ZGINANIE PASKIE BELEK PROSTYCH

WYKRESY SI POPRZECZNYCH I MOMENTW

ZGINAJCYCH
Zginanie paskie: wszystkie siy zewntrzne czynne (obcienia) i bierne (reakcje) le w jednej wsplnej paszczynie przechodzcej przez o belki
Zginanie proste: kierunek wektora momentu zginajcego pokrywa si z kierunkiem osi symetrii przekroju poprzecznego
belki.

Do wyznaczania si wewntrznych wykorzystuje si metod mylowych przekrojw. Przy staym przekroju belki granicami odcinkw, w ktrych naley dokona mylowych przekrojw, s punkty przyoenia si zewntrznych czynnych i
biernych (reakcji podporowych). Na rysunku pokazano zastosowanie metody mylowych przekrojw, ukad wsprzdnych
(o Y skierowana jest w d, o X wzdu osi belki) oraz siy
wewntrzne w belce.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

131

W odrnieniu od rozcigania i skrcania, w zginaniu wystpuj dwie siy wewntrzne sia poprzeczna T w paszczynie
obcienia XY oraz moment zginajcy M, ktrego wektor jest
prostopady do paszczyzny XY. W obliczeniach wytrzymaociowych belek rzecz podstawow jest wyznaczenie rozkadw T i M. Maksymalne wartoci tych si wskazuj na przekroje
najbardziej obcione, na przekroje niebezpieczne. Umowne
okrelenie znakw si wewntrznych pokazano na rysunku.

UMOWA:
Belka zginana wypukoci w d dodatnie siy wewntrzne.
Belka zginana wypukoci w gr ujemne siy wewntrzne.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

132

RWNANIA STATYKI

Sposoby podparcia belek

Ukady si:
a) Paski ukad si rwnolegych z dwoma rwnaniami statyki.
b) Paski ukad si dowolnych z dwoma rwnaniami statyki
(suma rzutw si na o poziom nieaktywna).
Dla wyznaczania reakcji podporowych mona sformuowa
dwa ukady rwna rwnowagi, zawierajce po dwa rwnania.
(1)
(2)

i1
n

i1

Pyi 0, M0i 0,
n

MAi 0,
i1

i1

0 dowolny punkt.

MBi 0.

UWAGA PRAKTYCZNA: korzystnie jest stosowa ukad (2).

Dla sprawdzania poprawnoci oblicze mona wykorzysta
dodatkowo drugie rwnanie ukadu (1).

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

133

Przykad
Dla belki przedstawionej na rysunku wykona wykresy si poprzecznych i momentw zginajcych.

Zadanie jest statycznie wyznaczalne. Dla L = a + b reakcje podporowe (rys. a):

Pa
,
L
Pb
MB 0 R AL Pb 0 R A L .
Sprawdzenie prawidowoci oblicze: Py 0 R R Pb Pa P
A
B
L
L

MA 0

RBL Pa 0 RB

Poniewa belka ma stay przekrj poprzeczny, mylowe przekroje wyznacza si w

przedziaach ograniczonych punktami przyoenia obcie (rys. b,c):
Przedzia 11:

0 x1 a

Tx1 R A

Przedzia 22:

Pb
,
L

Mx1 R A x1; Mx1 0 0, Mx1 a

a x2 a + b

Pab
.
L

Pa
,
L
Pab

, Mx 2 a b 0.
L

Tx 2 R A P RB
Mx 2 R A x 2 Px 2 a , Mx 2 a

Podobnie jak dla prtw i waw, aby sprawdzi poprawno oblicze, naley
sprawdzi prawy koniec belki (rys. c).
Przedzia 22: 0 x '2 b

Tx 2' RB

Pa
,
L

Mx 2' RB x 2' , Mx 2' 0 0, Mx 2' b

Pab
.
L

Wykresy T oraz M pokazano na rys. a. Analizujc je naley pamita, e na wykresach si wewntrznych musz by widoczne wszystkie siy zewntrzne. Na wykresie T uskoki odpowiadaj siom P, RA i RB. Na podporach A i B moment musi by
rwny zeru na podparciu przegubowym nie ma momentu zewntrznego. Musi by
take zachowana cigo wykresu M na kocu I i pocztku II przedziau.
12 Zginanie paskie belek prostych.doc

134

PRZYKAD
Dla belki obcionej w sposb cigy obcieniem o staej intensywnoci q wykona wykresy si poprzecznych i momentw zginajcych.

Obcienie cige q = const dziaajce na odcinku L mona zastpi si wypadkow qL, przyoon w poowie dugoci odcinka (wypadkowa ukadu si rwnolegych). Z sumy momentw wzgldem podpr A i B otrzymuje si RA = RB = qL/2
(rys. a). W belce wystarczy rozpatrzy tylko jeden przedzia 0 x L, w ktrym

Tx R A qx;
Tx 0 R A

qL
,
2

Tx L R A qL

qL
,
2

qx 2
;
2
0, Mx L 0.

Mx R A x
Mx o

Do wykonania wykresu momentw potrzebny jest trzeci punkt, ktry mona otrzyma, obliczajc ekstremum funkcji opisujcej moment zginajcy:

dM
R A qx Tx 0
dx

xm

RA 1
L,
q
2

Mmax Mx x m

L 1 L
qL2
R A q
.
2 2 2
8

Ekstremum momentu wystpuje w przekroju, w ktrym sia poprzeczna jest

rwna zeru (por. zalenoci rniczkowe pomidzy obcieniem a siami wewntrznymi). Sprawdzenie poprawnoci oblicze mona przeprowadzi rozpatrujc prawy
koniec belki (rys. b).

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

135

PRZYKAD
Dla belki obcionej momentem M wykona wykresy si poprzecznych i momentw zginajcych.

Z rwna statyki oblicza si reakcje podporowe (rys. a):

MA

0, RBL M 0

MB 0, R AL M 0

M
,
L
M
RA .
L
RB

Sprawdzenie: RA RB = 0.
W przedziale 11 (0 x1 a) siy wewntrzne wynosz (rys. b):

Tx1 R A

M
Mx1
Ma
, Mx1 R A x1
, Mx1 0 0, Mx1 a
,
L
L
L

natomiast w przedziale 22 (a x2 L):

Tx 2 R A

M
Mb
, Mx 2 R A x 2 M,Mx 2 a
,Mx 2 L 0.
L
L

Wykresy si wewntrznych pokazano na rys. a.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

136

PRZYKAD
Dla belki przedstawionej na rysunku wykona wykresy si poprzecznych oraz momentw zginajcych. Przyj dane: P = 1200 N, q = 1500 N/m, M = 1000 Nm,
L = 4 m. Wykona dodatkowo wykres momentw, korzystajc z zasady superpozycji.

Rwnania statyki (rys. a):

MA 0,
MB 0,

L
L
qL P M
RBL P qL M 0 RB
2150N,
2
2
2 2 L
3
L
qL 3
M
R AL P L qL M 0 R A
P 5050N.
2
2
2 2
L

Sprawdzenie: RA + RB = P + qL = 7200 N.
Siy wewntrzne w trzech mylowych przekrojach (rys. b):
Przedzia 11: 0 x1 L/2

Tx1 P 1200 N, Mx1 Px1; Mx10 0, Mx1L / 2

PL
2400 N m.
2

Przedzia 22: L/2 x2 3/2L

Tx2 L / 2

Tx 2 P R A q x 2 ,
2

1200 5050 3850 N,

Tx2 3 / 2L 1200 5050 1500 4 2150 N,
2

q x 2
L
2

Mx 2 Px 2 R A x 2
,
2
2

Mx 2 L / 2 1200 2 2400 N m,

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

137

Mx2 3 / 2L

3
1500 42
1200 4 5050 4
7220 20200 12000 1000 N m.
2
2

Poniewa w przedziale II sia poprzeczna zmienia swj znak, mona wnioskowa, e w przekroju, w ktrym T = 0 moment osignie w tym przedziale warto ekstremaln

dMx 2
dx 2

L
L R P

P R A q x 2 Tx 2 0 x 2m A
4,567 m,
2
2
q

Mx 2 max Mx 2 4,567 2541 N m.

Przekrj, w ktrym moment jest rwny zeru obliczy mona rozwizujc trjmian
kwadratowy i wybierajc pierwiastek znajdujcy si w granicach drugiego przedziau
2

Mx 2
Przekrj 33:

q x 2
L
2

Px 2 R A x 2
0 x 20 2,73m.
2
2

3/2L x3 2L

Tx 3 P R A RB qL 0,
L
3

Mx 3 Px3 R A x 3 RB x 3 L qLx 3 L ,
2
2

Mx 3 3 / 2L 1000 N m,
Mx 3 2L 1000 N m.
Siy wewntrzne w przedziale III mona rwnie okreli w prostszy sposb,
przyjmujc granice przedziau 0 x3 L/2 (patrz rys. b). Sposb ten umoliwia rwnie sprawdzenie poprawnoci oblicze.
Wykresy si wewntrznych przedstawiono na rys. a. Analizujc te wykresy naley
po raz kolejny zwrci uwag, e wszystkie siy zewntrzne musz by na nim
widoczne. W przekrojach, w ktrych nie ma si zewntrznych (czynnych i biernych) obowizuje cigo odpowiednich wykresw.
Wykres momentw zginajcych w bardzo prosty sposb mona otrzyma stosujc
zasad superpozycji. Na rysunku c pokazano sposb rozdzielenia obcienia na trzy
proste przypadki oraz sumowania odpowiadajcych tym przypadkom wykresw momentw zginajcych. Przedstawiony sposb otrzymywania wykresw M ma due
znaczenie praktyczne.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

138

NAPRENIA NORMALNE W ZGINANEJ BELCE

Moment zginajcy naprenia normalne
Sia poprzeczna naprenia styczne (ze wzgldw praktycznych pomijane).
Zaoenia: hipoteza paskich przekrojw. Z dowiadczenia: W
zginanej belce istnieje warstwa obojtna, prostopada do
paszczyzny dziaania momentu zginajcego, w ktrej wkna
nie ulegaj odksztaceniom naprenia = 0.
Naprenia normalne w warstwie odlegej o y od warstwy obojtnej:
M

y.
JZ
JZ osiowy moment bezwadnoci przekroju porzecznego belki.
Naprenia normalne s liniow funkcj odlegoci od osi obojtnej. Maksymalne wartoci napre normalnych wystpuj
w wknach skrajnych, najbardziej oddalonych od osi obojtnej.
Rozkad napre normalnych pokazano na rysunku.

Naprenia normalne w zginanej

belce o przekroju prostoktnym

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

Naprenia normalne w zginanej

belce o przekroju trapezowym

139

Dla belki o przekroju trapezowym: po wyznaczeniu pooenia

rodka cikoci przekroju znane s odlegoci skrajnych wkien od osi obojtnej. Na rysunku przyjto, e odlegoci skrajnych wkien h1 > h2, std |1| > |2|. Naprenia te wynosz:

M
h1,
JZ

M
h 2.
JZ

Maksymalne naprenia normalne przy zginaniu:

max

M
.
WZ

Wz wskanik wytrzymaoci przekroju na zginanie, zdefiniowany jako iloraz momentu bezwadnoci oraz maksymalnej
odlegoci skrajnego wkna od osi obojtnej.

JZ
.
hmax

WARUNEK WYTRZYMAOCIOWY dla zginanej belki o rwnej wytrzymaoci na rozciganie i na ciskanie ma posta

max

M
dop .
WZ

Z warunku wytrzymaociowego mona wyznaczy:

obcienia dopuszczalne dla zadanego przekroju belki,
wymagan wielko przekroju dla zadanego obcienia.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

140

Przykady przekrojw belek

Dla przekroju prostoktnego (rys. a) moment bezwadnoci

wzgldem osi Z (o obojtna) oraz wskanik wytrzymaoci
przekroju na zginanie wynosz:

bh3
JZ bh2
JZ
, WZ 1
.
12
h
6
2
Dla przekroju okrgego (rys. b)

1
d4 r 4
JZ D3 r 3
JZ W0

, WZ 1

.
2
64
4
D
32
4
2
O wytrzymaoci belki decyduje moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi obojtnej. Z wytrzymaociowego punktu
widzenia najbardziej korzystne s te przekroje, ktrych wiksza
cz pola powierzchni pooona jest moliwie daleko od osi
obojtnej (rys. c). W praktyce przekrojami przeznaczonymi do
pracy w warunkach zginania s przekroje dwuteowe (na rys. d
pokazano model takiego przekroju). Przekroje dwuteowe (rwnie teowe, ceowniki, ktowniki itp.) s przekrojami znormalizowanymi (patrz tabele wyrobw hutniczych). Warto zwrci
uwag, e niewaciwe usytuowanie dwuteownika znacznie
zmniejsza zdolno konstrukcji do przenoszenia obcie, np.
obrcenie dwuteownika z rys. d o kt 90 spowoduje znaczce
obnienie wytrzymaoci rzdu kilkudziesiciu procent.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

141

Dla belki wspornikowej obliczy wymiary

przekroju poprzecznego. Przyj naprenia dopuszczalne dop = 140 MPa.

P = 10 kN

Z wykresu momentw zginajcych wida, e maksymalny moment w utwierdzeniu wynosi Mmax = PL = 8 kNm.
Warunek wytrzymaociowy ma posta:

d=0,8d

PRZYKAD

L = 0,8 m

Mmax
dop .
W

PL

Z warunku tego wyznacza si warto liczbowa wskanika wytrzymaoci na zginanie:

Mmax
8

103 57,14 cm3 .

dop 140

Dla belki o przekroju piercieniowym wskanik ten wynosi:

d4 (0,8d)4
J
0,02898 d4 ,
64

J
W
,
0,5d

W 0,058 d3 .

Z zalenoci 0,058 d3 = 57,14 otrzymuje si: d = 9,95 cm.

PRZYKAD
Dla belki jednoprzsowej obcionej
si skupion P okreli wymiary 4 typw przekrojw poprzecznych pokazanych na rysunku. Wybra przekrj najlepszy z ekonomicznego punktu widzenia.
3

2b

P = 50 kN

R B= 0,5 P

L=3m

4
h

RA= 0,5 P

PL
4

Do oblicze przyj dop = 150 MPa.

Z wykresu momentw zginajcych okreli mona maksymalna warto momentu
zginajcego Mmax = PL/4 = 503/4 = 37,5 kNm. Z warunku wytrzymaociowego wyznacza si wymagan warto wskanika wytrzymaoci na zginanie:

Mmax
dop ,
W

Mmax 37,5

103 250 cm3 .

dop 150

Dla porwnania przekrojw wykorzystane zostan ich pola powierzchni. Dla poszczeglnych przekrojw otrzymano nastpujce wartoci.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

142

1. Przekrj koowy

d3
32 W 3 32 250
, d3

13,66 cm ,
32

F1

d2
146,46 cm2 .
4

2. Przekrj kwadratowy

a3
W
, a 3 6 W 3 6 250 11,45 cm ,
6

F2 a2 131,1cm2.

3. Przekrj prostoktny

b(2b)2 2b3
3
3

, b 3 W 3 250 7,21cm ,
6
3
2
2

F3 2b2 104 cm2.

4. Przekrj dwuteowy: z tabel wyrobw hutniczych (Polskie Normy) znajduje si dwuteownik I220, posiadajcy wskanik W = 278 cm3 (h = 220 mm, t = 98 mm). Pole powierzchni tego dwuteownika wynosi F4 = 39,6 cm2.
Z porwnania pl powierzchni w odniesieniu do dwuteownika
F1 : F2 : F3 : F4 = 3,70 : 3,31 : 2,63 : 1,00
wynika, e przekrj dwuteowy jest najlejszy (to porwnanie ma wic aspekt ekonomiczny).

W
max
max

zginanej belce wystpuj naprenia normalne

M

dop oraz naprenia styczne obliczane ze wzoru

WZ
T Smax

dop
JZ b

(Smax max moment statyczny przekroju). Dla

belki o przekroju dwuteowym na rysunku pokazano rozkady

napre. W punktach 1 i 3 sprawdzane s warunki na max
i max. Szczeglnej uwagi wymaga punkt 2, w ktrym wystpuj
razem due wartoci i - tutaj znajduje zastosowanie hipoteza Hubera: red 22 322 dop .
Z praktyki wiadomo, e naprenia styczne maj znacznie
mniejszy wpyw ni naprenia
normalne, jednake sprawdzenie
warunku na maksymalne naprenia styczne max, a przede
wszystkim sprawdzenie punktw,
Rozkady napre normalnych i
w ktrych dziaaj cznie naprstycznych w dwuteowniku
enia normalne i styczne jest konieczne.
12 Zginanie paskie belek prostych.doc

143

ODKSZTACENIA BELEK
Odksztaceniami belki s:
ugicie belki y, zdefiniowane jako pionowe przemieszczenie
rodka cikoci przekroju poprzecznego belki,
kt obrotu przekroju dy tg . , zdefiniowany jako kt obrotu
dx

normalnej do przekroju poprzecznego belki lub ze wzgldw

praktycznych prostopadej do normalnej.

Odksztacenia zginanej belki

Obliczanie odksztace belek moliwe jest za pomoc metody

cakowania tzw. rwnania rniczkowego linii ugicia belki. Metoda ta pozwala na wyznaczanie ugicia oraz kata obrotu w
dowolnym przekroju x. W praktyce inynierskiej stosowane s
rwnie uproszczone metody wyznaczania odksztace belek.
Jedn z metod jest metoda superpozycji.

Metoda superpozycji obliczania odksztace belki

Metoda superpozycji pozwala wyznacza odksztacenia tylko
w wybranych punktach (np. poparcia, koce belki). Dla szybkiego stosowania metody naley korzysta z gotowych rozwiza
dla podstawowych typw prostych belek (patrz tabela).

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

144

Przemieszczenia prostych belek

Belka

Kt obrotu

PL2
A
16EJ
PL2
B
16EJ
qL3
A
24EJ
B

PL3

48EJ

y max

dla x = L/2

y max

qL
24EJ

ML
A
6EJ
ML
B
3EJ

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

Przemieszczenie

5 qL4

384 EJ

dla x = L/2

1
x L
2

y max

ML2

16EJ

ML2

9 3EJ

PL2
B
2EJ

PL3
yB
3EJ

qL3
B
6EJ

qL4
yB
8EJ

ML
B
EJ

ML2
yB
2EJ

145

PRZYKAD 7.8
Dla belki przedstawionej na rysunku obliczy ugicie i kt obrotu punktu C. Przyj: P = 40 kN, q = 2,5 kN/m, EJ = 50 MNm2.
Aby zastosowa metod superpozycji, naley rozdzieli obcienia na
si skupion P oraz obcienia cige q. Poniewa q dziaa na czci
belki znajdujcej si poza podporami, naley uwzgldni moment M oddziaujcy na cz belki AB.
P = 40 kN

R B q = 5 kN/m

A
a=5m

L
P

b=4m

B1

a=5m

RA

2a
2

M = qb /2

B2a

2a

q
2b

B2b
y

2b

(qb)

1. Belka obciona si P:
PL2
Pa2
40 52
B1

103 0,005 rad 0,29 ,

16EJ 4EJ
4 50
y1 a tgB1 a B1 4 0,005 103 20 mm .

2. Belka obciona rozoon rwnomiernie si q.

2a. Odksztacenie przsa AB:
B2a

qa2
2a qa3 2,5 53
ML
2

103 0,00208 rad 0,12,

3EJ
3EJ
3EJ 3 50
y 2a a B2a 4 0,00208 103 8,3 mm .

2b. Odksztacenie wspornika BC:

qa4 2,5 44

10 16 mm,
8EJ
8 50
qa3 2,5 43

10 3 0,00053 rad 0,03.

6EJ 6 50
y 2b

B2b

Cakowite ugicie koca C:

yC y1 y2a y2b 20,0 8,3 16 4,3 mm .

Kt obrotu przekroju belki na podporze B:

B B1 B2a 0,29 0,12 0,17.

Kt obrotu przekroju belki na kocu C:

C B1 B2a B2b B B2b 0,17 0,03 0,17.
12 Zginanie paskie belek prostych.doc

146

BELKI STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

W belce statycznie niewyznaczalnej liczba niewiadomych reakcji podporowych jest wiksza od liczby rwna statyki. Rnica pomidzy tymi
wielkociami okrela stopie statycznej niewyznaczalnoci zadania.
Rysunek pokazuje, jak belka statyczne wyznaczalna staje si belk statycznie niewyznaczaln.

RA

a)

RA

b)

RB

RC

RB

Belka statycznie wyznaczalna i statycznie niewyznaczalna

Belka pokazana na rysunku a jest belk statycznie wyznaczaln (paski ukad si rwnolegych). Z dwch rwna statyki
wyznacza si reakcje RA i RB. Ze wzgldw konstrukcyjnych
moe si okaza, e ugicie belki w przekroju C przekracza
wartoci dopuszczalne i konieczne jest podparcie belki w tym
punkcie (rys. b). Skutkiem dodatkowego podparcia jest pojawienie si trzeciej reakcji RC i belka staje si jednokrotnie statycznie niewyznaczalna.

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

147

Przykad
Dla belki pokazanej na rysunku wyznaczy reakcje, korzystajc z metody superpozycji.

Rwnania rwnowagi:
(1)

MA 0

(2)

MB 0

qL2
RBL MA
0,
2
qL2
R AL MA
0.
2

Zdanie jest jednokrotnie statycznie wyznaczalne naley uoy jedno

rwnanie geometryczne. Zadanie rozwizano dwoma sposobami.
1. Rwnanie geometryczne yB = 0 (rys. a).
Po uwolnieniu belki z podparcia B naley obliczy jej ugicie wywoane
obcieniem q oraz si RB
qL4
yB1
,
8EJ

yB 2

R L
B ,
3EJ

qL4 RBL
3
yB1 yB2

RB qL.
8EJ 3EJ
8

2. Rwnanie geometryczne A = 0 (rys. b).

Po uwolnieniu belki z utwierdzenia, naley porwna kty obrotu na
podporze A:
A1

qL3
M L
, A 2 A ,
24EJ
3EJ

A1 A 2

qL3
M L
qL2
A MA
.
24EJ 3EJ
8

Z ukadu dwch rwna statyki oraz jednego z przedstawionych wyej

rwna geometrycznych otrzymuje si:
RA

5
qL,
8

12 Zginanie paskie belek prostych.doc

RB

3
qL,
8

MA

1 2
qL .
8

148