The Rieter Manual of Spinning Volume 2 1922-v1 TR 27118 PDF

The Rieter plikilik El Kitab
Cilt 2
Rieter plikilik El Kitab

Cilt 2 Harman halla & Taraklama
Werner Klein
Yaync
Rieter Machine Works Ltd.
Copyright
2011 by Rieter Machine Works Ltd. AG,
Klosterstrasse 20, CH-8406 Wintherthur,
www.rieter.com
eriin bu ksm Textile Instituteden izin alnarak kullanlmtr.
Tercme
Prof. Dr. H. Erhan Kirtay
Mevcut ciltler / Bask:

Cilt 1 Ksa Lif plikilik Teknolojisi
ISBN 10 3-9523173-1-4 / ISBN 13 978-3-9523173-1-0
Cilt 2 Harman Halla & Tarak
ISBN 10 3-9523173-2-2 / ISBN 13 978-3-9523173-2-7
Cilt 3 plik Hazrlk
ISBN 10 3-9523173-3-0 / ISBN 13 978-3-9523173-3-4
Cilt 4 Ring plikilii
ISBN 10 3-9523173-4-9 / ISBN 13 978-3-9523173-4-1
Cilt 5 Rotor plikilii
ISBN 10 3-9523173-5-7 / ISBN 13 978-3-9523173-5-8
Cilt 6 Alternatif Eirme Sistemleri
ISBN 10 3-9523173-6-5 / ISBN 13 978-3-9523173-6-5
Cilt 7 Kimyasal Lier
ISBN 10 3-9523173-7-3 / ISBN 13 978-3-9523173-7-2
Tm Ciltler (Vol. 1-7)
ISBN 10 3-9523173-0-6 / ISBN 13 978-3-9523173-0-3
Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Werner Klein
GENEL AIKLAMA
Cilt 1 Ksa Lif plikilii Teknolojisi
Cilt 5 Rotor plikilii
Rieter plikilik El Kitab serisinin bu ilk cildinde, ksa lif iplikiliinde temel kavramlara ve bu nedenle genellikle ksa lif
iplikiliinde geerli olan, teknolojik ilikilere deinilmektedir. Bu serinin sonraki ciltleri, makinalar veya makina gruplarna gre dzenlenecektir. Bylece genellikle geerli olan
temel prensipler, makina tasarm ve konstrksiyonunda
devam eden gelimelerden ayr tutulmu olacaktr.
Rotor eirme prosesi, alternatif eirme sistemleri alannda

yaplan aratrmann bir sonucu olarak gelitirilmitir.
Devam eden almalar sayesinde, eirme elemanlar ve
koullarnda optik olarak ring iplii ile rotor ipliini birbirinden ayrmay neredeyse imkanszlatran byk ilerlemeler
salanmtr. Bu cilt, rotor iplikilik prosesi ve zellikleri
hakknda detayl bilgi iermektedir.
Cilt 2 Harman Halla & Tarak
Cilt 6 Alternatif Eirme Sistemleri
Rieter plikilik El Kitab`nn ikinci cildi, ama, temizleme,

kartrma ve taraklama hakknda detayl bilgi salamakta ve
tarak garnitrlerinin ve regle sisteminin seimi ve bakm
yannda hammaddelerin klimatizasyonu, eitli temizlik
derecelerdeki liften beklenen telef, temizleme ve kartrma
makinalarnn seimi ve ayarlamas, telef geri kazanm,
tama, eitli tarak paralarnn ilevleri hakknda bilgiler
vermektedir.
Alternatif eirme sistemleri, ring eirme standartlarndan

belirli derecede ayrlan bir kalitede iplik ve dolaysyla son
rn retmektedir. Alternatif eirme sistemlerinin tm avantajlarndan yararlanmak iin, sistemlerin detayl bir ekilde
anlalmas nemlidir. Bu cilt, bu amaca ulamak iin katkda
bulunacak ekilde oluturulmutur ve en nemli alternatif
eirme sistemlerini detayl olarak aklamaktadr.
Cilt 7 Kimyasal Lier

Cilt 3 plik Hazrlk
Rieter plikilik El Kitab`nn bu cildi, tarak ve ring iplik arasndaki iplik retim prosesinin teknik ve teknolojik zelliklerini kapsamaktadr. Bu aama, prosesin en nemli ksmdr,
nk iplik kalitesi byk lde kendisinden nceki ara
rnlerin kalitesine baldr. Bu cilt, srasyla tarama (tarama
hazrlk dahil), cer ve til olmak zere 3 blmden olumaktadr.
Cilt 4 Ring plikilii

Drdnc cilt, ring iplikiliinin teknik ve teknolojik durumunu iermektedir. Bu aama, iplik retiminin ok nemli
bir alt alandr, nk ring iplik makinesinin iplik retimi
ve kalitesi zerine ok temel bir etkisi vardr. Ring iplii,
dier eirme prosesleri ile retilen iplikler deerlendirilirken
kyaslamada kesin bir standart.
Bu serinin en son cildi, sentetik lierin nemli alanlaryla

ilgilenmektedir. Ticari olarak tantlmalarndan itibaren, sentetik lierin pazar pay, etkileyici bir byme hz sergilemitir. Farkl zelliklerde sentetik lif eitleri gittike artmaktadr. Gnmzde eitli uygulamalar iin, pratik olarak istee
zel lier mevcuttur. Bu nedenle, iplik reticisinin bu lierin
zelliklerini ve proseslerini etkileyen belirli zellikleri kapsaml bir ekilde anlamas nemlidir.
EDTRDEN
Harman halla & Taraklama, modern ksa lif iplikiliinde temel prensipleri gncelleyen, Rieter plikilik El Kitab serisinin ikinci cildidir. Bu cilt,
gnmzdeki mevcut proses ve tekniklere ada bir bak salama amacyla, eirme teknolojindeki en son gelimeleri aktarmay amalamaktadr.
Bu cilt ve sonrakiler, bu amacn gerekletirilmesine katkda bulunmak iin
tasarlanmtr. Birlikte dnldnde, Rieter plikilik El kitab serisinin
yedi kitab, tamamen ksa lif iplikiliini ierecektir.
kinci cilt, ama ileminin hazrlk ilemleri, temizleme, kartrma ve
taraklama prosesleri ile ilgili detayl bilgiler iermektedir. Hammaddelerin
kullanlmas ve hazrlanmas, telef uzaklatrma ve eitli lif derecelerinden beklenilen telef miktar, temizleme ve kartrma makinelerinin seimi
ve ayarlanmas, telen geri dnm, materyalin tanmas ve beslenmesi gibi ilemsel konular iermektedir. Tarak makinasnn farkl paralarnn ilevleri, tarak garnitrlerinin seimi ve bakm ve otomatik regle
sistemlerine de deinmektedir. Tarak verimliliinde art ve ok byk
ilerlemeyi aklayan arka plandaki veriler, proses entegrasyonundaki seenekler ve potansiyellerin bir erevesi ile birlikte sunulmaktadr.
Bu kitaplarn bayazar Werner Klein, svire Tekstil Fakltesi`nin eski bir
retim yesi ve Tekstil Institute Manchester tarafndan yaynlanan Tekstil
Teknolojisi El kitabnn orijinal basksnn yazardr. Dier tm yazarlar,
aralarnda Rieter Firmasnda eitli pozisyonlarda yer alan tekstil uzmanlarnn bulunduu kendi alanlarnda tecrbeli kiilerdir. El kitab, Rieter`in
mevcut rn yelpazesinin de dna karak, dier reticiler tarafndan
gelitirilen proses ve zmleri de dikkate almaktadr.
Bu El Kitabnn yaps ve konularnn dzenlenmesi, bu iin devam ettirilmesinde izinlerini esirgemedikleri iin minnettar olduumuz Tekstil
Institute Manchester tarafndan yaynlanan orjinal Ksa Lif plikilik
Teknolojisinden alnmtr.
Bu ansiklopediden yararlanacak tm kullanclara iyi okumalar diliyorum.
Heiner Eberli, Pazarlama Mdr, Rieter Spun Yarn Systems
INDEKLER
1. HARMAN HALLA
1.1. Giri
1.2. Prosesin zeti
1.2.1. Harman hallata temel ilemler
1.2.1.1. Ama
1.2.1.2. Temizleme
1.2.1.3. Toz ayrma
1.2.1.4. Kartrma
1.2.1.5. Materyalin tarak makinasna dzgn beslenmesi
1.2.2. Beslenen materyal
1.2.2.1. Ham madde
1.2.2.2. Yeniden kullanlabilir telef
1.2.2.3. Hammaddeye telef ilave edilmesi
1.2.2.4. Balyalardan gelen materyal
1.2.2.5. Hammaddenin klimatize edilmesi
1.2.3. Harma halla dairesi makinalar
1.3. Harman halla makinalarn bileenleri
1.3.1. Besleme aparatlar
1.3.2. Ama donanmlar
1.3.2.1. Snandrma
1.3.2.2. Sonsuz yollu donanmlar (ivili hasrlar)
1.3.2.2.1. alma modu
1.3.2.2.2. Kartrma ve yuvarlama etkileri
1.3.2.3. Tutucu elemanlar (yolucu yaylar)
1.3.2.4. Dner donanmlar
1.3.2.4.1. Dili (bakl) veya ivili silindirler
1.3.2.4.2. Dili ve ivili tamburlar
1.3.2.4.3. Dili diskli harman halla silindirleri
1.3.2.4.4. Taraklama
1.3.2.4.5. Dvc kollar (ok kanatl dvcler)
1.3.2.4.6. neli ubuklu dvcler ve silindirler
1.3.3. Izgara
1.3.3.1. Bir iletim donanm olarak zgara
1.3.3.2. Izgarann elemanlar
1.3.3.3. Izgara altndaki telef toplama haznesi
1.3.3.4. Izgara ayar
1.3.4. Besleme donanm, ac eleman ve
zgarann etkileimi
1.3.5. Alternatif temizleme olanaklar
1.3.6. Ama ve temizlemeyi etkileyen genel faktrler
1.4. Bir harman halla tesisini oluturan makinalar
1.4.1. zet
1.4.1.1. Modern bir harman halla hatt
1.4.1.2. Yeni nesil harman halla hatt
1.4.2. Ama makinalar
1.4.2.1. Otomatik balya ac makinalar
1.4.2.2. Rieter UNIoc A 11
1.4.2.3. Trtzschler Blendomat BDT 020
otomatik balya ac
1.4.2.4. Klasik balya aclar
1.4.3. Kaba temizlememakinalar (n temizleyiciler)
1.4.3.1. Temel bilgiler
11
11
12
12
12
12
13
13
14
14
14
14
15
15
15
16
17
17
17
17
17
17
18
18
18
18
19
19
20
20
21
21
21
22
22
22
23
24
24
24
24
24
26
27
27
27
28
29
29
29
1.4.3.2. Kademeli temizleyici

1.4.3.3. ift silindirli temizleyici
1.4.3.4. Rieterin nceki tek silindirli temizleyicisi
1.4.3.5. Rieter UNIclean B 12
1.4.4. Kartrma makinalar
1.4.4.1. Mikser grubu (ekil 49, 50)
1.4.4.2. Trtzschler MCM/MPM oklu kartrc
1.4.4.3. Rieter UNImix B 70
1.4.4.4. Tek bir makinada dozajlama ve kartrma
1.4.5. Ara temizleme makinalar
1.4.5.2. Trtzschler RN temizleyici
1.4.6. nce temizleme makinalar
1.4.6.2. Rieter UNIex B 60 hassas temizleyici
1.4.6.3. Trtzschler CLEANOMAT TFVince ac
1.4.7. Tarak besleme makinalar
1.4.7.2. Tarak makinasnn Rieter
AEROfeed ile beslenmesi
1.4.7.3. Halla makinas
1.4.7.4. Rieter UNIstore A 78 besleme makinas
1.4.8. Toz karma
1.4.8.2. Rieter toz uzaklatrc (toz emici)
1.4.8.3. Trtzschler DUSTEX toz alma makinas
1.5. Kolay kullanlan yksek performansl makinalar
1.5.1. Talepler
1.5.2. Rieter VarioSet
1.6. Materyalin tanmas
1.6.1. Tanma ihtiyac
1.6.2. Mekanik tama ekipmanlar
1.6.3. Pnmatik tama
1.6.3.1. Temel prensibi
1.6.3.2. Havann ve materyalin ayrlmas
1.7. Materyal aknn kontrol
1.7.1. Snandrma
1.7.2. Kesikli almada optik ayarlama sistemi
1.7.3. Srekli alma
1.7.4. Rieter UNIcommand
1.8. Hasar nleme ve yangndan korunma
1.8.1. Metal saptama
1.8.1.1. Mknatsl metal ayrclar
1.8.1.2. Elektronik metal ayrclar
1.8.1.3. ComboShield (Rieter)
1.9. Telef ynetimi
1.9.1. Hammadde kullanm ekonomisi
1.9.2. Telef materyalinin miktar
1.9.3. plikhane teleerinin snandrlmas
1.9.4. Telen geri kazanlmas
1.9.4.1. Yeniden kullanlabilir teleer iin
geri kazanm tesisi
30
30
30
31
32
32
32
33
33
34
34
34
34
34
34
35
36
36
36
37
37
37
37
38
38
38
38
38
39
39
39
40
40
40
40
40
41
42
42
43
43
43
43
43
44
44
44
45
45
45
10
1.9.4.2. Kirli telen geri kazanlmas

1.9.4.3. Tm telef eitleri iin geri kazanm tesisi
1.9.4.4. Tm iplik iletmesi iin On-line
geri kazanm tesisi
1.9.5. Tozun ve uuntunun uzaklatrlmas
1.9.5.1. Toz ve uuntu problemi
1.9.5.2. Tozun ltreden geirilmesi
1.9.5.3. Merkezi ltre tertibat
1.9.6. Telen elden karlmas (imha edilmesi)
2. TARAK MAKNASI
2.1. zet
2.1.1. Giri
2.1.2. Tarak makinasnn grevleri
2.1.2.1. Elyafn almas
2.1.2.2. Yabanc maddelerin temizlemesi
2.1.2.3. Tozun temizlenmesi
2.1.2.4. Nepslerin almas
2.1.2.5. Ksa elyafn temizlenmesi
2.1.2.6. Elyafn harmanlanmas
2.1.2.7. Elyaf oryantasyonu
2.1.2.8. erit oluumu
2.1.3. alma prensibi
2.1.4. Farkl tasarm eitleri
2.1.4.1. Temel unsurlar
2.1.4.2. Duo veya tandem tarak makinalar
2.2. Tarak makinasndaki alma blgeleri
2.2.1. Materyalin beslenmesi
2.2.1.1. Gereksinimler
2.2.1.2. Topak beslemenin temelleri
2.2.1.3. ki blml silo sistemi
2.2.1.4. Tarak silosuna entegre ince temizleyici
2.2.2. Brizre besleme tertibat
2.2.2.1. Konvansiyonel sistem
2.2.2.2. Brizrn dn yn ile ayn
ynde besleme (tek ynl besleme)
2.2.3. Brizr blgesi
2.2.3.1. Brizr
2.2.3.2. Brizrn ilevi
2.2.3.3. Dkntnn temizlenmesi
2.2.3.4. Lierin tambura transferi
2.2.4. Yardmc taraklama ekipmanlar
(taraklama yardmclar)
2.2.4.1. Bu donanmlara duyulan ihtiya
2.2.4.2. Brizr saysnn arttrlmas
2.2.4.3. Taraklama plakalar ve ya ubuklar
2.2.4.4. Taraklama elemanlarnn amac ve etkisi
2.2.5. Tambur
2.2.5.1. Tambur
2.2.5.2. Tamburun kafeslenmesi
2.2.6. apkalar
2.2.6.1. Fonksiyonu
2.2.6.2. apkalarn konstrksiyonu
2.2.6.3. apkalarn hareketi
2.2.6.4. apkalar yerine taraklama plakalar
45
46
47
47
47
48
48
49
51
51
51
51
51
51
51
51
52
52
52
52
52
53
53
54
54
54
54
55
56
56
57
57
58
58
58
58
59
59
59
59
60
60
61
62
62
62
62
62
63
64
64
2.2.6.5. apkalarn nndeki temizleme pozisyonu

2.2.7. Penyr
2.2.7.1. Penyr
2.2.7.2. Penyrn almas
2.2.8. Koparma
2.2.8.1. Koparma tertibat
2.2.8.2. Koparma silindirleri (tlbent koparma)
2.2.8.3. Kovaya yerletirme
2.3. Makina tahriki
2.4. Garnitr telleri
2.4.1. Garnitr teli seimi
2.4.2. Snandrma
2.4.3. Esnek garnitrlerin detaylar
2.4.4. Yar-rijit garnitr telleri
2.4.5. Metalik garnitr
2.4.5.1. Metalik garnitrlerin imalat
2.4.5.2. Garnitr tellerinin geometrisi [12]
2.4.5.3. Garnitr tellerinin en nemli ilem
parametreleri
2.4.5.4. Garnitr teli nerileri
2.5. Regle ekipmanlar
2.5.1. Temel bilgiler
2.5.2. Snandrma
2.5.3. Ksa-periyotlu otomatik regle sistemin temelleri
2.5.3.1. kta reglsyon
2.5.3.2. Beslemede otomatik regle
2.5.4. Orta-periyotlu otomatik regle prensibi
2.5.5. Uzun-periyotlu regle prensibi
2.5.6. lm cihazlar
2.5.6.1. Aktif pnmatik sistem
2.5.6.2. Mekanik prensip
2.6. Bakm
2.6.1. Garnitr tellerinin syrlmas
2.6.2. Garnitr tellerinin polisaj (parlatlmas)
2.6.3. Garnitr tellerinin bilenmesi (talanmas)
2.6.3.1. Bileme skl
2.6.3.2. Bileme derinlii
2.6.3.3. apkalarn bilenmesi
2.6.3.4. Bileme aletleri
2.6.4. Yksek performansl bakm sistemleri
2.6.4.1. Zorunluluklar
2.6.4.2. Modllerin kolay deitirilmesi
2.6.4.3. Rieter Otomatik Bileme Sistemi (IGS)
2.6.4.4. IGS-top entegre bileme sistemi
2.6.4.5. Tm fark keskin kenar salar
2.7. Ayarlar
2.7.2. Ayar tablosu
2.8. Yardmc Ekipman
2.8.1. Yksek performansl tarak makinalarnda toz karma
2.8.2. Dkntnn uzaklatrlmas
2.9. Yksek performansl taraklara ait teknik veriler
KAYNAKLAR
EKLLER
65
65
65
65
66
66
67
67
68
68
68
68
69
69
69
69
70
70
72
72
72
72
73
73
73
74
74
74
74
75
75
75
75
75
75
76
77
77
78
78
78
79
79
79
80
80
81
81
81
81
82
83
85
1. HARMAN HALLA
Bir ring iplikilik tesisinin genel maliyetleri gz nne alndnda harman halla hattnn genel maliyetler iindeki yaklak
%5 -%10 luk pay ok nemli deildir. Ancak hammaddeden
mmkn olduunca en iyi bir ekilde yararlanlmas, bozulmann nlenmesi ve sonraki ilemler iin optimum hazrlk
yaplmas gibi ilemlerde harman halla makinas hammadde
ileme asndan ok nemlidir. Buna ek olarak %50 -%70 lik
ksmn hammadde maliyetinin oluturduu bir ipliin maliyet
yapsna bakldnda, hammadde yoluyla maliyetleri azaltmaktan daha iyi bir yolun olmad son derece aktr. Ve bu,
rnein yksek performansl modern bir harman halla hatt
ile yaplabilir nk eski makinalara gre biraz daha ucuz
hammadde kullanm gerekleebilir. Ana tasarruf potansiyeli,
ancak, profesyonel ve uzman hammadde ynetiminin tantm
ile baarlabilir. Bu, hammaddenin, gereksinimleri tam olarak
karlayacak ekilde seilmesine ve ayn zamanda hammaddenin optimum ekilde hazrlanmasna ve kullanmna olanak
verir. Ancak hammaddenin temizlenmesini harman hallacn
grevlerinden biri olarak gerekletirmek o kadar kolay deildir. Yabanc maddenin ezamanl olarak iyi elyaf uzaklatrmadan temizlenmesi mmkn deildir. Bu nlenemez, sadece
iyi elyaf kayp miktar etkilenebilir ve etkilenmelidir.
1.1. Giri
Rieter plikilik El Kitabnn ilk ciltleri genel olarak pamuun ilenmesine odaklanmtr. Suni ve sentetik elyafn
ilenmesi ayr bir ciltte ele alnmtr.
Harman halla hattnn ilevi:
materyali ok kk tutamlar halinde amak;
yabanc maddelerin byk bir ksmn uzaklatrmak;
tozu uzaklatrmak;
iyi bir karm salamaktr.
Ve bu ilem:
optimum kalite dzeyi salanrken,
hammaddenin ok dikkatli bir ekilde ilenmesi ile;
hammaddeden maksimum lde yararlanarak,
yaplmaldr.
Grev kapsam ve etkileyen faktrler arasndaki iliki ekil
1de gsterilmitir.
Burada belirtilen gereksinimler tm harman halla hatlar
iin standarttr; modern yksek performansl hatlar iin
bunlara aadaki hususlar eklenir:
yksek ileme randman;
yksek ekonomi;
yksek esneklik;
makinalarn ergonomik tasarm, dier bir deyile
emniyet ve kolay kullanm, kolay bakm, tekrarlanabilir
ve stabil ayarlar.
Klasik harman hatlarnda karlalan dier byk bir

problem hammaddenin bozulmasdr:
iplikteki eksikliklerin yaklak %50si;
kaliteyi dren faktrlerin yaklak %50si;ve
iplik kopu sebeplerinin yaklak %50si harman halla
ve tarak makinalarnn almasna kadar uzanmaktadr.
Yukarda belirtilen tm olgular harman halla hattn ok
nemli klmaktadr.
Ama
kapasitesi
Temizleme
randman
Etkileyen faktrler:
Kartrma
Donanm
randman
Hammaddeler
evre artlar
nsan faktr
Teknolojik
know-how
Lin
Hamadde
zedelenmeden
kullanm
(hassas bir
ekilde)
faktr
ilenmesi
ekil 1 Bir harman hallac hattnn teknoljik performans ve etkileyen faktrler
11
12
[cm3/g] A
120
100
80
60
40
20
0
10
ekil 2 eitli harman halla hatt makina kademelerinden sonra lierin almas
A ekseni: Alma derecesi (zgl hacm); B ekseni: Harman halla kademeleri
Harman halla kademesinde hammaddenin seiminde, kompozisyonunda ve ilenmesinde yaplacak hatalar veya ihmaller sonraki ilem kademelerinde hibir ekilde dzeltilemez.
1.2. Prosesin zeti
1.2.1. Harman hallata temel ilemler
1.2.1.1. Ama
Harman halla hattnda gerekli ilk ilem amadr. Lierin
teksel hale getirildii tarak kademesinin aksine bu kademede lier tutamlar halinde alrlar. Harman hallata tutam
arl yaklak olarak 0.1 mga azaltlabilir. Artzt, Schenek
ve Al Ali [2] harman halla hattnda alma derecesinin
ekil 2de gsterildii gibi deitiini belirtmektedirler. Bu
bilgi teorik bir yerleimi gstermektedir ve sadece alma
amacyladr. Son ksma doru erinin dzlemesi hattn ok
uzun olduunu gstermektedir.
3 veya 4 numaral makinada bitmelidir. Sonraki makinalarn
her birinde kk ilerlemeler sadece ilave bir gayret, materyalin zorlanmas, gereksiz elyaf kayb ve nepste belirgin bir
artla salanabilir. Eer gerekli ise tarak makinas daha
fazla grev yklenebilir.
hatlarnda bile hammaddedeki yabanc maddelerin hepsini

veya hemen hemen hepsini temizlemek mmkn deildir.
Bir harman halla tesisi yabanc maddelerin yaklak %40
-70ni uzaklatrr. Sonu, hammaddeye, makinalara ve
evre artlarna baldr. Trtzschler tarafndan verilen
ekil 3 temizliin hammadde tipine, burada kirlilik seviyesine olan bamlln gstermektedir.
A [%]
100
50
1.2.1.2. Temizleme
Yabanc maddelerin sadece tutamlarn yzeyinden uzaklatrlabilecei aklda tutulmaldr. Bu nedenle makinalarn
ilerleyen safhalarnda materyali aarak srekli yeni yzeyler oluturmak gereklidir. Ve hatta en iyi harman halla
ekil 3 Hammadde iindeki % epel ieriinin (B) bir

fonksiyonu olarak temizlik derecesi(A)
10
B [%]
Bu diyagramdan da aka anlalabilecei gibi, ok fazla

kirli olan materyalden daha az kirli olan materyale gre daha
yksek oranda yabanc maddenin daha kolay temizlenmesinde olduu gibi temizleme etkisi tm kirlilik seviyelerinde
ayn deildir ve ayn olmamaldr, Makinaya baktmzda,
temizlik bir ayar meselesidir. Ancak, ekil 4de gsterildii
gibi temizleme etkisini ilemin younlatrlmas ile arttrlmas temizlik derecesinin yan sra pamua olan negatif
etkiyi de arttrr ve bu durum katlanarak artar. Bu nedenle
hattaki her bir makina optimum ilem aralna sahiptir.
nemli olan bu aral bilmek ve bu aralkta almaktr.
Sonu
1.2.1.3. Toz ayrma

Gnmzde hemen hemen tm harman halla makinas reticileri ama ve temizleme makinlarna ilave olarak toz karma
makinalar veya donanmlarn sunmaktadrlar. Ancak, toz
partiklleri tamamen lif tutam iinde kapatlm olduundan
ve dolays ile emme srasnda geride kaldndan, toz ayrma
kolay bir ilem deildir (nk evreleyen lier bir ltre grevi
yapar). Mandl [4] tarafndan gsterildii gibi, genellikle emme
niteleri bu tozu uzaklatrr (bu rnekte %64), tutamlar ne
kadar kk olursa toz uzaklatrma o kadar youn olacaktr.
Bundan toz karma ileminin eirme prosesinin her kademesinde yer ald sonucu kar. ekil 5, Mandln eitli
makinalarla ilgili aratrma sonularn gstermektedir.
A [%]
30
20
Optimum
lemsel younluk
Lif kayb
Temizlik derecesi
Neps
ekil 4 lemsel verimlilik ve yan etkiler
Siersch [3] tarafndan yaplan bir almada, makina ayarlarn ve hzlar deitirerek karlan telef miktar %0.6dan
%1.2ye ykseltilmitir: buna karn karlan yabanc madde
miktarnda sadece %41lik bir art meydana gelirken karlan
lif miktar %240 artmtr. Normal olarak, lier harman halla
telenin %40 - 60n temsil eder. Bu nedenle, temizlemek iin,
yabanc madde kadar lif karmak gerekir. Telefteki lif oran
makinadan makinaya deiik olduu ve nemli lde etkilendii iin, her bir makinadaki lif kayb bilinmelidir. Bu deer
toplam karlan maddeye gre iyi elyaf kayb yzdesi olarak
ifade edilebilir. Dier bir deyile temizleme randman (CE):
CE =
AT - AF
AT
100
AT = toplam telef (%); AF = karlan iyi elyaf (%).

rnein, AT = 2.1% ve AF = 0.65%: ise
CE =
2.1 - 0.65
100 = 69%
2.1
10
Lif hasar
a
b
0
II
7
B
ekil 5 eitli ilem kademelerinde (B) ham pamukta ki (A) toz ieriinin
yzdesi olarak toz karma
1-5, Harman halla makinalar; 6, Tarak; 7, Cer makinalar; (a) Filtre;
(b) brizr haznesi; I, Telef iindeki toz; II, Emi havasndaki toz.
1.2.1.4. Kartrma
Lierin kartrlmas iplik retiminde nemli bir n hazrlk
ilemidir. Lier prosesin eitli kademelerinde kartrlabilirler. Bu olanaklardan her zaman tam olarak yararlanlmaldr,
rnein enlemesine dublaj. Ancak, komponenetlerin hala ayr
ayr olmalar ve bu nedenle tam olarak ve tesad etkilere
bal olmakszn llebilmeleri nedeniyle prosesin balamas
kartrma iin en nemli ilem kademelerinden birisidir. Bu
nedenle, iyi bir balya dizimi ve tm balyalardan lierin dzgn bir ekilde ve mmkn olduunca ezamanl alnmas
byk nem tamaktadr. Klasik kartrma odacklarnda
normal olarak, kullanlmakta olan tm balyalardan ezamanl
alma artk mmkn deildir (otomatik balya aclar).
13
14
1.2.2. Beslenen materyal

1.2.2.1. Hammadde
Buna gre, dizili balyalardan lif tutamlarn alnmasndan

sonra uygun bir kartrma makinasnda youn kartrma
gerekletirilmelidir. Bu kartrma ilemi ayr balyalardan
gelen lif demetlerini toplamal ve tamamen kartrmaldr.
(Bkz. ekil. 6, ve aklama 1.4.4.3. Rieter UNImix B 70).
Ksa lif iplikiliinde kullanlan materyal gruba ayrlabilir:

eitli orijinli pamuklar;
sentetik lier, zellikle polyester ve poliakrilik;
rejenere lier (viskon lieri).
Dier bir snandrma nceki ilemin derecesi esas alnarak yaplabilir:
ham lif, dorudan rrhaneden veya sentetik elyaf reticisinden;
erit vatkas veya tlbent kopuu gibi temiz telef;
cer makinas, til makinas, ring iplik makinas ve rotor
iplik makinas ltre syrnts;
open end iplik makinalar iin penye tele;
harman halla ve tarak dairelerinden gelen kirli teleerden geri kazanlan lier;
til, iplik ve bkl iplikler gibi sert teleerden karlan lier.
ekil 6 Hammaddenin sandvi karm
Ham pamuk ve sentetik lier ounlukla az miktarda temiz

telef ve bazen de hammadde ile kartrlm geri kazanlm lier ile kullanlr.
1.2.1.5. Materyalin tarak makinasna dzgn beslenmesi

Sonu olarak, harman halla hammaddenin dzgn biimde
tarak makinalarna ulamasn salamaldr. nceleri bu
ilem, acdan gelen vatkalarn hassas bir ekilde tartlmasyla gerekletiriliyordu, fakat gnmzde otomatik tutam
besleme donanmlar kullanlmaktadr. Balang aamasnda bu donanmlar tutamn tarak makinasna dzgn
sevkiyat ile ilgili problemler oluturmasna ramen gnmzde genel olarak mkemmel almaktadr.
Makinalar
1.2.2.2. Yeniden kullanlabilir telef

Rieter sanayilemi lkelerin iplikhanelerinde meydana
gelen ortalama telef miktarn (% olarak) Tablo 1de gstermektedir.
Binder [5] teleften elde edilebilecek kullanlabilir nitelikteki
lif miktar ile ilgili olarak aadaki rakamlar vermektedir.
Pamuk (uzunluk)
Sentetikler
1 1/16
1 1/8
1 1/2
Ring iplik makinas
1.5
2.2
2.7
3.0
2.2
Fitil makinas
Cer pasaj
0.6
0.6
0.6
0.6
0.6
Penye makinas
12
15
17
19
erit vatka
Penye vatkas
0.5
0.5
0.5
0.5
Tarak makinas
3.8
3.1
2.8
0.6
Harman halla
0.5
Tablo 1 Endstrilemi lkelerde farkl makinalardan kan telef miktar (%)
Temiz telef
Kullanlabilir nitelikteki lif (%)
erit ve vatka kopuu
100
ltre tele
95 - 98
Penye tele
95 - 97
Sert telef lieri ilgili olarak sadece til kullanlr. Bu eit

lier kullanldnda, genellikle geldikleri karma ilave
edilemezler, daha dk kaliteli bir karma ve mmkn
olduunca az ilave edilirler.
1.2.2.4. Balyalardan gelen materyal
Kirli telef
harman halla makinalarndan
35 - 55
tarak makinalarndan (brizr)
35 - 55
apka ve ltre syr
65 - 80
Sert telef
til
95 - 97
1.2.2.3. Hammaddeye telef ilave edilmesi

Bilindii gibi, ham lier, genellikle telef lierden daha iyidir. nk telef ilenmi ve dolays ile zorlanm lieri
iermektedir. Ayrca, telef lieri farkl sayda makina pasajlarndan getikleri iin karakteristikleri asndan birbirlerinden farkldr. rnein vatka tlbenti ok fazla sktrlmtr, ancak emi sisteminden gelen iplik kopuu hemen
hemen hi sktrlmamtr.
Byle bir lif materyalinin rastgele ve kontrolsz olarak
geriye normal eirme prosesine beslenmesinden her ne
pahasna olursa olsun kanlmaldr, aksi takdirde belirgin
numara varyasyonu ile birlikte kalite varyasyonlar meydana gelecektir. Tercihen:
lif karmna sabit oranda telef lier ilave edilmelidir; ve
Telen bu sabit oran iinde farkl tr telef lierin oran
sabit olmaldr.
Homojen olmayan lierden olduka homojen bir retim

yapmak iin pek ok balyann lierinin iyice kartrlmas
gerekir. Pratikte 20 - 48 pamuk balyasndan lier ezamanl
olarak alnr; sentetik lierde 6 - 12 balya yeterlidir. 48 balyadan daha fazla saydaki balyadan ezamanl tutam yolma
nadiren faydaldr, nk, balya acnn veya kartrcnn
karm odalarnda dalmn dzgnln bozmadan ilave
karm komponenetleri iin yer yoktur. te yandan balya
yerleim aamasnda homojeniteye dikkat edilirse karmn
sabitlii iyiletirilebilir. Balyalar yerleim iin sabit ortalama
deerler elde edilebilecek ekilde seilebilir, rnein, uzunluk, incelik ve/veya mukavemet iin nceden belirlenmi st
ve alt limitler bir balya ynetim sistemine gre seilebilir.
Bunu gerekletirebilmek iin, her bir balyann kalitesi bilinmelidir. Gnmzde balya gruplandrlmas iin bilgisayar
yazlm mevcuttur.
plikhanede meydana gelen her trl temiz telef, telen

meydana geldii karma iade edilebilir; penye tele genellikle open end iplikilikte kullanlr; geri kazanlm lier
snrl miktarlarda meydana geldii karma iade edilebilir. Rieter, aada normal karma ilave edilebilecek geri
kazanlm lif miktarn vermektedir.
ekil 7 Otomatik balya acnn nnde balya yerleimi
Ring iplikleri:
karde
%5e kadar
penye
%2.5a kadar
1.2.2.5. Hammaddenin klimatize edilmesi
Open end iplikler

kaln
% 20ye kadar
orta
%10a kadar
ince
% 5e kadar
Harman halla dairesinde hava scakl 23Cnin stnde ve

bal nem %45 - 50 aralnda olmaldr. Nemli hava zayf
bir temizleme yaplmasna ve ar kuru hava elyafn hasar
grmesine sebep olur. Bunun hava artlarndan kaynaklanmad ama lierin bir problemi olduu aklda tutulmaldr.
Ancak lierin hava artlarna uyum salayaca kabul edilir.
15
16
Bunun salanmas iin lierin uygun bir sre havayla temas

etmeleri gerekir. Bu temas ilemi, pamuk veya hatta daha
da kts sentetik elyaf souk hammadde deposundan alnr alnmaz harman halla dairesi zeminine yerletirildiinde gerekletirilemez. Pamuk balyalar harman halla
dairesinde alm vaziyette ilenmeden nce en az 24 saat
daha iyisi 48 saat klimatize edilmelidir. Sentetik lif balyalar ise almam vaziyette pamuk lierinden 24 saat daha
fazla bekletilmelidir. Bu ilem balyalarn snmasn salar.
Aksi takdirde souk lierin yzeyinde younlama oluacaktr. Klimatizasyon iin dier dzenlemeler pnmatik
nakil donanmlarnda gerekleir. Bu eit donanmlarda
nispeten kk tutamlar hava kanallarnda srekli olarak
hava akmna tabi olurlar.
1.2.3. Harma halla dairesi makinalar

Materyalin ilenmesi iin, ama, temizleme ve kartrma
ilemlerine uygun farkl tipte makinalara gereksinim vardr.
Lif tutamlar kademeden kademeye geerken gittike kldklerinden proseslerin farkl younluklarna da gereksinim
vardr. Buna gre, balya acsndan sonra kaba garnitrl
bir temizleme donanm idealken, rnein, hattn sonunda
bu hi uygun deildir. Bu nedenle, farkl makinalar ieren ve transport kanallar ile birbirine balanm niversal makinalar ve farkl makinalarn seri halinde dizildii
bir harman halla hatt yoktur. Hattaki pozisyonuna gre
her bir makina optimum performans gsterirken bir baka
pozisyonda daha az performans gsterir. Ayrca retim
hatt boyunca makinadan makinaya farkl transport, besleme, ileme, temizleme ve buna benzer modlarda avantaj
olabilir. Son olarak, bir harman halla hattnn montaj aadaki dier faktrlere de baldr:
materyal tipi;
hammadde karakteristik zellikleri;
telef ierii;
kirlilik durumu;
retim miktar;
karma verilen farkl orijinli materyal says.
1
5
3
4
2
6
ou durumda modern bir harman halla hatt aada

gsterilen makinalardan olumaktadr. ekil 8de (Rieter)
ve ekil 9 (Trtzschler), iki tipik harman halla hatt gsterilmektedir.
ekil 8 Rieter harman halla hatt

1. Balya ac UNIoc A 11
2. n temizleyici UNIclean B 12
3. Homojen kartrc UNImix B 75
4. Depo ve besleme makinas UNIstore A 78
5. Kondenser A 21
6. Tarak makinas C 60
7. Koyler CBA 4
1
2
3
4
ekil 9 Trtzschler harman halla hatt

(Penye pamuk iin klasik. Varyasyonlar ieren bir hat)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Balya ac
Kondenser
Securomat
Multimixer
Cleanomat
Dustex
Yabanc madde ayrc
1.3. Harman halla makinalarnn bileenleri

1.3.1. Besleme aparatlar
Ama ve/veya temizleme makinasnn ac silindirlerine
materyal besleme serbest uu (materyali zedelemeden,
fakat lierin daha az youn ilenmesi) veya sktrlm
bir ekilde (youn fakat daha sert bir ileme) gerekleir.
Serbest uu sadece bir dikey silo, emi borusu veya silindirlerden bir vortex transport gerektirir; sktrlm bir besleme zel makina paralar gerektirir. Bu durumda besleme
donanmlar ierdikleri tertibata gre ayrt edilebilirler:
karlkl etkileen iki sktrma silindiri;
bir besleme silindiri ve bir besleme tablas;
bir besleme silindiri ve pedallar.
kme halinde tlbentten darya srklenebilir. Pedallar

kullanld zaman (ekil 12) tabla, her biri tlbenti silindire doru ayr ayr, rnein yay basks ile, sktran, pek
ok ksma ayrlr. Bu, kk bir sktrma mesafesi (a) ile
gvenli sktrma salar. Besleme sistemi ile ilgili olduu
kadar, sadece sktrma tipi vastasyla, esas olarak sktrma mesafesi (a) nin ac elemana olan sktrma mesafesi ile, ama ve temizleme zerine etki yapabilir.
ki sktrma silindiri ile altrma ne doru en iyi hareketi verir, ancak, maalesef silindirler ve dvc elemanlar
arasnda da en byk sktrma mesafesi (a) oluur.
a
ekil 12 Bir silindir ve pedallarla besleme
1.3.2. Ama donanmlar

1.3.2.1. Snandrma
ekil 10 Iki sktrma silindiri ile dvcye (batre) besleme
Besleme silindirli ve tablal (ekil 11) bir donanmda sktrma mesafesi (a) ok kk olabilir. Bu, youn bir ama
ile sonulanr. Ancak tm genilik boyunca sktrma zayftr, dolaysyla silindir, tlbenti sadece en kaln olduu
noktalarda sktrr. Tlbentteki ince yerler dvclerle
Harman halla makinalarndaki baz ama donanmlar

sadece ama fonksiyonu grevini yaparlar.
Ancak pek ou zgaralar vb. temizleme donanmlaryla birlikte alrlar ve dolaysyla temizleme niteleri gibi fonksiyon yaparlar. Dolaysyla, bu donanmlar gerek ama ve
gerekse temizleme makinalarnda almaya uygun biimde
tasarlanmlardr. Ac niteler aada belirtildii ekilde
snandrlabilir:
sonsuz yollu niteler;
tutucu donanml niteler;
dnme tertibatl niteler.
Tasarmlarna, konstrksiyonlarna, ayarlanmalarna vb,
bal olarak, bu donanmlar tm prosese nemli lde etki
ederler.
1.3.2.2. Sonsuz yollu donanmlar (ivili hasrlar)
1.3.2.2.1. alma modu
ekil 11 Bir st silindir ve bir alt tabla ile besleme
ivili hasrlar (ekil 13) balya aclarda ve kasal besleyicilerde ynlendirme ve ama donanm gibi grev yaparlar.
Bunlar, ksa aralklarla enlemesine ubuklardan oluan dnen
sonsuz hasrlardan veya kaylardan meydana gelir.
ubuklar aa veya alminyumdur; elik iviler belirli bir a
ve belirli bir aralkla ubuklar zerine tespitlenmitir.
17
18
toplam alma yzeyine;

u saysna baldr.
nelerin birbirleri iine girme oran ama etkisini arttrr. Bu
durumda ineler bir sra halinde deildirler ve materyali dz
bir hat boyunca karmazlar. neli hasrla ama ilemi, biraz
youn yaplsa bile daima materyal zedelenmeden gerekleir.
1.3.2.2.2. Kartrma ve yuvarlama etkileri
ekil 13 ivili hasr
ivili hasrlar genelikle besleyici iindedir. Materyalin

sadece kk ksm daha kk tutamlar ok yakn yerletirilmi ivili sistemler arasndan getiinden, materyalin byk bir ksm srekli olarak geriye kasaya boaltlr ve
buradan tekrar ivili hasra beslenir. Silindirin srekli dnmesi materyale kasa iinde ekil verir ve bunun pozitif ve
negatif etkileri vardr. Dnme bir taraftan kartrma ilemini gerekletirirken dier taraftan neps oluumuna yol
aar. Kasa iindeki materyal miktar arttka her iki etki de
belirgin hale gelir.
1.3.2.3. Tutucu elemanlar (yolucu yaylar)
Baz reticiler, rnein, eski Schubert & Salzer ve Trtzschler
rmalar, ama iin yolucu yaylar kullanmlardr. Maann
azna benzer ekilde birbirlerine bakan iki yay sistemi, birbirinden ayrlr ve besleme materyalinin iine braklr ve
daha sonra kaldrlmadan nce kapatlr. Bu sistem materyali
parmaklar gibi kavrar. Bu tip tutma tm ama metotlar arasnda en yumuak olmakla beraber, genelikle byk boyutlu
dzensiz tutamlar retir. Bu nedenle bu tip ama donanmlar artk kullanlmamaktadr.
ekil 14 Emniyet band (a/b),eik hasrn ubuklar ve ivileri
Kongrasyonlarna bal olarak, eik hasrlar materyali

belirli bir a ile yukarya doru beslerler. Hammaddenin
iine nfus eden iviler materyali tar. iviler ok miktarda beslenen malzemeden kk tutamlar eker ve hasrn st ksmnda ters ynde dnen ve hasra olduka yakn,
ineli bir silindir (ekil 44) sayesinde ama meydana gelir.
Bu silindir, hasrdan byk materyal topaklarn syrr.
ki ivili sistemin birbirlerine gre zt hareketi tutamlarn
yolunmasna sebep olur. Alma ileminin younluu:
donanmlar arasndaki mesafeye;
hz oranlarna;
ekil 15 Yolucu yaylar
1.3.2.4. Dner donanmlar

1.3.2.4.1. Dili (bakl) veya ivili silindirler
Dz, oval veya yuvarlak ubuklar kapal silindirlere kaynaklanm, perinlenmi veya vidalanmtr. Dier bir sistemde dz
ubuklar dnme ynne bakan dar kenar ile emniyete alnmtr.
Bu nedenle silindirlere ivili silindirler (ekil 16) denir.

eitli aralklara sahip vurucu elemanlar kullanlr. Bu
donanmlar genellikle, harman halla hattnn balangcndan ortasna kadar yer alan modern yatay temizleyiciler,
topak besleme, harmanl balya aclar, kademeli temizleyiciler vb. ile birletirilmitir.
Hattn balangcnda silindir zerindeki arpma elemanlar arasndaki mesafe daha byktr; hattn ortasnda
(sonuna kadar) daha ince aralklar kullanlr. Silindirler
600 - 1 000 dev/dak. hz aralnda dnerler.
ekil 17 Bakl tambur
Rieter UNIclean n acda yeni bir dzenek

kullanmaktadr: tambura cvatalanm ift pim.
ekil 16 ivili silindir
1.3.2.4.2. Dili ve ivili tamburlar

Silindirik ksmlar ivili silindirlere benzer ancak, aplar
600 mm veya daha byktr. arpma elemanlar genellikle
ayn tipte olmakla beraber farkl da olabilir.
eitli tasarmlarda silindirik gvdeler yerine, diskleri tayan miller kullanlr. Diskler d evrelerinde, kaynakl veya
perinlenmi dz ubuklar formunda vurucu burunlar tarlar. Disk aralklar aralayc halkalarla istenildii ekilde
korunur.
Tm ac donanmlarda, materyalin besleme vatkasndan
eritler halinde karlmasnn nlenmesi nemlidir. Bu
amala diler veya iviler genellikle deiken apraz alarla yerletirilmilerdir.
Tambur, prosesin balangcnda kullanlmak iin tasarlanm ise (rnein Rieter UNIclean B 12) tambur zerindeki
arpma elemanlarnn mesafesi byktr, eer hattn ortasna veya u ksmna gre tasarlanm ise kktr, (rnein; daha nceleri kullanlan kirpi temizleyici).
Dnme hz 400 - 800 devir/dak. arasnda deiir ve
donanm materyal akna paralel veya dik olarak ayarlanabilir.
ekil 18 ift pimli tambur
1.3.2.4.3. Dili diskli harman halla silindirleri

Drtgen veya yuvarlak elemanlara sahip ivili silindirler ve
tamburlarn aksine, dili disk niteleri burunludur gen
yolucu elemanlar (kaba testere dileri). Komple ac donanm, uygun sayda aralayc ile mili muhafaza eden ok
sayda bu tip dili diskten meydana gelmitr (ekil. 19).
Bu durumda materyalin erit formunda alnmas da nlenmelidir. Dili silindirlerde diler daima bir ynde altklarndan ve bu nedenle sadece tek yne dndklerinden
hemen hemen asimetriktirler.
19
20
Bu, gnmzde aklanm olan ama donanmlar ile gerekletirilemez; bu ama iin elemanlarn rnein testere dii
tellerin, ok daha ince aral olmaldr. Sonu olarak, harman halla makinasna yllarca nce brizrn, yani taraklama
silindirinin entegre edilmesi gerekli olmutur. Bu silindir, en
ince ama ve en iyi temizleme salar fakat ayn zamanda liflere ok iddetli bir gerilim ykler. Bu nedenle, dn hznn
ayarlanmas ve dier ayarlar, alma iin sezgi gerektirir.
Garnitr tipi yaklak olarak, 6 - 8.5 mm di aralna, 4.5 5.5 mm di yksekliine ve yaklak olarak bir inte 6 -8 tura
sahip brizre karlk gelir. Tel, brizr teli gibi salamdr.
Dn hzlar 600 - 1000 devir/dakikadr. Taraklama silindirleri modern ince temizleyicilerin balca parasdr ve hattn sonunda kullanlr. Bir makina hattnda bazen 2, 3 veya 4
tane bu tip silindir kullanlr.
ekil 19 Dili diskli silindirler
Otomatik balya ac makinalar, genellikle ne ve arkaya

hareket ettiklerinden, dier bir deyile hareket yn ve
materyal karlmas deiken olduu iin, alternatif dzenlemeler gerektirirler. Bu nedenle materyal karma silindiri bazen bir ynde bazen dier ynde dner. Bu durumda
dn yn gereksinimlere gre deimeli veya balya acda kullanlan byle iki silindir farkl ynlerde dnmelidir. Eer sadece daima ayn yne dnen bir silindir kullanlacak olursa, bu durumda silindir her iki yne etkileyen
simetrik dilere sahip olmaldr. Eer elemanlar ift dili
olarak dzenlenmi ise bu gereksinim tatmin edici olabilir
(ekil.20, Rieter UNIoc).
ekil 21 Taraklama silindirleri
1.3.2.4.5. Dvc kollar (ok kanatl dvcler)
ekil 20 ki sra dili alc silindir
ok kanatl dvcler genellikle drt veya be dkme demir

kol ile tutulan destek miline paralel iki veya dvc ubuundan ibarettir (ekil 22). Milin bir dn kursunda, besleme silindirlerinden gelen tlbent tm genilii boyunca
iki veya vurula karlar. Ama etkisi ve dolaysyla
temizleme etkisi azdr. Bu makina gnmzde nadiren kullanlmaktadr; bulunsa bile, sadece eski ift dvc formundadr.
1.3.2.4.4. Taraklama
Geen birka on yl ierisinde pamuk ierisindeki kirlilik miktar
byk lde artmam fakat sert rrlama koullar nedeniyle
pamuk iindeki yabanc maddeler olduka klmtr. Bu
yabanc maddeleri karmak olduka zorlamtr. Eer makina
bu ok kk paracklar da ayracak ise, daha fazla tutam
yzeyinin oluturulmas gerekir, dier bir deyile materyalin
eskisine gre daha da kk tutamlar halinde almas gerekir.
ekil 22 Kanatl dvc
1.3.2.4.6. neli ubuklu dvcler ve silindirler

Bu makinalar ok kanatl dvclere benzer, ancak, dvc
ubuklarn yerine dkme demir kollarn ularnda ineli ubuklar (ineli ayaklar) yer almaktadr. Bunlar Kirschner dvcler
olarak isimlendirilmekte olup tlbenti 800 - 900 devir/dak.
hzla tararlar. Nispi olarak derine dalma daha iyi alma salar. Bu nedenle Kirschner dvcler genellikle harman halla
hattnn son ama pozisyonunda kullanlrlar, bylece lier n
alma nedeniyle tarak makinasnn brizrnde zedelenmeden alrlar. Kirschner dvclerin temizleme randmanlar
yksektir, fakat maalesef, lif eliminasyonu da ok fazladr. Bu
nedenle baz makina reticileri Kirschner dvcnn altndaki
zgaray bir klavuz plaka ile deitirmilerdir; bu durumda
ortaya kan makina bir acdr, fakat bir temizleyici deildir.
1.3.3. Izgara
1.3.3.1. Bir iletim donanm olarak zgara
Son analizlerde, telef miktarn ve telef kompozisyonunu iyi lier ve yabanc maddeler olarak belirleyen ac
donanmn altndaki zgara veya zgaraya benzer yapdr.
Izgaralar, ama tertibatlar altndaki segment eklindeki
donanmlar olup, eitli (veya ok sayda) ayr poligonal
ubuklardan veya kanatlardan (dier bir deyile kenarlar
olan elemanlar) ibarettir ve hep beraber bir oluk olutururlar. Izgarann en az 1/4 en fazla 3/4 ve genellikle 1/3 - 1/2si ama tertibat ile evrilmitir. Izgarann
temizleme etkisini:
ubuklar blm;
poligonal ubuklarn kenarlarnn tutma etkisi;
ac elemanlara gre ubuklarn a ayarlar;
ubuklar arasndaki aklklarn genilii;
zgarann toplam yzey alan etkiler.
ekil 23 neli ubuklu dvcler (Kirschner dvcler)
Modern Kirschner aclar genellikle kapal silindir yerine

kollu vurucu niteler olarak tasarlanmtr. Tasarm basit
ve ak artlar ok daha elverilidir. Dier taraftan, bunlar
Kirschner dvclere benzer ekilde alrlar, ancak genellikle yerine drt ila alt ineli ubuk ierirler. Kirschner
dvcler veya silindirleri sadece eski tip dvclerde
bulunur.
ekil 24 neli ubuklu silindirler (Kirschner silindirler)
ekil 25 ki paral zgara
21
22
1.3.3.2. Izgarann elemanlar
1.3.3.3. Izgara altndaki telef toplama haznesi
ekil 26 Bir zgarann elemanlar
Bir zgarada aadaki elemanlar kullanlabilir:

kertikli levhalar (a): zayf temizleme;
delikli levhalar (b): zayf temizleme;
gen seksiyon ubuklar (c): en yaygn olarak
kullanlan zgara ubuklar;
al ubuklar (d): biraz zayf;
baklar (e): sert ve etkili.
Teleer ve lier zgara aralklarndan aaya der ve zgarann altndaki haznede byk miktarlarda birikir. Telef
eskiden periyodik olarak elle karlyordu, ancak gnmzde pnmatik telef karma sistemleri kullanlmaktadr. Temizleme etkisi sz konusu olduunda, modern telef
hazneleri, almay etkilemeyen pasif elemanlardr. Daha
eski tasarmlarda, bunlar bazen aktif olarak katlmlar ve
tutamlarn telef kutusuna ve zgaraya girmesi iin tama
havasnn girmesine izin vererek nemli bir etki yapmlardr. Bu sistemler hava akmnn etkileimine ve vurma
kuvvetinin kullanlmasna olanak vermitir. Ar paralar
yksek ktle hacm oran nedeniyle hava akm sayesinde
zgara boluklarndan aaya debilirler. Ancak, lier
dk ktle hacm oranlar nedeniyle hava akm ile tekrar tanmlardr. Gnmzde, yabanc maddelerin kk
boyutta olmalar ve dolays ile lierle beraber geriye tandklar iin, bu prensip kullanlmamaktadr. Dolaysyla,
gnmzde zgara boluklarndan transport havas gemeyen bir hazne kullanlmaktadr.
1.3.3.4. Izgara ayar
Izgara bir, iki veya paral olabilir. Buna bal olarak,
sadece bir nite olarak veya ayr seksiyonlar halinde ayarlanabilir. temel ayar imkan vardr:
komple zgarann dvcden olan mesafesi;
ubuklar arasndaki akln genilii
(ekil 28, a = kapal, b = ak);
vurucu d ksmna gre nispi ayar as
(ekil 27 ve ekil 28c).
Bu ayarlamann hepsini yapmak yaygn deildir. ou
durumda makinalar sadece iki ayar tipi mmkn olacak
ekilde tasarlanmtr.
Bu elemanlar ayr ayr veya birlikte kullanlabilirler, ancak,

nceleri brizrn altna yerletirilen, kertikli ve delikli levhalar, gemite kalmtr, bunlara sadece tarak makinalarnda rastlanmaktadr. Modern zgaralar genellikle gen
ubuklardan yaplmaktadrlar. Bunlar salam, kolay altrlabilir ve iyi bir temizleme etkisine sahiptir. Ayn ey
zgara baklar iin de geerlidir.
Baklar zgara eleman olarak uzun sredir (dknt
ba) hemen hemen daima gen seksiyon ubuklar
ile birlikte kullanlmaktadr.
Gnmzde, zgaralar dier eleman tipleri olmakszn tek
bana bak azlarndan yaplmaktadr. Al ubuklar
daha az salam ve blokaj yaratma eilimindedir.
ekil 27 Izgara ubuu asnn vurucuya gre deitirilmesi
A [%]
4
a
3
a
2
b
1
ekil 28 Izgara ubuklarnn ayarlanmas
ekil 30 Telef karmann: (A, %) zgara akl

genilii ile olan ilikisi (B) (1 kapal, 4 ak).
a = iyi lierin oran; b = epel miktar.
1.3.4. Besleme donanm, ac eleman ve zgarann

etkileimi
A [%]
ekil 29 - ekil 32 bu elemanlarn ayarlarnn etkileimini

gstermektedir:
ekil 29, besleme donanm ve dvc arasndaki
mesafe;
ekil 30, zgara akl genilii;
ekil 31, dvc hz 740 devir/dak.
(ve zgara ubuklarnn ayar as);
ekil 32, dvc hz 550 devir/dak.
Fig. 31
A [%]
10
20
30
40
10
ekiller sebep olunabilecek lif paralanmasn veya hasarn

gstermez. Yine de, ok hassas ayarlar ve yksek dnme
hzlar ok olumsuz etkiler yaratabilir. te yandan, neps
says ok az etkilenir. Makina tasarmnn ve komponentlerinin neps oluumu zerine kuvvetli etkisi vardr.
II
Fig. 32
20
30
40
B
III
ekil 31 Telef karmann: (A, %) zgara ubuklarnn dvcye gre

ayar asna (B derece olarak) olan bamll.
I, lif miktar; II,epel miktar; III,ltre kayb.
(Vurucu dn hz: 740 devir/dak.)
ekil 32 ekil 31deki ayn fonksiyon, fakat vurucu dn hz
550 devir/dak.
A [%]
0,75
0,5
0,25
4,5
8,5
12,5
B [s]
ekil 29 Besleme pedal mesafesinin (s; B, mm) telef karmaya etkisi (A, %)
23
24
1.3.5. Alternatif temizleme olanaklar
1.3.6. Ama ve temizlemeyi etkileyen genel faktrler
Yaygn olarak kullanlmakta olan mekanik temizleyicinin

alternati eski Platt irketinin hava akml temizleyicisi
olmutur. Hava akml temizleyici, ekil 33de diyagramatik
olarak gsterildii gibi ac donanm olarak bir Kirschner
silindiri (ve n ac) ve hava akml temizleyicinin kendisi
olmak zere iki ksmdan olumaktadr.
Pamuk, Kirschner silindirinden (Ann nnde) ekilde A
ile gsterilen kanala geer. Tama havas kanal i apnn
daralmas nedeniyle nce hzlanr ve fan (V) tarafndan
ilave bir hava akm oluturulur.
Alma derecesi, temizlenme derecesi ve elyaf kayb ncelikle aada belirtilen faktrlere baldr ve bu nedenle de
bu faktrlerden etkilenir:
ac donanmn tipi;
ac donanmn hz;
materyale dalma derecesi;
besleme tipi;
beslemeden ac donanma olan mesafe;
zgara tipi;
zgara yzey alan;
zgara ayarlar (zgaradan geen hava akm);
n ama koullar;
beslenen tlbentin kalnl;
retilen materyal;
makina srasndaki makinann pozisyonu.
1.4. Bir harman halla tesisini oluturan makinalar

1.4.1. zet
1.4.1.1. Modern bir harman halla hatt
A
C
ekil 33 Hava akml temizleyici
C blgesinde, tm hava akm E ye doru keskin bir sapmaya maruz kalr. Nispeten haf pamuk tutamlar deien
yn takip ederken, daha ar yabanc paracklar kanaldaki aklklardan C blgesinin arkasndaki telef kutusuna
uarlar.
Bu son derece yumuak bir temizleme tekniidir, yabanc
maddenin liere gre hava iinde ok daha az yzmesini
gerektirir, dier bir deyile yabanc maddelerin lierden
nemli lde ar olmas gerekir.
Maalesef, bu tm pamuk eitleri iin doru deildir ve bu
nedenle de bu mkemmel temizleme kri gnmzde kullanlmamaktadr.
letimsel olanaklar nceki blmlerde ele alndndan,

artlar ve etkileyen faktrler de bilindiinden, modern ve
etkin bir harman halla hattn belirlemek (teorik olarak) zor
deildir. Balangta balyalanm pamuu dikkatli bir ekilde
mmkn olduunca kk tutamlar halinde aan, ok byk
olmayan bir balya yerleimine olanak veren bir balya acya
ihtiya vardr. Ayrca karmlarn varyasyonu ile alabilecek
ekilde esnek olmaldr. Hattaki bu ilk makina, otomatik balya
acs olup henz temizlenmemi byk miktarda yzeyler
oluturur. Bu acdan sonra, bir temizleme makinas gereklidir. Temizlenmeye tabi tutulan byk yzeylerden pislikler
kolaylkla uzaklatrlr, bu ikinci makinada ne ilave bir ama
ilemine ve ne de besleme donanmna gerek yoktur. Serbest
halde uan pamuk dikkatli bir ekilde ilenebilir.
Makina bu noktada bir n ac gerektirir. nceki balya aclarn aksine, modern otomatik balya aclarda pamuk tutamlar dizili balyalardan ezamanl olarak karlmaz, dier bir
deyile ayr komponentler henz beraberce kartrlmaz. Bu
nedenledir ki n acdan sonra ayr bir kartrma makinas
gerekir. Dolays ile hatta nc bir makina vardr.
Otomatik balya ac n ac vastasyla olduka byk miktarlarda temizlenmi yzeyler sevk etse de, pamuk tutamlar
iinde hala ok miktarda pislik vardr. Bunlar karmak iin
ikinci bir temizleyiciye ihtiya vardr. Ancak, bu makina ok
fazla yzey ve dolays ile ok kk tutamlar oluturmak
zorunda olduundan, yksek ama etkisi olan bir temizleyiciye ihtiya vardr.
Burada materyalin ilenmesi iin sktrlm durumda bulunan beslemeli testere dili silindirler gereklidir Materyal hi
phesiz ince temizleyici olarak isimlendirilen bu tertibatta
olduka sert bir ekilde temizlenir, ancak bu kanlmazdr.
Burada ince acnn neden kartrcnn nnde deil de
arkasnda olduu sorusu aklmza gelebilir. Bunun sebebi
aktr. nce ac dorudan tarak makinasnn brizrnn
nnde bulunmas gerekir. Bylece materyalin tarak makinasnn beslemesinde daha dikkatli bir ekilde ilenmesi mmkn olabilir. nceki blmlerde rendiimiz gibi harman
halla hattnn dier bir grevi tozu uzaklatrmaktr ve bu
i iin henz hibir makinadan sz edilmemitir. Ancak, bu
ihmalin sebebi ok aktr. Bir harman halla hattndaki yksek performansl makinalar, toz uzaklatrma ileminin hattaki her ama makinasnda, ok sistematik bir yan etkisi olacak ekilde tasarlanmtr. Normal koullarda hi bir zel toz
uzaklatrma makinas gerekmez. Ancak, ok sayda retici
gnmzde zel toz uzaklatrma makinalar veya ekipmanlar nermektedir. Makina dizimi srasnda bunlar genelikle
hattn sonunda yer almaktadr. Belli bir blge iindeki makinalar farkl tasarmlara sahip olsalar bile (farkl reticilerden
gelen makinalar), temel bir konsepte dayanmaktadrlar, dolays ile genel olarak verilen bir blgedeki tm makinalardan
bir tanesi rnek olarak alnp aadaki blmlerde olduu
gibi genel olarak aklama yaplabilir.
Hat, zel amalar iin, yabanc madde uzaklatrma (yani,

plastik paralar, balya sarg malzelemeler vb.), toz uzaklatrma makinalar, geri kazanm tesisleri, vb ile uzatlabilir. Bu yksek performansl harman halla hatlar, ekil
35ada gsterildii gibi, yksek bir alma oran ve mkemmel temizleme randman verir.
Tutam bykl
Klasikl
UNIoc A 10
UNIoc A 11
retim hz
YKSEK PERFORMANSLI HARMAN HALLA HATTI
Otomatik balya ac
ekil 35a Otomatik balya aclarn ama performans

sol: klasik makina; orta: iyi, fakat makinalarn bir nesli;
sa: son nesil yksek performansl balya ac
nce tutamlar halinde ama

[%]
n temizleyici
Serbest uma ile kaba epelleri

ve tozu ayrma (zedelemeden)
Kartrc
Homojen karm
nce ac
Youn ama ile ince epelin

ve tozun uzaklatrlmas
ekil 34 Yksek performansl harman halla hatt
Bu drt makina (ekil 34de gsterildii gibi) modern yksek

performansl harman halla hattnn temel gereksinimleridir.
Hatta daha fazla makine bulunmas hammaddenin bozulmasna sebep olur. Bununla birlikte, son derece iyi tasarlanm
makinalar bu hatlarn n kouludur. Bu, pamuk hatlarnn
byk ounluu iin geerlidir; dier dzenlemeler ve/veya
makinalar sadece zel ilemler iin gereklidir.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Balang epel ierii[%]
iyi, ok iyi
orta
zayf, ok zayf
ekil 35b Farkl temizlik artlarna gre pamuk iin yksek performansl bir harman hattnn temizleme randman
25
26
1.4.1.2. Yeni nesil harman halla hatt

Bu yeni kavram aklamak iin tarak makinasndan balamamz gerekir. ekil 88 - 92 btarak makinalarnn basit bir
kare yapdaki ilk besleme kanallarn gstermektedir. Zamanla nemli iyiletirmeler gerekletirilmitir. rnein entegre
ac silindir, kontroll materyal sktrma, tama havasnn atlmas, toz karma vb. gibi (ekil 93). Gelitirmenin bu
aamasnda baz mhendisler, alt yapda zaten var olan, tarak makinasnn besleme kanallarnn tasarmnda baz kk
deiiklikler ile, ideal bir ince acnn elde edilebileceini
kefetmilerdir. Yaplmas gereken tek ey, kaba ac silindiri n tarafta yeni bir eit besleme silindiri ve silindirin arkasnda syrma ba olan pimli bir silindir ile deitirmektir.
Bu tasarm harman halla hattnda gereksiz ayr bir ince
ac yaratmtr. Bu nedenle en yeni harman halla hatlar
tarak makinasnn nnde ayr bir ince ac bulundurmamaktadr. Bu fonksiyon artk bu nitenin entegre bir paras
olarak tarak besleme kanalna aktarlmtr. Bu zm, materyalin daha hassas bir ekilde ilenmesinden dolay, kalitede belirgin bir ilerleme ile sonulanmtr. Harman halla hattnn entegre bir makinas olarak (tek) ince ac, bu
hatta ilenen tm materyali iler ve bunu bir dereceye kadar sert bir ekilde testere dili silindir ile yapar. Yeni hatta
ayn miktar materyal (1200 kg/saat), rnein, pimli ac
silindirler ile donatlm 2 x 6 silo arasnda blnr (her birinde 6 tarak makinas olan 2 sra).
Tarak makinasnn ilk cer pasajna birletirilmesi olarak ifade

edebileceimiz rasyonalizasyon bakmndan dier bir ilerleme, bu gelime ile ayn zamanda tantlmtr (ekil36). Cer
makinas penyrden gelen eridin hemen arkasnda yer alr.
Bu inovasyonlar birletiren, eirme ileminin balangcnda
yer alan, en modern materyal ileme sistemi:
balya ac
n ac
harmanlayc
tarak makinasndan oluan birleik, entegre, homojen
nitedir.
Bu ksm, materyal hazrlk blm olarak tanmlanr ve
kaln orta incelikte numaralar iin modern bir iplik tesisi
blmden meydana gelir.
Materyal hazrlk blm (sadece birka olas
varyasyonlu)
plik hazrlk blm (penye blml veya penye
blm olmayan) ve
Eirme blm.
nce acl
besleme silosu
Tarak makinas
ekil 36 Birleik tarak makinas
Cer makinas
1.4.2. Ama makinalar

1.4.2.1. Otomatik balya ac makinalar
lk nesil otomatik balya ama makinalar ounlukla sabitti.
Sadece balyalar ya geriye ve ileriye doru ya da bir daire
iinde hareket ediyorlard. kinci nesil makinalar hareketli
tiptir, dier bir deyile bu makinalar dizili sabit balyalarn
zerinden geerler ve sten alta doru materyali yolarlar.
Hareketli makinalarn daha fazla balyay, batan baa bir
birim olarak, ileyebilme avantaj vardr ve bylece daha
uzun sreli iyi bir harman elde edilir.
Bilinmesi gereken bir husus bu makinalarn materyali sadece
partiler halinde karmalardr, dier bir deyile bu makinalar
sadece bir, iki veya balyay e zamanl olarak ilerler. Eer
uzun sreli olarak ayn harman yaplacaksa, balya acsndan sonra, bir harman makinas ilave edilmelidir.
Bir balya dizimi, 130 balyaya kadar 4 - 6 farkl kaynaktan,
oluabilir, yani, her bir lif karm 4 - 6 balya eidinden
oluabilir. Bazen ayr balya gruplar arasna mesafe braklr, bylece yolucu silindir balya ykseklikleri arasndaki
farka uyum salayabilir.
Makinalar tamamen elektronik kontrolldr ve balya younluu ve yksekliklerinden bamsz olarak, materyali tm
balyalardan eit olarak alrlar. Bu ilk blge makinalar:
bir balya dizimindeki tm balyalardan materyali eit
olarak almak;
materyali zedelemeden amak;
en kk tutamlara kadar amak;
eit byklkte tutamlar oluturmak;
tek bir dolumda mmkn olduu kadar ok balya
ilemek;
niversal yani kolay programlanabilir olmak;
prosesin en banda materyali doru kartrmak;
eitli komponenetlerden (farkl lif orijinleri) bir lif
karm kompozisyonuna izin vermek gibi.
1.4.2.2. Rieter UNIoc A 11

Konsept olarak, gnmzde en yaygn biimde kullanlan
makina tipidir. UNIoca benzer makinalar, dier reticiler tarafndan, rnein Marzoli ve Trtzschler (Blendomat)
tarafndan retilmektedir.
1. Ac silindir
2. Izgara
3. Motor
4. Emniyet ray
ekil 38 UNIocun tutam yolma tertibat
Rieter UNIoc maksimum 47.2 metre yerleim uzunluunda,

her bir harmanda 4 komponente (farkl balya tipleri) kadar
dizili 130 balyay ileyebilir. Makina tek harman veya 4 harmana kadar e zamanl olarak alabilir. retim hz normal
olarak 1400 kg/saatir.
ekil 39 Ac donanm
ekil 37 Rieter UNIoc otomatik balya ac
27
28
Klavuz raylar zerinde ileri geri hareket eden bir asi,

180 dnebilen, alalp ykselebilen ve yolucu donanm
(3) destekleyen bir kuleyi (2) tar. Yolucu donanm ayr
ayr deitirilebilen ift dilere sahiptir ve yolucu donanmn aesi hareket ynn deitirdiinde yolucu donanm da ynn deitirir, her iki hareket ynnde
de materyal alnr.
2
3
yaller eik pozisyonda yolunmaktadr. Bunun anlam, bir

balya bittii anda yenisi ile deitirilecek olmasdr (yerine
yeni balya konulacak olmasdr) ve sonraki bittii anda
dier bir balya bitenin yerini alr. Yeni balyalarn beslenmesi otomatik olarak gerekleir. Daha nce de belirtildii
gibi, eik bir hatta (ekil41) balyalar maksimum ykseklikten minimum ykseklie doru sralandndan, tama
band zerinde her zaman balya bulunur. Belli sayda balyann klimatize edilmek zere yerletirildii rezerve band
genelikle tama bandnn nne monte edilir. Materyalin
yolunmas dier aclarda olduu gibidir. Tek fark ac
donanmn beslenen balyalarn eimi ile ayn aya sahip
olmasdr (ekil42). Bu ama metodunun avantaj iyi
bir uzun sreli karmn salanmas (srekli, stok deil),
dezavantaj ise snrl sayda balya beslenebilmesidir.
ekil 40 UNIoc, tutamlar iin emi sistemi
Materyalin balyalardan tam otomatik olarak alnmas bir

mikroilemci ile salanr. retim hz ve beslenen materyalin toplam arl manual olarak numerik bir klavyeden
girilir. Balya ykseklikleri otomatik olarak saptandktan
sonra, makina tam otomatik alma iin, elyaf yolmak
amacyla dalma derinlii de dahil olmak zere gerekli tm
verileri hesaplar.
Balyalar makinann sa ve sol tarafna dizilir ve
her iki taraftaki balyalar e zamanl olarak tek bir harman iin;
her iki taraf e zamanl olarak ok saydaki harman
iin; veya
sadece bir taraftan ilenir.
ekil 41 Balya beslemede biten balyalarn eimli hatt
Sonuncu durumda, bir tarafta yeni balyalar hazrlanr ve

dier taraftaki balyalar ilenirken hazrlanan yeni balyalar
klimatize edilir.
1.4.2.3. Trtzschler Blendomat BDT 020 otomatik balya
ac
Bu balya acnn yolma yntemi dier aclardan farkldr.
Normal aclarla belli sayda (dizilmi balyalar) balya ilenir, bundan sonra dier balya grubu allr ve onu dierleri takip eder ve bu byle devam eder, dier bir deyile
stok stok allr. BD 020 balya acsnda ise materyalin
yolunmas srekli olarak devam eder. Bu amala materekil 42 Balya acnn eik ama donanm
1.4.2.4. Klasik balya aclar

Balya aclar, harmanl aclar, harmanl balya aclar, kartrc aclar, telef aclar (veya benzeri isimler altndaki dier makinalar) pek ok iletme tarafndan
retilmektedir. nceleri, bunlar standart balya aclard;
Ancak, daha yeni tesislerde, bunlar genellikle telef besleyiciler veya sentetik lieri amak ve kartrmak iin
bulunmaktadr. Materyalin besleme tablasna yerletirilmesi elle veya bir balya ac makinadan kondenser yardm ile yaplr. Besleme tablas (2) elyaf ktlesini eik
hasra doru iter (4). Hasrn hzl dnmesi ile materyal
topaklar yukarya doru tanr. Eer bu topaklar yeterince alm ise, eik hasr ve syrc silindir arasndan
geerler (stte). Ancak, pek ok elyaf topa bu iki nite
arasndaki aklktan gemek iin ok byktr. Bunlar
syrc silindir ile kartrma haznesine geri atlrlar, ve
hazneden bir kez daha iki donanmn (hasr ve silindirler)
alma blgesine geerler.
Baz yardmc niteler, ilenecek materyale bal olarak ve

dier harman halla makinalar ile koordinasyon iinde,
harmanl acnn temel nitelerine ilave edilebilir. Bu yardmc niteler, rnein kartrma deposu. Bunlar:
konveyor stnde;
emi kanalnda;
tartm nitesinde;
ac ve temizleyici nitede (ekil. 44) olabilir.
ekil 44 Temizleme nitesinin arkasndaki ac (a)
1.4.3. Kaba temizlememakinalar (n temizleyiciler)

1
4
5
1. Kondenser
2. Besleme tablas
3. Kartrma odas
4. Dik hasr
5. Temizleme ve ama nitesi
Bu makinalar ama makinalarnn (balya aclar) nnde

yer alrlar ve byk tutamlar, dier bir deyile geni yzey
alanlar olutururlar (en azndan, yksek performansl
balya aclar). Ama makinalar temizleme sistemleri
ile donatlmad veya byle sistemler olmad iin bu
yzeyleri temizleyemezler. Bunlar yksek verimlilikleri
nedeniyle pisliklerin sadece kk bir ksmn karabilirler. Ancak yksek performansl balya aclar, yzeylerindeki pislikleri karmak iin, nlerinde yksek kapasiteli
bir n ac gerektirir. Eski n aclar bu i iin yetersizdirler.
ekil 43 Balya ac
Lif topaklar bir sonraki niteye geinceye kadar her defasnda biraz daha klrler. Acnn retim hz ve derecesi eik hasra ve eik hasrn syrma silindirinden olan
mesafesine baldr. Telef ilenirken, syrma silindiri
etrafnda sarma olacandan, bu silindir syrma hasr
ile deitirilebilir.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
epel
Elyaf
Eski
temizleyiciler
UNIclean
ekil 45 Yksek performansl bir n acnn temizleme kapasitesinin

eski n ac ile karlatrlmas
29
30
Kaba temizleme makinalarnda iki husus gze arpmaktadr:

Bu makinalar materyali genellikle
serbeste uarken; ve
vurucu elemanlar ile silindirler veya tamburlar
zerindeki geni aralklarda ilerler.
Buna bal olarak ama etkisi ok kktr. Bu, balya acdan sonraki blgede kabul edilebilir, nk uygun yzey
alan bu kademeden nce oluturulmutur. Bu nedenle,
temel tasarmlarnda, kaba temizleme makinalar baka
yerlerde deil, kendilerine verilen pozisyonda optimumdur.
Makina ayn ynde dnen 610 mm apnda iki tambur

ieren byk bir hazne iermektedir.
Bir fan iki silindirin altndan emerek materyali aaya
doru eker.
Birinci ama silindiri, ikinci silindire gemeden nce,
materyali zgara zerinden defa tar. epeller dknt
haznesine der. Kapaktaki klavuz plakalar tutamlar ynlendirir.
1.4.3.2. Kademeli temizleyici

Materyal besleme kasasna der ve ilk batre geer.
Buradan prolli ubuklu 6 (bazen veya drt) dvc
silindir ile yukarya doru nakledilir; dvcler yukarya
doru 45 bir a ile eimli bir hat zerinde dizilmilerdir.
Yabanc maddelerin karlmas silindirlerin altndaki ayarlanabilir zgaralarn zerinden srekli materyal geii srasnda gerekleir (ekil 46).
Baz kademeli temizleyicilerde temizleme younluunu arttrmak iin zel blme plakal (a) bir ak odac vardr.
Izgaralar her zaman ayarlanabilir ve ayn zamanda dvc
hz da ayarlanr.
ekil 47 Marzoli iki silindirli temizleyici
1.4.3.4. Rieterin nceki tek silindirli temizleyicisi

a
ekil 46 Kademeli ac cleaner
1.4.3.3. ift silindirli temizleyici

(rnek: Marzoli rmasnn B31/1 modeli (ekil 47)).
(Benzer modeller dier reticiler tarafndan da retilmektedir, rnein Trtzschler rmasnn rettii AXI-FLO.)
Bu makina ift silindirli temizleyiciye benzer ekilde alr, ama sadece tek bir tambur vardr. Materyal bir taraftan
makinaya girer ve dier tarafa (dvcye paralel olarak)
akar. Tutamlarn makinaya doru ekilmesini nlemek iin,
tamburun stndeki geni bir kapak klavuz plakalarla
hazneye ayrlr.
Bu, silindir tarafndan frlatlan tutamlarn geriye dvc
tamburun blgesine dmesine sebep olur. Bu ekilde,
tutamlar, tambur ile kez dnmeye zorlanrlar, yani
zgara zerinden kez geerler; bu youn bir temizleme
etkisi oluturur. Izgara iki paraldr ve her biri ayr ayr
ayarlanabilir.
1.4.3.5. Rieter UNIclean B 12

Temel tasarm tek silindirli temizleyiciye benzer yani,
bir materyal giri kanal (4), zel kancalar olan byk bir
temizleme silindiri (1), telef emme tertibat ve k kanal
(5) vardr.
Ancak, materyal makina iinde zgara zerinden kez
deil be kez geer ve her defasnda zgaraya yeni yzey
alanlar temas eder. Tutamlar be kez sadece zgara ze-
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Temizleme silindiri
Temizleme zgaras
Havalandrma silindiri
Materyal besleme
Materyal k
6
Filtreye giden ekzos havas
Telef k
rinden deil fakat ayn zamanda zel olarak dzenlenmi

delikli plaka zerinden de geerler. Bu plakann arkasndaki hazne alak basn odasdr. Bu plakadan geen emi
havas etkin bir toz alma ilemini gerekletirir.
Telef makina iinde toplanr ve havalandrma silindiri aracl ile telef tamaya beslenir. Faslal emme ve srekli
emme balants mmkndr. Havalandrma szgeci telef
uzaklatrma srasnda zgaradan iyi lierin emilmesini
nler.
4
b
7
5
2
1
ekil 48 Rieter UNIclean B12 12
ekil 50 Balya aclardan konveyre materyal besleme
ekil 49 nde balya dizimli kartrma
31
32
lardan e zamanl olarak alnr. Bu ekilde alma iyi

bir uzun periyotlu karm salar. Tutamlarn tama
bandna iletilmesi kamaralarn altndaki alc ve dvc
silindirler tarafndan yaplr. Kamaralar iindeki dolum
ykseklii sensrler ile olduka sabit tutulur. Makinann
sonuna basit bir emme sistemi veya bir temizleyici ilave
edilebilir.
1.4.4. Kartrma makinalar

1.4.4.1. Mikser grubu (ekil 49, 50)
Zamannda ok yaygn olarak kullanlan bu mikser tipi hala
kullanlmaktadr. Kartrma grubu prosesin en bandan itibaren klasik kartrma yntemini temsil eder:
2 - 5 harmanl balya acs (ekil 49, 1) birlikte alr;
genellikle bu aclardan birisi telef besleyicidir (w). Her
bir ac, balyalarn hemen hepsi ile beslenebildii iin
iyi bir karm elde edilir ve tm aclardan gelen alm
materyal birlikte genel bir tama band (2) zerine akar.
Eer balya aclar tartm ekipman ile donatlm ise (tartl besleyici), farkl komponenetlerin karmlar, rnein,
pamuk ve sentetik lier, nceden belirlenmi ve llm
halde oluturulabilir. Modern harman halla hatlar kartrma gruplar yerine otomatik balya aclar ile almaktadr. Ancak, hatlarda aada iki tanesi aklanan zel kartrma makinalar gerekmektedir.
1.4.4.2. Trtzschler MCM/MPM oklu kartrc
Makina (ekil 51) materyalin stten beslendii ok
sayda (6 - 8) yan yana kamaradan meydana gelir.
Kamaralar sra ile doldurulurlar ve materyal tm kamara-
ekil 51 Trtzschler MPM oklu kartrc
1. Besleme kanal
2. karm kamarlarna
klavuz sistem
3. Dik hasr
4. Ac silindir
5. Alc silindir
6. k silindiri
6
2
ekil 52 Rieter UNImix B 70
1.4.4.3. Rieter UNImix B 70

8
Makina (ekil 52, ekil 53) Bir depolama blm, bir ara
oda ve bir k blm olmak zere blmden meydana gelmektedir. Tutamlar pnmatik olarak depolama
blmnde ard arda dizilmi 8 kamaraya (ekil 52, 2) e
zamanl beslenir. Bir konveyr band, stou ara odadaki
ivili besleme hasrna (3) besler. Materyal stunlar dikey
pozisyondan yatay pozisyona saptrlrlar. Bu 90lik saptrma yere ve zamana bal olarak materyalin yer deitirmesine sebep olur. 90 saptrmal zel konstrksiyon ve
dolaysyla ayr kamaralardan hasra olan mesafe (1. kamarada: ksa mesafe: 8. kamarada: uzun mesafe) iyi bir uzun
sreli karm ile sonulanr. Daha sonra, bir harmanl kartrcda olduu gibi, materyal ara odadan karlr ve ivili
besleme hasr (3) ve syrma silindiri (4) arasnda tekrar
alr (ksa peryotlu kartrma). Bir optik sensr hasrn (3)
nndeki karm odasnda sadece kk bir miktar elyaf
tutulmasn salar. ivili hasrn arkasnda bir alc silindir
ve bir sonraki makinaya beslemek iin basit bir pnmatik
besleme sistemi vardr.
ekil 53 Rieter UNImix B 70
1.4.4.4. Tek bir makinada dozajlama ve kartrma

Yukarda aklanan kartrma makinalar rastgele karmlar oluturmaktadr. Bunlar tek bir tip materyal iin, rnein
pamuk, veya sadece tek bir renk iin mkemmel makinalardr. Ancak farkl malzemeler (rnein pamuk /polyester) veya
farkl renkler kartrlmak istendiinde yetersizdirler. Bu karmlar genel olarak cer makinalarnda yaplmaktadr fakat,
harman halla hattnda da retilebilirler. Byle zel durumlar
iin Rieter, UNIblend A 81i nermektedir (ekil 54).
33
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
11
77
22
44
88
55
66
ekil 54 Rieter UNIblend A81
materyal besleme
toz ve hava k
ltre nitesine hava gidii
dozajlama nitesi
farkl materyal tabakalar
alc nite
inverter kontroll transport fan
kontrol kabini
33
34
Sabit dozajlama
iin mikro ilemci
kontrol
Hidrolik sistemler
sabit g
retir
22
1. Hidrolik silindir
2. Basn sensr
3. Lineer potansiyometre
4. Inverter
33
1
ekil 55 Dozajlama tertibat
UNImixte olduu gibi yan yana ok sayda odack dzenlenmitir, ancak her bir odacn kendine has besleyicisi (farkl
tipteki materyaller iin) vardr. Her bir odack altta bir dozajlama tertibat ile sonlanmaktadr (ekil 55). Bu nedenle her
bir odack hassas bir ekilde llm materyali toplayc
tama band zerine drr ve bylece ileriye alc niteye
doru tam olarak dozajlanm miktarda mateyal sevkedilir.
1.4.5. Ara temizleme makinalar
(Yksek performansl harman halla hatlarnda gerekli deildir)
n aclarn tersine, bu makinalarn yine yeni yzeyler yaratmas gerekir, yani ama, temizleme ileminden nce gelmelidir. Bu makinalar kstrarak besleme veya serbest halde besleme ile alrlar. Silindirler zerindeki syrma elemanlar
arasndaki mesafe n aclardan daha az olmaldr. nceleri
kanatl veya ivili silindirler kullanlmtr, rnein iyi bilinen
yatay temizleyiciler ve kademeli temizleyicilerde. Bu makinalar eski olmalarna ramen, burada, dier tip temizleyicilere
rnek olarak, Trtzschlerin kademeli temizleyicisi verilmitir.
1.4.5.2. Trtzschler RN temizleyici
Bu blm 1.4.3.2de aklanan kademeli ac ile ayndr,
ancak bir ivili dvc ilave edilmitir.
ekil 56 Trtzschler RN temizleyici
1.4.6. nce temizleme makinalar

Eski tesislerde bu blge Kirschner dvcs formunda
dvc ile salanmaktayd. Kirschner dvc hala bir
nceki jenerasyonolarak dvc olmadan retim hattna
entegre edilebilmektedir. Ancak gnmzde genellikle
testere dili silindirler ince temizleme iin kullanlmaktadr. Pamuk elyafnn giderek daha fazla kontamine olmas
ve yabanc maddelerin giderek klmesi nedeniyle, ok
kk tutamlarn oluturulmas iin ok daha youn ama
ileminin gerekmesi, son yllarda iplikileri taraklama silindiri ile bu youn temizleme yntemini kullanmaya zorlamtr. Bu alanda, ayr reticilerin makinalar pek ok benzerlikler gsterirler. ou zaman, deiik sayda ve/veya
farkl tipte ac silindirler taklabilen niversal makinalardr. Buna rnek olarak Rieter temizleyicileri aklanacaktr.
1.4.6.2. Rieter UNIex B 60 hassas temizleyici
Bir fan (ekil 57, 6) tutamlar emerek nceki makinadan
eker ve bir datm eleman bu tutamlar bir besleme kanalna boaltr (1). Kanaln arka duvar havann kna uygun
olacak ekilde ayr alminyum lamellerden olumutur (ilk
toz karma kademesi).
Bu sayede bu makina herhangi bir mekanik mdehale

olmakszn isteklere uygun optimum telef karma olanana sahiptir.
66
1.4.6.3. Trtzschler CLEANOMAT TFVince ac
Bu makinann kendine has zellii ilenecek materyale

bal olarak, bir ile drt arasnda farkl sayda silindir
ierebilmesidir (ekil 58 - 60).
Ancak tm farkl tiplerin alma prensibi ayndr: bir
tama band materyali besleme silindir iftine besler. Bu
silindir aaya doru dnerek, vatkay ileriye tekrar birinci
silindire iletir. Sonu, mkemmel bir ekilde alm vatkadr. Bu silindir materyali bir sonraki yukarya doru dnen
silindire aktarr ve bu ilem byle devam eder, en sonunda
temizlenmi materyal emilerek alnr. Telef karma donanm da zel olarak tasarlanmtr. Izgara yoktur, fakat
her durumda, her silindirde, silindirin altnda veya silindir yukarya doru dnerken stnde (birinci silindirde
iki tane) bir telef ba vardr. Dknt ba, syrlm
paracklar derhal karan emi borusunun bir parasdr.
Birinciden sonuncu silindire kadar sadece silindir hzlar
artmaz, fakat ayn zamanda silindir zerindeki garnitr telleri gittike incelir.
ekil 57 Rieter UNIex B 60 hassas temizleyici
Bylece hem enine ve hem de boyuna ok homojen elyaf

tabakalar oluur. Ayarlanabilir kanal derinlii retime ve
elyaf tipine bal olarak istenilen vatka arln belirler.
Materyal delikli bir silindir (2) (ikinci toz alma kademesi)
ve dz bir silindirle ileriye doru tanr. Makina otomatik
vatka alc ile donatlmtr, dolaysyla, hassas temizleyici
almaya balad zaman manual bir mdehale gerekmez.
Besleme kanal (3) ve ac silindir (5) ilenen materyale
programlanmtr. Besleme silindiri materyali ac silindire
besler. Materyalin gereksinimlerine gre farkl versiyonlar olan ac silindir materyali alr. pliki, ac silindirin
hzn amacna ve iledii hammaddeye gre VarioSet kullanarak ayarlar. Taraklama segmentlerinden yaplm bir
zgara (4) ve baklar temizleme yzeylerine ekil verir ve
yabanc maddeleri karr. Baklar zerindeki taraklama
segmentleri ama derecesini ve ve dolaysyla alma derecesini arttrr. Teknisyen bir kez daha VarioSeti kullanarak,
amalarna ve hammaddeye bal olarak zgara zerindeki
baklar ayarlar.
ekil 58 CLEANOMAT CL-C 1
35
36
1.4.7.2. Tarak makinasnn Rieter AEROfeed

ile beslenmesi
2
7
1.4.7. Tarak besleme makinalar

9
4
Tarak makinalarnda besleme materyalinin homojen olmas,

taraktan taraa niform ve uzun bir periyotta sabit kalmas
son derece nemlidir. Pek ok modern tesiste pnmatik tutam
besleme sistemleri ile bu gereksinimin karlanmas ok kolay
deildir. Genellikle, bu problemin zlmesi iin, belli bir
dereceye kadar tasarm destei gereklidir. Her syrlan vatkann sabit arlk bakmndan kontrol edilmesi nedeniyle ve
dolays ile endirek olarak dzgn vatka saland iin bu balamda vatka besleme daha az problemlidir. Syrcnn belirtilmesi gereken iki avantaj daha vardr: Bunlar niversal olarak
uygulanabilir ve ok sayda karmla almaya olanak verirler. Tutam besleme sistemi ile karlatrldnda, belirtilmesi
gereken husus, bu sistemin daha az ekonomik olmasdr. Tarak
makinalar ile ilgili blmde topak besleme sistemleri detayl
olarak tartlaca iin burada ksaca bahsedilmitir.
p oo
ekil 61 Rieter AEROfeed (1967)
cc
bb
cc
dd
ee
ff
gg
ekil 62 Trtzschler halla hatt

a-k besleme; m-p vatka formu verme g; a iki toz kafesi
11
11
1 Harman hallatan materyal besleme

2 Kondenser
3 Ayarl klapalarla haznenin doldurulmas
4 Oluklu silindirler ve pedall besleme silindiri
5 Kirschner dvc
6 Servo motorlu hidrolik dili
7 Kapal devre kanalda materyal geri besleme
8 Fazla materyal
9 Besleme silindirine dn
10 Materyal k
11 Dvc motoru
aa
k
10
10
1.4.7.3. Halla makinas

Harman halla makinalarnn dier fonksiyonlarnn yansra halla makinas, tarak makinasna materyal beslemek
iin, vatkaya form verir. nceleri, bu makinalarn pek ou
ift hallalyd, bunlarn iki dvc pozisyonu ve iki ift
delikli tamburu vard. Son yllarda retilmekte olan makinalarn hemen hepsi zellikle tek hallaldr: bunlarn sadece
tek bir vurucu pozisyonu (Kirschner dvcs) ve sadece
tek bir ift delikli tamburu veya tek bir tamburu vardr.
VATKA AIRLII
Vatka aparat ile balantl bir vatka arlk tertibat ayarlanan bir deerden olan herhangi bir sapmay saptar. Sonu
yazcnn rulo eridine kaydedilir. Sapma, ezamanl olarak,
bir sinyal eklinde de verilir. Sapma nceden ayarlanm
deeri aacak olursa tart aleti, vatkann birim uzunluunun
arln regle eden servomotorun deiken hzl anzmanna bir sinyal gnderir.
UNIstore A 78 harman halla dairesinde, depo, toz karma

ve besleme makinas olarak kullanlr. Asl amac, sorunsuz
harman halla almasn garanti etmek iin materyale ara
depo grevi yapmaktadr. Uzun borulama mesafeleri genellikle prosesin dzgn almasn engeller ve bu nedenle
ou zaman ara depolama gereklidir. Harmanl acnn
ekonomik, teknik veya teknolojik nedenlerden tr uygun
olmad durumlarda A 78 kullanlr. A 78e entegre edilen
bir rg elek ltre, transport havasn karr ve etkin bir
toz karma ilemini gerekletirir. Besleme ve ama nitesinin yaps zedelemeden amay garanti eder.
1.4.8. Toz karma
nce epel, yabanc maddeler ve elyaf paracklarnn
(tozun) karlmas aada belirtildii gibi yaplr:
tozun havaya verilmesi, rnein materyal tekrar tekrar
dndrlr ve daha sonra tozla bulam hava karlr;
Paracklar lierden emilerek veya syrlarak temizlenir.
1.4.7.4. Rieter UNIstore A 78 besleme makinas

kinci durumda lierin tanmadndan emin olunmaldr;
lif tutucu bir tetibata gereksinim vardr. Tozun havaya verilmesi, hammaddenin yuvarland, dvld veya savrulduu yerlerde olur.
Gnmzde bu tr pozisyonlardaki hava emilerek uzaklatrlmaktadr. Ancak, bu dzenlemelerde, materyalden
sadece tozun uzaklatrlmas nemli deildir. Pek ok
lkede havadaki azami toz miktar ile ilgili kanunun kabul
edilmesinden beri iletmedeki tozsuz bir alma ortam
hala ok byk bir nem tamaktadr.
7
5
1
2
3
4
Materyal girii
Materyal k
Ac silindirler
Besleme silindirleri
5 Hava k iin delikli metal plaka

6 Materyal yksekliini lmek iin fotosel
7 Ekzos havas k
kinci metod ile, alma ortamnn evre artlar nemli

deildir, sadece rahatsz edici paracklarn karlmas
istenir. Bununla birlikte, eer materyal hava ile tanacaksa
toz karma her zaman bir etki olarak ortaya kmaktadr.
Bu ilem kanaln sonunda rnein, lierin transport havasnda ayrld yerde meydana gelir. Aada aklananlar
dorudan veya dolayl olarak toz karmada kullanlr.
delikli tambur (taraklama silindirinden sonra delikli
bir tamburun hzla dndrlmesi materyaldeki tozun
%50ni uzaklatrr);
dnmeyen delikli yzeyler (Rieter and Trtzschler);
dnen delikli kaylar;
sabit taraklar.
Ayrca, pnmatik transportun kendisinin de, transport
srasnda daima toz kt iin, azmsanmayacak bir etkisi
vardr. Aadaki blmde, basit bir donanm ve tm dierlerine rnek olarak bir makinann (toz almak iin) aklanmas yaplmtr.
37
38
1.4.8.2. Rieter toz uzaklatrc (toz emici)
Burada tutamlar plakay aaya kanaln (4) ucuna doru

kaydrr ve toz karldktan sonra emi ksmna geerler.
Bu ekipman (ekil 63) pnmatik transport sisteminin bir

parasdr. Kanal sistemi iine delikleri olan bir boru ieren odack yerletirilmitir. Materyal resimde gsterildii
gibi 1. ksmdan 2. ksma geerken zel bir fan 3. ksmdan
havay eker ve tozu transport kanalndan uzaklatrr. Lif
tutamlar kanal sistemi ierisinde hava akm ile kuvvetli bir
ekilde ykanmas nedeniyle, en kk toz parackar bile
mkemmel bir ekilde ayrlr ve sonuta tozlar uzaklatrlr.
1.5. Kolay kullanlan yksek performansl makinalar

1.5.1. Talepler
nceki blmlerde ele alnan konular modern yksek performansl bir harman halla hattnn balca teknolojik
talepleri ile ilgiliydi ancak, dier bir husus gittike daha
nemli hale gelmektedir: makinalarn her yerde kolay kullanm. Detayl olarak bunun anlam:
basit, zamandan tasarruf salayan ayarlama;
esnek ayarlar, dier bir deyile her trl gereksinime
uygun ayarlar;
tekrarlanabilir ayarlar;
kalc ayarlar; yani, ayarlarn makinalar tarafndan
hi bir ekilde deitirilmemesi.
3
3
ekil 63 Transport kanalnda toz k
1.4.8.3. Trtzschler DUSTEX toz alma makinas
Bu bakmdan, her eyden nce, gvenilirlik ve ilemsel

gvenlik son derece nemlidir. Bu eit bir sistem UNIclean
B12 ve UNIex B60 makinalarnn bir bileeni olan Rieter
VarioSet ile aklanacaktr.
1.5.2. Rieter VarioSet
3
Temizleme younluu
1,0
1
2
3
4
Bu fan materyali CLEANOMAT temizleyiciden emer

Datc klapalar tutamlar 1.6 mlik alma genilii boyunca datr
Toz alma randman tutamlarn delikli plaka yzeyine itilmesi ile salanr
Materyal emi sistemine der ve deiken hzl fanla
tarak makinalarna tanr
5 Ayrlan toz srekli olarak dar atlr.
ekil 64 Trtzschler DUSTEX
Bu makina materyalin beslendii (1/2) ve materyalin brakld (4) delikli plakal byk bir hazneden ibarettir. Hazne
iindeki materyal tutamlar delikli plakaya (3) doru enir.
0,0
1
10
Nispi telef miktar [%]
ekil 65 VarioSet temizleme alan
Belirtilen her iki makinada da tm performans ve ilemsel

deiiklikler, makinann almas srasnda, makinay durdurmadan, makinann dndan elektronik olarak ok kolay
bir ekilde yaplabilir.
rnek:
Hindistan pamuu: 1 1/8 inch, epel % 2.2
Telef [%]
5
4
-den/kadar
A ayar
A X
A Z
A H
Telef miktar
0.62
0.80
0.65
1.08
90
epel [%]
2
yi lifler [miktar]
yi lifler [%]
epel/elyaf oran
0
Telef paracklar
E
Ayar
0,8
G
EFD
0,4
B
EF
A
0
5
3.6:1
33
2:1
0.55
34
2:1
1.6. Materyalin tanmas

1.6.1. Tanma ihtiyac
0,2
9:1
21.5
0.32
66
UNIclean B 12 ile ilgili rnekten de aka grlebilecei

gibi, yatay ynde bir deiiklik (Adan Zye, zgarann almas) dikey yndeki deiiklie gre (Adan Xe, silindir
devrinin artmas) ok daha fazla lif kayb ile sonulanr.
Ekranda, tm temizleme alannda (A/X/Z/H karesi) istenilen alma ayarn semek mmkndr: baknz ekil 65.
Temizleme younluu
0,6
10
0.22
67
Lifler
1,0
0.07
78.5
10
Nispi telef miktar [%]
ekil 66 Pratik rnekler ve telef kompozisyonuna olan etkileri
Bu amala makinann bir tarafnda kolayca anlalabilir ve

belirgin biimde dzenlenmi bir ekran vardr. Bu ekran
VarioSet (ekil 65) olarak isimlendirilen zel bir ayar dzenei iermektedir. Bu, iletim personeline, temizleme derecesini ve temizleme iddetini (kanlmaz elyaf kaybn belirli
miktarda azaltmak iin) hammaddeye ve iletme gereksinimlerine gre tam olarak ayarlama olana verir. Tm bunlarn gereklemesi iin, makinann bir tarafndaki bir ka
tua basmak yeterlidir. eitli ayar konumlar, rnein 1 - 10
arasnda temizleme derecesi (buradaki rnekte A-Z arasna
iaretlenmitir) ve 0.0 - 1.0 arasnda temizleme randman
(burada A - X arasnda iaretlenmitir) ekranda sabitlenebilir.
Harman halla tesisleri belli bir sraya gre dizilmi bir ka

makinadan oluur. Proses srasnda materyal bir makinadan bir sonrakine iletilmelidir. nceleri bu ilem elle yapyordu, ancak gnmzde, mekanik veya pnmatik olarak
yaplmaktadr, yani iletim arac olarak hava kullanlmaktadr. Mekanik tama sadece makina iinde tama ile snrldr; makina dndaki tama gnmzde pnmatik olarak
gerekletirilmektedir.
1.6.2. Mekanik tama ekipmanlar
Bu ekipmanlar tama bantlar, hasrlar ve ivili hasrlardan
olumaktadr.
VarioSet:
Adan Xye, Zden Hye ayarlar deitiinde epel ve iyi elyaf
kartma derecesi de deiir.
ekil 67 Georg Koinzer hasr
39
40
Bu ekipmanlar kartrc haznelerde tama bantlar olarak

ve aclarda ve kasal besleyicilerde yatay tayclar olarak
kulanlmaktadr. Zaman zaman materyalin bu tayclardan
kayp dme gibi dezavantajlar vardr.
Formlde L hava miktar; A kanaln m2 olarak enine kesiti;

v, m/saniye olarak havann hzdr. Kanal havay materyalden ayracak bir tertibat ile sonlandrlmaldr.
1.6.3.2. Havann ve materyalin ayrlmas
ekil 68 Habasit tama band
Bu amala dierlerine gre ok daha fazla kullanlan donanm delikli tamburdur (ekil 69). Bu, eitli makinalarda ve
paralarda kullanlr, genellikle emi kutular olarak isimlendirilir (kondenserler).
Ksmi bir vakum tambur iinde dolaysyla kanalda, tamburun bir uundaki fan ile oluturulur. Hava ve materyal tambura doru akar. Hava tamburun deliklerinden geirilmekle
beraber, daha sonra temizlenmek iin ltrelerden de geirilir, elyaf tutamlar dnen tamburun yzeyinde kalr ve onunla
birlikte tanr. Alt ksmda, tambur yzeyinde ksmi vakum
engellenmitir. Dolaysyla lif tutamlar emi ile yzeyde kalmaz ve siloya der. Hava ve materyali ayran dier bir donanm, materyalin silonun arka duvarndaki alminyum lamellerden aaya doru kayarken tama havasnn kanallardan
kt, Rieter UNIexin kanall silosudur (ekil 57).
Tama etkisi genellikle hasrlar zerinde daha iyidir

(ekil67). Bunlar genellikle yatay besleme hasrlar olarak ve
makina iinde ksa tama bantlar olarak kullanlmaktadr. Bu
bantlar sonsuzdur ve birbirlerine yakn olarak yerletirilmi
kaylarn sert tahta enine balantlara vidalanmas veya perinlenmesi ile meydana gelirler. Gnmz tama bantlarnda
artk enine balantlar kullanlmamaktadr (ekil 68). Kaylar
elyaf iermeyen farkl tabakalardan olumaktadr. Bantlar
ezamanl olarak kay gerginlii de salayan miller tarafndan
tahriklenmektedir. Bunlarn sevk hzlar genellikle ok dktr. Eik hasrlar veya ivili hasrlar (ekil 13) ayn yapdadrlar ve ayn ekilde tahrik edilirler. Ancak, enine balantlara
elik iviler tespitlenmitir, bylece hammadde yukar doru
tanabilir. Eik hasrlar 100 m/dak.ya kadar olan hzlarda
alrlar. Bunlar genellikle dzeltici silindirlerle etkileime
girerler ve dolaysyla ac donanmlar gibi fonksiyon yaparlar.
ekil 69 Hava ve materyalin ayrlmas
1.6.3. Pnmatik tama

1.6.3.1. Temel prensibi
1.7. Materyal aknn kontrol

1.7.1. Snandrma
Hava, doal olarak ok iyi bir tama ortam deildir. ok byk

miktarlardaki materyali havada yzer pozisyonda tamak
iin ok yksek hzlarda hareket ettirilmeleri gerekir. Havann
kanalda trblans oluturarak akmas, dier bir deyile girdap
oluturmas sebebiyle havann kendisi de bir dezavantaj oluturur. Lierin bu girdaba maruz kalmalar sonucu lier kanalda
birbirlerine karr ve sonuta nepsler meydana gelir. Havann
hareketi iin kapal bir kanala (genel olarak bir boru) ve kanaln bir ucunda ksmi vakum oluturacak bir kaynaa (bir fan)
ihtiya vardr. Havann hz en az 10 m/saniye olmaldr. 12 15 m/saniye daha iyidir; havann hz hibir zaman 20 - 24 m/
saniyeyi gememelidir. Belirli bir hava hzndaki gerekli hava
miktar aadaki forml yardm ile hesaplanabilir.
L (m3/s) = A v
Yukarda da akland gibi, harman halla hatt ayr makinalarn bir dizimidir, her makinann nceki makinadan belli
zaman biriminde belli miktarda materyal almas ve ayn
miktarda materyali bir sonrakine aktarmas gerekir. Yeterli
materyal akndan emin olmak iin, makinalar birbirine
adapte olmaldr. Dolaysyla her makina sonraki makinann
gereksiniminden biraz daha fazla materyal retir. Her bir
makina ar kapasiteye sahip olmas nedeniyle, bir kontrol
sistemi doru retim miktarnn salanmasn garanti etmelidir. Bunun iin kesikli alma ve srekli alma olmak
zere iki temel prensip kullanlr. Hazneli besleyicilerde,
rnein, konveyor (1, ekil 70), bir alglayc kol (a) ileriye
doru itilip tama bandna (1) temas edip onu durduruncaya kadar, hazneye materyal beslemeye devam eder.
Hava
Materyal
deien hzlar ile gerekletirilen srekli retimde, makinalarn retim hzlar birbirlerine ok daha benzer ekilde ayarlanabilir. Bu makinalar hemen hemen srekli ve durmadan
alrlar. Hassas bir kontrol tertibat her bir makinann retim hzlarn ayarlayarak materyal beslemenin devamlln
salar. Kesikli retimde, retimde olduklar zaman, makinalar ayn hzda ve ayn retim hznda alrlar. Materyalin
ilenmesi her zaman sabit kalr. Bunun anlam sadece iki
ilem seviyesi olmas nedeniyle (tam ak veya kapal)materyalin her zaman ayn artlarda ilenmesi demektir. Srekli
almada ise, hammaddenin ilenmesinin olas deiken
younluu ile, srekli yavalama veya hzlanma vardr.
Trtzschler tarafndan salanan veriler hi bir negatif etkinin olmadn, retim hzlarnda salanan varyasyonlarn
%20 yi amadn iaret etmektedir. Kesikli almann
dezavantaj kan materyalin yanl kullanmnda yatmaktadr. Makinalar genellikle zamann %50sinde almazlar,
verimli periyotlarnda, iplikilerin hesaplad ekilde rnein 300 kg/saat retim yapmazlar; bunun yerine bu makinalar ili olarak 600 kg/saat retim hzyla materyali ilerler.
Makinann yklenmesinin ok fazla olmas, zayf bir temizleme etkisine sebep olabilir. Bu nedenle, letmede, ve bu
ok nemli- tesisi regle etmek iin bir giriimde bulunulmaldr, bylece ayr makinalarn verimli zamanlar ok yksek
olur ve sadece bir ka verimsiz periyot meydana gelir.
b
a
ekil 70 Materyalin hazneli besleyiciye dzenli beslenmesi
Ayn ekilde, rezerve haznenin dolumu srasnda (R), materyal stunu tarafndan oluturulan basn o denli artar ki
sonunda alglayc kol (b) aaya bastrlr; bu nceki makinann durmasna sebep olur. Materyal stunu konveyor (1)
tarafndan alndnda, alglayc kol ykselir, nceki makina
almaya balar ve rezerve silo tekrar doldurulur. Ne yazk
ki, pratikte ayr makinalarn ili alma sreleri genellikle
alma zamannn sadece %50sidir ve alma zamannn geri kalan ksm verimsizdir. Dier taraftan, makinalarn
1.7.2. Kesikli almada optik ayarlama sistemi

(rnek: Marzoli yatay temizleyici)
1 Bakm gerektirmeyen deiken hzl motor

2 Temel dn hz ve hedef deer iin ayar
3 Bsn dntrc
ekil 71 Trtzschler CONTIFEED
41
42
Drt optik izleme tertibat (ekil 72) makinann dolum silosuna, tama bandna ve kartrma odasna yerletirilmitir.
33
2
44
55
55
66
ekil 72 Optik reglsyon
Eer materyal kolonu fotosel seviyesinin altna decek

olursa, nceki makina almaya balar ve materyal besler.
Silo dolup fotoselin (1) k huzmesi materyal ile engellendiinde, makina tekrar durur. Fotosel (1) ayn zamanda
ar dolum emniyet izleyicisidir. Fotosel (3) kartrma
haznesindeki materyal miktarn izler ve konveyor bandnn
(6) almasn ve silonun besleme silindirini kontrol eder.
Eer besleme band (5) zerinde materyal kalmam ise
fotosel (4) alarm tetikler.
1.7.3. Srekli alma
ekil 73 UNIcommand kontrol sistemi
Bir tasarm olarak, bu, harman halla dairesinde yeni deildir; uzun sredir hallata dvcye materyal besleme kullanlmaktadr. Yeni olan, komple harman halla hattnn srekli
olarak almas ve ayarlamann elektronik olarak yaplmasdr. Trtzschler tarafndan gelitirilen bu donanm ksaca aklanacaktr (Baknz ekil 71). Tm ayr makinalarn birletii
merkezi ayarlama nitesi, CONTIFEED dir. Bu, tarak makinasnn tako jenaratrnden analog bir sinyal alr; anlk materyal
talebi bu sinyalden srekli olarak hesaplanr. Talebe gre, bir
mikro ilemci talebe uygun olarak gerekli retim iin tm tahriklerin temel hzlarn belirler ve tahrikler buna uygun olarak
kontrol edilir. kinci bir sinyal, sonraki makinann depolama
nitesi ieriinden tretilen bu temel hz sinyaline birletirilir.
Bu yolla, sonraki makinalar ayr kontrol devreleri ile birletirilmitir. Olduka nemli balang giderlerini temsil eden hz
programlar, retim miktarlar ve yerletirme ncelikle elle
gerekletirilir. Dengeli bir alma gerekletirildikten sonra,
bu bilgiler CONTIFEEDe aktarlr ve orada muhafaza edilir.
1.7.4. Rieter UNIcommand
Daha nce de belirtildii gibi, harman halla hatt ok sayda
makinadan oluan bir dizindir. Bu makinalar almalar srasnda, ok iyi koordine edilmelidir, dolaysyla, ayr makinalarn, makina gruplarnn, ve komple harman halla hattnn
izlenmesi ve kontrol iin gvenilir bir sistemi gerektirirler.
UNIcommand elektronik esasl alr, PLC (programlanabilir
mantk) ve PC ile harman halla hattnn yanndaki bir merkezi

kontrol nitesinin ve opsiyonel bir seenek olarak, bunlara
ilave en odasndaki ek bir bilgisayarn kombinasyonudur.
Sistemi kullanmak iin bilgisayar veya yazlm (program) bilgisi gerekmez. Her yerde olduu gibi, Rieterin standardize
edilmi bir panel kullanlr. Lisan gerektirmeyen renkli grak
gsterim ve dokunmatik ekranlar gsterim iin seilmitir. Ana
fonksiyonel ve ilemsel gereksinimler aada belirtilmitir:
Ama/ kapama;
Tm sistem komponenetlerinin alma durumlarnn
gsterilmesi;
Proses srasnn basit bir ekilde deitirilmesi, rnein
birden ikiye veya l karm ilemi;
Vardiya programna gre otomatik vardiya deitirme;
Arza alarm gstergesi;
alma modunu deitirmek ve ayar iin makinann
uzaktan kontrol.
1.8.1.2. Elektronik metal ayrclar

Materyal ac makinadan, rnein Blendomattan
(ekil75, 1) beslenir. Sonraki donanm, kartrma makinasnn nndeki normal bir fandr, emerek (5) materyali
karr. Kvlcm sensr (2) iin yanan materyali ve metal
dedektr (3) her eit metal saptar. Her iki durumda da
aktif alma klapas (4) dedektrden gelen bir sinyalle
alr ve materyali bir yangn sndrme tertibat (7) ve
hazneyi izleyen bir scaklk sensr(8) ile donatlm telef
toplama haznesine besler (ekil 75).
1
5
Kullanc arabirimi makina zerindeki ile tamamen ayndr.

1.8. Hasar nleme ve yangndan korunma
1.8.1. Metal saptama
1.8.1.1. Mknatsl metal ayrclar
7
8
66
ekil 75 Elektronik metal ayrc (Trtzschler)
ekil 74 Mknatsl ayrc (Marzoli)
Mknatslar yllardr kanal iinde veya makinalarn zel

ksmlarnda demir materyal paracklarn karmak iin
kullanlmaktadr. Donanmn en etkin ekli, besleme kanalnda iki arpma yzeyinde srekli mknats zelliine sahip
bkl diz formudur. Lif tutamlar mknatslara kar tahriklendiinde, demir paracklar tutulur ve zaman zaman
karlabilir. Mknatsl ayrclar sadece mknatslanabilir
metal paracklarn karabildiklerinden ve dierlerinin gemesine izin verdiklerinden sadece ksmi bir zm salarlar.
Tm dier paracklarn karlmas iin de elektronik ayrclar gereklidir.
1.8.1.3. ComboShield (Rieter)

Bir kvlcm dedektr, bir metal dedektr ve ayrma
cihazndan oluur ve bir tama kanal iine yerletirilmitir (ekil 76). kvlcm dedektr bir kvlcm veya yanan
materyali saptar saptamaz hzla klapay dndrr. Materyal
tercihen harman halla dairesinin dndaki hazneye der.
E zamanl olarak bir alarm verilir ve harman halla hatt ile
ltre tertibat devre d kalr.
Dnen klapa hat tekrar almaya balayncaya kadar
ayrma durumunda kalr. Bu donanmn metalik materyali
saptamak gibi ikinci bir ilevi vardr. Eer metalik bir para
saptanacak olursa, klapa hzla dner ve yabanc madde
hazneye kartlr. Belli bir sre sonra klapa geriye normal
pozisyonuna gelir. Kvlcm saptamann tersine harman halla hatt alr vaziyette kalr.
43
44
Yangn alglayc
Metal saptayc
Hzl ayrma klapas
Yanmaz depo
Balya ac
Combo shield
Temizleyici
Kartrma makinas
ekil 76 ComboShield (Rieter)
1.9. Telef ynetimi

1.9.1. Hammadde kullanm ekonomisi
plik maliyetlerinin yarsndan fazlasn hammadde maliyetleri oluturur. Hammadde yatlarnn gelecekte ykselmesi
beklendiinden bu konuda pek fazla bir ey yaplabilecei
beklenemez. Bu nedenle, iplikiler hammaddeden giderek
artan oranda yararlanma yollarn arayacaklardr. Hi phesiz, olas yollardan birisi lierin teleften geri kazanlmasdr.
Harman halla ve tarak dkntlerinin ortalama %50si iyi
dier bir deyile kullanlabilir lierden olumaktadr. Bu liflerin geri kazanlmas zor deildir ve aada da gsterildii
gibi ok genel olarak kk bir iplik iletmesi iin gerekletirilen hammadde tasarrufu son derece nemlidir:
Ana hammadde
Harman
halla,
Tarak
dairesi
Ana rn
lk telef
kinci rn
Geri dnm tesisi
kinci hammadde
Yabanc madde oran
kincil telef
Elyaf oran
ekil 77 Hammadde ve telef iin materyal ak diyagram
1.9.2. Telef materyalinin miktar

Bir ylda ilenen hammadde miktar
10 000 t
Harman halla ve tarak dairesinden kan toplam telef
800 t
Geri kazanlabilir telef
360 t
Bir kg hammadde yat (ABDS$)
1.32
Yllk hammadde tasarrufu (ABD$)
475 000
Telef lierinin geri kazanlmas ile harman halla ve tarak

makinalarnda bu lierin ayrlmasnn greceli olarak nemsiz hale gelmesi nedeniyle, bu gibi geri kazanm tesislerinin bir avantaj, harman halla makinalarnda bir dereceye
kadar daha yksek temizlemenin yaplabilmesidir.
Diyagramda telef miktarna nem verilmesine ramen,

burada beklenilen miktarn greceli olarak az olduu aktr. Birincil telefte ortalama %6-8lik telef miktarnn %50si
kullanlabilir nitelikte lif ve %50si yabanc madde olarak
beklenmektedir. Kullanlabilir nitelikteki lierin yaklak
%90n ikincil hammadde olarak ayrlabilir ve bunun iinde
hala %6 orannda epel bulunur. Bu eit ikincil hammadde
ayn karma kaliteyi etkilemeksizin %2.5 orannda kartrlabilir. %5 orannda katlmas durumunda kalitedeki deiiklik zor fark edilir.
Karma mmkn olduunca %5ten fazla miktarda geri
kazanlm lif katlmamaldr (ring iplii iin).
Harman hallatan gelen telef: B 12 / B 60

Tarak brizr
erit
telef
B 25 Telef ac
UNImix B 7/3 R
Tarak
makinas
UNIclean B 12
UNIclean B 12
UNImix B 7/3 R
UNImix B 70
UNIex B 60
UNIoc A 11
ekil 78 Rieter entegre geri kazanm tesisi
1.9.3. plikhane teleerinin snandrlmas

Bir iplikhanede aada belirtilen teleer nemli miktarlarda retilir:
dorudan kullanlabilen teleer;
kirli telef; ve
toz ve uuntu.
Birinci gruba den telef materyalleri herhangi bir zorlama
olmakszn toplanabilirler ve hep ayn miktarlarda harman halla hattna beslenirler. Dier iki grup, bu gruptaki telef materyalinin iletme personeli iin rahatsz edici olmas sebebiyle
kolaylkla ilenilmez. Bu nedenle, modern iplikhanelerde, telef
materyal imdi pnmatik olarak karlmaktadr. Toplama ve
tama ortam arac olarak zellikle hava kullanlmaktadr.
1.9.4. Telen geri kazanlmas
1.9.4.1. Yeniden kullanlabilir teleer iin geri kazanm
tesisi
1.9.4.2. Kirli telen geri kazanlmas
Harman halla /tarak blm, retim 500 kg/saat

Pres
1A
4
UNIclean B 12
B 25 telef ac
UNImix B 70
UNIex B 60
Yukarda da belirtildii gibi, ayn iletmede nemli miktarda

telef normal harman halla hattnda dorudan balya acya
(telef ac) beslenerek yeniden kullanlabilir. Bunun yansra rotor iplikilikte teleften kazanlan kullanlabilir nitelikteki lierin erilmesi veya telen normal hammaddeye ilave
edilmesi yaygndr. Bu durumda telef miktar daha fazla
olduundan kartrma ilemi tek bir telef acda yaplamaz;
(ekil 79) da gsterilen komple bir besleme tesisi gereklidir.
Kirli teleerin, kullanlmadan nce (%30-40 iyi lif) zel bir
telef geri kazanm tesisinden gemesi gerekir.
Kartc ac
B 33 R / A 21
1
UNIclean B 12
Card C 60
tarak makinas
Card C 60
tarak makinas
Card C 60
tarak makinas
ekil 79 Rieter geri kazanm tesisi
Telef emme
borusu
45
Harman halla tesisinde eitli srelerde tekstil amacyla kullanlamayacak eitli telef materyalleri olumaktadr, rnein:
geri dnmden sonra geriye kalan kaba kir;
ilk (n) ltreden geri gelen uuntu;
ince (hassas) ltreden gelen toz.
hammadde hemen karma sokulmayp bir balya presinde

preslenecekse kesikli (o line) modda kullanlabilir.
1.9.4.3. Tm telef eitleri iin geri kazanm tesisi
Hemen hemen tm harman halla makinas reticileri ve
dier baz reticiler, gnmzde geri kazanm tesisleri retmektedirler. LUWA ile birlikte Rieterin retmi olduu tesis
(ekil 80) rnek olarak aklanmtr. Ana telef materyali
pnmatik olarak kondenser vastasyla B 34 kartrc acya beslenir, UNIclean B12de n temizlemeye tabi tutulur, A 21 kondenserinde tozu uzaklatrlr ve B 51R hassas
temizleyicide temizlenir. Tama havas daima materyalden
ayrlr ve n ltreye beslenir. yi lier balya presine beslenir. Geri kazanm makinasndan ve n ltreden gelen ikincil
teleer kirli telef iin balya presine beslenir. Harman halla
dairesindeki geri kazm tesislerinde hep ayn tip makinalar
olduu iin kullanmlar iiler iin sorun yaratmamaktadr.
Kirli teleer byk miktarda yabanc madde ve az miktarda

liften oluur. Bu lier farkl geri kazanm tesislerinde geri
kazanlabilir.
rnein, Rieter tesislerinde (baknz ekil 79), harman
hala makinalarndan ve tarak makinalarnda telef geri
kazanm ekipmannn (1) UNIclean B12 temizleyicisi
vastasyla dorudan harmanl balya acya (2) emilir.
Harmanl balya ac temizlenmi materyali srekli olarak geriye harman halla hattna (3) besler. Eer kirli telef
karm ise, temizleyici harmanl balya ac (2) ve harman
halla hattnda besleme noktas arasna ilave bir UNIex
B60 temizleyici yerletirilmelidir. Bu tesis eer ikincil
RPF
46
ss
Rieter Geri Kazanm Tesisi
R
B 34
B 12
A 21
B 51R
ws
ws
elle kontrol
edilen kapak
elle kontrol
edilen kapak
BP
BP
Konteyner
Kirli telef
Yedek
Elle besleme
ekipman
yi lier
(mteri tarafndan
salanr)
Yedek
aretler
Dner n ltre
Yangn dedektr & kvlcm boaltma nitesi
Toz toplayc
Dner hava ltresi
Materyal alma fan
Kapatma damperi
Radyal fan
Telef separatr
Balya presi
ekil 80 Geri kazanm sistemi
ekipmanna baldr. eitli tipteki teleeri (penye tele,

brizr dknts, vb) birbirinden ayrmak iin, her zel tip
iin ayr bir balya presi gereklidir. Bu eit presler Autefa,
Bisinger, vb temin edilebilir. Eer sadece tek bir balya presi
varsa, her telef tipi iin ayr silo salanmaldr. Normal bir
pamuk iplii iletmesi iin pres (veya silo) yeterli olur.
Periyodik veya faslal emi iin telef odacklar (her defasnda bir veya daha fazla) seilir ve materyal preslere gnderilir, teleer rnein nce tm harman halla makinalarndan gelen teleer preslenir. Otomatik olarak ikinci prese
geildiinde, emi, rnein apka teleerine kaydrlr ve
buradan materyal alnr. Eer tesis faslal olarak almayacaksa, bu durumda telef grubu iin ekstra bir kanala ihtiya vardr. Her iki sistem de pratikte kullanlmaktadr.
1.9.4.4. Tm iplik iletmesi iin On-line geri

kazanm tesisi
Tesis edilmi ekipman srekli (on-line) veya kesikli (oline) alma iin tasarlanmtr. Srekli almada ikincil
hammadde birincil hammadde ile ayn miktarda kartrlr
ve bu ilem srekli olarak ve geri kazanmdan hemen sonra
gerekletirilir. Bu amala, geri kazanm tesisi materyali
balya acya (rnein telef ac) veya dorudan harman
halla hattnn toz alcsna gnderir. Burada, geri kazanm tesisi harman hallacn entegre bir parasdr. Dier
taraftan, kesikli almada, ikincil hammadde geri kazanmdan sonra, nce preslenir ve daha sonra dier balyalar
gibi harman halla tesisine beslenir. Bu sistemde, harman
halla makinalarnn, taraklarn ve penye makinalarnn
tm telef odacklar emi kanallar ile, materyali pnmatik
balya presine (veya silolara) sevk eden, merkezi bir emi
1.9.5. Tozun ve uuntunun uzaklatrlmas

1.9.5.1. Toz ve uuntu problemi
Rieter plant bir rnek ile aada ksaca aklanmtr.
a)
b)
B 12
c)
d)
C 60
C 60
B 70
C 60
C 60
B 60
C 60
Pres
ekil 81 Kirli telen karlmas iin uygun bir dzenek

Harman halla (a); Tarak makinalar (b); Cer makinalar (c); Penye dairesi (d); silolu boaltma ksm (1 - 3) ve balya presleri, veya yatay balya presli tesis.
47
eme
FDA srekli
Taraklama
FDA srekli
ekim
FDA srekli
2 000 m3/h
n ltreleme
LDF
ekil 83 Telef karma ak diyagram
Torba veya briket

haline getirme
ekil 82 Filtreleme prensibinin diyagram
Yeni binalardaki yeni tesislerde muhtemelen merkezi bir

ltre seilecektir; daha eski tesis binalarnda mevcut yer ve
salon yksekliinden dolay ayr ltreler kullanlabilir. Tozlu
hava yava dnen ltre tamburundan geirilir (ekil 83, 1).
Toz tabakas ve uuntu, silindirler vastasyla ayrlr ve tamburun altndaki arabaya derler. Hava iplikhane salonuna
geri verilmeden nce, tambur formundaki hassas bir ltreden
geirilir (ekil 83,2).
ekil. 84 Panel n ltre
Uuntu, toz ve telen tamamnn uzaklatrlmas edeer

enerji tketimi ile birlikte yksek hava sirklasyonu gerektirir. E zamanl olarak, havalandrma olarak isimlendirebileceimiz ikinci bir yksek sirklasyon sistemine ihtiya
vardr. phesiz, kendi havalandrma dzeneine sahip
bamsz olarak alan ve ilave olarak benzer yksek hava
sirklasyonlu ikinci bir havalandrma sistemli -klima tesisitelef karma sistemini kurmak mmkndr. Fakat, bu iki
sistemi tek bir entegre nite iinde birletirmek ve telef
karma sistemi iin gerekli hava sirklasyonunu havalandrma tesisinin hava sirklasyonunun bir paras olarak
kullanmak daha rasyonel ve daha ekonomiktir. Bu durumda
telef karma tesisat klima sistemine birletirilmelidir.
ekil 85 Dner hassas ltre (LUWA)
SS
Hassas ltreleme
1.9.5.3. Merkezi ltre tertibat
Younlatrma
Presleme
1 000 m3/h
2 500 m3/h
1.9.5.2. Tozun ltreden geirilmesi

Emilerek tozun karlmas srasnda ok miktarda uuntu
da tand iin genellikle iki ltre kademesi kullanlr. Bu
kademeler ilk ltreleme ve hassas ltreleme olarak isimlendirilirler. Bu ilemler ayr ltrelerde veya merkezi bir ltrede gerekletirilir.
Dner hava ltresi

FDA srekli
13 500 m3/h
RPF
Materyalin alt st olmas, yolunmas vb. nedenlerden

dolay genellikle ok miktarda toz kar. lem srasnda
emin olunmas gereken en nemli husus, bu tozun lierle
karmamas ve ayn zamanda atmosfere dalmamasdr.
Gnmzde, cer makinalarna kadar hemen hemen tm
makinalar mmkn olduunca toz emme hatlarna balanmlardr. Serbest kalan toz, havann ayrlmas ve tozun
uzaklatrlmas iin, derhal bu emi sistemine geer.
26 900 m3/h
48
1. Dner n ltre
2. Dner hava ltresi
3. Radyal fan
4. Material Handling Fan
5. Lif ayrc
6. Toz toplayc
1.9.6. Telen elden karlmas (imha edilmesi)

Kirli telef materyalleri, elle tama gerekmeyecek ekilde
toplanr, balyalanr, paketlenir ve ortadan kaldrlr.
Balyalama ve paketleme iin eitli olanaklar vardr:
Balya younluu [kg/m3]
Kondenserden geirdikten sonra boaltma
veya konteynerde presleme
100
Lif ayrclar yardmyla uvalara doldurma

(Kompaktr)
60 - 80
Tekrar kullanm
- Haf balya presleri
- Ar balya presleri
80 - 120
200 - 250
Briket preslerinde topak veya

briket formunda presleme
600 - 1 200
Balya pres sisteminin fonksiyonel aklamas

(BPS, ekil. 86):
Tekstil tele (materyal) genellikle pnmatik olarak dorudan retim tesisinden lif separatrlerine tanr (1)
(ve kalitesine gre ayrlr).
Lif veya telef separatrleri standart separatrler olarak
kullanlr. Esas olan tozlu havann lif separatrnde ltreleme tesisine boaltlmasdr.
Telef lif separatrnden (2) materyal silosuna (3)
boaltlr.
Boaltma nitesi (4) tele materyal silosundan dahili
materyal tama sistemine nakleder(8).
Daha sonra materyal telef ayrc WS(9) ile balya presine beslenir (11).
Materyalin daha sonraki presleme ilemi balya presinde
gerekletirilir (12).
Telef konteynerlerde preslendiinde veya balya veya briket

formuna getirildiinde, tama ve nakliye basittir. Bu formda,
zellikle briket olarak, telef gbre olarak kullanlabilir veya
yaklabilir. Istma deeri yaklak 4 kWsaat/kilogramdr (karlatrma iin, petroln stma deeri 12 kWsaat/kgdr).
10
11
4
5
6
8
12
1. retimden gelen materyal

2. Lif separatr FS
3. Materyal silosu
4. Boaltma nitesi
5. Boaltma kanal
6. Kapatma klapas
7. Temizleme havas kapatma
8. Tama hatt
ekil 86 rnek: Pnmatik materyal tamal balya pres sistemi
9. Telef ayrc WS
10. Fan
11. Balya presi besleme haznesi
12. Balya presi
49
50
2. TARAK MAKNASI
2.1. zet
2.1.1. Giri
Uzmanlarn iki zl sz- Tarak makinas iplik fabrikalarnn kalbidir. ve iyi taraklama eirmenin yarsdr eirme
ileminde taraklamann nemini belirtmektedir. Denkendorf,
Almanyadaki Aratrma Enstitsnden Dr. Artzta gre taraklama ilemi:
kalite;
ve ayn zamanda verimlilik ile en yksek korelasyonu
gstermekedir.
Yeni eirme sistemleri dnldnde taraklama ileminin
nemi daha da fazladr. Tarak makinasnn iplik kalitesine
etkisi ilemin kendisinin ierdii kark ilem serisinden ve
ekonomik temellerde yksek retim oranna erime basksndan kaynaklanmaktadr. retim orannda art ile kalitede azalma arasndaki iliki sebebiyle hedeenen yksek
retim oran sorunlara sebep olmaktadr:
performans ykseldike taraklama ilemi daha hassaslamaktadr;
ve kalite zerindeki olumsuz etkide art olmaktadr.
Sebeplerden birisi hala 1770li yllardan kalma konsepte
gre ve 1850lerden kalan bir makina tipi ile alyor olmamzdr. Dier yandan, 1965den beri retim hzlar 5 kg/s
den 220 kg/s e ulamtr ve bu art cer makinalarnn
dnda baka hibir tekstil makinas yakalayamamtr.
Tarak makinalar ile ilgilenirken gnmzde harman halla
ve tarak makinalarnn birlikte homojen bir ekilde, ayrlamaz bir nite olarak, birbirine tamamlamak zere koordine edildii unutulmamaldr. rnein kolay temizlenebilir pamuk elyaf sz konusu olduunda i yk ounlukla
harman hallata iken zor temizlenecek pamuk elyaf iin i
yknn ou tarak makinasndadr.
2.1.2. Tarak makinasnn grevleri

2.1.2.1. Elyafn almas
Harman hallata lier tutam haline gelene dek alabilirken tarak makinas elyaf tek lif dzeyinde amaldr. Ancak
bu seviyede bir ama gerekletirilirse temizleme ve dier
ilemler gerekletirilebilir.
2.1.2.2. Yabanc maddelerin temizlemesi
Yabanc maddelerin temizlenmesi ilemi esas olarak brizr
blgesinde gerekleir. Sadece ok az miktarda kirlilik apkalara veya dier blgelere tanr. Modern tarak makinalarnda %80-95 seviyelerinde temizlik gerekletirilebilmektedir. Bylece harman halla ve tarak makinasnda ulalan
temizleme oran toplamda %95-99 seviyelerine ular.
Ancak taraklanm erit hala %0.05-0.3 orannda yabanc
madde ierir.
2.1.2.3. Tozun temizlenmesi
Harman hallata olduu gibi uygulanacak emme ilemi ile
temizlenebilecek serbest tozun dnda liere tutunmu olan
mikro paracklarn temizlenmesi de tarak makinasnda gerekletirilir. Bu paracklarn temizlenebilmesi iin elyaf/
elyaf veya elyaf/metal srtnmesine ihtiya vardr. Her iki
durum da tarak makinasnda belli derecelerde mmkndr,
yani tarak makinas iyi bir toz temizleme makinasdr.
2.1.2.4. Nepslerin almas
Harman hallata bir makinadan dierine neps says artarken tarak makinasnda mevcut say belli bir oranda indirilir.
Tarak makinasnda nepslerin temizlendii ynnde yanl
bir inan vardr. Aslnda bu nepsler ounlukla almaktadr. Nepslerin sadece bir ksm makinay almam olarak
apkalar vastasyla terk eder. lem esnasnda nepslerin
saysndaki deiiklikler ekil 87de grlebilmektedir.
Nepslerin almasnda gelime:
Daha byk silindir genilikleri kullanlarak tambur
zerindeki elyaf younluu azaltlarak;
Tarak telleri arasndaki aralk azaltlarak;
Daha keskin tarak garnitr telleri kullanarak;
Optimum brizr hzlar (fazla dk olmamal) kullanarak;
Dk penyr hzlaryla;
Dk materyal k ile salanabilir.
51
52
2.1.2.7. Elyaf oryantasyonu

A
Paralelletirme ilemi genelde tarak makinasna atfedilir.

Bu tam olarak doru deildir nk her ne kadar ilk bata
belirli bir derecede boylamasna dzen sz konusu olsa da
elde edilen elyaf tlbentinde lier birbirine paralel deildir. Tambur zerinde paralel yerleim saland dorudur
ancak tambur ve penyr arasnda elyaf tlbenti oluurken
bu durum kaybolmaktadr. Bu yzden tarak makinasnn
lierin ksmi oryantasyonunu salad sylenebilir ancak
paralellemeyi salad sylenemez.
2.1.2.8. erit oluumu
V
M1
M2
M3
M4
M5
A neps
M harman halla makinalar
C tarak makinalar
V balyalar halinde pamuk
ekil 87 Harman halla ve tarak makinalarndan geen pamuktaki neps

miktarndaki deiiklikler
2.1.2.5. Ksa elyafn temizlenmesi

Ksa elyafn temizlenmesi tarak telleri arasnda bastrlp orada
kalmalar ile mmkn olabilir. Metal garnitrler ile bu durum
mmkn olmadndan bu grevi sadece apkalar gerekletirebilir. Ksa elyafn uzun elyaftan ayrlabilmesi uzun elyafn tamburun tarak telleri ile daha fazla temas etmesi temeline dayanmaktadr. Bylece uzun elyaf tambur telleri tarafndan srekli
yakalanmakta ve tanmaktadr. te yandan ksa elyaf tamburun
garnitr tellerine daha az temas etmektedir, bu yzden apkalarn tellerine yakalanr ve aralarnda kalrlar ve makinay apka
syrclar ile terk ederler. Ancak ksa elyafn temizlenmesi oransal olarak deerlendirilmelidir ve aslnda olduka dk miktardadr; %1-2 gibi bir miktar apka syrclar ile tarak makinasndan uzaklatrlmaktadr ve bu miktarn yaklak yarsn ksa
elyaf oluturmaktadr. Bu yzden tarak makinasnda %1den
daha az oranda ksa elyaf temizlenmektedir. Stapel diyagramnda ise bu durum zorlukla gzlemlenebilir lm esnasnda
yaplan hata bile deerdeki deiimden daha fazladr.
2.1.2.6. Elyafn harmanlanmas
Malzeme makinada ok ksa zaman geirdii iin tarak makinas uzun periyotlu elyaf harmanlanmasn iyiletirmez. Ancak
apraz harmanlamay ve lin life kartrlmasn iyiletirir
nk open end eirme dnda tek tek lier seviyesinde ilem
tarak makinasnda gerekletirilebilmektedir. Lin lie hassas
harmanlanmas tlbent formunda gerekletirilmektedir.
Elyaf biriktirebilmek, transfer edebilmek ve dier ilemleri

uygulayabilmek iin bir ara rn eldesi arttr. Bu ara rn
erittir. Ekstrem durumlarda tarak eridinin numaras 3 kteks
(yeni eirme ilemleri) ile 9 kteks arasndadr. Genelde ksa
elyaf iplikiliinde erit numaras 4 - 7 kteks (cer makinasna
direkt besleme iin 20 ktekse kadar kabilir) arasndadr.
Ayrca tm ilemlerin aada belirtilen artlarda gerekletirilmesi gerektii aklda tutulmaldr:
Yksek retim miktarlarnda;
Lierin zedelenmeden ilenmesi ile ve
Hammaddenin yksek kullanm ile.
2.1.3. alma prensibi
Modern tesislerde, hammadde hava emii kanallaryla
(ekil88, 1) farkl tasarmlardaki tarak makinas silosuna
(2) beslenir. 500 - 900kteks civarnda dzgn bir ekilde
sktrlm tlbent siloda biriktirilir. Bir transfer silindiri (3)
bu materyali besleme dzeneine (4) iletir. Besleme dzenei bir silindir ve besleme tablasndan oluur ve bu dzenek
elyaf optimum kstrma salayacak ekilde brizre (5) doru
ilerletir. Besleme silindirinden brizre doru kstrlm olan
elyaf brizr tarafndan taranp almaldr. Bu topaklar zgaralar (6) zerinden geer ve tambura (8) aktarlr.
Bak, zgara ve tarak telleri (6) arasndan geen malzeme
byk lde temizlenir. Ortaya kan dknt hava emii
(7) ile uzaklatrlr. Taraklama ileminde elyaf tutamlar
ise tambur ile tanr ve tambur-apka arasnda tek bir lif
haline gelinceye kadar alr. apkalar (10) sonsuz zincir
mekanizmas ile hareket etmekte olan 80 - 116 ayr taraklama ubuundan olumaktadr. Gnmzde, apkalarn
30 - 46 tanesi (modern tarak makinalarnda yaklak 27
tanesi) taraklama pozisyonundadr;
11
10
18
12
8
15
17
4
5
14
16
6
13
ekil 88 Yksek performansl modern tarak makinas
dierleri ise hareket halinde taraklama konumuna dn

yolundadr. Dn esnasnda bir temizleme birimi (11)
apkalardaki lieri, nepsler ve yabanc maddeleri syrr.
Ayrca sabit apkalar da (9 ve 12) ileme yardmc olmas
iin tasarlanmtr. Tamburun alt zgaralar ya da plakalar ile (13) kapatlmtr. Taraklama ilemi tamamlandktan sonra tambur zerinde kancasz, paralel ve serbest
konumda bulunan lier tanmaktadr. Ancak bu haliyle lifler tanabilir bir ekilde deildir. lave bir silindir, penyr
(14), lierin tanmas iin kullanlr. Penyrn evresel
hz tambura kyasla daha dk olduundan lieri tlbent
oluturacak ekilde toplar. Syrc dzenek (15) tlbenti
penyrden alr. Silindirler (16) eridi ksmen sktrdktan
sonra dner kova tertibat (18) ile erit kovaya (17) biriktirilir. Dnen silindirler, tambur ve apkalarn ilem boyunca
anmaya maruz kalan garnitr telleri vardr ve bu ksmlar
belirli aralklarla bilenmelidirler.
2.1.4. Farkl tasarm eitleri
2.1.4.1. Temel unsurlar
Tarak makinalar uzun lieri (taraklama silindirli yn taraklar) ya da ksa lif iplikiliinde kullanlan lieri ilemek iin
tasarlanmtr. Ksa lif tipindeki materyal iin kullanlan
tarak makinalarnda sonsuz zincir mekanizmas ile hareket
ettirilen apkalar bulunmaktadr.
Makinann ismi zamannda lieri birinden ayrmak iin kullanlm olan dikenli bir meyve olan deve dikeni anlamna gelen
Latince carduus kelimesinden gelmektedir. alma genilii genelde 1000 mm ya da 40 intir; Rieter ise C60 tarak
makinas ile alma geniliini 1500 mmye karlmtr.
Konvansiyonel tarak 7.65 m2
00
10
00
C 60 tarak 6.94 m2
15
ekil 89 Rieter C 60 tarak makinas standart tarak makinas ile karlatrmal olarak; alma eni 1 500 mm
Bu, retim kapasitesinin 5 kg/saatten maksimum 120 kg/saate

ve en yeni jenerasyonda yaklak 220 kg/saat gibi son derece
yksek deerlere kabilmesinin sebeplerinden birisidir.
53
54
Her ne kadar bugn kullanlmakta olan tarak makinas

1850 ylnda tasarlananla ayn tip ise de baz tasarm
detaylar ile performans byk miktarda arttrlabilmitir.
lk olarak hedeenen:
tamburun n tarafndan daha iyi ama;
tambur yzeyinde daha iyi ve homojen elyaf
dalmnn salanmasdr.
Daha ok sayda ama ve taraklama donanmnn, yani:
topak besleme sisteminde ama tertibat;
brizrde yeni besleme tertibat (dorusal besleme);
ikinci ve nc brizr;
silindirdeki apkalarn n ve arka ksmlarna yerletirilen taraklama ubuklar ile bu hedeere ulald.
Bu iyiletirmeleri salamak iin daha nce ilerleyen
blmlerde bahsedilecek olan Crosrol seri tarak makinas
kullanlyordu (u anda kullanlmyor).
2.1.4.2. Duo veya tandem tarak makinalar
Adndan da anlald zere tandem tarak makinalarnda
iki tane taraklama nitesi birletirilip tek bir nite haline
getirilmitir ve ilk taraklama nitesinin penyr, ikinci
taraklama nitesinin brizrne elyaf besler. ift taraklamann kaliteye ve elyaf kartrlmasna pozitif etkisi vardr.
ekil 90 Crosrol tandem tarak makinas
Ancak bu avantajlar, yannda makina ve bakm maliyetlerindeki art da beraberinde getirir, ayrca daha fazla alana ihtiya vardr. Yeni nesil modern tarak makinalar tandem tarak
makinalarnn saladna e deer veya daha iyi kaliteyi
salayabilmektedir. Bu yzden tandem tarak makinalar artk
gerekli deildir ve piyasada bulunmamaktadr (ekil 90).
2.2. Tarak makinasndaki alma blgeleri
2.2.1. Materyalin beslenmesi
2.2.1.1. Gereksinimler
Modern iplik iletmelerinde tarak makinas btnlk tayan
ilk ara rn salamaktadr. Dier gereksinimler arasnda,
mamuln dzgn ve mmkn olduunca hatasz olmas
gerekmektedir. eritteki dzgnszlkler iplikte de ortaya
kmaktadr, en azndan karde ipliklerin eilmesi esnasnda
ki bu durum iplik kalitesini drmektedir. Beslenen materyal uygun zellikleri salamyorsa hatasz erit elde edilemez nk beslenen materyaldeki her dzgnszlk ekim
sebebiyle daha da artarak eride aktarlmaktadr. Materyalin
makinada geirdii zaman bunun kompanse edilebilmesi
iin ok ksadr. Eirmede, dier retim ilemlerinde olduu
gibi, hatalarn dzeltilmesine ya da gizlenmesine deil en
bata nlenmesine gayret edilmelidir. Dolaysyla tarak
makinasna beslenen materyalde dzgnszlk olmamaldr.
Vatka besleme yapldysa, dvc dzgn vatkalar olutur-
duundan bu kk bir sorundur, zira her biri numarann

doruluu asndan. kontrol edilen uniform vatkalar elde
edilmitir. Topak besleme sistemi daha hassastr. Topaklar
pnmatik olarak tanp deiik tarak makinalarnn silolarna beslenmektedir. Tarak makinalarndan biri daima datm sisteminde fana daha yakndr, dierleri ise sabit bir
ekilde artan mesafelerde fandan uzaktr. Dzgn besleme
yapabilmek iin tm taraklara giden topaklar eit kalnlkta
olmaldr ve her tarak silosunun kanalnda uniform ve eit
younlukta dalmaldr. Bunu salamak iin ekstra aba
gerekmektedir. Yksek performansl tarak makinalarnda
beslenen materyalde aranan bir dier art ise beslenen elyafn yksek derecede alm olmasdr. Bu art saland
iin bu tarak makinalarnn performansnda konvansiyonel
tarak makinalarna kyasla art salanabilmektedir. Tarak
garnitrlerinin daha fazla yklenmesi (600 - 900 kteks)
daha fazla materyalin retimine izin verir. Bu yzden daha
iyi alm malzeme ok nemlidir.
2.2.1.2. Topak beslemenin temelleri
Silonun st ksm biriktirme yaplan ksmdr, burada harman hallatan alnan malzeme havadan ayrlmaktadr.
Alt ksmda, ama silindirinde gerekleen ama ileminden sonra materyalin miktar srekli sabit tutulur. Burada
materyal basnl hava ya da titreim plakalar ile hafe
sktrlp dzgn bir besleme stou oluturmaktadr.
Ak ve kapal datm sistemleri ile besleme dzenlerinde
de bir farkllk yaratlmtr. Ak transfer sisteminde son
taraklama nitesinden sonra kanal sonlanmaktadr. Kapal
sistemde herhangi bir taraklama nitesi tarafndan alnmam olan elyaf topan datm birimine geri getirecek sirklsyon vardr. Eer sirklsyon yolunda ok fazla
materyal varsa neps oluabilir. Bu tip bir dzenek, harman
halla tesisi ile ilikilendirilmi taraklar deitirilemeyecei
iin, esnek deildir. Pnmatik kanall besleme sistemlerinin
her eklinde, taraklama nitesi durduu zaman silo ierisinde materyalin sktrlmas, basnl havayla ya da titreim plakasnn sarslmasyla salansa da sonlandrlmaktadr. Aksi halde kanalda kalan materyal olmas gerekenden
fazla sktrlacak ve ilem tekrar baladnda nihai erit
ok kaln olacaktr. Pnmatik beslemeye sahip tarak makinalar erit numarasn sabit tutabilmek iin regle sistemine gereksinim duyarlar.
ekil 91 Tarak makinasna malzeme beslenmesi
ki temel topak besleme prensibi arasndaki fark:

ac sistemi olmayan tek blml (tek para) silo
(ekil 92);
ac sistemli iki blml silo (ekil 93).
Tek paral siloda, zaman ile ykseklii deien kolon eklindeki materyal, besleme silindirine itilmektedir. Bu tip
silo basittir, karmak deildir, ekonomiktir ve az bakm
ister ama yksek performansl tarak makinasnn gereksinimlerini karlayamaz. Bu sistemin tersine, iki blml
silo sistemi daha karmak ve pahaldr ama daha iyi alm ve uniform tlbent beslenmesini salar.
ekil 92 Tek blml siloya tutam besleme
55
56
Arka duvarn bir ksmn oluturan delikli levha havann

kamasna izin verir, daha sonra fana geri dner. Elektronik
basn dmesi besleme silindirinin (ama silindirinin
zerindeki) hznn ayarlanmasyla materyalin siloya sabit
younlukta ve miktarda doldurulmas salanr. Silodaki
hava akm topaklar delikli levhann lierle en az rtld
ksmlarna tar. Bylece tm silo geniliince elyaf topaklarnn dzgn dalm salanr.
2.2.1.4. Tarak silosuna entegre ince temizleyici
Bu zm ile tarak silosunda ince temizlik yaplabilmektedir. Mevcut ama pozisyonu dknt ba ile desteklenmektedir.
Sonu:
entegre ince temizlemeli tarak silosu;
harman halla nitesinin yksek retim kapasitesi
ok sayda tarak makinasna datlmaktadr;
ince temizleme, harman halla nitesine kyasla, daha
dk retim hzlarnda hassas bir ekilde gerekletirilmektedir;
daha iyi iplik kalitesi; rnein sk rastlanan hatalar
(kaln yerler, ince yerler ve neps) genelde azalmtr
ve ksa elyaf ierii iyiletirilmitir.
ekil 93 ki blml silo ile topak besleme
22
2.2.1.3. ki blml silo sistemi

UNIex B 60 ve silolar veya UNIstore A 78 arasnda fan ile
tanan hammadde tama kanal aracl ile her bir tarak
makinasna ait siloya (kanaln st yars) sevk edilir. Tama
kanal bir nite ierisindeki tm entegre makinalar dolar.
Tama iin kullanlan hava delikli levhadan kar ve emme
kanalyla geri tanr. Silonun bu ksmnda (st yars)
elektronik basn dzenleyici malzeme yksekliinin sabit
kalmasn salar. Silonun st yarsn kapatan besleme
silindiri, materyali ama silindirine doru iter ve bu silindir ince topaklar kopartr ve bunlar ili besleme silosuna
(alt ksm) aktarr. Burada fandan gelen kontroll basnl
havayla kontroll younlatrma gerekletirilmektedir.
3
4
55
5
66
ekil 94 Tarak silosunda ince temizleme
lem aamalar (ekil 94):

1. Elyaf topaklar ince temizleme nitesi bulunan tarak
silosuna beslenir.
2. Elyaf topaklar, tarak silosunun st ksmnda (1, 2) tayc havadan ayrlr ve homojen bir birikim salanr.
3. Besleme oluklu bir besleme silindiri (4) ve bir ineli
silindir (4) kk topaklar retir ve bylece geni topak
yzeyi oluur.
4. Entegre dknt ba aa kan epel paralarn
derhal temizler.
5. Serbest kalan topaklar kontroll hava akmyla aftn
daha alt ksmna (5) enir ve bu blgede homojen
ekilde birikir.
6. Delikli arka duvar bu aamada topaklarn yeniden
tozdan arnmasn salar.
2.2.2. Brizre besleme tertibat
2.2.2.1. Konvansiyonel sistem
yi tasarlanm besleme tertibatnn aadaki grevleri
gerekletirmesi beklenir:
tm genilii boyunca elyaf kstrabilme;
brizrn hareketine kar elyaf tutabilme;
ama ilemine imkn verecek ekilde elyaf brizre
doru zedelemeden tayabilme.
Plakann st ucu elyaf tutabilmek iin burun benzeri eik

bir saptrc ksma sahiptir (b, ekil 96). Brizre dnk
olan plaka uzun klavuz yzeyine sahiptir (a). Temizlenen
dknt kalitesi ve miktar zerinde eik saptrc burun
ksmnn ve klavuz yzeyin nemli etkisi vardr. Keskin
saptrc burun lieri iyi tutar ve dolaysyla youn ancak
kaba ama etkisi yapar. Dier yandan daha yuvarlatlm
bir eri lieri iyi kavrayamaz ve sonuta zayf ama oluur.
Bu durumda brizr sklkla elyaf topaklarn yrtar. Klavuz
yzeyin uzunluu (ekil 96 a) dknt temizlemeye etkilemektedir. Eer ok ksa ise lier brizrden kaabilir.
Telef, dknt ba tarafndan paralanr ve dknt toplaycda kaybolur gider. Eer bu yzey ok uzunsa lieri garnitre doru bastrr. Bylece lier daha iyi tutulmaktadr
ancak lier arasndaki yabanc maddeler de daha iyi tutulur. Sonu, temizleme etkisinde azalmadr. Klavuz yzeyinin bykl, en azndan geni bir aralkta, elyafn stapel
uzunluuna baldr. Besleme silindiri 80 - 100mm arasnda
apa sahiptir ve genelde materyal ak ynnn aksine olacak ekilde testere-dili teller ile kapldr. Bu ekilde brizrn topaklar koparmadan tutmasn salayacak iyi bir lif kavramas mmkn olmaktadr. Bu yzden brizrn ama efekti
genellikle taraklama ileminin en temel zelliidir.
Konvansiyonel besleme tertibat (ekil 95) besleme plakal

(1) bir besleme tablas ve bu plakaya bastrlm besleme
silindirini (2) iermektedir. Besleme plakas besleme masasnn bir uzants olarak oluturulmutur ve silindirin eriliine uyumludur.
b
22
3
1
4
ekil 95 Konvansiyonel besleme tertibat
ekil 96 Besleme plakasnn ekli
57
58
2.2.2.2. Brizrn dn yn ile ayn ynde besleme

(tek ynl besleme)
2.2.3. Brizr blgesi
1
33
a
2
ekil 97 Tambur dn yn ile ayn ynde besleme (Rieter)
Konvansiyonel sistem incelendii zaman, malzemenin ileriye, mantksz bir ekilde brizrn dn ynnn tersine,
itildii gzlemlenir. Brizrn elyaf tutamn sprebilmesi
iin tutamn keskin bir ekilde eilmesi gerekir. Bu eilme
tabi ki elyafn zedelenmeden ilem grmesi gereklilii ile
elimektedir. Bu yzden Rieter besleme ynn brizrn
dn yn ile ayn olacak ekilde deitirmitir (ekil 97).
ki besleme elemannn yerleimi konvansiyonel sisteminkine gre tam tersi ekildedir, yani besleme silindiri (2)
aaya yerletirilmitir ve plaka (1) bu silindire doru yay
bask sistemi ile bastrlmaktadr.
Besleme silindirinin brizr ile ayn ynde dnyle elyaf
tutam aaya brizrn dilerinin arasna doru ilerler.
Konvansiyonel besleme sisteminde mkemmel ilem koullarn salamak iin besleme plakas ve brizr arasndaki
mesafe materyale gre hassas bir ekilde ayarlanmaldr.
Besleme silindiri ve tamburun dn ynnn ayn olduu
durumda kstrma (plakadan k) blgesiyle besleme silindiri/brizrn kstrma noktas arasndaki mesafe (mesafe
b/a) ayarlanabilir.
ekil 98 Brizr
2.2.3.1. Brizr
Genelde yaklak 250 mm apa sahip dkme demir bir
silindirdir. Testere dili garnitr telleriyle kapldr. Brizrn
altnda zgaralar ya da taraklama elemanlarndan oluan
kapal bir ksm vardr, zerinde ise koruma amal metal
levha bulunur. Brizrn amac beslenen elyaftan ince alm topaklar koparmak, silindirin altnda bulunan dknt
ayklayc paralar zerinden geirmek ve daha sonra tambura aktarmaktr. Yksek performansl tarak makinalarnda
dnme hzlar pamuk iin 800 - 2000 dev/dak, sentetik lifler iin 600 dev/dak. civarlarndadr.
2.2.3.2. Brizrn ilevi
Ama ve temizleme ileminin en byk ksm brizr tarafndan gerekletirilmektedir. Tek brizrl makinalarda tambur yzeyine lierin %50si topak halinde ve 550den biraz
daha az da tek lif olarak aktarlr. Bu yzden brizrn yapt ilem youn ama kabadr. Brizr kaln bir elyaf tutamn
yaklak 1600 dev/dak (yaklak 600 000 tel ucu/saniye)
dnme hz, yani yaklak 21 m/saniye (yaklak 76 km/saat)
evresel hz ve 1 600den fazla bir ekim ile tarar. Sostike
matematik hesaplamalar olmadan da ama noktasnda lif
dzensizlikleri olaca aktr. Oluacak bu dzensizliklerin
derecesi sadece aada belirtilmi olan ayarlarn yaplmas
ile kontrol edilebilir:
elyaf tutamnn kalnl;

beslenen materyalin alma derecesi;
alan ekipmanlar arasndaki mesafe;
beslenen materyalde lierin oryantasyon derecesi;
tarak tellerinin younluu;
brizrn dn hz;
beslenen malzeme miktar.
Brizre emi nitesine sahip dknt ba yerletirilmitir. Silodaki etkili ama ile tek brizrl C60 tarak makinas,
C51 e kyasla daha iyi ama yapabilmektedir. Tek brizr ile
daha az elyaf kayb ile ama ilemi gerekletirilebilmekte,
kaba dknt ve toz da hassas bir ekilde temizlenebilmektedir.
Ama ilemi beslenen elyafn brizr vastasyla kama eklinde kopartlmasdr, kama ekli ile lierin kstrlp ekilmesiyle brizre doru sarkan elyaf tutamnn incelmesi kastedilmektedir. Ama ileminin tipi ve younluu nihai iplii,
zellikle neps miktar, hatal yerler, dzgnszlk ve mukavemet asndan etkilemektedir.
2.2.3.3. Dkntnn temizlenmesi
Dkntnn temizlenmesi brizrn altnda zel ekipmanlarla salanmaktadr ve youn bir ilemdir. Klasik temizleme donanm 1 - 2 dknt bandan ve bir yars kertikli levhadan, dier yars ise delikli levhadan oluan bir
zgaradan meydana gelmektedir. Bu donanmda, yabanc
maddelerin temizlenmesi dknt bann syrma ilemi
ile gereklemektedir. Izgara levhalar lieri klavuzlama ve
tutma grevini yapar yani oluabilecek ilave elyaf kaybn
nlerler.
Yksek performansl tarak makinalar daha yksek miktarlarda materyal retiminin stesinden gelebilmek iin
alternatif donanmlar gerektirirler. Bu sebeple bu tarz tarak
makinalarnda brizrlerin zgaralar yoktur, bunlarn yerine
taraklama segmentleri (4, ekil 99) vardr.
Yeni nesil Rieter tarak makinalarnda, rnein, topaklar tambura aktarlmadan nce bir dknt bandan (2) geer,
sonra taraklama plakasndan (3), sonra tekrar dknt bandan ve yine taraklama plakasndan geer. Taraklama plakalar zel garnitr telleri ile kaplanmtr (3a).
ekil 100 Rieter C 60 tarak makinas, tek brizr
2.2.3.4. Lierin tambura transferi

Brizr ile tambur arasndaki garnitr telleri penyr iin kongre edilmitir. Dolaysyla bu pozisyonda ama ileminin
etkisi ok gl olamaz. Yine de erit kalitesini etkilemekte
ve ayrca burada lierde oluan boyuna oryantasyonu da iyiletirmektedir. Bu etki iki silindirin hzlar arasndaki orana
baldr. Farkl aratrmalara gre, bu oran 1:2 olmaldr;
yani brizr ile tambur arasndaki ekim 2 den biraz daha
fazla olmaldr (bu durum tek brizrl makinalar iin geerlidir). Optimum oran ise hammaddeye baldr; her durumda
hzlar deitirilecei zaman bu birbirine bamllk gz ard
edilmemelidir.
2.2.4. Yardmc taraklama ekipmanlar
(taraklama yardmclar)
2.2.4.1. Bu donanmlara duyulan ihtiya
3a
2
3
2
4
ekil 99 Rieter C51 tarak makinasnda brizr altndaki taraklama segmentleri
Tarama oran denilen parametre daha nce tarak makinalarndaki ama etkisini ifade etmek iin kullanlmtr. Bu
oran tamburun dnme hznn (dev/dak) besleme hzna
(in/dak) oranyd. Bu oran modern retim koullarnda kullanlamaz. Lif bana den u saysyla ama etkisi ifade
edilebilir yani birim zamanda beslenen ortalama toplam
elyafn ayn zaman sresince mevcut u saysna orandr.
rnein brizrde lif bana 0.3 u (her bir u iin 3 lif) olabilir ve tamburda lif bana 10 - 15 u olabilir.
59
60
Eer belirli bir kalitede iplik gerekiyorsa tarak makinasnda

buna karlk gelen ama gerekletirilmelidir. Ancak, tarak
makinasnda retimde art ok basit olarak daha fazla
elyafn makinadan gemesi anlamna gelmektedir.
Ayn taraklama etkisini (yani lif bana ayn adette u) elde
edebilmek iin birim zamandaki u saysnn arttrlmas
gerekmektedir. Bu da:
birim alanda daha fazla ua (daha sk garnitr teli);
daha yksek besleme silindiri ve tambur hzlar;
daha fazla taraklama yzeyi ya da taraklama pozisyonu;
tambura beslenmeden nce lif tutamlarnn daha ince
almasyla baarlabilir.
U saysn arttrmak iin ok az ey yaplabilir, nk elyaf
ktlesi de garnitr telleri arasna datlabilmelidir: kaba
lier ve yksek miktarda retim kaln garnitr tellerini
gerektirir; ince elyaf ve dk retim ince garnitr tellerinin kullanmna imkn verir.
Hzlarn arttrlmasyla yeterince ilerleme salanmtr, ama
daha fazla art rnekten de anlalaca zere daha zor
olacaktr. rnein, eer tarak makinasnn retimi her bir
lif iin ayn u says ile 25 kg/saatten 60 kg/saate arttrldysa tambur hz 300 dev/dak dan 750 dev/dak ya arttrlmaldr (Dr. Artzta gre). Tasarm ya da teknolojik adan
bu mmkn deildir. Pek ok etkinin yan sra, belirtilebilecek tek bir sonu lierin zarar grmesidir.
Bu durumda geriye nc ve drdnc yaklamlar kalyor: ilave taraklama yzeyinin ya da pozisyonlarnn
salanmas ve/veya daha fazla brizrn monte edilmesi.
Burada ayrca iki olaslk vardr:
brizrlerin saysn arttrmak;
ilave taraklama plakalarnn yerletirilmesi.
Pratikte her ikisi de uygulanmaktadr.
2.2.4.2. Brizr saysnn arttrlmas
Standart tarak makinasnda sadece bir brizr bulunur; uzun
zamandan beri bu sayy ve dolaysyla ama etkisini arttrma
almalar yaplmaktadr. Yksek retim kapasitesine sahip
modern tarak makinalaryla birlikte pek ok retici bu yaklam performans arttrc bir yol olarak deerlendirmitir.
Bu yzden deiik tarak makinas tasarmclar birden fazla
brizr taraklama nitelerine dahil etmitir, rnein Rieter
(ekil 101), Trtzschler veya Marzoli. Bu uygulamalar opsiyoneldir. Penyrdeki garnitr teli yzeyleri greceli olarak
ayn kongrasyona sahip olmal ve hzlar materyal hareket
ynnde arttrlmaldr, rnein ilk brizrde 600 dev/dak,
sonra 1200 dev/dak ve nc brizrde 1800 dev/dak eklinde arttrlmal (ya da ap artyla hzlar attrlmal).
Izgaralar yerine brizrler muhafaza iine yerletirilmitir.

Bu muhafazalar ierisinde dkntleri syrabilecek keskin
keli zgara baklar da olmak zere az sayda kk aklklar bulunmaktadr. Dkntler boru ierisine dmekte
ve buradan emilerek dknt toplama haznesine gitmektedir. nce, uzun lier iin ise genellikle tek bir brizr kullanlmaktadr.
ekil 101 Rieter C 60 tarak makinasnda brizr
2.2.4.3. Taraklama plakalar ve ya ubuklar

Taraklama etkisini younlatrmak iin bir dier ya da ilave
metot ise belirli pozisyonlarda taraklama elemanlarnn
eklenmesidir. Gnmzde taraklama yardmclar pozisyonda uygulanabilir:
brizrn altnda;
brizr ve apkalar arasnda;
apkalar ve penyr arasnda.
Bu yardmclar, taraklama plakalar ya da ubuklar
eklinde olabilir.
Brizrdeki taraklama plakalar ekil 99da, taraklama
ubuklar ise ekil 102 ve 103 de gsterilmitir.
Plakalar genelde brizr blgesinde kullanlmaktadr, ubuklar ise daha ok tambur blgesine yerletirilmektedir
(ekil102 ve 103). Alminyum taraklama proli (1) iki adet
taraklama ubuundan oluur. ubuklarn avantajlarndan
birisi deiik inceliklerde tedarik edilebilmeleridir, rnein
materyal ak ynnde gittike incelebilirler. Deiik imalatlar pozisyon bana deiik adette (1 - 4 arasnda) eleman
kullanmaktadr. Tkanmaya sebep olmayacak zel garnitr
telleri kullanlmaldr. En modern yksek performansl tarak
makinalar bu tip taraklama yardmclar ile donatlmtr;
dier tm makinalar, rnein Graf, svire veya Wlaters,
Almanya ile modernize edilebilir. Deiik tasarmlarda
baka taraklama donanmlar da kullanlmaktadr, rnein
klavuzlama elamanl (5) dknt baklar (4) ve emme
borular (3), vb.
A
4
5
33
3
1
22
1
33
22
11
ekil 102 Besleme blgesinde taraklama ubuklar
5
6
4
3
2
1
2
ekil 104 ilave taraklama segmentleri olmayan tarak makinalarnda

apkalarda taraklama etkisi:
A, taraklama etkisi (taraklama kuvveti); B, giri noktasndan itibaren
apkalarn adedi.
Bu sebeple yksek performansl taraklarda her bir lin tambur yzeyine uniform olarak dalm olduu varsaylmaktadr ve bu da yine brizr saysnn arttrtmas ve taraklama
elemanlarnn ilave edilmesiyle salanabilir, nk bylece
lier ileri dzeyde alabilir, inceltilebilir ve dzenli ekilde
datlabilir ve tm yzeyde lierin dalm iyiletirilebilir.
ekil 103 ktaki deiik taraklama segmentleri

A
2.2.4.4. Taraklama elemanlarnn amac ve etkisi

Eer taraklama elemanlar ya da ilave brizrler kullanlmyorsa brizr tambur zerine daha fazla topak formunda
elyaf sevk eder.
Bu haliyle elyaf youn bir formdadr ve brizr enince
dzensiz bir ekilde dalmtr. Eer bu ekilde tambur ve
apkalar arasndaki blgeden geerse, lin liften ayrlmas
zorlar ve garnitr tellerine daha fazla kuvvet uygulanr.
Bylece tm taraklama ilemi zorlar.
ekil 105 ilave taraklama segmentleri olan tarak makinalarnda

apkalarda taraklama etkisi:
A, taraklama etkisi (taraklama kuvveti); B, giri noktasndan itibaren
apkalarn says
61
62
Nihai analizde, bu ilave donanmlar tambur/apka taraklama

blgesindeki yklenmeyi azaltr. Schmolke ve Schneider [10]
tarafndan izilen iki diyagramda (ekil104 ve 105) taraklama segmentleri olan ve olmayan apkalardaki yklenme
grlebilir; ayrca bu diyagramlardan da aka anlalabilecei gibi esas ama ilemi materyalin giriinden sonraki
ilk apkalarda gerekleir. Taraklama segmentleri aadaki
avantajlar salar:
tozun ve yabanc maddenin daha iyi temizlenmesi;
nepslerin daha iyi almas;
hzda dolaysyla retim miktarnda art olasl;
garnitr tellerinin korunmas;
2.2.5. Tambur
2.2.5.1. Tambur
Tambur genelde dkme demirden retilir ama bazen elikten de yaplr. Tamburlar genelde 1280 - 1300 mm apa
(Rieter C60 tarak makinas 814 mm, 900 dev/dak hz)
sahip olur ve 250 ve 500 (600e kadar) dev/dak ile dner.
Yuvarlama tolerans ok sk limitler ierisinde tutulmaldr en yakn ayar mesafesi (tambur ve penyr arasndaki) sadece yaklak 0.1 mmdir. Tambur genelde rulmanl
yataklarla desteklenir.
2.2.5.2. Tamburun kafeslenmesi
ve dolaysyla
zellikle apkalarda olmak zere garnitr tellerinin
daha uzun mrl olmas;
daha ince garnitr tellerinin kullanlabilme olana;
daha iyi iplik kalitesi;
garnitr tellerinin daha az hasar grmesi;
daha temiz garnitr telleri.
Her ne kadar esas taraklama tamamlanm olsa da apkalardan sonra bulunan taraklama elemanlar bile iplik kalitesine
etkiler. Bu durum Artzt, Abt ve Maidel tarafndan ekil 106
[11] daki diyagramda gsterilmektedir. Segmentler ilave
ince taraklama blgesi yaratr nk lier penyre gemeden
nce tamburla birlikte 5 ila 10 kez dner. Bu ayn zamanda
lif oryantasyonunu ve lierin penyre transferini iyiletirir.
A [%]
100
Tamburun altnda ve tamamen kapatacak ekilde apraz

kertiklere sahip metal levhadan yaplm bir zgara vardr,
bu zgara yabanc maddeleri temizlemek ve srekli hava
akn salamak iin tasarlanmtr. Ancak temizleme etkisi
olduka kk olduu iin baz reticiler, rnein Rieter,
zgara yerine kapal metal kafes kullanmaktadr. Bylece
kertiklerde oluabilecek kk hava girdaplar nlenebilir. Kapal levha ile tambur yzeyindeki lif oryantasyonu
iyiletirilir ve sklkla yksek tambur hzlarnda neps saysnda da azalma salar. Brizr ve apkalar ve bunlar ile penyr arasnda tamburun muhafazas koruyucu kaplamann
eklini alr. Bu koruyucu levhalardan birisi, makinann n
tarafndaki apkalara yakn olan, bak eklindedir. apka
telenin seviyesi ve kalitesi bu bak ile tambur arasndaki
mesafenin ayarndan etkilenir. Dar mesafe az miktarda ve
geni aralk daha fazla miktarda telef retir. Ancak bu ayarlamalar apkalarn dknt karma etkisini deitirmek iin
uygun deildir. rnein eer apkalarn dknt seviyesini
arttrarak daha fazla ksa elyaf karmak isteniyorsa baarl olunamaz. Ksa elyaf yerine daha ok uzun elyaf apka
tele olarak ayrlr. Sonuta elyaf kayb artar. Optimum seviyeye ulaldnda (retici tarafndan) nemli sebepler sz
konusu olmadka ayarlar deitirilememelidir.
50
2.2.6. apkalar
2.2.6.1. Fonksiyonu
I
a
II
b
III
IV
ekil 106 apkalardan sonra taraklama segmentlerinin kullanm ile

iplik zelliklerinde gelimeler
A, taraklama segmentleri olmayan tarak makinalarna ait karlatrma
deerleri (100%);
I, neps; II, kaln yerler; III, ince yerler; IV, iplik dzgnszl; V, zgl
mukavemet a, tambur garnitr telleri: 430 u/in kare; b, tambur garnitr telleri: 660 u/in kare; c, tambur garnitr telleri: 760 u/in kare.
Tambur (ekil 107, 1) ile birlikte apkalar ana taraklama

blgesini oluturur. Burada aada belirtilen etkiler elde
edilebilir:
tutamlarn tek lif haline gelinceye kadar almas;
kalan yabanc maddelerin temizlenmesi;
baz ksa lierin karlmas;
nepslerin almas (mmknse temizlenmesi);
tozun uzaklatrlmas (3);
lierin yksek derecede boyuna oryantasyonu
gerekleir.
Bu artlarn salanabilmesi iin, geni bir taraklama yzeyine

ihtiya vardr. Bu yzey ok sayda arka arkaya dzenlenmi
apka ubuklarn (2) emniyet altna alan ok sayda teksel
garnitr eritleri ile oluturulmutur. alma pozisyonunda
taraklama yzeyini elde edebilmek iin genelde 40 ila 46
(Trtzschler makinalarnda 30) erit kullanlr. Dkntnn
ayrlmas tarak tellerinin dolmasyla mmkn olacandan apkalarn srekli temizlenmesi gerekir. Bu yzden bir temizleme
elemannn (4) zerinden geerler (bu sebeple buna hareketli
apkal tarak ad verilir). apkalarn zincir ya da dili kay
mekanizmalar ile tahrik edilebilmesi iin birbirine sonsuz,
dner kay ile balanmalar gerekir. Tambur (1) ile beraber
alan 40 - 46 apkaya (2) (Rieter C60 tarak makinas: 27
apka) ek olarak izledikleri sonsuz yrngede dn yaplabilmesi iin ilave apkalara ihtiya vardr, bu nedenle, zincir
mekanizmas zerine 100 - 120 apka (Rieter 79) yerletirilir.
33
33
44
klipsler (c) kullanlarak skca sabitlenir. Her klipsin st ksm

biraz yer kaplad iin tarak telinin sadece 22 mmlik genilii kullanlabilir. Bu sebeple,apkalar tam olarak srekli bir
taraklama yzeyinin tambur zerinde olumasna imkn vermez; garnitr eritleri arasnda boluklar bulunur.
c
11
ekil 108 Garnitr eritlerinin klipslerle (c) apkalara monte edilmesi (b)
33
22
Trtzschler apka ubuu

1. Optimize edilmi haf alminyum prol
2. Gvenli bir ekilde sabitlenmi apka telleri
3. Anmaya dayankl sert metal pimler
4. Plastik sabitleme klipsleri
5. Temizleme keesi kayma
yzeyini temizler
1
3
2
11
ekil 109 Modern apka konstrksiyonu
ekil 107 Tambur ve apkalar arasndaki taraklama blgesi
2.2.6.2. apkalarn konstrksiyonu

apkalarn ubuklar dkme demirden yaplmtr (gnmzde alminyum prollerden, ekil 109) ve tarak makinasnn eninden biraz daha geni olurlar, bylece tamburun
sanda ve solunda ayarlanabilir (esnek te denebilir) kavisler
zerine dayanrlar ve bu klavuz yzeyler zerinde kaymalar
gerekmektedir. Her ubuk yaklak 32 - 35 mm (daha dk
de olabilir) geniliktedir. ubuklar boylamasna eilmemeleri
iin T-eklinde olur. ubuklara ayn genilikte garnitr eritleri (108b) yerletirilir, sa ve sol taraara doru bastrlm
ekil 110 Cvatalarla apka ubuklarnn sonsuz zincire montaj
ubuklarn tespit cvatalar zincirdeki deliklerine denk gelebilmeleri iin, ubuklar sa ve sol ularnda kalnlatrlmtr; bylece her bir ubuk hareketli zincirlerin ilgili halkasna sabitlenebilir (ekil 110). ubuklar zerindeki kayma
yzeyleri dmdz deildir, biraz eimlidir (ekil 111). Bu
yzden apkalar tambur zerinde hareket ettike Hafe
63
64
yanlara yatar, yani materyal ak ynnde bakldnda her

apkann ndeki ucu gerideki ucuna (1) kyasla tambur tellerinden daha uzakta konumlandrlmtr. Sonu olarak lifler apkalarn n sra itilmemektedir, apkalarn altndan
gemektedir.
A [g]
0
121
0
20
30
40
ekil 112 Giri noktasndan itibaren apkalarn yabanc maddeyi almas

A, yabanc madde; B, apka numaras 1...40
ekil 111 Tambur telleri ile apka telleri arasndaki eimli aralk
2.2.6.3. apkalarn hareketi

apka ubuklar zincir dilisindeki girintilere, tpk bir iten
dili ark gibi, birbirlerine ayr ayr gemekte ve sproket
dilinin dnmesi ile srekli hareket etmektedirler.
Hareket halindeki apka ubuklar metal-metal srtnmesiyle bir eri zerinde srekli hareket ederler. apkalar
tambura kyasla ok dk hzlarda dnd iin apkalar
ileriye ya da geriye doru hareket ettirilebilir, yani tamburla
ayn yne ya da ters yne hareket edebilirler. Eer apkalar
tamburla beraber (ileriye doru) hareket ediyorsa tambur
apkalarn tahrikine ve telen syrlmasna yardmc olur.
Dolaysyla ileriye doru hareket tasarm avantajlar salar.
Dier yandan geriye hareket (tambura kar) teknolojik
avantajlar salar. Bu durumda apkalar grevlerini penyr
tarafndaki tarak telleri ile gerekletirir. Bu aamada apkalar temiz durumdadr. Daha sonra brizre doru hareket ederler ve bu hareket esnasnda dolarlar. Bu yzden
lif alma kapasitelerinin bir ksm bu ekilde kaybedilmitir ancak teleer iin yine de yeterli kapasiteleri kalmtr
nk temizlik ilemi materyalin apkalara ilk giriinde gerekleir.
Bu pozisyonda, brizrn stnde, tambur temizlenecek
materyali apkalara doru tar. apkalar temizlii yapar
ama dknty ileri hareket eden apkalarda olduu zere
tm makina boyunca tamaz; bunun yerine, dknt makinadan hemen uzaklatrlr (apkalarn makinay terk ettikleri noktadan direkt olarak uzaklatrlr).
Rieter tarafndan hazrlanan diyagramda (ekil 112) grld zere bu o kadar da basit deildir, aka grlmektedir ki dknt brizrn hizasnda ilk apkalara asl kalmaktadr. Rieter ve Trtzschler apkalar geriye hareket eden
tarak makinalar nermektedir.
2.2.6.4. apkalar yerine taraklama plakalar
Hareketli apkalarn yerine sabit taraklama plakalar bir
sre taraklama elemanlar olarak kullanlmtr (ekil 113).
rnein, daha nceki Hollingworth rmas normalde apkalarn yerletirildii tamburun zerindeki blgeye drt tane
taraklama plakas yerletirmitir. Plakalar eik alminyum levhalar eklinde olup, i yzeylerinde zel elikten garnitr telleri vard. Plakalar ayarlanabilir ve deitirilebilir nitelikteydi.
Plakalarn deitirilebiliyor olmas bir avantajd nk dierlerinden daha abuk eskiyen ilk plaka bir sre sonra dier bir
plaka ile deitirilebilir ve kullanlmaya devam edilirdi. Bu sistemin arpc avantajlar bulunmaktadr ancak ok ciddi dezavantajlar da vardr. Bu yzden artk kullanlmamaktadr.
3
2
1
ekil 113 apkalar yerine taraklama plakalar. C1; C2; C3; C4
2.2.6.5. apkalarn nndeki temizleme pozisyonu
2.2.7. Penyr
2.2.7.1. Penyr
Rieter TREX sistemiyle aklanmaktadr.

Tambur zerindeki materyalde kalan yabanc maddeler ve
byk orandaki tozlar hammaddenin tam olarak almasyla
temizlenebilir, yani lierin tamamen birbirinden ayrlmasyla temizlenebilir.
Bu derece ama ilemi pratik olarak eirme ilemi esnasnda sadece tek bir yerde, tarak silindirinde mmkndr
(rotor eirme sisteminde de benzer olarak eirme nitesinin iinde). Dolaysyla bu pozisyon ince temizlik iin idealdir. Daha nce tambur altnda kullanlmakta olan kertikli
zgara artk bu ama iin kullanma uygun deildir. Dknt
baklar daha iyidir.
Tamburda apkalar iin syrc baklar uzun sreden beri
kullanlmasna ramen (penyrn stnde) hibir zaman
temizleme iin tam olarak kullanlmamlardr. Uzun yllardr tarak makinas reticileri bu amaca daha uygun dzenekler kullanmaktadrlar, rmein Rieter rmasnn TREX
sistemi gibi (ekil 114). apkalarn altnda dknt ba
vardr ve tambura yakn konumlandrlmtr; bu bak
emme borusu ile balantldr.
Tambur yzeyinden syrlan yabanc madde boruya geer ve
uzaklatrlr. Gnmzde penyrn stnde taraklama plakalar ve dknt baklar (birbiri arkasna) gibi dzenekler kullanlmas neredeyse standart hale gelmitir.
a)
b)
44
11
33
44
22
11
33
1+3: taraklama blgesi

2+4: uzaklatrma blgesi
ekil 114 Rieter TREX sistemi
a) brizrn stnde; b) penyrn stnde
Tamburdan tek tek lieri alp tlbent haline getirmek

zere tasarlanm penyr, tamburu takip eder. Penyr
genellikle dkme demirden (veya elik) ve yaklak
600 - 707mm (Rieter makinalarnda 680mm) aplarnda
olmaktadr. Metal garnitr tellerine sahiptir ve yaklak
300 m/dak. hzda dner.
2.2.7.2. Penyrn almas
Tambur ve penyrn garnitr tellerinin birbirlerine gre
alma kongrasyonunda dzenlenmesi mantkl gzkecektir. Ancak pratikte taraklama yapsnda dzenlenmitir
(ekil 115). Garnitr tellerinin bu ekilde dzenlenmesi
nemlidir, nk makinadan kacak olan tlbent kohezyona sahip olmaldr ve dolaysyla lierin birbiri iine girmi ve younlam olmalar gerekmektedir. Bu aamada,
alma (karma) kongrasyonuna gre, taraklama kongrasyonu baz alardan dezavantaja sahiptir. Bu dezavantajlardan bir tanesi tambur zerinde salanan lif paralellii
kaybedilmektedir, nk tlbentin elde edilebilmesi iin
belirli bir derecede rasgele elyaf yerleimi gerekmektedir. Bir dier dezavantaj ise lierin ular istenmeyen bir
ekilde bklmektedir nk penyr tamburdan lieri alrken lier sprlmektedir. Bu ilem srasnda penyr telleri
lieri kanca gibi yakalamaktadr. Dolaysyla
tlbentteki lierin %50sinden fazlas kuyruk kancalarna (materyal ak ynnde deerlendirildiinde arka
uta kanca oluumu) sahip olarak;
yaklak %15i nde kancaya sahip olarak;
bir dier %15i ise iki taraf da kancal olarak ve
sadece dk bir oran ise herhangi bir kanca oluumu
olmadan sevk edilir.
Bir nc dezavantaj ise, tamburdan penyre baarsz
elyaf transferidir, pratikte dezavantajdansa avantajdr. Tabii
ki lierin penyre gemeden nce tamburla beraber 5 - 10
(15) kere turlad bir gerektir ama bu durumun baz gelimeler salad da aktr:
ilave taraklama noktas oluturur;
lierin birbiriyle karmas iyileir, yani
yksek derecede lif kargaas ki nemlidir, rnein sentetik/pamuk elyaf harmanlanmas;
iyi bir apraz ve ksa peryodlu dzgnlk salar.
65
66
Taraklama kongrasyonu, iki garnitr yzeyinden hangisinin daha fazla elyaf tama ansna sahip olduunu belirtir.
Ancak ans daha ok tambur garnitrlerinden yanadr nk
apkalar lieri tamburun tarak telleri arasna itmektedir ve
ayrca tamburun tarak telleri daha sktr ve bu iki faktr de
lieri tutma etkisini arttrmaktadr.
Yukarda bahsedildii zere sonu kt transfer faktrdr.

Ancak, bu faktr baz hususlar olumlu ynde etkileyebilir.
Bunun iin;
her iki dzenein tellerinin koordine edilmesi;
evresel hzlarn birbiriyle uygun seilmesi;
tambur ile penyr arasnda kk aralklarn braklmas
gerekmektedir.
Her iki dzenek arasndaki mesafenin azaltlmas, rnein
0.18 den 0.88 mmye azaltlmasyla transfer faktrnde
%100 gelime salanabilir.
2.2.8. Koparma
2.2.8.1. Koparma tertibat
Eski tarak makinalarnda alc tarak (ok hzl salnm yapan
tarak) dakikada 2500 kez salnarak penyrden tlbenti
alr. Yksek performansl modern tarak makinalarnda bu
tarak bu grevi gerekletiremez nk bu makinalarda
salnm oran ok daha yksek (mekanik limitlerin de zerinde) olmaldr. imdi bir silindir (ekil 116, 1) penyrden
tlbenti ayrmaktadr. Eski taraklarda tlbent 30 - 50 cmlik
mesafede bolukta kalp kama biiminde ilerlerken bir boru
ierisinde klavuzlanrd.
ekil 115 Tambur ve penyr arasnda garnitr dzenlemesi
5
2
2
3
2
1. Alc silindir
2. Sevk silindirleri
3. Merkeze tlbentin toplanmas
4. Disk silindirleri
5. Emme sistemi
6. Temizleme fras
ekil 116 Koparma silindirleri ve tama kaylarn kullanarak tlbentin alnmas
Bu dzenleme yksek hzlarda alan yksek performansl

modern taraklarda tlbentte yrtlmalara sebep olaca iin
mmkn deildir.
Gnmzde, tlbent koparma dzeneini terk etmeden
erit haline getirilmesi gerekmektedir. Bu birka ekilde;
rnein, ayrma aparatndan yukarya doru yerletirilen
tlbent klavuz plakalaryla, enine yerletirilmi pek ok
klavuz silindirlerle (Marzoli), veya enine erit kondansatryle (3) gerekletirilebilir. Sonuncusunda, ya iki adet
karlkl dnen kay tlbenti merkeze tar ya da bir adet
dnen kay tlbenti tarak makinasnn bir tarafna tar.
2.2.8.2. Koparma silindirleri (tlbent koparma)
Baz imalatlar, k silindiri (1) ve apraz erit kondansr (3) arasnda, biri dierinin zerinde olmak zere iki
tane przsz yzeyli elik silindir yerletirir (ekil 117).
Bu silindirler, klavuz silindir olarak kullanldklarnda zerlerine bir ykleme olmadan hareket ederler ya da 15N/cm
lik bir basnla da yklenebilirler ve bu yzden de koparc silindir grevi grrler. Orta derecede kirli veya ok
kirli pamuk elyaf sz konusu olduunda yabanc maddeler
sktrlarak ta ilave bir temizlik gerekletirilebilir (paracklar silindirlerden veya sz konusu makinadan hemen
sonra derler ve dolays ile uzaklatrlm olurlar). Baz
modellerde silindirler varil eklindedir. Bu tip dzenlemelerde merkezi blgeler basntan kanamaz bastrma
etkisi tm ende eittir. Temiz elyaf ezilmemelidir. Kir paracklar olmadndan silindirlerin uygulad tm basn liflere etkiyecektir, bu da lierde hasara sebep olacaktr.
Bu durum ipliin kopma mukavemeti deerinde kendini

aka belli edecektir. Silindirlere sarma tehlikesi yznden yapkanl (ballk) pamuklar da yksek miktarda
tohum ieren pamuk elyaf gibi ayn ekilde ezilmeden
taraklanmaldr.
Yksek performansl tarak makinalarndaki yksek temizleme verimiyle bu dzenlemeler artk kullanlmamaktadr.
2.2.8.3. Kovaya yerletirme
erit, depolama ve tama iin, kovalarn iine istienmelidir. Birinci ciltte anlatld zere, bu ilem sikloidal olarak
gerekletirilir (kk kovalarla allrken byk halkalar eklinde ve byk kovalarla allyorsa kk halkalar
eklinde). Kova aplar 600 ila 1200 mm arasnda deimektedir ve ykseklikleri de 1000 ve 1220 mm arasndadr. Eer kovalar direkt olarak rotor eirme makinasna
beslenecekse daha kk olmaldr nk daha az alan
bulunmaktadr (Yuvarlak kovalara gre dikdrtgen kovalar
daha iyi yerletirilebilir).
Bu durumda kova ap yaklak 350 - 400 mmdir. ekil
118de Trtzschlere ait 1200mm boyundaki kovalarn
kapasiteleri hakknda bilgiler verilmektedir.
Pek ok retici kova deitirme ekipmanlarn tarak makinalaryla birlikte standart ya da opsiyonel olarak sunmaktadr. Bylece daha efektif allmaktadr nk bu ekipmanlar sayesinde fabrika personelinin makina iin harcamas
gereken zaman azalmaktadr.
A [kg]
60
50
40
30
20
10
0
ekil 117 Tlbent ezme
300
400
500
600
700
800
900
1000
B [mm]
ekil 118 Kovalarn kapasitesi (A) kg cinsinde; kova ap (B) mm cinsinden
67
68
lar daha iyi olmaktadr ve ayarlamalar daha hzl ve salkl

yaplabilmektedir. Ayrca kontrol ekipman ile alma daha
uygun yaplanabilmektedir.
2.3. Makina tahriki
2.4. Garnitr telleri

2.4.1. Garnitr teli seimi
Tarak makinasnn komponentleri arasnda kaliteyi ve retimi

en fazla garnitr teli etkilemektedir. Yeni garnitrlerin geliimi
ile rnein tarak makinasnn retim hz 5kg/saatten 220 kg/
saate kabilmitir. Bu arta etki eden hi phesiz sadece
yeni garnitrler deildir, ama arta byk katk salamlardr. Maalesef bu gelime iin bir bedel denmesi gerekmektedir zira daha nce hedeenmi olan tek tip tarak telinden
uzaklalmaktadr. letmelerin yzlerce garnitr teli eidi
arasndan ok nemli ama zor bir seim yapmalar gerekmektedir. Seim kriterleri aada belirtildii gibi sralanabilir:
tarak makinasnn tipi ve tasarm;
tamburun dnme hz;
retim miktar;
beslenen materyal miktar;
hammadde tipi (doal veya sentetik elyaf);
elyaf karakteristikleri (temel olarak incelik, uzunluk,
hacim, yabanc madde miktar);
genel kalite ihtiyalar;
tellerin maliyeti;
garnitr teli satcsnn sunduu servis hizmetleri.
ekil 119 Modern tarak makinasnn (Trtzschler) tahrik mekanizmas
Eski tarak makinalarnda bir tane motor bulunmaktadr. Bu

motor brizr ve tamburu kaylar araclyla direkt olarak
ve dier hareketli paralar da kaylar ve transmisyon dilileri araclyla dolayl olarak tahrik etmektedir. Yksek
performansl modern tarak makinalarnda ise ok sayda
tahrik motoru bulunur ve bylece tarak makinasnn her
bir blgesi ekil 119da Trtzschler tarafndan belirtildii
zere birbirinden bamsz olarak tahrik edilebilir:
A, tambur, brizr ve apkalar iin ana motor;
B, besleme motoru;
C, sevk motoru, yani penyr, koparma silindirleri ve
erit sarc iin motor;
D, koparma silindirine ait temizleme silindirinin motoru
E, syrma silindiri aracyla apkalar temizleyen silindirin motoru;
F, fan.
Pek ok retici, rnein Rieter, ayrca apkalar iin ayr bir
motor salamaktadr. Bamsz motorlar ile kuvvet aktarm-
alma koullar fabrikalar arasnda olduu gibi ayn fabrika ierisinde bile farkl olabilir. Bu sebeplerle dn verilmesi gerekebilir.
2.4.2. Snandrma
Eer sadece ksa elyaf iplik iletmelerini deil de garnitr teli
kullanlan dier tm iplikhaneleri de gz nne alacak olursak
binlerce varyasyon sz konusudur ve garnitr telleri gruba
ayrlabilirler.
Esnek garnitrler
Dairesel ve ya elips kesitli tellerin elastik, ok katl kuma
srtlklarna kancayla yerletirilmesi ile elde edilirler. Her
kanca U eklinde eilmitir ve eilme kuvveti altnda esneyip
kuvvet ortadan kalknca da eski konumuna dnebilmektedir.
Eer ksa elyaf iplikiliinde bu tip garnitr telleri kullanlacaksa sadece apkalarda kullanlmaktadr (ekil 120).
Yar-rijit garnitrler
Bu durumda, dairesel ya da kare kesitli teller esnek tellerdekine kyasla daha az esnek olan srtla yerletirilmitir.
Bu tarz srtlktaki kat says esnek tellerdekine kyasla daha

fazladr ve plastik katmanlar da ierir. Dz teller dirseksizken daire kesitlilerde dirsek oluumu vardr. Teller eilemez
ve hareket etmemeleri iin srtla mmknse yaptrlmlardr. Eilme kuvvetlerine maruz kaldklarnda esnek tellere kyasla daha az tolere edebilirler. Bu teller de sadece
apkalarda bulunur (ekil 121).
Metalik garnitrler
Bu teller srekli, kendilerinden destekli, kare kesitli tel yaplardr ve birbirleri arasndaki mesafe son derece azdr. Eer
tellerin arasndaki mesafe grece byk ise, rnein brizrdeki gibi, testere dili tarak telleri olarak isimlendirilir.
(testere dili tarak telleri ve metalik teller ile ayn ey kastedilmektedir). Gnmzde brizr, tambur ve penyrde istisnasz metalik garnitr telleri kullanlmaktadr (ekil 123).
mi dairesel kesit alanl dirsekli veya dirseksiz olabilirler. Esnek garnitrlerle kyaslandnda lierle tkanmadndan daha az apka tele ayklama avantajna sahiptir.
Dahas, esnek tellerde olduu sklkta bilenmesi de gerekmemektedir. En azndan apka telleri ile kyaslandnda
her bileme ile telin ucundan bir ksm kaybedilmektedir ki
bu da alma yzeyinin srekli genilemesi demektir ve
bu ekilde tarak tellerinin etkinlii gittike azalr. Bu teller
yanal bileme ile drt kereye kadar bilenebilmektedir, bileme
yanal olmayacaksa sadece bir veya iki kere bilenebilir.
2.4.3. Esnek garnitrlerin detaylar

Srtlk dar bir bant (tambur iin 51 mm;) ya da geni bir
bant (apkalarn boyuna eit) eklinde be (esnek tellerle), yedi (yar-rijit tellerle) veya daha fazla katn sertletirilerek biraraya getirilmesi ile elde edilir. Srtla ift
tara kanca ekilli daire ya da oval kesitli teller yerletirilir; her birinin gvdesinde dirsek ve tabannda apraz kol
bulunur. Gvdedeki dirsek sayesinde teller geriye doru
yattnda telin kancams ucu ok fazla darya doru kmaz; bylece farkl yzeylerdeki tarak telleri arasndaki
aralkta az da olsa taraklama ilemi gerekletirilebilir.
Garnitr tellerinin etkinliini arttrabilmek iin tellerin
her iki ucu da dzletirilmitir ve ayrca sertletirilmitir.
apkalarda tel ucu skl 240 - 500 adet/in kare aralnda deimektedir.
ekil 121 Yar-rijit teller
2.4.5. Metalik garnitr

2.4.5.1. Metalik garnitrlerin imalat
stenen proli (ekil 122) elde edebilmek iin balang materyali olarak pek ok kademede ekilmi yuvarlak
kesitli bir tel kullanlr. Proli belirlenen malzeme kesme
makinasna girer. Burada, hassasiyeti ok yksek bir
kesme aleti, iki di arasndaki boluun ekline tam olarak
uyacak ekilde, teli diler arasndan keser. Ebatlarn ince
tolerans limitleri ierisinde olmas nemlidir. Kesme ileminden hemen sonra sertletirme ilemi yaplr, yani tel
nce aleve sonra da soutma banyosuna daldrlr. Elde
edilen sertliin telin her yerinde eit olmas ok nemlidir. Bu ilemlerdeki hassas almann nemi ve gereklilii telin ucunun 0.05 - 0.06 mm kalnla sahip olmas
beklendii dnlnce daha iyi anlalr.
ekil 120 Esnek teller
2.4.4. Yar-rijit garnitr telleri

Yapsal olarak esnek tellere benzerler. Ancak srtl daha
fazla tabakadan (kpk malzemeden oluur) ve dirsei
olmayan teller kare kesit alanna sahiptir veya takviye edil-
ekil 122 Metalik teller iin tel prolinin oluturulmas
69
70
2.4.5.2. Garnitr tellerinin geometrisi [12]
2.4.5.3. Garnitr tellerinin en nemli ilem

parametreleri
No.
sim
Sembol ve
ya forml
Aklama
Taban genilii
a1
mm
Tabanda di
kalnl
a2
mm
Uta di kalnl
a3
mm
Toplam ykseklik
h1
mm
Tabann ykseklii
h2
mm
Di derinlii
h3
mm
Di adm
Gergin tel kullanlarak

llen di ular
arasndaki mesafe
D SIKLII (BRM ALANDAK D ADED)

Di sklnn taraklama ilemine belirgin bir etkisi vardr.
Ancak, di adedi ve tamburun dnme hz beraber deerlendirilmelidir. nemli olan sadece toplam adet deildir,
ayrca birim zamandaki adet de nemlidir, yani di skl
ile yzeyin hareket hznn arpm. Dolaysyla dk di
skl yksek dn hzlaryla ksmen dengelenebilir. (Bu
her zaman mmkn olmayabilir nk sonu baz kalite
parametrelerini olumsuz etkileyebilir.)
Taraklama as
Di tabanna dik
doru ile di ucunun
arasndaki a, tel
gerilerek llr.
Di ba as
Diin elyafa temas eden

ndeki ksm ile arkadaki
ksm arasndaki a
a3
645
Taban eni (mm) Adm (mm)
100
Di/cm2 =
Taban eni (mm) Adm (mm)
Di/in2 =
h3
Tambur ve penyrn garnitr tellerinin birbirleriyle uyumlu

olmas gerektii unutulmamaldr. Genelde sklk ne kadar
yksek (belli bir deere kadar) olursa taraklama etkisi de
o kadar iyi olur. Optimum deer alrsa pozitif olan etki
negatife dner. Optimum deer ise materyale ok baldr.
Kaba elyaf daha az adette di gerektirir nk tarak tellerinin daha aralkl olmas gerekmektedir; ince elyaf ise daha
fazla adette dile taraklanr nk beslenen materyalin
miktar deimediinden daha fazla adette elyaf sz konusudur. Di skl cm2 deki ya da in2deki di adedi ile
ifade edilir ve aada belirtildii ekilde hesaplanr:
h2
h1
Di/cm2 =
TABAN GENL (a1)

Di skln etkiler. Taban eni daraldka tambur zerine
sarlabilecek tur adedi ve dolaysyla di adedi artar.
a1
a
b
ekil 123 Metalik tellerin a ve dier boyutlar
di/in2
6.45
TELN YKSEKL (h1)

Metalik tarak tellerinin ykseklii 2 ile 3.8 mm arasnda
deimektedir. Bu parametre di saysna da etki eder,
nk ksa boylu diler belirli bir taraklama as iin
daha fazla die alan salar. Ksa diler kullanld zaman
taraklama esnasnda lier dilerin arasna daha az kaar ve
tm yzeyde daha iyi taraklama elde edilir. Ayrca kk
dili tarak telleri daha az eimlidir ve yabanc madde paracklar teller arasna tutunamaz.
D ADIMI (T)
Di adedi ayrca di ular arasndaki mesafeden de etkilenir.
TARAKLAMA AISI ()
Die ait en nemli adr:
tellerin etkinlii ve
lieri tutuu
bu parametre tarafndan belirlenir. Bu a, diin ndeki
yznn deyle yapt eimini belirler. Pozitif (a, ekil
124), negatif (b) ya da ntr olarak tanmlanr. Diin n yz
dik durumda ise (deyle yapt a 0) a ntr olarak nitelenir. Negatif aya sahip tarak telleri baz sentetik lier ilenirken sadece brizrde kullanlr. Bu tarz diler lieri daha
az sk tuttuu iin lierin tambura aktarlmas daha kolay
olur ve tellerin eimi lierin tutunup kalmas asndan daha
az yatktr. Taraklama alar normalde aada belirtilen
aralktadr:
brizr
+5 to -10
Tambur
+12 +27
Penyr
+20 +40
b
a
ekil 125 Di ucu
(+)
ilem sresince bu keskin kenar gittike yuvarlaklar; bu

sebeple diin ucu zaman zaman bilenmelidir. Bu yeniden
ekil verme esnasnda diin kenarnda (a) entik olumamasna dikkat edilmelidir. Di belirlenen derinlikte bilenmelidir, aksi halde diin ucundaki alan (b) ok geni olur
ve baarl taraklama yaplamaz.- tarak tellerinin deitirilmesi gerekir.
DN TABANI
Die istenilen mukavemeti vermek ve ayn zamanda
her bir sarm tutabilmesi iin diin taban u ksmdan
daha genitir. Deiik taban formlar sz konusudur
(ekil126). Teli monte edebilmek iin normal prol (brizr iin (a), tambur iin (b)) brizr (a) yzeyindeki yive
doru bastrlr ya da tamburun (b) zerine yksek gerginlikle sarlr. (d) de kilitlenmi tel ve (c) de zincirlenmi
tel grlmektedir. Her ikisi de brizrn przsz yzeyine
uygulanabilir; bu durumda brizr zerine alm yiv artk
gerekli deildir.
a)
b)
(-)
ekil 124 Pozitif (a) ve negatif (b) taraklama as
D UCU
Taraklama ilemi dilerin ucunda gerekleir ve bu
sebeple di ularnn olumas nemlidir (ekil 125).
Optimum ama artlar iin di ucunda ine ekli deil de
bir yzey veya alan (b) olumaldr. Bu alan olabildiince
kk olmaldr. Li yakalayabilmesi iin diin n tarafnda bu alan keskin bir kenarla son bulmaldr. Maalesef,
c)
d)
ekil 126 Di tabannn oluturulmas ve silindir zerine yerletirilmesi
71
72
Di sertlii
Ayn tellerle mmkn olduunca ok miktarda materyalin ilenebilmesi iin di ular abuk ypranmamaldr. Dolaysyla her ne kadar ok sert olmasa da, nk
krlma olasl artmaktadr, sert di ular gerekir.
Dier yandan, silindirik bir yzeye tellerin sarlabilmesi
iin diin taban esnek kalmaldr. Bu yzden her di
u ksmda sert ve taban ksmnda yumuak olmaldr.
Modern bir diin sahip olaca sertlik yaps ekil 127
(Grak) de grlmektedir.
A1
A2
69
1 050
68
1 000
66
65
64
63
62
61
60
59
58
55
900
800
2.5.2. Snandrma
Rieter tarak makinasnn regle sistemine ait ekil 128de
grlebilecei zere dzgnszlkler:
malzeme tedarik sisteminde;
besleme esnasnda;
k esnasnda
giderilebilir.
600
500
45
35
30
Daha nce de bahsedildii gibi, retimin genel amac dayankl ve hatasz rnler elde etmektir, yani esas olarak:
hatalar dzeltmek deil, zellikle ve mmkn olduunca
ilemin banda hatalar nlemektir. plik iletmesinde,
tarak makinas balang noktasdr nk ilk ara rn olan
erit, bu makinadan elde edilmektedir. Bu rnde yksek
seviyede dzgnlk gerekmektedir. eitli nedenlerle tarak
makinas tamamen dzgn bir ekilde alamaz, rnein,
dzgnsz materyal besleme. Bu sebeplerle iplik iletmeleri otomatik regle ekipmanlarn kullanmaya mecburdur.
stenen kaliteye ve alma artlarna gre deiik prensiplerde alan regle ekipmanlar seilebilir.
700
50
40
2.5. Regle ekipmanlar

400
300
200
100
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
2,4
2,6
2,8
3,0
ekil 127 deiik yksekliklerdeki telin metal sertlii:

A, sertlik (A1 = Rockwell, A2 = Vickers); B, tabandan uca di
ykseklii
2.4.5.4. Garnitr teli nerileri

Tarak teli Teknik veriler
U says / in2
Lier
nce pamuk
Tambur teli
800 - 1 000
Sentetik
Tambur teli
450 - 650
Kaln pamuk
Tambur teli
600 - 800
nce pamuk
apka teli
500
Sentetik
apka teli
270
Kaln pamuk
apka teli
350 - 400
niversal tel
Penyr
340
nce lier iin zel tel
Penyr
400
Brizr telleri
11
66
55
33
77
44
1. Giri sinyali: besleme miktar

2. k sinyali: topak besleme esnasnda besleme hz
3. Sinyalizasyon iin kontrol nitesi
4. Giri sinyali: sevk hz
5. k sinyali: besleme silindiri hz
6. Kontrol sinyali: fotosel
7. Giri sinyali: erit numaras
ekil 128 Rieter tarak makinas regle sistemi
Pamuk, genel
10 pozitif
36
Sentetik ve viskoz
0 - 5 pozitif
27
Materyal besleme ilemi her durumda yksek dorulukla gerekletirilmelidir nk bu ilem erit dzgnszln dorudan etkilemektedir. Bu yzden daha fazla tarak makinas
imalatsnn alt ksmnda biraz daha kaba reglsyon yapan

ift silo sistemi kullanmas hi artc deildir. Ancak, ana
reglsyon beslemede gerekletirilir; besleme silindirinin
hznn (5) ayarlanmas otomatik dengeleme salar. Hemen
hemen tm otomatik regle donanmlar bu imkndan faydalanr; sevk hznn ayarlanmas neredeyse hi tercih edilmemektedir. Ayrca regle uzunluklar arasndaki fark bilinmelidir:
ksa periyotlu regle sistemi, regle uzunluu
10 - 12 cm (taraklamada nadiren kullanlr);
orta periyotlu regle sistemi, 3 m zerindeki
uzunluklar iin;
uzun periyotlu regle, 20 m zeri uzunluklar iin
(numarann korunmas).
Buna ilave olarak, reglsyon ak-devre veya kapal-devre
kontrol sistemleriyle de gerekletirilebilir (bkz Rieter
Eirme El Kitab, Cilt 1 Ksa Lif plikilii Teknolojisi).
2.5.3. Ksa-periyotlu otomatik regle sistemin temelleri
2.5.3.1. kta reglsyon
Eer bu metot tercih edilirse, kovaya yerletirme ileminden nce bir ekim sistemi gerekmektedir.
ekil 129daki ak devre kontrol sisteminde ekim sisteminden nce gelen eridin hacmini lmek ve ilgili sinyalleri elektronik kontrol cihazna iletmek zere bir lme
noktas bulunmaktadr (2). Burada oluturulan sinyal deiik tasarmlarda olabilen ve ktaki ekim silindirlerinin
hzn lmlenen erit hacmine gre dzenleyen bir regle
cihazna iletilir. Eer lm noktas ekim sisteminden
sonra monte edilirse, ya da k silindir ifti lme noktas
grevini yaparsa o zaman sistem kapal devre kontrol prensibinde almaktadr. Eer ksa-periyotlu regltrde ak
devre kontrol prensibi uygulanyorsa ksa boylarda dzgnlk kesinlikle salanr ancak ortalama erit numaras
her zaman sabit tutulamayabilir. Dier taraftan, sistemdeki
kalc l zaman sebebiyle kapal devre kontrol, ksa dalga
boylu hatalarn giderilmesi iin uygun deildir. Sonu olarak, sevk tahriki bir sorun olabilir nk bu sistemde sevk
hznn srekli ve ksa aralklarla deiken olmas gerekmektedir. Bu tip durumlarda penye telenin ilenmesi ve
tarak makinas eridinin rotor eirme makinasna dorudan
beslenmesi gibi iki olas uygulama sz konusudur.
2.5.3.2. Beslemede otomatik regle
11
33
4
55
ekil 130 Besleme silindirinde sensrl regltr
66
1. Ynlendirme silindiri eritin giri hunisine dik olarak

beslenmesini salar.
2. Beslenen eridin arln girii hunisi lmektedir.
3. 3 zerine 3 ekim sistemi TD 03 otomatik dzenleyicili ekme
sistemine karlk gelmektedir.
4. k hunisi ise sistemin kalite sensrdr.
5. Sevk silindirleri eridi kova besleme dzeneine iletir.
6. boyutlu eri boru sayesinde kova besleme dzenei eridi
dzgn bir ekilde kovann ierisine biriktirir.
ekil 129 Trtzschler Ksa periyotlu regle
Rieter tarak regle sistemi orta periyotludan uzun periyotluya kadar olan dzgnszlkleri regle etmektedir (kapal
devre, entegre regltr ile retilmi) ve bu ilem bir mikro
ilemci tarafndan gerekletirilmektedir. Tarak makinasna
tlbent beslemede besleme miktarn len cihaz materyalin kesit alanndaki sapmalar kaydeder. Besleme silindirinin hz elektronik olarak deitirilerek kesit alanndaki
dzgnszlk giderilir. Kontrol dngsne siloda dahil edilmitir. Ancak dolum seviyesi silodaki besleme silindirinin
reglsyonu iin kullanlmaz ama ilave bir kontrol parametresi olarak kabul edilir.
73
74
Tarak makinasnn k ksmnda bir ift disk silindir

taranm eridin kesit alann kontrol eder. Sonular daha
nce belirlenmi deer ile elektronik olarak karlatrlr.
Belirlenen deerden sapmalar, tarak makinasndaki besleme silindirlerinin hz deitirilerek, elektronik olarak
dzeltilir (ekil 130).
Uzun periyotlu reglsyon modern tarak makinalarnn

entegre bir parasdr ve her durumda karde ipliklerin
retiminde ve open end iplik iletmelerinde kullanlr.
2.5.4. Orta-periyotlu otomatik regle prensibi

Daha nceki Zellweger ekipmannda, uzun periyotlu
regltre ek olarak, orta periyotlu otomatik regltr
vard. Tm tambur eni boyunca tambur zerindeki elyaf
tabakasnn kesit alanndaki varyasyonu bir optik lm
cihaz (bkz. ekil 131) tespit eder. Penyrn stndeki
koruyucu kapak ierisine bir lm tertibat yerletirilmitir. Bu tertibat lierden yansyan kzl tesi lmektedir. Ayar deeri ile karlatrma sonras farkl bir sinyal
oluur ve elektronik regltr birimine iletilir. Regle tahriki vastasyla besleme hz ayarlanarak tambur zerindeki
elyaf tabakasnn kalnl sabit tutulur.
Aktif pnmatik
lm hunisi
Besleme
silindiri
Kontrol tahriki
Elektronik kontrol devreleri

erit numaras iin nominal ayar deeri
ekil 132 Uzun periyotlu reglsyon (Zellweger, Uster)

USTERM-KONTROL
Optik lm birimi
USTER TARAK KONTROL-U
lme hunisi
Besleme
silindirii
Kontrol birimi
USTER M-KONTROL
Kontrol hareketi
Elektronikbirim (Kontrolhareketi) USTER CARD CONTROL
ekil 131 Orta periyotlu reglsyon (Zellweger, Uster)
2.5.5. Uzun-periyotlu regle prensibi

En sk kullanlan prensiptir ve erit numarasn sabit tutmaya yarar. lme, sevk silindirinde bir sensr tarafndan
gerekletirilir (k silindirinde). Bu ekilde oluan sinyal
elektronik olarak ilenir ve bylece besleme silindirinin hz
sevk edilen eritin arlna gre mekanik ya da elektronik
regltr cihazlaryla ayarlanabilir (bkz. ekil 132).
2.5.6. lm cihazlar
2.5.6.1. Aktif pnmatik sistem
Normal bir tarak makinasnda tlbenti erit olarak toplayabilmek iin kalender silindirlerinden (2, ekil 133) nce bir
huni yerletirilmitir. Zellweger ekipmannda, bu huni basit
ziksel bir temele dayanan lme cihaz olarak gelitirilmitir. Lier huniye girdii zaman (3), lier arasnda skp
kalm olan byk miktarda havay da beraberinde tar.
Huninin srekli daralyor olmas sebebiyle materyal ilerledike hava skr.
Bu durum, atmosfer basncna ek olarak erit hz sabit
tutulduunda erit kesit alannn fonksiyonu olan hava
basncn yaratr. Eer tm elyaf karakteristikleri de sabit
kalrsa, bu basn hacimle oranldr. Hunide yanal bir delik
(5) ve bununla ilgili bir iletken bu basnc elektrik sinyaline
dntrr ve pnmatik elektrikli basn dntrcye
iletir. Sinyalin belirlenmi sabit deerle karlatrmas
regltr ekipmannn elektronik birimlerinde kontrol salayacak sinyallerin gelimesini salar.
Aktif pnmatik lmn avantaj sistemin basitliindedir,
ilave ve/veya hassas hareketli ksmlara saysndan etkilenmektedir ve dolaysyla numara varyasyonlar hatalara
sebep olabilir.
44
11
55
Basn dntrcsne
ekil 133 Aktif pnmatik lm sistem (Zellweger, Uster)
Bu yntem llm bir deerin elde edilmesi iin en fazla

kullanlan sistemdir. Genelde, materyali ileriye sevk eden
iki adet silindir kullanlr. Bu silindirlerden birisi dierine
gre hareketli (yukar ve aa) olmaldr. Bal hareket,
gemekte olan materyalin (a, ekil 134) hacmi gz nne
alndnda reglsyon ilemi iin gerekli olan anlk deeri
salamaktadr.
Silindirler przsz ya da yivli, b ve c, olabilir. Son belirtilen dzenleme lierin yanal (yana doru) kamasn nler
ve bylece daha doru lmlerin yaplmasna olanak verir.
Ancak, lier silindirlerin u ksmnda ezilmeyecek ekilde
tasarlanmal ve almaldr.
Mekanik sistemin avantaj hammadde karakteristiklerindeki varyasyonlara kar duyarsz olmasdr.
2.6. Bakm
2.6.1. Garnitr tellerinin syrlmas
Eer metalik garnitr telleri dnen bir frayla temizlenmeyecekse, en azndan tambur dnerken elle syrma frasyla
da olsa temizlenmelidir. Hzla dnen fralar azmsanmayacak miktarda metal metal srtnmesi (fralar testere
dili tellerin zerinde) oluturur ve bu da lierden daha
ok tellerde anmaya sebep olur. Tellerin mr ciddi bir
ekilde azalr.
2.5.6.2. Mekanik prensip
2.6.2. Garnitr tellerinin polisaj (parlatlmas)

Temizleme balnda aklanan sebeplerden dolay polisaj
ileminden kanlmaldr. Tek bir polisaj, tellerde binlerce
kilogram materyalin ilenmesinden daha fazla anmaya
sebep olur. Ancak bazen polisaj kanlmaz olabilir, rnein
eer yeniden keskinletirme ileminde diler ok fazla talanrsa ve materyal tellerden grece zayf bir ekilde ayrlyorsa polisaja gerek vardr.
Nadir olarak, byle bir durum penyrde gerekli olabilir.
Byle bir durumda, polisaj tellerle ayn ynde yaplmaldr.
Hareketsiz silindire kar fralar dndrmekten kanlmaldr. El syrma fras ile temizleme genelde yeterlidir.
a)
2.6.3. Garnitr tellerinin bilenmesi (talanmas)

2.6.3.1. Bileme skl
b)
ekil 134 Mekanik lm sistemi
c)
Garnitr tellerinin ilem mr ileyebildikleri materyal

miktar olarak ifade edilmektedir. Tambur iin bu deer
genelde 300 000 ile 600 000 kg arasndadr, ama baz
koullarda daha fazla da olabilir.
75
76
2.6.3.2. Bileme derinlii

A
c
ekil 135 Bileme periyotlar aras neps oluumundaki art:

A, tlbentteki neps adedi; B, bileme aral; b, dk neps seviyesindeki
genel art; c, neps iin iletme limiti
Bu miktarlardaki materyal ok yksek sayda lif anlamna

gelmektedir. Bu yzden tellerde nemli lde anmaya
sebep olur tel ular ktleir ve etkinliklerini (keskinliini) kaybeder. Bunun sonucunda da eritteki neps adedi
artar (b). Bu sebeple bileme ilemi ile tel ularnn keskinlii artacak ekilde tellerin zaman zaman yeniden bilenmesi
gerekir. Her talama ilemi neps adedinde azalma salar
ama yine de bir nceki bileme ilemi ncesindeki neps
seviyelerine inilemez. ekil 135de grlebildii gibi minimum neps adedi seviyesi fark edilebilir ekilde a dan b
ye ykselmitir. Her bileme ilemi ile kalitenin bozulmas
tarak tellerinin yksekliinin her bileme ile daha da azalmasndan kaynaklanmaktadr, tel ularndaki dzlemsel
alan gittike daha genilemektedir ve daha yumuak metal
tabakalar ortaya kmaktadr. Bileme skl olarak aadaki periyotlar kullanlmaktadr:
Tambur
apkalar
lk bileme, [kg] dan sonra
80 000 - 150 000
80 000 - 150 000
Her ilave bileme, [kg] aralklarla
80 000 - 120 000
80 000 - 120 000
En iyisi bileme aralnn iletmenin neps limitine gre

belirlenmesidir (c). Penyr telleri tamburunkilere kyasla
daha az kullanld iin tambura kyasla yars ya da daha
az sklkla bilenmelidir. Ancak eer sentetik elyaf ileniyorsa bileme daha haf seviyede ama daha sk yaplmaldr.
Brizr telleri bilenmemelidir talanmamaldr, 100000 200000 kgden sonra tamamen yenilenmelidir.
ekil 136 Doru bileme (a) ve hatal bileme (b, c)
Tambur normal hznda normal ynnde dnerken bileme

gerekletirilir, bylece bileme silindiri garnitr telleriyle
ayn ynde (garnitr tellerine kar deil) dner. Bileme
derinlii tel ucunda keskin yzeyli dzlemsel alan elde edecek ekilde ayarlanmaldr (a, ekil 136). Eer haf bileme
yaplrda diin n yzeyi yuvarlatlm olarak (b) kalrsa
ya da bileme silindiri gereinden fazla bastrlp sert bir
bileme sonucu diin ucunda apak/entik oluursa (c) baarl taraklama gerekletirilemez.
2.6.3.3. apkalarn bilenmesi

apkalar iki ekilde bilenebilir: apkalar ya normal retim
artlarnda tarak makinasna bileme silindirinin ksa sreli
montaj veya apkalarn tarak makinasndan sklerek zel
bileme makinasna monte edilerek bilenirler. Bileme makinas zerinde bileme makinasnn eni boyunca yerletirilmi ve 1-4 apka tayabilen tayc birimler bulunmaktadr. Bileme esnasnda tayc birimler apkalar bileme
silindiri zerinde belirlenen miktarda bileme ilemi tamamlanncaya bir ileri bir geri hareket ettirirler. Her iki metodun da avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadr. Tarak
makinas zerinde bileme ilemi daha etkindir ve daha
kolaydr; apka bileme makinasnda bileme ise daha titiz,
kesin deerdedir. Tarak makinas zerinde mmkn olan
sklkta bileme avantaj salayabilir ama arada bir apka
bileme makinas zerine monte edilerek bileme yaplmas
bileme seviyesini iyiletirecektir.
2.6.3.4. Bileme aletleri
TAM EN BLEME SLNDR
Silindir zerine sarlm zmpara tabakasndan ya da son

zamanlarda olduu zere zmpara kaplamasndan (Al2O3)
olumaktadr. Bu silindir harici olarak bir disk tarafndan
ya da silindirin ierisine yerletirilmi bir motor araclyla tahrik edilebilir. kinci durumda, boru formundaki
silindir gvdesi rotoru oluturmaktadr. bileme silindiri
makinann en boyuncadr. Bu nedenle de taran bilenecek
ksmlar, yani tarak telleri e zamanl olarak ok ekonomik
bir ekilde bilenir. Dier yandan, bakm iyi yaplmadysa
bileme silindiri ilem esnasnda ortada eilebilir. Byle bir
durumda tamburun ve penyrn merkez ksmlar ularna
gre daha kt kalr. Modern bileme silindirlerinde bu tehlike minimumdur.
GEZER BLEME DSK
Bileme kafas (S), 90mm geniliinde zmpara diski eklindedir, klavuz bir boru zerine yerletirilmitir ve kayarak
hareket eder. Bileme kafas borunun iine yerletirilmi
sonsuz i ile tambur tellerinin zerinde ileri geri hareket ettirilir. Tambur yzeyinde kk admlarla ilerler. Bu
ekilde bileme ilemi tam en bileme silindirine kyasla ok
daha uzun bir srede gerekletirilir ama orta blgede her
hangi bir eilme riski bulunmaktadr. Baz dzeneklerde,
ileri geri hareketi zel tahrik kay tarafndan salanr.
Tahrik ayr motorlarla salanr.
ekil 137 Tam en bileme silindiri
ekil 138 Gezer bileme diski
77
78
2.6.4. Yksek performansl bakm sistemleri

2.6.4.1. Zorunluluklar
Tarak makinas bakm ekonomik olmayan, zahmetli bir operasyondur. Konvansiyonel tarak makinalarn alr vaziyette tutmak iin aba gstermek gerekmektedir, hatta yksek performansl olanlar iin daha fazla gayret sarf etmek gerekmektedir.
Bu yzden imalatlarn yeni model tarak makinalarn farkl
tasarmlara (imalat rmaya gre deien) ve aadaki zelliklere sahip bakm sistemleri ile donatmalar kanlmazdr:
modern;
ergonomik;
zamandan ve emekten kazandran ve
personele yardmc.
ekil 140 Brizr modl
Rieterin sunduu zm (modler tasarm prensibi)

aada bir rnekle aklanacaktr:
2.6.4.2. Modllerin kolay deitirilmesi
ekil 141 apka grubu
ekil 139 C 60 tarak makinasnn modlleri
Tarak makinasnn tm paralarna ulalabilirlii ve paralarn deitirilebilirliini gelitirebilmek iin, Rieter tarak
makinasn modler prensipte tasarlamtr. Sabit paralar
sadece besleme kanal ve tamburdur, dier tm paralar
yerinden kartlabilmektedir. Dolaysyla sonu olarak,
temizlik;
ayarlama;
garnitr teli montaj;
deitirme (penyr, apkalar);
modllerin makinadan kartlmasyla kolayca yaplabilmektedir, rnein.:
brizr modl (ekil 140);
apkalar (ekil 141);
penyr modl (ekil 142).
ekil 142 Penyr modl
Rieter IGS tertibatnda da grlebilecei gibi bu sistemler

bakm kolaylatrma yannda kaliteyi arttrc etkilere de
sahiptir:
2.6.4.3. Rieter Otomatik Bileme Sistemi (IGS)
2.6.4.4. IGS-top entegre bileme sistemi
IGS entegre bileme sisteminin ksaltmasdr.

IGS ile klasik bileme ta tambur telleri zerinde retim esnasnda otomatik olarak hareket ettirilmektedir. Bu prosedr
tellerin kullanm mr boyunca, yksek iilik ieren manuel
bilemede olduu gibi 80 - 100 tonda bir deil de, 400 kez
gerekleir. IGS klasik ile bileme sisteminin yanl kullanlmas sonucu oluabilecek garnitr tellerine zarar verilme riski
tamamen ortadan kalkmtr. IGS klasik ile garnitr tellerinin
kullanm mr %30 dan fazla arttrlmtr. Ek olarak bakm
tasarruar da gayet aktr. Ayrca manual bileme esnasnda
zorunlu olan tarak makinas durular da ortadan kaldrlmtr.
apka temizleme nitesinin arkasna kalc olarak bir

bileme fras yerletirilmitir (ekil 145). Bileme frasnn altnda ve bir apkay bu fraya doru bastran bir
yay bulunur. Bylece apkalar birer birer bu fraya bastrlarak bileme ilemi gerekletirilir. Garnitr teli, mr
boyunca IGS bileme cihaz tarafndan 100 kereden fazla
bilenmektedir.
IGS klasik bileme sistemi (ekil 143)

tayc olarak bir alminyum prolden ve yay basnc ile
stabilize edilmi dorusal olarak ynlendirilmi bir bileme
tandan olumaktadr. Bekleme pozisyonunda (makinann
sa tarafnda) kay ene proller araclyla yukarya itilmitir bylece her hangi toz ve parack prolin ierisine
giremez. Bileme ilemi parametreleri tarak makinasndan
girilebilir. Program bileme periyodunu tambur tellerinin
kullanm sresini bileme devrini datarak planlar (270 ve/
ve ya 400, den ve e kadar = 1 devir). Programn banda
sonuna kyasla bileme devirleri arasndaki zaman uzundur.
Makinann sol tarafna doru bileme ta alaltlr. Bileme
ta makinann solundan sana doru hareket ederken
bileme gerekleir. Bu ekilde teller srekli keskin kalr ve
dolaysyla sabit kalite elde edilir (ekil 144).
ekil 145 IGS top bileme sistemi
2.6.4.5. Tm fark keskin kenar salar

IGS klasik ve IGS -top bileme sistemleri manuel bakma
kyasla daha sk ama daha az agresif bileme gerekletirir.
Bu durum tel mrn uzatmaktadr ve tel ular srekli keskin kalabilmektedir. Bu yaklamn baars tarak eridinin
daha temiz olmas ve daha dk neps iermesi ile kendini
gstermektedir.
Tarak eridindeki neps

Kabul edilebilir neps seviyesi
Uzatlm mr
ekil 143 IGS-klasik
Telin kullanm mr
IGS siz: tamburun ve apkalarn manuel bilenmesi

IGS-klasik: otomatik tambur bileme, manuel apka bileme
IGS-top + IGS-klasik = IGS sistem: otomatik tambur bileme
ve otomatik apka bileme, manuel apka ayar
ekil 144 IGS olmadan bileme (solda), IGSli bileme (sada)
ekil 146 IGS sistemi kullanm sonucu kalite geliim grai
79
80
Tarak makinasnda materyalin klavuzland, ald ve

temizlendii pek ok birbirinden bamsz para bulunmaktadr. Bu paralar doru ekilde ve greceli olarak
doru konumda ve aralkta yerletirildiinde zedelemeden,
optimum bir ilem sz konusudur. Tarak ayarlar denen bu
dzenlemeler ok nemlidir. rnein, alan paralar arasndaki aralk ok dar olursa lier zarar grebilir (kopma
mukavemetinde kayp); ok geni aralk olur ise daha fazla
neps oluumu sz konusudur.
Tablo 2.7.2.de genel olarak konvansiyonel taraklara ait
ayar deerleri grlmektedir. Konvansiyonel tarak makinalarnda brizr zel ilem gerektirir: brizr yerinden kartlarak sarka ekilli bir kalibrasyon cihaz ile deitirilir
(ekil 147). Kalibrasyon ap tam olarak brizrn apnda
olmaldr. Ayarlarn bir makinadan dierine deitii bilinmelidir her imalatnn nerdii ekilde ayarlama ilemi
talimatlar dorultusunda yaplmaldr. Bu durum zellikle
yksek performansl tarak makinalar iin geerlidir. Bu
sebeple bu tip tarak makinalar iin burada herhangi bir
talimatname verilememektedir.
2.7. Ayarlar
ekil 147 Brizr bileme iin ayar ablonu
17
18
18
16
16
19
20
21
15
15
14
13
22
22
12
12
30
11
31
10
10
33
55
44
26
ekil 148 Tarak makinasnda ayar pozisyonlar
27
33
34
24
28
32
29
23
99
25
2.7.2. Ayar tablosu

Konvansiyonel tarak makinalar iin (Baknz ekil 148)
Pozisyon
Aklama
1
2
Topak besleme
Vatka besleme
Mesafe
mm
1/1 000
0.2 - 0.5
8 - 20
0.4 - 0.55
16 - 22
0.25 - 0.4
10 - 16
0.3 - 0.45
12 - 18
0.45 - 0.55
18 - 22
0.6 - 0.8
24 - 32
0.45 - 0.55
18 - 22
0.45
18
0.55
22
0.55
22
0.2 - 0.25
8 - 10
11
0.4
16
12
0.35
14
13
0.3
12
14
0.35
14
10
Brizrden tambura
15
apka 1
0.35
14
16
apka 2
0.3
12
17
apka 3
0.25
10
18
apka 4
0.25
10
19
apka 5
0.25 - 0.3
10 - 12
20
Dar ayar
0.85
= az miktarda apka dknts (0.5)
33
(20)
21
Geni ayar
=ok miktarda dknt
0.75 (0.375)
30
(15)
0.425 (0.3)
17 (12)
4-5
22
2.8. Yardmc Ekipman

2.8.1. Yksek performansl tarak makinalarnda
toz karma
23
Tamburdan penyre
0.1 - 0.125
24
Ksa elyaf
13 - 14
Uzun elyaf
10 - 12
25
20 - 30
26
3.5 (2.5)
27
1.5 (2.5)
28
0.55
22
29
0.15
30
0.25
10
31
0.125
32
0.25
10
33
0.1 - 0.15
4-5
34
0.25
10
alma ortamlarnda izin verilen toz miktarlar ile ilgili kat

dzenlemeler her geen gn daha fazla lkenin gndemine
girmektedir. Tarak makinalar yksek miktarda toz yaymaktadr ve bu atn etkin ve hzl bir ekilde uzaklatrlabilmesi gerekmektedir. Bu amala modern tarak makinalar
tamamen kapal korumalar ierisindedir ve srekli olarak
ksmi vakum uygulanmaktadr, bylece toz ve uuntular
makinadan uzaklaamamaktadr. Muhafaza ierisindeki tozu
emerek uzaklatrma sistemleri aada belirtilmekte olan
konumlarn tamamnda ya da bir ksmnda uygulanmaktadr:
besleme blgesinde;
apkalara girite;
apkalarda;
apkalardan kta;
tambur ve penyr arasnda;
tlbentin toplanp alnd noktada;
tamburun altnda;
kova tertibatnda.
Tarak makinasnda sabit koullarn salanmas iin emerek
uzaklatrma sistemi srekli olarak almaktadr. Modern
iletmelerde uuntulu ve tozlu hava havalandrma sistemine iletilir. Her bir tarak makinas iin gerekli hava emi
miktar 4000 - 5000 m3/saat aralndadr.
2.8.2. Dkntnn uzaklatrlmas
Tarak makinas %4 civarnda dknt karr. 500kg/saat
materyal ileyen tarak dairesinde 3 vardiya allan bir
gnde yaklak 500 kg dknt ayklanr. Dknt iki ana
kategoriye ayrlabilir:
brizr dknts;
ltre ve apka tele.
Filtre tele manuel olarak uzaklatrlabilir ama son zamanlarda grevlinin brizr dkntsn elle almas istenememektedir. Modern tarak makinalarnda vakumlu dknt
uzaklatrma sistemleri kullanlmaktadr. Bu sistemler
srekli ya da faslal olarak alabilmektedir. Faslal alan sistemler, rnein, brizr altndaki dknt haznelerini
srayla veya ayn anda iki tarak makinasndan birden boaltr; ikinci devirde apka ve ltre teleerini boaltr. Daha
sonra dier iki tarak makinasyla devam eder. Telef materyal, borular araclyla balya preslerine (Harman halla
blmnde anlatlmtr) iletilir. Bylece telef preslenmi
balyalar halinde uzaklatrlr.
81
82
2.9. Yksek performansl taraklara ait teknik veriler

malat
Rieter
Trtzschler
Marzoli
Model
C60
TC03
C 601N
alma genilii [mm]
1 500
1 055
1 026
Brizr []
180/180/253
3 x 172,5
1 x 350
Brizr dev/dak
935 - 2 306
930 - 2 700
640 - 1 640
Tambur []
814 mm
1 287 mm
1 290 mm
Tambur dev/dak
600 - 900
300 - 560
-650
Entegre bileme
IGS-klasik
Yok, sadece elle
Yok, sadece elle
Penyr []
680 mm
700 mm
706 mm
retim (k) [m/dak]
300, 400 mekanik olarak
IDF ile 400, 500
-400
apkalar
79
84
75
alma pozisyonundaki apka adedi
27
30
25
apka yn
Tersine (geriye)
geriye
geriye
75 kg/saat iin gerekli g
15 KW/h
18 KW/h
Basn [bar]
Regle
Orta ve uzun periyotlu
ekim modl
SB (reglesiz) maks. ekim: 5

maks. 800 m/dak k
RSB (regleli) maks.ekim: 5
maks. 700 m/dak k
IDF (regleli) maks. ekim: 3

maks. 500 m/dak k
IDF-R (dikdrtgen kova) maks. ekim: 3
maks. 500 m/dak k
KAYNAKLAR
[1]
Tamas, H. Optimal use of preparation machines and

eects on yarn quality.
Melliand Textilberichte 9/77; 701 - 705.
[2]
Artzt, P., Schenek, A. and Al Ali, R. Methods of

achieving better exploitation of raw material in the
cotton spinning mill.
Textilpraxis International 5/80; 530 - 537.
[3]
Siersch, E. Ways of improving raw material utilization in cotton prespinning.

International Textile Bulletin 4/81; 413 - 420.
[4]
Mandl, G. Control of dust in the cotton spinning

mill.
Melliand Textilberichte 4/80; 305 - 308.
[5]
Binder, R. Preparation and recycling of cotton waste

in the spinning mill. Swiss Association of Textile
Specialists (SV T), instruction course.
[6]
Gilhaus, K. F. Technological reserves in the cotton

spinning mill.
Textilbetrieb 12/82; 25 - 28.
[7]
Wirth, W. The inuence of opening of cotton ocks

on cleaning in the blowroom process.
Textilpraxis International 2/66.
[8]
Frey, M. Recycling of spinning waste and inuence

on yarn quality due to re-blending.
Mittex 9/82.
[9]
Abt, C. and Topf, W. High-performance cards

and quality of combed cotton yarns.
Melliand Textilberichte 4/84.
[10]
Schmolke, K. H. and Schneider, U. Advances in carding of cotton from the viewpoint of the manufacturer of card clothing.
Textilpraxis International 10/82; 1021 - 1025.
[11]
Artzt, P., Abt, C. and Maidel, H. Carding of ne titer

polyester bers.
Textilpraxis International 9/84.
[12]
Wolf, B. Metallic clothing in operation in the mill.

International Textile Bulletin 11/74.
83
84
85
ekil 1
Bir harman hallac hattnn teknoljik

performans ve etkileyen faktrler
ekil 2 eitli harman halla hatt makina
kademelerinden sonra lierin almas
ekil 3 Hammadde iindeki % epel ieriinin (B)
bir fonksiyonu olarak temizlik derecesi (A)
ekil 4 lemsel verimlilik ve yan etkiler
ekil 5 eitli ilem kademelerinde (B) ham pamukta
ki (A) toz ieriinin yzdesi olarak toz karma
ekil 6 Hammaddenin sandvi karm
Tablo 1 Endstrilemi lkelerde farkl makinalardan
kan telef miktar(%)
ekil 7 Otomatik balya acnn nnde balya yerleimi
ekil 8 Rieter harman halla hatt
ekil 9 Trtzschler harman halla hatt
ekil 10 iki sktrma silindiri ile dvcye
(batre) besleme
ekil 11 Bir st silindir ve bir alt tabla ile besleme
ekil 12 Bir silindir ve pedallarla besleme
ekil 13 ivili hasr
ekil 14 Emniyet band (a/b),eik hasrn ubuklar
ve ivileri
ekil 15 Yolucu yaylar
ekil 16 ivili silindir
ekil 17 Bakl tambur
ekil 18 ift pimli tambur
ekil 19 Dili diskli silindirler
ekil 20 ki sra dili alc silindir
ekil 21 Taraklama silindirleri
ekil 22 Kanatl dvc
ekil 23 neli ubuklu dvcler (Kirschner dvcler)
ekil 24 neli ubuklu silindirler (Kirschner silindirler)
ekil 25 ki paral zgara
ekil 26 Bir zgarann elemanlar
ekil 27 Izgara ubuu asnn vurucuya gre
deitirilmesi
ekil 28 Izgara ubuklarnn ayarlanmas
ekil 29 Besleme pedal mesafesinin (s; B, mm)
telef karmaya etkisi (A, %)
ekil 30 Telef karmann: (A, %) zgara akl
genilii ile olan ilikisi (B) (1 kapal, 4 ak).
ekil 31 Telef karmann: (A, %) zgara ubuklarnn
dvcye gre ayar asna (B derece olarak)
olan bamll.
ekil 32 ekil 31deki ayn fonksiyon,
fakat vurucu dn hz 550 devir/dak.
ekil 33 Hava akml temizleyici
ekil 34 Yksek performansl harman halla hatt
ekil 35a Otomatik balya aclarn ama performans
ekil 35b Farkl temizlik artlarna gre pamuk iin
yksek performansl bir harman hattnn
temizleme randman
ekil 36 Birleik tarak makinas
ekil 37 Rieter UNIoc otomatik balya ac
ekil 38 UNIocun tutam yolma tertibat
ekil 39 Ac donanm
ekil 40 UNIoc, tutamlar iin emi sistemi
ekil 41 Balya beslemede biten balyalarn eimli hatt
11
12
12
13
13
14
14
15
16
16
17
17
17
18
18
18
19
19
19
20
20
20
20
21
21
21
22
22
23
23
23
23
23
24
25
25
25
26
27
27
27
28
28
ekil 42
ekil 43
ekil 44
ekil 45
ekil 46
ekil 47
ekil 48
ekil 49
ekil 50
ekil 51
ekil 52
ekil 53
ekil 54
ekil 55
ekil 56
ekil 57
ekil 58
ekil 59
ekil 60
ekil 61
ekil 62
ekil 63
ekil 64
ekil 65
ekil 66
ekil 67
ekil 68
ekil 69
ekil 70
ekil 71
ekil 72
ekil 73
ekil 74
ekil 75
ekil 76
ekil 77
ekil 78
ekil 79
ekil 80
ekil 81
ekil 82
ekil 83
ekil 84
ekil 85
ekil 86
ekil 87
ekil 88
ekil 89
ekil 90
ekil 91
ekil 92
Balya acnn eik ama donanm

Balya ac
Temizleme nitesinin arkasndaki ac (a)
Yksek performansl bir n acnn temizleme
kapasitesinin eski n ac ile karlatrlmas
Kademeli ac
Marzoli iki silindirli temizleyici
Rieter UNIclean B12 12
nde balya dizimli kartrma
Balya aclardan konveyre materyal besleme
Trtzschler MPM oklu kartrc
Rieter UNImix B 70
Rieter UNImix B 70
Rieter UNIblend A81
Dozajlama tertibat
Trtzschler RN temizleyici
Rieter UNIex B 60 hassas temizleyici
CLEANOMAT CL-C 1
CLEANOMAT CL-C 3
CLEANOMAT CL-C 4
Rieter AEROfeed (1967)
Trtzschler halla hatt
Transport kanalnda toz k
Trtzschler DUSTEX
VarioSet temizleme alan
Pratik rnekler ve telef kompozisyonuna
olan etkileri
Georg Koinzer hasr
Habasit tama band
Hava ve materyalin ayrlmas
Materyalin hazneli besleyiciye
dzenli beslenmesi
Trtzschler CONTIFEED
Optik reglasyon
UNIcommand kontrol sistemi
Mknatsl ayrc (Marzoli)
Elektronik metal ayrc (Trtzschler)
ComboShield (Rieter)
Hammadde ve telef iin materyal ak diyagram
Rieter entegre geri kazanm tesisi
Rieter geri kazanm tesisi
Geri kazanm sistemi
Kirli telen karlmas iin uygun bir dzenek
Filtreleme prensibinin diyagram
Telef karma ak diyagram
Panel n ltre
Dner hassas ltre (LUWA)
rnek: Pnmatik materyal tamal balya
pres sistemi
harman halla ve tarak makinalarndan geen
pamuktaki neps miktarndaki deiiklikler
Yksek performansl modern tarak makinas
Rieter C 60 tarak makinas standart tarak
makinas ile karlatrmal olarak; alma
eni 1 500 mm
Crosrol tandem tarak makinas
Tarak makinasna malzeme beslenmesi
Tek blml siloya tutam besleme
28
29
29
29
30
30
31
31
31
32
32
33
33
34
34
35
35
35
36
36
36
38
38
38
39
39
40
40
41
41
42
42
43
43
44
44
45
45
46
47
48
48
48
48
49
52
53
53
54
55
55
86
ekil 93
ekil 94
ekil 95
ekil 96
ekil 97
ekil 98
ekil 99
ki blml silo ile topak besleme

Tarak silosunda ince temizleme
Konvansiyonel besleme tertibat
Besleme plakasnn ekli
Tambur dn yn ile ayn ynde besleme
Brizr
Rieter C51 tarak makinasnda brizr altndaki
taraklama segmentleri
ekil 100 Rieter C 60 tarak makinas, tek brizr
ekil 101 Rieter C 60 tarak makinasnda brizr
ekil 102 Besleme blgesinde taraklama ubuklar
ekil 103 ktaki deiik taraklama segmentleri
ekil 104 ilave taraklama segmentleri olmayan tarak
makinalarnda apkalarda taraklama etkisi
ekil 105 lave taraklama segmentleri olan tarak
makinalarnda apkalarda taraklama etkisi
ekil 106 apkalardan sonra taraklama segmentlerinin
kullanm ile iplik zelliklerinde gelimeler
ekil 107 Tambur ve apkalar arasndaki taraklama
blgesi
ekil 108 Garnitr eritlerinin klipslerle (c)
apkalara monte edilmesi (b)
ekil 109 Modern apka konstrksiyonu
ekil 110 Cvatalarla apka ubuklarnn sonsuz
zincire montaj
ekil 111 Tambur telleri ile apka telleri arasndaki
eimli aralk
ekil 112 Giri noktasndan itibaren apkalarn
yabanc maddeyi almas
ekil 113 apkalar yerine taraklama plakalar
ekil 114 Rieter TREX sistemi
ekil 115 Tambur ve penyr arasnda garnitr
dzenlemesi
ekil 116 Koparma silindirleri silindirler ve tama
kaylarn kullanarak tlbentin alnmas
ekil 117 Tlbent ezme
ekil 118 Kovalarn kapasitesi (A) kg cinsinde;
kova ap (B) mm cinsinden
ekil 119 Modern tarak makinasnn (Trtzschler)
tahrik mekanizmas
ekil 120 Esnek teller
ekil 121 Yar-rijit teller
ekil 122 Metalik teller iin tel prolinin oluturulmas
ekil 123 Metalik tellerin a ve dier boyutlar
ekil 124 Pozitif (a) ve negatif (b) taraklama as
ekil 125 Di ucu
ekil 126 Di tabannn oluturulmas ve silindir
zerine yerletirilmesi
ekil 127 deiik yksekliklerdeki telin metal sertlii
ekil 128 Rieter tarak makinas regle sistemi
ekil 129 Trtzschler Ksa periyotlu regle
ekil 130 Besleme silindirinde sensorlu regltr
ekil 131 Orta periyotlu reglsyon (Zellweger, Uster)
ekil 132 Uzun periyotlu reglsyon (Zellweger, Uster)
ekil 133 Aktif pnmatik lm sistem (Zellweger, Uster)
ekil 134 Mekanik lm sistemi
ekil 135 Bileme periyotlar aras neps
oluumundaki art
ekil 136 Doru bileme (a) ve hatal bileme (b, c)
ekil 137 Tam en bileme silindiri
ekil 138 Gezer bileme diski
ekil 139 C 60 tarak makinasnn modlleri
ekil 140 Brizr modl
56
56
57
57
58
58
59
59
60
61
61
61
61
62
63
63
63
63
64
64
64
65
66
66
67
67
68
69
69
69
70
71
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
ekil 141 apka grubu

ekil 142 Penyr modl
ekil 143 IGS-klasik
ekil 144 IGS olmadan bileme (solda),
IGSli bileme (sada)
ekil 145 IGS top bileme sistemi
ekil 146 IGS sistemi kullanm sonucu kalite
geliim grai
ekil 147 Brizr bileme iin ayar ablonu
ekil 148 Tarak makinasnda ayar pozisyonlar
78
78
79
79
79
79
80
80
87

Rieter plikilik El Kitab`nn ikinci cildi, ama, temizleme, kartrma ve taraklama hakknda
detayl bilgi salamakta ve tarak garnitrlerinin ve regle sisteminin seimi ve bakm yannda
hammaddelerin klimatizasyonu, eitli temizlik derecelerdeki liften beklenen telef, temizleme
ve kartrma makinalarnn seimi ve ayarlamas, telef geri kazanm, tama, eitli tarak
paralarnn ilevleri hakknda bilgiler vermektedir.
Rieter Machine Works Ltd.

Klosterstrasse 20
CH-8406 Winterthur
T +41 52 208 7171
F +41 52 208 8320
sales.sys@rieter.com
parts.sys@rieter.com
www.rieter.com
Rieter India Private Ltd.

Gat No. 768/2, Village Wing,
Shindewadi-Bhor Road,
Taluka Khandala, District Satara
IN-Maharashtra 412 801
T +91 2169 304141
F +91 2169 304226
www.rieterindia.com
Rieter Textile Systems

(Shanghai) Ltd.
12/F, New Town Centre
No. 83 Loushanguan Road
CN-Shanghai 200336
T +86 21 6236 8013
F +86 21 6236 8012
www.rieterchina.com
Bu brorde verilen bilgiler, izimler ve bunlarla ilgili

tm veriler basm tarihinden itibaren geerlidir. Rieter
daha nceden bilgi vermeksizin deiiklik yapma hakkna
sahiptir. Rieter sistemleri ve Rieter yenilikleri birok
sanayi lkesinde patentlerle korunmaktadr.
1922tr-v1 1102 Basim yeri CZ
ISBN 10 3-9523173-2-2
www.rieter.com
ISBN 13 978-3-9523173-2-7
9 783952 317327

The Rieter Manual of Spinning Volume 2 1922-v1 TR 27118 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

The Rieter Manual of Spinning Volume 2 1922-v1 TR 27118 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

The Rieter plikilik El Kitab

Rieter plikilik El Kitab

Mevcut ciltler / Bask:

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Rieter plikilik El Kitab

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Cilt 1 Ksa Lif plikilii Teknolojisi

Cilt 5 Rotor plikilii

Rotor eirme prosesi, alternatif eirme sistemleri alannda

Cilt 2 Harman Halla & Tarak

Cilt 6 Alternatif Eirme Sistemleri

Rieter plikilik El Kitab`nn ikinci cildi, ama, temizleme,

Alternatif eirme sistemleri, ring eirme standartlarndan

Cilt 7 Kimyasal Lier

Cilt 4 Ring plikilii

Bu serinin en son cildi, sentetik lierin nemli alanlaryla

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

1.4.3.2. Kademeli temizleyici

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

1.9.4.2. Kirli telen geri kazanlmas

2.2.6.5. apkalarn nndeki temizleme pozisyonu

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Klasik harman hatlarnda karlalan dier byk bir

ekil 1 Bir harman hallac hattnn teknoljik performans ve etkileyen faktrler

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

hatlarnda bile hammaddedeki yabanc maddelerin hepsini

ekil 3 Hammadde iindeki % epel ieriinin (B) bir

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Bu diyagramdan da aka anlalabilecei gibi, ok fazla

1.2.1.3. Toz ayrma

ekil 4 lemsel verimlilik ve yan etkiler

AT = toplam telef (%); AF = karlan iyi elyaf (%).

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

1.2.2. Beslenen materyal

Buna gre, dizili balyalardan lif tutamlarn alnmasndan

Ksa lif iplikiliinde kullanlan materyal gruba ayrlabilir:

ekil 6 Hammaddenin sandvi karm

Ham pamuk ve sentetik lier ounlukla az miktarda temiz

1.2.1.5. Materyalin tarak makinasna dzgn beslenmesi

1.2.2.2. Yeniden kullanlabilir telef

Ring iplik makinas

Tablo 1 Endstrilemi lkelerde farkl makinalardan kan telef miktar (%)

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Kullanlabilir nitelikteki lif (%)

erit ve vatka kopuu

Sert telef lieri ilgili olarak sadece til kullanlr. Bu eit

tarak makinalarndan (brizr)

apka ve ltre syr

1.2.2.3. Hammaddeye telef ilave edilmesi

Homojen olmayan lierden olduka homojen bir retim

plikhanede meydana gelen her trl temiz telef, telen

1.2.2.5. Hammaddenin klimatize edilmesi

Open end iplikler

Harman halla dairesinde hava scakl 23Cnin stnde ve

Rieter plikilik El Kitab . Cilt 2 . Harman halla & Taraklama

Bunun salanmas iin lierin uygun bir sre havayla temas

1.2.3. Harma halla dairesi makinalar

ou durumda modern bir harman halla hatt aada

ekil 8 Rieter harman halla hatt