GABIMET SISTEMATIKE

DHE TE RASTIT

PROGRAMI

Gabimet sistematike

Gabimet e rastit

E mesmja Arithmetike

Gabimi i te mesmes Arithmetike

Matjet e Perseritura

GABIMET SISTEMATIKE

Perkufizimi:

Sistematike quhen ato gabime, te cilat kur matja e te njejtes
vlere te madhesis se panjohur perseritet shume here ne kushte
te njejta, me te njejten metode nga i njejti personel, gabimet
mbeten te njejta ne madhesi dhe ne shenje.

LLOGARITJA E GAB. SIS. PER METODA

DIREKTE
Do te shqyrtohet rasti :

Kur kryhet nje matje e vetme

Dhe matjet e bere klasifikohen si Matje Teknike
Ne kete rast nuk percaktohet madhesia dhe shenja e gabimit por
vlerat kufitare te normuara me te dy shenjat . Rezultati duhet te
shkruhet ne formen : Mx Gam
Madhesia e gabimit kufitar percaktohet nga perkufizimi i klases se apartit si

K=

Gam
100
Mn

prej nga mund te nxjerim se

rezultati i matjes mund te shkruhet si : Mx Gam = Mx

KMn
100

Gam =

KMn
100

Vlerat e K dhe Mn shenohen gjithmone ne fushe e

aparatit prej nga edhe parcaktohen.

LLOGARITJA E GAB. SIS. ME METODA

INDIREKTE

Do te shqyrtohet rasti :

Kur kryhet nje matje e vetme

Dhe matjet e bere klasifikohen si Matje

Teknike

Ne rastin metodave indirekte madhesia e panjohur Y percaktohet nga

tregimet X1,X2... Xn te n aparateve dhe me ndihmen e lidhjes
funksionale midis madhesis se panjohur qe duhet matur Y dhe
madhesive te matshme X1, X2 ... Xn.
Ne forme te pergjithshme lidhja funksionale mund te shkruhet
Y=f(x1,x2,...xn)
Na duhet te percaktojme gabimi absolut i funksionit Gay(?) kur dihen
gabimet e argumentave Gax1, Gax2,... Gaxn.
Per te percaktuar vleren e vertete te kushtezuar te madhesise se panjohur Yo
duhet qe ne lidhjen funksionale te zevendesojme tregimet e aparateve X1, X2 ..
Xn me vlerat e tyre te korigjuara X1-Gax1, X2 -Gax2, ... Xn-Gaxn pra do te kemi:

Yo=f(X1-Gax1, X2-Gax2, ... Xn-Gaxn)

LLOGARITJA E GAB. SIS. ME METODA

INDIREKTE
Duke rikujtuar se formula e zberthimit ne serine e Teylorit na siguron nje perafrim te
funksionit reth pikes Yo kemi:
i

1 f
f
Yo= f (X1, X2...Xn) + (Gax1) +
(Gax2) +... f (Gaxn) + Rm
X2
Xn
i =1 i!X1

duke mare ne konsiderate se madhesit e gabimeve Gax1, Gax2 ... Gaxn jane te vogla
atehere gabimi absolut ne katror e ne fuqi me te larte nuk meren parasysh ndaj
shprehja e mesiperme mund te shkruhet duke mare parasysh vetem i=1.

Yo = f ( X 1 , X 2 ... X n )
(Gax1 ) + f (Gax 2 ) + ... f (Gaxn )
X 2
X n
X 1

duke ju referuar perkufizimit te gabimit absolut. Gay= Y - Yo kemi:

n

Gay =
1

f
Gaxi
Xi

ne kete menyre kemi percaktuar gabimin e matjeve indirekte

LLOGARITJA E GAB. SIS. ME METODA

INDIREKTE

Ne rastin e matjeve Laboratorike gabimet percaktohen ne vlere dhe ne

shenje ndersa ne rastin e matjeve Teknike gabimet parciale mund te
percaktohen vetem ne vlefte kufitare ne kete menyre gabimi mund te
percaktohet si:
n

Gay =
1

f
Gaxi
Xi

Ne menyre permbledhese mund te themi se Gabimi Absolut per metodat

indirekte te matjes
n

Gay =
1

f
Gaxi
Xi

Gay =
1

Matje Laboratorike

f
Gaxi
Xi

Matje Teknike

GABIMET E RASTIT

Perkufizim:
Te rastit quhen ato gabime te cilat kur matja e te
njejtes vlere te madhesis se panjohur perseritet
shume here ne kushte te njejta me te njejten metodike
nga i njejti person dhe aparature , gabimet ndryshojen
ne menyre te parashikuar ne vlere dhe ne shenje.

SHPERNDARJA E GABIMEVE TE RASTIT

Shperndarja e gabimeve te rastit ne praktiken e matjeve i permbahet ligjit
normal apo atij te Gausit. Ky ligj ne formen e tije eshte

p (G ) =
1. Me shpesh
shfaqen
gabimet e vogla
sesa te medha .

G2

2. Kur numri i matjeve

eshte shume i madh
atehere gabimet me
shenje te
kundert shfaqen me
shpeshtesi te
barabarte.

2 2

pG

3. Propabiliteti qe nje
gabim te ndodhi brenda
intervalit [-G,+G]
4. Propabiliteti qe nje
gabim te ndodhi eshte 1

STANDARTI EMPIRIK

eshte gabimi mesatar kuadratik i cili llogaritet si :

n

Gi
=

n
ku Gi llogaritet si Gi= Mxi-Mo.
Ne pamundesi per te llogaritur gabimin mesatar kuadratik pasi Mo nuk
dihet mund te perdorim standartin empirik i cili llogaritet si :
n

Gai
S=

n 1

ku Gai llogaritet si Gai=Mxi-Ma

INRERVALI I SIGURISE

Intervali i sigurise perfaqeson nje interval brenda te cilit

pritet te ndodhe, me nje propabilitet te percaktuar (niveli i
sigurise ), Gabimi i nje madhesie te panjohur
Shembull : ne rastin e shperndarjes se Gauss
rezulton se:
Per nje nivel sigurie te barabarte me 68% intervali
i sigurise eshte : x Gx + x
Per nje nivel sigurie te barabarte me 95% intervali
i sigurise eshte : 2 x Gx +2 x
Per nje nivel sigurie te barabarte me 99,7%
intervali i sigurise eshte :
3 x Gx +3 x

E MESMJA ARITHMETIKE.
Konsiderohet si vlefta me e sigurte per te percaktuar nje madhesi te
panjohur kur kryhet nje seri matjesh
E mesmja arithmetike Ma percaktohet si:
Ma =

Mx1 + Mx2 + ... + Mxn

n

Gabimet e rastit per matje te vacanta do te jete:

Gai=Mxi-Ma
Ne kete menyre per cdo matje sipas perkufizimit te gabimit kemi:
Mx1=Mo+Ga1
Mx2=Mo+Ga2
Mxn=Mo+Gan
Duke i bledhur ane per ane kemi:
n

Mxi = nMo + Gai

prej nga mund te nxjerim vleren e te vertetes se kushtezuar Mo te barabarte me:

E MESMJA ARITHMETIKE.
n

Mo =
1

Mxi n Gai

n
n
1

Duke qene se gabimet absolute parciale kane vlere te vogel dhe ne shenje
mund te jene si pozitive dhe negative shuma e tyre eshte nje vlefte e vogel
e cila pjestohet me nje numer te madhe n.
n
Ne kete menyre kur numri i matjeve tenton ne infinit n Gai 0
1

Qe do te thote se mesmja arithmetike i afrohet te vertetes se kushtezuar

Mo Ma
E mesmja arithmetike ka dy veti:
n

Gai = 0

Gai

= min

METODIKA E PERPUNIMIT TE REZULTATEVE TE

MATJEVE TE PERSERITURA.

1.

Kry h et n j e seri m a t j esh t e p erserit u ra t e m a d h esis se p a n j o h ur Mx . Du ke

m a re n j e seri m a t j esh . Mx 1 , Mx 2 ,... Mx n ,

2.

Percaktohet e mesmja arithmetike,

3.

Llo ga rit en ga b im et a b so lu t e p a rcia le,

Gai= Mxi-Ma

4.

Llogaritet gabimi relativ parcial,

Grli

5.

Percaktohet shuma e gabimeve parciale

Mx1 + Mx2 + ... + Mxn

n

Ma =

Gai
100
Mxi
n

Gai = 0
1

6.

Perca k t o h et sh u m a ku a d ra t ike

Gai

= min

METODIKA E PERPUNIMIT TE REZULTATEVE TE

MATJEVE TE PERSERITURA.

7.

Percaktohet standarti empirik

n

Gai
S=

8.

n 1

Llogaritet gabimi mesatar kuadratik i te mesmes arrithmetike si :

S
n
ku t (n ,p ) esh t e ko ef icen t i i G o set it q e m er p a ra sy sh p a sa k tesin e e fo rm u les se
llo ga rit j es se sta n d a rt it em p irik p a si S p erca k t o h et n ga n j e n u m er i
fu n d em n m a t j esh
GaMa = t ( n, p )

9.

Rezultati perfundimtar i matjes me propabilitetin e deshiruar p

eshte:
S
Ma t (n, p )
n