f ai zmi n

Georg i Dimitrov

yargl anmas
leipzig 1933

eviren:

Olcay

BASI M
YAYI N

Geridnmez

Bu kitap, aadaki kaynaklardan derlenmitir

Dimitroff Briefe und Aufzeichnungen aus der Zeit der Haft und
des Leipziger Prozesses, Edrtlons du Carrefour, Paris, 1935.
Dimitroff, der Held von Leipzig, Herausgegeben vom Zentraibro der Kommunistischen Partei Deutschlands/Marksisten-Leninisten, Neuer Arberterverlag NAV Gmbh, Juni 1972.
G. Dimitroff - Ausgewhlte Werke in zwei Bnden, Band I ,Veriag
Marxistische Bltter Frankfurt/Main 1972.

Georgi Di mi trov
FAZMN YARGILANM ASI
(Lei pzg

1933)

e vire n

O lc a y G e rid n m e z

Doa Basn Yayn Tic. Ltd. ti.

Galipdede Caddesi
ahkulu Sokak
ahin i Merkezi
No: 10 Kat 2
Tne! / stanbul
Tel: 0 212 293 63 45-47
Faks: 0 212 293 63 31

Evrensel Basm Yayn-137

Faizmin Yarglanmas (Leipzig 1933)

Georgi Dimitrov

eviren

Olcay Geridnmez

Kapak Tasan m

Sava eki

Birinci Basm

Ocak 2000

ISBN 975-6865-31-8

Bask

Kayhan Matbaas

 N D E K L E R

S U N U ...........................................................................................6
N S Z Y E R N E .....................................................................9
T U T U K L U L U K ......................................................................1 3
R E IC H M A H K E M E S K A R IS IN D A ................. . .. .. 5 7
B E R A A T K A R A R IN D A N S O N R A ............................ 143
S O Y Y E T L E R B R L N D E ........................................ 157
S O N S Z Y E R N E .............................................................168
S M L E R D Z N .............................................................. 173

L E I P Z I G D A V A S I VE D M T R O V U N S A V U N M A S I

Bu kitap, Reichstag Yangn san olarak tutukluluk, dava sreci ve be

raat karar ile Almanyadan smr d edilene kadarki s r^ ferisinde Georgi Dimitrovun kaleme ald en nemli belgeleri, mahkemenin tank olarak
kard nasyonal sosyalizmin kurmaylarnn sorgularn ve mahkeme
nndeki son konumay, ayrca faist zindanlardan kurtulduktan hemen
sonra Dimitrovun yazd baz mektuplar ve dava zerine yaynlanm en
nemli yazlar bir araya getirmektedir.
Tarihe Leipzig Davas olarak geen bu provokatif davay hazrlayan ge
limeler neydi?
30 Ocak 1933te Alman Reich bakan, Alman faistlerinin lideri Hitleri
Reich anslyesi ilan etti. Bylece Alman mali sermayesinin en saldrgan un
surlar dmen bana gelmi oldu ve faist diktatrlk Almanyada egemen
lik kazand. Alman ii snf, sosyal demokrat nderlerin ihaneti politika
lar nedeniyle blnmt ve faizmin iktidara geliini engelleyemedi. Fakat,
Almanya Komnist Partisi henz yenilmemiti. Faizmin korkulu dmany
d. Naziler iktidara gelmeden ksa bir sre nce, Kasm 1932deki Reichstag
seimlerinde komnist parti alt milyon oy almt. Saflarnda kukusuz ii
snfnn en devrimci ve mcadeleci ksm yer alyordu. Alman faizmi artk,
komnist partiyi ne pahasna olursa olsun yok ederek ii hareketini tama
men paralamay kendine grev edinmiti.
Alman faistleri, ekonomik krizin yk altnda ezilen kk burjuvala
r ii snfna kar kolayca kkrtabilmek iin onlar adamakll korkut
may dnyordu. Gerici planlarn, rktlm burjuvaziye dayanarak
rahatlkla uygulamaya geireceklerdi. Ancak bunun iin kk burjuvala
rn hayal dnyasn altst edecek derine ileyen bir ok etkisine ihtiya var
d. Bunu, gerekli provokasyonlara zemin hazrlayacak sansasyonel bir antikomnist propagandayla elde etmeye altlar. ncelikle basnda bir sal
dr kampanyas balattlar.
Polis, Karl Liebknecht Evi nde yaplan aramalardan szmona elde
edilen inanlmaz bulgular zerine aklamalarda bulundu. Son derece kaba
bir ekilde dzenlenmi polis raporlar, komnizme olduka souk bakan
lar bile gldryordu. Hemen her gn aramalarn yapld bu binada ko
mnistlerin en gizli saldr planlarnn saklandna, tam da bu binann al
tnda gizemli geitlerin ve baka tuhaflklarn olduu mistik katakomblarn
bulunduuna kimse inanmyordu.
Sonu olarak, daha etkileyici eylere ihtiya vard. Bylece Reichstag
binasn atee verme plan Nazizmin kurmaylarnn kafalarnda olgunla
maya balad.

27
ubat akam Berlinde, Reichstagn atee verildii haberi yayld
Hitler, yabanc basn mensuplar nnde, Bu Tanrnn bir iaretidir! im
di komnistleri ezeceiz! aklamasnda bulundu.
Daha ayn akam, Reichstag binasn kundaklayanlarn komnistler ol
duuna ilikin resmi raporlar hazrland.
Reichstag binasnda yakalanan tek kii, van der Lubbe adnda ruhsal
sal pheli bir Hollandal, komnist olarak damgaland. Polis, bu ah
sn zerinde bir parti ye kart bulduunu aklad. Sonralar emniyet ma
kamlar, byle bir ey olmadm itiraf etmek zorunda kalarak mkl bir
duruma dtler.
Polisin hayalgc snr tanmak bilmiyordu. Yangnn ikinci gn bir
burjuva gazete bir gaflette bulundu ve kundaklarn Reichstag binasna ye
raltndan girebilecekleri bir tek geitin var olduunu ve bu yeralt geirinin
Reichstag bakannm dairesine ulatn azndan kard. Ve o, Hermann
Gringden bakas deildi. Dnya kamuoyu dikkat kesildi.
Ama itaatkar Alman polisi, karanlk eserini srdryordu. Pe pee her
biri tekinden daha anlamsz olan antikomnist aklamalarda bulunuldu.
Yangnn ertesi gn komnist parti grup bakan Ernst Torgler, kendisi
nin ve partisinin kundaklamaya katldna dair yayd yalanlan reddet
mek zere kendi inisiyatifiyle emniyet mdrlne gitti ve su orta ol
duu gerekesiyle tutukland.
9 M artta Georgi Dimitrovla birlikte iki Bulgar komnisti daha (Popov
ve Tanev) tutukland. Derhal onlar hakknda da hibir dayana olmayan
Reichstagn kundaklanmasma katlmak sulamas yneltildi.
Bir Hollandal, bir Alman ve Bulgardan oluan bu derlemeyle, plan
lanan gstermelik davaya medeni Avrupann demokratik kurumlarna
kar bir uluslararas komnist komplo grnts verilmek istendi. Bulgar
larn katlmas, faistlerce yaratlan bu korku masaln, Alman darkafallar iin daha da ekici klacakt. Gemiten beri emperyalist Alman burjuva
zisi Bulgarlar, dilerinin arasnda bak tayan eli bakal en korkun vah
ilikler yapabilecek Balkanl haydutlar olarak tanmlamlard. (Tabii bu
durum Alman ve Bulgar faistlerini son ana kadar sk bir ibirlii yapmak
tan al koymamtr.)
Ayn gnlerde Alman faizmi kampnda hibir ey yolunda gitmiyor,
srtmeler yaanyordu. Bylece her gn, Alman faistlerin asl kundak
lar olduklarn kantlayan yeni gerekler gn yzne kyordu. Bu nokta
da, Alman milliyetilerinin nde gelenlerinden Ernst Oberfrohenin anlar
zel bir nem kazanmaktadr. Gn na kan baka gereklerle birlikte,
yaynlandktan ksa bir sre sonra evinde l bulunan Oberfrohenin an
lar, kundaklamann gerek geliimi hakknda yeterince ak bir tablo su
nuyordu. Yangm Nazilerin kendilerince karld ve bu srada Reichstag

binasna girip kmak iin -Hitlerin sa kolu Gringin evine alan- var
olan tek yeralt gekinden yararlandklar aka ortaya kt. Btn dnya
gerek kundaklarn kim olduunu anlad ve yar deli van der Lubbenin
bu yangm tek bana karm olamayaca da kesindi.
Dnyadaki tm ilerici kamuoyu alarma geti. Alman faizminin geni
boyutlu korkun bir provokasyona giritii seziliyordu. Sadece ii smf de
il tm onurlu insanlar byk bir fkeye kapld. Dnyann ilerici gleri
Reichstag Yangn davasn byk bir dikkatle izledi. Avrupa devrimci ii
snfnn inisiyatifiyle Pariste uluslararas bir aratrma komisyonu topland.
Bu komisyona dnyann en iyi ve ilerici hukukular, kiilikleri dahil oldu.
Bu komisyon, ba.sndan ve ulalabilecek her yerden dava hakknda belgeler,
veriler toplamak, bunlar aratrp deerlendirmek hedefini benimsedi. ngil
terede ilerici kiilerden oluan bir grup Kahverengi Kitap adl bror
kard. Bu yayn, belgelere dayanarak gerek kundaklarn Bitler ve Goring
etrafndaki ete olduunu ortaya karp Almanyadaki Nazi terrnn ve
Hitler keyifiyetiiliinin yaratt korkun tabloyu sergiliyordu.
Komnist partilerin nderliinde hemen hemen btn lkelerde mil
yonlarca ii, Alman faizminin Dimitrov5a ve dier komnistlere yneltti
i haksz sulamalara kar etkin bir kampanya yrtyorlard.
Dimitrov, ne Kahverengi Kitap ne de uluslararas bir aratrma ko
misyonunun varlndan ve almalarndan haberdard. Btn bu gelime
lerden kat bir ekilde yaltlm olarak cezaevi hcresinde tutuluyordu. Du
rumalar balayana kadar, yaklak alt ay boyunca kendisine byk eziyet
veren kelepeleri gece ve gndz olmak zere srekli tamak zorunda kal
d. Hareket etmesini bile engelleyen bu keleplerin verdii sonsuz aclara
dayanarak durumalara hazrland. Dilekeler, protestolar, mektuplar yaz
d, notlar ald ve gnlk tuttu. Ayrca mahkeme nndeki ilk ve son konu
mas iin taslaklar hazrlad.
Btn bu yazlar deerli, tarihi belgeler olarak korunabildi. Beraat ka
rarndan sonra da uzun bir sre tutuklu kalan Dimitrovun cezaevi sreci
boyunca yazdklarna bir tesadf sonucu el konulmad. Ani bir emir zeri
ne Bulgar komnistleri, yanlarnda gtrdkleri eyalar kontrol edilmeden
snr d edilmek zere bir uaa bindirildi.
Bu belgeler, Dimitrovun tm eylem ve dncelerinin sadece tek bir he
defe yneldiini gstermektedir: Kendisine yneltilen anlamsz sulamay
pskrtmekle birlikte, hangi biimde karsna karsa ksn faist dma
n alt etmek. Belgeler, Dimitrovun tutuklanmasnn ilk anndan kurtuluu
na dek sadk kald yntemi, politik izgiyi karakterize etmektedir.
Ev r e ns e l B a s m Yayn

 N S Z YERNE

LEPZG DAVASININ ANLAMI*

Reichstag Yangm, Alman faizminin, devrimci proletarya
hareketine kar terrist bir saldr harekat iin balang ia
reti olarak tasarlanmt ve gerekten de yle oldu. Faist 27
ubat 1933 provokasyonu, Marksizmin imhasna balama
sinyali olarak dnlmt; ki Marksizm derken kastedilen
Alman proletaryasnn devrimci hareketiydi. Faist ahmaklar,
devrimci harekete ve Sovyetler Birliine dman btn gleri
harekete geirmek ve Alman faizminin tarihi roln, kapi
talist Avrupada proletarya devrimine kar jandarma roln
stlendiini kantlamak istiyorlard. Dier bir deyile, burjuva
demokratik devrimler anda mutlakiyeti arlk Rusyasnn
stlendii tarihi misyonu -Avrupa gericiliinin kalesi olmak
ve devrimci hareketin cellatln yapmak-, proletarya devrimleri anda Alman safkan-ari faizmi stlenmitir.
Provokasyon amacyla faistler tarafndan dzenlenen Re
ichstag Yangn -bu soruna daha sonra etraflca deineceiz-,
saysz vahetin ve dnya emekilerinin faist diktatrle ba
kaldrmasna yol aan Almanyadaki kanl Mart 1933 olayla
rnn balangc olmutur.
Leipzigteki provokatif dava -ada siyasi tarihin en b
yk davas-, faist cellatlarn ubat 1933te Avrupay Bolevizmden kurtardklarm btn dnyaya kantlamak iin fa
ist iktidar sahiplerince tertiplenmiti.
Alman faizmi, Leipzigde kurtarc olarak genel kabul
* Proleter Dayanmann Zaferi adl makaleden (Pravda, N o: 62, M osko
va, 4 M art 1934.)

grmeyi ummutu. Davaya kadar ve ay sren yarglama

boyunca byk bir gizlilikle kamuoyundan saklanan iddiana
meden, davann sadece Almanyadaki komnizme kar deil,
bata Komnist Enternasyonal olmak zere Sovyetler Birliine kar da yneldii aka anlalmaktadr.
Faist Alman basn, davaya balandnda bu durumu
saklamaya bile gerek grmemiti. Arkadalarm ve ben, -iddi
anamede aka ifade edildii gibi- Reichstag atee vererek
Almanyada, tm Avrupann Sovyetletirilmesini hedefleyen
silahl bir ayaklanma rgtlemek grevini stlenmi Mosko
vadaki Komnist Partinin grevlileri olmakla sulanyorduk.
Faistlerin istekleriyle tam bir uyum gsteren savclk tarafn
dan gsterilen yalanc tanklar, n soruturma srasnda ver
dikleri ifadelerde bu eylemden sonra , yani Reichstag Yan
gnndan sonra, yangn btn Avrupaya yaymak iin ben
zer kundaklamalarn Varova, Viyana ve Pragda da dzen
lenmesinin planlandn sylediler.
Alman faizmi, Leipzig Davasm sahnelerken hangi somut
amalar gdyordu?
Birincisi: Faist kundak ve cellatlarn itibarn, ve d
kamuoyu nnde iade etmek, gerek kundaklar kamufle et
mek iin suu komnistlere ykmak.
kincisi: Devrimci proletaryay hedef alan barbar terr ve
kanl saldrlar hakl karmak. Dava araclyla, devasa kl
trel deerlerin hunharca yok edilmesi, bilime kar yrtlen
srek av, solcu burjuva dnce zgrlnn bile acma
szca yok edilmesi, kitlesel katliam ve cinayetler vb. dnya
nnde hakl gsterilecekti.
ncs: Dava, yeni bir antikomnist kampanyay besle
meli ve Almanya Komnist Partisine kar yeni bir dev da
va ya temel hazrlamalyd.
Drdncs: Dava, faist hkmetin, dnya komnizmine
kar baaryla savatn ve kapitalist Avrupay, kom
nizm tehlikesinden tam zamannda kurtardn kantlamalyro

d. Faistler, bu drt sank komniste, emperyalist lkelerle

yaplacak pazarlkta, tarihi hizmetleri nin karl olarak,
Hitlere silahlanma vb. alanlarda eitlik salayacak koz ola
rak bakyorlard. Alman faistleri bu davaya, d politika a
sndan olaanst bir nem biiyorlard.
Dava iin grlmedik kapsamda hazrlklar yapld. Faist
ler, ellerinde bulunan btn aralar devreye soktu. Tm polis
ve adalet aygt, Nazi ynetim aygt ve devasa bir ebekeden
kurulu Propaganda Bakanl seferber edildi. Ve btn bunlar,
sadece bir iddianame hazrlamaya deil, her eyden nce u
amaca hizmet ediyordu: Ne pahasna olursa olsun elverili"
tanklar bulmak. Var gle ve mitsizce aranan tanklarn bu
lunmas aa yukar alt ay srd.
ihtiya duyduklar tanklar, zellikle iiler, komnistler
ve komnist hareketin yneticileri arasndan bulmak, faistler
iin byk bir nem tayordu. Faist kundaklarn planna
gre bu tanklar, Almanya Komnist Partisi ve Kzl Cephe Sa
valar Birliinin 1933n ubat ve Mart iin silahl bir
ayaklanma hazrl ierisinde olduunu, bu dorultuda direk
tifler verdiklerini ve Reichstag Yangninn da ayaklanmann
iareti olarak belirlendiini dorulamalydlar. Faistler byle
tanklar yaratmak iin her yolu denediler. Binlerce ama binler
ce komnist ve devrimci ii, provokatif iddianamenin gerek
tirdii her eyi dorulamaya hazr, sadk tanklar haline getiri
lebilmek iin hapisane ve toplama kamplarnda korkun psi
kolojik ve fiziksel ikencelere maruz brakld.
Ancak sonu, faistler iin tam bir fiyasko oldu. Tm a
balarna ramen, Reich Basavclinn tanklar olarak sade
ce, nasyonal sosyalist milletvekilleri, faist gazeteciler, katiller,
kalpazanlar, hrszlar, akl hastalar ve uyuturucu bamllar
gnll oldu.
Faistler; iiler, Alman proletarya hareketi militanlar ya
da komnist yneticiler arasndan tek bir ie yarar tank kar
may baaramadlar, iddianamenin can alc noktas -Ailin

topuu- burasyd. Dier yandan bu gerek, Alman iileri

nin, proletarya devrimi, komnizm ve Komnist Enternasyo
nal davasna nasl bir cesaret, sadakat ve tutkuyla bal olduk
larn btn dnyaya parlak bir biimde gstermitir.
Alman faizmi ilk kez Leipzig Davasyla komnizme kar
Avrupann jandarmas rolne soyundu. Ama bu giriim fa
istler iin tam bir baarszlkla sonuland. Eski bir Bulgar
atasz hatrlanarak denebilir ki, Alman faizmi Leipzige gu
rurlu bir aslan gibi girmi ama her eyi yzne gzne bula
trp svarak kmtr.
Dava, en iyi evlatlar faist toplama kamplar ve hapisanelerinde tutsak bulunan Komnist Partisi ve devrimci proletar
ya iin bir snama olmutur. Ve bu dava, parti bayrana ba
ll, devrimci grev karsndaki snrsz fedakrl ve prole
ter disiplini parlak bir ekilde gzler nne sermitir.
Faistlerin iiler arasnda arzuladklar gibi tek bir tank
dahi bulamamalar; her trl tehdit ve ikenceye ramen,
mahkeme nne karlan iilerin proleterlere yakr, cesur
bir tutum sergilemeleri; tek bana bu gerekler bile, Almanya
ve dier lkelerdeki karamsarlarn ve oportnist ktmserle
rin faistlerin iktidar ele geirmesinden sonra Almanyada
proletarya devriminin olanaklar konusunda dtkleri ackl
duruma yeterince tanklk etmektedir.
Faizmin Leipzigteki yenilgisi ve zgrlmze kavuma
mz, Komnist EnternasyonaPin kazand byk bir zaferdir.
Fakat mcadele devam ediyor ve daha byk bir biz kazanma
s gerek. Antifaist kamuoyu bu zaferle yetinmemelidir. Dev
rimci Alman iilerinin nderi Thaelmannm zgrle kavu
turulmas, faizmin elindeki dier binlerce tutsan kurtarlma
s, uluslararas antifaist hareket iin bir eref sorunudur.
G. D i m i t r o v

12 .

T utukluluk

TUTUKLANDIKTAN SONRAK
LK A IK L A M A

9 M art 1933te Georgi Dimitrov, nasyonal sosyalist garson

Helmerin ihbar zerine, Blagov Popov ve Vasil Tanev ile bir
likte Berlindeki Bayernhof lokantasnda gzaltna alnarak
tutukland. Ayn gn, Reichstag binasnda toplanan bir soru
turma komisyonu tarafndan sorguya alnd. Bu sorguyu, 1218 M art arasnda yaplan polis sorgulan izledi. Dimitrov, bu
sre ierisinde Berlin Emniyet M drlnn hcrelerinde
bulunuyordu. Buradaki btn sorgulan srasnda Dimitrov,
soruturma memurlar tarafndan hazrlanan tutanaklar im
zalamay ilkesel olarak reddetti. Tutuklanmas ve kendisine
yneltilen sulamalar hakknda sylemeyi gerekli grd
eyleri, Bulgarca yazd aklam ada kaleme ald. Dimitrovun
bu aklamasnda yer alan, Reichstag Yangmnn politik de
erlendirmesi zellikle dikkate deerdir. Dava srecinde bu
deerlendirmenin kesinlikle isabetli olduu ortaya kmtr.

Emniyet Soruturma Makamna,

Tutuklanmamla ilgili olarak aadaki aklamada bu
lunuyorum:
Bulgaristan eski milletvekili, Bulgaristan i Sendikala
r Birlii eski sekreteri ve 1910dan beri Bulgaristan Kom
nist Partisi Merkez Komitesi yesi olan ben, Georgi Dimit
rov, 1923 Ekiminden beri siyasi mlteciyim ve Bulgaris
tanda 1923 Haziran-Eyll olaylaryla ilgili olarak gyaben
idama mahkm oldum. Politik dmanlarm, yabanc lke
lerde de beni lmle tehdit etmeyi srdrdkleri iin Avru
pada gerek admla yaama olanam olmad ve baka bir
15

isim altnda yaamak zorunda kaldm. Tutuklanrken ze

rimde bulunan Dr. Rudolf Hediger kimliini kullanmamn
nedeni budur.
1932 ilkbaharnda Bulgaristanda, 1923 olaylarndan
mahkm olanlar iin af kma olasl belirince ve bunun
la balantl olarak etin bir siyasi mcadele ortaya kt
ndan, genel siyasi af kampanyasna dorudan yurtdndan katlmak zere, bulunduum Sovyetler Birliini terk
edip Avrupaya dnmeye karar verdim. 1932 Hazirannn
sonlarnda Berline geldim ve buradan Viyana, Prag, Amsterdam, Paris ve Brkseli kapsayan bir yolculua ktm.
Buralarda nemli kiilerle, birok dergi ve gazete yaz ku
rullar ile, deiik kurulularla -kltrel, bilimsel vb - ili
ki kurarak, af talebi iin onlarn politik ve moral destekle
rini kazanmaya altm. Bu amala, bu sorun hakknda
brorler hazrladm, tannan kiiliklere, yaz kurullarna
ve rgtlere hitaben mektuplar yaynladm ve aralarnda
Pariste Franszca, Londrada ngilizce ve Berlinde
Almanca olarak yaynlanan Internationale Pressekorrespondenz (Uluslararas Basn Yazmas) de olmak ze
re, yabanc basn iin Bulgaristann ekonomik ve politik
durumu, i ve d politikas zerine bir dizi makale yazdm.
Evimde bulunan Bulgar ve yabanc gazete, dergi ve kitap,
gazete kprleri ve dier yaynlardan anlalaca gibi,
Bulgar basnn ve de yabanc basnda Bulgaristan zerine
kan haberleri izliyor, Prusya Ktphanesi ve dier kuru
lulardan elde ettiim istatistiklerle dier malzemeleri top
luyor dum.
Kiisel geimimi ve yolculuk giderlerimi makalelerim
den, Rusa ve Almancadan yaptm evirilerden elde etti
im gelirlerle karlyordum. Tutuklandm srada ze
rimde bulunan 350 Reichs Mark ve 10 dolar, on yllk
mlteciliim boyunca kazancmdan biriktirdiim paradr.
16

Almanyada bulunduum sre boyunca, Almanyann

.iilerine karmadm. Evimde bulunan, Komnist Enter
nasyonalin Birleik Cephe ars ve Uluslararas Antifaist
Kongre ars gibi belgeler, benim iin bilgilendirici bir ni
telie sahipti.
Reichstag Yangm haberini, 28 ubat sabah MnihBerlin treninde, tm dier yolcular gibi gazetelerden ren
dim. Kundaknn adn ve resmini ilk kez Alman gazete
lerinde grdm. Kendisiyle daha nce ne grmlm
ne de konumuluum vardr. Bir komnist olarak, Bulga
ristan Komnnist Partisi ve Komnist Enternasyonal yesi
olarak, ilkesel adan bireysel terre, bu tr anlamsz her
kundaklamaya karym. nk bu tr eylemler komnist
yn almasnn yntem ve ilkeleriyle, ekonomik ve poli
tik kitle mcadelesiyle badamamaktadr ve bu tr eylem
ler proletaryann kurtulu hareketine, komnizm davasna
yalnzca zarar verir. Komnist Enternasyonalin ve btn
komnist partilerin program ve tzkleri bireysel terrizmi
reddeder, bireysel terr yntemlerine bavuran her yesinin
partiden ihrala cezalandrlacan ilan eder. Nisan
1925te Sofya Katedralinin bombalanmas dhil olmak
zere, Bulgaristanda dzenlenen tm terr eylemleri, gerek
tarafmdan, gerekse bal olduum parti ile Komnist En
ternasyonal tarafndan kamuoyu nnde iddetle mahkum
edilmitir. Biz anarist deil, komnistiz. Reichstag Yangnmn, ya lgn kiilerin ya da bu eylemle Almanya Kom
nist Partisni ezmeye elverili bir ortam yaratmak isteyen
komnizmin en azl dmanlarnn eseri olduundan ke
sinlikle eminim. Oysa ben, yi ki ne lgn ne de komnizm
dmanym.
Ayrca, Reichstag Yangn srasnda Berlinde bile deil,
Mnihte bulunuyordum. 26 ubat sabah Mnihe gitmi
tim ve oradan 27 ubat akam nc mevki yatakl vago*7

nunda trenle hareket ederek Berline dndm.

Bu antikomnist eyleme, bu her adan yerilmesi gere
ken cinayete dorudan ya da dolayl olarak katlma konu
sundaki tm kukulan iddetle reddediyor ve bu sula ilgi
li olarak tutuklanmamdan dolay uradm inanlmaz
hakszl protesto ediyorum.
Alman yasalarn ihlal etmem, ancak ve ancak, lm
tehditi altnda bir politik mlteci olarak Almanyada illegal
olarak yaamamdan ibarettir; fakat baka trl yaamam
mmkn deildi.
Ayn zamanda bana sava sulusu muamelesi yaplarak
en basit ihtiyalarm karlamak zere bana ait paradan tek
bir kuruun bile verilmemesini ve en temel hukuki yardm
alma hakkndan yoksun braklmam da protesto ederim.
Berlin, 20 Mart 1933

G. D i m i t ro v
Not: Evimde bulunan kitaplara gelince, kesinlikle sadece bizzat ora
da bulunduum srada tespit edilenleri kabul ediyorum.
Evimdeki arama benim yokluumda yaplmtr.

H E N R I B A R B U S S E A MEKT UP

28 M art 1933te emniyetteki soruturma tamamlanm ve Di

mitrov, M oabit Tutukevine sevk edilmitir. 4 N isanda ken
disine, Reichstagn kundaklanmasna katlmak sulamasnn
ilk kez yer ald resmi bir tutuklama emri tebli edildi. Dimit
rov, eitli dostlarm bu gelimeden mektup yoluyla haberdar
etmiti. Bu mektuplarn birounun gnderilmesi reddedildi.
Sadece Barbussea yollad mektup kendisine iade edilmedi,
ancak mektup alcsna da ulamamt. Bu mektup, penesine
dt rejimin nitelii hakknda bir fikir vermektedir.

Berlin, S Nisan 1933

Sn. Henri Barbusse,

L Humanit yazileri eliyle, Paris

Sevgili dostum Barbusse,

Size kt bir haber vermek zorundaym:
9 Marttan beri tutukluyum. ok iyi bildiiniz gibi, yal
nzca Bulgaristann sorunlar (siyasi af sorunu) ile ilgilen
meme ramen, ne yazk ki Almanyada siyasi bir su ilemi
olmakla sulanyorum.
ilgili mahkemenin bana dn resmen bildirdiine gre u
gerekeyle tutuklanmm:
... zaman amna uramam bir tarihte, zellikle 27
ubat gn, Berlinde duvarc ustas Marinus van der Lubbe ile birlikte bir eylem dzenleyerek ve onu srdrerek:
a) Alman Reichmm anayasasn zor kullanarak deitir
meye teebbs etmek;
b) Kundaklamay, salayaca uygun ortamdan yararla
19

np bir ayaklanma kkrtmak amacyla konut olarak hiz

met eden Reichstag binasn kasten atee vermek.
Bu korkun yanlgnn aydnla kavuacan umuyo
rum ama b ylesi karmak durumlarda genellikle olduu
gibi, bu mesele uzun bir zamana yaylacaktr.
En kts, zaten ciddi salk sorunlarmn olmas. s
telik ek gda almak ve cezaevindeki dier kiisel ihtiyala
rm karlamak olanaklarndan da imdilik yoksunum.
Romain Rollanda da durumum hakknda, u anki ad
resini bilmediim iin, bilgi vermenizi rica ediyorum.
En candan selmlarmla,
G. D i m i t r o v
Bulgaristan eski komnist milletvekili

Not: Bana nasl davranld u verilere dayanarak anlalabilir:

a) Kiisel parama el konuldu ve neredeyse tek kuruum yok,
kimi zaman mektuplarmn pui parasn bile deyemiyorum;
b) Gazete verilmiyor;
c) Bir ay gemi olmasna ramen hl bir avukat tutamadm;
d) Kimsenin beni ziyaret etmesine izin verilmiyor;
e) Gzlklerimi dahi elimden aldlar.

MARCEL C A C H N E MEKTUP

Nisan aynda Dmitrovun eline tesadfen, zihniyetleri ortak

birka gazete geti. Gazetelerde, tutuklu Bulgarlarn Reichstag
kundaks Lubbe ile ilikilerinin kantlandna dair Sorutur
ma Yargc Vogtun yayd haberler yer alyordu. Hibir te
meli olmayan bu iddiay kamuoyu nnde reddetmek iin Di
mitrov, yurtdnda bulunan politik dostlarma bir dizi mektup
yazd. Bu mektuplarda kar aklamasnn yaynlanmasn ri
ca ediyordu. Bu mektuplar gndermesine izin verilmedi. A a
daki mektup, Marcel Cachine yazd mektubun tasladr.

22 Nisan 1933

Sn. Marcel Cachin, D epute*, Paris

Sevgili Marcel Cachin,
mkansz gibi gzkmesine ramen, 9 Mart 193 3ten
beri tutuklu bulunduum ne yazk ki doru; stelik Reichstagn kundaklanmasyla bir ilgim olduu sulamasyla.
Tutuklama emrinin resmi gerekesi yle:
O (Dimitrov), zaman amna uramam bir tarihte,
zellikle 27 ubat gn, Berlinde duvarc ustas Marinus
van der Lubbe ile birlikte bir eylem dzenleyerek ve onu
srdrerek u ciddi phe altndadr:
a) Alman Reichnn anayasasn zor kullanarak deitir
meye teebbs etmek;
b) Kundaklamay, salayaca uygun ortamdan yararla
np bir ayaklanma kkrtmak amacyla konut olarak hiz
met eden Reichstag binasn kasten atee vermek.
*D epute: Milletvekili -ev.

21

Alman ve yabanc basn, Reichstag kundaks ile ilgim

olduuna dair yalan iddialar -komnist yazar, Bulgaristan
Komnist Partisi Merkez Komitesi yesi ve Komnist En
ternasyonal Yrtme Komitesi yesi olarak politik ve kii
sel itibarma ar zarar veren bir iddia- yayd iin sizden,
kamuoyuna durumu aklamanz ve zellikle "Die Interna
tionale Pressekorrespondenz araclyla unlar yaynla
manz rica ederim:
Reichstag kundaklayan Lubbeyi hayatm boyunca ne
grdm ne onunla konutum, ne de karlatm. Elbette Re
ichstag yangn ile -bu lgn, canice, halk dman ve d
pedz antikomnist eylemle- dolayl veya dolaysz hibir il
gim yoktur.
Bu kesin aklamamn, Bulgaristanda herkese bilinme
si ve Burgar hemerilerime ve yabanc lkelerdeki dostlar
ma da ulamas benim iin byk nem tamaktadr.
En candan selamlarmla,
G. D i m i t r o v

Not: Kiisel parama el konulduu iin ciddi mali glkler iinde

bulunuyorum ve dostlarmdan olabildiince acil destek bekli
yorum. Bulgar arkadalarmn bana biraz para gnderme ola
naklar varsa, ltfen Avukat Werner W ille ye (benim adma)
ya da dorudan M oabit Tutukevine gndersinler.

SORUTURMA YARGICINA
K M E K T U P

Soruturma Yargc Vogt, Dimitrovun cezaevi yaantsn sa

ysz kk eziyetle zorlatrmay grev biliyordu. Bu eziyetle
re kar mcadele ederken Dimitrov, neredeyse her gn soru
turma yargcna ve avukatna protestolar ve talepler ieren
-burada iki tanesine yer verdiimiz- mektuplar yazyordu. 4
M ays tarihli ikinci mektupta Dimitrovun, 1 M aysta, dev
rimci iilerin bu mcadele gnnde, zorla mitinge gtrlen
alanlarn sokaktan ykselen nasyonal sosyalist arklarn
dan dolay kapld fke aka hissedilmektedir.

26 Nisan 1933

Sayn Soruturma Yargc,

Halen aadaki sorunlarla ilgili olarak haber bekledii
mi size hatrlatmama izin verin:
1. Avukatmla bir grme;
2. El konulan param zerindeki tahditin kaldrlarak 5
markn tutukevi kasasna havale edilmesi;
3. Bayan K.ya gnderilmeyen mektup;
4. Almanca ders kitab. *
Ayrca, birok kez belirttiim gibi, bana gnderilen mektuplar ok gecikmeli olarak almaktaym. rnein, dn 19
Nisan tarihli bir mektup aldm, yani ancak alt gn sonra.
Denetim iin belirli bir sreye gerek olduunu kabul edi
yorum. Fakat, neredeyse bir haftalk bir gecikme bu gerek
eyle ne aklanr, ne de hakl gsterilebilir.
* Dimitrov tekrar tekrar, el konulan parasndan kendisine bir Almanca gra
mer kitabnn tedarik edilmesini salamaya almtr.

2-3

Mektuplarmn mmknse dzenli olarak bana ulama

s iin gereken uyary yapmanz rica ederim.
Son olarak size tekrar hatrlatrm ki, ellerim hl gece
ve gndz olmak zere kelepeli haldedir. Ellerim kelepe
li halde okumak, yazmak, oturmak ve uyumak zorunda
ym. Aa yukar bir aydan beri bu psikolojik ve fiziksel i
kenceyi ekiyor olmam size yeterli gelmiyor mu? Bu barbar
uygulamay kaldrmann zaman gelmedi mi?
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

4 Mays 1933

Sayn Soruturma Yargc,

El konulan param zerindeki tahditin kaldrlmasnn
reddedildiini bildirdiiniz iin elbette size teekkr etmem
mmkn deil.
Buna ramen beni bylece bir yanlgdan kurtarm ol
dunuz. Bir an iin, hi olmazsa bu konuda, Reichstag Yan
gm nedeniyle susuz yere cezaevine atlan ve sadece kom
nist grevlerini yerine getirmesi nedeniyle ac eken politik
bir kii olarak, hrszlar ve katillerden daha kt muamele
grmeyeceimi ve ahsi paramdan, gazete, pul creti ve Al
manca bir dil kitab iin birka mark alabileceimi dn
mtm.
imdi gryorum ki bu bir yanlgyd. Paramdan en
ufak bir miktar bile geri alamyorum. Ziyaretilerimle g
rmem yasak ve bu srada gece ve gndz olmak zere ke
lepeye vurulmu olarak yaamam gerekiyor.
Bildiim kadaryla, sank katiller bile byle bir durum
da deiller.
Ve bunu size borluyum!
Tabii, bylesi meru ve tutarldr. Komnizmi, yani pra
tikte inanl, tutarl ve boyun emez savunucularn yok et
mek iin adaleti dahi bir silah olarak kullanan snf dma
nnn elindeyim.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

A N N E VE K I Z K A R D E E M E K T U P

Dimitrov ilk frsatta Burgaristandaki akrabalarna mektup yaz

d. Orada Annesi Paraskeva, evli byk kz Magdalina Baramov, ocuklar ile birlikte yayordu. Bulgaristandaki yaknla
ryla mektuplama, Dimitrova belirli bir dzenlilik ierisinde
izin verilen tek mektuplamayd. Bu nedenle bunlar, olas n
lemlere ilikin gndermeler ve imalar yoluyla, kurtulmas iin
yaplan girimlere katk salamak zere kullanyordu.
Bu mektuplarda zellikle Dimitrovun annesinin kiilii ortaya
kyor. Devrim mcadelelerinde daha nce olunu kaybet
mi bu olaanst kadm, hayatta kalan iki olundan by
nn -onu on yldan beri grmemiti!- bana gelen talihsizlii
byk bir metanetle karlamt ve oluna kendi tarznda cesa
ret veriyordu.
kinci kz, Dimitrovun kk kz kardei Lena, bir sreden be
ri Moskovada yayordu. Burada Dimitrovun ilk kars ve yol
da Liyubov Ivoevi de bulunuyordu. iir konusunda stn bir
yetenee sahip bu Yugoslav devrimci kadn, kocas tutukland
srada lmcl bir hastala yakalanm ve Dimitrov tutuklu ol
duu srada yaama veda etmitir.
Akrabalarna yazd btn mektuplar, cezaevi ynetiminin uy
gulad sansr srecini hzlandrmak iin Almanca yazmtr.

Berlin-Moabit, 10 Mays. 1933

Sn. Paraskeva Dimitrov ve Magdalina Baramov,

Samokov, Bulgaristan
Sevgili annem ve kardeim,
Mektubunuzu ancak 5 Maysta alabildim. Paray ne ya
zk ki henz alamadm. ok sevgili annemizin mektubuna
zellikle sevindim. Her eye ramen bu kadar yrekli, cesur
ve umut dolu olmas, benim iin byk bir moral rahatla
ma ve nemli bir teselli kaynadr.
z6

Deerli karakteri, dayamkl ve fedakrlk dolu sevgi

sinden dolay daima gurur duydum ve imdi daha da ok
gurur duyuyorum. Ona, salk, yaama sevinci ve bugne
kadar daima gsterdii cesaretle ve gvenle dolu daha uzun
yllar dilerim. Tekrar greceimize ve mutlu olacamza
da inanyorum.
Durumum hakknda belki avukatm Werner Willeden
zaman zaman bilgi alabilirsiniz. Etrafmda olup bitenleri
benden daha iyi biliyor. cretine imdilik bir avans olmak
zere ona gecikmeden en az 50 Mark gndermek gerekir.
Ben ne yazk ki, imdiye kadar ona hi para veremedim.
armhm elbette -annemin yazd Havari Paul gi
bi
gereken cesaret, sabr ve dayanklkla tayacam.
Salm iflas etmezse, gerisi yolunda gider!
Tutsaklm olanaklar erevesinde iyi deerlendirmeye
alyorum. u sra, derslerle dolu Alman tarihini inceliyo
rum. Ne mutlu ki, cezaevi ktphanesinde bu konuyla ilgi
li bolca kitap var. Bu alma, Almanyadaki gncel olayla
r doru kavramama ve uluslararas nemini anlamama
ok yardmc oluyor.
Bana en ok ac veren, lkem hakknda hibir bilgi alamamamdr. Bulgar gazetelerini elbette hi okuyamyorum.
Zaman zaman Alman gazetelerini izleyebiliyorum, ama
bunlar genelde Bulgaristan hakknda hi bilgi vermiyorlar.
Byk olaslkla daha uzun bir sre burada kalmak zo
runda olduum iin -bu tr siyasi davalar ne yazk ki ge
nellikle ok uzun sryor!- son yllarda Bulgaristan tarihi,
Balkan ve Dnya Savanda Bulgaristan, Bulgaristann
ekonomik ve politik durumu zerine kan yeni kitaplar
bana yollayabilirseniz ok sevinirim. Dr. Mihalev, Dr. Sakarov, Prof. Zlatarski, Prof. Tsankovun vb. yeni kan ki
taplar var. Ayrca, ktisadi Topluluk Dergisi yle Zvezday gndermeye aln. lgimi ekebilecek baka eyler
2.7

de olabilir. Avukat Dr. Dukmedyev mutlaka benim iin uy

gun olanlar bilir. Sanrm, bu tarihi, bilimsel ve ekonomik
Bulgarca kitaplar almama izin verirler.
Lenaya yazdm mektuba hl bir cevap alamadm.
Liyubaya ne olduunu da bilmiyorum. Tutuklanmamdan
az nce haber aldma gre zavall, lm deindeymi.
Bu kaybn benim.* iin ne demek olacan iyi bilirsiniz. Bu
hayatmda yaadm en byk kayp ve en ar darbe.
Rica ederim daha sk yazn!
Stephan, Luba, Boris ve ocuklara en candan sevgiler.
Selmlar, pckler
ol unu z ve k a r d e i n i z G e o r g i

SO R G U LA RLA LGL AIKLAM A

Sonraki adli sorgularda da Dimitrov, resmi tutanaklar imza
lamay reddetti. Sorgular sonulandrldktan sonra, yine ken
di kaleme ald bir aklama hazrlad.

30 Mays 1933

Adli Soruturma M akam na*

12, 13y 19 ve 20 Mays 1933 tarihli
adli sorgularla ilgili olarak

Almanyada kalmam zerine: Almanyaya (Berlin) ilk de

fa 1921 ylnda eimle beraber, gerek admla, Bulgaristan
Sobranye milletvekili (parlamento yesi) olarak geldim.
1927 ve 1928de ise Viyanadan gelirken ksa sre Berlinde
kaldm. 1929 yl, sonlarndan itibaren, bdirimde bulunma
dan siyasi mlteci olarak olduka sk, kimi zaman ksa sre
li, kimi zaman aylar sren aralklarla Berlinde kaldm. Bylece 1929 Aralndan 1930 Maysna ve 1931 Kasmndan
1932 Haziran ortalarna kadar Almanyada bulunmadm.
smim zerine: Daha nce 20 Mart 1933 tarihli akla
mamda belirttiim gibi, Bulgaristanda lme mahkm ol
mu politik bir ahsiyet olarak, yabanc lkelerde bile Bul
gar dmanlar tarafndan takip edilen ve lm tehdidi al
tnda yaayan bir insan olarak sahte adla ve resmi bildirim
de bulunmadan yaamak zorunda kaldm. 1930 sonlarna
kadar Doktor Schaafsma, daha sonra ise Doktor Hediger
adyla yaadm. Beni ilk isimle tanyan kiiler iin sonrala
r da ayn ad tamaya devam ettim.
Almanyadaki almalarm zerine: 20 Mart tarihli ifa
demi tekrar ediyorum: Almanyada Bulgaristan sorunlar
* Bu aklamann baz nemsiz detaylar ksaltlmtr.

ve yazarlk almalaryla uratm (zellikle siyasi mlteci

lerin durumu, Bulgaristanda siyasi afla ilgili kampanya
vb.). Evimde bulunan, Internationale Pressekorrespondenz ve dnya komnist basnnda yaynlanan Komnist
Enternasyonalin arlar ve bir Uluslararas Antifaist i
Kongresinin toplanmas ars, bilgi edinmem iin bana
Inprekorr dergisi yaz kurulu tarafndan gnderilmitir.
Soruturma yargcnn bana gsterdii Almanya Kom
nist Partisinin Reichstag Yangn hakkndaki basn akla
masn bu vesileyle ilk kez grdm. Bu belgeyi daha nce ne
elime aldm ne de okudum.
Almanyadaki politik balantlarm zerine: Internati
onale Pressekorrespondez in yaz kurulu ile iliki iindey
dim, makalelerim de bu dergide yaynland. Zaman zaman
Internationale Arbeiterhilfe (IAH, Uluslararas i
Dayanmas) ile, daha dorusu Genel Sekreter Mnzenberg ile, IAHin Bulgaristan grubuyla ilgili eitli sorunlar
zerine grtm. Bulgarlarn siyasi mltecilii konusunda
zaman zaman gerekli olan ilikiyi, Rote Hilfe (Kzl Yar
dm) rgtnn uluslararas sekreterlii ile dorudan kur
dum. Bunun dnda almalarm iin Almanyada baka
herhangi bir ilikiye girmeme gerek yoktu.
Moskovada orada bulunduum sre iinde Komnist
Enternasyonalin eitli oturumlarna katlan ve krsde
sz alan Thaelmann, Remmele, Heckert, Neumann, Mnzenberg, Pieck, Eberlein gibi nder Alman komnistlerini
ahsen tanyorum.
Neubaueri hi grmedim. Sadece Internationale
Pressekorrespondenz de Almanya zerine kan baz yaz
larn okudum.
Torgler1i de ahsen tanmyorum. Yalnz, Reichstagda
sk sk komnist blok adna sz aldn biliyorum.
Cinayet masas polis komiserinin, polis sorgusunu bitir
dikten sonra evimde bulunan btn belge ve notlar bana
30

gsterdiinin ve orada bulunduum srada bunlar teker te

ker not alarak numaralandrdnn altn izmeliyim. Helmuta mektup, zerinde Ferdi ismi yazan zarf, Innere gn
derilen bir telgrafn makbuzu, KPDnin basn aklamas; o
zaman btn bunlar yoktu, benim eyalarm arasnda deil
lerdi.
Sovyetler Birliinin grevlisi veya militan olmay byk
bir onur saymakla birlikte, byle bir fonksiyonum yoktur.
Evimdeki kent rehberi zerinde, Reichstagn ya da sa
rayn yerini hibir zaman iaretlemedim. Buna ihtiyacm da
yoktu. 1921de Bulgaristan milletvekili olarak Reichstagda
bulundum ve Reichstagn yerini ok iyi biliyorum.
Parti disiplinine bal, sorumlu ve ynetici bir Bulgar ko
mnisti olarak Reichstag Yangn ile ilgi dolayl veya dolay
sz hibir ilikimin olamayacan ve gerekten de olmadn
her frsatta ve srarla anmsattm 20 Mart tarihli ifademi ke
sin olarak tekrarlyorum. Kundaknn kendisini hayatmda
hi grmedim, onunla hi karlamadm ve konumadm.
Reichstag Yangn gibi bir eylem, ancak akl hastas ya
da komnizme zarar vermek amacyla azl siyasi dman
lar veya provokatrler tarafndan gerekletirilmi olabilir.
Almanyadaki anayasay zorla deitirmek amacyla u
bat aynda bir ayaklanmann rgtlenmesiyle ilgili herhangi
bir planla elbette hibir ekilde ilgim yoktur. Bu tr szm
ona komnist planlar ilk kez sorgulama srasnda duydum.
Fakat, herkese bilinmektedir ki, Komnist Enternasyo
nalin ve KPDnin kararlar dorultusunda bugnk srete
yrtlen komnist politika ve faaliyetin tm, kitlelerin fa
izme kar seferber edilmesine, Alman proletaryasnn Bir
leik Cephesinin kurulmasna, tm emekilerin karlar ve
haklarnn savunulmas amacyla ekonomik ve politik kitle
mcadelesinin verilmesine, ii snfnn ounluunu kom
nizme kazanmaya yneltilmi durumdadr. Almanyadaki

komnist politikann, tm Komnist Parti yeleri iin bala

yc kararlarda saptanan bu politik izgisi ve somut yneli
mi, btn terrist eylemleri ve komnistlerin her tr mace
rac, kkrtc planlar hazrlamasn kesin olarak reddeder.
Bunlar Komnist Enternasyonal ve KPD tarafndan ak ve
kesin olarak komnizm ve proletarya iin zararl, anlamsz
ve kabul edilemez eylemler olarak mahkum edilmektedir.
Bir kiinin beni Reichstag kundaks ile birlikte grd
iddias, ki bir tank kadnn ifadesinde byle bir ey sz
konusudur, ancak bir yanlgya dayanabilir. Bilindii gibi
bu kadn, polise verdii ifadede, beni 26 ubat gn saat
te Dsseldorfer Strassede bulunan bir kahvede van der
Lubbe ile beraber grdn kesin olarak iddia etti. Ancak
o tarihte Berlinde bile bulunmadm ortaya knca, bu
kadn tank salam iddiasyla birlikte aniden soruturma
sahnesinden kaybolmutur.
Yurtdndaki Bulgar siyasi mlteciler ve Bulgaris
tandaki arkadalarm ile balantlarm hakknda, politik
faaliyetleri nedeniyle takip edildiklerinden dolay ayrntl
biigi vermemin mmkn olmad doaldr. Ayn nedenden
dolay 26 ve 27 ubat 1933te Mnihte grtm -bu
buluma daha Aralk 1932de Pariste kararlatrlmtBulgar arkadamn adn da vermem mmkn deil.
Almanyada bulunduum sre iinde, Alman yasalarna
kar tek suum, bir Bulgar siyasi mlteci olarak sahte isimle,
sahte pasaport ve resmi bildirimde bulunmadan yaamamdr.
Fakat baka trl yaayamazdm, yaama olanam yoktu.
Tm emniyet ve adli sorugulamalarla ilgili olarak kesin
likle belirtirim ki, 20 Mart ve 30 Mays 1933 tarihlerinde
yaptm yazd aklamalarda bulunan ifadelerimin tm
nn doruluuna ilikin sorumluluu stme alyorum.
Sorgulama tutanaklarna ilikin her trl sorumluluu ise
kesinlikle reddediyorum.
G. D i m i t r o v
32

KK KIZ KARDEE MEKTUP

Bulgaristanda yaayan akrabalar Dimitrovun koullarn ra

hatlatmak iin derhal harekete getiler. En bata, Dimitrovun
bildirdii kiilere para gnderdiler. Kz kardei Lina, Tanevin
eiyle birlikte Almanyaya gelip, savunmay yrtmek zere iste
nen avukatlara izin verilmesi iin yerinde almalar yrttler.
Bulgar devrimci Vladimirov ,ile evli olan Dimitrovun kk kz
kardei Helena Dimitrov, abisinin zgrle kavumas iin Haziranda bir yurtd turuna kt. Paris, Londra ve baka kenderde dzenlenen geni katlml toplantlarda yapt konumalar
kamuoyunun harekete geirilmesinde byk bir rol oynamtr.

Berlin-Moabit, 1 Austos 1933

Sn. Helena Dimitrov / Vladimirov, Paris

Sevgili kardeim,
26
Temmuz tarihli mektubunu tarifsiz bir mutlulukla
aldm.
Umarm, yabanc avukatlarn savunmam yapmalarna
izin verilir. Sonu ne olursa olsun savunmam stlenmeye
hazr olduklar iin Moro Giafferi, Campinchi, Torres ve
Deeve ok mteekkirim.
Reichstag Yangniyla ne dorudan ne de dolayl olarak
kesinlikle hibir bir ilikim olmad iin, beni hl bu l
gn ve provokatr eylemle ilgili olmakla sulayacaklarna
inanmyorum.
ddianameyi henz alamadm. Her an onu bekliyorum!
Sana esenlikler ve her eyden nce ksa srede yeniden
grmeyi diliyorum.
Candan selamlarmla,
ka rd e in G eo rg i
33

RESM SAVUNMA
AVUKATINA MEKTUP

31 Temmuzda Dimitrova, Bulgar sanklarn avukat olarak

Avukat Dr. Teichertin tayin edildii bildirildi. Dimitrov, ken
disinin belirledii avukatlara, savunma avukat olarak izin ve
rilmesi talebinden vazgemeksizin, olanaklar! lsnde sa
vunmasn hazrlamak iin resmi savunma avukatndan ya
rarlanmaya alyordu. Resmi savunma avukatyla yrtt
yazmalar, Dimitrovun, Dr. Teichertin kendisine yardm
etmek yerine, siyasi savunmasn hazrlamasn engelleme gi
riimlerine kar verdii kesintisiz bir mcadeleydi. 27 Tem
muz tarihli ilk mektubunda Dr. Teichert yle yazmt: Si
ze, delil ikmesi iin bavurularnzn olup olmayacan, var
sa hangilerinin olacan dnmenizi ve bana bildirmenizi
tavsiye ederim...

1 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Sayn Doktor,
27
Temmuz tarihli mektubunuzu bugn aldm ve Reich
Mahkemesnin sizi avukatm olarak tayin ettiine ilikin
karar bugn rendim.
20
Temmuzda, Bulgar avukat Stephan Deeve (kendi
si u an Pariste Palace Hotel de kalyor) beni savunma
grevini verdiimi belirtmek isterim. Ayrca Fransz avu
katlar Giafferi, Campinchi ve Torres, kz kardeim tarafn
dan benim adma savunma avukatlarm olarak tayin edil
diler ve muhtemelen sizinle temasa geeceklerdir.
Davama gelince, Reich Mahkemesi tarafndan Reichstag Yangnmla balantl olarak sulanmam beni ok a

34

rtt. Verilere gre, hazrlk soruturmas, bu lgnca ve

provokatif sula hibir ilikim olmad sonucuna varmak
zorundayd. Ama anlalan mahkeme, bulunamayan gerek
sulularn yerini, biz Bulgar siyasi mlteciyle doldurma
ya karar vermi. Siyasi davalarda adaletin, siyasetin elinde
nasl bir alet olarak kullanld en ak bir biimde ortaya
kmaktadr.
Reich Mahkemesi Soruturma Yargc ve Reich Mahke
mesi yesi Vogta verdiim 20 Mart ve 30 Mays tarihli ya
zd aklamalarmda dava ile ilgili btn nemli eyleri be
lirtmitim. Bu belgeleri incelemenizi rica ederim.
Reich Savclinn, olayla gerekten hi ama hibir ba
kmdan ilikisi olmayan siyasi bir kii hakknda, Reichstagm kundaklanmas sebebiyle ar ihanet sulamasn na
sl gerekelendireceini dorusu ok merak ediyorum.
Herhangi bir'delil ikmesi iin bavuruyu ancak, iddi
anamenin kendisi -ki gerekten Reichstagin kundaklan
mas nedeniyle yapldysa, bu iddianame Alman adaletinin
bir aheseri olmal- elime getiinde yapabilirim.
Sayglarmla,
G. D i m i t ro v

RESM SAVUNMA AVUKATINA MEKTUP

iddianame, Dimitrovun eline 3 Austos gn geti. Derhal

onun zerinde almaya, Bulgar sanklarla ilgili blmleri
karp kenarlarna notlar almaya balad. Kelepeli elleriyle yaz
d bu notlardan ve yapt deerlendirmelerden, bu iddiana
menin Dimitrovda yaratt fkeyi grmek mmkn. ddiana
menin bir yerinde, ahsm kk drmek amacyla yapld
aka belli olan bir iddiay derhal Dr. Teicherte yazd aa
daki mektupta protesto etti. Daha sonra mahkeme srecinde,
burada sz konusu olan nianllk davetiyesinin, Diraitrovun
bilgisi dnda Berlindeki bir tand olan Bayan Kr. tarafndan
-kendi aklad zere- tandklarnn ve komularnn dediko
dusundan korunmak amacyla bastrd anlald. Soruturma
yargc, uzun sredir bu belgeyi elinde tutmasna ramen bilin
li olarak n soruturma safhasnda Dimitrova gstermemitir.
Ayn ekilde Dimitrov, Bayan Kr. ile kastl olarak yzletirilmemitir. Aslnda yaplmas gereken bu sradan ilemler, bu
delil in gerek niteliini gn na karacak ve savunmay
szmona bir zaferden mahrum brakacakt.

4 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Sayn Doktor,
ddianame dn elime geti.
Gerekli delil ikmesi iin dilekeleri kaleme almak zere
gelip benimle ahsen grmeniz daha iyi olacak. Bu ne
denle, eer mmknse, en ktsa zamanda benimle grme
nizi rica ediyorum.
Bana yneltilen sulamalara ilikin, yaplm bu tr tah
min, dzenleme ve yorumlamalarn yardmyla, rnein ba
na kar kullanlan ekliyle her komnistin ar ihanet ve
36

Reichstag kundaks olarak sulanabilecei rahatlkla sy

lenebilir.
Bana yneltilen iddianame, kaba bir yalann yer ald
23. sayfasnda u irkin iddiayla doruk noktasna ulayor:
Dimitrov evli olmasna ramen, Dr. SchaafsmaSchmidt ad altnda, dul bir kadn olan Anny Krger ile ni
anlanm ve nian davetiyeleri bastrmtr. Bu davetiyenin
bir nshas, dosyalarda bulunuyor: Cilt B II, Sayfa 132a.
Kesin olarak belirtirim ki, sz konusu nian davetiye
si alaka dzenlenmi sahte bir belgedir, nk ne her
hangi bir isim altnda nianlandm ne de herhangi bir nian
davetiyesi bastrdm.
San manevi adan irkin bir ekilde kk drmek
amacyla dzenlenmedii varsayldnda, bu tr sahte bir
belgenin ne zaman hangi amala dzenlenmi olduu soru
suna yant bulmak mmkn deil.
Sizden, dosyalardaki sz konusu nian davetiyesini
bizzat incelemenizi ve bu delil belgesinin nereden ve kim
den geldiini renmenizi rica ediyorum.
Bu mesele, iddianamede kullanlan delil ynteminin ni
teliini bal bana belirlemesi asndan nemsiz deildir.
Kiiliime hakaret olarak deerlendirilmesi gereken bu
belgenin basnda yer almas halinde, sizin de benim savun
ma avukatm olarak bu konudaki kesin yalanlamam ve
kart (?) dzenlenmi sahte bir belge olarak nitelendirdi
imi kamuoyuna aklamanz tartlmazdr.
Beni ksa zamanda ziyaret etmenizi ve yazl nerilerini
zi bekliyorum.
Sayglarmla
G. D i m i t r o v

RESM SAVUNMA AVUKATINA MEKTUP

Dr. Teichertin 3 Austos tarihli mektubu, Dimitrovun eline 7
Austosta geti. Dr. Teichert bu mektupta, Dimitrovun sulan
d suun lm cezasn gerektirdiini bildiriyor ve bir kez da
ha delil ikmesi iin dilekelerini hazrlamasn istiyor. zellikle
Reichstag Yangnndan hemen nceki gnlerde kendisinin Reichstag binasna girmediine tanklk edebilecek kiileri tank
gstermesini istemektedir. Aada yer alan yantndan Dimit
rovun batan siyasi savunma tutumunu benimsediini ve Dr.
Teichertten bu tr bir savunma iin gereldi malzemeyi talep et
tiini gryoruz.
Btn bu talepler, Dr. Teichert tarafndan gereksiz olduk
lar gerekesiyle reddedildi.

G. Dimitrov
B. Tutk. / No. 8085
Berlin, KW 40} 8 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig .

Sayn Doktor,
Dn 3 Austos tarihli mektubunuzu aldm. Size daha n
ce de yazdm gibi (4 Austos), iddianame bana da gnde
rildi.
Delil ikmesi dilekeleriyle ilgili olarak size aadaki
bilgileri sunuyorum:
1921den beri, Reichstag binasna hi girmedim. Torgleri (bugne kadar da) ahsen
grmedim. Hatta btn
sorgular srasnda onunla yzletirilmedim. Fakat Reichs
taga gerekten girmediimi dorulayacak tanklar nasl
gsterebilirim? Hibir zaman olmam bir olay tanklarn
yardm ile ispatlamak neredeyse olanaksz bir eydir. Sade
ce Mnihe (25 ubatta) gitmeden nce yaklak on gn
boyunca hasta olduumu, her gn saat 12 ya da 13e kadar
38

evde kaldm (Mansfelderde Klingsor cad. 96) ve geceleri

8-9-10 sularnda eve dndm kantlayabilirim. Sz ko
nusu gnlere rastgelen pazar gn ise hemen hemen tm gn
evde kaldm. leden sonralarn genellikle iyerimde geiri
yor (Kochlarda, Zaehringerkorso No: 7) ve akamlar bura
dan evime dnyordum. Bu gnlerde ayrca ok kt di a
rs ekiyordum ve Mansfeldin tavsiyesi zerine, kez Retinstrasse 20de (veya 21) oturan dii arkada Doktor Sonnenfelde (veya Sonnenbach?) gittim ve iki diimi ektirdim.
Bayernhoftaki grmelerim konusunda, AvusturyalI
yazar jakobus Rossner (Berlin-Wittenauda oturuyor,- kesin
adresini bilmiyorum), Noele kadar sk sk benimle birlikte
BayernhoPa gittiini ve (bugne kadar da) ahsen hi
grmediim van der Lubbenin hibir zaman aramzda bu
lunmadn dorulayabilir.
lk defa gazetede grdm van der Lubbenin fotora
fndan hareketle, Rossner ile Lubbe arasnda, d grn
asndan belirli bir benzerlik olduunu tahmin ediyorum
ve bundan dolay tank Helmerin (iddianame s. 175) kii
leri kartrdn sanyorum.
Ayrca, aadaki tanklarn arlmasn istiyorum:
- Aleksander Malinov; Bulgaristan eski Meclis Bakam
ve Bulgaristan eski Babakan,
- Bulgar Bakan Muraviyev;
- Bulgar Bakan Vergil Dimov;
- Bulgar Bakan Dimter Giov;
- Bulgar eski Bakan Nedelno Atanazov;
- Bulgar eski Bakan Hristo Stoyanov;
- Tarm Bankas Mdr Dr. Nikola Sakarov;
- Bulgar yazar Anton Strachimirov;
hepsi Sofyada oturmaktadr.
Bu kiiler unlar dorulayacaktr:
a) 9 Haziran 1923te askeri bir darbeyle (silahl Make
39

don rgtn destei ile), Bulgar halknn ezici ounluu

nun desteine sahip Stamboliyskinin banda bulunduu
Kurucu Kyl Hkmeti drlm ve yerine faist terr
hkmeti getirilmitir;
b) Binlerce ve binlerce ii, kyl ve aydn (Babakan
Stamboliyski ve baka bakanlar da dahil) alaka katledil
mitir;
c) lkenin en byk partileri -ifti Birlii ve Komnist
Partisi- ve onlarn sempatizanlar vahi ikencelere maruz
braklmlardr;
d) Halkn btn politik haklan kaldrlm ve bir faist
askeri diktatrlk yrrle konmutur;
e) Bylece lkede yaratlan dayanlmaz durum, kanl
maz olarak 23 Eyll 1923 halk ayaklanmasna yol amtr;
f) Bu ayaklanmayla ilgili olarak gyabmda lme mah
kum edildim ve bu nedenle Bulgaristana dnp orada si
yasi faaliyet yrtme olanam olmad;
g) Yurtdnda da siyasi dmanlarm (zellikle Make
don faistleri) tarafndan lmle tehdit ediliyordum ve
bundan dolay Almanyada siyasi mlteci olarak gerek
admla yaama olanam olmad;
h) 1932 sonbaharnda Bulgar parlamentosuna yeni bir af
tasars sunuldu ve benim affedilmem de gndeme geldi,
i) Yurtdnda Bulgar siyasi mlteciler sorunu ve a f
kampanyasyla ilgili ve af kapsamna alnmam iin al
malarda bulundum;
j) Parlemento milletvekili, Sofya Belediye Meclisi yesi,
i Sendikalar Merkez Komisyonu Genel Sekreteriydim
ve politika yazarydm.
Ayn zamanda aadaki kiilerin de tank olarak arlmasm talep ediyorum:
Henri Barbusse (Fransz yazar) - L Humanit yaz
kurulu, Paris- unlara tanklk edecektir:
40

a) Yurtdmda Bulgar siyasi mltecilik sorunuyla ilgili

almalar yrtyordum;
b) Amsterdamda (Austos 1932) ve Pariste (Aralk 1932),
Bulgaristandaki siyasi af lehine yurtdmda yrtlen kam
panyann gelitirilmesiyle ilgili olarak kendisiyle grtm;
c) Yurtdmda da politik dmanlarmn lm tehditleriy
le kar karya kaldm ve bu nedenle illegal, sahte bir isim al
tnda ve kendimi tantmadan yaamak zorunda kaldm.
-M arcel Cachin, LHumanit bayazar, Paris, tutuk
lanmama kadar (Mart ba 1933) LHumanit nin srek
li yazar olduumu dorulayacaktr.
- Berlioz, Internationale Pressekorrespondenz yaz
kurulu, Paris (LHumanit yaz kurulu), tutuklanmama
kadar Internationale Pressekorrespondenz in srekli ya
zar olduumu dorulayacaktr.
ddianamenin siyasi ksm ile ilgili olarak, aadaki ta
nklarn arlmasn talep ediyorum:
- Manuilski (Komnist Enternasyonali Sekreteri);
- Kuusinen (Komnist Enternasyonal Sekreteri);
- Piyatniski (Komnist Enternasyonal Sekreteri);
Hepsi Moskovada -Komintern
Aadakileri dorulayabilirler:
a) Komnist Enternasyonal, birleik bir dnya partisidir
ve kararlar tm rgtleri ve eitli lkelerdeki her bir ye
si in balaycdr;
b) 1932nin sonu ve 1933n banda, Almanya dahil
olmak zere hibir lke iin, derhal balatlacak silahl bir
ayaklanma yoluyla iktidar ele geirme mcadelesi grevi
belirlenmemitir;
c) O dnem Almanya Komnist Partisinin temel grevi
uydu: Proleter Birleik Cephenin yaratlmas, Almanyada
ii snfnn ounluunun kazanlmasna ynelik gnlk bir
kitle faaliyetinin ve iiler e btn emekilerin karlarnn
41

savunulmas yoluyla somut bir mcadelenin yrtlmesi.

d) Her trl bireysel terr ve tikel silahl eylemler, ko
mnizm ve proletarya asndan kabul edilemez ve zararl
dr ve bundan dolay kesinlikle mahkum edilmektedir;
e) Bu tr eylemlere katlan parti yelerinin Komnist
Enternasyonalde ve onun seksiyonlarnda yeri yoktur.
u belgelerin delil gsterilmesini talep ediyorum:
a) Komnist Enternasyonal Yrtme Komitesinin XII.
Plenum Kararlar (Eyll 1932);
b) Almanya, Polonya ve talya Kzl Sendikalar Muha
lefetinin faizme kar uluslararas bir ii kongresinin top
lamasna ilikin ars (Berlin, 25 ubat 1933);
c) Komnist Enternasyonal Yrtme Komitesinin pro
letaryamn birleik mcadelesine ilikin ar (Moskova,
5 Mart 1933);
d) Komnist Enternasyonal program ve tz.
Tm bu belgeler Komnist Enternasyonal Yrtme Ko
mitesi (Moskova) aracl ile salanabilir.
Bu belgelerden, Reichstagn kundakland dnem iin Al
man Komnist Partisinin silahl bir ayaklanma perspektifine
sahip olmad, aksine glerin sistematik bir kitle faaliyeti ve
mcadelesine -ekonomik ve politik nitelikte- ynelttiini ve
ayrca legal varlm savunmak ve her koul altnda ynlar ile
ilikisini (5 Mart seimlerine aktif olarak katlmak) korumaya
altn; Reichstag Yangnnn antikomnist bir eylem olarak
deerlendirilmesi gerektiini, sulu ve faillerin Komnist Enter
nasyonal ve Alman Komnist Partisinin saflarnda aranmama
s gerektiini ortaya koymakta ve ispatlamaktadr.
Talep ettiim tanklar resmi yoldan arlmad takdir
de, Ar Ceza Kanununun 220. paragraf gereince bu ta
nklarn dorudan benim adma arlmasn istiyorum.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

RESM SAVUNMA AVUKATINA MEKTUP

nceki mektuba ek niteliindeki bu yazda Dimitrov, n so

ruturmann yntemlerini tehir eden bir dizi noktaya iaret
etmitir.

10 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Sayn Doktor!
Dnk mektubuma ek olarak size unlar da bildiriyo
rum:
eitli tanklarn beni baka kiilerle kartrmas sz
konusudur. Bu, aadaki hususlarda aka ortaya k
maktadr:
a) Daha 1932 yaznda Popov ve Tanev ile birlikte grl
dm iddia ediliyor. Oysa Popov, Berline ancak 1932
Kasm banda gelmitir ve Tanev, Fransaya giderken an
cak ubat sonlarnda Berlinde bulunmutur. kisi de bun
dan nce Moskovada oturuyordu; bu, ilgili Moskova ma
kamlar tarafndan kesinlikle dorulanabilir.
b) Yangn gn beni szmona Reichstag binas nnde
grdn syleyen tank Theelin bu tr bir yanlgya d
tn iddianamenin kendisi itiraf etmektedir. Eer tesa
dfen o gn Mnihte olmasaydm, bu tann ifadesi iddi
anamede mutlaka belirleyici bir rol oynayacak ve hi de ya
nlg olarak kabul edilmeyecekti.
c) Bu bakmdan aadaki olay son derece karakteristiktir:
Sorgu baladnda bir kadn tank getirildi. Bu kadn,
beni 26 ubat gn leden sonra saat 3 te Dsseldorferstrassedeki lokantada van der Lubbe ile beraber grdn
43

ne srd. Bu vesileyle sorgu memuru, muzaffer bir edayla

bana yle dedi: imdi her ey tamamland, tek eksiimiz
buydu. Bana benzeyen bir kiiyi, van der Lubbe ile bera
ber grdne dair ilk ihbarda bulunan szmona bu ka
dn tankm. Tutuklanmam ve phe altnda braklmam
bu ihbara dayanarak gerekleti ve Reichstag kundaks ol
makla sulandm iddianame bunun zerine kurularak ha
zrland.
Fakat 26 ubat gn Berlinde olmadm ortaya kn
ca bu tank ortadan kayboldu ve iddianamede kadnn ih
baryla ilgili artk tek bir szck bile bulmak mmkn de
il! Ancak sz konusu tarihte Berlinde bulunsaydm, bu
kadnn ifadesine ne kadar byk bir deer biileceim tah
min edersiniz.
Sorgu srasnda bu kadn tankla balantl olarak, ad
geen lokantada gerekten bulunduumu gsterecek m
kemmel bir kant olarak, bana ait olan Berlin haritas ze
rinde Dsseldorferstrassenin olduu yerde bir iaret bile
kefedildi !
Sizden btn bu bilgileri gerektii ekilde deerlendir
menizi rica ederim.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v
Not: Berlinde kendimin tayin edecei bir avukat tutma hakkna sa
hip olmadma gre, yaknlarm ile tamasa gemenizi ve
mmknse durumum ve davann gelimeleri hakknda annem
ve kz kardeime bilgi verme nezaketini gstermenizi rica ede
rim. Annemin ve kz kardeimin adresi yle: Magdalina Dimitrov-Baramov, Sam okov (Bulgaristan).

RESM SAVUNMA AVUKATINA MEKTUP

Dimitrov hakl olarak, setii politik savunma izgisiyle Dr.
Teichertin hemfikir olmadn, hatta engellemeye altn
ve onun, bir komnist olarak kabul edemeyecei kimi yn
temlere bavurabileceini sezmiti. Bunun nn almak iin
Dr. Teichert7e yeniden yazd. Bu srada Reich Mahkemesi Dimitrova, kendisinin belirledii Bulgar avukat Deevin res
men Dr. Teichert ile ilikiye geebilecei ve onun araclyla
Dimitrovun isteklerini yerine getirebileceini de bildirmiti.
12 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Sayn Doktor,
Size 8 ve 10 Austosta yazdm mektuplarda davamla
ilgili olarak delil ikamesi iin bir dizi dileke ve bilgi ilettim.
Mektuplarm aldnz ve gerekli ilemleri zamannda
yapmay baardnz umuyorum.
Savunma avukatm olarak, (herhangi bir yanl anlamay
nlemek amacyla zellikle belirtmek isterim ki) davamla il
gili sadece kesin talimatlarm zerine ya da nceden onaym
alarak, grlerim ve nerilerim erevesinde attnz adm
larn ve nerilerin sorumluluunu zerime alabileceimin
sizce de doal olduu kansndaym. Davamla ilgili olarak,
buna ramen yapacanz dier her tr ileme dair, bunlar
kabul etme veya etmeme hakkn kendimde sakl tutuyorum.
Sizden bu aklamam dikkate almanz rica ederim.
Reich Mahkemesinin (4. Ar Ceza Dairesi), sizin de
bildiiniz Avukat Stephan Deevle ilgili 10 Austos tarihli
kararn dn aldm. Kendisiyle mmkn olduu kadar a
buk grmek amacyla Bay Deev ile temas kurdum.
Sayglarmla
G. D im it ro v
45

SO V Y E TLE R B l R L I NE MEKTUP

Dimitrov iin en zoru, SSCBdeki politik arkadalaryla irti

bata geebilmekti. Bu ynde yapt birok giriimlerden bi
ri, Kafkasyadaki Kislovodsk kaplcasndaki sanatoryumun
yneticiliini yapan doktora yazd aadaki mektuptu. Du
rumu hakkndaki nemli bilgileri, kiisel trdeki genel ak
lamalar arasna nasl rd grlmektedir. Bu mektup san
sr geerek sank Bulgarlarn kurtarlmasna ynelik yrtlen kampanyada byk bir nem kazand.

Berlin-Moabit, 14 Austos 1933

Sn. Dr. Bolotner

Dessyatiletye Oktiyabriya Sanatoryumu Mdr
Kislovodsk (SSCB)

Sevgili Dr. Bolotner!

Aylar sren tutukluluum boyunca, geen yl son dere
ce bozuk olan salm yeniden kazanma mutluluuna
eritiim salk atlyenizi (Zdravnitsa) sk sk sevin ve
minettarlkla anmsadm. Tedaviniz bylesine baarl so
nular elde etmemi olsayd, bugn bu ar tutukluluu at
latabilecek durumda olmaz ve salm ve alma yetene
imi kesinlikle kaybederdim. Kislovodskta depoladm
salk benim iin kukusuz gerek bir kurtulu oldu. Bu
nun iin size, Dr. Popova, Dr. Ehrlichsmanna ve sanator
yumun tm personeline iten teekkr ederim.
Be aydan sonra nihayet iddianame elime geti. ddi
aname, Reichstag kundaklanmasyla balantl ar ihanet
sulamasnda bulunuyor; yasalara gre lmle cezalandn-

lan bir su. Fakat bu sula herhangi bir alakam olmad ve

hatta kundaklama tarihinde Berlinde olmadm iin, iddi
anamede bana kar ie yarar, kesin kantlara yer verilemedi.
Resmi savunma avukatmn (Dr. Paul Teichert, Leipzig)
bana bildirdiine gre, durumalar muhtemelen eylln ilk
yarsnda balayacak. Gerekten byle olmasn umuyorum
ve haksz sulamay rtmeyi sabrszlkla bekliyorum.
zgrlk, alma ve mcadele etme zlemimin ve bir
kez daha sizin Zdravnitsada yeniden g, enerji ve ge
rekli sal depolama olanana kavuma isteimin ne ka
dar byk olduunu sanrm tahmin etmeniz zor deil.
Sizden, sanatoryumunuzdan, (sanrm imdi en kalaba
lk zamann yayordur), arkadalarm ve tandklarmdan
haber alabilmeyi ok isterdim.
Sizden, Dr. Popova, Dr. Ehrlichsmanna, Dr. Beligsona, hemirelere ve herkese en iten selamlarm iletmeni
zi rica ediyorum.
Size ve einize en iyi dileklerimi sunar ve Zdravnitsanza byk baarlar dilerim.
Selamlarmla,
G. D i m i t r o v

R E S M S A V U N M A A V U K A T I N A VE
MAHKEME BAKANINA MEKTUPLAR

Dimitrov iin Soruturma Yargc Vogtun, tutukluluk koul

larnn zorlatrlmasna ynelik belirledii nlemlerin en a
r ellerinin kelepeli olmasyd. 3 N isanda M oabit Tutukevine sevk edilir edilmez ellerine kelepe vuruldu. Kelepe bir as
ma kilitle balanan 3 rakam eklindeki bir elik halkadan
oluuyor ve ellerin st ste konulmasyla bileklere vuruluyor
du. Alman cezaevlerinde dahi srad olan bu kelepe sadece
yemekler srasnda ve akam ile sabah giysilerini deitirirken
ksa bir sre iin karlyordu. Bunun dnda Dimitrov bu
kelepeyi gece ve gndz olm ak zere srekli tamak zorun
dayd. Youn yazma iini (mektuplar, kopyalar, kitap ya da
gazetelerden alntlar, gnlne ald notlar) Dimitrov ke
lepeli ellerle gerekletirdi. Uzun sreli srarlarndan sonra
kendisine verilen Ceza Kanunundan ellerinin kelepelenmesinin yasalara aykr olduunu rendi.

Berlin, 24 Austos 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Ceza Kanununun 116. paragrafnda (3. fkra) unlar
okudum:
Cezaevinde tutukluya kelepe ancak, ok tehlikeli bir
kiiyse, bakalartnm emniyeti iin zorunlu olur ya da bir in
tihar ve kama haztrht veya giriiminde bulunursa vurula
bilir. Duruma srasnda elleri bal olmamaldr.
Benim durumumda, bakalarnn emniyeti iin bu n
leme ihtiya olmamas gerektii ve bir intihar ya da ka
ma hazrl veya giriiminde bulunmadm iin, kelepe
uygulamasnn imdiye kadar yasalara aykr olduu sonu
cu kyor ortaya.
48

Ayrca tm cezaevi personelinin (mdr beyden son gar

diyana kadar herkes) dorulayabilecei gibi hapishanedeki
tutumum byle bir gvenlik nlemini tmyle gereksiz kl
maktadr.
Yukarda belirttiim paragrafn hl geerli olmasn
umuyorum ve sizden bir kez daha, kelepenin olabildiince
abuk kaldrlmas iin gerekli ilemleri zaman kaybetmek
sizin yapmanz rica ediyorum.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

49

28 Austos 1933

Sn. Reich Mahkemesi Bakan,

IV. Ceza Dairesi
Sayn Bakan,
4 Nisandan beri, gece ve gndz olmak zere ellerim
kelepelenmi haldedir. Bu nlemin kaldrlmas iin tekrar
tekrar yaptm bavurular sonusuz kald.
26 Temmuzda soruturma yargcna tekrar bavurarak,
zincirlerin tamamen kaldrlmas imkansz ise, hi olmazsa
idam hkmllerine uyguland gibi sadece gece zincire vu
rulmay istedim. Bunun zerine u yant aldm: imdilik
kelepe sorunuyla ilgili bir deiiklik ngrlmemektedir.
18 Austosta resmi savunma avukatm Dr. Teicherte
bavurarak, kendisinden zincire vurulma durumumun kald
rlmas iin gerekli btn giriimlerde bulunmasn rica ettim.
Bugne kadar yant alamadm ve sala zararl, son
derece strap veren kelepeli halim srd iin, sorunun
yasal bir zme kavuturulmas iin size bavurmaya ka
rar verdim.
Ceza Kanununun 116. paragrafnda unlar okudum:
Cezaevinde tutukluya kelepe ancak, ok tehlikeli bir
kiiyse, bakalarnn emniyeti iin zorunlu olur ya da bir in
tihar ve kama hazrl veya giriiminde bulunduunda vu
rulabilir. Duruma srasnda elleri bal olmamaldr.
Buradan, benim durumumda kelepe uygulamasnn ya
sal bir dayanaa ve gerekeye sahip olmad ortaya k
maktadr.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

ROMAIN R O L L A N D A MEKTUP

Dimitrov, Deutsche Allgemeine Zeitung dan (Alman Kamu

Gazetesi) Reich Basavcs Dr. Werner ile Romain Rolland ara
sndaki polemii rendiinde, bir kez daha Rolland aracly
la d dnyayla irtibata gemeye alt. zellikle yurtdma, k
sa sre nce kendisine gnderilen iddianamenin ieriine dair
bilgi iletmeyi istiyordu.
Asl olarak 24 Austosta kaleme alnan mektup, Dimitrova,
iddianamenin ierii kabul edilemez bir biimde ele alnd iin
gnderilmesinin mmkn olmad gerekesiyle iade edildi.
Mektubu dzeltmesi ve bu vesileyle son cmlesini, bu srada ke
lepelerinin mahkeme kararyla karldn yazmas istendi.
Kelepe uygulamasnn kaldrlmasnn ilk adm olan bu mek
tup yeniden dzenlendikten sonra aadaki biimiyle 1 Eyll
gn postaya verilmitir. Adresine ulaan mektup daha sonra
lar Alman gazeteleri dnda birok gazetede yer ald. Bu ekil
de kamuoyu ilk kez Dimitrovun 5 ay sresince gece ve gndz
olmak zere kelepeli tutulduu gereini rendi.

Berlin-Moabit, 31 Austos 1933

Sayn Romain Rolland, Luzern

Sevgili Rolland,
Susuzluumun ispatlanmas iin gsterdiiniz kararl
tutumdan dolay en ten teekkrlerimi ifade etmek istiyo
rum. Resmi savunma avukatm Dr. Paul Teicherte (Leipzig, Otto-Schill caddesi 2) teekkrlerimi benim adma ilet
mesini ve ayrca iddianamede tarafma yneltilen sulama
larn somut gerekelerini size bildirmesini rica ettim.
Talep ettiim savunma avukatlar -Bulgar avukat Deev
ve Fransz avukatlar Giafferi, Campinchi ile Torres- Reich

5*

Mahkemesi tarafndan reddedildi. Deevle ilgili olarak

avukat Alman diline hakim olmad gerekesi ne sr
lrken, Fransz avukatlarla ilgili gereke yle ifade ediliyor:
Bu avukatlarn Almancaya hakim olup olmadklarnn ve
Alman avukatn ortak savunma konusunda hemfikir olup
olmadnn belirlenmemi olmas gz ard edilse dahi, ata
nan savunma avukatnn yannda bu kiilerin savunma avu
kat olarak kabul edilmesi iin bir neden grlmemektedir.
Duruma tarihi olarak 21 Austos belirlendi nihayet.
Reichstag Yangmyla hibir alakam olmad iin, -ger
ekler dikkate alndnda- serbest braklmamla sonu
lanmas gereken ana durumay i rahatl ve gvenle bek
liyorum.
Cezaevinde bana kar gsterilen tutum, kat hcre tu
tukluluu ve Reich Mahkemesi tarafndan verilen kararla
bugn kaldrlan ve 5 aydr (4 Nisandan beri) bana gece ve
gndz olmak zere eziyet eden kelepenin dnda aslnda
insanidir.
Bana birka satr yazar ve deerli salnz ile almala
rnz hakknda bilgilendirirseniz son derece mutlu olacam.
Dostumuz Barbussea ok selamlar!
En iten selamlarmla
G. D i m i t r o v unuz

RESM SAVUNMA AVUKATINA MEKTUP

Mahkemenin onayna ramen Dr. Teichertin avukat Deeve

dava dosyalarna bakmasna izin vermemesi zerine Dimitrov,
mahkemenin kendi kararn uygulamamasn hem Ceza Daire
si hem de Dr. Teicherte yazd mektuplarla iddetle protesto
etti. Dr. Teichert 2 Eyllde yazd bir mektupta kendini sa
vunmaya alt ve Dimitrovun talep ettii politik belgelerin
savunmaya yarar yerine zarar getirecei grnde olduunu
aklad. Ayrca unlar ekledi: Bu arada savunmay nasl y
rteceime dair sizden talimat alacak deilim... Savunmanza
ilikin, bunun bir Komnist Parti savunmas deil, kii olarak
sizin savunmanz olduundan hareket etmek zorundasnz.

6 Eyll 1933

Sn. Dr. Paul Teichert, Avukat, Leipzig

Sayn Doktor!
2 Eyll tarihli mektubunuza teekkr ederim, sizin de
mcadeleci bir yapya sahip olmanza ok sevindim.
Ancak sorun, kimin, savunmann nasl yrtleceini
daha iyi deerlendirebilecei deildir, ar gerilmi sinirler
ise hi deildir. Aksine sorun, beni kiisel olarak tanyan ve
politik yaamm ayrntlaryla bilen ve bu yzden susuzlu
uma yzde yz kesinlikle gvenebilen bir memleketlimin
savunmaya -dorudan ya da dolayl olarak- katlabilmesi
dir. Bu doal bir gerekliliktir. Savunmay byk bir ciddi
yetle yrtmek istediinizin altn srekli izdiinize ve bu
bakmdan kendinizi hibir eye bal hissetmediinize gre
buna kar kmanz mmkn deil; aksine byle bir katl
m ancak selamlamanz gerekirdi.
53

Bay Deeve, (sizin araclnzla) savunmama dolayl

olarak belirli bir katlmda bulunmas hakk mahkeme tara
fndan tannd. Ancak iddianamede bana kar yneltilen
sulamalarn somut gerekeleri hakknda bilgi alamazsa, sa
vunmama olumlu bir katkda bulunmas mmkn deil. Ve
tam da sulamalarn somut gerekeleri (tanklarn isimlerini
ya da iddianamenin dier srlarn deil!) hakknda sizden
-mektubunda yle yazyor- hibir bilgi alabilmi deil.
Bunu, -izninizle- son derece zc, hatta Reich Mahke
mesinin verdii kendi kararyla elikili buluyorum.
Savunmama Bulgar bir avukatn katlmasndan feragat
edemeyeceim iin, Reich Mahkemesine yeniden bavur
dum ve u anda svirede bulunan ve Almancaya hakim olan
Bulgar avukat Peter Grigorevin ortak savunma iin savun
ma avukat olarak tannmasna izin verilmesini talep ettim.
Sizden, bu konuda Alman savunma avukat olarak yasal
adan zorunlu olan onaynz mahkemeye sunmanz rica
ediyorum.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

a nn esine

mektup

Bu srada Dimitrovun Bulgaristanda yaayan akrabalarnn ban

dan yeni bir ac olay gemiti. Dimitrovun ablasnn olu Lubo,
komnizm propagandas yapmaktan dolay uzun sreli bir hapis
cezasna mahkm oldu. Fakat bu yeni felaket de gen komnistin
bykannesi ile anne ve babasnn cesaretini ve midini krmad.
Aadaki mektupta, kelepelerin kaldrlmasndan sonra Dimit
rovun moralinin daha da artmas, kz kardei Lena hakkndaki
esprili aklamalarnda ve cezaevi idaresi hakknda bulunduu
alayc deerlendirmelerde ifade buluyor.
Berlin-Moabit, 12 Eyll 1933

Sn. Paraskeva Dimitrov, Samokov

Anneciim,
30 Austos tarihli mektubunu (200 Leva ile beraber) byk
sevin ve mutlulukla aldm. Hastalandn ya da evde birinizin
bana bir felaket geldii iin kimsenin bana yazmadn d
nerek endielenmeye balamtm. Neyse ki imdi her eyin ra
ynda olduunu ve senin -ki bu benim iin zellikle nem ta
yor ektiin tm yorgunluk ve zahmetlere ramen salkl oldu
unu gryorum.
Dn Avukat Deev ziyaretime geldi ve Lenann yaknda Ber
line geleceini de haber verdi. Onu yeniden greceim ve konu
acam iin ok sevinliyim.
Zavall, bana savunma avukatlar ayarlamak iin ok aba
lad. Fakat Reich Mahkemesi, -imdiye kadar nerilen tm avu
katlar reddetmek konusunda- Lenadan daha byk bir srar
gsterdi. Geri Bulgar avukat Peter Grigorov, Amerikal avukat
Leo Gallagher ve Saarbrckenli Alman avukat Lehmannn sa
vunma avukat olarak kabul edilmeleri iin Reich Mahkemesi
ne yaplan bavurunun incelemesi sryor, ancak bunlarn
ncekilerden daha iyi bir talihe sahip olmayacaklarndan endie
ediyorum.
Lena btn mektuplarnda, kendisine yant yazmadmdan
yakmyor. Oysa her defasnda bana adresini bildirmeyi unutu
55

yor! Tam adresini bilmeden ona Parise nasl mektup yollayabi

lirim? Paris ok byk bir kent ve Lenamz son derece yetenek
li olmasna ramen, Paris postasnn onu bulmas iin zarfn ze
rinde isminin yazl olmasna yetecek kadar dnyaca nl bir ki
ilik haline gelmedi henz. Tatl Lenamz aslnda her zaman
byleydi; tam bir dank profesr!
Bulgar gazatelerinin bana dzenli gnderildiini ancak ne ya
zk ki elime ulamadklarn birka kez yazmtm. Bulgar gaze
telerini alma ve okuma iznini alamadm. Anlalan stlerim
huzurumla fazlasyla ilgileniyor, bir de Bulgaristandaki olayla
ra canmn sklmasn istemiyorlar. Belki de, Almanyadaki
olaylar karsnda duyduum kzgnln benim iin yeterli oldu
unu dnyorlardr... Bu yzden bana gazete gndermeye de
vam etmenizin bir anlam yok.
Sevgili anneciim, sana ve evdeki herkese en iyi dileklerimi
yolluyorum ve zellikle salkl kalmanz diliyorum. Bana gelin
ce, salm memnuniyet verici. imdi, Reich Mahkemesinin 31
Austosta verdii karar zerine, be aydan beri gece gndz el
lerime vurulu olan kelepenin nihayet kaldrlmasndan sonra
kendimi eskisiyle karlatrlamayacak kadar iyi hissediyorum.
Deev Bey bana, Linann Lubonun mahkm olmas nede
niyle Varnaya gittiini syledi.
Linaya ve cesur Luboya en candan sevgiler. Ondan yana
yzm kzarmyor. Tam tersine! Lina da annesi olarak onunla
ancak gurur duyabilir.
En iten selamlarmla!
Seni pen olun G e o r g i
Not: 13 Eyll.
Az nce senin ve Linann yazd 5 Eyll tarihli mektubu aldm. ok
teekkr ederim! Lina, Annemiz gerekten bir kahraman. diye yaz
makta hakl. Ailemizde ikinci bir kahraman daha vard phesiz:
Unutulmaz Liyubamz. Hepimiz seni ve Liyubay rnek almalyz.
Bir kez daha ok, ok perim.
Georgin

R eich M ahkem esi

K a r i s INDA

Mahkemenin duruma salonu. (D h n iroi1f i tada)

M A H K E M E N N D E LK K O N U M A
N N O TLA R

23 Eyll 1933
7 Eyllde sanklara nihayet, durumalarn balang tarihinin
21 Eyll olarak belirlendii resmen bildirildi. 18 Eyllde Leipzige sevk edildiler. 21 ve 22 Eyll gnleri formalitelerin yerine
getirilmesi ve van der Lubbenin sorgusuyla geti. 23 Eyllde
Dimitrov ifade vermek zere krsye arld. Dimitrovun bu
frsattan yararlanarak verdii byk politik sylev, kamuoyu
na bir bomba gibi dt. Yabanc basn mensuplar Dimitrovun konumasnn byk bir etki yarattn saklamaz ve yer
yer konumasndan uzunca alntlar yaparlarken, nasyonal sos
yalist basn ise konumasnn gl etkisini nefret dolu yorum
larla krmaya alt. Fakat bu yorumlar dahi konumann g
l etkisini ortaya koyuyordu. Bunlardan Neue Leipziger Zeitung (Yeni Leipzig Gazetesi) yle yazmt: O bir Bulgar, o
halktan, geni omuzlaryla kendisine yer aarak ykselen ve bu
arada en kolay siyasette ykselebileceini kefeden bir adam...
Bulunduu yerlerin saptanmasndan, komnizm fikrinin, ko
mnist dnya devriminin fanatik bir savunucusu olduu anla
lmaktadr... Dimitrov bu cinsin sekin bir numunesidir. Duy
gusuzlukla bakalarnn da duygusuzluunu kkrtyor, insan
karakterini, kendi amalar dorultusunda kullanmak iin bir
yasa gibi incelemi. Tam bir psikolog. Bir yanardaa benzeyen
bu adam, davann samk sandalyesine oturtmak Dr. Bnger
iin kolay olmad... Mikrofonu diledii yne evirdi ve yaban
c muhabirlere dolayl olarak hitap etmeyi hi unutmad. Ama
c yank yaratmak ve -yabanc basma bir gz atnca bu grl
yor- yaratacak d a. "Leipziger Neuesten Nacbrichten (Leipzgin Son Haberleri) gazetesi bayazsnda yle yazyordu:
Dimitrovun ilk szleri, bu adamn davay politik kiiliine
balamay baardn gsteriyor. Mahkemeyi derhal bir gste
ri alan haline getirmeye alyor... Tm mahkeme salonu bir
anda politik enerjiyle yklendi... Rechstag Yangnnda hangi
rol oynadnn hi nemi yok. Dimitrovun korkun apta et59

kili bir moral kundak olduu imdiden kantlanm durum

da... Kltr dnyas, eer sonu gelmez kanl bir gecede batmak
istemiyorsa, bu ete kemie brnm III. Enternasyonal prog
ramn yok etmek zorundadr.
Aada, Dimitrovun bu ilk konumas iin ald notlar yer
alyor.

18 Haziran 1882de Sofya yaknlarnda Radomirde do

um.
Orta retimin drdnc snfndan terk, 1904e kadar
matbaada dizgi iilii.
Bulgaristan ii snfnn evladt.
Devrimci ii mcadelesi saflarnda yetitim ve olgunla
tm (15 yamdan beri bu mcadelede yer alyorum).
30 yldr Bulgaristan KP yesi (nceleri dar sosyalist
ler -sol sosyalistler- diye bilinen patinin yesi)
21 yandan beri Bulgaristan KP MK yesi.
1904'den 1923't kadar Sendikalar Birliinin sekreteri.
1913den 2923e kadar Bulgaristan Parlementosunda
partinin Sofya milletvekili, aym zamanda Sofya Belediye
Meclisi ve Belediye Meclisi urasnda parti temsilcisi.
Ayn zamanda parti hatibi ve yazan olarak da faaliyet
yrttm.
9 Haziran 1923 -askeri darbe-Stamboliyski hkmetinin
devrilmesi-Makedon subay ve terristler, kraln bizzat hima
yesi; sosyal demokrasi; yabanc lkeler yardmBinlerce ve binlerce kyl, ii ve aydn katledildi; Stamboliyski ldrld.
En byk partiler -iftiler Birlii ve KP- kapatld.
Halk ynlarnn btn hak ve zgrlkleri kaldrld.
Askeri faist bir rejim kuruldu.
Snrsz honutsuzluk -halk ynlarnn ayaklanmas
kanlmazd.
6o

23 Eyll -Halk ezenlere ve iktidar gasplarna kar,

ii ve kyllerin, ii ve kyl hkmetinin kurulmas iin
KP nderliinde balatt ayaklanma.
Bu ayaklanmaya partimin grevlendirmesiyle nder ko
numunda aktif olarak katldm.
Bir haftalk silahl mcadeleden sonra, ayaklanma bas
trld. Yaklak bin mcadele yoldamla birlikte gs gse dverek Yugoslavya topraklarna getim.
Burada, nce siyasi tutuklu sonra da siyasi mlteci mu
amelesi grdk.
O
zamandan itibaren -tam on yldr- yurtdnda siya
mlteci ve yazar olarak resmi bildirimde bulunmadan sah
te isim altnda yayorum, nk dmanlarm beni yurtdinda da lmle tehdit etmektedirler.
Eyll ayaklanmasndan birka ay sonra, -o zamanki ba
snda kan yazlara gre- gyaben lm cezasna arptrl
dm.. Bu mahkeme kararn hi grmedim.
Kahramanca ayaklanmadan dolay gurur duyuyorum!
Sadece, partim ve benim o zamanlar henz gerek Bolevikler olamadmz iin znt duyuyorum. Bu nedenle n
saflarnda proletaryann yer ald bu tarihi halk ayaklan
masn baaryla rgtleyip ynetemedik.
Bolevik olmayan rgtlenmemiz, politika ve taktii
miz, devrimci deneyim eksikliimiz ve zellikle 9 Hazirandaki askeri faist darbe srasnda tarafszlk adma opor
tnist denilebilecek bir tavr sergilememiz, Bulgar halknn
katillerine ve cellatlarna, iktidar gasplarna, ayaklanma
y bastrmada ok yardmc olmutur.
Fakat parti bundan kanl bir ders ald ve partinin nderli
indeki Bulgar ii ve kyllerinin kurtulu mcadelesi, Eyll
Ayaklanmasinn byk deneyiminin nda sarslmaz bir
ekilde kesin zafere doru hzla ilerlemeyi srdrmektedir.
61

Komnizmin kkn kazmak iin, hkmetin faist e

teleri, ayaklanmadan hemen sonraki iki yl ierisinde yirmi
bin ii, kyl ve aydm katletti. Kardeim de tutukland ve
polis tarafndan ldrld. Buna ramen komnizm, Bul
garistanda 1923e oranla llmeyecek derecede derin ve
salam kkler salmtr. Bu durum, btn dier lkelerde
komnizmin kkn kazmaya alanlar iin, her tr mo
dern Don Kiotlar iin nemli bir uyardr kesinlikle!
1 Ekim 1923te Viyanaya hareket ettim. Yugoslav
yadaki eziyet altndaki mcadele yoldalarm iin destek.
Bulgaristanda srek avndaymasna takip edilen ve l
drlen yoldalarm iin kampanya.
Burada ay boyunca partinin yaym organ i Gaze
tesi redakte ettim ve yay miadm.
Bulgaristandaki kanl beyaz terre kar Bulgarca, Al
manca ve ngilizce olarak iki bror yaynladm.
1924 ilkbaharnda siyasi mlteci ve yazar olarak M os
kovaya gittim ve 1926nn sonuna kadar burada kaldm.
1927de olas bir af nedeniyle yeniden"Viyana ya gittim
ve 1929 sonbaharna kadar burada kaldm. Affedilmedim.
Komnist Bayrak parti gazetesinin yaynlanmas, de
iik parti gazeteleriyle ilikiler.
1929 sonbaharnda Berline yerleme. Daha az Bulgar
gmeni, dolaysyla daha emin bir gizlilik.
ki uzun ayrlk: 1929 Kasmndan 1930 Maysna ve 1931
Aralndan 1932 Haziranna kadar Sovyetler Birliinde.
Son a f tasarsyla ilgili olarak, 1932 yaznda zel olarak
bu af kampanyasn rgtlemek iin Berline dndm.
Viyana, Amsterdam, Parise geziler.
Alman siyasetine karmadm -KPD (Alman Komnist
Partisi) ile ilikim olmad. Bu almam iin gerekli deildi.

6z

Sadece Internationale Pressekorrespondenz ile maka

lelerim nedeniyle ilikiler.
Bir Bolevik, bir proleter devrimci olduum dorudur.
Proleter devrimci olduumun altn izmek zorundaym,
nk ylesine bir dnemde yayoruz ki Alman veliaht bi
le kendini devrimci ilan etmektedir. te yandan rnein
van den Lubbe gibi akl yitik devrimciler de var.
Ayrca, Bulgaristan KP Merkez Komitesi ve Komnist
Enternasyonal Yrtme Komitesi yesi olarak, ynetici ve
sorumlu bir komnist olduum da dorudur.
Bulgar partim ve Komnist Enternasyonalin btn bel
ge, karar ve eylemlerinin her trl sorumluluunu stlen
meye hazrm. Fakat tam da bu nedenden dolay ben mace
rac bir terrist, bir darbeci ve kundak deilim!
Bunun yan sra, proleter devrimin ve proletarya dikta
trlnn savunucusu olduum tamamen dorudur. Bu
nun, kapitalizmin ekonomik krizinden ve sava felaketinden
kan tek kurtulu yolu olduuna kesinlikle inanyorum.
Proletarya diktatrl ve komnizmin zaferi iin m
cadele, kukusuz yaammn tek ieriidir. Komnizm iin
en az 20 yl daha yaamak ve sonra huzur iinde lmek is
tiyorum. Ancak tam da bundan dolay bireysel terrizmin
ve komploculuun kararl bir dmanym. Duygusal ve in
sancl ya da benzeri dncelerden dolay deil, Leninist
retimiz, ben ve btn gerek komnistler iin en yce ya
sa olan Komnist EnternasyonaPin kararlar ve disiplini ile
dnce birlii iinde, devrimci amaca hizmet bak asy
la proletarya devrimi ve komnizmin karlar asndan bi
reysel terre, darbe kkrtclna karym.
Gerekten Sovyetler Rusyast Komnist Partisinin hara
retli bir taraftar ve hayranym, nk bu parti dnyann
en byk lkesini, dnyann altda birini ynetmektedir ve

sosyalizmi, byk nderimiz Stalinin liderliinde bylesine

kahramanca ve baaryla kurmaktadr.
Fakat, iddianamenin gstermeye alt gibi hibir za
man SSCB Komnist Partisinin Almanyadaki bir temsilcisi
olmadm, Almanyada yasalar karsmdaki tek suum, resmi
bildirim yapmadan sahte isim altnda yaamaktan oluuyor.
Fakat ne yazk ki baka trl yaamam mmkn deildi!
Reichstagn kundaklanmas ile -ne dolayl, ne de dolay
sz. olarak- kesinlikle hibir ilikim yoktur. Kundak van
der Lubbeyi ilk defa bu salonda gryorum. 28 ubat saba
h Mnih-Berlin treninde yangn haberini okurken, bunu ya
panlarn ya alak provokatrler ya da kak, ve politik ola
rak ldrm kiiler olduunu, her durumda da Alman pro
letaryas ve komnizme kar caniler olduklarn dndm.
imdi daha ok, Reichstag Yangmnm, -bu antikomnist eylemin- provokasyon ile siyasi lgnln bileiminden
doduunu dnmeye eilimliyim.
Devrimci, politik ve kiisel onuruma, halk ve komnizm
dman bu sua katlm olma phesi altnda kalmak ve
sulanmaktan daha byk bir saldr yaplamazd. Beni avu
tan, Bulgar mcadele yoldalarmn, yabanc lkelerdeki yol
dalarmn, Alman devrimci proleterlerin ve beni az ok tan
yan herkesin susuz olduumdan bir an bile kuku duymamasdrl Reichstagn kundaklanmasyla, rnein bu salon
da bulunan her bir yabanc muhabir ya da sayn hakimlerin
olduu kadar bir ilgimin olduunu rahatlkla syleyebilirim.
Bu arada, bu sula hibir, tesadfi, hatta ok uzaktan
bile olsa herhangi bir ilikimin olmadn altn iddetle i
zerek belirtmek isterim.
n soruturma srasnda -20 Mart ve 30 Maysta- iki
yazl aklamada bulunmu ve bunlarda savunmamla ilgili
hemen hemen tm esaslar belirtmitim.
Sorgulama tutanaklarm ise imzalamadm, nk bunlar

eksik ve taraflyd. Aylarca sren n soruturma, -bu artk

benim iin son derece aktr- gerek sulular bulma yetene
ini gsteremeyince, aksini gsteren gereklere ramen, ne
pahasna olursa olsun beni Reich Mahkemesi iin bir Reichstag kundaks haline getirmek koulu ve kesin amacyla y
rtld.

65

MAHKEME BAKANINA MEKTUP

27 EyJlde tank olarak ifadesine bavurulan soruturma yar

gc Vogt ile girdii iddetli tartma sonrasnda Dimitrovun
sz hakk elinden alnmt. Dimitrov, bu vesileyle mahkeme
bakanna yazd bir mektupta bir savunma avukat semesi
ne izin verilmesi -Fransz avukat Villard- sorununu bir kez
daha gndeme getirdi. O zamana dek Dimitrov, resmi savun
ma avukatnn orta olarak yabanc bir avukata izin verilme
si olasl karsnda henz kamuoyu nnde resmi savunma
dan feragat etmemi ve savunmasn kendi bana yapacan
ilan etmemiti. Bu ancak, IV. Ceza Dairesi 28 Eyllde verdi
i kararla Villard savunma avukat olarak reddetmesi zeri
ne Berlindeki ilk durumada, 4 Ekimde gerekleti.

Leipzg, 28 Eyll 1933

Sn. Reich Mahkemesi,

4. Ceza Dairesi Bakam, Dr. Bnger

Sayn Bakan,
Duruma srasndaki tutumumun, istenmeyen aksama ve
srtmelere yol at iin zgnm. Fakat soru sorma hak
km, propaganda amacyla kastl olarak ktye kulland
ma dair yorumu kesinlikle reddetmek zorundaym. Reich
Savclnn kellemi istemesi karsnda, tamamyla susuz bir
sank olarak, kendimi her olanaktan yararlanarak savunmak
gibi doal ve yasal bir hakka sahip olduumu sanyorum.
eitli sorularm, zamanlama ve usul bakmndan hep
uygun ekilde sormadm kabul ediyorum. Fakat bu an
cak Alman kanunlarm yeterince bilmemem ile aklanabi
lir. Ayrca bu tr bir adli durumaya hayatmda ilk kez ka
tlyorum.

66

Eer kendi semi olduum bir avukata sahip olsaydm,

savunmam iin zararl olan bu tr davranlardan kana
bilirdim.
Ancak, savunma avukatlar (Deev, Giafferi, Campinchi, Torres, Grigorov, Leo Gallagher ve Dr. Lehmann-Saarbrcken) iin yaptm tm bavurularmn, pe pee de
iik nedenlerle Reich Mahkemesi tarafndan reddedildii
ni hatta Deeve -anlald kadaryla- giri kart bile ve
rilmediini hatrlatrm.
Kii ve avukat olarak sayn Dr. Paul Teicherfe kar ki
isel bir gvensizliim yoktur, fakat resmi savunma avuka
t olarak rol asndan Almanyadaki bugnk durum gz
nne alndnda gerekli gveni duymam mmkn deil
ve bu nedenle, bu srada mutlaka hukuki olarak kimi hata
l tutumlarda bulunmu olsam da kendimi savunmaya al
yorum.
Reich Mahkemesi karsnda kendi savunmamn ve -y
le sanyorum ki- davann normal aknn karlar asn
dan, bir kez daha -ve son defa- Reich Mahkemesine, kz
kardeimden ksa bir sre nce vekalet alan avukat Marcel
Villard'a savunmama katlmas iin izin verilmesi ricasyla
bavuruyorum.
Bu son teklifim de zc bir ekilde reddedilirse, savun
mam, yapabildiim kadaryla ve anlaym dorultusunda
kendim yapmaktan baka are kalmamaktadr.
Sayglarmla
G. D i m i t r o v

MAHKEME BAKANINA MEKTUP

Dimitrovun mahkeme karsndaki konumasnn, Alman

yada yaratt byk etkiyi glgelemek iin nasyonal sosya
list ve ayn izgideki Alman basn 24 Eyllden itibaren san
a kar yalanlarla dolu bir kkrtma kampanyasna balad.
Dava boyunca Vlkischer Beobachter {Halk Gzlemci) ve
Leipziger Neuesten Nachrichten gazetelerini dikkatle takip
eden Dimitrov, bu kkrtma kampanyasna bir basn akla
masyla karlk vermeye karar verdi. 4. Ceza Dairesrne yap
t ve aada yer alan bavurusu, 3 Ekimde u gerekeyle
reddedildi: Sann dava sresince, davann esas hakknda
basnda bir aklama yapmas uygun grlmemitir.

Leipzig, 30 Eyll 1933

Sayn Bakan,
Reichstag Yangn davasyla ilgili basnda yer alan ha
berlerde ne yazk ki ahsm ve 23 EylPde alman ifademle
ilgili birok doru olmayan szler yer aldndan ekte bulu
nan tekzip aklamamn Leipziger Neuesten Nachrichten
gazetesinde yaynlanmas ve Reichstag Yangm davasna
katlan dier basn mensuplarna da datlmas iin onay
nz rica ediyorum.
Ayn aklamay resmi savunma avukatm Dr. Teicherte, yaynlanmas konusunda aba gstermesi ricasyla
gndermi bulunuyorum.
(1 adet ek)
Sayglarmla
G. D i m i t r o v

EK
Leipzig, 30 Eyll 1933

Leipziger Neueste Nachrichten Yaz Kuruluna

Leipzig, Petersteinweg 19

Okumama izin verilen, Leipziger Neuesten Nachrich

ten de Reichstag Yangn davas zerine yaynlanan haber
de, ahsm ve 23 Eyllde alman ifademle ilgili birok do
ru olmayan szler yer almaktadr.
Tutuklu olarak, her eyi ve zamannda dzeltmek imka
nna sahip olmadm iin yaz kurulundan aada yer alan
ksa aklamamn yaynlanmasn rica ediyorum:
1.
ddianame, baka eylerin yan sra, dosyalarda ye
alan bir nianllk davetiyesine, -sayn soruturma yargc
Vogtun 28 Eyll tarihli durumada bizzat dorulad gi
bi- n soruturma srasnda kontrol edilmeyen ve tarafma
hi gsterilmeyen bir karta dayanarak szde nianlanm
olduum iddiasn ieriyor. Bu balamda Reich Mahkeme
si yesi Vogt, ahsm rencide edebilecek bir tarzda yorum
lanabilecek, szmona geni bir bayan tandk evrem le
ilgili imalarda da bulunmutur.
Partim ve Komnist Enternasyonal dmda, Reich Mahkemesine dahi kimseye zel hayatm hakknda hesap ver
mek gibi bir ykmllmn olmamasna karn, siyasi
savunmamn zel ayrntlar nedeniyle etkilenmemesi iin,
Alman ve yabanc hukukulardan oluan bir komisyonun
bu sorunun aratrlmasyla grevlendirilmesini talep edi
yorum. Bu komisyon, iddianameden ve var olan btn dos
yalardan hareketle Almanyadaki zel yaamm (nianlan
ma masallar dahil) ciddi bir incelemeden geirmeli ve elde
ettii sonular bir resmi tebli yoluyla kamuoyuna duyurmaldr.
69

'

2. Bulgaristandaki tm sabkalarmn politik nitelikte

olduuna, cezalarn Bulgaristanda skynetim koullarn
da gyabmda verildiine ve bu cezalarn dorudan ve do
layl olarak Eyll 1923teki halk ayaklanmasyla balantl
olduuna ilikin daha nce Reich Mahkemesi nnde yap
tm aklamay tekrarlyorum.
Bu sorunla ilgili olarak Reich Mahkemesi ve Bulgaristan
Hkmeti nnde Reichstag Yanm davasnn kapanma
sndan sonra, Bulgar Mahkemesi ve Bulgar halk karsnda
Eyll 1923e kadar Bulgaristandaki tm politik faaliyetle
rim hakknda ve de 1923 ile 9 Mart 1933 (tutuklanma ta
rihim) yllar arasnda yurtdnda yrttm faaliyet hak
knda hesap vermek zere Bulgaristana dnmeye (ya da
oraya gtrlmeye) hazr olduumu ilan ediyorum. Bunun
iin sadece bir tek, son derece doal bir art ne sryo
rum: zgr ve halka ak bir yarglama!
3. Soruturma yargcnn, sorgu tutunaklarnda bir d
zeltme talep etmediime ilikin iddiasna gelince, kendisine
srekli olarak, ifadelerimi bizzat yazl vereceimi ve bu ifa
delerin tam sorumluluunu stleneceimi ancak kendisinin
hazrlad sorgu tutanaklarnn sorumluluunu reddedece
imi sylediimi ve vurguladm aklyorum. Bugn de
20 Mart ve 30 Mart tarihinde yaptm yazl aklamalar
dan sadece tek bir szck deil, tek bir virgl dahi geri al
mamaktaym!
G. D im it ro v

70

M AHKEM E BAKANINA MEKTUP

Davann birinci blmnde mahkeme, Torglerin avukat Dr.

Sackn etkin desteiyle, iddia makamm son derece rahatsz
eden Kahverengi Kitab * eitli tamk ifadeleriyle rtme gi
riiminde bulunmutu. Dimitrov, ieriini bilmedii bu kitabn
ileni tarzndan, savunmas iin nemli bir malzeme olduu so
nucunu kard ve okumak zere bu kitabm kendisine verilme
sini talep etti. Bu talebini ieren dilekeyi verdii Dr. Teichert
gzle grlr bir korkuyla onu st makamlara iletmeyi reddet
miti. Bylece Dimitrov, bu dilekesini dorudan mahkeme bakanma iletmek zorunda kald. 4. Ceza Dairesi ancak 16 Ekim
gn bu konuda -elbette reddeden- bir karara varabilmi ve u
gerekeyi ne srmtr: Komnist propaganda ierdiinden
dolay Kahverengi Kitapn cezaevi dzeninin korunmas bak
mndan samk Dimitrov3a verilmesi uygun grlmemitir.
Leipzig, 8 Ekim 1933

Sn. Reich Mahkemesi

4. Ceza Dairesi Bakan Dr. Bnger
Sayn Bakan,
Ana durumann ilk gnnden beri, Reichstag Yangm
meselesi zerine yazlm Kahverengi Kitap isimli bir ki
taptan, gerek iddia makam gerekse savunma makam sk
sk alntlar yapm ve bunlar rtmelerde kullanmtr.
Reich Savcl ve savunma tarafndan imdiden duruma
ya konu olmu, kamuoyuna ak bir yaymm ieriinden sa* Kahverengi K itap , Reichstag Yangn ve N azi terr zerine Hitler Fa
izmi Kurbanlarna Yardm Komisyonu nun raporunu kapsamaktadr.
lk kez 1 Austos 193 3 te Almanca olarak yaynlanr. Leipzig Durumasmn balamasndan nce Kahverengi Kitap 17 dilde yaynlanmtr. Antifaist eylemi kolaylatran kitabm Almanyada yaylmas ve okunmas
yasaklanmtr.

71

mklarn haberdar olmamas benim amdan anlalr deildir.

Sayn bakan, sank ve Reichstag Yangn davasnn bir
katlmcs olarak, bedeli tarafmdan denmek zere bu ki
tabn, Bulgar sanklarn resmi avukat Dr. Teichert aracl
yla tarafma ulatrlmasna izin vermenizi rica ediyorum.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

M A H K EM E BAKANIN A MEKTUP

11 Ekimde Dimitrov, sz hakk elinden alndktan sonra,

Burada sadece sank Dimitrov olarak deil, ayn zamanda
sank Dimitrovun savunucusu olarak da bulunuyorum. ek
linde bir aklam ada bulunduu iin ikinci kez durumadan
uzaklatrld. Bu olayn ardndan mahkeme bakamna yazd
mektup, daha o srada elde ettii stnl ve salam du
ruuna tanklk etmektedir. Aada yer alan bu mektup, ka
ranlkta kalm, sonralar byk bir ne kavuan Reichstag
Yangn M ephisto sunun* ilk kez anlmas nedeniyle de dik
kate deerdir. Davaya katlmama tehditi, bir sre iin duru
m alardan karlmalarn yaanmamas baarsn getirdi.

Leipzig, 12 Ekim 1933

Sn. Reich Mahkemesi

4. Ceza Dairesi Bakan Dr. Bnger
Sayn Bakan,
Reich Mahkemesinin, talep ettiim sekiz savunma avu
katnn hepsini reddetmesi zerine, kendimi tek bama
-yapabildiim kadaryla ve anlaym dorultusunda- sa
vunmaktan baka arem kalmad. Bundan dolay, Reich
Mahkemesi karsna ifte bir nitelikle kmak zorunda b
rakldm: Birincisi sank Dimitrov olarak ve kincisi sank
Dimitrovun savunucusu olarak.
Hem sank hem de kendi kendimin savunucusu olarak,
davaclar ve onlar grevlendirenler iin can skc ve rahat
sz edici olduumu kabul ediyorum. Ancak elimden baka
bir ey gelmez. ddia makam, beni tamamyla haksz yere
* Mepkisto, iblis: Goethenin Faust unda bir kahraman -ev.

73

Reichstagn yedek kundaks olarak Reich Mahkemesinin sank sandalyesine oturtacak kadar dikkatsiz davran
dktan sonra, imdi dikkatsizliklerinden kaynaklanan bu
can skc duruma tahamml etmek durumundadr. orba
y piirdiler, imdi piirdiklerini yemeleri de gerekiyor. Ta
d holarna gitsin gitmesin, bu benim sorunum deil; bu
beni hi ilgilendirmiyor.
Reichstag Mahkemesi karsna, kladaki bir er olarak
ya da toplama kampndaki bir sava tutuklusu olarak deil,
bir siyasi sank olarak ktm dnyorum.
Van der Lubbenin bu davada yalnzca Reichstag Yangn-Faustunu temsil ettiinden ve arkasnda kukusuz bir
Reichstag Yangn-Mephistosunun durduundan kesinlik
le eminim. Zavall Faust imdi Reichstag Mahkemesinin
blmeleri karsnda duruyor, ancak Mephisto ortadan
kaybolmu durumda.
Tesadfi ve susuz bir sank olarak, dahas bir komnist
ve Komnist Enternasyonal yesi olarak, Reichstag Yang
n meselesinin her adan, en ince ayrntsna kadar akla
kavuturulmas ve kundaklanmann ortadan kaybolmu
Mephistosunun gn na karlmas benim iin son de
rece byk bir nem tayor.
Ana durumadaki sorularm sadece ve sadece bu amaca
hizmet etmektedir, baka bir eye deil. Reich Mahkemesi
nnde propaganda yapmaya ihtiyacm yok. Yok nk,
en iyi komnizm propagandas yaplm durumda, benim
tarafmdan deil, aksine susuz komnistlerin Reichstag
kundaklar olarak sulanmas ve Sayn Dr. Parisiusun
klasik iddianamesi tarafndan.
Kendimi savunmak ve ana durumaya sank ve kendi
kendimin savunucusu olarak aktif bir ekilde katlmak en
doal hakkmdr. Reich Mahkemesinin oturumlarndan ve
keiflerden her trl uzaklatrmann beni bu bakmdan
74

sindirmeye yetenekli olmad aikardr. zellikle en nem

li oturum ve keiflerden uzaklatrlmam -ki bu bal ba
na savunma hakkmn aka gasp edilmesi anlamna gel
mektedir- dnyaya, davaclarmn kendilerine bu meselede
pek de gvenmediklerini gstermekle kalmayacak, ayrca
birok tarafsz kiinin gzn de aacaktr ve bunlar bu ne
denle komnist propagandaya yeni malzeme vermeye son
derece uygundur.
Benim iin katlanlamaz olan bu tutum srdrld
taktirde, kendimi, -unu aka sylemeliyim ki- sonular
ne olursa olsun Reich Mahkemesinin karsna kmann
artk bir anlam olup olmadm dnmeye zorunlu hisse
deceim.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

75

DELL KAMES N D LEKE

Tutuklanmasnn ilk gnnden beri Dimitrov, Reichstag Yangnin, siyasi provokasyon ile siyasi lgnlktan oluan bir
bileim olarak nitelemi ve van der Lubbeyi bir piyon olarak
tanmlamtr. Dava srecinde, yangnn arkasndaki nedenle
re ilikin bu doru gr somutlamay baard. Van der Lub
benin Neukllnde yapt konumalarn iddianame tarafn
dan zellikle ne karlmasnn soruturmay yanl bir yne
kanalize etmek amacn tadn anlad. ddianamede iki sa
trla geitirilen van der Lubbenin Henningsdorftaki polis
yatakhanesinde bulunmasndan ilk kez sz edildiinde Dimit
rov, kundaklamann perde arkasna ulaan kprnn bura
da atldm fark etti. Van der Lubbenin sorgusunun bir
ksmm yrten Polis Komiseri Bungenin ifadesinin alnd
30 Ekim gn Dimitrov aniden Lubbenin Henningsdorfta
bulunuunun aratrlp aratrlmadn sordu. Bungenin
kaamak bir yant vermesi zerine Dimitrovun sunduu aa
daki dilekesini mahkeme, Reich Ba Savcsnn tm itiraz
larna ramen kabul etti.

(30 Ekim 1933teki durumada sunuldu)

Van der Lubbenin Hennigsdorf Polis Karakoluna git
mesi ve 26 ubat gecesini buradaki polis yatakhanesinde
geirmesi aratrlmadndan dolay, o zamanlar Lubbeyi
gren sz konusu polis memurlaryla yatakhane grevlileri
nin tank olarak arlmasn neriyorum.
Ge kalnm olunmasna ramen,
1) Van der Lubbenin Henningsdorfta kimlerle ilikiye
girdii; ve
2) o akam, gece ve ertesi sabah Henningsdorfta neler
yapt saptanmaya allmaldr.
G. D i m i t r o v
76

DELL KAMES N DLEKE

Van der Lubbenin gemi yaamnn aratrlmasyla grevli

olan polis komiseri Heisig, ilk ifadesinde, van der Lubbenin
H ollanda Komnist Partisiyle srekli bir iliki iinde olduu
na dair beyanlarda bulunmutu. H eisigin adm and H ol
landalI kiiler, basnda H eisigin aklamalarn yalanlam ol
duklarndan habersiz olarak Dimitrov, 3 Kasmda mahkeme
ye aadaki dilekeyi sunmutur. Mahkeme bu dilekeyi ka
bul etti ancak tanklar hibir zaman mahkemeye arlmad.

3 Kasm 1933

Van der Lubbenin Hollanda Komnist Partisinden ih

ra edildikten sonra bu kiinin partiyle ilikisini srdrd
, hatta kendisine verilen eitli grevleri yerine getirdii
ne dair yaplan iddialara ilikin, Hollanda Komnist Parti
si Bakan, Milletvekili Louis de Visserin mahkeme tara
fndan tank olarak dinlenmesini talep ediyorum.

Kantlanacak konular:
1) Van der Lubbenin daha birka yl nce anarist dav
ranlarndan tr partiden ihra edildii doru mudur?
.2) Van der Lubbenin partiye kar dmanca tavr iin
de olduu doru mudur?
3)
Van der Lubbenin birka yldr parti ile hibir iliki
iinde olmad ve kendisine parti tarafndan hibir grev
verilmedii doru mudur?
Ayrca, ar ceza komisyonunun, van der Lubbenin
Hollandal arkadalar olarak and Albada, Hegefeld ve
Vinkin tank olarak dinlenmelerini talep ediyorum.

Kantlanacak konular:
1. Van der Lubbe, Hollandada hangi politik grlere
sahipti?
2. Hollandada kendisini Internationale Kommunis
ten {Enternasyonal Komnistler) olarak adlandran gru
pla ne tr ilikileri vard?
3. Hollanda Komnist Partisi ile bu grup arasnda ne tr
ayrlklar vard ve halen var?
Sayglarmla,
G. D i m i t ro v

TANIK G R I N G N S O R G U SU N D A N
4 Kasm 1933 tarihli durumada Dimitrov ile Prusya Baba
kan ve ileri Bakan Gring arasnda kan tartma steno
ile kaydedilmi duruma tutanandan ksaltlarak alnmtr.

Dimitrov: Tank Kont Helldorf ifadesinde burada, 27

ubat akam saat ll:00-12:30a doru, kendi inisiyatifi
ile, Berlindeki tm komnist ve sosyal demokrat liderlerin
derhal tutuklanmas iin emir verdiini syledi. unu soru
yorum sayn bakan, sayn babakan: Kont Helldorf, Sayn
Gring ile Reichstag kundaklanmasyla ilgili olarak alna
cak nlemleri konumu mudur yoksa konumam mdr?
Gring: Bu soruya aslnda daha nceki aklamalarmda
yant verilmiti. Kont Helldorf yangn duyunca, hepimiz gi
bi, bu iin tamamen Komnist Partisinin eseri olduuna ak
a kanaat getirmiti. En yakn alma arkadalarna emirleri
vermitir. Fakat bir kere daha belirtirim ki, elbette onu oda
ma artp, SAlarm da emrimize vermesi gerektiini, nk
imdi herkesin tutuklanmas gerektiini syledim. O da bana,
sanrm, zaten bu ynde baz emirler vermi olduunu bildir
di. Bylece ben, onun verdii ancak henz yrrle konma
m emirleri stlendim ve devlet otoritesiyle pekitirdim.
Dimitrov: Ben sadece, saat 11 ile 12 arasnda Kont Hell
dorf ve Babakan Gring arasnda zel bir grmenin ge
ip gemediini renmek istiyorum.
Gring: Bunu az nce duydunuz ya, evet (Bakan: Bu
soruya daha nce yant verilmiti!) akam, Kont Helldorf
buraya geldikten sonra yanma da geldi ta b ii/
Dimitrov: Nasyonal sosyalist Reichstag milletvekilleri
sayn Karwahne ve sayn Freyin ahit olarak burada ver* Helldorf, mahkeme nnde yemin ederek verdii ifadede Gringle yapt
bu grmeyi iykar etmiti.

79

dikleri ifadelerinde, saat 11:00 civarnda Reichstag Yangniyla alakal olarak (Prusya) ileri Bakanlina gittikleri
ni ve kendilerinin ve AvusturyalI nasyonal sosyalist Kroyerin, yangn gn Torgler ile Van der Lubbeyi bir arada
grdklerini bildirdiklerini ifade etmilerdir. Bu Reichstag
milletvekilleri Babakan Gring ile konumular mdr?
Gring: Hayr.
Dimitrov: Babakan, sayn Karwahne ile sayn Freyin
byle bir bilgi verdiklerini ya da vermek istediklerini biliyor
muydu?
Gring: Bilgi vermelerinden sonra rendim. En belirle
yici ve en nemli ifadelerden biri olduu iin bana iletildi
tabii ki.
Dimitrov: Bunun ne zaman olduunu renebilir miyiz?
Gring: leden nce ya da belki de leden sonra.
Dimitrov: Yani, leden nce mi, yoksa leden sonra m?
Gring: Bu aklamalarn bana kesin olarak ne zaman su
nulduu, Bakanlk Danman Diehlsin* dinlenmesiyle ve
onun tuttuu tutanaklardan saptanabilir.
Dimitrov: Sayn Babakana unu hatrlatmak isterim ki,
Sayn Karwahne, Sayn Frey ve Sayn Kroyer, bu konuyla
ilgili soruya verdikleri yantta, bu bildirimi geceyars civa
rnda yaptklarn kesin olarak ifade etmilerdir.
Gring: Bu kii aklamalarn bakanlkta memurla
ra yapmlardr, bana deil, insanlarn ne zaman ieri gir
diklerini koklayamam ya da gremem. Bu olay gece veya
ertesi gn leden evvel de olmu olabilir, hatrlamyorum.
Fakat bunun saptanmas her zaman iin mmkndr.
Dimitrov: 28 ubatta sabah gazetelerinde Babakan Gringin, Reichstag Yangm ile ilgili olarak basna yapt bir
aklama yer ald. Burada, Reichstagn kundaklanmasnn
Komnist Partisinin ii olduu, Torglerin bu ie katld ve
* Gestaponun eski efi.

80

ayrca tutuklanan Hollandal komnist van der Lubbenin s

tnden, pasaportunun dnda bir de parti yelik kart bulun
duu yazlyd. Soruyorum: Babakan Gring o srada, van
der Lubbenin parti kart tadn nereden biliyordu?
Gring: imdiye kadar bu dava ile pek ilgilenmediimi sy
lemek zorundaym, yani btn yazlanlar bandan sonuna
okumadm. Yalnz okuduklarmdan, sizin (Dimitrova ynele
rek) ok zeki biri olduunuzu grdm. Bu yzden, imdi bana
sorduunuz sorunun da oktan akla kavuturulmu oldu
unu sanyordum. Az nce syledim: Ben oraya buraya koup
insanlarn ceplerini kartrp iinde neler olduuna bakmyo
rum. Bilmiyorsanz syleyeyim, emrimde polisim var, ve bilmi
yorsanz syleyeyim, btn sulularn stn polis arar, ve bil
miyorsanz syleyeyim, bulduklarm da bana bildirir.
Dimitrov: Van der Lubbeyi tutuklayan ve sorguya e
ken polis memuru, birbiriyle rten ifadelerinde Lub
benin evinde bir parti yelik kart bulunmadn syledi
ler. Kimlik ile lgili aklamann Gringin aklamasna na
sl girdiini renmek istiyorum.
Gring: Bunu kesinlikle syleyebilirim. Bu aklama ba
na resmi olarak yapld. lk gece memurlar tarafndan he
men dorulanamayacak bilgiler verildiyse ve bir tann ifa
de protokolnde byle bir kimlikten sz edilmi ve bu bil
gi henz kontrol edilememise ve memur belki bunu gerek
olarak kabul etmise, o zaman doal olarak bu bilgi bana
bildirilmitir. Basma bu aklamay ertesi gn leden nce
yaptm; elbette o zaman soruturma henz tamamlanma
mt. Yani, memurun yanld, daha dorusu henz kont
rol etmedii bu bilgi bana tutanakla sunulmusa, bilmiyo
rum. Aslnda artk nemini kaybetmitir, nk burada da
va sresince van der Lubbenin byle bir kimlii olmad
ortaya kma benziyor. nemli olan da budur.
Dimitrov: Sayn Gring, Prusya Babakan ve iileri
8

bakan ve Reichstag Bakan olarak, polisin van der Lub

benin su ortaklarn derhal bulmasna ilikin eitli n
lemler aldn ve elbette -bunu kendisi burada sylemitirbakanlndan ve polisinden sorumlu olduunu sylyo
rum, doru mu?
Gring: Elbette!
Dimitrov: Soruyorum: ileri Bakan 28 ve 29 ubat ya
da takip eden gnlerde, van der Lubbenin Berlinden Hennigsdorfa giderken izledii yolu, Hennigsdorf Polis karako
luna gelii, Hennigsdorf polis yatakhanesinde gecelemesi ve
burada iki kiiyle bulumasnn aratrlmas konusunda ne
yapmtr, sizin polisiniz, bu yollarn aratrlmas, van der
Lubbenin su ortaklarnn saptanmas iin ne yapmtr?
Bakan: Soruyu yeterince uzun sordunuz!
Dimitrov: Yeterince ak!
Bakan: Yeterince uzun!
Gring: Dikkat ettiyseniz bir bakan olarak, izleri bir de
dektif gibi takip etmeyeceimin doal olduunu sylemitim;
btn bunlar en ince ayrntlarna kadar aratrmak iin po
lisim var. Ve sulunun van der Lubbe olduu tespit edilir edil
mez polis bulgularn hepsini, bana bile deil, savcya iletmek
zorundadr. Ben sadece bu soruturmann olabildiince hzl,
en titiz bir ekilde yrtlmesi iin emir verdim; ama ayrca
srekli olarak Lubbenin su ortaklarnn olmas gerektiine
-bu benim iin de ak- ve bu serserilerin en ksa srede tu
tuklanmas gerektiine dikkat ektim. Bunlar emrettim.
Dimitrov: Siz Prusya Babakan ve ileri Bakan ola
rak, kundaklarn komnistler olduuna {Gring: Evet!)
ve bu eylemi Almanya Komnist Partisinin (Gring: Evet!,)
gerekletirdiine, Almanya Komnist Partisinin bu uur
da, van der Lubbe gibi yabanc bir komnisti kullandna
ve bu tr baka unsurlar da bulduuna dair bir aklama
da, yani Alman ve btn dnya kamuoyuna bir aklama
da bulunduktan sonra, tarafnzdan aklanan bu grn

polis soruturmasn ve ardndan da adli soruturmay bel

li bir kanala ynlendirdii doru deil midir ve gerek Reichstag kundaklarn bulmak iin baka ihtimallerin ara
trlmas (Gring: Yani...) olasl sizin tarafnzdan, ak
lamanz nedeniyle ortadan kaldrmam mdr?
Gring; Ne demek istediinizi anlyorum. Mesele burada
da ok ak. Polisin, bir su karsnda, soruturmasn, ortaya
kan izleri, nereye varrsa varsnlar, her ynde takip etmesi gi
bi yasalarca belirlenmi bir grevi vardr. Fakat ben polis me
muru deilim. Sorumlu bir bakanm ve bakan olarak benim
iin kk serserileri tek tek ortaya karmak pek nemli de
ildir, aksine bu sutan sorumlu olan partiyi, dnya grn
ortaya karmak nemlidir. iniz rahat olsun, polis btn iz
leri takip edecektir. Ama benim ortaya karmak zorunda ol
duum ey udur: Sz konusu olan sivil bir su mudur, yani si
yasi atmosferin dndaki bir su mudur, yoksa siyasi bir su
mudur? Bu siyasi bir sutu ve ayn anda sulunun sizin parti
niz olduu benim iin tamamyla aklk kazanmtr. Partiniz
canilerden oluan, yok edilmesi gereken bir partidir!
Bakan: (Dimtrova hitap ederek) Adli grten bahset
tiiniz ekli red... az nce siz de aynn yapmadnz m? Ad
li gr?
Dimitrov: Hayr, hayr, (Bakan: Hayr?) ben sayn ba
kan, polis soruturmasnn ve ardndan da adli soruturma
nn zellikle bylesi politik bir anlay tarafndan etki altn
da ve esas olarak bu ynde {Gring: Sank Dimitrov!)... Bu
yzden soruyorum.
Gring: unu da itiraf ederim ki; bu ynde etkilendiyse,
sadece doru ynde etkilenmitir.
Dimitrov: Bu sizin grnz, benim grm ise bam
baka!
Gring: Tabii, ama belirleyici olan benimkidir!
Bakan: Evet, byle srdrrseniz... Dimitrov!
83

Dimitrov: Ben sanm, anlald.

Bakan: Sadece soru sorma hakkna sahipsiniz.
Dimitrov: Peki, devam ediyorum sayn bakan. Sayn
ileri Bakan Gring, dedii gibi yok edilmesi gereken
bu partinin dnyann altda birini ynettiini biliyor mu?
Bu Sovyetier Birliidir. (Gring. Ne yazk ki!) Bu Sovyetler
Birlii, Almanya ile diplomatik, siyasi ve ekonomik iliki
ierisindedir. Siparileri, ticari siparileri sayesinde yz bin
lerce Alman iisi alabiliyor ve alacaktr. Bu bilmiyor
mu? Biliyor musunuz ki...
Gring: Biliyorum (Dimitirov: iyi!) ncelikle bunlar
biliyorum ve sz konusu Rus senetlerinin karlnn da
ktn bilmeyi daha ok isterdim. Bu, bu siparilerle ger
ekten iilerin altrlmasn salayabilecekti. Ayrca u
nu syleyeyim: Burada sz konusu olan yabanc bir gtr.
Rusyada neler olduu beni ilgilendirmiyor. Beni ilgilendi
ren Almanya Komnist Partisidir ve Reichstag atee ver
mek iin buraya gelen yabanc komnist canilerle ilgileni
yorum. (Salondan bravo sesleri)
Dimitrov: Evet, bravo, bravo! Elbette bravo derler. Al
manyada Komnist Partiye kar mcadele etmek hakk
nzdr! Almanyadaki Komnist Partinin de, illegal yaa
mak ve hkmetinize kar mcadele etmek hakkdr ve si
ze kar mcadele edecektir. Bu, gler arasndaki denge so
runudur ama hak sorunu deildir.
Bakan: Dimitrov, ama ben sizi, burada komnist pro
paganda yapmaktan men ederim (Dimitrov: O da nasyonal.
sosyalizminkisini yapyor!) Bu beni hi ilgilendirmez. Sizi
kesinlikle men ederim; bu salonda komnist propaganda
yrtlmeyecek, ve az nce yaptnz buydu.
Dimitrov: Sayn bakan son sorumla ilgili olarak u so
runun akla kavuturulmas gerek: Parti ve dnya gr
. Sayn Babakan Gring, Sovyetler Birlii gibi bir yaban
c gcn ve bu gle ilikili olarak bu lkenin istedii her

eyi yapabileceini, fakat Almanyada Komnist Partisine

kar olduunu syledi. Gerek bir dnya gr! Bu Bol
evik dnya gr, dnyann en byk ve iyi lkesi olan
Sovyetler Birliinde iktidardadr. Bunu biliyor musunuz?
Gring (bararak): imdi ben size, Alman halknn ne
bildiini syleyeyim. Alman halk sizin burada kstaha
davrandnz ve buraya geldiinizi, Reichstag yaktnz
ve sonra bir de Alman halkna kar byle kstahlklara
kalktnz bilmektedir. Ben buraya, sizin tarafmzdan
sulanmaya gelmedim. Benim gzmde siz oktan daraa
cnda olmas gereken bir canisiniz.
Bakan: Dimitrov, size daha nce de burada komnist
propaganda yapmamanz... (Dimitrov konumaya al
yor) imdi tek kelime daha ederseniz yine atlacaksnz. Ko
mnist propaganda yapamazsnz, ikinci kez yaptnz, dola
ysyla imdi sayn tann byle heyecanlanmasna da a
rmamanz gerekir. Propaganda yapmay en kat ekilde
yasaklyorum. Soracak sorunuz varsa, yalnz dava ile ilgili
eyler sorabilirsiniz... o kadar!
Dimitrov: Sayn Gringin aklamas beni son derece
memnun etmitir.
Bakan: Memnun olun veya olmayn, benim iin bunun
hibir nemi yok. (Dimitrov: Son derece memnun! Sayn
Bakan soru soracam!) Son szlerinizden dolay sznz
kesiyorum. Oturun! (Dimitrov: Dava ile ilgili soru sormak
hakkm) Bu sorularnzdan sonra sznz kesiyorum.
Dimitrov: Bu sorulardan korkuyor musunuz, sayn ii
leri Bakan?
Grng : Elime dtnzde, buradan, mahkeme salo
nundan ktnzda asl siz korkacaksnz! Alak herif!
Bakan: Dimitrov gnlne durumalardan men
edilmitir. Derhal dar kartn onu! (Dimitrov, salondan
dar kartlr.)
85

D A V A N IN PO LIT IK B L M N D L E K E

iddianameyi incelerken D imitr ov, tutuklandktan hemen son

ra ve yazl aklamalarnda ifade ettii eyin gerek olduunu
grd: Reichstag Yangn ve davann politik gayesi, Almanya
Komnist Patisi ve Kominterni sank sandalyesine oturtmak
ve komnizmin yok edilmesi operasyonuna gereke salaya
cak malzeme oluturmakt. Dolaysyla iddianamenin ve da
vann politik blm olarak adlandrlabilecek ksm zel
bir anlam kazanyordu. Burada, komnistlerin ubat sonu
iin silahl bir ayaklanma hazrl iinde olduu ve bu ayak
lanmann balama iaretinin Reichstag Yangn olarak be
lirlendii kantlanmaya allacakt. Dimitrov, btn dava
boyunca, tanklara (Kont Helldorf, Prof, von Armin, Gring,
Goebbels vb.) sorular ynelterek bu iddiay rtmek iin her
frsat deerlendirdi. Btn tanklar, gerekten de iddianame
nin bu iddias iin somut dellilerin var olmadn aklamak
zorunda kaldlar. 4 Kasmda Gringin tank olarak ifade ve
rirken ayn iddiay bir kez daha ne srmesi zerine Dimitrov,
bu iddiann temelsizliinin kantlanmas iin ilk dilekesini
verdi. Gerekli belgelerin ilgili bakanlklardan alnp incelen
mesini talep eden bu dilekeyi, zellikle davann politik bl
m boyunca ayn amac tayan baka dilekeler de takip etti.

6 Kasm 1933

Sn. Reich Mahkemesi

4. Ceza Dairesi Bakan, Dr. Bnger
Sayn Bakan,
Ceza Dairesinin delil ikamesi iin aadaki dilekem
hakknda karar vermesini rica ediyorum:
Delillerin kabul iin dileke
iddianamenin, Reichstag Yangnimn silahl bir komnist
86

ayaklanmay balatma iareti olarak grlmesi gerektiine

dair bilinen sav ve Prusya Babakan ve iileri Bakan saym
Gringin daha 1 ubattan itibaren KPDnin silahl eylemle
re girimesini beklediine dair aklamasyla ilgili olarak,
Prusya Bakanlar Kurulu zel Kaleminden, Prusya iileri
Bakanlindan, Sava Bakanlndan ve Berlin Emniyet
Mdrlnden o tarihte, bu konuyla ilgili alnan tedbirle
ri ieren resmi belgelerin salanmasn talep ediyorum.
Bu belgelerin yardmyla {Bakanlar Kurulu kararlan, Sa
va ve iileri Bakanlinm genelgeleri, Emniyet Mdrnn
talimatlar vb.) u noktalar aydnlatlmaya allmaldr:
1. ilgili devlet kurulular ve devletin silahl gleri, 1 u
bat ve 5 Mart (Reichstag seimlerinin tarihi) tarihleri arasn
da, zellikle Reichstag Yangnindan bir akam nce, yan
gndan sonraki gece ve bir sonraki gn, belirli bir silahl
ayaklanma beklentisiyle gerekten alarm durumunda m bu
lunuyorlard; evet ise, o tarihte kimlerden byle bir tehlike
bekleniyordu ve o gnlerde byle bir ayaklanmann ya da
baka trdeki silahl eylemlerin saptanp saptanmad.
2. O zamanlar alman tm tedbirler, aksine, komnist,
sosyal demokrat ve dier muhalefet partilerinin seim kam
panyalarn bastrmaya ynelik (kitlesel tutuklamalar, basn
yasaklar, seim materyallerine el konulmas, parti ve seim
brolarnn kapatlmas, muhalif semen kitlesinin sindiril
mesi vb.) ve bunlarn ilk planda kimilerinin Bolevik ve
Marksist veba olarak adlandrd eyin kkn kazmaya
ynelik deil miydi ve Reichstag Yangm tam da bu amala
zellikle uygun bir frsat olarak deerlendirilmemi miydi?
G. D i m i t r o v

87

T A N IK G O E B B E L S N S O R G U S U N D A N

Mahkeme, nasyonal sosyalist Bakan Gring gibi Goebbelsi

de tank olarak dinlemekle, kamuoyunu etkilemeye alm,
fakat bu giriim Dimitrov tarafndan yine parlak bir ekilde
boa karlm ve onu kamuoyu nnde rezil etmitir. 8 K a
sm 1933te Goebbelsin katld durumann steno ile aln
m tutana aada ksaltlarak verilmitir.

Dimitrov: Tank, Bakanlar Kurulunun oy birlii ile ald

karara dayanarak, Reichstag Yangninm, KPD tarafn
dan balatlacak silahl bir ayaklanma iareti olduunu
aklamtr. 26 veya 27 ubatta veya Reichstag Yngmim takip eden gnlerden birinde, Bakanlar Kurulunun, Al
man proletaryas ve Komnist Partisi tarafndan beklenen
silahl ayaklanmaya kar, tm kuramlarn ve tm silahl
glerin alarma geirilmesine ilikin bir karar alp almad
m renmek istiyorum. Byle bir karar, resmi bir belge
var mdr, yok mudur?
Goebbels: Bu emniyet mdrnn iiydi.
Dimitrov: Tank, o zamanlar Emniyet Mdr lnde
ve Sava Bakanlnda, beklenen komnist ayaklanmaya
kar silahl glerin alarma geirilmesi talimatnn verilip
verilmediini biliyor mu?
Goebbels: yle zannediyorum ki, Dimitrov beni Emni
yet Mdr ya da Sava Bakan ile kartrmaktadr. Oysa
ben Propaganda Bakanym ve sava yntemleriyle hibir il
gim yok. Emniyet Mdrnn gereken tedbirleri alm ol
duunu sanyorum, Sava Bakan ise herhalde almamtr.
Sayn Dimitrov, Alman ordusunun harekete geirilmesi ge

rektiini dndne gre, bizdeki komnist tehditi fazla

byk ve tehlikeli gryora benziyor. Bizdeki komnistleri
bir anda silivermek iin SA ve SSi harekete geirmek tama
myla yeterlidir.
Bakan: Tanm, yetkili olmad konularda bilgi ver
mek zorunda olmad grne tamamen katlyoruz.
Dimitrov: Daha sonra bu konu ile ilgili olarak delil ika
mesi iin bir dileke sunacam. Fakat, Reich Propaganda
Bakam ve NSDAPnn (Alman N asyonal Sosyalist ii Partisi) pro
paganda yneticisi olarak tank, Reichstag Yangninn der
hal hkmet ve zellikle Propaganda Bakanl tarafndan,
Komnist Partinin, sosyal demokrat partinin ve muhale
fetteki dier partilerin seim kampanyasn bomak iin bir
bahane olarak kullanldm herhalde biliyordur?
Goebbels: Reichstag Yangn, Komnist Partisine kar
toplanan delillere bir yenisinin eklenmesinden baka bir ey
olmad iin, bu olayla ilgili bir propaganda faaliyetine
girmek gereksizdir.
Dimitrov: Tann kendisi bir radyo konumasnda sa
dece Komnist'Partisini deil ayn zamanda Sosyal Demok
rat Partiyi de Reichstag Yangmindan sorumlu tutmam
mdr? Bu.konumalara, Bakan Gringin ve iktidar organ
larndaki dier yetkililerin aklamalarna gre yangnn so
rumlular, sadece komnistler deil ayn zamanda da sosyal
demokrat partiydi.
Bakan: Btn bunlarn Reichstag kimin atee verdi
iyle ilikisi ne?
Dimitrov: Btn bunlarn Reichstag Yangn ile ilgisi
vardr Bay Bakan, hem de ok sk bir ilgi!
Goebbels: Bu soruyu yantlamak isterim. Dimitrovun bu
mahkeme nnde Komnist Partisi ve Sosyal Demokrat Par
ti lehinde propaganda yapmak ve onlar savunmak istediini
sanyorum. Propagandann ne olduunu bilirim ve bu tr so
89

rular sorarak sabrm tarmaya almasna gerek yok. Bunu

baaramayacaktr. Komnist Partisini, Reichstag Yangninn sorumlusu olarak suladmzda, Sosyal Demokrat Par
tiyle olan kesintisiz ilikisi belirtilmitir. Bizim iin iki parti
arasnda sadece taktik ve hz asndan bir fark bulunuyor
ama temel ilkelerde deil. Yani Marksizmin en keskin biimi
olan komnizmi, Reichstag Yangninn sorumlusu olarak
gryorsak eer, yleyse karmza Komnist Partiyle birlik
te Sosyal Demokrat Partiyi de yok etme grevi domutur.
Dimitrov: Papen ve Schleicher hkmeti srasnda, 1932
sonbaharnda, Almanyada bir dizi bombalama olaylar ger
ekletirilmiti. Bununla ilgili olarak baz nasyonal sosyalist
lere kar davalar alm ve birka lme mahkum edilmi
ti. Size unu soruyorum: 1932deki bu terrist saldrlar nas
yonal sosyalistler tarafndan dzenlenmemi miydi?
Goebbels: Bu tr eylemleri yapmak iin NSDAP iine d
ardan provokatrlerin gnderilmi olmas mmkndr.
Hatta nasyonal sosyalist parti, yasal izgisini korumak iin
radikal Stenne kanadn ihra ederek byk bir bunalm ya
amay bile gze almtr.
Dimitrov: Dmanlarn ldren ve bu yzden lme
mahkum olan nasyonal sosyalistler, Reich Bakan Hitler
tarafndan trenle ve gsterili bir ekilde selamlanmlardr. Tank bunlar biliyor mu?
Goebbels: Fhrer, kendilerince anavatanlarnn karla
r uruna doru hareket ettiklerini sanan bu insanlarn
idam sephasna giderken destekten yoksun braklmamas
gerektiine inanyordu ve bu yzden kendilerini selamlayan
bir telgraf gndermitir.
Dimitrov: Nasyonal Sosyalist hareketin amalar do
rultusunda yaplm btn terrist eylemler iin hazrlanan
af tasarsnn nasyonal sosyalist hkmet tarafndan kabul
edildii doru mudur?
90

Goebbels: Kzl terre kar koyan, eylemlerini Alman

ulusunun kurtuluu iin gerekletiren insanlarn hapisha
nelere doldurulmasna izin veremezdik.
Dimitrov: Tank, Almanyada birok siyasi cinayetin i
lendiini biliyor mu? Komnist nderlerden Karl Liebk
necht ve Rosa Luxemburg ldrld...
Bakan: Dur! Dur! Burada Reichstag kimin atee ver
diini ortaya karmamz gerekiyor. Burada bu kadar uzak
gemii anamayz.
Goebbels: Adem ile Havvadan balamak belki daha uy
gun olurdu. Nasyonal Sosyalist hareket bu cinayetlerin i
lendii srada daha domamt.
Dimitrov: Tank unu biliyor mu: Erzberger ve Rathenau gibi Alman siyaset adamlarnn saclar tarafndan...
Bakan: Sayn Bakan bu soruya cevap vermek stemedi
i takdirde derhal keseceim.
Goebbels: Bu sorulardan syrlmaya almak istemiyo
rum. Erzberger ve Rathenau cinayetleri nasyonal sosyalist
evrelerce gerekletirilmedi. O dnemde bu hareket henz
ok kk bir gruptu...
Bakan: Dimitrov, bu da reddetmem gereken ikinci sorunuzdu. nceki uygulamalar hatrlyorsunuz herhalde?*
Dimitrov: Almanyada bu tr politik cinayetleri ileyen
ler nasyonal sosyalistlerin bugnk mttefikleri deil midir?
Goebbels: Sulularn ayrntl ekilde kimliklerini bilmi
yorum. Kimileri yurtdna kam, kimileri Prusya polisi
tarafndan ldrlm ya da intihar etmilerdir. Bu kiile
rin ou bugn hayatta deildir ve onlarla hibir ekilde il
gilenmiyorum.
Basavc Dr. Werner: Bay Bakann bu soruya yant ver
mesini son derece iyi niyetli bir yaklam, fakat bu sorula* Bakan faist Reichstag kundaklarn ortaya karan sorular sorduu iin
Dimitrovun salondan karlm ima etmektedir.

91

rn yantlanmasna izin verilmemesi daha doru olurdu.

nk bu sorular sadece belirli bir dorultuda propaganda
yapmak amacyla soruluyor!
Goebbels: Dimitrova ve dnya basnna, sorulardan
katm veya sorular reddettiimi iddia etme fsatn ver
memek iin yant veriyorum. Bu kk komnist ajitatr
yle dursun, ben kimler karsnda hesap ve yant verme
dim ki.
Dimitrov: Btn bu sorular bana yneltilen politik su
lamayla ilgilidir. Davaclar, Reichstag Yangniyla Alman
Anayasasinn iddet yoluyla deitirilmesinin amaland
n iddia ediyorlar. 30 Ocak ve 27 ubatta Almanyada
hangi Anayasanm yrrlkte olduunu soruyorum.
Goebbels: Weimar Anayasas yrrlkteydi. yi ya da
kt olduu, nem tamamaktadr. Ama yrrlkteydi ve
biz onu tandk. Deitirilmesini komnistlere brakmaya
niyetli de deildik ve bu hakk kendimizde sakl tutuyoruz.
imdiye kadar yaplm deiiklikleri yetersiz buluyordum.
Dimitrov: Bu, sizin Alman Anayasasna sayg gsterme
diinizi ortaya koyar.
Bakan (bararak): Anayasa sorununu bir kenara bra
kn!
Dimitrov: Sayn Bakan, Avusturya ve ekoslovakyada
ki fikirdalarnzm, nasyonal sosyalistlerin de faaliyet ve
propagandalarm illegal yollardan yrtmek zorunda ol
duklarn ve sahte, ifreli adreslerle ve ifrelenmi yazma
lar araclyla irtibat kurduklarn biliyor musunuz?
Goebbels: Nasyonal Sosyalist harekete hakaret etmeye
altnz sanyorum. Size Schopenhauer ile yant verece
im: Her insan yzne baklmasn hak eder ama kendi
siyle konuulmasn deil.
Dimitrov: Delil ikamesi iin bir dileke sunuyorum. Re
ichstag Yangnin silahl bir ayaklanmann balama iareti
92

gren tez ile Gring ve Goebbelsin verdikleri ifadelerle ilikilendirilmesi...

Bakan: Dilekenizi yazl olarak veriniz!
Dimitrov: Ceza yasasna gre bu dileke szl olarak da
verilebilir.
Bakan: Hayr. imdi Bakan Goebbelsin ifadesinin aln
mas sonulandrlacak.
Dimitrov: Delil ikamesi iin dilekeyle...
Bakan: Delil ikamesi iin dilekenin ierii hakknda
konumanz yasaklyorum. Mahkeme, yazl olarak suna
canz dileke hakknda karar verecektir.

THAELM ANNIN TANIK OLARAK

DNLENMES N DLEKE

Dimitrov, nasyonal sosyalist bakanlarn tank olarak dinlen

mesindeki amac boa kardktan sonra, bir hamle daha yap
t. nl bir Alman komnist ndere, dnya nnde KPDnin
gerek politikasn aklama frsatm salam ak ve ayn zaman
da komnistlerin silahl ayaklanma hazrlnda olduuna ili
kin iddiay rten daha fazla malzeme elde etmek iin, KPD
nderi Ernst Thaelmannn tank olarak arlmasn talep et
ti. Bu dilekesi bir ncekiyle ayn gerekelerle reddedildi.

16 Kasm 1933

Reichstag Yangn davasnn karmak siyasi durumuyla

ilgili olarak, Alman Komnist Partisi Bakan Ernst Thaelmannn tank olarak dinlenmesini talep ediyorum.
Bu kiinin her eyden nce u konular zerine ifadesi
alnmaldr:
1. Daha 1932 ylnda, KPDnin faaliyet ve mcadele ola
naklarnn kovuturmalara, saldrlara ve sistematik kstla
malara urad doru mudur?
2. KPDye kar bu kat ynelime, komnist toplant ve
gsterilere, komnist lokallere ve tek tek komnist ii ve
yneticilere kar Nasyonal Sosyalist Partinin silahl grup
lar tarafndan gerekletirilen bir dizi saldrnn elik ettii
doru mudur ve bu saldrlar sonucu komnistlerin birok
kurban vererek kendilerini kitle mcadelesi yolu ile savun
mak zorunda kaldklar doru mudur?
3. Devlet organlar ve nasyonal sosyalist gruplarn bir arada yrtt bu kovuturma ve saldrlarn 30 Ocak
94

1933ten sonra, KPD ve ii rgtlerine kar, her trl

devlet zorunun kullanld bir yok etme kampanyasna d
nt doru mudur?
4. 1933 banda ve Reichstag Yangn srasnda, parti
nin tm faaliyetinin, Komnist Enternasyonalin kararla
ryla uyum ierisinde, kitlelerin politik bilincinin harekete
geirilmesi, iilerin birleik mcadele cephesinin yaratl
mas ve ii hareketinin ve onun ncs KPDnin savunul
masna younlat ve dorudan silahl bir iktidar mcade
lesini ngrmedii doru mudur?
5. Partinin, bu temel saldrlara ve siyasi ynelime kar,
btn gcyle terrist sapmalara ve her tr terrist yozla
maya kar, disiplinli ve sistematik bir kitle faaliyetiyle eko
nomik ve politik nitelie sahip bir kitle mcadelesi yrtt
doru mudur?
6. Partinin, daha 1932de vurun faistlere iarnn her
tr terrist yorumuna kararllkla kar koyduu ve daha
sonralar bu iar herhangi bir yanl anlamaya meydan ver
memek iin tmden geri ektii doru mudur?
7. Partinin uzun yllar alan geliimi srasnda, kendisini
birok kez arndrd ve kendine yabanc, macerac ve di
siplinsiz unsurlar partiden ihra ettii (van Katz grubu,
Ruth-Fischer-Maslovv, Trokistler vb.) ve bu unsurlardan
birounun bugn Nasyonal Sosyalist Parti iinde, SA ve
SS gruplarnda yer aldklar doru mudur?
G. D i m i t ro v

95

D A V A N I N P O L IT IK B L M N D L E K E
Dimitrov kendini, komnistlerin bir silahl ayaklanma hazr
l ierisinde olduklar iddiasn rtmekle snrlamyordu.
Dimitrov, Alman milliyetileri ile elik Miferlilerin (Eski Al
man Savalar Kar Devrim Birlii) direniini zor kullanarak
krp mutlak iktidar elde etmek isteyen nasyonal sosyalistler
tarafndan Ocak-ubat 1933te Almanyada gerekten illegal
bir iddet harekat iin hazrlk yapld iddiasn ne srd.
Faist olmayan kamuoyu Oberfrohenin muhtrasndan -Dimitrovun okumasna izin verilmedii iin haberdar olmad
bu yaz Kahverengi K itapta yer alyordu- bu tr planlarn
gerekten var olduunu biliyordu. Bu iddiasn kantlamak
iin Dimitrov, 27 ve 29 Kasm da bu sorunla ilgili yetkili ta
nklarn arlmasn talep etti. Elbette bunlar da reddedildi.

27 Kasm 1933

1933n banda ve Reichstag Yangn srasnda Alman

yadaki gerek politik durumun akla kavuturulmas
iin u kiilerin tank olarak dinlenmesini talep ediyorum:
1. Reich eski babakan emekli General Scbleicher,
2. Babakan yardmcs von Papen,
3. Reich eski bakan Dr. Hugenberg ve
4. Reich eski babakan Dr. Brning.
Bu baylarn her eyden nce u konularda ifadelerine
bavurulmaldr:
1. Nasyonal sosyalist liderliin, 1932 sonu ve Ocak
1933te, Bakan von Hindenburg iktidar Mitlere devret
medii takdirde, silahl bir ayaklanma tehdidinde bulun
duklar doru mudur?
2. Bu konu ile ilgili olarak nasyonal sosyalist liderlik ta
rafndan bir dizi terrist bask eyleminin dzenlendii do
ru mudur?
96

3. Schleicher hkmetinin, nasyonal sosyalist terristle

re kar lm cezasna kadar varan kat nlemler ald
doru mudur?
4. Nasyonal sosyalist lider Hitlerin -Schleicher hk
metinin aksine- lm cezasna arptrlm nasyonal sosya
listleri alenen savunduu doru mudur?
5. Ocak 1933te ve milliyeti hkmet diye bilinen h
kmetin kurulmasndan hemen nce, Milliyeti Kampta
ortaya kan i anlamazln, bir yanda nasyonal sosyalist
liderlik ile onun saldr gruplar arasnda, te yanda Gene
ral Schleicher, von Papen, Hugenberg yandalarnn kendi
aralarnda doan ayrlklar ve anlamazlklarn dolaysz so
nucu olarak iddet yollu bir atma tehlikesinin ortaya k
t doru mudur? Ve Reich babakanlnn aniden Hitlere devredilmesi ve milliyeti bir koalisyon un oluturul
masnn dorudan nedeni tam da bu tehlike deil miydi?
6. 30 Ocaktan sonra bu ayrlk ve anlamazlklarn var
olmaya devam ettii ve bir yanda nasyonal sosyalist saldr
gruplan ile dier yanda elik Mifer, Yedeksubaylar Birli
i ve baka vatansever rgt ve gruplar arasndaki iliki
lerin son derece gergin olduu ve ok sayda atmaya yol
at doru mudur?
7. Nasyonal sosyalistlerin planlad mutlak iktidar
giriimine kar ortak hareket etmek iin birtakm elik
Mifer rgtlerinin ubat aynda Reich Bayra ile iliki
kurduu doru mudur?
8. Nasyonal sosyalist liderlik, Reichstag Yangnim,
meydana gelen ynetim tkanklklarnn almas iin,
mutlak iktidarn yaratlmas iin ve szde totaliter devletin (nc Reich ) -nasyonal sosyalist olanlar hari
tm partilerin, rgtlerin, yardm kurulularnn zor yoluy
la kapatlmas; ekonomik, devlet, kltr, ordu, spor, gen
lik, kilise vb. rgtlenmeleriyle basm, propaganda vs. kuru
97

lularnn koordinasyonu- kurulmas iin her bakmdan

kulland doru mudur?
9. O dnemde (Ocak-ubat 1933) Komnist Partinin
insiyatifindeki bir silahl ayaklanma beklentisinin ciddi ola
rak var olmad ve ancak Reichstag Yangmindan sonra
hkmetin iddet yollu nlemlerini ve SA ile *SS oluumla
rnn dzenledii saldrlar hakl gsterebilmek iin bu sy
lentinin yayld doru mudur?
10. Birok intihar ve ok saydaki kaza olay gibi, Al
man Milliyetisi fraksiyonun bakan Oberfohrenin intiha
rnn da, nasyonal sosyalizmin saldr harekatyla ve szde
milli devrim kampnda sren anlamazlk ve i atma
larla dorudan bir balant iinde olduu doru mudur?
G. D i m i t r o v

29 Kasm 1933

Aadaki konular hakknda, elik Miferin eski ikinci

bakan Dsterbergin ifadesine bavurulmasn talep edi
yorum:
1. Ocak ve ubat 1933te nasyonal sosyalist liderlik ile
elik Mifer arasndaki ilikilerin, silahl bir atma tehli
kesini oluturacak kadar gergin olduu doru mudur?
2. ubat 1933te yangndan nce, nasyonal sosyalist sal
dr gleri ile elik Miferler arasnda bir dizi atmala
rn yaand doru mudur?
3. Nasyonal sosyalist bask ve nasyonal sosyalistlerin
mutlak iktidar giriimlerine kar ortak hareket etmek
amacyla bir dizi elik Mifer rgtnn Reich Bayra ile
ilikiye getii doru mudur?
4. Bundan dolay elik Mifer iinde ayrlklar domu
mudur ve domusa bunlar nelerdir?
5. Reichstag Yangninn, dikkatleri Milliyeti Kamp
diye bilenen kamp ierisindeki i atmalardan baka tara
fa ekmek iin kullanld doru mudur?
G. D'mitrov

99

D A V A N I N P O L T K B L M N D L E K E

Davann politik blmnde iddia makamnn mahkemeye ge

tirdii tanklarn, komnistlerin ayaklanma hazrlnda bu
lunduunu kantlamak iin dayandklar belgeler arasnda,
1933 ylnda Silahl Ayaklanm a adyla yaynlanm ve sz
de bir Dr. Ehrt tarafndan kaleme alnm antikomnist, dz
mece bir kitap da bulunuyordu. Bu kitabn da iddia makam
nn tezine ciddi bir dayanak oluturamayacandan emin ola
rak ve materyalin temelsizliini kantlamak iin Dimitrov, 2
Aralkta bu nasyonal sosyalist uzmann tam k olarak din
lenmesini talep etti. Dilekesi reddedildi.

2 Aralk 1933

Alman Antikomnist Oluumlar Genel Dernei tem

silcisi ve komnistlere kar kkrtc Silahl Ayaklanma
brornn yazar Dr. Adolf Ehrtin, u konular hakknda
tank olarak dinlenmesini talep ediyorum:
1. Reichs.tag Yangn ile balantl olarak silahl bir
ayaklanma balatmak iin komnistlerin giriimleri oldu
unu ve bunlarn neler olduunu biliyor mu?
2. Aksine Reichstag Yangnnn, Milliyeti Kamp di
ye anlan kampn ierisinde var olan atmalarn almas
nn, komnist, sosyal demokrat ve Hristiyan iilerin ya
ratmaya baladklar birleik mcadele cephesinin krlma
snn ve ii hareketine ve nderi KPDye kar balatlacak
bir bastrma harekatnn balangc olmasnm arac olmas
amacn tadn biliyor mu?
G. D im it ro v

K O M I N T E R N Y N E T C L E R N N
D N L E N M E S H A K K IN D A D L E K E

Davann politik blm boyunca iddia makamnn grevlen

dirmesiyle Emniyet Mdr Heller ve Asliye Mahkemesi Ba
kam Lsche, dava dosyalar, belgeler ve kitaplardan yaptkla
r sonu gelmez alntlarla, komnistlerin ilkesel olarak silahl
ayaklanmaya hazrlandklarm kantlamaya alyorlard. Fa
kat bu tanklar, komnistlerin ubat 1933te bir ayaklanma
hazrlnda olduklarna dair ya da Dimitrovun talep ettii
zere hkmetin byle bir ayaklanmaya kar ald somut bir
nleme ilikin elle tutulur tek bir belge sunamadlar. Konu
malarnda Heller ve Lsche, birka kez Komnist Enternasyo
nal Yrtme Komitesinin 1932deki On kinci Plenumunda
alman kararlardan alntlar yapmlard. Reichstag Yangmndan alt ay nce alnan bu kararlarn yalanlarla dolu yo
rumlanmas karsnda Dimitrov aadaki talepte bulundu.

4 Aralk 1933

dda makamnn iki nemli raportrnn -Sayn Emni

yet Mdr Heller ve Saym Soruturma Yargc Dr. Lsc
he- KPDnin ubat 1933te szmona hkmeti devirme
planlarn Komnist Enternasyonalin On kinci Plenum
kararlarna dayandrmalarna karlk, On kinci Plenumun balca konumaclar olan Komnist Enternasyo
nal Bakanlk yeleri O. Kuusinen (Finlandiya; u sra
Moskovada bulunuyor), Marce Cachin (Fransa; u sra
Pariste bulunuyor) ve Sen Katayamanm* (Japonya; u s
ra Moskovada bulunuyor) tank olarak u konular hak
* Cezaevinde dnyayla btn balan koparlm bir ekilde tutulan Dimitrov,
Sen Katayam anm bir ay nce M oskovada ldnden habersizdi.

knda ifadelerine bavurulmasn talep ediyorum:

1. 1933 banda ve Reichstag Yangn srasnda Kom
nist Enternasyonal kararlar uyarnca KPDnin birincil g
revinin kesinlikle, iktidar almak zere silahl bir ayaklan
ma rgtlemek olmad, tersine emeki kitlelerin hayati
karlarn, rgtlerini, basnm, varlklarn ve haklarm sa
vunmak zere birleik cephenin kurulmas ve faizme, Versailles kleciliine ve emperyalist sava tehlikesine kar kit
lelerin politik olarak bilinlendirilerek harekete geirilmesi
olduu doru mudur?
2. Bu acil grev karsnda, her tr terrist saldn eyle
minin, kitlelerin seferber edilmesi ve kitle mcadelesi nn
de engel olarak deerlendirilerek kararllkla reddedildii
doru mudur?
3. KPDnin, Komnist Enternasyonalin bu kararlarnn
oluturulmasnda aktif bir rol oynad ve bunlar kendi po
litika ve faaliyetinin de izgisi olarak grd doru mudur?
4. Komnist Enternasyonalin milyonlarca insan ku
caklayan dnya apnda bir parti olduu, entrikac bir r
gt olmad, Komnist Enternasyonalin ikili bir tutum al
mad ve politikasnn ak, ilkesel ve tutarl bir politika
olduu doru mudur?
Sayglarmla
G. D i m i t r o v

POLS M E M U R L A R I N A
SOR U LA C A K ON SORU

Mahkeme, Heller ile Lschenin konumalar arasnda lke

nin eitli blgelerinden, kendi blgelerindeki szmona si
lahl ayaklanma giriimlerine ilikin bilgi verecek 10 polis me
muru getirtti. Mahkeme bu arada, muhakeme usulleri kanu
nuna aykr olarak Dimitrova, tanklara tek tek szl olarak
soru sormay yasaklamt. Dimitrov, bunun zerine aada
ki 10 soruyu yazl olarak hazrlad. Fakat mahkeme bu soru
larn ounun sorulmasna izin vermedi.

1 Arahk 1933

Bata nasyonal sosyalist milletvekilleri olmak zere, bir

dizi tank, verdikleri ifadelerde, yangndan nce 25, 26, 27
ubat gnlerinde lkedeki politik durumun olaanst ger
gin olduunu sylediler.
1. Blgenizdeki durum nasld; sizde de olaanst ger
gin miydi?
2. Bu gerginlik, kendini hangi somut biimlerle gsteri
yordu?
3. 26, 27 ubatta ve Reichstag Yangmndan hemen
sonraki gnlerde bir darbe giriimine dair somut belirtiler
gzlendi mi ve bunlar hangileridir?
4. Yangmdan nce merkezi makamlar tarafndan, o
gnlerde gereklemesi beklenen bir komnist ayaklanmay
la ilgili olarak talimatlar verildi mi ve bunlar nelerdir?
5. Komnist, sosyal demokrat ve dier muhalif militan
ve iilerin tutuklanmasna ne zaman ve yangmdan ne ka
dar sre sonra baland?
103

6. Bu tutuklamalar, nasyonal sosyalist birlikler tarafn

dan m, yoksa resmi organlar tarafndan m gerekletirildi?
7. Kont Helldorf, yangnn hemen sonrasnda binlerce
ama binlerce komnist ve sosyal demokrat militan ve ii
nin tutuklanmasnn hangi gerekeyle gerekletirildiine
dair soruma u yant vermitir: Grmze gre Marksistler, zaten canidirler. Blgenizdeki kitlesel tutuklama
lar, bu gerekeyle (sz konusu gre dayandrlarak) mi
gerekletirildi yoksa baka bir somut neden mi belirtildi?
8. 1933 Ocak ve ubat aylarnda, bir yanda nasyonal
sosyalist liderlik, te yanda dier vatansever rgtler
arasnda gr ayrlklar ve srtmeler yaanyor muydu
ve bunlar nelerdi?
9. Sz konusu gr ayrlklar ve srtmeler, 30 Ocakta
milli hkmetin kurulmasndan sonra da yaanmaya de
vam etmi ve bu durum ok sayda atmaya yol am mdr?
10. Tam da bu gergin ortamda meydana gelen Rechstag
Yangmmn, ii hareketine kar bir yok etme saldrs iin
bir sinyal olduu ve milli koalisyon ierisindeki glk
lerin stesinden gelmeye, nasyonal sosyalist mutlak ikti
dar n salanmasna ve totaliter devlet denilen dzenin
kurulmasna, yani tm dier partilerin ve rgtlerin datl
masna; ekonomik, devlet, kltrel, savunma, spor, gen
lik, dini ve dier kurulularn, basnn, propagandann vs.
iddet yoluyla aymlatrlmasna hizmet eden bir vesile
olduu doru mudur?
G. D i m i t r o v

104

TANIK LERE SORULACAK SORULAR

On polis memurunun ifadesi alndktan som a iddia makam,

vatana ihanet hazrl iinde olma sulamasyla cezaevlerinde
ve toplam a kamplarnda bulunan, ou komnist yirmi be
iiyi tank olarak mahkemeye kard. Bu iilerden daha n
ce ikence yoluyla szde ayaklanma hazrlkh ierisinde ol
duklarna dair ifadeler alnmt. Dimitrovun sorular zerine
tanklar mahkeme nnde nceki ifadelerini reddettiler ve
kendilerine yaplm ikenceler hakknda aklamalarda bu
lundular. Dimitrov bu tam klara, yine byk ksmna izin ve
rilmeyen aadaki yazl sorular yneltmitir.

3-5 Aralk 1933

Ocak 1933te komnistler arasnda sorun u ekilde mi

konmutur:
Eer Hitler Reich anslyesi olarak atanrsa, KPD buna
yant olarak kitlelere derhal silahl bir ayaklanma ars
yapacaktr?
Partinin yasaklanmas bekleniyordu. Ne tr savunma
nlemleri belirlendi: Kitle mcadelesi ve protesto grevleri
mi yoksa silahl ayaklanma m?
Tank, Reichstag Yangm srasnda komnistlerin, par
tinin silahl bir saldr talimat vermesinin beklentisi iinde
olduklar sonucunun kartlabilecei herhangi bir gzlem
de bulundu mu?
Parti ve ii snfnn kitle rgtleri, devlet zoru ve nas
yonal sosyalistlerin vurucu gleri tarafndan takip ediliyor
ve bask altnda tutuluyor muydu ve bu nedenle savunma
105

ya gemek ve savunma mcadelesi vermek durumunda b

raklmamlar mdr?
Bu savunma mcadelesi nasl kavranmtr?
Reichstag Yangn, silahl saldr iin bir ar, bir iaret
olarak m kavranmtr?
Reichstag yangn haberini aldktan sonra partililerin al
dklar tutum neydi?
Parti yelerinin seim gn, hangi amala hazr durum
da beklemesi ngrlmt? Nasyonal sosyalistlerden gele
cek bir saldrya kar savunmaya gemek iin mi, yoksa
saldrgan eylemlerde bulunmak iin mi?
Ad geen beli gruplar partinin illegal birimleri midir
yoksa terrist eylemler dzenleyen terr gruplar mdr?
Reichstag Yangm ile balantl bir ayaklanma iin ha
zrlanm silahlar var myd?
Kitle zsavunmas, toplantlarn, rgtlerin, konumac
larn, afii gruplarn, ii snf mlklerinin, ii evlerinin
vb. gvenliini almaya m, yoksa ubat ve Mart 1933te ya
placak dorudan bir silahl ayaklanmaya m ynelikti?
Tank, Reichstag Yangn ile balantl olarak 27 ubatta komnistler tarafndan dzenlenmi herhangi bir gi
riime ilikin bir belirti fark etmi midir:
a) Polis karakollarna saldrmak;
b) Siyasi tutuklular kurtarmak;
c) Silah datmak;
d) Barikatlar kurmak;
e) Posta ve telegraf merkezlerini, demiryollarn, elektrik
santrallerini, kamu binalarm igal etmek;
f) Kitlelere silahl eylem arsnda bulunmak?
o 6

Komnist Enternasyonal XII. Plenum ve KPD Konferans

kararlar zerinde ne zaman durulmu ve tartlmtr?
Bu kararlar, partinin ubat 1933te, yangndan nceki
faaliyet ve eylemleri iin geerli miydi yoksa deiiklie u
ramlar myd?
1933 ubatnda partinin birincil grevi neydi? cret
gasplarna, faist terre ve emperyalist sava tehlikesine
kar sosyal demokrat ve dier iilerle Birleik Cepheyi
kurmak m, yoksa iktidar almak iin dorudan bir silahl
ayaklanma yapmak m?
Nasyonal sosyalist birliklerin silahlan var myd, askeri
bir oluum biiminde rgtlenmemiler miydi?

A V U K A T W E R N E R W I L L E YE M E K T U P

Politik blm n durumalar sona ererken ve szl savun

malar yaklarken Dimitrov son savunmasna hazrlanmaya
balad. Aadaki belge, Dimitrovun hazrlklarn ne kadar
byk bir titizlikle yrttne tanklk ediyor. Mektubun
gnderildii kii, Avukat Werner Wille, n soruturma bo
yunca Dimitrovun belirleyerek tutmasna izin verilen ilk ve
tek avukattr. Wille, tutuklandktan hemen sonra Dimitrovun
dorudan bavurduu Avukat Dr. Rosenfeld tarafndan 12
N isanda Dimitrova gnderildi. Vekalet ayn gn Soruturma
Yargc Vogtun yannda imzaland. Fakat Avukat Willenin
vekaletini kullanmas, bizzat Vogt tarafndan planl olarak en
gellendi. Mvekilliyle her trl yazmasna izin verilmedi. Dimitrovla sadece bir kez daha, 22 M aysta grebildi ve so
nuta, Dimitrov lehine henz hibir giriimde bulunamadan
22 Temmuz gn vekaletini ayrntl bir aklama yapm adan
brakmaya zorland.
Aada yer alan mektubun tasla Dimitrovun eliyle dt
yantsz kald notunu tayor.

8 Aralk 1933

Sn. Avukat Werner Wille1*ye

Sayn avukat bey,
27 Eyll tarihli durumada Saym Soruturma Yargc,
Reich Mahkemesi yesi Vogt, tank sandalyesinde u ifade
yi vermitir (Tutanak 6, Sayfa 182):
Bu konuda (kelepeler kastediliyor -G.D.) avukat Wil
le ile ayrntl olarak konutum ve kendisine unlar syle
dim: Avukat Bey, ben baka trl davranamam, grevim
zincire vurma emrini vermemi gerektirmektedir. Fakat bu
tedbirin kaldrlmas iin Reich Mahkemesinden bir karar
108

karttrrsanz kabul ederim, bylece beni bir bakma bu

byk sorumluluktan kurtarm da olursunuz...
Bakan: Bu tavsiyeden sonra niin bir ikayette bulunul
madn biliyor musunuz? Benim bildiim kadaryla byle
bir dileke gelmedi.
Reich Mahkemesi yesi Vogt: Demek gelmedi? Bilmi
yorum. Sayn Avukat Wille, bana, bu tedbirin gerekliliini
kesinlikle anladn ve kaldrlmas iin Reich Mahkeme
sinin kararna bavurmay bile ahsen dnmediini sy
lemiti.
Bakan: Yalnz unu belirtmek isterim; kelepeler daha
sonra, dava gn yaklatka, tarafmzdan resmen...
Reich Mahkemesi yesi Vogt: Eer bu gerekli grlrse
-fakat belki buna gerek bile kalmaz-, ayrca unu eklemek
isterim ki Lubbe, daha nce de dediim gibi memurlara
kar iddet kullanmaya yeltendi. Hem de sadece bir kez de
il, iki kez, Tanev bir intihar giriiminde bulundu ve Dimitrov stme saldrarak beni yumrukla tehdit etti ve onu an
cak atik mdahalem sonucu durdurup iddet kullanmasn
nleyebildim...
Btn bu ifadede u anda beni sadece bir tek nokta ilgi
lendiriyor: Gerekten, o zamanlar hukuki temsilcim olarak,
soruturma yargcna kelepelerin gerekli olduunu ve ah
sen Reich Mahkemesine bavurup bunlarn kaldrlmasn
talep etmeyi dnmediinizi sylediniz mi?
Hatrlarsnz, 12 Nisanda sizinle ilk grmemiz sra
snda bu zorbalk timsali kelepelerin kaldrlmas iin giri
imler yapmanz rica etmi ve bu isteimi ikinci grme
mizde de tekrarlamtm.
27 Nisan, 12 Mays, 23 Mays ve 7 Haziran tarihlerin
de gnderdiim mektuplarda da bu konuyu, o dnemdeki
en nemli grev olarak defalarca nnze koymutum. Ay
n zamanda dikkatinizi Ceza Kanununun 116nc madde
109

sine ekmi ve bu tedbirin benim durumum iin yasad bir

nlem olduunun altn izmitim.
Bu sorun hakknda yazdm mektuplarma hibir za
man yant vermediniz, ama hibir zaman da bu nlemin ge
rekli olduu veya yasad bir uygulama olarak deerlendi
rilmesi gerektiine ilikin yazl ya da szl olarak fikir be
yan etmediniz.
Merak ettiim ikinci bir sorun da udur:
22
Temmuzda bana, artk vekilliimi yrtebilecek du
rumda olmadnz bildirmitiniz.
Bu, iddianamenin tebli edilmesinden bir hafta nceydi.
Zamannda gnll stlendiiniz savunmam, hangi ne
denlerden dolay, hem de iddianamenin tebli edilmesinden
hemen nce braktnz mmknse renmek istiyorum.
Savunma konumamda yanl sonular karma duru
munda kalmamak ya da tutumunuz hakknda yanl yo
rumlarda bulunmamak iin bu iki konu hakkndaki akla
malarnza ihtiyacm var.
Yantnz bekler, sayglarm sunarm.
G. D i m i t r o v

no

M AHKEM E BAKANINA MEKTUP

Dimitrov ayn gn, hcre hapsinin kaldrlmasn talep eden
bir mekup yazd. Delil toplanmas sona ermesine ve artk hc
re hapsi iin bir neden bulunmamasna ramen bu mektup da
yantsz kald.
8 Arahk 1933

Sn. Reich Mahkemesi

4. Ceza Dairesi Bakan
Saym Bakan,
Daha 6 Aralktaki durumada, Bulgar dava arkadala
rmla grmeme izin verilmesine ilikin szl olarak dile
getirdiim talebimin, imdi delil toplanmasnn sona erme
si nedeniyle bir karara balanmasn rica ederim.
Tutuklandm gnden bu yana geen dokuz ay sresin
ce, Bugar dava arkadalarmdan kat bir ekilde ayr tutul
duum ve ynetmelik gerei arkadalarmla tek kelime ko
numama izin verilmediini hatrlatrm. Bu nlemin, sor
gularn ve delil toplanmasnn sonulanmas nedeniyle, da
vann selameti asndan artk bir zorunluluk olarak grl
mesi mmkn deildir.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

MAHKEME NNDE SON SAVUNMA

(16 Aralk 1933)

Yaklak ay sren durumalardan sonra, 13 Aralk 1933te
iddia makam esas hakkndaki grn sundu. Georgi Di
mitrovun aylk srarl mcadelesiyle, provokatif iddiana
me dnyann gzleri nnde param para edilmi, yalanlardan
ina edilmi kule ykntya dnmt. ddianameyi hazrla
yanlar bunu dnya nnde kabul etmek zorunda kaldlar. Ya
lanlarla dolu iddianameyi hazrlamak iin aylar boyunca ce
belleen faist makamlarn temsilcisi -Reich Basavcs- esas
hakkndaki konumasnda Bulgar sanklarn delil yetersizli
inden beraatini istemek zorunda kald.
Faistler, 16 Aralkta Torglerin savunman Dr. Sackn be
saat sren konumasyla vaziyeti kurtarmaya altlar. Dr.
Sack, bir sann deil, nasyonal sosyalizmin avukat gibi ko
nutu. Bu konumann ardndan sanklarn son szlerinin din
lenmesi gerekiyordu. Son savunma hakkn kullanmayan van
der Lubbeden sonra sra Torglerdeydi. Ancak Torgler bir
sonraki gn konumak iin izin isteyince, beklenmedik bir e
kilde, 17sinde konumay bekleyen ve o akam son hazrlk
larm tamamlamay planlayan Dimitrova sz hakk verildi.
Buna ramen konumas, Dimitrovun dava boyunca faizme
kar yrtt mcadelenin zeti ve doruk noktasyd. H u
kuksal olarak ve gereklere dayadrarak Dimitrov, provokatif
faist iddianameyi tehir etti ve bu tehiri, Komnist Enternas
yonal politikasnn ve faizme kar emekilerin btn gle
rinin birletirilmesi politikasnn mkemmel bir aklamas ve
savunmasyla birletirdi.
Pravda bu konuma hakknda yle yazd:
Yolda Dimitrovun konumas, egemen snfn alaklklar
na ve caniliklerine kar dnya proletaryasmn mcadelesi ta
rihinde kukusuz parlak bir sayfa olarak yer almaktadr. Sa
dece dnya apnda nlenen provokatrlere kar bir sula
ma konumas deil, ayn zamanda tutkulu bir mcadele a
rsdr da... Mahkeme salonundaki yerinden Yolda Dimitrov,

Komnist Enternasyonal bayran tm Almanya, tm Avru

pa, tm dnya zerinde gndere ekmitir...
Dimitrov, konumasn (nceden hazrlad bir taslaa gre)
mahkeme bakan defalarca szn kesmesine ve sz hakkn
elinden alaca tehditini savurmasna ramen yapt. Konu
masn bitirmek zereyken faist mahkeme Dimitrovun sz
hakkn elinden ald.

Dimitrov: Ceza kanunu usulnn 258. maddesi gerein

ce hem savunmac olarak, hem de sank olarak konuma
hakkm vardr.
Bakan: Son sznz kullanma hakknz var ve bu
hakk imdi kullanabilirsiniz.
Dimitrov: Ceza kanunu usul gereince iddia makam
ile tartmak ve ardndan son szm kullanmak hakkna
sahibim.
Sayn hakimler, sayn davaclar, sayn avukatlar! Daha
bu davanm banda, bundan ay nce, sank olarak mah
keme bakamna bir mektup yollamtm. Bu mektupta,
mahkemedeki tutumlarmn srtmelere yol amasndan
duyduum znty dile getirmitim. Ancak soru sorma ve
aklamalarda bulunma hakkm, propaganda yapmak
amacyla kastl olarak ktye kulandma dair yaplan
yorumlar kesinlikle reddetmitim. Susuz olmama ramen
bir kez sank durumuna dtm iin, elimdeki btn ola
naklar kullanarak kendimi savunmaya altm.
eitli sorularm, zamanlama ve biim asndan hep uygun
ekilde sormadm kabul ediyorum. diye yazmtm. Fa
kat bu ancak Alman kanunlarn yeterince bilmemem ile ak
lanabilir. Ayrca bu tr bir adli durumaya hayatmda ilk kez
katlyorum. Eer kendi semi olduum bir avukata sahip ol
saydm, savunmam iin zararl olan bu tr davranlardan ka
nabilirdim. Ancak, savunma avukatlar {Deev, Giafferi,
Campinchi, Torres, Grigorov, Leo Gallagher ve Dr. Lehmann-Saarbrcken) iin yaptm tm bavurularmn, pe
113

pee deiik nedenlerle Reich Mahkemesi tarafndan reddedil

diini hatta Deheve -anlald kadaryla- giri kart bile
verilmediini hatrlatrm.
Kii ve avukat olarak sayn Dr. Paul Teicherte kar kiisel
bir gvensizliim yoktur, fakat resmi savunma avukat olarak,
rol asndan Almanyadaki bugnk durum gz nne aln
dnda gerekli gveni duymam mmkn deil ve bu nedenle,
bu srada mutlaka hukuki olarak kimi hatal tutumlarda bu
lunmu olsam da kendimi savunmaya alyorum.
Reich Mahkemesi karsnda kendi savunmamn ve -yle sa
nyorum ki- davann normal aknn karlar asndan, bir
kez daha -ve son defa- Reich Mahkemesine, kz kardeimden
ksa bir sre nce vekalet alan avukat Marcel Villarda savun
mama katlmas iin izin verilmesi ricasyla bavuruyorum.
Bu son teklifim de zc bir ekilde reddedilirse, savunmam,
yapabildiim kadaryla ve anlaym dorultusunda kendim
yapmaktan baka are kalm am aktadr.

Bu teklif de ayn ekilde reddedildikten sonra, savunma

m kendi bama yapmaya karar verdim. Bana zorla kabul
ettirilen bir avukatn ne faydasn ne de zararn istiyorum
ve imdiye kadar kendimi tek bama savundum.
Aktr ki imdi de Dr. Teichertin savunma konumas
nn benim iin hibir balaycl yoktur. Savunmam iin
belirleyici olan tek ey, imdiye kadar mahkeme nnde
sylediklerim ve bundan sonra syleyeceklerimdir. Kanm
ca avukat tarafndan yeterince kk drldkten sonra
Torgleri bir de ben kk drmek istemiyorum, ancak,
rnein Sayn Dr. Sackn Torgler iin yapt savunmaya
benzer bir savunma sayesinde beraat etmektense, Reich
Mahkemesi tarafndan susuz yere lme mahkum edilme
yi yelerim.
Bakan (Dimitrovun szn keser): Burada eletiri yap
mak sizin iiniz deil.
Dimitrov Keskin ve etin bir dil kullandm kabul edi
yorum. Hayatm ve srdrdm mcadele de hep keskin

ve etindi. Fakat bu dil, drst ve ak yreklidir. Mesele

lerin doru adn koymak adetimdir. Burada mvekkilini
grevi gerei savunan bir avukat deilim.
ahsm, sulanan bir komnist olarak savunuyorum.
Komnist, devrimci onurumu savunuyorum;
Grlerimi, komnist anlaym savunuyorum;
Hayatmn anlamn ve ieriini savunuyorum.
Bundan dolay mahkeme nnde sarf ettiim her cmle,
deyim yerinde ise, kanmdan bir damla, etimden bir para
dr. Her szm, haksz iddianameye, antikomnist bir su
un komnistlerin srtna yklmas gereine kar duydu
um derin fkenin bir ifadesidir.
Sk sk en yksek Alman mahkemesini ciddiye alma
makla itham edildim. Bu kesinlikle gerek ddr.
Bir komnist olarak benim iin en yce yasann Kom
nist Enternasyonalin program ve en yksek mahkemenin
Komnist Enternasyonalin Denetleme Komisyonu olduu
dorudur.
Fakat, sank olarak benim iin, Reich Mahkemesi son de
rece ciddiye alnmas gereken bir mercidir. Ve bu, yalnz Re
ich Mahkemesi yelerinin stn hukuki yetkinlie sahip ol
duklar iin deil, ayrca bu mahkemenin Reich zorunun,
egemen toplumsal dzenin ok nemli bir organ -en ar ce
zay kesinlemi biimiyle verebilen bir merci- olduu iin.
Vicdanm rahat olarak Reich Mahkemesi nnde ve byle
likle kamuoyu nnde de tm sorulara yalnz gerei syle
diimi ifade edebilirim, illegal partim hakknda her trl ifa
de vermeyi reddettim. Daima ciddi, tam inanla konutum.
Bakan: Bu salonda komnist propaganda yapmanza
izin vermem. Batan beri bunu yaptnz. Byle devam eder
seniz sz hakknz elinizden alrm.
Dimitrov: Propagandif amalar gttm iddiasn ke
sinlikle reddetmek zorundaym. Reich Mahkemesi karsn 5

daki savunmamn propagandif bir etkisi de olmu olabilir.

Yine mahkeme karsndaki tutumumun, komnist sankla
ra rnek olarak hizmet edebilecei de kabul edilebilir. Fa
kat benim savunmamn amac bu deildi. Amacm, Dimitrov, Torgler, Popov ve Tanevin, KPD ve Komnist Enter
nasyonalin yangnla herhangi bir iliki ierisinde olduuna
dair sulamay rtmekti.
Bulgaristanda hi kimsenin, ne srld gibi kundak
lamayla ilikili olduumuza inanmadn biliyorum.
Yurtdnda buna hemen hi kimsenin inanmadn biliyo
rum. Fakat Almanyada farkl koullar sz konusu; burada
bu tr tuhaf iddialara kanlmas mmkn. Bundan dolay,
Komnist Partinin, bu tr bir sula hibir alakasnn olma
dn ve olmayacan kantlamak istedim. Propagandadan
sz edilecekse, buradaki birok aklama bylesi bir nitelik
tad. Goebbels ve Gringin tutumlar da dolayl olarak
komnizm lehine propagandif bir etki yaratmtr, fakat tu
tumlar bu tr propagandif bir etki yaratt iin hi kimse
onlar sorumlu tutamaz. (Salonda hareketlenme ve glme
ler)
Sadece basm yoluyla yeterince yerilmekle kalmadm -bu
nun benim iin hibir nemi yoktur- fakat benim ahsmda
Bulgar halkm kaba ve barbar olarak nitelendirilmitir;
bana karanlk Balkan figr , vahi Bulgar denildi ve
bunlar karsnda sessiz kalmak mmkn deildir.
Bulgar faizminin son derece vahi ve barbar olduu bir
gerektir. Bulgar ii smf ve kyls, Bulgar halk aydn
lar ise kesinlikle ne vahi ne de barbardr. Balkanlardaki
maddi kltr mutlaka dier Avrupa lkelerindeki kadar
yksek deildir, fakat zihinsel ve politik adan halk kitle
lerimiz dier Avrupa lkelerindeki kitlelerden daha dk
bir dzeye sahip deildir. Politik mcadelemiz, politik al
malarmz lkemizde, dier lkelerdekinden daha aa de
6

ildir. Dilini ve milliyetini kaybetmeden be yz yl boyun

ca yabanc bir boyunduruk altnda yaayan bir halk; Bul
gar faizmine kar ve komnizm iin mcadele etmi ve
eden ii snfmz ve kyllmz; byle bir halk ne bar
bar ne de vahidir. Bulgaristanda barbar ve vahi olan tek
ey faizmdir. Ancak, sayn Bakan, size soruyorum: Han
gi lkede faizm barbar ve vahi deildir?
Bakan (Dmitrovun szn keserek): Almanyadaki
duruma imada bulunmaya almyorsunuz herhalde?
Dimitrov (alayla glmseyerek): Elbette hayr, sayn
Bakan...
Alman mparator V. Kari, yalnzca atlaryla Almanca
konutuunu syledii dnemlerde, Alman soylular ve Al
man aydnlarnn yazlarnda sadece Latinceyi kullandkla
r ve Alman dilinden utandklar dnemlerde, barbar
Bulgaristanda Kiril ve Methodius, eski Bulgar yazsn ya
ratp yaydlar.
Bulgar halk, yabanc boyundurua kar var gcyle ve
direngenlikle mcadele etti. Bundan dolay Bulgar halkna
yneltilmi bu hakaretleri protesto ediyorum. Bulgar ol
maktan utan duymam gerektiren hibir ey yok ve Bulgar
ii snfnn bir evlad olmaktan gurur duyuyorum.
Esas konuya gemeden nce unu belirtmek zorunda
ym: Dr. Teichert tarafndan, kendi kendimizi Reichstag
kundaklar durumuna drmekle itham edildik. Buna u
yant vermek zorundaym: Tutuklandmz 9 Marttan bu
davann balangcna kadar uzun bir sre gemitir. Bu za
man boyunca phe uyandran tm noktalar aratrlabilir
di. Hazrlk soruturmas srasnda Yangn Komisyo
nundaki memurlarla Reichstag Yangm zerine konutum.
Bu memurlar, Bulgarlarn kundaklamadan sorumlu olma
dklarn sylediler. Yalnzca pasaportlarmz, takma isim
lerimiz, sahte adreslerimiz vb. nedeniyle sulandk.
117

Bakan: imdi sylediiniz eyler, dava srasnda dile ge

tirilmemitir. Bu nedenle imdi bunlardan bahsetme hakk
na sahip deilsiniz.
Dimitrov: Sayn Bakan! Bu sre ierisinde, bizi zama
nnda bu sulamadan kurtarmak iin, tm verilerin aratrl
mas gerekirdi. ddianamede, Dimitrov, Popov ve Tanevin
Bulgar mltecileri olduklar belirtiliyor ve bununla beraber
Almanyada illegal faaliyet yrtmek amacyla bulundukla
r da kantlanm grlmelidir deniyor. Bu kiiler, diyor id
dianame, silahl bir ayaklanma hazrl yapmak zere Ko
mnist Partsnin Moskovadan gnderilmi temsilcileridir.
ddianamenin 83. sayfasnda, Dimitrovun, 25-28 ubat ta
rihlerinde Berlinde bulunmadn aklam olmasnn du
rumu deitirmediini ve bunun Dimitrovu, Reichstagn
kundaklanmasnda su orta olmakla sulanmaktan kur
tarmayaca syleniyor. ddianamenin bir baka yerinde de,
bu, sadece Hellmerin ifadelerinden ortaya kmamaktadr,
baka gerekler de ayn yne iaret etmektedir...
Bakan (Dimitrovun szn keserek): Btn iddiana
meyi okuyamazsnz, stelik onu yeterince biliyoruz.
Dimitrov: Davaclar ile avukatlarn burada mahkeme
nnde sylediklerinin drtte nn uzun sredir herkes
e bilindiini sylemeliyim. Fakat bunlar burada tekrar di
le getirmilerdir. (Salonda hareketlenme ve glmeler.)
Hellmer, Dimitrov ve van der Lubbenin Bayernhof lokan
tasnda olduklar yolunda ifade vermitir. Devamn iddi
anameden okuyorum:
Dimitrov, suun lendii yerde yakalanmam olsa da, Reichstag kundaklanmas hazrlklarna katlmtr. Olay srasn
da baka yerde olduunu ispatlayabilmek iin Mnihe git
mitir. Dimitrov'un evinde bulunan brorler, Almanyadaki
komnsit harekete katldn gstermektedir.

Alelacele hazrlanm bu hilkat garibesi iddianameye te

mel oluturan sav budur.

(Bakan, Dimitrovun szn keserek iddianame hak

knda bu tr saygsz terimler kullanamayacan syler)
Dimitrov: Baka bir ifade bulmaya alrm.
Bakan: Ama byle kabul edilmez olmasn.
Dimitrov: Sulamada kullanlan yntemlere ve iddiana
meye baka bir adan yeniden dnyorum.
Bu davann nitelii, Reichstag Yangnnn, Almanya
Komnist Partsinin, hatta dnya komnizminin ii oldu
u tezi tarafndan belirlenmitir. Reichstag yangm, bu antikomnist eylem, komnistlerin srtna yklmtr ve ko
mnist bir ayaklanmann bir sinyali, Alman anayasasnn
deitirilmesi iin bir uyar iareti olarak ilan edilmitir. Bu
tez yardmyla tm davaya antikomnist bir nitelik verildi,
iddianamede yle denmektedir:
T am da bu yzden iddianame, bu caniyane saldrnn, Al
man Reichn ykmak ve yerine proletarya diktatrln,
IIL Enternasyonalin ltfuyla bir Sovyet devleti kurmak am a
cyla Alman Reichna kar genel Bir saldrya gemek niye
tinde olan devlet dmanlan iin, bir uyar iareti, bir sinyal
olduu grnden hareket etmektedir...

Sayn yarglar! Bu tr cinayetlerin komnistlere mal edil

mesi ilk defa grlen bir ey deildir. Bu trden rneklerin
hepsini burada sayamayacam. Almanyada Jterborg yak
nnda bir psikopat, macerac bir provokatr tarafndan ger
ekletirilen demiryolu sabotajn hatrlatrm. O zamanlar sa
dece Almanyada deil, dier lkelerde de bu sabotajn KPD
tarafndan gerekletirildii, bunun komnistlerin dzenledi
i bir terr eylemi olduu iddias ne srlmt. Sonra, bu
eylemi dzenleyenin macerac bir psikopat olan Matuka ol
duu ortaya kt. Bu kii tutuklanarak mahkum edildi.
Bir dier rnek hatrlyorum: Fransz Cumhurbaka
nnn Gorgulov tarafndan ldrlmesi. Yine btn lke
lerde, haftalar boyunca bu olayda komnistlerin parma
olduu ne srlmt. Gorgulov, komnist, Sovyet ajan

olarak lanse edildi. Ve ne kt ortaya? Suikast, beyaz mu

hafzlar tarafndan dzenlenmiti ve Gorgulov, Sovyetler
Birlii ile Fransa arasndaki ilikilerin bozulmasn sala
maya alan bir provokatrd.
Sofya Katedraline dzenlenen saldry da hatrlatrm.
Bu saldr Bulgaristan Komnist Partisi tarafndan dzen
lenmedi. Fakat Komnist Partisi bundan dolay kovuturul
du. ki bin ii, kyl ve aydn, komnistlerin katedrali ha
vaya uurduu bahanesiyle faist etelerce katledildi. Sofya
katedralinin bombalanmas provokasyonu Bulgar polisi ta
rafndan dzenlendi. Daha 1921de Sofya Emniyet Md
r Prutkin, demiryolu grevi srasnda, Bulgar iilerine kar
alman provokatif bir nlem olarak bizzat bombalama ey
lemleri rgtlemitir.
Bakan (Dimitrovun szn keserek): Bunlarn davay
la bir alakas yoktur.
Dimitrov: Polis memuru Heller burada, komnist kun
daklama propagandasndan vb. bahsetmiti. Kendisine, ia
damlarnn kendileri tarafndan dzenlenen kundaklamala
rn, sonradan komnistlerin srtna ykldna ilikin olay
lar hakknda bilgisi olup olmadn sordum. 5 Ekim tarih
li Vlkischer Beobachtende (Halk Gzlemci) yazar ki
Stettin polisi...
Bakan: Durumalar srasnda bu makale sunulmamtr.
(Dimitrov szn srdrmeye alr.)
Bakan: Bu konu dava sresince dile getirilmediyse bu
rada sz etmeye kalkmayn.
Dimitrov: Bir dizi yangn...
(Bakan yeniden szn keser.)
Dimitrov: Bu soruturma konusuydu, nk burada bir
dizi yangnn sorumluluu komnistlere mal edilmitir.
Sonradan, bu yangnlar iadamlarnn kendilerinin kard

 ortaya kt; i olanaklar salamak amacyla! Bir nok

tay daha hatrlatrm: Dzenlenen sahte belgeleri, ii sn
f aleyhinde kullanlan ok sayda sahte belgeler mevcuttur.
Bunlarn says kabarktr. Sadece Zinoviyev Mektubu nu
hatrlatmakla yetineceim. Sahteydi. Bu dzmece belge, n
giliz muhafazakarlar tarafndan ii snf aleyhine kulla
nlmtr. Burada Almanyada rol oynayan bir dizi sahte
belgeyi hatrlatrm...
Bakan: Bu konu davann snrlarn amaktadr.
Dimitrov: Burada, Reichstagen kundaklanmasnn, bir si
lahl ayaklanma iareti olarak hizmet ettii ne srld. Bu
u ekilde aklanmaya alld: Gring, burada, mahkeme
nnde, Hitlerin baa getii anda, KPDnin, kitlelerini k
krtmak ve bir eyler yapmak zorunda olduunu sylemiti.
yle demiti: Komnistler, bir eyler yapmak zorundayd:
Ya imdi ya da hibir zaman. Komnist partisinin yllardr
nasyonal sosyalizme kar mcadele ars yaptn ve nas
yonal sosyalistler iktidar ele geirdikleri anda, KPDnin ya
imdi ya da hibir zaman saldrya gemekten baka areleri
nin kalmadn sylemitir. Reich Mahkemesi Ba Savcs
ayn tezi daha titiz ve akdlca formle etmeye alt.
Bakan: Reich Mahkemesine hakaret etmenize izin ver
meyeceim.
Dimitrov (sze devam eder): Gringin ba davac ola
rak ne srd ey, basavc tarafndan gelitirildi. Ba
savc Dr. Werner yle demitir:
...B u nedenle Komnist Partisi iin, o zamanlar yle bir du
rum domutur ki, ya mcadeleden vazgemek ya da hazrlk
lar henz tamamlanmam olsa da savaa atlmak zorunday
d. Koullarn tand tek ans buydu. Ya amalarm mcade
le etmeden terk edecek ya da bir bakma- aresiz bir eyleme,
bir Vabanque oyununa* bavuracakt; durumu kurtarmann
* Kumarda her eyin ortaya konduu durum, rest ekme -ev.

tek ans buydu. Her ey ters de gidebilirdi; fakat bu onlar iin

mcadeleyi arpmadan terk etmekten daha kt bir durum
olmayacakt.

Burada ne srlen ve Komnist Partisine atfedilen bu

tez, komnist bir tez deildir. Byle bir varsaym, KPDnin
dmanlarnn onu iyi tanmadn gsterir. Dmanna
kar etkili bir ekilde mcadele etmek isteyen kii, onu iyi
tanmaldr. Partinin yasaklanmas, kitle rgtlerinin da
tlmas, yasal olanaklar kaybetmek, devrimci hareket iin
elbet ar darbelerdir. Fakat bu, her eyin yitirildii anlam
na gelmez kesinlikle.
ubat 1933te KPD yasaklanma tehlikesiyle kar kar
yayd. Komnist basn yasaklanm ve Komnist Partinin
yasaklanmas bekleniyordu, KPD bunu hesaba katmt. Bil
diri ve gazetelerde bunlardan bahsediliyordu. KPD, birok
lkede komnist parterin yasak olduunu, buna ramen
faaliyet ve mcadelelerini srdrdklerini biliyordu. Polon
ya, Bulgaristan, talya ve dier kimi lkede komnist parti
ler yasaktr. Bulgaristan Komnist Partisi deneyimlerine da
yanarak bunlardan bahsedebilmekteyim. 1923 ylndaki
ayaklanmadan sonra Komnist Partisi yasakland, fakat,
birok kurbana mal olmasna ramen faaliyetini srdrd.
Sonra 1923e kadar olduundan daha fazla g kazand.
Bunu eletirel dnen her insan anlar.
KPD, illegal olsa dahi, uygun koullar sz konusu oldu
unda devrimi gerekletirmesi mmkndr. Bunu, Rusya
Komnist Partisinin deneyimleri gstermektedir. Rusyada
ki Komnist Partisi illegaldi ve kanl kymlara uruyordu;
ama sonra Komnist Partisinin nderliindeki i snf ik
tidara geti. KPDnin nderlerinin, her eyin kaybedildii
ve sorunun ya / ya da : ya ayaklanma ya da k gibi bir
ikileme dntn dnmeleri mmkn deildi. KPD
ynetimi byle sama bir dnceye sahip olamazd. KPD,

illegal faaliyetin ok sayda kurbana mal olacan, feda

karlk ve cesaret gerektirdiini ok iyi biliyordu, fakat ayn
zamanda devrimci glerinin elikleeceini ve karsndaki
grevlerin stesinden baaryla gelecebilecek yetenekte ola
can da biliyordu. Bu nedenle KPDnin sz konusu d
nemde, her eyini ortaya koyduu bir kumara girimesi ta
mamen ihtimal ddr. Ne mutlu ki komnistler, dman
lan kadar dar grl deildirler. Ve en zor artlar altnda
bile soukkanhhklarm korumay bilirler.
KPDnin ve dier komnist partilerin, Komnist Enter
nasyonalin birer seksiyonu olduklarn eklemek gerekir.
Komnist Enternasyonal nedir? Komnist Enternasyo
nalin tznden bir blm okuyorum (1. Paragraf):
Komnist Enternasyonal -uluslararas ii birlii- deiik l
kelerdeki komnist partilerin, birleik bir komnist dnya
partisi halindeki birliidir. Dnya proletaryasnn devrimci
hareketinin nderi ve rgtleyicisi, komnizmin ilke ve am a
larnn savunucusu olarak Komnist Enternasyonal, sosyalist
cumhuriyetlerden oluan bir dnya birliinin kurulmas, snf
larn tamamen ortadan kaldrlmas ve komnist toplumun ilk
aam as olan sosyalizmin gerekletirilmesi uruna ii snf
nn ve geni yoksul kyl tabakalarnn ounluunu kazan
m ak iin mcadele eder.

Komnist Enternasyonalin milyonlarca yeye sahip bu

dnya apndaki parti ierisinde, Sovyetler Birlii Komnist
Partisi en gl partidir. Dnyann en byk devleti olan Sov
yetler Birliirun iktidar partisidir. Komnist dnya partisi Ko
mintern, politik durumu, tm lkelerin komnist partilerin
ynetimleri ile birlikte deerlendirir. Karsnda tm seksiyon
larn dorudan sorumlu olduu Komnist Enternasyonal, ent
rikac bir rgt deil, dnya apndaki bir partidir. Byle bir
dnya partisi ayaklanma ve devrimlerle oyun oynamaz. Byle
bir partinin, milyonlarca yesine bir eyi resmen bildirip ayn
zamanda gizlice tersini yapmas mmkn deildir. Byle bir
z3

parti, sevgili dostum Dr. Sack, ikili hesap tanmaz!

Dr. Sack: ok gzel, komnist propagandasna devam
edin!
Dimitrov: Byle bir parti, milyonlarca proleterden
oluan kitlelere seslendiinde, taktii ve acil grevleri ze
rine kararlar aldnda ciddiyetle ve sorumluluunun tam
bilincinde olarak hareket eder. Komnist Enternasyonal
Yrtme Kurulunun XII. Plenum kararlarndan bir alnt
yapacam; sz konusu kararlar burada mahkemeye daha
nce sunulduu iin onlar burada okuma hakkm vardr.
Bu kararlar dorultusunda KPDnin temel grevi yle be
lirlenmekteydi:
Tekelci sermayenin yamasna, faizme, olaanst kararna
melere, nasyonal sosyalizm ve ovenizme kar milyonlarca
emekiyi seferber etmek ve ekonomik ve politik grevlerle, pro
leter enternasyonalizm mcadelesiyle, politik gsterilerle kitle
leri genel greve gtrmek; sosyal demokrat kitlelerin belirleyi
ci kesimlerini kazanmak, sendikal faaliyetin zayflklarn ener
jik bir ekilde ortadan kaldrmak. KPDnin, faist diktatrl
n iarnn ( nc Reich ) ve sosyal demokrat partinin i
arnn ( kinci Cumhuriyet ) karsna koymas gerektii temel
iar, ii ve Kyl Cumhuriyeti iar olmaldr; yani, Avustur
ya halknn ve dier Alman blgelerinin gnll olarak birle
mesi olanan da salayan sosyalist bir Sovyet Almanya.

Maceraclk deil, kitle almas, kitle mcadelesi, kitle

direnii, Birleik Cephe: Bunlar, komnist taktiin abcsidir.
Evimde, Komnist Enternasyonal Yrtme Kurulunun
bir ars bulunmutur. Ondan da alntlar yapabileceimi
sanyorum. Bu arda, iki nokta zellikle ok nemlidir.
Burada, Almanyadaki olaylarla ilikili olarak dier lke
lerdeki gsterilerden sz edilmektedir. Komnist partinin,
nasyonal sosyalist terre kar mcadelesinin ve ii snf
nn rgtnn ve basnnn savunulmasndan sz edilmek
tedir. arda, ayrca yle denilmektedir:
Komnist ve sosyal demokrat iilerin mcadelesinin Birleik
124

Cephesini gerekletirme yolundaki temel engeli, -bugn, ulus

lararas proletaryay snf dmanlarnn darbelerine maruz b
rakan- sosyal demokrat partilerin burjuvazi ile yrtt ibir
lii politikas oluturdu ve oluturmaktadr. Bu burjuvaziyle i
birlii politikas, bir dier deyimle bu ehven-i er politika, pra
tikte Almanyada faist gericilii baarya ulatrmtr.
Komnist Enternasyonal ve btn lkelerin komnist partile
ri birok kez, sermayenin saldrsna, politik gericilie ve sava
tehlikesine kar sosyal demokrat iilerle beraber mcadele et
me isteklerini belirtmilerdir. Komnist partiler, ii ynlarnn
Birleik Cephesini sistemli bir ekilde sabote eden sosyal de
mokrat yneticilere ramen, komnist ve sosyal demokrat ve
partisiz iilerin ortak mcadelesinin rgtleyicisiydiler.
Daha geen yln 20 Hazirannda, Prusyada sosyal demokrat
hkmetin von Papen tarafndan drlmesinden sonra KPD,
SPD (Almanya Sosyal Demokrat Partisi) ve ADGBye (Alman
Genel Sendikalar Birlii), faizme kar ortak bir grevin rgt
lenmesi nerisinde bulunmutur. Fakat SPD ve ADGB, kinci
Enternasyonalin onay ile bu ortak grev rgtleme nerisini
provokasyon olarak nitelendirmitir. KPD, ortak hareket etme
nerisini, Hitler iktidar ele geirdiinde tekrarlad, SPD ve
ADGB ynetimlerine faizme kar ortak direnii rgtleme
arsnda bulundu. Dahas da var. Geen yln kasm aynda
Berlin ulam iileri, cretlerin drlmesine kar oybirliiy
le greve gidince, SPD birleik mcadele cephesini baltalamtr.
Uluslararas ii hareketi pratii, benzer rneklerle doludur.
Ardndan Sosyalist ii Enternasyonali Brosu, bu yl 19 ubat
ta yaynlad bir aryla, bu Enternasyonale bal sosyal de
mokrat partilerin, komnistlerle birlikte Almanyadaki faist
gericilie kar mcadele etmek iin bir Birleik Cephe kurma
ya hazr olduklarn ilan etti. Bu aklama, Sosyalist Enternas
yonal ve sosyal demokrat partilerin bugne kadar ald tutum
la tam bir eliki oluturmaktadr. Sosyalist ii Enternasyona
linin (SE) bugne kadar izledii politika ve yrtt faaliyet
lerin tm, Komnist Enternasyonale ve komnist partilere,
bata Almanya olmak zere bir dizi lkede ii kitlelerinin Bir
leik Cephe rgtlenmesini kendi ellerine aldklar bir dneme
12-5

rastgelen Sosyalist i Enternasyonali Brosunun bu aklama

snn samimiyetine gven gstermeme hakkn vermektedir.
Buna ramen Komnist Enternasyonal Yrtme Kurulu
(KEYK), Almanya ii snfna saldran ve dnya gericiliinin
tm glerini harekete geiren faizm karsnda, tm kom
nist partileri, sosyal demokrat partiler araclyla sosyal de
mokrat ii kitleleri ile birlikte bir birleik mcadele cephesini
kurma giriiminde bulunmaya armaktadr. KEYK bu giri
imi, ii snfnn snf mcadelesi temelindeki Birleik Cephe
sinin, sermayenin ve faizmin saldrsn pskrteceine ve
her trl kapitalist smrnn kamlmaz sonunu olaans
t hzlandracana dair salam inanla yapmaktadr.
Her bir lkenin kendine zg koullar ve her lkede ii sn
fnn nndeki somut mcadele grevlerindeki farkllklarn
komnist ve sosyal demokrat partiler arasnda burjuvaziye
kar belirli eylemler dzenlemenin, en baarl olarak tek tek
lkelerde uygulanabileceini dikkate alarak KEYK, tek tek l
kelerdeki komnist partilere, faizme ve sermayenin saldrlar
na kar ortak eylem nerileriyle SlEye bal sosyal demokrat
partilerin merkez komitelerine bavurmalarn nermektedir.
Ancak bu konuda anlamalara varmak zere partiler arasmda
yaplan grmelerin zeminini, ortak mcadelenin temel nko
ullar oluturmaldr. Burjuvaziye kar somut eylem prog
ramlarna sahip olmakszn partiler arasnda herhangi bir an
lamaya varlmas, ii snfnn karlarna aykr olurdu.
Uluslararas ii snf nnde bu nerileri yapan Komnist
Enternasyonal Yrtme Kurulu, bata KPD olmak zere tm
komnist partileri vakit kaybetmeden, sosyal demokrasiyle
ortak mcadeleye girmek zere yrtlen grmelerin ve an
lamalarn sonularn beklemeden, hem sosyal demokrat hem
de farkl grlerdeki iilerle birlikte ortak mcadele komite
leri rgtlemeye girimeye armaktadr.
Komnistler uzun soluklu mcadeleleriyle, burjuvaziye kar
smf eylemlerinde birleik cephenin yaratlmas mcadelesinin
n saflarnda yerini ald ve almaya devam edeceini szle
deil pratikleriyle kantlamlardr.
Komnist Enternasyonal Yrtme Kurulu, sosyal demokrat ve

12.6

partisiz iilerin, sosyal demokrat yneticilerin birleik cephenin

yaratlmas konusunda alaca tavr dikkate almakszn, tm en
gelleri aacaklarn ve komnistlerle birlikte Birleik Cepheyi
szde deil pratikte kuracaklar kesin inancn tamaktadr.
zellikle Almanyada ii hareketini ezmek iin Alman faiz
minin ftursuz bir provokasyon -Reichstagm kundaklanma
s, ayaklanma ile ilgili sahte belgeler- dzenledii bugnlerde,
her ii, sermayenin saldrsna ve faist gericilie kar snf
sorumluluunun bilincine varmak zorundadr...

Bu arda, dorudan iktidar ele geirmek zere bir

mcadeleye ilikin tek kelime gememektedir. Bylesi bir
grev ne KPD ne de Komintern tarafndan saptanmtr.
Fakat, Komnist Enternasyonal arsnn silahl ayaklan
may ngrdn syleyebilirim. Mahkeme, Komnist
Parti nne silahl ayaklanma hedefini koyduuna gre, bu
ayaklanmann hemen hazrland ve patlak vermesi gerek
tii sonucunu karmtr. Ancak bu vard sonu, daha
kat bir ifade kullanmamak iin, mantk d ve yanlt.
Evet, proletarya diktatrl mcadelesi elbette tm dn
yadaki komnist partilerin grevidir. Bu ilkemiz ve amac
mzdr. Fakat bu programn gereklemesi iin, sadece ii
snfnn deil ayrca dier emeki kesimlerin glerinin ge
rekli olduu zel bir programdr. KPDnin proletarya devrimin savunduu herkese bilinmektedir, fakat bu, bu da
vann seyri bakmndan bir nem tamaz. Sorun, iktidar
ele geirmek zere bir silahl ayaklanmann, Reichstag
Yangnyla balantl olarak 27 ubat tarihi iin planlanp
planlanmaddr.
Sayn yarglar, adli soruturmann sonucu nedir? Re
ichstag Yangnnn komnistlerin ii olduuna ilikin efsa
ne tamamen kmtr. Dier savunmaclarn yapt gibi
verilen birok tank ifadesini burada bir kez daha tekrarla
mayacam. Fakat, akl bandaki herkes in bu sorun ay
dnla kavumu saylmaldr. Reichstag Yangnmn
127

KPDnin faaliyetiyle, ve sadece bir ayaklanmayla deil, bir

gsteri, bir grev ya da bu trden herhangi bir eylemle de
hibir bakmdan hibir ilikisi yoktur. Bu, mahkemenin
toplad deliller tarafndan tamamen dorulanmtr. Reichstag Yangn, hi kimse tarafndan -caniler ya da psiko
patlardan bahsetmiyorum- bir ayaklanma iareti olarak
anlalmamtr. Hi kimse, Reichstag Yangm ile balantl
olarak herhangi bir eylem, saldr, ayaklanma giriimi gzlememitir. Hi kimse o gnlerde bu anlamda hibir ey duy
mamtr. Bu yndeki sylentiler, ok sonraki tarihlere ait
tir. i snf o tarihlerde, faizmin saldrlarna kar savun
maya gemiti. KPD, kitlelerin direniini, savunmasn r
gtlemeye alyordu. Fakat Reichstag Yangnnn, ii s
nf ve onun ncs KPDye kar geni kapsaml bir kym
kampanyas balatmann vesilesi yapld ispatlanmtr.
Yetkili hkmet temsilcilerinin 27 ve 28 ubatta silahl
bir ayaklanmann yaplacan akllarnn ularndan dahi
geirmedikleri rtlemez bir ekilde kantlanmtr. Bu
konu hakknda, buraya getirilen tanklara birok sorular
sordum. Bata Hellere, mehur Karwahneye (salonda g
lmeler), Freye, Kont Helldorfa, polis grevlilerine sor
dum. Deiik varyasyonlara ramen hepsi, komnist bir
ayaklanmann beklenildiinden sz edildiini duymadkla
rn sylediler. Bu, hkmet evreleri tarafndan kesinlikle
hibir nlemin alnmad anlamna gelmektedir.
(Bakan, bu konuda Bat Blgesi Emniyet Mdr tara
fndan bir rapor sunulduuna dikkat eker)
Dimitrov: Bat Blgesi Emniyet Mdr raporunda,
Gringin kendisini yanna ararak, KPDye kar yrt
lecek mcadeleye, yani komnist toplantlar, grevler, gste
riler ve seim kampanyalarna vb. kar yrtlecek mca
deleye ilikin szl talimatlar verdiini aklamaktadr. An
cak bu rapor bile, hemen yaplmas beklenen bir komnist

ayaklanmaya kar nlemler alnmasndan bahsetmiyor.

Dn, Avukat Seuffert de bu konuya deinmiti. Seuffert,
hkmet evrelerinde hi kimsenin, o gnlerde bir ayaklan
ma beklemedii sonucuna ulat. Buna, Goebbelse dayana
rak, onun Reichstag Yangn haberine inanmadna dikkat
ekerek vard. Durumun gerekten byle olup olmad
baka bir sorundur.
Alman hkmetinin 28 ubat tarihli kanun hkmnde
kararnamesi de bu konuyla ilgili bir kanttr. Bu kararname
yangndan hemen sonra yaynlanmtr. Bu belgeyi okuyu
nuz. Neler yazmaktadr? Bu belge, anayasann u, u mad
delerinin, yani rgtlenme zgrlnn, kii dokunulmaz
lnn, konut dokunulmazlnn vb. askya alndn bildi
rmektedir. Kanun hkmnde kararnamenin ikinci paragra
fnn z budur: i snfna kar bir saldr kampanyas.
Bakan (Dimitrovun szn keserek): i snfna de
il, komnistlere kar.
Dimitrov: Bu kanun hkmnde kararnameye dayana
rak sadece komnistlerin deil, rgtleri datlan sosyal
demokrat ve hristiyan iilerin de tutuklandn sylemek
zorundaym. Bu kararnamenin, ilk srada olmasna ramen
sadece KPDye deil, ayrca dier muhalif parti ve gruplara
da ynelik olduuna dikkat ekmek istiyorum. Bu yasa,
olaanst hali ilan etmek iin zorunluydu. Ve Reichstag
Yangnyla dorudan ve organik bir ba vardr.
Bakan: Alman hkmetine saldrrsanz,konuma hak
knz elinizden alrm.
Dimitrov: Bu davada hibir ekilde aydnla kavutu
rulmam bir soru vardr.
Bakan: Konuurken salona deil, yarglara hitap et
mek zorundasnz; aksi halde konumanz propaganda ola
rak deerlendirilebilir.
Dimitrov: Bir soru, ne iddia makam ne de avukatlar ta
12.9

rafndan aydnla kavuturulmutur. Bunu gerekli grme

meleri beni artmyor. Bu sorudan byk bir korku duy
maktadrlar. Bu soru, 1933 ubatnda Almanyada politik
durumun nasl olduudur. Burada bu soru zerinde durmak
zorundaym. ubat ay sonlarnda politik durum yleydi ki,
milli cephe kamp ierisinde bir kavga yaanyordu.
Bakan: Size deinmenizi tekrar tekrar yasakladm bir
konuya giriyorsunuz.
Dimitrov: Schleicher, Brning, Papen, Hugenberg, elik
Miferin Bakan Yardmcs Dsterberg vb. tanklarn din
lenmesi iin mahkemeye yaptm neriyi hatrlatmak isti
yorum.
Bakan: Fakat mahkeme bu tanklarn arlmasn red
detmitir. Bu nedenle bu konuya giremezsiniz.
Dimitrov: Bunu biliyorum, ayrca nedenini de biliyorum.
Bakan: Son savunmanzda sizi srekli olarak kesmek
zorunda kalmak beni rahatsz ediyor, ama talimatlarma
uymanz gerekiyor.
- Dimitrov: Milliyeti Kamp ierisindeki bu i atma,
Alman ekonomi evreleri kampnda perde arkasnda yaa
nan kavgayla ilikiliydi. Bir tarafta yllardr nasyonal sosya
list hareketi finans eden Thyssen ve Krupp (sava sanayisi)
evreleri, dier yanda da geri plana itilmesi gereken rakip
leri. Thyssen ve Krupp lkede, pratik nderlikleri altnda
tek bana iktidar ve mutlak iktidar ilkesini hayata geir
mek, iilerin yaam dzeyini kkl bir ekilde drmek
istiyordu ve bu nedenle devrimci proletaryann bastrlmas
gerekiyordu. Komnist Parti bu srete, ii hareketinin
nasyonal sosyalistler tarafndan yok edilmesi giriimlerine
kar gleri bir araya getirmek iin Birleik Cepheyi yarat
mak abasndayd. Sosyal demokrat iilerin bir blm i
i snfnn birleik cephesinin yaratlmas zorunluluunu
hissediyor ve kavryordu. Binlerce ama binlerce sosyal de

mokrat ii KPDye gemitir. Fakat ubat ve Mart aylarn

da Birleik Cephenin yaratlmas grevi, kesinlikle ayak
lanma ve hazrlklar anlamna gelmiyordu. Aksine ii sn
fnn kapitalistlerin gasp saldrsna ve nasyonal sosyalistle
rin iddetine kar seferber edilmesi anlamn tayordu sa
dece...
Bakan (Dimitrovun szn keserek): Srekli olarak
sadece Bulgaristandaki politik durumla ilgilendiinizi vur
gulamtnz. Fakat imdi bulunduunuz aklamalar, Al
manyadaki politik sorunlarna byk bir ilgi duyduunu
zu kantlyor.
Dimitrov: Sayn Bakan, bana ithamda bulunuyorsu
nuz. Sorunuzu yle yantlayabilirim: Bulgar bir devrimci
olarak btn dnyadaki devrimci hareketlerle ilgileniyo
rum. Mesela sz gelimi Gney Amerikadaki politik sorun
larla da ilgileniyorum ve hi Amerikada bulunmam ol
mama ramen belki de bunlar hakknda Almanyadakiler
hakknda sahip olduumdan daha az bilgiye sahip deilim.
Tabii bu, Gney Amerikada bir parlamento binas yanp
kl olursa bunun sorumlusu olduum anlamna gelmiyor.
Buradaki davada yrtlen adli soruturma boyunca
birok ey rendim. Ve politik uyum yeteneim sayesinde
birok ayrntnn bilincine vardm. Sz konusu dnemdeki
politik durumda iki temel unsur bulunuyordu. lki, nasyo
nal sosyalistlerin tek bana iktidar olma hrsyd. kincisi,
bunun kart denge unsuru olarak Komnist Partisinin ii
lerin Birleik Cephesini yaratmay hedefleyen faaliyetiydi.
Bunun, davada yrtlen adli soruturma srasnda da ken
dini gsterdii dncesindeyim. Nasyonal sosyalistler,
dikkatleri Milli Kamp ierisindeki srtmelerden baka
bir tarafa ekmek ve iilerin birleik cephesini paralamak
iin bir gndem deitirme manevrasna htiya duyuyor
lard. Milli hkmetin, basn ve kii zgrln orta
131

dan kaldran ve polis terr, toplama kamplar ve kom

nistlere kar dier mcadele aralarndan oluan bir sistem
yaratan 28 ubat tarihli kanun hkmnde kararnamlerini
karmak iin etkili bir bahaneye ihtiyac yard.
Bakan: Haddinizi ayorsunuz. malarda bulunuyorsunuz.
Dimitrov: Sadece benim grdm ekilde, Reichstag
Yangn arifesinde Almanyadaki politik duruma aklk
kazandrmak istiyorum.
Bakan: Burada hkmete yneltilmi imalara ve ok
tan rtlm iddialara yer yoktur.
Dimitrov: i snf kendini var gcyle savunmak zo
rundayd. Ve bu nedenle KPD, imdi yurtdnda histerik
lklar atan von Wels ve Breitscheidn direniine ramen
Birleik Cepheyi rgtlemeye alyordu.
Bakan: Savunmanz yapmak istiyorsanz savunmanza
gemek zorundasnz, aksi halde onu yapacak zamannz
kalmayacak.
Dimitrov: Daha biraz nce, iddianame ile bir nokta
hakknda hemfikir olduumu belirtmitim. imdi bu nokta
daki dnce birliini tekrarlamam gerekiyor. Sz konusu
olan soru udur: Van der Lubbe yangn tek batna m
kard, yoksa ibirlikileri var myd? ddia makam temsil
cisi Parrisius burada, sanklarn kaderinin, van der Lubbenin su ortaklarnn olup olmad sorusunun akla
kavuturulmasna bal olduunu sylemiti. Buna yant
veriyorum: Hayr ve bin kere hayr. ddia makamnn kar
d bu sonu mantkszdr. Lubbe'nn Reichstagt gerek
ten tek bana atee vermediini dnyorum. Bilirkii ra
porlar ve adli soruturma verilerine dayanarak, Reichstagtaki genel toplant salonundaki yangnn, lokantadaki,
alt kattaki vs. kundaklamadan farkl trden olduu sonu
cunu karyorum. Genel toplant salonu baka kiiler tara
fndan ve baka maddelerle atee verilmitir. Lubbenin
13z

kard yangn ve genel toplant salonundaki yangn sadece

e zamanldr. Bunun dnda tamamyla ayrdr. Byk
olaslkla Lubbe, bu kiiler tarafndan kullanlm bilinsiz
bir alet durumundadr. Van der Lubbe burada her eyi sy
lemiyor. imdi de suskunluunu korumakta srar ediyor.
Bu sorunun akla kavuturulmas, sanklarn kaderini
belirlemiyor. Lubbe yalnz deildi, ancak onunla ne Torgler, ne Popov ne Tanev ne de Dimitrov birlikteydi. phe
siz Lubbe, 26 ubat gn Hennigsdorf ta bir kiiyle bulu
mu ve ona belediye ve saray yakma tasarsn anlatm, bu
kii ise ona, bu tr yangnlarn ocuk oyunu oduunu ve
gerek iin seim zaman Reichstag yakmak olduunu
sylemitir. Bylece, politik lgnlk ile politik provokas
yon arasndaki gizli ibirlii, Reichstag Yangmm meyda
na getirmitir. birliinin politik lgnlk taraf, sank san
dalyesinde oturmaktadr. Politik provokasyon taraf se
serbest dolamaktadr. Lokantada, koridorda ve zemin kat
ta beceriksiz bir ekilde yangn karma giriiminde bulu
nurken, mehul kiinin, Dr. Schatzn szn ettii yanc
sv ile genel toplant salonunu atee verdiini aptal van der
Lubbe bilemezdi. (Van der Lubbe glmeye balar. Sessiz bir
glle btn vcudu titremeye balar. Tm salonun, yar
glarn, sanklarn, herkesin dikkati o anda van der Lubbe
zerine toplanmtr.)
Dimitrov (Lubbeye iaret ederek): Mehul provokatr,
tm kundaklama hazrlklarn ayarlamtr. Bu Mephisto,
geriye hibir iz brakmadan ortadan kaybolmasn bilmitir.
Ve ite aptal alet, zavall Faust burada oturmaktadr,
Mephisto ise kayp. Van der Lubbe ile politik provokasyon
temsilcileri, ii snf dmanlarnn ajanlar arasndaki kp
rnn Hennigsdorfta atlm olmas en geerli olaslktr.
Basavc Werner burada, van der Lubbenin bir kom
nist olduunu syledi. Ayrca, komnist olmasa bile, iini
*3 3

Komnist Partinin karma ve onunla ibirlii ierisinde

yaptn belirtmiti. Bu iddia da yanltr. Van der Lubbe
kimdir? Bir komnist mi? Asla! Bir anarist mi?.Hayr!
Yozlam bir ii, asi bir lmpen proleter, ii snfna kar
kullanlan istismar edilmi bir yaratk. Hayr, o bir ko
mnist deildir! Anarist da deildir! Dnyada hibir ko
mnist, hibir anarist mahkeme karsnda van der Lubbenin ald tutumu almazd. Gerek anaristler genellikle
anlamsz eylemler yaparlar, fakat mahkeme karsnda yap
tklarn daima savunur ve amalarn aklarlar. Byle bir
eylemi bir komnist yapm olsayd, sank sandelyesinde
susuzlar otururken, mahkeme karsnda susmazd. Hayr,
van der Lubbe ne komnist, ne anaristtir, faizm tarafn
dan kullanlm bir alettir.
Bu insanla, istismar edilmi, komnizm aleyhinde kulla
nlm bu aletle, ne Reichstagtaki komnist grup bakanmn ne de Bulgar komnistlerinin ortak bir yan vardr.
Burada, 28 ubat sabah Gringin bir bildiri yaynlad
n hatrlatmak zorundaym. Bu bildiride, Torgler ve Koenenin akam saat 10 sularnda Reichstag binasndan ka
tklar sylenmiti. Bu haberin tm lkeye yaylmas salan
d. Bildiride yangnn komnistler tarafndan gerekletiril
dii syleniyordu. Ayn zamanda Lubbenin Hennigsdorftaki izleri aratrlmad. Van der Lubbe ile birlikte ge
ceyi polis yatakhanesinde geiren kii ortaya karlmad.
Bakan: Konumanz ne zaman bitirmeyi dnyorsu
nuz?
Dimitrov: Yarm saat daha konumak istiyorum. Bu ko
nuyla ilgili grm aklamak zorundaym.
Bakan: Sonsuz bir konuma yapamazsnz.
Dimitrov: Sayn Bakan davann devam ettii ay bo
yunca, davann sonunda savunmamla ilgili ayrntl olarak
konuabileceimi syleyerek, beni birok defa susmak zo134

randa braktnz. Davann sonu gelmitir. Fakat verdiiniz

szn aksine, konuma hakkm snrlyorsunuz.
Hennigsdorf sorunu son derece nemlidir. Van der Lubbe ile geceyi beraber geiren kii, Waschinski, bulunamad;
onun bulunmas iin yaptm neri, gereksiz olarak nite
lendirilmiti. Van der Lubbenin Hennigsdorf ta komnist
lerle beraber olduu iddias, nasyonal sosyalist tank, ber
ber ustas Grawenin uydurduu bir yalandr. Eer van der
Lubbe, Hennigsdorfta komnistlerle beraber olmu olsay
d, bu oktan aratrlm ve aydnlatlm olurdu Sayn Ba
kan! Kimse, Waschinskiyi bulmak niyetinde deildir.
Reichstag Yangnna ilikin haberi, Brandenburg kap
sndaki nbetilere ilk getiren sivil kiinin bulunmas iin hi
bir alma yaplmad, bu kiinin kimlii bugne kadar me
hul kalmtr. Soruturma yanl ynde yrtlmtr. Yan
gnn hemen ardndan Reichstag terk eden nasyonal sosya
list milletvekili Dr. Albrechtin ifadesi alnmamtr. Kundak
lar, bulunduklar yerde deil bulunmadklar yerde,
Komnist Parti saflarnda aranmtr. Bu yalnt ve bunun
la, gerek kundaklara ortadan kaybolma olana salan
mtr. una karar verildi: Yangnn gerek sulular yakalan
madna ve yakalanmamalar gerektiine gre, bakalarn
bulmak gerekiyor, yani yedek Reichstag kundaklar.
Bakan: Sizi men ederim, size on dakika daha veriyo
rum.
Dimitrov: Hkme ilikin nerilerimi sunma ve bunlar
gerekelendirme hakkna sahibim. Basavc, komnistlerin
verdii tm ifadeleri inandrc olmaktan uzak olarak nite
lendirmitir. Ben ayn noktadan hareket etmiyorum. rne
in tm nasyonal sosyalist tanklarn yalanc olduunu id
dia edemem. Milyonlarca nasyonal sosyalistler arasnda
drst insanlarn da bulunduuna inanyorum.
Bakan: Sizi bu tr, kt niyetli kabalklardan men ede
rim.
*35

Dimitrov: Fakat btn nemli tanklarn, nasyonal sos

yalist milletvekilleri, nasyonal sosyalist gazeteciler ve ya da
nasyonal sosyalizm taraftarlar olmalar dikkat ekici deil
midir? Nasyonal sosyalist milletvekili Karwahne, Torgleri,
van der Lubbe ile birlikte Reichstag binasnda grdn
sylemiti. Nasyonal sosyalist milletvekili Frey, Popovu
Torgler ile birlikte Reichstag binasnda grdn akla
d. Nasyonal sosyalist garson Heller, Van der Lubbeyi Di
mitrov ile birlikte grd yolunda ifade vermitir. Nasyo
nal sosyalist gazeteci Weberstedt, Tanevi Lubbe ile beraber
grd. Peki nedir bu? Rastlant m? Burada tank sfatyla
ifadesi alnan ve Vlkischer Beobachter de Zimmermann
ad altnda alan doktor Drscher, (Bakan Dimitrovun
szn keserek baryor: Bu ispatlanmamtr!) Sofya ka
tedraline yaplan suikastin Dimitrov tarafndan organize
edildiini iddia etmitir -ki aksi ispatlanmtr- ve szmona beni Reichstagta Torgler ile birlikte grmtr! Drsc
her ile Zimmermannn ayn kiiler olduunu yzde yzlk
bir kesinlikle belirtirim.
Bakan: Bunu reddediyorum, bu ispatlanmamtr.
Dimitrov: Polis memuru Heller, burada, 1933te Reichstag komnistlerin yaktn ispatlamak iin, 1925te ya
ynlanan bir kitaptan komnist bir iir okumutur. Ben de
burada en byk Alman airi Goetheden birka dize aktar
ma cretinde bulunuyorum:
Bir an nce akllan.
Talih terazisinin dili
bazen durur ortada, bazen durmaz.
Ya kacak ya ineceksin;
ya kazanacak ezeceksin,
ya da kaybedecek, kul olacaksn.
Ac ekecek ya da galebe alacak,
ya rs olacaksn ya da eki.

Evet, rs olmak istemeyen eki olmak zorundadr! Bu

136

gerei, Alman ii snf btnl ierisinde ne 1918de,

ne 1923te, ne 20 Temmuz 1932de, ne de Ocak 1933te
kavramtr. Bunun sorumlusu sosyal demokrat nderler,.
Wels, Seve ring, Braun, Leipart, Grassmanndr. Sanrm Al
man iileri artk bunu kavrayabileceklerdir!
Burada, Alman hak ve hukuku zerine ok sz edildi.
Ben de bu konu hakkmdaki fikrimi sylemek istiyorum. Bir
mahkeme karar kukusuz daima, dnemin politik koulla
rndan olduu gibi, egemen politik eilimlerden de etkile
nir. Adalet Bakan Kerrl, mahkeme iin belirleyici bir tank
tr. Aktaryorum:
Biimsel-liberal hukukun nkoulu, adaletin nesnellikten ha
reket etmesi gerektiidir. imdi halk ile'hukuun birbirine ya
banclamasnn kaynana vardk ve bu yabanclamann ka
bahati daima adalete yklendi. Bir halk var olma mcadelesi
verdii srada nesnellik olabilir mi? arpmadaki asker, sava
an ordu nesnellik mi tanr? Asker ve ordu sadece tek ey ta
nr, tek dnce tar, kafasnda tek soru vardr: Hrriyetimi
ve erefimi nasl kurtarabilirim? Bylece, doaldr ki, lm
kalm mcadelesi veren bir halkn adaleti, l nesnellik gzetemez. Yarglar, savclar, vekiller tek bir dorultudan hare
ket etmek zorundadr: Ulusun yaam iin faydal olan nedir?
Hayr, durgunluk ve dolaysyla kemikleme, halkn yabanc
lamas anlamna gelen, dorultusuz bir nesnellik deil, tm
eylemler, toplumun ve bireyin ald tedbirlerin tm, halkn
yaam sal karlarna, ulusa tabidir.33

Yani hukuk greceli bir kavramdr.

Bakan: Bunun konu ile ilgisi yoktur. imdi nerilerini
zi sunmak zorundasnz.
Dimitrov: Basavc, Bulgar sanklarn delil yetersizliin
den beraatini istemitir. Fakat bu beni tatmin etmekten ok
uzaktr. Mesele bu kadar basit deildir. Bu, pheyi tama
men ortadan kaldrmamaktadr. Dava srasnda Reichstag
Yangn ile hibir ilikimizin olmad ortaya kmtr ve
137

bu nedenle herhangi bir pheye yer yoktur. Biz Bulgarlar

ve de Torglerin, delil yetersizliinden deil, aksine bu antikomnist su ile hibir ilikimiz olmad ve olamayaca
iin beraat etmesi gerekir.
Aadaki ekilde karara varlmasn talep ediyorum:
1. Reich Mahkemesinin, bu davadaki susuzluumuzu
ve sulamann haksz yere yapldn kabul etmesi; bu her
kes iin geerlidir, Torgler, Popov ve Tanev iin de.
2. Van der Lubbenin, ii snfnn dmanlan tarafn
dan kullanlan bir let olarak nitelenmesi.
3. Bize yneltilen haksz sulamann sorumlularndan
hesap sorulmas.
4. Bu sorumlularn, kaybedilen zaman, bozulan salk
ve ekilen aclara karlk gelen tazminat tarafmza de
melerinin kararlatrlmas.
Bakan: Sizin bu szde taleplerinizi mahkeme, karar g
rmesi srasnda dikkate alacaktr.
Dimitrov: Bu taleplerin faizleri ile beraber yerine getiri
lecei zaman gelecektir. Reichstag Yangninn tamamyla
aydnlatlmas ve gerek kundaklarn ortaya karlmas
na gelince, bu, elbette gelecekteki proletarya diktatrl
nn halk mahkemesine sakl kalacaktr.
17. yzylda, bilimsel fiziinin kurucusu Galileo Galilei,
mezhep sapknl sulamasyla, lm cezasna arptrlmak
zere kat Engizisyon Mahkemesinin karsna karlm
tr. Kesin bir kararllk ve inanla haykrmtr ki:
Her eye ramen, dnya, yine de dnyor. Ve bu bi
limsel tez daha sonra tm insanla ait bir olgu haline geldi.
(Bakan birden Dimitrovun szn keser, ayaa kal
kar, ktlarm toplar ve kmaya hazrlanr.)
Dimitrov (devam eder): Biz komnistler, ihtiyar Galilei
kadar byk bir kararllkla bugn yle diyebiliriz:
Yine de dnyor! Tarih ark ileriye dnmektedir: Sov
138

yet Avrupaya doru, Sovyet Cumhuriyetleri Dnya Birliine doru!

Ve bu ark, Komnist Enternasyonalin nderliindeki
proletarya tarafndan dndrlen bu ark, ne kymlarla,
ne hapis cezalaryla ne de idam cezalaryla durdurulabilir.
Bu ark dnmektedir ve komnizmin kesin zaferine dek
dnmeye devam edecektir!
(Polis Dimitrovu yakalar ve onu sank sandalyesine
oturmaya zorlarlar. Mahkeme heyeti Dimitrovun konu
masna devam edip edemeyecei konusunda karar vermek
iin ekilirler. Heyet, Dimitrovun sz hakknn kesin ola
rak alndn aklamak iin salona dner.)

KARAR AIKLANDIKTAN SONRA

SON BR K O N U M A IN N O T L A R

23 Aralkta aklanan beraat kararndan sonra Dr. Bnger,

Torgler ve Bulgarlarn delil yetersizliinden beraat ettikle
rinin akland uzunca bir karar gerekesi okudu. Dimitrov
bu karar gerekesi karsnda son derece fkelendi. Mahkeme
bakan okumay bitirir bitirmez, sz istedi. Ancak kendisine
sz hakk tannmad ve mahkeme heyeti kaarcasna salonu
terk etti. Dimitrovun karar gerekesine ilikin dile getirmek
istedii eletirileri, bu konuma iin hazrlad notlarda orta
ya kmaktadr.

23 Arahk 1933

Mahkemenin zor grevi uydu: Kurdun karn doyurul

mak ama kuzu kaptrlmamalyd... Karar, bu zmsz so
runu zme kavuturmann baarsz bir giriimidir.
Faillerin ve kkrtclarn, yani Mephistonun ortaya
karlmas ve mahkum edilmesi, gelecekteki proletarya
diktatrlne kalmtr.
Reich savcl prematre doum yapan bir anne duru
mundayd.
Neden bir yanl karar ?
nk, komnizmin fail olarak biimsel bir ekilde mah
kum edilmesi, gerekte, asl failin nasyonal sosyalistler oldu
unun dolayl olarak saptanmasna karlk gelmektedir!
Van der Lubbenin su ortaklar var idiyse ve bunlar
Torgler ve dier sanklar deilse, yleyse?..
Geriye u soru kalyor: 5 ay sren n soruturma ve 2 ay
sren dava boyunca gerek sulular neden bulunmad?

Ayrca: Bu su ortaklar, ierden adamlar olmak zo

rundadr; yani, Reichstagn konumunu ve i yapsn tan
yan kiiler. Aksi halde, van der Lubbe de yangn kara
mazd. O gnlerde bunlar hakknda bu kadar bilgiye nas
yonal sosyalistler deil de kim sahip olabilirdi?
Tm komnistlerin sk bir gzetim altnda tutulduu ve
kyma uradklar bir dnemde kim rahatlkla ve serbeste
Reichstaga girip kabilirdi?
Ye sonra:
Hennigsdorf -lojman? Dier uykucular? Spandauda
gen adam?
Mehul sivil?
Nasyonal sosyalist milletvekili Dr. Albrecht?
Neukllndeki konuma hakkndaki sylenti?
Karwahne, Frey, Kroyer?
iaret? Sinyal? Ne iin?
Milli devrim iin, ii hareketine ve KPDye kar yok
etme kampanyas iin!
Totaliter devlet in inas, nasyonal sosyalistlerin tek
bana iktidara gemesi iin!
Byk ihanet ? Hayr!
Halka ihanet, yani Alman halkna ihanet!
Faist diktatrlk: Tyssen-Krupp sermayesinin diktas!

141

 ddia makam tanklarnn ksr dngs

(Reichstag Yangn Bilmecesi )
Leipzigde perde arkasndaki glerin rettii tank ifadelerine ilikin Dimitrovun izdii ema

Beraat
KARARINDAN SONRA

Der Preuische iiini.ierjjrslien1s

Geheime S ta a ts p o liz e i*

Borlijjjdn 1

pebruar 195 4 .

Uaohi#m Sie and Ihre b eid en la nd sleute aus dem

preuisehen Staatgebiet uad damit a us dem deutschen
Beich ausgewiesn s in d , weiden Sie sowie
und

T a n e f f

P o p o f f

',*&* Anordnung de?. Herrn Preufi'is c h e u

M ini sterprsideaten,aus der, Schutzhaft'1 entlassen*

Zwecks

Durchfhrung der Ausweisung werden S ie zasammsn alt

den

b eid en anderen :unter B egleitun g noch heute;' io 'Flugzeug

an d ie deutsche - ^ichsgrenze geschafft werden.

An
Herrn Georg!

J> i o ' t f r^o

Bulgar sann snr d edilmesine dair Dimitrova tebli edilen emir.

 H TYATI TU TU K LU LU K T AN
PROTESTO MEKTUPLARI

Dava sonulandktan sonra beraat eden sanklar mahkeme sa

lonundan karlp bir yan odaya gtrld. Burada kendile
rine, haklarnda ihtiyati tutukluluk karar verildii bildiril
di. Belirsizlikle dolu haftalar geti. Dimitrov ve arkadalar
nceleri Leipzig Adliyesinin tutukevinde, sonra Berlinde dev
let gizli polisinin yeralt cezaevinde hcre hapsinde tutulmaya
devam edildi ve eitli eziyetlere maruz brakld (ziyaret snr
lamas, gazete yasa, doktor bakmnn reddedilmesi vb.). Di
mitrov ikencecilerine kar mcadeleyi yeniden balatt. Ye
niden, protesto ve taleplerle dolu saysz mektup, hcresinden
ilgili polis ve hkmet makamlarna yollanmaya balad. D i
mitrov, mahkemeden kararn aslnn bir kopyasn (gerekeyi
ieren) talep etti, ancak bu kendisine verilmedi.
Aadaki belgeler bu yazmalardan kk bir sekiyi olu
turmaktadr.
Dimitrovun Bulgaristana dnmeye hazr olduunu bildirdii
Bulgaristan Babakan Muanova ynelik telgrafn kendine z
g bir akbeti oldu. Bulgaristan hkmeti, bu telgraf hi alma
m gibi bir tavr taknrken, bu belge yabanc gazetecilerin eli
ne gemi ve ngiliz basnnda yer almtr. Cezaevi idaresi bu
nu, Dimitrovu d dnyayla izinsiz ba kurmakla sulamak ve
tutukluluk koullarn keskinletirmek iin frsat bildi.

24 Aralk 1933

Sayn Reich Mahkemesi Bakan,

4. Ceza Dairesi
Saygdeer Bakan,
6 Aralk tarihli durumada da dile getirdiim ve Bulgar
sank arkadalarmla grme talebimi ieren 8 Aralk ta
145

rihli mektubuma cevap vermemenizi hayret ve znt ile

karladm belirtmekte bir saknca grmyorum.
Gariptir ki, imdi, kararn aklanmasndan sonra da
Tanev ve Popovdan hl kat bir ekilde ayr tutuluyorum.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v

25 Aralk 1933

Sayn Hakimler Heyeti Bakan,

Karar metninin (gerekeleri de ieren) bir kopyasnn ta
rafma verilmesi in gerekli ilemleri yapmanz rica ederim.
Masraflarn gerekirse tarafmdan karlamanz rica
ederim.
Sayglarmla
G. D i m i t ro v

M7

Leipzig, 28 Araltk 1933

Sn. Leipzig Emniyet Mdr,

Sayn Mdr Bey,
23 Aralkta, Reich Mahkemesi karar akladktan he
men sonra, hakkmda yeni bir emre kadar ihtiyati tutuk
luluk cezas ieren emriniz tarafma iletildi.
Bugne kadar, ne serbest braklmam konusunda bir tali
mat, ne de tutukluluk halimin devamna ilikin gerek neden
ler hakknda hibir bilgiye sahip bulunmamam gz nnde
tutarak, beni aadaki konular hakknda bilgilendirmeniz
ricasyla size bavurmakta bir saknca grmyorum:
1. Bu tutukluk cezasnn sebepleri nelerdir?
2. Bu nlemin sorumlusu kimdir?
3. htiyati tutukluluk hali ne kadar srecektir?
4. Maruz brakldm bu ihtiyati tutukluluk halimin
kaldrlmasn talep etmek iin kime bavurmam gerekiyor?
En yksek Alman mahkemesi tarafndan serbest brak
lan bir yabanc olarak, derhal ekoslovakyaya veya Fran
saya snrd edilmemi istemek hakkna sahip olduum ka
nsndaym. Bu lkelerde, vatanma, Bulgaristana dnme
olaslm aydnla kavuabilecektir. u anda Bulgaristana
dnmem imkanszsa, daha nce de siyasi bir mlteci olarak
Sovyet vatandalarnn haklarndan yararlanarak yaad
m Moskovaya gitmek isterim.
Konuyla ilgili bilgiyi en ksa srede bana ya da annem
ve kz kardeime ulatrmanz ve gerekli talimatlarn taraf
nzdan verilmesi umuduyla.
Sayglarmla,
G. D i m i t r o v
N O T: 9 M artta tutuklandm srada, aralarnda kiisel ktpha
nem ve iki valizim de olmak zere eitli eyalarma el konul
mutu. Bu eyalarmn tarafma iade edilmesi iin gerekli izni
vermenizi rica ederim.
148

Leipzig, 29 Aralk 1933

Sn. Dr. Bolotner, Kislovodsk (SSCB)

Sevgili Doktor Bolotner,
5 Aralk tarihli mektubunuz ancak dn elime geti. ok
teekkr ederim! Durumum imdilik ok garip: En yksek
Alman mahkemesi tarafndan beraatim verildi ama yine de
zgr deilim!
Daha kts, salm olduka sarsld. Tm salk
stoklarm tkendi. Birka haftadr neredeyse srekli hasta
ym. zellikle bronit ok strap veriyor bana.
Umarm gerek bir tedaviden geme frsatn yakalama
dan ciddi komplikasyonlar olmaz.
Bata size ve karnza, tm tandk ve arkadalara iten
selamlar
Ge o rg i D i m i t r o v

149

30 Aralk 1933

Babakan Muanov, Sofya

Yeniden vatanma dnmek ve politik almalarda bu
lunmak istediim iin, Reichstag Yangn davasnn sonu
lanmasndan sonra lkeme dnp 1923 Eyll ayaklanmas
nedeniyle hakkmda verilen cezalarn kaldrlmasna yne
lik mcadele edeceime ilikin Reich Mahkemesi karsn
da yaptm aklamay tekrarlyorum. Bu amala, bana
serbest yolculuk hakk, can gvenlii ve kamuoyuna ak
bir yarglama talep ediyorum.
Geori Dimitrov
Leipzig Tutukevi

Leipzig, 6 Ocak 1934

Sn. Leipzig Emniyet Mdr

Sayn Mdr Bey,
Birka gndr annem ve kz kardeim benimle grme
izni alamamaktadrlar.
Ne yazk ki, bunun nedenleri ve bu konudaki emrin ki
min tarafndan verildiini bilmiyorum.
Grme yasa zellikle yal annem iin ok ac oldu
undan, Mdr Bey, sizden annemin ve kz kardeimin be
ni eskisi gibi grmeleri iin gerekli talimat vermenizi rica
edeceim.
Birinin, kiisel olarak bana eziyet etmenin gerekli oldu
unu dndn varsaysak bile, bunca ac ekmi yal
bir kadna bylesi uygulamalarla tamamyla gereksiz bir
eziyet vermek son derece yersizdir.
Sayglarmla
G. D i m i t ro v

151

Leipzig, 24 Ocak 1934

Sn. Leipzig Emniyet Mdr

Sayn Mdr Bey,
Sanrm, Almanyada ve yurtdnda, durumum hakkn
da doru olmayan haberler yayld.
Tarafma, Alman ve yabanc gazetecilere gerek durumum
hakknda bilgi verme olanann verilmesini rica ederim.
. Sayglarmla
G. D i m i t ro v

Leipzig, 25 Ocak 1934

Sayn Reich ileri Bakan Dr. Frick

Size, 2 Ocak tarihinde yazdm mektupta *, Reich Mah
kemesinin -en yksek Alman mahkemesi- verdii beraat
karacndan sonra neden htiyati olarak tutuklandm ve ya
banc uyruklu biri olarak ne zaman komu bir lkeye (ekoslavakya, Avusturya, svire, Fransa ya da Hollanda) gn
derileceim konusunda beni bilgilendirmenizi rica etmitim.
13 Ocakta yine ayn konulu bir telegraf gndermitim.
16 Ocakta annem iileri Bakanlina gitmi ve kendi
sine sorunun bir hafta sonra kesin karara balanaca te
min edilmiti.
Ne yazk ki bugne (25 Ocak) kadar hibir yant alama
dm ve tarafma serbest braklmam ve snrd edilmemle
ilgili hibir talimat bildirilmedi.
En azndan bunu bekleme hakkm olduu iin artk ba
na net ve kesin bir yant vermenizi rica ederim.
Sayglarmla,
G. Dimitrov

* Bu mekubun ierii, 28 Aralkta Leipzig Emniyet M drne yazd mek

tupla hemen hemen ayndr.

153

Berlin, 7 ubat 1934

Sayn Reich ileri Bakan Dr. Frick,

Reichstag Yangn davasnn karar aklamasnn zerin
den bir buuk ay geti, ve biz, beraat eden Bulgar hl ce
zaevinde bulunuyoruz; sala zararl ve moral adan eziyet
eden, d dnyadan tamamyla kopuk ve neredeyse diri diri
topraa gmlm olarak hcre hapsinde tutuluyoruz.
rnein, bana sadece yabanc gazeteler deil, Bulgar
resmi gr sahibi gazeteler, kendi vatanmda kan gazete
ler bile yasak. Grler srasnda annem ve kz kardeimin,
beni Bulgaristandaki durum ve gelimeler hakknda bilgi
lendirmesine dahi izin verilmiyor!
Tutuklanmam konusundaki gerek nedenlere ilikin ad
li, resmi bir aklama bugne kadar elime gemi deil.
Size yolladm telgraf ve mektuplar yantsz kald.
eitli memurlarn imalarndan, aadaki deiik yo
rumlara varmak mmkn:
1. Hkmet iin politik bir tehlike oluturduumuz iin
tutukluluumuzun srmesi ngrlyor.
2. Can gvenliimiz nedeniyle ihtiyati olarak tutukluluk
halimiz sryor.
3. Halen hapishanedeyiz, nk d lkelere smrd
edilmemiz hakknda yaplan grmeler hnz sonulan
mad.
Birinci aklamann ciddiye alnamayaca aktr. Ken
dini bylesine kudretli hisseden bir hkmet, Bulgar
gmeninin serbest braklmas ve smrd edilmesi dolay
syla tehlikeye maruz kalmaz.
kinci aklama temelsizdir, nk kendi inisiyatifiyle
susuz yabanc bir komniste saldracak inanl bir nasyo
nal sosyalistin bulunabilecei varsaylamaz.
nc aklama, Polonyann bize transit gei vizesi
vermeye ve de Sovyetler Birliinin bizi siyasi gmen olarak
154

kabul etmeye hazr olduunu daha nce bildirmi olmas

plak gerei nedeniyle daha bandan rtlmtr.
Ve btn bunlara ramen tutukluluk durumumuz de
vam ederse, bununla bizce, ancak u amalanabilir: Ya bi
zi yava yava fizik ve moral adan kertmek ya da bizi
uygun bir frsatta sorumsuz unsurlarca yok etmek.
Bunlarn hkmete politik bir kar salayamayacan
dnyorum ve bu yzden her gn bu duruma son verile
rek en ksa srede Sovyetler Birlii ya da Almanyann kom
u lkelerinden birine smrd edilmeyi beklemekteyim.
Bir talihsizlik sonucu bu ksa srede gereklemezse,
-aka sylemeliyim ki, tehdit amacyla deil, bana baka
seenek braklmad iin- susuz tutuklularn tek kiisel
savunma yntemine bavurarak alk grevine balamaktan
baka arem kalmayacaktr. Salm ve gcm tkenmek
zeredir. Sonu gelmez bir kabus yerine kabuslu bir sonu
tercih ederim. On bir aydan beri korkun artlarda tutuklu
bulunuyorum.
Sayglarmla,
G. Ditnitrov

Yal Bolevikler Topluluunun 28 ubat 1934te dzenledikleri bir etkinlik.

Sadan sola: Dimitrov, Krshinshanovski, Krupskaya

SOVYETLER B I R L NDE

Dimitrov, annesi ve yeeniyle birlikte.

M OSKOVAYA VARDII GN SOVYET VE

YABANCI BASIN MENSUPLARI LE KONUM A

27 ubat 1934
Bulgar elilii, Dimitrovun annesiyle yapt eitli grme
lerden sonra szl olarak hkmetlerinin beraat eden tutukluyu artk kendi vatandalar oiarak kabul etmediini bil
dirdikten sonra, Sovyet hkmeti 15 ubatta, Bulgari Sov
yet vatandalna kabul ettiklerini resmi karara balad. Bu,
tutuklularn serbest braklmalarn salayan belirleyici adm
oldu. Dimitrov, Popov ve Tanev, 27 ubat sabahnn ilk saat
lerinde uyandrldlar ve apar topar kendilerini Knigs
bergten M oskovaya gtrecek uaa bindirildiler.
Ani smrd ilemi, sadece Bulgar iin deil, aym zamanda
da Alman Reichnm eitli kurumlan iin de artc oldu.
Aceleyle hazrlanan smrd emrine tarih konulmas unutul
du. Bu acelecilik, hazrlksz yakalanan cezaevi ynetiminin,
tutukulara, zamannda el konulan eyalarn (para, bavul, ki
taplar vs.) teslim etmemesine ve yanlarnda gtrdkleri eya
lar da kontrol etmemesine neden oldu. Bu durum sayesinde
Dimitrov, tutukluluu ve mahkeme sreci boyunca tuttuu ve
bu kitapta yer alan belgelerin byk bir ksmn oluturan b
tn notlarm yanna alabildi.
Nasyonal sosyalist hkmet, yolculuu Berlindeki Sovyet eli
liinden akama kadar sakl tutmak iin her trl nlemi al
masna ramen (Gring 28 ubatta konuyla ilgili yapt ba
sn aklamasnda Dimitrovun M oskovada bir kral gibi kar
lanmasn engellemek istedik demiti), kurtulanlarn M os
kovaya varlar devasa bir mitinge dnt. Varndan he
men sonra, akam saatlerinde Dimitrov, son dnemin ve yol
culuun tm yorgunluuna ramen yabanc basm mensuplar
na, aada baz blmlerini aktardmz bir aklama yapt.

Sylememiz gereken ilk ey, serbest braklmamz, iin

mcadele eden uluslararas proletaryaya, btn lkelerin
en geni tabakalarna, drst aydnlara kar duyduumuz
sonsuz minnettarlmz ifade etmektir, zellikle Sovyet
lkesinin, lkemizin iilerine ve kolektif kyllerine olan
en scak gnl borcumuzu ifade ediyoruz.
unu byk bir kesinlikle syleyebilirim ki, kamuoyu bu
kadar mkemmel bir ekilde harekete geirilmeseydi, bura
da sizlerle konuma frsatn bulamazdk. Alman faizmi,
bizi moral ve fizik olarak yok etmekte kararlyd.
Btn dnyada, kurtarlmamz iin yrtlen bu muh
teem kampanyadan ben ve arkadalarm ne yazk ki ok
ge haberdar olduk. Btn bu zaman boyunca etrafmzda
olup bitenlerin oundan ancak imdi, buraya varmzdan
birka saat sonra, yoldalarla yaptmz grmeler sra
snda haberdar olabildik. Bu kampanyann, bizi, Bulgar
ve Torgleri kurtarmakla kalmadndan, ayrca binlerce
proleteri yok etmeyi amalayan Alman faizminin provo
kasyonunu da geri teptirdiinden kesinlikle eminim. Bu
kampanya, faistlerin elinden, Almanyadaki devrimci pro
letaryann nder kadrolarnn katline ynelik yeni bir pro
vokasyonu hayata geirme olanam almtr.
Ksaca sylemek gerekirse; Reichstag Yangn .nasl bir
provokasyon idiyse dava da bir provokasyondu. Davayla
kundaklar kamufle edilmek istendi. Kendi sularn ba
kalarnn stne atmak istemilerdir. Ancak diyalektiin,
proletaryann smf mcadelesi yasalar gereince dava tersi
ne dnd. Antikomnist dava, muhteem bir antifaist gs
teriye ve faizm iin utan verici bir fiyaskoya dnt.
Kundaklamayla, Alman halk, kundaklarn komnistler
olduu konusunda ikna edilmek isteniyordu; dava halk,
bunun bir uydurma olduuna ikna etti.
Bu arada bir yl geti, ve faist Almanya tm dnyadan
160

soyutlanm byk bir cezaevi olmasna ramen bugn Al

manyada, Reichstagn komnistler tarafndan atee veril
diine inanan tek bir kii yoktur. Sradan nasyonal sosya
list parti yeleri arasnda ise, Reichstag Yangmnn faist
yneticilerin eseri olduuna inanan birok kii vardr.
Almanyay Alman faizmine kar duyduumuz derin
nefret ve Alman ii ve komnistlerine kar duyduumuz
byk sevgi ve derin sempati duygularyla terk ettik. Kat
hcre hapsi koullar sonucu, neler ektiklerini ve nasl m
cadele ettiklerini ok iyi bilmemiz mmkn deildi. Fakat
byk KPD, sarslmaz bir ekilde mevzilendiini, bize ceza
evi hcremize ve mahkeme salonuna kadar hissettirdi. Top
lama kamplarndan getirilip mahkeme karsna karlan
ii tanklarn tutumlarnda, partiye kar sadakat ve feda
karlk ifade buluyordu. Kurtuluumuzu salayan mcade
le, binlerce proleter tutuklunun faist zindanlarndan kur
tarlmas iin srdrlmelidir.
Burada ne yapacam? Bu ok ak...
Ben proleter devrimin bir neferi, Kominternin bir neferi
yim. Mahkeme karsna da bu sfatla ktm. Burada, pro
leter devrimin bir neferi olarak grevlerimi yerine getireceim ve son nefesime kadar getirmeye de devam edeceim.

R O M A I N R O L L A N D VE
HENRI BA R BU SSE A MEKTUP

Dimitrovun M oskovadan yurtdna mektup yazd kiile

rin banda, haksz yere sulanan sanklarla dayanma am a
cyla dzenlenen dnya apndaki kampanyaya son derece
nemli katklarda bulunan byk yazarlar Romain Rolland
ve Henri Barbusse geliyordu.

Moskova, 18 Mart 1934

Sevgili yoldam Romain Rolland!

Sevgili yoldam Henri Barbusse!
Reichstag Yangn Davasinn, balamasna neden oldu
u dnya apnda byk kitle hareketinin belgelerini ince
leme frsatn bulduktan sonra, szlere birka satr yazma
ihtiyac duydum. Bu satrlar, hem emperyalist-savaa ve fa
izme kar aldnz cesur tutumu daima byk bir dikkat
ve sempatiyle takip ettiim bizzat sizlere hem de hareket
boyunca kamuoyu nnde safmzda yer alan binlerce air,
sanat ve bilim adamnadr.
Dava srasnda sizin ve dostlarnzn tutumunun sadece
kiisel olarak bana ve sank arkadalarma ynelik olmad
n biliyorum. Bulunduumuz cephe kesiminde, barbar fa
izme kar ve komnizm iin, Komnist Enternasyonal
iin, onun hayatmz adadmz kurtulu mcadelesi iin
savatk. Emeki ynlarn geen haftalarda Fransa ve
Avusturyada cereyan eden byk mcadelelerle balantl
olarak, ok sayda aydnn, faist gericilie kar mcadele
eden iilerden yana tutum almalar, siz ve arkadalarnz
6 z

iin proletaryann byk davasnn her eyden nemli oldu

u grm glendiriyor.
Faizm, dnya tarihinin arkn geriye dndrmek iste
mektedir. Sistemli bir ekilde kltrel geliimin zeminini
paralamaktadr. Emeki kitlelerin iinde yaadklar sefa
leti yaatmakta ve bymesine neden olmaktadr. Teknolo
jiye kar savamakta ve barbarla dn ak bir ekilde
vaaz etmektedir. Aydnlar, bu rejimden, aratrmalarn, sa
natsal yaratcln, teknolojinin temellerinin kertilmesi
ve bylece aydnlarn varlk koullarnn ortadan kaldrl
masndan baka ne bekleyebilir!
Proleter devrim, kitleleri smrden kurtarr ve onlara
hzl bir kalknmann kaplarn aar, insann sahip olduu
teknoloji yardmyla doa zerindeki hakimiyetini gelitirir
ve bylece yaratc glere inanlmaz gelime olanaklar
aar. Sovyetler Birliine dndmden beri sosyalist ina
ya ilikin ahit olduum baarlardan grebildiklerim, pro
leter devrimin zaferinin insanla sunduu devasa perspek
tiflere ilikin tartlmaz kantlardr.
Burjuvazi, sosyalizme doru akn eden aydnlarn safla
rnda kafa karkl yaratmak iin elinden gelen her eyi ya
pacaktr. Hibir yalandan ve saptrmadan ekinmeyecektir.
Reichstag Yangn Davas bunu yeterince kantlamtr. Ege
men snf bu srada, sosyal demokrasinin szmona sosyaliz
mi hedefleyen ama esas olarak burjuva ideolojisi saflarnda
ve tm belirleyici anlarda pratik olarak devrimci ii smf
cephesinin karsnda yer alan politikas tarafndan destekle
necektir. Glkler elbette bizi, sizi ve arkadalarnz rktmemelidir ve rktmeyecektir. Byk bir ama her fedakar
la deerdir. Ve bizim Alman faistlerinin penelerinden
kurtuluumuz, tm gler ortak bir cephede toplanp hare
kete geirildiinde gerekten byk glklerin baarl bir
ekilde stesinden gelinebildiim gstermektedir.

Dolaysyla imdi, hl nasyonal sosyalistlerin elinde

esir olan antifaist militanlarn kurtuluu iin tm gcm
z ortaya koymamz gerekmektedir. Bu noktada aklma
bata, tutukluluum ve dava boyunca akbeti beni endie
lendiren ve bugn bir an olsun aklmdan karamadm,
Alman komnistleri ve proletaryasnn en iyi ve duru kafa
sna sahip nderi olan Ernst Thaelmann gelmektedir. Bizim
iin ok ey yaptnz; imdi onun iin daha fazlasn, ok
daha fazlasn yapmak gerekiyor. nk onu kurtarmak el
bette ok daha zor bir grev olacaktr.
Size, sevgili Romain Rolland, sevgili Henri Barbusse, ve
bu bir yl boyunca ylesine yardmsever bir ekilde yan
mzda olan herkese, bizim admza ve Enternasyonal adna
teekkr ediyorum ve ortak dman karsnda yeniden
omuz omuza vereceimiz gnleri sevinle bekliyorum.
Sizin,
G e o r g i D i m i t r o v unuz

164

YABANCI K O M N ST BASIN
TEMSLCLERYLE KONUMA
N isan sonunda Georgi Dimitrov, M oskova da yabanc kom
nist basn temsilcileriyle grt. Yapt aklamalarda, o s
rada Ernst Thaelmannm serbest braklmas iin balatlan
kampanyay gz nnde bulundurarak, komnist sanklarn
beraat etmesine ve serbest braklmasna yol aan dnya a
pnda yrtlen kampanyadan karlan derslere yer verdi.

Bu lekteki bir uluslararas nitelikteki kampanya ilk

kez yaanyor sanrm. Sizce bu durum nasl aklanabilir?
Bu dayanmann, yalnzca sanklarn kiiliklerine du
yulan ilgiyle snrl kalnmadm gsterdiini dnyo
rum. ilerin ve dier tabakalarn gl katlm, Alman
yadaki faizme kar verdiimiz mcadeleden dolay duyu
lan memnuniyetin ve bu mcadeleye bizzat aktif olarak ka
tlma isteinin bir ifadesiydi.
Sanrm, cesur tutumunuzun bunda zellikle nemli
bir katks var?
Mahkeme karsnda keskin, kararl ve son derece
amansz bir mcadele verdiim dorudur. Mahkeme kar
snda cesaretten, kahramanca tutumdan, lm karsnda
korkusuzluktan bahsediyorsunuz; biliyor musunuz, bu ki
isel bir kahramanlk deildir, aslnda bu komnizmin,
devrimci proletaryann, yani Boleviklerin zelliidir. Bur
juvazi artk, saflarndan cesaret ve kahramanlk ortaya
karacak durumda deildir, lmek zere ve artk herhangi
bir perspektife sahip olmayan bir snftr.
Btn lkelerde, ok sayda sosyal demokrat iinin si
165

zin tutumunuzu hayran kaldm sanrm biliyorsunuzdurf "

Evet, kurtuluumuza byk katklar oldu. Fakat bu
sosyal demokrat iiler imdi kendilerine u soruyu sorma
ldrlar: Sosyal demokrasi niin kahraman nderlerden
yoksundur? Bunun sebebi nedir? Bunun tek bir aklamas
vardr: Sosyal demokrasi, burjuvazinin peine taklmtr;
teorisi ve pratiiyle burjuva diktatrlnn aletinden ba
ka bir ey deildir. Bu nedenle, tpk burjuvazi gibi, gerek
anlamda kahraman ve cesur nderlere sahip olamaz.
Sizce bu durumdan karlacak sonu nedir?
karlacak en nemli sonulardan biri, sosyal demok
rat iilerin ancak komnist iilerle birlikte burjuvaziye kar
baarl bir mcadele yrtebileceidir. Bugne kadar say
sz sosyal demokrat ii, bize kar duyduklar sempatiyi be
lirtmekle yetinmilerdir. Fakat sempati yetmez. Bu sempati
burjuvazi ve faizme kar etkin bir mcadeleye, sosyalist, hristiyan ve partisiz iilerin komnist iilerle birlikte yrt
tkleri btnlkl ve birleik bir mcadeleye dnmelidir.
ilerinize unu syleyiniz: Faizme kar mcadele, nce
ke^di lkemizdeki faizme kar mcadele etmek demektir.
Btn lkelerde, kendi Hitlerlerinin, Goebbelslerinin do
makta olduu tartlmaz bir gerektir. Sadece gleri topla
mak ve harekete gemek in artk oktan ge kalnm belir
li bir am beklemek yeterli deildir. Tm faist belirtilere kar
her gn her an mcadele edilmelidir. Fabrikalarda, sokak
larda, isizler arasnda, toplantlarda faistlere geit verilme
melidir. Btn iiler, bymesi ve ii ve kylleri etkileme
si iin faizme frsat tanmamak in uyank olmaldr. Faiz
me kar adm adm, hamleler halinde hareket edilmelidir.
Yani faist diktatrln kurulmasnn engellenebile
ceine inanyorsunuz?
Evet, kesinlikle! Almanyadaki sosyal demokrat iiler,
166

komnist iilerle birlikte zamannda faizme kar adm

adm mcadele etselerdi, nderlerinin peinden kr kr
ne yrmeselerdi, imdi kesinlikle bir faist diktatrlk ku
rulmu olmazd. Almanya rnei, btn lkelerdeki iiler
iin derslerle doludur. Ancak rnekten alnacak bu ders,
hemen imdi alnmaldr.
" Bunu ileteceiz. Fakat bu srada Alman antifaistleri
iin dorudan neler yapdapilir
Alman proletaryasnn en iyi ii ve savalarndan
yzlerce ve binlercesi bugn Almanyadaki hapisane ve
toplama kamplarnda srekli lm tehlikesi iinde bulunu
yorlar. Bu bata, Alman devrimci ii snfnn nderi Ernst
Thaelmann iin sz konusudur. Alman ii snfnn nderi
Ernst Thaelmann faist cellatlarn ellerinden kurtarmak
iin btn g ve olanaklarn harekete geirilmesinin, b
tn lkelerin proleterleri iin bir onur sorunu olduunu
tekrarlamaktan asla yorulmayacam.
Thaelmannm durumunun nasl olduu hakknda ay
rntl bir bilgiye sahip misiniz?
Tutukluluum boyunca Thaelmann kez grdm;
ikisinde o beni gr emiyordu ama nc kez, Ekim aynda,
davann Berlin blm srasnda o da beni grd. Ben onu
koridordan doru hcresinde grdm. Ona selam verdim,
o da selamma karlk verdi. Ar tutukluluk koullarna
ramen son derece yrekliydi. Maruz kald tutum hakkndaki son haberler ciddi endieler dourmaktadr.
" Bana gelecekler hakknda ne dnyorsunuz
Kesinlikle fizik ve moral olarak ypratlmasma alla
caktr. Thaelmann yolda ile dier Alman arkadalarn kur
tarlmasnn, bizim kurtuluumuzdan ok daha g olaca
n gz nnde bulundurmak gerekiyor.
167

SONSZ YERNE

DMITROV: FAZME KARI ZAFER

KAZANAN KAH RAM AN *
15 yl nce, 21 Eyll 1933te Leipzigte, Reich Mahke
mesinde Reichstag Yangn Davas balad. Bulgaristan
Komnist Partisi Merkez Komitesi yesi Georgi Dimitrov,
Bulgar komnistleri Popov ile Tanev ve komnist Reichs
tag milletvekili Ernst Torgler, Dr. Bngerin bakanlnda
ki Reich Mahkemesi tarafndan Reichstagn kundaklan
masna katlmakla suland.
Nazi liderleri, uzun baklarn gecesi ni dzenlemek
iin kendilerine bir gereke hazrlamak amacyla Reichstag
binasnn atee verilmesini saladlar. Reichstag Yangn,
Naziler iin, bata Almanya Komnist Partisi olmak zere,
Alman ii hareketinin tamamen paralanmas ve ortadan
kaldrlmasna ynelik kanl terr saldrsnn balama ia
retiydi. Bu giriim baarszla urad. Cani nazi rejimi bu
nun zerine Reichstag Yangn Davasiyla, bir ideoloji ola
rak komnizmle nihai olarak hesaplamay, illegal sosyalist
kadrolar kesin olarak bertaraf etmeyi, nder direni gle
rini Alman halkndan tamamen yaltmay, insanlk d,
barbar terrne halk ve dnyann gznde hakl bir gerek
e yaratmay planlyordu.
Ancak Nazi rejimi hesabna, devrimci komnist Georgi
Dimitrovu katmamt. Be ay boyunca Dimtrov geceli
gndzl zincire vurulu tutuldu. Mart 1933te tutukland
nda sahip olduu Almanca bilgisi yetersizdi. Alman ceza
kanunlarn tanmyordu. Ama bileklerinde kelepe, prole
* Wilhelm Pieck, Tgliche Rundscrau (Gnlk Bak), Berlin, 21 Eyll
1948.

x6S

ter snfn ve komnist dnya partisinin temsilcisi olarak

sorumluluunun tam bilinciyle, faist terre kar mcade
leye balad.
Davaya balandnda, komnizmin ve emeki halkn
szcs olarak Dimitrovu sonsuza kadar susturmak iin
bir tarafta mahkeme bakan Dr. Bnger ve nasyonal sos
yalist devletin btn gleri; polisi, SSi, basn ve radyosu,
Hitlerin, Goringin, Goebbels ve hempalarnn iradesi du
ruyordu, dier tarafta ise mahkeme karsnda sank san
dalyesinde kendi bana braklm Georgi Dimitrov duru
yordu. Savunma konumasnda Dimitrov, bu davann poli
tik nemi konusunda hibir kukuya yer brakmad. Tm
dnyaya gururla unu ilan etti:
ahsm, sulanan bir komnist olarak savunuyorum. K o
mnist, devrimci onurumu savunuyorum. Grlerimi, ko
mnist anlaym savunuyorum. Hayatmn anlamm ve ie
riini savunuyorum.

Georgi Dimitrov, mahkemeye, tanklara, iddianameye

ve kanl Nazi rejiminin gerek sorumlularna kar mcade
lesini bu zeminden hareket ederek yrtyordu. Dimitrov
acmaszd. irkef Nazi tanklarn i yzlerini ortaya kar
d, iddianameyi madde madde rtt ve Nazilerin fkesiy
le, ama zgrlk dnyann cokulu desteiyle karlanan
Gring ve Goebbels ile yapt tarihi dellodan tartlmaz
bir zafer kazanarak kt.
Sosyalizmin savunucusuyla dnsel zeminde tartma
ya girmeye cesaret ettii her yerde faizm, utan verici bir
yenilgiye urad. Mahkeme bakan bir gn aresizlik ieri
sinde sana yle bard: Yurtdmda durumay benim
deil, sizin ynettiiniz gr yaylm bile!
Ve byleydi gerekten. Sank Dimitrov, yarglayan oldu.
O, sank, korku salan sorularyla Komnist Partinin deil,
aksine Nazi partisinin arkasndaki glerin, sosyalist ii
hareketini kan ve terrle krmak iin bir bahane aradklar
169

n ak ve kesin olarak kantlad. Son savunmasnda Dimitrov kelimesi kelimesine yle dedi:
Thyssen ve Krupp lkede, pratik nderlikleri altnda tek ba
na iktidar ve mutlak iktidar ilkesini hayata geirmek, iile
rin yaam dzeyini kkl bir ekilde drmek istiyordu ve bu
nedenle devrimci proletaryann bastrlmas gerekiyordu.

Dimitrov, bylece Nazi rejiminin ve Alman trst serma

yesiyle ilikisinin Marksist deerlendirmesini yapt. Alman
yadaki faist gelimenin gerek itici glerini gsterdi ve il
legal olarak mcdele eden antifaistlere, kendi gleriyle
faist rejimi devirmek iin gerekli gc salayan zm
gsterdi. Sosyal demokrat ve komnist iiler arasnda Bir
leik Cephenin kurulmas -diye aklyordu mahkeme kar
snda Dimitrov- ii snfnn kapitalistlerin yama sald
rsna ve nasyonal sosyalistlerin iddetine kar harekete ge
irmek demektir.
Faistlerin, proleter hareketin aktif evrelerinden ya da
Komnist Parti saflarndan tek bir iiyi bile tank gsterememelerini Georgi Dimitrov, byk bir gururla ifade etti.
Tam da bu gerek, SPD ile KPD arasnda bir eylem birlii
yaratmak iin ne kadar geni olanaklarn var olduunu ka
ntlyordu.
Georgi Dimitrovun Leipzig Mahkemesi karsndaki
mcadelesi ayn zamanda, o dnemlerde -bugn olduu gi
bi- Almanya zerinde kabarmakta olan antikomnist ve
Sovyet dman amur dalgasna kar bir savat. Alman
yada da Alman halknn en iyi evlatlarndan oluan mil
yonlarca taraftar olan Sovyetler Birlii ve Bolevik Partiyi kararllkla savunarak Dimitrov, fkeden boulup ku
duran Gringin, davann amacn dnyaya haykrd bir
cinnet geirmesine neden oldu. Bu fke patlamasn Dimit
rov, u parlak saptamayla yantlad: Sayn Babakann ya
ntndan son derece memnun kaldm.
Yoldamz Dimitrovun Leipzigteki kahramanca mca
170

delesi btn dnyay harekete geirdi. Sann hizmetinde

tek bir yabanc basn organ yoktu ancak mahkemenin ve
tanklarm srekli kabaran huzursuzluklarndan dnyann
kararn verdiini seziyordu. Dnya, sank Dimitrovun ya
nndayd ve mahkemeyi, iddianameyi, Nazi rejimini ve
bunlar besleyen perde arkasmdakileri mahkum ediyordu.
Byk Fransz yazar Romain Rolland bunu parlak bir tarz
da ifade etti:
Bizlerin tm abalarndan ok, sizin harikulade tutumunuz
kurtuluunuza en byk katky salamtr. Dnya kamu
oyunda ylesine byk bir yank uyandrd ki dmanlar ken
dilerine olan gvenlerini kaybedip geri ekildiler.

Ger ekilmeye baladlar, Dimitrovu beraat ettirmek,

onu ve dier iki Bulgar yoldan sosyalist anavatana gn
dermek zorunda kaldlar. Kahraman Dimitrovun aracl
yla rgtlenen ve seferber edilen bar gleri, savan
glerinden daha kudretli olduunu kantladlar.
Leipzg rnei, Fransa ve Ispanyadaki antifaist hareke
tin direniine g katt. Faizmin ilerleyii, tmden olmasa
da durdurulabildi. Dimitrovun eylem birliini yaratma
uyars, srekli bir gereklik halini alsayd antifaist gler
zafere ulaabilirlerdi.
Leipzig Mahkemesi, bakan ve iddia makam, Hitlerli,
Gring ve Goebbelsli Nazi rejimi, Hitler ordularnn aske
ri olarak yerle bir edilmesi ve Hitler Almanyasnn kaytsz
artsz teslim olmasyla ortadan silindi. Geride kalanlar
perde arkasndakilerdir, geride kalanlar Almanyann bat
sndaki Krupp ve Thyssenin, IG-Farben sanayisinin ve
Flick tekelinin gcdr. Bunlar, bugn yeniden komnizm
ve Sovyetler kart bayra sallayan glerdir. Yabanc i
ortaklarnn yardmyla Almanyay blmektedirler, nk
blnm bir Almanyay, tekellerin ve iadamlar birlikle
rinin var olmad birleik bir Almanyaya ye tutuyorlar.
171

Umarz ki Alman halkmz, Georgi Dimitrovun kahra

manca mcadelesinden ve faizme kar kazand zaferden
ders karmay bilir. Faist terr egemenlii ve faist katil
etelerinin rgtleri ve finansrlerine kar mcadele, ba
r gleri ortak hedef dorultusunda birletikleri takdirde
zaferle talanacaktr. Leipzigin muzafferi Dimitrov, emek
i halk kitlelerinin smrye ve baskya kar zaferinin
sembol olarak yaamaktadr.
15 yl nce Leipzigte yabanc bir komnist olarak su
lanp sank sandalyesine oturtulan Dimitrov, bugn Bulga
ristann babakan olarak halknn bandadr ve onu halk
demokrasisi izgisinde refaha ve bara gtrmektedir. N a
zi birlikleriyle tm Dou ve Gneydou Avrupa lkelerini
igal eden zalim faist terr, birok kurbana mal oldu, ama
Sovyet Ordusunun Hitler Almanyas zerinde kazand za
ferden sonra bar gleri hzla boy verdi. Dimitrovun Le
ipzigte mcadele verdii ayn glere kar lkelerini, de
mokratik zgrlklerini, bar korumak iin nbet tut
maktadrlar. Leipzigin muzafferi Georgi Dimitrov, Alman
sosyalistleri iin daima tekelci sermayeye kar ve emeki
halkn bar iin verilen mcadelede ylmaz cesarete dair
aydnlk bir rnek oluturacaktr.

SMLER DZN

Atanazov, Nedelno: Bulgar Halk ifti Birliinm eski yneticilerinden. 39

Barbusse, Henri (1873-1935): Fransz yazar. Ate adl sava kart ki
tab kendisine uluslararas bir n kazandrmtr. 1932 Austosunda
Amsterdamda antimilitarist bir dnya kongresinin dzenlenmesine
nayak olmutur. Trl nedenlerle sk sk Sovyetler Birliine giden
yazar, 1923te Komnist Partiye kaydolmu ve 1933te SSCB Bilim
ler Akademisi eref yeliine seilmitir. 9, 19, 40, 52, 162, 164
Brning, Heinricb: Alman siyaset adam. Brning Hkmeti 1930-1932
faist diktatrl hazrlamtr. 96, 130
Cacbin, Marcel (1869-1958): Fransz Komnist Partisi liderlerinden, bi*
linli bir gazeteci ve tTHumanite nin mdr. 1914den 1932ye ka
dar, parlamentoda milletvekili olarak SSCByi ven konumalar yap
t. 1935te senatoya seilen ilk Fransz komnisttir. 21, 41, 101
Dimov, Vergil: Bulgar Halk ifti Birliinin sa kanadmdandr. Mucanov
kabinesinde alma Bakam, Muravyev kabinesinde de ileri bakan
olarak antifaist hareketi hedef alan ak bir politika izlemitir. 39
Dukmedyev, Dr. Lubene: Gazeteci ve avukat; 1905ten beri parti yesi.
Rabotneski Vestnik (i Gazetesi) ve Novo Vreme (Yeni Za
man) dergisinde yazar, 1909dan 1922ye kadar konsey yelii yap
t. 1923ten sonra faizm kurbanlarnn balca avukatlarndandr.
1939-1941 aras Meclis yelii yapt. 28
Erzberger, Matthias (1857-1921): Alman devlet Merkez Partisi sol kanat
lideri. 91
Giov, Dtntri: Bulgar Halk ifti Birliinin sa kanadndan. Malinovun 29 Hazirandan, 12 Kasm 1931e kadarki Mucanovun
1931-1934 aras ve Muraviyevin 1944teki kabinelerinde tarm, tica
ret, endstri ve alma bakanlklar yapmtr. 39
Heckert, Frtedrich (1884-1936): KPDnin en etkin nderlerinden biri, ku
ruluundan beri Merkez Komitesi yesi, Spartaks birliinin yne
ticilerinden. 1928den sonra Komnist Enternasyonalin Yrtme
Kurulu yesi, Moskovada srgndeyken ld. 30

173

Hugenberg, Dr. Alfred: Almanyamn byk kapitalistlerinden ve basn

kral . 30 Ocak 1933te Hitler-Hugenberg Kabinesi kurulmutur. 30
Haziran 1933te iki devlet adam arasndaki pakt sona erer ve Hit
leriler stn gelerek homojen bir hkmet kurarlar. 96, 97, 130
Katayama, Sen (1859-1953): i. Japonya Komnist Partisinin rgtleyicisi ve bakan. Japonyadaki ilk ii gazetesi ii Dnyasm
kartr. 1912de devrimci eylemlerinden mahkum olan Katayama,
Amerikaya g eder. Burada Komnist Partinin rgtlenmesinde a
lr, Merkez Komitesine seilir. 1921 sonunda Moskovaya yerleir.
Komnist Entemasyonalin HI. Kongresinde Komnist Enternasyonal
Bakanlna ve Yrtme Kurulu yeliine seilir. 101
Kont Helldorf: Berlin SA efi; Potsdam Emniyet Mdr. 79, 86, 104,128
Kuusinen, Otto 'Wilhelm (1881-1964): Finlandiya Komnist Partisinin
kurucularndan ve Sovyetler Birlii Komnist Partisi yesi. 1957de
Sovyeder Birlii Komnist Partisi Merkez Komitesi Sekreteri. Kom
nist Enternasyonal Yrtme Kurulu yesi. 41, 101
Malinov, Aleksander (1867-1938): Burjuva siyasetisi. Petko Karavelovun lmnden sonra Demokrat Partinin bana gemitir. 1908,
1918 ve 1931de hkmet bakamdir. 39
Manuilski, Dimitri Zaharovi (1883-1959): 1903te RSDP (Bolevik)
yesi oldu; 1900den sonra devrimci harekete katld; 1905 Devriminde ve 1906 Kronstadt Ayaklanmasnda etkin bir rol oynad.
Ayaklanmann bastrlmasndan sonra tutuklanp srgne gnderildi.
1920de Ukrayna Komnist Partisi Merkez Komitesi yeliine ve XII.
Kongrede, Merkez Komitesi yeliine seildi. 1924ten sonra Kom
nist Enternasyonal Yrtme Kurulu Bakanl yesi ve 1928de de
Komnist Enternasyonal Yrtme Kurulu Sekreteri oldu. 41
Mihalev, Dr. Dimitri: Sofya niversitesi felsefe profesr. 27
Muraviyev, Konstantin: Bulgar Halk ifti Birliinin sa kanadndandr.
Stamboliski kabinesinde Savunma Bakanl yapmtr. 2 Eyll
1944'te kurulan legal muhalefet temsilcilerinin hkmetinde yer
alr. Bu hkmet tarafszlk bildirgesine dayanarak Hitlerin aske
ri birliklerinin rahata geri ekilmesini salam, Sovyet birliklerinin
Bulgaristana girmesini nlemi ve lkeyi Angloamerikan istilasna
hazrlamtr. 39
Oberfrohen, Ernst: Siyaset adam, Alman Milliyetileri Partisinden; Re174

ichstagta bu partinin parlamenter grubu bakan. 3 Mays 1933te

Oberfohren evinde l bulunmutur. 96
von Pap en, Franz: Alman devlet adam, 1932 Haziran banda ilk Alman
nc faist hkmetini kurar. Hitler Hkmetinde Babakan Yar
dmcs olur. Faizmle Vatikan arasnda arabuluculuk roln stlen
dii iin, 1934te Avusturyada ftlerin ahane elisi olarak n ya
par. Nrnberg Mahkemesi tarafndan yargland. 96, 97, 125
Pieck, Wilhelm: Alman ve uluslararas ii hareketinin en popler yne
ticilerinden, KPD Merkez Komitesi eski bakam ve Komnist Enter
nasyonal Yrtme Kurulu eski sekreteri, 1895te Sosyal Demokrat
Partiye kaydoldu. 1907den itibaren Rosa Luxemburg ve Karl Liebknechtin yakn mcadele arkada olan Pieck, Almanyada sol sosyal
demokratlarn en etkin temsilcierindendi. Birinci Dnya Savatndan
sonra Sosyal Demokrat Partinin ovenist politikasna kar savar;
Uluslararas grubun ve Spartaks birliinin yneticilerindendir.
Kuruluundan beri Komnist Partisi Merkez Komitesi yesidir.30
Rathenau, 'Walter (1867-1922): Alman siyasetisi. Demokrat itilaf gle
riyle SSCB glerinin yaknlamasndan yanadr. Haziran 1922de fa
istler tarafndan dzenlenen suikastte ldrld. 91
Rolland, Romain (1886-1944): Tannm yazar ve mzikbilimci. Savaa
ve faizme kar direnmitir. Btn dnyada ilgiyle karlanan Jean
Christoph adl romannda, Alman besteci Christophun burjuva
toplumdaki trajedisini dile getirmitir. 20, 51, 162, 164, 171
Sakarov, Dr. Nicolas (1881-1943): Bulgar iktisats. 1908de Bulgar
Sosyalist Demokrat Partisinde ilerici hareketin yneticilerinden.
1920de liberal anarist ve ilericiler in bir blmyle beraber
Bulgar Komnist Partisine girdi. 1923te, Millet Meclisinde, Eyll
Silahl Ayaklanmasna kar olduunu aklaynca, partiden ihra
edildi. 27, 39
von Schleicher, Kurt; Alman generali ve devlet adam 1933de von Papen
kabinesinde Reich Savunma Bakan. Von Papenin istifasndan sonra
da Reich Bakam. 90, 96, 97, 130
Stoyanov, Hristo: Bulgar Halk ifti Birliinin yesi, Stambolijski kabi
nesinde iileri ve Salk Bakam. 39
Strachimirov, Anton (1872-1973): Tannm Bulgar yazar. lkokul ret
meni. Kilise vergisinin kaldrlmas mcadelesine etkin bir biimde

175

katld iin iine son verildi. Bunun zerine kendini bsbtn edebi
yata verdi. Faist darbeden ve 1923 Eyll ayaklanmasndan sonra
aka antifaist bir tutum izledi. 39
Thaelmann, Ernst (1886-1945): Almanya Komnist Partisinin bakan,
Komnist Enternasyonalin nde gelen miitam. Hamburg tersanele
rinde ii, ilk sendikal genlik rgtn kurdu. Sosyal Demokrat Partiye 16 yanda kaydolmu ve bu partinin sosyal-oven politikasna
kar kararl bir mcadele vermitir. Thaelmann, Bamsz Sosyal De
mokrat Partinin kurucular arasndadr. Bu partinin blnmesi ve Al
man Birleik Komnist Partisinin kuruluundan sonra Thaelmann,
Hamburgta Komnist Partisi rgtnn bana gemitir. 1924te
Parti Merkez Komitesine bakan seilir. 3 Mart 1933te tutuklanan
Thaelmann 1945te Buchenwald Toplama Kamprnda naziler tarafn
dan katledildi. 12, 30, 94, 164, 165, 167
Torgler, Ernst: Reichstag yangn sanklarndan olan Torgler 1925te mil
letvekili, daha sonra da Alman Komnist Milletvekilleri Grubu Ba
kan olmutur. Torglerin mahkemedeki tutumu G. Dimitrovunknden apayr bir izgi izler. Kendi istei zerine faist avukat Dr. Sack
resmi savunucusu olur. Sack seii, Torglerin ihanetinin lk adm
dr. Bu tutumunu faizmin hizmetine girerek devam ettirecektir. 30,
38, 71, 80, 112, 114, 116, 133, 134, 136, 138, 140, 160, 168
Tsankov, Prof. Aleksander: Emekilerin cellad olarak bilinir. 9 Haziran
1923te faist hkmet darbesini dzenledi. Tsankovun faist hk
meti, ifti Birliine yapt gibi Komnist Partiyi de ypratmak
iin tedhi, sorgusuz tutuklamalar ve trl cinayetlere giriti. Kuru
na dizilmi, aslm, cinayete kurban gitmi 20 binden fazla erkek, ka
dn ve ocuun lmnden sorumludur. 27
Zlatarski, Prof. Dr. Vasl: Tarihi; Sofya niversitesi Eski Bulgar ve Bal
kan Haklar Tarihi profesr. 27

Elinizdeki derleme, Almanyada parlamento binasnn hl ft||M

provokasyonuyla kundaklanmas olayna kart bahnnOKyh1mml ...
D im itrovun Nazi mahkemelerinde yarglanma srecini vm ll
savunmasn ieriyor. D im itrovun savunmas, yzyln Vt* ht*l(| n

GEORG

dnya tarihinin en nemli savunmasdr. Dim itrov, fn|lll n.llM m*

nnde, faizmin kendisi ahsnda sosyalizme ve bar tlnfll ltig
silah tersine evirmeyi baarmtr. Komnistleri "cani", " I*11n11hl.
gibi gsterme hedefiyle tezgahlanan dava, faizmin dnya 1,111111111 1
mi l i n l t

DM TROV

tehiriyle sonulanmtr. Dimitrov, tutukluluk ve yarglanma Mil

byk bir yiitlik rnei gstererek dnyadaki tm antlfa^M H'H

moral ve cesaret kayna olduu gibi, komnistlerin parlamann lln 1 im
yakt iddiasn, dikkatli bir incelemeyle rtt ve bu kumlflkltiH, 1
faistlerin gerekletirdiini ortaya kard. Ayrca verdii dl0<(,eM|*||
tank dinlenmesi talepleriyle, tank sfatyla mahkemeye golun (*Aln U
ve Gringle girdii sert ve ezici polemiklerle faist gruhu t .mi 1)1T

FAZMN

hezimete uratt. Dava tm dnyann dikkatini zerine toplad, l.^lm

ile demokrasi arasndaki savan alan haline geldi. Faistler, pii ^m
D im itrovun "susuzluunu" kabul etmek zorunda kalarak se l
braktlar. D im itrovun savunmalar, tarihsel deeri byk, fti'CMel,
ders dolu bir belgedir.

Y A R G I L A N M A S I

IS B N

175-tflbS-

II,