SVEUILITE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU

ELEKTROTEHNIKI FAKULTET
Diplomski studij

VOENJE ELEKTROENERGETSKOG
SUSTAVA
Laboratorijske vjebe
2. Laboratorijska vjeba-Izvjetaj

Student: Petar Kolembus, br. ind. D-765

Grupa: DE2
Predava: Doc.dr.sc. Hrvoje Glava
Osijek, travanj 2015.
1

SADRAJ
1.

UVOD......................................................................................................................................3
1.1.

2.

ZADATAK..........................................................................................................................2

RELATIVNO SLABIJA VN PRIJENOSNA EE MREA................................................4

2.1.

NAPONSKE PRILIKE..........................................................................................................4

2.1.1. Ukljueni vodovi 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110........................................................6

2.1.2. Ukljueni vodovi 1, 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110....................................................6
2.2.

TOKOVI SNAGA................................................................................................................6

2.2.1. Ukljueni vodovi 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110........................................................7

3.

4.

RELATIVNO JAA VN PRIJENOSNA EE MREA.......................................................8

3.1.

POETNO STANJE..............................................................................................................8

3.2.

UKLJUENJE PRIGUNICE TOKOVI SNAGA.....................................................................8

3.3.

PROMJENA OPTEREENJA (80 %) TOKOVI SNAGA.........................................................9

3.4.

PROMJENA OPTEREENJA (120 %) TOKOVI SNAGA.......................................................9

ZAKLJUAK......................................................................................................................11

SAETAK
Izvjee ove laboratorijske vjebe biti e odraeno kroz dva poglavlja. Prvo poglavlje
analizira naponske prilike relativno slabije visokonaponske (VN) prijenosne elektroenergetske
(EE) mree za sluaj ukljuenja i iskljuenja vodova i za promjene optereenja u mrei. Drugo
poglavlje analizira tokove jalove snage i naponske prilike za simulaciju ukljuenja prigunice u
realno jakoj VN elektroenergetskoj mrei. Na temelju provedenih simulacija tokova snaga
iznijeti e se miljenja, zakljuak te analize bitne za voenje EES-a.

1. UVOD
U viestruko uzamenim mreama (kakva je visokonaponska prijenosna mrea), tokovi
snaga ne pokazuju jednoznanu usmjerenost. Zbog nelinearnosti sustava jednadbi koje treba
rijeiti, snage optereenja prijenosnih elemenata i naponi mrenih vorita odreuju se
iterativnim postupkom.
Tokovi snaga daju podatke o prijenosu snage (radne i jalove) od jednog vorita prema
drugom preko elemenata te informaciju o naponima na njima i o strujama optereenja. Stoga je
analiziranje tokova snaga od iznimne vanosti za voenje EES-a.

1.1.

Zadatak

Ova laboratorijska vjeba se izvodi u programskom paketu Easy Power kroz dva djela.
Modelirane su:
VN prijenosna elektroenergetska mrea istone Hrvatske (relativno slabije mrea)
koja je prikazana slikom 1.1. u izvjetaju laboratorijske vjebe 1 (podaci dobiveni
u digitalnom obliku zad-1.dez),
VN prijenosna elektroenergetska mrea Hrvatske (jaa mrea) koja je prikazana
slikom 1.1. (podaci dobiveni u digitalnom obliku zad-2.dez).
1

Na temelju dobivenih VN prijenosnih elektroenergetskih mrea potrebno je utvrditi poetna

stanje u sustavu, te na temelju tokova snaga u programskom paketu Easy Power izvriti
analizu dobivenih rezultata za sljedee sluajeve:

Ukljuenje i iskljuenje vodova uz proizvodnu jedinicu TS Osijek 2 (zad-1.dez)

Ukljuenje prigunice na 110 [kV] sabirnicama TS Ernestinovo (zad-2.dez)

Uz zadani osnovni sluaj optereenja, potrebno je analizirati to se dogaa s naponima u blizini

elektrane, a to u udaljenom voritu. Pored toga, potrebno je skaliranjem za dva gore navedena
sluaja analizirati promjene za:

+20 % optereenja u odnosu na zateeno stanje (radna i jalova)

20 % optereenja u odnosu na zateeno stanje (radna i jalova)

Na slici 1.1. je vidljiv model visokonaponske prijenosne elektroenergetske istone
Hrvatske sa pripadajuim parametrima. Ovaj model mree se sastoji od pet nadomjesnih mrea
koje su modelirane pripadajuim snagama, a to su erjavinec, Gradaac, Tuzla, Ugljevi i
Mladost. Za analizu znaajni parametri mree su termoelektrana toplana Osijek (TE-TO) nazivne
snage 45 [MVA], potroa, smjeten na sabirnici Vinkovci 35, uz lokalnu kompenzaciju nazivne
snage 4.05 [MVAr] te prigunica smjetena na sabirnici Ernestinovo 110 [kV]. Nazivne
naponske razine u modeliranoj mrei su 400, 220, 110 i 35 [kV], to predstavlja visoke i srednje
naponske razine na kojima su ugraeni transformatori, nadzemni vodovi, sabirnice, rastavljai,
prekidai, prigunice i kondenzatorske baterije. Vano je uoiti da je prigunica 110 [MVAr] na
TS Ernestinovo 110 [kV] iskljuena.

Slika 1.1. Model visokonaponske prijenosne elektroenergetske mree Hrvatske (jaa mrea)

2. RELATIVNO SLABIJA VN PRIJENOSNA EE MREA

Za poetne parametre analizirane elektroenergetske mree iskljuene su dvije PTE
Osijek, koje odravaju napon na sabirnici Osijek 110. U

TS akovo ukljuena je jedna

kondenzatorska baterija snage 16 [MVAr].

Slika 2.1. Dio VN prijenosne elektroenergetske mree istone Hrvatske (zateeno stanje)
Ovo poglavlje analizira naponske prilike na sabirnicama za sluaj iskljuenja i
ukljuivana vodova uz proizvodnu jedinicu EL-TO smjetenu na sabirnici Osijek2 110.

2.1.

Naponske prilike

Naponske prilike za osnovno optereenje te za promjene optereenja 20 % za razne

sluajeve iskljuenih vodova prikazani su tablicom 2.1. Zbog jednostavnije i preglednije tablice,
nisu prikazane sve sabirnice jer nije dolo do znaajnijih promjena. Prvi stupac tablice oznaava
naziv sabirnice, dok zateeno stanje predstavlja drugi stupac, gdje je optereenje 100 % i gdje su
4

ukljueni vodovi 2 i 3. Za usporedbu e biti analizirani stupci gdje su ukljueni vodovi 2 i 3 te

sluaj gdje su ukljuena sva tri voda (1, 2 i 3) za razliita optereenja. Promatrana tri voda na
sabirnici Osijek 2 110, to znai da je za svaki sluaj optereenja mogue simulirati osam
sluajeva. Meutim, simulirati su se mogli samo sluajevi navedeni u tablicama

Tablica 2.1. Naponske prilike na sabirnicama za vei dio promatranog EES-a

sabirnica
B.MANASTI
R
BROD1-35
BROD1-110
BROD2-35
BROD2-110
D.MIH2
D.MIH3
DARUV-35
DARUV-110
DJAKOV-220
DJAKOV2-35
EL-TO
GRADIS-110
NASICE-35
NASIC-A-110
NASIC-B-110
NASICE35-A
NASICE35-B
NIJEMCI-35
NIJEMCI-110
ORASJE
OS3-10
OS3-110
OSIJEK1-35
OSIJEK1-110
OSIJEK2-35
OSIJEK2-110
OSIJEK3-10
OSIJEK3-110
OTCJEP
POZEGA-35
SLATINA-35
SLATINA-110
VALPOV-110
VINKOV-110
VIROVIT-35
VIROVIT-110
VUKOVA-35
VUKOV-110
ZUPANJA-35
ZUPANJ-110

2. i 3.
V
[p.u.]
0.962

100%
1.,2. i 3.
V
[p.u.]
1.000

3.
V
[p.u.]
0.962

2. i 3.
V
[p.u.]
0.974

1.007
1.037
1.008
1.036
0.981
0.998
1.001
1.011
1.048
1.007
1.000
1.033
1.004
0.985
0.985
1.007
1.007
1.002
0.994
0.982
1.001
1.001
1.008
1.004
0.999
1.015
1.001
1.001
0.983
1.010
0.998
0.980
0.970
1.007
1.001
0.981
1.003
0.999
1.001
0.984

1.004
1.034
0.992
1.034
1.002
1.000
1.001
1.010
1.047
0.992
1.000
1.032
0.998
0.979
0.979
1.001
1.001
0.998
0.991
0.979
0.993
0.993
1.000
0.996
1.005
1.007
0.993
0.993
0.980
0.993
0.995
0.977
0.999
1.003
0.999
0.979
0.999
0.995
0.991
0.981

1.004
1.035
1.006
1.034
0.981
0.998
0.998
0.995
1.054
1.004
1.009
1.032
0.990
0.942
0.942
0.994
0.994
0.996
0.974
0.967
1.005
0.958
1.009
0.962
0.999
0.972
1.005
0.958
0.968
0.993
0.977
0.944
0.970
0.992
0.994
0.949
0.997
0.978
0.998
0.970

1.003
1.044
1.002
1.043
0.988
1.002
0.997
1.026
1.064
1.000
1.000
1.041
1.005
1.010
1.010
1.006
1.006
1.006
1.012
1.004
0.996
1.021
0.999
1.023
1.004
1.030
0.996
1.021
1.004
0.998
0.999
1.006
0.981
1.021
1.004
1.006
0.994
1.015
0.997
1.005

80%
1.,2. i 3.
3.
V
V
[p.u.]
[p.u.]
1.013
0.974
1.000
1.041
0.999
1.041
1.009
1.004
0.996
1.024
1.063
0.997
1.000
1.040
0.998
1.003
1.003
0.999
0.999
1.003
1.009
1.001
1.003
1.012
1.005
1.014
0.995
1.022
1.003
1.012
1.001
0.996
0.994
1.002
1.010
1.018
1.001
1.003
1.005
1.012
1.000
1.002

1.006
1.047
1.005
1.046
0.988
1.002
0.993
0.996
1.075
1.003
1.000
1.042
0.999
0.944
0.944
1.000
1.000
1.009
1.015
1.007
0.997
0.961
0.997
0.964
1.003
0.972
0.997
0.961
1.008
1.001
0.988
0.946
0.981
1.025
0.998
0.949
1.011
1.019
1.007
1.009

1. i 3.
V
[p.u.]
0.989

2. i 3.
V
[p.u.]
0.949

1.006
1.047
1.005
1.046
0.998
0.999
0.999
1.014
1.075
1.003
1.000
1.042
0.997
0.973
0.973
0.999
0.999
1.009
1.015
1.007
1.002
0.980
1.002
0.982
1.006
0.989
1.002
0.980
1.008
1.001
1.004
0.977
0.992
1.025
1.006
0.982
1.011
1.019
1.007
1.009

0.991
1.025
0.996
1.025
0.973
1.001
1.003
0.993
1.029
0.997
1.000
1.022
0.996
0.954
0.954
1.002
1.002
0.991
0.970
0.954
1.001
0.976
0.996
0.980
1.004
0.995
1.001
0.976
0.955
1.003
0.972
0.948
0.959
0.986
0.992
0.951
0.990
0.976
0.998
0.957

120%
1.,2. i 3.
V
[p.u.]
0.983
1.005
1.024
0.995
1.024
0.992
1.000
1.004
0.994
1.029
0.996
1.000
1.022
0.992
0.950
0.950
0.998
0.998
0.989
0.968
0.952
0.995
0.970
0.990
0.974
0.997
0.989
0.995
0.970
0.953
1.002
0.971
0.947
0.984
0.984
0.993
0.952
0.988
0.974
0.996
0.955

2.1.1. Ukljueni vodovi 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110

Sluaj ukljuenih vodova 2 i 3 predstavlja poetno stanje u te se razmatra utjecaj

poveanja ili smanjenja ukupnog optereenja u sustavu za 20 % u odnosu na poetno stanje.
Drugi stupac tablice 2.1. prikazuje upravo naponske prilike za zateeno stanje, te se moe
zakljuiti kako su naponi unutar granica mrenih pravila za prijenosnu .
Smanjenjem ukupnog optereenja za 20 % moe se zakljuiti kako u tom sluaju dolazi
do poveanja napona na sabirnici Osijek2 110 za 1.5 % u odnosu na nazivnu vrijednost. Na
manjem broju sabirnica dolo do smanjenja iznosa to ovisi o tokovima jalove energije.
Poveanjem ukupnog optereenja za 20 % moe se zakljuiti kako u tom sluaju dolazi
do smanjenja napona na sabirnici Osijek2 110 za 2 % u odnosu na nazivnu vrijednost. Na
manjem broju sabirnica dolo do poveanja iznosa napona
2.1.2. Ukljueni vodovi 1, 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110

Ukljuenje sva tri voda na sabirnici Osijek 2 110 prikazano je treim, estim i desetim
stupcem u tablici 2.1. za razliita optereenja. Ovaj sluaj predstavlja rastereenje dijela VN
prijenosne EE mree istone Hrvatske. Na taj nain dolazi do poveanja napona za sluaj
optereenja 100 % i smanjenog ukupnog optereenja za 20 %. Poveanjem optereenja za 20 %
dolazi do smanjenja napona u odnosu na ostala dva sluaja za ukljuena sva tri voda, meutim, u
odnosu na zateeno stanje.

2.2.

Tokovi snaga

Naponske prilike su zadovoljene za sva tri sluaja optereenja, meutim to nije jedini
kriterij koji je potrebno sagledati. Tokovi snaga su bitni iz razloga ograniene prijenosne moi
pojedinih elemenata mree. Sve promjene optereenja utjeu na tokove snaga, te mogu dovesti
do neeljenih stanja u EES-u, od kojih je najgori scenarij ispad djela ili cijelog EES-a, to znai
prekid opskrbe potroaa elektrinom energijom.

2.2.1. Ukljueni vodovi 2 i 3 na sabirnici Osijek 2 110

Za sluaj zateenog stanja i smanjenja ukupnog optereenja za 20 % u odnosu na

zateeno stanje , sustav je u potpunosti stabilan, nema preoptereenih elemenata mree, te su
naponi unutar mrenih pravila.

Slika 2.2. Poveanje ukupnog optereenja za 20 % u odnosu na zateeno stanje

Problem nastaje poveanjem ukupnog optereenja za 20 % u odnosu na zateeno stanje,
gdje dolazi do preoptereenja dva voda, to je vidljivo na slici 2.2., gdje su preoptereeni vodovi
oznaeni crvenom bojom.

3. RELATIVNO JAA VN PRIJENOSNA EE MREA

VN prijenosna elektroenergetska mrea Hrvatske (jaa mrea) prikazana je slikom 1.1..

Promjena unutar sustava e se vriti ukljuivanjem prigunice na 110 [kV] sabirnicama u TS
Ernestinovo uz promjene optereenja 20 % u odnosu na zateeno stanje.

3.1.

Poetno stanje

Tokovi snaga i naponske prilike za poetno stanje u sustavu sa slike 1.1. U tablici je
vidljivo kako pojne mree Ugljevik, Gradaac i erjavinec imaju negativan predznak snaga.
Razlog tome je to su pojne mree, neoptereene, a spojene na cijelu mreu, te na taj nain
odravaju naponske razine unutar granica. Pojna mrea Mladost je PQ tip mree, to znai da
daje konstantnu jalovu i radnu snagu, za razliku od EL-TO, koja je PV vor, te odrava radnu
snagu i napon konstantnim..

Tablica 3.1. Proizvedena elektrina energija (poetno stanje) iz pojnih mrea i elektrane
Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

EL-TO

PV

30.000

0.937

30.015

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.052

TUZLA

Sw

8.252

37.070

37.978

1.060

UGLJEVIK

Sw

-158.972

-317.146

354.759

1.000

GRADAAC

Sw

-12.476

-66.414

67.575

1.000

ERJAVINEC

Sw

-24.850

-21.309

32.735

1.050

3.2.

Ukljuenje prigunice tokovi snaga

Tablica 3.2. prikazuje iznose tokova snaga i ukupno proizvedenu elektrine energiju za
sluaj ukljuenja prigunice na 110 [kV] TS Ernestinovo. Usporeujui te tablice s tablicama
3.1. i 3.2., vidljivo je kako ukljuenje prigunice nema nikakvog utjecaja na tokove snaga niti
napon. Prigunica snage 110 [MVAr] te itekako ima utjecaja na tokove snaga i naponske razine.

Tablica 3.2. Proizvedena elektrina energija iz pojnih mrea i elektrane (ukljuena prigunica)
Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

3.3.

EL-TO

PV

30.000

0.937

30.015

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.052

TUZLA

Sw

8.252

37.070

37.978

1.060

UGLJEVIK

Sw

-158.972

-317.146

354.759

1.000

GRADAAC

Sw

-12.476

-66.414

67.575

1.000

ERJAVINEC

Sw

-24.850

-21.309

32.735

1.050

Promjena optereenja (80 %) tokovi snaga

Tablica 3.3. prikazuje tokove snaga i ukupno proizvedenu elektrinu energiju za sluaj
bez prikljuene prigunice, dok tablice 3.4. tokove snaga i ukupno proizvedenu elektrinu
energiju za sluaj ukljuene prigunice na TS Ernestinovo 110 [kV] za sluaj promjene
optereenja na 80 %, odnosno smanjenje optereenja za 20 % u odnosu na poetno stanje.

Tablica 3.3. Proizvedena elektrina energija iz pojnih mrea i elektrane (iskljuena prigunica)
10

Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

EL-TO

PV

30.000

0.077

30.000

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.062

TUZLA

Sw

8.294

36.472

37.403

1.060

UGLJEVIK

Sw

-160.943

-407.850

438.457

1.000

GRADAAC

Sw

-12.402

-67.468

68.598

1.000

ERJAVINEC

Sw

-25.287

-41.537

48.629

1.050

Usporeujui tablice 3.3. i 3.4., posebice pojnu mreu Ugljevik, vidljivo je kako su
tokovi jalove snage izrazito smanjeni ukljuenjem prigunice. Takoer je smanjena i vrijednost
iznosa napona na pojnoj mrei Tuzla, to dovodi do zakljuak da se ukljuenjem prigunice
moe upravljati tokovima jalove snage i naponom.

Tablica 3.4. Proizvedena elektrina energija iz pojnih mrea i elektrane (ukljuena prigunica)

11

Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

3.4.

EL-TO

PV

30.000

0.714

30.009

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.052

TUZLA

Sw

7.291

36.662

37.380

1.060

UGLJEVIK

Sw

-162.803

-318.343

357.557

1.000

GRADAAC

Sw

-14.168

-67.132

68.611

1.000

ERJAVINEC

Sw

-25.704

-21.576

33.559

1.050

Promjena optereenja (120 %) tokovi snaga

Tablice 3.5. prikazuju tokove snaga i ukupno proizvedenu elektrinu energiju za sluaj
bez prikljuene prigunice, dok tablice 3.6. prikazuje tokove snaga i ukupno proizvedenu
elektrinu

energiju za sluaj ukljuene prigunice na TS Ernestinovo 110 [kV] za sluaj

promjene optereenja na 120 %, odnosno poveanja optereenja za 20 % u odnosu na poetno

stanje.

Tablica 3.5. Proizvedena elektrina energija iz pojnih mrea i elektrane (iskljuena prigunica)

12

Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

EL-TO

PV

30.000

0.321

30.002

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.061

TUZLA

Sw

9.247

36.927

38.067

1.060

UGLJEVIK

Sw

-157.067

-406.464

435.755

1.000

GRADAAC

Sw

-10.723

-66.667

67.524

1.000

ERJAVINEC

Sw

-24.423

-41.228

47.919

1.050

Poveanjem optereenja dolazi do poveanja tokova snaga, to je posebice izraeno na

sabirnici Vinkovci-35, koji je u paralelnom pogonu, gdje je drugi transformator van pogona.
Poveanjem optereenja u sustavu se poveava optereenja transformatora. Ovakav pogon
transformatora je idealan sa stajalita gubitaka, jer su upravo tada gubitci najmanji.

Tablica 3.6. Proizvedena elektrina energija iz pojnih mrea i elektrane (ukljuena prigunica)

13

Mrea

Tip

[MW]

[MVAR]

[MVA]

Napon

[p.u.]

EL-TO

PV

30.000

1.210

30.024

1.000

MLADOST

PQ

200.000

50.000

206.155

1.052

TUZLA

Sw

9.216

37.569

38.683

1.060

UGLJEVIK

Sw

-155.110

-315.619

351.674

1.000

GRADAAC

Sw

-10.779

-65.535

66.416

1.000

ERJAVINEC

Sw

-23.989

-20.969

31.861

1.050

14

4. ZAKLJUAK
Za poetne parametre analizirane elektroenergetske mree iskljuene su dvije PTE
Osijek, koje odravaju napon na sabirnici Osijek 110. U

TS akovo ukljuena je jedna

kondenzatorska baterija snage 16 [MVAr]. Od ukupno osam razliitih sluajeva kojih se moe
simulirati za svako optereenje, kombinacijom ukljuenih, iskljuenih ili ukljueno-iskljuenih
vodova, realizirana su tri sluaja za 100 % optereenje, za 80 % optereenje te 120 %
optereenja. Poveanjem optereenja dolazi do problema u mrei. Dio tokova snaga odreen je
prirodom ponaanja EES-a, dok se drugim djelom na tokove snaga moe utjecati uklapanjem i
isklapanjem vodova. Naponske prilike su zadovoljene za sva tri sluaja optereenja. Tokovi
snaga su bitni iz razloga ograniene prijenosne moi pojedinih elemenata mree. Sve promjene
optereenja utjeu na tokove snaga, te mogu dovesti do neeljenih stanja u EES-u, od kojih je
najgori scenarij ispad djela ili cijelog EES-a, to znai prekid opskrbe potroaa elektrinom
energijom.
Kako je mrea relativno slabo optereena, naponske prilike u VN prijenosnoj EE mrei
nemaju velika odstupanja. Smanjenjem optereenja (80 %) poveavaju naponi na sabirnicama.
Poveanjem optereenja (120 %) se poveava napon u odnosu na poetni stanje (pojava
Ferantijevog efekta). Ukljuenjem prigunice i promjenom optereenja, dolazi do smanjenja
napona u odnosu na poetna stanja. Smanjenje napona nije velikog iznosa, ali postoji, te se
upravo zbog mogunosti smanjenja napona i utjecaja na tokove jalove snage, koriste prigunice.
Visoki napon je posebice izraen u slabo optereenim mreama, to je posebice izraeno nou.

15