaynz.

Kesici alet kullanmaynz.

73

 retimi takip ediniz.

leri dolaarak kopuk ve sark
kontrol yapnz.
plikte kopma olduu zaman
balaynz.
Silindirlerde sarma olduu zaman
temizleyiniz.
Srekli kopan ileri yetkiliye
bildiriniz.
Takm deiimini takip ediniz.

Kopslar dolduu zaman makine

otomatik olarak takm deitirir.

kan ipliin kontrollerinin yaplmas iin

laboratuvara gnderiniz.

Sonu istenilen deerlerde ise retime devam

ediniz.
Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlarda
deiiklik yapnz.
Sonular arkadalarnzla tartarak
karlatrnz.
Zaman iyi kullannz.

74

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
1. Makinenin temizliini yaptnz m?
2. Bo iplik masuralarn temizleyerek makine haznesine sraladnz m?
3. Dolu fitil masuralarn fitil asklarna taktnz m?
4. Makinenin metraj sayacn sfrladnz m?
5. Fitil ularn ayrdnz m?
6. Fitilleri klavuzlardan geirdiniz mi?
7. Fitil ularn klipslerden (ku gz) geirdiniz mi?
8. Fitil ularn ekim sistemine beslediniz mi?
9. Bask tabancas akken makineyi altrdnz m?
10.plik ularn kopalardan ve domuz kuyruundan geirdiniz mi?
11.plik ularn emi borusu yardmyla ekilmekte olan materyale
baladnz m?
12.retimi takip ettiniz mi?
13.plikte kopma olduu zaman baladnz m?
14.Silindirlerde sarma olduu zaman temizlediniz mi?
15.Takm deiimini takip ettiniz mi?
16.kan ipliin kontrollerinin yaplmas iin laboratuvara gnderdiniz
mi?
17.Sonu istenilen deerlerde ise retime devam ettiniz mi?
18.Sonu istenilen deerlerde deilse ayarlarda deiiklik yaptnz m?
19.Sonular arkadalarnzla tartarak karlatrnz m?
20.Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

75

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

( ) Ulama her takm deiiminde yaplr

2.

( ) Fitiller ring iplik makinesinde ekim tertibatnda incelir

3.

( ) Bkm i, bilezik ve kopa arasnda verilir

4.

5.

( ) Zaman kstl ise ipliin domuz kuyruundan gemesine gerek yoktur

) retime balamadan nce dolu masuralarn ring iplik makinesine dizilmesi

gerekir,

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

76

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Aadakilerden hangisi ring iplik makinesinin grevidir?

A)
Ykama ilemini yapmak
B)
Kurutma ilemini yapmak
C)
Fitilleri inceltmek, bkm vermek, masuralara sarmak
D)
Elyaf boyama ilemini yapmak

2.

Aadakilerden hangisi, ring iplik makinesinin organlarndan deildir?

A)
Kopa
B)
Bilezik
C)
Bask parma
D)
ekim silindiri

3.

Ring iplik makinesinde retilen iplik aadakilerden hangisine sarlr?

A)
plik masurasna
B)
uvala
C)
Kovalara
D)
Fitil masurasna

4.

Aadakilerden hangisi, ring iplik makinesindeki bkm iin dorudur?

A)
Ring iplik makinesinde gerek bkm verilir.
B)
Ring iplik makinesinde ovalanarak yalanc bkm verilir.
C)
Ring iplik makinesinde bkm veren ksm yoktur.
D)
Ring iplik makinesinde kelebek vastasyla yalanc bkm verilir.

5.

Aadakilerden hangisi, ring iplik makinesinde yaplan srekli ve planl bakmn

sonucudur?
A)
kazalar nlenir.
B)
emniyeti der.
C)
retim der.
D)
Yedek para kullanm artar.

6.

Aadakilerden hangisi kopann grevidir?

A)
inden geen iplie bkm vermek
B)
Aa yukar kurs hareketi yapmak
C)
Konik sarm gerekletirmek
D)
ekim yapmak

77

7.

Aadakilerden hangisi ekim ilemini tanmlar?

A)
Birletirip katlamak
B)
Karm yapmak
C)
Homojenletirmek
D)
nceltme yapmak

8.

Ring iplik makinesinde n ekim silindiri ile kopa arasndaki mesafede hangi ilem
gerekleir?
A)
ekim
B)
Bkm
C)
Sarm
D)
Bobinleme

9.

Aadakilerden hangisi sayesinde ekim gerekleir?

A)
Bask silindirleri hareketlerini ekim silindirlerinden alr.
B)
ekim tertibat alt ekim silindirleri ile st bask silindirlerinden oluur.
C)
ekim silindirlerinin hzlar giriten ka doru artar.
D)
ekim silindirleri hareketlerini motordan alr.

10.

Ring iplik makinesi knda, elyaf hangi formatta elde edilir?

A)
Fitil eridi
B)
plik
C)
Lif
D)
Kuma

11.

Aadaki makine elemanlarndan hangisi ring iplik makinesinde bulunmaz?

A)
Fitil asks
B)
freni
C)
Apronlar
D)
Kelebek

12.

Aadakilerden hangisi elektrojetlerin grevidir?

A)
Bkm salamak
B)
Hava flemesi ile uuntular iplikten uzak tutmak
C)
ekimi gerekletirmek
D)
Klavuzluk yapmak

13.

Aadakilerden hangisi kopuk balama admlarndan deildir?

A)
i durdurmak
B)
plii kopadan geirmek
C)
Makineyi durdurmak
D)
plii balon krcdan geirmek

78

14.

Aadakilerden hangisi ring iplik makinesinde retim iin sylenemez?

A)
Kontin bir sistemdir.
B)
retilen iplikler fitil makinesine sevkedilir.
C)
, kopa, bilezik arasnda bkm verilir.
D)
Fitiller calk ksmna sralanr.

15.

Aadakilerden hangisi ekim tertibatnda yer almaz?

A)
Apronlar
B)
Manonlar
C)
Bask silindirleri
D)
ler

16.

Aadakilerden hangisi her vardiya deiiminde temizlenmez?

A)
Kopalar
B)
Bilezikler
C)
ekim tertibatlar
D)
ekim dilileri

17.

Aadakilerden hangisi kumanda panosundan ayarlanamaz?

A)
Ortalama i devri
B)
Bkm
C)
ekim
D)
Tarama kapasitesi

18.

Aadakilerden hangisi ulama ilemini gerektirir?

A)
Takm deiimi
B)
Tip deiimi
C)
Bkm deiimi
D)
ekim deiimi

19.

Ring iplik makinesinde aadakilerden hangisi otomatik olarak yaplamaz?

A)
Kopuk balama
B)
Takm deiimi
C)
Fitillerin cala tanmas
D)
Bo masuralarn dizilmesi

20.

Aadakilerden hangisi ring iplik makinesi aylk bakmlarndandr?

A)
Klipsler sklr hava ile temizlenir.
B)
Alt apronlar sklp temizlenir.
C)
st apronlar kontrol edilir.
D)
ler temizlenir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

79

CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5

D
D
C
A
A

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

Yanl
Doru
Doru
Yanl
Yanl

80

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

C
C
A
A
A
A
D
B
C
B
D
B
C
B
D
D
D
A
A
D

81

NERLEN KAYNAKLAR

USTA ., Temel plik Bilgisi, Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi

Tekstil Eitimi Blm, TEK 263, stanbul, 2000/2001.

82

KAYNAKA
KAYNAKA

USTA ., Temel plik Bilgisi, Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi

Tekstil Eitimi Blm, TEK 263, stanbul, 2000/2001.

YAKARTEPE M., Z. YAKARTEPE, Tekstil Teknolojisi, stanbul, 1995.

83