PRMBAJTJA

Hyrja
1. OBJEKTI DHE QLLIMI I HULUMTIMIT .........9
2. STRUKTURA E PUNIMIT.................12
3. METODAT E PUNIMIT ........14
4. RNDSIA DHE ARSYETIMI I PUNIMIT ......15

KREU I

SIGURIMI I DSHMIS NGA ANA E POLICIS GJAT PROCEDURS

PARAPENALE
1. Mbledhja e informacioneve gjat veprimeve praktike t pjestarve t policis
....17
2. Mbledhja e informacioneve dhe nocioni lidhur me veprat e kriminalitetit t
organizuar.20
3. Marrja n pyetje e t dyshuarit nga ana e policis nocioni dhe karakteristikat
baz....28
4. Pergatitjet profesionale dhe personaliteti i kriminalistit......................................33
5. Etika policire dhe marrja n pyetje e t dyshuarve.36

ASPEKTI PROCEDURAL PENAL I MARRJES N PYETJE T T

DYSHUARIT NGA ANA E POLICIS
1. Mbledhja e informacioneve nga ana e policis bazuar n Ligjin e Procedurs
Penale t Repupliks s Maqedonis ...40
2. Praktikat policore t pyetjes t t dyshuarve aspekte krahasuese ...43
2.1. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Kosovs...43
2.2. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Shqipris48

2.3. Legjislacioni Procedural Penal i Britanis s Madhe Anglia.50

2.4. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks Federative t Gjermanis...53
2.5. Legjislacioni Procedural Penal i Francs.....................55
2.6. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Sllovenis...57
2.7. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Kroacis.60
2.8. Legjislacioni Procedural Penal i Federats s Bosnjs dhe Hercegovins61
2.9. Legjislacioni Procedural Penal i Distriktit ( rajoni) Brko i Bosnjs dhe
Hercegovins.62
3. Parimi i krkimit t t vrtets materiale dhe marrja n pyetje e t
dyshuarit 65

KREU II

POZITA JURIDIKE E T DYSHUARIT DHE T DREJTAT E

PRGJITHSHME T TIJ GJAT PROCEDURS
PARAPENALE
1. Kuptimi dhe nocioni i dyshuar ..70
2. I dyshuari, pozita dhe t drejtat e prgjithshme t tij
gjat procedurs
parapenale ..73
AVOKATIA INSTITUTI I MBROJTJES N PROCEDUR
PARAPENALE
1. E drejta n mbrojtje trajtim i prgjithshm ................................77
2. Institucioni i mbrojtjes kuptimi dhe zhvillimi historik i tij ...............79
3. Sistemi i Avokatis n procedurn parapenale n Republikn e Maqedonis...81
4. Arsyet pr pjesmarrjen e mbrojtsit n procedur parapenal83
5. Rndsia e deklarats e t dyshuarit ...................................88

KREU III

ASPEKTI KRIMINALISTIK I MARRJES NE PYETJ T T DYSHUARIT

NGA ANA E POLICIS

1. Faza prgatitore dhe planifikimi i marrjes n pyetje.....92

2. Zgjedhja e vendit ku do t realizohet marrja n pyetje..93

3. Zgjedhja e punonjsit operativ i cili do t realizoj marrjen n pyetje e t dyshuarit

......97
4. Njohja me rrethanat dhe faktet q jan n lidhje me aktivitetin kriminal t t
dyshuarit ..................................................99
5. Njohja me personalitetin e te dyshuarit ..101
6. Prgatitja e pyetjeve dhe prcaktimi i radhitjes s parashtrimit t tyre...102
7. Llojet e pyetjeve ..104
8. Kohzgjatja e marrjes n pyetje...106

KREU IV
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO TAKTIKE T MARRJES N PYETJE
1. Metodat e msimit dhe ushtrimit t shkathtsive pr realizim efikas t veprimeve
gjat marrjes n pyetje.108
2. Vendosja e marrdhnieve t besimit me t dyshuarin...111
3. Dgjim me kujdes dhe vmendje ...114
4. Kontakti i par me t dyshuarin .....116
5. Marrja e distancs s prshtatshme dhe dinamika e ndryshimit t saj gjat marrjes
n pyetje ....119

ECURIA E MARRJES N PYETJE T DYSHUARIN

1. Rezistenca e t dyshuarit nocioni dhe karakteristika baz122
2. Strategjia dhe taktika e marrjes n pyetje vrejtje t prgjithshme ..124
3. Klasifikimi i t dyshuarve nga aspekti i przgjedhjes s metodave taktike t
prshtatshme ...129
4. Qasja e ndjeshme ( emotive ) dhe e faktuar si strategji e veprimit ndaj t
dyshuarit karakteristikat themelor........131
5. Marrja e deklarats s vrtet nga i dyshuari vrejtje hyrse ..133
6. Procesi taktik i inkurajimit dhe m pas thyerja e versionit t rrem i t dyshuarit
..150
6.1. Inkurajimi pr t folur lidhur me versionin e rrem ..150
6.2. Hedhja posht e versionit t rrem .......151
6.3. Ballafaqimi i planifikuar dhe i menduar i provave si metod pr thyerjen e
versionit t rrejshm e t dyshuarit...152
6.4. Kur duhet t prezantohen provat.....153
6.5. Renditja taktike e prezantimit t provave.......154

7. Disharmonia n mes t nevojave praktike dhe normave t

ligjit t
procedurs penale t cilat rregullojn procesin e marrjes n pyetje
t
dyshuarin156
8. Marrja n pyetje i t dyshuarit n prezencn e avokatit dhe n harmoni me
normat ligjore q rregullojn kt materie .157
9. Marrja n pyetje i t dyshuarit pa prezencn e mbrojtsit biseda informative me
t dyshuarin........................................................159
10. Shqyrtime prmbyllse............................161

KREU V

ZBULIMI I GNJESHTRS S T DYSHUARIT N BAZ T

SJELLJES S TIJ VERBALE DHE JOVERBALE
1. Vrejtje t prgjithshme .........163
2. Fotografia simptomatike e t dyshuarit...164
3. Ngjashmrit dhe dallimet midis fotografis simptomatike t t dyshuarit t
pafajshm dhe kryersit t vrtet ..166
4. Reaksionet simptomatike joverbale t t dyshuarit vrejtje hyrse....168
4.1. Mnyra e uljes e t dyshuarit169
4.2. Pozicioni i mbajtjes s koks nga i dyshuari....171
4.3. Fytyra e t dyshuarit ( ekspresionet faciale )........171
4.5. Hunda...174
4.6. Goja..175
4.7. Syt.......176
4.8. Duart178
4.9. Pozicioni i kmbve dhe shputave...181
5.
Reaksionet simptomatike verbale t t dyshuarit.183
5.1. Tipi apo lloji i prgjigjeve t t dyshuarit si reaksion verbal
simptomatik.....183
5.2. Mnyra me t ciln i dyshuari deklaron185
5.3. Karakteristikat e deklarimit t t dyshuarit t pafajshm dhe t kryersit t
vrtet gjat procesit t marrjes n pyetje187
5.4. Faktort q ndikojn n intensitetin e manifestimit t reaksioneve
simptomatike verbale dhe joverbale.....189

INTERPRETIMI I REAKSIONEVE SIMPTOMATIKE VERBALE DHE

JOVERBALE I T DYSHUARIT
1.
2.
3.
4.
5.

Procedura e interpretimit t reaksioneve simptomatike verbale dhe

joverbale....193
Rndsia apo vlera provuese e reaksioneve simptomatik
e t
dyshuarit....196
Problemet q vshtirsojn interpretimin e reaksioneve simptomatike
verbale dhe joverbale t t dyshuari..197
Interpretimi i reaksioneve simptomatike jo verbale dhe verbale
rezultatet e disa hulumtimeve shkencore..199
Raporti subjektiv dhe objektiv i reaksioneve simptomatike..201

KREU VI

PRFUNDIMI I MARRJES N PYETJE I T DYSHUARIT

1. Vrejtje hyrse.....203
2. Dokumentimi i deklarats t t dyshuarit me procesverbal...........................205
3. Dokumentimi i deklarats t t dyshuarit n mnyr audio vizuale....207
4. Analiza e lshimeve eventuale t punonjsit operativ t policis gjat procesit
t marrjes n pyetje..................................................................................................210

PRANIMIT I VEPRS PENALE SI QLLIM I MARRJES N PYETJE

T DYSHUARIT
1. Vrejtje hyrse.....................213
2. Nocioni dhe llojet e pranimit...........................214
3. Motivet e pranimit.......................215
4. Pranimi i rrejshm.......................218
5. Pranimi i trhequr apo i refuzuar.....................221
6. Vlersimi i besueshmris s deklarimit t t dyshuarit................................222

TAKTIKAT MBROJTSE T T DYSHUARIT GJAT

MARRJES N PYETJE

PROCESIT T

1. Vrejtje t prgjithshme ......................226

2. Mohimi i veprs si taktik mbrojtse e t dyshuarit........................228

3. Heshtja si taktik mbrojtse e t dyshuarit.......................230

4. Simulimi ( shtirja ) disimilimi ( fshehja ) dhe agravimi ( prkeqsimi ) si taktika
mbrojtse e t dyshuarit.......................................232
5. Ndryshimi i deklarats si taktik mbrojtse e t dyshuarit.......................233
6. Prezantimi i deklarats paraprakisht t prgatitur ( mbrojtje e paramenduar e t
dyshuarit )....................................................234
7. Teknikat tjera mbrojtse t t dyshuarve .............................................................235

METODAT E NDALUARA PR MARRJEN N PYETJE T DYSHUARIT

1. Zhvillimi historik i metodave pr marrjen n pyetje t dyshuarit.........238
2. Baza juridike e prdorimit t metodave t ndaluara gjat procesit t marrjes n
pyetje................................................................................................................................239
3. Ndalesat q jan t prfshira n t drejtn e brendshme........................241
4. Ndalesat q jan t prfshira n dokumentet ndrkombtare..............................242
5. Disa metoda t palejuara pr marrjen n pyetje e t dyshuarit..243
5.1. Tortura ...............................................................................................................244
5.2. Narkoanaliza dhe lobotomia.......................245
5.3. Mashtrimi, kanosja dhe hipnoza.........................246
6. Deri ku jan kufijt e presionit ndaj vullnetit t t dyshuarit gjat procesit t
marrjes n pyetje..........................................249
KONKLUZIONET........................252
LITERATURA.......................259

Abstrakt
Qllimi i marrjes n pyetje sht q i dyshuari t japi informacione lidhur me veprn
penale, edhe pse shumica e t dyshuarve nuk dshirojn t flasin, prandaj punonjsi
operativ ka pr detyr q ta thyej kt rezistim n mnyr t lejuar ligjore dhe t arrij
deri te informacionet e nevojshme. Pr tu arritur kjo nuk do t jet e leht, prandaj nga
punonjsi operativ krkohet t ndrtoj plan t mir metodik. Pr fat t keq, ajo q e
karakterizon punn e punonjsve ton operativ sht improvizimi dhe detyrimi. N rastin
e par kemi veprime q bien ndesh me parimet e taktiks dhe metodik kriminalistike,
kurse n t dytin shkelje t rnda ligjore. Kto praktika t ndaluara duhet t ndryshohen,
improvizimi t zvendsohet me veprim t planifikuar metodik dhe taktik, kurse detyrimi
me respektim t standardeve demokratike. N ushtrimin e detyrave t veta policia duhet
t demonstroj etik, profesionalizm, dhe integritet, sepse ato posedojn pushtet t
veant pr t hequr prkohsisht lirin e qytetarve, t kufizojn lirit dhe t drejtat e
tyre, dhe n rrethana t veanta t prdorin edhe forcn. Prandaj punonjsit e policis
kto detyra duhet ti prmbushin n harmoni me standardet universale mbi t drejtat dhe
lirit e njeriut dhe t drejtave politike. Roli dhe funksioni i policis pr t ciln sot flasim
sht e lidhur pr shteteve bashkkohore dhe demokratike, n t cilat shtete t gjitha
qytetart jan t barabart para ligjit, dhe ku shteti funksionon mbi bazn e parimit t
sundimit t shtetit t s drejts. N kto shtete, prioriteti i policis n zbulimin dhe
luftimin e kriminalitetit duhet t jet n nivel t barabart edhe me prioritetin e
respektimit t ktyre lirive dhe t drejtave. Marrja n pyetje nuk do t jet e suksesshme
nse asaj nuk do ti paraprijn edhe veprimet tjera operativ, q do t na ndihmonin pr t
vrtetuar faktet dhe rrethanat relevante t veprs penale. Marrja n pyetje llogaritet si
kurora e veprimeve operative, kurse veprimet tjera si ( p.sh. kqyrja e vendit t ngjarjes,
dshmitart etj ) si rrug pr vrtetimin e fakteve dhe rrethanave relevante lidhur me
veprn penale llogariten si bazamenti nprmjet t cilave do t arrim sukses n
prfundimin e ktij procesi.

Abstract
The act of interrogation is that the suspect should give information about the criminal act,
although the majority of suspects do not want to talk, thus the operating employee is
obligated to break this resistance in a way that is legally allowed in order to achieve the
needed information. It will not be easy to achieve that, thus it is required from the
operating employee to form a good methodical plan. Unfortunately, the thing that
characterizes the job of our operating employees is improvisation and enforcement. In
the first case we have actions that collide with the tactical principles and the criminal
methodology, whereas in the second case we have serious legal violations. These
prohibited practices have to be changed, improvisation has to be replaced with a planned
methodical and tactical act, whereas the enforcement with respect of the democratic
standards. While exercising their duty the police should demonstrate ethics,
professonalism, and integrity, because they possess a distinct authority to take away

temporarily the freedom of citizens, to limit their freedom and rights, and use force in
specific circumstances. Hence the police employees have to fulfill these duties in
harmony with universal standards for the human rights and freedoms and the political
rights. The function and the role of police is related to the contemporary democratic
states, in which states all citizens are equal before law, and where the state functions on
the basis of principle of the rule of low. In these states the priority of the police in the
detection and fighting the crime should be on the equal scale with the priority of
respecting these rights and freedoms. The interrogation will not be successful, if not
preceded by other operative actions, which will help us to verify the relevant
circumestances and facts of the criminal offense. The interrogation is considered as the
crown of the operating actions, whereas other actions ( such as for example the review of
crime scene, witnesses, atc ) as path of verifying of the relevant circumstances and facts
related to the criminal offense are considered as the bases through which shall achieve
soccess at the end of this process.

HYRJE

1. OBJEKTI DHE QLLIMI I HULUMTIMIT

Me t drejt sht konstatuar se krimi si fenomen negativ ka qen prezent q n

kohrat m t lashta, por me zhvillimin e tekniks, teknologjis, pajisjeve m moderne
dhe m t sofistikuara elektronike, sht mundsuar q t kryhen me nj shpejtsi m t
madhe dhe t problematizohet shtja e zbulimit t tij.
N baz t t dhnave statistikore t shteteve t ndryshme dhe t organizatave
ndrkombtare q merren me parandalimi dhe luftimin e kriminalitetit, shihet qart se
kriminaliteti si fenomen me rrezikshmri t lart shoqrore sht n rritje permanente.
Duke pasur parasysh efektet negative q lindin nga kto veprime t rrezikshme, sht
paraqitur si nevoj e domosdoshme e t gjitha shoqrive nga ato primitive deri te ato
bashkkohore, q t ndrmarrin masa sa m efikase pr t parandaluar dhe luftuar at. N
kt dimension rol vendimtar luan Kriminalistika si dhe Procedura Penale.
Kur arrijm deri te dyshimi i bazuar se kemi vepr penale q ndiqen n baz t
detyrs zyrtare, organet e policis jan t detyruar, n baz t kodit penal t ndrmarrin t
gjitha veprimet pr ta zbuluar rastin. Kta veprime q ndrmarrin pjestart e policis
jan t cilsuara si veprime kriminalistike dhe procedurale penale. Nj ndr qllimet
esenciale t forcave t policis sht t arrij te zbulimi i atij q posedon informacion pr
veprn penale dhe pr autorin e saj, informacioni i cili shpeshher na shrben si baz
fillimisht indiciale dhe m pas si prov pr ndriimin e rastit. N kt drejtim dshmia e
t dyshuarit sht e nj rndsie t veant, kur sht n pyetje verifikimi i versioneve t
tjera, marrja e informacioneve pr autorin dhe rrethana t tjera. Kto t dhna duhet ta
vrtetojn ose ta hedhin posht dyshimin q ekziston lidhur me nj vepr t caktuar
penale.
Procesi i marrjes n pyetje nga ana e policis mund t rezultoj i suksesshm, por
edhe jo. Por, nse nisemi nga ajo se qllimi final i marrjes n pyetje sht gjetja e t
vrtets materiale, n kt rast pjestart e policis duhet ti respektojn t gjitha porosit
taktike, teknike dhe metodike t kriminalistiks, q t kemi nj prfundim t suksesshm
t procesit t marrjes n pyetje t t dyshuarve. Pr t pas sukses n punn e saj, organet e
policis duhet t prgatiten si n aspekt teknik, ashtu edhe t avancimit profesional.
Mossuksesi eventual n gjetjen e t vrtets, si pasoj mund t ket akuzimin si dhe
gjykimin e personave t pafajshm si kryers t veprs penale, ose procesi penal do t
mbetet i paprfunduar pr shkak t mungess s provave. N t dy rastet kryersi i
veprs penale do te mbetet i pazbuluar dhe i lir, duke qen i gatshm dhe i inkurajuar q
t kryej vepr tjetr penal dhe n kt mnyr n vazhdimsi do t jet rrezik potencial
pr shoqrin.
I dyshuari gjat marrjes n pyetje, zakonisht tenton q ta fsheh t vrtetn, por ai kur
ka parasysh se mund t ballafaqohet me dnimin, ai padashur dhe n mnyr t
pavetdijshme ndryshon n reaksionet fiziologjike. Personi zyrtar duhet t jet
profesionalisht i prgatitur q ti vrej kto shenja dhe ti kuptoj n mnyr t drejt.

Mospasja njohuri nga fusha e kriminalistiks do t jet shkak q procesi i marrjes n

pyetje i t dyshuarit t rezultoj i pasuksesshm. N kt situat ne nuk do arrijm q t
marrim asnj informacion lidhur me veprn dhe, n kt mnyr i dyshuari do ta llogaris
veten t prgatitur, pr ta fshehur t vrtetn. Kjo gjendje atij do tia rris vetbesimin
pr t kryer vepr t re penale.
Marrja n pyetje prbhet nga tri faza: faza prgatitore, faza gjat marrjes n pyetje
dhe prfundimi. do faz sht e rndsishme dhe mban n vetvete disa porosi q duhet
t respektohen, n t kundrtn nuk do t kemi realizim t suksesshm t saj. Mund t
ndodhi q i dyshuari gjat marrjes n pyetje t pranoj akuzn me t ciln rndohet.
Megjithat, ky pranim mund t jet i rrejshm. Personi zyrtar q t arrij t kuptoj se a
kemi t bjm me dshmi t rrejshme apo jo, duhet t ket informacion pr faktort dhe
motivet q e kan detyruar t dyshuarin t jap dshmi t rrejshme.
Procesi i marrjes n pyetje sht proces sa i vshtir po aq edhe me prgjegjsi.
Vshtirsia buron nga ngarkesat q kan punonjsit e policis pr t zbuluar t vrtetn,
kurse prgjegjsia buron nga detyrimi kushtetues pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave
themelore t njeriut. Gjat ksaj faze gjithmon duhet ta kemi n konsiderat parimin e
prezumimit t pafajsis, i cili thot: dokush sht i pafajshm derisa t vrtetohet
fajsia e tij. Fajsin e gjithkujt ligjrisht ka t drejt ta vendos vetm gjykata me
aktgjykim t forms s prer. Kshtu pra, objekti i punimit trajton t gjitha problemet
komplekse q kan t bjn me aspektin kriminalistik dhe procedural penal t marrjes n
pyetje t t dyshuarit nga ana e policis.
Qllimet baz t hulumtimit jan q t kuptohet rndsia e realizimit efikas t
marrjes n pyetje t dyshuarit nga ana e policis, t nxjerr n pah lshimet eventuale
t praktiks s deritanishme t zbatimit t ksaj pune dhe t ofroj zgjidhje pr tejkalimin
e tyre. Kjo ka vet nj qllim dhe ai sht q t arrijm edhe m shum sukses n
parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit.
Gjithashtu, punonjsit e policis duhet t ken parasysh parimet e demokracis n t
gjitha dimensionet e saja. Dhe kur flasim pr kt ato duhet t ken kujdes dhe t
rishikojn pozitn e deritanishme e t dyshuarve gjat procesit t marrjes n pyetje, sepse
zbatimi joadekuat i ksaj detyre n praktik mund t na oj drejt shkeljes s lirive dhe t
drejtave themelore t individit, t cilat liri njkohsisht llogariten si shkelje t kushtetuts
dhe ligjeve prkatse. N kt drejtim ky hulumtim do prpiqet t ofroj njohuri teorike
pr edukimin e kuadrove t policis q merren me ket detyr, q ato t msojn se si
duhet t zbatohet n praktik procesi i marrjes n pyetje.
Gjat veprimeve hetimore dhe t fazs s gjykimeve shpeshher paraqiten problemet
e mungess s gjurmve materiale. Madje, n disa raste kur ato i kemi, bhet fiksimi i
tyre n mnyr joshkencore, dhe kjo si pasoj do t ket mbshtetjen e vendimeve
gjyqsore n prova t pamjaftueshme ose n prova t mangta. N kt drejtim
Kriminalistika n prgjithsi, si dhe Procedura Penale n veanti, ndihmojn dukshm
gjat fazs s marrjes n pyetje t t dyshuarit nga ana e policis.
Ky studim, prve trajtimit teorik, do t prfshij edhe dimensionin praktik, si dhe
aspektin krahasues, duke prezantuar rregullimet ligjore t disa shteteve lidhur me kt
proces.
Pr kt arsye, qllimi dhe interesi i hulumtimit t ksaj teme qndron n at se duke
njohur format e ndryshme dhe dimensionin q ka kriminaliteti, do t duhej q t

10

ndrmerren masa sa m efikase, q sa me m sukses t zbulohet, luftohen dhe t

parandalohet ai.
Duke pasur parasysh zhvillimin e hovshm tekniko-teknologjik t shoqris dhe
format e llojllojshme t kryerjes s veprave t ndryshme penale me rrezikshmri t
theksuar, na paraqitet si domosdoshmri zbulimi i mjeteve dhe prdorimi i metodave sa
m efikase n parandalimin dhe luftimin e ktyre veprimeve kriminale.
Gjithashtu, duhet t potencojm se kemi t bjm me nj materie q sht dinamike
dhe q zhvillohet n vazhdimsi, andaj nga kjo arsye objekti i ksaj lnde do duhej n
vazhdimsi t plotsohet dhe t avancohet, si n aspekt t metodave hulumtuese, ashtu
edhe n aspekt t praktiks s drejtprdrejt.

11

2. STRUKTURA E PUNIMIT

Ky punim sht i prb nga hyrja, tre kapituj, konkluzionet, si dhe pjesa e prshkrimit
t literaturs. Gjat prpilimit t punimit do t mbajm llogari q t gjitha pjest e
punimit t jen n harmoni dhe n lidhje logjike njra me tjetrn.
Pjesa e par, q mban emrin shnime hyrse, prfshin objektin dhe qllimin e punimit,
strukturn, metodat e hulumtimit, si dhe arsyetimin shkencore dhe shoqror t ktij
hulumtimi.
Pjesa e par sht e prbr nga kapitulli, ku flitet pr ,, Sigurimin e dshmis nga
ana e policis n procedurn parapenaledhe ka si qllim q t prcaktoj nocionin e
marrjes n pyetje e t dyshuarve. N kt drejtim n fillim t trajtimit t ktij punimi do
t prezantohet pozita dhe roli i organeve t punve t brendshme n procedurn
parapenale me theks t veant pr obligimet e mbledhjes s informacionit lidhur me nj
vepr penale. Si punonjsit e policis kan mundsi q t marrin kto informacione
lidhur me nj vepr n mnyra t ndryshme dhe fokusi i trajtimit do t jet n bisedat
informative, q sht njra nga mnyrat pr grumbullim t informacionit.
Pjesa e dyt mban titullin ,, Aspekti procedural penal i marrjes n pyetje i t
dyshuarit nga ana e policis dhe n kuadr t ksaj trsie tematike do t prezantojm
mnyrn se si ligji aktual i procedurs penale e rregullon materien e marrjes n pyetje e t
dyshuarve. Gjithashtu, kjo pjes do t analizoj n mnyr krahasuese disa kode t
procedurave penale t disa shteteve pr t shikuar se si sht e rregulluar kjo materie n
ata shtete. N kt vazhd, do t analizojm gjithashtu pozitn e t dyshuarit dhe t drejtat
e tij, institucionin e mbrojtjes apo avokatin n procedurn parapenale dhe n fund t
ktij kapitulli, do t prpiqemi t tregojm pr rndsin e madhe q posedon dshmia e
t dyshuarit n procesin e zbulimit, zbardhjes dhe argumentimit t veprave penale.
Kapitulli i tret trajton ,, Aspektin kriminalistik t marrjes n pyetje t t dyshuarit
nga ana e policis dhe n korniza t trsis tematike, do t prpiqemi t tregojm pr
dijet nga fusha e kriminalistiks, q kan t bjn me prgatitjen dhe planifikimin e
dgjimit, fillimin e tij, fazn gjat dgjimit dhe prfundimin e tij. Gjithashtu, n kt
pjes do t tregohet pr vlersimin e besueshmris t dshmis si nj proces sa i
rndsishm, aq edhe i ndrlikuar, si dhe pr metodat e paligjshme q jan aplikuar gjat
periudhave t ndryshme, me an t t cilave jan cenuar vlerat m vitale t njeriut. Dhe
n fund t punimit, vmendja u prkushtohet metodave t msimit dhe prvetsimit t
shkathtsive pr realizim efikas t procesit t dgjimit, si dhe t udhzimit pr aplikim t
domosdoshm t parimeve t etiks policore gjat puns s marrjes n pyetje.

12

3. METODAT E PUNIMIT

do punim shkencor pr ti realizuar detyrat e prcaktuara me sukses, sht e

domosdoshme q t zbatoj metodat hulumtuese shkencore. Metodat hulumtuese si
sistem i t menduarit, t dgjuarit dhe aktiviteteve fizike, prbjn instrumentin pr
realizimin e hulumtimit dhe si t tilla duhet t mundsojn verifikim objektiv dhe t
hershm t hipotezave t ngritura. Me konceptin metod n nj shkenc kuptohet
zakonisht rruga apo mnyra e studimit t lnds s asaj shkence, pr t njohur ligjsit
themelore q vlejn pr fenomenet q i studion ajo1.
N kuptimin leksikor fjala metod rrjedh prej gjuhs greqishte methodos q n
prkthim do t thot mnyr, rrug, veprim, qndrim q prdoret pr arritjen e nj qllimi
t caktuar, pr t ardhur te njohurti, pr t zbuluar t vrtetn2. Pra, koncepti i metods
prdoret n kuptime t ndryshme. Pos tjerash, ajo domethn mnyr e prgjithshme e t
afruarit t dukurive n rastin konkret n lmin e shkencave shoqrore, paraqet mnyrn e
prgjithshme t hulumtimit n fazat e ndryshme t tij3.
Zgjedhja e metodave pr hulumtim sht e kushtzuar nga karakteri teorik e qllimi i
hulumtimit, shumllojshmria e problemit, si dhe mundsia objektive pr mbledhjen e
prgjigjeve teorike dhe t dhnave empirike. N kt drejtim, ky punim krkon aplikimin
e metods dialektike, metodn e analizs s prmbajtjes, sintezn, induksionin,
deduksionin, metodn historike, metodn krahasore, si dhe metodn e vzhgimit
vigjilent.
Natyra e ndrlikuar e punimit na kushtzon pr aplikimin e metods dialektike, e cila
sht si metod m e prgjithshme pr arritjen e njohurive shkencore. Me aplikimin e
ksaj metode objekti i hulumtimit do t vshtrohet n trsi me t gjitha lidhjet dhe
marrdhniet e tij t jashtme dhe t brendshme. Analiza sht metoda e par dhe bazike
pr njohje dhe zbrthimin t prgjithshm teorik dhe praktik t objekteve t ndrlikuara
t njohjes. Aplikimi i ksaj metode ka pr qllim studimin teorik, prshtatje profesionale
t literaturave kombtare dhe ndrkombtare, studimin e akteve normative q jan n
fuqi, si dhe dokumenteve q kan lind nga procesi i zbulimit. Gjithashtu, zbardhjen dhe
argumentimin e veprave penale ku duke njohur t gjitha faktort e nj dukurie, si t
arrim deri te prgjigjja e pyetjes ka, si dhe sa ka qen e prmendur, apo prfolur n
rrafshe t ndryshme dukuria q sht objekt i hulumtimit ton.
N t kundrtn e analizs, sinteza sht proces i t menduarit, me t ciln bjm
njohjen e prgjithshme t nj dukurie n baz t njohjes s do pjese ve e ve t nj
dukurie, q sht objekt i studimit.
Induksioni dhe deduksioni si mnyra t konstatimit prdoren pr analizimin e
taktikave t ndryshme t dgjimit, ku n baz t rasteve t veanta do t arrijm deri te

Shih: Fiamengo, A., Bazat e Sociologjis s Prgjithshme, Botimi i Tret, Prishtin, 1984, fq. 109.
Shih: Dida, A., Fillet e Sociologjis, Universiteti i Tetovs, Tetov, 1997, fq.47.
3
Shih: Hanbuch der soziologischen Forschung, Methodologie Methoden Techniken, Grup autorsh,
Berlin, 1999, fq. 34.
2

13

nj rregull e prgjithshme, prkatsisht si nga nj rregull e prgjithshme do te nxjerrim

konstatim prkats t posam.
Metoda historike na ofron mundsin q t njihemi me zgjidhjet ligjore m t
hershme, duke pa evoluimin e ktyre rregullave ligjore pr t konstatuar se a kemi pasur
zhvillim pozitiv n kt drejtim apo jo.
Metoda krahasuese merret me vlersimin e pozits dhe rolit q ka procesi i marrjes
n pyetje t dyshuarin pr zbardhjen dhe zbulimin e veprs penale, duke e shikuar nga
kndvshtrimi i rregullimit procedural penal aktual dhe, duke e krahasuar me format e
mparshme kt proces, n kt mnyr do t na ofrohen t dhna pr t rejat e ktij ligji
krahasuar me at t mparshmin. Metoda komparative merret me konstatimin e
ngjajshmrive dhe ndryshimeve midis dukurive t ndryshme, qofshin natyreore apo
shoqrore, dhe n kt mnyr zbulohen vetit kryesore t atyre dukurive t cilat i
krahasojm4.
Metoda e vzhgimit konsiston n mbikqyrjen e asaj se si aplikohet praktikisht
procesi i marrjes n pyetje nga ana e prfaqsuesve ligjor t policis, n raste t ndryshme
dhe me t dyshuar t ndryshm, duke pa se a aplikohen metodat taktike t udhheqjes s
bisedave informative, a bhet verifikimi i informacionit pas marrjes s tij nga ana e
shrbimeve t policis, dhe se a ndrmerren masa pr aktivitetet e mtutjeshme duke u
bazuar mbi kto t dhna.
Si do shkenc ashtu edhe kriminalistika shrbehet me metoda q jan metoda q
aplikohen nga kriminalistika, si dhe metoda t shkencave tjera q gjejn aplikim n
ekzaminimet kriminalistike. sht e nj rndsie t veant q n zgjedhjen e metodave
hulumtuese t kihen parasysh disa kritere, si jan: efikasiteti, d.m.th. zgjedhja e asaj
metode q n mnyr sa m efikase do t onte deri n zgjidhjen e atij problemi, kriteri
etike, domethn prdorimi i atyre metodave q moralisht jan t pranueshme, si dhe
kriteri i ekonomizimit-kursimit.
Duke pasur parasysh rolin q luajn metodat n studimin e nj problematike edhe ne
pr objektin ton t studimit do t aplikojm ato metoda q do t jen sa m efikase dhe
t domosdoshme n kt drejtim. Do t mundohemi q do metod hulumtimi t jet
shkencrisht e bazuar, dhe do rezultat nga ky punim t jet objektiv dhe i vrtet.

Shih: Dida, A., Fillet e Sociologjis, Universiteti i Tetovs, Tetov, 1997, fq.63.

14

4. RNDSIA DHE ARSYETIMI I PUNIMIT

Arsyetimi shkencor i ktij punimi qndron n avancimin e zbatimit praktik t

procesit t marrjes n pyetje t dyshuarit nga ana e policis, me qllim t realizimit sa
m efikas t tij dhe n kt mnyr t krijohen kushte sa m t mira pr zbardhjen dhe
zbulimin e veprave penale. Policia gjat ushtrimit t kompetencave t saja duhet t
udhhiqet nga parimet kryesore t s drejts dhe etika policore. Ajo veprimet e saja duhet
ti ket n harmoni me kushtetutn dhe me ligjin, kshtu q edhe n rastet kur ajo
grumbullon informacione lidhur me veprat penale, policia duhet t respektoj t drjetat e
njeriut.
Ky punim synon q t ofroj njohuri t cilat do t kontribuanin q policia duke
zbatuar marrjen n pyetje n mnyr t duhur, t arrij deri te e vrteta materiale lidhur
me nj vepr penale. Deri te e vertea do t arrihet duke respektuar parimin e objektivitetit.
Sipas ktij parimi proceduar nuk guxon t jet e nj anshme, dhe ky parimi duhet t
manifestohet n mnyr sitetmatike gjat gjith procedurs, dhe nnkupton nj shkall t
lart t qndrimit kritik ndaj puns, veprimeve dhe rezultateve t tyre5. Me zbatimin e
ktij parimi vjen n shprehje rregulli se t vrtetn mund ta zbuloj vet ai q e respekton
vet at6.
Mbi bazn e ktij parimi dhe parimeve t tjera t kriminalistiks ndrtohen teknika,
taktika, metodika dhe profilaksia e shkencs s kriminalistiks, dhe n harmoni me
platformn ligjore kan si qllim zbulimi, hetimin dhe parandalimin e veprave penale7.
Grumbullimi i shpejt dhe i plot i dshmive krijon kushte t favorshme pr hetime
t suksesshme. Rezultatet e ktij procesi para se gjithash do t varen nga kualiteti dhe
koha e duhur e ktyre informacioneve q posedojm lidhur me nj vepr penale. Deri te
dshmit e nevojshme mund t arrihet n mnyra t ndryshme dhe nga burime t
ndryshme. Ky hulumtim sht n lidhje me aspektin kriminalistik dhe procedural penal
t dgjimit t dyshuarit, kshtu q t dhnat e fituara nga i dyshuari gjat ktij procesi
kontribuojn n mas t madhe n zbardhjen dhe zbulimin e kryersve t veprave penale.
Procesi i marrjes n pyetje sht proces q vihet n lvizje nga baza formale
procedurale penale, dhe informacionet e fituara nga kjo pun do t na shrbejn si baz e
rndsishme pr t ndrmarr veprime t tjera hetimore. Me ato veprimet hetimore mund
t arrim deri te prova t reja personale apo materiale, t cilat do t vrtetonin fajsin
apo pafajsin e personave t dyshuar n nj proces penal.
Gjithashtu, ky punim duhet t kontribuoj pr tejkalimin e mosprputhjeve eventuale
midis zgjidhjeve pozitive ligjore, q rregullojn kt materie dhe gjendjes ekzistuese n
praktik. Dhe si n t ardhmen procesi i marrjes n pyetje i
t dyshuarit t zbatohet sa m me sukses, gj e cila sht e nj rndsie t veant n
parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit. Ve ksaj, hulumtimi konsiston t vshtroj

Shih: Modli, D., Mtodoligjia e zbulimit t kriminalitetit, Sarajev, 2005, fq. 54.
Shih: Po aty.
7
Shih: Begeja, S., Kriminalistika, Tiran, 2004, fq. 24.
6

15

zbatimin n praktik t marrjes n pyetje dhe t detektoj lshimet eventuale t organeve

t punve t brendshme gjat ksaj pune, si dhe t ofroj zgjidhje pr tejkalimin e tyre.
Ndrmarrja e ktyre veprimeve n praktik me vete mbart rreziqe latente n shkeljen
e kushtetuts dhe ligjeve, q garantojn lirit dhe t drejtat themelore te njeriut. Ky punim
trheq vrejtjen pr kt shtje t ndjeshme, dhe do t ofroj kontribut t rndsishm
n demokratizimin dhe humanizimin e sistemit juridik dhe t shoqris n trsi. Ky fakt
dshmon pr arsyetimin shoqror dhe shkencor t tij. Gjithashtu, do t prpiqemi q t
dhnat n kt punim t japin kontribut n avancimin e praktiks ekzistuese lidhur me
procesin e marrjes n pyetje, t nxis ose t inspiroj ndonj hulumtim n t ardhmen t
ksaj materie dhe t ndihmoj n zhvillimin e kriminalistiks si shkenc.

16

PJESA E PAR
SIGURIMI I DSHMIS NGA ANA E POLICIS GJAT PROCEDURS
PARAPENALE

1. Mbledhja e informacioneve gjat veprimeve praktike t

pjestarve t policis
Organet e punve t brendshme jan organe t shtetit, q kan n kompetenc
zbatimin e punve t brendshme t administrats shtetrore8. Neni 3 i Ligjit t Policis
n mnyr taksative i prshkruan funksionet baz t Policis edhe at: mbrojtja dhe
respektimi i lirive dhe t drejtave themelore t njeriut dhe qytetarit t garantuara nga
Kushtetuta e R. Maqedonis, respektimi i ligjeve dhe kontratave t ratifikuara
ndrkombtare, mbrojtja e rendit juridik, parandalimi dhe zbulimi i veprave t
dnueshme, ndrmarrja e masave pr ndjekje t kryesve t ktyre veprave, si dhe mbajtja
e rendit dhe qetsis n shoqri9.
Kur sht fjala te parandalimi dhe luftimi e kriminalitetit, duhet t theksojm se n
kt detyr nuk marrin pjes vetm policia, por edhe nj varg organesh shtetrore dhe
shoqrore. Megjithat, kur kemi parasysh kuadrot e prgatitur profesionalisht, prgatitjet
teknike, aftsit organizative, mundsia pr reagim m t shpejt, pr parandalimin dhe
luftimin e krimit, n kt aspekt m kompetente sht policia. Asnj metod apo mjet
kriminalistik q rekomandon shkenca e kriminalistiks pr zbulimin, hetimin, gjykimin
dhe parandalimin e veprave penale nuk mund t jet n kundrshtim me kushtetutn, me
ligjin penal, ligjin procedural penal dhe ligjet tjera10.
Objekti i ktij punimi me theks t veant do ti kushtoj rndsi veprimit represiv t
policis n procedurn parapenale n procesin e dgjimit t t dyshuarit. T gjitha
veprimet q ndrmarrin organet e punve t brendshme, duhet t jen n harmoni me
Kushtetutn dhe ligjet ekzistuese q rregullojn kt materie. N rastet kur nj veprim i
caktuar nuk sht parapar me ligj, policia nuk duhet t sillet n baz t gjindshmris s
tyre. Duhet t kihet parasysh se veprimet e policis nuk mund t paramendohen pa
grumbullimin n koh t prshtatshme dhe t plot t t gjitha informacioneve relevante.
N kt drejtim policia n vazhdimsi duhet t angazhohet n grumbullimin e
informacioneve, q jan t domosdoshme pr realizimin e detyrave n domenin e
kompetencs s tyre. Ky punim trajton punn e policis n mbledhjen e informacioneve
n procedurn parapenale, duke ditur rndsin e tyre n zbardhjen, zbulimin dhe
argumentimin e veprave penale.
Mbledhja e informacioneve sht pun e prgjithshme operativo-taktike, e cila ka pr
qllim q t arrij deri te ato t dhna q do t ndihmojn n zbulimin e veprave penale,
8

Shih: Gazeta Zyrtare e Republikes se Maqedonis, Numri 114, Viti 3.11.2006.

Shih: Zakon za Policia na Republika Makadekodija ( Ligji pr Policin i R.Maqedonis ), Slluzhben
Vesnik na Republika Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
10
Shih: Begeja, S., Kriminalistika, Tiran, 2004, fq.23.
9

17

kapjen e kryersve nse jan t pa zbuluar, zbulimin e gjurmve dhe sendeve q kan
lidhje me veprn penale, si dhe t parandaloj kryerjen e veprave t reja. Mbledhjen e
informacioneve mundet ta trajtojm n kuptim t ngusht dhe t gjer t fjals. N
kuptim t ngusht t fjals mbledhja e informacioneve ka t bj me dhnien e
deklaratave organeve t policis n procedur joformale lidhur me nj vepr konkrete
penale. Ky veprim zakonisht realizohet me kontakte t drejtprdrejta me njerzit q japin
kto informata dhe personit zyrtar. Kurse n ann tjetr me grumbullim t
informacioneve n kuptim t gjer t fjals nnkuptojm t gjitha t dhnat dhe njohurit
deri te t cilat kan arritur organet e punve t brendshme, duke aplikuar metodat
operativo-taktike. Aplikimi i ktyre metodave na mundson q t zbulojm veprn
penale dhe autorin e saj. Deri te informacionet relevante mund q t arrihet edhe me
forma t tjera t rndsishme: duke aplikuar edhe metoda tjera operative-taktike dhe
veprime hetimore, vrojtim shqisor t drejtprdrejt, me rrugn e mjeteve t informimit
publik, kontrollim n evidencat statistikore prkatse, me bashkpunimin ndrkombtar
kundr kriminalitetit (Interpoli), thashethemeve publike, aplikimit t mjeteve teknike etj.
Organet e punve t brendshme kto veprime i ndrmarrin me vetiniciativ, si dhe n
baz t krkess s paditsit publik. N rastet kur paditsi shtetror (Prokuroria Publike)
me padin penale nuk mundet t vlersoj se a jan t vrteta provat e prezantuara n
padi, ose kur t dhnat n padi nuk ofrojn baz t mjaftueshme pr fillim t hetimeve,
sepse deri te paditsi shtetror kan arritur vetm disa informacione se sht kryer vepr
penale ( veanrisht kur kryersi sht i panjohur ) n kto raste policia me vetiniciativ
duhet t filloj procesin e grumbullimit t informacioneve pr zbardhjen dhe zbulimin e
veprs penale dhe kryersit t saj.
Edhe pse organet e policis kan autorizim t thirrin qytetart pr biseda informative
n hapsirat zyrtare pr zbardhjen e nj vepre, kjo nuk do t thot se ato duhet t bazohen
vetm n kto veprime operative dhe kto t dhna. N nenin 28 t Ligjit t Policis t
R.Maqedinis n mnyr shprehimore jan prcaktuar t gjitha kompetencat e policis,
dhe jan vendosur n 18 pika t veanta, ku t gjitha jan n funksion t zbulimit dhe
luftimit t kriminalitetit11. Edhe neni 276 i Ligjigjit t Procedurs Penale t
R.Maqedonis e autorizon policin q t ndrmerr disa veprime q jan n funksion t
zbardhjes s veprave penale dhe kryersve t saj12. Ligji i Procedurs Penale n nenin
279 nuk prcakton n mnyr precize vendin se ku duhet t merren deklarimet e tyre, por
vetm mnyren apo formn e marrjes s tyre13, kshtu q ky vend mund t jet vendi ku
sht kryer vepra penale, n vendbanimin e tyre, vendin e puns, n rrug, si dhe n do
vend tjetr, varsisht nga situatat konkrete dhe nevojat zyrtare. Me autorizim t
Gjykatsit Hetues, organet e punve t brendshme kan mundsi t marrin n bised
informative edhe persona q jan n paraburgim, nse kjo sht e nevojshme pr
11

Shih: Zakon za Policia na Republika Makedonija ( Ligji pr Policin i Republikes se.Maqedonis ),

Slluzhben Vesnik na Republika Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
12
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t Republikes se.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za
Krivicna Postapka, RepublikaMakedonija sluzhben vesnik na Republika Makedonija br. 150. od,
18.11.2010.
13
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t Republikes se .Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za
Krivicna Postapka, Republika Makedonija sluzhben vesnik na Republika Makedonija br. 150. od,
18.11.2010.

18

zbulimin e veprave tjera penale dhe kryersve tjer. N kto raste marrja e t dhnave do
t bhet n hapsirat e institucioneve ndshkimore.
Ashtu si nuk prcakton n mnyr precize vendin Ligji i Procedurs Penale nuk
prcakton dhe kohn kur duhet t realizohet marrja n pyetje, megjithat m mir sht
q t realizohet sa m shpejt pas kryerjes s nj vepre penale dhe sa m par t
ndrmerren hetimet, aq m afr t vrtets do t jemi.
Pjesa m e madhe e aktiviteteve t organeve t punve t brendshme pr zbardhjen
dhe zbulimin e veprave penale sht e orientuar n mbledhjen e informacioneve.
Mbledhja e informacioneve kryesisht udhhiqet nga parimet kriminalistike dhe nga
kualiteti dhe kuantiteti i tyre, ku nga t cilat n mas t madhe do t varet edhe zhvillimi
i procedurs parapenale dhe asaj penale. Parimet baz t kriminalistiks jan: Parimi I
ligjshmerise, parimi I lirise ne zgjedhjen e masave teknike taktike, parimi I planifikimit
te veprimeve operative, parimi I shpejtesise e befasise, parimi I kembengulsise dhe
themelsise, parimi objektivitetit, parimi I bashkepunimit te pjesemarrsve ne veprimet,
parimi I ekonomizimit, parimi I humanizmit, parimi I zhvillimit permanent, parimi I
bashkepunimit nderkombtare14.
N kt mnyr puna pr mbledhje t informacioneve n kombinim edhe me
aktivitete operative dhe hetuese n mnyr t konsiderueshme kontribuon n qllimin
final q sht zbardhja e veprave penale.

14

Shih: Latifi, V., Kriminalistika, Prishtin, 2004, fq. 54.

19

2. Mbledhja e informacioneve dhe nocioni lidhur me veprat e

kriminalitetit t organizuar
Q n fillim t trajtimit t ksaj problematik do doja t potencoj obligimin e t gjitha
shteteve q jan nnshkruese t Konvents s Kombeve t Bashkuara Kundr
Kriminalitetit t Organizuar Ndrkombtar t mbledhin, t kmbejn dhe analizojn
informacionet lidhur me natyrn e krimit t organizuar ( neni 28 )15. Gjithashtu n nenin
31 po t ksaj konvente ku flitet lidhur me parandalimin e kriminalitetit t organizuar, n
pikn 4 thuhet s shtetet pjesmarrse duhet t vlersojn her pas here ekzsitimin e
instrumenteve legale relevante dhe praktikave administrative me qllim t zbulimit t
dobsis s tyre t keqprdorura nga grupet e organizuara kriminale. Kurse n pikn 7
thuhet se shtetet pjesmarse duhet, si sht m e prshtatshme, t bashkpunojn me
njri tjetrin dhe me organizatat relevante ndrkombtare dhe regjionale n ndihmn dhe
zhvillimin e masave t potencuara n kt nen. Kjo prfshin pjesmarrjen n projektet
ndrkombtare me qllim t parandalimit t krimit t organizuar transnacional16.
Kriminaliteti si fenomen negativ dhe me nj shkall t lart t rrezikshmris
shoqrore, q n kohrat m t hershme ka zgjuar interes n qarqet e ndryshme. Interesi i
ktill sht ngritur mbi arsyen e t kuptuarit n esenc t rrezikut q gjeneron kjo
dukuri negative. Studimet kan qen t orientuara n zbulimin e shkaqeve dhe faktorve
t paraqitjes, si dhe rrezikshmrin shoqrore shumdimensionale, duke dhn ide t
llojeve t ndryshme pr luftimin dhe parandalimin e tij, i cili n mnyr t ngadal por t
sigurt i shkatrron bazat m vitale t nj shoqrie t shndosh.
N t kaluarn historike prkufizimet lidhur me kriminalitetin kan qen irracionale,
pr shkak t nivelit t ult kulturor dhe t kushteve t pazhvilluara ekonomike. Idet e
para mbi studimin dhe hulumtimin shkencor mbi kriminalitetin i kan dhn filozoft e
njohur antik, Platoni dhe Aristoteli.
Gjat viteve t para t shekullit XX vendet evropiane njohn nj zhvillim t vrullshm
teknologjik, ekonomik, social e organizativ, i cili u shoqrua me lvizje masive t
njerzve pr arsye emigrimi dhe turizmi. T gjitha kto krijuan nj terren q edhe krimi t
jet m i lvizshm, m i organizuar dhe m kompleks n krahasim me t kaluarn17.
Tanim kryersit e veprave penale, duke prfituar nga parimi si sovranitetit dhe
juridiksionit territirial, largoheshin nga shteti ku e kishin kryer veprn penale, pr n nj
shtet tjetr, duke e br kshtu m t vshtir ndjekjen penale. Kjo situat e
palakmueshme i detyroj shtetet pr t konsoliduar bashkpunimin midis tyre, q ti
kundrvihen me sukses ktij lloji t kriminalitetit. Ky bashkpunim lindi si rezultat i
miratimit t disa konventave kryesore, dhe at:
1. Konventa Pr transferimin e procedimeve n fushn penale, 1972.
2. Konventa Pr luftn kundr terrorizmi, 1977.
3. Konventa Pr transferimin e personave t dnuar, 1983.
15

Shih: Konventa e Kombeve t Bashkuara Kundr Kriminalitetit t Organizuar Ndrkombtar.

Shih: Po aty.
17
Shih: Isalami, H., Hoxha, A., Panda, I., Procedura Penale, Komantar, Tiran, 2003, fq. 646.
16

20

4. Konventa Pr krkim, sekuestrim dhe konfiskimin e sendeve q rrjedhin nga nj

krim, 1990.
5. Konventa Pr ligjin penal kundr korrupsionit, 199018.
Dshira pr ta forcuar bashkpunimin oi n iden e legjislacionit t njsuar evropian.
Kshtu, n vitet 80 u arrit deri n prpunimin e Kodit Penale dhe Kodit t Procedurs
Penale evropiane, si dhe pak vite m von vendet antare t Bashkimit Evropian
prpunuan nj paket t tr konventash n kt fush t cilat i prgjigjen konceptit t
heqjes s barrierave kufitare midis ktyre shteteve19.
Si rezultat i prpunimit dhe
konsolidimit t gjith ktij legjislacioni ndrkombtar dhe t brendshm ishte konfigurimi
i katr formave t bashkpunimit ndrkombtar n fushn penale: ekstradimi, ndihma e
ndrsjell, transferimi i procedimeve dhe ekzekutimi i vendimeve penale t huaja20.
Kriminaliteti, si dukuri negative shumdimensionale dhe komplekse krkon nj
angazhim t veant n hulumtimin dhe studimin e vllimit, strukturs dhe dinamiks s
tij. N periudha t ndryshme t formacione ekonomiko-shoqrore, kriminaliteti sht
manifestuar n forma t ndryshme, varsisht nga karakteristikat e vet sistemit juridik,
politik dhe ekonomik t shoqris.
Pr kt arsye mund t flitet pr kriminalitet t shoqris primitive, n at
skllavopronare, mesjetare dhe kriminalitetin e shoqris bashkkohore. N shoqrit
primitive, si veprime kriminale jan cilsuar veprat q kan cenuar interesat e personave
q ka qen si udhheqs t klanit. Por, nse analizohet me kujdes zhvillimi i
inkriminimeve t veprave t ndryshme shoqrore si veprime kriminale, do t vrehet se
disa vlera themelore natyrore dhe universale, kan qen t mbrojtura dhe cenimi i tyre ka
qen i dnueshm gati n t gjith sistemet shoqroro-ekonomike. Me t drejt sht
konstatuar nga autort e ndryshm q jan marr me kt problematik se format e
manifestimit t sjelljeve kriminale kan qen ngusht t lidhura me transformimin e
shoqrive dhe sistemeve shoqroro-ekonomike. Kriminaliteti si dukuri sociopatologjike,
e ka ndjekur me konsekuenc shoqrin q prej fillimit t saj, duke synuar gjithmon t
godas vlerat m t larta shoqrore.
Me nocionin kriminalitet kuptohet trsia e t gjitha krimeve t kryera n nj koh,
hapsir dhe periudh t caktuar, kurse me termin krim nnkuptohet akti individual i
sjelljes s njeriut prmes t cilit cenohet ose shkelet kodi penal dhe kjo shkelje ka pr
pasoj dnimin21.
Konventa e Kombeve t Bashkuara Kundr Kriminalitetit t Organizuar
Ndrkombtar n nenin 18 regullon sfern e asistencs legale reciproke midis shteteve
kundr kriminalitetit t organizuar, ku n pikn 3 t ktij neni thuhet se asistenc legale
reciproke mundet t krkohet pr seciln nga qllimit n vijim, dhe fillon me marrjene
dshmis apo deklarats nga personat22.

18

Shih: Isalami, H., Hoxha, A., Panda, I., Procedura Penale, Komantar, Tiran, 2003, fq. 649.
Shih: Po aty, fq. 650.
20
Shih: Po aty, fq. 651.
21
Shih: Halili, R. , Kriminologjia, Prishtin, 2002, fq. 21-22.
22
Shih: Konventa e Kombeve t Bashkuara Kundr Kriminalitetit t Organizuar Ndrkombtar.
19

21

Kriminaliteti i organizuar si dukuri dhe fenomen i kohs bashkkohore me

shumdimensionalitetin q posedon, deri m sot nuk i sht dhn nj prkufizim i plot
dhe i njjt.
Unioni Evropian, duke dashur t parandaloj kt lloj krimi n shtetet antare t tij,
ka tentuar t jap nj prkufizim t krimit t organizuar, nprmjet prkufizimit q i ka
br grupit t organizuar.
Sipas Planit t prbashkt t 21 Dhjetorit 1998, t Unionit Evropian n t gjitha vendet
antare t tij, organizat kriminale do t quhet organizata q ka nj struktur t prbr
nga dy ose m shum persona, e krijuar pr t vepruar gjat nj kohe t caktuar dhe q
kryen krime pr t cilat ligji parashikon maksimum prej t paktn 4 vjet burgim ose
dnime m t rnd23.
Sikurse t gjitha shtetet e bots q krijojn lidhje n aspektin e tregtis
ndrkombtare, lidhje t ktilla vendosin edhe organizatat kriminale, t cilat me
veprimtarin e tyre u sjellin apo shkaktojn rrezik permanent shteteve moderne, e n
veanti shteteve q gjenden n fazn e tranzicionit, t cilat jan n fazn e ndrtimit dhe
zhvillimin t demokracis, t drejtave dhe lirive t njeriut dhe ekonomis s tregut.
sht e nj rndsie t veant pr shtetet n tranzicion, q sa m par t ndrtojn
sistemin mbrojts me t cilin do t ndrpresin rrugt e zhvillimit t ktyre organizatave
kriminale, t cilat gjithmon shfrytzojn gjendjen e shteteve pr t krijuar teren t
prshtashm. Kur them gjendjen e ktyre shteteve, fjaln e kam apo mendoj n sistemin
legjislativ t parregulluar, n mungesn e kuadrove t specializuar n kt segment, si dhe
n mos funksionimin e duhur t institucioneve lidhur me kontrollin e tregtis (mallrave)
dhe qytetarve.
Komiteti Evropian mbi Problemet e Krimit, pran Kshillit t Evrops, n kuadr t
lufts kundr krimit t organizuar, ka kryer nj studim mbi gjendjen e krimit t
organizuar n vendet antare t tija. N kuadr t ktij studimi Komiteti i Ekspertve
Mbi aspektet penale dhe kriminologjike t krimit t organizuar ka hartuar nj pyetsor
n baz t t cilit, shtetet antare prshkruajn situatn e krimit t organizuar n vendet e
tyre. N kt pyetsor jan prcaktuar kriteret q duhet t plotsoj nj krim q t
konsiderohet si krim i organizuar:
a) bashkpunimi i tre ose m shum personave;
b) aktiviteti kriminal i tyre pr nj koh t gjat;
c) kryerja e krimeve me rrezikshmri t theksuar;
d) ekzistenca e objektivit pr prfitime dhe pushtet;
e) antart e grupit duhet t ken nj rol t prcaktuar;
f) prdorimi i nj disipline t brendshme;
g) prdorimi i dhuns brenda ose jasht tij;
h) ndikimi n politik, media, administratn publike, n drejtsi nprmjet
korruptimit t punonjsve;
i) angazhimi n pastrimin e parave q rrjedhin nga aktivitete t paligjshme;
j) prdorimi i strukturave tregtare ose biznesit pr aktivitete jo t ligjshme;
k) veprimi n nivele ndrkombtar24.
23
24

Shih: Hysi, V., Kriminologjia dhe Penologjia, Tiran, 2002, fq. 52.
Shih: Po aty, fq. 52-53.

22

Ajo q sot vrehet si tendenc e organizatave kriminale, sht hapja e bizneseve t

ndryshme legale q do t shrbenin si baz shum e prshtatshme pr larjen e parave nga
ata veprimtari kriminale, prfitimet e t cilave jan marramendse25. Kto prfitime u
mundsojn deprtimin n nivelet m t larta t shtetit, ku me an t korrupsionit krijojn
rrug t prshtatshme pr deprtim n fushn e doganave, policis ose organeve tjera t
pushtetit, t cilat mund tu paraqiten si penges n ushtrimin e veprimtaris s tyre
kriminale26.
Ndrkombtarizimi i krimit t organizuar si dhe profesionalizimi i tij n kryerje me t
drejt i ka nxit shtetet q t mendojn lidhur me at se cilat koncepte sigurimi duhet
prdorur n luftimin e ksaj dukurie. Kto veprimtari antiligjore shkaktojn rrezik t lart
n funksionet fondamentale t shtetit, pr at parashtrohet pyetja: Me far mekanizmash
duhet shtetet bashkkohore ti prgjigjen krimit t organizuar? N baz t saj mundemi q
t konstatojm se paraqitet si domosdoshmri hartimi i koncepteve t reja nacionale t
siguris dhe t politiks kriminale. Politika e siguris pa politikn kriminale nuk do t
ishte efikase, pr kt arsye do shtet duhet q t hartoj plan t politiks kriminale, n t
ciln t gjith institucionet e shoqris duhet q t gjejn rolin dhe kontributin e tyre n
luftn kundr krimit t organizuar.
Siguria e brendshme e shtetit sht e varur nga shum segmente t shoqris, nga
politika kriminale, nga organet e zbulimit, t ndjekjes dhe atyre gjyqsore, si dhe nga
politika sociale e prgjithshme e shoqris.
Ashtu si q u potencua, krimi i organizuar merret me ato biznese ilegale q u
sigurojn leverdi t jashtzakonshme organizatave kriminale, me ato veprimtari q ve
m jan tradicionale, por tani shum her m mir t organizuar. Duke pasur parasysh
aspektin struktural dhe bazat organizative dhe funksionale t ktyre organizatave
kriminale, me t drejt mund q t konstatojm se pr luftimin e atyre veprimtarive
krkohet organizim i mirfillt. Shtrirja e ktyre veprimtarive jan me karakter
ndrkombtar, veprimtari nga t cilat organizatat sigurojn shuma fantastike, dhe q u
mundson t posedojn do gj pr t realizuar n mnyr sa m t leht veprimtarin e
tyre, si flota detare, e banda t armatosura me prgatitje t lart profesionale dhe me
pajisje t sofistikuara luftarake.
N disa shtete t bots kto banda kriminale jan m t fuqishme n do aspekt se dhe
vet shteti, ku me an t disa metodave si krcnime, shantazhe, ryshfete dhe formave
tjera t presionit, arrijn q t deprtojn n strukturat m t larta t shtetit27. N disa raste
kjo forc u mundson atyre q t bjn edhe ndryshime n strukturat udhheqse t
shtetit, duke sjell n pushtet persona q do tu konvenonin dhe do tu bindeshin urdhrave
dhe instruksioneve t tyre.
Organizata m e njohur kriminale n Amerikn Latine sht Narkokarteli Kolumbian,
i cili merret me organizimin e prodhimit, prpunimit, shprndarjes dhe shitjes s
kokains, e cila sot konsiderohet ndr drogat m t prhapura n botn bashkkohore28.
25

Shih: Halili, R., Kriminologjia, Prishtin, 2002, fq.137.

Shih: Po aty.
27
Shih: Po aty, fq.142.
28
Shih: Hagan, F., Introduction to Criminology, Teories, Methodes, and Criminal behavior, Chicago, 1990,
fq.477-488.
26

23

Sipas disa t dhnave nga shkrimi i shtypit, grupet e ktilla kriminale gjat nj viti
realizojn rreth 400 miliard dollar fitim29. N vazhdim do t japim nj pasqyrim konciz
rreth veprimtaris s ktyre organizatave kriminale q jan si pjes prbrse e krimit t
organizuar.
Prostitucioni nuk sht vetm dukuri socio-patologjike q ka implikime negative pr
nj shtet t caktuar, por sht nj nga llojet e kriminalitetit ndrkombtar t organizuar.
N mnyrn m t thjesht prostitucionin mund ta definojm si shfrytzim seksual i
femrave me qllim prfitimi material. Prostitucioni si smundje e shoqris moderne
shtrirjen m t madhe e ka n shtetet pas komuniste, pr shkak t problemeve t mdha
sociale q mbretrojn n kto vende dhe n mosfunksionimin e duhur t aparatit
shtetror.
Ky konstatim sht i bazuar mbi analizat dhe studimet e shumta q jan br lidhur
me motivet q i shtyjn femrat t merren me kt veprimtari, ku si motiv m i shprehur
sht prfitimi pr sigurim t ekzistencs s atyre dhe familjeve t tyre apo pr nj jet
m t mir.
T arriturat tekniko-teknologjike t kohs, bandat e ndryshme kriminale i
shfrytzojn, q n mnyr sa m t suksesshme t realizojn aktivitetet e tyre kriminale.
Pr kt arsye, sht si domosdoshmri q shtetet prve edukimit obligativ t aftsimit
profesional, duhet q shrbimi kufitar shtetror dhe policia t jen t pajisura me mjete
materiale teknike sa m t sofistikuara.
Pa bashkpunim rajonal t organeve t punve t brendshme sht e pa mundur q t
ndrpritet zinxhiri i krimit t organizuar, prostitucionit apo tregtis me femra pr
shfrytzim seksual. Ky bashkpunim duhet q t ngrihet mbi kmbimin e
informacioneve, lidhjeve teknike e t gjitha shteteve, aksioneve t prbashkta, si dhe
kmbimeve t kuadrove, e gjith kjo pr tu realizuar me sukses sht e patjetrsueshme
q t ekzistoj vullneti i mir n kt drejtim.
Tregtia me organe t njerzve sht veprimtari m e re, ku prfitimet financiare jan
shum t mdha. Kjo veprimtari kriminale e drejtuar kundr jets dhe shndetit t njeriut
sht paraqitur si pasoj e asaj ku njerzit e pasur jan n gjendje q t japin gjithka pr
nj jet me organe t reja, t cilat n rrug legale sht e pamundur ti sigurojn.
Kjo veprimtari m s shumti sht e zhvilluar n ato shtete, ku sht i zhvilluar
sistemi privat i shrimit apo spitaleve, ku kontrollimet dhe mbikqyrjet nga ana e shtetit
jan shum t vogla. Organizatat kriminale kapacitetet financiare q i posedojn i
vendosin n shrbim t themelimit t ktyre spitaleve private dhe n ann tjetr, ushtrojn
veprimtarin kriminale t tyre, duke siguruar organet q u nevojiten pr shitje.
Vjedhja e makinave sht m tepr e prhapur n shtetet e zhvilluara ekonomikisht,
ku makinat e vjedhura nga ato shtete transportohen n shtetet e pazhvilluara apo shtetet
me rregullime juridike jo t konsoliduar dhe me sistem jo efikas t evidentimit. N lidhje
me vjedhjen apo kontrabandimin e makinave kohve t fundit sht prezent edhe
sigurimi fiktiv, apo me qllim kriminal nga ana e pronarit dhe shitja e ktyre makinave
bandave kriminale me mim m t lir, duke i paraqitur m pastaj si t vjedhura. N kt
mnyr pronari fiton n mnyr t dyfisht nga shitja bandave kriminale dhe nga
kompensimi i vlers s automjetit nga shoqata e sigurimit ku e ka pasur t siguruar
29

Shih: Po aty.

24

automjetin, t cilin fitim nuk do t kishte mundsi ta arrij me shitjen e automjetit n

tregun legal. M pastaj kto makina t blera nga bandat kriminale n kt form
transportohen n ato vende ose shtete q posedojn rregullim juridik jo t mirfillt
lidhur me evidentimin. Vjedhja e automobilave dhe makinave t tjera n shum shtete
bashkkohore tregon rritje rapide, sipas disa t dhnave gjat dekadave t fundit, vetm
pr nj vit n SHBA vidhen afro 1 milion automobila n krahasim me 6 milion vjedhje
t tjera n prgjithsi30. Vlera e automobilave t vjedhura sht shum m e madhe se
vlera e pasuris tjetr t vjedhur31. Ky kriminalitet nuk ndiqet shum, pr arsye se n disa
raste inicimi i procedurave policore dhe gjyqsore do t ishte m i shtrejt se sa vet dmi
i shkaktuar32.
Trafiku klandestin me emigrant n kohn e fundit na paraqitet si form shum e
prhapur e kriminalitetit t organizuar. Arsyet pr lvizje t ktilla t miliona njerzve
qndron n varfrin apo skamjen e madhe q mbretron n disa shtete, konfliktet
politike, kulturore, religjioze, luftrat civile, si dhe nga fatkeqsit natyror, duke synuar
drejt atyre shteteve me zhvillim ekonomik dhe siguri m t lart, duke menduar pr nj
jet m t mir. Trafikim kandesitin n trevat shqiptare, si n kosov dhe n Shqipri, nj
koh t gajt sht llogaritur si veprimtari shum e prhapur dhe e levrdishme pr
gpupet dhe individt t cilt n mnyr ilegale trafikojn njerz pr shuma t mdha t t
hollave33.
Kontrabanda me arm sht e nj rrezikshmri t madhe pr shoqrin. Ngjashm si
te kontrabanda me narkotik edhe me kt lloj kontrabande merren kriminel
profesionist me nivel t lart organizimi, shpesh si barts t ksaj kontrabande na
paraqiten organizata apo kompani q ushtrojn veprimtari legale si dhe vet shteti.
Kontrabanda me arm dhe municion prve rndsis komerciale ka edhe rndsi t gjer
politike, strategjike e ushtarake. Dy shkaqe themelore jan q i prshtaten ktij lloj t
trafikut, nj sht fakti se sot n bot prodhohen m shum arm se q sht e nevojshme
pr armatimin e rregullt t armats dhe policis, kurse shkaku i dyt sht fakti se
ekziston tregu ilegal, i cili merr do gj q i afrohet34.
Kriminaliteti kompjuterik sht n rritje e sipr si dukuri e shoqris bashkkohore
dhe shum i vshtir pr zbulim. Si forma m t shpeshta t ktij kriminaliteti na
paraqiten: mashtrimi, deprtimet e paautorizuara n programe, spiunazhi, piraterit,
zbulimet e fshehtsive private, sabotazhi kompjuterik dhe manipulime t llojllojshme35.
Aplikimi i kompjuterit i ka dhn nj hov t madh zhvillimit t shkencs dhe mirqenies
s njerzimit, mirpo, aplikimi i gjr i tij n jetn e prditshme, ka patur si pasoj
shfaqjen e disa dukurive t dmshme36.
Larja e parave sht faza sekondare e veprimtaris s krimit t organizuar. Fazat
primare q i prmendm deri m tani, si form e krimit t organizuar jan forma
30

Shih: Halili, R., Kriminologjia, Prishtin, 2002, fq. 200.

Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 55.
32
Shih: Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003, fq. 37.
33
Shih: Raufer, X., Quere, S., La mafia albanaise, Favre, Lausanne, 2000, fq. 35-36, 54-58.
34
Shih: Latifi, V., Kriminalistika, Prishtin, 2004, fq. 190.
35
Shih: Halili, R., Kriminologjia, Prishtin, 2002, fq. 202.
36
Shih: Dragievi, D., Kompjuterski kriminalitet i informaciski sustavei, Zagreb, 1999, fq. 9-19.
31

25

nprmjet t cilave arrihet deri te pasuria n mnyr jo legale, kurse larja e parave bhet
duke investuar pasurin e fituar n sfera legale dhe me an t ksaj kriminelt hyjn n
jetn legale, duke u br si drejtor ndrmarrjesh ose duke u futur n jetn politike t
shoqris. Sot mendohet pr shuma t mdha t hollash t cilar derdhen n llogari t
bankave t shteteve t ndryshme q jan antar t Banks pr Barazim Ndrkombtar
dhe Fondit Monetar Ndrkombtar nga vendet e treta, t cilat vijn nga larja e parave 37.
Ashtu si sht e komplikuar mnyra pr larjen e parave, gjithashtu edhe lufta kundr
ksaj dukurie sht komplekse. Pr zbulimin e saj detyrimisht duhet q t kyen t gjitha
institucionet e shtetit, duke filluar q nga policia, organet gjyqsore, bankat, institucionet
tatimore etj.
Korrupsioni sht form jolegale apo keqprdorim i kompetencave me qllim
prfitimi nga ana e personave n detyr. Si fenomen n mnyr rapide sht duke u
zhvilluar n bot, ndrkaq si problem i veant na paraqitet n shtetet n tranzicion, pr
shkak t keqprdorimit t kompetencave nga ana e personave zyrtar. Luftimi i ksaj
dukurie sht shum i vshtir dhe problematik, pr faktin se n korrupsion prfiton edhe
ai q jep edhe ai q pranon dhe askush nuk do ti paraqiste kto veprime antiligjore.
Gjithashtu, shtjen e zbulimit e problematizon edhe ajo se kto veprimtari kriminale nuk
dmtojn interesat konkrete t ndonj personi q ta paraqiste, por kto veprime shkojn
n dm t shtetit. N konferencn e antikorrupsionit t mbajtur n Lima t Perus m
1997 pjesmarrsit e saj, korrupsionin e kan trajtuar sikurse terrorizmin dhe
kriminalitetin e organizuar, ngase prmasat e prhapjes s tij dhe pasojat jan t
shumfishta n t gjitha vendet bashkkohore38. Disa aotor dallojn forma t dryshme t
korrupsionit dhe at: korrupsion politk, administrativ dhe gjyqsor39.
do shtet medoemos duhet q t krijoj instrumente legjislative dhe operative q do
t mundsonin kto bashkveprime, pr tiu prgjigjur dimensionit ndrkombtar q ka
krimi i organizuar. Ky bashkpunim duhet q t jetsoj dhe t realizoj deri n fund
hetimin dhe konfiskimin e ktyre pasurive t fituara n rrug kriminale, duke u
pamundsuar n kt mnyr organizatave kriminale q t krijojn pushtet ekonomik,
mbi t cilin n trsi sht i bazuar rrezikshmria e tyre shoqrore. Ekziton nj maksim
n sfern e siguris kombatare t ciln shteti Amerikan n mas t madhe e ka aplikuar si
korniz srategjike gjat viteve 1980-ta, dhe ajo sht: Mbrojtja m e mir sht sulimi i
mir dhe e kundrta e ksaj, sulmi m i mir sht nj mbrojtje e mir40.
Sa i takon mbledhjes s informacioneve lidhur me kriminalitetin e organizuar policia
duhet t ket bashkpunim t ngusht me organizata dhe shrbimet e huaja policore. Ky
detyrim buron nga neni 12 i Ligjit t Policis t R. Maqedonis, ku n mnyr taksative
thuhet: Policia bashkpunon me shrbimet e huaja policore dhe organizatat policore
ndrkombtare, n harmoni me marrveshjet e ratifikuara ndrkombtare dhe
antarsimin n organizatat dhe institucionet policore ndrkombtare41. Gjithashtu, n
nenin 18 po t ktij ligji thuhet: N shrbimet qendrore t policis funksionon sektori
37

Shih: Carboni, S., Pastrimi i parave, Botuar n Klinika nr.1, Tiran, 2001, fq. 77-89.
Shih: Trang, Duk V. Korrupsioni dhe demokracia, Tiran, 1994, fq. 23-30.
39
Shih: Halili, R., Kriminologjia, Prishtin, 2002, fq. 193-194.
40
Shih: Karim, V., Joel, N., APPLIED CRIME ANALYSIS, USA, 2001, fq.91.
41
Shih: Zakon za Policia na Republika Makedonija ( Ligji pr Policin i Republikes se.Maqedonis ),
Slluzhben Vesnik na Republika Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
38

26

pr kriminalitetin e organizuar pr parandalimin dhe zbulimin e veprave penale, ndjekja e

t cilave bhet n baz t detyrs zyrtare, t kryera nga grup i organizuar m s paku me
tre persona, e cila vepron pr nj koh t caktuar, me qllim t realizimit t dobive
financiare, apo dobi materiale t ndonj lloji tjetr dhe e cila do t kryej nj ose m
shum vepra penale pr t cilat vepra me ligj sht parapar dnim me burg n afat m s
paku 4 vjet42. Gjithashtu ky sektor merret me punt edhe t zbulimit dhe parandalimit t
veprave penale, t cilat nga natyra e tyre jan transnacionale. Ky sektor pr zbatimin e
detyrave t veta bashkpunon dhe zbaton udhzimet e marra nga Prokurori Publik n
prputhje me ligjin43.
Pra, nga kto prkufizime ligjore shihet qart obligimi i organeve t punve t
brendshme pr grumbullimin e informacioneve edhe pr krimin e organizuar. Kto
informacione do t fitohen nga veprimet hetimore operative taktike, si dhe nga
organizmat ndrkombtar, q kan pr qllim parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit
t organizuar.

42

Shih: Zakon za Policia na Republika Makedonija ( Ligji pr Policin i Republikes se.Maqedonis ),

Slluzhben Vesnik na Republika Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
43
Shih: Gazeta Zyrtare e Republikes se Maqedonis, Numri 114, Viti 3.11.2006.

27

3. Marrja n pyetje e t dyshuarit nga ana e policis nocioni dhe

karakteristikat baz
Marrja n pyetje e t dyshuarit nga ana e policis sht materje q sht objekt
trajtimi i Ligjit t Procedurs Penale, por pjesa m e madhe e ktyre funksioneve sht e
regulluar me Ligjin pr Policin. Ky ligj rregullon autorizimet dhe detyrat e policis,
organizimin e saj dhe shtje t tjera lidhur me aktivitetet dhe veprimet e saj. Ligji i ka t
sanksionuar n mnyr taksative parimet mbi t cilat duhet t mbshtetet veprimtaria e
policis. N nenin 2 t Ligjit t Policis t R.Kosovs jan t shprehura kto parime:
1. Veprimet e Policis s Republiks s Kosovs udhhiqen nga parimet e mposhtme:
1.1. trajtimi i barabart dhe i drejt i t gjith personave;
1.2. respektimi i t drejtave t njeriut dhe lirive themelore;
1.3. paanshmria dhe neutraliteti lidhur me bindjet dhe pikpamjet politike t
personave;
1.4. integriteti, ndershmria dhe prgjegjsia n shrbimin publik;
1.5. transparenca ofrimi i informatave pr qytetart dhe t qenit t hapur ndaj
publikut;
1.6. legjitimiteti, prshtatshmria dhe proporcionaliteti;
1.7. prkushtimi ndaj punsimit, avancimit dhe caktimit t detyrave n mnyr
gjithprfshirse, meritore dhe pa diskriminim, duke reflektuar karakterin shumetnik n
Republikn e Kosovs dhe duke i njohur parimet e barazis gjinore dhe t drejtat e njeriut
t parapara n Kushtetut44.
2. Zyrtart policor ushtrojn autorizimet e tyre dhe kryejn detyrat n mnyr t
ligjshme, t bazuara n Kushtetut, n ligjet e tjera n fuqi dhe n Kodin e Etiks t
hartuar nga Policia e Republiks s Kosovs dhe t miratuar nga Ministria e Punve t
Brendshme45.
3. Kodi i Etiks duhet t jet n prputhje me parimet e lartprmendura dhe me Kodin
Evropian t Etiks Policore46.
Neni 12 po i ktij ligji krkon nga zyrtari policor t zbatoj parimet e
prshtatshmris dhe proporcionalitetit si nj kufizim n ushtrimin e autorizimeve
policore, ky prkifizim sht br pr arsye se nj pjes e konsiderueshme e detyrave dhe
autorizimeve t policis prek lirit dhe t drejtat e qytetarit. N kt nen thuhet:
1. Zyrtari policor zbaton parimet e prshtatshmris dhe proporcionalitetit si nj
kufizim n ushtrimin e autorizimeve policore47.
2. Kur ndrmerr masa parandaluese pr ta kufizuar lirin e personit, zyrtari policor
duhet ta ket parasysh maturin, shkalln e rrezikut dhe seriozitetin e kryerjes s veprs

44

Shih: Ligji pr Policin, R.Kosovs, Ligji Nr. 04/ L-076, 2 mars, 2012.
Shih: Po aty.
46
Shih: Po aty.
47
Shih: Ligji pr Policin, R.Kosovs, Ligji Nr. 04/ L-076, 2 mars, 2012.
45

28

penale n at situat, pr ta prcaktuar shkalln e kufizimit t liris s personit n pajtim

me ligjin48.
3. Autorizimet e policis ushtrohen vetm ather kur sht e domosdoshme, dhe vetm
deri n at nivel q nevojitet pr ti arritur objektivat ligjor t policis me pasoja sa m
pak t dmshme dhe pr koh sa m t shkurtr t mundshme49.
N nenin 14 t Ligjit t Policis t R.Maqedinis thuhet se punonjsit e policis do t
ndrmarrin masa pr ndjekjen e kryersve t veprave penale, vetm ather kur t
ekzsitoj baza e dyshimit se personi sht kryers i veprs penale50.
Ekziston bindja dhe besimi, se kur ndodh q t kryhet nj vepr penale, policia me
kqyrjen e kujdesshme dhe t vmendshme t vendit t ngjarjes, do kt mundsi q t
zbuloj ndonj gjurm me t ciln do t zbulohet kryersi i veprs penale dhe do t
dshmohet fajsia e tij. Fatkeqsisht, n t shumtn e rasteve kryersi i veprs penale nuk
do ta pranoj fajin e tij.
Mundsia e zbulimit t veprave penale dhe autorve t tyre edhe prkundr
zhvillimit t dukshm t shkencs dhe tekniks dhe implementimin e tyre n fushn e
kriminalistiks, ende nuk sht n at nivel q doher t mundsoj zbulimin e gjurmve
materiale, mbi t cilat do t mbshtetet fajsia e tyre. Gjithashtu, ekzistojn vepra penale
t atilla, si vepra penale e spiunazhit dhe shpifja, nga kryerja e t cilave nuk kemi prova
material, kshtu q n kto raste nj mnyr e zbardhjes s tyre sht marrja e deklaratave
nga persona q kan informacion pr kt. Deklaratat e ktilla do t vrtetoj ose
demantoj faktet q jan t rndsishme pr zbardhjen e nj vepre penale dhe do t
argumentonin fajsin e kryersve t saj. Ve ksaj, ato deklarata n mnyr t
suksesshme do t na shrbejn pr t zbuluar edhe prova t tjera materiale q kan lidhje
me nj vepr t caktuar penale. N rastet kur do t posedonim edhe prova personale edhe
materiale, kto n mnyr t ndrsjellt dhe t argumentuar do t plotsonin ose
demantonin njra tjetrn, dhe kjo n mnyr t sigurt do t na onte drejt zbulimit t t
vrtets n nj proces penal. Deri te kto deklarata do t arrihet me an t kontakteve t
drejtprdrejta t zyrtarve t policis, me ata persona q posedojn njohuri relevante pr
ato shtje. Nenin 17 i Ligjit t Policis prcakton:
1. Zyrtari policor mund ta thrras personin pr t dhn informacione nse ka arsye t
bazuar se personi i caktuar ka informacione t rndsishme pr arritjen e objektivave
legjitim t policis. Prgjigjja ndaj nj ftese t till sht vullnetare nga personi q e
pranon ftesn51.
2. Zyrtari policor sht i autorizuar q ta thrras gojarisht personin e caktuar pr
intervist n polici, nse ekziston arsye e bazuar se ai ka informacione t rndsishme pr
arritjen e objektivave legjitime t policis52.
3. Zyrtari policor duhet ta njoftoj personin lidhur me arsyen e thirrjes, dhe nse personi
pajtohet, zyrtari policor e shoqron at pr n lokalet e policis. N raste urgjente, kur
48

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
50
Shih: Zakon za Policia na R.M. ( Ligji pr Policin i R.Maqedonis ), Slluzhben Vesnik na Republika
Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
51
Shih: Ligji pr Policin, R.Kosovs, Ligji Nr. 04/ L-076, 2 mars, 2012.
52
Shih: Po aty.
49

29

vonesa shkakton rrezik ose jan thirrur shum njerz, ather thirrja mund t publikohet
n mediat publike53.
4. Zyrtari policor sht i autorizuar q me shkrim ta thrras personin e caktuar pr
intervist n polici, nse ekziston arsyeja e bazuar se personi ka informacione t
rndsishme pr arritjen e objektivave legjitime t policis. Fletthirrja do t prmbaj
titullin, adresn dhe vendin e organit policor q bn krkes pr prezencn e personit,
arsyen pr thirrje, vendin dhe kohn ku duhet t paraqitet personi i thirrur54.
5. Intervista policore pr t miturit zhvillohet vetm ather kur prindi ose kujdestari ka
nnshkruar fletthirrjen dhe e ka miratuar at dhe vetm n pranin e prindit ose t
kujdestarit. Prgjigjja ndaj fletthirrjes sht vullnetare nga personi i thirrur55.
6. Zyrtari policor lshon fletthirrje q personi i krkuar t paraqitet pr intervist
policore vetm gjat orarit ditor t puns, me prjashtim kur vonesa e thirrjes paraqet
rrezik pr personin, pronn, ose pr arritjen e objektivave legjitime t policis56.
7. Vetm sipas urdhrit t gjykats dhe vetm n pajtim me ligjin e aplikueshm, zyrtari
policor mund ta prdor forcn pr ta mbajtur personin e thirrur dhe pr ta sjell n
stacionin policor ose n ndonj vend tjetr. Nse prdoret forca gjat procesit t thirrjes,
personi i thirrur informohet n gjuhn t ciln ai/ajo e kupton, se ka t drejt t hesht, ta
konsultoj mbrojtsin dhe ta kontaktoj nj person familjar apo ndonj person tjetr t
besueshm, si parashihet n Kodin e Procedurs Penale57.
Biseda informative, si njra nga mnyrat e mbledhjes s dshmive mund ta definojm
si lloj komunikimi midis organeve t policis n njrn an dhe qytetarve n ann tjetr.
Ky komunikim sht i karakterit joformal, sepse ligji nuk ka t shkruar asnj prkufizim
lidhur me vendin, kohn dhe mnyrn e realizimit t tij, kurse deklaratat e marra n
mnyr t ktill nuk kan vler provuese, por ekskluzivisht do t prdoren pr qllim
operativ. Ndrkaq, kur flasim pr bisedat informative me personat e dyshuar (q sht
objekti i ktij punimi), ktu detyrimisht kemi t bjm me respektim t rregullave
formale, q do t thot se deklaratat e ktilla t marra n kt mnyr do t posedojn
vler provuese. N kto raste n prputhje me prkufizimin ligjor, ky proces emrtohet
marrje n pyetje e t dyshuarit. Domethn, para fillimit t biseds i dyshuari duhet t
njoftohet se gjat marrjes n pyetje ka t drejt t ket mbrojtsin (avokatin) e vet. Nse i
dyshuari n prezenc t mbrojtsit t vet pranon t japi deklarat, organi i punve t
brendshme do ta dgjoj n harmoni me dispozitat e Ligjit t Procedurs Penale, q
shrbejn pr dgjimin e t dyshuarve dhe n kto raste deklarata e fituar mundet t
prdoret si dshmi n procedur penale.
Kto biseda tani m nga takime joformale q bhen me qytetart n prgjithsi,
kan karakter t bisedave formale me t dyshuarit e nj vepre penale. N rastet kur
biseda informative e punonjsve t policis me t dyshuarin realizohet n prezencn e
mbrojtsit, n vend t emrtimit bised informative me t dyshuarin, duhet t prdoret

53

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
55
Shih: Po aty.
56
Shih: Po aty.
57
Shih: Po aty.
54

30

emrtimi marrja n pyetje i t dyshuarit dhe kjo, pr shkak t arsyes se Ligji i

Procedurs Penale nuk njeh termin bised informative, por marrje n pyetje i t dyshuarit.
N rastet kur n marrjen n pyetje e t dyshuari nga ana e policis nuk do t marri
pjes edhe mbrojtsi, n kto raste ky proces do ta humbte karakterin formal dhe do t
emrtohet bised informative me t dyshuarin e jo dgjim i t dyshuarit. N kto raste
shikuar n aspekt formal, kjo bised nuk dallon nga bisedat informative me personat e
tjer (viktima, dshmitart okular) dhe deklaratat e marra nuk do t kishin vler
provuese.
Prve dallimit formal, e prbashkta midis biseds informative me t dyshuarin dhe
dgjimit t t dyshuarit sht qllimet pr t cilat ky proces ndrmerret, dhe kto qllime
jan:
Eliminimi i t dyshuarve t pafajshm dhe pranimin e fajsis nga ana e
t dyshuarit t vrtet.
Vrtetimin e t gjitha fakteve dhe rrethanave t veprs penale.
Vrtetimin e identitetit t t gjitha pjesmarrsve.
Sigurimin e informacioneve pr zbulimin e sendeve dhe provave q
kan lidhje me veprn penale.
Zbulimin e informacionit pr vepra t tjera penale dhe pr aktivitete
tjera kriminale.
Zbulimin e t dhnave q do t na shrbejn si baz pr dgjim
plotsues dhe t ardhshm.
Zbulimin e burimeve tjera t informimit58.
Edhe nj her gjat prfundimit mundemi t konstatojm se duhet t bjm dallim
midis biseds informative me t dyshuarin (deklaratat e marra nga kjo bised nuk kan
vler provuese) dhe marrja n pyetje e t dyshuarit (deklaratat e fituara nga kjo mnyr
posedojn vler provuese). Gjegjsisht, ky dallim sht i karakterit formal, ndrsa dallim
esencial midis tyre nuk ka, sepse gjat zbatimit t t dyjave pjestart e policis do t
prdorin njohurit dhe porosit e njjta kriminalistike. Megjithat, duhet t kihet parasysh
se prezenca e mbrojtsit mundet n mas t konsiderueshme t dirigjoj pun e dgjimit
t t dyshuarit dhe t ndikoj n deklarimin e tij.
Marrja n pyetje e t dyshuarit sht njra nga punt m delikate q ndrmarrin
punonjsit e policis n procesin e zbulimit t veprave penale dhe kryeseve t tyre. Pr
arsye se ky proces gjithmon mbart me vete edhe riskun pr gabimet e mundshme q
mund t ndodhi, ku do hap i hedhur gabimisht gjat ktij procesi do t na oj drejt
dshtimit. Situata dhe atmosfera gjat dgjimit sht e tendosur, sepse mbi t dyshuarin
qndron autoriteti i shtetit me rregullat dhe rutin e veprimit, nga t cilat rregulla
zakonisht buron edhe dominim i marrsit n pyetje mbi t dyshuarin.
Marrja n pyetje e t dyshuarve n t njjtn koh sht edhe proces pr rekonstruim
edhe proces pr seleksionim59. Proces rindrtimi sht nga arsyeja se sht objekt i
dgjimi t nj ngjarje q ka ndodhur m par. Pr arsye t ligjeve t psikologjis
njerzore, njeriu nuk mundet t kujtohet plotsisht dhe objektivisht pr nj ngjarje q ka
58
59

Shih: Krstic, O., Praktikum za kriminalistiku-taktiku, Policiska akademija, Beograd, 2002, fq. 159.
Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji posllova, Zagreb, 1995, fq. 2.

31

ndodhur n t kaluarn, n bashkpunim me ekspertt e fushs s kriminalistiks dhe

fushave tjera bashkrisht do mundohen q t bjn rindrtimin e ngjarjes q ka ndodhur
m par. Kurse proces seleksionimi sht pr arsye se at q deklaron i dyshuari nuk
sht gjithmon e vrtet dhe me relevanc pr trajtim kriminalistik dhe procedural
penal60.
Gjrat q jan me rndsi pr procesin i dyshuari mundet me vetdije ose pavetdije
ti shmang ose ti ket harruar, kurse at q sht e parndsishme ta v n dukje apo ta
nnvizoj. Kjo do t thot se personi q merr n pyetje patjetr duhet t njoh disa
mekanizma psikologjik t caktuar, personalitetin e personit q merret n pyetje dhe t
gjitha rrethanat relevante t ngjarjes.
Standardet demokratike krkojn q policia n ushtrmin e funksioneve t saja t jet
transparente dhe llogaridhnse61. Policimi demokratik krkon q policia t jet dhe ta
konsideroj veten e prgjegjshme prpara: qytetarve, eprorve, shtetit dhe ligjit.
Prandaj, veprimtarit e tyre, duke prfshir:
sjelljen individuale t punonjsve t policis;
strategjit pr operacione policore;
procedurat e emrimit; ose
menaxhimin e buxhetit duhet t jen t hapura pr monitorim nga nj sr institucionesh
mbikqyrse62. Gjithashtu, nj tipar qendror i policimit demokratik sht q t kuptohet
se plqimi i publikut sht i domosdoshm. Parakushte pr t fituar mbshtetjen e
publikut jan: transparenca n operacionet policore dhe kultivimi i komunikimit dhe i
mirkuptimit t ndrsjellt me publikun t cilit policia i shrben dhe mbron63.

60

Shih: Po aty.
Shih: Udhrrfyesin pr Policim Demokratik nga Kshilltari i Lart Policor i Sekretarit t Prgjithshm t
OSBE-s, Vjen, Maj 2008, botimi i dyt.
62
Shih: Po aty.
63
Shih: Po aty.
61

32

4. Pergatitjet profesionale dhe personaliteti i kriminalistit

Asnj profesion tjetr nuk krkon kaq shum njohuri dhe dije nga fushat e shkencave
t ndryshme kshtu si sht rasti me profesionin e kriminalistit. Nse kihet parasysh se
puna e marrjes n pyetje e t dyshuarit pr nga natyra e saj sht delikate dhe
konfliktuoze, sht e domosdoshme posedimi i njohurive t ndryshme, por edhe cilsive
t prshtatshme t personalitetit t kriminalistit. Puna e marrjes n pyetje nuk pranon
asnj lloj shablloni, pr shkak se do marrjes n pyetje ka specifikat e veta q e dallojn
nga t tjert t realizuara m hert. Realizim efikas t marrjes n pyetje t t dyshuarit
paraqet kombinim t shkathtsive dhe artit 64. Domethn, dgjimi efikas paraqet
shkathtsi, sepse punonjsi operativ do ti zhvilloj kto shkathtsi, pr t drejtuar
marrjen n pyetje n mnyr t njjt si msohet pr t drejtuar automjetin, pra sa m
shum koh t ket drejtuar aq m i shkatht do t jet. Kurse n ann tjetr, marrja n
pyetje e t dyshuarit paraqet edhe art pr arsye se punonjsi operativ duke lexuar
literatura lidhur me kt shtje, apo duke shkuar n trajnime t ndryshme dhe nga vet
prvoja e vete, ai krijon nj stil t veant.
Duke pasur parasysh ndrlikueshmrin e procesit t marrjes n pyetje, me t drejt
parashtrohet pyetja se cilat jan ato cilsi, dije dhe shkaksi q duhet ti posedoj
kriminalisti q t mundet me efikasit ta marri n pyetje personin e dyshuar. Njra nga
kualitet themelore q kriminalisti duhet ta posedoj q t mundet, jo vetm me efikasitet
t drejtoj marrjen n pyetje, por edhe t ndrmerr edhe veprime tjera q jan n
kompetenc t organit t punve t brendshme, sht mir q ti njoh njerzit dhe t dij
t sillet me ata. Kjo njohje ka t bj me personalitetin e tyre, temperamentin, ant e
dobta dhe t forta t tyre, t njoh psikologjin e tyre pr t vendosur komunikimin me
ato etj65. Esenca pr t njohur mir njerzit, mbshtetet n kombinimin e dy faktorve:
prvojs jetsore dhe njohjes s psikologjis s personave66. Prvoja jetsore arrihet nga
kontakti i shumt me njerzit, si n jetn profesionale, ashtu edhe n at private. N ann
tjetr njohurit lidhur me psikologjin e personave arrihen nprmjet procesit t arsimimit
( para se gjithash n akademit policore ).
Pr sukses n marrjen n pyetje t t dyshuarit e domosdoshme sht edhe durimi dhe
kmbngulsia67. Domethn, n numrin m t madh t rasteve i dyshuari lehtsisht nuk
do t pranoj fajsin e tij, pr t ciln edhe dyshohet. Shpeshher kriminalistit, pr t
arritur deri te fitimi i pranimit do ti duhet mjaft koh dhe durim. Mungesa e durimit apo
ngutja q procesi sa m shpejt t mbyllet, zakonisht ka rezultuar n fund si jo i
64

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 264.
65
Shih: Po aty.
66
Shih: Po aty, fq. 265.
67
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 189.

33

suksesshm. Domethn, n at moment kur i dyshuari do t kuptoj se kriminalisti nuk

sht i durueshm dhe se ngutet, ai do t inkurajohet pr t rezistuar edhe pak, duke
menduar se fundi i marrjes n pyetje sht afr. Prve ksaj, humbja e durimit dhe
pamundsi q t realizohet qllimi i marrjes n pyetje, mundet pr pasoj t ket
ndonjher edhe prdorimin e dhuns, kanosjes dhe metodave tjera t ndaluara nga
punonjsi operativ. Pr kt shkak, nga kriminalisti krkohet q t jet emocionalisht
stabil dhe person i ekuilibruar. Urrejtja, nervozizmi apo agresioni n asnj mnyr nuk
guxon t jen prezent tek punonjsi operativ gjat procesit t marrjes n pyetje.
Gjithashtu, ndonjher personi i dyshuar do t jet edhe i pafajshm, prandaj krkohet
durim q nprmjet provave t tjera t mundet t vrtetohet
pafajsia e tij.
N lidhje t ngusht me durimi sht edhe kmbngulsia e kriminalistit. Autort
Inbau dhe Reid me t drejt theksojn se asnjher nuk duhet t prfundojm procesin
e marrjes n pyetje, nse do t ndihemi t dekurajuar dhe t gatshm pr ta ln, por
at do t duhet ta vazhdojm edhe pak s paku 10 deri 15 minuta. Kta autor na
tregojn pr rastet kur personat kan pranuar veprn, n momentet kur punonjsi operativ
ka vendosur ta l. Shkak pr kt dukuri sht fakti se koha kur kriminalisti dekurajohet,
zakonisht prputhet me kohn kur i dyshuari plotsisht e sheh t padobishme mashtrimin
e vet t mtejshm68.
Qndrimet e caktuara negative, paragjykimet, dyshimet rreth racs, prkatsis
kombtare, religjioze, n asnj mnyr nuk duhet t jen prezente te kriminalisti, sepse
ata jan n kundrshtim me parimin e objektivitetit, i cili sht i nj rndsie t veant
pr t vrtetuar t vrtetn. do njeri sht personaliet i veant, i cili n shum aspekte
t jets psikologjike dallohet nga njerzit tjer. Njerzit e ndryshm posedojn edhe
botkuptime t ndryshme dhe, kto dallime jan si pasoj e nivelit arsimor, profesioneve
t ndryshme dhe t ngjashme. Kriminalisti detyrimisht duhet t jet n gjendje q me
donjrin nga kto t vendosi komunikim t mir, pr t pasur sukses n punn e tij.
Gjithashtu, kriminalisti duhet t posedoj inteligjenc t mir, perceptim t shkatht dhe
t sigurt, aftsi t mir memorizimi, konstatim logjik, t jet binds dhe me menuri t
parashtroj pyetje69.
Gjithashtu, pr grumbullim t drejt dhe t suksesshm t informacioneve nga
kriminalisti krkohet, midis tjerash: njohje solide t shkencs s kriminalistiks dhe
prvoj t prshtatshme n kt pun, afinitet dhe dashuri ndaj profesionit, aftsi pr
vetkontrollim, elasticitet, mendjemprehtsi, aftsi pr t mbajtur mend dhe riprodhim,
aftsi pr analiz abstrakte e konkrete dhe rezonim logjik, vetiniciativ e sakrifikim n
pun, qasje metodike dhe aftsi planifikimi, kmbngulsi n pun ( e cila nuk duhet t
shndrrohet n kokfortsi ), operativitet dhe aftsi pr reagim t shpejt dhe marrje t
vendimit, thellim n pun, vlersim kritik t gjykimit, vetkritik dhe gatishmri pr
prmirsim t gabimeve personale, objektivitet n pun, aftsi pr pun n grup, aftsi

68

Shih: Inbau, F., Reid, J.: Criminal interrogations and confessions, The Williams & Wilkins Company,
Baltimore, USA, 2003, fq. 110.
69
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 189-190.

34

pr bashkpunim dhe koordinim, ekonomicitet n pun, i kujdesshm dhe diskret,

respektim t plot dhe t sakt t etiks profesionale, etj70.
Autort Inbau, Reid dhe Beckly mbajn qndrim se drejtimi me sukses i marrjes n
pyetje bn pjes n fushn e specializimit t lart t veprimeve policore, si dhe krkon
kualitete t larta pr hetim. Pr kt shkak kto autor ndajn bindjen se n njsin
organizative t policis duhet t ekzistojn punonjs t specializuar pr t drejtuar marrjes
n pyetje, dhe t merren vetm me kt veprimtari brenda policis71.
Mundemi q t konstatojm, se do t jet e pamundur q te personaliteti i kriminalistit
t jen prezent t gjitha kto krkesa n mas t plot. Gjithashtu, fakt sht se
shkathtsit pr t drejtuar dgjimin nuk jan dhunti, por ato duhet t msohen dhe
ushtrohen. Disa do t ken m shum talent se t tjert pr kt detyr, dhe me vet kt,
kto shkathtsi do ti zotroj dhe ti prvetsoj m leht. Gjithashtu, fakt sht se vetm
nj pjes e shkathtsive t marrjes n pyetje e t dyshuarit msohet nga librat, ndrsa
pjesa tjetr vjen apo msohet nga vet prvoja.

70

Shih: Yeschke, C.: The art of investigative enterveiewing, Butterworth- Heinemann, USA, 2003, fq. 157158.
71
Shih: Gudjensson, G.: The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons
Ltd, London, 1992, fq. 59.

35

5. Etika policore dhe marrja n pyetje e t dyshuarve

Etika policore sht mbledhje e principeve morale t cilat zyrtart e policis i
pranojn si pjes prbrse t profesionit t tyre dhe q ka t bj me sjelljen e tyre ndaj
veprimeve zyrtare brenda organizats, si dhe jasht saj. N pjesn hyrse t Kodit t Etiks
Policore t Kosovs jan t shprehura raportet q regullon ky kod, dhe thuhet: Kodi i
Etiks s Shrbimit Policor t Kosovs ( n tekstin e mtejm: Kodi i Etiks) sht
shprehje e vullnetit dhe prmbledhje e prgjithshme e parimeve baz pr t gjith zyrtart
policor t Shrbimit Policor t Kosovs me t cilat rregullohen: Objektivat e policis;
Baza e ligjore t policis; Roli i policis
n sistemin e drejtsis penale si dhe raportet e policis me organet e drejtsis;
Strukturn organizative t policis; Marrdhniet e puns; Trajnimi i personelit dhe
Hetimet72.
Edhe pse themelet e etiks policore jan vendosur n decenien e par pas Lufts s
Dyt Botrore, kur filloj n mnyr intensive t mendohet lidhur me domethnien e
moralit pr policin, gjegjsisht roli i moralit t policis pr shoqrin dhe antart e saj.
Domethn, lindja e saj mundet t merret nga viti 1979 si vit simbolik ku u prpiluan tri
dokumente me vler ndrkombtare. Ato jan: Kodeksi i Kombeve t Bashkuara lidhur
me sjelljen e zyrtarve, t cilt merren me zbatimin e ligjit, - Deklarata lidhur me
policin, - Rezoluta e Asambles Parlamentare t Kshillit t Evrops.
Sot prve etiks policore mundmi t flasim edhe pr etikn mjeksore, gazetareske,
t avokatit, zyrtare si dhe etika t tjera profesionale. Ekzistimi i parimeve etike q kan t
bjn me sjelljen e pjestarve t nj profesioni t caktuar sht e kushtzuar nga rndsia
e atij profesioni pr shoqrin. Nse nisemi nga logjika se ligji rregullon at se ka duhet
dhe ka nuk duhet t bj policia, parashtrohet pyetje se pse do t ishte e domosdoshme
ekzistimi i parimeve t etiks policore. Prgjigjen e ksaj pyetje do ta gjejm n dy raste
q e karakterizojn profesionin e policit: autorizimi pr t prdorur mjetet e detyrimit dhe
shfrytzimi i t drejts diskrecionale gjat sjelljes s ndonj vendimi me rndsi pr
qytetart. Kto dy momente padyshim kan n brendi aspektin moral, t cilin e drejta
gjithmon nuk do t mundet ta prfshij dhe t kontrolloj n mnyr efikase.
Sot jemi n situat ku normat e etiks policore ekzistoj pothuajse n t gjitha shtetet
t bots. Dhe kto norma duhet mjaftueshm t jen t gjra q t munden t prfshijn t
gjitha aktivitetet e policis, dhe n t njjtn koh edhe mjaftueshm korrekte q t
mundet t aplikohen n t gjitha aktivitetet e veanta dhe specifike. Kur jemi te hetimet,
n nenin 32, 33 dhe 34 t Kodit t Etiks Policore t Kosovs thuhet: sht e drejt dhe
detyr e zyrtarit policor ti mbroj, ti ruaj fshehtsit zyrtare, nuk mund ti prdor dhe
ti publikoj informacionet dhe t dhnat t cilat i ka msuar gjat kryerjes s detyrs
zyrtare prve nse kjo sht pjes e detyrs zyrtare. Ai nuk duhet ti zbuloj (publikoj)
t dhnat personale t personave t cilt jan t prfshir n raste t cilat jan duke u
72

Shih: Kodi i Etiks s Policis s Kosovos.

36

hetuar. Policia duhet t ndjek parimet sipas t cilave do njeri i akuzuar pr vepr
penale do t konsiderohet i pafajshm deri n momentin kur shpallet fajtor nga gjykata
dhe se do njeri i akuzuar pr nj vepr penale ka disa t drejta , veanrisht te drejtn pr
tu informuar menjher pr akuzn kundr tij/saj dhe te prgatis mbrojtjen e tij/saj
personalisht ose nprmjet ndihms ligjore q ai/ajo e zgjedh vet. Hetimet e
policis duhet t jen objektive dhe t paanshme. Ata duhet ti marrin parasysh dhe tiu
prshtaten nevojave t veanta t personave si fmijt, t rinjt, grat, pakicat duke
prfshire pakicat etnike dhe personat n rrezik73.
Gjithashtu edhe n Udhrrfyesin pr Policim Demokratik nga Kshilltari i Lart
Policor i Sekretarit t Prgjithshm t OSBE-s, n pjesn ku flitet pr etikn policore
dhe t drejtat e njeriut thuhet: N mnyr q ti prgjigjet besimit t publikut, policia
duhet ti prmbahet nj kodi t etiks profesionale dhe t demonstroj:
profesionalizm; dhe
integritet74.
Ky kod duhet t pasqyroj vlerat m t larta etike, t shprehura n:
kufizime; dhe
detyrime t puns s policis75.
Policia ka pushtet t veant pr t:
hequr prkohsisht lirin e njerzve;
kufizuar gzimin e plot t t drejtave t tyre; dhe,
n rrethana t skajshme, t prdor madje edhe forcn vdekjeprurse76.
Prandaj, punonjsit e policis duhet t prmbushin detyrat e tyre n prputhje me:
standardet universale t t drejtave t njeriut; dhe
t drejtat civile dhe politike77.
Mbrojtja dhe ruajtja e jets duhet t jen prparsia e tyre m e lart78.
Shkelja e normave etike n numr t vogl t rasteve nuk trheq prgjegjsi formale,
por shkelsi do t vuaj gjyqin moral nga kolegt e tij dhe nga shoqria, kurse n raste t
caktuara do ti ndalohet ushtrimi i profesionit t policit. Megjithat, n numrin m t
madh t rasteve shkeljet e normave etike jan edhe shkelje t normave ligjore, shkelsi
prve gjyqit moral do t prgjigjet edhe n aspekt disiplinor apo penal.
Vlera e normave etike shihet edhe n at se ato, duke rregulluar raportet e policis me
qytetart gjat zbatimit t detyrave policore, n t njjtn koh sigurojn nj marrdhnie
t suksesshme midis policis dhe qytetarve. Sepse qytetart nga zyrtart e tyre krkojn
sjellje t drejt dhe shembullore. I pashmangshm sht fakti se zyrtari publik q nga
momenti kur fillon me detyrn zyrtare, sjellja e tij duhet t jet n harmoni me kto
detyra zyrtare dhe n shrbim t qytetarit. Qndrimi dhe bindja e qytetarve ndaj policis
do t varet nga qndrimi dhe sjellja e policis ndaj tyre, para se gjithash varet nga niveli i

73

Shih: Kodi i Etiks s Policis s Kosovos.

Shih: Udhrrfyesin pr Policim Demokratik nga Kshilltari i Lart Policor i Sekretarit t Prgjithshm t
OSBE-s, Vjen, Maj 2008, botimi i dyt.
75
Shih: Po aty.
76
Shih: Po aty.
77
Shih: Po aty.
78
Shih: Po aty.
74

37

respektimit t dinjitetit njerzor dhe lirive dhe t drejtave themelore t tyre nga ana e
policis.
Duke u nisur nga rndsia q etika policore ka pr marrdhnien polici qytetar, shteti
ka sjell kodeksin policor, ku prfshihen parimet etike t sjelljes s policis brenda
organit dhe n raport me qytetart. Ky kodeks sht n harmoni t plot me Kodeksin
Evropian t etiks policore, gjegjsisht rekomandimet e komitetit t ministrave t
Kshillit t Evrops t dhna pr shtetet antare 19 shtator t vitit 2001. N kt drejtim
do t potencojm disa nga parimet e ktyre rekomandimeve:
1. Procedimi i policis duhet t jet n harmoni me normat ligjore q rregullojn
procedurn penale, parapenale dhe procedurave t tjera n baz ku policia duke aplikuar
ato ligje, do t respektoj edhe autorizimet e veta n raport me persona t caktuar....79.
Esenca e ktij rekomandimi sht shmangia e arbitraritetit t policis gjat procedimit t
nj rasti konkret, si dhe prmbushja e kritereve ligjore n raport me kto procedime.
2. Policia duhet t respektoj prezumimin e pafajsis, si dhe t drejtat e t dyshuarit,
t akuzuarit ose t ndonj personi tjetr, konkretisht t drejtn q menjher t njoftohet
me akuzn kundr tij dhe t prgatis mbrojtjen e vet, personalisht apo mbrojtsit (
avokatit ) n baz t zgjedhjes personale80. Prezumimi i pafajsis sht pjes prbrse
edhe e Konvents Evropiane mbi t drejtat e njeriut dhe paraqet njrn nga t drejtat m
t rndsishme t njeriut n procesin penal gjyqsor. Pavarsisht nga fuqia e provave
q qndrojn kundr t dyshuarit, policia domosdoshmrish duhet t respektoj
prezumimin e pafajsis dhe n mnyr objektive ta hetoj rastin.
3. Komiteti Evropian mendon se duhet t ekzistojn rregulla t qarta pr mnyrn me
t ciln duhet t realizohet hetimi policor...81. Sipas ktij rekomandimi t gjitha
veprimtarit e policis n drejtim t hetimit dhe n kt drejtim edhe me marrjen n pyetje
t dyshuarin duhet t jen t rregulluara n mnyr t qart me norma juridike.
4. Duke respektuar rolin e avokatit, pjestart e policis nuk przihen n punn e tyre.
Dhe n rastet kur avokati ka nevoj ato duhet tu afrojn ndihmn e tyre, konkretisht n
rastet kur kemi t bjm me person t privuar nga liria82.Policia, pra duhet t respektoj
rolin dhe punn e avokatit n nj proces penal apo parapenal, duke mos ndikuar n punn
e tyre duke i friksuar apo shqetsuar ato. Nse do t nisemi nga reputacioni negativ q
policia ka pasur n t kaluarn e saj, e qart sht qasja kritike q sot ka opinionit
publik. Publiku me padurim pret q policia t lirohet nga barra e t kaluars dhe t
shndrrohet n mbrojtse t siguris s tyre. Q n kt t kihet sukses domosdoshmrish
duhet t ndryshohen disa rregulla t pashkruara t filozofis s veprimit t tyre. N kt
drejtim roli i parimeve t etiks policore sht shum i madh. Policia t mjaftueshme e
ka t kujtohet vetm n esencn dhe vlerat e nocionit polici shrbimi dhe siguria e
qytetarve.
Sipas Udhrrfyesit pr Policim Demokratik nga Kshilltari i Lart Policor i
Sekretarit t Prgjithshm t OSBE-s, si parime baz t Policimit Demokratik jan:
79

Shih: Kodeksi Evropian i Etiks Policore, gjegjsisht rekomandimet e komitetit t ministrave t Kshillit
t Evrops t dhna pr shtetet antare, 19 shtator t vitit 2001.
80
Shih: Po aty.
81
Shih: Po aty.
82
Shih: Po aty.

38

3.1.1. Objektivat e Policimit Demokratik

Policia sht manifestimi m i dukshm i autoritetit shtetror. Detyrat e tyre parsore
jan:
ruajtja e qetsis publike dhe e ligjit dhe rendit;
mbrojtja dhe respektimi i t drejtave dhe lirive themelore t njeriut;
parandalimi dhe lufta kundr krimit; dhe
dhnia e ndihms dhe e shrbimit pr publikun.
Punonjsit e policis do t prforcojn ligjshmrin e shtetit nse n punn e prditshme
ata demonstrojn se:
u prgjigjen nevojave dhe pritmrive t publikut; dhe
prdorin autoritetin e shtetit n interes t popullit83.
II. Ruajtja e Shtetit Ligjor
N ndjekje t ktyre objektivave, policia duhet t:
veproj n prputhje me ligjin vends dhe me standardet ndrkombtare t zbatimit t
ligjit t pranuara nga shtetet pjesmarrse t OSBE-s; dhe t
demonstroj prkushtim ndaj shtetit ligjor n praktik.
Legjislacioni dhe rregulloret e shkruara q normojn veprimtarin e policis duhet t
jen: t qarta; t sakta; dhe t hapura pr publikun84.
III. Etika Policore dhe t Drejtat e Njeriut85.
Respekti i plot pr t drejtat e njeriut dhe lirit themelore dhe zhvillimi i shoqrive
bazuar n demokraci pluraliste dhe n shtetin ligjor jan parakushte pr prparim n
ndrtimin e nj rendi t qndrueshm paqeje, sigurie, drejtsie dhe bashkpunimi n
Evrop. Policia sht manifestimi m i dukshm i autoritetit shtetror e prgjegjshme pr
sigurin publike. Megjithse prballet me nj presion t lart prgjat gjith zons s
OSBE-s pr t luftuar valn n rritje t krimit t organizuar dhe krcnimet e reja ndaj
siguris kombtare dhe ndrkombtare, prfshir ato q burojn nga terrorizmi, polica
duhet t operoj n prputhje me t drejtn kombtare dhe ndrkombtare si dhe t
respektoj gjithmon t drejtat e njeriut86.

83

Shih: Udhrrfyesin pr Policim Demokratik nga Kshilltari i Lart Policor i Sekretarit t Prgjithshm t
OSBE-s, Vjen, Maj 2008, botimi i dyt.
84
Shih: Po aty.
85
Shih: Po aty.
86
Shih: Po aty.

39

ASPEKTI PROCEDURAL PENAL I MARRJES N PYETJE T T

DYSHUARIT NGA ANA E POLICIS

1. Mbledhja e informacioneve nga ana e policis bazuar n Ligjin e

Procedurs Penale t Republiks s Maqedonis
N seancn e 55 Parlamenti i R. Maqedonis, m 26 Mars 1997 solli Ligjin pr
Procedur Penale, t shpallur n Gazetn zyrtare nr.15/97 dhe hyri n fuqi m 12 Prill
1997.87
Procedura penale sht barometr i kulturs demokratike t nj populli, gjithashtu
shrben si garanci pr qytetart se i pafajshmi nuk do t vuaj, kurse n ann tjetr sht
garanci edhe pr shtetin q gjithkush q kryen vepr penale t mos mbetet i padnuar.
Ndrsa, sa i takon praktiks juridike gjendja ekzistuese l shum pr t dshiruar, sepse
institucionet e ndjekjes dhe gjykimit nuk jan n gjendje t siguroj plotsisht kt
garanci pr shtetasit.
Demokracia si platform politike e sundimit t s drejts, paraqet barazin e t
gjithave para ligjit dhe kjo do t thot sundim i t drejts e jo sundim me qytetart. Kur
flasim pr sistemin demokratik, gjithmon duhet t kemi parasysh parimin e legalitetit i
cili parim sht fondamenti mbi t cilin ndrtohet ky sistem, dhe njkohsisht sht edhe
vija ndarse midis autokracis nga demokracia reale. Ky parim i obligon t gjitha
mbartsit e funksioneve shtetrore q detyrat e tyre ti zbatojn n harmoni me
rregullativn ligjore dhe jo n baz t vullnetit t tyre t lir. I njjti detyrim vlen edhe pr
organet e policis, t cilat merren me realizimin e procesit t marrjes n pyetje.
Aktivitetet e shumta operative t policis zakonisht ndrmerren n fazn e procedurs
parapenale apo parahetimore.
Ligji i Procedurs Penale t R. Maqedonis lidhur me mbledhjen e informacioneve
nga ana e policis thot: Nse ekziston baza e dyshimit se sht krye vepr penale, e
cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, policia ka pr detyr, qoft me vetiniciativ ose me
krkes t prokurorit publik, t ndrmarr t gjitha masat e nevojshme q t zbulohet
kryersi i veprs penale, q kryersi ose ndihmsi i tij t mos fshihen ose t mos ik, t
gjej dhe t ruaj gjurmt e veprs penale dhe sendet q mund t shrbejn si prova, si
dhe t mbledh t gjitha informacionet, t cilat mund t prdoren n procedur penale
(neni 276)88.
N nenin 276 pika 2 thuhet q policia pr t kryer detyrat e siprprmendura mund:
1. t krkoj informacione t nevojshme nga qytetar;

87

Shih: Gazeta zyrtare, nr. 15/97, R.Maqedonise.

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
88

40

2. t kryej kontroll t prkohshm t automjeteve, t udhtarve dhe t valixheve

t tyre;
3. pr koh t nevojshme t kufizoj lvizjen n vendin e caktuar;
4. t ndrmarr masat e nevojshme lidhur me identifikimin e personave dhe
sendeve;
5. t ndrmarr masat e nevojshme, pr t gjetur personat ose sendet q krkohen;
6. n pranin e personit prgjegjs t kontrolloj objektet dhe lokalet e organeve
publike dhe t shqyrtoj dokumentet e caktuara q u prkasin atyre;
7. t konfiskoj sendet, t cilat duhet t merren sipas KP t RM ose q mund t
shrbejn si prova n procedur penale;
8. dhe t ndrmarr masa dhe veprime tjera t nevojshme (nen 144 para 2)89.
Pika 3 e nenit 276 obligon policin q t gjitha fakte dhe rrethanat e vrtetuara nga
aktivitetet tjera, t cilat jan n inetres pr procedurn penale t fiksohen me
procesverbal. Kurse pika 4 e ktij neni e obligon Prokuron Publik q t ushtroj kontroll
t puns s policis gjat realizimit t ktyre detyrave90. Neni 277 thot q n raste kur
sht e nevojshme policia do t bj fotografimin e t dyshuarit, do t merr nga ai shenjat
e gishtave dhe do t marr materiale biologjike pr analiya t ADN-s91.
N fazn e gjurmimit t veprs penale dhe t autorit t saj Ministria e Punve t
Brendshme ka autorizime me qllim t mbledhjes s informatave t thrras qytetart. N
fletn pr thirrje duhet t shkruhet arsyeja pse thirret dhe t njoftohet pr t drejtat e tij.
Personi i thirrur mundet t shoqrohet nga policia vetm me vendim gjyqsor. Personi i
paraqitur sipas thirrjes ose i sjell me forc dhe i cili refuzon t jap informacion, nuk
mundet t thirret prsri pr t njjtin shkak (neni 206)92. Neni 207 po i ketij ligji
obligon q gjt marrjes n pyetje t dyshuarin t bhet inizimi i ktij procesi 93. N nenin
208 ndalohet aplikimi i mashtrimit, pyetjeve sugjestive dhe kapcioze si metod gjat
marrjes n pyetje t dyshuarin94. N nenin 209 krkohet q i dyshuari gjat marrjes n
pyetje t njoftohet me provat dhe objektet q kan lidhje me veprn penale, kurse neni 210
i Kodit Penal t R.Maqedonis rrehullon mnyrn e marrjes n pyetje, ku n mnyr
taksative parashihet q i dyshuari pr do vrejtje t procesit t ket t drejtn pr tu
shprehur, mos t prdoret kanosja, dhuna apo ndonj form tjetr q do t ndikonte n
vullnetin e tij, n pikn 6 t ktij neni thuhet se i dyshuari do t merrjet n pyetje pa
prezencn e mbrojtsit nse vet gojarisht sht shprehur se nuk dshiron mbrojts dhe
kur mbrojtja nuk sht e detyrueshme, ose nga momenti kur i sht br me dije pr kt
t drejt kan kaluar 24 or, dhe ai nuk ka angazhuar mbrojts ( neni 72, pika 2 e ktij
ligji ). N pikn 7 t ktij neni thuhet se nse sht vepruar n kundrshtim me kt nen,
deklarimi i t dyshuarit nuk mundet t prdoret n procedur penale95.
89

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t Republikes se .Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za
Krivicna Postapka, Republika Makedonija sluzhben vesnik na Republika Makedonija. br. 150. od,
18.11.2010.
90
Shih: Po aty.
91
Shih: Po aty.
92
Shih: Po aty.
93
Shih: Po aty.
94
Shih: Po aty.
95
Shih: Po aty.

41

Policia ka t drejt gjithashtu, q personat e gjetur n vendin e ngjarjes t`ia drgoj

gjykatsit hetues ose ti ndalin pr deri sa t arrij ai, po qe se kto persona mund t japin
t dhna t rndsishme pr procedurn penale, dhe kur besohet se dgjimi i tyre nuk
mundet t bhet me von apo t shtyhet pr dit tjetr, kjo ndalje mund t zgjas m s
shumti deri 6 or (nen. 276)96.
N neni 28 t Ligjit t Policis, n pjesn q rregullon kompetencat e policis n
pikn 2 sht e shprehur se nj ndr kompetencat e punonjseve t policis sht edhe
mbjedhja e informacioneve lidhur me veprat penale97.
T gjitha veprimet e organeve t punve t brendshme q burojn nga kto
prkufizime ligjore jan t orientuara drejt zbulimit t veprave penale dhe kryersve t
tyre dhe n funksion t grumbullimit t informacioneve dhe dshmive t ndryshme, mbi
t cilat do t prpilohet edhe kallzimi penal.

96

Shih: Po aty.
Shih: Zakon za Policia na R.M. ( Ligji pr Policin i R.Maqedonis ), Slluzhben Vesnik na Republika
Makedonia, broj, 114, 3 noemvri, 2006.
97

42

2. Praktikat policore t pyetjes t t dyshuarve aspekte

krahasuese
Pr t pasur efikasitet m t madh drejt parandalimit dhe luftimit t kriminaliteti,
duhet t shqyrtojm sa m mir ligjin ton q trajton marrjen n pyetje e t dyshuarit, pr
t par a sht n nivelin e duhur drejt ktij qllimi. Prve ksaj detyrimisht duhet tu
hedhim vshtrim edhe ligjeve prkatse t disa shteteve, pr t par tendencat dhe
rregullimet ligjore t tyre. N harmoni me kt, n kt trsi tematike do t marrim n
shqyrtim mnyrn se si ligjet e procedurave penale t disa shteteve e kan t rregulluar
marrjen n pyetje e t dyshuarve. Si fillim do ti hedhim nj vshtrim pozits procesuale
t t dyshuarit n sistemin Anglez, i cili sht sistem juridik comon low dhe i cili dallon
nga t gjitha sistemet t shteteve tjera evropiane, t cilat kan sistemin juridik eurokontinental.
Duhet t vm n dukje, se ky punim nuk synon ti qaset plotsisht pozits procesuale
t t dyshuarit t do shteti ve e ve, sepse objekti i ktij punimi nuk ka t bj me
studimin e thelluar t ksaj problematike. Megjithat, ne do t prpiqemi shkurtimisht t
prezantojm rregullimet ligjore vetm t disa shteteve lidhur me dgjimin e t dyshuarve
dhe t drejtave t tyre q i posedojn gjat ktij procesi.

2.1. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Kosovs

Kodi i Procerurs Penale t R.Kosovs n nenin 7 prcakton n mnyr t qart
garantimin pr nj proces t drejt dhe t bazuar n fakte dhe prova t sakta dhe t plota.
Ky nn n pikn 1 dhe 2 thot: Gjykata, prokurori i shtetit dhe policia t cilt marrin
pjes n procedurn penale detyrohen q saktsisht dhe trsisht ti vrtetojn faktet t
cilat jan t rndsishme pr marrjen e vendimit t ligjshm. Pika 2: Sipas dispozitave
t parapara me kt Kod, gjykata, prokurori i shtetit dhe policia q marrin pjes n
procedur penale detyrohen q me vmendje dhe me prkushtim maksimal profesional
dhe me prkujdesje t njjt t vrtetojn faktet kundr t pandehurit si dhe ato n favor
t tij, dhe para fillimit t procedurs dhe gjat zhvillimit t saj ti mundsojn t
pandehurit dhe mbrojtsit t tij shfrytzimin e t gjitha fakteve dhe provave q jan n
favor t t pandehurit98.

98

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

43

Neni 68 i ktij kodi flet pr fillimin e hetimeve, fazat e procedurs penale dhe
veprimet e policis q kan t bjn me mbledhjen e informacioneve ku thuhe: Sipas
ktij Kodi t Procedurs Penale, procedura penale ka katr faza t ndryshme: fazn e
hetimit, fazn e ngritjes s aktakuzs dhe deklarimit, fazn e shqyrtimin gjyqsor dhe
fazn e mjetit juridik. Procedurs penale mund ti paraprijn veprimet fillestare t policis
ose mbledhja e informatave sipas nenit 84 t ktij Kodi99.
N nenin 70 t ktij kodi prcaktohen n mnyr taksative t gjitha kompetencat e
policis n hetimin e veprave penale:
1. Pas pranimit t informats pr nj vepr penale t dyshuar, policia heton nse ka
dyshim t arsyeshm q nj vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs t jet kryer.
2. Policia heton veprat penale dhe ndrmerr t gjitha masat e nevojshme q t zbuloj
vendndodhjen e kryersit, t ndaloj kryersin ose ndihmsin e tij nga fshehja ose
arratisja, t zbuloj dhe t ruaj gjurmt dhe provat tjera t veprs penale dhe sendet t
cilat mund t shrbejn si prova, dhe t mbledh t gjitha informacionet t cilat mund t
prdoren n procedur penale.
3. Pr t kryer detyrat nga ky nen, policia sht e autorizuar q:
3.1. t mbledh informata nga personat;
3.2. t kryej kontroll t prkohshm t automjeteve, udhtarve dhe valixheve t tyre;
3.3. t kufizoj lvizjen n zona t caktuara pr kohn kur ky veprim sht urgjentisht i
nevojshm;
3.4. t ndrmarr hapat e nevojshm pr t vrtetuar identitetin e personave dhe t
sendeve;
3.5. t organizoj kontrollimin pr t zbuluar vendndodhjen e individit ose t sendit q
krkohet duke drguar letrreshtimin;
3.6. t kontrolloj nn pranin e personit prgjegjs objektet e caktuara dhe lokalet e
organeve publike dhe t shqyrtoj dokumentet e caktuara q u prkasin atyre;
3.7. te konfiskoj kontrabandn apo sendet t cilat mund t shrbejn si prova n
procedur penale, prve nse pr nj gj t till nevojitet urdhri nga neni 105 t ktij
Kodi;
3.8. t siguroj ekzaminimin fizik t t dmtuarit, n pajtim me nenin 144 t ktij Kodi;
3.9. t zbuloj, mbledh dhe ruaj gjurmt dhe provat nga vendi i ngjarjes pr veprn
penale t dyshuar dhe t urdhroj testimin mjeko-ligjor t atyre provave nga laboratori i
mjeksis ligjore n pajtim me nenin 71 t ktij Kodi;
3.10. t merr n pyetje dshmitart apo t dyshuarit e mundshm n pajtim me nenin 73
t ktij Kodi;
3.11. t ndrmerr hapat e nevojshm pr t parandaluar nj rrezik t menjhershm pr
publikun;
3.12. t ndrmerr t gjith hapat e nevojshm pr t gjetur kryersin dhe pr t
parandaluar kryersin ose ndihmsin e tij nga fshehja ose arratisja; dhe
3.13. te ndrmerr hapa dhe veprime tjera t nevojshme si prcaktohet me ligj.
3. Pr veprimet t cilat i ndrmarrin dhe pr faktet dhe rrethanat e konstatuara nga
hetimet e tyre, policia prpilon procesverbal, fotografi ose shnim zyrtar.

99

Shih: Po aty.

44

4. Posa policia t ket dyshim t arsyeshm se sht kryer nj vepr penale e cila ndiqet
sipas detyrs zyrtare, policia sht e detyruar q brenda njzet e katr (24) orve ti
dorzoj nj raport policor prokurorit t shtetit q sht kompetent, i cili pastaj vendos
nse duhet filluar procedurn penale100.
Neni 72 rregullon sfern e mbledhjes s informacioneve nga ana e policis lidhur me
veprn penale, dhe sipas ktij neni policia ka t drejt q t ndaloj do qytetar q
ndodhet ne vendin e ngjarjes pr t marr informacione nga ato. N kt nen thuhet:
Policia ka t drejt ti ndaloj dhe t mbledh informacione nga personat q gjenden n
vendin e kryerjes s veprs penale, t cilt mund t japin informacione t rndsishm pr
procedurn penale, nse ka gjasa q mbledhja e informacionit nga kta persona m von
do t ishte e pamundur ose do t zvarriste n mnyr t konsiderueshme procedurn apo
do t shkaktonte vshtirsi t tjera. Ndalimi i personave t till nuk mund t zgjas m
shum se sa sht e nevojshme pr t marr emrat, adresat dhe informacionet e tjera q
kan lidhje me kt dhe n asnj rast nuk mund t zgjas m shum se gjasht or.
Ndalimi i till mund t bhet vetm nse nuk ka mjete t tjera pr t arritur deri tek
informacioni. Policia e trajton personin e ndaluar me dinjitet dhe nuk e ndalon personin
n qendr t paraburgimit dhe nuk i v pranga101.
Kurse neni 73 rregullon t drejtn e policis pr t marr n pyetje t dyshuarin e
veprs penale, e cila sht pjes prbrse e hetimeve dhe n rastin konkret objekt trajtimi
i ktij punimi. N kt nen ligjvnsi ka shprehur se:
1. Policia ka t drejt t merr pjes n biseda me persona t cilt mund t jen dshmitar
ose t dyshuar t mundshm pr vepra penale vetm gjat hetimit t fsheht t autorizuar.
Gjat ktyre bisedave, policia mund t bj pyetje n lidhje me veprn penale. Nse sht
e mundur, kto biseda duhet t regjistrohen. Nse kto biseda nuk mund t regjistrohen,
zyrtari i policis duhet sa m par n nj raport t prmbledh sakt bisedat dhe t
shpjegoj arsyen prse bisedat nuk jan regjistruar.
2. Policia ka t drejt t marr n pyetje personat t cilt mund t jen dshmitar t nj
vepre penale dhe pr kt prpilon raportin policor t marrjes n pyetje. Raporti duhet t
prmbaj sakt pyetjet dhe prgjigjet gjat marrjes n pyetje, t identifikoj zyrtarin e
policis q ka marr n pyetje dshmitarin, kohn, datn dhe vendin e mbajtjes s marrjes
n pyetje dhe t identifikoj dshmitarin.

100

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.
101
Shih: Po aty.

45

3. Policia ka t drejtn e intervistimit t personave q mund t jen t dyshimt pr

kryerje t nj vepre penale, por s pari duhet t informoj t dyshuarin pr veprat penale,
pr t cilat dyshohet se ai i ka kryer dhe pr t drejtat e tij, n baz t nenit 125, paragrafi
3. Policia duhet t hartoj nj raport policor nga intervista. Raporti duhet t prmbledh
n mnyr t sakt pyetjet dhe prgjigjet gjat intervists, duhet t jep identitetin e
zyrtarit policor q e interviston t dyshuarin, kohn, datn dhe vendin e mbajtjes s
intervistimit.
4. Gjat intervists, sipas paragrafit 3. t ktij neni, i dyshuari duhet t ket t drejtn pr
nj prkthyes gojor ose prkthimin e dokumenteve relevante pa pages102.
Neni 76 rregullon masat q duhet t ndrmerr policia pr identifikimin e t
dyshuarit, ku thuhet:
1. Policia mund t fotografoj personin dhe t marr shenjat e gishtave t tij, nse
ekziston dyshimi i arsyeshm se ai ka kryer vepr penale.
2. Prokurori i shtetit mund t autorizoj policin q ta publikoj fotografin kur kjo
sht e nevojshme pr prcaktimin e identitetit t t dyshuarit dhe n raste t tjera kur do
ti kontribuoj zbatimit efikas t procedurs.
3. Nse sht e nevojshme pr t identifikuar se t kujt jan shenjat e gishtave t gjetur
n objekte t caktuar, policia mund t marr shenjat e gishtave t personave t cilt me
gjas mund t ken pasur kontakt me objektet e tilla.
4. Policia, me ndihmn e nj mjeku apo infermieri t kualifikuar, e n raste t
jashtzakonshme vet, mund t mbledh mostra nga neni 143, 144 ose 145 i ktij Kodi
nga i dyshuari nse kjo sht e ngutshme. Prokurori i shtetit menjher informohet pr
mbledhjen e mostrave t tilla.
5. Policia mund t krkoj nga i dyshuari ti shtrohet alkotestit prmes mostrave t
urins ose t frymmarrjes, ndrsa refuzimi i t dyshuarit pr dhnien e ktyre mostrave
prbn prov t pranueshme. I dyshuari duhet t njoftohet paraprakisht n lidhje me kt.
Asnj mostr nuk duhet t merret me detyrim pa urdhrin e gjykats103.

102

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.
103
Shih: Po aty.

46

Neni 53 i ktij kodi i garanton t drejtn e mbrojtjes t dyshuarit gjat marrjes n

pyetje nga ana e policis, si dhe n t gjitha fazat e procedurs penale. N kt nen n
mnyr shprehimore theksohet: 1. I dyshuari dhe i pandehuri kan t drejt t ken
mbrojts gjat gjith fazave t procedurs penale.
2. Para do marrjeje n pyetje t t dyshuarit ose t pandehurit, policia ose organi tjeter
kompetent, prokurori i shtetit, gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues
ose kryetari i trupit gjykues udhzon t dyshuarin ose t pandehurin pr t drejtn e tij n
angazhimin e mbrojtsit dhe se mbrojtsi mund t marr pjes gjat marrjes s tij n
pyetje.
3. Nga e drejta pr t pasur mbrojts mund t hiqet dor, prve n rastin e mbrojtjes s
detyruar, nse heqja dor bhet qart dhe vullnetarisht pas informimit t plot pr t
drejtn e tij n mbrojtje. Heqja dor duhet br me shkrim dhe duhet nnshkruar nga i
dyshuari apo i pandehuri dhe nga organi kompetent q e zbaton procedurn, ose mund t
bhet gojarisht n audio apo videokaset, autenticiteti i t cils verifikohet nga gjykata.
4. N rastet e mbrojtjes s detyruar, mund t hiqet dor nga e drejta pr t pasur
mbrojts n pajtim me paragrafin 3. t ktij neni, n qoft se nj avokat mbrojts mbahet
pr t vepruar si avokat n gatishmri me prgjegjsi pr t kshilluar t pandehurin
gjat procedurs, dhe n qoft se i pandehuri trheq heqjen dor, avokati n gatishmri
bhet mbrojts.
5. Personat nn moshn tetmbdhjet (18) vjet mund t heqin dor nga e drejta pr t
angazhuar mbrojts me plqimin e prindit, kujdestarit ose prfaqsuesit nga qendra pr
pun sociale, prve rasteve t dhuns n familje n t cilat sht prfshir prindi ose
kujdestari, raste kto tek t cilt prindi ose kujdestari i till nuk mund t jep plqim pr
heqjen dor nga kjo e drejt.
6. Personat t cilt tregojn shenja t rregullimeve ose t paaftsis mendore nuk mund
t heqin dor nga e drejta n angazhimin e mbrojtsit.
7. Kur i dyshuari ose i pandehuri i cili ka hequr dor nga e drejta n angazhimin e
mbrojtsit m von e krkon srish kt t drejt, ai kt mund ta ushtroj menjher.
8. Po qe se vet i dyshuari apo i pandehuri nuk angazhon mbrojts, prfaqsuesi i tij
ligjor, bashkshorti apo bashkshorti jashtmartesor, personi i gjinis s gjakut n vij t
drejt, prindi adoptues, fmija i adoptuar, vllai, motra dhe prindi birsues mund t
angazhojn mbrojts pr t, por jo kundr vullnetit t tij104.
Kodi i Procedurs Penale t R.Kosovs t dyshuarit i garanton t gjitha t drejtat,
duke filluar nga faza e marrjes n pyetje dhe deri te prfundimi i procedurs penale. Kto
t drejta formalisht t garantuara jan n prputhje me standardet e sitemeve demokratike,
dhe njkohsisht shrbejn si platform ligjore e konsoliduar pr nj proces t drejt n
shrbim t parimit t gjetjes t t vrtets material.

104

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.

47

2.2. Legjislacioni Procedurual Penal i Republiks s Shqipris

Kodi i Procedurs Penale t R.Shqipris q n nenin e par ofron garanca ligjore pr
nj proces penal t drejt, t cilat t drejta prfshin edhe t dyshuarin gjat marrjes n
pyetje nga ana e policis. Neni 1 i ktij kodi ka pr detyr t garantoj: Legjislacioni
procedural penal ka pr detyr t siguroj nj procedim t drejt, t barabart e t rregullt
ligjor, t mbroj lirit personale dhe t drejtat e interesat e ligjshme t shtetasve, t
ndihmoj pr forcimin e rendit juridik dhe zbatimin e Kushtetuts e t ligjeve t
shtetit105.
Neni 30 i ktij kodi rregullon funksionet e policis gjyqsore, edhe pse nuk e ka t
shprehur n mnyr t t drejtprdrejt marrjen n pyetje t t dyshuarit, kjo e drejt
nnkuptohet n prkufizimin t kryej hetime. Funksionet e policis sipas ktij neni
jan:
1. Policia gjyqsore, edhe me iniciativn e vet, duhet t marr dijeni pr veprat penale,
t pengoj ardhjen e pasojave t mtejshme, t krkoj autort e tyre, t kryej hetime dhe
t grumbulloj gjithka q i shrben zbatimit t ligjit penal.
2. Policia gjyqsore kryen do veprim hetimor q i sht urdhruar ose deleguar nga
prokurori.
3. Funksionet e treguara n paragraft 1 dhe 2 kryhen nga oficert dhe agjentt e
policis gjyqsore106.
Policia Gjyqsore sht organi q, praktikisht realizon ndjekjen penale. Nprmjet saj
arrihen shum qllimi, si: parandalimi i kriminalitetit, zbulimi dhe hetimi i veprave
penale, respektimi i ligjit dhe mbrojtja e t drejtave t shtetasve. Sipas nenit 13 t ktij
kodi kto funksione policia i kryen nn drejtimin dhe kontrollimin e prokurorit107.
Edhe n rastin e marrjes n pyetje, kodi flet vetm pr marrjen n pyetje t
pandehurin, por kt rregilla vlejn edhe pr marrjen n pyetje t t dyshuarit nga ana e
policis. Neni 38 prcakton regullat e prgjithashme pr marrjen n pyetje, t cilat regulla
do t vlejn edhe pr marrjen n pyetje edhe t dyshuarin:
1. I pandehuri, edhe kur sht me mas sigurimi izoluese ose kur i sht hequr liria pr
do lloj shkaku tjetr, merret n pyetje i lir, prve rasteve kur duhen marr masa pr t
parandaluar rrezikun e ikjes ose t dhuns.
2. Nuk mund t prdoren, as me plqimin e t pandehurit, metoda ose teknika pr t
ndikuar mbi lirin e vullnetit ose pr t ndryshuar aftsin e kujtess e t vlersimit t
fakteve.

105

Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
106
Shih: Po aty.
107
Shih: Isalmi, H., Hoxha, A., Panda, I., Procedura Penale, Komentar, Tiran, 2003.

48

3. Para se t ket filluar pyetja, t pandehurit i shpjegohet se ka t drejt t mos

prgjigjet dhe se edhe po t mos prgjigjet, procedimi do t vazhdoj, nga autoriteti q
procedon108.
Neni 39 e obligon organin procedues q gjat marrjes n pyetje t padehurin ta
njoftoj me matrialin provues q ekzsitojn kundr tij, ku thuhet:
1. Organi procedues i shpjegon t pandehurit, n form t qart dhe t prpikt, faktin q
i atribuohet, e njeh me provat q ekzistojn kundr tij dhe, kur hetimet nuk dmtohen, i
tregon burimet e tyre.
2. Organi procedues e fton at t shpjegoj gjithka q mon t dobishme pr mbrojtjen
e tij dhe i bn drejtprsdrejti pyetje.
3. Kur i pandehuri nuk pranon t prgjigjet kjo shnohet n procesverbal. N
procesverbal shnohen, kur sht e nevojshme, edhe tiparet fizike dhe shenjat e veanta
eventuale t t pandehurit109.

108

Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
109
Shih: Po aty.

49

2.3. Legjislacioni Procedural Penal i Britanis s Madhe Anglia

Etapat e historis e t drejts angleze jan: lindja e common law ( 1066 1688) ( e
drejta e prbashkt ) e cila arriti me sukse ti konkuroj me sukses juridiksionet
ekzistuese me karakter lokal110. Etapa e dyt e cila sht pjes prbrse e etaps s par
sht lindja e equity, dhe kjo lindi si rezultat i pamundsis q common low t jepte
zgjidhje t mjaftueshme pr disa mosmarrveshje, ankuesit filluan ti drejtohen
kancelarit ( rrfyesit t Mbretit ) q ai t vendos vet n emr t Mbretit. Kancelari, i cili
zakonisht ishte i arsimuar n t drejtn kanonike, prgatiste, n funksion t rasteve q i
paraqiteshin, rregulla t reja m moderne se ato t common law111. Faza e tret sht ligji
si burim i t drejts i cili ka shrbyer si mjet pr t konsoliduar ose korigjuar dy sistemet
paraprake112.
Britania e Madhe sht vend me nj sistem juridik atipik, pr dallim nga nga ai q
ekziston n pjesn kontinentale t Evrops. Pjesa m e madhe e normave t ktij shteti
sht sendrtuar nga ana e praktiks juridike n shekuj, derisa vetm nj pjes e vogl
ndodhet si akte ligjore. Ky sistem juridik fuqishm mbshtetet n tradit juridike
angleze, dhe pr t mund t thuhet se plotsisht mon nevojat reale t parandalimit t
kriminalitetit.
Njra nga karakteristikat me rndsi t ktij sistemi sht edhe e drejta e
argumentimit apo provs. Ai, sikurse sistemi kontinental, parimisht pranon teorin e
muarjes s lir t provave nga ana e gjykats. Megjithat, ekzistojn rregulla precize, t
cilat prcaktojn vlern e provave, pr t par se cilat nga ato kan vler provuese e cilat
jo. Gjithashtu, ato rregulla prcaktojn se n ciln mnyr dhe kush i vlerson ato si
prova. Kjo teori anglo-saksone e muarjes se provave sht pothuajse e njjt me teorin
e muarjes ligjore t provave. N kt kontekst do t vshtrojm edhe dgjimin e t
dyshuarit si dhe rndsin provuese t deklarats deri te e cila sht arritur n kt
mnyr.
N Britanin e Madhe ekzistojn dy lloje t procedurave penale:
Procedura penale e rregullt, e cila aplikohet n veprat penale t rnda.
Procedura penale sumare, e cila aplikohet pr veprat penale t lehta. N
kt procedur nuk ngrihet aktakuz formale, por se procedohet n baz t
padis penale dhe ky proces prbhet vetm nga seanca kryesore n t cilin
gjykohet n mnyr meritore.
Legjislacioni procedural penal i Anglis parasheh mundsin q do person t
parashtroj padi penale dhe t inicioj procedur penale. Nga arsyeja se nuk ka padits
shtetror dhe gjykats hetues n formn si sht n Evrop, ndjekjen e ka n dor policia.
Megjithat, policia si asnj tjetr person zyrtar nuk ka as detyrim e as autorizim q t
110

Shih: Fromont, M., Grands systemes de droit etrangers (Sistemet e huaja m t mdha), Paris, Dalloz,
2005, Prkthimi shqip nga, Papirus, 2009, fq. 90.
111
Shih: Po aty.
112
Shih: Po aty, fq. 92.

50

mbledh prova pr dobin e t akuzuarit (kjo i lihet t akuzuarit dhe avokatit t tij).
Policia sht e prir q pasi bn identifikimin e t dyshuarit, nuk merret me provat q
do t ndihmojn n pafajsin e tij. Mu pr at, Komisioni Mbretror pr Procedur
Penale (Royal Commission on Criminal Procedure) ka propozuar q policis ti hiqet
prgjegjsia pr udhheqjen e ndjekjes penale dhe ajo ti besohet nj zyre apo shrbimi t
pavarur dhe nga ky propozim m 1985 u soll Ligji pr ndjekje t veprave penale
(Prosecution of Offences Ack), nga i cili ligj u formua Shrbimi Kuror i Ndjekjes
(Crown Prosecution Service).
N procedurn penale anglo-saksone ekziston nj form e procedurs parapenale, e
cila nuk ka asgj t prbashkt me hetimet dhe me procedurn parapenale te sistemet
kontinental t Evrops. Qllimi i ksaj procedure parapenale (q iniciohet vetm pr
veprat e rnda penale) sht t konstatoj se a kemi t grumbulluara numr t
mjaftueshm t provave q t mundet t ngrihet padi penale ose procedura duhet t
ndrpritet. Detyra e policis ktu sht t mbledh t gjitha informacionet pr veprn e
kryer penale, dhe n lidhje me kt, policia pr disa vepra t caktuara penale ka t drejt
t marri n pyetje do qytetar, pa marr parasysh se a ekziston dyshimi se ai person ka
kryer veprn penale. Megjithat, asknd nuk mundet ta detyroj policia q t prgjigjet n
ato pyetje.
Duke marr parasysh at se sistemi procedural-penal i Anglis nuk njeh institutin e
paditsit shtetror, ose gjykatsin hetues sikurse sistemi euro-kontinental i procedimit
penal, nga mungesa e ktij kontrolli formal mund t ndodhnin raste q policia t sillej n
mnyr t ashpr me t dyshuarin, duke synuar q t arrij deri te pranimi i veprs nga
ana e tij. Kshtu q, psh. Mund t ndodh q policia t sajoj pohimin apo pranimin e
veprs dhe t njjtn tia veshsh t dyshuarit, i cili asgj n t vrtet nuk ka deklaruar.
Nse kjo do t ndodhte e vetmja mbrojtje pr t dyshuarin, sht gjyqi q n seancn
kryesore kto sajesa t mos i pranonte si dshmi. N lidhje me kt, sht paraqitur
nevoja pr kodifikimin dhe rregullimin e autorizimeve t policis, dhe kjo ka ndodhur m
1984 me Ligjin pr policin dhe argumentimi i lndve penale (Police and Criminal
Evidence Act).
N harmoni me kt ligj, policia pasi ta ket privuar nga liria t dyshuarin pr
kryerjen e veprs s rnd penale, mundet ta mbaj pr ta hetuar, pa marr parasysh se ky
i dyshuar do t prgjigjet n pyetjet e parashtruara t policis ose do t shfrytzoj t
drejtn e tij pr t heshtur113. Kjo ndales mundet t zgjas 24 or, dhe kjo koh mund t
vazhdohet me vendim t zyrtarve t rangut t lart t policis (shefi i stacionit policor)
edhe pr 12 or, kshtu q koha e lejuar pr ndales pa vendim t gjykats sht 36 or.
Nse merret leje nga gjykatsi i magjistrats (magistrate)114, ndalesa mundet t vazhdohet
edhe pr 36 or t tjera dhe prsritje t procesit edhe 24 or t tjera. Kshtu q, ndalesa
nuk ka mundsi t zgjas m shum se 96 or. Kur policia do t ndaloj t dyshuarin, ai ka
t drejt t kshillohet me avokatin (solicitor)115. N raste t jashtzakonshme kjo e drejt
113

Policia para sjelljes s ktij ligji nuk ka pasur t drejt ta mbaje t dyshuarin, dhe kjo ka ndodhur pr t
regulluar n menyr foramle nj gjendje faktike.
114
Shih: Ai ka rol te trefisht: t gjykoj n procedur sumare pr vepra t lehta penale, t udhheq
procedurn paraprake si dhe sht pjes prbrse e kshillit gjyqsor n seancat q mban do tre muaj.
115
Shih: Soliciator sht avokat i rangut t ulet dhe ai mbron t akuzuarin n procedurn pergaditore,
ndersa para gjykats s rregullt i akuzuari mbrohet veten me barrister. Ate nuk e zgjedh vet i akuzuari por

51

t dyshuarit mundet ti mohohet, megjithat e drejta pr nj kshill mundet ti mohohet

m s shumti 36 or. N rastet kur policia do ti mohoj t dyshuarit t drejtn pr nj
kshill, gjykata mundet deklaratn e pohimit t marr nga ai n polici ta llogaris si
prov t papranueshme. Nse ndodh kjo, gjykata duhet njkohsisht edhe tua trheq
vrejtjen organeve t policis pr sjelljen e ktill. Pas ndaless prej 24 orsh i dyshuari
patjetr duhet t lirohet nga marrja n pyetje, m s paku 8 or n kontinuitet, dhe kjo
periudh duhet t jet natn, pastaj n kohn e dreks, si dhe do 2 or pr t pushuar dhe
relaksuar.
I dyshuari nuk sht i obliguar q t prgjigjet n pyetjet e parashtruara nga policia
dhe pr kt t drejt patjetr duhet t paralajmrohet, mirpo mundet t detyrohet q
kto pyetje ti dgjoj. Megjithat, praktika na ka treguar se t dyshuarit kryesisht
pranojn t prgjigjen n pyetjet e policis dhe kto deklarata do t ken fuqi provuese
para gjyqit. N rastet kur i dyshuari pranon fajin, padija q ngrihet nuk ka pr obligim q
t provoj fajsin e tij, kshtu q i tr procesi do t prmbyllej shum shpejt. Prve
asaj q i dyshuari nuk sht i detyruar t jap deklarat para fillimit t seancs kryesore,
gjithashtu kt t drejt e posedon edhe n seancn kryesore. Me fjal t tjera, duke u
nisur nga rregulli klasik q askush nuk mund t detyrohet q deklaroj kundr vetes s tij,
i dyshuari nuk ka detyrim tu prgjigjet pyetjeve t organeve t shtetit, nse ai nuk
dshiron. Mirpo, nse i dyshuari pranon me dshirn e tij t japi deklarat, ather e jep
n cilsin e dshmitarit dhe duke u betuar se do t flas vetm t vrtetn.
Marrja n pyetje e t dyshuarit fiksohet me procesverbal ose me dhnien e deklarats
me shkrim. Gjithashtu, Ligji pr policin dhe argumentimi n procedur penale i vitit
1984 ka t shkruar obligimin edhe t incizimit audio t t gjitha dgjimeve t policis,
kshtu q do t shmangeshin vrejtjet eventuale n aspekt t veprimeve t policis gjat
procesit t dgjimit. Gjithashtu, ky ligj ndalon presionin, krcnimin dhe dhunn me
qllim t pranimit t veprs, duke e definuar si tortur dhe sjellje johumane116. Gjat
viteve 80-ta mnyra me t ciln policia dgjonte t dyshuarin ka qen nn ndikimin e
madh t metodave amerikane, psh. Prezantim jo i vrtet i provave, me qllim q t
arrihet deri te pranimi i veprs nga i dyshuari (psh. Kan prezantuar dshmi gjoja nga
dshmitar okular t cilt realisht nuk kan ekzistuar). Ndonse sht tentuar t
aplikohen kto taktika nga ana e policis, gjykata angleze shpejt i ka shprfillur dhe nuk i
ka pranuar. N nj rast Gjykata e Apelit (Court of Appeal) e ka shpallur si prov t
papranueshme rastin ku policia e ka mashtruar t dyshuarin, gjoja ka gjetur gjurmt e tij
t gishtave n vendin e ngjarjes.
Gjegjsisht, kjo praktik e gjykatave angleze sht plotsisht e kundrta e praktiks s
gjykatave amerikane, t cilat e lejojn taktikn e mashtrimit gjat marrjes n pyetje t
dyshuarit. N SHBA policia dhe gjykata prdorimin e dinakris dhe mashtrimin i kan
llogaritur t lejuara dhe pjes prbrse t puns s dgjimit. Gjykata Supreme futi shum
kufizime pr aplikimin e metods s mashtrimit, dhe ku thot se ato nuk lejohen t jen t
atilla q do t tronditin gjykatn dhe shoqrin, si pr shembull, q polici t prezantohet
soliciatori kjo ndodh pr arsye se n baz t rregullave t avokatve t Anglise barrister nuk ka kontakt t
drejtperdrete me palen.
116
Shih: Sear, L., Williamson, T., British and American Interrogation Strategies, Ashgate Publishing
Company, 1999.

52

si avokat i t dyshuarit dhe n bised me t, t marr informacion pr veprn penale, dhe

pranimin e veprs nga ai.

2.4. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks Federative t

Gjermanis
Gjermania bn pjes n vendet q posedojn t drejtn romake dhe nga ky fakt e
drejta e shkruar z vendin qndror si burim i t drejts. Kushtetuta sht akti me i lar
juridik dhe burimi m i rndsishm i ksaj t drejte. Parimet e prgjithshme t saj
jan: Shteti i t Drejts, Shteti Social dhe Demokracia117.
Procedura penale sht kodifikuar n vitin 1877, dhe m pas ajo i sht nnshtruar
ndryshimeve t shpeshta118.
Procedura penale e Gjermanis ndahet n tri stade: procedura n shkall t par,
procedura e mjeteve juridike, si dhe prsritja e procedurs penale, e cila sht e
prfunduar me aktgjykim t forms s prer. N procedurn e shkalls s par kemi katr
faza: paraprgatitja e padis publike ( e ashtuquajtur procedura paraprake), marrja e
vendimit pr hapjen e procedurs kryesore ( e ashtuquajtur procedura e ndrmjetme),
prgatitja e seancs kryesore, si dhe seanca kryesore.
Objekt interesimi i ktij punimi sht e ashtuquajtura procedura paraprake (procedura
parapenale) me an t s cils do arrijm deri te dgjimi i t fajsuarit (dyshuarit)119. Kjo
procedur sht n kompetenc t paditsve shtetror, t cilt jan t vetmit subjekt t
autorizuar pr ngritjen e padis publike. N rastin kur vendos t ndrmarr ndjekje
penale, paditsi shtetror sht i detyruar q pasi t ket marr vesh pr dyshimin se sht
kryer vepr penale, vendos a do t ngrit menjher padi, ose paraprakisht do t vrtetoj
si sht gjendja e provave nga realizimi i hetimeve120. Domethn paditsi shtetror
mundet nga institucionet publike t krkoj informacionet e nevojshme gjat fazs s
hetimeve. Gjithashtu paditsi shtetror mundet n mnyr t drejtprdrejt ose nprmjet
117

Shih: Fromont, M., Grands systemes de droit etrangers (Sistemet e huaja m t mdha), Paris, Dalloz,
2005, Prkthimi shqip nga, Papirus, 2009, fq. 48.
118
Shih: Po aty. fq. 31.
119
Shih: N procedurn penale t Gjermanis duhet t bhet dallim midis i fajsuar (ky perkufizim n
legjislacionin ton t procedurs penale sht me afr nocionit i dyshuar), i fajsuar me padi (i fajsuar
kundr t cilit sht ngritur padi publike) dhe i akuzuar (i fajsur kundr t cilit me aktvendim t gjykats
sht hapur procedura kryesore penale).
120
Shih: N legjislacioni procedural-penal t Gjermanis hetimet n aspekt formal i besohen paditsit
shtetror i cili m pas sipas rregullit kt ia beson policis. N legjislacionet tjera evropiane ekzistojn edhe
zgjidhje tjera t ksaj shtje: n Maqedoni hetimet i zbaton Gjykata hetuese, n Angli i besohen policis,
n Franc i besohen policis, por ajo vazhdimisht sht e lidhur pr udhzimeve t paditsit shtetror.

53

organeve t pushtit dhe zyrtarve t policis, t ndrmarr veprimet hetimore t t gjitha

llojeve. Organet e pushtetit dhe zyrtart e policis jan t obliguar q raportet e punve
hetimore t ndrmarra tia dorzojn pa vones paditsit shtetror.
Nse paditsi shtetror mendon se sht e domosdoshme q t ndrmerren veprime
hetimore gjyqsore, ai mundet tia drejtoj kt krkes gjykats themelore, e cila gjendet
n territorin ku duhet t ndrmerren kto veprime. Njra nga kto veprime hetimore sht
edhe dgjimi i t fajsuarit (dyshuarit). Prve pjestarve t policis, t fajsuarin
(dyshuarin) mundet ta marr n pyetje paditsi shtetror dhe gjykatsi. Para fillimit t
dgjimit, t fajsuarit (dyshuarit) duhet ti bhet me dije:
pr ciln vepr penale ngarkohet,
se nuk sht i obliguar t deklarohet pr fajsin dhe objektin e
procesit (e drejta e mbrojtjes me heshtje),
se ka t drejt t konsultohet me mbrojts nse dshiron,
se ka mundsi t propozoj prova q shkojn n interes t lirimit t
tij121.
Ajo me t ciln karakterizohet ligji i procedurs penale gjermane, kur flitet pr punn
e dgjimit t t dyshuarit, sht ajo se i dyshuari patjetr duhet t njoftohet, se dgjimin
kur e ndrmarrin pjestart e policis, mbrojtsi i tij nuk ka t drejt t marr pjes.
Kurse, kur dgjimin e realizon paditsi shtetror ose gjykata, mbrojtsi mundet t jet
prezent122.
I fajsuari (dyshuari) n dgjimin fillestar do t pyetet pr rrethanat personale dhe ato
familjare. Gjat dgjimit, i fajsuari (dyshuari) duhet t ofroj argumente q mundsisht
t largoj arsyen e dyshimit ndaj tij se sht kryers i veprs penale dhe t nxjerr n pah
provat q jan n interes t tij. Nse i fajsuari gjat marrjes n pyetje nga gjykata,
propozon dhe mbledh prova q do ta lirojn nga prgjegjsia, gjykata duhet ti marr
parasysh ato prova t grumbulluara, dhe nse vlerson se jan t rndsishme dhe ofrojn
baz pr lirimin e tij, duhet ta liroj.
sht i ndalur keqtrajtimi, detyrimi me dhun, kapja e pjesve t trupit ose prdorimi
i mjeteve t tjera, mundimi, mashtrimi ose hipnoza, e cila do t ndikonte n aftsin dhe
vullnetin e lir t vendosjes dhe gjykimit t t fajsuarit. Veprime apo masa q do t
ndikonin n aftsin e kujtess, dhnien e premtimeve dhe favoreve t cilat ligji nuk i
parasheh, gjithashtu nuk jan t lejuara. Deklaratat deri te t cilat sht arritur duke i
shkelur kto ndalesa t shprehura paraprakisht, nuk mundet t merren si prova apo
dshmi edhe n raste kur sht pajtuar i dyshuari. N rastet e thjeshta i fajsuari
(dyshuari) nuk ka nevoj t dgjohet n mnyr t drejtprdrejt, vetm se do ti ofrohet
mundsia t shprehet apo deklarohet me shkrim.
I fajsuari (dyshuari) patjetr duhet t merret n pyetje m se voni deri n
prfundimin e hetimeve, nuk merret vetm se n raste kur pritet t ndrpritet procedura.
Pas prfundimit t marrjes n pyetje, t fajsuarit duhet ti lexohet procesverbali i
dgjimit, gj t ciln edhe ai ka mundsi vet ta lexoj. do vrejtje apo parashtres
eventuale q ka i fajsuari gjat dgjimit, patjetr duhet me procesverbal t konstatohet.
121

Shih: Zhaberl, M. Policijsko zbiranje obvestil ali polisijsko zaslishevanje v predkazenskem postopku,
Revija za kriminalistiko in kriminologijo, Ljubjana, 4/2002, fq. 331.
122
Shih: Po aty.

54

Dgjimi i t fajsuarit mundet edhe t incizohet me teknikn audio-vizuale, n kt rast i

fajsuari duhet t prmbushi nj formular t caktuar, t cilin duhet edhe ta firmos.
Mundemi t konstatojm se ligji gjerman i procedurs penale njeh aspektin formal t
dgjimit, q don t thot se procedura parapenale n prgjithsi dhe dgjimi n veanti si
pjes e ksaj procedure, jan t rregulluar formalisht.
N prputhje me nenin 34 t Kushtetuts s Federats Gjermane, punonjsi i shtetit q ka
kryer ndonj faj n raport me t drejtat e qytetarve, shteti sht i detyruar t riparoj
kt dm t shkaktuar123.

2.5. Legjislacioni Procedural Penal i Francs

Ashtu si q posedon rol dominues policia n procedurn penale Angleze, n Franc
kt pozit dominonte e posedon gjykatsi hetues. Megjithat, edhe pse gjykatsi hetues
dominon, rol t rndsishm n procedur penale ka dhe policia gjyqsore. N Franc
ekzistojn m shum kategori t policis, n varsi se si jan t prcaktuara punt dhe
kompetencat, tregojn se kujt organi i prkasin. Elementi bazik i sistemit policor francez
sht Policia Nacionale n kornizat e s cils prfshihen: Shrbimi i prgjithshm
informativ (renseignement generaux), policia gjyqsore, policia administrative, policia
mobile, shrbimi i kundrzbulimit, policia e qytetit dhe forcat republikane t siguris (
Compagnie Republicaine de Securite CRS )124. Pr procedurn penale m e
rndsishme sht policia gjyqsore ( la police judiciaire ), e cila ka n kompetenc t
realizoj hetime kriminalistike, pr dallim nga ajo administrative ( la police
administrative ), e cila ka rol preventiv dhe merret me parandalimin e veprave penale.
Policia gjyqsore sht nn administrimin e paditsit shtetror. Deri te arritja e
informacionit se sht kryer vepr penale pjestar e policis gjyqsore vijn me
vetiniciativ, nga denoncimi i personave t tret ose nga viktima ( i dmtuari ).
Ligji procedural penali i Francs bn dallim midis procedurs, e cila zbatohet
kundrejt veprave penale t kryera n flagranc (vepr flagrante e zbuluar) dhe atyre q
nuk jan t tilla, ngase ligjvnsi sht i bindur se te veprat penale flagrante rreziku pr
t gabuar sht m i vogl dhe mu pr kt, procedura pr ato vepra ndjeshm
thjeshtzohet dhe prshpejtohet. Gjithashtu, te veprat penale flagrante policia gjyqsore
ka autorizime t veanta, t cilat jan n funksion t grumbullimit sa m efikas t provave
dhe ndjekjes eventuale. Me vepr penale flagrante ligji i Francs llogarit krimet, q jan
t dnueshme me burgim, dhe q kan ndodhur aty pr aty ose drejtprdrejt, kurse
123

Shih: Fromont, M., Grands szstemes de droit etrangers (Sistemet e huaja m t mdha), Paris, Dalloz,
2005, Prkthimi shqip nga, Papirus, 2009, fq. 52.
124
Shih: Milisavlevic, B. Nauka u policiji, Policiska akademija, Beograd, 1997, fq. 364.

55

flagranca supozohet n rastet, kur pr koh shum t shkurtr pas kryerjes se veprs i
dyshuari do t ndiqet nga organet e shtetit, ose kur te nj person i caktuar jan gjetur
gjurm materiale ose indicie t cilat flasin pr pjesmarrjen e tij n kryerjen e veprs.
Pjestart e policis gjyqsore kan autorizim q t thirrin dhe t dgjojn do person
q ato mendojn se do tu ofrojn informacione pr veprn penale q sht kryer dhe pr
sendet dhe dokumentet q prkohsisht jan sekuestruar nga policia. Personi i thirrur
sht i detyruar ti prgjigjet ftess s policis. N rastet kur qytetari nuk i prgjigjet
pozitivisht ftess, policia i jep raport paditsit shtetror, dhe ai ka mundsi t urdhroj q
me detyrim t sillet pran policis ky person. Nse ndaj personit t thirrur nuk ekziston
indicia125 q tregon se ai mund t jet kryes i veprs, ose se ka tentuar t kryej vepr
penale126, ai nuk ka mundsi q t mbahet gjat n polici prve aq sa do t jet e
domosdoshme pr dgjimin.
Personi pas prfundimit t marrjes n pyetje ka t drejt ta lexoj procesverbalin e
dgjimit, t shpreh vrejtjet e tij, nse ato ekzistojn dhe ta nnshkruaj at. Refuzimi pr
firmosje nga personi i dgjuar duhet t konstatohet n procesverbal nga ana e policis
gjyqsore.
Nse ndalimi i t dyshuarit nga ana e policis sht i domosdoshm pr hetimet,
ather i dyshuari do t vendohet nn mbikqyrje ( prve t miturve nn moshn 13
vjeare, por n raste t veanta kur ekzistojn indicie relevante, nga t cilat mund t
supozojm se i mituri sht kryers i veprs q me ligj sanksionohet m s paku 7 vjet me
burgim. N kto raste ndalimi pr t miturin mund t zgjas deri 10 or, me mundsin t
vazhdohet edhe pr 10 or t tjera ). Mbikqyrja sht mas e kufizimit t liris t t
dyshuarit n stacionet policore, me qllim t grumbullimit t informatave t nevojshme.
Pas vendosjes se personit nn mbikqyrje, menjher duhet t lajmrohet paditsi
republikan. Mbikqyrja mundet t zgjas 24 or, kurse paditsi shtetror mund ta
vazhdoj edhe pr 24 or t tjera. Kur jan n pyetje veprat q kan lidhje me terrorizmin
dhe me kontrabandn me drogat e rnda, mbikqyrja mund t vazhdohet edhe pr 48 or.
Personi q vendoset nn mbikqyrje duhet t njoftohet se ka t drejt tu prgjigjet
pyetjeve t parashtruara nga policia ose mundet t hesht, si dhe ka t drejta t tjera.
Personi i ndaluar nse dshiroj mundet t flas me avokatin:
Pas 20 orve pas astit t prcaktimit t ndaless, q nuk do t thot se avokati do
t vij kur t filloj ora e 21.

125

Shih: N teorin procedurale penale franceze me indicie emrtohen provat t cilat nuk ofrojn dshmi t
drejtprdrejt lidhur me fajsin, por sht midis konstatimit dhe llogaritjes si e vrtet, Donnedieu de
Vebras H. Traite de droit criminel et de legistlation penale compare Deiaime partie La procedure
criminelle, e thn sipas : Jeki, Z. op. cita. fq. 121.
126
Shih: Personi q ngarkohet se ka kryer vepr penale gjat hetimeve policore emrtohet i dyshuar, pas
fillimit t hetimeve fiton pozitn si person i nnshtruar hetimeve, q don t thot se ndaj tij ekzistojn
indiciet n baz t t cilave mundemi t supozojm se ka marr pjes n kryerjen e veprs. Ky emrtim si
person i nnshtruar hetimeve sht futur n ndryshimet ligjore procedurale penale t Francs t realizuara
n 1993, nga ku sht prforcuar prezumimi i pafajsis ndaj personave q jan n nj proces penal. Atyre
u sht hequr emrtimi i deriathershm i fajsuar. Pas prfundimit t hetimeve lnda i drejtohet gjykats
kompetente, n kt rast emrtohet i fajsuar. N rastin kur fillon seanca kryesore para gjykats i dyshuari
mban emrin i akuzuar. E thn sipas: Jeki, Z. op. cit., fq.15.

56

Pas 36 orve ( nnkuptohet se koha e ndalimit n kt rast sht vazhduar ), kur

jan n pyetje organizatat kriminale, shkelje t rnda ligjore, vjedhjet dhe veprat
penale t kryera nga bandat kriminale. Nse kemi t bjm me terrorizmin dhe
tregtis me lnd narkotike 72 or pas prcaktimit t ksaj mase.
Pr t miturin deri n moshn 16 vjeare, menjher pas vendosjes pr ndalim
nse nuk krkon avokat i mituri mundet t krkoj prfaqsuesi i tij ligjor.
Biseda me avokatin nuk mundet t zgjas m shum se 30 minuta. Avokati nuk ka
qasje n shkresat dhe nuk mundet t prezantoj gjat dgjimit, por mundet t dorzoj
vrejtje me shkrim. Gjat kohs sa zgjat mbikqyrja, avokati nuk ka t drejt tu jap
detaje personave t tret lidhur me rastin.

2.6. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Sllovenis

Ligji i procedurs penale t Republiks s Sllovenis127, t dyshuarin e prkufizon si
person, pr shkak t cilit sht ngrit procedura penale nga organet kompetente t shtetit,
t cilt ndrmarrin disa veprime, pr shkak se ekziston dyshimi sa ka kryer vepr penale
ose ka qen pjesmarrs n kryerje.
N rastet kur ekziston arsyeja pr dyshim se sht kryer vepr penale, q ndiqet n
baz t detyrs zyrtare, policia sht e obliguar q t ndrmarr t gjitha veprimet e
domosdoshme pr t zbuluar autorin e veprs penale, q kryersi apo bashkfajtori t
mos fshihet ose t mos ik, t zbuloj gjurm dhe sende nga vepra penale q do t
shrbejn si prova pr t dshmuar fajsin, si dhe t grumbulloj t gjitha informacionet
e nevojshme, q do t shrbejn si baz pr t realizuar nj procedur penale t
suksesshme. Me qllim q ti realizojn kto detyra, organet e policis munden q prve
obligimeve tjera, t krkojn informacione t nevojshme edhe nga qytetart.
Nga arsyeja e grumbullimit t informatave, pjestart e policis munden t thirrin
persona pr biseda informative, por n ftes domosdo duhet t potencohet qllimi i
thirrjes. Gjithashtu, autorizim pr thirrje parasheh edhe Ligji i Policis i cili n nenin 37
prkufizon se pjestart e policis munden ti thirrin n hapsirat zyrtare persona q do
tu ofrojn t dhna pr realizimin e detyrave q u jan dhn n kompetenc. Kur sht
fjale te thirrja, midis Ligjit t Policis dhe Ligjit t Procedurs Penale ekzistojn
mosprputhje. Gjegjsisht, njra nga dilemat ka t bj me autorizimin se a sht e lejuar
t thirren personat n mnyr gojore. Ligji i
Policis pr kt shtje sht preciz dhe
i qart ku thirrjen gojore e lejon, megjithat Ligji i Procedurs Penale prkufizim pr kt
nuk prmban. Nse nisemi nga ajo se n Ligjin e Procedurs Penale sht e shkruar se n
thirrje duhet t potencohet dhe arsyeja pr thirrje, me interpretim restriktiv mundet t
127

Shih: Ligji i procedurs penale t Republiks s Sllovenis sht i nxjerr n vitin 1994 ( Uradni list RS,
broj 63/94 ), n pjesn m t madhe sht n fuqi, plotsime dhe ndryshime ka psuar shum pak dhe at n
vitin ( 1998, 99. 2000, 2001, 2003 ).

57

konstatohet se thirrja gojore n procedur parapenale nuk sht e lejuar. Personat q nuk
do ti prgjigjen thirrjes s policis mundet me detyrim t sillen, kurse pr sjelljen me
detyrim duhet paraprakisht ti jet trhequr vrejtja
n ftes. Pjestart e policis
personat e thirrur mundet ti trajtojn gjat dgjimit n cilsin si t fajsuar, dshmitar
ose ekspert128.
N rast se organet e policis marrin n pyetje nj person t caktuar, ndaj t cilit
ekziston arsyeja pr dyshim se ky person mund t jet kryers i veprs penale dhe
llogaritet si i dyshuar, ktij personi domosdo duhet ti bhet me dije se pr ciln vepr
penale sht i dyshuar dhe kush sht ajo baz q mundson dyshimin e tij. Gjithashtu, t
dyshuarit duhet ti bhet me dije:
se nuk sht i obliguar tu prgjigjet pyetjeve,
se nuk sht i obliguar t deklaroj kundr vetes s tij ose t ndonj t
afrmi t tij,
se nuk sht i obliguar t pranoj fajsin e tij,
se ka t drejt pr avokat, nse dshiron dhe i cili mundet t prezantoj
gjat marrjes n pyetje t tij,
se gjithka q do t thot, n gjyq mundet t prdoret kundr tij.
Nse i dyshuari deklaron se do avokat, dgjimi i tij do t shtyhet deri n arritjen e tij,
gjegjsisht deri n afatin q do ta prcaktoj policia, i cili nuk mund t jet m i shkurtr
se 2 or. Gjat dgjimit t t dyshuarit, prve avokatit, mundet t prezentoj edhe
paditsi shtetror, i cili do t informohet nga policia pr kohn e marrjes n pyetje.
Nse i dyshuari n prezenc t avokatit do t mohoj t prgjigjet, pjestart e
policis n kt rast do ta dgjojn n harmoni me rregullat q vlejn pr dgjimin e t
fajsuarit. Gjat dgjimit t t dyshuarit policia duhet t prpiloj procesverbal, si dhe ky
proces mundet t incizohet me prdorimin e teknikave audio-vizuele dhe me pas kto
materiale do t prdoren si prova n procedur penale.
Nse i dyshuari nuk ka qen i udhzuar pr t drejta q i takojn, ose dhnia e
udhzimeve nuk sht prfshir n procesverbal, ose ndaj tij sht ushtruar dhun,
krcnimi ose metoda tjera t ngjashme, gjykata nuk guxon ta mbshtes vendimin e vet
mbi deklarata t ktilla. Nse i dyshuari deklaron se nuk dshiron avokat, ose nse
avokati zgjedhur nuk sht lajmruar gjat afatit q e ka prcaktuar policia, deklarats s
marr nga i dyshuari i bashkangjitet vrejtje zyrtare. N t shtihen udhzimet juridike q
i jan dhn t dyshuarit, si dhe deklarata e tij, nse ka dhn deklarat, si dhe vrejtjet
eventuale t t dyshuarit. Prmbajtja e vrejtjeve n fund i lexohet t dyshuarit dhe i jepet
nj kopje nga ajo, t ciln ai e vrteton me firmosje t saj.
Me lejen e gjykats hetuese, pjestart e policis mundet t mbledhin informacione
edhe nga personat q ndodhen n paraburgim, kur kjo sht e nevojshme pr zbulimin e
veprave t tjera penale t t njjtit person, bashkpuntort e tij, gjegjsisht zbulimin e
veprave penale t personave t tjer. Kto informacione do t merren n prezencn e atij
personi, q do ta caktoj gjykata hetuese.

128

Shih: Prjashtim bn neni 148 i Ligjit t procedurs penale R.S. n baz t t cilit i dyshuari dgjohet
nga policia n prezenc t avokatit dhe ne harmoni me rregullat pr marrje n pyetje t dyshuarin dhe n
kt rast deklarata e fituar nga ai mundet t shfrytzohet si prov n procedur penale.

58

N qoft se bashk me padin penale do t dorzohet edhe procesverbali i dgjimit

ose prova t tjera, pr t cilat paditsi shtetror do t vlersoj se mbi bazn e tyre mundet
t mbshtetet vendimi i gjykats, ato shkresa dhe prova do ti drgohen gjykatsit hetues,
gjegjsisht gjykatsit prkats. Nse fjala sht pr rastet kur Ligji i Procedurs Penale
prcakton se vendimi i gjykats nuk mundet t mbshtetet mbi deklaratat e dshmitarve,
t dyshuarit ose ekspertit, gjegjsisht mbi procesverbalet t realizuara n mnyr
kundrligjore, inizimeve dhe t ngjashme, gjykatsi hetues n baz t detyrs zyrtare ose
me propozim t pals, kto do ti veoj apo do ti heq. Prderisa vendimi i veimit
bhet i plotfuqishm, procesverbalet e veuara dhe provat tjera do t mbyllen n pako t
veant dhe do t mbahen t ndara nga shkresat tjera dhe ato nuk sht e mundur q t
prdorn m von gjat procedurs, prve n raste t veanta. Domethn, vendimin pr
prdorimin e tyre e merr kryetari i gjykats, kur vendos pr raste delikate si sht rasti
me prdorimin e mjeteve juridike pr atakimin e vendimeve t gjykats, pr gjrat
kryesore t procesit penal. Pasi q jan prdorur, procesverbalet dhe provat e veuara
prsri mbyllen n pako t veanta n t ciln shnohet kush dhe kur jan prdorur kto.

59

2.7. Legjislacioni Procedural Penal i Republiks s Kroacis

Ligji i Procedurs Penale i Kroacis129 t dyshuarin e definon si individ n raport me
t cilin ekziston baza e dyshimit se ka kryer vepr penale ose ka marr pjes n kryerjen e
saj.
N rastet kur kemi bazn e dyshimit se sht kryer vepr penale, e cila ndiqet n baz
t detyrs zyrtare, policia sht e obliguar q t ndrmarr t gjitha veprimet e
domosdoshme pr t zbuluar autorin e veprs penale, q kryersi apo bashkfajtori t
mos fshihen ose t mos ikin, t zbuloj gjurm dhe sende nga vepra penale, q do t
shrbejn si prova pr t dshmuar fajsin, si dhe t grumbulloj t gjitha informacionet
e nevojshme, q do t shrbejn si baz pr t realizuar nj procedur penale t
suksesshme. Me qllim q ti realizojn kto detyra, organet e policis munden q midis
detyrave tjera t krkojn informacione t nevojshme nga qytetart ( neni 2, 3, 4 )130. Nga
arsyeja e grumbullimit t informatave, pjestart e policis munden t thirrin persona pr
biseda informative, kjo thirrje duhet t jet brenda kornizave 06.00 deri 22.00 t ors,
vetm n rastet kur ekziston rreziku nga zvarritja, ather thirrja mundet t bhet edhe
jasht ksaj kornize kohore. Gjithashtu, n raste t jashtzakonshme individi mundet t
thirret edhe n rrug gojore, ose duke prdorur mjetet e telekomunikimit dhe pr kt gj
detyrimisht duhet ti bhet me dije pr arsyen e ksaj forme t thirrjes.
Nse i dyshuari nuk i prgjigjet pozitivisht ftess pr dgjim, n kt rast mundet me
detyrim t sillet nga policia, mirpo pr kt mundsi paraprakisht duhet ti bhet me
dije te ftesa. Nse personi i prgjigjet pozitivisht thirrjes ose i dyshuari q sht sjell me
detyrim refuzon t jap deklarat, nuk mundet t thirret prsri nga ana e policis pr t
njjtn arsye.
Policia nuk mundet ti marr n pyetje qytetart n cilsin e t fajsuarve,
dshmitarve ose ekspertve nga arsyeja se kt t drejt e ka gjykata.
Pasi t ket filluar biseda me t dyshuarin, organet e policis do t njoftojn t dyshuarin
me bazn e dyshimit q ekziston kundr tij, si dhe do tia bjn me dije se nuk sht i
obliguar q t mbroj veten dhe tu prgjigjet pyetjeve t parashtruara nga policia. Me
krkes dhe dshirn e t dyshuarit, organet e punve t brendshme do ti mundsojn t
marr avokat dhe n ato raste dgjimi i tij do shtyhet deri n ardhjen e avokatit, kt t
drejt e garanton neni 65, 66, 67, i Ligjit t Procedurs Penale t R.Kroacis131, por m s
voni deri n 3 or nga krkesa e tij. Nse nga rrethanat e rastit do t konstatohet se
mbrojtsi i zgjedhur nga i dyshuari nuk do t ket mundsi q t vij n afatin e dhn,
ather autoritetet policore t dyshuarit do ti mundsojn t marr mbrojts nga lista e
129

Shih: Ligji i procedurs penale Kroate sht nxjerr n vitin 1997 ( Narodne novine, br. 110/97. ), q pas
saj n pjes t ndryshme sht ndryshuar dhe plotsuar ( Narodne novine broj 27/98, 58/99, 112/99, 58/02
dhe 143/02.)
130
Shih: Zakonik U Kaznenom Postapku, Noradnim Novinima, Klasa, 022-03/13-01/227, Zagreb, 29.
studenoga 2013.
131
Shih: Po aty.

60

avokatve kujdestar, t ciln e prpilon dhoma Kroate e Avokatis. Nse i dyshuari nuk
merr mbrojts ose mbrojtsi i zgjedhur nuk do arri n afatin e paracaktuar, autoritet
policore do t vazhdojn me mbledhjen e informacioneve nga i dyshuari.
Procesverbalet e organeve policore nga deklarimi i t dyshuarit n prezenc t
avokatit mundet t prdoren si prov n procedur penale. Gjithashtu, i dyshuari mundet
t dgjohet edhe nga ana e paditsit shtetror n harmoni me normat e Ligjit t
Procedurs Penale pr dgjimin e t fajsuarve, dhe pr kt procesverbalet e
grumbullimit t informacioneve nga i dyshuari nga ana e paditsit shtetror n
prezenc t avokatit mund t prdoren si prov n procedur penale ( neni 81, 82, 83,
84, 85, 86 )132.

2.8. Legjislacioni Procedural Penal i Federats s Bosnjs dhe

Hercegovins
Ligji i Procedurs Penale t Federats s Bosnjs dhe Hercegovins i obligon organet
e punve t brendshme q n rastet kur kemi bazn e dyshimit se sht kryer vepr
penale, e cila ndiqet n baz t detyrs zyrtare, q t ndrmarr t gjitha veprimet e
domosdoshme pr t zbuluar kryersin e veprs penale, q kryersi apo bashkfajtori t
mos fshihet ose t mos ik, t zbuloj gjurmt dhe sendet nga vepra penale q do t
shrbejn si prova pr t dshmuar fajsin e tij, si dhe t grumbulloj t gjitha
informacionet e nevojshme, q do t shrbejn si baz pr t realizuar nj procedur
penale t suksesshme. Me qllim q ti realizojn kto detyra, organet e policis munden
q midis detyrave tjera t krkojn informacione t nevojshme nga qytetart, por n ftes
patjetr duhet t jet e potencuar arsyeja e thirrjes. Nse marrja e informacioneve bhet
nga i dyshuari, q sht dhe objekti i ktij punimi, atij paraprakisht gjat realizimit t ktij
procesi detyrimisht duhet ti bhet me dije:
se nuk sht i obliguar tu prgjigjet pyetjeve dhe t jap asnj lloj t
deklarats, prve t dhnave pr identitetin e tij,
se ka t drejt pr avokat nse dshiron dhe i cili mundet t prezantoj
gjat marrjes n pyetje t tij ( neni 6,7,8 )133.
sht e ndaluar me ligj q nga i dyshuari, fajsuari ose kush do qoft individ tjetr q
jan pjes e procedurs t detyrohet q t pranojn dyshimet e policis ose t japin
deklarata kundr vullnetit t tyre134. Gjithashtu, gjykata nuk ka mundsi ta mbshtes
vendimin e vet mbi ato prova q jan mbledhur, duke shkelur lirit dhe t drejta

132

Shih: Zakonik U Kaznenom Postapku, Noradnim Novinima, Klasa, 022-03/13-01/227, Zagreb, 29.
studenoga 2013.
133
Shih: Zakon U Krivinon Postupku Bosne i Hercegovine, Entry into Force of the Law This Code shall
enter into force on March 1, 2003.
134
Shih: Po aty.

61

themelore t njerzve t garantuara me kushtetut dhe me konventa ndrkombtare, as

ato prova q jan grumbulluar duke shkelur ligjin e procedurs penale.

2.9. Legjislacioni Procedural Penal i Distrikti ( rajoni) Brko i Bosnjs

dhe Hercegovins
Me marrveshjen e Dejtonit t nnshkruar n Paris m 14 / dhjetor 1995 u formua
shteti i Bosnjs dhe Hercegovins , i prbr nga dy entitete: Republika Serbe dhe
Federata e Bosnjs dhe Hercegovins. N baz t kornizave t prgjithshme t
marrveshjes pr paqe n Bosnj dhe Hercegovin ( Aneksi 2 ) sht prcaktuar vija e
kufitare midis Republiks Serbe dhe Bosnjs, prve pjess s ksaj vije n qytetin
Brko, e cila sht ln q pr kt pjes t vendos Arbitrazhi. Gjykata e Arbitrazhit e
prbr nga tre gjykats nuk arriti q n afat prej nj viti ti zgjedh pyetjet kontestuese,
kshtu q kryetari i Arbitrazhit solli vendim prfundimtar q kjo t bhet pjes e ish
territorit t Brkos135. Asambleja ( Kuvendi ) e Distriktit t Brkos s Bosnjs dhe
Hercegovins, n mbledhjen e mbajtur 19 dhe 23 tetor t vitit 2000, miratoj Ligjin e
Procedurs Penale t Distriktit Brko t Bosnjs dhe Hercegovins, i cili do t hynte n
fuqi nga 1 / janar t vitit 2001. Megjithat, pr shkak t ndryshimeve dhe plotsimeve q i
bn ktij ligji me 31 / janar 2001, Ligji hyri n fuqi m 1 / prill t vitit 2001.
Procedura Penale e Distriktit t Brkos, vzhguar n aspekt dinamik, sht e prbr
nga katr pjes: hetimet, padija dhe bisedimet me t paditurin, seanca kryesore dhe
procedura me mjetet juridike pr kundrshtimin e vendimit t gjykats. Shikuar n aspekt
formal, procedura fillon n at ast kur t dyshuarit do ti vrtetohet aktakuza nga ana e
gjykats136.
Ligji i Procedurs Penale t D. Brko nuk njeh institucionin gjykat hetuese dhe t
gjitha detyrat procedurale deri n momentin e dorzimit t aktakuzs i udhheq paditsi
publik137. Ligji i Procedurs Penale t D. Brko me nocionin i dyshuar nnkupton
personin ndaj t cilit paditsi publik ose policia posedon dyshimin e bazuar se ka kryer
vepr penale. Hetimet i inicion ose urdhron pr ngritjen e tyre paditsi publik, prve
nse hetimi nuk sht ngritur nga ana e personit t autorizuar zyrtar. Gjegjsisht, kur
arrijm deri te dyshimi i bazuar se sht kryer vepr penale, policia mundet vet t

135

Shih: Sipas nenit 1. alineja 1. t Statutit Brko Distriktit t Bosnjs dhe Hercegovins, Distrikti Brko
sht e vetmja njsi administrative e vetqeverisjes lokale e cila sht nn suverenitetin e Bosnjs dhe
Hercegovins.
136
Shih: Zakon U Krivinon Postupku Brko Distrikta, Entry into Force of the Law This Code shall enter
into force on April 1, 2001.
137
Shih: Zakon U Krivinon Postupku Brko Distrikta, Entry into Force of the Law This Code shall enter
into force on April 1, 2001.

62

inicioj hetime. N kt rast procedimi apo veprimi i personit t autorizuar zyrtar mundet
t jet n dy mnyra:
1. Nse ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer vepr penale pr t ciln ligji ka
parashikuar dnim me burgim nga 3 vjet e m shum, personi i autorizuar zyrtar
sht i obliguar q menjher ta lajmroj paditsin publik dhe nn direktivat e tij
t ndrmerren masat e nevojshme q t gjendet personi i dyshuar, t pengohet ikja
apo fshehja e tij ose bashkpjesmarrsve t tij, t zbulohen dhe t ruhen gjurmt
dhe sendet e veprs penale t cilat do t na shrbej si prova, si dhe t mblidhen t
gjith informacionet q do t jen n dobi t procedurs penale.
2. Nse ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer vepr penale pr t ciln ligji ka
parashikuar dnim me burgim deri m 3 vjet, personi i autorizuar zyrtar nuk
sht i obliguar q menjher ta informoj paditsin publik, por duhet ta bj m
s voni deri 7 dit nga dita q ka marr vesh pr veprn penale duke ia dorzuar t
gjitha informacionet dhe materialet e hetimit q posedon138.
Me qllim t grumbullimit t informacioneve, personi i autorizuar zyrtar mundet ti
thirr qytetart n hapsirat zyrtare me kusht q n ftes t potencohet arsyeja e thirrjes.
Nse i dyshuari pa arsye nuk i prgjigjet ftess s organeve zyrtare ose qllimisht i
shmanget ftess, gjykatsi mundet me krkes t paditsit shtetror t jap urdhres pr
arrestimin e tij139.
Personi nga i cili policia pret informata t cilat do t jen t rndsishme pr t
zhvilluar nj procedur penale t suksesshme, gjat marrjes n pyetje nuk sht i
detyruar q t jap asnj lloj deklarate dhe t prgjigjet n pyetjet e parashtruara t
policis, prve t dhnave personale, kurse pr kt t drejt personi zyrtar duhet tia
bj me dije. T gjitha personat nga t cilat policia krkon informacion t caktuar n
mesin e t cilave edhe nga i dyshuari kan kto t drejta:
Nse sht fjala pr t dyshuar, ti bhet me dije pr arsyen pr t ciln
llogaritet si i dyshuar.
T drejtn q t mos prgjigjet n pyetjet e parashtruara nga policia ose
paditsi publik, dhe t njoftohet se do deklarat q do t jap do t incizohet
dhe me pas do t prdoret si prov n procedur penale.
T drejtn pr ti ndihmuar avokati dhe t drejtn q mbrojtsi t jet prezent
n do marrje n pyetje qoft nga paditsi publik ose policia.
T drejtn pr avokat pa dmshprblim n rastet kur vet nuk ka mundsi t
mbarti harxhimet pr mbrojtjen e vet, por n kt rast avokati i caktohet nga
ana e Kryetarit t Gjykats Themelore. Nse i dyshuari krkon mbrojts,
marrja n pyetje nuk do t filloj pa prezencn e tij140.
T drejtn pr shrbim pa pages pr prkthyes nse i dyshuari nuk e njeh
gjuhn q prdoret teksa merret n pyetje.
Kto jan t drejta t garantuar pr t dyshuarin dhe nuk do t ket mundsi q marrja
n pyetje t filloj pa mos u plotsuar kto t drejta, sepse n fund procesverbali duhet t
firmoset edhe nga i dyshuari. Nse i dyshuar n fillim heq dor nga e drejta pr mbrojts
138

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
140
Shih: Po aty.
139

63

dhe m von do t shpreh dshir q t ket, marrja n pyetje do t ndalet dhe do t

vazhdohet kur t arrij avokati.
do marrje n pyetje e t dyshuarve do t incizohet n kast audio ose vizuale n
harmoni me rregullat e poshtshnuara:
I dyshuari do t njoftohet n gjuhn q e kupton se marrja n pyetje do t
incizohet n mnyr audio-vizuale.
N rast t ndrprerjes s marrjes n pyetje, arsyeja dhe koha e ndrprerjes do
t incizohet dhe koha kur do t vazhdoj marrja n pyetje, gjithashtu do t
incizohet.
N fund t procesit t dyshuarit do ti jepet mundsia q t sqaroj at q ka
deklaruar dhe t shtoj dika q do t dshiroj.
Shkresat bashk me kasetn do t kopjohen dhe n koh t arsyeshme do ti
jepen t dyshuarit141.
Deklaratn q do ta jap i dyshuari n prputhje me dispozitat e procedurs penale t
Distriktit Brko, mundet t prdoren si prov n procedurn penale.

141

Shih: Zakon U Krivinon Postupku Brko Distrikta, Entry into Force of the Law This Code shall enter
into force on April 1, 2001.

64

3. Parimi i krkimit t t vrtets materiale dhe marrja n pyetje

e t dyshuarit
Prpjekjet njerzore pr demaskimin e gnjeshtrs dhe gjetjen e t vrtets kan qen
t pranishme gjat gjith formacioneve shoqroro ekonomike, sepse konsiderohej se e
vrteta sht forma m e lart e shprehjes subjektive lidhur me nj t vrtet objektive, e
cila burimin e ka n ndrgjegjen njerzore. N kuadr t prpjekjeve t ktilla shoqria ka
aplikuar burime t ndryshme t njohjes, si ato primitive142, ashtu dhe ato bashkkohore.
Zhvillimi e shkencs dhe teknologjis e ka lehtsuar n mas t madhe zbulimin e
gnjeshtrs. Mirpo duhet t kemi ndrmend se edhe kriminelt, gjat veprimtaris s
tyre i prdorin kto t arritura shkencore teknologjike, dhe kjo gj e vshtirson edhe
m shum reagimin ndaj ktyre dukurive.
Duke ndjekur pikvshtrimet e ndryshme filozofike, pr t vrtetn mund t flitet si e
vrtet absolute dhe relative, si dhe pr t vrtet subjektive dhe objektive143. Mjetet pr
njohjen e s vrtets pr ndonj fakt jan mendja dhe prvoja. E vrteta absolute, e cila
gjithkund sht prezente, pikmbshtetjen e ka n analiz t pastr mendore. Prezencn e
saj e njohim nprmjet manifestimit dhe aktivitetit permanent n botn reale si vepr e
saj. E vrteta relative m tepr mbshtete n prvoj dhe fitohet n rrug mendore
perceptuese. Megjithat, sado q e vrteta n procedur penale sht relative dhe e arritur
me ndihmn e mjeteve ligjore duhet t jet jo vetm e vrtet pr gjyqtarin ( e vrtet
subjektive ), por dhe e vrtet objektive ( e vrtet pr t gjitha )144.
Gjykata sht e detyruar pr vrtetimin e plot dhe t sakt t fakteve me t vetmin
qllim t arrij deri te e vrteta lidhur me nj proces t caktuar penal, dhe n nenin 7
thuhet:
1. Gjykata, prokurori i shtetit dhe policia t cilt marrin pjes n procedurn penale
detyrohen q saktsisht dhe trsisht ti vrtetojn faktet t cilat jan t rndsishme pr
marrjen e vendimit t ligjshm.
2. Sipas dispozitave t parapara me kt Kod, gjykata, prokurori i shtetit dhe policia q
marrin pjes n procedur penale detyrohen q me vmendje dhe me prkushtim
maksimal profesional dhe me prkujdesje t njjt t vrtetojn faktet kundr t
pandehurit si dhe ato n favor t tij, dhe para fillimit t procedurs dhe gjat zhvillimit t

142

Shih: Zvonimir Roso n librin: Poligraf u kriminalistici, Zagreb, 1987, fq. 15, shkruan pr metodat
primitive q kan aplikuar civilizimet e hershme pr zbulimi e gnjeshtrs. N Afrik falltart zbulonin
fajtorin nprmjet aroms duke i marr er! Dalja e fajtorit para ktij personi q gzonte autoritet
shkaktonte djersitjen e tij. Me gjas falltari e ka pasur t zhvilluar shqisn e nuhatjes. N t vrtet
kinologt thon se qeni nuhat djersn e personit, i cili friksohet nga sulmi i tij. Prandaj me shum i sulmon
personat e till. Kinezt qysh para epoks s re i jepnin t dyshuarit oriz t bluar q ta prtypte dhe, pas disa
minutash q ta pshtyj. I dyshuari konsiderohej fajtor nse mielli i orizit nuk lagej. Sot kjo mund t
shpjegohet me ndikimin e emocionit t friks, i cili ndikon n tharjen e gojs. Kan ekzistuar edhe praktika
tjera, por duke mos dashur q mos ta rndojm punimin prmendm vetm kto.
143
Shih: E. Sahiti, Argumentimi n Procedur Penale, Prishtin, 1999, fq. 21.
144
Shih: Po aty. fq. 22.

65

saj ti mundsojn t pandehurit dhe mbrojtsit t tij shfrytzimin e t gjitha fakteve dhe
provave q jan n favor t t pandehurit145.
do person ka t drejt q shtja e tij t dgjohet drejtsisht, publikisht dhe brenda
nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila
do t vendos si pr mosmarrveshjet n lidhje me t drejtat dhe detyrimet e tij t natyrs
civile, ashtu edhe pr bazueshmrin e do akuze penale n ngarkim t tij ( neni 6 )146.
Konstatimi i gjendjes faktike n procedur penale sht proces shum i ndrlikuar dhe
me prgjegjsi t lart, e cila si detyr u sht besuar organeve t procedurs penale. Nga
realizimi me sukses i ksaj detyre procedurale n mnyr t drejtprdrejt varet sjellja e
aktgjykimit t ligjshm, i cili sht qllimi dhe funksioni final i gjykimit n nj proces
penal. Gjegjsisht, zbatimi i drejt i normave t t drejts penale materiale, vlersim i
drejt i prgjegjsis penale t kryersve si dhe aplikimi i normave n baz t cilave
realizohet individualizimi i sanksioneve penale do t jet i mundur vetm nse n mnyr
t plot dhe t drejt do t konstatohet gjendja faktike. Nse gjendja faktike nuk do t
konstatohet drejt n kt rast edhe dnimi do t mbshtet n baz t gabuar, gj q do t
na onte n shpalljen fajtor t personave t pafajshm dhe lnien t lir t kryersve t
vrtet t veprave penale. Qllimi themelor i procedurs penale sht q t zbulohet
kryersi i vrtet i veprs penale, dhe se vetm ai t dnohet dhe kjo duhet t arrihet me
format dhe mnyrat q ligji paraprakisht i ka prcaktuar. Dhe mu pr kt n procedur
penale ekziston krkesa e hulumtimit t plot dhe t drejt e t vrtets t nj vepre
penale dhe autorit t saj.
N ligjin e procedurs penale t R. Maqedonis n nenin 1 thuhet: Gjykata dhe
organet e shtetit q marrin pjes n procedur penale jan t obliguar q drejt dhe
plotsisht ti vrtetojn faktet, t cilat jan t rndsishme pr vendim t ligjshm. Ky ligj
i prcakton rregullat pr nj procedur t drejt penale, ashtu q asnj i pafajshm mos t
dnohet, kurse fajtorit ti shqiptohet dnimi sipas rregullave t parashikuara n kt
ligj147. Gjykata dhe organet e shtetit jan t obliguara me vmendje t barabart ti
hulumtojn dhe konstatojn edhe faktet q e ngarkojn t akuzuarin, ashtu edhe ato q i
shkojn n favor148.
N lidhje me at q paraprakisht u potencua, parashtrohet pyetja: sht e vrteta?
Me t vrtet nnkuptojm nj gjykim psikologjik ose nj deklarim q sht n harmoni
me t vrtetn objektive. Me fjal t tjera, e vrteta sht pasqyrim subjektiv i t vrtets
objektive, t ndrgjegjes njerzore. Sipas ksaj, e vrteta nuk sht fakt, as send, gjendje
ose ndodhi. E vrteta sht gjykim dhe deklarim q ka karakteristik t caktuar. Parimi i
s vrtetets materiale krkon q t vrtetohen t gjitha faktet e rndsishme ( relevante )
rreth nj shtje penale, prandaj gjykata dhe organet shtetrore q marrin pjes n

145

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.
146

Shih: Konventa pr mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive Themelore, ndryshuar me Protokollet
Nr. 11 dhe 14 shoqruar nga Protokollet Nr. 1, 4, 6, 7, 12 e 13, Qershor, 2010.
147

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
148
Shih: Po aty.

66

procedur penale kan pr detyr t konstatojn n mnyr t vrtet dhe t plot faktet
q kan rndsi pr marrjen e vendimit t ligjshm149.
Numr i madh i teoricienve t t drejts procedurale penale, t vrtet llogarisin at
q gjykata konstaton n procedur penale e vrtet materiale me t ciln nnkuptojm
vrtetimin e plot t t gjitha fakteve relevante nga t cilat varet zbatimi i t drejts
penale materiale. Prkundrejt t vrtets materiale ekziston e vrteta formale. Me t
vrtet formale nnkuptojm prputhje e konkluzioneve t gjykats me aspektin formal
procedural apo situatn kur sht respektuar forma e caktuar ligjore. E vrteta shpeshher
do t jet objekt kontestimi, por shikuar n aspekt filozofik, e vrteta sht nj, e vetme
dhe e pandar dhe nuk ka m shum lloje t t vrtetave. Me fjal t tjera, n procedur
penale e vrteta ose do t konstatohet ose jo. Gjendja faktike q gjykata e konstaton, ose
do t jet n prputhje me t vrtetn, ose n raport me t do t jet e gabuar. Primi i t
vrtets materiale ka pr qllim q askush i pafajshm t mos dnohet, e q fajtorit ti
jepet dnimi i merituar, nn kushtet e parapara me ligjin penal. Megjithat, prve q
sht materiale e vrteta deri te e cila arrihet n procedur penale sht edhe relative
dhe subjektive150.
Qndrimi i ligjvnsit, kur sht n pyetje hulumtimi i t vrtets materiale sht
plotsisht i qart dhe si i till sht i mbshtetur n njrin nga parimet baz t procedurs
penale, parimin e hulumtimit t t vrtets materiale. Me qllim q t arrim deri te e
vrteta materiale ligjvnsi ka parapar q edhe pohimi i t pandehurit ti nnshtrohet
kontrollit, sikurse provat tjera. Sepse pohimi ka mundsi q t jepet edhe pr shkaqe dhe
motive tjera, prandaj fitimi i tij nuk e liron gjykatn nga obligimi q t mos hulumtoj
edhe prova t tjera.
Organet e punve t brendshme edhe pse pjesn m t madhe t detyrave i ndrmarrin
para fillimit t procedurs penale dhe nuk jan organ procedural, megjithat detyrat dhe
angazhimet n zbulimin, zbardhjen dhe argumentimin e veprave penale synoj gjetjen e
t vrtets materiale. Ky parim duhet t jet i pranishm gjat tr puns s personave t
autorizuar zyrtar, q nga njohurit e para pr ekzistimin e veprs penale, deri n
prfundimin e ktij procesit151.
Njra nga veprimet q ndrmerr policia edhe prpjekja q t arrij deri te e vrteta kur
sht n pyetje vepra penale dhe kryersi i saj, sht edhe dgjimi i t dyshuarit.
Shpeshher ndodh, q organet punve t brendshme duke dashur sa m shpejt q ta
zgjidh nj rast, gjat dgjimit t t dyshuarit vmendjen e kan t drejtuar vetm n
grumbullimin a atyre provave q e rndojn t dyshuarin, ndrsa me qllim i ln pas
dore duke mos treguar interes pr provat q shkojn n interes t t dyshuarit, prova t
cilat mund edhe t tregojn pafajsin e tij. Ve ksaj, kriminalisti duhet detyrimisht me
kujdes t njjt ti vshtroj t gjitha faktet dhe rrethanat, si ata t cilat n shikim duken t
vogla dhe t parndsishme, ashtu edhe ata t cilat jan dukshme apo evidente.

149

Shih: Sahiti, E., E Drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 1986, fq. 41.
Shih: Subjektive sht sepse pr konstatimin e saj gjithmon do t varet nga personalitetit i gjykatsit,
besueshmris s tij dhe prvojs. Mu pr kt, e njjta lnd provuese tek gjykats t ndryshm mundet t
l ndikime t ndryshme.
151
Shih: Korajli, N., Muharremi, D., Kriminalistika, Prishtin, 2009, fq. 55.
150

67

Mundemi q t konstatojm, se kriminalisti nse synon t vrtetn, n do rast

konkret duhet q t gjith faktet ti vshtroj n vlern reale t tyre, duke mos
mbivlersuar as duke nnvlersuar asnjrn nga ato. Megjithat, q t kt sukses n kt
ai detyrimisht duhet t jet i liruar nga prirjet eventuale pr grumbullimin vetm t atyre
provave dhe rrethanave q rndojn t dyshuarin. Ky proces nuk sht i leht nga arsyeja
e specifikave q ka, mirpo nse kriminalisti n kt do t ket sukses, do ti tejkaloj
pengesat q qndrojn n rrugn e gjetjes dhe konstatimit t s vrtets.
Sipas nenit 5 gjykata sht e obliguar pr gjykimi t drejte, t paanshem dhe n afat t
arsyeshem. do person i dyshuar ose i akuzuar pr vepr penale ka t drejt t krkoj
procedur t paanshme penale t zbatuar n koh t arsyeshme. Gjykata detyrohet t
kujdeset q procedura t zbatohet pa zvarritje dhe t pengohet do keqprdorim i t
drejtave q u prkasin pjesmarrsve n procedur152. Neni 2 potencon se kusht pr nj
gjykim t drejt sht pavarsia dhe paanshmria e gjykats. Vetm gjykata kompetente,
e pavarur dhe e paanshme mund ti shqiptoj sanksion penal kryersit t veprs penale n
procedur t filluar dhe t zbatuar sipas ktij Kodi153. Fryma e Ligjit t Procedurs Penale
sht e orjentuar drejt gjetjes t t vrtets materiale gjat nj procesi penal. Andaj t
gjitha organet e shtetit jan t obliguar ta respektojn kt frym gjat ushtrimit t
detyrave t tyre. N procedur penale gjithmon duhet t synohet e vrteta objektive,
ndonse deri te kjo e vrtet, n t shumtn e rasteve, do t jet vshtir t arrihet. Kjo e
vrtet e arritur sipas mnyrs s prcaktuar ligjore, duhet t jet e vrtet dhe e
pranueshme pr t gjitha subjektet e procedurs penale154. Me qllim q t konstatohet e
vrteta materiale, ligjvnsi ka parashikuar q provat ti nnshtrohen kontrollit. Ky proces,
t shumtn e rasteve, bhet duke krahasuar provat konkrete me provat tjera q i referohen
rastit t dhn155.
Nse synon t vrtetn, punonjsi operativ duhet t ruhet nga subjektivizmi,
njanshmria, dhe t ngjashme si kto, t cilat jan t pandashme pr konstatimin e t
vrtets. Gjithashtu, vrtetimi i t vrtets mundet t rndohet nga simpatit instiktive t
punonjsit operativ ndaj personave t caktuar, miqsit, interesat e caktuara si dhe motive
tjera t ngjashme q mund t jen prezent gjat veprimeve praktike t kriminalistit. Pr
kt arsye, kriminalisti gjithmon duhet t jet vetkritik ndaj veprimeve t veta, dhe nse
vren lshime n punn e vet, nga ai pritet q kto ti prmirsoj. Q kjo t arrihet
detyrimisht duhet t vij n shprehje profesionalizmi dhe etika personale e tij. Gjithmon
duhet ta kemi parasysh rregullin e vjetr t vrtetn mundet ta msoj vetn ai q e
respekton at.
Punonjsi operativ shpeshher konsideron se nga pohimi apo pranimi i veprs nga i
dyshuari vrteton t vrtetn, dhe nga kjo, n rastin konkret nuk do t ket nevoj pr
vazhdimin e procedurs. Megjithat, procedura e mbshtetur mbi parimin e hulumtimit
t t vrtets materiale, gjykatn nuk e lidh pr pohimit t tij, kshtu q i dyshuari q ka

152

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
153
Shih: Po aty.
154
Shih: Hajdari, A., E Drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 2006, fq. 71.
155
Shih: Po aty.

68

pranuar veprn mundet t lirohet nga gjykata, kurse ai dyshuar q ka mohuar veprn t
dnohet.
Ndoshta punonjsi operativ, duke ndrmarr veprimet pr dgjimin e t dyshuarit,
nuk do t arrij q t vrtetoj t gjitha faktet e domosdoshme pr konstatimin e t
vrtets materiale, mirpo kombinimi i ksaj pune me ato operative dhe hetimore
gjithmon do synoj n realizimin e ktij qllimi. Q t arrihet kjo, hetimet e policis
duhet t jen objektive dhe t paanshme. Ata duhet ti marrin parasysh dhe tiu prshtaten
nevojave t veanta t personave si fmijt, t rinjt, grat, pakicat duke prfshire pakicat
etnike dhe personat n rrezik
( neni 34 )156.
Edhe Kodi i Procedures Penale garanton gjetjen e t vrtets: Me kt Kod caktohen
rregullat q garantojn se asnj person i pafajshm nuk do t dnohet, ndrsa dnimi ose
sanksioni tjetr penal mund ti shqiptohet vetm personit i cili ka kryer vepr penale sipas
kushteve t parapara me Kodin Penal dhe me ligjet tjera t Kosovs n baz t t cilave
jan parapar veprat penale sipas procedurs s zbatuar n mnyr t drejt dhe t
ligjshme para gjykats kompetente
( neni 1 )157.
Mossuksesi eventual n konstatimin e t vrtets si pasoj mund t ket at q nj i
pafajshm t akuzohet ( eventualisht edhe t dnohet ) pr veprn penale t ciln nuk e
ka kryer, ose procedura penale t ndrpritet pr shkak t mungess s provave. N t dyja
rastet kryersi i veprs penale do t mbetet i lir, i gatshm dhe i inkurajuar t kryej
vepr t re penale, duke i sjell n ket mnyr dme t konsiderueshme tr shoqris.

156

Shih: Kodi i Etiks s Policis s Kosovs.

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.
157

69

KREU II

POZITA JURIDIKE E T DYSHARIT DHE T DREJTAT E

PRGJITHSHME T TIJ GJAT PROCEDURS
PARAPENALE

1. Kuptimi dhe nocioni i dyshuar

Pas pranimit t informats pr nj vepr penale t dyshuar, policia heton nse ka
dyshim t arsyeshm q nj vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs t jet kryer. Policia
heton veprat penale dhe ndrmerr t gjitha masat e nevojshme q t zbuloj
vendndodhjen e kryersit, t ndaloj kryersin ose ndihmsin e tij nga fshehja ose
arratisja, t zbuloj dhe t ruaj gjurmt dhe provat tjera t veprs penale dhe sendet t
cilat mund t shrbejn si prova, dhe t mbledh t gjitha informacionet t cilat mund t
prdoren n procedur penale ( neni 70 )158.
I dyshuar sht personi ndaj t cilit para ngritjes s procedurs penale organet
kompetente shtetrore ndrmarrin disa veprime nga arsyeja e ekzistimit t bazs s
dyshimit se ai ka kryer vepr penale. Q nj person t marr statusin i dyshuar duhet:
T ekzistoj baza e dyshimit se ai ka kryer vepr penale,
Drejtprdrejt ndaj ktij personi organet kompetente duhet t ndrmarrin disa
veprime t caktuara ( thirrjen, dgjimin n cilsin e t dyshuarit... ).
Meqense ligji nuk jep shpjegime t hollsishme lidhur me nocioni baz dyshimi,
parashtrohet pyetja: far kualiteti dhe kuantiteti duhet t ken faktet dhe rrethanat e nj
vepre q t mund t nxirret konstatimi se ekziston baza e dyshimit se sht kryer vepr
penale? Domethn, ligji i procedurs penale sjell ( qoft n mnyr t qart dhe t
prer, qoft n mnyr t heshtur ) lloje t ndryshme t shkallve t dyshimit, t cilat
duhet t ekzistojn n fazat e ndryshme t procedurs penale. Nprmjet bazs s
dyshimit deri t ngritja e procedurs penale dhe n hetime, nga ngritja e padis e deri te
seanca kryesore, sht proces i cili detyrimisht duhet t arrij te e vrteta e mishruar n
aktgjykim t forms s prer. Kshtu pra, ligji i procedurs penale na ofron shkall t
ndryshme t dyshimit por ata m pas nuk i definon, vetm se bn vlersimin se a
ekzistojn ato, duke mos ia ln kt t drejt vlersimi asnj organi shtetror. Nse
kemi parasysh se aty ku ekziston mundsia e vendosjes n baz t vlersimit subjektiv,
ekziston n t njjtn koh edhe rreziku q t gabohet, gjegjsisht kjo e drejt t
keqprdoret.
Arritja e cilsis si i dyshuar personit i ofron nj fond t caktuar Kushtetuese dhe
ligjore t t drejtave t garantuara ( psh. Q ti bhet me dije pr bazn e dyshimit q
sht kundr tij, e drejta pr mbrojtje, se ka t drejt t mos prgjigjet etj). Ligji i
Procedurs Penale t R. Maqedonis n nenin 276 thot: Kur ekziston baza e dyshimit
158

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

70

se sht kryer vepr penale, organet e punve t brendshme kan pr detyr q ti

ndrmarrin t gjitha veprimet operative dhe taktike, pr ta zbuluar veprn penale159.
Nse policia gjat grumbullimit t informacioneve vlerson se qytetari i thirrur mundet t
llogaritet si i dyshuar, sht e obliguar ta njoftoj pr kt Prokurorin Publik, kurse t
dyshuarin me t drejtat q i posedon ( neni 279 )160. Mund t kemi situat q i njjti
material provues nj punonjsi operativ ti ofroj baz pr inicim t procedurs
parapenale, gjegjsisht cilsimin e nj personi t caktuar si i dyshuar, ndrsa ndonj tjetri
punonjsi operativ, n baz t materialit t njjt, mundet t llogaris se nuk jan
plotsuar kushtet pr nj gj t ktill. Situata do t ishte shum e thjesht nse ligjvnsi
do ti kishte definuar kto nocione dhe paraprakisht t shkruheshin n mnyr taksative
kushtet q duhet t plotsohen pr t cilsuar nj gjendje si bazn e dyshimit dhe cilat
pr dyshimin e bazuar, dhe n ket mnyr n mas t madhe do t eliminonim
subjektivitetin e personit, i cili sht i ngarkuar zyrtarisht q t vlersoj ekzistimin e
tyre. Nevoja pr definimin e tyre sht edhe m e madhe, sepse vlersimet e ndryshme t
shkalls s dyshimit jan si kritere pr ndrmarrjen e veprimeve t caktuara t parapara
edhe pr situata tjera procedurale161, dhe jo vetn pr inicimin e procedurs penale dhe
cilsimin e nj personi si i dyshuar q sht objekt i ktij punimi. Pra, i pakontestueshm
sht interesi q ligjvnsi kt prkufizim ta bj. Megjithat, kjo nuk sht aspak e
leht, madje parashtrohet edhe dilema se a do t ket mundsi q kjo t parashihet n
mnyr precize lidhur me provat, sepse dyshimi sht nj kategori gnoseologjike. Dikush
ndoshta do t shpreh mendimin se nga ligjvnsi nuk duhet t pritet nj detyr e ktill (
as q kjo pun sht detyr e tij ) q t definoj nocione t ksaj natyre, t cilat n
esencn e tyre nuk jan materie juridike, por u takojn fushave t tjera shkencore (
psikologjis, medicins, ose si n kt rast gnoseologjis162 ). Megjithat, kjo nuk mundet
t pranohet nga arsyeja se ligjvnsi domosdo duhet t definoj t gjitha nocionet e
shkruara n ligjet e ndryshme, duke u thirrur n domethnien esenciale t atyre nocioneve
sipas disiplinave t tyre am.
Lidhur me prkufizimin e nocionit baza e dyshimit ka dhn Prof. Dr. Lazina i cili
thot: Nocioni baz e dyshimit domosdo duhet t prmbaj t gjitha elementet e
nocionit t prgjithshm t dyshimit dhe m pas t siguroj dallimin midis dyshimit t
thjesht nga ai bazuar. Baz e dyshimit ekziston n rastin kur provat dhe rrethanat nga
vepra penale jan baz dyshimi q dshmojn pr t dyshuarin se mund te jet kryers i
159

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
160
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
161
Shih: Kshtu pr shembull, baz dyshimi mundet t kemi edhe ndaj ekspertit ku ligji i procedurs
penale t R. Maqedonis thot: nse eksperti gjat seancs kryesore do t jap deklarim t rrejshm, nuk
mundet q pr kt vepr penale menjher t gjykohet. Gjithashtu, kur sht fjala pr dyshimin e bazuar,
kjo gjendje nuk prdoret vetm si kusht pr t iniciuar procedurn hetimore, por edhe pr disa veprime
tjera procedurale, psh. Pr prcaktimin e paraburgimit ndaj ndonj t dyshuari, dhe n kt rast po n t
njjtin ligj thyhet: Nse ekziston dyshimi i bazuar se ndonj person ka kryer vepr penale, paraburgimi
ndaj ktij personi mundet ti prcaktohet n rastet kuar i dyshuari fshihet, sht n arrati, nse ekziston frik
e bazuar se do ti zhduk gjurmt, se do t ndikoj te dshmitart.
162
Shih: Nj nga pjest m t rndsishme filozofike q tregon burimet, metodat dhe format e njohjes,
teoria e njohjes.

71

veprs penale, ku nga kto prova m s paku ekziston mundsia q ky i dyshuar t mos ta
ket kryer kt vepr penale. Edhe n rastin kur provat na japin mundsi t barabart,
pr t kuptuar se i dyshuari edhe mund, edhe jo ta ket kryer veprn penale, prsri kemi
baz dyshimi, por n rast se provat dhe rrethanat vetm japin parandjenj ose na
tregojn pr jo besueshmri, ather bhet fjal pr dyshim t thjesht163.
N fjalorin Kriminalistik autori Dushko Modli dhe Nexhat Korajli nocionin dyshim
i bazuar e emrtojn si t kuptueshme, e bazuar dhe serioze. Kjo sht shkall m e lart
e dyshimit, e cila sht e bazuar n provat e grumbulluara dhe sht e prshtatshme pr
zgjidhjen e rasteve penale juridike. Emrtohet edhe si dyshim shum i mjaftueshm.
Prmbajtja e dyshimit precizohet nga prvoja e gjat juridike. Kurse nocionin baza e
dyshimit e kan kufizuar si fillim i forms s dyshimit pr policin mbi bazn e s cils
fillojn t ashtuquajturat veprime kriminalistike. Fjala sht pr form dyshimi t
besueshme, e cila bazohet n rrethana t caktuara, t cilat tregojn pr mundsin e
ekzistimit t veprs penale dhe t ndonj personi si kryers i saj. Kjo shpesh na jep
mundsi q t sjellim diagnoza preliminare dhe diferencuese kriminalistike, pr
vshtrimin e veprave dhe kryesve t mundshm. Emrtohet edhe si dyshim i
mjaftueshm apo knaqshm164.

163
164

Shih: Lzin, Xh., In dubio pro reo u krivicnom postupku, Naucna knjiga, Beograd, 1995, ct.19.
Shih: D. Modli., N. Korajlic, Kriminalisticki Rjecnik, Teshanj, 2002, fq.420-21.

72

2. Pozita juridike e t dyshuarit dhe t drejtat e prgjithshme t tij

gjat procedurs parapenale
Hetimi paraprak fillohet me vendim t prokurorit t shtetit nga neni 104 t ktij Kodi
( neni 102, pika 2 )165. N procedur paraprake t dyshuarin e merr n pyetje prokurori i
shteti, por kt t drejt ai mundet tia besoj policis.
1.T pandehurin e merr n pyetje prokurori i shtetit. Prokurori i shtetit marrjen n pyetje
mund tia besoj policis.
2. Para do marrjeje n pyetje, pavarsisht se a sht i ndaluar ose n liri, t pandehurit i
lexohet paralajmrimi nga neni 125, paragrafi 3. t ktij Kodi.
3. Para do marrjeje n pyetje, i pandehuri informohet pr:
3.1. veprn penale pr t ciln akuzohet; dhe
3.2. faktin se ai mund t krkoj marrjen e provave pr mbrojtjen e tij. Kur i pandehuri
sht n paraburgim, para do marrjeje n pyetje ai gjithashtu informohet pr t drejtn e
tij pr t pasur mbrojts, nse nuk mund ti paguaj shpenzimet pr ndihm juridike.
3.3. e drejta pr t heshtur dhe t mos prgjigjet n asnj pyetje, prve se t jap
informacion n lidhje me identitetin e tij / t saj.
4. I pandehuri ka t drejt t kshillohet me mbrojtsin e tij para dhe gjat marrjes n
pyetje.
5. Kur veprohet sipas ktij neni, do marrje n pyetje e t pandehurit nga policia ose
prokurori i shtetit incizohet audio ose video n pajtim me nenin 208 ose 209 t ktij Kodi.
N rastet kur praktikisht kjo sht e pamundur, procesverbali me shkrim i marrjes n
pyetje bhet n pajtim me Kapitullin XI t ktij Kodi dhe n procesverbal shnohen
arsyet pse marrja n pyetje nuk ka mund t incizohet audio ose video ( neni 152 ) 166. E
drejta e t pandehurit n prkthim. 1. I pandehuri merret n pyetje me ndihmn e
prkthyesit n rastet e parapara nga ky Kod.

165

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin

Kodi Nr. 04/L-123 i Procedurs Penale.
166
Shih: Po aty.

73

2. Kur i pandehuri sht shurdh ose memec, pyetjet i bhen nprmjet nj prkthyesi t
kualifikuar pr gjuhn e shenjave ose me shkrim. Nse marrja n pyetje nuk mund t
zbatohet n kt mnyr, personi i cili di t komunikoj me t pandehurin ftohet n rolin
e prkthyesit, por jo n rastet kur ka konflikt interesi ( neni 153 )167.
Ekzistimi i bazs s dyshimit se nj person i caktuar ka kryer vepr penale, pr
punonjsit e policis krijon gjendje pasigurie lidhje me fajsin e tij. Me aplikimin e
veprimeve dhe masave t caktuara operative kjo gjendje duhet t sillet n nivel t sigurta,
duke e hedhur dyshimin ekzistues, ose duke vrtetuar supozimin se ky dyshim sht i
bazuar. Pas pranimit t informats pr nj vepr penale t dyshuar, policia heton nse ka
dyshim t arsyeshm q nj vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs t jet kryer. Policia
heton veprat penale dhe ndrmerr t gjitha masat e nevojshme q t zbuloj
vendndodhjen e kryersit, t ndaloj kryersin ose ndihmsin e tij nga fshehja ose
arratisja, t zbuloj dhe t ruaj gjurmt dhe provat tjera t veprs penale dhe sendet t
cilat mund t shrbejn si prova, dhe t mbledh t gjitha informacionet t cilat mund t
prdoren n procedur penale ( neni 70 pika 1 dhe 2 )168. Masat dhe veprimet q
ndrmerren n kto raste, n mas t madhe apo t vogl mundet ti cenojn lirit dhe t
drejta themelore t individit. Kto liri dhe t drejta u jan t garantuara me Kushtetut,
ligje dhe me Konventa Ndrkombtare do qytetari, si dhe t dyshuarve, pavarsisht nga
ajo se ai vrtet sht kryers i veprs ose jo. Kur kemi parasysh natyrn e procedurs
parapenale, kto t drejta nuk ka mundsi q t jen t njjta, as pr nga lloji, e as pr nga
vllimi, si t drejtat q i posedon i dyshuari n procedurn penale.
Duke analizuar normat juridike t ligjit t procedurs penale, t cilat rregullojn
pozitn dhe t drejtat e prgjithshme e t dyshuarve, mundemi t konstatojm si vijon:
Menjher pas privimit nga liria i dyshuari detyrimisht duhet t njoftohet n
gjuhn e tij ose gjuhn q ai e kupton pr arsyen e privimit t liris, si dhe
njkohsisht t i bhet me dije se nuk sht i obliguar q t jap deklarat, se ka t
drejt pr tu mbrojtur me avokat nse dshiron si dhe, t njoftohen familjart e tij
pr rastin. Nse privimi nga liria sht br pa vendim t gjykats, i dyshuari ka t
drejt q pa zvarritje n koh t drgohet para gjykatsit hetues kompetent.
Se t dyshuarit mundet ti caktohet masa pr ndalim me qllim t mbledhjes s
informatave dhe marrjes n pyetje, por jo m gjat se 48 or ( ligji i procedurs
penale t R. M )169.
Marrja n pyetje e t pandehurit gjat deklarats n procedur paraprake realizohet:
3. Marrja n pyetje zbatohet duke respektuar plotsisht dinjitetin e t pandehurit.
4. T pandehurit pyetjet i parashtrohen n mnyr t qart, t kuptueshme dhe t prpikt.
Pyetjet t pandehurit nuk duhet parashtruar n baz t supozimit q i pandehuri ka
pranuar dika q ai nuk e ka pranuar. T pandehurit mund ti krkohet q t pohoj ose t
mohoj fakte t caktuara.
5. Ndalesat nga paragrafi 4. i ktij neni zbatohen pavarsisht nga plqimi i t pandehurit.
167

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
168
Shih: Po aty.
169
Shih: J. Preovski, M. Krecovcki, Zakon za krivicna postapka, objasnuvanje, komentari, sudska praktika
i obrasci za prakticna primena, Skopje, 1997, fq. 190.

74

6. T pandehurit i parashtrohen pyetje bazuar n provat dhe shkresat q jan relevante pr

procedurn penale. Gjat pyetjeve q kan t bjn me prova apo dokumente, t
pandehurit i paraqitet do prov ose shkres relevante. Provat ose dokumentet
identifikohen qart n procesverbal.
7. Sendet t cilat jan t lidhura me veprn penale ose t cilat shrbejn si prov, pas
prshkrimit nga i pandehuri atij i prezantohen pr njohje. Nse kto sende nuk mund t
sillen, i pandehuri drgohet n vendin ku ato ndodhen.
8. Marrja n pyetje t pandehurit duhet ti ofroj mundsin pr ti kundrshtuar arsyet e
dyshimit kundr tij dhe pr t nxjerr n pah faktet q jan n favor t tij ( neni 154 )170.
I dyshuari para organeve t punve t brendshme mundet t merret n pyetje pa
prezencn e mbrojtsit, nse nuk kemi kushte pr mbrojtje t detyrueshme, nse i sht
shqiptuar ndales pr kt t drejt, nse mbrojtsi nuk do t jet i pranishm, edhe pse ka
qen i informuar pr kohn e dgjimit dhe, nse nuk do t ket mundsi q i dyshuari t
marr mbrojts tjetr, apo nse i dyshuari nuk ka angazhuar mbrojts brenda afatit ligjor
prej 24 orsh nga momenti i njoftimit pr kt t drejt, prve n rastet kur krkohet
mbrojtje e detyrueshme. N rast se i dyshuari do t merret n pyetje pa prezencn e
mbrojtsit, procesverbalet e dgjimit t tij nuk mundet t merren si dshmi n procedur
penale.
Gjat thirrjes nga ana e organeve t punve t brendshme pr shkak t marrjes s
informacionit prve arsyes t thirrjes, duhet t nnvizohet edhe cilsia e marrsit n
pyetje ( n ciln cilsi sht i thirruri, si i dyshuar, si person q ka njohuri pr veprn ).
Gjithashtu, n fletthirrje duhet ti bhet me dije pr t drejtn e angazhimit t mbrojtsit,
n rastet kur i dyshuari n prezenc t mbrojtsit do t refuzoj t jap deklarat, n kt
rast punonjsit e policis do ta marrin n pyetje n baz t normave ligjore q vlejn pr
marrje n pyetje t akuzuarin n procedur penale171.
N rast se nj person thirret pr marrje n pyetje nga policia, por jo n cilsin e t
dyshuarit, por gjat marrjes n pyetje punonjsi i policis vlerson se qytetari i thirrur
mundet t llogaritet si i dyshuar, n ket rast punonjsi i policis sht i obliguar q
menjher kt qytetar ta njoftoj pr veprn penale pr t ciln ngarkohet dhe pr bazn
e dyshimit q ekziston ndaj tij, pr t drejt e marrjes s mbrojtsit q t prezantoj gjat
vazhdimit t marrjes n pyetje, t drejtn se nuk sht i obliguar pa mbrojts tu
prgjigjet pyetjeve t parashtruara, si dhe n rast t ndalimit t tij ti bhet me dije pr t
drejtat ndaj personave t ndaluar q parasheh ligji.
Lidhur me dgjimin, i dyshuari posedon kto t drejta te garantuara me ligj:
ti bhet me dije se gjat marrjes n pyetje mundet t prezantoj edhe mbrojtsi
dhe gjithka q do t deklaroj mundet ti prdoren kundr tij si prova;
t njoftohet pr ka dyshohet nda tij, bazat e dyshimit q jan kundr tij, se nuk
sht i obliguar t paraqes mbrojtjen e vet, as q tu prgjigjet pyetjeve nse nuk
dshiron;
170

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
171
Shih: J. Preovski, M. Krecovcki, Zakon za krivicna postapka, objasnuvanje, komentari, sudska praktika
i obrasci za prakticna primena, Skopje, 1997, fq. 210-211.

75

edhe pr kundr asaj se sht i dyshuar, ka t drejt pr bised t fsheht dhe me

mirbesim me mbrojtsin. Kjo bised mundet t kontrollohet, por jo edhe t
dgjohet nga policia dhe nuk sht e kufizuar n koh;
i dyshuari q sht dgjuar sipas normave t LPP nga ana e gjykatsit hetues ose
policia, ka t drejt t ofroj pr shqyrtim shkresa dhe sende t cilat do ti
shrbejn si prova;
ka t drejt q ti lexohet procesverbali i marrjes n pyetje, dhe pr kt duhet ti
bhet me dije. N procesverbal duhet t potencohet se a sht njoftuar pr kt
dhe a sht lexuar procesverbali;
ndaj t dyshuarit nuk guxon q t prdoret dhuna, krcnimi, mashtrimi, premtimi
ose metoda tjera t ngjashme, me an t s cilave q t arrihet deri t deklarimi
apo pranimi i ndonj fakti, t cilat do mundeshin t prdoren kundr tij si prova;
dgjimi i t dyshuarit nuk mundet t zgjas m shum se katr or172.
T gjitha t dhnat nga i dyshuari, si dhe t gjitha paralajmrimet t cilat domosdo
duhet q ti paraqiten atij, n kuptim t t drejtave t tij, domosdo duhet t shtihen n
procesverbalin q sht prpiluar gjat marrjes n pyetja. N t kundrtn, deklarimet e t
dyshuarit nuk do mundet t merren si baz mbi t cilat do t mbshtetej vendimi i
gjykats.
Mbi bazn e lejes paraprake nga gjykatsi hetues, kur kjo sht e domosdoshme pr
shkak konstatimit t identifikimit, ose n raste tjera nga arsyeja e interesit pr zbatim t
suksesshm t procedurs, organet e punve t brendshme mundet ta fotografojn t
dyshuarin, ti marrin shenjat e gishtave (vijat papilare), ta shpallin publikisht foton e t
dyshuarit dhe t ndrmarrin veprime tjera q jan t nevojshme pr identifikimin e tij (
neni 76 )173.
Nse marrja n pyetje e t pandehurit sht zbatuar n shkelje t dispozitave nga neni
257, paragrafi 4. ose neni 152 i ktij Kodi, deklarimet e t pandehurit jan t
papranueshme ( neni 155 )174.
Nga gjith kjo q u prezantua paraprakisht, mundemi t konstatojm se t drejtat q i
posedon i dyshuari jan adekuate pr pozitn q ai ka. Gjegjsisht, e pakontestueshme
sht se t dyshuarit domosdo duhet ti pranohen disa t drejta t caktuara gjat
procedurs parapenale, por kto t drejta, pr nga natyra dhe vllimi, duhet t jen t
atilla q n asnj mnyr t mos e vn n pikpyetje qllimin e procedurs parapenale
zbulimin e veprave penale dhe kryersve t tyre. Krkesn lidhur me kto t drejta n
mnyr t plot e prmbush ligji aktual i procedurs penale, edhe pse praktika nga ana e
organeve t punve t brendshme l shum pr t dshiruar, sepse shum veprime q
ndrmarrin ato n disa raste jan n kundrshtim me normat ligjore dhe parimet baz t
demokracis ( parimi i legalitetit ).

172

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
173
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.
174
Shih: Po aty.

76

AVOKATIA INSTITUTI I MBROJTJES N PROCEDUR

PARAPENALE

1. E drejta n mbrojtje trajtim i prgjithshm

E drejta pr mbrojtje sht institut i ndrlikuar procedural penal. Pr t kuptuar
esencn e saj duhet fillimisht ti qasemi kuptimit dhe prkufizimit etimologjik t saj.
Nocioni mbrojtje (avokat) gjenezn e ka nga folja e gjuhs latine advoco q do t thot t
thrrassh Zotin pr ndihm, dhe n baz t ksaj domethnie do t arrijm deri te
esenca e kuptimit gjuhsor dhe prkufizimit t nocionit mbrojtje.
N kuptim procedural penal mbrojtja mundet t definohet si aktivitet procedural, i
orientuar ta sulmoj padin n trsi apo pjesrisht, e cila ka si qllim gjetjen e fakteve
dhe rrethanave, q do t shkojn n interes t t akuzuarit gjat nj procesi procedural
penal. Nga Revolucioni Francez n fund t shekullit XVIII, kjo e drejt llogaritej si e
drejt natyrore e qytetarit, e cila nuk ka mundsi q me ligj ti merret, por vet duhet t
prcaktohen rregullat se kur mundet t realizohet kjo e drejt. Ekzistimi i t drejts pr
mbrojtje nuk sht vetm n interes t qytetarit q ballafaqohet me shtetin dhe aparatin e
pushtetit, por sht n interes t shoqris si trsi, e cila nuk ka asnj arsye q i
pafajshmi t dnohet, kurse fajtori ti shmanget prgjegjsis dhe dnimit t merituar. I
dyshuari dhe i pandehuri kan t drejt t ken mbrojts gjat gjith fazave t procedurs
penale ( neni 53, pika 1 )175.
Gjegjsisht, shteti i ruan interesat dhe vlerat e tij t prgjithshme duke ua marr
kryesve t veprave penale disa nga t drejtat personale t tyre si q jan liria, dinjiteti,
pasuria etj. E gjith kjo duhet t bhet n prputhje me sanksionet paraprakisht t
parashikuara dhe n harmoni me parimin nullum crimen sine lege, nullua poene sine
lege ( nuk ka krim ose vepr penale, e cila nuk sht e parapar me ligj si e till, dhe nuk
ka dnim q nuk sht parapar me ligj ). N kt kontekst duhet ta shohim rndsin e
mbrojtjes si i vetmi lajm i shpress pr personin, i cili ka gabuar rnd n pikpamje t
vlerave vitale t shoqris si trsi. Mbrojtja sht e domosdoshme jo vetm n rastin e
procedurs penale t ndrlikuar e cila ka pr qllim q t vrtetoj se a sht i dyshuari
kryersi i vrtet i veprs penale, por edhe n rastet kur kruesi i veprs dihet q n fillim
t procedurs n raste kur ai d t kapet n flagranc. Por edhe ather, edhe pse personi
pa dyshim sht kryers i veprs penale, duhet t shikohet prgjegjsia e tij dhe
parandalimi q atij t mos ti shqiptohen sanksione m t rnda kundrejt atyre q
parasheh ligji pr at rast. Zgjedhja e mbrojtsit pr personin e ndaluar, t arrestuar ose t
dnuar me burgim, derisa ky person nuk e ka br vet zgjedhjen,

175

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin, Kodi Nr. 04/L-123
i Procedurs Penale.

77

mund t bhet nga nj i afrm i tij, n format e parashikuara nga paragrafi 2. ( neni 48
pika 3 )176.
Me mbrojtjen i dyshuari jo vetm q u kundrprgjigjet sulmeve t akuzuesit, ai n t
njjtn koh mbrohet edhe nga gabimet eventuale t gjykats si dhe vendimet
kundrligjore t tyre.
E drejt n mbrojtje, si njra nga t drejtat themelore t njeriut, n mnyr adekuate
sht prfaqsuar n numr t prcaktuar t akteve juridike ndrkombtare q rregulloj
materien e lirive dhe t drejtave t njeriut. Ktu para se gjithash duhet t potencojm
deklaratn e prgjithshme pr t drejtat e njeriut e miratuar n vitin 1948 nga Kuvendi i
Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara, e cila nprmjet parimit t prezumimit t
pafajsis parasheh dhe t drejtn e mbrojtjes n procedur penale ku thuhet: Secili q
fajsohet pr vepr penale ka t drejt q t trajtohet si i pafajshm, prderisa n baz t
ligjit n seancn kryesore nuk do t dshmohet fajsia e tij, n t ciln duhet q t
sigurohen t gjitha mekanizmat garantues pr mbrojtjen e tij177. Gjithashtu, Organizata e
Kombeve t Bashkuara hartoj nj Pakt Ndrkombtar pr t drejtat qytetare dhe politike, i
cili unanimisht u miratua n vitin 1966, me an t cilit u prcaktua minimumi i
garantimit, q i fajsuari t ket n dispozicion koh t mjaftueshme pr prgatitjen e
mbrojtjes s tij dhe t komunikimit me avokatin sipas zgjedhjes s tij, nse nuk ka
prfaqsues juridik, t njoftohet me t drejtn se kt mundet ta ket, dhe n rastet kur
sht n interes t drejtsis, duhet ti caktohet mbrojtsi sipas detyrs zyrtare, pa pages
t shpenzimeve nse nuk posedon mjete pr mbulimin e ktyre shpenzimeve178.
Prve ksaj edhe Konventa Evropiane pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave
themelore t njeriut, e cila ka hy n fuqi vitin 1953, kur flet pr t drejtat e t fajsuarit,
ndr t tjerat thot: Secili i fajsuar ka t drejt q t mbrohet ose vet ose me ndihmn e
avokatit q e zgjedh vet, n rast se nuk posedon mjete financiare t mjaftueshme q t
mbuloj kt shrbim, ky shrbim duhet ti ofrohet pa pages n rastet kur sht n
interes t drejtsis179.
Kur kihet parasysh rndsia e t drejts pr mbrojtje plotsisht sht e arsyeshme
normimi kushtetues i saj nga ana e m shum shteteve n bot. Mbi bazn e analizs pr
mnyrn se si e drejta pr mbrojtje sht e rregulluar shikuar nga prizmi i Konventave
dhe rekomandimeve ndrkombtare, mundemi t konstatojm:
q t drejt pr mbrojtje dhe pr mbrojts ka do qytetar, dhe jo vetm i dyshuari,
se kjo e drejt u sht e garantuar jo vetm n proceset gjyqsore, por edhe para
organeve t tjera q kan n kompetenc t zbatojn procedura,
se kjo e drejt nuk ka mundsi t kufizohet me ligj,
se askush nuk mundet t merret ne pyetje nga policia pa prezencn e mbrojtsit,
vetm n rastet kur i dyshuari vullnetarisht heq dor nga kjo e drejt.
176

Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
177
Shih: Deklarata e Prgjithshme pr t Drejtat e Njeriut, viti, 1948.
178
Shih: Organizata e Kombeve t Bashkuara, Pakt Ndrkombtar pr t Drejtat Qytetare dhe Politike, i
cili unanimisht u miratua n vitin 1966.
179
Shih: Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e Lirive dhe t Drejtave Themelore t Njeriut, e cila ka hy n
fuqi vitin 1953.

78

2. Institucioni i mbrojtjes kuptimi dhe zhvillimi historik i tij

Nga folja latine advoco e cila do t thot me thirr n ndihm, ka buruar edhe emrtimi
advocatus, i cili n vetvete bashkon n mnyr thelbsore kuptimin e nocioneve
mbrojts, prfaqsues juridik dhe avokat. Historia e njerzimit lidhur me lirit dhe t
drejtat e tyre do t ishte e mangt dhe e pakuptueshme pa ekzistimin e institucionit
mbrojtje. Kur kemi parasysh pashmangshmrin e mundsis s konfliktit t individit me
rrethin social t tij, i cili rreth gjithmon ka qen i rrethuar me ndonj lloj pushteti,
pavarsisht nga stadet e zhvillimit t njerzimit. Institucioni i mbrojtjes lindi nga
prpjekja pr t mundsuar nj pozit t barabart t njeriut prpara fuqis t pushtetit
politik180.
N shoqrit primitive ka ekzistuar mbrojte e paorganizuar, n rastet kur ndonjri nga
pjestart e grupit ka br ndonj gabim, kan dal antar t caktuar t grupit pr t
mbrojtur interesin e personit q ka gabuar prpara gjykimit t bashksis. Megjithat, kjo
nuk llogaritet si zanafilla e funksionit mbrojtje, sepse ato persona q kan marr kt rol,
n t njjtn koh kan qen edhe gjykatsit e tij.
N kohn e ligji t Hmorabit181 kan ekzistuar njerz q kan ushtruar funksionin e
prfaqsimit, mirpo kto kt pun nuk e kan ushtruar n mnyr profesionale as q ky
veprim ka pasur karakter obligues182.
N Kin 500 vjet para ers son i ashtuquajturi Tang Hsis n mnyr t suksesshme e
mbrojti nj bashkqytetar t tij para gjykats dhe pr kt ai mbeti n kujtesn e analeve
t asaj kohe183.
Shenjat apo fillesat e vrteta t avokaturs gjenden n Greqin antike. Lindja e
gjykatave t prhershme n shoqrin antike Greke gjeneroi nevojn e prfaqsimit para
gjyqit. Mbrojtja n fillet e saja nuk ka qen profesionale dhe shrbimet e saja kan qen
pa pages. Mirpo, me kalimin e kohs ky shrbim kaloj n zanat, nga i cili sigurohej
ekzistenca e ktyre personave. N fillim, avokatt antik prpilonin mbrojtjen, t ciln
personat e akuzuar e lexonin vet para gjykats, ku pak m von de facto morn mbi
vete edhe funksionin e folsit dhe nga ky funksion morn emrtimin si orator184.
Kulminacionin e vet t zhvillimit avokatura si profesion e arriti gjat shtetit Romak.
N fillim kt funksion, si prfaqsues t t akuzuarit, e kishin priftrinjt, m pas

180

Shih: Ullanov, S., Znacaj odbrane u krivicnom postupku, seminarski rad, fq.3.
Shih: Ligjin e Hamorabit e ka sjell sundimtari i Babilonis Hmorabi n kohn e sundimit t tij midis vitit
1792 dhe 1750 para ers son. Ka prfshi materie t ndryshme juridike dhe ka rregulluar situata t
ndrlikuara t trashgimis, shtje familjare, marrdhnie nga fusha e t drejts obligative dhe
procedurale penale, gjithashtu ka prmbajt edhe rregulla pr gjykatn.
182
Shih: Vukoviq, S., Ubistvo i branilac u krivicnom postupku, Beograd, 1996, fq. 130.
183
Shih: Po aty., fq. 130.
184
Shih: Ullanov, S., Znacaj odbrane u krivicnom postupku, seminarski rad, fq.4.
181

79

personat n aspekt normativ kategorizohen me nocionin vindex185, q pas ksaj n skenn

juridike romake kan hyr prfaqsuesit juridik profesional, t cilt mund ti llogarisim
mbrojts n kuptimin e tanishm t fjals186.
Profesioni i avokatis ka qen i muar edhe n epokn e Perandoris Bizantine.
Avokat (sinigoros) ka qen antar i muar shoqris bizantine gjersa rangu i t qenit
avokat prfaqsonte shtres t lart n Konstantinopoj. Shteti ka pasur kontroll t fort
mbi profesionin mbrojts, jashtzakonisht n shkollimin e tyre dhe kontroll rigid n t
hyrat financiare gjat ushtrimit t veprimtarive t tyre187.
Shklqimi dhe lavdia e avokatve antik u prball gjat kohs s mesjets, me
tentimin e kishs pr dominim n t gjitha segmentet e jets s shoqris. Me
karakteristikat e veta q posedonte procedura e inkuizicionit n mas t madhe e injoronte
rolin e mbrojtsit n nj proces penal. N periudhn nga shekulli i V deri n shekullin XII
procedura penale kryesisht bazohej mbi pohimin e t pandehurit, si dhe konstatimin e t
vrtets formale n baz t provave irracionale. Ndihm juridike kan ofruar priftrinjt
si t vetmit persona t arsimuar. Priftrinjt nuk kan ushtruar vetm funksionin e
mbrojtjes, por edhe t gjykatsve si n gjykatn kishtare, ashtu edhe n at shtetrore.
Gjat fundit t mesjets, pasoi ndryshimi n ndrgjegjen shoqrore juridike, dhe nga kjo
arsye pushtetart kishtar ua ndaluan priftrinjve q t merren me prfaqsimin juridik.
Kjo ndales nnkuptohet si kthim te profesionalizmi i nocionit mbrojts.
N periudhn e lindjes s shteteve bashkkohore, prfaqsuesit e ideve lirimtare dhe
prparimtare mendonin se avokatit duhet ti mundsohet sa m shum qasje n procedur
penale. sht tentuar n Franc pas vitit 1789 dhe n Rusi pas vitit 1917, q avokatura t
hiqet dhe t zvendsohet me nj zyr t administrats publike, t ciln do ta ushtronte
organ i veant i administrats shtetrore, q t mos mbetet si profesion i pavarur dhe i
lir. Kto tentativa n asnj vend deri m sot nuk kan pasur sukses.

Shih: Videx hakmarrs, zbatues i dnimit por edhe mbrojts; personi q dshiron t prtrij kontestin
ose t paguaj borxhin pr t gjykuarin, por edhe person q merr n mbrojtje t akuzuarin.
186
Shih: Ullanov, S., Znacaj odbrane u krivicnom postupku, seminarski rad, fq.5.
187
Shih: Po aty, fq. 10.
185

80

3. Sistemi i Avokatis n procedurn parapenale n Republikn e

Maqedonis
do person i dyshuar apo i akuzuar pr vepr penale ka t drejtn pr mbrojts gjat
gjith fazave t procesit penal q zhvillohet kundr tij ( neni 71 )188.
Sigurimi i mbrojtjes ligjore ka qen nj arritje e rndsishme n prpjekjet e gjata e t
vshtira t forcave progresive pr t demokratizuar procedimin penal. Ajo u arrit
fillimisht n vendet e zhvilluara q shpalln t drejtat dhe lirit themelore t njeriut dhe
mbi kt baz miratuan ligjet kryesore t veprimtaris s organeve t drejtsis. Roli i tij
erdhi duke u rritur dhe duke u b nj faktor i rndsishm n luftn kundr shkeljeve t
ligjit dhe padrejtsive. Mbrojtsi u b nj figur procedurale e respektuar, duke qndruar
prball akuzs si pal kundrshtare e aft pr t zhvilluar nj debat konstruktiv dhe pr
t ndikuar n zgjidhjen e drejt t shtjes189.
N harmoni me parimin e pacenueshmris t lirive dhe t drejtave themelore t
qytetarit sht pozita e tij dhe e drejta pr mbrojtje n komunikimin me organet e zbulimit
dhe t hetimit. Sipas nenit 12 paragrafi 3 i Kushtetuts s Maqedonis thuhet se: Secili
person ka t drejt pr mbrojts n procedurn policore (parapenale) dhe gjyqsore190.
N prputhje me kt shihet qart se edhe i dyshuari n procedur parapenale para
organeve t punve t brendshme edhe i akuzuari n seancn e par t marrjes n pyetje
kan t drejt q t marrin mbrojtsin e tyre. Pr realizimin e ksaj t drejte edhe t
dyshuarit edhe t akuzuarit duhet ti bhet me dije nga ana e organeve prkatse se kan
mundsi sipas zgjedhjes s tyre t lir t caktojn mbrojtsin. Kt t drejt e ka t
sanksionuar edhe ligji i procedurs penale t R. Maqedonis n nenin 69 ku thuhet: (1).
Secili person ka t drejt pr mbrojts n procedur parapenale dhe procedur
gjyqsore191.
(2). I dyshuari n procedur parapenale, gjegjsisht i akuzuari para seancs s par t
marrjes n pyetje domosdo duhet tu behet me dije se kan t drejt n mbrojts sipas
zgjedhjes s tyre dhe se mbrojtsi mundet t marr pjes gjat marrjes n pyetje t tij192.
(3). Mbrojts, t akuzuarit mundet ti siguroj edhe prfaqsuesi i tij ligjor, personi i
lidhjes martesore ose jashtmartesore, i afrti nga gjaku i vijs s par, adoptuesi, i
adoptuari, vllai, motra dhe ushqyesi193.
(4). Mbrojts mundet t jet vetm avokati194.

188

Shih: Zakon za Kricina Postapka na R.Makedonia, ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta
zyrtare numr 150 )- , . 150 18.11.2010 , . 07-4706/1.
189
Shih: H, Islami., A, Hoxha., I, Panda., Procedura Penale, Komentar, Tirane, 2003, fq. 131.
190
Shih: Kushtetuta e Republiks s Maqedonis.
191
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
192
Shih: Po aty.
193
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
194
Shih: Po aty.

81

(5). Mbrojtsi sht i obliguar q t parashtroj autorizimin deri te organi para t cili
zhvillohet procedura. I akuzuari mundet q autorizimin mbrojtsit tia japi edhe gojarisht
ne procesverbalin e organit para t cilit zhvillohet procedura195.
E drejta e mbrojtjes formale mundet t realizohet gjat gjith procedurs penale, ku
avokati ka rol aktiv prgjat gjith procesit, por n rastet kur pr nj shtje penale
zhvillohet procedur hetimore, kjo e drejt fillon m hert. Detyrim i gjykatsit hetues
sht q nga seanca e par e marrjes ne pyetje, domethn para se t sillet aktvendim pr
zhvillim t hetimeve, tia bj me dije t akuzuarit t drejtn pr tu mbrojtur me avokat.
Kjo e drejt pasi i sht dhn si mundsi t akuzuarit nga ana e gjykatsit hetues, duhet
t shkruhet n procesverbalin e marrjes n pyetje. Deklarimi i t dyshuarit pr angazhim
t mbrojtsit t caktuar n t njjtn koh llogaritet si autorizim i dhn nga ai me
procesverbal. N rastet kur mbrojtja sht e detyrueshme, nse i akuzuari nuk cakton vet
avokat ose nuk e pranon mbrojtsin e angazhuar nga personi zyrtar, gjykata para s cils
zhvillohet procedura do ti prcaktoj mbrojts n baz t detyrs zyrtare.
N prputhja me nenin 19 t Ligjit pr avokatur196, e drejta pr t ushtruar kt
detyr fitohet me regjistrimin n librin e avokatve, q mbahet nga dhoma e avokatve.
Kt t drejt mundet ta fitoj shtetasi i R. Maqedonis, i cili i plotson kushtet e
prgjithshme pr themelim t marrdhnies pr pun, juristi i diplomuar q ka t dhn
provimin e jurisprudencs dhe q posedon fam pr t ushtruar kt detyr. N regjistrin
e avokatve mundet t regjistrohen edhe profesort e rregullt dhe ato me koh t caktuar,
q kan ligjruar lnd juridike ( neni. 9 i Ligjit t avokaturs )197.
Nse i dyshuari apo i akuzuari sht memec, i shurdhr, ose i paaft vet t mbrohen,
ose nse zhvillohet procedur penale pr vepr pr t ciln parashikohet dnim burgim i
prjetshm, detyrimisht ai duhet t ket mbrojts q nga marrja e par n pyetje.
I akuzuari detyrimisht duhet gjithashtu t ket mbrojts, nse kundr tij sht caktuar
masa e paraburgimit dhe pr sa koh do t zgjas kjo mas ( neni. 74 )198, nse akuzohet
pr vepr penale, pr t ciln parashihet dnim mbi 10 vjet burgim , gjithashtu nse ndaj
t akuzuarit gjykohet n munges.
Mbrojtsi ka pr detyr q me ndrgjegje ti mbroj interesa e te dyshuarit dhe t
ndrmarr t gjitha veprimet, t cilat do ti ndrmerrte vet i dyshuari, t ruaj sekretin
nga ajo ka ka dgjuar nga i dyshuari, t paraqes vetm t dhna t vrteta mbi provat,
kurse ka t drejt q t hesht ndaj provave q shkojn kundr interesit t tij.
Nga ajo q u tha m lart mundemi lirisht q t konstatojm se e drejta pr mbrojtje
sht e drejt
e pakontestueshme dhe e garantuar me aktin m t lart juridik (
Kushtetuta ) dhe me aktet tjera ligjore q rregullojn kt materie. Barometri, pr t
vlersuar funksionimin e demokracis s nj shteti, sht ajo se sa respektohen lirit dhe
t drejtat themelore t njeriut, pjes e t cilit korpusi sht edhe e drejta pr mbrojtje
prpara organeve t shtetit.

195

Shih: Po aty.
Shih: Gazeta Zyrtare. R. Maqedonis, numr,80/92.
197
Shih: Po aty.
198
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
196

82

4. Arsyet pr pjesmarrjen e mbrojtsit n procedur parapenale

Arsyet praktike dhe ndryshimet dinamike t shoqris n aspekt juridik i ka detyruar
ligjvnsit e mbar bots demokratike q shtjen e mbrojtjes dhe mbrojtsit ta
rregullojn n mnyr precize me ligj t posam ose me ligjin q rregullon materien e
procedurs penale.
Normat aktuale t Ligjit t procedurs penale me t cilat rregullohet e drejta pr
mbrojtje dhe pr mbrojts jan n nivel t lart t standardeve gjat praktiks s shteteve
demokratike t bots. Pr dallim nga zgjidhjet m t hershme n baz t t cilave e drejta
pr mbrojtje u ka takuar t akuzuarve, tani me rregullimet aktuale kjo e drejt sht
zgjeruar edhe n procedurn parapenale ( neni 69, 70, 71 i Ligjit t procedurs penale t
R. M )199. Konventat Ndrkombtare mbi t drejta e njerzve dhe pakicave dhe lirive t
qytetarve, q jan edhe pjes prbrse e prcaktimeve kushtetuese t R. Maqedonis,
flasin pr garantimin dhe respektimin e ktyre t drejtave nga ana e organeve t shtetit n
relacion me qytetart200.
Neni 53 i Kodit t Procedurs Penale thot: I dyshuari dhe i pandehuri kan t drejt
t ken mbrojts gjat gjith fazave t procedurs penale. Para do marrjeje n pyetje t
t dyshuarit ose t pandehurit, policia ose organi tjeter kompetent, prokurori i shtetit,
gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
udhzon t dyshuarin ose t pandehurin pr t drejtn e tij n angazhimin e mbrojtsit dhe
se mbrojtsi mund t marr pjes gjat marrjes s tij n pyetje201.
Mbrojtsi sht person me prgatitje profesionale juridike, i cili do ti ofroj ndihm
profesionale do qytetari ndaj t cilit do t ekzistoj dyshimi se ka kryer vepr penale,
duke ndrmarr veprime q burojn nga e drejta pr mbrojtje, me qllim q t kontrolloj
zbatimin e drejt t rregullave me t cilat garantohet konstatimi i drejt dhe ligjor i
ekzistimin ose jo t prgjegjsis penale. Pr mbrojts mund t angazhohet vetm avokati
i cili sht antar i Ods s Avokatve t Kosovs, por t cilin mund ta zvendsoj
praktikanti i avokatis. Kur procedura zbatohet pr vepr penale t dnueshme me s
paku pes vjet burgim, praktikanti i avokatis mund ta zvendsoj avokatin vetm nse e
ka kaluar provimin e judikaturs. Pran Gjykates s Apelit dhe Gjykats Supreme t
Kosovs, t pandehurin mund ta prfaqsoj vetm avokati i cili sht antar i Ods s
Avokatve s Kosovs ( neni 54 )202.

199

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
200
Shih: Konventat Ndrkombtare mbi t Drejta e Njerzve dhe Pakicave dhe Lirive t Qytetarve.
201
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
202
Shih: Po aty.

83

Neni 57 prcakton rastet kur mbrojtja sht e detyruar:

1. I pandehuri duhet t ket mbrojts n kto raste t mbrojtjes s detyruar:
1.1. nga marrja n pyetje pr her t par kur i pandehuri sht memec, shurdh, i verbr
ose shpreh shenja t rregullimeve apo paaftsis mendore dhe kshtu sht i paaft q t
mbrohet vet me sukses;
1.2. gjat seancs pr caktimin e paraburgimit dhe gjat kohs derisa ai gjendet n
paraburgim;
1.3. nga ngritja e aktakuzs, kur aktakuza sht ngritur kundr tij pr vepr penale t
dnueshme me t paktn dhjet vjet burgim;
1.4. n procedur sipas mjeteve t jashtzakonshme juridike kur i pandehuri sht
memec, shurdh ose shpreh shenja t rregullimit apo t paaftsis mendore ose sht
shqiptuar dnimi me burgim t prjetshm; dhe
1.5. n t gjitha rastet kur i pandehuri krkon t hyj n marrveshje pr pranimin e
fajsis pr vepr penale pr t ciln parashihet dnim me s paku nj (1) vit burgim, i
pandehuri duhet t prfaqsohet nga mbrojtsi203.
2. N qoft se i pandehuri n rastin e mbrojtjes s detyruar nuk angazhon mbrojts, e
angazhimin nuk e bn askush nga personat ne nenin 53. paragrafi 8. i ktij Kodi, gjykata
ose nje organ tjeter kompetent i cakton nj mbrojts sipas detyrs zyrtare me shpenzime
publike. Kur mbrojtsi caktohet sipas detyrs zyrtare pasi t jet ngritur aktakuza, i
pandehuri njoftohet pr kt me rastin e dorzimit t aktakuzs204.
3. N qoft se i akuzuari n rastin e mbrojtjes s detyruar mbetet pa mbrojts gjat
procedurs dhe nse ai nuk angazhon mbrojts tjetr, gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues apo organi kompetent q e zbaton procedurn n fazn paraprake
cakton nj mbrojts t ri sipas detyrs zyrtare n shpenzime publike205.
4. Personi juridik nuk ka t drejt n mbrojts t caktuar me shpenzime publike206.
E drejta pr mbrojtje tham se ka t bje me nivelin e civilizimit, lirive dhe t drejtave
t njeriut dhe nivelin e demokracis n nj shtet t caktuar, ndonse kjo e drejt n ligjet e
sistemit komunist ka qen e kufizuar vetm pr procedurn penale, kurs e drejta pr
mbrojtje n procedurn parapenale u garantua me ndryshimet q solli demokracia si
sistem edhe n ligjet q kan rregulluar kt fush.
N vazhdim do t flasim pr disa nga argumentet q jan pro pjesmarrjes s
mbrojtsit n procedur parapenale dhe pr disa q jan kundr ksaj pjesmarrje.
Pjesmarrjen e mbrojtsit si garantues t ligjit dhe t drejtave t procedurs parapenale,
mundemi ta llogarisim t panevojshme pr dy arsye: grumbullimi i t dhnave deri te t
cilat ka arritur policia me aktivitet jo formale n procedurn parapenale, prve vlers
operative nuk kan vler tjetr dhe mbi bazn e tyre nuk ka mundsi t mbshtet vendimi
i gjykats. Megjithat, ky argument q u tha a sht vrtet pikrisht ashtu?
Midis faktit q ligji e obligon policin pr ti grumbulluar ato prova dhe dshmi dhe
faktit se kto materiale m von nuk do t prdoren si dshmi pr procedurn penale, nuk
203

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
204
Shih: Po aty.
205
Shih: Po aty.
206
Shih: Po aty.

84

ka kontradikt, sepse policia nuk grumbullon prova q m pas kto ti prdor si dshmi
n procedur penale, por q t garantoj efikasitet n punn e vet n zbulimin e veprs
penale dhe kryesit t saj. Edhe pse n esenc detyra e policis sht t konstatoj se a
kemi baz dyshimi se sht kryer vepr penale, si dhe t parashtroj propozim pr padi
penale prokurorit publik. Me padin penale, policia do tia dorzoj edhe materialet
informuese deri te t cilat ka ardhur me angazhimin e vet, t cilat materiale do t
shrbejn pr vazhdimin e mtejshm t padis penale ( nevoja eventuale pr zbatim t
hetimeve, ose jan t prshtatshme pr akt akuz dhe nuk ka nevoj pr hetime dhe prova
shtes ). Pra, kto materiale informative t policis, nuk shrbejn si baz pr t mbshtet
gjykata vendimin e saj, por vetm q prokurori publik t formoj mendim personal pr
rastin konkret. N vazhdim t ktij procesi, prokurori publik kto materiale t policis
dhe propozimet e veta q i jep pr rastin, do tia dorzoj gjykats hetuese, dhe ky
material sht i nj rndsie t veant si pr marrjen e vendimit, pr t zbatuar hetime,
ashtu edhe pr orientimin dhe drejtimin e tyre.
Nga e gjith ajo q paraprakisht u tha, shihet qart se materialet informative q i
grumbullon policia pr veprn penale, prve karakterit operativ kan edhe vler t
konsiderueshme procedurale n kuptim t ndikimit t tyre ndaj prokurorit publik n
vendimin e tij pr procedimin e mtejshm t padis penale, si dhe n vendimin e
gjykatsit hetues pr inicimin e hetimeve dhe drejtimin e tyre. Ligji i Procedurs Penale
t R. M. Prcakton q gjykata dhe organet shtetrore q marrin pjes n procedur
penale jan t obliguar q n mnyr t plot dhe t drejt ti vrtetojn faktet q jan t
rndsishme pr t sjell aktgjykim t ligjshm207. Gjithashtu thot se ata jan t
obliguar q me vmendje dhe interes t njjt ti hulumtoj dhe verifikoj si faktet q e
rndojn t akuzuarin, ashtu edhe ata q shkojn n interes t atij208. N lidhje me kt,
nse supozojm q organet e punve t brendshme dhe prokurori publik n do koh dhe
pr do rast do t vrtetojn n mnyr objektive gjendjen faktike, ather pjesmarrja e
avokatit si person n prgatitje juridike, n mbrojtjen e klientit t tij nga shkeljet
eventuale t ligjit nga kto organe mundet t llogaritet si e pa nevojshme. Megjithat, ky
mendim dhe qndrim do t llogaritej si tepr idealist sepse nuk merr n konsiderat
gjendjen reale t praktiks. Domethn, kur kemi parasysh strukturn organizative,
aftsit kadrovike si dhe prgatitjet teknike t ktyre organeve nuk mundemi q doher
dhe pr do rast t presim veprim objektiv dhe pa gabime eventuale t puns s tyre.
Edhe n aspekt psikologjik, pothuajse sht e pamundur q nga ato t pritet q n mnyr
t barabart dhe t gjithanshme ti hulumtojn t gjitha faktet, si ato q shkojn n favor
ashtu edhe ato q shkojn n dobi t t dyshuarit. Gjithashtu, kjo ngarkes psikologjike
sht prezent edhe te prokurori publik, i cili synon q kryesi i veprs penale t dnohet n
prputhje me ligjet prkatse dhe n kt mnyr e drejta t jet e knaqur, kurse i
dyshuari gjithmon tenton q ti shmanget prgjegjsis s tij. Nse kt e kemi parasysh,
ather n aspekt psikologjik sht e shpjegueshme mundsia q prokurori publik t
marr n konsiderat vetm faktet q e ngarkojn kryesin e veprs penale. Pr kt arsye

207

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
208
Shih: Po aty.

85

pjesmarrja e avokatit sht e domosdoshme q t kontribuoj n ekuilibrimin e ksaj

gjendje.
Prve ktyre, duhet t merren parasysh edhe kto argumente:
- Duke pasur parasysh normat e ligjit t procedurs penale q autorizojn policin q
vet, nn kushtet t prcaktuara, para se gjithash n raste emergjente, t mundet t
ndrmarr veprime t caktuara hetuese. Ndonse, gjat ksaj emergjence puna e policis
shpesh mundet t jet siprfaqsore dhe josistematike e cila si pasoj mundet t ket
konstatim jo objektiv t gjendjes faktike. Deri te gabimi mund t arrihet edhe n rastet
kur pr nj shtje jan t angazhuar t gjitha palt procedurale, dhe si nuk mund t kemi
gabime eventuale n rastet kur vepron nj organ i vetm. Pr vazhdimin e mtejshm t
procesit, prokurori publik nevojn pr vazhdim t hetimeve e mbshtet mbi materialet
dhe t dhnat e policis t cilat mundet t jen nga ajo q paraprakisht u tha, jo t plota,
subjektive dhe jo t sakta. Gjat gjith ksaj kohe, kundrejt punonjsve t policis dhe
prokurorit publik kemi t dyshuarin i cili n t shumtn e rasteve sht person me
prgatitje profesionale t ksaj fushe nn prgatitjet e policis dhe prokuroris. N kt
rast ndihma e mbrojtsit pr t dyshuarin sht e nj rndsie t madhe, q ai t gjej
prova me t cilat do t dshmohet pafajsia e tij.
- Gjithashtu, nga ballafaqimi me personat zyrtar i dyshuari gjendet n nj gjendje psiqike
t veant, nga i cili krkohet q t jap deklarat t ciln ose vet duhet ta shkruaj, ose
detyrohet t nnshkruaj deklaratn paraprakisht t prgatitur nga policia, duke i premtuar
se pas nnshkrimit do t lihet i lir, ose do t tentohet q ky t marr rolin e
bashkpunuesit me ta. Prve ksaj, shpeshher ndodh q i dyshuari t prgjigjet n
pyetjet lidhur me faktet q siprfaqsisht do ti prezantohen. N kto situata pjesmarrja e
avokatit skajshmrisht do te prmirsonte pozitn e t dyshuarit.
- Fakti se nuk ka mbrojts n procedur parapenale, nuk mundet t ndikoj n mendimin
ton se i dyshuari ndodhet n pozicioni kushtetues t garantimit t s drejts pr mbrojtje.
- Gjithashtu, duhet t marrim parasysh edhe at kur i dyshuari refuzon t jap deklarat,
mbrojtsi sht ai q duhet tia bj me dije t dyshuarit se ky refuzim jo vetm q rndon
punn e policis, por edhe do t vshtirsoj, konstatimin e rrethanave, t cilat jan n
interes t tij. Megjithat, pa marr parasysh kshilln e mbrojtsit t tij, i dyshuari vet
vendos pr mnyrn e mbrojtjes se tij, ashtu si ai mendon se sht m prshtatshm pr
t. N kt rast mbrojtsi nuk ka zgjidhje tjetr por vetm t ndjek qndrimin e klientit t
vet.
- Prezenca e avokatit n procedur parapenale mundson q ai m von, gjat procedurs,
t thirret n lshimet nga policia dhe t tregoj pr dyshimet eventuale deri te t cilat ka
arritur gjat procedimit me mbrojtsin e tij gjat kohs kur i sht pamundsuar qasja.
- Pjesmarrja e avokatit n procedur parapenale mundson q n fillim t procedurs t
siguroj dhe t verifikoj faktet dhe provat n t cilat i dyshuari do t thirret gjat
vazhdimit t procedurs. I dyshuari pr shkak t padituris s tij dhe gjendjes
psikologjike n t ciln ndodhet, nuk ka mundsi q t tregoj pr faktet dhe rrethanat q
shkojn n favor t tij, dhe mu pr kt ndrmjetsimi i avokatit mundson q kto fakte
t vihen n pah. Me kt rast avokati nuk i ndihmon vetm mbrojtsit t vet, por edhe
gjykats. N situat t ktill, prezenca e avokatit padyshim kontribuon n vrtetimin e
plot t gjendjes faktike.

86

- Nga radht e pjestarve t policis shpeshher dgjojm vrejtje se puna e tyre prjeton
dme, sepse avokati t dyshuarit i jep kshilla pr at se ka duhet t flas, dhe ka nuk
duhet. Gjithsesi nga avokati nuk duhet t pritet q t kontribuoj n konstatimin e fakteve
q shkojn n disfavor t klientit t vet, mirpo ai nuk guxon as q t pengoj n
vrtetimin e tyre.
N fund mundmi q t konstatojm pr domosdoshmrin e pjesmarrjes s
mbrojtsit n procedur parapenale. N kt mnyr ai ndihmon n vrtetimin e fakteve
q mund ti prdor i dyshuari, por n t njjtn koh parandalon vrtetimin e fakteve t
pasakta. Ve ksaj, ai i ofron mbrojtje t dyshuarit nga veprimet eventuale kundrligjore
q mund t aplikohen ndaj tij nga ana e organeve t punve t brendshme.

87

5. RNDSIA E DEKLARATS E T DYSHUARIT

Kur arrihet baza e dyshimit se sht kryer vepr penale, e cila ndiqet n baz t
detyrs zyrtare, organet e punve t brendshme kan obligim zyrtar, i cili obligim buron
nga neni 276 q t ndrmarrin t gjitha masat dhe veprimet e domosdoshme pr
zbardhjen e saj209. Kto veprimtari t policis cilsohen si prpunim apo trajtim
kriminalistik210. Pjes prbrse e saj sht edhe mbledhja e informacioneve pr veprn
penale211. Domethn, veprimet fillestare kriminalistike pr njohjen e veprs penale dhe
kryesit t saj mundet t jen, dhe shpeshher jan shum prcaktuese. N lidhje me kt,
njra nga qllimet baz t angazhimit t policis sht q t gjej persona, t cilt
posedojn njohuri t drejtprdrejta ose t trthorta lidhur me ngjarjen kriminale. N kt
kuptim deklarata e t dyshuarit ka rndsi t veant, dhe nga supozimi q ekziston se ai
mund t jet autor i veprs penale, m mir se dokush tjetr di lidhur me ngjarjen
penale dhe rrethanat tjera plotsuese t saj. Nse nisemi nga logjika e asaj q paraprakisht
u tha, ather sht e qart se deklarata e till e pasuron procesin, m shum sesa
deklaratat e personave t tjer deri te t cilat policia ka arritur n rrugn e grumbullimit
t informacioneve.
Deklarata e t dyshuarit sht e nj rndsie t veant kur sht n pyetje kontrollimi
i versioneve paraprake, si edhe vrtetimi dhe zbardhja e fakteve dhe rrethanave t tjera t
cilat duhet ose t vrtetojn, ose ta hedhin posht dyshimin se ky person sht kryers i
veprs penale. Prve ksaj, deklarata e t dyshuarit n mas t konsiderueshme do t
ket ndikim n przgjedhjen dhe mnyrn e realizimit t veprimeve tjera operative dhe
hetimore. Deklarimi i t dyshuarit mundet t na jap t dhna edhe pr ndonj person
tjetr, q pas ngritjes s procedurs penale kto persona t paraqiten n cilsi t caktuar
procedurale dhe t na japin dshmi personale. Gjithashtu, i dyshuari mundet t na jap
informacione pr vendin ku ka mundsi t gjinden sende apo gjurm q kan lidhje me
veprn penale, t cilat nse do t gjinden dhe do t fiksohen n prputhje me rregullat e
tekniks kriminalistike, do t llogariten si dshmi materiale.
Padyshim se deklarata e t dyshuarit ka rndsi t madhe n zbulimin, zbardhjen dhe
argumentimin e veprave penale. Por, n t njjtn koh duhet t jemi t vetdijshm pr
mundsin se ai deklarim t jet, n mas t madhe apo t vogl, rrjedhoj e
subjektivizmit, si dhe at, se i dyshuari kt deklarat n prmbajtje m von ka mundsi
q ta ndryshoj. Pr shkak t ktyre mundsive n asnj rast nuk duhet t anashkalohet
209

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
210
Shih: Prpunim kriminalistik mundet t definohet si trsi metodologjike dhe e planifikuar e veprimeve
t policis n procedur parapenale n lidhje me nj ngjarje kriminale t caktuar dhe kryesit t saj, me
qllim q informatat fillestare ( baza e dyshimit, indicet ) t veprimeve operative ti ngrej n shkall t
besueshmris, ku m pas t cilat do t mundsojn q t sillet nj vendim procedural penal i caktuar. E
thn sipas: Krivokapi, V., Kriminalistika taktika I, Policiska akademija, Beograd, 2000, fq, 240.
211
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.

88

krkimi i provave tjera personale dhe materiale, sepse ato neve na ofrojn mundsin pr
t plotsuar shtjen edhe me provat tjera, verifikimin e deklarats s t dyshuarit, dhe na
krijojn besimin pr t shkuar drejt qllimit final t zbardhjes dhe zgjidhjes s lndve
penale.
Nga ajo q paraprakisht u theksua, mundet q t thuhet se deklarimi i t dyshuarit
posedon rndsi operative t madhe. Megjithat, parashtrohet pyetja se si dhe sa sht
rndsia procedurale? Me fjal t tjera, deklarimi i personave deri te t cilat ka arritur
policia nga veprimet e tyre joformale n procedur parapenale nuk kan vler
provuese212. Prmbajtja e atyre deklarimeve nuk do t bhen pjes prbrse e padis
penale dhe nuk do t integrohet brenda saj, por do t prdoren vetm se si dokumente
nga shnimet zyrtare dhe pran padis penale do ti dorzohen prokurorit publik, ku t
cilat do t shrbejn pr procesuim t mtejshm t padis penale. Gjat vazhdimit t
procedurs, prokurori publik ia dorzon gjykatsit hetues materialet e grumbulluara nga
policia, bashk me propozimet e tij, edhe ai material sht i rndsis s veant, si pr
marrjen e vendimit pr vazhdim t hetimeve, ashtu dhe pr orientimin dhe drejtimin e
tyre.
Parimi bazik me t cilin gjykata udhhiqet sht parimi i gjetjes t t vrtets
materiale, dhe pr tu prbush ky objektiv
gjykata prdor t gjitha burimet e
informacionit, kjo do t thot q informacionet deri te t cilat ka arritur policia duhet tu
jepet fuqi provuese. Megjithat, shikuar objektivisht zbatimi pik pr pike i ktij parimi
sht i pamundur, kur kemi parasysh prkufizimet e ligjit t procedurs penale lidhur me
respektimin e lirive dhe t drejtave t qytetarve. Neni 216 i Ligjit t P.P t
R.Maqedonis thot q dshmitari nuk sht i obliguar q t prgjigjet n pyetjet, me t
cilat do t ekspozoj veten e tij, ose ndonj t afrm n nj turp t rnd, n dm material
t konsiderueshm ose ndjekje penale213. Gjithashtu t drejtn pr heshtje e ka t
garantuar edhe i pandehuri ose i dyshuari ( neni 206 )214. N situata t ktilla, kur jemi t
obliguar t respektojm edhe disa parime tjera si humanizmi, apo disa liri dhe t drejta
themelore t njeriut, do heqim dor nga disa burime t vlefshme t gjetjes t t vrtets
lidhur me nj proces penal. Me t drejt do t pohonim se demokratizimi i gjykatave dhe
policis do t arrihet duke i respektuar ato parime, t cilat na porosisin se nuk duhet q
t arrim deri tek e vrteta duke shkelur kto liri dhe t drejta t njeriut, q njkohsisht
jan edhe fondamenti i sistemit demokratik.
Ekziston mendimi se me dhnien e vlers provuese materialeve q ka grumbulluar
policia nga veprimet joformale gjat procedurs parapenale, do t rritej efikasiteti edhe
ekonomizimi i procedurs penale si trsi. Me fjal t tjera, n kt mnyr hetimet q i
zhvillon gjykata hetuese, do t ishin si prsritje e veprimeve operative kriminalistike q
ka ndrmarr policia m hert.
N ann tjetr, nse materialeve t policis q jan mbledhur nga veprimet joformale
do tu jepet vler provuese, ather n kt mnyr kto materiale do t futeshin n
212

Shih: Prjashtim bn deklarimi i t dyshuarit q sht dhn n prezencn e avokatit, ku kto materiale
posedojn vler provuese.
213
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
214
Shih: Po aty.

89

procedur penale dhe do t kishin vler provuesi njlloj si provat formale t mbledhura
nga ana e gjykats, t udhhequra nga nj numr procesesh garantuese. N kt mnyr
aktgjykimi i gjykats do t mbshtetej n dy lloje t provave. Njri lloj do t llogaritej
plotsisht me vler, edhe pse do t jen t mbledhur pa asnj garanci procedurale lidhur
me ligjshmrin dhe rregullshmrin e veprimeve t policis q kushtetuta ua garanton
qytetarve, dhe lloji tjetr i provave q jan grumbulluar nga gjykata duke respektuar
kto garanci ligjore.
Gjithashtu, si argument tjetr q shkon n lidhje me mospranimin e materialeve q
grumbullon policia si materiale provuese, sht karakteri joformal i veprimeve, nga t
cilat sht arritur deri te kto materiale. Domethn, dispozitat e ligjit t procedurs
penale q rregullojn materien e veprimeve parapenale t policis, e autorizoj kt organ
q t ndrmarr veprime dhe masa t caktuara midis t cilave edhe n grumbullimin e
informacioneve. Por, kto veprime nuk jan t parapara n form dhe prmbajtje, por ato
vetm se jan t numruara, ndrsa disa as q jan t prmendura, por jan t prfshira n
formulimin masa dhe veprime t tjera duke i ln n kt mnyr hapsir teoris dhe
praktiks kriminalistike t zbuloj edhe masa tjera taktike dhe teknike. N njrn an
ligjvnsi nuk e ka precizuar mnyrn e veprimeve t ktyre punve t policis, kurse n
ann tjetr, rezultatet q arrihen nga ndrmarrja e ktyre punve nuk u jep vler provuese.
Parashtrohet pyetja se ka do t ndodhte, nse materialeve t policis t grumbulluara
n mnyr joformale do tu jepet vler provuese, duke i rregulluar n mnyr precize me
ligj njlloj, si jan t rregulluara edhe veprimet e gjykats hetimore? Prgjigjja
prafrsisht sht e thjesht, n kt mnyr nga zyra operative kriminalistike e policis
kjo zyr do t shndrrohej n shrbim apo funksion gjyqsor, dhe n kt mnyr do t
kemi dy procedura gjyqsore, njra e policis dhe tjetra e gjykats hetuese, ku n kt rast
do t humbej shrbimi zyrtar kriminalistik, pa t cilin do t vshtirsohet n mas t
madhe zbulimi dhe luftimi i kriminalitetit. Veprimet e lira operative kriminalistike
policis me siguri do ti japin m shum mundsi n planin e luftimin dhe zbulimin e
kriminalitetit, sesa nse kto veprime t jen t kufizuara n form procedurale. N ann
tjetr, fakti se veprimet e policis nuk duhet t jen t prkufizuara n form procedurale
n asnj mnyr nuk do t thot se punonjsit e policis mundet t veproj plotsisht t
lir. Sepse veprimet e tyre detyrimisht duhet t jen n harmoni me prcaktimet
Kushtetuese, si dhe me aktet juridike t rendit juridik t shtetit, ligjeve dhe akteve tjera
nnligjore q prafrsisht rregullojn veprimtarin e policis.
Me qllim q gjrat ti analizojm n aspekt objektiv, duhet t pranojm se zgjidhja
q n njrn an kto veprime t rregullohen me ligj, kurse n an tjetr nse jo, ather
ktyre rezultateve tu jepet vler provuese, n vetvete do t mbart rrezik latent pr
shkeljen e lirive dhe t drejtave themelore t njeriut n shoqrin ton. Megjithat, edhe
pse ekziston dyshimi ndaj policis n veprimet e tyre pr gjetjen e t vrtets, ne duhet ta
kemi parasysh se materialet e policis i nnshtrohen kontrollit t trefisht: nga ana e
prokurorit publik para parashtrimit t krkess pr zbatim t hetimeve, nga ana e gjykats
hetuese gjat fazs s hetimeve, si dhe nga gjykata gjat rrjedhs s gjykimit.
Kur sht n pyetje vlera provuese e deklarats, e marr nga ana e punonjsve t
policis duhet t mbahet rregullimi ligjor i deritanishm q ka t bj me marrjen n
pyetje t dyshuarin ( deklarimi i t dyshuarit do t ket vler provuese vetm n rastet e
parashikuara me nenin 206, 207, t Ligjit t Procedurs Penale t R.Maqedonis, dhe n

90

rastet kur nuk do t respektohen kto prcaktime ligjore, p.sh. marrja n pyetje pa
prezencn e mbrojtsit dhe kur kjo e drejt i sht mohuar, deklarata e ktill nuk do t
ket vler provuese)215. Kurse kur sht fjala pr deklaratn e dshmitarve neni 212 i
ligjit t P.P t R. M, thot se edhe kjo deklarat do t ket vler provuese prve n rastet
kur nuk do t respektohet neni 213, i cili prcaktoj se cilat persona nuk ka mundsi t
thirren n cilsi t dshmitarve, dhe kur si dshmitar do t merret i mituri i cili nuk e
kupton vlern e dshmis216.
Prve respektimit t ligjit lidhur me dshmin e dshmitarve, duhet t kihet
parasysh edhe koha sa m e prshtatshme dhe e shpejt, sepse sa m shum koh q kalon
nga ngjarja penale, aq m shum rritet rreziku q t ndikohet te dshmitart ose t
harrojn detaje nga kjo ngjarje. Praktika e deritanishme na tregon se nga kryerja e veprs
penale e deri te marrja e deklaratave nga dshmitart, mundet t ket kaluar koh nga 4
muaj e m shum. Dhe mundsia pr devijim, harres apo ikje nga dshmia do t
minimizohej, nse deklarimi do t bhej menjher pas fillimit t procedurs penale.
N fund mund t q t prfundojm se dispozitat e LPP q kan t bjn me vlern
procedurale t mbledhjes se materialeve informuese t policis, dhe bashk me kto edhe
deklarata e t dyshuarit, rregullojn n mas t konsiderueshme dhe i prshtaten
karakterit t ktyre veprimtarive, qofshin t procedurs parapenale apo t asaj penale217.
Ndryshimet eventuale t ksaj materi do t krkonin ndryshim n gjith sistemin
normativ momantal q rregullon shtjet e ksaj fushe. Por kur kemi parasysh orientimin
evropian t shtetit, nj gj e ktill paraqitet si domosdoshmri me qllim t
harmonizimit t legjislacionit ton me at t shteteve evropiane. Prandaj, ligji i
procedurs penale t R. M. sht n fazn e disa ndryshimeve, kryesisht ndryshimet kan
t bjn me shtjet e hetuesis ku nga shum kompetenca q ka deri m tani gjykatsi
hetues do t kalojn te prokurori.

215

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
216
Shih: Po aty.
217
Shih: Po aty.

91

KREU III

ASPEKTI KRIMINALISTIK I MARRJES N PYETJE T T DYSHUARIT

NGA ANA E POLICIS

1. Faza prgatitore dhe planifikimi i marrjes n pyetje

Parakushti bazik pr ndrmarrjen e do veprimtarie operative kriminalistike sht
prgatitja e mirfillt e saj. Pr punn e dgjimit t t dyshuarit prgatitja dhe planifikimi
jan t nj rndsie t veant. N rastin kur i dyshuari sht prezent n hapsirat zyrtare
t policis dhe punonjsi operativ do t filloj ta marr n pyetje pa plan paraprakisht
mir t prgatitur, gabimet do t jen t pashmangshme, do t humb kontrollin mbi
situatn dhe me kt do t krijoj prshtypjen te i dyshuari se nuk di dhe nuk sht
mjaftueshm i prgatitur. N kt mnyr do ta inkurajoj dyshuarin, q gjendjen ta
paraqes ashtu si do ti konvenonte atij. Si rezultat i ksaj punonjsi operativ do t fitonte
pak ose aspak informata dhe t dhna, dhe n kt mnyr do ti ikte nga dora nj burim
me vler, ndoshta edhe i vetmi pr ta zbardhur veprn penale.
Rndsia e prgatitjes dhe planifikimit t marrjes n pyetje t t dyshuarit, nuk sht
gjithmon dhe nga t gjith punonjsit operativ e kuptuar dhe e marr n mnyr t
drejt dhe serioze. Shpesh ndodh q punonjsi operativ pa prvoj t mjaftueshme ta
nnvlersoj peshn e saj, duke menduar se kjo pun sht humbje kohe, dhe thjesht
shpesh her e kaprcejn kt faz. N ann tjetr, ekzistojn situata emergjente ku duhet
dgjimi t realizohet sa m shpejt, duke mos e zvarritur nga arsyeja e planifikimit dhe,
pavarsisht nga rndsia e saj, ajo lihet. N kt rast punonjsit operativ nuk i ngelet
tjetr vetm t bj improvizime. Dhe, kjo sa do t jet e suksesshme, do t varet
gjithmon nga prvoja e tij, orientimi e shkathtsia dhe nga koncentrimi i momentit.
Improvizimi n disa raste na imponohet si mundsi e vetme e zgjidhjes n situata
emergjente, ku arsyet e shpejtsis na pamundsojn t prgatitemi dhe t hartojm plan
pr dgjimin. At q punonjsi operativ mundet ta bj n at situat sht q ta lus
kolegun e vet q t bisedoj me t dyshuarin tema jo t obligueshme, kurse ky gjat ksaj
kohe t njihet me shkresat q i ka n dispozicion, me faktet dhe rrethanat q duhet t
sqarohen dhe t ket nj orientim pr kornizn e dgjimit lidhur me veprn prkatse.
Ndonse praktika n m shum raste e ka vrtetuar rregullin se dy minuta prgatitje
do ta ruaj dhe do ta kursej marrjen n pyetje.
Para se t filloj dgjimi i t dyshuarit, paraprakisht duhet t ndrmerren kto masa
vijuese:
t zgjidhet vendi dhe koha e marrjes n pyetje;
duhet t vendoset cili punonjs operativ do ta udhheq marrjen n pyetje;
duhet t njihen me faktet dhe rrethanat q kan lidhje me veprn penale;
njohja me personalitetin e t dyshuarit;

92

prgatitja e pyetjeve dhe prcaktimi i strategjis pr parashtrimin e tyre;

analizohet strategjia dhe taktika e dgjimit ( prparsit dhe mangsit ) dhe
prcaktimi i atyre pr t cilat vlersohet se do t japin rezultate me t mira pr
rastin konkret218.

2. Zgjedhja e vendit ku do t realizohet marrja n pyetje

Nj nga parakushtet esenciale q n mas t madhe do t ndikoj n rrjedhn e
marrjes n pyetje t t dyshuarit, sht zgjedhja e drejt e vendit ku kjo pun do t
realizohet. Duhet t theksojm se ligji i procedurs penale nuk e prmban asnj prcaktim
lidhur me vendin se ku duhet t bhet mbledhja e informacioneve, dhe ve ksaj as pr
vendin se ku duhet t dgjohet i dyshuari. Kjo zgjedhje sht e arsyeshme dhe e drejt
nga arsyeja se ligjvnsi ka ln hapsir pr prvojn q t ofroj zgjidhje sa m t
prshtatshme, e cila n varshmri nga situatat konkrete, kto zgjidhje mundet t jen t
ndryshme. N ndonj situat me e prshtatshme mund t jet n kafene, n ndonj rast
banesa e personit i cili dgjohet etj.
Megjithat, kur flasim pr punn e dgjimit e t
dyshuarit, e cila sht objekt i ktij punimi, duhet thn se i dyshuari parimisht duhet t
dgjohet n hapsirat zyrtare, t sepse me t drejt n t do mundemi q t sigurojm
kushte t caktuara taktiko-teknike dhe t siguris, t cilat jan t nj rndsie t veant
pr realizimin efikas t tij. Kshtu pr shembull, nse i dyshuari do t dgjohet n
banesn e tij n prezenc t familjarve, do tia forcojn sigurin psikologjike dhe pr
kt edhe energjin e tij pr rezistenc m t madhe. Gjithashtu, aty sht e vshtir pr t
siguruar kushte pr qetsi, bised pa pengesa ( pushim, ndrhyrje nga ana, zilja e telefonit
etj. ). Prve ksaj, ambienti familjar mundet tia lehtsoj arratisjen, sulmin eventual
ndaj punonjsit t policis dhe gjra t ngjashme si kto. Situat t ngjashme do t kemi
edhe n rastet kur fjala sht pr vende private. N prputhje me kt, mundet q t
konstatohet se fshehtsia, mundsia e kqyrjes s shkresave t ndryshme, evidencave,
prdorimi i mjeteve pr lidhje, mundsia e incizimit teknik t biseds, sigurimi i
pamundsis pr arratisje i t dyshuarit, sulmet e mundshme ndaj punonjsve t policis,
kushte m t prshtatshme pr koncentrim me bashkbiseduesin jan prparsi pr
dgjimin e t dyshuarit q ofrohen nga hapsirat zyrtare.
Megjithat, nuk sht do hapsir zyrtare e prshtatshme q n t t realizohet
marrja n pyetje. Ajo hapsir zyrtare duhet ti plotsoj disa parakushte dhe t dalloj
nga hapsirat tjera zyrtare. Parashtrohet pyetje se cilat kushte duhet q t plotsohen q
nj vend i caktuar t jet n funksion t realizimit efikas t dgjimit t t dyshuarit? Pjesa
e punimit q pason do t tentoj q ti jap prgjigje ksaj pyetje.

218

Roso, Z., Informativni pazgovor I intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 59.

93

Duke u nisur nga rndsia e marrjes n pyetje t t dyshuarit q ka n zbulimin,

zbardhjen dhe argumentimin me prova t veprs penale, n kuadr t njsis organizative
prgjegjse t Ministris s Punve t Brendshme, duhet t ekzistoj hapsir e veant
ku do t dgjohet i dyshuari. Kjo hapsir duhet domosdo q ti plotsoj disa kushte t
caktuara taktike-teknike dhe t siguris, t gjitha kto duhet t jen n funksion t
realizimit efikas te dgjimit.
Hapsira, para se gjithash, duhet t mundsoj bisedim diskret. Nuk duhet t jet
hapsir e kalueshme, n t ciln n do moment mund t hyj e t dal dikush.
Gjithashtu, nuk duhet t jet zyr e prbashkt kur njri nga punonjsit operativ do t
dgjoj t dyshuarin, ndrsa tjetri t flas n telefon, kurse i treti t dgjoj ndonj t
dyshuar tjetr etj. Ajo hapsir duhet t jet e destinuar vetm pr dgjim dhe duhet t
jet e lir n do koh, thn m sakt e prshtatshme 24 or vetm pr dgjim. Dera e
hapsirs duhet t jet e izoluar mir, ashtu q t mos deprtoj asnj z nga jasht.
Hapsira nuk duhet t ket as dritare nga arsyeja se mungesa e tyre pamundson
tejkalimin e cilitdo lloj ndikimi nga jasht, nga t cilt gjithashtu do t shihen objekte
dhe sende t ndryshme q jan jasht, gjra q do t trheqin koncentrimin e t dyshuarit
gjat dgjimit. Por, n rast se kjo hapsir ka dritare, ather pr arsye t siguris ato
duhet t ken grila dhe t jen nga brenda t mbuluara me perde. Por n rastet kur
hapsira nuk ka dritare, ather nnkuptohet se duhet t ket sistem t prshtatshm pr
ventilim.
Gjithashtu, hapsira nuk duhet t jet shum e ngusht ashtu q t ket ndikim
klaustrofobik, dhe duhet t jet mir e rregulluar q t duket sa m kndshme, q mos t
ket ndikim te i dyshuari, i cili nga vet fakti se ndodhet n hapsirat e policis dhe ku n
do moment duhet t ballafaqohet me veprn , e cila i ngarkohet n vetvete te i dyshuari
krijon gjendje jo t kndshme. N ann tjetr, kur kjo hapsir do t jet mir e rregulluar
dhe e prshtatshme, do t synoj q t zvogloj trheqjen e t dyshuarit dhe do t
shmang rezistencn q ekziston te i dyshuari, e cila n mas t madhe mundet ta rndoj
procesin e komunikimit.
N muret e hapsirs nuk duhet t ket fotografi, kalendar dhe gjra me prmbajtje t
ngjashme. Nse ato jan aty, ather nuk duhet t jen n at an ka sht i kthyer i
dyshuari, derisa merret n pyetje. Gjat marrjes n pyetje, punonjsi operativ dhe i
dyshuari duhet t jen t ulur, por n faza kritike t biseds punonjsi operativ duhet t
ngrihet n kmb. Kjo arsyetohet me nevojn e arritjes s prparsis psikologjike nga
qndrimi m lart gjat biseds219.
Midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit nuk duhet t ket pengesa fizike pr kto
arsye:
q punonjsi operativ gjat procesit t marrjes n pyetje t mundet ta vzhgoj
n trsi t dyshuarin, sepse sht e rndsishme pr t par fotografin
simptomatike t tij,
q punonjsi operativ t ket mundsi pa penges ta zvogloj distancn midis
tij dhe t dyshuarit gjat procesit t dgjimit220.

219
220

Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor I intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 59.
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor I intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 59-61.

94

N karrige, prve materialeve q jan n funksion t dgjimit nuk duhet t ket asgj
tjetr. Punonjsi operativ prpara vetes duhet ti ket t gjitha gjrat e nevojshme pr
realizimin e procesit t dgjimit, kshtu q gjat dgjimit t mos vij n situat q ti
duhet dika dhe t jet i detyruar ta lshoj hapsirn pr t marr ndonj send, pr
shembull ndonj formular, dokumente t nevojshme, fotografi, prova etj. Shkresat e
punonjsit operativ nuk duhet t jen shum afr t dyshuarit, q a t mos ket mundsi,
q t shoh se ka shkruan n t dhe pr ka shrbejn ose t tentoj ti asgjsoj.
Gjithashtu, afr mundsis pr ti kapur nuk duhet t qndrojn lapsa, stilograf,
kapse pr letra dhe gjra t ngjashme me kto, t cilat i dyshuari do ti mbaj n dor
pr tu zbavitur me to. Prve q do t luaj me ato sende, n t njjtn koh do t
dekoncentroj punonjsin operativ dhe do t fitoj kohe duke luajtur, pr tu menduar pak
m gjat pr prgjigjet, q do ti parashtrohen nga punonjsi.
Rekomandohet q vendi i t dyshuarit t jet ashtu i pozicionuar q shpina e tij t jet
e kthyer ka dera dhe fytyra e tij ka drita221.
E nevojshme sht q hapsira pr dgjim t jet optimalisht me drit q do t thot se
sasia e drits duhet t jet e atill q ta godas fytyrn e t dyshuarit, por as shum e
dobt q mos t mundet t shihen mir vijat e fytyrs s t dyshuarit, nga t cilat
punonjsi operativ do t shikonte lvizjet fciale t t dyshuarit, e cila sht njra nga
elementet pr formimin e fotografis simptomatike.
Telefoni nuk duhet t ekzistoj n kt dhom, sepse thirrja telefonike do t
dekoncentronte dhe do te ndrpritet ndonjher lidhjen e vshtir t komunikimit222.
Gjithashtu, e nevojshme sht q hapsira me pamjen e vet dhe punonjsit operativ
me paraqitjen dhe sjelljen e tyre sa m pak q sht e mundur, q mos ti krijoj prshtypje
t dyshuarit se gjendet n hapsirat e policis ose t burgut. Kt prshtypje do ta
krijonin nga mnyrat e ndryshme, nga fotografit e ndryshme n mur q kan prmbajtje
t policis, dhe deri te polict me uniformat e tyre, do t vendosin theksin n seriozitetin
e hetimit dhe n pasojat q nga kjo mund t dalin pr t dyshuarin223.
T dyshuarit nuk duhet ti lejohet t pij duhan. Nse nj mundsi e ktill do ti
ofrohej, n rastin kur do ti parashtrohet pyetja, ai nga xhepi i vet do t nxjerrte kutin e
duhanit dhe do t ndizte nj cigare. Gjat ksaj kohe punonjsi operativ nuk mundet t
dij me siguri se i dyshuari vrtet ka nevoj pr cigare, apo do t fitoj koh pr
prgjigjen q do t jepte224. Q tu shmangemi dilemave t ktilla dhe t ngjashme me
kto, duhet t tentojm q t dyshuarit ti shkurtohen kto mundsi kur sht e mundur225.
N hapsirat pr marrje n pyetje duhet t ket mjete pr regjistrim audio vizuale
gjat procesit t dgjimit. Dhoma e dgjimit duhet t posedoj ngjitur me t edhe nj
dhom t vogl, e cila murin ndars nga dhoma dgjimit nj pjes ta ket me xham
special q nga dhoma e vogl t shihet dhoma e dgjimit, kurse anasjelltas jo, dhe gjith
221

Shih: Siminovic, B., Pribavljenje i ocean iskaza pred policijom i na sudu, Pravni Fakultet y Kraguevac,
1997, fq. 81.
222
Shih: Po aty, fq. 81.
223
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq. 36.
224
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq. 36.
225
Shih: Po aty.

95

biseda q bhet n dhomn e dgjimit t dgjohet edhe te dhoma e vogl. Prparsit pr

ekzistimin e ksaj dhome jan t shumfishta:
gjykatsi hetues do ket mundsi q t shoh dhe t dgjoj dhe njkohsisht
punonjsi operativ marrjen n pyetje ta realizoj n mnyr diskrete, pa prezenc
t dikujt tjetri n dhomn e dgjimit;
kolegt tjer t punonjsit operativ do ta ndjekin marrjen n pyetje dhe kshtu do
marrin prvoj n kt drejtim;
n rastet kur merret n pyetje femr, ather n dhomn e vogl do t rrij nj
femr tjetr n cilsin e dshmitarit, pr t vzhguar procesin dhe si garantuese
pr ngritjen eventuale t padis t pabazuar, pr arsye t sjelljes jo shembullore
nga ana e punonjsit operativ;
kur i dyshuari do t mbetet i vetmuar n dhomn e dgjimit, ai do ket mundsi t
vzhgohet nga dhoma e vogl dhe n kt mnyr do t parandalohet do tentim
eventual pr arratisje apo pr vetvrasje226.
Nga kjo q u prezantua m lart shihet qart rndsia dhoms s vogl, por megjithat
duhet t potencojm se n disa raste kjo mundet te ndonj i dyshuar ta sjell n situat q
t mos bashkpunoj me policin, nga arsyeja q i dyshuari t ruaj privatsin dhe
fshehtsin e deklarimit, sepse ai sht n dijeni q bisedn e tyre e prcjellin edhe
persona tjer. Nse paraqiten situata t ktilla, kur i dyshuari do t refuzoj t
bashkpunoj me policin, ather n emr t marrjes s ktyre informacioneve q mund
t jen edhe prcaktuese, pr t zbuluar veprn dhe kryesin e saj, bisedn do ta zhvillojm
n ndonj dhom tjetr t prshtatshme, ose duhet t kemi dhom, e cila do t jet nn
vzhgimin e kamerave, t cilat kamera duhet t jen mir t kamufluara q mos t bien n
syrin e t dyshuarit dhe prcjellja e ksaj bisede nga personat tjer t bhet nga dhom
tjetr227.
sht kshtu sepse intenca kryesore e realizimit t ktij procesi sht arritja deri te t
dhnat q jan t rndsishme pr gjetjen e t vrtets, kurse gjrat tjera komplementare
shrbejn pr realizimin me sukses t ktij qllimi. Me fjal t tjera, t arrish deri te
informacioni relevant pr veprn penale sht qllim, kurse dhoma e dgjimit, aplikimi i
krkesave taktike t kriminalistiks etj., jan mjete q prdoren pr t realizuar kt
qllim.
Dgjimi n katr sy m lehtsisht do t mundsonte vendosjen e kontaktit me t
dyshuarin dhe kshtu do t arrinim t merrnim informacione nga ai lidhur me veprn, ose
nse i dyshuari sht kryesi i veprs m leht do te pranonte at, sepse pranimi nuk bhet
publikisht, pra kt fakt n raste t shumta praktika e ka vrtetuar228. Ky fakt kuptohet
edhe nga jeta jon private, kur dikush ka vepruar dika dhe e mundon ndonj problem, ai
m leht e ka ti besoj dhe t bisedoj vetm me nj person, sesa kt fshehtsi ta ndaj
me m shum persona.

226

Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992, fq. 9.
227
Shih: Po aty.
228
Shih: Po aty.

96

Nga pjesa e punimit paraprak, u potencuan krkesat t cilat domosdo duhet ti

plotsoj do hapsir pr dgjim. Kto krkesa jan si standarde ndrkombtare,
megjithat, n kuadr t organizimit t njsive t Ministris s Punve t Brendshme t R.
Maqedonis nuk ekzistojn hapsira t ktilla, q plotsojn kt krkesa, edhe pse pr
rregullimin e tyre duhet investim financiar minimal dhe vullnet i mir. T holla shteti
padyshim se posedon. Mirpo a posedon vullnet t mir?

3. Zgjedhja e punonjsit operativ i cili do t realizoj marrjen n pyetje

e t dyshuarit
Zgjedhja e punonjsit operativ i cili do t marr n pyetje t dyshuarin paraqet
elementin prbrs t prgatitjes s ktij procesi, t cilit n praktik nuk i kushtohet
vmendje e mjaftueshme. Ekzistojn situata t palakmueshme, kur punonjsi operativ q
drejton nj lnd konkrete t punve kriminalistike dhe i cili n raport me ato sht m
mir i njoftuar, nuk duhet t dgjoj t dyshuarin.
Kshtu q, sht e mundur q midis
punonjsit operativ dhe t dyshuarit t ekzistoj gjendje animoziteti, padurueshmrie,
urrejtje q mund t datojn nga koh m t hershme. Pr shembull, e mjaftueshme do t
jet, nse punonjsi operativ gjat privimit nga liria t dyshuarin ta thirri me ndonj emr
fyes, ose ti drejtoj ndonj t shar ose n ndonj mnyr t ket nnmuar ndjenjat e
tij. Kundr t dyshuarit nuk sht e lejuar t prdoret dhuna, kanosja apo mjete tjera t
ngjajshme ( neni 210 )229. Policia e trajton personin e ndaluar me dinjitet dhe nuk e
ndalon personin n qendr t paraburgimit dhe nuk i v pranga ( neni 72 )230.
Ve ktyre, shpeshher kemi raste q burimi i ksaj urrejtje t jet prdorimi i forcs
fizike q sht prdorur pr arrestimin e tij, e cila sipas mendimit t t dyshuarit ka qen e
panevojshme ose e paligjshme. N raste t ktilla nuk mundet t pritet q t vendoset nj
marrdhnie besimi midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit, ku n vazhdim do t
shohim se ky besim sht faktor vendimtar pr t pasur sukses n realizimin e procesit t
dgjimit. N raste t ktilla preferohet q kt proces ta realizoj punonjs operativ tjetr.
Kjo mundet ti prcillet me plqimin e punonjsit operativ, i cili ka realizuar pjesn m t
madhe t puns dhe, si rezultat i ktij angazhimi sht arritur deri te i dyshuari. Kjo sht
e kuptueshme, sepse puna operative ngandonjher mundet t zgjas shum dhe t jet
lodhshme. Ai me kt prpjekje vetmohuese ka ardhur deri te i dyshuari dhe e ka sjell
n hapsirat zyrtare t policis, ku tani dikush tjetr duhet ta marr n pyetje dhe n fund
229

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
230
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

97

ti marr meritat e ksaj pune. Por, nse brenda njsis organizative t policis ekziston
harmoni, kooperim dhe veprimi n grup, ku meritat e puns do t jen kolegjiale e jo
individuale, problemi pr t ciln foln nuk do t ekzistonte.
N rastet kur e dyshuar do t jet femr, sht e preferuar q marrjen n pyetje ta bj
punonjse operative e gjinis femrore. Nga hulumtimet e autorve t ndryshm thuhet se
prgjigjet t t njjtit punonjsi operativ n pyetjen e njjt q nj her i sht parashtruar
t dyshuarit mashkull e nj her asaj femr, sht konstatuar dallim i madh n prgjigje,
kryesisht kto dallime jan m t shprehura n pyetjet delikate q kan t bjn me temat
seksuale. Meshkujt meshkujve u japin m shum prgjigje mashkullore, kurse femrat
femrave m shum prgjigje femrore231.
T mundura jan edhe raste t atilla kur do t jet e prshtatshme q t dyshuarin ta
dgjoj ai punonjs operativ me t cilin njihet m hert. N kto raste lidhja e hershme
dhe besimi i krijuar do t kontribuojn pr efikasitetin e realizimit t ktij dgjimi.
Kto jan vetm disa nga arsyet, t cilat duhet ta bindin secilin punonjs operativ, q
para se t filloj dgjimin ta pyes veten e tij: A jam un personi i prshtatshm pr ta
dgjuar t dyshuarin? A sht e prshtatshme q n kt rast t dyshuarin ta dgjoj
ndonjri nga kolegt e mi? Nse punonjsi operativ do t mundte suetn e vet dhe, nse
n njsin organizative ku punon punonjsi operativ ekziston klima pozitive , n
kuptim q askush t mos i marr mbi vete meritat e punonjsit tjetr operativ, do t
kishim larguar edhe nj penges nga rruga e realizimit efikas t dgjimit t t dyshuarit.

231

Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, ( Biseda informative dhe intervistimi ) MUP Republike
Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 126.

98

4. Njohja me rrethanat dhe faktet q jan n lidhje me aktivitetin

kriminal t t dyshuarit
Pas fillimit t hetimit, prokurori i shtetit merr n pyetje dhe merr deklaratat nga
dshmitart, autorizon marrjen e deklaratave dhe raporteve nga eksperti dhe mbledh
prova tjera t lejuara me ligj ( neni 109, pika 1 )232. Kur sht e mundur, prokurori i
shtetit ne pajtim me ligjin merr t gjitha dokumentacionet q jan prova relevante para
marrjes s deklarats n procedur paraprake ( neni 121, pika 1 )233.
Nse punonjsi operativ, lidhur me paraprgatitjen e dgjimit, do t njihet mir me
faktet dhe rrethanat q jan n lidhje me aktivitetin kriminal t t dyshuarit, ai do t
krijonte prshtypje te i dyshuari se di do gj lidhur me veprn, dhe se n prputhje me
kt, do prpjekje e tij q ngjarjen kriminale ta paraqes ndryshe nga e vrteta, do t jet
e kot. N ann tjetr, nse i dyshuari krijon prshtypjen se punonjsi operativ nuk sht
sa duhet i njoftuar ose nuk sht aspak i njoftuar me faktet relevante dhe rrethanat, kjo do
ta inkurajonte t dyshuarin q ngjarjen kriminal ta paraqes sipas versionit t vet. Q kjo
mos t ndodh, punonjsi operativ para se t filloj me dgjimin duhet ti msoj t gjitha
materialet q jan n dispozicion dhe q kan t bjn me veprn penale konkrete. Si
burime t informacionit do ti shrbejn: padija penale, procesverbali i kqyrjes me foto
dokumentimin, vrejtjet zyrtare, deklaratat e dshmitarve, me nj fjal do akt q ka t
bj me ngjarjen kriminale konkrete. Ky dokumentacion ndonjher mundet t jet
shum voluminoz dhe, si e till do t krkoj shum koh dhe mund pr msimin e tij. N
kto raste duhet t jemi t durueshm dhe gjith at duhet ta shikojm dhe ta msojm n
detaje dhe duke mos lshuar asgj, sepse do lshim m von do t ndikonte n rrjedhn e
dgjimit.
Punonjsi operativ detyrimisht duhet t ket pasqyr t plot pr t gjitha indicjet dhe
provat, praktikisht ai duhet ta msoj gjith lndn, q t mundet t udhheq bisedn pa
pengesa. Ndoshta edhe nj ndrprerje e vogl e biseds pr shkak se punonjsi operativ
nuk sht i njoftuar me ndonj rast mundet t zvogloj shanset q t zbulohet kryesi dhe
t zbardhet vepra penale. Shikimi dhe shfletimi i lnds gjat dgjimit do tia bnte me
dije t dyshuarit pasigurin e pyetsit, ia humb koncentrimin, i ofron mundsi t dyshuarit
q t mos flas t vrtetn234.
Shum rrall jan rastet kur nj punonjs operativ t merret vetm me nj vepr
penale. N t shumtn e rasteve, ato kan m shum lnd dhe realisht nuk duhet t pritet
nga ai q t gjitha t dhnat relevante t ktyre lndve ti ket msuar prmendsh. Pr
shkak t ksaj porositet q punonjsit operativ gjat njohjes me materialet, t mbaj
shnime pr faktet dhe rrethanat q duhet t sqarohen, t shnoj numrat e fletve ku ka
gjra t rndsishme n shkresa, pyetjet q duhet ti parashtroj dhe t ngjashme. Nse n
232

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
233
Shih: Po aty.
234
Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, ( Biseda informative dhe intervistimi ) MUP Republike
Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 62.

99

do pyetje nga i pyeturi marrim prgjigje pozitive, punonjsi operativ mundet t llogaris
se segmentin e prgatitjes pr dgjim e ka prmbyllur me sukses.
Gjat fazs paraprgatitore punonjsi operativ pr lndn e caktuar duhet t msoj
pr kto gjra: kualifikimin ligjor t veprs penale, datn, vendin dhe kohn e kryerjes,
pasojat q jan krijuar, kushtet atmosferike q kan mbretruar gjat kohs s kryerjes,
pamjen e vendit t ngjarjes, pamjen e rrethins s vendit t ngjarjes, rrugn nga ku ka
ardhur kryesi dhe q sht larguar nga vendi i ngjarjes, mnyrn e ardhjes, sendin dhe
mnyrn e kryerjes se veprs, a ka mundsi q kjo vepr penale t jet n lidhje me
ndonj vepr tjetr e regjistruar n evidencat statistikore t kriminalitetit, mundsin e
prfshirjes s t dyshuarit edhe n ndonj vepr tjetr penale, motivet e mundshme,
prmbajtjen e deklarimeve t dshmitarve okular, bashk pjesmarrsve, viktims, si
dhe t njoftohet me materiale q shrbejn si prova235. Nse kto informacione nuk jan
t mjaftueshme n sasi, ose nga arsyeja e emergjencs i dyshuari shum shpejt sht
marr n pyetje pas kryerjes s veprs dhe punonjsi operativ nuk ka pasur koh t
njoftohet me kto t dhna, porositet q dgjimi t shtyhet. Gjithmon duhet t jemi t
vetdijshm pr faktin se i dyshuar, nse sht vrtet kryes i veprs penale, m s miri di
se si ka rrjedhur ngjarja kriminale konkrete. N ann tjetr, i dyshuar n fillim t dgjimit
nuk di pr nj gj, e ajo sht se ka di punonjsi operativ dhe me far argumentesh dhe
provash disponon. Gjer ather kur punonjsi operativ do t krijoj prshtypje te i
dyshuari se mir sht i prgatitur, do t jet n prparsi. N at ast kur i dyshuari do t
kuptoj se punonjsi operativ sht jo sa duhet i njoftuar, ai do t merr iniciativn dhe do
t imponoj versionin e vet, t cilin version n munges t provave dhe dshmive, n
fund do ta pranoj edhe punonjsi operativ.

235

Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, ( Biseda informative dhe intervistimi ) MUP Republike
Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 62.

100

5. Njohja me personalitetin e t dyshuarit

Q paraprgatitja e marrjes n pyetje t jet e plot domosdoshmrisht, duhet q
punonjsi operativ, para fillimit t dgjimit t njoftohet me personalitetin e t dyshuarit.
Nse nisemi nga ajo se do vepr penale sht shprehje e cilsive personale e kryesit t
saj, e kuptojm rndsin se pse duhet t kemi njohuri edhe pr personalitetin e t
dyshuarit. Gjithashtu, njohja e personalitetit e t dyshuarit sht e detyrueshme edhe nga
arsyet vijuese:
q m leht t vendosen lidhja me to;
q t vlersohet dhe t kuptohet marrdhnia e tij me pjesmarrsit tjer,
q t kuptohen motivet e kryerjes s veprs;
q t bhet przgjedhja e drejt e taktiks s marrjes n pyetje;
q t parashihet dhe t vlersohet niveli i kooperimit me t dyshuarin gjat
procesit t dgjimit236.
Duke u njohur me personalitetin e t dyshuarit punonjsi operativ do t prpiqet t
zbuloj pr:
t kaluarn kriminale t t dyshuarit;
temperamentin e tij;
karakterin e t dyshuarit (duke e njohur karakterin e tij do mundemi t
parashikojm se si do t zhvillohet procesi i dgjimit, ka nga nj karakter i
caktuar mundet t pritet, dhe ka ai asnjher nuk do t bnte);
gjendjen fizike dhe psikike momentale ( konkretisht a sht i varur nga alkooli
ose droga );
raportin e tij lidhur me hetimet ( ka qndrim armiqsor ose sht bashkpunues );
a ka ndonj lidhje afrsie me viktimn ose vendin e ngjarjes;
nivelin e arsimimit, inteligjencs dhe aftsive t tij;
interesimin seksual dhe devijimet n kt drejtim;
prkatsin religjioze t tij, etj237.
Deri te kto t dhna punonjsi operativ mundet t arrij nga kto burime:
nga rrethi social q e rrethon t dyshuarin ( t afrmit, shkolla, kolegt e puns
...);
veprime t ndryshme kriminalistike, si me nga ato formale ashtu dhe jo formale;
nga evidencat statistikore lidhur me kriminalitetin;
nga shkresat gjyqsore, nse m hert ndaj tij sht zhvilluar proces gjyqsor;
nga deklaratat e policis, nse ka t ktilla nga ndonj lnd e m hershme,
nga burimet operative ( informatort...)
236
237

Shih: Wallder, H., Die Vernehmung des Beschuldigten, Doichland, 2002, fq. 121.
Shih: Po aty.

101

 dhe t tjera238.
Njohja e personalitetit t t dyshuarit i mundson punonjsit operativ q t ndihet i
sigurt. Ai nuk do t ket nevoj q te theksoj autoritetin e vet dhe lehtsisht do ti
kontrolloj veprimet e veta. Gjithashtu, ai lehtsisht do ta prcjell dinamikn e
prgjithshme t biseds, duke nxjerr konstatime t sigurta, kurse t menduarit personal
nuk do ta ngarkonin koncentrimin e tij239.
Kemi edhe situata t atilla kur punonjsi operativ nuk do t ket mundsi q t arrij
deri te kto informacione lidhur me t dyshuarin, nga shkaku se nuk kemi burime t
besueshme t ktyre t dhnave, ose pr mbledhjen e tyre nga arsyeja e urgjencs nuk do
t kemi koh. N raste t ktilla, nse nuk do kemi mundsi q n trsi ta shtyjm
dgjimin, duhet t tentojm q n fillim t biseds deri t ato t dhna t arrihet nga ana e
t dyshuarit.

6. Prgatitja e pyetjeve dhe prcaktimi i radhitjes s parashtrimit

t tyre
Pjes prbrse e planit paraprak pr marrjen n pyetje t dyshuarin sht edhe
prgatitja e tyre dhe prcaktimi i radhitjes s parashtrimit t tyre. T parashtrosh pyetje n
moment t vrtet sht e nj rndsie esenciale pr dgjim t suksesshm me t
dyshuarin. Pr shkak t ksaj, punonjsi operativ duhet para fillimit t dgjimit, tu jap
prgjigje pyetjeve vijuese:
Ciln pyetje duhet t parashtroj?
Si do ti formuloj ata?
Kur duhen ata ti parashtroj?
Prvoja praktike dhe disa hulumtime shkencore kan treguar se biseda n mnyr t
leht dhe t suksesshme do t udhhiqet, nse pr pyetjet sht menduar m hert, pra
para se t merret i dyshuari n pyetje dhe, nse disa nga ato jan edhe t formuluara m
hert240.
Marrja n pyetje sht proces dinamik dhe nuk jep mundsi q t parashihen t gjitha
pyetjet, por pr disa q jan t rndsishme dhe kritike punonjsi operativ duhet t
mendoj para se t filloj procesin e dgjimit. Duhet t ket parasysh se pyetjet duhet t
jen koncize dhe t qarta241. Nuk duhet t prdori terme ligjore pr emrtimin e veprave,
por vetm t bj prshkrimin e tyre. Nuk duhet ta pyes t dyshuarin pse e ka kryer
238

Shih: Po aty, fq. 121-125.

Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 66.
240
Shih: Po aty, fq. 83.
241
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992.
239

102

veprn, por vetm pse ka pasur marrdhnie dhune me viktimn, ose n raste t vjedhjeve
pse ka marr sende me vler t huaja.
Punonjsi operativ duhet t mbaj llogari edhe pr rregullshmrin gjuhsore dhe
gramatikore t prmbajtjes s pyetjeve. Pyetjet duhet t jen qarta dhe t parashtruara nj
nga nj dhe jo m shum pyetje n t njjtn koh, sepse kjo do t krijonte huti te i
dyshuari, dhe ai do t prgjigjej vetm n ato pyetje q m s shumti do ti prshtaten.
Pyetjet nuk duhet t jen me formulim negativ, psh: Nuk dinit ju se ndoshta...?, ose me
form marrveshjeje, psh: A do t mundeni q neve t na thoni....? sepse prgjigjja
gjithmon do t jet nga i dyshuari Jo nuk mundemi. Pyetjet duhet t formulohen n at
mnyr q i pyeturi t mos mundet t konstatoj se pyetsi e di prgjigjen e saj, ose far
prgjigjeje i intereson. Pyetsi gjithmon duhet t tregoj interes dhe t mbaj llogari pr
prgjigjen e t dyshuarit, sepse mosinteresimi te ai do t ndikonte n motivimin e tij pr
t deklaruar.
Pasi q punonjsi operativ ka br prgatitjen e pyetjeve q duhet ti parashtroj t
dyshuarit, ai do t prcaktoj edhe strategjin pr radhitjen e tyre242. Radhitja e pyetjeve
q do t parashtrohen, duhet t jen ashtu q t drejtojn mendimin dhe gjendjen psikike
e t dyshuarit n drejtim t fitimit t pranimit.
Autori Branislav Simonovi n monografin e tij Mbledhja dhe vlersimi i
deklaratave prej policis dhe gjykats prcakton strategjin vijuese:
Radhitje kronologjike pyetjet parashtrohen ashtu q i pyeturi prgjigjet n
pyetjet sipas asaj radhe si ka rrjedhur edhe ngjarja.
Radhitje logjike pyetjet parashtrohen n varsi t lidhjes logjike ndrmjet
rrethanave.
Radhitje psikologjike pyetjet ndahen ashtu q t arrihet ndikim maksimal n
psikikn e t pyeturit pr: vendosjen e kontaktit me t, t risimi nivelin emocional
pr pendim si dhe t krijom gjendje psikike te i dyshuari q t mundemi sa m
leht t fitojm pranimin nga ai.
Radhitje e kundrt e pyetjeve n lidhje me ngjarjen kjo radhitje prdoret pr t
kontrolluar besueshmrin e deklarats.
Radhitje e shkputur pyetjet parashtrohen shpejt, jan t shkputura dhe t
ndara, logjikisht dhe kronologjikisht t palidhura243.
N literaturn kriminalistike folet edhe pr t ashtuquajtura strategjin e hinks,
m t ciln n vend t par vendosen pyetjet m t prgjithshme, si dhe n mnyr
sukcesive kalohet te ato specifike.
Gjat prcaktimit t strategjis t parashtrimit t pyetjeve duhet t mbahet llogari pr
kto gjra:
n fillim t dgjimit, nuk duhet t parashtrohen pyetje ndaj t cilave i dyshuari do
t ket mundsi q t prgjigjet me po ose jo;
n fillim t marrjes n pyetje, duhet t parashtrohen t ashtuquajtura pyetje
neutrale ( pyetje q nuk kan lidhje me ngjarjen kriminale pr t ciln i dyshuari
merret n pyetje ). Me qllim q mos ta ojm t dyshuarin q n fillim deri te
242

Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992
243
Shih. Simonovic, B., Pribavlenje i ocean iskaza perd policijom i na sudom, Hrvacka, 2004, fq. 56.

103

marrja e qndrimit pr mbrojtje dhe n kt mnyr do t pamundsonim

ndrtimin e besimit dhe me kt edhe zvoglimin e kooperimit me t dyshuarin;
N fillim t marrjes n pyetje duhet t parashtrohen pyetje t lehta, kshtu q
ashtu si do t ecte dgjimi gjithmon m t rnda dhe m t rnda. Sa m gjat q
do t prezantoj n procesin e marrjes n pyetje, aq m vshtir do ta ket i
dyshuari q t ndrpres bashkpunimin244.

7. Llojet e pyetjeve
Kemi pyetje t hapura dhe t mbyllura. Pyetje t hapura jan ato nga t cilat pr
tu dhn prgjigje adekuate, duhet t prdoren m shum fjali245. Kto japin mundsin
pr prgjigje t zgjeruar, duke prdorur fjalt e veta, spontanitet, shprehje t drejtprdrejt
t qndrimeve t veta, ndjenja, vzhgim, mendim. Kto e hapin personin q merret n
pyetje dhe mundsojn rrjedhje me t madhe t informacionit. Kto pyetje parashtrohen
n fillim t dgjimit.
Pyetjet e mbyllura jan ato pyetje ndaj t cilave mundet t prgjigjet n mnyr
adekuate me fjali t pakta dhe t shkurtra246. Pr dallim nga pyetjet e hapura ku ndaj t
cilave duhet t mendohet, te t mbyllurat sht m leht pr tu prgjigjur shpeshher
sht e mjaftueshme t prcaktoheni pr njrn nga alternativat. Dobsia e pyetjeve t
mbyllura shihet n at se nuk i mundson t dyshuarit t shpreh dhe t sqaroj qndrimin
dhe mendimin e tij, lidhur me veprn. Gjithashtu, kto n mas t madhe mundet t jen
edhe sugjestive. Megjithat, pyetjet e mbyllura nuk mundemi ti shmangim nga arsyeja
se pyetjet e hapura na ofrojn gjithmon rezultate t mjaftueshme. N raste t caktuara
me pyetje t hapur nuk do marrim prgjigje, dhe mu pr kt kto prgjigje do ti marrim
me pyetje t mbyllura psh: A sht ky fakt si arsye pr shkak t t cilit keni br kt
gj?). Edhe pse tanim nuk mundet ti shmangim pyetjet e mbyllura, ather duhet t
prpiqemi q ndikimi sugjestiv i tyre t jet sa m i vogl.
Ekzistojn pyetje t lejuara dhe t palejuar.
Pyetje t lejuara jan pyetjet q n mnyr qart nuk jan t ndaluara dhe munden t
kontribuojn n mnyr t plot n qartsimin dhe vrtetsin e deklarimit, me kusht q
pyetjet e atilla mos t ndikojn n esencn e prgjigjes, gjegjsisht mos t orientojn
lirin dhe dshirn e dhnies s deklarimit. Dhe kto mundet t jen247:
244

Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992.
245
Shih: Po aty.
246
Shih: Po aty.
247
Shih: Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wily & Sons,
London, 2002, fq. 11.

104

Pyetje plotsuese jan t drejtuara lidhur me faktet ose rrethanat pr t cilat

supozohet se i dyshuari ka dijeni, por ato n deklarimin e tij nuk i ka potencuar.
Pyetje pr precizim kan t bjn me faktet dhe rrethanat, t cilat i dyshuari n
deklarimin e tij i ka potencuar, por nuk jan t sqaruara plotsisht.
Pyetje pr kujtes kan pr qllim q t ndihmojn t dyshuarin q t kujtohet
pr faktet dhe rrethanat t cilat i ka harruar. Duhet tu shmangemi pyetjeve
sugjestive si pyetje pr kujtes.
Pyetje kontrolluese kan pr qllim q t kontrollojn vrtetsin e deklarimit.
Pyetje t ndaluara jan ato pyetje q ndikojn n mnyr t drejtprdrejt ose t
trthort n prgjigjen q duhet t jepet, si dhe pyetjet t cilat n mnyr mashtruese
ndikojn n pranimin e veprs. T ktilla munden t jen248:
Pyetjet plotsisht disjunktive ato jan pyetjet q nuk ofrojn prgjigje tjetr
prve po ose jo. N kt mnyr, kufizimi i zgjedhjes s prgjigjes ka
ndikim sugjestiv. Nse nuk do ti parashtrohej pyetje e ktill ndoshta i pyeturi do
t jepte ndonj prgjigje t tret. Pr shembull pyetje plotsisht disjunktive mund
t jet: A ka mbajtur viktima adr ose jo?.
Pyetjet pjesrisht disjunktive kjo pyetje nuk prjashton mundsin tjetr, e
cila nuk sht e prfshir n pyetje. Dhe sipas asaj se n mnyr t caktuar
mundet t stimuloj memorien, kto pyetje jan t rrezikshme, sepse orientojn
prgjigjen n kufi t caktuar, ku nuk duhet t prfshihet gjendja faktike e vrtet.
Shembull t pyetjeve pjesrisht disjunktive: A ka mbajtur n dor pistolet
pronari i baness apo pushk? ndoshta ai ka mbajtur pistolet ndoshta pushk,
por ndoshta nuk ka pasur asgj n dor ose eventualisht ka mbajtur thik249.
Pyetjet orientuese kto pyetje e orientojn t dyshuarin n t se far prgjigje
pritet nga ai. Mundet t jen t formuluara n form mohuese ose pohuese.
Shembull pr kto pyetje: A thua se jo, se ai at atij i ka thn? ose A thua se
jo, se ai at atij nuk i ka thn?250.
Pyetjet kapcioze jan pyetjet q supozojn se i pyeturi ka thn dika q n
realitet nuk e ka thn. Pr shembull: kur dyshohet se personi mban sendin e
vjedhur dhe n vend q t pyetet A e posedon sendin e caktuar?, ai pyetet Ku e
ke fshehur sendin e caktuar?251.
Pa marr parasysh pr rrezikshmrin e pyetjeve t ndaluara q me nj fjal t gjitha
prfshihen n pyetje sugjestive, nuk do t kemi mundsi q plotsisht ti shmangim nga
praktika. Numr i madh i autorve pajtohen se ato mundet t jen t dobishme pr tu
prdorur, por vetm si nn pyetje t pyetjeve kontrolluese. Kshtu q, kur t merret
deklarimi i tij ka mundsi q t parashtrohen pyetjet sugjestive, por vetm n rastet kur
duam t vrtetojm sigurin dhe qndrueshmrin e kujtess s tij.

248

Shih: Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wily & Sons,
London, 2002, fq. 11.
249
Shih: Po aty.
250
Shih: Po aty, fq. 11-14.
251
Shih: Po aty.

105

8. Kohzgjatja e marrjes n pyetje e t dyshuarit

Se sa duhet t zgjas procesi i marrjes n pyetje t t dyshuarit, sht pyetje q nuk ka
mundsi ti jepet nj prgjigje e plot dhe precize. Ndonjher praktika na tregon se deri
te informacionet e domosdoshme arrihet pas nj periudhe t shkurtr kohore ( deri n nj
or ), por kto raste jan shum t rralla. N rastet m t shumta sht e nevojshme q
dgjimi t zgjas nj koh t caktuar. Megjithat, nse procesi i dgjimit do t zgjas pr
nj koh m t gjat, ekziston rreziku q t shndrrohet n lodhje t madhe dhe t
shkatrroj vullnetin e t dyshuarit, gj q ligjrisht sht e ndaluar. N lidhje me kt
parashtrohet pyetja: Ku sht kufiri maksimal i zgjatjes s dgjimit?
Punonjsit operativ i duhet koh q t njihet me t dyshuarin, t vendos kontakt me
t, t aplikoj taktikat e veta etj. Prve ksaj, sht e nevojshme koh q punonjsi
operativ n baz t deklarimit t t dyshuarit dhe manifestimit t fotografis
simptomatike t sjell prfundimin pr shkalln e sinqeritetit dhe przierjes n ngjarjen
kriminale, pr t ciln i dyshuari dgjohet. T kufizohet dgjimi rreth 30 minuta ose 1 or
do t rezultoj n mossuksesin e tij n 75% t rasteve252.
Hulumtuesi Leo Richard n baz t hulumtimit t realizuar thekson se ka rndsi
statistike midis kohzgjatjes s marrjes n pyetje dhe tri variableve vijuese:
Rreziku shoqror nga veprat penale varsisht se sa sht niveli i rrezikshmris
shoqrore t veprs, aq koh i duhet punonjsit operativ q t arrij deri t
informatat e domosdoshme nga i dyshuari253.
Suksesi i marrjes n pyetje hulumtimi ka treguar se ekziston gjasht her m
shum mundsia pr prfundim t suksesshm t dgjimit q zgjat m shum se
1 or, n raport me ato q kan prfunduar pa sukses.
Gjinia e viktims hulumtimi tregon kur viktima nga vepra penale sht femr,
ekziston dika m shum se dy her mundsia q t zgjas m shum dgjimi, se sa
n raste kur viktima sht e gjinis mashkullore254.
Nj i dyshuar q merret n pyetje nga policia dhe q supozohet se ky sht kryesi i
veprs penale, asnjher nuk do t jet e leht q ai ta pranoj fajsin e tij, sepse ai sht
i vetishm me pasojat e veprimit. Q i dyshuari ta pranoj veprn q i ngarkohet,
paraprakisht duhet prgatitje e mir pr dgjim, punonjs operativ me prvoj, por edhe
koh. Probabilitetit i fitimit t pranimit rritet nga 25% pr do or, gjith deri n 4 or

252

Shih: Vessel, D., Conducting successful interrogations, FBI low enforcement bulletin, Washington,
Tetor, 1998, fq. 5.
253
Shih: Rezultatet e hulumtimit kan treguar se kur kemi t bjm me vepra t rnda penale dgjimi do t
zgjas m shum se 1 or, pr dallim nga veprat m t lehta penale, ku pr kto duhet tri her m pak koh
se t veprat e rnda ( m pak se 30 min ).
254
Shih: Autore thekson se kto t dhna duhet t komentohen me rezerva, sepse hulumtimi sht realizuar
kohn kur n 89 % t rasteve kryes kan qen gjinia mashkullore. Leo, R., Inside the interrogation room,
Journal of criminal low, Chikago, Winter 1996, fq. 279.

106

afat dgjimi255. Ky prkufizim kohor prej 4 orsh sht pjes e ligjeve t procedurave
penale t shteteve t ndryshme, dhe sht zgjedhje e mir, sepse ulja e kufirit t lart t
zgjatjes s dgjimit nn 4 or nuk do t ishte zgjidhje racionale kur kemi parasysh gjith
kompleksitetin e procesit t dgjimit. Mbledhja e informacioneve nga qytetart ( qofshin
n cilsin e t dyshuarve apo dsjmitarve ) do t zgjas aq sa sht e nevojshme t
fitohet informacioni i nevojshm, dhe m gjat deri n 4 or ( neni 279, pika 4 )256.
Ndrsa, n ann tjetr, ngritja e ktij kufiri mbi 4 or do t ishte n kundrshtim me
parimet e psikologjis, sepse dgjimi i t dyshuarit m shum se 4 or brenda nj dite do
t kishte ndikim negativ n vullnetin dhe shndetin e tij.
Brenda njzet e katr (24) orve, personi i arrestuar ka t drejt n s paku tet (8) or
pushim pa ndrprerje dhe gjat ksaj kohe nuk merret n pyetje e as nuk trazohet nga
policia lidhur me hetimin ( neni 170, pika 4 )257. Gjat marrjes n pyetje t personit t
arrestuar bhen pushime t shkurtra n intervale kohore prafrsisht dy (2) orshe.
Pushimi mund t shtyhet kur ka shkaqe t arsyeshme pr t besuar se shtyrja do t
ndihmoj procesin ( neni 171, pika 3 )258.

255

Shih: Vessel, D., Conducting successful interrogations, FBI low enforcement bulletin, Washington,
Tetor, 1998, fq. 4.
256
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
257
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
258
Shih: Po aty.

107

KREU IV
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO TAKTIKE T MARRJES N PYETJE

1. Metodat e msimit dhe ushtrimit t shkathtsive pr realizim

efikas t veprimeve gjat marrjes n pyetje
Shkathtsit e drejtimit t marrjes n pyetje, ashtu si u tha m lart, nuk sht
dhunti, por duhet t msohet dhe ushtrohet. Pr kt shkak me t drejt parashtrohet
pyetja: Si sht e mundur q dik ta msoni, q me efikasitet t marri n pyetje t
dyshuarin? Marrja n pyetje e t dyshuarit sht pun shum komplekse pr arsye se
ndeshen interesat midis kriminalisti dhe t dyshuarit. Nse n t njjtn koh do t merret
parasysh edhe rndsia e madhe q marrja n pyetje e t dyshuarit ka n zbulim e veprave
penale. Si edhe ajo se kjo veprimtari sht njra nga m t shpeshtat pun t organeve t
punve t brendshme, pr msimin dhe ushtrimin e ktyre shkathtsive, jan prpiluar
planprograme adekuate t shkollave policore ( Akademia policore ). Megjithat, me
keqardhje mundet t konstatohet se prmbajtjet pr edukimin e kuadrove policore q kan
t bjn me pjesn praktike t veprimeve lidhur me marrjen n pyetje e t dyshuarve
pothuajse nuk ekzistojn. Arsyet e mundshme pr kt gjendja jan:
ekzistimi i mendimit se do polic q merret me kt profesion do t ket mundsi
me sukses t marr n pyetje t dyshuarin, dhe
mungesa e kuadrove q do t jen n gjendje me efikasitet t prezantojn kt
materie. Kto kuadro prve njohurive teorike, duhet t posedojn edhe prvoj t
mjaftueshme259.
Detyra e shtetit sht q t krijoj kushte formale pr edukimin e ktyre kuadrove dhe
t rris motivacionin tek ato, duke krijuar nj buxhet financiar solid pr kt profesion.
Gjithashtu, gabim sht q t pritet nga shkolla policore t prgatis polic t pajisur me t
gjitha dijet t domosdoshme pr zbatim t specializuar t procesit t marrjes n pyetje.
Kjo gj do t jet shum e vshtir pr tu realizuar nga kto shkolla. Dijet e marra nga
banka shkollore n kt drejtim duhet t shrbejn vetm si baz mbi t ciln m pas vet
prvoja do ti gdhend kto persona si specialist pr realizim efikas t procesit t
marrjes n pyetje.
Msimi i shkathtsive pr realizim efikas t veprimeve t marrjes n pyetje do jet e
mundur n tri mnyra t veanta:
Me vetvzhgim.
Vrojtim i sjelljeve t personave t tjer.
259

Shih: Yeschke, C.: The art of investigative enterveiewing, Butterworth- Heinemann, USA, 2003, fq.
160.

108

 Me metoda t ndryshme pr edukim dhe specializim260.

Vetvzhgimi q t mundemi me sukses ti lexojm njerzit, fillimisht duhet t
njohim veten ton261. dokush duhet t prpiqet t kuptoj se a sht vrtet ashtu sikurse
vet mendon se sht, apo n syt e atyre q e rrethojn, sht krejtsisht tjetr.
Vrojtim i sjelljeve t personave t tjer kriminalisti duhet t tentoj t njoh sa
m shum tipa t njerzve, zakonet e tyre, shprehit, qndrimet, paragjykimet,
mentalitetin e tyre dhe prgjithsisht mnyrn e jetess s njerzve262. Ekzistojn mnyra
t ndryshme pr tu arritur kjo, por njra nga m t lehtat sht vzhgimi i njerzve ( n
rrug, n vende publike etj. ). do kontakt, bised, lvizje fytyre mundet t jet objekt
analize, dhe do konkluzion q do arrihet gjat ktyre rasteve duhet t krahasohet me
prvojn q posedohet n kt drejtim.
Metodat e ndryshme pr edukim dhe specializim pr dallim nga dy mnyrat
paraprake q duhet t jen metoda t vazhdueshme t sendrtimit t kriminalistit,
edukimi parimisht realizohet n shkollat policore, por edhe n seminare dhe trajnime t
ndryshme pas prfundimit t ktij arsimimi.
Shkathtsit pr realizim efikas t detyrave t marrjes n pyetje do t mundet t
msohen dhe ushtrohen edhe me kto metoda:
3.1.2. Luajtja e rolit esenca e ksaj metode qndron n at q nj student do t
luaj rolin e t dyshuarit, tjetri t policit apo kriminalistit, ndrsa t tjert me
vmendje do t prcjellin, duke detektuar lshimet eventuale t punonjsit
operativ. N fund ligjruesi s bashku me studentt do t analizoj kt
improvizim263.
Prparsit e ksaj mnyre t msimit jan:
simulohet nj situat reale;
vizitort apo spektatort jan aktiv;
ndjehen emocionet;
spektatort kan mundsi q gjrat ti shohin nga kndvshtrimi i vzhguesit264.
E meta e ksaj metode t msimit sht mundsia q kjo situat t shndrrohet n
teatr, ku spektatort ( studentt ) n vend q t koncentrohen te msimi, do t fitojn
mundsin pr tu zbavitur. Pr tu shmangur kjo gj preferohet q numri i studentve t
mos jet m shum se 15265. Luajtja e rolit do t jepte rezultate m t mira, nse n rolin e
t dyshuarit do t ishte ndonj person nga jasht, m mir do t ishte ndonj student i
fakultetit artit dramaturgjik, apo ndonj aktor i diplomuar.
2. Analizimi i dokumenteve nga praktika edhe nj mnyr pr t msuar dhe
ushtruar shkathtsit e punve t marrjes n pyetje sht edhe analizimi i dokumenteve
nga praktika266. Kjo realizohet duke ua dhn studentve dokumentacionin t rasteve t
260

Shih: Yeschke, C.: The art of investigative enterveiewing, Butterworth- Heinemann, USA, 2003, fq. 160.
Shih: Po aty.
262
Shih: Po aty. fq. 160-161.
263
Shih: Po aty.
264
Shih: Po aty.
265
Shih: Po aty.
266
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 267.
261

109

caktuara nga praktika ( procesverbalet e marrjes n pyetje, videoincizimet e dgjimit si

dhe t gjitha aktet tjera formale dhe joformale q lindin n procedurn parapenale dhe
penale ) dhe nga ato do t krkohet q t analizohen pr t kuptuar profilin e t dyshuarit,
motivet q e kan shtyr q t kryej vepr penale, teknikat mbrojtse me t cilat sht
shrbyer gjat procesit t marrjes n pyetje, mnyrn me t ciln pyetsi ka pasur sukses
pr t thyer rezistimin e t dyshuarit, motivet e pranimit t veprs nga i dyshuari dhe t
ngjashme. Kto njohuri t fituara n kt mnyr do t shrbejn si ndihmes pr
orientim gjat realizimit praktik t ktij procesi.
3. Puna mentoriale me studentt e shkolls policore267 esenca e ksaj mnyre t
msimit dhe ushtrimit t shkathtsive, pr t realizuar n mnyr efikase marrjen n
pyetje, sht kur pjestart e ksaj shkolle kur t realizojn praktikn pran njsis
organizative t policis, duhet t udhhiqen nga punonjsit e policis q kan prvoj n
kt drejtim, pr tua msuar sekretet e ksaj shkathtsie.
4. Programe kompjuterike jan programe speciale q jan prpiluar pr kt qllim,
dhe n t njjtn koh ndihmojn edhe n edukimin e kuadrove t reja. Pra zhvillimi i
tekniks dhe teknologjis, prve dobive tjera ndihmon edhe n fushn e
kriminalistiks268.

267
268

Shih: Yeschke, C.: The art of investigative enterveiewing, Butterworth- Heinemann, USA, 2003, fq. 162.
Shih: Einspahr, O.: The interview challenge, FBI Lew Enforcement Bulletin, April 2000, fq. 16.

110

2. Vendosja e marrdhnieve t besimit me t dyshuarin

Para ngritjes s aktakuzs, i pandehuri merret n pyetje n seancn e marrjes s
deklarats n procedur paraprake ( neni 151, pika 1 )269. Marrja n pyetje zbatohet duke
respektuar plotsisht dinjitetin e t pandehurit ( neni 154, pika 3 )270.
Tashm para shum kohsh ekziston mendimi ku sipas t cilit punonjsi operativ dhe
i dyshuari jan dy kundrshtar q jan midis tyre shum ashpr n kontradikt. Motivi
baz pr kt kundrshtim sht ndeshja e interesave t tyre. Me fjal t tjera, nse
interesi i t dyshuarit ( nse sht edhe kryesi i vrtet i veprs penale ) sht q ti
shmanget prgjegjsis penale dhe dnimit, ndrsa interesi i punonjsit operativ sht t
zbardh dhe zbuloj veprn penale, thjesht thn interesi i t dyshuarit sht ta fsheh,
kurse i punonjsit operativ ta zbuloj kryersin e veprs penale.
Punonjsi operativ duhet t kuptoj se tendenca pr fshehjen e t vrtets vjen si pasoj
logjike e pozits n t ciln ndodhet i dyshuari. Megjithat, punonjsit operativ n t
shumtn e rasteve kt nuk e kuptojn dhe sillen n mnyr t paprshtatshme. Mnyrat
e ksaj sjellje jan t ndryshme, nga ndrhyrjet e pa prshtatshme n komentet e t
dyshuarit, deri n prdorimin dhuns dhe detyrimit pr t pranuar veprn, gj q sht e
ndaluar ligjrisht. N kt mnyr, konfliktet e interesave t ktyre dy palve do t
thellohen edhe m shum, antagonizmat dhe urrejtja e ndrsjellt gjithashtu, e cila pr
pasoj do t ket q deri t e vrteta do t arrihet gjithnj e m vshtir.
Duhet t potencojm se marrdhniet armiqsore midis t dyshuarit dhe punonjsit
operativ kan si pasoj pamundsin q t arrihet deri te informatat e nevojshme lidhur
me veprn penale. Qasjet e ktilla, n rastet e shumta do t ken si pasoj trheqjen e t
dyshuarit dhe, n kt rast ai do t jet m pak bashkpunues. Dhe mu pr kt, punonjsi
operativ duhet t ndryshoj bindjen se me t dyshuarin jan pal kundrshtare, dhe pr t
arritur deri te e vrteta duhet t niset nga rruga e vetme q sht rruga e vendosjes s
marrdhnieve t besimit me at. Thjesht thn, punonjsi operativ duhet t tentoj q t
sillet dhe t shndrrohet si shoku m i mir i t dyshuarit. N t vrtet, ai do t prpiqet
t krijoj kt miqsi me t dyshuarin derisa ai nuk e fiton informacionin e dshiruar.
Besimi sht ndjenja e ngrohtsis q ekziston midis njerzve, ai sht nj lloj
marrdhnie interpersonale q karakterizohet me frymn e bashkpunimit, besimit dhe
harmonis271. Ai sht nj lloj rryme q rrjedh midis pjesmarrsve n bised272. Kur
flasim pr vendosjen e raportit t besimit mundet t theksohet nj fakt me interes,
personat midis t cilave ekziston besim i madh dhe i ndrsjellt marrin pozicion t
ngjashm t trupit gjat bisedimit, flasin me intensitet t ngjashm t zrit, por edhe fjalt
q i prdorin n bised jan t ngjashme273. Vendosja e raportit t besimit sht e nj
269

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
270
Shih: Po aty.
271
Shih: Coleman, D., Abnormal psychology and modern life, 5 edition, USA, 2003, fq.172.
272
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003, fq. 72.
273
Shih: Wicklander, D., Zullavski, D., op. cit., fq. 198.

111

rndsie t veant nga arsyeja se nga shkalla e besimit do t prcaktohet edhe shkalla e
bashkpunimit me t dyshuarin.
Pr vendosjen e ktij raporti sht e rndsishme q kjo t tentohet t arrihet n
minutat e para t dgjimit. Sjellja korrekte dhe e njerzishme e punonjsit operativ ndaj t
dyshuarit prgjat kontaktit t par do t jet prcaktuese pr procesin e dgjimit. Q n
fillim t dgjimit i dyshuari mundet t sillet i shqetsuar.
Ky shqetsim sht
prezent edhe te t dyshuarit e pafajshm, sepse te ato sht prezent frika nga arsyeje se
nuk di se si do t sillet punonjsi operativ ndaj tyre, a do t jet objektiv dhe t ngjashme.
Megjithat, nse i dyshuari do t vrej se punonjsi operativ tenton ti ofrohet pr ti
dhn ndihm lidhur me t drejtat e tij, te ai do t filloj q t vrehet ndjenja e
lehtsimit. Kjo sht shenj se raporti i besimit sht vendosur. N at ast kur ky raport
do t vendoset, frika dhe shqetsimi nga i dyshuari fillojn q t largohen dhe dgjimi
fillon t marr karakter relaksues. N ann tjetr, pritja e ftoht ose e ashpr, sjellja
burokratike ndaj t dyshuarit nuk kontribuojn n vendosjen e raportit t besimit me t.
Nse dshiron q t vendos kt raport, gjithashtu punonjsi operativ duhet tu
shmanget pyetjeve, t cilat n vetvete kan ngarkes emocionale, si pr shembull,
religjioni, politika, morali, prve nse kto tema nuk kan lidhje me veprn penale pr t
ciln merret n pyetje274. Debatimi lidhur me kto tema, jo vetm q nuk i kontribuon
qllimit t dgjimit, por n disa raste e pamundson edhe realizimin e tij, sepse i dyshuari
ka mundsi q t fyhet emocionalisht t trhiqet n vetvete dhe mos t deklaroj asgj.
Nse punonjsi operativ dshiron t vendosi raporte besimi me t dyshuarin, nuk
duhet t krijoj prshtypje tek ai se qllimin e ka t arrij deri te pranimi i veprs nga ai,
dhe me do kusht t dyshuarin ta vendos prapa grilave. Ai duhet t jap prshtypje se
sht personi q gjurmon vetm pas t vrtets. N vend q ti drejtohet t dyshuarit
pranoje krimin q e ke br, m shum sht e prshtatshme q ti thot thuaje t
vrtetn, ose n vend t fjals ju m gnjeni, m e prshtatshme sht fjala ju nuk
ma keni deklaruar mua plotsisht t vrtetn275.
Punonjsi operativ nuk guxon q ta provokoj t dyshuarin me sjellje jo korrekte dhe
provokuese. Nse kjo do t ndodh dhe punonjsi operativ ndaj ksaj do t sillet me
krcnim, fyerje ose duke shprehur autoritetin q posedon, po nevoj do t krijonte
tensione dhe q do te vshtirsonte vendosjen e besimit, dhe me kt edhe rrjedhn e
suksesshme t procesit t dgjimit. Gjithashtu, efekte t njjt do t ket edhe prdorimi
i cinizmit, sarkazms, prqeshjes dhe t ngjashme. Marrja n pyetje zbatohet duke
respektuar plotsisht dinjitetin e t pandehurit
( neni 154, pika 3 )276.
Nse fjala sht pr person t dyshuar pr vepr t rnd penale t kryer n mnyr
brutale dhe jo humane, punonjsi operativ duhet t mbetet i prmbajtur dhe ka sht m
e rndsishme i qet dhe pa emocione. Sjellja e tij nuk duhet t prmbaj asnj shenj
hakmarrjeje. Ndaj t dyshuarit ai duhet t sillet me dashamirsi, humanizm dhe me
dinjitet.

Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003, fq. 72.
Shih: Po aty.
276
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, PrishtinKodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
274
275

112

N disa raste punonjsi operativ duke tentuar q t afrohet me t dyshuarin prdorin

zhargonin e rrugs. Kjo strategji shum rrall ka dhn rezultate. N raste t shumta
prdorimi i gjuhs s rrugs si pasoj do t kishte humbjen e kredibilitetit t punonjsit
operativ n syt e t dyshuarit277.
Pr vendosjen e besimit midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit rol t rndsishm
luan edhe empatia ( vendosja n pozitn e tjetrit ). Empatia sht aftsia e njeriut q t
deprtoj n psikologjin e tjetrit278. Nprmjet rrugs s empatis punonjsi operativ do
t tentoj q t prgjigjet n pyetjet: ka i dyshuarin n at moment ndien?, ka do
t kisha vepruar nse vet do t ishte n vendin e tij?. T futesh nn lkurn e dikujt
do t prpiqesh t kuptosh mentalitetin e tij, do t kuptosh se ka ai n kt moment
ndien, cili veprim do t prishte gjendjen dhe stabilitetin e tij emocional, kto prpjekje
gjat bisedave informative gjithmon kan dhn rezultate279.
Me qllim t vendosjes s raportit t besimit me t dyshuarin, punonjsi operativ
duhet t shrbehet edhe me proceset psikike si racionalizimi, projektimi dhe
minimizimi280. N kt mnyr, ai do t krijonte prshtypje te i dyshuari se ai sht i
vetmi q e kupton gjendjen e tij, dhe kjo gj do t kishte si rezultat bashkpunim m t
madh me t dyshuarin. N harmoni me kt, punonjsi operativ nuk duhet ti prdor
termet vrasje, vjedhje, dhunim, t cilat e nnvizojn seriozitetin e krimit. N
aspekt psikologjik, m e preferuar sht q t prdoren terminologji m t buta gjat
procesit t dgjimit. Gjat gjith kohs s dgjimit punonjsi operativ duhet me kujdes
dhe vmendje ta dgjoj t dyshuarin.
N fund mundemi q t konstatojm q sa m shum punonjsi operativ t vendos
raporte besimi me t dyshuarin, po aq ai do t jet bashkpunues me t, dhe kjo do t jet
sinjal se dgjimi do t prfundoj me sukses.

277

Shih: Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press,
fq. 40.
278
Shih: Vodinelic, B., Primena kriminalisticke terije refleksivni igra u perdkrivicnom I krivicnom
postupku, Bezbednost, 93/1, fq. 81.
279
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 124.
280
Shih: Vessel, D., Conducting successful interrogations, FBI low enforcement bulletin, Washington,
Tetor, 1998, fq. 23-30.

113

3. Marrja n pyetje me kujdes dhe vmendje

Zyrtari policor mund ta thrras personin pr t dhn informacione nse ka arsye t
bazuarse personi i caktuar ka informacione t rndsishme pr arritjen e objektivave
legjitim t policis ( neni 17, pika 1 )281. Zyrtari policor ka pr detyr ta ruaj
besueshmrin e t gjitha t dhnave personale dhe t dhnave t krimit t cilat ai apo ajo
i ka marr gjat kryerjes s detyrave policore, prve n ato raste kur lirimi i t dhnave
autorizohet me ligj dhe sht e nevojshme pr t arritur objektivin legjitim t policis
( neni 31, pika 6 )282.
N fillim t marrjes n pyetje n procedur paraprake, seancs pr deklarat n
procedur paraprake ose mundsis hetuese t veant, prokurori i shtetit i lexon
dshmitarit kt paralajmrimin: Ky sht nj hetim penal. Ju jeni i detyruar t
dshmoni. Ju jeni i detyruar t tregoni t vrtetn. Nse ju nuk tregoni t vrtetn, mund
t ndiqeni sipas nenit 390 ose 391 t Kodit Penal. Nse besoni se ju mund t fajsoni
veten si rezultat i prgjigjeve n pyetje, ju mund t refuzoni t prgjigjeni. Nse besoni se
keni nevoj pr ndihmn e avokatit si rezultat i prgjigjes n nj pyetje, ju mund t
angazhoni dhe t kshilloheni me nj avokat. Ky hetim penal krkon t gjej t vrtetn
dhe kujtesn sa m t sakt t fakteve q ju mund t ofroni. Nse ju nuk e kuptoni pyetjen
q u sht br, ju duhet t krkoni q pyetja t ju bhet ndryshe. Nse besoni se ka nj
dokument ose prova t tjera q mund tiu ndihmojn pr tu prgjigjur n pyetje sa m
sakt apo tiu kujtohen faktet m qart, ju jeni t detyruar t na tregoni. Nse keni nevoj
pr ndihm, prkthim, apo pushim t shkurtr dhe t arsyeshm nga kjo seanc, ju duhet
t krkoni at. A i kuptoni kto t drejta? ( neni 125, pika 1 )283.
Pr realizim t suksesshm t procesit t marrjes n pyetje duhet t posedojm
kujdes, vmendje dhe dgjim aktiv i fjalimit t t dyshuarit. Dgjimi pasiv nga ai aktiv
dallon n at kur ne bjm sikur dgjojm bashkbiseduesin, por realisht mendjen e kemi
diku tjetr.
Dgjimi i vmendshm dhe aktiv sht e nj rndsie t veant pr vendosjen e
raportit t besimit midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit. Me fjal t tjera, dgjimi
me kujdes i t dyshuarit nga ana e punonjsit operativ tek ai krijon prshtypjen se e
respekton si bashkbisedues t barabart n procesin e komunikimit. Gjithashtu, n kt
mnyr punonjsi operativ do t demonstroj edhe interesimin e tij pr situatn n t ciln
i dyshuari ndodhet. Dhe si rezultat i ksaj, i dyshuari do t sillet n mnyr
bashkpunuese, dhe nga kjo mundsia do t jet m e madhe q t arrihet deri te
informacionet e domosdoshme. N ann tjetr, nse ai fiton prshtypje se punonjsi
operativ nuk e dgjon me kujdes dhe interesim, ai do t ndihet i fyer dhe do ti bije

281

Shih: Ligji i Policis se R.Kosovs, Ligji Nr. 04/L-076, 2 mars 2012.

Shih: Po aty.
283
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
282

114

interesi pr t folur. Ai do t trhiqet n vetvete dhe do t refuzoj do lloj

bashkpunimi, dhe kjo do t ket si pasoj mossuksesin e realizimit t ktij procesi.
Q nga fillimi i marrjes n pyetje, kur punonjsi operativ do t parashtroj m shum
pyetje, dhe kur ai do t jet i interesuar vetm n pranimin e veprs, i dyshuari do t
krijoj kt prshtypje. Se para tij qndron nj punonjs operativ i qet dhe i
qndrueshm q gjurmon pas t vrtets. N t kundrtn, nse i dyshuari para vetes do t
ket nj punonjs operativ q nuk respekton rregullat kriminalistike, i pa interesuar sa
duhet pr shtjen dhe t ngjashme, ather i dyshuari do t lirohet dhe do t filloj t
prezantoj versionin e vet pr ngjarjen q paraprakisht e ka prgatitur. Nse punonjsi
operativ do t vazhdoj ta dgjoj versionin e t dyshuarit, n kt rast i dyshuari do t
fitoj bindjen se versioni i tij i rrem ndoshta sht duke kaluar. Gjat marrjes n pyetje
i dyshuari duhet t flas sa m shum, sepse nj fjal e urt thot nse do ta kuptosh t
vrtetn, lre gjuhn le t flas, por ky deklarim i t dyshuarit duhet t prcillet me
vmendje e kujdes, q t detektoj fjalt jo t sakta dhe mashtrimin q i dyshuari do t
mundohet ta prezantoj si t vrtet.
Dgjim me kujdes do t thot t koncentrohesh n at q verbalisht dhe jo verbalisht
sht thn dhe q nuk sht thn. Frazat q prdoren gjat marrjes n pyetje si: shoh,
ju lutem, vazhdoni, aha, po, interesante, mir,hm, tregojn se punonjsi
operativ sht i interesuar dhe dshiron t dgjoj edhe m shum nga ajo q deklarohet.
Gjithashtu, kur i dyshuari do t mbaroj me deklarimin e tij, punonjsi operativ duhet t
hesht pr disa aste dhe t krijoj nj periudh t shkurtr qetsie, me t ciln do ti vej
n dijeni t dyshuarit se nga ai pret q t tregoj edhe dika tjetr284. Praktika ka treguar
se pas prfundimit t deklarimit, kur sht krijuar kjo gjendje qetsie i dyshuari ka
vazhduar t jap informacione shtes apo plotsuese t asaj q sht thn.
Punonjsi operativ pr ti treguar t dyshuarit se e prcjell me kujdes dhe vmendje,
duhet her pas here t prsris ose parafrazoj at q tashm i dyshuari ka thn285.
Gjithashtu, punonjsi operativ edhe me veprime jo verbal mundet t l prshtypje t i
dyshuari se e dgjon me vmendje286. Pr shembull, me prkuljen e trupit prpara,
vrtetim i asaj q thuhet duke lvizur kokn si dhe shprehje t caktuara t fytyrs, jan
shprehje jo verbale q flasin pr vmendjen e dgjimit. Gjersa dgjohet i dyshuari,
punonjsi operativ nuk duhet gjith koh t bj veprime t caktuara si p.sh. duke prek
flok, ose duke u marr me ndonj purr ose gjra t ngjashme, sepse n kt mnyr do
t dekoncentronte t dyshuarin dhe do te vshtirsonte procesin e komunikimit.
Dgjim me vmendje nuk do t thot se punonjsi operativ nuk ka t drejt q ta
ndrpres t dyshuarin, nse ai pa nevoj do t zgjerohet n deklarimin e tij, ose do t
flas pr gjra q nuk jan n interes t shtjes. N raste t ktilla, ndrprerja e
deklarimit llogaritet si shenj pr prcjelljen me vmendje. Disa punonjs operativ pa
prvoj shum shpejt kalojn nga nj pyetje n tjetrn duke mos i ln hapsir t
dyshuarit t plotsoj deri n fund do prgjigje. Nse, ve ksaj ai gjat marrjes n
284

Shih: Vessel, D., Conducting successful interrogations, FBI low enforcement bulletin, Washington,
Tetor, 1998, fq. 23-30.
285
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003,
fq. 72-80.
286
Shih: Po aty.

115

pyetje do t shikoj orn, me t ciln gj do t demonstroj se i shpejtohet, do ta humb

betejn, dhe me kt do tia bj me dije t dyshuarit se sht shum i lodhur, i pa
interesuar dhe se mezi pret q t prfundoj dgjimi. Dhe n kt rast i dyshuari do t
trhiqet n vetvete dhe do t pres q t kaloj koha.
Mundet t konstatohet se krijimi i prshtypjes s dgjimit t vmendshm nga ana e
punonjsit operativ arrihet me koncentrim konstant nga ana e tij, me durim, prkushtim,
profesionalizm, duke prdorur fraza t prshtatshme dhe kontrollim t vazhdueshm t
sjelljeve joverbale. Nuk thuhet pa arsye se Dgjimi i vmendshm sht art 287.

4. Kontakti i par me t dyshuarin

Gjat marrjes n pyetje pr her t pare, i pandehuri duhet t tregoj emrin dhe
mbiemrin e tij dhe nofkn nse ka; emrin dhe mbiemrin e prindrve t tij; mbiemrin e
vajzris s nns; vendlindjen dhe vendbanimin e tij; ditn, muajin dhe vitin e lindjes;
numrin e tij personal t identifikimit; kombsin dhe shtetsin; profesionin e tij dhe
rrethanat familjare; a di shkrim e lexim; shkollimin e tij; a ka t ardhura personale edhe
pozitn e tij materiale; a sht ndonj procedur penale kundr tij pr ndonj vepr tjetr
penale n zbatim e sipr; dhe nse sht i mitur, identitetin e prfaqsuesit t tij ligjor. Ai
informohet pr detyrimin e tij pr t njoftuar pr do ndryshim adrese ose pr do qllim
ndryshimi t vendqndrimit ( neni 154, pika 1 )288. Punonjsi i Policis duhet ti trajtoj
personat n mnyr t barabart dhe duhet ti kryej detyrat pa diskriminim n baz t
gjinis, racs, ngjyrs, gjuhs, besimit, etnis, bindjeve politike, fetare ose filozofike,
orientimit seksual, gjendjes ekonomike, arsimore, sociale ose prkatsis prindrore, n
prputhje me nenin 18 t Kushtetuts ( neni 61 )289.
Kontakti i par midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit sht i nj rndsie t
veant pr momentin dhe pr rrjedhn e procesit t dgjimit. Nse kontakti i par do t
jet i mundimshm, suksesi i dgjimit mundet t vihet n pikpyetje. N at moment kur i
dyshuari do t hyj n hapsirat pr dgjim, punonjsi operativ detyrimisht duhet q ti
ndrpres t gjitha aktivitetet tjera dhe plotsisht ti prkushtohet t dyshuarit. Ai duhet ta
prshndet t dyshuarin, prafrsisht n mnyr t ngjashme si mjeku q prshndet
pacientin e tij, me przemrsi, por jo n nj mnyr shoqrore t hapur, duke mos iu

Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003.
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
289
Shih: Ligji pr Policin e Shtetit, R.Shqipris, Nr. 9749, dat 4. 6. 2007
287
288

116

afruar pr ti dhn dor290. Por, nse i dyshuari ia shtrin dorn, punonjsi operativ
duhet tia jap, por n kt rast kjo duhet t bhet krejtsisht n mnyr t thjesht291.
Nse i dyshuari sht thirrur pr dgjim me ftes n form t shkruar, pr t ciln ai
sht prgjigjur dhe vullnetarisht ka ardhur, detyrimisht duhet q t falnderohet nga
organet zyrtare pr ardhjen e tij. I dyshuari duhet t thirret sipas emrit t tij, dhe kjo do ta
lehtsonte vendosjen e kontaktit me t. Gjithashtu, duhet ta njoftojm edhe me personat e
tjer, nse ata eventualisht do t prezantojn gjat dgjimit.
Q nga momenti i hyrjes i t dyshuarit n hapsirat e dgjimit, duhet t fillohet me
ndrtimin e besimit t ndrsjellt, sepse nga momenti i par q i dyshuari do ta shoh
punonjsin operativ, ai do t filloj q ta vlersoj at292. Shum punonjs operativ pr
kt fakt nuk jan t vetdijshm. Mu ky sht momenti i duhur kur punonjsi operativ
duhet t tregoj urtsin e vet, seriozitetin, drejtsin, humanitetin, mshirn apo
ndjeshmrin dhe mbi t gjitha qasjen shoqrore. Ai nuk guxon q t shpreh shum
autoritet. N kontaktin e par punonjsi operativ krijon prshtypjet e para pr t
dyshuarin. Ky kontakt atij do ti tregoj se far personi ka para vetes duke u bazuar n
veshjen e tij, a sht i rregulluar, a sht i ashpr ( nervoz ), prepotent, agresiv, i pasigurt
ose frikacak, si e ka sjelljen dhe qndrimin e prgjithshm. Gjithashtu, a u takon njerzve
me natyr t mbyllur ose t hapur? Si e ka disponimin e astit? A sht me t vrtet i
liruar ( pa ngarkesa ) apo simulon dhe aktron gjendje t ktill293? Gjithashtu, do t
tentoj t vrtetoj se a ka para vetes person kokfort, ose me zhargon t ashpr,
person t hidhruar ose nj person q ka dshir t gnjej.
Minutat e para t biseds midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit duhet t jen n
funksion t vendosjes s raportit t ndrsjellt t besimit, duke e zvogluar n kt
mnyr rezistencn e t dyshuarit. Punonjsi operativ duhet t provokoj gjendje relaksi,
me qllim q i dyshuari t lirohet dhe t vendos bashkpunimin me t, si dhe gjat
procesit t komunikimit t krijoj sa m pak situata tendosje dhe acarimi294. Temat pr t
cilat duhet t flas me t n fillim, nuk duhet t ken lidhje me veprn penale pr t ciln
i dyshuari sht thirrur pr dgjim. Nse punonjsi operativ mir do ta studioj
personalitetin e t dyshuarit, nuk do ta ket vshtir q t gjej tema adekuate q i
prshtaten natyrs s tij, duke filluar nga biografia e tij, pr shanset e jets, jetn familjare
etj. Njerzit dshirojn q t trajtohen si individualitet dhe nga kjo ata gjithmon
dshirojn q t flasin pr tema q jan t afrta me aktivitetin dhe interesat e tyre.
Prandaj, sht e plqyeshme q temat t jen t atilla q t dyshuarit i japin ndonj
rndsi dhe e llogarisin t vlefshm.
Shih: Edhe pse disa punonjs operativ tregojn refuzim ndaj ktyre veprimeve ( pse ti jepet dor nj
krimineli ), autori Zvonimir Roso potencon se nj qndrim i ktill sht i gabuar n aspekt teknik, sepse
nse i dyshuari e shtrir dorn nuk sht sjellje e bontonit q mos ti japsh. N kt mnyr t dyshuarit i
bhet me dije s punonjsi operativ nuk sht person anonim dhe se vepron n baz t detyrs zyrtare, i cili
n kt rol sillet si nj njeri ndaj nj njeriut tjetr . Ve ksaj nga shtrngimi i dors mundet t
konstatohen dy gjra: se a sht i dyshuari i shqetsuar nga djersitja e duarve dhe se a merret me ndonj
pun fizike t prhershme ose e ka hobi, dhe kjo e dhn pr disa vepra sht e rndsishme.
291
Shih: Inbau, F., Reid, J., op. cit. fq. 23.
292
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003,
fq. 72-80.
293
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 96.
294
Shih: Coleman, D., Abnormal psychology and modern life, 5 edition, USA, 2003, fq.172-180.
290

117

N fillim t biseds punonjsi operativ duhet t parashtroj pyetje t hapura ( p.sh.

nse i dyshuari i sht prgjigjur thirrjes dhe ka ardhur vullnetarisht n hapsirat e
organeve t punve t brendshme duhet t pyetet A e kishit vshtir q t gjenit vend
parkim?, ose Sa koh u duheshe q t arrini deri ktu? dhe t ngjashme. Gjithashtu,
pyetjet q parashtrohen n fillim t biseds duhet t jen t atilla q n fund t
prfundojn me prgjigje po. Pyetjet q parashtrohen n pjesn hyrse t dgjimit si
qllim duhet t ken:
vendosjen n pah t autoritetit t punonjsit operativ ( t dyshuarit duhet ti bhet
me dije se punonjsi operativ sht ai q parashtron pyetje, kurse nga ai pritet
dhnia e prgjigjeve ),
ti mundsojn punonjsit operativ q t arrij deri te informacionet t cilat do ti
ndihmojn q sa m leht t vendos raportin e besimit me t dyshuarin,
ti mundsojn punonjsit operativ q t vrej q n fillim se sa sht sjellja
normale dhe e zakonshme e t dyshuarit. Nse kjo sjellje nuk sht normale si te
t dyshuarit e pafajshm, kjo do t llogaritet se i dyshuari nuk flet t vrtetn295.
Pas disa minutash bised edhe punonjsi operativ edhe i dyshuari do t fitojn
prshtypjet e para pr njri-tjetrin. Kto prshtypje t para pr dik n psikologji jan t
njohura si efektet halo296 dhe ndonjher jan t vrteta, ndonjher t gabuara, por
gjithmon jan t mbshtetura n informacione shum t pakta ( psh. Nse prshtypja e
par pr dik sht e mir, ather t gjitha cilsit pozitive t tij do t nxirren n
siprfaqe dhe do t vlersohen, kurse defektet e tij do t nnvlersohen ose nuk do t
potencohen, dhe e njjta situat sht n t kundrtn e t pars, kur prshtypjet e para
jan negative )297. Ajo q duhet m pas t pasoj sht fillimi i dgjimit. Nse nga biseda
e lir punonjsi operativ ka arritur t fitoj besimin e t dyshuarit, t largoj nga ai
tendosjen e brendshme duke e aktivizuar t flas, mundet t konstatohet se fillimi i
biseds sht realizuar n mnyr t suksesshme. I dyshuari pas ksaj faze paraprgatitore
tanim sht i prgatitur pr pjesn serioze t biseds q do t pasoj, dhe q sht pjesa
e biseds pr t ciln ai edhe sht thirrur.
Parashtrohet pyetja se n fillim t dgjimit far qndrimi duhet t mbaj punonjsi
operativ n raport me t dyshuarin. T mundura jan tri qasje, t cilat donjra nga ato
posedon prparsit dhe t metat e veta:
1. Q n fillim do t sillet sikur i dyshuari t jet fajtor nse nga materialet provuese
shihet se dyshimet jan t fuqishme dhe se i dyshuari vrtet sht kryes i veprs penale
prparsia e ksaj qasje shihet n mundsin e arritjes s efektit t befasis. N ann
tjetr, nse i dyshuari nuk do ti nnshtrohet efektit t befasis dhe nuk do t bij pre e
ksaj befasie. Ai pas ksaj psiqikisht do t ndihet m i fuqishm dhe, n kt rast do t
jet e vshtir thyerja e rezistimit t tij. Nse i dyshuari nuk sht kryes i veprs penale,
si rezultat i ksaj qasje ai ka mundsi q t prjetoj shok, gj q n mas t madhe do t
295

Shih: Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wily & Sons,
London, 2002, fq. 11-16.
296
Shih: Nj dukuri q ndodh, kur pr t formuar nj prshtypje t prgjithshme pr dik, ne priremi t
interpretojm informacionin shtes n baz t prshtypjes. Terry. F Pettijohn, Psikologjia, Nj hyrje
koncize, (Botimi i dyt), Tiran, 1996, fq. 605.
297
Shih: Trejbeshanin, Zh., Recnik psihologije, Stubovi culture, Beograd, 2000, fq. 161.

118

vshtirsonte vrtetimin e fajsis, gjegjsisht t pafajsis. Kshtu q, punonjsi operativ

do t binte n kundrshtim me parimin e prezumimit t pafajsis.
2. T sillet sikur i dyshuari nuk sht fajtor, gjersa nuk do t vrtetohet e kundrta e
ksaj nse i dyshuar vrtet sht kryes i veprs penale, kurse punonjsi operativ sillet
ndaj tij sikur nuk sht fajtor, i dyshuari kt sjellje do
ta komentoj n kuptim
t mos pasjes s provave pr t vrtetuar fajsin e tij,
kshtu q, n kt mnyr,
punonjsi operativ do t inkurajonte rezistimin e tij.
3. T mbaj qndrim neutral aplikimi i ksaj metode te i dyshuari do t krijonte
prshtypjen ndaj punonjsit operativ si person q gjurmon pas t vrtets. Kjo qasje do
t krijonte mundsin pr vendosjen e raportit t besimit me t dyshuarin, e cila sht e
nj rndsie t veant pr sukses t procesit t dgjimit. Dhe, pr shkak t ksaj
porositet q me kt metod ta filloj procesin e dgjimit, kshtu q, eventualisht m
von, kur t vlersoj se kjo sht e mundur, t aplikoj t parn, ose t dytn varsisht
nga prparsit q ato kan.

5. Marrja e distancs s prshtatshme dhe dinamika e ndryshimit

t saj gjat marrjes n pyetje
Te t gjith njerzit ekzistojn kufi t padukshm, t cilat prcaktojn zona t
ndryshme territoriale, t cilat ekzistojn pr rreth tij. do shkelje e ktyre hapsirave
trheq reaksione t caktuara t kndshme apo jo, varsisht nga koha, vendi dhe mnyra
e shkeljes s tyre. Kshtu q, pjesa drrmuese e njerzve rezervojn rreth gjysm metr
hapsir q e rrethon, pr biseda intime. Komunikimet e zakonshme dhe t prditshme
realizohen n distanc nga 0,5 deri 1,5 metra298. Duhet ta theksojm se madhsia e ktyre
zonave ( distancave ) dallon n raport me kulturat e ndryshm, por edhe midis pjestarve
me statuse shoqrore t ndryshme. Pjestart me status m t lart shoqror kan krkesa
pr m shum hapsir personale pr dallim nga ato me status m t ult 299. Gjithashtu, t
paramendojm se ndodhemi n nj vend plotsisht t zbrazt dhe ndonjri q nuk e
njohim na ulet prafrsisht afr vendit ku jemi ne300. Si do t ndiheshim n kt rast?
E shohim se distanca interpersonale ka rol t rndsishm n procesin e komunikimin.
Pr t kuptuar realisht rndsin e saj, ne duhet t kemi parasysh se pr t ekziston
disiplin shkencore e veant, e cila merret me kt problematik dhe quhet proksemi301.
298

Shih: Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wily & Sons,
London, 2002, fq. 11-16.
299
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003,
fq.149.
300
Shih. Gordon, N.,Flessher, W.,Efective interviewing and interrogation techniques, Academic pres, 2002,
fq.31.
301
Shih: Shkenc q studion largsin ndrpersonale midis njerzve. Terry. F Pettijohn, Psikologjia, Nj
hyrje koncize, (Botimi i dyt), Tiran, 1996, fq. 625.

119

Duke marr parasysh se aplikimi i parimeve t proksemis mundet t jet si arm e

rndsishme n praktikn kriminalistike, dhe me kt tem do t prpiqemi q sadopak ti
afrohemi ksaj problematike.
Edhe dgjimi i t dyshuarit sht nj lloj komunikimi, dhe pr realizim efikas t tij e
rndsishme sht edhe distanca me t ciln ky komunikim zhvillohet. Procesi i dgjimit
duhet t filloj me nj distanc optimale, e cila nuk guxon t jet as shum e vogl (q t
pamundsoj q i dyshuari t prcillet n trsi), as shum e madhe (q t pamundsoj
lidhjen psikologjike me t). Gjat procesit t marrjes n pyetje punonjsi operativ duhet
gradualisht ta zvogloj distancn q ekziston midis t dyshuarit dhe atij, kur vlerson se
sht e prshtatshme. Parashtrohet pyetja: Me ciln distanc duhet punonjsi operativ ta
filloj dgjimin, kur dhe sa duhet ta shkurtoj kt distanc gjat procesit t marrjes n
pyetje?
Autori Charles Yeschke n librin e tij Investigative interviewing dallon ter
distanca:
Distanc e madhe ( prafrsisht 1,8 metra )
Distanc mesatare ( prej 0,6 deri n 1,2 metra )
Distanc e shkurtr ose intime ( prej 30 deri 60 centimetr )302.
Sipas ktij autori, dgjimi duhet t filloj me distancn e 1,8 metrave dhe gradualisht
do t kalohet n distancn mesatare, me t ciln do t zhvillohet pjesa m e madhe e
dgjimit303. Me afrimin kah i dyshuari punonjsi operativ do t demonstroj jo vetm
interesimin e tij pr problemin e t dyshuarit, por edhe do t jen m t prqendruar dhe
t koncentruar n vet bisedn q realizojn. Distanca mesatare sht mjaftueshm afr,
aq sa duhet q punonjsi operativ t mundet t bj sikur do ta prek me dor t
dyshuarin, nse kjo sht e prshtatshme n situatn konkrete304. N kohn kur biseda
arrin kulmin dhe kur punonjsi operativ ndien se i dyshuari sht n kufirin q t
shprthej dhe t thot gjithka, ai ngadal do t kaloj n distancn e afrt apo intime,
e cila mundson komunikim interpersonal m intensiv, i cili do ta inkurajoj t dyshuarin
q ta pranoj veprn. N kt distanc karrigia e punonjsit operativ do t vendoset afr
t dyshuarit, ashtu q gjunjt e tyre t jen njri pran tjetrit.
Punonjsi operativ me prvoj kalimin nga nj distanc n tjetrn e realizon duke mos
u vrejtur dhe n kt mnyr ai nuk do t ndryshoj vetm pozicionin, por pyetjet dhe
komentet e tij lidhur me bisedn do t ken intensitet m t lart305.
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003,
fq.149 fq. 150.
303
Shih: Po aty.
304
Shih. Dshira sikur punonjsi operativ do ta vendos dorn e tij n krahun e t dyshuarit, n momentet
kur i dyshuari prgatitet q t pranoj veprn, mundet t jet shum e rndsishme pr realizimin efikas t
ktij procesi. Megjithat, prekja me dor duhet t mos ndodh nga arsyeja q i dyshuari kt situat m
von mos ta komentoj si detyrim. Pr shkak t ksaj, ai duhet t veproj sikur do q tia vendos dorn n
krah t dyshuarit, por krahu n asnj moment nuk duhet t preket. Gjersa, n nj an, ky veprim do t
krijoj prshtypje te i dyshuari si dhnie e ndihms dhe inkurajim pr pranimin e veprs, dhe n ann tjetr,
nse nuk do t ket kontakt fizik me t dyshuarin, m von ai nuk do t ket mundsi q kt situat
gabimisht ta komentoj.
305
Shih: Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA, 2003,
fq.146.
302

120

Pr dallim nga autori Charles Yeschkea, Dr. Edward Hall dallon katr zona personale:
E afrt ose Intime deri n 45 cm. Hyrja n kt zon sht e rezervuar vetm
pr personat e afrt. Nse n kt zon do t futen persona tjer, do t vinte
deri t gjendje paknaqsie.
Personale 45 cm deri n 1,2 metr. Kjo sht distanca ku bashkbiseduesin
do t mundemi q ta prekim dhe sht e mjaftueshme q dy persona q njihen
ndrmjet veti t bisedoj tema delikate.
Sociale apo Shoqrore nga 1,2 m deri n 3,6 m. Kjo sht zona ku ne i
realizojm numrin me t madh t kontakteve tona joformale.
Publike nga 3,6 m deri 7,5 m e m shum. Kjo sht distanca me t ciln i
drejtohemi dikujt n form publike306.
Sipas autorit Dr. Edward Hall punonjsi operativ procesin e dgjimit duhet ta filloj
nga distanca prej 1 1,5 metra, pra n kufirin e zons personale. M pas ashtu si do t
rrjedh dgjimi dhe kur do t ndiej se i dyshuari fillon t heq dor nga rezistimi,
punonjsi operativ do t kaloj n zonn intime307. do lvizje prpara gradualisht do ta
zvogloj distancn midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit deri na at mas, sa q
gjunjt e tij prekin gjunjt e t dyshuarit. Kjo situat do ta rris gjendjen psikike te i
dyshuari dhe dshirn pr pranim, nnkuptohet nse sht fajtor. Nse i dyshuari nuk
sht fajtor, ky pushtim i hapsirs nga punonjsi operativ do ta rris edhe m shum
rezistimin e tij308.
Kur dhe si duhet punonjsi operativ ta shkurtoj hapsirn midis tij dhe t dyshuarit?
N at ast ku i dyshuari do t filloj q t trhiqet nga gjendja emocionale dhe mos ta
shikoj n sy punonjsin operativ, kjo do t jet koha pr shkurtimin e distancs.
Shkurtimi duhet t bhet gradualisht dhe me kujdes. Ashtu si do t ulet rezistenca e t
dyshuarit, punonjsi operativ do t afrohet drejt tij. Me fjal t tjera, i dyshuari do t
filloj q mos ta shikoj n sy punonjsin operativ, do t trhiqet emocionalisht, kujdesi i
tij do t bie dhe, kjo situat e lehtson procesin e afrimit. Shum shpejt pasi prfundon
afrimi ndaj tij, duhet t pasoj edhe pranimi.
sht e ditur se shkelja e zons hapsinore t tjetrit provokon reaksione t caktuara309.
Nse nisemi nga kompleksiteti psikik i procesit t dgjimit, na bhet me dije dhe e qart
se punonjsi operativ duhet t posedoj njohuri elementare, q kan t bjn me kt
materie. Ai duhet t dij se kto zona ekzistoj, dhe n raport me ato duhet ti
harmonizoj strategjit e tij. N t kundrtn, ai gjat dgjimit shum shpejt do ti ofrohej
t dyshuarit, i cili si rrjedhoj e shkeljes s zons hapsinore t tij mundet ta ndryshoj
sjelljen e tij dhe, kjo gjendje do ta vshtirsonte procesin e dgjimit.

306

Shih: Edward, H., Handbook for Proxemic Research, 1993, New York, USA, fq. 12-21.
Shih: Po aty.
308
Shih. Gordon, N.,Flessher, W.,Efective interviewing and interrogation techniques, Academic pres, 2002,
fq.31.
309
Shih: Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wily & Sons,
London, 2002, fq. 14-18.
307

121

ECURIA E MARRJES N PYETJE E T DYSHUARIT

1. Rezistenca e t dyshuarit nocioni dhe karakteristikat baz

Pengesat kryesore q shfaqen n rrugn e punonjsit operativ gjat realizimit t
marrjes n pyetje jan halli, fatkeqsia dhe rezistenca e t dyshuarit q t deklaroj pr
gjrat t cilat mundet ta ojn drejt akuzimit dhe gjykimit t tij. Kto reaksione nga i
dyshuari jan t pritshme, sepse kjo sjellje sht normale dhe e natyrshme te shumica e
njerzve t cilt do t ndodhen n situat t ktill. Pr shkak t ksaj, si detyr bazike q
parashtrohet prpara punonjsit operativ sht q ai, n baz t mnyrave t lejuara me
ligj ta thyej rezistencn e t dyshuarit dhe t arrij deri te informacionet e domosdoshme.
Duhet t potencojm edhe at se faza fillestare e ecuris s dgjimit t t dyshuarit
prmban disa lloje t paraprgatitjeve, t cilat kan si qllim q t zbusin t dyshuarin
dhe t mundsojn sa m leht ta thyejn rezistimin e tij.
Rezistencn q i dyshuari e shfaq gjat procesit t marrjes n pyetje, n literaturn
kriminalistike me s shumti prmendet me termin dominanta mbrojtse. Me kt
nocion nnkuptojm karakterin, vullnetin, aftsit intelektuale dhe emocionale t t
dyshuarit q mashtron dhe q tenton t qndroj n kt mbrojtje310. Ajo prbhet nga:
energjia rezistuese e t dyshuarit;
aftsit intelektuale t rezistimit t t dyshuarit;
ndjeshmria q posedon i dyshuari;
vullneti apo dshira pr rezistim311.
Me nocionin energji rezistuese e t dyshuarit nnkuptojm aftsin e t dyshuarit, i
cili deklaron t pavrtetn gjat procesit t hetimit, duke grumbulluar gjith energjin e tij
q t gjitha pyetjet ti pres me nj gatishmri t brendshme pr mbrojtje. Kjo prfshin
prgatitje t palodhur, edhe n rastisin kur i dyshuari do t humbas nj pjes t duelit
me punonjsin operativ, ai prsri do t gjej arsye pr tu mbrojtur, tashm edhe n
rastet kur kjo mbrojtje duket se sht pa rrugdalje. Kjo n t vrtet sht aftsi e
brendshme psikologjike e dhnies s rezistencs gjat dgjimit apo marrjes n pyetje t
dyshuarin312.
Me rezistenc inteligjente nga i dyshuari nnkuptojm grumbullim i forcs
intelektuale q sht prcaktuese nga aftsia e t dyshuarit q n momentet kritike t
vlersoj efektet e mbrojtjes s tij t rreme ( t mbroj t pavrtetn duke e prezantuar si

310

Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007. fq. 219.
311
Shih: Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza govora i
tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996, fq.41.
312
Shih: Po aty.

122

t vrtet), ti hetoj mendimet supozuese t pyetsit dhe t vlersoj se cila pjes e

biseds sht e humbur dhe kur rezistenca sht e pakuptimt 313.
Me ndjeshmrin e t dyshuarit nnkuptohet mbshtetjen e veprimeve t tij n baz t
ndikimeve t ndryshme314.
Me dshir pr rezistim nnkuptohet aftsia e t dyshuarit q t zgjoj dhe t prdor
energjin e vet psiqike, pr ti realizuar disa qllime t prcaktuara me vetdije. Pa kt
ai nuk do t mundet n mas t mjaftueshme q ti aktivizoj as energjit e as
inteligjencn e tij pr rezistim. Ndodh kshtu, sepse mbrojtja e vrtet dhe e rrejshme
jan rezultat: i energjis dhe vullnetit pr rezistim, inteligjencs dhe ndjeshmris.
Kryersi i veprs penale shum rrall do t ket mundsi q t mbaj llogari pr gjith
procesin. Sepse nga koha e gjat e marrjes n pyetje, do ta ket t pamundur q t jap
prgjigje pa kundrthnie me at q m hert e ka deklaruar.
N mnyr t ngjashme kt mbrojtje e shpjegon edhe autori Herren, sipas t cilit
mbrojtja dominante kalon npr kto mnyra:
energjia psikofizike e rezistimit;
rezistimi inteligjent ( strategjia, taktika si dhe lvizje psikologjike si te loja e
shahut );
mashtrimi;
statusi social ( p.sh. kampanja nprmjet mediumeve, lidhjet e ndryshme etj )315.
Shum kriminalist kan konstatuar se energjia e fuqishme e rezistimit e shoqruar
me inteligjenc t dobt, mundet ta oj t dyshuarin n mbrojtje t pakuptimt dhe t
rrejshme, e cila nuk do t ket aspak ndikim n faktet q ai dshiron ti cilsoj si jo t
vrteta. N ann tjetr, kur kemi inteligjenc t lart t t dyshuarit dhe energji t dobt t
rezistimit, deri te pranimi do t arrihet n koh relativisht t shkurtr. Duhet t
potencojm se edhe energjia edhe inteligjenca e rezistimit me kalimin e kohs gjat
dgjimit fillojn ta humbin fuqin e tyre. Nse dshirohet q procesi i marrjes n pyetje t
prfundoj me sukses, punonjsi operativ duhet n mnyr t drejt t vlersoj energjin
dhe inteligjencn e rezistimit e t dyshuarit dhe n harmoni me at t prgatis
strategjin dhe taktikn e tij.

313

Shih: Po aty, fq. 43.

Shih. Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 220.
315
Shih. Herren, R., Saslushavanje kao drushtvena komunikacija, Izbor, MUP, Hrvacka, 4/97, fq. 362.
314

123

2. Strategjia dhe taktika e marrjes n pyetje vrejtje t

prgjithshme
Strategjia e marrjes n pyetje definohet si orientim i prgjithshm i procesit dhe
puns t punonjsit operativ ( ose gjykatsit hetues ) gjat realizimit t marrjes n pyetje
t t dyshuarit, e cila si qllim ka ngritjen e akuzs dhe mbshtetjen e fajsis s t
dyshuarit pr nj vepr penale pr arsyejen e s cils dgjimi ndrmerret.
Zgjedhja e strategjis s prshtatshme mbshtetet n dijen, aftsit, shkathtsit dhe
cilsit tjera t personalitetit t personit, i cili realizon punn e marrjes n pyetje. Prve
ksaj, kjo strategji duhet t mbshtetet edhe n njohurit dhe cilsit e personalitetit e t
dyshuarit, si dhe n supozimet pr kundr strategjin e tij eventuale316. N korniza dhe n
raport me do strategji t marrjes n pyetje mundemi t flasim pr taktika t ndryshme.
Taktika e marrjes n pyetje llogaritet si zgjedhje m e prshtatshme, m racionale
si dhe m efikase e mnyrs s veprimit n raport me t dyshuarin, e mbshtetur mbi nj
strategji t caktuar dhe mir t paraprgatitur, e gjith kjo behet me t vetmin qllim
zbulimin e kryersve t veprave penale .
Dallojm tri strategji t marrjes n pyetje:
Strategjia e befasis ( punonjsi operativ menjher dhe haptazi e padit t
dyshuarin pr kryerjen e veprs penale, ose nj koh t caktuar e mban n befasi
dhe prnjher ia prezanton materialin e trsishm provues, me t cilin krijohet
efekt i befasis. Autori Vodineli thekson se kjo strategji mund t jet e
rrezikshme dhe se mundet t aplikohet vetm n raste t veanta dhe te persona
inteligjent, t cilt do t jen n gjendje q menjher t vlersojn pozicionin e
tyre317.
Strategjia e sondazhit ( i dyshuari n detaje merret n pyetje dhe gjat ksaj
deklarimet e tij n mnyr t besueshme shkruhen n procesverbal dhe kto
deklarata kontrollohen, duke i krahasuar me provat tjera. Pyetsi i vren dobsit
e deklarimit t t dyshuarit, dhe me t cilat dobsi m pas e ballafaqon at )318.
Strategjia e zbutjes ( karakterizohet me dgjim t zgjatur, e cila sht edhe e
rrezikshme pr t dyshuarin nga arsyeja e mundsis q ai t thuret apo
grshetohet me mashtrimin personal )319.
316

Shih. Modli, D., Korajlic, N., Kriminalisticki rjecnik, Centar za kultura i obrazovanje Teshanj, Teshanj,
2002. fq. 614.
317
Shih. Vodinelic, V., Kriminalistika, Zavod za uxhbenike i nastavna stretsava, Beograd, 1996, fq. 242.
318
Shih: Po aty.
319
Shih: Po aty.

124

Strategjia e prekjes ( mundson q t zbulohet edhe ndonj vepr penale tjetr

eventuale e personit q dgjohet )320.
Dy strategjit m t njohura pr t cilat flasin autort ton edhe t huaj jan strategjia
e ndikimit n gjykimin e t dyshuarit dhe strategjia e ndikimit n ndjenjat e t
dyshuarit. Nga arsyeja e rndsis t ktyre dy strategjive, pr to do t flitet pak m
gjersisht dhe n mnyr t veant n trsin tematike t ktij punimi.
Autort Inbau dhe Reid dallojn strategjin e dgjimit ndaj t dyshuarit, fajsia e t
cilit sht e provuar dhe vrtetuar si dhe strategjin e dgjimit ndaj t dyshuarit fajsia
e t cilit ende sht e paprovuar321. Gjat dgjimit t t dyshuarit fajsia e t cilit sht e
provuar dhe vrtetuar, pyetsi do t prezantoj bindjen dhe besimin e tij pr fajsin e t
dyshuarit, dhe q nga fillimi i dgjimit do t tentoj q t siguroj deklaratn e pranimin
pr fajsin nga ai. Kurse n ann tjetr, kur sht n pyetje i dyshuari fajsia e t cilit
ende nuk sht e provuar dhe vrtetuar, punonjsi operativ duhet t bj hetime t
ndryshme rrethanore, gjersa nuk do t sjell gjykim pr fajsin ose pafajsin e t
dyshuarit 322.
Autori Malinowski dhe Brusten n studimin e tyre sociologjik lidhur me marrjen n
pyetje kan folur pr:
Strategjin e reaksionit ( bazohet n njohurit e prditshmris se n
deklarimet e personave t tjer prgjigjemi n mnyr prkatse ),
Strategjia e bindjes ( duhet t krijoj bindjen te i dyshuari se policia sht n
dijeni pr gjithka ),
Strategjia e plotsimit ( personi q merret n pyetje duhet n mnyr t
pandrprer ta plotsoj deklaratn e tij )
Strategjia e mospajtimit apo mungess s harmonis ( t dgjuarin duhet ta
paralajmrojm me mospajtimin e deklarimit t tij me provat tjera q jan n
dispozicion ),
Strategjia e ngatrrimit ( i dgjuari duhet t ngatrrohet apo t grshetohet
me deklaratn dhe mashtrimet e tij ),
Strategjia e dyshimit n besueshmrin e deklarats s personit i cili
dgjohet 323.
Sipas autorit V. Markovi dallojm:
marrjen n pyetje t njhershme ( realizohet vetm nj bised informative lidhur
me lndn e hetimit );
e zgjatur apo plotsuese ( gjat biseds debatohet edhe pr pyetje t tjera t cilat
nuk jan t lidhura n mnyr t drejtprdrejt me temn kryesore t biseds
informative );
e pandrprer ( biseda e gjat pr tema t ndryshme lidhur me t cilat i dyshuari
do ti ndrroj );
320

Shih: Po aty.
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 20.
322
Shih: Po aty, fq. 20-25.
323
Shih: Milanowski, P., Brusten, M., Strategie und Taktik der polizeilichen Vernehumung, e sjell sipas:
Maver, D., Kriminalistika, Casopisni zavod Uradni list Republike Slovenije, Ljubjana, 1997, fq. 193.
321

125

pyetje t buta t ngadalta dhe t mbla ( pyetsi dhe i pyeturi t jen n pozita t
barabarta, biseda duhet t rrjedh spontanisht, pa tema dhe pyetje t imponuara );
pyetje neutrale ( ndrmjet bashkbiseduesve duhet t ket marrdhnie pune,
korrekte dhe t sjellshme, pyetsi sht neutral dhe nuk parashtron pyetje
sugjestive );
pyetje t ashpra apo t rrepta ( pyetsi parashtron pyetje t ashpra, t
drejtprdrejta dhe t paprshtatshme )324.

Autori Kassin dhe Wrightsman dallojn tri strategji kryesore t marrjes n pyetje:
strategjia manipulative ( racionalizim, hedhja e prgjegjsis viktims, ulja e
peshs s veprs ),
strategjia e friksimit ( rritja e peshs s veprs dhe prgjegjsis s saj,
paraqitje e m shum materialeve provuese se sa n t vrtet ekzistojn ),
strategjia e lidhjes apo kontaktit personal ( marrdhnie e ndrsjellt midis
pyetsit dhe t dgjuesit )325.
Autori Branislav Simonovi strategjit e marrjes n pyetje i prmbledh n dy m
kryesore: strategjia e ndikimit n gjykimin e t dyshuarit dhe strategjia e ndikimit
n ndjenjat e t dyshuarit326.
Me strategjin e ndikimit kryesisht n gjykimin e t dyshuarit, Simonoci dallon
taktika vijuese t procesit:
- marrja e pranimit me taktikn e ballafaqimit me provat;
- taktika e sondazhit;
- mnyra taktike e trheqjes s t dyshuarit n duel logjik;
- ti bhet me dije pr prparsit e pranimit ( ti bhet me dije pr prparsit reale
q n vetvete prmban dhnia e pranimit t vrtet, nnkuptohet nse i dyshuari
sht kryes i veprs penale );
- mnyra taktike e shpejtimit t ritmit t biseds ( i dyshuari nuk duhet t lihet t
ndaloj dhe t ket koh q t mendohet pr prgjigjen e tij );
- mnyra taktike e uljes s ritmit t biseds ( ndonjher i dyshuari shpejt do t
prezantoj numr t madh t fakteve dhe rrethanave, duke u shmangur me mjeshtri
nga faktet dhe rrethanat relevante konkrete pr t cila pyetet n situata t ktilla
punonjsi operativ duhet q ta ul ritmin e rrfimit dhe t krkoj nga i dyshuari q
t shprehet pr faktet relevante dhe rrethanat konkrete dhe t prgjigjet shkurt dhe
qart n pyetjet e parashtruara );
- taktika e pranimit nga bashkpjesmarrsit ( esenca sht n kundrshtimin midis
tyre duke treguar njri pr tjetrin lidhur me veprn );

324

Shih: Markovic, V., Ispitivanja kao metod prikuplanja podataka o bezbednosnim pojavama, e sjelle
sipas: Maver, D: op, cit., fq. 193.
325
Shih: Kassin, S.M. Wrightsman, L.S.: Confession Evidence, e shprehur sipas: Maver, D. op. cit., fq.
194.
326
Shih: Vodinelic, V., Leonhartova metoda ispita okrivljenog, JPKK, 2/99, fq. 25. vep. Cit. Simonovic,
B., fq. 221 232.

126

taktika e rifillimit t marrjes n pyetje ( ka si qllim q gjithka t fillohet nga

fillimi duke ballafaquar at q sht thn m hert me at q thuhet edhe nj her
pr t kuptuar dhe mbledhur vetm thniet e vrteta )327.
Me strategjin e ndikimit kryesisht n ndjenjat e t dyshuarit dallon taktikat vijuese:
- qasje miqsore ( duke treguar mirkuptim dhe mshir ndaj t dyshuarit );
- zgjim i ambicieve dhe egos;
- ulja e peshs morale t veprs;
- ndikim n suetn e tij;
- taktika psikologjike ngroht ftoht ( fjala sht pr veprim taktik nj her duke u
sjell si i mir nj her si i keq );
- provokimi i gjendjes shpirtrore ( arrihet duke ia treguar t dyshuarit vendin e
ngjarjes, mjetet e kryerjes s veprs, pasojat nga vepra me an t fotografive );
- taktika e sjelljes t dyshuarin n vendin e ngjarjes duke i br rikonstruim veprs
penale;
- eksperimente emocionale ( i dyshuari papritmas ballafaqohet me materialet
provuese q jan n lidhje me veprn penale;
- ndikim n ndjenjat e fajsis ( duke e br t ndihet fajtor pr veprn si pasoj e
ndrgjegjes );
- aplikimi i metodave asocuese pr nxjerrjen e mashtrimit ( prdore pyetje t
ndryshme q asocojn me veprn )328.
Pr zbulimin e deklarimit t rrejshm t t dyshuarit munden t aplikohen kto metoda:
- pyetje befasuese ( pyetjet lidhur me veprn penale duhet t parashtrohen
papritmas, gjersa bisedohet pr gjra t parndsishme, mundet nga ligji i
inercionit psikik t aktivizoj asocim dhe t provokoj prgjigje t vrtet. N
pyetjen e befasishme Me ka e mbartt mallin e vjedhur , i dyshuari mund t
prgjigjet nga inercioni Me veturn time 329.
- aktivizimi i kujtess s trsishme ( pr shembull, t dyshuarit i flitet pr nj
vepr penale t supozuar dhe t sajuar, e cila dallon vetm n detaje t vogla nga
vepra reale e kryer. M pas, pas nj kohe t dyshuarit i krkohet q t flas lidhur
pr veprn e sajuar t prsris me detaje at q dgjoi fjalt e t dyshuarit
zakonisht do t prmbajn detaje t reja q nuk jan thn, por q kan lidhje me
veprn e vrtet t kryer dhe n kt mnyr do t kuptojm lidhjen e t dyshuarit
me veprn penale q merret n pyetje330.
- metoda e Leonhartit ( kjo metod mbshtetet n nxitjen, dhe m pas vzhgimin e
manifestimit t reaksioneve simptomatike t t dyshuarit )331.
N radht e autorve amerikan shpesh flitet pr taktikn e kryqzuar t
procedurs s marrjes n pyetje ( cross examination ). Kjo metod taktike gjen aplikim
shpesh n praktikn e gjykatave amerikane, ku paditsi dhe avokati i t dyshuarit e
prdorin gjat dgjimit t dshmitarve dhe t dyshuarin pr t vrtetuar besueshmrin
327

Shih: Po aty.
Shih: Vodinelic, V., Leonhartova metoda ispita okrivljenog, JPKK, 2/99, fq. 25. vep. Cit. Simonovic,
B., fq. 221 232
329
Shih: Po aty, fq. 232-241.
330
Shih: Po aty.
331
Shih: Po aty.
328

127

dhe vrtetsin e deklarimeve t tyre. Megjithat, n veprimet kriminalistike dgjimi i

kryqzuar ka domethnie tjetr fare. Me fjal t tjera, kjo nnkupton dgjim t personave
ndaj t cilve m shum punonjs operativ kan parashtruar pyetje t njjta. Me ritm t
shpejt t parashtrimit t pyetjeve, punonjsi operativ do t krkoj nga i dyshuari edhe
prgjigje t shpejta, n kt rast shpejtsia do ti pamundsonte atij dhnien e
prgjigjeve t paramenduara.
N trsin e ksaj teme u orvatm q t tregojm pr disa nga taktikat dhe strategjit
m t shpeshta, t cilat gjejn aplikim n procesin e dgjimit t t dyshuarit. Disa nga ato
n mas t konsiderueshme u ka kaluar koha dhe shum vshtir sht dhnia e
rezultateve n kohn e tanishme, ndrsa t tjerat, me kusht q t jen n harmoni me
normat ligjore, do t mundet t aplikohen praktikisht gjat dgjimit t t dyshuarit.
Zgjedhja e strategjis dhe taktikave t prshtatshme n procesin e marrjes n pyetje
para se gjithash sht e varur:
1. nga lloji i veprs penale pr arsyen e s cils i dyshuari dgjohet,
2. karakteristikat e personalitetit t t dyshuarit dhe e kaluara e tij kriminale,
3. nga kualitetit i materialeve provuese, t cilat i ka n disponim policia332.
Zgjedhja joadekuate e strategjis pr dgjim, gjegjsisht aplikimi i shpejt dhe i
pamjaftueshm i taktikave t prshtatshme, si pasoj do t ket at q marrja n pyetje do
t prfundoj n at mnyr q i dyshuari do ta mohoj dhe nuk do ta pranoj lidhjen e tij
me veprn penale, e cila i ngarkohet si barr.

332

Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 21-26.

128

3. Klasifikimi i t dyshuarve nga aspekti i przgjedhjes s metodave

taktike t prshtatshme
Nga aspekti i przgjedhjes s metodave t prshtatshme pr marrje n pyetje, t
dyshuarit ka mundsi q t ndahen n aspekte t ndryshme.
Sipas aftsive intelektuale personat e dyshuar thjesht do ti klasifikonim:
me inteligjenc t kufizuar,
me inteligjenc mesatare dhe
me inteligjenc t lart333.
E rndsishme pr procesin sht edhe ajo q punonjsi operativ t vrej se i
dyshuari a posedon ndonj cilsi tipike morale. T tilla mund t jen: frikacak, i
pavendosur ose jotolerant, kryene, i prpikt, siprfaqsor, mashtrues, dredhak, koprrac
etj334.
N baz t karakteristikave emocionale, t dyshuarit mundet q ti ndajm:
t ekuilibruar emocionalisht dhe
t paekuilibruar emocionalisht335.
N aspekt t przgjedhjes s metodave t prshtatshme pr dgjim, personat e dyshuar
klasifikohen:
emocionalisht t brisht dhe kundrvajts dhe
joemocionalisht t brisht336.
Ky klasifikim n aspekt praktik sht m i rndsishm, dhe pr kt arsye pr te do
t flitet n vazhdim t punimit. Me nocionin persona emocionalisht t brisht
nnkuptojm ato persona q veprn penale e kryejn nga gjendja e stresit, urrejtjes,
hidhrimit, dshira pr hakmarrje, ose n kt kategori prfshihen edhe kundrvajtsit
seksual, t miturit si dhe ata q jan fillestar n kriminalitet.
Kta persona klasifikohen si emocional, sepse te kto persona n t shumtn e
rasteve ekziston ndjenja e fajsis pr shkak t kryerjes s veprs penale, i bren
ndrgjegjja dhe pendohen pr veprn e kryer. Rastet jan t shpeshta q kta persona pas
kryerjes s veprs penale vullnetarisht vin n stacionin policor, pr t pranuar veprn. Te
kto persona sht i pranishm instikti apo shtytja e brendshme, pr t pranuar veprn
dhe pr tu liruar psikologjikisht. Por n disa raste, njkohsisht te disa persona mbi
instiktin e pranimit mbisundon instikti pr vetprmbajtje nga dshira pr tju shmangur
dnimit. N numrin m t madh t rasteve ndjenja e pranimit nuk do ta mbisundoj
333

Shih: Po aty.
Shih: Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza govora i
tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996, fq. 43-47.
335
Shih: Po aty, fq. 44-48.
336
Shih: Po aty.
334

129

instiktin pr vetprmbajtje dhe, si pasoj e ksaj vjen edhe rezistimi i t dyshuarit, pr t

mos pranuar veprn penale. Mirpo, nse punonjsi operativ vren t i dyshuari ndjenjn
e pendimit, ai duhet kt ndjenj dhe ndikim tia prforcoj dhe, kjo do t na oj deri te
pranimi i plot dhe vullnetshm. Kjo n mnyr m efikase do t arrihet, nse punonjsi
operativ gjat procesit t marrjes n pyetje, do t bisedoj me t dyshuarin pr pasojat e
veprs penale, pr t ciln merret n pyetje.
Ekzistojn tre kritere mbi bazn e t cilve do t jet e mundur t vlersohet se a sht
i dyshuari emocionalisht i brisht:
Fotografia simptomatike e sjelljes kompleksi i fajit dhe ndjenja e
pendimit t dyshuarin e sjellin n situat t tronditur dhe kjo m pas
manifestohet si shqetsim apo trazim, n pasiguri dhe friksim. N bised
bie n sy heshtja, mendimet dhe fjalit e shprehur pr tu mbrojtur nuk
kan lidhshmri logjike dhe nuk jan bindse. Nse jan n paraburgim,
kto persona manifestojn shqetsim psikomotorik, jan n lvizje gjith
kohn, kafshojn gishtat, jan nervoz etj. Shfaqen prishjet e funksioneve
fiziologjike, si pagjumsia, humbje e apetiti, nevoja e shpesht pr urinim
etj337.
Numri i veprave penale n personat emocionalisht t brisht m s
shumti bjn pjesa t dyshuarit, t cilt pr her t par kryejn vepr
penale338.
Lloji i veprave penale persona emocionalisht t brisht n parim jan
n t shumtn e rasteve ato q kan kryer vepra t lndimeve t rnda
trupore, vrasje, dhunime, vepra penale n komunikacion etj339.
Duhet q t potencojm se nuk sht e leht q t njihen personat emocionalisht t
brisht. N disa raste te i dyshuari mundet q t mos shfaqet trazimi dhe emocione, sillen
shum t qet dhe t ftoht dhe n mnyr racionale kontrollojn t gjitha veprimet e tyre.
Me nocionin persona jo emocionalisht t brisht nnkuptojm ata persona q i
takojn kriminalitetit profesional, recidivistt, kryers t veprave penale te t cilt lakmia
e fitimit ka qen si shtys dominante pr veprime kriminale, si dhe personat racional dhe
inteligjent340.
Kta persona klasifikohen si joemocional, sepse te kta n t shumtn e rasteve nuk
vjen deri te shprehja e ndjenjs s pendimit. Dhe n rastet kur reagojn n mnyr
emocionale, reagimi i tyre sht n intensitet m t ult se te personat me cilsi
emocionale t brisht. Si shqetsim i vetm i ktyre personave sht se a do t zbulohen
dhe a do t dnohen pr veprn. Me fjal t tjera, te kta persona nuk ekziston ndjenja e
pendimit dhe fajsis, por vetm frika nga dnimi. Dhe pr kt shkak qasja pr t ngjall
ndjenjn e mshirs, n kt rast nuk sht aspak efikase, por duhet q punonjsi
operativ vet t ndikoj n aspekt logjik, dhe n kt mnyr n vetdijen e t dyshuarit t
337

Shih: Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza govora i
tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996, fq. 43.
338
Shih: Kostic, I., Kriminalisticka psihologija, Visha shkolla unutrashnji poslava, Beograd, 1998. fq. 196.
339
Shih: Idid, fq. 196-198.
340
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 27-29.

130

krijohet bindja nga materialet provuese se fajsia e tij sht e vrtetuar, ose shum shpejt
do t vrtetohet, dhe kshtu, n prputhje me kt, atij mos ti mbetet gj tjetr, por vetm
t pranoj veprn.
Me fjal t tjera, pr dgjim efikas ndaj ktyre personave krkohet aplikimi i
ashtuquajtur i qasjes, e mbshtetur n fakte apo metoda e fakteve. Gjithashtu, toni i
biseds me kto persona duhet t jet i ult, i qet, i ftoht, zyrtar, i koncentruar vetm n
objektin e dgjimit dhe me distanc.
Mbi bazn e asaj q paraprakisht u potencua, mundet q t konstatohet se kemi dy
strategji pr t ndikuar te i dyshuari edhe at:
strategjia kryesisht n ndikimin n ndjenjat e t dyshuarit, gjegjsisht, e
ashtuquajtura qasja emocionale;
strategjia kryesisht n ndikimin n ann logjike, t arsyes s t dyshuarit,
gjegjsisht, e ashtuquajtura qasje e faktuar.

4. Qasja e ndjeshme ( emotive ) dhe e faktuar si strategji e veprimit

ndaj t dyshuarit karakteristikat themelore
Me qasje faktike nnkuptohet ajo q me ndrmarrjen e masave dhe veprimeve ( si
ato t prgjithshme operative taktike ashtu edhe ato hetimore ) duhet t vrtetohen
faktet dhe rrethanat relevante pr veprn penale, pr t ciln dgjohet i dyshuari341. Q t
arrihet deri te baza faktike, t ciln kjo qasje apo proces e krkon, e domosdoshme
sht q t hetohen t gjitha aspektet e ngjarjes kriminale, pr arsyen e s cils ndrmerret
dgjimi. Me fjal t tjera, nse punonjsi operativ posedon prova t mjaftueshme q
shkojn n drejtim t fajsis s t dyshuarit, ai duhet t prpiqet q te i dyshuari t
krijoj prshtypjen se di do gj lidhur me veprn, si dhe fajsia e tij sht e vrtetuar ku
t dyshuarit nuk i mbetet gj tjetr vese t pranoj veprn342. Duhet t potencojm se
qasja e mbshtetur n fakte do t jet m efikase n rastet kur kemi n dispozicion prova
t qarta dhe t pakundrshtueshme lidhur me fajsin e t dyshuarit.
Kjo qasje apo procedim sukses m t madh tregon te ato vepra penale q kan
rrezikshmri shoqrore dhe q ngjallin interesin e shoqris. N kto raste angazhimi pr
zbardhjen dhe zbulimin e tyre do t jet m i lart nga ana e policis, dhe mu pr kt m
mir do t hetohen. N numr t konsiderueshme t rasteve kjo qasje do t ishte e
pasuksesshme dhe joefikase, nga arsyeja se faktet dhe provat e mbledhura nuk do t ishin
t mjaftueshme, q punonjsi operativ ti kundrprgjigjet versionit q e ofron i dyshuari.
341

Shih: Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza govora i
tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996, fq. 43-45.
342
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 37-39.

131

Kshtu q, kur kemi munges t fakteve dhe provave t mjaftueshme, nuk do t

preferohet q t aplikohet qasja dhe procedim i ktill.
Me aplikimin e qasjes s ndjeshme343 punonjsi operativ nuk do ti kundrvihet t
dyshuarit me prezantimin e provave lidhur me fajsin e tij si te procedimi paraprak, por
me arsyet dhe motivet q e kan uar t dyshuarin q t kryej vepr penale. Punonjsi
operativ do t prpiqet q t kuptoj motivin nga i cili i dyshuari ka kryer veprn penale
dhe ta arsyetoj at veprim t tij, me t cilin veprim punonjsi operativ do t tentoj ti
ndihmoj t dyshuarit, q t pranoj veprn.
Pr dallim nga qasja faktike, ktu nuk sht e domosdoshme hetim detal i veprs
penale, pr arsyen e t cils i dyshuari merret n pyetje. Gjithashtu, pr dallim nga qasja
faktike, ku parimisht i dyshuari deklarohet dhe punonjsi operativ e dgjon, ktu kemi
situat t kundrt punonjsi operativ thuajse gjith kohn fol344, ndrsa i dyshuari
dgjon.
Duhet t potencojm se kjo qasje do t jet joefikase n raste ku dgjohen kriminel
profesional, recidivist dhe t ngjashm. Pr kt arsye, n raste t ktilla duhet t tentohet
q deri te pranimi t arrihet, duke aplikuar qasjen t bazuar n fakte.
Nga rrethanat e vet rastit ( karakteristikat e t dyshuarit, e veprs penale, materialit
provues me t cilin disponohet dhe t ngjashme ) punonjsi operativ do t prcaktohet pr
njrn nga kt dy qasjet apo procedime, sepse edhe njra edhe tjetra posedojn
prparsit dhe t metat e tyre. Praktika na ka dshmuar se efikasitet m i madh arrihet,
kur aplikohen t dy format e kombinuara345, ku fillimisht i dyshuari do t prballet me
provat dhe faktet, dhe m pas me qasje psikologjike ( duke arsyetuar veprimin e tij dhe
duke minimizuar veprn ) do t tentohet q ti lehtsohet vendimi pr t pranuar veprn.
Por, gjithashtu duhet thn se pavarsisht cila teknik do t aplikohet pr dgjim, nuk do
t ket 100 % efikasitet. Gjithmon do t jet prqindja e konsiderueshme te disa t
dyshuar pr t mos pranuar veprn penale, pavarsisht se ciln form apo metod t
procedimit do t aplikojm. David Zulawski dhe Douglas Wicklander theksojn se format
e kombinuara t procedimit mund t na ojn n pranim t veprs n 95 % t rasteve346.
Kurse pjesa q i takon 5 % t t dyshuarve, nuk do ta pranojn veprn deri n astin kur
punonjsi operativ nuk do tu prezantoj fakte e prova t pamohueshme dhe t
pakundrshtueshme, lidhur me fajsin e tyre347. Marrja n pyetje nuk do t jet e
suksesshme, nse veprimet dhe punt paraprake t hetimit pr vrtetimin e fakteve dhe
rrethanave relevante nuk do ta ngushtojn rrethin e t dyshuarit. Marrja n pyetje
llogaritet si kurora e punve operative. Faktet dhe rrethanat deri te t cilat sht
arritur nga veprimet dhe masat q i paraprin marrjes n pyetje ( si kqyrja e vendit t
ngjarjes dhe mbledhja e informacioneve ) prbjn fondamentin, nga i cili punonjsi
343

Shih: Po aty. fq. 41-43.

Shih: Deklarimi i punonjsit operativ do t jet dominues deri n astin kur i dyshuari do t jap sinjalet
e para t pranimit t veprs. Nga ky moment duhet q iniciativa pr deklarim ti kalohet ngadal t
dyshuarit.
345
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 42-45.
346
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 221.
347
Shih: Po aty.
344

132

operativ do t dgjoj t dyshuarin, do t aplikoj metodat e prshtatshme taktike

psikologjike t procedimit dhe mbi bazn e gjith ksaj do t zbuloj t vrtetn lidhur
me veprn penale dhe fajsin e t dyshuarit.

5. Marrja e deklarats s vrtet nga i dyshuari vrejtje hyrse

Marrja e deklarats s vrtet nga i dyshuari n mnyr t lejuar me ligj, paraqet
fazn m komplekse t procesit t dgjimit. Ne sot kemi situat t atill ku numri m i
madh i punonjsve t sektorit kriminalistik t policis, t cilt n harmoni me detyrat dhe
natyrn e puns s tyre thuajse do dit marrin n pyetje persona t dyshuar pa pasur nj
plan, qasje metodike, me t ciln do ta thyente rezistimin e t dyshuarit, q t arrinte
deri te pranimi i veprs, nnkuptohet, nse i dyshuari sht vrtet kryesi i asaj vepre
penale. Ajo q e karakterizon mnyrn e marrjes n pyetje t punonjsve ton operativ
sht improvizimi. Gjegjsisht n kohn pak m t hershme, pr fat t keq n disa raste
edhe n kt koh improvizimi ka qen i kombinuar edhe me aplikimin e dhuns dhe
detyrimit, edhe pse si form ka qen dhe sht e ndaluar me ligj, sht aplikuar dhe jan
arritur rezultate. Nga i pandehuri ose personi tjetr q merr pjes n procedur ndalohet
dhe dnohet q t imponohet pranimi i fajsis ose ndonj deklarim tjetr me an t
torturs, forcs, kanosjes apo nn ndikimin e drogs ose t masave t tjera t ngjashme (
neni 10, pika 3 )348. Publikisht koh pas kohe kemi raste, ku personat q kan qen t
marr n pyetje nga ana e policis kan deklaruar pr lndim t t drejtave t tyre.
Misioni i Policis sht t ruaj rendin dhe sigurin publike, n prputhje me ligjin dhe
duke respektuar t drejtat dhe lirit e njeriut ( neni 1, pika 2 )349 . Kto raste n numr
m t vogl kan prfunduar me suspendimin e punonjsit t policis dhe masa
disiplinore, kurse n rastet m t shumta as q ndrmerret ndonj mas kundr punonjse
t policis, n rastet kur do t shkelin ligjin. Ndonse, sot sht koh tjetr, disa shprehi
t vjetra duhet q ti ndryshojm. Alternativn e improvizimit duhet q ta zvendsojm
me plan dhe qasje metodike duke sistemuar paraprakisht t gjitha hapat q ndrmerren,
me qllim q intelektualisht dhe psikologjikisht t dyshuarin ta drejtojm drejt deklarimit
t t vrtets.
Warren Holms marrjen e deklarimit t vrtet nga i dyshuari gjat procesit t dgjimit
e ka prezantuar n mnyrn vijuese350:
Fda + Fpa = Pranimi
348

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
349
Shih: Ligji pr Policin e Shtetit, R.Shqipris, Ligji, Nr. 9749, dat 4.6.2007.
350
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 20-25.

133

Fda fuqia e deklarats akuzuese

Fpa fuqia e provave akuzuese
Fuqia e deklarats akuzuese prkufizohet si nivel i besueshmris t deklarimit t
pyetsit, e cila i drejtohet t dyshuarit, me t ciln ai orvatet q t krijoj prshtypje n
besueshmrin e saj n raport me fajsin e t dyshuarit. Kshtu pr shembull, deklarimi i
pyetsit351: Burim, un mendoj se ti ndoshta je i przier n veprn penale t vrasjes t
ciln e hetojm , kjo deklarat akuzuese sht n nivel t ult t besueshmris dhe
fuqis, sepse fjalt mendoj dhe ndoshta do t krijojn prshtypjen e jo siguris t
pyetsit, lidhur me fajsin e t dyshuarit. N ann tjetr, deklarimi i pyetsit do t kishte
fuqi m t madhe akuzuese, nse do t formulohej kshtu: Burim, provat e
grumbulluara n mnyr t qart na japin t kuptojm se ti e ke kryer veprn penale. M
tej, q i dyshuari t pranoj fajsin ( kuptohet nse sht kryes i vrtet i veprs penale
), ai patjetr duhet t bindet se punonjsi operativ sinqerisht i beson ksaj se ky sht
kryesi, dhe pr tu vrtetuar kjo situat gjithashtu duhet q t posedojm edhe prova t
mjaftueshme. do dyshim i vogl q do ta shpreh punonjsi operativ lidhur me fajsin
e t dyshuarit, do te forconte rezistimin e t dyshuarit, sepse ai me t drejt do t
supozonte se policia nuk ka fakte dhe prova t mjaftueshme pr ta vrtetuar fajsin e tij.
Fuqia e provave akuzuese paraqet nivel t besueshmris t provave t siguruara t
cilat na sugjerojn lidhur me fajsin e t dyshuarit352. Pr shembull, nse policia do ta
kap n flagranc t dyshuarin, se nga banesa e huaj mbart televizionin, n kt rast fuqia
e deklarats s tij akuzuese, me t ciln ai do te akuzoj t dyshuarin se ka kryer vjedhje
do t jet shum e fuqishme. Fuqia e konsiderueshme e akuzs dhe fuqia e
besueshmris s provave nuk do ti linte hapsir tjetr t dyshuarit, por vetn t
pranonte veprn.
Duke aplikuar taktika t ndryshme procedurale, pjestart e policis gjat procesit t
marrjes n pyetje prpiqen t arrin deri te:
pranimi ( nse fjala sht pr t dyshuar q vrtet sht kryes i veprs penale
), ose
informacione t cilat do t vrtetojn pafajsin e t dyshuarit ( kur sht
fjala pr t dyshuar t gabuar ).
N vazhdn e punimit do t sqarojm pr dy taktika procedimi, pr t fituar deklarim
t vrtet nga i dyshuari: e para sht strategjia pr ndikim kryesisht n ndjenjat e t
dyshuarit dhe qasje taktike pr t inkurajuar dhe m pas hedhjen e versionit t rrem t t
dyshuarit, pra strategjia e ndikimit kryesisht n arsyen apo ann logjike t t dyshuarit353.
Ciln nga kto taktika do t aplikoj punonjsi operativ pr do rast t veant, do t
varet para se gjithash nga lloji i veprs penale, nga kualiteti dhe kuantiteti i materialit
provues, si dhe nga karakteristikat e personalitetit t t dyshuarit dhe nga e kaluara e tij
eventualisht kriminale. Kshtu q, nse disponon me material provuese t mjaftueshm
dhe nse kemi t bjm me t dyshuar joemocional si tip, punonjsi operativ duhet q t
351

Shih: Po aty.
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002, fq, 79.
353
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 23-25.
352

134

aplikoj taktikn e inkurajimit dhe m pas t thyerje t versionit t rrem t t dyshuarit.

N t kundrtn, do t aplikohet taktika e par ose t kombinuara t dyja. Nnkuptohet, se
prve ktyre dy taktikave t prezantuara n kt punim, ekzistojn edhe t tjera q jan
m shum apo m pak t ngjashme, por t gjitha ato, n instanc t fundit, do t na ojn
te njra nga dy strategjit bazike t ndikimit ndaj t dyshuarve.
Mekanizmat pr mbrojtje q i prdor i dyshuari - procesi i marrjes n pyetje pr
t dyshuarin sht shum i tendosur, i paprshtatshm dhe shpeshher edhe i frikshm.
Sepse te i dyshuari ekziston bindja se nse do t vrtetohet lidhja e tij me veprn penale
pr t ciln dyshohet, ndaj tij do t pasoj dnimi i caktuar i parashikuar me kodin penal.
Kjo gjendje te ai krijon pasiguri dhe frik plotsisht t arsyeshme. N astin kur te ai do
t krijohet prshtypja e rrezikut pr zbulim, vepron emocionalisht i tendosur dhe
aktivizon mekanizmin e mbrojtjes s tij. Kt gjendje emocionale e ka zbuluar psikologu
Frojd n vitin 1893354. Mekanizmi i mbrojtjes sht teknik me t ciln shrbehet egoja e
njeriut, pr t zgjidhur nj konflikt t caktuar t paprshtatshm dhe pr t vetmbrojtur
personalitetin e vet. Karakteristikat kryesore t veprimit t tij jan:
aktivizim automatik, pa ndikimin e vullnetit dhe njeriu nuk sht i
vetdijshm pr aplikimin e tyre, dhe
mohimi, deformimi dhe falsifikimi i realitetit355.
Autori Zvonimir Roso thekson se mekanizmi i mbrojtjes paraqet vetmashtrim. Me fjal
t tjera, kur njeriu di dhe kur sht i vetdijshm se arsyet q i prezanton jan t rrejshme,
n kt rast nuk bhet fjal pr mekanizm t mbrojts, por pr mashtrim me vetdije356.
N procesin e marrjes n pyetje posarisht t rndsishme jan tri mekanizma q i
prdor i dyshuari pr mbrojtje: racionalizimi, projektimi dhe minimizimi357. Detyra
themelore e punonjsit operativ sht q gjat thyerjes s rezistimit t t dyshuarit t
inkurajoj dhe t forcoj ndikimin e ktyre mekanizmave te ai dhe n kt mnyr ti
ndihmoj q ai n vetvete t arsyetoj veprimet e veta.
Racionalizimi do t thot fjalim t mir pr sjelljen e gabuar, gjetje e arsyeve t mira pr
mossuksesin, arsyetim i vetvetes358.
Racionalizimi sht form psikologjike e mekanizmit mbrojts n suaza t s cils
arsyetohen veprimet kriminale personale, para ose pas kryerjes s veprs, n mnyr q
n vend t arsyeve t vrteta t veprimit krijohen arsye t rrejshme n t cilat m pas
kryesi fillon tu besoj359. Racionalizimi sht pra arsyetim q rrjedh n gjykimet e m
pasme, pas kryerjes s veprs penale nga i dyshuari dhe ky arsyetim nuk krijon hapsir
te i dyshuari pr tu penduar pr veprimet e m hershme.
Duhet t theksojm se racionalizimi q e prdor i dyshuari nuk paraqet mashtrim me
vetdije, por kjo paraqet vetmbrojtje t pavetdijshme.

354

Shi: S, Freud., On the Psychical Mechanism of Hysterical: A Premliminary Communication, 1893,

Vienna, fq. 43.
355
Shih: Trebjeshanin, Zh., Recnik psihologije, Stubovi culture, Beograd, 2000, fq. 265.
356
Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq. 133.
357
Shih: Kostic, I., Kriminalisticka psihologia, Visha shkolla unutrashnji poslava, Beograd, 1998, fq. 134.
358
Shih: Po aty.
359
Shih: Modli, D., Korajlic, N., Kriminalisticki rjecnik, Centar za kulturu u obrazovanje Teshanj, Teshanj,
2002. fq. 537.

135

Esenca e aplikimit t procesit t racionalizimit n korniza t dgjimit ka t bj me

prpjekjen e punonjsit operativ t ndihmoj t dyshuarin si ai, n vetveten e tij, t
arsyetoj veprimin e vet, nse n kt do t ket sukses, punonjsi operativ m leht do t
arrij deri te pranimi i veprs nga i dyshuari. Me fjal t tjera, prvoja na mson se
shum m leht do t pranonim ndonj gabim nse neve do t na mundsohet q t
sqarojm pse e kemi br nj veprim t atill. Punonjsi operativ q aplikon procesin e
racionalizimit, nuk duhet q ti ofroj vetm mundsin q ai pranimin e veprs ta lidh
me arsyetimin dhe shpjegimi e vet, por n kt drejtim ai duhet edhe ti ndihmoj.
Me zbatimin e mekanizmit t racionalizimit i dyshuari nuk do t shrbehet me arsyet
e vrteta t veprimit t vet, por kjo pr punonjsin operativ do t thot pranim i gabimit
pr t cilin pason sanksioni. Pr arsyetimin e mossuksesit dhe veprimeve t gabuara
gjenden arsyetime t llojllojshme si: mungesa e fatit, vshtirsi objektive, moskujdesi i
prindrve, jeta n varfri, etj360.
Kur punonjsi operativ do t aplikoj mekanizmin e racionalizimit, fjaln duhet ta
ket pr persona t tret, sepse n kt mnyr, do t ket ndikim m t vogl prpara t
dyshuarit. Ve ksaj, kur punonjsi operativ do t flas gjoja se pr persona t tret, i
dyshuari nuk do t jet i sigurt se rrfimi i punonjsit operativ i sht drejtuar atij, dhe
nga kjo i dyshuari nuk do t ndrmarr menjher qndrim mbrojts dhe t filloj
kundrshtimin. Nga arsyet e njjta, gjat aplikimit t mekanizmit t racionalizimit
punonjsi operativ do t citoj thnie t personave t tjer, pr shembull, Nj shok i imi
thoshte se... ose N gazet kam lexuar se.... Veprimi i ktill preferohet m s paku
nga dy arsye:
N kt mnyr punonjsi operativ do t distancohet nga kt thnie, t cilat pr
nga natyra e tyre jan me orientim kritik361. Ne kt mnyr punonjsi operativ do
ti tregoj dika t dyshuarit, e cila ka mundsi q te ai t ngjall kundrshtim dhe
t krijoj ndonj konflikt me t, por kur kt deklarim do tia prshkruaj personit
t tret do ti shmanget konfliktit eventual me t dyshuarin;
N kt mnyr punonjsi operativ do t mundet t testoj sistemin e vlerave te i
dyshuari, mnyrn se si ai i kupton dhe gjykon ngjarjet apo situatat e ngjashme,
dhe duke mos e rrezikuar kredibilitetin e vet 362. Me fjal tjera, nse i dyshuari nuk
do t pajtohet me at q e ka deklaruar punonjsi operativ, kjo do t llogaritej si
qndrim i mosbesimit t ndrsjellt, dhe ksaj do ti shmangemi duke u distancuar
punonjsi operativ nga kjo mnyr. N ann tjetr, nse i dyshuari do t pajtohet
me at q e deklaron punonjsi operativ, ai do t kishte njohuri t drejtprdrejt
pr kt, do t kishte mundsi pr ta personalizuar dhe pr ta prdorur gjat
procesit t mtejshm t racionalizimit.
Duke aplikuar teknikn e racionalizimit, punonjsi operativ nse situata do tia
mundsoj, do t tentoj q vmendjen e t dyshuarit ta orientoj kah e kaluara ose e

360

Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 25-29.
361
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 27-29.
362
Shih: Po aty.

136

ardhmja363. Kjo do t mundet t bhet n at mnyr q e kaluara e t dyshuarit t

tregohet n aspekt pozitiv ( pr shembull punonjsi operativ do t theksoj se i dyshuari
sht i kujdesshm dhe prind i mir, i cili ka prkujdesje ndaj pasardhsve t vet, ka
sukses n vendin e puns dhe t ngjashme) ose para tij ekziston ardhmri e ndritshme dhe
disa gabime t s kaluars mundet t prmirsohen, ose nga ato gabime njeriu mundet t
nxjerr msim etj.
Preferohet q gjat aplikimit t procesit t racionalizimit punonjsi operativ t marr
si shembull edhe raste nga prvoja e vet jetsore364. Pr shembull, do njri nga ne
ndonjher ka ngelur pa para, ose ka qen nn ndonj presion financiar. Si jemi ndjer n
ato aste ne? Ndoshta nj lloj si i dyshuari q sht ndjer para se q ka vendosur q t
kryej veprn penale t vjedhjes. Nse punonjsi operativ do t arrij t prcjell te i
dyshuari kt ndjenj, n kt raste tek ai do t krijojm prshtypjen se para tij ka nj
person q e kupton dhe q sht n ann e tij. Punonjsi operativ ndonjher mundet q
nj ngjarje t ngjashme edhe ta trilloj, por gjithmon duhet q t jet i kujdesshm q i
dyshuari mos ta kuptoj mos sinqeritetin e tij, sepse n t kundrtn mundsia do t jet
shum e vogl q procesi i dgjimit t realizohet me sukses.
Procedimi i racionalizimit mundet t jet veanrisht i suksesshm, nse punonjsi
operativ do ta bind t dyshuarin se dokush tjetr q do t ndodhej n situat dhe
rrethana t ngjashme, do t ndrmerrte veprimin e njjt si i dyshuari365. Si rezultat i ktij
mendimi t punonjsit operativ, te i dyshuari do t krijonte ( veanrisht nse kemi t
bjm me person emocional ) lehtsim psikologjik dhe kjo gjendje shpeshher do ti
paraprinte dhe pranimit. Kt do ta ilustrojm me nj shembull pr t kuptuar se si do t
dukje kjo n praktik, nse si shembull do t marrim nj person q dyshohet se ka shkelur
me automjetin e tij nj kmbsor, dhe m pas ka ikur nga vendi i ngjarjes. N kt rast
deklarimi i punonjsit operativ duhet t jet e formuluar n kt mnyr: Agim,
plotsisht jam i sigurt se ju asnjher nuk do t shkelnit ndonj njeri me vetdije dhe
paramendim. Megjithat, un mund t paramendoj se ka n fakt ka ndodhur. Juve ai
person papritmas u ka dal prpara veturs. Kur e keni vrejtur ve m ka qen shum
von. Mua plotsisht m sht e kuptueshme se si ju jeni ndjer n at moment. Ka
biseduar me shum njerz t ndershm q kan prjetuar fatkeqsi t ngjashme si kjo e
juaja. Un e kuptoj se ju n at moment keni qen shum i friksuar dhe nuk keni mundur
q t ndrmerrni ndonj veprim tjetr. Un juve plotsisht ju mirkuptoj. dokush tjetr
q do t ndodhej n situat t njjt, njlloj do t kishte vepruar....
Procedimi i racionalizimit mundet q t realizohet dhe n at mnyr q punonjsi
operativ do ta krahasonte t dyshuarin me ndonj person tjetr t njohur dhe me autoritet,
i cili gjithashtu ka kryer ndonj vepr penale366. Domethn, se edhe njerzit e pasur dhe
me reputacion mundet q t gabojn, edhe pr kundr asaj ata prsri pr opinionin kan
363

Shih: Kostic, I., Kriminalisticka psihologia, Visha shkolla unutrashnji poslava, Beograd, 1998, fq. 134137.
364
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002, fq. 86.
365
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 28-30.
366
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002, fq. 127.

137

ngelur t respektuar. N kt rast i dyshuari pak do t ndihet i liruar, duke menduar n

at ast se nuk sht i vetmi q ka gabuar dhe kjo gjendje m leht do ta inkurajonte pr
ta pranuar veprn.
Struktura e racionalizimit do procedim i veant i racionalizimit posedon
strukturn e vet t brendshme, e cila prsritet do her n raste, kur nisim me
racionalizim t ri. Struktura e racionalizimit prbhet nga pes elemente:
1. Formulimi i lnds s racionalizimit367 hapi i par q ndrmerret n ndrtimin
e racionalizimit sht formulimi i lnds s saj. Lnda e realizimit mundet q t
jet e ndryshme ( varfria, marrdhniet e prishura familjare, ndikimi i alkoolit etj
). Pr shembull, nse lnda e racionalizimit do t jet varfria, n t ciln ndodhet
i dyshuari, ather formulimi i saj do t duket kshtu: Pa dyshim se njra nga
vshtirsit m t mdha me t ciln njerzit do t prballen sht kur ata bien n
probleme financiare, ndonjher edhe pa fajin e tyre me kt fjali punonjsi
operativ n mnyr t qart demonstron lndn e racionalizimit.
2. Afrimi i lnds s racionalizimit t dyshuarit368 detyra e ksaj faze sht q t
dyshuarit ti demonstrohet ose afrohet figurativisht lnda e racionalizimit
paraprakisht e formuluar. Ajo t realizohet n at mnyr duke i prezantuar t
dyshuarit dy situata q karakterizojn prvojn e numrit m t madh t njerzve,
t cilat si burim do t ken lndn e racionalizimit. Pr shembull, nse lnda e
racionalizimit sht kriza financiare, afrimi i asaj t dyshuarit do mundet t bhet
n mnyrat vijuese: Ali, donjri nga ne ndonjher sht prballur n jetn e
vet me ndonj llogari befasuese t ciln sht dashur q ta paguaj n afat t
shkurtr, ose i sht prishur ndonj send n shtpi, kurse para nuk ka pasur
punonjsi operativ bie dy shembuj q tregojn se donjri nga ne mundet t bij n
probleme financiare.
3. Prcjellja t dyshuarit ndonj shembull t racionalizimit n form tregimi q
i prezantohet t dyshuarit n vetn e tret369 pr dallim nga faza paraprake ku
t dyshuarit me dy shembuj t shkurtr universal tentojm q tia afrojm lndn e
racionalizimit, n kt rast shkojm nj hap m tej, duke tentuar q lndn e
racionalizimit ti afrojm n nj mnyr ekstensive n form t tregimit.
Tregimi i prezantohet t dyshuarit n vetn e tret n at mnyr duke iu
shmangur do mundsie pr akuzimin e tij n mnyr t drejtprdrejt, situat q
do ta onte n mohimin dhe refuzimin e veprs.
4. Vnia n dukje e porosis nga nj rrfim paraprakisht i treguar370 duke
marr parasysh se rrfimi i nj tregimi paraprak ka pr qllim q t ofroj
arsyetimin pr veprimin e t dyshuarit, porosia e saj duhet n mnyr t
posame t nnvizohet. Praktikisht kjo mundet t duket kshtu: Kshtu si q
shikon dhe ti, njerzit, tashm edhe ato shum t ndershm, mundet t vijn n
situat q t kryejn dika t ciln asnjher nuk do te kishin br.
367

Shih: Po aty.
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 157.
369
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 157.
370
Shih: Po aty.
368

138

5. Kthimi te vepra penale pr arsyen e s cils ndrmerret dgjimi 371 praktikisht kjo do t dukej kshtu: Ja pra, shikon dhe ti se n kohn e sodit do
gj mundet q t ndodh. Pr shkak t ksaj un dua t kuptoj cilat kan qen
problemet q ty t kan detyruar q t bsh at q ke br.
Projeksioni sht mekanizm mbrojts, i cili na mundson fajsimin e t tjerve
pr mangsit personale, t cilat nuk duam ti pranoj si tonat372.
Projeksioni sht mekanizm mbrojts i atill me t cilin egoja e personit mbrohet
nga situatat personale t rnda dhe t paprshtatshme, n mnyr t pavetdijshme duke
ua veshur t tjerve. Kjo mundson q personi t mbrohet nga rreziqet e brendshme, sikur
t jen t jashtme, si dhe n mnyr t trthort t pranoj n mnyr t pavetdijshme
dshirat e veta. Dobia e projeksionit sht n at q shum leht mbrohemi nga
krcnimet e jashtme sesa nga ato t brendshme373.
Duke aplikuar mekanizmin e projeksionit n korniza t procesit t marrjes n pyetje
punonjsi operativ do t orvatet q fajsin e t dyshuarit ta mbart
( projektoj ) n
dik tjetr. N kt mnyr i dyshuari nga iniciator dhe kryes i veprs penale do t
shndrrohet n viktim t rrethanave t grshetuara tragjike.
Aplikimi i mekanizmit t projeksionit n suaza t procesit t marrjes n pyetje do mundet
t duket kshtu: Agim, ti nuk je fajtor. Sikur shefi jot t ishte njeri pak m i mir, dhe t
kishte pak m shum prkujdesje ndaj puntorve t vet, kjo nuk do t ndodhte. Nuk je ti
i vetmi q ka mendim t keq ndaj atij. Nse ai at mngjes nuk do t kishte provokuar, ti
me siguri nuk do te kishe br kt. Un jam i sigurt se kjo nuk i prket karakterit tnd,
sepse ti je njeri i sjellshm dhe i mir...
Duke aplikuar mekanizmin e projeksionit punonjsi, operativ fajsin e t dyshuarit
mbart ( projektoj ) n:
Viktimn;
Bashkpjesmarrsin dhe;
Persona t tjer374.
Viktima si objekt i projeksionit t fajsis t t dyshuarit375 n numrin m t
madh t rasteve, duke aplikuar mekanizmin e projeksionit, punonjsi operativ fajsin e
t dyshuarit do ta mbart ( projektonte ) n viktimn e veprs penale. Kjo qasje,
veanrisht do t ishte efikase n dgjimin e personave pr veprat penale t dhunimeve.
Me fjal t tjera, n situata t ktilla punonjsi operativ duhet q, sa m shum t jet e
mundur ta gjykoj sjelljen e viktims, mnyrn e veshjes, sjelljen dhe t ngjashme. N
raste t ktilla, thnia e punonjsit operativ do t duhet t formulohet n kt mnyr:
Agim, asnj grua nuk duhet t duket n at mnyr kur t dal n publik. Pak m par
un takova nj t atill, e cila kishte t veshur tesha t cilat ishin thuajse t tejdukshme.
Kjo sht gj e tmerrshme. Kjo gjendje do t jet shum provokuese dhe sprov e madhe
pr do njeri normal. Nse para disa netsh ajo vajz nuk do t ishte e veshur n at
mnyr sigurisht edhe ju tani nuk do t ishit ktu.
371

Shih: Po aty.
Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq. 134.
373
Shih: Trebjeshanin, Zh., Recnik psihologije, Stubovi kulture, Beograd, 2000, fq. 375.
374
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 158-162.
375
Shih: Po aty.
372

139

Gjithashtu, kjo qasje do t ishte shum efikase edhe te abuzimet seksuale ku si

viktim do t jet fmij376. N kto raste formulimi i deklarimit t punonjsit operativ do
t duhej t ishte kshtu: Patjetr duhet t pranojm se ajo vajz sht shum e zhvilluar
pr moshn e saj. Ajo me siguri ka pasur mjaftueshm informacion lidhur me seksin nga
komunikimet me vajza t tjera ose nga programet e ndryshme televizive. Duke menduar
se di mjaftueshm lidhur me t, ajo ndoshta me qllim ka tentuar q tju provokoj juve
pr t par se si ju do t reagonit. Duke e projektuar n kt mnyr ngjarjen, i dyshuari
ka shum mundsi q ta pranoj veprn, duke tentuar q fajsin ta mbart te viktima.
Bashkpjesmarrsi si objekt i projeksionit t fajsis t t dyshuarit 377 n
rastet kur pr kryerjen e veprs penale kan marr pjes m shum persona do t jet n
dobin e t dyshuarit q fajsin, ose t paktn nj pjes t saj tua projektoj
bashkpjesmarrsve. N kt mnyr n mnyr efikase arrihet deri te fillimi i
iniciativs s pranimit. Domethn, pasi q punonjsi operativ fajsin do t mbart
( projektoj ) te bashkpjesmarrsit, t dyshuarit do ti duket se punonjsi operativ kt
nuk e llogarit pr fajtor. N kt mnyr punonjsi operativ do t arrij t fitoj
vrtetimin e pjesmarrjes edhe t t dyshuarit n veprn penale, do t kuptoj pr
mnyrn e kryerjes dhe pjesmarrsve t tjer pr arsyen e s cils ndrmerret dgjimi.
Pasi q t arrij deri te fillimi i pranimit, punonjsi operativ duhet q t dyshuarin ta liroj
q mendimet e veta ti ngroh n diell, dhe zvoglimi i fajsis s tij te ai do t krijoj
ndjenjn e qetsimit. Pas ksaj punonjsi operativ vmendjen do ta orientoj n
vrtetimin e plot t t vrtets, gjegjsisht do ta fajsoj edhe t dyshuarin.
T supozojm se i dyshuari sht antar i nj organizate kriminale, e cila ka kryer
nj vepr penale, si dhe punonjsi operativ do t vlersoj se fajsia duhet ti projektohet
apo orientohet te shefi i organizats378. N rastet t ktilla, projeksioni do t formulohet
n kt mnyr: Ai ty dhe shokt e tu i detyron q t kryejn vepra penale, nga t cilat
vepra ai ka fitime t konsiderueshme. Pse ai pjesn m t madhe t pasuris e ndal pr
vete, kurse vet nuk merr pjes n vjedhje. Shikon se si ai jeton, sa shtpi ka, far veture
posedon....Kurse ti shikoj gjendjen tnde si e ke. Si mendon ti, se ai kt pasuri e ka
fituar vet n mnyr t ndershme apo ti me shokt e tu kt ia keni mundsuar. Ai
asnjher nuk ka qen n burg, edhe pse ai ka qen prgjegjs q nj numr i t rinjve
kan prfunduar atje. Kshtu q edhe ti atje do t prfundosh. Un jem i bindur se ai
gjithka e ka planifikuar. Ai t ka dhn edhe armn. Ju nuk keni pasur zgjidhje tjetr.
Duke ditur se nse nuk i respektoni urdhrat e tij do t jeni t ndshkuar. Ai asnjher nuk
i ekspozohet rrezikut, tani n kt moment sht ne vetur dhe pret. M thuaj pse ai tani
mos jet n vendin tuaj dhe t jet ktu. Mendoj se ka ardhur koha q edhe ai t fitoj at
q e ka merituar....
Personat e tjer si objekt i projeksionit t fajsis t t dyshuarit379 prve
viktims dhe bashkpjesmarrsve, ndaj t cilve kryesisht sht e orientuar projeksioni,
376

Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq.
141-145.
377
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 158-162
378
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 158-162.
379
Shih. Po aty.

140

ajo mundet q t orientohet ndaj t gjitha personave t tjer. N disa raste projeksioni do
t orientohet ndaj shtetit dhe shoqris si trsi, e cila ka lejuar ekzistimin e kushteve
shoqrore dhe ekonomike, t cilat ndikojn n kryerjen e veprs penale. N disa raste t
tjera projeksioni mundet tu drejtohet prindrve, bashkshortes, fmijve, shefit t puns,
fqinjve etj380.
Do t marrim si shembull nj person q dyshohet pr kryerjen e veprs penale t
vjedhjes, ku projeksioni do t jet i orientuar gjoja se si fajtor sht bashkshortja e keqe
e t dyshuarit381. Procesi i projeksionit ka mundsi t duket kshtu: Agim, bashkshortja
e juaj ju krkon m shum t holla se sa ju keni mundsi q t fitoni. Un e marr me mend
se ju keni dshir q asaj tia mundsoni q ajo t posedoj gjithka q dshiron edhe pse
mundsit tuaja nuk jan t atilla. Kt vjedhje q ju e keni kryer e keni br vetn pr
shkak t asaj, apo jo? Un e di q ju jeni njeri modest dhe ju kt vepr kurr nuk do ta
bnit pr ju dhe nevojat tuaja. Ajo duheshe q t mendoj pr situatn tuaj ekonomike
dhe n prputhje me t edhe t sillet lidhur me krkesat e saj. Tani sht koha q ju t
tregoni t vrtetn...
Minimizimi n lidhje t ngusht me aplikimin e procesit t racionalizimit sht
edhe strategjia e minimizimit382. Me aplikimin e saj punonjsi operativ tenton q t
minimizoj seriozitetin e veprs penale pr arsyen e s cils ndrmerret dgjimi. Me
procesin e minimizimit ndjenja e fajsis te i dyshuari zbutet383, edhe pse ai sht i
vetdijshm pr veprn por rrethanat gjoja se q kan ndikuar te i dyshuari kan qen
ndikuese q ai ta kryej kt vepr, dhe kjo gjendje e sajuar q punonjsi operativ e
krijon pr t minimizuar do t ndikoj q i dyshuari m leht t thot t vrtetn.
Minimizimi sht proces i dyanshm. Fillimisht me racionalizimin fillohet q t
arsyetohen shkaqet q kan sjell deri aty q i dyshuari t kryej veprn penale, q m pas,
pas ksaj, punonjsi operativ do t krahasoj kt vepr penale me vepra t tjera penale
shum m serioze. Pr shembull, nse objekt i dgjimit sht vjedhja, ku punonjsi
operativ kt vepr do ta krahasoj me ndonj vepr tjetr m t rnd penale t vjedhjes,
ku gjat kryerjes t s cils me paramendim dikush sht privuar nga jeta. Ky krahasim
tek i dyshuari do t krijoj prshtypje se vepra e tij e vjedhjes sht shum m pak serioze
se ajo vepr q e ka kryer dikush tjetr, tek e cila ka pasur edhe humbje t jets.
Duke aplikuar procesin e minimizimit, punonjsi operativ nuk guxon q t humbi
seriozitetin e procesit, por duhet t prpiqet q te i dyshuari t krijoj prshtypjen se kemi
t bjm vetm me nj vepr t rndomt penale. Si shembull praktik mund t marrim
kt: Agim, ajo pr t ciln ne ktu flasim sht vetm vjedhje e nj sasie t caktuar
parash. Dua q t them q askush nuk ka humbur jetn as nuk sht i lnduar dhe un
mendoj se kjo sht m e rndsishme. M vjen mir q kjo kshtu ka mbaruar...
Esenca e aplikimit t procesit t racionalizimit, projeksionit dhe minimizimit tenton
q t dyshuarit ti ndihmoj pr t pranuar veprn, si dhe njkohsisht i dyshuar t ruaj
380

Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq.
141-145.
381
Shih: Po aty.
382
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 160-164.
383
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 37-39.

141

dinjitetin e vet. Me fjal t tjera, duke aplikuar kt proces, punonjsi operativ do t arrij
m leht deri te pranimi, duke mundsuar q i dyshuarit fajsin e vet ta mbshtes n
arsyet ose shkaqet q n aspekt normal jan m t buta se ata q realisht kan ekzistuar
gjat kryerjes s veprs penale. Disa fraza si fatkeqsia ndodh, asnj njeri nuk sht i
pagabueshm dhe t ngjashme si qllim kan q t arsyetojn veprimin e t dyshuarit.
Gjithashtu, aplikimi i ktyre metodave t dyshuarit i jep prkrahje morale, psikologjike,
ligjrisht jorelevante, me qllim q ai t arsyetoj veprimin e vet384.
Duke aplikuar kt proces, punonjsi operativ t dyshuarin nuk e heton lidhur me
faktet dhe rrethanat relevante t veprs penale ( veprim q sht pjes e procedurs
provuese ), por me kt, para se gjithash, merret me arsyet dhe shkaqet q kan uar t
dyshuarin t kryej vepr penale. Kjo gjendje mirkuptimi dhe afrsie q krijon ky
proces, do t ndikoj q t vendoset raporti i besimit me t dyshuarin dhe kjo do t
lehtsonte n dhnien e informacioneve t vrteta
nga ai385. Me kto metoda,
punonjsi operativ do t prpiqet q t dyshuarin ta prezantoj si njeri t mir, i cili n
rrethana t caktuara t jets ka marr pjes n gjra t kqija, t cilat sa m par duhet tia
lej t kaluars dhe t shikoj n t ardhmen.
Aplikimi i racionalizimit, projeksionit dhe minimizimit paraqet veprim t planifikuar
dhe sistematik pr arsyetimin e veprimeve t t dyshuarit, t cilat duhet q ti
ndihmojn q ai t mbisundoj energjin e vet t rezistimit dhe t pranoj fajsin e tij (
nnkuptohet nse ajo vrtet ekziston ). Pra, me an t ksaj, punonjsi operativ
mundson q i dyshuari fajsin e vet ta mbshtes n arsye dhe shkaqe q normalisht
jan n t buta se ata q realisht e kan uar t dyshuarin t kryej veprn penale.
Varsisht nga karakteristikat e vet situatave, ndonjher do t aplikohet vetm
projeksioni, ndonjher racionalizimi dhe shum rrall do t aplikohet vetm
minimizimi386.
Aplikimi praktik i procesit t racionalizimit, projeksionit dhe minimizimit kalon npr
disa faza:
Faza e par deklarata hyrse387- Kjo faz mundson q i dyshuari n mnyr sa
m t ngadalt dhe t but futet n procesin e thyerjes s rezistimit, duke aplikuar
metodat e racionalizimin, projeksionin dhe t minimizimit. N procedur praktike
deklarata hyrse do mundet t formulohet kshtu: Agim, ashtu sikurse shikon edhe ti se
rezultatet e hetimit neve na kan treguar se ka ka ndodhur dhe si ka ndodhur, si dhe t
gjitha ata persona q kan qen pjes e ksaj vepre. Megjithat, ajo t ciln un nuk e
kam t qart sht ajo se pse gjith ajo ka ndodhur - n kt mnyr do t hapet rruga e
aplikimit t procesit t racionalizimit, projeksionit dhe minimizimit, me t cilin punonjsi
operativ do t arsyetoj veprimin e t dyshuarit.

384

Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 37-39.
385
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 162-164.
386
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 265..
387
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 45-46.

142

Faza e dyt Kontrollim apo inspektim i shkurtr i mundsis s arsyetimit,

me t cilin do t mundet q t arsyetohet veprimi i t dyshuarit388- N korniza t ksaj
faze punonjsi operativ do t ngrej 6 -7 arsyetime, me t cilat do t mundet q t
arsyetohet veprimi i t dyshuarit. Duke ia prezantuar ata t dyshuarit, punonjsi operativ
nuk duhet n detaje tu prkushtohet donjrs nga ata n kt faz do t jet e
mjaftueshme q t dyshuarit ti bhet me dije pr ekzistimin e tyre vetm me nj fjali.
Praktikisht n procedur kjo do mundet q t duket kshtu: Agim dini edhe ju, se
njerzit bjn gabime pr shkaqe t ndryshme. Ndonjher ata shkaqe mund t jen
financiare q i shtyjn njerzit t bjn gjithka. Ndonjher ata mund t jen kur dikush
dik shum do ta provokoj dhe do tia humb durimin, q ai n kt gjendje impulsive
do t reagoj, pr t cilin reagim paraprakisht as q e ka paramenduar q t ndodh...
gjat vazhds s dgjimit punonjsi operativ do t prezantoj arsyetime, pr t cilat n
baz t t dhnave pr personalitetin e t dyshuarit dhe n baz t prvojs s vet, do t
vlersoj se jan m t prshtatshme dhe q do t prodhojn efekte m shum tek i
dyshuari.
Duke i prezantuar arsyetime t ndryshme t dyshuarit, punonjsi operativ duhet me
kujdes t vzhgoj ndryshimet n sjelljen e tij dhe t vrtetoj se a sht pr ndonjrn
nga kto i interesuar i dyshuari389. Nse punonjsi operativ do t konstatoj se i dyshuari
sht i interesuar pr ndonjrin nga arsyetimet, ajo e para do t aplikohet n suaza t
procesit t thyerjes s rezistimit dhe kjo do t emrohet si (arsyetimi1). Megjithat,
nse i dyshuari nuk do t tregoj interesimi pr asnjrn nga arsyetimet, ather do t
veprohet n baz t t dhnave pr t dyshuarin, dhe punonjsi operativ do t vlersoj
nga rrethanat e astit se cili arsyetim do t jet m i prshtatshm pr t dyshuarin
dhe n kt rast me kt racionalizim do t filloj edhe procesi i thyerjes s rezistimit t t
dyshuarit.
Faza e tret Arsyetimi 1 Arsyetimi 1 sht arsyetimi i par q do t
aplikohet n procesin e thyerjes s rezistimit gjat procesit t racionalizimit, projeksionit
dhe minimizimit. N numr shum t vogl t rasteve kjo do t jet edhe vetmja m
shpesh thyerja e rezistimit e t dyshuarit krkon ngritjen e m shum arsyetimeve (
arsyetimin 2, arsyetimin 3, arsyetimin 4...)390.
Faza e katrt Ndryshimi i perspektivs s t dyshuarit391 - Kjo faz pr thyerjen
e rezistimit ka pr qllim q i dyshuari t vihet n pozicion q vet t sjell prfundim pr
rregullshmrin e vendimit eventual t pranimit. Kjo do t bhet n at mnyr q
punonjsi operativ t dyshuarin do ta njoftoj se situata q i dyshuari ndodhe e shikon nga
nj perspektiv tjetr e jo nga perspektiva e momentit q ndodhet. Me fjal t tjera, gjat
ksaj faze punonjsi operativ t dyshuarin do ta sjell n situat q ai vet t gjykoj pr
gabimet e t tjerve. N fjalimin e punonjsit operativ q ia prezanton t dyshuarit do t
ket dy persona q bashkrisht e kan br veprn penale. M pas, njri nga ato, edhe
388

Shih: Po aty.
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 267.
390
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 165-166.
391
Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq.
144-145.
389

143

pse kan ekzistuar prova t forta q kan vrtetuar fajsin e tij, e ka mohuar lidhjen e tij
me veprn, ndrsa tjetri e ka pranon lidhjen e tij me veprn. Dhe pas ksaj punonjsi
operativ do ta pyes t dyshuarin cili nga kto t dy ka vepruar drejt. N numrin m t
madh t rasteve i dyshuari si veprim t drejt do t llogaris at q e ka pranuar veprn.
N baz t t dhnave q posedon lidhur me t dyshuarin, punonjsi operativ n
mnyr t prshtatshme do t formuloj edhe fjalimin392. Kshtu q, nse i dyshuari sht
person familjar, punonjsi operativ do ta sjell n pozicion
( vzhgim
perspektiv ) t prindit, i cili shikon se si fmijt e vet bashkrisht bjn ndonj vepr dhe
njri nga fmijt nuk e pranon se edhe ai ka marr pjes n kt vepr, ndrsa tjetri e
pranon duke u munduar t tregoj pr shkaqet q e kan uar t ndrmerr nj veprim t
atill. N disa raste t tjera i dyshuari mundet t vendoset n pozicion dhe n rol t
gjykatsit393, i cili duhet t vendos pr fajsin e dy personave, - esenca e tregimit ka t
bj me dy persona q njri nga ato e pranon veprn, kurse tjetri e mohon, ndrsa nga i
dyshuari do t krkohet q t prgjigjet se cili nga ata ka vepruar drejt. N procedur
praktike, kjo mundet t duket kshtu:
Punonjsi operativ: Agim, a ke qen ndonjher pr dik shef?
I dyshuari: Jo, asnjher
Punonjsi operativ: Mir, ather mendo sikur je shef i nj numri t puntorve. Nj
dit sikur un dhe ti t shtisim npr fabrik dhe shohim dy nga puntort q veprojn
dika q nuk sht e lejuar. Ktu punonjsi operativ me qllim do te prdor fjaln
dika q nuk kan t drejt pr ta ln t dyshuarin q ai vet t supozoj se ka mund
t ket qen ajo vepr dhe, n kt mnyr ai do ti jap mundsi t dyshuarit q t
mendoj se a sht ajo vepra penale pr shkak t s cils i dyshuari merret n pyetje.
Veprimi i tyre padyshim sht i pa lejuar. Ne gjith kohn i vzhgojm nga afr dhe
qart shohim se ka ato bjn. Dhjet minuta m von ne i thrrasim, fillimisht njrin dhe
e pyesim lidhur me veprn dhe ai na prgjigjet: Un asgj nuk kam br. Ju asgj nuk
keni par. far mendimi do t kishit ju lidhur me kt puntor?
I dyshuari: Kjo gj nuk do m plqente q dikush t m mashtroj.
Punonjsi operativ: Plotsisht ashtu. Pajtohem me ju. T themi se pastaj e thrrasim
puntorin tjetr dhe ai na thot: Kam gabuar. M leni tju tregoj se kam pasur
problem t madh, andaj kam vepruar ashtu. ka mendon ti, cili nga kta ka vepruar
n mnyr t drejt?
I dyshuari: Ai q pranon veprn
Punonjsi operativ: Pajtohem edhe un me ju dhe mendoj se shumica e njerzve do t
veprojn kshtu. Njri na mashtroi parasysh, kur tjetri u mundua q t na jap arsye se
ka qen i detyruar t veproj ashtu.
Duke i ofruar mundsin t dyshuarit q gjrat ti shikoj nga nj perspektiv tjetr,
punonjsi operativ do ti sugjeroj t dyshuarit n mnyr indirekte se far vendimi t
marri lidhur me pranimin e fajsis394. N kt rast kjo gjendje t dyshuarit do ti krijoj

392

Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 269.
393
Shih: Po aty.
394
Shih: Po aty, fq. 272.

144

situat logjike dhe ndikim psikologjik q vet t marr vendim lidhur me pranimin e
veprs.
Faza e pest Arsyetimi 2 N numrin m t madh t rasteve rezistimi i t
dyshuarit nuk do t thyhet duke prezantuar vetm nj arsyetim, por punonjsi operativ
e ka t domosdoshme q t prezantoj numr m t madh arsyesh395. Arsyetimi i ri
mundet t jet si variacion i asaj paraprake, ose mundet t jet plotsisht e ndryshme.
Faza e gjasht Arsyetimi 3, 4,5... Sipas t dyshuarve shpeshher do t jet e
nevojshme q t aplikohen m shum rrug arsyetimi. Ekzistojn nj numr i madh i
frazave me an t s cilave mundet t kalohet nga njri racionalizim n tjetrin. Disa nga
ato jan:
A nuk sht interesante...
Kjo sht e njjt si kur...
Shumica e njerzve mendojn...
Ekziston edhe nj gj interesante...
E nevojshme sht t analizojm tri gjra... 396.
Parashtrohet pyetja se kur njarsyetim ka dhn efektet e dshiruara, dhe kur
duhet t kalohet n fazn pasuese t thyerjes s rezistimit t t dyshuarit? Q n astin kur
punonjsi operativ do t prezantoj arsyetimin, q n at moment do t krijohen efektet
te i dyshuari dhe ai kta efekte do ti shpreh me ndryshimin e sjelljes s tij. Shenja e
par e ndryshimit t sjelljes sht se i dyshuari do t filloj q t zvogloj intensitetin e
mohimit dhe rezistimit, deri n at mas sa n nj moment mohimi dhe rezistimi do t
ndalen. Prve ksaj, kt ndryshim punonjsi operativ do ta vrej nga trupi i t
dyshuarit, i cili dalngadal fillon t lirohet397. Ai nga pozicioni mbrojts, i mbyllur trupi
kalon n pozicion t hapur, duart dhe kmbt e mbledhura dhe t lidhura, i ndan dhe
fillon t ndjehet m i relaksuar. I dyshuari kokn e mban t ulur dhe shikimin t orientuar
n gjurin e majt. Kontakti sy m sy ndrpritet. Syt i ka t prlotur dhe n disa raste i
dyshuari fillon edhe t qaj. Mundet t thuhet se i dyshuari n kt gjendje duket si
sportisti q e humb lojn e tij t jets. Duhet t theksohet se gjendjet e ktilla n disa
raste lehtsisht jan t kuptueshme, pasi q n disa raste kto ndryshime vshtir hetohen.
Faza e shtat Nnshtrimi apo zotrimi i friks q ekziston tek i dyshuari n
aspekt t ardhmris s tij398 - Rezistimi i t dyshuarit sa m shum q zvoglohet, tek
ai aq m shum rritet frika pr t ardhmen e tij. ka do t ndodh me t?, A do t
duhet ti privohet liria?, A do ta humb vendin e puns?, pyetje t cilat e preokupojn
vetdijen e tij. Si detyr q parashtrohet para punonjsit operativ gjat ksaj faze, pr
thyerjen e ekzistimit sht kaprcimi i ksaj gjendje t friks.

395

Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 165-166.
396
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 48-49.
397
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 274.
398
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 165-166.

145

Gjja e par q duhet t bj punonjsi operativ sht q t identifikoj burimin e

friks399 ( a sht n pyetje sanksioni penal, apo frika sht pr humbjen e vendit t
puns, frika nga mundsia q pr veprn t marrin vesh edhe persona t tjer dhe kjo gj
do t dmtonte imazhin e t dyshuarit ). Ndonjher pr burimin e friks do t na tregoj
vet i dyshuari, kurse n rastet t tjera, n baz t t dhnave q posedon punonjsi
operativ lidhur me t dyshuarin, ai vet do t duhet t zbuloj burimin e friks. Pyetjet q
parashtron punonjsi operativ lidhur me zbulimin e friks duhet t parashtrohen n vetn
e tret dhe mund t formulohen n kt mnyr: Agim, nse dikush do t ishte i
ngatrruar n ndonj vepr penale, ka mendon ti, se kush do t ishte ajo q do t
pengonte at person, q mos t tregonte t vrtetn. N t shumtn e rasteve, t
dyshuarit jan prgjigjur n kt pyetje dhe n kt mnyr do t na tregonte pr shkakun
e vet q e pengon pr t treguar t vrtetn.
Pasi t ket zbuluar burimin e friks s t dyshuarit, punonjsi operativ pr kt do ta
njoftonte t dyshuarin. Dhe pas ksaj, bashkrisht do t prpiqen q kt frik edhe ta
zotrojn apo ta mundin. Pr shembull: Te personat pr t cilat ekziston baza e dyshimit
se kan kryer vepr penale t vjedhjes, punonjsi operativ do t konstatoj se si burim i
friks pr vepr e till sht q mos t kuptojn kolegt e tij, shokt dhe kjo gj n mas
t madhe do ta dmtonte imazhin e tij. Si rezultat nga kjo frik sht edhe shpresa se nse
do t hesht, vepra ndoshta kurr nuk do t zbulohet dhe kshtu edhe ky do t shptoj
nga fajsia. Pasi q sht identifikuar burimi i friks i t dyshuarit, punonjsi operativ do
t vazhdoj me zotrimin apo mundjen e tij400. Praktikisht kjo ka mundsi q t duket
kshtu: Nse dikush do t jet i ngatrruar me ndonj vepr penale, ka mendon ti, se
kush do t ishte ajo q do ta pengonte, q ai t mos thoshte t vrtetn? punonjsi
operativ kshtu do t orvatet q t identifikoj burimin e friks tek i dyshuari.
I dyshuari: Supozoj se t kishte qen n kt situat q ndodhem edhe un, do t
friksohej q pr veprn t mos kuptonin shokt e tij, kolegt, sepse ajo pr t do t ishte
nj turp i madh. Ai pr kt vepr asnjher nuk do t mundej q ata ti shikoj n sy...
i dyshuari m kt deklarim do t na tregoj pr burimin e friks q ekziston tek ai.
Punonjsi operativ: Ke t drejt. Edhe un mendoj se ky sht shkak pr t cilin duhet
t shqetsohemi. Megjithat, ju dini se ne duhet q ti vrtetojm t gjitha faktet q kan
lidhje me nj vepr penale. Nse kt nuk do t arrijm ta fitojm nga i dyshuari, ne do
t duhet q t krkojm informacione nga persona t tjer. ka do t fitojm me kt. N
rastin konkret pr nj shtje do t przihen m shum person se sa do t jet e
domosdoshme. Dhe n kt rast m shum person do t dini lidhur me veprn penale.
Ndoshta do t ishte m e arsyeshme q kryesi t bashkpunonte me ne dhe t na ofronte
informacionet e nevojshme. N at rast do gj lidhur me veprn, do t mbetej midis
nesh dhe nuk do t kuptonte askush... punonjsi operativ me kt do t tentoj q tia
bj me dije t dyshuarit se nse ai do t refuzoj t deklaroj, jo vetm q nuk do ti
shmanget fajsis, por edhe pr veprn do t kuptonin nj numr i madh i njerzve ( pr
t ciln gj ai friksohet m shum ).

399

Shih: Po aty.
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 167-168.
400

146

Faza e tet krijimi i ndjenjs s domosdoshmris q menjher duhet t

fillohet me deklarimin pr pranim401 - Qllimi i ksaj faze sht q t dyshuarit n
mnyr indirekte ti tregohet se ka ardhur koha q t vendos se ka duhet t bj, t
deklarohet lidhur me pranimin ose jo402. Domethn, njeriut duhet gjithmon ti jepet nj
afat i fundit se si t marr nj vendim t caktuar, sepse n t kundrtn, ata mundet q n
pakufi ta zvarrisin nj vendim t caktuar403.
Nse i dyshuari do t ket gatishmri q t vazhdoj me rezistimin dhe vazhdon t
mohoj, punonjsi operativ duhet menjher ta ndal mohimin e tij dhe t vazhdoj me
metodat e prshtatshme pr t thyer rezistimin. N ann tjetr, nse i dyshuari do t
tregoj me sjelljen e tij se sht i gatshm q t pranoj, ather punonjsi operativ do t
kaloj n fazn tjetr.
Faza e nnt fillimi i pranimit t pjesshm Pasi q punonjsi operativ n baz t
karakteristikave t sjelljes s t dyshuarit do t vlersoj se te ai ekziston gatishmria pr
t pranuar, punonjsi operativ do t tentoj q t fitoj fillimin e pranimit404. Kur i
parashtrohen t dyshuarit pyetje q kan pr qllim t fitohet fillimi i pranimit, nuk do t
jet gjithmon e leht pr tu vlersuar. Nse vlersimi do t jet i gabuar dhe parashtrimi
i ktyre pyetjeve do t jet para se i dyshuari t jet i prgatitur pr ato, i dyshuari pr ato
do t prgjigjen n mnyr mohuese. N ann tjetr, nse punonjsi operativ nj gj t
ktill do ta bj shum me vones, ashtu q i dyshuari do t arrij t rinovoj energjin e
tij t rezistimit, rezultati do t jet i njjt, pra mohimi. Ktu duhet t potencojm edhe
at, se pasi i dyshuari ti shfaq shenjat e sjelljes pr pranim, punonjsi operativ plotsisht
do ta shkurtoj distancn midis tij dhe t dyshuarit405.
N kt faz t dyshuarit nuk duhet ti parashtrohen pyetje t drejtprdrejta lidhur me
veprn, sepse pyetjet e atilla do t krijonin kundr efekt: A e ke kryer ti veprn penale,
kjo pyetje sht e drejtprdrejt n akuzimin e tij, dhe n shumicn e rasteve prgjigja do
t ishte mohuese. Por pyetjet duhet t jen indirekte dhe konfuze dhe m nj doz t
vogl dinakrie, edhe pse mund t hyjm n hapsirn e pyetjeve kapcioze406. Por, edhe
taktika e ballafaqimit me provat q i bhet t dyshuarit ka si qllim, q ndaj atij nn
presionin e provave t sillet deri te vrtetimi i lidhjes s tij me faktet konkrete.
Vrejtjet se pyetjet kapcioze t dyshuarin e orientojn se far prgjigje duhet t jap,
mendoj se jan t pabazuara nga arsyeja se, nse analizojm me kt logjik, ather edhe
vet akti i thirrjes s t dyshuarit n hapsirat e policis, me qllim t grumbullimit t
informacioneve do t ket efekt sugjestiv, meq i dyshuari thirret, pr dallim nga personat
e tjer q nuk jan thirrur, atij i krijon prshtypjen e kryesit t veprs penale, i cili ndoshta
401

Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 167-168.
402
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 279.
403
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 158..
404
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 175.
405
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 285.
406
Shih: Po aty.

147

edhe mundet t mos jet. E vrtet sht se pyetjet kapcioze ndonjher prodhojn efekte
negative, por kjo do t jet e mundur vetm n rastet e dgjimit t dshmitarve.
Domethn, nse dshmitari vjen n situat q t mos jet i sigurt se a ka par dika ose
jo, dhe i parashtrohen pyetje sugjestive, n kt rast mundemi t flasim pr ndikim
sugjestiv. Nse do t supozojm se pyetjet kapcioze kan ndikim sugjestiv, duhet t
analizojm dhe vzhgojm se far pasojash t dmshme nga ato do t burojn pr t
dyshuarin. Nse nga pyetjet kapcioze ka ardhur deri te pranimi, ky pranim do t ishte jo i
plot, pr arsye se i dyshuari do t pranonte vetm nj aspekt t veprs penale, aspekt q
do t prfshihej nga pyetjet kapcioze. Domethn, nse i dyshuari n pyetjen kapcioze t
parashtruar: Si i keni shpenzuar 100 euro, kurse i dyshuari paraprakisht nuk ka pranuar
aspak se ka vjedhur para, do t prgjigjej: I kam shpenzuar pr t bler drog, n kt
rast sht e pa kontestueshme se i dyshuari do t pranonte veprn e kryer t vjedhjes.
Megjithat, nse do t supozojm se nga kto pyetje kapcioze kryesi do t mashtrohej,
dhe do t thoshte dika q nuk sht e vrtet, kjo gj me siguri do t vrehej gjat
vazhdimit t procesit t dgjimit. Me fjal t tjera, duhet t kemi parasysh se ky pranim
sht me karakter t pjesshm, sepse kryesi asgj nuk ka thn lidhur me mnyrn se si e
ka kryer veprn. Dhe kjo gjendje, apo kjo dshmi e tij e pjesshme nuk do t ket vler
provuese, ose kjo vler do t jet shum e vogl. Ajo q mungon ktu sht mbulesa
dhe aspektet e tjera t pranimit t veprs penale.
Nse i dyshuari nj her do t
mashtrohej nga pyetjet kapcioze, parashtrohet pyetja se a do t mundet punonjsi
operativ q me pyetje t tjera kapcioze t arrij deri te pranimi pr do aspekt t veprs
penale, ose e thn n mnyr tjetr, nse i dyshuari i pafajshm nj her sht
mashtruar se ka kryer veprn penale, a do t mundemi q prsri ta mashtrojm edhe
pr aspektet e tjera t veprs penale, pr shembull se a ka hyr n banesn, duke e vjedhur
elsin e saj, ose se pr vendin ku ndodheshin parat ka kuptuar nga i afrmi i t
dmtuarit. Mundemi q t konstatojm, se nse t dyshuarin e pafajshm e kemi
mashtruar me pyetjet kapcioze, kjo gj shum shpejt do t na bhej me dije gjat
vazhds s mtejshme t marrjes n pyetje, sepse atij asnjher nuk do ti ishin t
njohura faktet dhe rrethanat lidhur me nj vepr q nuk e ka kryer. Pr shembull, ai n
pyetjen e parashtruar: Ku i ke fshehur t hallat? ai zakonisht do t prgjigjet: Cilat t
holla?, As nj lloj t holle as kam marr, as i kam fshehur diku. Nse do t kemi t
bjm me kryesin e vrtet t veprs penale me kt mnyr do t nxitnim q t pranonte,
pra kjo gj nuk mundet q t llogaritet si mashtrim ose si ndonj mjet tjetr i ngjashm i
ndalur, por kjo do t jet njra nga shum mnyrat dhe metodat taktike, t cilat si qllim
kan q t arrihet deri te pranimi. N fund, duhet q t potencojm edhe ata se pyetjet
kapcioze ( assumptive questions ) n Amerik si dhe n disa shtete t tjera t bots
llogariten t lejuara. Megjithat, ligji i procedurs penal i RM ashtu si e kemi potencuar
edhe m hert, e ndalon aplikimin e pyetjeve kapcioze dhe n kt faz deri te pranimi
patjetr duhet t arrihet n mnyra tjera407.

407

Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.

148

Faza e dhjet Inkurajimi i t dyshuarit pr vendimin e pranimit 408 - Pasi q

sht arritur deri te pranimi i pjesshm dhe fillestar, punonjsi operativ menjher duhet
q t parandaloj do hamendsim t t dyshuarit lidhur me at se a ka vepruar drejt, kur
ka vendosur q t pranoj. Pr kt arsye, detyra bazike e punonjsit operativ n kt faz
sht t prkrah vendimin e t dyshuarit lidhur me pranimin dhe m pas fillimin e
pranimit ta zgjeroj edhe n aspektet e tjera t veprs penale, pr t ciln ndrmerret
dgjimi. N aspekt praktik, kjo do t duket kshtu: do gj kaloj mir. Tani do te kesh
shum m leht. Ke hequr nj barr shum t rnd nga vetja...
Faza e njmbdhjet Pranimi i t dyshuarit N kt faz, pranimi i pjesshm
dhe fillestar zgjerohet n t ashtuquajturn pranim i plot, i cili prfshin t gjitha aspektet
e veprs penale q jan lnda e dgjimit t t dyshuarit409.

408

Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 177.
409
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 288.

149

6. Procesi taktik i inkurajimit dhe m pas thyerja e versionit t

rrem i t dyshuarit
Esenca e ktij procesi taktik shihet n at se t dyshuarit i mundson q n detaje t
flas pr versionin e tij t rrem q paraprakisht mir e ka prgatitur lidhur me ngjarjen
kriminale dhe pas ksaj, punonjsi operativ me zhdrvjelltsi e ballafaqon me provat e
grumbulluara. M pas me kujdes versionin e tij e hedh posht dhe n kt mnyr ia bn
me dije se punonjsi operativ di gjithka, si dhe fajsia e tij sht e vrtetuar dhe se nuk
ka zgjidhje tjetr, por vetm se t pranoj veprn.
Ky proces ka mundsi t ndahet n dy faza:
inkurajimi pr t folur lidhur me versionin e rrem,
thyerja apo hedhja posht e ktij versioni410.

6.1. Inkurajimi pr t folur lidhur me versionin e rrem

Esenca e ksaj faze shihet n at se t dyshuarit duhet ti lejohet n mnyr t lir dhe
pa imponime t shpreh mendimin e vet t paramenduar, i cili kryesisht sht version i
rrem lidhur me ngjarjen. Pr gjith at koh sa i dyshuari flet, punonjsi operativ me
sjelljen e tij duhet tek ai t krijoj prshtypjen se i beson t dyshuarit411. Kjo bindej te ai
do t krijoj shpresn se do t arrij ta bind punonjsin operativ lidhur me pafajsin.
N kt mnyr punonjsi operativ do ta inkurajoj q t mashtroj, sepse sa m i pasur
dhe i madh t jet mashtrimi, aq m e leht do t jet pr tu zbuluar. Nse i dyshuari
sht vrtet kryers i veprs penale, fjalimi i tij do t prmbaj numr t madh t
kontradiktave n raport me informacionet dhe provat ekzistuese. Pr kt arsye sht e
rndsishme q versioni i rrem i t dyshuarit t fiksohet me procesverbal dhe me teknika
vizuale.

410

Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 179.
411
Shih: Po aty.

150

6.2. Hedhja posht e versionit t rrem

Duke e prcjell me vmendje dhe duke e inkurajuar t dyshuarin pr t deklaruar
versionin e rrejshm t tij, punonjsi operativ do ti vrej pikat e dobta t tij412. Pika t
dobta jan at fakte dhe rrethana, q i ka shprehur i dyshuari dhe q jan n kundrshtim
me materialin provues, q e ka n dispozicion punonjsi operativ. Arma e punonjsit
operativ sht grumbullimi me kujdes dhe kontrollimi i materialeve provuese, kurse
taktika e tij sht ballafaqimi i ngadalt dhe i zhdrvjellt i ktyre materialeve provuese
me deklarimin e t dyshuarit.
Punonjsi operativ naiv dhe q beson n gjithka krijon prshtypjen te i dyshuar
si nj person i logjikshm. Ai nuk flet shum, lejon q n vend t atij t flasin faktet,
mjetet provuese apo ndryshe dshmitart memec, corpora delicti dhe gjurmt. Pasi q
materiali provues vjen n kundrshtim me deklarimin e t dyshuarit, kjo gjendje krijon te
ai stres, trazim shpirtror dhe bllokim t energjis dhe inteligjencs s rezistimit. Duke
pasur parasysh se hedhja posht e versionit t rrejshm nuk do t ket mundsi q t
zvendsohet me t ri, tek i dyshuari krijon ndjenjn e dorzimit413. Dhe ajo q do t
pasoj pas ksaj, do t jet pranimi.
Nga ajo q paraprakisht u potencua mundemi q t konstatojm se pr t thyer
versionin e rrejshm, sht i domosdoshm material kualitativ provues. Punonjsi
operativ duhet q t jet i njoftuar me gjith materialin dhe informacionet me relevanc
lidhur me ngjarjen kriminale, pr t ciln dgjohet i dyshuari. Nga kjo sht ndrtuar
qndrimi se marrja n pyetje nuk mundet t llogaritet si zvendsim i punve
operative hetimore, t cilat i paraprin dgjimit, as nuk do t kemi mundsi q
lshimet eventuale q jan krijuar gjat realizimit t tij t plotsohen. Puna e mir
operative dhe hetimore sht garanci themelor pr dgjim efikas t t dyshuarit.
Thyerja e versionit t rrejshm do t jet efikase nse do t disponojm me prova t
qarta dhe t plota lidhur me fajsin e t dyshuarit414. T paramendojm nj t dyshuar q
me kmbngulje pohon se nuk e njeh viktimn e veprs penale, pr t ciln akuzohet dhe
prnjher e ballafaqojm me nj fotografi t prbashkt me at. Pas ballafaqimit me
prova t ktilla, t dyshuarit kryesisht fillojn q t bashkpunojn me punonjsin
operativ. N t kundrtn, nse nuk do t kishim prova t plota dhe t sakta, ballafaqime i
tyre me t dyshuarin tek ai mundet q t inkurajoj rezistimin e tij pr arsyen e thjesht se
provat e mangta dhe jo t plota tek i dyshuari e rrisin bindjen se nuk jan t
mjaftueshme pr t mbshtetur fajsin e tij.

412

Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 290.
413
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 179.
414
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 158..

151

6.3. Ballafaqimi i planifikuar dhe i menduar i provave si metod

pr thyerjen e versionit t rrejshm i t dyshuarit
Nse punonjsi operativ nuk do tia paraqes n mnyr t menduar dhe t planifikuar
mir provat t dyshuarit, i krijon mundsin q sqarimin e tij ta harmonizoj me ato, dhe
n kt mnyr provat do ta humbin fuqin e ndikimit t tyre. Q kjo t mos ndodh,
sht e domosdoshme q paraprakisht i dyshuari t merret n pyetje lidhur me rrethanat
q kan t bjn me ato prova, q planifikohet t prdoren pr ballafaqim. Pasi q
prgjigja e tij do t fiksohen me procesverbal dhe me teknikat vizuale, ather do t
mundemi ta ballafaqojm me provat415. Pr shembull, me rastin e gjetjes s vijave
papilare t gishtave t t dyshuarit n vendin e ngjarjes, para se kjo prov atij ti paraqitet,
duhet t pyetet n mnyr indirekte se a ka qen ndonjher n at vend. Nse ai do t
prgjigjet se nuk ka qen, duhet q deklarata e tij t lidhur me at fakt t fiksohet me
procesverbal. Dhe pas ksaj, ai nuk do t ket mundsi q pas prgjigjes s dhn kur t
ballafaqohet me gjurmt e tij t gishtave t gjetur n vendin e ngjarjes tia humb fuqin
ksaj prove q i prezantohet.
Gabimet m t shpeshta gjat paraqitjes s provave jan: prezantimi i pamatur dhe i
shpejt i provave, mosgrumbullimi i t gjitha provave, ballafaqimi me prova t
paverifikuara rndsia e t cilave nuk sht deri n fund e vlersuar416. Efekti m i madh i
marrjes n pyetje arrihet n rastet, kur i dyshuari nuk ka dijeni se me far materialesh
provuese disponon punonjsi operativ417. Prparsi e madhe taktike e punonjsit operativ
sht n at se i dyshuari i pari deklarohet. Punonjsi operativ duhet q kt prparsi ta
ruaj dhe ta prdor n favor t t vrtets. Mu pr kt, nse i dyshuari, gjat deklarimit
t lir t tij mashtron, punonjsi operativ nuk duhet ti krijoj prshtypje atij se sht i
bindur se i dyshuari mashtron.

415

Shih: Roso, Z., Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji poslava, Zgreb, 1995, fq.
154-155.
416
Shih: Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and confessions, The Williams and Wilikins company,
Baltimore, 1992. fq. 141-143.
417
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 185.

152

6.4. Kur duhet t prezantohen provat

Q deklarimi i t dyshuarit t ket vler provuese, ai domosdoshmrish duhet t
dgjohet n prezencn e avokatit dhe n harmoni me normat e ligjit t procedurs penale
q rregullojn kt materie. Provat e marra me shkelje t dispozitave t procedurs penale
jan t papranueshme kur ky Kod ose dispozita t tjera t ligjit shprehimisht parashikojn
kshtu ( neni 257, pika 2 )418. Para do marrjeje n pyetje t t dyshuarit ose t
pandehurit, policia ose organi tjeter kompetent, prokurori i shtetit, gjyqtari i procedurs
paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udhzon t dyshuarin ose
t pandehurin pr t drejtn e tij n angazhimin e mbrojtsit dhe se mbrojtsi mund t
marr pjes gjat marrjes s tij n pyetje Neni 53, pika 2 ) 419. I pandehuri ka t drejt t
mbrohet vet ose me ndihmn e mbrojtsit. Kur nuk ka mjete t mjaftueshme i sigurohet
mbrojtja falas me avokat ( neni 6 )420.
Ekzistojn dy mendime lidhur me at se kur punonjsi operativ duhet ti prezantoj t
dyshuarit provat q jan kundr tij:
punonjsi operativ sht i obliguar q menjher tia prezantoj t dyshuarit
provat me t cilat disponon, sepse do taktizim mundet t paraqitet si mashtrim
ndaj t dyshuarit, dhe
punonjsi operativ nuk sht i obliguar pr shkak t arsyeve taktike menjher
q n fillim t dgjimit ta njoftoj t dyshuarin me provat q disponon421.
Mendoj se mendimi i dyt sht m i pranueshm. Nuk paraqet mashtrim fakti, q
punonjsi operativ nuk ia prezanton t dyshuarit menjher t gjitha provat me t cilat
disponon. Rregullat kriminalistike t ballafaqimit me provat preferojn q fillimisht i
dyshuari t merret n pyetje pr do fakt pr t cilin prova ekzistuese ka t bj, dhe pas
prgjigjes lidhur me ta i prezantohen provat ekzistuese, duke krkuar shpjegime
plotsuese nga i dyshuari lidhur me ta. Pasi q kemi marr dhe formuar mendimin, se
lidhur me cilat prova duhet t ballafaqohet i dyshuari, parashtrohet pyetja se me ciln
renditje duhet t prezantohen provat?

418

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
419
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
420
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
421
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 188.

153

6.5. Renditja taktike e prezantimit t provave

Prezantimi i provave sht proces i nj rndsie t konsiderueshme. N ciln mnyr
do t rrjedh ky proces, do t vendos punonjsi operativ. Duke u nisur nga
karakteristikat e vet situats ( lloji i veprs penale, personaliteti i t dyshuarit, kualiteti
dhe kuantiteti i materialit provues ) dhe prvoja q posedojm, punonjsi operativ do t
prcaktohet pr njrn nga dy alternativat:
do t prezantoj gjith materialin provues n nj her dhe n kt mnyr do
t arrij efektin e befasis422,
materialet provuese di ti prezantoj gradualisht, fillimisht ata me fuqi m t
dobt dhe gradualisht duke kaluar te ata m t fuqishmet423.
Prezantimi i provave pr nj her sht proces q aplikohet vetm n raste, edhe at
para se gjithash te kryersit e rinj e pa prvoj dhe personalitete t luhatshm. Gjithashtu
kjo metod mundet t aplikohet edhe t njerzit me ngritje intelektuale t lart, t cilt
jan n gjendje q menjher t vlersojn pozicionin e tyre. Gjithashtu, ky proces
mundet t jet i suksesshm n rast se kalimi i kohs nga kryerja e veprs deri te momenti
i fillimit t marrjes n pyetje sht e shkurtr, sepse akoma tek i dyshuari nuk ekziston
ndonj sistem mbrojts i fuqishm. Thelbi i ksaj metode sht q t arrihet efekti i
befasis dhe me kt t arrijm deri te qllimi final, q sht pranimi i veprs424.
Ndonse kjo metod mundet t jet e rrezikshme, n rastet kur vlersimi lidhur me
personalitetin e t dyshuarit do t jet i gabuar dhe nuk do t arrihen efektet e dshiruara,
n kt rast punonjsi operativ do t jet n pozit t palakmueshme, sepse t gjitha
provat i bhen t njohura t dyshuarit i cili n kt rast do t mundohet nj nga nj ti
hedh posht. Gjithashtu, nse i dyshuari do t jet person me nivel t ult intelektual,
nuk preferohet q prezantimi i provave ti bhet n nj her425, sepse sht e ditur se kto
persona jan kmbnguls dhe t paprshtatshm pr argumentim.
Kjo metod shum rrall aplikohet n praktik426. N numrin m t madh t rasteve
dgjimi na paraqitet si proces i gjat, dhe mu pr kt preferohet metoda graduale.
Metoda graduale e prezantimit t provave sht proces q aplikohet m s shumti427.
Fillimisht prezantohen provat me vler m t vogl dhe gradualisht kalojm te ato q jan
vendimtare lidhur me fajsin. Ky lloj i ballafaqimit me provat te i dyshuari provokon
422

Shih: Po aty, fq. 190.

Shih: Po aty.
424
Shih: Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 190.
425
Shih: Warren, D., Holmes, Criminal Interrogation: A Modern Format for Interrogating Criminal
Suspects Based on the Intellectual Approach, USA, 2002, fq. 158..
426
Shih: Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 295.
427
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 190.
423

154

rritjen graduale t tensionit psikik dhe emocional. Sepse ai nuk sht n dijeni se me sa
prova akoma disponon punonjsi operativ, dhe kshtu zvoglohet siguria e tij dhe, kjo
gjendje do ta zvoglonte fuqin e mbrojtjes dhe rezistimit. Nse renditja e provave do t
shkonte nga m e forta duke zbritur te m t dobtat, n kt rast i dyshuari do t
kuptonte se me cilat prova disponojm, sepse kjo renditje do ti jepte atij t kuptoj se
nuk kemi prova tjera m t forta dhe presioni te ai do t ulej, kshtu q n kt mnyr
lufta taktike do t rezultonte e humbur.
Nse punonjsi operativ dshiron q kt metod ta aplikoj me efikasitet duhet t
jet i vetdijshm pr kuantitetin e provave me t cilat disponon428. Nse pret rezistim m
t gjat nga i dyshuari, ai nuk guxon q t lejoj q t gjitha provat ti harxhoj q n
fillim, dhe m pas t mos ket prova n dispozicion q t arrij tensionin e prshtatshm
psikologjik dhe emocional tek i dyshuari429. Gjithashtu, n renditjen e provave n mas t
madhe ndikon edhe ajo se i dyshuari a sht person emocional apo jo430, sepse, n baz t
analizave t sjelljes dhe karakteristikave t personalitetit si individ emocional, mundet t
konstatohet se efekti m i madh te kta persona do t arrihet, nse provat do tu
prezantohen n nj her, n fazn fillestare t marrjes n pyetje. Kur kihet parasysh se ato
jan n presion t madh emocional, dhe kur i dyshuari sht person q nuk ka pasur
prvoj me policin dhe se jan gjithashtu nn presionin e pendimit dhe kompleksin
moral t t ndjerit fajtor, sht e logjikshme q t supozohet se kto person vendosin q
n fillim t pranojn. N ann tjetr, personat joemocional nuk do t shqetsohen shum
nga prezantimi i provave q n fazn fillestare t marrjes n pyetje431, sepse ai kt e pret,
edhe pse nuk ka dijeni lidhur me provat, ai psikologjikisht sht i prgatitur pr kt akt
dhe prpunon taktikn pr mbrojtjen e tij. Andaj, aplikimi i metods graduale t
prezantimit t provave ndaj ktyre personave sht m efikas, sepse n vazhdimsi do ti
mbaj nn tension psikik dhe emocional.

428

Shih: Po aty, fq. 191.

Shih: Po aty.
430
Shih: Kostic, I., Kriminalisticka psihologia, Visha shkolla unutrashnji poslava, Beograd, 1998, fq. 164.
431
Shih: Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza govora i
tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996, fq. 53.
429

155

7. Disharmonia n mes t nevojave praktike dhe normave t ligjit t

procedurs penale t cilat rregullojn procesin e marrjes n
pyetje e t dyshuarit
Ekzistojn metoda t ndryshme taktike dhe psikologjike nprmjet t cilave pjestart
e policis mundet n numrin m t madh t rasteve, n mnyr ligjore dhe morale t
thyejn rezistimin e brendshm e t dyshuarit dhe t arrin deri te informacionet e
domosdoshme. Me fjal t tjera, nse punonjsit operativ kto rregulla i njohin mir dhe i
aplikojn m zhdrvjelltsi, do t detyronin t dyshuarin ose t ndryshoj versionin e tij t
mbrojtjes, pr t formuar t ri, i cili tentim do t jet n t shumtn e rasteve i
pasuksesshm, ose t dorzohet dhe t pranoj fajsin e tij.
Pra, e pakontestueshme sht se kto metoda taktike psikologjike gjat aplikimit
praktik japin rezultate. Megjithat, parashtrohet pyetja se a e rregullon ligji aktual
mnyrn e aplikimit t marrjes n pyetje t t dyshuarit, pr tu mundsuar punonjsve
operativ q kt proces t prditshm ta zbatojn n mnyr adekuate.
Nga aspekti i mundsive praktike punonjsit operativ gjat aplikimit t metodave t
prshtatshme taktike duhet t ken parasysh dhe t dalloj dy situata:
Marrjen n pyetje e t dyshuarit n prezencn e avokatit dhe n harmoni me
normat ligjore q rregullojn materien e marrjes n pyetje e t akuzuarit, n
kt rast deklarimi i fituar ka vler provuese, dhe
Marrja n pyetje e t dyshuarit duke shkelur normat ligjore qo rregullojn kt
materje bised informative me t dyshuarin, n kt rast kjo deklarat nuk
do t ket vler provuese432.
Gjat do intervistimi ose marrjeje n pyetje ndalohet q: liria e t pandehurit pr t
formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s
shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs, torturs, shtrngimit ose hipnotizimit (
neni 257, pika 4 )433. Kur intervistimi ose marrja n pyetje sht zbatuar n kundrshtim
me paragrafin 4. t ktij neni, procesverbali i intervistimit ose marrjes s till n pyetje
sht i papranueshm ( neni 257, pika 6 )434. Neni 206 i potencon n mnyr taksative t
drejtat e t dyshuarit ( t akuzuarit ), dhe n pkn 6 thot se nse do t veprohet n
kudrshtim me kt norm, deklarata e t dyshuarit nuk do t prdoret gjat procedurs
pnale435.

432

Shih: Detajet lidhur me dallimet midis biseds informative me t dyshuarin dhe dgjimi i t dyshuarit,
jan t trajtuara n pjesn e par t ktij punimi.
433
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
434
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
435
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.

156

8. Marrja n pyetje e t dyshuarit n prezencn e avokatit dhe n

harmoni me normat ligjore q rregullojn kt materie
Nse i dyshuari n prezenc t avokatit, gjegjsisht t mbrojtsit nuk dshiron t
deklaroj, punonjsi operativ do ta marr n pyetje n baz t normave q vlejn pr
marrjen n pyetje e t akuzuarit. Kjo do t thot si vijon:
I dyshuari do t pyetet pr emrin dhe mbiemrin, numrin am, pseudonimin nse
posedon, emrin dhe mbiemrin e prindrve, mbiemrin e vajzris s nns, ku
sht lindur, ku banon, pr dat, muajin dhe vitin e lindjes, pr shtetsin,
profesionin si dhe t dhna tjera t nevojshme ( neni 154)436.
T dyshuarit do ti bhet me dije baza e dyshimit q ekziston kundr tij ( neni
152, pika 3.1 )437.
Pas ksaj, i dyshuari do t njoftohet me t drejtat, para se gjithash me t drejtn
pr mbrojts, se nuk sht i obliguar t shpreh mbrojtjen e vet as t prgjigjet
n pyetjet e parashtruar ( neni 6 dhe 23 )438.
Punonjsi operativ sht i obliguar q ti mundsoj t dyshuarit q ai t
shprehet lirisht dhe pa detyrime lidhur me t gjitha rrethanat q e ngarkojn.
Punonjsi operativ deklarimin e tij do ta orientoj n rrethanat dhe faktet q kan
lidhje me ngjarjen kriminale, dhe tu shmanget atyre q nuk jan t rndsishme
pr procesin e dgjimit ( neni 154 )439.
Kur i dyshuari t mbaroj deklarimin e vet, punonjsi operativ do ti parashtroj
pyetje, t cilat kan si qllim q t plotsohen zbraztirat ose t largoj
kundrthniet e deklarimit t tij.
Ksaj q tham duhet tia shtojm edhe at se normat ligjore t ligjit t procedurs
penale parashohin q gjat marrjes n pyetje pran punonjsit operativ mundet t
prezantoj edhe paditsi shtetror ( neni 69 )440. Nse me prezencn e paditsit shtetror
gjat marrjes n pyetje prezanton edhe mbrojtsi, procesverbalisti, punonjs t tjer
operativ, n kt rast formohet nj prezenc me e madhe e njerzve. Kjo gjendje sht n
kundrshtim me krkesn pr dgjim diskret, ku praktika n numr t konsiderueshm t
rasteve na ka dshmuar se deri te pranimi i dyshuari vjen m leht, nse me t dyshuarin
sht vetm nj punonjs operativ441.
436

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
437
Shih: Po aty.
438
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
439
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
440
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
441
Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 195.

157

Nga kndvshtrimi taktik punonjsi operativ do t mundet vetm duke aplikuar

taktikn e ballafaqimit t planifikuar t provave, t tentoj t thyej rezistimin e t
dyshuarit. Q kjo metod taktike t aplikohet me sukses sht e domosdoshme q t
disponohet me prova adekuate, me an t s cilave punonjsi operativ do t mundet ti
kundrvihet versionit q ofron i dyshuari. Megjithat, a do t kemi gjithmon mundsi q
t sigurojm prova t ktilla, kur kihet parasysh pajisjet teknike t organeve t punve t
brendshme? Si duhet t veproj punonjsi operativ n rastet kur merr n pyetje nj t
dyshuar dhe nuk disponon me prova t mjaftueshme, mbi bazn e t cilave do t ket
mundsi t thyej versionin mbrojts e t dyshuarit. A do t ken n kto raste punonjsit
operativ mundsi t aplikojn ndonj metod taktike tjetr? Pr fat t keq jo.
Nga e gjith ajo q u tha paraprakisht, mundet t konstatohet se ligji i procedurs
penale e rregullon procesin e marrjes n pyetje ( neni 73, 74, 151, 152, 153, 154, 257
)442. Dhe mu pr kt ligjvnsi prcakton se deklarats s t dyshuarit t fituar n kt
mnyr i jep vler provuese, n rast t ngritjes eventuale t procedurs penale. Kur
intervistimi ose marrja n pyetje sht zbatuar n kundrshtim me paragrafin 4. t ktij
neni, procesverbali i intervistimit ose marrjes s till n pyetje sht i papranueshm (
neni 257, pika 6 )443. Aspekti pozitiv i rregullimit t till ligjor sht n ngushtimin e
hapsirs pr keqprdorim eventual t kompetencave nga policia, kurse kjo e mir ka si
pasoj at se e ka ulur n mas t konsiderueshme kreativitetin e punonjsit operativ. Q
nga fillimi i procesit t marrjes n pyetje deri n prfundimin e tij ai do t jet i obliguar
t respektoj normat ligjore q rregullojn kt fush, ku t cilat paraprakisht prcaktojn
veprimin e tij. Praktikisht mundsia e vetme q punonjsi operativ mundet t bj n
fazn e parashtrimit t pyetjeve sht q tia bj me dije t dyshuarit pr kundrthniet
midis deklarimit t tij dhe materialit provues t mbledhur pr kt qllim. Ktu mbaron
kreativiteti i punonjsit operativ, sepse ligji prkufizon veprimtarin e tij vetm pr t
vn n dukje kundrthniet e t dyshuarit me provat dhe pr t parashtruar pyetje vetm
n rastet kur ka nevoj, q t plotsohen zbraztirat ose t shmangen kundrthniet dhe
moskuptimet e deklarimit t tij. Kjo sht nj zgjidhje e arsyshme sepse policija edhe
prkundr shum kufizimeve q bn Ligji i Procedurs Penale, cenon shum t drejta t
qytetarve, kuar ato marren si t dyshuar. Legjislacioni procedural penal ka pr detyr t
siguroj nj procedim t drejt, t barabart e t rregullt ligjor, t mbroj lirit personale
dhe t drejtat e interesat e ligjshme t shtetasve, t ndihmoj pr forcimin e rendit juridik
dhe zbatimin e Kushtetuts e t ligjeve t shtetit
( neni 1 )444.

442

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
443
Shih: Po aty.
444
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.

158

9. Marrja n pyetje e t dyshuarit pa prezencn e mbrojtsit biseda

informative me t dyshuarin
1. Deklarimi i t pandehurit dhn policis ose prokurorit t shtetit mund t jet prov e
pranueshme n gjykat vetm kur sht marr n pajtim me dispozitat e nenit 73,
paragrafi 1. nenit 131 ose nenit 132 dhe n pajtim me nenet 151 deri 155 t ktij Kodi.
Deklaratat e tilla mund t prdoren pr ta kundrshtuar deklarimin e t pandehurit n gjyq
ose si prov e drejtprdrejt n pajtim me nenin 262 paragrafi 2. t ktij Kodi ( neni 261,
pika 1 )445.
2. Marrja n pyetje n procedur paraprake mund t prdoret si prov n pajtim me nenin
123 paragrafi 2. t ktij Kodi ( neni 261, pika 2 )446.
3. Deklarata n procedur paraprake mund t prdoret si prov n pajtim me nenin 123,
paragrafi 3. t ktij Kodi ( nei 261, pika 3 )447.
4. Mundsia hetuese e veant mund t prdoret si prov n pajtim me nenin 123,
paragrafi 4. t ktij Kodi ( neni 261, pika 4 )448.
Normat e ligjit t procedurs penale e rregullojn edhe kt form t marrjes n
pyetje t t dyshuarit ( bisedn informative me t dyshuarin ). Policia ka t drejt t merr
pjes n biseda me persona t cilt mund t jen dshmitar ose t dyshuar t mundshm
pr vepra penale vetm gjat hetimit t fsheht t autorizuar. Gjat ktyre bisedave,
policia mund t bj pyetje n lidhje me veprn penale. Nse sht e mundur, kto biseda
duhet t regjistrohen. Nse kto biseda nuk mund t regjistrohen, zyrtari i policis duhet
sa m par n nj raport t prmbledh sakt bisedat dhe t shpjegoj arsyen prse bisedat
nuk jan regjistruar ( neni 73, pika 1 )449. Policia ka t drejtn e intervistimit t personave
q mund t jen t dyshimt pr kryerje t nj vepre penale, por s pari duhet t informoj
t dyshuarin pr veprat penale, pr t cilat dyshohet se ai i ka kryer dhe pr t drejtat e tij,
n baz t nenit 125, paragrafi 3. Policia duhet t hartoj nj raport policor nga intervista.
Raporti duhet t prmbledh n mnyr t sakt pyetjet dhe prgjigjet ( neni 73 )450.

445

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
446
Shih. Po aty.
447
Shih: Po aty.
448
Shih: Po aty.
449
Shih: Po aty.
450
Shih: Po aty.

159

Gjat intervists, duhet t jep identitetin e zyrtarit policor q e interviston t dyshuarin,

kohn, datn dhe vendin e mbajtjes s intervistimit.
3.1.3. Gjat intervists, sipas paragrafit 3. t ktij neni, i dyshuari duhet t ket t
drejtn pr nj prkthyes gojor ose prkthimin e dokumenteve relevante pa
pages ( neni 73 )451. Neni 257 i ktij Kodi zbatohet pr mbledhjen e
informacioneve prej personave nga nenet 72-73 t ktij Kodi ( neni 74 )452.
Pra punonjsi operativ edhe n kto raste kur merr t dyshuarin n bised informative
duhet t respektoj normat e Ligjit t Procedurs Penale si dhe kto ti harmonizoj me
aplikimin e metodave t prshtatshme kriminalistike dhe psikologjike. Nnkuptohet,
veprimet e punonjsit operativ n kt rast edhe pse pa prezencn e mbrojtsit duhet t
jen n harmoni me normat ligjore t prgjithshme dhe t veanta, t cilat ndalojn
prdorimin e dhuns, detyrimit, forcs dhe krcnimit ndaj t dyshuarit. Deklarats t t
dyshuarit t marr n kt form, pra duke cenuar neni 257 t Ligjit t Procedurs Penale
nuk i jep vler provuese n procedur penale. Informacionet e fituara n kt mnyr
kan karakter operativ dhe mundet t shrbejn pr punonjsin operativ si rrug pr t
arritur te prova t tjera.
Nga arsyeja q m hert i sht br me dije t dyshuarit se pa prezencn e avokatit
nuk sht i obliguar t deklarohet, ai nuk sht i obliguar t prgjigjet. Para do marrjeje
n pyetje, i pandehuri informohet pr: t drejta pr t heshtur dhe t mos prgjigjet n
asnj pyetje, prve se t jap informacion n lidhje me identitetin e tij / t saj ( neni 152
paragrafi 3 )453. I pandehuri ka t drejt t mbrohet vet ose me ndihmn e mbrojtsit.
Kur nuk ka mjete t mjaftueshme i sigurohet mbrojtja falas me avokat ( neni 6 ) 454.
Zgjedhja e mbrojtsit pr personin e ndaluar, t arrestuar ose t dnuar me burgim, derisa
ky person nuk e ka br vet zgjedhjen, mund t bhet nga nj i afrm i tij, n format e
parashikuara nga paragrafi 2. ( neni 48 paragrafi 3 )455.
Ndonse nuk sht i obliguar t flas, ai sht i obliguar q t dgjoj deklarimin e
punonjsit operativ. Punonjsi operativ me fjalimet e tij duke i dhn rndsi puns
operativ, me ballafaqimin e planifikuar, si dhe me aplikimin e procesit t racionalizimit,
minimizimit dhe projeksionit prpiqet q te i dyshuari t krijoj prshtypjen se ai di do
gj dhe se t dyshuarit nuk i mbetet gj tjetr vetm se t pranoj veprn penale. Duhet
t potencojm se do informacion deri tek i cili sht arritur n kt mnyr llogaritet si
ecje pr nj vije t holl, e cila ndan sfern e t lejuars nga e ndaluara. Edhe pse kto
biseda informative nse nuk respektohet neni 257456 i Ligjit t Procedurs Penale nuk
kan vler provuese, punonjsi operativ do t prpiqet q deklarimin e t dyshuarit t
fituar n kt form, m von kur t krijohen kushtet e parashikuara ligjore ta prsris,
451

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
452
Shih: Po aty.
453
Shih: Po aty.
454
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
455
Shih: Po aty.
456
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

160

dhe n kt mnyr tani kjo deklarat e fituar n harmoni me kt ligj dhe Ligjet tjera t
Procedurs Penale q rregullojn kt materie do t posedoj vler provues. Ktu kemi
parasysh se rezistimi i t dyshuarit sht i thyer, prsritja e deklarimit t m hershm
nuk do t jet problem. Mirpo, edhe n rastet kur i dyshuari do t mohoj t prsris at
q m hert e ka thn n bisedn joformale, prapseprap ato q ka deklaruar dhe ato
informacione, edhe pse nuk kan vler provuese sepse jan marr nga bisedat joformale,
shpeshher do t na ndihmojn q t drejtohemi drejt provave tjera materiale si dhe
personale.

10. Shqyrtime prmbyllse

Nga ajo q paraprakisht m lart sht theksuar mundet t konstatohet se normat e
Ligjit t Procedurs Penale nuk ofrojn mundsi dhe hapsir t mjaftueshme pr
pjestart e policis q t sillen n mnyr komode n punt e marrjes n pyetje t t
dyshuarit. Kto zgjidhje duhet t krijojn hapsir pak m t gjr n aplikimin dhe
prdorimin e metodave t prshtatshme taktike e psikologjike, me t cilat do t arrihet
deri te informacionet e domosdoshme lidhur me veprat penale. Dhe kur them kshtu nuk
mendoj se kjo hapsir duhet t jet n dm t thell t lirive dhe t drejtave themelore t
qytetarit. Domethn, normat e ligjit t procedurs penale, t cilat rregullojn n mnyr
precize zbatimin e veprimeve t marrjes n pyetje, kreativitetin e punonjsit operativ e
kan ulur n nj mas t madhe. Arsyetimi pr kt del nga nevoja pr ruajtjen e lirive dhe
t drejtave t njeriut. Edhe pse kjo sht sfer shum e rndsishme, respektimi i ktyre
lirive sht pasqyr pr nj sistem t konsoliduar dhe me nj demokraci reale. Por, n
raste kur qllimi sht shum m i lart dhe ai qllim sht ruajtja e shoqris nga
kriminaliteti, i cili rrezikon vlerat m vitale t saj. N kto raste, nse nj shkelje e leht
e nj t drejte t t dyshuarit do t jap rezultate n zbulimin e veprs penale, un ndaj
bindjen se do t ishte e arsyeshme. Por, gjithashtu jam ithtar i profesionalizmit t
punonjsve t policis q merren me kto detyra dhe mos abuzimit me kompetencat e
tyre gjat zbatimit t kompetencave t ktyre. Arsyetimi logjik sht se kur kemi dy t
kqija, do t zgjidhet e keqja m e vogl, edhe n mjeksi n rastet ku detyrimisht duhet
t ruhet shndeti i pacientit vendoset ti amputohet nj pjes e trupit. Andaj kjo logjik na
on n at se pr t ruajtur vlerat m vitale t shoqris si trsi do t arsyetohen shkeljet
latente dhe t buta t disa lirive t t dyshuarit.
Normat e ligjit aktual t procedurs penale q rregullojn materien e procedurs s
marrjes n pyetje t t dyshuarit n mas t madhe ua lidhin duart pjestarve t
policis. Andaj sht me rndsi q pjestart e policis duhet m shum se sa provave
personale tu kushtojn vmendje provave materiale.

161

Nga ajo q u potencua nuk duhet t trhiqet konstatimi se normat aktuale t Ligjit t
Procedurs Penale, q rregullojn kt sfer nuk jan t mira dhe se duhet tu nnshtrohen
ndryshimeve. Ata jan n harmoni me standardet demokratike t shteteve t zhvilluara t
bots dhe si t tilla ato jan t mira. Megjithat, ajo q llogaritet si burim i problemit pr
t ciln ktu jemi duke folur, sht ajo q policia ende nuk sht e prgatitur pr kto
ndryshime. Kto zgjidhje ligjore nga policia krkojn kalimin n nj metodologji t re t
veprimit, pr dallim nga zgjidhje e m hershme, sepse metodologjia e re u jep prparsi
m shum provave materiale se sa atyre personale, prandaj sht e nevojshme q policin
ta prgatisim dhe pajisim me mjete bashkkohore teknike kriminalistike. Edhe pr
kundr asaj q ligji aktual determinon sofistikim t pajisjeve teknike kriminalistike t
policis, praktika na dshmon se ky ndryshim ec shum ngadal. Pr shkak t ksaj
gjendje t policis nuk duhet t pritet q provat materiale t zvendsojn plotsisht ato
personale.
N fund, neve nuk na ngelet gj tjetr prve se t shpresojm se kjo n nj koh sa
m t afrt t ndryshohet. Kur kjo t ndodh, policia do t jet m efikase. Sa m efikase
t jet policia, aq m e mbrojtur dhe m e sigurt do t jet shoqria nga kriminaliteti dhe
dukurit tjera devijante.

162

KREU V
ZBULIMI I GNJESHTRS S T DYSHUARIT N BAZ T
SJELLJES S TIJ VERBALE DHE JOVERBALE

1. Vrejtje t prgjithshme
Shikuar n aspekt gjeneral, pr zbulimin e gnjeshtrs ekzistojn dy mnyra:
Duke analizuar at q sht deklaruar nga ana e t dyshuarit, gjegjsisht, a
posedon deklarimi i t dyshuarit mosprputhje logjike, gjegjsisht a sht
deklarimi i tij n harmoni me materialin provues dhe me njohurit q posedon
punonjsi operativ.
Si dhe duke analizuar dhe vzhguar ndryshimet fiziologjike, t cilat mund t
ndodhin te i dyshuari gjat marrjes n pyetje ( pr shembull ndryshimi i shtypjes
s gjakut, ndryshimi i ritmit t zemrs, ndryshimi n mnyrn e frymmarrjes,
sepse kto ndryshime ndodhin pa dshirn dhe vetdijen e t dyshuarit... ), por
pr t detektuar kto ndryshime nevojitet pajisje e veant q quhet poligraf.
Marrja n pyetje e t dyshuarit paraqet form t veant t komunikimit, i cili sht i
definuar ligjrisht dhe nprmjet t cils midis punonjsit operativ dhe t dyshuarit vjen
deri te kmbimi i informacioneve. Punonjsi operativ dhe i dyshuari, gjat procesit t
dgjimit, nuk komunikojn vetm me sistemin verbal t komunikimit, por edhe me at
joverbal457. Rezultatet e hulumtimit t realizuar nga hulumtuesi Ray Birbwhistell
tregojn se vetm 10% e porosive q nj bashkbisedues ia prcjell tjetrit gjat procesit t
komunikimit bhen me fjal, kurse e gjith tjetra prcillet me sjellje joverbale458. Deri te
ky konstatim kan arritur edhe hulumtuesit Zulawski dhe Wicklander, t cilt kan thn
se m pak se 10% e komunikimit midis dy personave bhet me fjal, 55% - 65% bhet n
mnyr joverbale, 30% -40% procesi i komunikimit bhet me z t lart459. Nga ajo q
m lart u tha mundet t shihet, se vetm 10% e prmbajtjes s porosive t nj personi
drejtuar nj tjetri, gjat procesit t komunikimit, bhet me fjal, ndrsa 90% e
komunikimit bhet me dy forma t sjelljes s t dyshuarit:
Sjelljes joverbale me qndrimin e prgjithshm t trupit, me lvizjen dhe
pozitn e koks, lvizjeve faciale ( gjestikulacioni i fytyrs ), lvizjeve t duarve
dhe t gishtave, lvizjes s kmbve, ndryshimit t ritmit t zemrs, t
frymmarrjes, tharjes s gojs dhe buzve etj.
457

Shih: Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques, Academic press,
2002. fq. 77.
458
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.27.
459
Shih: Zukawski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, CRC press, 2002,
fq. 106.

163

Sjelljes verbale q prfshin karakteristikat e deklarimit verbal, gjegjsisht

far prgjigjesh jep i dyshuari dhe n ciln mnyr ai deklarohet ( a vjen deri te
ndryshimi i ngritjes s zrit, belbzimi, sa e shpesht sht koha dhe afati i
pauzs t ciln e dyshuari e bn gjat deklarimit, me ciln shpejtsi
deklarohet...)460.
N rastet kur punonjsi operativ gjat procesit t marrjes n pyetje, vmendjen e tij
do ta orientoj vetm n prmbajtjen e deklarimit verbal, duke mos i kushtuar vmendje
aspektit joverbal apo sjelljes dhe lvizjeve t trupit, n numrin m t madh t rasteve nuk
do t ket sukses n realizimin e marrjes n pyetje t t dyshuarit. Sepse fjalt e
deklaruara mbartin vetm nj pjes t vogl t porosive nga nj person deri te tjetri gjat
komunikimit, kurse pjesa m e madhe e porosive prcillet nprmjet mnyrs se si ata
fjal jan thn duke u prcjell edhe me lvizje t pjesve t trupit461. Rezultatet e
hulumtimit t cilat m lart u potencuan kt e vrtetojn. do marrje n pyetje i t
dyshuarit q bazohet vetm n analizn dhe marrjen n konsiderat t aspektit dhe
prmbajtjes verbale, kurse sjelljet joverbale i injoron, nuk mundet t jet efikas dhe, n
kt mnyr n mas t madhe do te varfronte procesin e komunikimit. Q t mos vihet
deri te ajo, gjith kohn sa do t zgjas procesi i marrjes n pyetje duhet t grshetohen,
analizohen dhe n mnyr t drejt t komentohen sjelljet verbale me ato joverbale.

2. Fotografia simptomatike e t dyshuarit

N literaturn ton me sjellje verbale dhe joverbale e t dyshuarit nnkuptohet
fotografia simptomatike e t dyshuarit. Fotografia simptomatike paraqet prmbledhje
e pamjeve t jashtme e manifestuar me sjelljet joverbale t personit i cili merret n pyetje.
T gjitha manifestimet e fotografis simptomatike ndahen n tri pjes:
Fizike ( ndryshimet faciale si dhe lviza e disa pjesve t trupit si koka, duart,
kmbt )462;
Psikike ( vjen n shprehje nprmjet aktivizimit t mekanizmit mbrojts, i cili
manifestohet me shprehjen e hidhrimit, arrogancs, nervozizmi, anksioziteti,
etj)463;
Audio-vizuale ( ndryshimi i intensitetit t zrit dhe mnyrs s t folurit (
ndryshimi i ritmit t t folmes, vendosja e theksit n disa fjal t veanta,
ndryshimi i ngjyrs s zrit, belbzimi, folja pa kuptim...). Gjithashtu, ky

460

Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.29.
Shih: Po aty.
462
Shih: Po aty.
463
Shih: Po aty.
461

164

manifestim vjen n shprehje edhe me gabimet drejtshkrimore, dorshkrimi sht

i deformuar nga dridhjet e dors gjat shkrimit etj464.
Njra nga tri segmentet e fotografis simptomatike sht edhe manifestimi audiovizual. Ky term ndahet n dy fjal: audio ( rrjedh nga gjuha latine audio me dgjua)
dhe vizuale ( nga latinishtja visualis me pa, dika q shihet ). Kur i kemi parasysh kto
kuptime, ather me termin audio-vizual nnkuptojm t gjitha manifestimet e fotografis
simptomatike q vrehen me t dgjuar dhe me t par. T gjitha manifestimet e
fotografis simptomatike mundet t klasifikohen n dy grupe:
Reaksionet simptomatike verbale465 e cila do t prfshij karakteristikat e
deklarimit verbal t t dyshuarit, gjegjsisht, far prgjigjesh do t jap i
dyshuari dhe n ciln mnyr.
Reaksionet simptomatike joverbale466 e cila do t prshij prqendrimin e
prgjithshm t trupit, lvizjen e pjesve t ndryshme t trupit, pozitn dhe
lvizjen e koks, gjestet e fytyrs, lvizjet e duarve dhe t gishtrinjve, lvizjet
e kmbve, ndryshimet n ritmin e zemrs, tharjen e gojs dhe t buzve etj.
Prmbledhja e reaksioneve simptomatike verbale dhe joverbale q manifestohet te i
dyshuari gjat marrjes n pyetje t tij, formon apo bn fotografin e tij simptomatike.
Manifestimi i fotografis simptomatike vjen si rezultat i prjetimeve t theksuara
emocionale apo nga frika, kah e cila sht duke kaluar i dyshuari dhe gjendja kur ai sht
i prballuar me ndjekjen penale dhe dnimin. N intensitetin e shfaqjes s reaksioneve
simptomatike ndikojn:
pesha e veprs penale;
karakteristikat e prgjithshme t t dyshuarit;
kushtet e marrjes n pyetje;
qndrimi i pyetsit apo punonjsit operativ467.
Fotografia simptomatike nuk na tregon pr gnjeshtrn e t dyshuarit, por pr
gjendjen psikike t tij gjat marrjes n pyetje. Kjo gjendje n t shumtn e rasteve sht e
ngacmuar nga mashtrimi, mirpo kjo gjendje ka mundsi q t jet pasoj e ndonj
shkaku tjetr. Mu pr kt kemi psikologun dhe kriminalistin gjyqsor, t cilt na bjn
me dije se kto reaksione tek i dyshuari nuk duhet t llogariten si shenja pr mashtrim,
por vetm si paralajmrim i simptomave nga t folurit e trupit468.
N rastet kur kryersi i veprs penale merret n pyetje nga policia, i vetmi mjet i
mbrojtjes pr t sht mashtrimi. Gjat deklarimit verbal ai mundohet q gjith kohn
fjalt e tij ti harmonizoj me veprimet trupore. I koncentruar pr t kontrolluar fjalt, ai
disa pjes t trupit i kontrollon mir, ndrsa disa t tjera pjesrisht ose plotsisht ndaj tyre
e humb kontrollin. Gjat kohs s rritjes s tensionit, mosprputhja midis prmbajtjes s
fjalve t deklaruara dhe manifestimit t lvizjeve t trupit do t bhet gjithnj me e
shprehur, kurse gnjeshtra gradualisht del n siprfaqe.

464

Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.29.
Shih: Po aty, fq. 31.
466
Shih: Po aty.
467
Shih: Aleksic, Zh., Milovanovic, Z., Leksikon kriminalistike, Glosarium, Beograd, 1999, fq. 279.
468
Shih: Bender, Roder, Nack., Tatsachenfestellung vor Gericht, Germay, 2008, fq. 157.
465

165

Manifestimi i fotografis simptomatike kryesisht vjen n shprehje n at pjes t

procesit t deklarimit ku i dyshuari nuk dshiron t ofroj prgjigje t sinqert, gjegjsisht
kur tenton dika t fsheh. N kt mnyr fotografia simptomatike punonjsit operativ i
tregon se n ciln pjes t procesit i dyshuari e ka humbur qetsin e tij. N kt rast
detyra e punonjsit operativ sht ta thelloj hetimin e motivit t atij shqetsimi dhe
humbjen e qetsis tek i dyshuarit, dhe pr kt mashtrimi i t dyshuarit mundet t jet
njri nga motivet e mundshme t shqetsimit.

3. Ngjashmrit dhe dallimet midis fotografis simptomatike t t

dyshuarit t pafajshm dhe kryersit t vrtet
N kriminalistik jan br nj numr i madh i prpjekjeve se si manifestimi i
fotografis simptomatike t sistematizohet n dy pjes, grupi i reaksioneve simptomatike
q jan karakteristik e kryersve t vrtet, si dhe grupi i t dyshuarve t pafajshm469.
Megjithat, kjo aspak nuk sht e leht. Edhe pse ekzistojn dallime t theksuara n
sjelljen e tyre dhe n fotografin simptomatike, ekzistojn edhe disa ngjashmri. N
pjesn e ktij punimi do t prpiqemi t tregojm pr disa nga ato.
Ngjashmria sht n at se edhe i dyshuari i pafajshm edhe kryersi i vrtet, gjat
procesit t marrjes n pyetje mundet t kalojn n gjendje emocionale t tendosur.
Ekzistojn m s paku tri motive pr tendosje emocionale tek i dyshuari i pafajshm:
1. fakti se kundr tij ekziston dyshimi se ka kryer dika, e cila me t drejt nuk
sht;
2. shqetsimi lidhur me at se gjat procesit t marrjes n pyetje a do t dshmohet
pafajsia e tij;
3. frika lidhur me at se mos ndoshta policia do t zbuloj ndonj vepr t m
hershme ( nnkuptohet nse ajo ekziston )470.
N ann tjetr, shkaku i tendosjes emocionale te kryersi i vrtet buron nga vet fakti
se ai sht kryersi i veprs penale, dhe si pasoj e ksaj, tek ai sht prezent frika nga
zbulimi dhe nga dnimi. Megjithat, gjersa tendosja emocionale tek i dyshuari i
pafajshm me kalimin e kohs vjen duke u ulur, te kryersi i vrtet sa m shum q
kalon koha ajo m shum rritet471.
Gjithashtu, edhe tek i dyshuari i pafajshm edhe te kryersi i vrtet mundet t jet
prezent m shum apo m pak frika. Sepse i dyshuari i pafajshm frikohet q t mos
akuzohet pr kryerje t veprs, t ciln n t vrtet nuk e ka kryer, kurse te kryersi i
469

Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.35.
Shih: Bender, Roder, Nack., Tatsachenfestellung vor Gericht, Germay, 2008, fq. 163.
471
Shih: Po aty, fq. 164.
470

166

vrtet frikohet nga sanksionet q pasojn pr shkak t kryerjes s veprs penale.

Ndonse, pr dallim nga i dyshuari i pafajshm, frika e t cilit me kalimin e kohe fillon t
dobsohet pr arsye se pafajsia e tij fillon t vrtetohet, te kryersi i vrtet kjo nuk
ndodh. Ashtu si kalon koha, edhe punonjsi operativ fillon ti afrohet t vrtets, kurse i
dyshuari sa m shum fillon t bhet nervoz. Dhe me vet kt fillojn t shfaqen
reaksionet simptomatike dhe bhen m intensive.
Gjithashtu, edhe hidhrimi paraqet sjellje, e cila n mnyr t njjt e shfaq edhe i
dyshuari i pafajshm edhe kryersi i vrtet, por ky hidhrim kryersin e vrtet e
shoqron deri n fund, ku me kalimin e kohs ai fillon t bhet nervoz, jo i qet, dhe
provokues. Shkaqet nga t cilt i dyshuari i pafajshm do t shfaq hidhrimi jan t
ndryshm: prvoja negative e m hershme me policin, mungesa nga puna dhe humbja e
mditjes etj472. Hidhrimi i simuluar i kryersit t vrtet sht shum e rnd pr tu
dalluar nga hidhrimi i sinqert i t dyshuarit t pafajshm. Megjithat, hidhrimi i
kryersit t vrtet dhe t dyshuarit t pafajshm dallojn pr nga afati kohor i shfaqjes.
Me fjal t tjera, kryersi i vrtet i veprs penale do ta ket shum t vshtir q
hidhrimin ta mbaj periudh m t gjat kohore pra, hidhrimi i simuluar i kryersit t
vrtet shum shpejt do t humbet, pr dallim nga hidhrimi i t dyshuarit t
pafajshm473.
Qetsia apo trheqja nga bashkbisedimi me punonjsin operativ sht edhe nj
karakteristik e sjelljes, e cila mundet t jet e prbashkt edhe pr t dyshuarin e
pafajshm edhe pr kryersin e vrtet. Kryersi i vrtet i shmanget foljes nga frika q
mos t bije n gnjeshtr dhe t kuptohet nga gnjeshtra se sht fajtor. N ann tjetr, i
dyshuari i pafajshm sht i qet dhe i trhequr pr shkak t friks pr at se ka ka qen
ajo q ky t gjendet n kt situat. Megjithat, sa m shum q biseda t zgjas, aq m
shum i dyshuari i pafajshm fillon t relaksohet, fillon lirisht t flas dhe t
bashkpunoj me punonjsin operativ, ndrsa, n ann tjetr, kryersi i vrtet shum
rrall do t ndryshoj qndrimin e tij pr t biseduar.
Dallime ka m shum. Kshtu, i dyshuari i pafajshm shpeshher nuk shfaq rezistim
dhe nuk tregon shenja agresiviteti kundrejt punonjsit operativ. Tek ai, zakonisht ekziston
gatishmria pr bashkpunim me punonjsin operativ nga arsyeja se ai di se nuk e ka
kryer veprn penale dhe se pret me padurim, q kjo edhe t vrtetohet474. N ann tjetr,
kryersi i vrtet fillon t shfaq rezistim kundrejt punonjsit operativ, vshtir e
kontrollon shqetsimin e tij dhe t fsheh rezistimin e tij. Prezent tek ato sht edhe
agresiviteti i fshehur q n disa momente del n siprfaqe, duke e manifestuar me qllim
pr t vrtetuar gjoja se sht i pafajshm475.
Nga ajo q paraprakisht u tha, mundet t shihet se sjellja e t dyshuarit t pafajshm
dhe e kryersit t vrtet, prve dallimeve, mundet t ket edhe ngjashmri t
472

Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.37.
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 28.
474
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 30.
475
Shih: Po aty.
473

167

konsiderueshme. Gjith situatn e komplikon edhe ajo se ndonjher kryersi i vrtet

sillet si person i pafajshm, kurse personi i pafajshm ndonjher shfaq simptoma t
fajtorit. Pr shkak t t gjith ksaj, tentimi q nj sjellje e caktuar ti prshkruhet nj
kategorie t caktuar t t dyshuarve, pavarsisht a sht kryersi i vrtet, apo i dyshuari i
pafajshm, nuk duhet q t absolutizohet, por ata duhet t pranohen me kushte dhe duhet
tu njohim atyre vetm vlern orientuese dhe eliminuese.

4. Reaksionet simptomatike joverbale t t dyshuarit vrejtje

hyrse
Shpeshher gjat procesit t marrjes n pyetje punonjsit operativ m s shumti
prshtypje i krijojn reaksionet simptomatike joverbale nga i dyshuari sesa vet
prmbajta e deklarimit t tij. Kjo ndodh nga arsyeja se i dyshuari duke u koncentruar n
gnjeshtrn q verbalisht e deklaron, e l pas dore ose e shprfill kontrollin e disa pjesve
t trupit dhe kto lvizje lehtsisht zbulohen dhe kuptohen. Ekzistojn m s paku tri
shkaqe se pse sht shum vshtir q t kontrollohen sjelljet joverbale , sesa ato pr
komunikim verbal:
1. Ekzistojn lidhje automatike midis emocioneve dhe sjelljeve jo verbale, kurse kjo
lidhje te deklarimi verbal nuk ekziston. Pr shembull, n momentin kur shfaqet
ndonj rrezik i befasishm, trupi i njeriut nga reflekset bn lvizje, kurse duart
marrin pozicion mbrojts. N ann tjetr, nuk ekzistojn prmbajtje verbale q
njerzit i prdorin apo flasin n situata t atilla, n mnyr automatike dhe me
reflekse476.
2. Njerzit m s shumti jan t ushtruar pr prdorimin e fjalve sesa pr sjelljet e
tyre, pr arsye se fjalt pr dallim nga lvizjet e trupit, kan rol m t madh n
procesin e komunikimit. Pr shembull, nse ne dik do ta lusim q t na njoftoj
me aktivitetet e tij t dits, ai do ta ket m t leht q kt gj ta bj duke folur,
se sa duke lvizur ndonj pjes t trupit. Mirpo, kemi raste kur dika sht
shum m thjesht t tregohet me lvizjen e duarve sesa me fjal p.sh. kur
tregojm formn ose madhsin e ndonj sendi dhe kto lvizje i bjm nga
reflekset tona duke mos i kontrolluar477.

476

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 35.
477
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.43.

168

3. Fakti se fjala ka rndsi m t madhe n procesin e komunikimit sesa lvizjet e

trupit ( sjelljet joverbale ), si pasoj ka q njerzit m s shumti kujdes i kushtoj
asaj q flasin se sa far lvizjesh t trupit bjn478.
Interpretimi i sjelljeve joverbale i t dyshuarit gjat procesit t komunikimit nuk
sht aspak proces i leht, nga shkaku se do porosi joverbale e t dyshuarit mundet t
ket m shum se nj kuptim. Prandaj, interpretimi i sjelljeve joverbale i t dyshuarit
krkon paraprakisht formimin e parakushteve t caktuara subjektive
( prvoj t
punonjsit operativ, posedimin e njohurive t caktuara nga fusha e psikologjis...), si dhe
ato objektive ( mosekzistimi i ndonj pengese pr t vshtruar gjith trupin e t dyshuarit,
mosekzistimi i faktorve q trheqin vmendjen e punonjsit operativ, si telefoni apo
zhurma nga jasht dhe t ngjashme ).

4.1. Mnyra e uljes e t dyshuarit

I dyshuari i pafajshm pasi t njoftohet me punonjsin operativ, i dyshuari i
pafajshm m s shpeshti, pa ngurrim do t drejtohet ka ulsja dhe do t ulet. Ai,
zakonisht, ulet dhe qndron drejt, ku kraht e tij jan paralelisht me kraht e punonjsit
operativ. Nse do t prulet prpara, kjo do t mundet t interpretohet si shenj interesimi
pr procesin e bisedimit. Gjithashtu, ai duket i liruar, duart i mban t lira dhe t ndara
nga trupi479.
Kryersi i vrtet i veprs pr dallim nga i dyshuari i pafajshm q pas njoftimit
me punonjsin operativ drejtohet ka ulsja dhe ulet, te kryersi i vrtet nuk do t ndodh
ashtu. Ai, shpeshher nuk ia lshon dorn as pr tu prshndetur dhe njoftuar punonjsit
operativ, por pasi futet n zyrn e tij, menjher drejtohet ka ulsja dhe ulet480.
Megjithat, ajo q e karakterizon kryersin e vrtet sht se ai shpeshher para se t ulet,
e lviz nga vendi ulsen. Kto jan t mundshme n situatat vijuese:
Lvizja e ulses mbrapa, me kt e zvoglon stresin dhe tendosjen e tij481.
I dyshuari ulsen e vendon n at pozit, q kur t ulet t mos jet frontalisht i
drejtuar ka punonjsi operativ. Disa her i dyshuari ulsen nuk e shtrembron,
por ulet me trupin e tij n pozit jo t drejtprdrejt me punonjsin operativ482.
Ndonjher i dyshuari ( kryesisht personat e mitur ) e rrotullon ulsen dhe ulet,
kshtu q mbshtetsja e ulses sht e drejtuar ka punonjsi operativ. N kt
mnyr i dyshuari midis tij dhe punonjsit operativ vendos nj penges, kjo
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wily & Sons, Chichester England, 2002, fq. 22.
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 37.
480
Shih: Po aty.
481
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wily & Sons, Chichester England, 2002, fq. 27.
482
Shih: Po aty.
478
479

169

penges i ofron t dyshuarit nj stabilitet psikologjik, dhe njkohsisht i

pamundson punonjsit operativ t vzhgoj plotsisht trupin e t dyshuarit, dhe
me kt m mir do t ruhet nga reaksionet simptomatike. Marrja e ksaj pozite
nga i dyshuari mundet t llogaritet indicje e fuqishme pr fajsin e tij483.
Kur kemi parasysh se te kryersi i vrtet i veprs penale sht prezent frika nga
zbulimi, vet akti i marrjes n pyetje pr ta sht nj situat jo e kndshme, nga e cila ai
tenton t mbrohet. Dhe pr shkak t ksaj, ato marrin pozicion mbrojts i cili u ofron
siguri dhe mbulim t disa pjesve t trupit.
Gjithashtu, ato ndonjher mundet t mbshteten pr ulses dhe kmbt i lshojn
prpara, me t cilin pozicion e rrisin me kujdes distancn midis tyre dhe punonjsit
operativ. Rritja e distancs tek i dyshuari e zvoglon tendosjen q sht prezent tek ai.
Kurse, kmbt e lshuar paraqesin lloj barriere, sepse do ti pamundsonin punonjsit
operativ q ti ofrohet t dyshuarit484. Pr dallim nga i dyshuari i pafajshm, lvizjet e t
cilit jan minimale, te kryersi i vrtet kjo n t shumtn e rasteve nuk ndodh.
Gjithashtu, pozicioni i drejt q merr i dyshuari i pafajshm n fillim t marrjes n pyetje
do t mbetet i pa ndryshuar deri n fund, kurse te kryersi i vrtet kjo nuk sht kshtu,
sepse ai nga tendosja e madhe dhe ngarkesa psikologjike sht n lvizje permanente dhe
kshtu ndryshon edhe pozicionin e trupit.

483

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 38.
484
Shih:Po aty , fq. 40.

170

4.2. Pozicioni i mbajtjes s koks nga i dyshuari

Dallojm disa pozicione t mbajtjes s koks:
Koka sht n pozicion t drejt si dhe gjith pesha e saj bie mbi qafn ky
sht pozicion neutral dhe sht indicje e sinqeritetit t njerzve485.
Koka sht e prkulur n t djatht ose n ann e majt ky pozicion tregon
pr interesim, bashkpunim dhe besim n at q sht thn486.
Koka prkulur pr posht me mjekrn e mbshtetur n kraharor ky
pozicion flet se rezistimi i t dyshuarit gati se sht i thyer dhe se nga ai mundet
t krkohet pranimi487.
Koka e hedhur pr mbrapa, kurse shikimi sht i orientuar pr posht ky
pozicion sht karakteristik e kryersit t vrtet, gjegjsisht, paraqet indicje
pr fajsin e t dyshuarit488.
Ndonjher n qafn e t dyshuarit sht e mundur t vrehet pulsimi i arteries s
qafs, e cila na tregon pr rritjen e ritmit t zemrs, dhe kjo na tregon pr shqetsimin dhe
tendosjen e t dyshuarit, i cili shqetsim mundet t jet si rezultat i fajsis s tij489.

4.3. Fytyra e t dyshuarit ( ekspresionet faciale )

Fcies pamje dhe expressio shprehje, kan domethnie t madhe gjat procesit t
dgjimit, sepse mimika e fytyrs s njeriut sht pjesa m aktive e trupit490. Fytyra ka
mundsin m t madhe pr t shprehur prjetimet psikologjike dhe emocionale t njeriut
pr arsye t numrit t madh t muskujve t lvizshm. Fytyra sht n mas t madhe
komplekse dhe ka zotsi t shpreh nj numr t madh t mimikave, dhe do gjendje
shpirtrore dhe psikologjike e njeriut sht e shprehur edhe n fytyr. Sinjalet e ndryshme
joverbale shprehen me pjes t ndryshme t trupit ( syt, kapakt, balli, vetullat, hunda,
goja ), si dhe ndryshimet e ngjyrs s lkurs ( zverdhje, skuqje, djersitje ). Nga arsyeja
se fytyra sht treguesi m i mir i disponimit dhe qllimit t ndonj personi, ajo sht
485

Shih: Po aty, fq. 41.

Shih: Po aty.
487
Shih: Po aty.
488
Shih: Po aty.
489
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.45.
490
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 44.
486

171

edhe pjesa m e vzhguar e trupit gjat procesit t komunikimit. Shpeshher ndryshimet

spontane t fytyrs ( zverdhja, lvizja e shpejt e syve, dridhjet pa dashur t buzve )
lehtsisht mundet t demantojn at q ndonj person sht duke folur.
Shprehjet e fytyrs jan n gjendje n nuanca t prcjellin gjendjen psikologjike, npr t
ciln sht duke kaluar njeriu. Gjithashtu, cilsit e personalitetit t bashkbiseduesit
sht e mundur q t vlersohen n baz t ekspresioneve faciale t tij.
Ekspresionet faciale kan rol t rndsishm, kur sht n pyetje vlersimi i gjendjes
emocionale tek i dyshuari, sepse kto mimika dhe ndryshime t fytyrs ndodhim pa
vullnetin dhe vetdijen e personit, dhe aktivizohen vetm nga prjetimet e emocioneve t
caktuara ( p.sh. frika, gzimi etj. ). Domethn, shfaqja e emocioneve t caktuara n
mnyr automatike aktivizon lvizjen e nj pjese t caktuar t fytyrs 491. Nse i dyshuari
dshiron q t fsheh paraqitjen e ndonj gjendje emocionale q ekziston tek ai, ai
domosdoshmrish duhet tu shmanget lvizjeve dhe aktivizimit t ekspresioneve
faciale492. Ky kontroll nuk sht aq edhe i leht nga arsyeja se emocionet ndonjher
shfaqen papritmas. Pr shembull, njeriu frikn nuk e fiton nga vetja, por nga ndonj
ndodhi e frikshme. Kshtu do t jet e mundur q tek i dyshuari, gjat procesit t marrjes
n pyetje t shfaqet frika n at moment, kur ai do t kuptoj, se punonjsi operativ
disponon me m shum prova, nga sa i dyshuari ka menduar dhe ka pritur. Si pasoj e
ksaj frike tek i dyshuari, n mnyr automatike do t shfaqen kto ndryshime, t cilat pr
punonjsin operativ do t shrbejn si indicje se i dyshuari mashtron.
Pr ti kontrolluar kto ndryshime njeriut i duhet koh shum e shkurtr, andaj
mundsia q punonjsi operativ t mos vrej kto ndryshime dhe korrigjime sht e
madhe, do largim qoft edhe shum i vogl i vmendjes dhe vzhgimit nga i dyshuari do
t pamundsoj kapjen e ktyre manifestimeve t fytyrs, sepse i dyshuari shum shpejt
do mundohet ti korrigjoj ato493. Dhe mu pr kt, zbulimi i ekspresioneve mikrofaciale
do t jet shum i vshtir pr punonjsin operativ t pavmendshm dhe pa prvoj,
sepse kjo gj sht shkathtsi q mund t msohet duke u strvitur me an t incizimeve
t ndryshme filmike, q jan strvitje speciale, ku do t prezantohen n mnyr t
ngadalsuar shfaqjet e ktyre ndryshimeve n fytyr494.
Autori Charles Brougham thekson se muskujt e fytyrs t ans s majt dhe t ans
s djatht n situata t ndryshme reagojn n mnyr t ndryshme. Domethn, n
momentin e lvizjeve spontane t fytyrs, edhe pjesa e majt edhe ajo djatht e muskujve
t fytyrs reagojn n mnyr t njjt. Megjithat, n rastet e lvizjeve me paramendim
t fytyrs, si pr shembull, n situata kur i dyshuari mashtron, dhe m pas gnjeshtrn e
tij e shoqron edhe me lvizje t fytyrs, muskujt e ans s majt t fytyrs jan m t

Shih: Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 14.
492
Shih: Po aty.
493
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 46.
494
. Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 40.
491

172

ngritura sesa ato t ans s djatht. Kjo asimetri e ekspresioneve faciale paraqet indicje q
na udhzon pr mashtrimi e t dyshuarit495.
Ngjyra e fytyrs gjithashtu sht e rndsishme lidhur me zbulimin e mashtrimit e t
dyshuarit. Kur fytyra e personit ndryshon, kjo ndodh thjesht nga ndryshimet e papritura
t sasis s gjakut n kapilart e lkurs s fytyrs496. Domethn, rritja e befasishme e
shtypjes s gjakut drgon gjak t ri n kapilar, t cilt ndodhen n afrsi t siprfaqes s
lkurs. N rast se nga skuqja e fytyrs shfaqet djersa, kjo sht tregues pr hidhrim,
tensionim apo nervozizm t madh. Skuqja e fytyrs detyrimisht nuk na tregon pr
fajsin e t dyshuarit, por kjo mundet t jet pasoj e hidhrimit, turpit, tendosjes dhe nj
gjendje emocionale n t ciln ndodhet nj person. N ann tjetr, ngjyra e verdh n
fytyr sht tregues i friks dhe shokut dhe shpeshher na sinjalizon pr fajsin e t
dyshuarit.
N fund duhet t potencojm se mimika e fytyrs te disa persona n mnyr t
suksesshme do t deshifrohet nse emocionet e tyre do t jen t shfaqura n mnyr t
fuqishme, t pakontrollueshme, kurse punonjsi operativ t jet vlersues, i ndjeshm dhe
me prvoj. Rezultatet e hulumtimeve kan treguar se n 80 % t rasteve t mashtrimit do
t mundet t zbulohen nse kujdesi do t drejtohet n ekspresionet mikrofaciale497. Nse
prve ekspresioneve mikrofaciale kujdes n t njjtn koh do tu kushtohet edhe
lvizjeve t trupit dhe lartsis s zrit, besueshmria e zbulimit t gnjeshtrs shkon deri
n 86%498.

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 17.
496
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.45.
497
Shih: Frank, M.G. Ekman, P., The ability to detect deceit generalizes across different types of highstake lies, e thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England,
2002, fq 40.
498
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 41.
495

173

4.4. Hunda
Hunda shpeshher prdoret nga ana e t dyshuarit si objekt pr t ashtuquajtura pun
apo veprime t menduara. Me fjal t tjera, i dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje
mundet ta kruaj, frkoj hundn:
Pr t fituar n koh dhe t mendoj prgjigjen pr ndonj pyetje t
paprshtatshme q i sht parashtruar499.
Pr t shmangur kujdesin e punonjsit operativ500.
E vendos dorn pr t fshehur manifestimin e reaksioneve t tjera
simptomatike501.
Pr t mbuluar syt dhe n kt mnyr t ndrpres kontaktin sy n sy me
punonjsin operativ etj502.
Gjithashtu, si pasoj e reaksioneve t sistemit nervor autonom mundet t vij deri te
paraqitja e siprfaqes s hunds nevoja pr kruajtje intensive t saj. Domethn, si pasoj
e mashtrimit me paramendim, edhe te mashtruesit m me prvoj paraqitet rritje e
tensionit psikik. Kjo rritje e tensionit provokon ndryshime psikike, nga t cilat disa
mundet t rrisin ndjeshmrin e mukozs t zgavrs s hunds e q si pasoj ka paraqitjen
e djersitjes s hunds503. Megjithat, punonjsi operativ duhet t jet i vmendshm kur
sht n pyetje kruajtja intensive e hunds, sepse ajo mundet t jet edhe si pasoj e
ndonj alergjie, lndimi dhe t ngjashme.

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 23.
500
Shih: Po aty.
501
Shih: Po aty.
502
Shih: Po aty.
503
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 48.
499

174

4.5. Goja
Goja e t dyshuarit ka rol t rndsishm n situatn kur i dyshuari do t tentoj ta
mashtroj punonjsin operativ lidhur me fajsin e tij. Para se gjithash, ato jan
buzqeshje t rrejshme. Domethn, gjersa buzqeshjet e t dyshuarit t pafajshm jan
spontane dhe zgjasin shkurt, te kryersi i vrtet kjo n t shumtn e rasteve nuk
ndodh504.
Gjithashtu, i dyshuari ndonjher mundet, n astin kur i parashtrohet ndonj pyetje
pr t ciln i duhet koh pr t menduar, fillon ti kafshoj thonjt. Prve ksaj, kafshimi
i thonjve na tregon pr gjendjen e nervozizmit tek i dyshuari505. Duke pas parasysh se
kto sjellje mundet t jen edhe si shprehi i t dyshuarit, andaj sht shum e rndsishme
q punonjsi operativ t vrej kur paraqiten kta veprime. Nse paraqiten q n fillim,
ather nuk do t thot se mundet t merren si indicje lidhur me fajsin e t dyshuarit,
por nse paraqiten n momentin kur punonjsi operativ do ti parashtroj t dyshuarit
ndonj pyetje t paprshtatshme ( kur do t hyj n t ashtuquajturn zona konfliktuale e
deklarimit t t dyshuarit), ather ata veprime do t llogariten indicje t fuqishme t
fajsis t t dyshuarit.
Goja e mbyllur fort tregon pr energjin e rezistimit e t dyshuarit506. I dyshuari q
hamendet t pranoj veprn gojn e mban gjysm t hapur507. Goja e kryersit t vrtet
zakonisht sht e that, sepse kjo ndodh si pasoj e zvoglimit t sekretit t pshtyms n
goj. Goja e that shpesh si pasoj do t ket lpirjen e buzve nga i dyshuari gjat
procesit t marrjes n pyetje, si dhe krkesn nga punonjsi operativ pr nj got me
uj508. Prve ksaj, ndryshimi n sasin e sekretit t pshtyms si pasoj mundet t ket
formimin e shkums s bardh n skajet e gojs. Megjithat, punonjsi operativ duhet t
jet i kujdesshm dhe ta ket parasysh se tharja e gojs mundet t jet pasoj edhe nga
prdorimi i narkotikve apo si pasoj e ndonj shkaku mjeksor.

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 25.
505
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 43.
506
Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 25.
507
Shih: Po aty.
508
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.49.
504

175

4.6. Syt
Syt e t dyshuarit mundet t na shrbejn si burim me vler pr informacion. Se kjo
sht ashtu e vrteton edhe nj thnie popullore e cila thot Syt jan pasqyra e
shpirtit.
Syt e kryersit t vrtet shpeshher jan t ftoht dhe jo miqsor509. Mungesa e
kontaktit sy n sy me punonjsin operativ mundet t llogaritet si burim me vler
informacioni lidhur me fajsin e t dyshuarit.
Kjo do t jet e mundur n situatat vijuese:
1. Mos ekzistimi i kontaktit sy n sy - ( pr shembull i dyshuari gjith kohn
shikon n gjunjt e tij ) kjo praqet indicje t fuqishme pr fajsin e t dyshuarit.
Gjithashtu, mos ekzistim i kontaktit sy n sy e shoqruar edhe me trheqje
emocionale, mundet t na tregoj edhe pr at se rezistimi i t dyshuarit sht i
thyer dhe se sht koha q punonjsi operativ nga ai t krkoj pranimin510.
2. Kontakti sy m sy sht i kohpaskohshm Mnjanimi i t dyshuarit q t
vendos kontaktin sy m sy me punonjsin operativ mundet t llogaritet si indicje
pr fajsin e tij511. Duke pas parasysh se nga i dyshuari nuk mundet t pritet q
gjith kohn sa do t zgjas nj bised punonjsin operativ ta shikoj n sy, dhe
mu pr kt parashtrohet pyetja: Si duhet t jet kontakti sy n sy q t mos ngjall
dyshim te punonjsi operativ? Autort Zulawski dhe Wicklander theksojn kontakt
i knaqshm sy n sy, dhe si i till t mos llogaritet si indicje pr fajsin e t
dyshuarit do t llogaritet nse do t plotsohen dy kushte:
nse i dyshuari 40% - 60% sa zgjat procesi i marrjes n pyetje do t ket t
vendosur kontakt sy n sy me punonjsin operativ,
nse i dyshuari nuk do te mnjanoj shikimin n astin kur do ti
parashtrohet ndonj pyetje e paprshtatshme512.
3. Kontakt i tepruar sy n sy - Mundet t llogaritet si indicje pr fajsin.
Domethn, i dyshuari i cili shum gjat mban kontakt sy n sy dshiron q:
Te punonjsi operativ t krijoj prshtypjen e sinqeritetit t tij, domethn, i
dyshuari duke mbajtur n vazhdimsi kontaktin sy n sy me punonjsin operativ

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 27.
510
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.51.
511
Shih: Po aty.
512
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 143.
509

176

dshiron q t mos duket i dshpruar, por kjo nuk karakterizon sinqeritetin e

tij, por prkundrazi, kjo do t llogaritet si indicje lidhur me fajsin e tij513.
T krijoj superioritet psikologjik n raport me punonjsin operativ. Ndonjher
i dyshuari tenton q ta trheq punonjsin operativ n luft pr dominim
psikologjik, e cila prbhet nga mnyra vijuese: edhe i dyshuari edhe punonjsi
operativ shikojn n sy njri tjetrin, ku m pas ai i cili i pari do ta shmang apo
kthej shikimin, do ta humbas kt luft psikologjike. Preferohet q
punonjsi operativ ti shmanget ksaj lufte. Kjo do t jet e mundur t bhet n
at mnyr duke e drejtuar vmendjen e t dyshuarit n dika tjetr si pr
shembull duke e pyetur pr ndonj dokument. Por, nse punonjsi operativ do t
trhiqet nga i dyshuari pr nj luft t till, ai nuk duhet t lejoj q i pari t
largoj shikimin, sepse humbja e lufts s shikimit sy n sy do ta rris stabilitetin
psikologjik tek i dyshuari, dhe me kt edhe energjin e tij t rezistimit514.
Gjat procesit t marrjes n pyetje punonjsi operativ duhet t vzhgoj edhe
ndryshimet n beben e syrit t t dyshuarit, sepse bebja e syrit reagon pa vetdijen dhe
kontrollin e njeriut n gjendjen emotive t caktuar, duke u zvogluar apo zmadhuar n
diametr, gj e cila edhe shkencrisht sht e vrtetuar
( pupilometria )515.
Q me sukses t prcillen ndryshimet n diametrin e bebes s syrit, sht e domosdoshme
q t ndodhemi n afrsi t t dyshuarit dhe nga kjo afrsi t vzhgojm zgjerimin e tij
gjat parashtrimit t pyetjeve delikate. Zgjerimi i bebes s syrit sht shenj q tregon pr
tronditjen emocionale.
Gjithashtu, edhe kapakt e syrit mundet t na tregojn pr tendosjen e t dyshuarit. N
situata normale njeriu i hap dhe mbyll syt 3 10 her n nj minut, kurse gjithka q
sht mbi kt numr tregon pr tendosjen emocionale t t dyshuarit, t ciln gj duhet
ta prcjell me vmendje punonjsi operativ pr ta zbuluar516.

513

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 144.
514
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 144.
515
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 55.
516
Shih: Po aty.

177

4.7. Duart
Duke pasur parasysh se nj numr i vogl i njerzve i kushtojn vmendje lvizjeve t
duarve t veta, ata bashk me ekspresionet faciale paraqesin burimin m t rndsishm
t informacioneve me karakter joverbal517. Ne gjat kohs kur jemi duke biseduar, i
lvizim duart dhe i shohim me sy q i lvizim, edhe pse ne jemi duke i par ato se i
lvizim, kjo lvizje ndodh spontanisht dhe pa paramendim. Duart tona jan pjes
integrale e bisedimeve tona dhe prdoren pr t nnvizuar at q jemi duke e thn, edhe
n rastet kur jemi buke biseduar me dik n telefon.
Shikuar n aspekt t prgjithshm, mundet t dallojm tri lloje t lvizjeve t duarve:
1. Simbolike518: lvizje e duarve q n mnyr t drejtprdrejt mundet t
prkthehen n fjal, apo prdoren pr t zvendsuar ato ( pr shembull, lvizja e
gishtit tregues majtas-djathtas ka kuptim JO ).
2. Ilustruese519: lvizje q prdoren pr t ilustruar, apo pr t plotsuar at q e
themi me fjal, dhe prdoren pr rastet kur njeriu ka vshtirsi q t shprehet n
mnyr precize. Kto prdoren q dgjuesi m mir t na kuptoj n at q jemi
duke e folur.
3. Adaptim apo prshtatje: lvizjet pa vetdije t duarve na shrbejn pr t na
lehtsuar procesin e komunikimit verbal, por n rastet kur nuk jan n harmoni
me at q thuhet, kjo paraqet indicje pr mashtrim520.
Ajo q fillimisht bie n sy kur kemi t bjm me pozitn e duarve t kryersit t
vrtet, sht ajo se ai me duart bn nj lloj barriere si mburoj e pjess abdominale521.
Shputat e lidhur fort pr trupit na tregojn pr at se i dyshuari ndodhet n gjendje t
tensionuar. N t kundrtn, kur shputat jan t ndara nga trupi, kjo tregon se i dyshuari
sht i relaksuar, dhe n kto raste besohet se ky person flet t vrtetn522.
Gjat mashtrimit i dyshuari shpeshton prekjen e fytyrs me duar, edhe pse njeriu n
disa raste kur sht duke biseduar me dik munde ta prek fytyrn, por ky veprim
shpeshtohet kur njeriu ndodhet n situat dramatike dhe n astin e mashtrimit. M s
shpeshti mashtrimi prcillet me: frkimin e mjekrs ose fytyrs, shtrngimin e buzve,
mbulimin e gojs, prekjen e hunds, trheqjen e veshve, kruajtjen e vetullave dhe

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 33.
518
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 113.
519
Shih. Po aty.
520
Shih: Po aty.
521
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 149.
522
Shih: Po aty.
517

178

ledhatimin e flokve. Gjat mashtrimit, ndodh shpeshtimi i njrit nga kto veprime, por
m s shumti prekja e hunds dhe mbulimi i gojs523.
Duart prdoren shpeshher pr t kryer t ashtuquajtura pun t sajuara ( pr
shembull, i dyshuari kruhet edhe pse nuk ka nevoj pr t ). Ndonjher pr kto veprime
me t vrtet mundet t ket edhe nevoj, dhe pr kt punonjsi operativ, q ata ti
komentoj dhe ti llogaris si indicje pr fajsin e t dyshuarit, domosdoshmrisht duhet
t ket parasysh kohn dhe momentin kur kto veprime jan shfaqur. Domethn,
ndonjher kto veprime mundet t paraqiten si nevoj e vrtet e t dyshuarit, apo
mundet t shfaqen si pasoj e shqetsimit t personit t pafajshm, i cili shqetsim sht i
shkaktuar nga situata q ky person ndodhet, ose si pasoj e ndonj smundje shpirtrore.
N ann tjetr kto veprime mundet t prdoren edhe nga kryersi i vrtet, kur ai
dshiron t fitoj n koh pr tu menduar mir lidhur me prgjigjen n situatat kur
punonjsi operativ i parashtron ndonj pyetje t papritur dhe t paprshtatshme524.
Natyrisht, disa kryers me prvoj t veprave penale munden t jen t vetdijshm se ato
veprim mundet t shkojn n disfavor t atyre, dhe mu pr kt arsye u shmangen ktyre
veprimeve, kurse mosekzistimi i ktyre veprimeve dhe shenjave jo gjithher do t
llogaritet si indicje pr pafajsi. Pr kt shkak, vmendja e punonjsit operativ nuk duhet
t jet e orientuar n kto veprime t t dyshuarit, por para se gjithash, n kohn apo
situatn q ato jan paraqitur, si dhe n shpeshtimin e tyre.
Lvizja e duarve tregon edhe pr nivelin e tendosjes emocionale e t dyshuarit 525.
Domethn, nse sht i tensionuar shum, aq m shum do ti lviz duart. Nse nuk ka
indicje q tregojn pr tendosje emocionale te i dyshuari, dhe ai prap duart i mban t
lidhura pr abdomenit, ather kjo sht indicje e sinqeritetit t t dyshuarit. Nse duart e
t dyshuarit do t jen fort t lidhura prpara tij, kjo flet pr frikn dhe besohet se i
dyshuari mban ndonj informacion, gjegjsisht at q e thot sht jo e vrtet. Nse
duart e t dyshuarit jan ashtu t vendosura q midis tyre preken vetm n majat e
gishtrinjve, kjo tregon pr qndrim superior t t dyshuarit dhe pr sinqeritetin e tij526.
Lvizjet e duarve tek i dyshuari i pafajshm, normalisht jan t lshuara, shputat e
tij jan t ngrohta dhe t thata dhe kshtu mbesin gjat gjith kohs s marrjes n
pyetje527. Ndonse, si pasoj e reaksioneve t sistemit nervor autonom, duart e t
dyshuarit t pafajshm, n fillim t marrjes n pyetje, mundet t jen t ftohta dhe t
djersitura q n pas, gjat procesit t marrjes n pyetje kur ai do t shoh se nuk ka pr ka
t shqetsohet, sepse para tij qndron punonjsi operativ i cili gjurmon pas t vrtets,
dhe se pafajsi e tij mundet t vrtetohet, duart e tij do t kthehen n gjendje normale ( t

Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 63.
524
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 149.
525
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.51.
526
Shih: Po aty.
527
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 74.
523

179

ngrohta dhe t thata )528. Pr kt shkak, punonjsi operativ duhet t tregoj vmendje pr
gjendjen e shputave t t dyshuarit gjat momentit dhnies dor me t n fillim t
marrjes n pyetje dhe n fund t tij. Nse duart e tij n fund t marrjes n pyetje jan t
djersitura, kjo tregon pr tendosjen e tij t brendshme dhe shkakun e ksaj tendosje
punonjsi operativ duhet ta vrtetoj. Se duart e t dyshuarit jan t djersitura, kt
punonjsi operativ do ta vrej nga veprimet e t dyshuarit ( pr shembull, fshirjen e
duarve pr teshave apo me di tjetr ).
Lvizjet e duarve q karakterizojn kryersin e vrtet jan lvizje t menjhershme
dhe t papritura apo t befasishme. Gjithashtu, gjat mashtrimit lvizjet e duarve
zvoglohen, dhe kjo vjen si rezultat i kopleksitetit t mashtrimit dhe tentimit pr t
kontrolluar veprimet e tij529.
Gjithashtu, ai shpeshher i prdor duart pr t mbuluar gojn. Kt e bn pr kto
arsyeje:
1. Me kt veprim ai z dhe ndal zrin, me t ciln gj ia vshtirson punonjsit
operativ t dgjoj dhe kuptoj objektin e deklarimit t tij. Prve ksaj, ato i
krijojn vets mundsi q m von t mohojn at q paraprakisht e kan thn.
Shprehjet Sigurisht nuk m keni dgjuar mir kur thash..., Nuk m keni
kuptuar mir kur ju thash juve se..., dhe t ngjashme, tregojn se si i dyshuari,
duke prdorur kt veprim, gjat procesit t m vonshm t dgjimit do t mohoj
at q m hert e ka deklaruar, duke parashikuar se nuk sht dashur t thuhet
dika q m hert ka thn530.
2. Ky veprim mundet t jet tentim pa paramendim q goja t pengohet q t mos
thot dika, q do te akuzonte t dyshuarin. Domethn, fjalt e rrejshme burojn
nga goja e atij q flet, kurse pjes nga truri i atij q pr shkak t ksaj nuk ndjehen
mir, drgojn porosi apo sinjale q me an t duarve t tij at q thuhet t
pengohet. Folsi i cili mashtron, me pa vetdije e ngre dorn sikur t doj q veten
ta ndaloj n at q mashtron. Ekzistojn m shum forma tipike t ktyre
veprimeve: ngjitja e gishtave t hapur rreth gojs, gishti tregues i vendosur n
buzn e siprme, ose vendosja e dors n fytyr rreth gojs531.
3. N kt mnyr i dyshuari do t mundet t fsheh fytyrn dhe me kt do ti
pamundsoj punonjsit operativ q t shikoj dhe komentoj ekspresionet
faciale, t cilat ashtu si q kemi pohuar m hert, se jan t nj rndsie t veant
pr procesin t marrjes n pyetje532.
Punonjsi operativ n kto raste duhet t jet shum i kujdesshm, sepse mbulimi i
gojs me an t dors mundet t ket edhe kuptim dhe domethnie tjetr, pr shembull:
nse i dyshuari mban proteza dhe dshiron q mos ti shihen, nse nga goja i del er e
keqe. Kryersi i vrtet i veprs penale mundet gjat procesit t dgjimit ti fsheh syt
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 74.
529
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.51.
530
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 75.
531
Shih. Po aty.
532
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 75.
528

180

me duart nga arsyeja, sepse mundet ti vij turp ta shikoj n sy punonjsin operativ nga
mashtrimi. N kt mnyr ai e kamuflon ndrprerjen e kontaktit me sy.
Si pasoj e reaksionit t sistemit nervor autonom, i dyshuari i cili sht edhe kryers i
vrtet i veprs penale, mundet ti paraqitet si nevoj q t kruaj ndonj pjes t trupit,
m shpesh hundn. Domethn, si pasoj e situats s tendosur, n t ciln ndodhet i
dyshuari, gjaku i tij nga traktit digjestiv mundet t orientohet drejt siprfaqes lkurs533.
Si rezultat i gjakut t teprt, kapilart n siprfaqen t lkurs zgjerohen pr t pranuar
kt gjak t teprt, nervat e lkurs bhen m t ndjeshme dhe kjo manifestohet me an t
ngacmimit. Nse nevoja pr t kruar ndonj pjes t trupit paraqitet n momentin kur
punonjsi operativ e ka sjell t dyshuarin n ndonj tem t pakndshme, ather kjo
kruajtje mundet t shrbej si indicje e fajsis s t dyshuarit.
Gjithashtu, duhet t potencojm se njerzit zakonisht vendin e njjt e kruajn pes
her, n prqindje t vogl rastet jan m shum apo m pak se kaq. Nse kruajtja nga i
dyshuari si qllim ka t fsheh dika, ai do t kruhet m pak se pes her. Prve ksaj,
kruajtje e kamufluar do t jet me intensitet m t ult, se sa q sht zakonisht, prve n
rastet kur kemi ndonj shkak tjetr pr kruajtje m t leht ( gruaja duke dashur q t
mos prish grimin e fytyrs, do t kruhet me intensitet m t ult )534.

4.8. Pozicioni i kmbve dhe shputave

Pr dallim nga lvizjet e duarve, lvizjet e kmbve jan t kufizuara n aspekt t
lvizjeve t formave t ndryshme. Edhe pse lvizjet e kmbve jan shum t ngadalta
dhe q bien n sy, punonjsit operativ harrojn tu kushtojn kujdes atyre. Kmbt dhe
shputat i dyshuari shpeshher i prdor si mjet pr t formuar barrier mbrojtse para
vetes. Kryqzimi i kmbve si form e mbrojtjes do t ket domethnie dhe vler, nse
paraqitet te t dyshuarit e gjinis mashkullore, sepse ky pozicion te gjinia femrore sht
shum normal dhe i zakonshm535. Megjithat, punonjsi operativ duhet t jet i
vmendshm, sepse i dyshuari ndonjher nuk do t ket mundsi q ti kryqzoj
kmbt, nga arsyeja se mund t ket tesha t ngushta ose t ket ndonj dmtim etj.
Kmbt e kryqzuara nga ana e t dyshuarit kan pr qllim, q t krijojn barrier midis
punonjsit operativ dhe tij. Sa m shum i dyshuari t marr qndrim defanziv, aq me
shum do ti kryqzoj kmbt, duke dashur q sa m shum t mbroj regjionin e
abdomenit536.
Ekzistojn dy mnyra kryesore pr kryqzimin e kmbve:
533

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 113.
534
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 134.
535
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 79.
536
Shih: Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001, fq.67.

181

1. gju mbi gju ( kmba mbi kmbn tjetr ) kryqzimi i ktill sht
karakteristik e grave dhe pleqve;
2. shputa mbi gju t kmbs ky pozicion ofron mundsi q i dyshuari sa m
shum t fsheh regjionin e abdomenit. Nse i dyshuari do t mbshtetet edhe me
duart mbi gjunj, do t fitoj edhe nj barrier shtes537.
Shpesh ndodh kur t dyshuarit do ti parashtrohet ndonj pyetje e pa prshtatshme, ai
do t ndryshoj pozicionin e tij ashtu q, nse kmbt i ka t ndara do ti kryqzoj, nse i
ka t kryqzuara do ti ndaj.
I dyshuari i pafajshm n t shumtn e rasteve nuk i kryqzon kmbt, por ai i mban t
hapura me shputat t mbshtetura pr toke538. N rastet kur i dyshuari sht femr, situata
sht pak me ndryshe, ato zakonisht kmbt i mbajn t kryqzuara, megjithat, kur nuk i
mbajn t kryqzuara, shputat e tyre jan afr njra-tjetrs, pr dallim nga meshkujt q
shputat i mbaj m larg njra-tjetrs. N ann tjetr, duhet t potencohet edhe ajo se i
dyshuari i pafajshm, si pasoj e situats s paprshtatshme n t ciln ndodhet,
ndonjher mund t ndodh q ti kryqzoj kmbt, mirpo n ato raste, pr dallim nga
kryersi i vrtet, ato m pak i ngren gjunjt, dhe me kt, nuk tentojn q t fshehin
pjesn e abdomenit539.

Shih. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them away? FBI Law
enforcement bulletin, Washington, 1992, fq. 125.
538
Shih: Po aty.
539
Shih: Po aty.
537

182

5. Reaksionet simptomatike verbale t t dyshuarit

Reaksionet verbale simptomatike jan pjes e fotografis simptomatike t t
dyshuarit dhe prfshin karakteristikat verbale t deklarimit t t dyshuarit, gjegjsisht,
far prgjigjesh ai do t jap dhe n ciln mnyr. Kur behet fjal pr reaksionet verbale
simptomatike, duhet t theksohet:
tipi apo lloji i prgjigjeve t t dyshuarit si reaksion verbal simptomatik,
mnyra me t ciln i dyshuari deklarohet540.

5.1. Tipi apo lloji i prgjigjeve t t dyshuarit si reaksion verbal

simptomatik
Nse do t nisemi nga ajo se i dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje m s
shumti i shmanget dhnies s deklarimeve lidhur me ngjarjen, parashtrohet pyetja se mbi
ciln baz punonjsi operativ do t zbuloj gnjeshtrat a tij. Me fjal t tjera, kur bhet
fjal lidhur me prmbajtjen e prgjigjeve q i dyshuari ia jep punonjsit operativ, mundet
t dallojm disa lloje t prgjigjeve:
Prgjigje negative prgjigje me t cilat i dyshuari mohon dika ( ndonj
veprim, gjendje apo ndodhi ).
Prgjigje t knaqshme prgjigje q kan kuptim dhe q llogariten t
besueshme dhe t arsyeshme.
Prgjigje q prmbajn informacione irelevante lidhur me veprn penale
prgjigje q ofrojn informacione q jan t parndsishme pr objektin e
marrjes n pyetje, gjegjsisht, informacione q i dyshuari i ofron, kurse ata nga
ai nuk krkohen.
Prgjigje t prgjithsuara prgjigje q n mas t madhe jan t
paprcaktuara dhe gjenerale.
Prgjigje t personalizuara prgjigje q jepen n vetn e par q i takojn t
dyshuarit ( un, sa m takon mua, e imja ).
Prgjigje direkte prgjigje t cilat jan t qarta, precize si t tilla godasin n
vet esencn e pyetjes.
Prgjigje t shkurtra dhe t gjata varsisht nga numri i fjalve q prgjigja
n vetvete prmban, dallojm prgjigje t gjata dhe t shkurtra541.
Si pasoj e ekzistimit t ndjenjs s fajsis dhe friks, i dyshuari do t tentoj t
distancoj gnjeshtrn nga vetvetja, dhe nga ai do t pritet q t jap prgjigje indirekte
dhe t prgjithsuara, si dhe do t deklaroj n vetn e tret duke u shmangur nga fjalt:
Shih: Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in detecting deceit, e
thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 83.
541
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 104.
540

183

un, mua, e imja dhe t ngjashme, si dhe duke u shmangur personalizimit t ngjarjes pr
t ciln sht duke folur. Gjithashtu, nga shkaku se ndjenja e fajsis dhe friks sht
ndjenj negative, ato mundet t jen t shqetsuar, nervoz dhe jokooperues, dhe si pasoj
e ksaj n t shumtn e rasteve do t priten prgjigje negative542. Kurse, kur kemi
parasysh se te ai sht prezent edhe frika nga mashtrimi i vet, mundohet q sa m pak t
prgjigje dhe ofron informacione minimale, vetm ata q jan t domosdoshme, dhe si
rezultat i ksaj, prgjigjet jan zakonisht t shkurtra. Duke pas parasysh se t dyshuarit
n t shumtn e rasteve nuk kan prvoj me ngjarje dhe prjetime t ktilla pr t cilat
deklarohen, ata para se gjithash, do t japin prgjigje t prgjithsuara.
Shkenctari Avinoam Sapir zhvilloj sistemin me emrin S.C.A.N. ( akronim nga:
Scientific Content Analysis analiza shkencore e prmbajtjes ), e cila niset nga ajo se
deklarimi i t dyshuarit t pafajshm n prmbajtje dallon nga deklarimi i kryersit t
vrtet. Pr shembull, kryersi i vrtet synon q t minimizoj pasojat e veprs s vet
dhe n deklarimet e veta u shmanget fjalve vrasje, dhunim, dhe prdor fjalt ka
lnduar dik, ka pas marrdhnie seksuale t ashpra dhe t ngjashme543. Gjithashtu,
kryersi i vrtet tenton q t fajsoj viktimn, n akuzimin e pyetsit nuk prgjigjet me
mohim t fort etj544.
Duke tentuar q t kontrolloj sjelljen e vet, i dyshuari si kryers i vrtet midis t
tjerave, do t prpiqet te punonjsi operativ t krijoj prshtypje se sht person i sinqert
dhe se sht i gatshm pr t ndihmuar, duke i ofruar atij informacione q jan t
parndsishme pr vet ngjarjen. Gjithashtu nga kto t dyshuar do t pritet prgjigje me
informacione irelevante lidhur me ngjarjen pr t ciln jan duke u marr n pyetje545.
Duke tentuar q t ofrojn prgjigje n pyetjen se n ciln mas lloji i prgjigjeve, si
reaksione verbale simptomatike, mundet t na tregojn pr at se ndonj person nuk
tregon t vrtetn, jan realizuar numr i madh i hulumtimeve t rasteve t ndryshme
gjat marrjes n pyetje t dyshuar t ndryshm, pr t kuptuar se si jan prgjigjur
kryersit vrtet dhe si ata t pafajshm. Analizat e rezultateve t hulumtimit kan
treguar se personi q nuk tregon t vrtetn jep m shum prgjigje negative, prgjigjet
e tyre rrall her jan t personalizuara, dhe zakonisht jan prgjigjet t shkurtra, t
trthorta dhe pak t knaqshme. N ann tjetr, nuk ekziston pajtim midis autorve t
ndryshm lidhur me at se prgjigjet e personave q mashtrojn, pr dallim nga ata q
flasin t vrtetn, prmbajn m shum informacione irelevante, apo jan m shpesh
prgjigje t prgjithsuara546.

Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 104.
Shih: Sapir, A.: The LSI course on scientific content analysis, Laboratory for scientific interrogation,
Phoenix, 1987, fq. 153..
544
Shih: Po aty.
545
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 106.
546
Shih: Sapir, A.: The LSI course on scientific content analysis, Laboratory for scientific interrogation,
Phoenix, 1987, fq. 157.
542
543

184

5.2. Mnyra me t ciln i dyshuari deklaron

Gjat deklarimit t t dyshuarit, shpeshher prdoret mnyra me t ciln i dyshuari
tregohet m i rndsishm sesa nga vet prmbajtja e deklarimit t tij. Mnyra q e
prdor i dyshuari gjat deklarimit sht mnyr pr t nnvizuar nj pjes t deklarimit t
tij, por edhe mnyr pr t pasur mundsi q m von, n rast nevoje t ndryshoj
prmbajtjen e asaj q ka deklaruar. Kshtu, deklarimi verbal prcillet me shenja t
ndryshme simptomatike ( pr shembull, pauza gjat foljes, ngritja dhe ulja e zrit,
nnvizimi i disa fjalve t veanta etj ) ekziston pohimi, pyetjet, lutjet dhe t ngjashme547.
Nse deklarimi verbal nuk do t prcillet me kto efekte, ai do t dukej shum i varfr.
Duhet t kemi parasysh se nga mnyra se si deklaron i dyshuari, punonjsi operativ
ndonjher do t fitoj m shum informacione se sa i dyshuari dshiron t ofroj,
domethnia e saj gjat procesit t marrjes n pyetje sht e madhe.
Interpretimi i drejt dhe prcjellja e reaksioneve verbale simptomatike mundet t na
tregojn pr mashtrimin e t dyshuarit nga:
gabimet gjat deklarimit ( prsritjet e fjalve ose fjalive, fjalit jo t plota dhe t
ngjashme );
ndalimet gjat deklarimit ( heshtjet apo prdorimi i disa fjalve si pra,
domethn etj. );
ndryshimi i lartsis s zrit ( pr t regjistruar ndryshimin e lartsis s zrit t t
dyshuarit duhet t prdoret mjet i posam akustik );
shpejtsia e deklarimit ( folja e nj numri m t madh t fjalve n t njjtn koh
) dhe ndryshimi i ritmit t foljes;
ekzistimi i periudhs s heshtjes midis parashtrimit t pyetjes dhe marrjes s
prgjigjes;
shpeshtimi i periudhave t heshtjes gjat foljs548.
Gjat deklarimit t t vrtets si mnyr t deklarimit verbal ekzistojn kto veori: i
dyshuari deklaron lirshm dhe pa tension, flet rrjedhshm dhe jo me shpejtsi. Gjithashtu,
modulimi i zrit sht pasur dhe normal, kurse zri sht i plot dhe i freskt549. N ann
tjetr, gjat deklarimit jo t vrtet, tensioni q mbizotron tek i dyshuari on deri te ajo
q zri i tij t jet me m shum tone
( ndryshimet n parametrat e zrit mundet t na
tregojn pr ekzistimin e tendosjes emocionale t t dyshuarit, dhe pr t zbuluar kt
prdoret nj mjet i veant q quhet analizator apo evaluator i stresit psikologjik

547

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 153.
548
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 176.
549
Shih: Po aty. fq. 177.

185

psychological stress evaluator )550. Ai shpeshher ndalet gjat foljes, ngadal flet, sepse
i zgjedh fjalt, rrjedhshmria sht e vogl dhe gjat parashtrimit t pyetjeve i duhet pak
koh para se t jep prgjigje. Gjithashtu, prgjigjet e kryersit t vrtet shpesh jan t
paqarta, mundet t bjn pauza t gjata gjat deklarimit, apo mundet q prgjigjet e tyre
t jen shum t shpejta, shum t shkurtra apo shum t gjata551. Nj person q mashtron
sht i prirur q fjalit e tij t jen t pasura me fjal q nprmjet fjalve t fsheh
gnjeshtrn.
Karakteristikat e zrit duke filluar nga toni ( prdoret pr t prcjell emocionet apo
qllimin q fshihet pas fjalve ), shpejtsia, modulimi
( prdoret pr t
nnvizuar fjal t caktuara gjat prcjelljes s nj porosie t caktuar ) mundet t
shpjegojn nj pjes t madhe t informacioneve q prcillet nprmjet porosive deri te
bashkbiseduesi.
Mnyra se si i dyshuari deklaron, tregon pr at se si sht inteligjenca e refuzimit t
tij. Pr rezistim t mir dhe inteligjent tregojn:
fjalit e shkurtra,
fjalit e qarta dhe t formuara,
fjalit e sakta,
fjali mir t kontrolluara, i dyshuari di se ka dshiron t thot dhe sa larg
mundet t shkoj,
prdorimi i matur i formave t theksuara t zrit ( melodin, dinamikn)552.
Nse inteligjenca e rezistimit do t jet e dobt, karakteristikat paraprakisht m lart t
potencuar do t do t duken kshtu: fjalime t gjata, t paformuara, pa siguri gjat
zgjedhjes s fjalve, jo kontroll ta asaj q dshiron t thot etj.
Gjithashtu, mnyra se si i dyshuari deklaron tregon edhe pr vullnetin e tij pr t
bashkpunuar, ose pr t rezistuar. Pr vullnetin e fort t rezistimit flet edhe:
toni i mesm i zrit ( dhe n raste t veanta kryesisht z i ult );
ngjyra e zrit ( z i ashpr dhe i ftoht );
artikulimi i ashpr dhe arrogant;
ritm relativisht i ngadalt,
diksion i shkurtr dhe i vrtet553.
Mungesa e vullnetit pr rezistim tek i dyshuari shihet n karakteristikat e kundrta me
ato q paraprakisht u potencuan. Deklarimi i t dyshuarit n at mnyr, sikur ai ta ket
msuar prmendsh at q deklaron, dhe pr at q thot nuk krijon prshtypje se vrtet
edhe e ka prjetuar, kjo gjendje paraqet indicje t fort se i dyshuari gnjen.

550

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 157.
551
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 178.
552
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 159.
553
Shih: Po aty, fq. 160.

186

5.3. Karakteristikat e deklarimit t t dyshuarit t pafajshm dhe

t kryersit t vrtet gjat procesit t marrjes n pyetje
Duhet t kihet parasysh se i dyshuari i pafajshm gjat parashtrimit t pyetjeve
prgjigjet menjher pa u menduar apo me pauza shum t shkurtra. Gjithashtu, ato nuk
distancohen nga vepra penale, e cila sht si objekt i marrjes n pyetje dhe nuk u
shmangen prdorimit t termeve adekuate kur prkufizojn veprn penale ( e ka vrar, e
ka vjedhur, e ka dhunuar etj ). Pr dallim nga ato, kryersi i vrtet do t prpiqet t
distancohet nga vepra penale, dhe do tu shmanget prdorimit t emrtimeve t drejta t
veprave penale.
I dyshuari i pafajshm dshiron q procesi i dgjimit t prfundoj me sukses, sepse
n interesin e tij sht q t zbulohet e vrteta. Kurse, n ann tjetr, interesi i kryersit t
vrtet sht plotsisht e kundrta e ksaj. Ata nuk dshirojn q marrja n pyetje t jet i
suksesshm dhe t zbulohet e vrteta, sepse kjo do t onte n dnimin e tyre.
T dyshuarin e pafajshm gjat marrjes n pyetje e karakterizon554:
dshira pr tu zbuluar e vrteta;
sht bisedues lidhur me ngjarjen;
deklarimin e ka t pasur me detaje;
mohon lidhjen e tij me veprn penale para se punonjsi operativ ta ket
akuzuar;
mundohet q t ofroj informacione t dobishme;
nuk u shmanget prdorimit t termeve adekuate pr emrtimin e veprave;
shpreh ndjenja t vrteta;
ai frikohet nga qndrimi i familjes, shokve pr situatn n t ciln ndodhet;
nse do t kryente ndonj vepr penale, ai at edhe do ta pranonte;
v n dukje n mnyr faktike pafajsin e tij.
Kurse, kryersi i vrtet karakterizohet nga kto karakteristika555:
nuk dshiron q t zbulohet e vrteta;
nuk sht bisedues dhe komunikues sa duhet;
deklarimin e ka t varfr me detaje;
mohon veprn na at moment kur punonjsi operativ do ta akuzoj,
shpeshher sht i prmbajtur duke dashur q punonjsi operativ t shpalosi t
gjitha provat q disponon;
i shmanget ofrimit t far do lloji t informacioneve q do t ndihmonin n
gjetjen e t vrtets. Nse do ta bj kt, e bn me qllim q ti drejtoj hetimet
n rrug t gabuar;
prdor terme te buta dhe me dy kuptime;
emocionalisht sht i distancuar nga ngjarja;
nuk i intereson pr mendimin e askujt, atij para se gjithash i intereson vetm pr
frikn nga dnimi;
554

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D.E. : Practical aspects of interview and interrogation, CRC press,
2002. fq. 181.
555
Shih: Po aty, fq. 181-182.

187

nuk pranon mundsin se ka kryer vepr penale;

v n dukje n mnyr juridike pafajsin e tij ( pr shembull, Nuk ka prova q
vrtetojn fajsin time lidhur me veprn ).
Kto dallime n sjellje midis t dyshuarit t pafajshm dhe kryersit t vrtet gjat
procesit t marrjes ne pyetje duhet ti marrim dhe kuptojm n mnyr t kushtzuar. Pr
shembull, deklarimi i kryersit t vrtet mundet t jet edhe ai i pasur me detaje nga
arsyeja se ai paraprakisht mir sht prgatitur pr tu dukur sa m binds prpara
punonjsit operativ, ose duke dashur q punonjsit operativ mos ti krijoj hapsir pr ti
parashtruar ndonj nn pyetje.
I dyshuari i pafajshm sht kryesisht m bashkpunues556, ai do t orvatet q
punonjsit operativ tia bj me dije se nse ai do t kishte kryer ndonj vepr penale
edhe do ta kishte pranuar at. Gjithashtu, ai do ti thot punonjsit operativ se n cilin
person dyshon se mund ta ket kryer at vepr. N ann tjetr, kryersi i vrtet zakonisht
sht m i rezervuar dhe m i trhequr557. Ai nuk do t mundohet pr ti ndihmuar
punonjsit operativ q t zbardh n trsi ngjarjen dhe rrethanat. Pr dallim nga i
dyshuari i pafajshm i cili sht shum fols, te kryersi i vrtet n t shumtn e rasteve
kjo nuk ashtu, sepse ai sht i vetdijshm se sa m shum q flet, do t duhet edhe m
shum t mashtroj, kurse sa m shum q gnjen, aq m shum rritet probabiliteti pr tu
zbuluar gnjeshtra e tij. Mu pr kt shkak, punonjsi operativ patjetr duhet nga ai t
nxjerr m shum informacione lidhur me ngjarjen, pr t ciln edhe merret n pyetje.
Deklarimi i t dyshuarit t pafajshm, posarisht nse bie t tipat emocional, nuk do
t jet n aspekt kronologjik n mas t madhe i koncentruar558. Gjithashtu, kryersi i
vrtet n parashtrimin e pyetjeve t parndsishme do t jap prgjigje dhe sqarime t
shumta, krese te pyetjet kryesore nuk flet shum.
Shikuar n aspekt gjeneral kryersi i vrtet merr qndrim pasiv, ato u shmangen
dhnies s informacioneve t dobishme dhe me interes pr ngjarjen, sepse qllimi i tyre
sht q vepra penale t mbetet e pazbuluar.
do deklarat e t dyshuarit, kur ai ofron versionin e tij lidhur me ngjarjen kriminale
pr arsyen e s cils edhe merret n pyetje, mundet t ndahet n tri pjes:
1. pjes e deklarats q ka t bj me ndodhit dhe ngjarjet para se vepra penale t
jet kryer;
2. pjes e deklarats q ka t bj pr vet aktin e kryerjes s veprs penale;
3. pjes e deklarats q ka t bj me ndodhit pasi q sht kryer vepra penale559.
Disa hulumtime t ksaj fushe kan treguar se 20% e deklaratave t t dyshuarve t
pafajshm ka t bj me kohn para se ka ndodhur ngjarja kriminale, 50% e deklarats
ka t bj me prshkrimin e ndodhis apo ngjarjes kriminale, ndrsa 30% e deklarats
trajton ndodhit pas veprs penale560. Te kryersi i vrtet vmendje me e madhe i
556

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
558
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 165.
559
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 43.
560
Shih: Po aty, fq. 43-44.
557

188

kushtohet ndodhive para ngjarjes, shkurt flasin pr vet ngjarjen dhe shum pak kujdes
apo aspak ndodhive pas kryerjes s veprs penale561.
Nj hulumtim tjetr lidhur me strukturn e deklarimit e nj personi q mashtron dhe
atij q flet t vrtetn, t mbshtetur n numrin e fjalve q ata persona i kan prdorur
pr t prshkruar ngjarjen para, gjat dhe pas saj, ka arritur deri t konstatimi:
Nse donjrs nga tri segmentet e ngjarjes i dyshuari do ti kushtoj kujdes t
njjt, ather kjo do t llogaritet si indicje se i dyshuari flet t vrtetn562.
Kur kemi parasysh se personi ku mashtron ai m s shumti tenton q: t fsheh
ndonj detaj nga ngjarja dhe pr kt pjesa e deklarats q ka t bj me vet
ngjarjen do t jet m e vogl, ose do t sajoj ndonj detaj pr ngjarjen, me
qllim q deklarimi tij i rrejshm t mos ket ndonj zbraztir, e cila do tia
prishte versionin e tij mashtrues lidhur me ngjarjen563.

5.6. Faktort q ndikojn n intensitetin e manifestimit t reaksioneve

simptomatike verbale dhe joverbale
N intensitetin e manifestimit t reaksioneve simptomatike verbale dhe joverbale
ndikojn m s paku tre faktor:
1. Ndjenja e fajsis dhe friks564 sepse kto ndjenja mundet t paraqiten te
personi q mashtron. Domethn, t marrim shembull nj person q ka kryer vepr penale
t vjedhjes. Ai person do t ndihet fajtor se ka marr para t huaja me pa t drejt, ndrsa,
nga arsyeja se pr kt vepr ekziston rreziku nga sanksioni, tek ai mundet t jet prezent
ndjenja e friks. N ciln mas do t shfaqet ndjenja e fajsis varet para se gjithash nga
kto faktor:
Karakteristikat e personaliteti t personit q mashtron565 pr disa persona
gnjeshtra nuk paraqet asnjfar problemi nga arsyeja se ajo sht njra nga
mnyrat themelore me an t s cils ata realizojn qllimet e tyre ( kryersit
joemocional ). Te ata persona ndjenja e fajsis nuk do t shfaqet.
Karakteristikat e situats nga t cilat lind gnjeshtra 566 marrim shembull
personin i cili mashtron pr t siguruar ekzistencn e fmijve t vet. N situata
561

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
563
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 210.
564
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 43.
565
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 172.
566
Shih: Po aty.
562

189

t ktilla mashtrimi n aspekt moral do t arsyetohet dhe me vet kt edhe

ndjenja e fajsis nuk do t shfaqet.
N ciln mas do t shfaqet ndjenja e friks tek i dyshuari para se gjithash varet nga
kta faktor:
Persona te t cilt gnjeshtra sht e paracaktuar nse personi q mashtron
mendon se bashkbiseduesi i tij sht i shkatht pr t kuptuar dhe zbuluar
mashtrimin, n kt rast tek ai ndjenja e friks do t manifestohet n mas m t
madhe sesa kur sht n pyetje person, i cili mundet lehtsisht t mashtrohet567.
Personi q mashtron n far mase mendon se sht i shkatht pr t
mashtruar disa persona jan shum t mir pr mashtrim dhe kt gj ato e
din. Mu pr kt, vetbesimi i tyre sht n nivel t lart dhe nga vet kjo edhe
frika pr tu kapur n mashtrim sht me e vogl568.
Nga sanksioni q pason nse mashtrimi do t zbulohet frika do t jet
prezent n mas m t madhe te t dyshuarit, t cilve u kanoset dnim nga 20
vite burgim, sesa te t dyshuarit t cilt mundet t dnohen me t holla n vler
t vogl569.
Si pasoj e prezencs s ndjenjs s friks dhe fajsis tek i dyshuari duhet t pritet
shmangie e kontaktit sy n sy, sepse personi q mashtron i largohet kontaktit sy n sy
me punonjsin operativ ( kjo mundet mos t ndodh te kryersit jo emocional ), por edhe
simptomat e stresit dhe tensionit emocional si pasoj do t ken rritjen e numrit t
reaksioneve simptomatike verbale dhe joverbale570.
N fund duhet t theksojm
edhe at se, sa m e fuqishme t jet shfaqja e ndjenjs s friks dhe fajsis, reaksionet
simptomatike verbale dhe joverbale do t jen m intensive. M vet kt, edhe
gnjeshtra e t dyshuarit do t jet m leht pr tu kuptuar dhe zbuluar.
2. Sa sht gnjeshtra e ndrlikuar dhe komplekse gjat procesit t marrjes n
pyetje personi q mashtron duhet n t njjtn koh t mbaj llogari jo vetm n at q
asnj segment i deklarimit t tij t mos bie n kundrshtim me tjetrin, por edhe t mos bie
n kundrshtim me njohurit lidhur me ngjarjen q posedon punonjsi operativ.
Gjithashtu, i dyshuari gjith kohn sa do t zgjas marrja n pyetje, duhet t mbaj n
memorie at q m hert ka deklaruar, po qe se do t krkohet nga ai t prsrit ndonj
pjes t asaj q ka deklaruar, ta bj pa kundrshtime. N numrin m t madh t rasteve
kjo do t krkonte aftsi dhe prpjekje t mdha. Si pasoj e ksaj, i dyshuari, pr t
mbajtur gjithka nn kontroll duhet t flas ngadal dhe me pauza pr tu menduar ka t
flas. Gjithashtu, pr arsyen e njjt ai do t flas ngadal, do t prsrit pjes t fjalive
dhe t ngjashme. Duke qen i koncentruar n at q flet, ai e l pas dore duke mos e
kontrolluar lvizjen e duarve, i shmanget kontaktit sy n sy, sepse shikim nga punonjsi
operativ do tia zvoglonte koncentrimin, t domosdoshm pr mashtrimin.
567

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 172-173.
568
Shih: Po aty.
569
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 25.
570
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 174.

190

N ann tjetr, duhet t theksojm edhe at se i dyshuari nuk do t jet gjithmon n

situat q t flas dhe t mendoj ka t thot prpara punonjsit operativ. Sepse ato n t
shumtn e rasteve e marrin me mend se ka do t pyeten, kshtu q paraprakisht
mendojn dhe paraprgatitin prgjigjet e prshtatshme. Do t jet e kuptueshm situata kur
gnjeshtra sht paraprakisht mir e paramenduar dhe paraprgatitur, n kto raste nuk
duhen shum aftsi dhe mund dhe kshtuq kjo lloj gnjeshtre nuk do t jet komplekse
apo e ndrlikuar. N rastet kur pr gnjeshtrn nuk duhen aftsi dhe mundim ( sepse
paraprakisht mir sht paraprgatitur ), do t ballafaqohemi me deklarim m t shpejt
se zakonisht
( sikur deklarata t jet msuar prmendsh ), mosekzistimi i gabimeve
gjat deklarimit, pr ngjarjet e m hershme t veprs ai flet pa pasur nevoj pr tu
kujtuar dhe t ngjashme571.
N fund mundet t konstatohet se si pasoj e gnjeshtrs komplekse vjen deri te
zvoglimi i reaksioneve simptomatike joverbale ( i dyshuari i koncentruar n
deklarimin verbal e l anash ato jo verbal, gjegjsisht, lvizjet e pjesve t trupit ), kurse
n ann tjetr vjen deri te zmadhimi apo forcimi i reaksioneve simptomatike verbale (
pauzat gjat deklarimit, flet ngadal, prsritja e fjalve, fjali t paplotsuara dhe t
ngjashme ). Megjithat, n rastet kur gnjeshtra nuk sht komplekse ( sepse
paraprakisht mir sht paraprgatitur ) duhet t pritet krejtsisht sjellje tjetr deklarimi
i t dyshuarit sht n aspekt ideal sht jo i zakonshm dhe si i till ai duhet t
trheq vmendjen e punonjsit operativ, sepse ai perfeksion n deklarim ( pa
prezencn e reaksioneve simptomatike verbale si pauzat, folja ngadal, prsritjet e
fjalve ) paraqet indicje e cila na tregon pr mashtrimin e t dyshuarit.
3. Prpjekja e t dyshuarit pr t kontrolluar sjelljet dhe veprimet e veta i
dyshuari gjith kohn mundohet tu shmanget dhe ti kontrolloj t gjitha manifestimet e
reaksioneve simptomatike, sepse nprmjet atyre ai mundet ta zbulohet, kurse kto
reaksione lindin si pasoj e ekzistimit t ndjenjs s fajsis dhe friks tek i dyshuari,
gjegjsisht, nga gnjeshtra komplekse. Duke tentuar q ti shmang kto reaksione
simptomatike, i dyshuari tenton q te punonjsi operativ t krijoj prshtypje se sht
duke deklaruar t vrtetn. Megjithat, nga prpjekjet pr t br at ai shfaq nj sjellje jo
t zakonshme, e cila sjellje mundet ta zbuloj. Pr shembull, personi i cili dshiron t
nxjerr ndonj send jo t lejuar n kufi e di se t mos bhet i dyshimt, nuk duhet ti
shmanget kontaktit me sy me kufitarit. Ai duke e ditur kt, e rrit intensitetin e shikimit
ndaj kufitarit, dhe kjo sjellje duket si jonormale dhe e zakonshme, dhe me kt, do t
trheq vmendjen e tij572. Gjithashtu, duke tentuar q t mos ngjall dyshim te punonjsi
operativ nuk bn shum lvizje t trupit, edhe pse njerzit zakonisht kur flasin bjn m
shum lvizje, flet me ton t njjt, u shmanget pauzave gjat foljes dhe t ngjashme. Si
pasoj e ksaj, sjelljes s tij i mungon spontaniteti, ajo sht rigide, shum e
parallogaritur, me nj fjal, jo e zakonshme dhe jonormale573.
571

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 175.
572
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 29.
573
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 177.

191

Rezultate e nj numri t hulumtimeve kan treguar se personi q gnjen m leht i

kontrollon manifestimet e ekspresioneve faciale, ndrsa pr t sht m e vshtir t
kontrolloj lvizjet e pjesve t trupit dhe ndryshimit t lartsis s zrit574.
Autori Aldert Vrij me t drejt tregon pr at se me an t analizs s detajizuar,
faktort e lartprmendur q ndikojn n intensitetin e manifestimit t reaksioneve
simptomatike verbale dhe joverbale kan njfar kundrthnie. Domethn, ndonse si
pasoj e ekzistimit t ndjenjs s fajsis dhe friks mundet t pritet numr m i madh i
reaksioneve simptomatike joverbale ( e cila sht si pasoj e nervozizmit dhe tensionit ),
prkundrazi prpjekja e t dyshuarit q t kontrolloj veprimet e veta dhe
gnjeshtrn komplekse e cila deklarohet, ai i l pas dore lvizjet e duarve, gishtave,
kmbve, dhe kjo gjendje na sugjeron q t presim numr m t vogl t reaksioneve
simptomatike joverbale nga i dyshuari575.
Gjithashtu, si pasoj e ekzistimit t ndjenjs s fajsis dhe friks dhe gnjeshtrs
komplekse duhet t priten m shum pauza gjat deklarimit nga i dyshuari, gabime gjat
foljes, fjali t pa plotsuara, prsritje t fjalve, ndrsa, n ann tjetr, tentimi i t
dyshuarit q t kontrolloj veprimet e veta na sugjeron n at se nga i dyshuari duhet
t priten zvoglim t numrit t ktyre reaksioneve verbale simptomatike576. Prve ksaj,
prezenca e ndjenjs s fajsis dhe friks si dhe gnjeshtrs komplekse e cila thuhet,
tregon pr at se tek i dyshuari duhet t pritet shmangia e kontaktit sy n sy me
punonjsin operativ, ndrsa n ann tjetr, prpjekja e t dyshuarit t kontrolloj veprimet
e veta tregon se i dyshuari nuk do ta ndrpret kt kontakt, q t krijoj prshtypjen e nj
personi t sinqert577.
Cili nga kto faktor do t mbisundoj n mas m t madhe, para se gjithash varet
nga karakteristikat e personalitetit t t dyshuarit dhe nga situata n t ciln ndodh
gnjeshtra ( a sht gnjeshtr komplekse ). Gjithashtu, duhet t theksojm edhe at se
manifestimi i reaksioneve simptomatike duhet t pritet vetm n rastet kur tek i dyshuari
do t jet prezent ndjenja e fajsis dhe friks, gjegjsisht nse gnjeshtra do t jet
komplekse pr t ciln do t duhet aftsi mentale dhe mundim nga i dyshuari pr tua
prezantuar me sukses. N t kundrtn e ksaj gjendje nuk duhet t priten kto reaksione.

574

Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 29.
575
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 27
576
Shih: Po aty.
577
Shih: Po aty.

192

INTERPRETIMI I REAKSIONEVE SIMPTOMATIKE VERBALE DHE

JOVERBALE I T DYSHUARIT

1. Procedura e interpretimit t reaksioneve simptomatike

joverbale

verbale dhe

Punonjsi operativ, duke vlersuar sjelljen e t dyshuarit, duhet t jet i vetdijshm

se sjellja e do personi kur mashtron n nj mas t caktuar sht e veant. sht fakt se
nuk ekziston ndonj model universal i sjelljes s t dyshuarit t pafajshm dhe kryersit
t vrtet, por prapseprap, disa karakteristika dhe sjellje t prgjithshme t caktuara
mundet ti ken dhe ti bjn, dhe mbi bazn e tyre, do t dallojm se cilat nga kto
karakteristika jan cilsi t t dyshuarit t pafajshm e cilat t kryersit t vrtet.
Megjithat, kto dallime kan kryesisht dhe vetm domethnie orientuese. Q punonjsi
operativ t mundet me sukses ti vlersoj sjelljet e t dyshuarit gjat procesit t marrjes
n pyetje duhet:
1. T vrej dhe t kuptoj se si sht sjellja e t dyshuarit n situata normale dhe
t rndomta kur ai nuk sht nn stres ( e ashtuquajtur modeli i kontrollit t
sjelljes 578).
Kt mnyr t sjelljes tek i dyshuari punonjsi operativ do ta vrej para se gjithash
gjat takimit t par dhe n pjesn hyrse t biseds. Punonjsi operativ do t filloj t
vlersoj sjelljen e t dyshuarit n momentin kur pr her t par do t takohet. Do ti
jap dorn pr ta prshndetur dhe do ti kushtoj vmendjen asaj se i dyshuari a do ta
shtri dorn pa vullnet, a do ti dridhet dora gjersa e shtrin, a e ka dorn t that dhe t
ngroht apo t djersitur dhe t ftoht579. Edhe pse kto q u potencuan nuk jan dshmi q
flasin pr at se i dyshuari dika fsheh, por na shrbejn si indicje se dika jo e zakont
ndodh tek ai. Dhe m pas punonjsi operativ nga nj bised e rndomt dhe t lir tenton
t kuptoj se si i dyshuari do t sillet n aspekt verbal dhe joverbal, kur flet pr gjra t
rndomta, t cilat nuk kan t bjn me qllimin e biseds, dhe si do t sillet kur ai do t
filloj t bisedoj pr ngjarjen, pr t ciln zhvillohet kjo bised580.
Gjithashtu, punonjsi operativ duhet t ket parasysh se disa reaksione t caktuara
simptomatike q shfaqen tek i dyshuari, jo domosdoshmrisht jan pasoj e asaj se ai nuk
tregon t vrtetn, por mund t jen nga situata e palakmueshme n t ciln ai ndodhet.
Por kur sht n pyetje i dyshuari i pafajshm, kto ndryshime n sjellje do t jen
prezent vetm n fillimin e procesit t dgjimit, gjersa ai t filloj t ndihet se nuk ka se
578

Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 35.
579
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 184.
580
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 49.

193

pr ka t frikohet. Nga ky moment ai do t filloj t lirohet. Tendosja dhe tensioni q

ishin prezent n fillim t marrjes n pyetje tek ai do t fillojn t largohen nga momenti
kur ai do t bindet se punonjsi operativ i beson atij n at q i e deklaron. N ann tjetr,
tendosja dhe tensioni te kryersi i vrtet nuk do t largohet, por prkundrazi, sa m
shum q punonjsi operativ ta prball me provat, tendosja dhe tensioni tek ai do t
rriten m shum581.
2. T vshtroj apo t hetoj kohn se kur reaksionet simptomatike manifestohen 582.
Numri m i madh i t dyshuarve n mas t caktuar do t shfaqin ndryshime n sjellje
e tyre, dhe kjo mundet t flas pr at se ai nuk tregon t vrtetn. Arsyet pr kt mundet
t jen t ndryshme, por para se gjithash sht nga frika e veprs penale. Prandaj sht e
rndsishme q punonjsi operativ t vlersoj se n cilin moment ato do t shfaqen.
Domethn, nse disa reaksione simptomatike t caktuara do t jen prezent pr gjat
gjith kohs s marrjes n pyetje, ato jo domosdoshmrish na tregojn se i dyshuari nuk
tregon t vrtetn. Megjithat, nse shfaqja e tyre do t ndodh n momentet kritike dhe t
nxehta t biseds ( t ashtuquajturat zona konfliktuale ), kur pr shembull, punonjsi
operativ do ti parashtroj t dyshuarit pyetje t paprshtatshme, mundsia se i dyshuari
n ata moment mashtron sht shum e madhe583.
Pr shembull:
Situata e I
Punonjsi operativ: Besim, m thuaj sinqerisht, i ke keqprdorur ti parat q t jen
ln n besim?
I dyshuari: ( Pauz pr disa sekonda, dhe pas ksaj do t pasoj dhnia e prgjigjes n
pyetjen e parashtruar ) Jo, nuk i kam keqprdorur.
Situata e II
Punonjsi operativ: Besim, m thuaj sinqerisht, a i ke keqprdorur ti parat q t jen
ln ty n besim?
I dyshuari: Jo, nuk i kam keqprdorur ( kontaktin sy n sy nuk e ndrpret dhe
prgjigjja sht spontane ).
N situatn e par ky veprim do t llogaritet si i ashtuquajtur veprim i paramenduar,
me qllim t prfitimit t kohs pr t menduar prgjigjen, kurse, n situatn e dyt kur i
dyshuari nuk ka nevoj t mendoj prgjigjen menjher e jep.
2. Vshtrim objektiv i sjelljeve t t dyshuarit 584.
Punonjsi operativ duhet tu shmanget paragjykimeve t cilat tek ai ekzistojn lidhur
me fajsin e t dyshuarit. Kshtu q, nse tek ai ekziston besimi se i dyshuari nuk sht
fajtor, gjegjsisht se sht fajtor, mundsia sht e madhe q punonjsi operativ mbi
bazn e ktij besimi t bj edhe komentimin apo interpretimin e reaksioneve
581

Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 218.
582
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 35-36.
583
Shih: Po aty.
584
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 53.

194

simptomatike tek i dyshuari. Prandaj duhet q punonjsi operativ besimin e vet lidhur me
fajsin e t dyshuarit ta ndrtoj gjat procesit t marrjes n pyetje, e jo ta paragjykoj
paraprakisht585. Dhe kt bindje ai nuk duhet tia bj me dije t dyshuarit. Nse bindja e
punonjsit operativ do t jet e gabuar lidhur me fajsin e t dyshuarit, pasojat e ksaj do
t jen t mdha. Domethn, t paramendojm sikur punonjsi operativ ka krijuar
bindje t gabuara dhe mendon se i dyshuari sht fajtor, kurse ai realisht nuk sht. N
kt rast frika tek i dyshuari do t rritet, sepse punonjsi operativ nuk i beson atij, edhe
pse ai flet t vrtetn. Si pasoj e ktij gabimi tek i dyshuari i pafajshm do t fillojn t
manifestohen reaksione simptomatike q jan si karakteristik e kryersit t vrtet. T
analizojm situatn e kundrt, kur kryersin e vrtet punonjsi operativ do ta llogarit t
pafajshm. N kt rast, kur ai do t vrej se punonjsi operativ ka krijuar bindjen se ky
sht i pafajshm, kryersi i vrtet do t filloj t lirohet dhe t ndihet jo i merakosur.
Si pasoj e ksaj, ai nuk do t manifestoj reaksione simptomatike q jan karakteristik e
kryersit t vrtet, q zakonisht nse nuk ndodh ky gabim, ato reaksione do t ishin t
ndryshme nga kto.
Nse punonjsi operativ dshiron t arrij deri te e vrteta dhe t mos krijoj bindje t
gabuara duhet medoemos t jet i liruar nga subjektivizmi, njanshmria, procedim me
suet dhe qndrime t tjera t ngjashme586, sepse n t kundrtn kjo gjendje do ta oj n
drejtim t gabuar, e jo n at drejtim ku ai synon, e q sht zbulimi i s vrtets, lidhur
me nj ngjarje kriminale.

Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 53-54.
586
Shih: Po aty.
585

195

2. Rndsia apo vlera provuese e reaksioneve simptomatike e t

dyshuarit
Pra, pasi q punonjsi operativ t prdor t ashtuquajturn model kontrolli t sjelljes
t t dyshuarit, ajo q duhet t bj m pas kur e kemi fjaln pr vlersimin e sjelljeve
verbale dhe joverbale t t dyshuarit, sht krahasimi i atij modeli t sjelljes, me sjelljen
q i dyshuari i shpreh gjat procesit t marrjes n pyetje. do largim apo ndryshim nga
modeli i sjelljes, kur t dyshuarit do ti parashtrohet ndonj pyetje e paprshtatshme, nuk
do t merret si dshmi se i dyshuari mashtron, por kjo do t llogaritet si indicje q na
shpie n konstatime t atilla. Domethn, karakteristika bazike e do reaksioni
simptomatik t veant sht:
fragmentarizmi587 ( ajo tregon vetm pr nj fragment t fotografis s
prgjithshme t fajsis s t dyshuarit ) dhe
ndrlidhja588 ( ajo si e vetme me mas t vogl t besueshmris tregon lidhur
me fajsin e t dyshuarit, por m shum reaksione simptomatike q jan t
ndrlidhura njra me tjetrn dhe q prjashtojn ekzistimin e do gjendje tjetr
faktike kontestuese, me besueshmri t lart mundet t na tregoj pr
mashtrimin, gjegjsisht pr fajsin e t dyshuarit ).
Gjat parashtrimit t pyetjes nga punonjsi operativ i dyshuari me sjelljet e tij verbale
dhe joverbale do t shfaq m shum reaksione simptomatike, dhe n kto raste kemi t
bjm me nj grup m t madh t indicjeve. Pr shembull, pasi punonjsi operativ t
parashtroj pyetjen, i dyshuari do t ul shikimin, do t prek hundn, do t kryqzoj
kmbt dhe do t ndryshoj pozitn e tij t uljes n karrige589. Dhe m pas, n pyetjen e
parashtruar nuk do t prgjigjet menjher, por do ti duhet pak koh pr tu menduar.
Reaksionet simptomatike t veanta jan t pamjaftueshme q me besueshmri t
tregojn pr fajsin, gjegjsisht pafajsin e t dyshuarit, mirpo grupimi i tyre si ata
verbale, ashtu edhe ata joverbale, dhe n rastet kur ata do t jen midis tyre t
ndrlidhur dhe jo prjashtuese, do t rrisin probabilitetin e bindjes te punonjsi
operativ se i dyshuari mashtron.

587

Shih: Po aty, fq. 55.

Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 55-56.
589
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 222.
588

196

3. Problemet q vshtirsojn interpretimin e reaksioneve simptomatike

verbale dhe joverbale t t dyshuarit
Interpretimi i fotografis simptomatike dhe n baz t vlersimit se a sht i dyshuari
q merret n pyetje kryersi i vrtet i veprs penale, sht shum e ndrlikuar. Edhe pse
disa manifestime t fotografis simptomatike nuk jan plotsisht nn kontroll t vullnetit
t t dyshuarit, manifestimi i tyre nuk mundet t jet shenj e sigurt e fajsis s tij.
Shqetsimi i t dyshuarit, shenjat e nervozizmit q jan prezent tek ai etj, flasin pr
mungesn e ekuilibrit psikik t tij, e cila sht e provokuar nga tensionimi i brendshm i
tij. Megjithat, parashtrohet pyetja se nga cilat shkaqe sht e provokuar ajo tendosje
apo tension. A sht si pasoj e fajsis s tij apo nga dika tjetr. Kjo gj nuk sht edhe
aq e leht pr tu konstatuar pr shkak t ktyre arsyeve:
1. Nga jo njllojshmria e shfaqjes s reaksioneve simptomatike - Persona t
ndryshm, pr gjra t ndryshme kan prjetime t ndryshme, dhe mu pr kt, n ato
gjra reagojn n mnyr t ndryshme. Gjersa nj lloj i tyre shum me sukses i
kontrollojn sjelljet e tyre dhe i fshehin prjetimet e tyre t brendshme, t tjert n kt
nuk kan sukses. Do t marrim si shembull nj kryers joemocional. Manifestimi i
fotografis s tij simptomatike nuk sht shum e shprehur pr arsye se ata nuk ndien
brejtje t ndrgjegjes as pendim pr veprn penale t kryer. Ndjenja e friks dhe
tensionit e shprehur me an t pjesve t trupit te kjo kategori e kryerseve t veprs
penale sht shum e vogl dhe e dobt, kryesisht n situatat kur ata jan t sigurt se
kundr tyre nuk ekzistojn prova t forta.
N ann tjetr, kemi persona me simptome shum intensive t manifestimit t
prjetimeve t tyre t brendshme. Pr shkak t arsyeve t parndsishme ( ndonjher
sht e mjaftueshme q vetm t dyshohet n sinqeritetin e tyre ) kto persona do t
shfaqin n mas t madhe simptomat e friks, pasiguris, tensionit etj590. Pr kt shkak,
punonjsi operativ duhet t jet i vetdijshm dhe pr do rast konkret t ket parasysh
edhe dallimet midis njerzve. Domethn, disa njerz n situata stresi reagojn me vrull,
pr dallim nga disa t tjer reagoj ngadal. Gjithashtu, ajo q pr dik sht situat e
stresuar, pr dik nuk sht. Sipas ksaj, parakusht i rndsishm pr interpretim t drejt
t fotografis simptomatike sht q paraprakisht t njohim mir e personalitetin e t
dyshuarit.
2. Shumllojshmria e domethnies s reaksioneve simptomatike - Reaksionet
simptomatike si lvizet e kmbve, shikimi anash ( shmangia e kontaktit sy n sy ),
fshirja e shputave t djersitura apo zverdhja e fytyrs, ndryshimi i shpesht i pozits s
uljes etj, mundet t na tregojn pr fajsin e t dyshuarit, mirpo jo detyrimisht. Shfaqja
e tyre mundet t jet pasoj edhe e ndonj arsye tjetr jo vetm e fajsis s t dyshuarit,

590

Shih: Bender, Roder, Nack., Tatsachenfestellung vor Gericht, Germay, 2008, fq. 173.

197

pr shembull, qasja jo e drejt dhe adekuate e punonjsit operativ ndaj t dyshuarit591 (

brtitja ndaj t dyshuarit, goditja e tavolins etj ) krijojn tek i dyshuari ndjenjn e friks
se nuk do t ken mundsi t vrtetojn pafajsin e tij. Prve ksaj, i dyshuari mundet
t ndodhet n gjendje n t ashtuquajturn konfuzion forenzik q manifestohet me
zverdhje, skuqje, dridhej, djersitje, mrrolje dhe zakonisht shfaqen tek ata persona q pr
her t par e kan kt kontakt me personat zyrtar t policis, apo t gjykatsit hetues
n hapsirat zyrtare592.
Reaksionet simptomatike t shfaqura n situatat paraprakisht t potencuar, mundet t
na tregojn pr fajsin e t dyshuarit, e cila realisht nuk ekziston, gjegjsisht, punonjsin
operativ do ta oj n huti lidhur me fajsin e t dyshuarit. Nga kjo q u tha mundet q
t konstatohet kjo: duhet t kihet parasysh se reaksionet simptomatike t njjta n
situata t ndryshme mundet t ken domethnie t ndryshme, prandaj para punonjsit
operativ, i cili prpiqet t interpretoj fotografin simptomatike t t dyshuarit
parashtrohet problem i ri problemi i shumllojshmris n domethnie e reaksioneve
simptomatike.
Lidhur me at q paraprakisht u tha, mundet t parashtrohet pyetja: Si t zvoglohet
shumllojshmria e domethnies s reaksioneve simptomatike?, gjegjsisht, Si
punonjsi operativ duhet t sillet, q n njrn an t zvogloj frikn e t dyshuarit t
pafajshm, kurse n ann tjetr, t rris pasigurin e kryersit t vrtet?. Q kjo t jet
e mundur, sht e nevojshme q punonjsi operativ, n njrn an t krijoj atmosfer t
qet, me besim t ndrsjellt me t dyshuarin, kurse, n ann tjetr, ai duhet t krijoj
prshtypje se sht person q pa kompromis gjurmon pr t vrtetn. Nse n kt do t
ket sukses, punonjsi operativ do t zvogloj frikn tek i dyshuari i pafajshm, sepse ai
vren se pafajsia e tij mundet t vrtetohet, gjersa reaksionet simptomatike tek i dyshuari
i pafajshm do t shfaqen n mas t vogl dhe me kalimin e kohs ndoshta edhe do t
zhduken plotsisht. N t njjtn koh, kryersit t vrtet ia bn me dije dhe i sugjeron
se nuk do ta ket t leht aspak q ta mashtroj at, dhe kjo gjendje te kryersi i vrtet
do t rris frikn e tij nga zbulimi dhe dnimi, dhe me vet kt edhe shfaqjen e theksuar
e reaksioneve simptomatike, t cilat na tregojn pr fajsin e tij.
3. Subjektivizmi i punonjsit operativ - Njra nga shkaqet esenciale e interpretimit t
gabuar t manifestimit t fotografis simptomatike sht qndrimi subjektiv i punonjsit
operativ. Domethn, pr shkak t qndrimit t tij negativ lidhur me kriminalitetin dhe
kriminelt, punonjsi operativ mundet me pavetdije n mnyr selektive t kujdeset
vetm pr ato simptoma t sjelljes q do t prputhen me qndrimin e tij paraprakisht t
formuar, kurse ata q bien n kundrshtim me kt qndrim dhe version paraprak t mos i
prfill. Si rezultat i ktij qndrimi do t jet vlersimi i gabuar593.

591

Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 222.
592
Shih: Krivikopic, V., Kriminalistika taktika III, Policiska akademija Beograd, 1997, fq.83.
593
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 166.

198

N interpretimin e fotografis simptomatike t t dyshuarit rndsi t theksuar ka

edhe intuita q e posedon punonjsi operativ, nprmjet t cils ai ka mundsi t lexoj,
apo t vlersoj njerzit, personalitetin e tyre dhe sjelljen594.
Besueshmria e interpretimit t fotografis simptomatike varet edhe nga aftsit e
punonjsit operativ pr t vrejtur dhe detektuar reaksionet simptomatike. Q n kt t
jet i suksesshm, sht e domosdoshme q ai vazhdimisht ti strvit dhe ushtroj
aftsit e veta q njkohsisht tu qasjet n mnyr selektive disa reaksioneve joverbale
edhe prcjelljen e prmbajtjes s deklarimit verbal t t dyshuarit.

4. Interpretimi i reaksioneve simptomatike jo verbale dhe verbale

rezultatet e disa hulumtimeve shkencore
A ekziston dhe nse po, cilt jan ato dallime n sjellje midis personave q
mashtrojn dhe atyre q flasin t vrtetn, sht pyetje q ka trhequr vmendjen pr nj
koh t gjat t shkenctarve t bots.
Nga hulumtimet e realizuara sht tentuar q t kuptohet se cilat jan ata reaksione
simptomatike joverbale, q n mas m t madhe manifestohen tek personi q nuk flet t
vrtetn, pr dallim nga ai q deklaron t vrtetn. Duke i analizuar me kujdes ato
hulumtime do t vrehet se ekziston pajtueshmri vetm n tri lloje t reaksioneve
simptomatike joverbale, gjegjsisht, personi q mashtron bn m pak lvizje t duarve,
gishtrinjve dhe kmbve me shputat, pr dallim nga ato q flasin t vrtetn595. Kjo
mundet t interpretohet si pasoj e kompleksitetit t gnjeshtrs ( sepse vmendja e tij q
mashtron sht e orientuar te gnjeshtra, prandaj nuk bn lvizje t pjesve t trupit, si
dhe kontrollimi i ktyre lvizjeve ka si qllim q i dyshuari t mos jap sinjale dhe
mesazhe tjera me an t lvizjeve t trupit, t cilat ndonjher bien n kundrshtim me
at q ai e deklaron ).
Sa u takon reaksioneve simptomatike verbale hulumtimet kan arritur pajtueshmri
vetm n dy lloje t reaksioneve simptomatike verbale, gjegjsisht, gjat deklarimit i
dyshuari q mashtron volumin e zrit e ka pak m t lart ( si pasoj e ksaj me siguri
sht gjendja e stresit ) dhe ata bjn m shum pauza gjat deklarimit ( dhe kjo mundet
t jet si pasoj e fitimit t kohs pr tu menduar m shum lidhur me at q deklaron ),
pr dallim nga personi q flet t vrtetn596.

594

Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 35-36.
595
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq.34.
596
Shih: Po aty, fq. 36.

199

Lidhur me reaksionet simptomatike verbale dhe joverbale t tjera nuk ka kundrshtim

midis autorve t hulumtimit, por nuk mundet t nxirret prfundim n ekzistimin e lidhjes
s qart midis reaksioneve simptomatike t tjera dhe gnjeshtrs597.
Duhet t theksohet se rezultatet e hulumtimeve nuk tregojn se zri i t gjitha
njerzve kur nuk flasin t vrtetn sht me ton t lart, sepse ka njerz q edhe kur flasin
t vrtetn e kan tonin pak t lart dhe kjo sht cilsi e disa personave. Kta rezultate
dhe hulumtime nuk e kan vrtetuar tezn e ekzistimit t nj modeli universal t
sjelljes s personave kur nuk flasin t vrtetn, por pr ata q besohet m shum se
shfaqen si pasoj e mashtrimit ( si ato verbale, ashtu edhe ato joverbale ) tek ata
persona. Ashtu q do person q nuk flet t vrtetn jo domosdoshmrisht duhet t
shfaq kto sjellje, gjithashtu, shfaqja e ktyre sjelljeve jo gjithher dhe detyrimisht do
t thot se deklarimi i atij personi sht i rrejshm. Gjithashtu, ata sjellje do t jen n
mas m t madhe t manifestuar nse ndjenja e friks dhe e fajsis tek ato persona
do t jet m fuqishm e shprehur, dhe mashtrimi q bhet t jet m delikat dhe
kompleks.
Gjat procesit t marrjes n pyetje, i dyshuari i koncentruar n kontrollin e
prmbajtjes s deklarimit verbal, disa pjes t trupit i kontrollon m mir, ndrsa disa t
tjera pjesrisht apo aspak598. Pr dallim nga fytyra, lvizjet e duarve mundet n mas m
t madhe t flasin pr mashtrimin e t dyshuarit, apo konkretisht lvizjet dhe pozita e
kmbve, sepse kmbt jan pjes e trupit lvizjet e s cilave m s paku bhen me
vetdije. Duhet t theksojm edhe at se mashtrimi duke prdorur edhe pjest e trupit, pr
numrin m t madh t njerzve sht shum e vshtir, sepse atyre pr kt u mungon
prvoja. Sepse atyre n prditshmri rrall her u vjen situata q me intensitet dhe
paramendim t mashtrojn. Megjithat, disa njerz mashtrimin me paramendim shum
shpesh e bjn ( politikant, artistt, tregtart...), dhe me vet kt, ato n mashtrim jan
shum t shkatht dhe t aft.

597

Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 35-36.
598
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 58.

200

5. Raporti subjektiv dhe objektiv i reaksioneve simptomatike

Kur marrim parasysh se njerzit kan bindjen e tyre lidhur me at se si duket sjellja e
personave q nuk flasin t vrtetn, n kt rast parashtrohet pyetja se deri n ciln mas
ato e kan me vend kt bindej, gjegjsisht, n ciln mas ekziston dallimi midis
reaksioneve simptomatike subjektive ( reaksione simptomatike q sipas pritjes s
njerzve shfaqen gjat mashtrimit dhe ndaj cilave ata duhet t orientojn vmendjen e
tyre, pr t zbuluar mashtrimin e bashkbiseduesit t tyre ) dhe ato objektive
( reaksione simptomatike pr t cilat shkencrisht sht e vrtetuar se shfaqen shpeshher
te personat q mashtrojn )599. Pse kjo sht e rndsishme pr tu vrtetuar? Domethn,
njerzit shpeshher kan bindje t gabuar lidhur me at se cilat reaksione simptomatike
tregojn se ndonj person nuk flet t vrtetn. Si pasoj e ksaj sht ajo se ata njerz
jan m pak t suksesshm, kur sht n pyetje zbulimi i mashtrimit. Deri n ciln mas
ekziston prputhshmria e reaksioneve simptomatike subjektive dhe objektive tregon
hulumtimi i autorit Vrij. A600. Sipas t cilit n njrn an i ka renditur ata reaksione
simptomatike manifestimi i t cilave, sipas mendimit t shumics s njerzve, duhet t
priten t shfaqen te personat, t cilt nuk flasin t vrtetn ( reaksione simptomatike
subjektive ), dhe n tjetrn an ka renditur ata reaksione simptomatike, t cilt sipas
rezultateve nga hulumtimet e deritanishme shkencore, ekziston besim dhe bindje e madhe
se do t manifestohen gjat deklarimit t rrejshm t ndonj personi ( reaksione
simptomatike objektive )601.
Sipas renditjes s reaksioneve simptomatike objektive gjat shfaqjes s mashtrimit,
m s shumti shfaqen si zri m i lart dhe pauzat e gjata gjat deklarimit. Kur
flasim pr sjelljet joverbale duhet t pritet t shfaqen lvizjet e zvogluara t duarve,
gishtave, kmbve dhe shputave602.
N ann tjetr, ashtu si tregon hulumtimi n renditjen e reaksioneve simptomatike
subjektive te numri m i madh i njerzve ekziston bindja se prafrsisht t gjitha
reaksionet simptomatike subjektive si gabimet gjat deklarimit, deklarimi i ngadal,
pauzat e gjata pas pyetjeve, shmangia e kontaktit sy n sy, kruajtja e koks,
599

Shih:Edhe pse shfaqja e shpesht e reaksioneve objektive sht e vrtetuar n rrug shkencore gjat
kohs kur personi deklaron mashtrimin, n asnj mnyr nuk duhet t nxjerrim prfundimin se ekziston
ndonj model i veant i sjelljes si karakteristik e personave q nuk flasin t vrtetn. Nse kjo do t ishte
ashtu zbulimi i mashtrimit nuk do t ishte problem. Edhe pse model i atill i sjelljes nuk ekziston, duhet t
theksojm se ekziston mundsia se shfaqja e sjelljeve t caktuara te personat q nuk flasin t vrtetn, pr
dallim nga ato q flasin t vrtetn ekziston besimi se manifestimi i atyre sjelljeve sht m e vogl. Me
nocionin indikator objektiv apo t vrtet prcaktohen sjelljet pr t cilat ekziston mundsi e madha
se do t manifestohen te personat q nuk flasin t vrtetn.
600
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 38..
601
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 64.
602
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 40.

201

ndryshimi i pozicionit t uljes, lvizja e shputs dhe gishtrinjve, tregojn pr at se

ndonj person mashtron603.
N baz t analizave dhe t dhnave nga hulumtimi, mundet t konstatohet se njerzit
n mas t madhe kan pasur bindje t gabuar lidhur me reaksionet simptomatike q na
tregojn se dikush a e flet t vrtetn. Rezultatet se disa hulumtimeve t realizuara
shkencore, ku n funksion t pyetsve kan qen punonjsit e policis dhe t doganave,
kan treguar se mundsia e zbulimit t gnjeshtrs n baz t reaksioneve simptomatike
nga ana e ktyre kategorive t t pyeturve sht midis 45% - 60%604. Nga kto t dhna
mundet t konstatohet se ky nivel i zbulimit t mashtrimit mbi bazn e reaksioneve
simptomatike sht i paknaqshm.

603

Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 40.
604
Shih: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq.74-82.

202

KREU VI

PRFUNDIMI I MARRJES N PYETJE I T DYSHUARIT

1. Vrejtje hyrse
Faza e fundit e angazhimeve t marrjes n pyetje sht prfundimi i tij. Gjat ksaj
faze detyra e punonjsit operativ sht t plotsoj dokumentacionin q ka lindur si
rezultat i realizimit t detyrave t marrjes n pyetje ( para se gjithash procesverbalin e
marrjes n pyetje. Pr veprimet t cilat i ndrmarrin dhe pr faktet dhe rrethanat e
konstatuara nga hetimet e tyre, policia prpilon procesverbal, fotografi ose shnim zyrtar,
neni 70, paragrafi3605).
Shikuar n aspekt t pyetsit, detyrat e marrjes n pyetje t t dyshuarit mundet t
prfundohen me sukses ose pasukses. Nse nisemi nga ajo se qllimi i fundit i realizimit
t marrjes n pyetje sht vrtetimi i t vrtets, mundet t thuhet se ajo sht e
prfunduar me sukses nse:
sht vrtetuar baza e dyshimit lidhur me fajsin e personit, i cili sht marr
n pyetje, kurse mnyra m e mir q kjo t bhet, sht fitimi apo marrja e
pohimit, apo pranimit t plot dhe t vrtet nga i dyshuari;
sht demantuar ekzistimi i bazs s dyshimit lidhur me fajsin e personit q
sht marr n pyetje;
sht mundsuar realizimi i prgjigjeve pr t gjitha pyetjet e arta t
kriminalistiks;
sht mundsuar t mblidhen edhe prova t tjera materiale dhe personale;
jan mnjanuar apo refuzuar t gjitha gjrat jologjike dhe t gjitha moskuptimet,
t cilt kan ekzistuar lidhur me kryerjen e veprs penale pr arsyen e s cils
ndrmerret marrja n pyetje.
Kshtu pra, n ciln mas do t jen t realizuara krkesat paraprakisht t potencuar,
marrja n pyetje do t llogaritet n mas m t madhe apo m t vogl i realizuar n
mnyr t suksesshme. N ann tjetr, ndonjher nuk do t jet n gjendje q t thyej
energjin e rezistimit t t dyshuarit. Kshtu q, n at rast, puna e marrjes n pyetje
aspak nuk do t kontribuonte n zbardhjen dhe argumentimin me an t provave t veprs
penale, pr arsyen e s cils edhe ndrmerret. Shkaqet pr prfundim t pasuksesshm t
marrjes n pyetje munden t jen t ndryshm: koha e pamjaftueshme, mosdisponimi
me material provues t mjaftueshm, me t cilin gjat ballafaqimit me t dyshuarin do

605

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

203

t na mundsonte q t shkatrronim versionin mbrojts t pavrtet t t dyshuarit,

punonjsi operativ me prvoj t pamjaftueshme etj 606.
Mossuksesi i punonjsit operativ q t thyej rezistimin e t dyshuarit, dhe ky
prfundim jo me sukses i marrjes n pyetje, nuk guxon q t jet motiv pr sjellje t keqe
ndaj t dyshuarit, prdorim t kanosjes, si dhe lloje t tjera t zbrazjes emocionale, apo
veprime q do t na onin n deklarim me detyrim. N situata t ktilla
domosdoshmrisht duhet t vij n shprehje profesionalizmi i pyetsit. Marrja n pyetje
jo i suksesshm i t dyshuarit sht humbje vetm e nj beteje, por jo edhe humbje
edhe e lufts, sepse puna e zbardhjes dhe argumentimit me prova materiale t veprs
penale do t vazhdoj m tej. Gjithashtu, konfrontimi i punonjsit operativ me t
dyshuarin nuk sht e mir nga arsyeja q marrdhniet e mira reciproke midis t
dyshuarit dhe pyetsit munden t na shrbejn pr ndonj dgjim eventual tjetr t
ardhshm.
N fazn e prfundimit t marrjes n. pyetje t t dyshuarit n shprehje vjen:
Prpunimi dhe rregullimi i dokumentacionit t marrjes n pyetje
( procesverbalet, neni 70, paragrafi 3607 );
Largimi i t dyshuarit nga hapsirat pr marrje n pyetje. Procesi i marrjes n
pyetje pr pyetsin nuk llogaritet i prfunduar, sepse ajo q pason sht
vrojtimi dhe analizimi i lshimeve eventuale t pyetsit gjat procesit t marrjes
n pyetje 608.

Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 60.
607
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
608
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 228.
606

204

2. Dokumentimi i deklarats t t dyshuarit me procesverbal

Edhe pse dokumentimi ( regjistrimi, sigurimi ) i deklarimit t t dyshuarit parimisht
realizohet n fund t procesit t marrjes n pyetje, ajo nuk sht pjes m pak e
rndsishme e ktij procesi, por prkundrazi pa marr parasysh se n ciln mas procesi
i marrjes n pyetje sht realizuar me efikasitet nuk do t kishte asnj vler, nse
dokumentimi i tij nuk do t realizohej sipas rregullit. Pr do veprim t ndrmarr gjat
procedurs penale shkruhet procesverbal n t njjtn koh kur ushtrohet veprimi, e kur
kjo nuk sht e mundur, ather shkruhet menjher pas ksaj ( neni 204 paragrafi 1 )609.
Kur marrja n pyetje n procedur paraprake, marrja e deklarats n procedur paraprake
ose mundsia hetuese e veant duhet t regjistrohen audio ose t regjistrohen audio dhe
video, kopja e regjistrimit i bashkngjitet procesverbalit ( neni 204 paragrafi 5 ) 610.
Domethn, nse nisemi nga ajo q procesverbali i marrjes n pyetje t t dyshuarit
mundet t posedoj vler provuese n procedur penale, mangsit n prpilimin e tij,
konkretisht ato t natyrs procedurale, ndonjher mundet t na oj deri te lirimi nga
prgjegjsia e kryersit t veprs penale.
Ekzistojn dy teknika bazike pr prpilimin e procesverbalit: prpilimi i
procesverbalit pasi q deklarimi i t dyshuarit sht realizuar n trsi, apo prpilimi i
procesverbalit paralelisht me dhnien e deklarats611. T dyja teknikat kan prparsit
dhe mangsit e tyre. Kshtu q, prparsit e tekniks s par prbhet nga ajo q i
dyshuari nuk ndrpritet gjat deklarimit t tij. Ndrprerja e deklarimit me qllim t
shnimit t saj, jo vetm q do ta prishte rrjedhn e mendimit t t dyshuarit, por edhe
do ta trhiqte edhe vmendjen e punonjsit operativ nga manifestimi i fotografis
simptomatike e t dyshuarit. Prve ksaj, pauzat gjat deklarimit e cila bhet nga nevoja
pr t shnuar at q deklarohet, do ti krijonin mundsin t dyshuarit t mendohet
lidhur me at q e deklaron, t korrigjoj dika q ka thn, apo t shmang kundrthniet
eventuale t deklarats s tij dhe t ngjashme.
Gjithashtu, ashtu si potencon edhe autori Z. Roso, q n momentin kur i dyshuari
vren se punonjsi operativ e merr lapsin kimik n dor, ai spontanisht do ta ndal
deklarimin, dhe kjo situat krijon mundsin pr rezistim. Lapsi kimik n dor flet pr
seriozitetin e situats, dhe kjo do t ndikoj q deklarimi t jet i kontrolluar dhe sa me
m pak informacione612. Kjo teknik krkon q prpilimi i procesverbalit t bhet nga
vet punonjsi operativ, i cili duhet mir t memorizoj at q deklarohet, i cili veprim
gjithmon sht i prcjell nga rrezikun latent q dika ka t dhnat t lshohet dhe mos
t shnohet. N ann tjetr, nse procesverbali do t prpilohet paralelisht me dhnien e

609

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
610
Shih: Po aty.
611
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 228.
612
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 285.

205

deklarats, praktikisht do t eliminohet mundsia e lshimit dhe harress, dhe pr kt

biseda shpeshher duhet t ndrpritet q pyetsi t shnoj do segment t deklarimit.
Nse nisemi nga ajo se donjra nga teknikat paraprakisht t potencuara kan
mangsit dhe prparsit e veta, parashtrohet pyetja se si t shfrytzohen n t njjtn
koh vetm prparsit e tyre dhe t shmangim mangsit. Kjo do t arrihet nse gjat
marrjes n pyetje do t kemi edhe nj person q do t mbaj procesverbalin. Ai do t
shkruante do fjal t t dyshuarit, dhe njkohsisht pyetsi do t kishte mundsi q me
vmendje dhe kujdes t vzhgonte bashkbiseduesin. Kjo do t ishte zgjedhje e mir, por
edhe kjo mnyr ka ann negative, sepse prezenca e m shum personave mund ta onte
t dyshuarin n mbyllje dhe mos t jepte informacione t nevojshme. Tani pr tani si
zgjidhje m e prshtatshme do t ishte prpilimi i procesverbalit sipas segmenteve i
dyshuari do t deklarohet lidhur me rrethanat dhe faktet q jan n lidhshmri njra me
tjetrn dhe ato do t shnohen n procesverbal.
Gjat prpilimit t procesverbalit duhet tu prmbahemi rregullave vijuese:
Deklarimi i t dyshuarit shnohet n procesverbal n form rrfimi, kurse
pyetjet e parashtruara dhe prgjigjet pr ato do t shnohen n procesverbal
vetm kur kan t bjn me gjrat q kan lidhje me veprn penale.
N procesverbal do t shnohen pikat kryesore t prmbajtjes s deklarimit me
t njjtn gjuh dhe terme q prdor i dyshuari. Procesverbalit duhet ti
bashkngjisim edhe skicn apo skemn q i dyshuari e ka hartuar gjat
deklarimit. Nga i dyshuari mundet t krkohet q vet me dorn e tij ta shkruaj
at q ka deklaruar, i cili dorshkrim do ti bashkngjitet procesverbalit. Kjo
deklarat e shkruar nga vet ai nuk ka vler provuese, mirpo sht bindse n
kuptim t informimit. Kjo preferohet n situat kur i dyshuari do t pranoj
veprn e kryer. Prve ksaj, kjo mnyr e ngushton hapsirn e manovrimit t
t dyshuarit q dika q vet ka shkruar dhe deklaruar m von ta mohoj ( neni
204 )613.
Personi i marr n pyetje ka t drejt q ta lexoj apo t krkoj q ti lexohet
procesverbali. Pr kt sht i obliguar ta informoj punonjsi operativ, dhe n
procesverbal do t potencohet se a sht informuar i dyshuari dhe a sht lexuar
procesverbali ( neni 207 )614.
Procesverbali duhet t firmoset edhe nga i dyshuari, nse ai sht i prbr nga
m shum flet, i dyshuari do t firmos do flet ( neni 207
pragrafi 2 )615.
Nse i dyshuari do ta refuzoj procesverbalin, kjo do t konstatohet n te dhe do
t potencohen arsyet e refuzimit ( neni 207 paragrafi 9 )616.
Nse i dyshuari do t shpreh ndonj vrejtje lidhur me prmbajtjen e
procesverbalit, n procesverbal do t potencohen edhe ato vrejtje ( neni 207
pargrafi 7 )617.
613

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
614
Shih: Po aty.
615
Shih: Po aty.
616
Shih: Po aty.
617
Shih: Po aty.

206

N procesverbal nuk guxon t fshihet, t shtohet apo t ndryshohet dika. do

ndryshim, prmirsim dhe plotsim do t vendosen n fund t procesverbalit dhe
detyrimisht do t verifikohen nga personat q e kan firmosur at ( neni 206
paragrafi 1 dhe 2 )618.
Q ti shmangim mangsit e deklarimit t t dyshuarit t dokumentuara me
procesverbal, pyetsi nuk duhet ti shkruaj gjrat sipas kuptimit t vet, duke dashur q t
sqaroj at q i dyshuari ka deklaruar. Kjo nuk preferohet, nga shkaku se do ndryshim
minimal mundet m pas t prdoret nga i dyshuari si baz pr t mohuar deklarimin e tij.
Q t shmangim kundrthniet midis asaj q shkruhet dhe asaj q deklarohet, duhet q
deklarimi i t dyshuarit t fiksohet edhe me incizime audio-vizuale, e cila sht si
mnyr plotsuese e dokumentimit t deklarimit ( neni 208 )619.

3. Dokumentimi i deklarats t t dyshuarit n mnyr audio

vizuale
Seancat e zbatueshme t marrjes s deklarats n procedur paraprake ose t
mundsis hetuese t veant, apo marrja tjetr n pyetje sipas nevojs, regjistrohet me
video ose audio n prputhje me procedurn vijuese ( neni 208 paragrafi 1 )620.
4. Procesverbali i shkruar i marrjes n pyetje prmban:
4.1. faktin se marrja n pyetje sht incizuar n mnyr audio ose video;
4.2. emrin e personit i cili e ka br incizimin;
4.3. emrin e personave t pranishm gjat seancs s incizimit;
4.4. faktin se personi q merret n pyetje sht njoftuar m par pr vendimin e incizimit
t marrjes n pyetje;
4.5. nse incizimi sht riprodukuar;
4.6. prmbledhjen e deklarats;
4.7. kopjet e provave t cilat i jan treguar personit i cili sht marr n pyetje ( neni
208 paragrafi 4 )621. Nse ndodh ndonj gabim teknik gjat incizimit audio ose incizimit
audio dhe video, personi marrja n pyetje e t cilit sht duke u incizuar njoftohet pr
kt gabim teknik gjat incizimit dhe rimerret n pyetje prap lidhur me shtjet apo
prgjigjet incizimi i t cilave sht ndikuar nga gabimi teknik, ose lejohet q t bj
korrigjime lidhur me shtjet apo prgjigjet incizimi i t cilave sht ndikuar nga gabimi
teknik ( neni 208 paragrafi 7 )622.
618

Shih: Po aty.
Shih: Po aty.
620
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
621
Shih: Po aty.
622
Shih: Po aty.
619

207

Nse do t marrim parasysh thnien e urt e cila thot: Nj fotografi vlen m shum
se sa nj mij fjal, do t kuptojm rndsin dhe vlern e ksaj metode.
Me teknik audio vizuale nnkuptojm at mjet i cili sht n gjendje q n t njjtn
koh t regjistroj edhe zrin edhe fotografin.
N t kaluarn zhvillimi i shkencs dhe tekniks nuk ka qen n nivel si sot, andaj pr
fiksimin e deklarimit t t dyshuarit, sht prdorur vetm mnyra e regjistrimit me an
t kasets s magnetofonit. Megjithat, kjo mnyr e dokumentimit ka pasur mangsit e
veta, sepse i dyshuari nuk e njihte zrin e vet t incizuar n kaset. Kshtu q, n nj rast i
dyshuari e sulmon punonjsin operativ dhe kshtu fillon nj konflikt gjat s cilit i
dyshuari gjith kohn brtiste: Mos m vrisni, do tu tregoj gjithka q di, dhe kshtu t
gjitha zrat kan mbet t regjistruar n kasetn e magnetofonit. M von gjat procesit t
gjykimit mbrojtsi i t dyshuarit ka pohuar se deklarimi i klientit t tij sht marr me
dhun dhe pr ta vrtetuar kt ka krkuar t lshohet kaseta e dgjimit t tij. N rastin
konkret gjykatsi nuk ka besuar n lojn e t dyshuarit. Punonjsi operativ vrtet ka
prdorur dhunn gjat procesit t marrjes n pyetje, por ai fillimisht ka qen i sulmuar
nga i dyshuari. Sikur incizimi t ishte edhe me fotografi, n kt rast do t shihej se kush
dhe ka ka ndodhur, dhe n raste t ktilla i dyshuari nuk do t kishte mundsi pr t
inskenuar ngjarje t ksaj natyre.
Prve prparsive paraprakisht t shprehura, kjo mnyr e dokumentimit posedon edhe
prparsi t tjera:
1. Prve regjistrimit t plot t prmbajtjes s deklarimit, m t ciln gj
pamundsohen vrejtjet lidhur me at se deklarata nuk prputhet me at q sht e
potencuar n procesverbal, me kt mnyr sht e mundur regjistrimi i t gjitha
reaksioneve t manifestuara si prlotja, dridhjet e zrit, gjegjsisht t gjith
fotografin simptomatike t t dyshuarit n trsi.
2. Kjo mnyr e dokumentimit t deklarimit t t dyshuarit kontribuon n
ekonomizimin e procedurs penale, pr shkak se gjat inicimit t procedurs
penale pyetjet q fillimisht parashtrohen jan: deklarimi i t dyshuarit a sht
dhn i lir dhe pa presione dhe a i jan br me dije t drejtat q ka i dyshuari
gjat marrjes n pyetje. Andaj edhe kur gjrat jan t regjistruara edhe n form
vizuale pamundson q i dyshuari t pohoj t kundrtn.
3. Incizimi e detyron punonjsin operativ q t sillet n harmoni me etikn
profesionale dhe normat ligjore, ndrsa n ann tjetr, e mbron personin zyrtar
nga shpifjet eventuale nga i dyshuari. Thjesht thn, regjistrimi n form vizuale
e deklarimit disiplinon edhe pyetsin edhe t dyshuarin.
4. Kjo mnyr e dokumentimit t deklarimit mundet n mas t madhe t na
ndihmoj n msimin dhe prsosjen e teknikave dhe shkathtsive t drejtimit
efikas t procesit t marrjes n pyetje, pr shkak se punonjsi operativ pas
prfundimit t marrjes n pyetje, do t ket mundsi q ti shoh incizimet e
dgjimit dhe t analizoj dhe t vrej gabimet e veta eventuale.
5. Gjithashtu, kjo mnyr e dokumentimit t deklarimit mundet tu ndihmoj shum
edhe ekspertve t psikiatris, pr t dhn mendim lidhur me shndet psikik t
personit q merret n pyetje. Prve ksaj, nse deklarimi i t dyshuari realizohet
me prkthyes, m von do t kemi mundsi q t shohim kualitetin e prkthimit t
tij.

208

6. Kjo mnyr i mundson punonjsit operativ q plotsisht ti prkushtohet

deklarimit pa frik, q mos t harroj dika pa shnuar n procesverbal.
N t njjtn koh duhet t potencojm edhe disa mangsi t dokumentimit t
deklarimit n kt mnyr. Kshtu q, vet fakti se biseda incizohet mundet t ndikoj te i
dyshuari, q ai t ndihet plotsisht i lir pr tu deklaruar spontanisht. Gjithashtu, nuk
duhet t lihet pas dore edhe mundsia q kto incizime t falsifikohen, kur kihet parasysh
zhvillimi i shkencs dhe tekniks ( falsifikime t ashtu quajtura fotomontazh )623.
Gjat prdorimit t tekniks audio-vizuale duhet t mbahet llogari, q hapsira pr
dgjim t jet mir e ndriuar dhe t jet e izoluar nga zhurmat e jashtme 624. Zhurma n
hapsirn ( zhurma nga jasht, biseda e policve t tjer, telefoni, kondicioneri ) mundet
t ndikojn n prishjen e kualitetit t regjistrimit t zrit t t dyshuarit 625. Gjithashtu,
mjeti pr incizime audio-vizuale duhet t jet kualitativ, q t bj regjistrim kualitativ t
zrit t t dyshuarit, edhe ather kur ai t flas me ton t ult ( zakonisht ai flet me ton t
ult gjat momentit t pranimit t veprs). Pajisjet pr incizime audio-vizuale duhet t
vendosen n at mnyr, q sa m pak t jen t dukshme, q mos t ndikojn n
koncentrimin dhe deklarimin e t dyshuarit626.
Edhe pse ligji e parash regjistrimin audio-vizual si form t fiksimit( neni 208 )627,
mirpo, kur kihen parasysh prparsit e ksaj metode pr dokumentim t deklarimit t
t dyshuarit, sipas mendimit tim, ligjvnsi duhej ta obligonte kt form t fiksimit.
Pajisjet q jan t nevojshme pr kt mnyr t regjistrimit nuk jan t shtrenjta dhe
duhet t gjinden n do stacion policor. N fund duhet t potencohet se pavarsisht nga
prparsit q posedon kjo metod n raport me formn klasike t procesverbalit, kjo
mnyr e fiksimit nuk mundet t llogaritet si zvendsim i saj, por vetm si mnyr
plotsuese pr t plotsuar at.

623

Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 235..
624
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 45.
625
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 256.
626
Shih. Po aty. fq. 256.
627
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

209

4. Analiza e lshimeve eventuale t punonjsit operativ t policis

gjat procesit t marrjes n pyetje
Marrja n pyetje e t dyshuarit sht proces q m s shumti gjen zbatim n punt
operative t policis, si dhe pjesa m delikate q pjestart e policis e aplikojn pr t
zbardhur dhe zbuluar veprat penale dhe kryersit e saj. Duke zbatuar kt detyr,
pjestart e policis vijn n kontakt me persona me inteligjenc t ndryshme, t
arsimuar, t kulturuar, edukuar, por dhe e kundrta e ktyre. Njerz t ndryshm,
reagojn n mnyra t ndryshme n situata t ndryshme, kurse llojllojshmria n reagim
kryesisht vjen n shprehje gjat procesit t marrjes n pyetje. Dhe mu pr kt,
kriminalisti ka prgjegjsi t madhe. Edhe gabimi m i vogl i tij n aspekt taktik, gjat
procesit t marrjes n pyetje mundet ti krijoj mundsi t dyshuarit q versionin e vet t
rrem ta imponoj si t vrtet. Se kjo mund t ndodh, e vrteton autori Harold
Mulbara, i cili thot: Me mijra kriminel sot shtisin npr rrugt tona si t lir, jo pr
at se kan qen shum inteligjent dhe t aft t kryejn nj krim me prsosmri, por
pr shkak t gabimeve dhe jo profesionalizmit t policis 628.
Nuk ka dyshim se gabime gjat procesit t marrjes n pyetje ndodhin dhe ato mundet
t na sjellin, me shum apo m pak dme dhe pasoja. Megjithat, pavarsisht se sa do t
jet dmi nga gabimet e kriminalistit gjat procesit t marrjes n pyetje, kjo do t jet
edhe m e rrezikshme, nse ai nga gabimi i vet nuk do t nxjerr msim pr n t
ardhmen. Domethn, nj fjal e urt thot se nga gabimet m s shumti msohet, dhe n
rastet kur ndodh ndonj gabim dhe lshim, e njjta duhet t analizohet detajisht jo vetm
nga punonjsi operativ q e ka br, por edhe nga kolegt e vet, me qllim q nga ajo t
nxirret msim q n t ardhmen t mos prsritet. Pr kt shkak do kriminalist pas
prfundimit t marrjes n pyetje duhet ti bj analiz asaj, pr t vrejtur gabimet dhe
lshimet eventuale.
Lidhur me kt, do t prezantojm disa nga gabimet q e shoqrojn procesin e
marrjes n pyetje t t dyshuarit:
I dyshuari asnjher nuk duhet t nnvlersohet629. Q n at moment, kur
punonjsi operativ do t mendoj se e ka t leht me nj t dyshuari, fillon ta
humbas luftn.
Shpeshher gjat procesit t marrjes n pyetje vjen n shprehje qasja siprfaqsore
e punonjsit operativ630. Pr t shmangur kt gabim, duhet q me kujdes t njjt
tu qasemi dhe fakteve q na duken t parndsishme, edhe atyre t rndsishme.

628

Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, op.cit., fq.10.
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 261.
630
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 78.
629

210

Kur merr nga i dyshuari ndonj informacion, punonjsi operativ n vend q t

insistoj pr informacione shtes, t cilat do ta vrtetojn nj t dhn, plotsoj
apo demantojn, ai mungesn e atyre informacioneve shtes do ta plotsoj me
konstatimet q do ti sjell mbi bazn e prvojs, apo njohurive t veta t
mhershme631.
Gjat marrjes n pyetje t t dyshuarit, punonjsi operativ shpeshher lejon q i
dyshuari ta provokoj at me sjellje dhe veprime jo korrekte. Nse kjo do t
ndodh dhe punonjsi operativ do ti prgjigjet n mnyr ligjore jo t lejuar (
kanosje, dhun, ofendim ), me kto veprime ai jo vetm se do t shkel t drejtat e
t dyshuarit, por edhe nse gjat marrjes n pyetje do t ket arritur deri te ndonj
informacion, ato nuk do t ken asnj vler provuese. Andaj punonjsi operativ
duhet t jet i kujdesshm, sepse i dyshuari ndonjher me qllim tenton q t
provokoj sjellje dhe reaksione jo t lejuara nga punonjsi operativ, dhe n kt
mnyr gjat inicimit t procedurs penale t thirret n shkeljen e t drejtave t tij.
Gjat procesit t marrjes n pyetje ndodhin edhe gabime n drejtim t
interpretimit t gabuar t reaksioneve simptomatike t t dyshuarit 632. Pr lexim
t mir dhe adekuat t tyre, prve njohurive nga fusha e psikologjis, e
domosdoshme sht edhe prvoja e punonjsit operativ.
Gjat marrjes n pyetje t t dyshuarit duhet t jemi t kujdesshm ndaj fakteve q
i nnvizon i dyshuari, ndrsa ato q ai mundohet ti hesht apo siprfaqsisht i
kalon, duhet n veanti t ndalemi pr ti huluntuar dhe hetuar.
Njra nga lshimet e procesit t marrjes n pyetje sht edhe ndrprerja e shpesht
e deklarimit. Praktika e ka vrtetuar thnien e cila thot: Nse dshiron ta
msosh t vrtetn, lshoje gjuhn q t flas633.
Ndodh
q punonjsi operativ nuk e dgjon me vmendje prgjigjen e t
dyshuarit nga pyetja q ia ka parashtruar, por prderisa ai prgjigjet, punonjsi
operativ mendon pr pyetjen pasuese q planifikon ta parashtroj. Ky veprim
sht i gabuar, sepse punonjsi operativ nuk sht i koncentruar t prcjelli at q
thot i dyshuari.
Deri te e vrteta gjat procesit t marrjes n pyetje nuk arrihet me lehtsi.
Mungesa e durimit dhe prkushtimit n asnj mnyr nuk duhet t jen prezent te
kriminalisti, i cili synon dgjim efikas t t dyshuarit.
Me marrjen n pyetje t t dyshuarit sht prezente edhe dshira q sa m shpejt
t zgjidhet rasti. Prandaj kriminalisti nuk duhet t mbledh vetm faktet q e
ngarkojn t dyshuarin, por edhe ato q shkojn n interes t atij. Sipas
dispozitave t parapara me kt Kod, gjykata, prokurori i shtetit dhe policia q

631

Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 262.
632
Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 185.
633
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 85.

211

marrin pjes n procedur penale detyrohen q me vmendje dhe me prkushtim

maksimal profesional dhe me prkujdesje t njjt t vrtetojn faktet kundr t
pandehurit si dhe ato n favor t tij, dhe para fillimit t procedurs dhe gjat
zhvillimit t saj ti mundsojn t pandehurit dhe mbrojtsit t tij shfrytzimin e t
gjitha fakteve dhe provave q jan n favor t t pandehurit ( neni 7 paragrafi 2
)634.
Punonjsi operativ pa prvoj shpejt kalon nga nj pyetje n tjetrn, duke mos
pritur q i dyshuari t jap prgjigje t plot635. Me kt punonjsi operativ do t
krijoj prshtypje se nuk ka interesim lidhur me deklarimin e t dyshuarit.
Punonjsi operativ nuk duhet t krijoj prshtypje tek i dyshuari se qllimi i tij
sht t fitoj pranimin, dhe me do kusht, t dyshuarin ta vendosi prapa
grilave636. Ky qndrim i punonjsit operativ do ta rris edhe me shum qndrimin
defanziv tek i dyshuari. Por ai duhet t duket si njeri q gjurmon vetm pas t
vrtets, q realisht ashtu sht.
Kur arrihet deri te pranimi, pa marr parasysh se sa ai duket i logjikshm dhe
binds, asnjher at nuk duhet ta llogarisim 100% t vrtet637. Gjithmon do t
duhet q at ta verifikojm edhe nga burime t tjera, sepse vetm n kt mnyr
mundsin e gabimeve do ta ulim n mas m t vogl.
Fakt sht se asnj njeri nuk sht i pagabueshm, dhe n prputhje me kt, nuk
ekziston punonjs operativ, i cili n punn e vet t zbulimit dhe zbardhjes se veprave
penale dhe kyersve t saj t mos ket br ndonj lshim. Gabimet kan ekzistuar dhe
do t ekzistojn, por ajo te e cila duhet t synohet sht q ato t ulen n mas minimale.
Dhe mu pr kt kjo qasje e shkurtr na bn me dije lidhur me disa nga gabimet n
punn e marrjes n pyetje q mund t ndodhin m shpesh. Gabime apo lshime q kan
ndikim n zbulimin dhe argumentimin prfundimtar t veprave penale dhe kryersve t
saj.

634

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
635
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 263.
636
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 86.
637
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 265.

212

PRANIMI I VEPRS PENALE SI QLLIM I MARRJES N PYETJE T T

DYSHUARIT

1. Vrejtje hyrse
Njri nga qllimet esenciale t veprimeve q i ndrmerr organi i punve t brendshme
gjat procedurs parapenale sht zbulimi dhe zbardhja e t gjitha paqartsive lidhur me
fajsin e t dyshuarit, gjegjsisht t vrtetohet ose t hidhet posht lidhja e tij me veprn
penale. Megjithat, ajo q sht e prbashkt edhe e kryersit t vrtet edhe e t
dyshuarit t pafajshm sht se as njri as tjetri nuk pranojn se kan kryer veprn
penale. I dyshuari i pafajshm nuk e pranon veprn nga se vrtet nuk e ka kryer at,
kurse kryersi i vrtet nuk e pranon duke tentuar q ti shmanget prgjegjsis penale.
Problemi esencial q parashtrohet prpara punonjsit operativ, n kto raste sht t
zbuloj se i dyshuari q mohon lidhjen e tij me veprn penale a thot t vrtetn.
Domethn, duke tentuar q ti shmanget prgjegjsis penale, kryersi i vrtet do t
prpiqet q ta vshtirsoj procesin e zbulimit dhe provimit t veprs penale. Ai kt e
bn n mnyra t ndryshme, kurse njra nga ato sht mohimi i lidhjes s tij me veprn
penale. Pranimi nga i dyshuari mundet t ket vler provuese dhe do t shrbej si baz
lidhur me inicimin e procedurs penale, si dhe do t jet baz e mir pr mbledhjen edhe
t provave t tjera. Andaj sht i rndsishm dhe si qllim kryesor i punonjsit operativ
gjat procesit t marrjes n pyetje.
Pranimi i veprs penale nga i dyshuari do t kontribuonte n shpejtimin e procedurs
penale, ajo ndonjher sht e detyrueshme nga arsyeja e mungess se provave materiale
dhe personale. Mbi bazn e pranimit do t mundet sa m me lehtsi t arrihet te provat
tjera materiale dhe personale, t cilat bashk me pranimin do t jepnin rezultatin e
gjykimit. N ato raste pranimit i veprs penale nga i dyshuari do t kursente koh dhe
mjete teknike dhe materiale t organeve t punve t brendshme 638, t ciln n vend q t
gjurmojn pas zbulimit t veprs penale konkrete do t ishin t lir q vmendje e tyre ta
orientojn n zbulimin e ndonj vepre tjetr penale. Gjithashtu, pranimi kontribuon edhe
n ekonomizimin e procedurs penale sepse nga ajo do t kursehet energjia, koha dhe
mjetet materiale t saj639.

638

Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995,fq.175.
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 102.
639

213

2. Nocioni dhe llojet e pranimit

Ekzistojn nocione t ndryshme t pranimit. Sipas autorit Gruna pranimi definohet si
lloj i deklarimit t t dyshuarit me t ciln ai vrteton se ka kryer veprn penale ( pranim
n kuptim t ngush ) apo se ndonj fakt i dmshm pr te sht i vrtet ( pranim n
kuptim t gjer )640.
Autori Darko Maver i kritikon autort se mendojn se pranimi mundet t barazohet
me nocionin deklarat, sepse pranimi dhe deklarata dallojn edhe pr nga prmbajtja,
ashtu edhe pr nga pasojat q nga ato dalin pr t dyshuarin641.
Me mendimin e Darko Maverit pajtohet dhe autori Zvinimir Roso, i cili shton edhe
at se do pranim sht deklarat, por do deklarat nuk sht edhe pranim. Roso
pranimin e definon si lloj deklarate e cila jepet nga kryersi i veprs penale, me t ciln ai
pranon veprn penale, me t gjitha elementet e veanta q jan n lidhje me at vepr642.
Autort Swanson, Chamelin, dhe Territo bjn dallim midis pranimit t veprs
( confession ) dhe pranimit t fajsis ( admission ). Pranimi sht pohim se i dyshuari e
ka kryer veprn penale, ndrsa pranimi i fajsis sht pranim vetm i disa fakteve t
caktuara, t cilat synojn q t dyshuarin ta akuzojn se ai sht kryersi i veprs, por t
cilat jan t pamjaftueshme pr konstituimin e pranimit643. Dallimi midis pranimit t
veprs dhe pranimit vetm t disa fakteve lidhur me fajsis, sipas ktyre autorve
prputhet me dallimin e pranimit n kuptim t ngusht dhe n kuptim t gjer.
Autori Vodineli kur flet lidhur me pranimin thekson karakteristikn esenciale t tij i
cili ka t bj me deklarimin apo dhnien e fshehtsive. Domethn, kur pranimi t jet i
prbr vetm nga nj pohim lidhur me veprn dhe pa pjesn e fakteve, ai nuk do t ket
asnj vler dhe fuqi provuese n procedur penale644. Varsisht nga ajo se personi q
bn pranimin lidhur me veprn penale, dallojm pranim t vrtet dhe jo t vrtet. N
korniza t pranimit jo t vrtet dallojm pranim jo t vrtet me vetdija dhe pavetdija (
personi q jep pranimin gjendet lajthim lidhur me disa fakte dhe rrethana t caktuara ).
Pranimi mundet t jet edhe gjyqsor ( i dhn para gjykats n procedur penale ),
dhe jashtgjyqsor ( i dhn n ndonj procedur tjetr, para policis apo ndonj organi
tjetr zyrtar apo privat ). Dallimi midis ktyre pranimeve nuk sht n vlern e tyre
provuese ( si pranimi gjyqsor ashtu edhe ai jashtgjyqsor vlersohen dhe pranohen
sipas bindjes s lir t gjykats ), por n at se argumentimi i pranimit jashtgjyqsor
sht m ndrlikuar.

640

Shih: Grubac, M.: Krivicno procesno pravo, Slluzhben glasnik, Beograd, 2002, fq. 306.
Shih: Maver, D.: Krminalistika, Casopisni zavod Uradni list Republike Slovenije, Ljubljana, 1997.
642
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq. 169.
643
Shih: Swanson, C.R., Neil, C.C., Territo, L.: Criminal Investigation 7th edition, The McGraw-Hill
Companies, INC, 2000, fq. 200.
644
Shih: Vodinelic, V., Krminalistika, Zavod za ucebnike I nastavna sredstva, Beograd, 2006, fq. 247.
641

214

N varsi nga ajo se deri te pranimi sht arritur duke prdorur detyrimin, dhunn,
kanosjen apo mjete tjera t ngjashme ( t cilat ligjrisht jan t ndaluara ), dallojm
pranim me vullnet dhe pranim me detyrim.
N varsi nga ajo se provat dhe t dhnat e padis pranohen n trsi apo pjesrisht,
dallojm pranim t plot dhe t pjesshm. Gjithashtu, mundet t dallojm pranim t
thjesht dhe t kualifikuar. Pranim i thjesht ekziston ather kur jepet pa asnj
kufizim, kurse i kualifikuar kur bashk me pranimin jepen edhe rrethanat, t cilat nse
ekzistojn prjashtojn ekzistimin e veprs penale apo prgjegjsis penale ( pr
shembull, nse dikush e pranon veprn penale, dhe pr t pohon se e ka kryer n mbrojtje
t nevojshme ).

3. Motivet e pranimit
Numri m i madh i kryersve t veprave penale nuk e pranojn veprn as leht as
shpejt, por pas drejtimit apo udhheqjes s gjat dhe me mjeshtri t procesit t marrjes n
pyetje gjat s cils punonjsi operativ, duke aplikuar proceduara t ndryshme
psikologjike dhe taktike, tenton q t thyej rezistimin e t dyshuarit. Megjithat, duhet t
thuhet se gjithmon ekzistojn numr i caktuar i kryersve t veprave penale, t cilt
pavarsisht nga provat q qndrojn kundr tyre dhe profesionalizmit dhe prvojs s
punonjsit operativ, nuk do t pranojn se e kan kryer veprn penale, e cila u ngarkohet
atyre. Natyrisht, disa nga ato nuk pranojn kryerjen e veprs penale nga arsyeja e thjesht
se ato vrtet nuk e kan kryer.
N ann tjetr, ekzistojn edhe kategori t atilla t t dyshuarve t cilt, t udhhequr
nga motive t ndryshme, pranojn nj vepr penale t ciln nuk e kan kryer. Dhe pr
kt autort Herrmann, Hinderer, dhe Lehman theksojn se pr t vlersuar vrtetsin
dhe vlern provuese t pranimit, e nj rndsie t madhe sht njohja e motivit pr shkak
t t cilit i dyshuari bn pranimin645. N kriminalistik nnvizohet se sht e pamundur
t bhet vlersimi adekuat i pranimit pa vrtetimin e motiveve t kryersit t veprs
penale646.
Te shpeshta jan rastet ku kryersi i veprs penale, pasi q kan pranuar kryerjen e veprs
penale, nuk kan qen n gjendje t shpjegojn pse at e kan kryer, gjegjsisht kush
kan qen motivet q ato i kan nxitur q at ta kryejn647. Nse kihet parasysh serioziteti

645

Shih: Herrmann, Hinderer, Lehman, Das Gestandis, Germany, 2005, fq. 158
Shih: Po aty.
647
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 63.
646

215

i veprs dhe sanksionit penal shtja e motivit t pranimit edhe m shum do t vij n
shprehje.
Shum rrall mund t ndodhi q kryersi i veprs penale si motiv t pranimit t ket
ndjenjn e fajsis dhe pendimin648, ather parashtrohet pyetja se kush mund t jen
shkaqet e tjera, pr shkak t t cilve kryersi i veprs penale vendos t pranoj pa marr
parasysh se ai pranim sht i vrtet apo i rrem. M se shpeshti si motive t pranimit
jan:
1. Besimi se vepra e tij penale sht e zbuluar dhe se mashtrimi i mtejm do t
jet i kot 649 n numrin me t madh t rasteve si shkak pr pranim t veprs
penale sht besimi dhe bindja e t dyshuari se vepra e tij kriminale sht e
zbuluar dhe vrtetuar dhe se do refuzim dha mashtrimi i mtejm do t jet i
kot. N astin kur n vetdijen e t dyshuarit do t paraqitet ky besim, energjia e
rezistimit q ai disponon n mnyr t ndjeshme do t ulet. Megjithat, nse
punonjsi operativ me sjelljet e tij te i dyshuari do t krijoj prshtypje pasigurie
lidhur me fajsin e t dyshuarit, energjia e rezistimit te i dyshuari pr koh t
shkurtr, do t rikthehet dhe me kt do t vshtirsohet rruga deri te pranimi.
2. Arritje t reputacionit n ambientet kriminale650 nuk jan t rralla rastet kur
antar t organizatave kriminale do t pranojn kryerjen e veprs penale pr t
arritur reputacion n ambientet kriminale ku bn pjes.
3. Fshehja e kryersit t vrtet 651 njri nga motivet q mund ta oj nj person,
q t pranoj veprn penale, q nuk e ka kryer sht pr t fshehur dhe mbrojtur
ndonj person tjetr. Ai mund te jet ndonj person tjetr i organizats kriminale,
dhe vet gjesti i pranimit, mundet t siguroj ndonj benifit n t ardhmen (
nse do t pranohet vepra penale t ciln e ka kryer udhheqsi i organizats
kriminale dhe ky shrbim do t shprblehet me avancim t ktij personi brenda
organizats ). Megjithat, shpeshher ndodh q nj antar i familjes t mbroj nj
antar tjetr ( babai pranon veprn n vend t fmijs dhe t ngjashme ). Ndodh
q ky pranim t bhet edhe pr interesa materiale nga personi q e ka kryer veprn
( i varfri pranon veprn e nj t pasuri, dhe i pasuri si kthim pr kt obligohet
tia mbaj dhe ushqej familjen ).
4. Pengimi dhe orientimi i hetimit t veprs penale652 - ndodhin raste ku ndonj
person t pranoj kryerjen e veprs penale q hetimi t orientohet n drejtim t
gabuar, ashtu q kryersi i vrtet pr at koh t ket mundsi ose t ik ose t
648

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 203.
649
Shih. Zulewski, D., Wicklander, D., Practical aspect of interview and interrogation, CRC press, 2002.
fq. 269.
650
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 102.
651
Shih: DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e publikuar ne:
Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No. 13, 1997, e thene sipas: Vrij, A.,
Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq. 67.
652
Shih: Termi hetim i prdorur ktu nuk ka kuptim t prcaktimit t fazs s procedurs penale, por sht
i prdorur me kuptim t gjer dhe prcakton t gjitha aktivitetet lidhur me zbulimin, zbardhjen dhe t
argumentuarit apo provuarit t veprs penale.

216

zhduk gjurmt dhe provat q kan lindur si pasoj e ksaj vepre, dhe kur ky
qllim t arrihet pranimi i pavrtet fillon t mohohet dhe lehtsisht do t
dshmohet pafajsia e personit q ka dhn kt pranim. Gjithashtu, disa kryers
t veprave penale shpeshher jan t gatshm q t pranojn nj vepr m t leht
penale pr t fshehur nj tjetr vepr penale shum m t rnd.
5. Pranim nga motivet patologjike653 kemi raste kur pranimi i rrejshm t jet si
rezultat i rregullimeve shpirtrore. Kto gjendje shpirtrore lehtsisht nuk bien
n sy por zbulohen pas inicimit t procedurs penale si rezultat i ekzaminimeve t
ndrmarra. Motivi pr kt pranim t rrejshm vjen si pasoj e ekzistimit t
ndjenjs s fajsis te kto persona. Domethn, personi q pranon rrejshm ka
kryer n mendimet e tij vepr penale t njjt apo t ngjashme ( jan mendime
prjetime shpirtrore jo t vrteta ), dhe pr tu liruar pranon si t veten nj vepr
q realisht nuk e ka kryer.
N suaza t ksaj teme jami prpjekur q t flitet lidhur me disa nga motivet e
pranimit. T jepet prgjigje e sigurt n pyetjen se pr ka i dyshuari ka vendosur t
pranoj veprn penale. Kjo sht shum rnd kur kemi parasysh subjektivizmin dhe
aspektin psikik t natyrs s motivacioneve. Vrtetimi i motivit t pranimit sht shum e
rndsishme pr t vlersuar besueshmrin e vet pranimit. sht fakt i pamohueshm se
n kt drejtim ka shum komplikime, kur dihet se n disa raste mundet njkohsisht t
jen prezent numr m i madh i motiveve t ndryshme.

653

Shih: Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e thene sipas:
Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons, London,
1992, fq. 205.

217

4. Pranimi i rrejshm
Nj koh t gjat ka ekzistuar paragjykimi n baz t t cilit kur i dyshuari ka
deklaruar se ai e ka kryer veprn penale, kjo deklarat sht marr si e vrtet.
Arsyetimi i paragjykimeve t tilla ka dal nga ajo se asnj nuk do t pranonte nj vepr,
nse nga ajo do t buronin dme t ndryshme dhe dnime sipas ligjit. Sepse kjo gj shkon
n kundrshtim me natyrn njerzore q t flas kundr vetes dhe t akuzoj veten e vet.
Megjithat, kjo gj a sht plotsisht ashtu? Ka qen e nevojshme t kaloj shum koh
para se praktika t ndryshoj botkuptimin se njeriu normal nuk mundet t pranoj nj
vepr penale, q nuk e ka kryer. Kjo bindje e gabuar ka qen si shkak pr nj numr t
konsiderueshm t gjykimeve t gabuara, nga t cilat disa kan prfunduar edhe
tragjikisht.
Kur flasin lidhur me pranimin e rrejshm autort Wicklander dhe Zulawski dallojn
dy situata:
i dyshuari sht plotsisht i pafajshm n raport me veprn penale q e pranon;
i dyshuari vrtet sht i przier n veprn penale, por refuzon q t zbuloj
motivet e vrteta t veprs penale654.
Pse vjen deri te ajo, prgjigjja sht shum e thjesht, profesor Richard J. Ofshe v
n dukje nse vendosni dik n situat t pa shpres dhe e detyroni q ai t besoj n at,
dhe m pas i jepni t zgjedh midis dy alternativave t kqija, mundet ta detyroni at q t
thot ka t dshironi655.
Autori Saul Kassin thekson se njerzit besojn se ato asnjher nuk do t kishin
pranuar nj vepr q nuk e kan kryer. Megjithat, ai vazhdon se, ato nuk e kuptojn
dhe nuk e din se sa stresuese mundet t jet dgjimi policor. do njeri ka nj pik t
caktuar t shkrepjes, kur arrihet kjo dhe kur e kemi fjaln te dgjimi policor, mnyra
m e leht sht q ti thuhet policis at q ato dshirojn t dgjojn656.
N prpjekjen pr tu prgjigjur n pyetjen si dhe pse vjen deri te pranimi i rrejshm,
autort Gudjonsson dhe Mackeith theksojn tre faktor:
1. prvoja individuale dhe nevoja e individit,
2. shkalla e presionit ndaj t cils i dyshuari ka qen i ekspozuar gjat kohs s
qndrimit n paraburgim policor dhe gjat marrjes n pyetje,
3. ekzistimi i gjendjes emocionale e cila lidhet me kontrollimin nga shtypjet e
situats s caktuar dhe krkesave q burojn nga dgjimi policor657.
654

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 212.
655
Shih: Hansen, M.: Untrue confessions, ABA Journal, Chicago, Jul 1999, fq. 51.
656
Shih: Po aty, fq. 51.
657
Shih: Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i psihijatriski aspekti,
Izbor, 1/99, fq.93.

218

Gjithashtu, kta autor theksojn se t gjith ato q japin pranim t rrejshm jan
mendrisht t hendikepuar apo t smur. Domethn dhe njerzit normal do t kishin
pranuar nj vepr penale, t ciln nuk e kan kryer, nse jan t ekspozuar ndaj ndonj
shtypjeje t madhe. N ann tjetr, ekzistojn edhe nga ata njerz q ndaj asnj shtypjeje,
nuk do t kishin pranuar veprn penale, q nuk e kan kryer658.
Autori V. Vodineli thekson se pranimi i rrejshm paraqet veprim taktik i t
dyshuarit. Ajo ndikon n mnyr sugjestive ndaj gjykatsit hetues, pr shkak t s cils
ai llogarit se hetimi q n kt moment sht i prfunduar. I dyshuari nuk do ta ket
vshtir q m von ta mohoj pranimin dhe t dshmoj pavrtetsin e saj dhe kshtu
nga ajo do t fitoj edhe simpatin dhe mshirn e gjykats, duke u thirrur n at se
pranimin e ka dhn nga detyrimi659.
Sot nuk mundet t flitet m n mnyr t sigurt pr at se sa e shpesht sht dhnia e
pranimit t rrejshm. Megjithat, fakt sht se pranime t rrejshme pr veprat penale q
nuk i kan kryer ndodhin edhe sot. Dhe pr kt shkak n punn e prditshme t marrjes
n pyetje, dhnien e pranimit nga i dyshuari pavarsisht a do t jet ajo bindse dhe
logjike, nuk duhet pranuar pa rezerv. Pranimi i fituar duhet t analizohet se a sht n
prputhje edhe me t gjitha provat tjera, si ato materiale ashtu edhe ato personale. N
instanc t fundit pr kt neve na obligon parimi i gjetjes t s vrtets materiale.
Hulumtimet shkencore, t cilat kan t bjn me problematikn e pranimit t rrejshm
kryesisht kan qen t orientuar lidhur me motivin e dhnies s pranimit t rrejshm,
duke anashkaluar shtrirjen dhe prmasat e ktij problemi. Kshtu q, n vend se t kemi
hulumtime lidhur me prmasat e ksaj dukurie, ne kemi situat q hetimet lidhur me
problematikn e pranimit t rrejshm ti kategorizojm n dy grupe:
1. ato q jan t bazuara n analizn e disa rasteve t pranimit t rrejshm,
2. ato para se gjithash t marra nga psikologu dhe duke mos u marr edhe me
motivet e dhnies s pranimit t rrejshm.
Nj hulumtim shkencor i plot i fenomenit t pranimit t rrejshm do t duhet t na
ofroj prgjigje n pyetjet vijuese:
a. Pse disa t dyshuar vendosin q t pranojn nj vepr penale t ciln nuk e kan
kryer?660 N kt pyetje sht e domosdoshme q t prgjigjemi nga shkaku se
duhet t konstatohet se kush kan qen ato veprime t policis q e kan uar t
dyshuarin, q t pranoj veprn penale t ciln nuk e ka kryer. Nse do t
konstatojm se kush kan qen ato veprime t policis q kan detyruar t
dyshuarin, do t duhet q me ligj t ndalohen.
b. Sa jan t shpeshta rastet e pranimit t rrejshm?661 N kt drejtim duhet t
bhen hulumtime dhe t merren t dhna nga institucionet prkatse pr t pasur
pasqyr sa m objektive lidhur me kt dukuri.
658

Shih: Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i psihijatriski aspekti,
Izbor, 1/99, fq.93.
659
Shih: Vodinelic, V., Kriminalistika, Zavod za uxhbenike i nastavna stretsava, Beograd, 1996, fq. 249.
660
Shih: Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i psihijatriski aspekti,
Izbor, 1/99, fq.95.
661
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 217.

219

c. Llojet e pranimit t rrejshm 662 Autort Kassin dhe Wrightsman dallojn tre
lloje t pranimit t rrejshm:
1. Pranim i rrejshm me vullnet dhe vetdshir663 ktu sht fjala pr pranim
pa prdorimin e asnj lloj t shtypjes. Autort Kassin dhe Wrightsman theksojn
katr arsye t dhnies s pranimit t rrejshm e me vullnet:
Dshira morbide pr publicitet664 - sipas t cils nnkuptohet nevoj
patologjike e individit t bhet publik, edhe nse kjo do t thot dnim dhe psim
pr nj vepr t pakryer,
Nevoja e pavetdijshme pr tu liruar pr shkak t ndonj vepre t m
hershme nprmjet vetkallzimit665 fajsia pr t ciln ktu flitet, mundet t
jet e lidhur me ndonj vepr t vrtet apo ngjarje t sajuar. Nevoja pr
vetkallzim si pasoj ka pranimin e veprs penale t ciln nuk e ka kryer.
Pamundsia e dallimit apo diferencimit ngjarjeve t vrteta nga fantazia666
si shkak i ksaj, para se gjithash sht skizofrenia.
Mbrojtja e kryersit t vrtet667.
2. Pranimi si rrjedhoj e shtypjes ky lloj i pranimit t rrejshm sht pasoj e
veprimit jo adekuat t policis gjat procesit t marrjes n pyetje668. Domethn, i
dyshuari sht plotsisht i vetdijshm se nuk sht kryers i veprs penale,
ndrkaq arsyeja themelore pr shkak t s cils pranon sht dshira q sa m par
t lirohet nga ndjenja e friks, dhe nga supozimi se nse dgjimi do t
prfundoj di ti lejohet q t shkoj n shtpi. Dshira e tepruar pr tu liruar
nga kjo ndjenj e shtyn q t bj pranim t rrejshm. Zakonisht, ky lloj i pranimit
do t trhiqet pasi t jet ndalur shtypja ndaj t cils ke qen i eksponuar i
dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje.
3. Pranim i rrejshm pr shkak t shtypjes s brendshme deri te ky lloj i
pranimit i dyshuari vjen n rastet, kur gjat procesit t dgjimit beson se ka kryer
vepr penale pr t ciln edhe dyshohet, edhe pse atij pr at nuk i kujtohet669.
Autort Gudjonsson dhe Mackeith theksojn se kjo form e pranimit sht pasoj
e t ashtuquajturit sindroma e dyshimit n memorien vetjake670. Te ky lloj i
pranimit t rrejshm duhet t dallohen dy situata:
i dyshuari nuk kujtohet se ka kryer vepr penale pr t ciln dyshohet, andaj kjo
ndjenj shpeshher sht si pasoj e humbjes s memories pr shkak t prdorimit
t teprt t alkoolit dhe substancave narkotike;
662

Shih: Po aty.
Shih: Kassin, S., Wrightsman, L, The Psychology of Evidence end Trial Procedure, Beverly Hills: Sage
Publications, 1985, fq. 23.
664
Shih: Po aty.
665
Shih: Po aty.
666
Shih: Po aty.
667
Shih. Po aty.
668
Shih: Po aty, fq. 23-24.
669
Shih: Kassin, S., Wrightsman, L, The Psychology of Evidence end Trial Procedure, Beverly Hills: Sage
Publications, 1985, fq. 23-4.
670
Shih: Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i psihijatriski aspekti,
Izbor, 1/99, fq. 90.
663

220

i dyshuari n fillim t dgjimit qartsisht kujtohet se nuk ka kryer vepr penale

pr t ciln dyshohet, por nn ndikimin e veprimeve manipulative dhe sugjestive
t pyetsit, ai fillon t mohoj kujtesn dhe bindjen e tij t mhershm671.
Autori Zvonimir Roso dallon tri forma t pranimit t rrejshm:
pranim i rrejshm me vetdije;
pranim i rrejshm si rezultat i mnyrs s veprimit joligjor t pyetsit;
pranim i rrejshm me prapavij psikopatologjike672.

5. Pranimi i trhequr apo i refuzuar

Pranimi i trhequr apo i refuzuar duhet t dallohet nga pranimi i rrejshm.
Domethn, nuk jan t rralla rastet kur pranimi i dhn n procedurn parapenale pas
inicimit t procedurs penale t trhiqet apo refuzohet. Fakti se pranimi trhiqet nuk do t
thot se ai sht i pavrtet, pr shkak t asaj se trheqja e pranimit sht karakteristik
edhe e kryersit t vrtet, ashtu edhe e t dyshuarit t pafajshm. Derisa motivet e
trheqjes s pranimit e t dyshuarit t pafajshm jan t qarta ( sepse ato nuk jan kryers
t veprs penale ), tek kryersit e vrtet situata sht tjetr fare. Domethn, shum t
akuzuar dhe t dyshuar pas ballafaqimit me sanksionin penal pr shkak t veprs penale
q e kan kryer, vendosin n trheqje t pranimit, duke aluduar se pranimi i dhn ka
qen si pasoj e detyrimit. Studimin q e ka realizuar autori Vennard lidhur me
trheqjen e pranimit prpara gjykatave angleze, thekson tre arsye m t shpeshta pr
trheqje:
1. Premtimi nga ana e policis q i jepet t dyshuarit se m hert do t lshohet nga
paraburgimi nse pranon veprn673.
2. Zgjatja apo vazhdimi i afatit t paraburgimit674.
3. Aplikimi faktik i duns apo kanosjes e prdoruar nga ana e policis675
Prve ksaj, pas kalimit t nj kohe t konsiderueshme nga dhnia e pranimit, i
dyshuari mundet t riprtrij energjin e rezistimit, mendim q shfaqet te i dyshuari n
ato situata duke menduar se nuk ka prfunduar gjithka, dhe si hap i par n kt drejtim
vjen trheqja e pranimit. M s shumti deri te kjo situat mund t vij pas konsultimit t
t dyshuarit me mbrojtsin e tij, kur ai mendon se gabimisht e ka vlersuar gjendjen (
671

Shih. Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and testimony, John Wiley & Sons,
London, 1992, fq. 226-228.
672
Shih: Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995, fq.180.
673
Shih: Venard, W., Singing: The Mechanism and the Technic, Revied Edition, Greatly Enlarged, 1967,
Publishd by Carl Fischer ( CF.O4685 ), fq. 134.
674
Shih: Venard, W., Singing: The Mechanism and the Technic, Revied Edition, Greatly Enlarged, 1967,
Publishd by Carl Fischer ( CF.O4685 ), fq. 134.
675
Shih: Po aty, fq. 134-135.

221

sepse provat pr fajsimin e tij jan t dobta ) dhe se kjo gjendje pr at nuk sht pa
rrugdalje676. N baz t numrit t dhn dhe t trhequr, t pranimit t rrejshm,
punonjsi operativ duhet t konstatoj se t gjitha pranimet jan t rrejshme, pra edhe ajo
e para e cila sht e vrtet677.
N rastet t trheqjes s pranimit prpara gjykats, paraqitet problem lidhur me at se
si t dalloj pranimin e trhequr t personit t pafajshm nga ai i kryersit t vrtet. Kto
dallime shpeshher nuk jan t mundura, mirpo kontrollimi detal i pranimit t trhequr
dhe lidhja e tij me provat tjera do t ul n mas t madhe mundsin e gabimit n kt
aspekt. N do rast, gjykata do t duhet t konstatoj motivet e dhnies dhe m pas edhe
trheqjen e pranimit, duke analizuar t gjitha materiale e dgjimit audio-vizual t
realizuar nga policia, me t cilat praktikisht do t prjashtoj mundsin e pohimit t t
dyshuarit, pr tu thirrur n veprime joligjore t policis ( detyrimi, dhuna, kanosja...) si
njra nga bazat m t shpeshta q e prdorin t dyshuarit pr trheqjen e pranimit.

6. Vleresimi i besueshmris s deklarimit t t dyshuarit

Qllimi themelor i marrjes n; pzetje t t dyshuarit sht marrja apo fitimi i deklarimit
t vrtet. Parashtrohet pyetja se kur pr nj deklarat mundet t thuhet se sht e vrtet?
Nj deklarat mundet t thuhet se sht e vrtet ather kur gjykimi jon do t jet n
harmoni me t vrtetn objektive, gjegjsisht ai gjykim i cili paraqet pasqyrim subjektiv
t t vrtets objektive. Deklarimi a sht i vrtet apo jo, n instanc t fundit vendos
gjykata nprmjet aktgjykimit t saj q e sjell n fund t procedurs penale. Megjithat,
derisa gjykata nuk sjell aktgjykim, si shkak i asaj flitet lidhur me besueshmrin e
deklarats. Pr ndonj deklarata do t themi se sht e besueshme nse ekziston bindja se
sht e vrtet.
do dyshim lidhur me vrtetsin e deklarimit t t dyshuarit krijon
domosdoshmrin pr ta verifikuar apo kontrolluar at ( vlersimin e besueshmris ).
Lnia pas dore e verifikimit apo mosdhnia e kujdesit t mjaftuar mundet t prodhoj
pasoja dhe dme t konsiderueshme pr procedurn penale. Deklarimet e rrejshme
zakonisht zbulohen pas inicimit t procedurs penale, mirpo ather do t jet kryesisht
vshtir, ndonjher edhe e pamundur. Ky zbulim do t bhet duke grumbulluar prova t
reja t cilat prova dhe fakte do t mundsonin zbardhje t plot t veprs penale. Pr
shkak t ksaj do deklarim t t dyshuarit, duhet ta pranojm gjithmon me rezerv t
konsiderueshme, pavarsisht nga ajo se ai deklarim n shikim t par duket i sinqert dhe
logjik. Kjo kryesisht vjen n shprehje n situatat kur n deklarimin e t dyshuarit si pjes
prbrse do t jet edhe pranimi i veprs penale.

676

Shih: Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i psihijatriski aspekti,
Izbor, 1/99, fq. 94.
677
Shih: Po aty.

222

Nse merren parasysh pasojat q mundet t lindin n rastet kur deklarimi i t

dyshuarit, i cili llogaritej si i vrtet m vn do t tregohet pjesrisht apo plotsisht i
rrem, pr kt arsye vlersimi i besueshmris s deklarimit t t dyshuarit na paraqitet
si i domosdoshm.
Vlersimin e besueshmris s deklarats t t dyshuarit bhet:
duke analizuar prmbajtjen e vet deklarimit;
krahasimi i prmbajtjes s saj me provat dhe faktet tjera t vrtetuara;
me an t mnyrave tjera plotsuese ( t ashtuquajtura verifikimi psikologjik,
vlersimi i personalitetit t personit q jep deklaratn, manifestimi i fotografis
simptomatike gjat procesit t dgjimit dhe t tjera)678.
Analiza e prmbajtjes s deklarats t t dyshuarit679 prbehet nga verifikimi i
rrjedhshmris logjike t prmbajtjes s saj. Lidhur me at autori Sheshi merr kto
kritere logjike pr besueshmrin e deklarats:
1. jo kundrthnse me logjikn dhe me parimet ligjore dhe shkencore;
2. nuk mohon qndrimet faktike dhe t vrteta;
3. sht n harmoni me faktet tjera t evidentuara dhe t besueshme;
4. mnjanon kundrthniet midis provave t m hershme me ato t m vonshme;
5. sqaron ose plotson rrethanat e m hershme q jan t pasqaruara deri n fund;
6. mundson parashikimin e dukurive, ai deklarim mundet t llogaritet i
besueshm680.
Zbulimi i gnjeshtrs s deklarats me an t analizs logjike do t jet efikas nse
nga i dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje do t krkohet q t shpreh m shum t
dhna t veanta lidhur me veprn penale pr t ciln dyshohet. N rastet kur ai do t
deklaroj gnjeshtra, pr t do t jet vshtir q t gjitha veantit lidhur me veprn ti
lidh n nj trsi dhe kto veanti t jen n harmoni njra me tjetrn, si dhe t jen si
nj trsi logjike.
Krahasimi i prmbajtjes s saj me provat dhe faktet tjera t vrtetuara681 do
deklarat e fituar, kryesisht nse bhet fjal pr pranimin e veprs, duhet t krahasohet
me faktet tjera t verifikuara dhe t vrtetuara. N kt mnyr, deklarata e marr e t
dyshuarit bashkrisht me t gjitha deklarimet tjera dhe faktet apo rrethanat e verifikuara
do t ballafaqohen n mnyr t ndrsjellt dhe n kt mnyr ato ose do t plotsojn
njra tjetrn, ose do t kundrshtohen. Kjo do t krijonte nj baz solide pr t verifikuar
t vrtetn e deklarats.
Mnyrat tjera plotsuese pr t vlersuar besueshmrin e deklarimit t t
dyshuarit682 analiza logjike e deklarimit t t dyshuarit dhe verifikimi si saj me faktet
dhe provat tjera t vrtetuara, paraqet mnyrn bazike t vlersimit t besueshmris s
deklarimit t t dyshuarit. Megjithat, q vlersimi i besueshmris t jet i plot, duhet t
678

Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 208.
679
Shih: Po aty, fq. 208-209.
680
Shih: Sheshic, B.: Osnovni metodologije drushtveni nauka, e thene sipas: Axhimoviq, M., op., cit., fq.
162.
681
Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 208-209.
682
Shih: Po aty.

223

prcillet edhe nga disa t ashtuquajtura mnyra plotsuese t vlersimit t besueshmris.

N kto mnyra bjn pjes: vrtetimi psikologjik, vlersimi i personalitetit t personit
q jep deklaratn, manifestimi i fotografis simptomatike gjat procesit t dgjimit etj.
Vrtetimi psikologjik683 prbhet nga zbulimi i motivit t kryerjes s veprs dhe
motivit q t dyshuarin e ka shtyr q t pranoj veprn. Ky vrtetim kryesisht do t vij
n shprehje, nse fjala sht pr pranimin e veprs. Vrtetimi i motiveve t veprs s
kryer penale, si hap i par i vrtetimit psikologjik t deklarats, sht shum i rnd pr
shkak subjektivitetit t natyrs s tij. Megjithat, motivi i vrtetuar lidhur me kryerjen e
veprs penale mundet neve t na ndihmoj q t kuptojm dhe t vlersojm motivin, q
e ka shtyr t dyshuarin t pranoj, kurse ajo neve mundet shum t na thot edhe pr
vrtetsin e vet deklarats, sepse nj pranim q nuk shpjegon motivet e veprs dhe t
vet pranimit do t jet i dyshimt n besueshmrin e tij.
Karakteristikat e personalitetit t t dyshuarit684 gjithashtu mundet t ofrojn
informacione t rndsishme lidhur me besueshmrin e deklarimit. Pr shembull,
besueshmria do t jet m e lart se deklarimi sht i vrtet, nse jepet nga nj person
q njihet si i ndershm, sesa deklarimi i nj personi q njihet si mashtrues dhe jo i
ndershm.
Sjelljet e t dyshuarit dhe gjendja e tij emotive gjat procesit t marrjes n pyetje,
para se gjithash, pasqyrohet nprmjet manifestimit t fotografis s tij simptomatike,
kjo gjendje dhe sjellje mundet t na ofroj informacione t dobishme pr vlersimin e
besueshmris s deklarimit t t dyshuarit. Autori Schwindt thekson: T gjitha
reaksionet e t dyshuarit q nuk jan t natyrshme mundet t interpretohen si sinjale
paralajmrimi q prcjellin nj deklarim, brenda t cilit ndodhet edhe gnjeshtra. Sa
m shum q mimika dhe gjestikulacioni t prputhet me at q thuhet apo deklarohet,
kjo mundet t llogaritet si supozim se i dyshuari flet t vrtetn685.
Deklaratn e t dyshuarit, pavarsisht se sa do t duket e logjikshme dhe bindse,
asnjher nuk duhet t pranohet pa rezerva, sepse pasojat e ksaj do t jen t mdha.
Besim i verbt i deklarimit, veanrisht nse fjala sht pr pranimin e veprs, mundet t
na oj drejt pakujdesis lidhur me grumbullimin e provave t tjera, dhe nse ndodh q
deklarimi i tij t jet i rrejshm, ndoshta edhe nuk do t jet e mundur q t grumbullohen
n ato prova.
Ligji i procedurs penale n nenin 144 i cili rregullon procedurn provuese na
obligon: Kur i dyshuari t pranoj kryerjen e veprs penale, organi q drejton procesin
sht i obliguar q edhe m tej t vazhdoj t grumbulloj prova lidhur me veprn penale
konkrete...686. dhe mu pr kt vlersimi i besueshmris t do deklarimi, a veanrisht
gjat pranimit, duhet gjithmon t verifikohet dhe vrtetohet nga organi q drejton
procesin. Mangsit apo vlersimet e siprfaqshme t besueshmris s deklarats t t

683

Shih: Po aty.
Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 209-211.
685
Shih: Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003, fq. 26-27.
686
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.
684

224

dyshuarit, n vete do t mbart mundsin reale pr hamendje gjat procesit gjyqsor,

situat e cila do t jet e papranueshme pr mbshtetjen e vendimit t gjykats.

225

TAKTIKAT MBROJTSE T T DYSHUARIT GJAT

MARRJES N PYETJE

PROCESIT T

1. Vrejtje t prgjithshme
Mrrja n pyetje e t dyshuarit pr nga natyra e saj sht marrdhnie konfliktuale,
nga arsyeja se n brendin e saj ndodhet konflikti midis interesave t pyetsit, i cili tenton
t zbuloj veprn penale dhe t siguroj prova t domosdoshme pr procesuim t
suksesshm t saj dhe interesave t t dyshuarit, i cili prpiqet ti shmanget prgjegjsis
pr veprn penale t kryer.
Duke tentuar q t arrij deri te pranimi, por edhe deri te provat tjera t cilat do t
vrtetonin fajsin e t dyshuarit, pjestart e policis do t shrbehen me metoda dhe
veprime t ndryshme taktike dhe psikologjike687. Megjithat, edhe kryersit e veprs
penale gjat ktij procesi prdorin metodat taktike t tyre, me t cilat tentojn q t
pengojn zbulimin dhe argumentimin e fajsis s tyre.
N kuptim t prgjithshm me taktika mbrojtse t t dyshuarit q gjejn aplikim
gjat procesit t marrjes n pyetje nnkuptohet do veprim me an t t cilit kryersi i
veprs penale tenton q t pamundsoj q pyetsi t vrtetoj fajsin e tij, gjegjsisht,
nse kjo nuk do t jet e mundur plotsisht, ather kjo fajsi t mbulohet dhe t ulet n
mas sa m t vogl688.
Arsyeja themelore ( motivi ) pse i dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje nuk
vendos t thot t vrtetn, dhe aplikon kto metoda mbrojtse, sht tentimi i tij q ti
shmanget pasojave q burojn nga vepra penale. Kur themi pasoja nga vepra penale, nuk
mendojm vetm pr sanksionin eventual t nj vepre t caktuar, por edhe pr pasojat
tjera q burojn nga ky sanksion ( pr shembull, dnimi me burgim mundet te i dyshuari
t prodhoj frikn pr humbjen e vendit t puns dhe me kt rrezikimin e burimit
financiar t familjes s tij, frika pr humbjen e fams, humbjen e besimit te miqt etj ).
Si kan lindur teknikat mbrojtse t kryersit t veprs penale, t cilat aplikohen gjat
procesit t marrjes n pyetje? Njri prej burimeve t konsiderueshme t ktyre taktikave,
sht prvoja personale apo e t tjerve689. Domethn, kriminelt, veanrisht ata me
stazh t gjat n karriern e tyre profesionale kriminale nga marrja n pyetje e tyre,
ndoshta disa her nga ana e policis. Gjat atyre marrjesve n pyetje ata pa dyshim kan
arritur prvoj t caktuar, duke analizuar sjelljet e pyetsit dhe duke konstatuar gabimet e
687

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 232.
688
Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 223.
689
Shih: Gordon, N. J. Fleisher, W. L.: Effective interviewing and interrogation techniques, Academic
press, 2002. fq. 123.

226

veta n dgjimet e m hershme ato fitojn nj lloj prvoje n kt drejtim. N t njjtn

koh ato shohin edhe prvojn e kolegve t tyre nga sfera e kriminalitetit. Praktika ka
treguar se vendi ku kriminelt fitojn dije t reja sht burgu. Qndrimi n burg
shpeshher shndrrohet n seminar t vogl pr kriminalitet prmes t cilit kryersit e
veprave t ndryshme penale gjejn mundsin, pr t shkmbyer midis tyre prvojat e
fituara.
Sot, zhvillimi i shkencs dhe tekniks ka krijuar mundsin, q kriminelt mnyrat se
si duhet t sillen gjat procesit t marrjes n pyetje mundet ti gjejn edhe n internet.
Kto metoda jan t formuluara n form t librit, edhe at:
Pas burgosjes ata tentojn nga ju t marrin deklarat n veturn e policis, n
stacionin policor, apo kudo690;
Informata qe ke n kokn tnde nuk guxon n asnj mnyr t lshohet691;
Marrja n pyetje nuk sht vetm loj pyetjesh dhe prgjigjesh, por situat q
prfundimi i t cils sht me pasoja692;
Polici n t njjtn koh ka dshirn pr sukses dhe frikn pr lindjen e nj
konfrontim me ju, aspak ju nuk jeni t dobt693;
Polici aplikon taktika pr t thyer rezistimin tuaj dhe nj ndr ata sht ma mir
sht pr ty694;
Polici n nj moment do ta heq veshjen zyrtare dhe do t tentoj t luaj rolin
e avokatit. Mos i beso atij, kur ai dika t kshillon, sepse kshillat mund ti
marrsh vetm nga mbrojtsi yt. etj695.
Teknikat mbrojtse q i prdor i dyshuari gjat procesit t marrjes n pyetje mundet t
jen t ndryshme. N vazhdim do t prezantojm vetm disa nga ata q m s shumti
gjejn aplikim:
Mohimi apo kundrshtimi;
Heshtja apo mos dhnia e informacioneve lidhur me ngjarjen;
Ndryshimi i deklarats;
Prezantimi i deklarats paraprakisht t prgatitur696.

690

Shih: Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003, fq. 43.
Shih: Po aty.
692
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 234.
693
Herren, R.; Saslushavanje kao drushtvena komunukacija, Izbor, MUP Republike Hrvtske, Zagreb, 2007,
fq. 367.
694
Shih: Po aty.
695
Shih: Po aty.
696
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 235.
691

227

2. Mohimi i veprs si taktik mbrojtse e t dyshuarit

Mohimi sht lloj i veprimeve mbrojtse t t dyshuarit, me t ciln ai pjesrisht apo
plotsisht mohon ekzistimin e fakteve t cilat e akuzojn.
Ekzistojn lloje t ndryshme t mohimit:
1. Varsisht nga ajo se provat e akuzs mohohen plotsisht apo vetm n segmente t
veanta dallojm:
mohim t plot,
pohim t pjesshm697.
2. Varsisht nga mnyra se si aplikohet dallojm:
mohim t sigurt dhe konsekuent,
mohim jo t sigurt dhe jo konsekuent698.
3. Prve ksaj, mohimi mundet t jet dhe:
a) mohim i argumentuar, dhe
b) mohim jo i argumentuar ( i dyshuari mohon provat e akuzs kurse m pas nuk
ofron asnj fakt ose prov, me t cilat do t vrtetoj mohim e tij )699.
Literatura jon procedurale penale, por edhe ajo e huaj, deklarimit t t dyshuarit i
kushton vmendje vetm kur ajo paraqitet n form t pranimit. Nse kihet parasysh se
edhe pranimi edhe mohimi i argumentuar kan vler provuese t njjt, praktika q ti
jepet rndsi vetm pranim, llogaritet si e gabuar.
Mohimi mundet t jet teknik mbrojtse shum efikase e t dyshuarit. Domethn, i
dyshuari, duke u nisur nga supozimi se vetm ai ka dijeni lidhur me ngjarjen kriminale,
vendos ta aplikoj kt metod. Gjithashtu, ai nuk sht i obliguar me barrn e provave.
Nse nuk do t disponohet me material provues adekuat, mohimi do t jet nj penges e
pakalueshme n rrugn e gjetjes dhe vrtetimit t s vrtets lidhur me nj vepr penale t
caktuar. Nuk duhet t hamendemi dhe t besojm se mohimi i fajsis gjithmon paraqet
taktik mbrojtse e t dyshuarit dhe si e till sht e rrejshme.
Mohimi ndonjher mundet t jet edhe si karakteristik e t dyshuarit t pafajshm
dhe si e till t jet e drejt dhe e sinqert. Burim i rndsishm i informacionit lidhur me
at se mohimi, a sht i vrtet apo i rrem, sht fotografia simptomatike e t
dyshuarit700. Megjithat, n numrin m t madh t rasteve vetm ajo nuk do t jet e
mjaftueshme, pr t na ofruar prgjigje n pyetjen se i dyshuari q mohon a flet t
vrtetn. Dhe mu pr kt, indicjet q na ofrohen nga fotografia simptomatike duhet
gjithmon t prcillen edhe me informacionet dhe materialet tjera provuese.
697

Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 225.
698
Shih: Po aty.
699
Shih: Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003, fq. 47.
700
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 239.

228

Kur flitet pr vlersimin e besueshmris s mohimit, veanrisht e rndsishme sht

se a sht mohimi jo i argumentuar701 ( i dyshuari mohon akuzn dhe m pas nuk afron
fakte dhe prova pr t vrtetuar mohimin e vet ), apo i dyshuari prezanton fakte dhe prova
me an t t cilave vrteton mohimin e tij. Pr shkak se mohimi i paargumentuar sht
konstatim i thjesht, i cili nuk sht i mbshtetur n asnj fakt apo prov, dhe si i till nuk
llogaritet si prov n procedur penale, njjt ashtu, q si prov n procedur penale nuk
do t llogaritet as pohimi i akuzuesit, nse akuza e tij nuk mbshtet n fakte dhe prova t
mjaftueshme. Mungesa e fakteve dhe provave, me t cilat do t vrtetohet prmbajtja e
mohimit, me t drejt na on n supozimin se ato nuk ekzistojn, dhe kshtu kto lloje t
mohimit n esenc llogariten si indicje lidhur me fajsin e t dyshuarit. Pr kt shkak i
dyshuari duhet n mnyr t qart t paraqes fakte dhe prova lidhur me mohimin, nse
sht i pafajshm, sepse me veprime jo t argumentuara mundet vetes s tij ti sjell dm
t madh.
Duhet gjithashtu t potencohet se nse dikush si i dyshuar nuk do t prezantoj
argumente q shkojn n interes t mbrojtjes s tij ( mohim jo i argumentuar ), kjo
detyrimisht nuk do t thot se ai sht fajtor. Mund t kemi raste kur edhe i dyshuari i
pafajshm jo inteligjent, apo nga ndonj arsye e tij personale, nuk do t sjell argumente
lidhur me mbrojtjen e tij, nse dshiron t fsheh ndonj sekret t tij, do t mbrohet n
kt mnyr.
Pr dallim nga mohimi jo i argumentuar, mohimi i argumentuar posedon vler t
madhe, pr shkak se i dyshuari do t prezantoj fakte me t cilat do t mohoj akuzn.
Kjo do t jet e mundur n situatat vijuese:
1. Prezantimi i t vrtets n mnyr t argumentuar 702 mnyra m e mir pr t
vrtetuar t vrtetn sht, kur i dyshuari do t mohoj fajsin duke argumentuar t
vrtetn. Kjo sjellje sht karakteristik e t dyshuarve t pafajshm.
2. Prezantimi i t pavrtets n mnyr t argumentuar 703 mbrojtja e t dyshuarit
duke prezantuar t pavrteta sht nj mnyr legjitime q e prdorin ato. Megjithat,
nse i dyshuari do t zbulohet se mashtron, mashtrimi i tij do t forconte fuqin provuese
t indicjes lidhur me fajsin e tij, e cila ve m ekziston.
3. Ekzistimi i disa fakteve n mnyr mashtruese do t mohohet, ndrsa disa do t
prezantohen n mnyr t vrtet 704 pr vrtetimin e t vrtets gjithsesi se situata do
t jet shum e rrezikshme, kur i dyshuari pranon si t vrteta ekzistimin e disa fakteve,
ndrsa ekzistimin e disave e mohon n mnyr t rrejshme. Domethn, shpeshher
ndodh q gjith deklarata t humbas vlern e saj vetm pr shkak t asaj se sht
argumentuar se nj pjes e saj sht e pavrtet.
Nga kjo q u prezantua m lart, mundemi t konstatojm se mohimi i fajsis sht
njra nga taktikat mbrojtse m t shpeshta t kryersve t veprave penale. Megjithat, n
t njjtn koh ajo mundet t jet si mnyra e vetme e mbrojtjes s personave t
pafajshm. Pr kt shkak, pjestart e policis detyrimisht duhet t jen shum t
701

Shih: Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003, fq. 47.
Shih: Siminovic, B.; Pribavljanje i ocean iskaza pred policijom i na sudom, Praven fakultet u
Kragujevac, Kragujevac, 2007, fq. 229.
703
Shih: Po aty.
704
Shih: Po aty.
702

229

kujdesshm, kur gjat veprimeve t tyre do t ken prpara nj t dyshuar q mohon

fajsin. Kjo sht edhe obligim ligjor pr pjestart e policis: Gjykata, prokurori i shtetit
dhe policia t cilt marrin pjes n procedurn penale detyrohen q saktsisht dhe
trsisht ti vrtetojn faktet t cilat jan t rndsishme pr marrjen e vendimit t
ligjshm ( neni 7 paragrafi 1 )705. Legjislacioni procedural penal ka pr detyr t siguroj
nj procedim t drejt, t barabart e t rregullt ligjor, t mbroj lirit personale dhe t
drejtat e interesat e ligjshme t shtetasve, t ndihmoj pr forcimin e rendit juridik dhe
zbatimin e Kushtetuts e t ligjeve t shtetit ( neni 1 ) 706. Mohimi, padyshim posedon nj
vler t madhe orientuese. Dhe sa i takon vlers s tij provuese, ai ka t njjtn vler
provuese si pranimi, por vetm ather kur ajo do t verifikohet me t gjitha provat e
grumbulluara, si ato materiale, ashtu edhe ato personale.

3. Heshtja si taktik mbrojtse e t dyshuarit

Shikuar n aspekt gjeneral, gjat procesit t marrjes n pyetje t mundura jan dy
strategji mbrojtjeje t t dyshuarit:
deklarimi i t dyshuarit gjat procesit t marrjes n pyetje, pa marr parasysh se
ai do t jet i vrtet, pjesrisht apo plotsisht i rrejshm, dhe
heshtja e t dyshuarit707.
E drejta pr heshtje sht e drejt e garantuar me ligj, ku i dyshuari nuk sht i
obliguar t prezantoj mbrojtjen e vet, si dhe as t prgjigjet n pyetjet e parashtruara.
Para do marrjeje n pyetje, i pandehuri informohet pr: e drejta pr t heshtur dhe t mos
prgjigjet n asnj pyetje, prve se t jap informacion n lidhje me identitetin e tij / t
saj ( neni 153 paragrafi 3.3 )708.
Mundemi t dallojm kto lloje t heshtjes:
heshtje e plot,
heshtje deri n prfundim t procedurs provuese,
heshtje duke mos deklaruar pr gjendjen faktike personale, me qllim q m
von provat e akuzs t vihen n pikpyetje709.
Heshtja n praktik si taktik mbrojtse e t dyshuarit manifestohet ashtu q i
dyshuari, pas parashtrimit t pyetjes s par, e drejton pyetsin q prgjigjen e tij ta

705

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
706
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
707
Shih: Vodinelic, V. Dokazana vrednost poricanja y kricicnom postupy, JRKK, 1997, fq. 77.
708
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
709
Shih: Po aty.

230

krkoj nga mbrojtsi i tij, si dhe n do pyetje tjetr t parashtruar do t prgjigjet me

heshtje t plot.
Heshtja e kombinuar me mohim paraqet taktik mbrojtse shum efikase.
Domethn, i dyshuari mohon citatet e padis, dhe njkohsisht shmanget nga analizimi
logjik i tyre. Pr kt shkak heshtja e kombinuar me mohim sht situat e vshtir, pr t
nxjerr informacione lidhur me veprn penale. Pr prparsit e heshtjes t kombinuar me
mohim na shpjegon autori A. Babrs kur thot: nse i dyshuari do t lshohet n
komunikim ather do t jap prgjigje n pyetjet e parashtruara, do t ofroj faktet dhe
t kundrshtoj me argumente padin, por nse i dyshuari do t jet jo i sinqert,
pashmangshmrisht do t futet n kundrthnie, t cilat nuk do t ket mundsi ti
sqaroj710.
Vlera provuese e heshtjes shpeshher ka qen objekt diskutimi i autorve t
ndryshm. Ajo q sht e pakontestueshme sht se heshtja nuk sht, as nuk mundet t
jet prov fajsie. T gjitha prgjigjet e ksaj pyetje mundet t ndahen n tre grupe:
Heshtja nuk mundet t llogaritet si indicje pr fajsin711, pr shkak se heshtja
mundet t jet karakteristik edhe e t dyshuarit t pafajshm. Arsyet q i
dyshuari i pafajshm t mbrohet me heshtje munden t jen t ndryshme:
rregullimet e ndryshme shpirtrore, prjetimi i shokut emocional etj. Edhe pse
kto raste n praktik jan t rralla, prapseprap mundet t ndodhin.
Heshtja mundet t llogaritet si indicje pr fajsin712 nga shkaku se i dyshuari
nga frika pr t mos u ngatrruar n mashtrimin e vet, mundet t zgjedh t
mbrohet me heshtje. Praktika na tregon se n rastet kur i dyshuari kupton se
policia nuk disponon me prova t mjaftueshme pr t mbshtetur fajsin e tij, ai
do t vendos q t mbrohet me heshtje. Megjithat, prcaktimi i t dyshuarit q
mbrojtjen e tij q n fillim ta mbshtes n heshtje n praktik nuk sht shum e
shpesht, sepse edhe kryersi i vrtet n t shumtn e rasteve sillet n mnyr t
ngjashme si i dyshuari i pafajshm, analizon faktet akuzuese ndaj tij dhe tenton q
ti mohoj.
Heshtja si e till nuk mundet t vlersohet as si indicje e fajsis, as si indicje
e pafajsis 713.
Prgjigja m e pranuar lidhur me heshtjes sht ajo se nuk sht i pranueshm
qndrimi se heshtja nuk flet asgj lidhur me fajsin e t dyshuarit. Heshtja flet, mirpo
domethnia e saj sht me shum kuptime, pr shkak se mund t mbrohet me heshtje
edhe i dyshuari i pafajshm edhe kryersi i vrtet. Pr dallim nga heshtja e plot, heshtja
e pjesshme mund t trajtohet si indicje lidhur me fajsin pr arsye se i dyshuari n
pyetjet q i konvenojn jep prgjigje, kurse n ato q nuk i konvenojn hesht.
N fund duhet t theksojm se heshtja e t dyshuarit, edhe pse sht nj mnyr legale
dhe legjitime pr mbrojtjen e tij, dmton procesin e vrtetimit t t vrtets. Domethn, i
dyshuari ( nn supozimin se sht kryers i vrtet ) m mir se do kush tjetr di se si ka
ndodhu nj ngjarje e caktuar. Prcaktimi i tij pr tu mbrojtur me heshtje do t llogaritet si
710

Shih: Babrs, A.: Die Vulgarluge in der gerichtlichen Praxis, Germany, 2003, fq 212.
Shih: Rogall, K.: Der Beschuldigte gegen sich selbst, Doicland, 2005, fq.157.
712
Shih: Po aty.
713
Shih: Po aty.
711

231

humbje e nj burimi t rndsishm t informacionit. Pr kt shkak pjestart e policis

q realizojn procesin e marrjes n pyetje duhet t tentojn q t dyshuarin ta trheqin n
bisedim, por n asnj mnyr duke aplikuar metoda q do t na onin n deklarim t
detyrueshm.

4. Simulimi ( shtirja ) disimilimi ( fshehja ) dhe agravimi ( prkeqsimi

) si taktika mbrojtse e t dyshuarit
Simulimi definohet si tentim i vetdijshm i personave t shndosh dhe normal, q
gjendjen e tyre ta paraqesin tjetr fare nga ajo q sht realisht. Domethn, duke
aplikuar simulimin si njrn nga teknikat mbrojtse gjat procesit t dgjimit, i dyshuari
me qllim dhe vetdije shtiret si smur fizikisht, apo si i smur shpirtrisht714.
Shpeshher kur i dyshuari ndodhet n situat t zbulimit t mbrojtjes s rrejshme,
simulimi prdoret si metod nga i dyshuari, me qllim q t fitoj n koh, pr t
konsoliduar mbrojtjen e vet. Shpeshher simulohen kto gjendje dhe smundje: humbja e
vetdijes, shurdhmemecja, amnezia, epilepsia etj. Simulimi mundet t jet i prgatitur dhe
planifikuar me kujdes, por mundet t jet edhe vendim i astit.
Disimilimi sht fshehje me vetdije e simptomave t smundje organike, apo t
rregullimeve shpirtrore715.
Agravimi paraqet zmadhim me vetdije apo pavetdije t gjendjes s vet minimalisht
t rregulluar fizike apo mentale716. N numrin m t madh t rasteve punonjsi operativ
me prvoj kto sjellje mundet lehtsisht ti kuptoj.

714

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 241.
715
Shih: Po aty.
716
Shih: Po aty.

232

5. Ndryshimi i deklarats si taktik mbrojtse e t dyshuarit

Deri te ndryshimi i deklarats m s shumti vjen gjat kohs, kur provat e reja nuk do
t ken mundsi apo me shum vshtirsi n mnyr t sigurt t verifikohen. Ndryshimi i
deklarats do t jet aktuale n t gjitha fazat e zbulimit, zbardhjes dhe argumentimit t
veprs penale, q nga procedura parapenale dhe deri te seanca kryesore.
I dyshuari deklarimin e vet gjithmon do t prpiqet ta prshtat me situatat e reja,
duke u munduar q t ballafaqohet me provat e reja, por n t njjtn koh duke mos u
larguar nga versioni i tij mbrojts i rrejshm717. N raste kur provat do t shkojn n favor
t interesit t tij, do t tentoj q deklaratn e tij ta prshtat me kt situat, duke u
munduar q dika t deklaruar me hert ta ndryshoj. Kjo situat n mnyr m t mir
do t shfrytzohet nga t dyshuarit me prvoj dhe inteligjent.
Shkaqet pr shkak t t cilve i dyshuari do t vendos t ndryshoj deklaratn mundet
t jen t ndryshm. Disa nga ato mundet t jen t sinqerta, dhe disa jo718. Pr shembull,
sht e mundur q deklarimi i par t jet dhn n gjendje shoku menjher pas kryerjes
s veprs penale, dhe m pas kur ai mendon se disa t dhna t veanta nuk shkojn n
interes t mbrojtjes s atij, ai vendos ti trheq duke i ndryshuar ato. Gjithashtu, mund t
ndodhin raste kur policia n mnyr brutale ka vepruar dhe ka marr deklaratn nga i
dyshuari, dhe pas fillimit t procedurs penale, i dyshuari n t shumtn e rasteve nga
kshillat e mbrojtsit t vet, bn ndryshimin e deklarats s tij, me arsyetimi se kjo
deklarat sht dhn nn presion.
Ndryshimi i deklarats t t dyshuarit gjat procesit t marrjes n pyetje mundet t
varioj nga ndryshimi i plot ( ashtu q deklarata e re do t jet kontradiktore me at t
dhn paraprakisht ), deri te ndryshimi i pjesshm, kshtu q deklarata e re paraqet
plotsim, precizim, gjegjsisht mohimi i pjesve te caktuara t deklarats t dhn m
hert.
Q ndryshimi i deklarats t jet i pranueshm dhe i besueshm, ajo duhet t prcillet
me dhnien e arsyes s prshtatshme e cili do ta justifikoj kt ndryshim. M s shumti
n praktik prdoren kto pretekste: Nuk m kujtohet t kem thn nj gj t atill...,
Gabimisht m keni kuptuar kur kam thn..., Ka mundsi q at tua kem thn juve.
Megjithat, at dit shikueshmria ka qen e dobt... etj.
Kur flitet lidhur me ndryshimin e deklarats, duhet t theksohet se deri te ndryshimi
vjen gjat procesit t hetimit dhe sa m shum q t zgjas hetimi, aq me e madhe do t
jet tendenca pr ndryshim t saj, me qllim t minimizimit t fajsis s t dyshuarit719.

717

Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 173.
718
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 243.
719
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 173-174.

233

Ndryshimet e shpeshta dhe t paargumentuara t deklarats paraqesin indicje t

fuqishme lidhur me fajsin e t dyshuarit720. Kjo sht nj taktik e mir q e prdorin
kryersit e veprave penale gjat procesit t marrjes n pyetje. Kjo taktik e t dyshuarit
duhet t pritet nga ana e punonjsit operativ i prgatitur. Q mundsin e ndryshimit t
deklarats ta zbresim n nj nivel sa m t vogl, n rastet kur pr kt ka edhe kushtet,
deklarata duhet t incizohet me an t tekniks audio-vizuale.

6. Prezantimi i deklarats paraprakisht t prgatitur ( mbrojtje e

paramenduar e t dyshuarit )
N rastet kur nuk do t jet e mundur ti iket prgjegjsis penale lidhur me veprn e
kryer penale, kryersi i veprs penale do t orvatet q kt prgjegjsi ta ul n mas
mundsisht sa m t vogl. Domethn, duke llogaritur paraprakisht se nj dit, pr shkak
t veprimtaris s vet kriminale mundet t dnohet nga ana e shtetit, kryersit e veprave
penale qysh prpara paraprgatitin deklaratn q do t prezantonin, nse do t ndodhte
eventualisht dgjim nga policia ndaj tyre, si dhe provat q do ta mbshtesin kt
deklarat. N praktik ndodhin shpesh situata q shitsit e lndve narkotike t mbajn
gjithmon sasi t vogl t drogs anash, ashtu q n rast se do t zbulohen, t ken
mundsi q vmendjen e policis ta orientojn n ato vende me sasi t vogl, kshtu q
pjesa kryesore e drogs gjith kohn t jet e sigurt.
T shtypur nga provat gjat procesit t marrjes n pyetje, i dyshuari mundet t vij n
situat q ta l versionin e tij t rrejshm dhe t pranoj fajsin721. Megjithat, n vend
q t deklaroj t vrtetn plotsisht, ato deklarojn vetm nj pjes t vogl t saj. N
kt kuptim, ata do t zbulojn vendin se ku e kan fshehur mallin, por n at vend
policia do t gjej vetm nj pjes t vogl t tij722. Gjersa policia do t jet e knaqur,
duke menduar se rasti plotsisht sht zgjidhur, n kto raste edhe kryersi i veprs
penale do t jet i knaqur se sasia kryesore e mallit do t ruhet dhe do t mbetet e
pazbuluar. N t njjtn koh ata do t mbajn prgjegjsi m t vogl penale sesa tu
zbulohet e gjith sasia e tij ( pr shembull. prgjegjsia nuk sht e njjt, nse n pyetje
do t jet 1 kilogram apo 10 gram ).
Edhe pse kjo taktik sht karakteristik e shitsve t drogs, ajo me sukses mundet t
aplikohet edhe n veprat tjera penale. Kshtu, kryersi i veprave penale t vrasjeve,
vjedhje dhe t ngjashme mundet t vendosi n nj an nj pistolet, e cila nuk ka qen e
720

Shih: Po aty.
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 176.
722
Shih: Po aty.
721

234

prdorur pr vrasjen. Gjithashtu, n harmoni me kto teknika mbrojtse shpeshher

kryersit paraprakisht prgatisin edhe alibin, kshtu q kryersit e veprave penale q m
par merren vesh pr deklaratn me dshmitart potencial, si dhe prgatisin prova q
kt alibi ta vrtetojn723.
Nga kjo q u tha, mundemi t konstatojm se n pamundsi pr ti ikur prgjegjsis
penale, kryersit e veprave penale prpiqen q sa m shum t jet e mundur ti
orientojn hetimet n drejtim ku atyre m s shumti u konvenon. Deklarata paraprakisht e
prgatitur dhe provat q e mbshtesin at, si qllim kan q organin pr zbulim ta bindin
se sht n rrug t drejt. Punonjsi operativ me prvoj t pamjaftueshme lehtsisht do
t trhiqet n at version, dhe me kt do t devijoj nga rruga, e cila on n vrtetimin e
plot t s vrtets lidhur me nj vepr t caktuar penale

7. Teknikat tjera mbrojtse t t dyshuarve

Taktikat mbrojtse q i prdorin t dyshuarit jan n numr m t madh. Prve
atyre q u potencuan, n shprehje mund t vin edhe kto:
1. T menduarit mir q i paraprin prgjigjes n pyetjen e parashtruar 724 pr
dallim nga i dyshuari i pafajshm, i cili nuk ka ka t fsheh dhe n pyetjet e parashtruara
nuk ka nevoj t mendohet si t prgjigjet, te kryersit e vrtet kjo nuk ndodh. Ata para
s t prgjigjen n pyetjen e punonjsit operativ, bjn nj pauz t shkurtr pr tu
menduar se far prgjigjeje t japin. Ndonjher, pauza q i paraprin prgjigjes s
pyetjes t punonjsit operativ, mundet t jet karakteristik edhe e t dyshuarve t
pafajshm. Kjo, para se gjithash do t ndodh si rast, nse situata pr t cilin ka t bj
pyetja ka ndodhur n t kaluarn, dhe pr kt i dyshuari ka nevoj pr koh pr tu
kujtuar lidhur me disa detaje, q jan n lidhshmri me ngjarjen. Gjithashtu, ndonjher
ndrlikueshmria e pyetjes s parashtruar ka nevoj q i dyshuari pak t mendohet para se
t prgjigjet dhe, kjo mund t jet si pasoj e aftsive intelektuale t ulta, stresi q sht
prezent tek ai dhe t ngjashme.
Ashtu si t menduarit e t dyshuarit prpara se t prgjigjet n pyetjet e punonjsit
operativ mundet t jet si indicje pr fajsin e tij, gjithashtu njjt me kt edhe
prgjigjet e shpejta e t dyshuarit, t cilat kan nevoj pak pr tu menduar, gjithashtu
mundet t paraqesin indicje pr fajsin e tij725. Domethn, nse n ndonj pyetje t
723

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 245.
724
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 176-177.
725
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 248.

235

ndrlikuar, e cila vrtet krkon pak koh nga i dyshuari pr tu menduar para se t
prgjigjet ( pr shembull, t kujtohet lidhur me disa detaje lidhur me ngjarjen ), nse i
dyshuari prgjigjet menjher, kjo mundet t na tregoj se prgjigja e tij ka qen q m
hert e paraprgatitur dhe si e till paraqet indicje pr fajsin e tij.
N fund mundemi t themi se ashtu si q sht prgjigja e t dyshuarit n ndonj
pyetje t ndrlikuar, dhe pr t ciln paraprakisht nuk ka nevoj t mendohet, indicje
pr fajsin e tij, njjt indicje pr fajsin e tij sht edhe nevoja e t dyshuarit pr tu
menduar, para se t prgjigjet n ndonj pyetje t thjesht.
2. Prsritja e pyetjes s parashtruar726 mnyr shum e shpesht q e prdor i
dyshuari pr t fituar n koh dhe pr tu menduar lidhur me prgjigjen sht edhe
prsritja e pyetjes s parashtruar. Pr shembull: Punonjsi operativ: A ke qen edhe ti
prezent ather kur ndodhi kjo gj...? I dyshuari: ( n mnyr t ngadalsuar prsrit
pyetjen ) A kam qen un prezent ather kur ndodhi kjo gj...? ( dhe pas ksaj pason
nj pauz e shkurtr dhe prgjigja ), Jo, u thash se nuk kam qen.
3. Deklarime dhe sqarime t pakrkuara dhe shum t hershme lidhur me
ngjarjen727 shpeshher kryersi i vrtet do t dshiroj q t deklaroj versionin e vet,
prpara se punonjsi operativ nj gj t ktill t ket krkuar nga ai. Ata jan t
padurueshm pr t dhn sqarimet e tyre, duke theksuar ato q shkojn n interes t
pafajsis s tij. Nse punonjsi operativ do ta pyes at: A e ke kryer ti kt...?. Ai n
kt pyetje do t prgjigjet me mohim t veprs dhe menjher pas ksaj do t jap
sqarime q shkojn n interes t pafajsis s tij. Pr dallim nga kryersi i vrtet, i
dyshuari i pafajshm do t thot: Jo, un at nuk e kam kryer, dhe m pas nuk do t
jap sqarime, por do t pres pyetjen pasuese t punonjsit operativ.
4. Orientimi n ato burime t cilat jan t pamundura t verifikohen728 i dyshuari
i pafajshm, nse e orienton punonjsin operativ do ta orientoj n ato burime q kan
mundsi pr tu verifikuar. Kurse, kryersi i vrtet pr t mbrojtur versionin e vet t
rrejshm, shpeshher do t thirret n ato burime t cilat punonjsi operativ nuk do t ket
mundsi ti verifikoj. Pr shembull: T ishte babai im gjall, ai juve me siguri kt q u
them do tua vrtetonte... apo Pr kt q u them mundet t pyetni shefin tim ( shokun,
vllan...), ai juve do tu thoshte... Punonjsi operativ deri te kto burime ose nuk ka
mundsi q t vij, ose nse do t vij deri te ato, nga ato nuk do t fitonte t dhna q
fajsojn t dyshuarin.
5.Tentimi pr t diskredituar punonjsin operativ, viktimn, dshmitarin... 729
shum shpesh kryersi i vrtet do t prpiqet q t diskreditoj punonjsin operativ, t
dmtuarin, dshmitart. Duke i diskredituar ata, ai n t njjtn koh diskrediton edhe
akuzn e tyre. Pr shembull, kur objekt i diskreditimit sht punonjsi operativ, i dyshuari
mundet t deklaroj pr tentim t sajimit t provave lidhur me fajsin e tij nga ana e
punonjsit operativ. Ai deklaron se gjat kohs s privimit t liris jan shkelur t drejtat
e tij. Gjithashtu, ai do t tentoj t diskreditoj edhe viktimn, duke u munduar ta
726

Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 176-177.
727
Shih: Po aty.
728
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 176-177.
729
Shih: Po aty.

236

paraqes si person gnjeshtar, se kjo pr t nuk sht hera e par, q akuzon n mnyr t
rrejshme dik.
6. Mirsjellje e tepruar, respektim dhe dshir q t ndihmohet punonjsi
operativ730 si indicje e shpesht e fajsis s t dyshuarit mundet t jet edhe
mirsjellja e tepruar ndaj punonjsit operativ, respektimi ndaj tij dhe dshira q ti
ndihmohet atij pr t zbardhur rastin. M kt mnyr, i dyshuari tenton q punonjsi
operativ t fitoj mendim pozitiv, gjegjsisht, te ai t formoj bindjen se i dyshuari nuk
sht person i cili do t kryente vepr penale. Nse i dyshuari n kt do t ket sukses,
mundsia do t jet e madhe q punonjsi operativ t bindet n pafajsin e tij.
7. Nnvizimi i sinqeritetit t tij 731 njra nga mnyrat q kryersi i vrtet
shpeshher e prdor pr t bindur punonjsin operativ n sinqeritetin e tij. Fraza q m
s shumti prdoret n kt drejtim Betohem se un..., N ka doni t betohem q t m
besoni ?, Mos dalsh i gjall nga ktu nse ju mashtroj..., si dhe shum t tjera t
ngjashme me kto.

730

Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 178-179.
731
Shih: Po aty.

237

METODAT E NDALUARA PR MARRJEN N PYETJE E T

DYSHUARIT

1. Zhvillimi historik i metodave pr marrjen n pyetje e t dyshuarit

Prpjekja pr tu zbuluar gnjeshtra dhe pr tu vrtetuar e vrteta, nuk mund t
karakterizohet si fenomen i shekullit XX, pr shkak se ajo sht e vjetr sa vet shoqria
njerzore. Domethn, q nga momenti kur njerzit kan filluar t shoqrohen, me qllim
pr t mbijetuar m leht ( bashkrisht kan shkuar n gjueti, bashkrisht jan mbrojtur
nga grupet tjera... ) n kto fillesa t bashkimit ka pasur individ q sjellja e tyre nuk sht
prputhur me disa rregulla dhe standarde t prgjithshme t pranuara nga bashksia. Nga
arsyeja se sjelljet e ktyre individve kan rrezikuar bashksin si trsi, ka qen e
nevojshme q t zbulohet se kush nga antart e grupit qndron pas ktyre aktiviteteve t
palejuara.
Duke qen t vetdijshm ata se sjelljet e tyre do t ndshkoheshin nga grupi
(
largimi nga grupit e deri te privimi nga jeta ), ata jan prpjekur q kto sjellje ti fshehin.
Mjeti themelor, q n kto raste ato e kan prdorur pr ti fshehur ato vepra, ka qen
gnjeshtra. Q n at koh ka filluar gjurmimi pas metodave pr identifikim t
prshtatshm t gnjeshtrs, ku edhe sot nuk sht ndalur. Duke prdorur t arriturat e
shkencs dhe tekniks, shoqria sot ka n dispozicion metoda dhe mjete t ndryshme pr
t zbuluar gnjeshtrn. Por, pr shkak se ende nuk ekziston ndonj metod apo mjet i cili
n mnyr t pagabueshme do t konstatonte gnjeshtrn, gjurmimi pas atyre vazhdon
edhe sot.
N fillet e periudhs s zhvillimit t shoqris njerzore zbulimi i gnjeshtrs sht
mbshtetur n bindjen se Zoti nuk do t lejonte q personi i pafajshm t lndohej. Pr
shembull, n Kin 1000 vite p.e.s t dyshuarit i sht dhn t prtyp oriz. Pas disa
minutash, i dyshuari sht dashur q kt oriz t prtypur ta pshtyj dhe, nse ai ka qen
i lagt, ai ka qen i liruar nga fajsia, ndrsa nse orizi ka qen i that i dyshuari sht
llogaritur fajtor732. Kjo metod ka qen e bazuar n reaksionet fiziologjike t njeriut,
sepse gjendrrat e pshtyms e zvoglojn aktivitetin e tyre nga ndikimi i friks apo
stresit, dhe me vet kt, personi q mashtron nga frika q t mos zbulohet i thahet goja.
Kur dihet se frika dhe stresi mundet t jen prezent edhe te i dyshuari i pafajshm, nuk
sht e njohur se sa persona t pafajshm nuk kan arritur t argumentojn pafajsin e
tyre nga testimi i ktill.
N Indi 500 vjet p.e.s personat e dyshuar nj nga nj i kan futur n nj hapsir t
errt, n t ciln sht ndodhur nj gomar i shenjt733. T dyshuarit sht dashur q kt
gomar ta prekin me dor, i cili ka qen i lyer me boj dhe, nse i dyshuari do t ishte
kryersi i vrtet, gomari do t pllet. Pas daljes nga kjo hapsir e errt, t dyshuarit
732
733

Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 20.
Shih: Po aty.

238

duhej t tregonin duart e tyre. Kryersi i vrtet, duke u friksuar se nse do ta prek
gomarin, ai do t pllet dhe nuk e kan prekur, dhe kshtu ata kur kan dal jasht i kan
pasur duart e pastra, pra t paprlyera nga boje q ka qen i ngjyrosur gomari.
Periudha mesjetare si metod pr zbulimin e gnjeshtrs kishte torturn, sepse ka
ekzistuar supozimi se i dyshuari i pafajshm do ti rezistonte do torture, vetm t ruante
reputacionin e tij734. Ksaj torture rrall kush i ka rezistuar dhe nga kjo shum t
pafajshm jan dnuar, kurse disa fajtor q kan rezistuar jan ln t lir. Kjo metod
nuk ka qen as racionale, as humane.
Eksperimentet e para nga fusha e shkencs si metoda pr zbulimin e gnjeshtrs kan
filluar n vitin 1875. At vit fiziologu italian A. Mosso ka filluar hulumtimin n ndikimin
e emocioneve t friks n qarkullimin e gjakut dhe t frymmarrjes 735. Pas fillesave t
para t studimit t ksaj fushe nga ky shkenctar, m pas kan vazhduar numr i madh i
hulumtimeve t ksaj problematike, t cilat edhe sot e ksaj dite nuk kan prfunduar, ku
t gjitha si qllim kan zbulimin e nj instrumenti adekuat, i cili do t mundsonte zbulim
t sigurt dhe t plot t mashtrimit. Gjith kjo prpjekje e shkencs sht br n kt
drejtim pr shkak t interesit shoqror q ka zbulimi i gnjeshtrs dhe gjetja e t vrtets
materiale.

2. Baza juridike e prdorimit t metodave t ndaluara gjat procesit t

marrjes n pyetje
N temn paraprake tham se instrument t prsosur pr zbulimin e gnjeshtrs ende
nuk ekziston, prandaj t gjitha pjestart e policis e t gjith bots, pr t arritur deri te e
vrteta, nuk u lejohet t prdorin metoda t cila jan t ndaluara me ligj. Rregullat e
provs t parapara n kt nen zbatohen n t gjitha procedurat penale para gjykats dhe,
n rastet kur e parasheh ky Kod, ato gjithashtu zbatohen n procedurat para prokurorit t
shtetit dhe policis.
2. Provat e marra me shkelje t dispozitave t procedurs penale jan t papranueshme
kur ky Kod ose dispozita t tjera t ligjit shprehimisht parashikojn kshtu.
3. Gjykata nuk mund ta mbshtes vendimin e saj n prova t papranueshme.
4. Gjat do intervistimi ose marrjeje n pyetje ndalohet q:
4.1. liria e t pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet
nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs,
torturs, shtrngimit ose hipnotizimit;
4.2. i pandehuri t kanoset me masa t ndaluara me ligj;
4.3. t premtohet ndonj prfitim q nuk parashihet me ligj; dhe
4.4. t dobsohet kujtesa e t pandehurit ose aftsia e tij pr t kuptuar.
734
735

Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 31.
Shih: Po aty.

239

5. Ndalesa nga paragrafi 4. i ktij neni zbatohet pavarsisht nga plqimi i personit t
intervistuar ose t marr n pyetje.
6. Kur intervistimi ose marrja n pyetje sht zbatuar n kundrshtim me paragrafin 4. t
ktij neni, procesverbali i intervistimit ose marrjes s till n pyetje sht i papranueshm
( neni 257 )736. Sepse, n t kundrtn jo vetm se do t cenohen t drejtat e personave,
por edhe ekziston rreziku serioz q nj person t pranoj nj vepr penale q nuk e ka
kryer. Edhe pse me aplikimin e metodave t palejuara shpeshher do t mundsohet
zbulimi i t vrtets, asnj shtet q pretendon t jet demokratik, ku mbisundon shteti i s
drejts nuk guxon t udhhiqet nga maksima makiavelistike qllimi arsyeton mjetet dhe
deri te e vrteta t arrihet n mnyr q sht n kundrshtim me standardet ligjore dhe
etike t shoqris bashkkohore. Pr t siguruar kt, ekzistojn norma t ndryshme t
brendshme ligjore, si dhe konventa ndrkombtare, t cilat si qllim kan q deri te e
vrteta t arrihet vetm n mnyr humane dhe legale. Askush nuk mund ti nnshtrohet
torturs ose dnimeve ose trajtimeve njerzore ose poshtruese ( neni 3 )737.
Me nocioni grumbullim kundrligjor t informacioneve nnkuptojm ata
informacione, t cilt organi kompetent i ka fituar n at mnyr, duke shkelur ndonj
norm juridike t rendit juridik, t cilat rregullojn fushn e lirive dhe t drejtave
themelore t individit. N harmoni me kt kuptim dhe rregullim sht edhe Ligji i
Procedurs Penale t R.M., ku prcakton se vendimi i gjykats duhet gjithmon t
llogaritet i pabazuar, nse gjat hetimeve jan aplikuar metoda t palejuara t
grumbullimit t provave738. Cilat jan ato ndalesa t cilat pjestart e policis duhet tu
prmbahen gjat dgjimit t t dyshuarve? Ndalesa t cilat pjestart e policis duhet tu
prmbahen mundet t ndahen n ato t q jan t sanksionuara nga normat ligjore t
brendshme dhe nga ato t dokumenteve ndrkombtare.

736

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
737
Shih: Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore, Ndryshuar me Protokollin numr 1,
4, 6, 7, 12 dhe 13. Rom, 04-11-1950.
738
Shih: ( Ligji i Procedurs Penale t R.Maqedonis, gazeta zyrtare numr 150 )-Zakon za Krivicna
Postapka, R.M. sluzhben vesnik na R.M. br. 150. od, 18.11.2010.

240

3. Ndalesat q jan t prfshira n t drejtn e brendshme

Duke marr n pyetje t dyshuarin pjestart e policis duhet tu prmbahen
ndalesave t prfshira n prcaktimet Kushtetuese t shtetit, gjegjsisht dokumenteve mbi
t drejtat e njeriut dhe pakicave dhe lirive qytetare q jan pjes prbrse e tyre. Kshtu
n nenin 2 t Dokumentit mbi t drejtat e njeriut dhe pakicave dhe lirive qytetare
ndodhet norma e prgjithshme mbi respektimin e t drejtave t njeriut, ndrsa n nenin 12
thuhet se askush nuk guxon t aplikoj procedur apo dnim t mundimshm,
johuman apo fyes739. Kjo norm sht me karakter ekstensiv q do t thot se nuk ka t
bj vetm pr organet e shtetit, por pr t gjitha subjektet, t cilt mundet t vijn t
situat t aplikojn sjellje t atill. Gjithashtu, t rndsishm jan edhe neni 2 dhe 3 t
Ligjit t Policis, sipas t cilit organet punve t brendshme duhet t mbrojn dhe
respektojn lirit dhe t drejtat e qytetarve740.
Kur flitet lidhur me aplikimin e metodave t palejuara gjat marrjes s deklaratave t
personave nga ana e organeve t shtetit , LPP parashikon:
Grumbullimi i informacioneve nuk guxon t mblidhet me detyrim;
I dyshuari dgjohet n mnyr t njerzishme dhe duke respektuar personalitetin e
tij;
Ndaj t dyshuarit nuk guxon t aplikohet dhuna, kanosja, premtimi, ofrimi ( t
ndonj favori ) apo ndonj mjet tjetr i ngjashm;
sht e ndaluar dhe e dnueshme me ligj prdorimi i do lloj t dhuns ndaj
personit q i sht privuar apo kufizuar liria, si dhe do pranim me detyrim apo
deklarim i t dyshuarit apo do personi tjetr q sht pjes e procesit;
Nuk sht e lejuar q ndaj t dyshuarit, t akuzuarit apo dshmitarve t aplikohet
intervenim mjeksor apo tu jepet mjete t atilla, q do t ndikojn n vetdijen
dhe vullnetin e tyre gjat deklarimit.
T dyshuarit duhet ti parashtrohen pyetje t qarta, t sakta dhe t prcaktuara,
ashtu q ai ti kuptoj plotsisht. Gjat dgjimit nuk lejohet t nisemi nga ajo
sikur i dyshuari ka pranuar dika q nuk ka pranuar, as t parashtrohet pyetje n t
ciln do t jet pjes e prmbajtjes s saj edhe prgjigja se si duhet t prgjigjet
( neni 257 )741.

739

Shih: Dokumentit mbi t Drejtat e Njeriut dhe Pakicave dhe Lirive Qytetare.
Shih: Ligji i Policis, R.M, Sluzhben Vesnik na Republika Makedonia, broj 114, 3 Noemvri 2006.
741
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
740

241

4. Ndalesat q jan t prfshira n dokumentet ndrkombtare

Dokumentet ndrkombtare nuk prmbajn norma lidhur me mbledhjen e
informacioneve nga qytetart pr nevojat e procedurs penale, por prmbajn norma
lidhur me veprimet e policis gjat hetimit t veprave penale, veprimet lidhur me
burgosjen e personave dhe norma lidhur me t drejtat e qytetarve q duhet t
respektohen nga organi q grumbullon kto informacione742. Nga dokumentet
ndrkombtare normat e t cilave n mnyr t drejtprdrejt ose jo kan t bjn me
marrjen e deklaratave nga personat jan:
Deklarata universale mbi t drejtat e njerzve743 e cila n nenin. 5. thekson:
Askush nuk guxon ti nnshtrohet mundimit apo mizoris, trajtimit johuman
dhe poshtrues gjat procesit apo dnimit.
Deklarata lidhur me mbrojtjen e t gjitha personave nga mundimi dhe nga
format tjera t mizoris, njerzore dhe poshtruese gjat veprimeve apo
dnimit 744 e cila n nenin. 2. thot: do mundim apo tjert mizori, johumane
apo poshtrues t veprimit apo dnimit paraqet krim mbi dinjitetin njerzor dhe
duhet t gjykohet si diskreditim i qllimeve t Prcaktimeve t Kombeve t
Bashkuara, si dhe shkelje e lirive dhe t drejtave themelore t njeriut, e
deklaruar n Deklaratn Universale mbi t drejtat e njeriut.
Konventa e Kombeve t Bashkuara kundr mundimit dhe mizorive tjera,
veprimeve johumane apo dnimeve poshtruese745 e cila n nenin. 2. thot:
do shtet antar duhet t ndrmerr masa efikase ligjore, administrative,
gjyqsore dhe t tjera pr t parandaluar veprimet e mundimshme... pavarsisht
rrethanave t jashtzakonshme, qoft gjendje lufte, apo kanosje pr luft, jo
stabilitet i brendshm politik apo do lloj rreziku tjetr i prgjithshm, nuk
guxon t jet pretekst pr mundim.

742

Shih: Krapac, D.: Policijcke ovlasti u izvidima kazneni djela u Republici Hrvackoj, navedeno prema:
Kecic, T.; Aktivnost organa unutrashnji poslova u prikuplanju obaveshtenja od graxhana, Zbornik padova
VSHUP broj 7, 2003, fq. 156.
743
Shih: Rezoluta e miratuar nga asamblea Gjenerale e Kombeve t Bashkuara 217A (III) t 10. dhjetorit
1948.
744
Shih: E miratuar nga ana e asamblea Gjenerale t Kombeve t Bashkuara 9. dhjetor 1975, rezoluta me
numer 3452 (XXX).
745
Shih: Rezoluta e miratuar 39/46 nga asamblea Gjenerale e Kombeve te Bashkuara, 10. dhjetor 1984, ka
hyre ne fuqi 26.qershor 1986.

242

Traktati ndrkombtar lidhur me t drejtat qytetare dhe politike746 e cila n

nenin. 7. midis tjerash thekson se: askush nuk guxon t aplikoj mundimin apo
barbarin, veprime johumane dhe dnim poshtrues.
Konventa Evropiane pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave themelore t njeriut
747
, e cila n nenin. 3. thekson se askush nuk guxon ti nnshtrohet mundimit,
veprimeve johumane apo dnimit poshtrues.

5. Disa metoda t palejuara pr marrjen n pyetje e t dyshuarit

Nga prpjekja pr t arritur deri te e vrteta, pjestart e policis shrbehen me mjete
dhe metoda t ndryshme. Disa nga ato nuk rrezikojn integritetit fizik dhe shpirtror t
njeriut, pr dallim nga kto disa t tjera kt e bjn. Shikuar n aspekt historik pr nga jo
humaniteti i tyre konkretisht theksohen ato mjete dhe metoda, t cilat jan aplikuar n
procedurn inkuizitore. Pr dallim nga mesjeta, sot zhvillimi i shkencs dhe tekniks
mundson shfaqjen e metodave t reja, t sofistikuara, por pr nga mizoria jan t
ngjashme me ato t mesjets. Ato metoda jan aplikimi i aparateve t ndryshme elektrike
dhe elektronike, t cilat provokojn mundime t mdha. Ku t cilat shpeshher nuk lejn
gjurm t dukshme nga aplikimi i tyre, dhe si pasoj kan q prdorimi i tyre vshtir do
t provohet apo argumentohet. Esenca e aplikimit t tyre mbetet e njjt, ato rrezikojn
integritetin fizik dhe shpirtror t njeriut dhe ndonjher aplikimi i tyre shkon deri atje q
njeriut ti marr edhe jetn.
Shikuar n aspekt gjeneral, gjat procesit t marrjes n pyetje metodat e palejuara
prdoren m qllim:
1. pr fitimin e pranimit t veprs nga i dyshuari;
2. pr marrjen e informacioneve t tjera relevante;
3. detyrimin e t dyshuarit pr bashkpunim;
4. friksimin e t dyshuarit, ashtu edhe t personave t tjer pr ti detyruar t
pranojn ndonj fakt t caktuar;
5. pr ti shkaktuar vuajtje dhe dhembje t dyshuarit si form e sanksionit 748.
Kur flitet lidhur me metodat e palejuara t marrjes n pyetje t t dyshuarit n
dispozitat ligjore n t shumtn e rasteve theksohen: mundimi i t dyshuarit,
narkoanaliza, mashtrimi, kanosja dhe hipnoza ( neni 257 )749.
746

Shih: E miratuar dhe e hapur per ratifikim nga asamblea Gjenerale e Kombeve te Bashkuara 2200 A
(XXI) nga 16. dhjetor e vitit 1966, kurse ka hyre ne fuqi 23. mars te vitit 1976.
747
Shih: E miratuar ne 04. 11. 1950 dhe e plotesuar me normat e Protokolit nuker 3 e cila ku hyre ne fuqi
21. 03. 1970. dhe Protokoli nuker 5 I cili ka hyre ne fuqi 20. 12. 1971.
748
Shih: Vucinic, N.. Osnovi ludskih prava i sloboda, CID, Podgorica, 2001, fq. 73.
749
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

243

5.1. Tortura
Tortura ( mundimi ) paraqet njrn nga metodat m brutale q prdoret me qllim t
fitimit t deklarats. Mundimi si metod pr fitimin e deklarats sht paraqitur q n
kohn e Perandoris Romake, gjersa gjat procedurs inkuizitore kjo metod arrin formn
e vet t plot750. Gjat fillimit t shekullit XIX. dhe me heqjen apo shfuqizimin e
procedurs inkuizitore, kjo metod shum m rrall aplikohej, ashtu q gjat fundit t
shekullit XIX., ajo ka qen e shfuqizuar n pjesn m t madhe t shteteve evropiane751.
Pr fat t keq, edhe pse kjo metod ka qen karakteristik e s kaluars, n shekullin
XXI., nuk mundemi t themi se plotsisht e kemi flakur, pr arsye se edhe sot, edhe pse
rrall her. Kjo metod ende gjen aplikim, para se gjithash n regjimet totalitare apo
autokratike, dhe ndonjher edhe n shtetet me sistem demokratik.
Ekzistojn definicione t ndryshme lidhur me mundimin. Kshtu, Konventa e
Kombeve t Bashkuara kundr Mundimit dhe Mizorive tjera, Veprimeve Johumane apo
Dnimeve Poshtruese, mundimin e definon si akt i far do lloji, me an t t cilit i
shkaktohen dhembje apo vuajtje, qoft fizike apo shpirtrore, ndonj personi me qllim t
marrjes s ndonj informacioni apo pranimit t veprs752.
Deklarata Lidhur me Mbrojtjen e t Gjitha Personave nga Mundimi dhe nga Format
tjera t Mizoris, Njerzore dhe Poshtruese Gjat Veprimeve apo Dnimit, mundimin e
definon si veprim i far do lloji, me t cilin personat zyrtar apo person tjetr, i shkakton
dhembje t rnda apo vuajtje t rnda, qofshin fizike apo mentale, me qllim q nga ai t
marr ndonj informacion apo pranim t veprs penale753.
Kur flitet lidhur me nocionin tortur, mundet t dallohen mundim n kuptim t gjer dhe
t ngusht t fjals. Mundim n kuptim t gjer t fjals prfshin veprimet dhe dnimet
johumane dhe mizore. Dallimi esencial midis mundimit n kuptim t ngusht t fjals
dhe ktyre veprimeve t lartprmendura shihet n:
intensitetin e shkaktimit t dhembjes dhe vuajtjes; dhe
raportin midis hetuesit dhe t dyshuarit ( te veprimi johuman kontakti fizik mbi t
dyshuarin sht m pak i shprehur sesa n rastin e mundimit )754.
750

Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 34-37.
Shih: Po aty.
752
Shih: Konventa e Kombeve t Bashkuara kundr Mundimit dhe Mizorive tjera, Veprimeve Johumane
apo Dnimeve Poshtruese.
753
Shih: Deklarata Lidhur me Mbrojtjen e t Gjitha Personave nga Mundimi dhe nga Format tjera t
Mizoris, Njerzore dhe Poshtruese Gjat Veprimeve apo Dnimit.
754
Shih: Belenski, C.. Odbrana okrivlenog u krivicnom postupku, JPKK, 4/1999, fq. 166.
751

244

N nj rast Komiteti pr t Drejtat e Njeriut theksoi, veprimet johumane jan m

shum t lidhura dhe t shprehura me kushtet joadekuate t privimit t liris, vendosja
joadekuate n ato institucione, ushqimi, numri i madh i t burgosurve n hapsira t
paprshtatshme, sesa me aplikimin aktiv t dhuns nga ana e personave zyrtar ndaj t
dyshuarve755.
Deklaratat e fituara me an t mundimit nuk mundet t prdoren si prov relevante as
t prodhoj far do lloji t veprimit juridik, kurse shfrytzimi eventual i saj n kt
kontekst paraqet shkelje t parimit t ligjshmris dhe gjykimit t drejt. Kur intervistimi
ose marrja n pyetje sht zbatuar n kundrshtim me paragrafin 4. t ktij neni,
procesverbali i intervistimit ose marrjes s till n pyetje sht i papranueshm ( neni 257
paragrafi 6 )756.

5.2. Narkoanaliza dhe lobotomia

Gjat do intervistimi ose marrjeje n pyetje ndalohet q t ndikohet n lirin e t
pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet nprmjet
keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs, torturs,
shtrngimit ose hipnotizimit ( neni 257 paragrafi 4.1 )757.
Esenca e aplikimit t narkoanalizs dhe lobotomis, si metoda pr grumbullimin e
dshmive, prbhet nga marrja n pyetje t dyshuarin, pasi q atij prkohsisht apo n
vazhdimsi (sa do t zgjas procesi) i merret liria e vullnetit dhe kontrollimi i vetdijshm.
Narkoanaliza prbhet nga prdorimi i mjeteve narkotike, t cilat mjete do t ndikojn
n zvoglimin e funksioneve kontrolluese t sistemit nervor, me t ciln gj provokohet
censurim me vetdije758. Efektet q lindin nga prdorimi i mjeteve narkotike jan:
rezistimi i personit zvoglohet, humbet turpi, folje e pakontrolluar, zvoglimi i
vetkritiks759. Nakoanaliza nuk guxon t aplikohet edhe n raste kur personi ndaj t cilit
duhet t aplikohet, pr kt sht pajtuar apo pr t kan krkuar vet.
Narkoanalizn duhet ta dallojm nga narkodiagnoza, e cila prkufizohet si veprim
diagnostik, i cili prdoret pr t vrtetuar gjendjen shpirtrore t personit, konkretisht,
nse ai simulon smundje shpirtrore.
Pra, narkoanaliza si metod pr marrje n pyetje t dyshuarin sht e ndaluar me ligj,
kurse narkodiagnoza sht e lejuar n raste, kur t dyshuarit duhet ti bhen analiza t
ndryshme mjeksore ( gjaku, urina ) me qllim pr t konstatuar ndonj gjendje faktike.
755

Shih: Komiteti pr t Drejtat e Njeriut.

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
757
Shih: Po aty.
758
Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 143.
759
Shih: Po aty, fq. 143-145.
756

245

Lobotomia paraqet ndrprerjen e rrugve nervore midis pjess frontale t trurit

talamusit dhe hipotalamusit, me qllim q t arrihet prparim n shrimin e smundjeve
t rnda shpirtrore760.
Zbuluesi i lobotomis sht psikiatri portugez Antonio Egas Moniz, i cili pr kt
zbulim fitoj mimin Nobl pr mjeksi n vitin 1949 761. Pas suksesit fillestar gjat atyre
viteve t shekullit t kaluar, lobotomia u b objekt i shum kritikave t ndryshme, pr
shkak t asaj se ndryshon personalitetin e njeriut, krijon njerz apatik, t pavullnetshm
dhe indiferent. Sot, kjo metod aplikohet vetm n raste t veanta, edhe at vetm n
raste t ndonj smundjeje t rnd shpirtrore dhe, n rastet kur metodat e prdoruara
konvencionale nuk kan pasur sukses. Ashtu si narkoanaliza, edhe lobotomia sht e
ndaluar me ligj t aplikohet gjat procesit t marrjes n pyetje.

5.3. Mashtrimi, kanosja dhe hipnoza

Mashtrimi sht informacion i rrejshm, i cili me vetdije i jepet t dyshuarit si
informacion, me qllim q i dyshuari t vij n huti762. Gjat procesit t marrjes n pyetje
mashtrimi m s shpeshti paraqitet n form t premtimeve t rrejshme q i jepen t
dyshuarit ( se do ti falet dnimi, apo do ti zvoglohet dnimi etj. )763. Praktika ka treguar
se t dyshuarit shpeshher kan treguar vullnet t pranojn veprn apo t bashkpunojn,
nse do t fiton dika n kthim. Mashtrimi ekziston edhe n raste, kur t dyshuarit do ti
premtohet zvoglimi i dnimit nse do t pranonte veprn, edhe n rastet kur me ligj ky
premtim do t jet i realizueshm, por shfrytzimi i ksaj mundsie nuk varet nga ai q
drejton hetimet, por nga gjykata.
N teorin kriminalistike bhet dallim midis dinakris dhe mashtrimit, kufiri midis
ktyre dy veprimeve sht shum leht pr tu prcaktuar. Nse gnjeshtra do t jet n
mas m t madhe dhe do t ndikoj dukshm n vullnetin e t dyshuarit, n kt rast
kemi t bjm me mashtrim. Nse kjo nuk do t ndodh, por kemi t bjm me gnjeshtr
t vogl, q nuk do t ket ndikim vendimtar n vullnetin e t dyshuarit, ky lloj mashtrimi
do t ishte i lejuar. Kurse n ann tjetr, dinakria mundet t aplikohet gjat procesit t
marrjes n pyetje, vetm nse do t bazohet n prezantimin e provave dhe fakteve t
vrteta, n t kundrtn nuk sht e lejuar.
Aplikimi i dinakris dhe mashtrimit nga ana e policis gjat procesit t marrjes n
pyetje shpeshher ka qen objekt i sulmit dhe kontestimit. Gjat ktyre rasteve m s
shumti jan potencuar kto argumente:
760

Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 148-149.
Shih: Wikipedia.
762
Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 126-127.
763
Shih: Po aty.
761

246

 Mundsi t barabarta764 Aplikimi i dinakris i jep policis prparsi t

madhe, ashtu q i dyshuari do t ket mundsi shum t vogl q ti shmanget

pranimit t veprs penale ( nnkuptohet nse i dyshuari do t jet kryersi i vrtet
). T dyshuarit i jepen disa t drejta ( e drejta pr mbrojtje, e drejta pr heshtje... )
mirpo kjo nuk sht e mjaftueshme q t mundemi t flasim pr barabarsin e
tyre. Megjithat, ky argument nga i dyshuari nuk mund t pranohet, sepse nuk
sht n interes t shoqris q policia dhe i dyshuari t jen n pozicion te
barabart.
Barabarsia midis t dyshuarve765 Esenca e ktij argumenti shihet n at se
disa kryers t veprave penale jan m inteligjent, m me prvoj dhe me vet
kt n mas m t madhe jan m t prgatitur ti rezistojn presionit t
policis gjat procesit t dgjimit. Ithtart e ktij mendimi theksojn se nuk sht
e ndershme q policia t shfrytzoj potencialin psikologjik t ult t t
dyshuarve. N shikim t par kjo do t thot q t gjitha t dyshuarit duhet t jen
n mnyr t barabart t vetdijshm pr t drejta e tyre. Por, nse shtja do t
trajtohet pak m gjersisht, kjo do t thot q t dyshuarit jo inteligjent dhe naiv t
jen t barabart n procedur para policis me ato q jan inteligjent dhe me
prvoj. Kjo thjesht nuk sht e mundur. Megjithat, duhet t pranojm se ky
argument mundet t vij n shprehje nse flasim pr personat me rregullime
mentale, por kt kategori n mas t madhe e mbrojn normat ligjore.
Besimi766 - Esenca e ktij argumenti qndron n at se punonjsi operativ nuk
guxon t shrbehet me dinakri, sepse kjo mundet t vshtirsoj procesin e
vendosjes s besimit me t dyshuarin. N kt kuptim autori D. Modli thekson:
Pyetsi nuk guxon asnjher t mashtroj, nse pyetsi do t kapet duke gnjyer,
ai do t humbas autoritetin dhe do t ndrpres do bashkpunim me t
dyshuarin767.
Dinjiteti768 Baza e ktij argumenti shihet n at se presioni ndaj t dyshuarit
pr tu prgjigjur n pyetjet tejmase t rrepta, duke i sugjeruar atij se nuk sht
person i ndershm, nse nuk pranon. Me kt, n mnyr t drejtprdrejt
sulmohet dinjiteti i t dyshuarit.
Arsyet morale769 Ky argument mbshtet mbi arsyen se mashtrimi duhet t
ndalohet, jo pr shkak se me t ushtrohet presion ndaj t dyshuarit pr pranim, por

764

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 253.
765
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 253.
766
Shih: Po aty.
767
Shih: Modli, D.. Cinjenice o nameri ubojstva, Securitas, BiH, Sarajevo, 2002, fq.238.
768
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 254-255.
769
Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 254-255.

247

pr shkak se ato metoda nuk jan dinjitoze pr nj organ shtetror ( pr shembull,

nuk sht dinjitoze q organi q drejton hetimet ti thot t dyshuarit se
bashkpjesmarrsit e tij n kt vepr e kan pranuar veprn, domethn ta
mashtroj pr dika t ktill, edhe pse kjo nuk sht e vrtet. Apo ti premtoj
atij se nuk do t dnohet nse e pranon veprn, edhe pse organi hetimor e di se ky
premtim nuk mund t realizohet etj ). Organi shtetror nuk mundet t shrbehet
me mjete t ktilla jodinjitoze, sepse kjo mundet t ket ndikim negativ te i
dyshuari. Sepse ai nga kjo mnyr do t vrej se organi i procedurs penale apo
parapenale nuk zgjedh mjete, kur dshiron t arrij ndonj qllim, dhe kjo gj t
dyshuarin mundet ta forcoj edhe m shum n qndrimin e tij mohues.
Arsyet juridike apo ligjore770 Arsyet e ktij argumenti bazohen n at se
mashtrimi sht i ndaluar me ligj. Andaj edhe organi shtetror nuk e ka t lejuar t
mashtroj edhe pr kundr qllimit q ai ka, pra t zbuloj veprn penale.
Rreziku nga ndikimi sugjestiv771 Esenca e ktij argumenti se disa persona q
jan sugjestibil ( persona me vlera t pakta, t miturit, apo personat q n
momentin e kryerjes s veprs penale kan qen nn ndikimin e mjeteve narkotike
) mashtrimi ndaj ktyre duke ua prezantuar disa faktet jo t vrteta si t vrteta,
mundet kto personi ti oj n hamendje, dhe nga kjo gjendje t japin pranim t
rrejshm.
Pragmatizmi772 Arsyeja e ktij argumenti qndron n at se nse policia do
lejonte t shrbehet me sajime apo mashtrime gjat procesit t dgjimit, kjo mund
t na onte deri te praktika e mashtrimit praktik q ndoshta do t vinte n
shprehje edhe n ndonj situat tjetr ( pr shembull, dshmia e rrejshme para
gjykats...).
Kanosja paraqet metod me an t s cils t dyshuarit do ti vendoset n pah e keqja
apo pasoja e veprs, e cila do t jet e prshtatshme q t ndikoj n vullnetin e tij ashtu
q ai t pranoj veprn773.Midis mashtrimit dhe kanosjes nuk ekziston ndonj dallim
esencial. Pr shembull, premtimi ndaj t dyshuarit se do ti zvoglohet dnimi nse
pranon veprn penale, n esenc paraqet nj lloj kanosje implicite se nse nuk pranon do
t fitoj dnim m t rnd.
Hipnoza paraqet gjendje e ndryshimit dhe kufizimit t vetdijes, ku m pas personi
sht i prshtatshm kryesisht pr sugjestim774. Gjat marrjes n pyetje hipnoza jep
rezultate t dobta pr shkak t rezistimit dhe gjendjes s paprshtatshme t t dyshuarit
pr tu hipnotizuar. Aplikimi i ksaj metode nuk sht i lejuar, sepse do lloj i tentimit
pr tu ndikuar n vullnetin dhe vetdije e t dyshuarit do t thot kufizim i t drejtave t
tij. Gjat do intervistimi ose marrjeje n pyetje ndalohet q t ndikohet n:4.1. liria e t
pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet nprmjet
770

Shih: Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation, second edition,
CRC Press, 2002, fq 76. e thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992, fq. 254-255.
771
Shih: Po aty.
772
Shih: Po aty.
773
Shih: Sahiti, E., Argumentimi n Procedurn Penale, Prishtin, 1999, fq. 133.
774
Shih: Po aty.

248

keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs, torturs,

shtrngimit ose hipnotizimit ( neni 257 paragrafi 4 )775

6. Deri ku jan kufijt e presionit ndaj vullnetit t t dyshuarit gjat

procesit t marrjes n pyetje
Kur flitet lidhur me marrjen n pyetje e t dyshuarit mundet t dallohen tri situata:
1. I dyshuari dshiron t ofroj deklarim t plot dhe t vrtet lidhur me veprn
penale pr shkak t t cils merret n pyetje776.
Situata t ktilla jan shum t rralla dhe n t shumtn e rasteve fjala sht n rastet,
kur i dyshuari ndien ngarkes n ndrgjegjen e tij, pr shkak t kryerjes s veprs penale,
ose n rastet kur tek ai ekziston bindja se fajsia e tij sht e argumentuar dhe provuar,
kshtu q do lloj i rezistimit do t jet i kot.
2. I dyshuari nuk dshiron asgj t deklaroj dhe, nse dika do t deklaroj, ajo
do t jet larg nga e vrteta777.
Kjo kategori e t dyshuarve, pavarsisht nga provat q qndrojn kundr tyre dhe
taktiks q punonjsi operativ do t aplikoj gjat procesit t dgjimit, kto nuk
deklarojn asgj. Te kjo kategori e t dyshuarve ndodhin raste q punonjsit e policis t
revoltuar nga shkaku se nuk munden tu nxjerrin asnj fjal gjat procesit t dgjimit,
prdorin ndonjher edhe metoda t palejuara ( shuplaka dhe t ngjashme )
3. I dyshuari i cili pa dshir dhe vullnet deklaron t vrtetn778.
Ato t dyshuar q bjn pjes n kt kategori gjat procesit t marrjes n pyetje,
shpeshher deklarojn pjes t madhe t t vrtets, kurse ndonjher edhe t trn. N
rastet kur i dyshuari q marret n pyetje nuk dshiron t deklaroj, parimisht dgjimi i tij
do t realizohet duke aplikuar forma t caktuara t presionit. Nse presioni do t jet
q me an t tij do t shkelen lirit dhe t drejtat e t dyshuarit, ajo form do t jet e
ndaluar me ligj, n t cilin rast fitimi i deklarats n at form ( duke shkelur lirit dhe t
drejtat e t dyshuarit ) nuk do t ket asnj vler, kurse pjestart e policis q e kan
aplikuar mundet t mbajn prgjegjsi pr shkak t veprimeve t atilla. Mu pr kt, me
t drejt parashtrohet pyetja se ku sht kufiri midis metodave t lejuara dhe t palejuara
t presionit mbi t dyshuarin gjat procesit t marrjes n pyetje?

775

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
776
Shih: Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in central eastern
Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996, fq. 185.
777
Shih: Po aty.
778
Shih: Po aty, fq. 185-186.

249

N rastet kur ligji n mnyr taksative ndalon disa veprime t caktuara t policis,
gjegjsisht veprime gjat procesit t marrjes n pyetje, n kt pyetje nuk sht vshtir
pr tu prgjigjur. Kurse n rastet tjera ku nuk prfshihen me ligj, dhnia e ksaj
prgjigjeje sht shum e rnd, sepse nuk ekziston mnyr pr tu matur intensiteti i nj
presioni t caktuar. Duke u prpjekur t ofroj prgjigje lidhur me pyetjen se cilat jan
ato veprime t palejuara t policis ndaj t dyshuarit gjat procesit t marrjes n pyetje,
autori Richard Leo thekson 10 kushte, ku vetm njra nga kto t plotsohet, do t jet e
mjaftueshme q dgjimit t karakterizohet si i detyrueshm, a me vet kt edhe i
ndaluar ligjrisht. Fjala sht pr kto kushte vijuese:
policia nuk e ka njoftuar t dyshuarin me t drejtat e tij;
policia nuk i ka mundsuar t dyshuarit t shfrytzoj t drejtat q me ligj i
takojn;
policia e ka prekur t dyshuarin n mnyr armiqsore;
i dyshuari ka qen i eksponuar n vuajtje fizike dhe psikike t dukshme;
kanosja fizike dhe psikike;
policia t dyshuarit i ka premtuar ndonj favor si shprblim pr pranimin e
fajsis;
privimi i t dyshuarit nga disa nevoja ekzistenciale ( ushqimi, uji...);
mnyra e pyetsit ndaj t dyshuarit ka qen agresive dhe armiqsore;
marrja n pyetje ka zgjatur shum gjat ( m shum se 6 or );
vullneti i t dyshuarit ka qen e mposhtur nga ana e nj apo m shum
faktorve779.
Mbisundon qndrimi se palejueshmria e nj metode duhet t vlersohet mbi bazn e
asaj se, n ciln mas ajo metod ka ndikuar n vullnetin e t dyshuarit. Domethn,
ekziston mendimi se liria e vullnetit e t dyshuarit sht kategori absolute si dhe, n
harmoni me kt, mbi t nuk guxon t ushtrohet asnj lloj i ndikimit780. Gjat do
intervistimi ose marrjeje n pyetje ndalohet q: liria e t pandehurit pr t formuluar dhe
shprehur mendimin e tij t ndikohet nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar,
ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs, torturs, shtrngimit ose hipnotizimit ( neni 257
paragrafi 4 )781. N ann tjetr, ekziston mendimi se policis dhe organeve t hetimit nuk
mundemi tua privojm mundsin pr t ndikuar te i dyshuari, q ai vullnetarisht t
bashkpunoj me kto organe. Kshtu q, si qndrim i drejt llogaritet ai ku n vullnetin e
t dyshuarit mundet t ndikohet, por deri n kufij t caktuar. Shpeshher kto kufij
prcaktohen nga krkesa se deklarimi i t dyshuarit nuk guxon t merret duke aplikuar
detyrimin, dhunn apo kanosjen, dhe ai detyrimisht duhet t jepet vetm me vullnet. Nga
vet kjo parashtrohet edhe pyetja: Kur ndonj deklarim t t dyshuarit mundemi ta
llogarisim t dhn me vullnet?
Deklarat e dhn me vullnet prcaktohet ajo deklarat, e cila ka lindur si rezultat i
intelektit racional dhe vullnetit t lir. Megjithat, ktij prcaktimi mundet ti drejtohen
vrejtje t caktuara. Domethn, nse do t pranohej nj prcaktim i ktill t deklarimit
779

Shih: Leo, R.: Inside the interrogation room, Journal of Criminology, Chicago, Winter 1996, fq. 232.
Shih: Po aty.
781
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
780

250

t t dyshuari me vullnet dhe racionalitet, ather pjestart e policis shum vshtir do

t arrinin deri te pranimi, duke i plotsuar kto kushte782. Domethn, n at se a sht
deklarata e t dyshuarit me detyrim apo jo, ndikojn para se gjithash, fjalt dhe
veprimet e policis, i cili drejton procesin e marrjes n pyetje. Kurse t gjitha rrethanat
tjera si pleqria, inteligjenca, arsimimi dhe karakteristikat tjera t personalitetit t t
dyshuarit do t jen t rndsishme edhe ato n deklarimin e tij. Por, fakt sht se
procesi i dgjimit nuk sht i rehatshm dhe i kndshm dhe nga vet kjo, edhe sjellja e
punonjsit operativ nuk sht e detyrueshme t jet sjellje miqsore dhe e kndshme
kundrejt t dyshuarit, sepse ajo pun sht pun zyrtare, e cila ndrmerret me qllim t
qart e q sht vrtetimi i t vrtets.
N fund, mundet t konstatohet se liria e vullnetit e t dyshuarit nuk sht kategori
absolute. Pjestart e policis mundet gjat procesit t marrjes n pyetje, duke aplikuar
taktika t ndryshme t shtypin vullnetin e t dyshuarit, duke u prpjekur q t arrijn
deri te e vrteta. Megjithat, ai presion ka kufijt e vet, disa nga t cilt kan dal si
rezultat i prcaktimeve kushtetuese, si dhe disa nga normat dhe aktet tjera ligjore ( LPP )
dhe kto kufij duhet t jen n harmoni me kt platform ligjore. N t gjitha raste tjera,
ku ligji nuk ka prcaktuar ndalesa, kufijt e presionit ndaj t dyshuarit prcaktohet mbi
bazn e lirive dhe t drejtave, q i takojn do njeriu si qenie e gjall. dokush q do ti
tejkaloj kto kufij, duhet t mbaj prgjegjsi, kurse deklarata e fituar n at mnyr nuk
guxon te ket asnj vler. Kur intervistimi ose marrja n pyetje sht zbatuar n
kundrshtim me paragrafin 4. t ktij neni, procesverbali i intervistimit ose marrjes s
till n pyetje sht i papranueshm ( neni 257 paragrafi 6 )783.

782

Shih: Leo, R.: Inside the interrogation room, Journal of Criminology, Chicago, Winter 1996, fq. 234.
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
783

251

KONKLUZIONET

do person ka t drejt q shtja e tij t dgjohet drejtsisht, publikisht dhe brenda

nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila
do t vendos si pr mosmarrveshjet n lidhje me t drejtat dhe detyrimet e tij t natyrs
civile, ashtu edhe pr bazueshmrin e do akuze penale n ngarkim t tij. Vendimi duhet
t jepet publikisht, por prania n salln e gjykats mund ti ndalohet shtypit dhe publikut
gjat tr procesit ose gjat nj pjese t tij, n interes t moralit, t rendit publik ( neni
6 )784. Legjislacioni procedural penal ka pr detyr t siguroj nj procedim t drejt, t
barabart e t rregullt ligjor, t mbroj lirit personale dhe t drejtat e interesat e ligjshme
t shtetasve, t ndihmoj pr forcimin e rendit juridik dhe zbatimin e Kushtetuts e t
ligjeve t Shtetit ( neni 1 )785.
Policia do t prforcoj demokracin, ligjshmrin, dhe rendin juridik n nj shtet,
nse n aktivitetin e tyre t prditshm do tu prgjigjen nevojave t publikut, dhe do t
prdorin autoritetin e shtetit n interes t popullit. Ky organ sht manifestim m i
dukshm i autoritetit shtetror dhe detyrat e tyre parsore jan:
ruajtja e rendit dhe ligjit, dhe qetsis publike,
ruajtja dhe mbrojtja e lirive dhe t drejtave themelore t njeriut,
parandalimi dhe luftimi i kriminalitetit, dhe
dhnia e ndihms dhe shrbimi ndaj publikut ( neni 10 )786.
N ushtrimin e detyrave t veta policia duhet t demonstroj etik, profesionalizm,
dhe integritet, sepse ato posedojn pushtet t veant pr t hequr prkohsisht lirin e
qytetarve, t kufizojn lirit dhe t drejtat e tyre, dhe n rrethana t veanta t prdorin
edhe forcn. Prandaj punonjsit e policis kto detyra duhet ti prmbushin n harmoni
me standardet universale mbi t drejtat dhe lirit e njeriut dhe t drejtave politike. Kudo
n bot policia sht nn presionin e luftimit t kriminalitetit, dhe krcnimeve q i
kanosen siguris ndrkombtare dhe kombtare nga ai. Megjithat, policia sht e
obliguar t operoj n prputhje me ligjet vendore, dhe standardet ndrkombtare q kan
t bjn me respektimin e lirive dhe t drejtave themelore t njeriut787.
Legjislacioni dhe rregulloret q rregullojn detyrat dhe veprimtarin e policis duhet
t jen t qarta, t sakta, dhe t hapura pr publikun, sepse vetm ather do t mbyllim
784

Shih: Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore, Ndryshuar me Protokollin numr 1,
4, 6, 7, 12 dhe 13. Rom, 04-11-1950.
785
Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
786
Shih: Ligji i Policis s Kosovs, Ligji Nr. 04/L-076, 2 mars 2012.
787
Shih: United Ntions, International Covenant of Civil and Political Rights ( shenimi 5 ), neni A 3; CSCE,
Conference of Secyrity and Cooperation in Europe. Final akc, Helsinki, 1975, Kreu 1, Neni VII, Fq, 7.

252

mundsin q policia t abuzoj dhe ti tejkaloj kompetencat e veta, t cilat tejkalime do

t ishin n dm t lirive dhe t drejtave t njeriut. Policia n do rast sht e detyruar t
zbatoj ligjin pavarsisht nga pozita shoqrore, apo prkatsia politik e nj t dyshuar788.
N prputhje me parimin demokratik t barazis para ligjit, policia ka obligim q t
mbroj n mnyr t barabart t gjith qytetart, pa diskriminim dhe dallim race, gjuhe,
seksi, prkatsie fetare dhe etnike, bindje politike etj. Edhe gjat punve hetimore,
punonjsit e policis duhet t respektojn parimin e prezumimit t pafajsis, dhe parimin
pr nj proces t drejt hetimor. do person i dyshuar ose q akuzohet pr vepr penale
konsiderohet i pafajshm derisa t vrtetohet fajsia e tij me aktgjykim t forms s prer
t gjykats. Mdyshjet lidhur me ekzistimin e fakteve t rndsishme pr shtjen ose pr
zbatimin e ndonj dispozite t ligjit penal interpretohen n favor t t pandehurit dhe t
drejtave t tij sipas ktij Kodi dhe sipas Kushtetuts s Republiks s Kosovs ( neni 3
paragrafi 1 dhe 2 )789. Sepse parimi i legalitetit, i prezumimit t pafajsis, dhe i zbulimit
t t vrtets materiale, jan kolonat mbi t cilat sht e mbshtetur demokracia
funksionale dhe shteti i s drejts. Pa kto parime nuk mund t flasim pr demokraci reale
dhe pr shtet t s drejts, por pr demokraci formale dhe pr shtet autokratik. Krejtsisht
e natyrshme, nse respektimi i lirive dhe t drejtave sht detyrim pr shtetin, ather kjo
n rend t par sht obligim edhe pr policin. Policia sht ajo pjes e administrats
shtetrore q sht n kontakt t drejtprdrejt me qytetart, dhe mu pr kt duhet t jet
m e kujdesshme n raport me lirit dhe t drejtat e qytetarve.
Natyra e funksionit t policis n mbrojtjen e lirive t njeriut, dhe vlerave t tjera
demokratike n nj shoqri bashkkohore, buron nga natyra dhe esenca e vet shtetit.
Domethn, shteti si organizim shoqror m i fuqishm sht i vetmi q ka t legalizuar
t drejtn e prdorimit t forcs, dhe kjo forc gjithmon duhet t prdoret vetm n rastet
kur sht e parashikuar me ligj. N sistemet e mirfillta demokratike ku policia nuk i
tejkalon kompetencat e veta, legalizimi i forcs s shtetit nga qytetart kuptohet si nj
domosdoshmri q policia t mbroj sigurin e qytetarve, rendin juridik, zbulimin dhe
luftimin e kriminalitetit etj. Zyrtari policor zbaton parimet e prshtatshmris dhe
proporcionalitetit si nj kufizim n ushtrimin e autorizimeve policore. Kur ndrmerr
masa parandaluese pr ta kufizuar lirin e personit, zyrtari policor duhet ta ket parasysh
maturin, shkalln e rrezikut dhe seriozitetin e kryerjes s veprs penale n at situat,
pr ta prcaktuar shkalln e kufizimit t liris s personit n pajtim me ligjin. Autorizimet
e policis ushtrohen vetm ather kur sht e domosdoshme, dhe vetm deri n at nivel
q nevojitet pr ti arritur objektivat ligjor t policis me pasoja sa m pak t dmshme
dhe pr koh sa m t shkurtr t mundshme ( neni 13 paragrafi 1,2,3 )790.
Roli dhe funksioni i policis pr t ciln sot flasim sht e lidhur pr shteteve
bashkkohore dhe demokratike, n t cilat shtete t gjitha qytetart jan t barabart para
ligjit, dhe ku shteti funksionon mbi bazn e parimit t sundimit t shtetit t s drejts. N

788

Shih: Bruce/Nelid, The Police, That We Want ( shenimi 5 ), fq. 37; dhe Council of Europe, European
Code of Police Ethics ( shenimi 5 ).
789
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
790
Shih: Ligji i Policis s Kosovs, Ligji Nr. 04/L-076, 2 mars 2012.

253

kto shtete, prioriteti i policis n zbulimin dhe luftimin e kriminalitetit duhet t jet n
nivel t barabart edhe me prioritetin e respektimit t ktyre lirive dhe t drejtave.
Nn ndikimin e kinematografis apo t filmave me karakter investigativ, n publik
sht i prhapur mendimi se, kur t kryhet ndonj vepr penale, policia duke kqyrur me
kujdes vendin e ngjarjes do t zbuloj ndonj gjurm e cila jo vetm se do ti oj deri te
kryersi i veprs penale, por me ato prova do t argumentohet edhe fajsia e tij.
Gjithashtu, kur t arrihet deri te kryersi ai menjher sht i gatshm t deklaroj t
gjitha detajet e lidhjes s tij me veprn penale. Pr fat t keq, n realitet situata sht
krejtsisht ndryshe. Shkathtsit apo arti i zbulimit t veprave penale dhe kryersve t
tyre, krahas zhvillimit t shkencs dhe t arriturave teknike si dhe implementimi i tyre n
fushn e kriminalistiks, ende nuk sht n at nivel q gjithmon t mundsoj zbulimin
e provave materiale me t cilat do t zbulohet kryersi i veprs penale dhe t provohet
fajsia e tij.
Gjithashtu, ekzistojn vepra t atilla penale n raport me t cilat nuk ekzistojn prova
materiale ( shpifja... ). N kto raste mnyra e vetme e zbulimit sht marrja e deklarats
nga personi i cili disponon me njohurit e nevojshme dhe t dobishme. Deklaratat e atilla
do t pohonin apo demantonin faktet relevante pr zbardhjen e veprave penale dhe
argumentimin e fajsis s kryersve t tyre. Prve ksaj, ato n mnyr shum t
suksesshme do t shrbenin edhe pr gjetjen e provave tjera materiale t cilat prova do t
shrbenin si rrug e sigurt drejt qllimit final vrtetimi i t vrtets n procedur penale.
Pjesa m e madhe e aktiviteteve t organeve t punve t brendshme lidhur me
zbulimin, zbardhjen dhe argumentimin e veprave penale ka t bj me mbledhjen e
informacioneve t domosdoshme pr kt qllim. Kur flasim lidhur me bisedn
informative me personat e dyshuar ( e cila sht edhe objekt i ktij punimi ), kur kjo
bised do t realizohet duke respektuar normat ligjore kjo bised informative do t
fitonte karakter formal, q don t thot se deklarimi i fituar n at mnyr do t ket
vler provuese. Pra, duhet t bhet dallim midis biseds informative me t dyshuarin
( deklarata e fituar nuk ka vler provuese ) dhe dgjimi i t dyshuarit ( deklarata e fituar
n kt mnyr ka vler provuese ), ky dallim sht vetm i karakterit formal, ndrsa
dallime thelbsore nuk ekzistojn sepse pr zbatimin e ktyre punve edhe t njrs edhe
t tjetrs pjestart e policis prdorin dijet dhe rregullat e njjta kriminalistike.
Mnyrn se si ligji aktual i procedurs penale rregullon marrjen n pyetje e t
dyshuarit, nuk do ta kuptonim n mnyr t plot nse nuk do t ktheheshim n t
kaluarn pr t vshtruar evoluimin e normave t ligjit t procedurs penale q kan
rregulluar kt materie. Nga analizimi i normave t legjislacioneve procedurale penale t
shteteve t ndryshme q jan trajtuar n kt punim dhe q kan t bjn me marrjen n
pyetje e t dyshuarit, mundet t konstatohet se normat e Ligjit t Procedurs Penale t
R.Maqedonis jan plotsisht n nivel t standardeve evropiane. Edhe pse platforma
ligjore sht demokratike, praktika e organeve t policis gjat ushtrimit t detyrave t
tyre l shum pr t dshiruar.
Kur flitet pr pozitn dhe t drejtat e prgjithshme t t dyshuarit n procedur
parapenale, mundet t konstatohet se t drejtat q i posedon i dyshuari jan n nivel t
standardeve evropiane dhe botrore. Me fjal t tjera, ashtu si Dokumenti mbi t drejtat e
njerzve dhe pakicave dhe lirit e qytetarve q sht pjes prbrse e Kushtetuts t R.
Maqedonis, ku do qytetari i garantohet nj fond i caktuar i t drejtave ( edhe pr kundr

254

asaj se kto liri dhe t drejta jan pjes prbrse e platformave juridike formale, n
praktik ndodh q n disa raste t shkelen dhe t mos respektohen nga ana e shtetit ).
Ashtu edhe t dyshuarit, pavarsisht nga ajo se a sht kryers i vrtet apo jo, i takojn
t drejta t caktuara ( pr shembull, e drejta pr mbrojtje, e drejta t njoftohet me bazn
e dyshimit q ekziston kundr tij etj ).
E pa kontestueshme sht se i dyshuari posedon t drejta t caktuara t cilat jan
adekuate pr pozitn e tij, megjithat, ajo q mundet t jet e kontestueshme sht koha
kuar ai do ti fiton kto t drejta. Domethn, ato t drejta do t fitohen n momentin kur
t fitohet statusi i t dyshuarit, dhe nj person t fitoj statusin e t dyshuarit sht e
nevojshme q t ekzistoj baza e dyshimit se ai person ka kryer vepr penale dhe kur
kundrejt atij personi organi kompetent ka ndrmarr ndonj veprim ( thirrje, dgjim n
cilsi t t dyshuarit... ). Vendimin q nj person t fitoj statusin i dyshuar e merr
punonjsi operativ. Kshtu q, ndodh q nj material faktik pr nj punonjs operativ t
ofroj baz pr ngritje t procedurs parapenale, ndrsa pr ndonj punonjs operativ
tjetr i njjt material faktik t mos plotsoj kushtet pr nj gj t ktill. Q n praktik
situata t ktilla mos t paraqiten, ligjvnsi do t duhej t definonte nocionin baz
dyshimi, dhe n kt mnyr n mas t madhe do t eliminohet subjektivizmi i
personave q jan t obliguar t vlersojn ekzistimin e tij.
Njra nga t drejtat q i dyshuari posedon sht edhe e drejta pr mbrojts
( avokat ). I pandehuri ka t drejt t mbrohet vet ose me ndihmn e mbrojtsit. Kur nuk
ka mjete t mjaftueshme i sigurohet mbrojtja falas me avokat ( neni 6 )791.
Pr dallim nga zgjidhjet ligjore t mhershme sipas t cilave e drejta pr mbrojtje i
takonte vetm t akuzuarit, tani e drejta pr mbrojtje sht zgjeruar edhe n procedurn
parapenale. I dyshuari dhe i pandehuri kan t drejt t ken mbrojts gjat gjith fazave
t procedurs penale ( neni 53 paragrafi 1 )792. Pjesmarrja e mbrojtsit mundet n mas
t konsiderueshme t orientoj punn e marrjes n pyetje e t dyshuarit dhe t ndikoj n
prmbajtjen e deklarats s tij. Andaj sht e nevojshme t tregojm pr argumentet pr
dhe kundr pjesmarrjes s tij n procedurn parapenale. Avokati n procedurn
parapenale do t kontribuoj n vrtetimin e gjendjes faktike t ciln gjendje do t
mundet ta shfrytzoj i dyshuari, dhe n t njjtn koh ai do parandaloj vrtetimin e
fakteve jo t vrteta. Prve ksaj, pjesmarrja e mbrojtsit i ofron mbrojtje t dyshuarit
nga veprimet eventualisht t paligjshme t cilat mund t aplikohen ndaj tij nga ana e
organeve t punve t brendshme. Nse jo pr gj tjetr, pr domosdoshmrin e
pjesmarrjes s mbrojtsit n procedur parapenale, n instanc t fundit, neve na obligon
ligji.
Deklarimi i t dyshuarit ka domethnie t madhe pr arsye se i dyshuari ( nse
supozohet se ai sht kryersi i vrtet i veprs penale ) m s miri din se si ka rrjedhur
ngjarja, dhe se far roli ai ka pat n kt. Dhe nse nisemi nga kjo logjik, ather sht
e qart se kjo deklarat n t shumtn e rasteve do t jet m e pasur me informacione,
791

Shih: Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, Botimi i Qendrs s Publikimeve Zyrtare,
Tetor. 2010.
792
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

255

sesa deklarata e personave t tjer q policia ka marr gjat mbledhjes s informacioneve.

Gjithashtu, deklarimi i t dyshuarit sht i nj rndsie t veant kur sht n pyetje
verifikimi i versioneve t hartuara paraprakisht, si dhe vrtetimi dhe zbardhje e fakteve
dhe rrethanave t tjera t cilat duhet t pohojn ose t mohojn dyshimin se ky person ka
kryer vepr penale.
Prve ksaj, deklarata e t dyshuarit n mas t madhe mundet t ndikoj n
zgjedhjen dhe mnyrn e realizimit t veprimeve t tjera operative dhe hetuese, n
kornizat e prpunimeve kriminalistike. Deklarimi i t dyshuarit mundet t na tregoj edhe
pr ndonj person tjetr i cili, m von, gjat ngritjes s procedurs penale do t mundet
t paraqitet n cilsi t caktuar procedurale ( pr shembull, si dshmitar...) dhe t jet
mbarts i provave personale. Gjithashtu, i dyshuari mundet t tregoj pr vendin ku do t
jet e mundur t gjenden sende dhe gjurm t caktuara n lidhje me veprn penale, t cilat
mundet t shrbejn si prova materiale. Kshtu pra, domethnia operative e deklarimit t
t dyshuarit sht e madhe dhe si e till e pakontestueshme.
N ann tjetr, ekzistojn edhe arsye q shkojn n favor t qndrimit se deklaratave
t grumbulluara nga ana e policis nuk duhet tu jepet vler provuese, sepse shikuar n
aspekt prmbajtsor, nse rezultateve t veprimeve joformale t policis do tu jepet
vler provuese, ather n kt mnyr provat joformale do t bheshin pjes e
procedurs penale dhe do t kishin vler t barabart me provat formale, t grumbulluara
nga ana e gjykats n baz t rregullave dhe nga nj numr i madh i garancive
procedurale. Kur fjala sht pr fuqin provuese t deklarimeve t marra nga policia,
mundemi t konstatojm se kto deklarata e t dyshuarve do t posedoj vler provuese
vetm n raste kur ato do t merren n prputhje me normativn ligjore t ligjit t
procedurs penale, ndrsa do deklarat tjetr e marr jasht ktyre kornizave, nuk do t
ket vler provuese.
Marrja n pyetje e t dyshuarit sht njra nga punt m delikate n procedurn e
zbulimit t veprave penale dhe kryersve t tyre q ndrmerret nga ana e policis. Q kjo
detyr t realizohet me sukses, dhe t jet efikase ajo duhet detyrimisht t prgatitet mir.
Paraprgatitja dhe planifikimi jan t nj rndsie t veant, nse i dyshuari do t sillet
n hapsirat e organit t punve t brendshme dhe punonjsi operativ do t filloj ta
dgjoj pa nj plan paraprakisht t prgatitur, mundsia sht shum e madhe q ai diku
t gaboj, t humbas kontrollin mbi situatn dhe me kt t krijoj prshtypje tek i
dyshuari se ai nuk sht mjaftueshm n dijeni lidhur me veprn. Kjo mnyr do ta
inkurajoj n tentimin e tij q ngjarjen ta paraqes ashtu si atij i konvenon.
Duke u nisur nga domethnia q e posedon marrja n pyetje e t dyshuarit lidhur me
zbulimin, zbardhjen dhe argumentimin e veprave penale, n suaza t njsis organizative
t policis, duhet t ekzistoj hapsir e posame e cila do ti plotsoj disa kushte t
caktuara taktike, teknike dhe t siguris, t gjitha kto n funksion t realizimit me sukses
t marrjes n pyetje t t dyshuarit. Megjithat, me keqardhje mund t konstatojm se
pjesa drmuese e njsive rajonale t policis n R.Maqedinis nuk posedojn hapsira q
do ti prmbushnin standardet e ktilla, edhe pse pr pajisjen e tyre jan t nevojshme
mjete financiare minimale dhe pak vullnet i mir.
Gjithashtu, n kt punim sht theksuar se pr t pasur sukses n realizimin e
dgjimit, rol t rndsishm luan edhe njohja e mir e fakteve dhe rrethanave lidhur me
veprn penale t caktuar. Kto njohuri punonjsit operativ do ti mundsonin q te i

256

dyshuari t krijonte prshtypje se ai din gjithka lidhur me veprn penale, dhe kjo situat
do ta dekurajonte t dyshuarin n prpjekjen e tij q ngjarjen kriminale ta prezantonte
ashtu si do ti konvenonte atij. Po aq sa njohja e mir e fakteve dhe rrethanave, e
rndsishme pr punonjsin operativ sht edhe njohja e personalitetit t t dyshuarit.
Kto njohuri do t mundsonin pr t zgjedhur metoda t prshtatshme pr t vendosur
komunikim t mir me t dyshuarin, sepse sa m i mir t jet komunikim midis
punonjsit operativ dhe t dyshuarit, aq m i madh do t jet edhe besimi pr kooperim.
Qllimi i marrjes n pyetje sht q i dyshuari t japi informacione lidhur me veprn
penale, edhe pse shumica e t dyshuarve nuk dshirojn t flasin, prandaj punonjsi
operativ ka pr detyr q ta thyej kt rezistim n mnyr t lejuar ligjore dhe t arrij
deri te informacionet e nevojshme. Pr tu arritur kjo nuk do t jet e leht, prandaj nga
punonjsi operativ krkohet t ndrtoj plan t mir metodik. Pr fat t keq, ajo q e
karakterizon punn e punonjsve ton operativ sht improvizimi dhe detyrimi. N rastin
e par kemi veprime q bien ndesh me parimet e taktiks dhe metodik kriminalistike,
kurse n t dytin shkelje t rnda ligjore. Kto praktika t ndaluara duhet t ndryshohen,
improvizimi t zvendsohet me veprim t planifikuar metodik dhe taktik, kurse detyrimi
me respektim t standardeve demokratike.
Marrja n pyetje nuk do t jet e suksesshme nse asaj nuk do ti paraprijn edhe
veprimet tjera operativ, q do t na ndihmonin pr t vrtetuar faktet dhe rrethanat
relevante t veprs penale. Marrja n pyetje llogaritet si kurora e veprimeve operative,
kurse veprimet tjera si ( p.sh. kqyrja e vendit t ngjarjes, dshmitart etj ) si rrug pr
vrtetimin e fakteve dhe rrethanave relevante lidhur me veprn penale llogariten si
bazamenti nprmjet t cilave do t arrim sukses n prfundimin e ktij procesi.
Deklaratn e t dyshuarit n asnj rast nuk duhet ta pranojm pa rezerva, sepse
pasojat nga kjo mund t jen t mdha. Besimi i verbt n deklaratn e t dyshuarit,
konkretisht nse bhet fjal pr pranimin e veprs, do t na onte n lnien anash t
grumbullimit t provave materiale. Sepse mund t ndodh q ky deklarim t jet i
rrejshm, ose t jet dhn nga motive tjera ( si motiv mund t jet rasti kur i dyshuari
pranon nj vepr m t leht penale pr t fshehur veprn m t rnd ). Domethn,
besueshmria e deklarimit t t dyshuarit gjithmon duhet ti nnshtrohet verifikimit.
do person i dyshuar ose i akuzuar pr vepr penale ka t drejt t krkoj procedur
t paanshme penale t zbatuar n koh t arsyeshme. 2. Gjykata detyrohet t kujdeset q
procedura t zbatohet pa zvarritje dhe t pengohet do keqprdorim i t drejtave q u
prkasin pjesmarrsve n procedur. 3. do heqje lirie, e sidomos kohzgjatja e
paraburgimit n procedur penale, duhet zvogluar n kohn sa m t shkurtr t
mundshme. 4. Kushdo q sht privuar nga liria me arrest menjher njoftohet n gjuhn
q e kupton pr arsyet e heqjes s liris. Kushdo q privohet nga liria pa urdhr t
gjykats sillet para gjyqtarit t gjykats themelore n juridiksionin e arrestimit brenda
dyzet e tet (48) orve. Gjyqtari vendos pr caktimin e paraburgimit, n pajtim me
Kapitullin X t ktij Kodi ( neni 5 paragrafi 1,2,3,4 )793. 1. Gjykata, prokurori i shtetit dhe
policia t cilt marrin pjes n procedurn penale detyrohen q saktsisht dhe trsisht ti
vrtetojn faktet t cilat jan t rndsishme pr marrjen e vendimit t ligjshm. 2. Sipas
793

Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.

257

dispozitave t parapara me kt Kod, gjykata, prokurori i shtetit dhe policia q marrin

pjes n procedur penale detyrohen q me vmendje dhe me prkushtim maksimal
profesional dhe me prkujdesje t njjt t vrtetojn faktet kundr t pandehurit si dhe
ato n favor t tij, dhe para fillimit t procedurs dhe gjat zhvillimit t saj ti mundsojn
t pandehurit dhe mbrojtsit t tij shfrytzimin e t gjitha fakteve dhe provave q jan n
favor t t pandehurit ( neni 7 paragrafi 1 dhe2 )794. 1. Gjat arrestimit t tij dhe marrjes
n pyetje pr her t par, i pandehuri menjher njoftohet n hollsi pr llojin dhe
shkaqet e akuzs kundr tij n gjuhn q ai e kupton. 2. I pandehuri nuk ka detyrim t
paraqes mbrojtjen e vet ose t prgjigjet n ndonj pyetje, dhe nse mbrohet, nuk sht i
detyruar t akuzoj vetveten ose t afrmit e tij e as t pranoj fajsin. Kjo e drejt nuk
prfshin rastin kur i pandehuri hyn vullnetarisht n marrveshje pr t bashkpunuar me
prokurorin e shtetit. 3. Nga i pandehuri ose personi tjetr q merr pjes n procedur
ndalohet dhe dnohet q t imponohet pranimi i fajsis ose ndonj deklarim tjetr me
an t torturs, forcs, kanosjes apo nn ndikimin e drogs ose t masave t tjera t
ngjashme ( neni 10 paragrafi 1,2,3 )795. 1. Me kt Kod prcaktohen rregullat e
procedurs penale t cilat jan t detyrueshme pr punn e gjykatave, prokuroris s
shtetit si dhe t pjesmarrsve t tjer n procedurn penale t parapar me kt Kod. 2.
Me kt Kod caktohen rregullat q garantojn se asnj person i pafajshm nuk do t
dnohet, ndrsa dnimi ose sanksioni tjetr penal mund ti shqiptohet vetm personit i cili
ka kryer vepr penale sipas kushteve t parapara me Kodin Penal dhe me ligjet tjera t
Kosovs n baz t t cilave jan parapar veprat penale sipas procedurs s zbatuar n
mnyr t drejt dhe t ligjshme para gjykats kompetente. 3. Para marrjes s aktgjykimit
t forms s prer, lirit dhe t drejtat tjera t t pandehurit mund t kufizohen vetm
sipas kushteve t prcaktuara n kt Kod ( neni 1 paragrafi 1,2,3 ) 796. 1. Policia ka t
drejt t merr pjes n biseda me persona t cilt mund t jen dshmitar ose t dyshuar
t mundshm pr vepra penale vetm gjat hetimit t fsheht t autorizuar. Gjat ktyre
bisedave, policia mund t bj pyetje n lidhje me veprn penale. Nse sht e mundur,
kto biseda duhet t regjistrohen. Nse kto biseda nuk mund t regjistrohen, zyrtari i
policis duhet sa m par n nj raport t prmbledh sakt bisedat dhe t shpjegoj
arsyen prse bisedat nuk jan regjistruar. 2. Policia ka t drejt t marr n pyetje
personat t cilt mund t jen dshmitar t nj vepre penale dhe pr kt prpilon
raportin policor t marrjes n pyetje. Raporti duhet t prmbaj sakt pyetjet dhe
prgjigjet gjat marrjes n pyetje, t identifikoj zyrtarin e policis q ka marr n pyetje
dshmitarin, kohn, datn dhe vendin e mbajtjes s marrjes n pyetje dhe t identifikoj
dshmitarin. 3. Policia ka t drejtn e intervistimit t personave q mund t jen t
dyshimt pr kryerje t nj vepre penale, por s pari duhet t informoj t dyshuarin pr
veprat penale, pr t cilat dyshohet se ai i ka kryer dhe pr t drejtat e tij, n baz t nenit
125, paragrafi 3 ( neni 73 paragrafi 1,2,3 )797.

794

Shih: Po aty.
Shih: Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs, / Nr. 37 / 28 Dhjetot 2012, Prishtin Kodi Nr. 04/L-123 i
Procedurs Penale.
796
Shih: Po aty.
797
Shih: Po aty.
795

258

LITERATURA

1. Latifi,V. Kriminalistika, Prishtin, 2004.

2. International Association of Crime Analysts, EXPLORING CRIME ANALYSIS,
Readings on Essential Skills, Published, USA, 2004,

3. Latifi,V. Taktika kriminalistike, Prishtin, 2001.

4. Perdal. J., Corstens, G., Vermeulen, G., E DREJTA PENALE EVROPIANE,
Prkthyer nga orgjinali frengjisht, Dalloz 2009.
Begeja, S. Kriminalistika,Vllimi 1,Tiran, 2001.
Karim, V., Joel, N., APPLIED CRIME ANALYSIS, USA, 2001.
Begeja, S, Kriminalistika,Vllimi II,Tiran, 2001.
Formont, M., Grands szstemes de droit etrangers (Sistemet e huaja m t mdha),
Paris, Dalloz, 2005, Prkthimi shqip nga, Papirus, 2009.
9. Gates, J., Johnson, CH., The american courts: a critical assessment, Washington,
USA, 1991,
10. Hnski, R., Scheinin, M., Rastet kryesore t komitetit pr t drejtat e njeriut, Instituti
pr t drejtat e njeriut, Universiteti Abo Akademi, Finland, 2003.
11. Veliqoti, L., Identifikimi i personit n baz t fotografis dhe zrit, Tiran, 1998.
12. Veliqoti, L., Fotografia kriminalistike,Tiran, 2001.
13. Halili, R., Kriminologjia, Prishtin, 2002.
14. Demolli, H., Terrorizmi, Prishtin, 2002.
15. Sahiti, E., Argumentimi n procedurn penale, Prishtin, 1999.
16. Hysi, V., Hyrje n kriminologji dhe penologji, Tiran, 2001.
17. Aleksi, Zh., Shkuli. M, Kriminalistika, Beograd, 2000.
18. Kralev, T., Kriminologija na nebrezhnata delikvencia, Shkup, 1998.
19. Kajzer, G., Kriminologija, prkthim, Shkup, 1995.
20. Salihu, I., E drejta penale,pjesa e prgjithshme, Prishtin, 2003.
21. Salihu, I., E drejta penale ndrkombtare, Prishtin, 1998.
22. Elezi, I., Edrejta penale, pjesa e posame, Tiran, 2002.
23. Shegani, A., E drejta penale e krahasuar, Tiran, 1999.
24. Sahiti, E., Dshmia e dshmitarit si prov n procedurn penale, Prishtin, 1995.
25. Hoxhati, F., Flagranca n procesin penal, Tiran, 2000.
26. Cekov, C., Kriminalistika, Sofje, 1991.
27. Begeja, S., Bazat shkencore t organizimit dhe t planifikimit t hetimit t veprave
penale, Tiran, 1988.
28. Begeja, S., Mikrogjurmt dhe roli i tyre n procesin e t provuarit, Tiran, 1989.
29. Sanson, Ch., Chamelin, N., Territo, L. Criminal investigation, Nev York, 1992.
30. Kambovski, V., Kazneno pravo, poseben del, Shkup, 1997.

5.
6.
7.
8.

259

31. Latifi, V., Rndsia e gjurmve n zbulimin dhe hetimin e veprave penale, E drejta,
nr. 1-4, fq, 47-64, Prishtin, 2001.
32. Modly, D., Kriminalistika Metodika, Sarajev, 1998.
33. Modly, D., Metodika Istrazhivanja Razbojnishtva, Sarajev,1999.
34. Jack, D. Fitzgerald., Steven, M. Fox. Metodologija istrazhivanja Kriminalistikim
Naukama, prkthim, Sarajev, 2001.
35. Alija, A., Remljak, Medicinska Kriminalistika, Sarajev, 1999.
36. Gorki, S., O Tragovima Bioloshkog Porijekla u Kriminalistikoj Obradi, Beograd,
1972.
37. Maksimivi, R., Todorovi, U. Kriminalistika Tehnika, Beograd, 1995.
38. Berg, B., Horgan, Xh. Kriminalistika, prkthim nga anglishtja, Sofje.
39. Bashari, M., Vejzagi, N. Kriminalistika II ( Kriminalistika teknika ), Sarajev,
1998.
40. Modly, D., Korajli, N. Kriminalistiki Rjenik, Teshanj, 2002.
41. Prifti, L., Psikologjia e krimit ( psikoanaliza e deviancave t personalitetit ), Tiran,
2003 .
42. Elezi, I., Hysi, V. Politika Penale, Tiran, 2001 .
43. Mari, J., Luki, M. Pravna Medicina, Beograd, 1998.
44. Gazeta Zyrtare e R. Maqedonis, Numri 114, Viti 3. 11. 2006
45. Krstic, O. Praktikum za kriminalistiku-taktiku, Policiska akademija, Beograd,
2002.
46. Roso, Z. Informativni razgovor i intervju, Ministerstvo unutrashnji posllova,
Zagreb, 1995.
47. Sear, L., Williamson, T. British and American Interrogation Strategies, Ashgate
Publishing Company, 1999.
48. R. v Mason (1988) 86 Cr. App. R 349.
49. Zhaberl, M. Policijsko zbiranje obvestil ali polisijsko zaslishevanje v
predkazenskem postopku, Revija za kriminalistiko in kriminologijo, Ljubjana,
4/2002.
50. Milisavlevic, B. Nauka u policiji, Policiska akademija, Beograd, 1997.
51. Donnedieu de Vebras H. Traite de droit criminel et de legistlation penale compare
Deiaime partie La procedure criminelle, e thn sipas : Jeki, Z. op. cita.
52. Ligji i procedurs penale t Republiks s Sllovenis sht i nxjerr n vitin 1994
( Uradni list RS, broj 63/94 ), n pjesn m t madhe sht n fuqi, plotsime dhe
ndryshime ka psuar shum pak dhe at n vitin ( 1998, 99. 2000, 2001, 2003 ).
53. Ligji i procedurs penale Kroate sht nxjerr n vitin 1997 ( Narodne novine, br.
110/97. ), q pas saj n pjes t ndryshme sht ndryshuar dhe plotsuar ( Narodne
novine broj 27/98, 58/99, 112/99, 58/02 dhe 143/02.)
54. Zvonimir Roso n librin: Poligraf u kriminalistici, Zagreb, 1987.
55. Lzin, Xh., In dubio pro reo u krivicnom postupku, Naucna knjiga, Beograd, 1995.
56. J. Preovski, M. Krecovcki, Zakon za krivicna postapha, objasnuvanje, komentari,
sudska praktika i obrasci za prakticna primena, Skopje, 1997.
57. Ullanov, S., Znacaj odbrane u krivicnom postupku, seminarski rad, fq.3.

260

68. Vukoviq, S., Ubistvo i branilac u krivicnom postupku, Beograd, 1996.

69. H, Islami., A, Hoxha., I, Panda., Procedura Penale, Komentar, Tirane, 2003.
70. Krivokapi, V., Kriminalistika taktika I, Policiska akademija, Beograd, 2000.
71. Roso, Z., Informativni pazgovor i intervju, MUP Republike Hrvatske, Zgreb, 1995.
72. Siminovic, B., Pribavljenje i ocean iskaza pred policijom i na sudu, Pravni
Fakultet y Kraguevac, 1997.
73. Zullavski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation,
second edition, CRC Press, 2002. Inbau, F., Reid, J., Criminal interrogation and
confessions, The Williams and Wilikins company, Baltimore, 1992.
74. Wallder, H., Die Vernehmung des Beschuldigten, Doichland, 2002.
75. Simonovic, B., Pribavlenje i ocean iskaza perd policijom i na sudom, Hrvacka,
2004.
76. Gudjonsson, G., The psychology of interrogations, confessions and testimony, John
Wily & Sons, London, 2002.
77. Vessel, D., Conducting successful interrogations, FBI low enforcement bulletin,
Washington, Tetor, 1998.
78. Leo, R., Inside the interrogation room, Journal of criminal low, Chikago, Winter
1996.
79. Coleman, D., Abnormal psychology and modern life, 5 edition, USA, 2003, fq.172.
80. Yeschke, C., The art of investigative interviewing, Butterworth Heinemann, USA,
2003, fq. 72.
81. Wicklander, D., Zullavski, D., op. cit.
82. Vodinelic, B., Primena kriminalisticke terije refleksivni igra u perdkrivicnom i
krivicnom postupku, Bezbednost, 93/1
83. Terry. F Pettijohn, Psikologjia, Nj hyrje koncize, (Botimi i dyt), Tiran, 1996.
84. Trejbeshanin, Zh., Recnik psihologije, Stubovi culture, Beograd, 2000.
85. Gordon, N.,Flessher, W.,Efective interviewing and interrogation techniques,
Academic pres, 2002.
86. Yeschke, Ch., Investigative interviewing, op. cit. Angli, 2004.
87. Meiner, F., Vernehmungstechnik, e thene sipas: Fahrmann, R., Psiholloshka analiza
govora i tehnike sasllushanja Izbor, MUP Repubike Hrvtske, Zegreb, 1996.
88. Herren, R., Saslushavanje kao drushtvena komunikacija, Izbor, MUP, Hrvacka,
4/97.
89. Modli, D., Korajlic, N., Kriminalisticki rjecnik, Centar za kultura i obrazovanje
Teshanj, Teshanj, 2002.
90. Milanowski, P., Brusten, M., Strategie und Taktik der polizeilichen Vernehumung,
e sjell sipas: Maver, D., Kriminalistika, Casopisni zavod Uradni list Republike
Slovenije, Ljubjana, 1997.
91. Markovic, V., Ispitivanja kao metod prikuplanja podataka o bezbednosnim
pojavama, e sjelle sipas: Maver, D: op, cit., fq. 193.
92. Kassin, S.M. Wrightsman, L.S.: Confession Evidence, e shprehur sipas: Maver,
D. op. cit.
93. Kostic, I., Kriminalisticka psihologija, Visha shkolla unutrashnji poslava, Beograd,
1998.

261

94. Gordon, N., Fleisher, W., Effective interviewing and interrogation techniques,
Academic press, 2002.
95. Nowicki. E., Body language, Law & Order, Wilmette, august 2001.
96. Zukawski, D., Wicklander, D., Practical aspects of interview and interrogation,
CRC press, 2002.
97. Bender, Roder, Nack., Tatsachenfestellung vor Gericht, Germay, 2008.
98. Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckly, J.P. Criminal Interrogation and Confessions, e
thene sipas: Gudjonsson, G. The psychology of interrogations, confessions and
testimony, John Wiley & Sons, London, 1992.
99. Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wily & Sons, Chichester England, 2002.
100. Brougham, Ch., Nonverbal communication: can what they dont say give them
away? FBI Law enforcement bulletin, Washington, 1992.
101. Frank, M.G. Ekman, P., The ability to detect deceit generalizes across different
types of high-stake lies, e thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John
Wiley & Sons, Chichester England, 2002, fq 40.
102. Ekman, P.; OSullivan, M.; Friesen, W.; Scherer, K.; Face, voice and body in
detecting deceit, e thene sipas: : Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley &
Sons, Chichester England, 2002.
103. Sapir, A.: The LSI course on scientific content analysis, Laboratory for scientific
interrogation, Phoenix, 1987.
104. DePaulo, B.M., Stone, J.L., Lassiter, G.D.: Deceiving and detecting deceit, e
publikuar ne: Schenkler, B.M. (Ed): Personality and social psychology bulletin No.
13, 1997, e thene sipas: Vrij, A., Detecting lies and deceit, John Wiley & Sons,
Chichester England, 2002.
105. Bender, Roder, Nack., Tatsachenfestellung vor Gericht, Germay, 2008, fq. 173.
106. Krivikopic, V., Kriminalistika taktika III, Policiska akademija Beograd, 1997.
107. Maver, D.: Krminalistika, Casopisni zavod Uradni list Republike Slovenije,
Ljubljana, 1997.
108. Swanson, C.R., Neil, C.C., Territo, L.: Criminal Investigation 7th edition, The
McGraw-Hill Companies, INC, 2000.
109. Herrmann, Hinderer, Lehman, Das Gestandis, Dojcland, 2005.
110. Hansen, M.: Untrue confessions, ABA Journal, Chicago, Jul 1999.
111. Gudjonsson, G., Mackeith, J.: Povucena priznanja: zakonski, psiholoshki i
psihijatriski aspekti, Izbor, 1/99.
112. Schwindt, F.; Policisko presllushanje, Prirucnik, MUP RH, 15/2003.
113. Herren, R.; Saslushavanje kao drushtvena komunukacija, Izbor, MUP Republike
Hrvtske, Zagreb, 2007.
114. Babrs, A.: Die Vulgarluge in der gerichtlichen Praxis, Germany, 2003.
115. Rogall, K.: Der Beschuldigte gegen sich selbst, Doicland, 2005.
116. Maver, D.; Defence strategies and techniques of interrogation. V: Policing in
central eastern Europe, College of police and security studies, Ljubljana, 1996.
117. Ligji i Procedurs Penale t Republiks s Maqedonis, Agencija Akademik
Skopje, 1997.
118. Ligji i Policis, R.M, Sluzhben Vesnik na Republika Makedonia, broj 114, 3
Noemvri 2006.

262

119. Krapac, D.: Policijcke ovlasti u izvidima kazneni djela y Republici Hrvackoj,
navedeno prema: Kecic, T.; Aktivnost organa unutrashnji poslova u prikuplanju
obaveshtenja od graxhana, Zbornik padova VSHUP broj 7, 2003, fq. 156.
120. Rezoluta e miratuar nga asamblea Gjenerale e Kombeve te Bashkuara 217A (III)
te 10. dhjetorit 1948.
121. E miratuar nga ana e asamblea Gjenerale te Kombeve te Bashkuara 9. dhjetor
1975, rezoluta me numer 3452 (XXX).
122. Rezoluta e miratuar 39/46 nga asamblea Gjenerale e Kombeve te Bashkuara, 10.
dhjetor 1984, ka hyre ne fuqi 26.qershor 1986.
123. Modli, D.. Cinjenice o nameri ubojstva, Securitas, BiH, Sarajevo, 2002.
124. Leo, R.: Inside the interrogation room, Journal of Criminology, Chicago, Winter
1996.
125. Einspahr, O.: The interview challenge, FBI Lew Enforcement Bulletin, April
2000.

263

264